Pamagat: Bahay Na Bato

Awtor: Antonio B. L. Rosales

Inilathala: 1935-1940

Tagpuan: bayan ng Magdalo

Tauhan:

Isagani Iday Tata Densiyo

Aling Barang Kadyo Doktor Fronda

Dodoy Nana Upeng Tandang Anong

Minang Da Tomasa

Buod:

Tila ibinalik sa nakaraan si Isagani noong tumungtong siya muli sa bayang

kanyang kinalakihan. Nakita niya ang dulot ng bagyo sa kanilang nayon. Halos wala pa
ring pagbabago ang naganap, maliban sa pagbagsak ng sibi ng tindahan ni Aling
Barang at ang pagdagsa ng tao sa labas para malaman ang pinsalang idinulot ng
bagyo.

Wala ring pagbabagong nadama si Isagani nang siya’y matapat sa bahay na

bato. Pinilit ni Isagani na makaalis sa lugar na iyon na nagpabago sa ikot ng kanyang
buhay. Ibinaling niya ang kanyang isipan sa iba pang tagpo ng mga unang karansan
niya sa buhay. Naputol ang kanyang pagmumuni-muni nang may marinig siyang
“Insan.” Ito’y kanilang tawagan sapagkat magpinsan ang kanilang mga dating
kasintahan: Si Minang kay Dodoy at si Iday kay Isagani.

Nang matapos magyakap ang dalawa ay tinanong ni Dodoy kung bakit

napadpad sa nayon si Isagani. Kumukuha ng balita’t larawan ang binata nang dumating
ang bagyo kaya’t nanatili na lamang siya sa nayon. Pumunta ang dalawa sa bahay ni
Dodoy. Ikinuwento rin ni Dodoy na nasira ang tulay sa Sabang kaya mahirap pumunta
sa kabayanan. Nabahala si Isagani na mahihirapan siyang makabalik ng Maynila ngunit
isinantabi na lamang niya ito.

Nabulalas ni Dodoy na tinamad siyang manligaw buhat nang mag-asawa ang

dating kasintahang si Minang, kaya maswerte raw si Isagani sa Maynila sapagkat mas
madali raw makalimot doon. Batid ni Dodoy sa mga kwento ni Isagani na hindi pa nito
nalalaman ang totoong nangyari kay Iday kaya’t isinalaysay niya ito. Sinabi ni Isagani
na mayroon pa raw ba siyang kailangang malaman bukod sa sobrang karupukan ng
puso ng isang babae.

Dito ikinuwento ni Dodoy na may nangyari sa Puktol nang bumisita rito si Iday kasama
sina Nana Upeng, Da Tomasa at saka isang batang lalaki. Dahil sa ito ang baryo ni
Kadyo, ang manliligaw ng dalaga, hindi malabong may maganap matapos manood ng
moro-moro ang mag-anak ni Iday at tumuloy sa bahay ng amain. Sinamantala ni Kadyo
ang panahong ito kasabwat ng dalawang kaibigan upang dakpin si Iday ngunit siya’y
nanlaban pati ang mag-anak ng dalaga kaya’t hindi nagtagumpay si Kadyo.

Ngunit nakapagnakaw ng isang halik si Kadyo na siyang dahilan upang manlumo

si Iday na para bang nawasak ang kanyang buong pagkababae. Ayon kay Dodoy,
lalong lumungkot ang bahay na bato dahil na rin sa pag-aayos ng kasal ni Iday at
Kadyo bunsod ng pamamagitan ng tinyente na kababata ni Tata Densiyo ,ama ni Iday,
upang isaayos ang gulo.

Seloso at brutal si Kadyo kaya naman lagi niyang pinagbubuhatan ng kamay si

Iday. Lubos na nagalit si Isagani sa kwento ng kaibigan. Nagpatuloy si Dodoy sa
pagkukwento nang sabihin niyang lumipat sina Iday at Kadyo sa bahay na bato nang
mamatay ang mga magulang ni Iday. Nasimulan ang kwento tungkol rito sapagkat
nakita ng magkaibigan si Doktor Fronda kasama si Tandang Anong, ang isang kapit-
bahay nila Iday, na pumasok sa nasabing bahay.

Napagtanto ni Isagani na hindi pa namamatay ang pag-ibig niya sa dating

kasintahan. Gusto niyang pumunta sa bahay na bato upang masilayan si Iday at ginawa
niya ito. Nang matapos magtanong ay nakita niya si Iday na payat na payat katabi si
Kadyo at ang mangagamot. Gusto niyang suntukin si Kadyo nang bigla niyang marinig
na kailangan ng swero ni Iday.

Dahil walang pagkukunan nito kundi ang botika sa bayan, hiningi ni Kadyo ang
reseta at nagsadyang suungin ang nangangalit na tubig. Sinundan siya ni Isagani at
naalala nito na baka hindi makatagal si Kadyo sapagkat ilang araw na siyang puyat.

Nanggilalas siya, pagkat si Kadyo ay nakapagpamalas pa ng katangi-tanging

tiyaga at lakas. Sinagupa niya ang kulay-lupang tubig at nang makaahon sa kabilang
pampang, napaupo na lamang si Isagani sa malaking bato. Ang nagngangalit na tubig
ay muling sinagupa ni Kadyo. Sa pagkakataong ito ay lumangoy siya nang patihaya,
gamit lamang ang dalawang paa at kanang kamay, samantalang ang kaliwa’y nakataas
at hawak ang malaking balutan ng gamot.

Makailang saglit pa’y unti-unti nang natatangay ng agos ang lupaypay na

katawan ni Kadyo. Ngayon ay nasasaksihan na ni Isagani ang isang pagkaganda-
gandang kamatayan. Sumungaw ang ngiti sa mga labi ni Isagani ngunit dali-dali itong
naglaho. Ang kanyang katauhan ay giniyagis ng damdaming makatao.

Naalala ni Isagani ang kanyang asawa at anak, ang magkaibang daigdig nila ni
Iday at ang pag-ibig ni Kadyo, pag-ibig na bulag man at baliw ay maaari pa ring
mamulat at magtanaw-silim.

Pagkailang iglap, ang kulay-lupang tubig umalimbukay sa pagbagsak ng isang

matipunong katawan.

Uri ng Maikling Kwento:

Ang maikling kwentong ito ay isang kwento madulang pangyayari dahil kapansin-
pansin ang pangyayari sa ganitong uri ng kwento. Ang pangyayari ay lubhang
mahalaga at nagbubunga ng isang bigla at kakaibang pagbabago sa kapalaran ng mga
tauhan sa kwento.
Magandang Pahayag:

Ang maikling kwento na Bahay na Bato na isinulat ni Antonio Rosales ay isang

kwentong puno ng hinanakit ngunit kinalaunan ay nabigyang linaw ang mga pangyayari