38.

OSOBINE I KARAKTERIZACIJA TABLETA

1. ISPITIVANJE IZGLEDA

Ispitivanje izgleda tablete je u osnovi, prvi kontakt sa proizvodom. Iz tog razloga je potrebno
obratiti posebnu pažnju u toku rada jer zaključak donesen na osnovu ovog ispitivanja može
spriječiti nastavak izrade proizvoda koji neće zadovoljiti ostale zahtjeve kvalitete.

Opšti podaci

Pojedinačno, parametri izgleda osim estetskog imaju i tehnološki smisao tako da na primjer
oblik tablete može uticati na proces gutanja, a boja ili natpis služe za identifikaciju i
razlikovanje. Oblik, boja i natpisi (high definition printing) na tabletama su važni i radi:
- razlikovanja doza istog proizvoda
- stvaranja jake vizualne veze u odnosu na ciljanu kategoriju oboljenja
- reduciranja grešaka u toku aplikacije lijeka
- jedinstvena kombinacija oblika i boje osiguravaju dobar marketinški imidž
- pacijenti stiču naviku na određeni brand itd.

Kao mjerilo kvaliteta neobloženih tableta ispituje se spoljašnji izgled. Tablete trebaju biti
jednoličnog oblika, veličine i boje, glatkih površina i oštrih, neoštećenih ivica. Mogu
sadržavati natpis, gravuru ili prijelomnu crtu kao i različite okuse i arome. Tablete koje u
svom sastavu sadrže boju moraju biti jednolično obojene osim tableta koje se sastoje od
raznobojnih granulata. Film tablete i dražeje moraju imati glatke površine bez grudvica te
jednoličan oblik i boju. Sjajna površina glatkih ivica ukazuje da neće doći do oštećivanja
tableta u toku nastavka izrade gotovog proizvoda.

Dijametar i visina (debljina)

Dijametar (ili prečnik) i visina (debljina) tableta su parametri koji se mogu ispitati ručno,
pomoću mikrometarskog mjerača. Za tablete, dijametar je konstanta definisana kroz
specifikaciju za dati proizvod i uključuje primjenu uvijek istog promjera alata pri izradi, dok
je visina parametar koji može djelimično da varira ovisno o svojstvima granulata. Visina
tablete čini oko 25% dijametra.

Savremeni Multi Check aparati za ispitivanje tableta automatski ispituju četiri parametra, a to
su težina, dijametar ili dužina, debljina i tvrdoća tableta.
Mogu se povezati sa printerom ili odgovarajućim softverom za praćenje i obradu dobivenih
rezultata.

2. VARIRANJE MASE

Da bi se pristupilo procesu ispitivanja variranja masa tableta, potrebno je imati određenu,

ciljanu, težinu tablete. Uobičajeno je da se pojedinačno izvaže 20 tableta i izračuna prosječna
masa jedne tablete. Pojedinačna masa mora da bude u odnosu na prosječnu masu u granicama:
 - do 0,10 g dozvoljeno je odstupanje od ±10% dok dvije od dvadeset tableta mogu
odstupati do ±15%
- od 0,1 do 0,25 g dozvoljeno je odstupanje od ±7,5% dok dvije od dvadeset tableta
mogu odstupati do ±12,5%
- iznad 0,25 g dozvoljeno je odstupanje ±5% dok dvije od dvadeset tableta mogu
odstupiti ±10%.

Najčešće korištena oprema za ispitivanje težine i variranja težina čvrstih doziranih oblika su
vage. Osim vaga u upotrebi su i in line sistemi koji se postavljaju direktno na mašine za
tabletiranje ili punjenje u kapsule.

3. TVRDOĆA TABLETA

Tvrdoća tableta je parametar koji se izražava kao sila koja je potrebna da se tableta potpuno
uništi. To je fizička osobina čvrstih doziranih formi kod kojih se tvrdoća kao parametar mjeri
radi ispitivanja otpornosti odnosno izdržljivosti na fizičke uticaje u toku izrade gotovog
proizvoda, čuvanja, transporta ili manipulacije neposredno prije upotrebe lijeka (vađenje iz
blistera, strip pakovanja ili bočice).
Obzirom da tvrdoća tableta direktno utiče na raspadljivost, mora se stvoriti takav odnos
između tvrdoće i raspadljivosti da se dobiju najpovoljnije vrijednosti za primjenu u praksi.

Osim već opisanog MultiCheck aparata za ispitivanje većeg broja prametara kod tableta, za
ispitivanje tvrdoće koriste se i aparati za ispitivanje samo parametra tvrdoće tableta koji su
laki za rukovanje i validaciju.

4. HABANJE (TROŠIVOST, FRIABILNOST) TABLETA

Trošivost tableta ispituje se na komprimiranim, neobloženim tabletama. Ispitivanje habanja je

u osnovi nadziranje otpornosti tableta na različite uticaje, a ima presudnu ulogu u donošenju
odluke o nastavku procesa izrade kao što je npr. oblaganje (dražiranje, filmovanje),
blisterovanje ili punjenje u bočice.

Aparatura koja se uobičajeno koristi su bubnjevi načinjeni od sintetičkih polimera sa

poliranom, glatkom unutrašnjom površinom koji se postavljaju na odgovarajući nosač
pomoću kojeg se rotiraju. Jedna stranica se može otvoriti. U unutrašnjosti bubnja između
centralne osovine i bočnih stranica nalazi se prepreka (lopatica) koja omogućava podizanje i
naknadno padanje tableta na dno bubnja. Bubanj se okreće oko horizontalne ose brzinom od
25±1 rmp.
Prije početka testiranja tablete iz uzorka je potrebno pažljivo otprašiti, odvagati i staviti u
bubanj. Broj ciklusa obrtanja bubnja podesi se na vrijednost od 100 obrtaja nakon čega se
uzorak tableta ponovo otpraši i važe.

Trošivost se definira kao procenat gubitka težine tableta u odnosu na mehaničko djelovanje u
toku testiranja. Maksimalni gubitak težine koji je dozvoljen iznosi ne više od 1% početne
težine uzorka.
 Slika. Aparat za ispitivanje trošivosti

5. RASPADLJIVOST (DEZINTEGRACIJA) TABLETA

Pod pojmom raspadljivost tableta podrazumijeva se njihova dezintegracija do manjih granula

ili čestica u odgovarajućem mediju.
 Dovoljno brzo raspadanje tableta uslovljava blagovremenu resorpciju i djelovanje
inkorporirane ljekovite komponente.
 Odsustvo osobine raspadanja u odgovarajućem dijelu digestivnog trakta može dovesti do
odsustva djelovanja lijeka, njegove kumulacije u organizmu ili do nadražaja sluznice
ovisno o mjestu zadržavanja.
 Previše brzo vrijeme raspadanja, osobito tableta, može dovesti do njihovog otapanja u
ustima, prilikom administracije lijeka što je također nepoželjan efekat (osim ako se radi o
brzo disolvirajućim tabletama za koje je vrijeme raspadljivosti do najviše jedne minute).

Mediji za ispitivanje raspadljivosti

U cilju ispitivanja raspadljivosti tableta, kao najčešći medij se koristi voda zagrijana na
temperaturu 370C dok se mogu koristiti i drugi mediji koji simuliraju uslove koji vladaju u
gastrointestinalnom traktu (pepsin, hloridna kiselina, peristaltika i tjelesne temperatura 370C).
Kontrola temperature medija se vrši pomoću senzora i očitava na ekranu aparata.

Aparati za ispitivanje raspadljivosti

Jedinice za ispitivanje najčešće imaju šest mjesta za stavljanje uzoraka cilindričnog oblika na
dnu kojih se nalazi mreža, odnosno sito. Jedinice su uronjene u termostatirano vodeno
kupatilo izrađeno od otpornog akrilnog stakla tako da se cijeli proces može pratiti vizuelno.
Cilindri sa uzorcima se pokreću ritmično u smijeru gore – dolje imitirajući peristaltiku
digestivnog trakta dok se tablete potpuno ne raspadnu u mediju.
 Slika. Aparati za mjerenje raspadljivosti tableta

Detekcija završetka ciklusa i određivanje vremena raspadljivosti vrši se na različite načine.

Starije metode zasnivaju se na vizuelnoj procjeni završetka procesa raspadanja dok
savremenije metode nude automatsko praćenje parametara u toku trajanja analize kao i
određivanja završetka.

6. DISOLUCIJA (OSLOBAĐANJE AKTIVNE SUPSTANCE)

U osnovi ispitivanje disolucije je ispitivanje koncentracije aktivnih sastojaka čvrstih oralnih

formi u otopini, koja se oslobađa u određenom vremenskom periodu. Na osnovu dobivenih
rezultata u funkciji vremena, konstruira se profil disolucije koji se zatim upoređuje sa
referentnim supstancama ili standardima aktivnih komponenti za taj proizvod.

Slika. Profil oslobađanja aktivnog principa iz hipotetičke dozirane forme,

sa naznačenim vrijednostima za t 50%, t70% i t 90%
Princip testiranja oslobađanja aktivne supstance

U posudu se ulije propisani volumen medijuma u kome se vrši ispitivanje oslobađanja

aktivnog principa iz oblika, aparat se sklopi, medijum se zagrije na 37 ± 0,5 °C . U
aparat se unese tableat koja se ispituje. Za aparat sa lopaticama, tableta se postavi na
dno posude. Kod aparata sa košaricom, tableta se postavi u košaricu i s pusti na potrebnu
dubinu u medijum, prije nego okretanje počne. Zatim se uključi rotiranje propisanom
brzinom.

Slika. Shema aparature za ispitivanje oslobađanja aktivnog principa iz oblika

Uzorak se izvlači nakon propisanog vremena, filtrira, i u njemu se mjeri koncentracija

otopljene supstance. Količina aktivne supstance oslobođene u propisanom vremenu
izražava se najčešće kao procenat količine deklarisane u tableti.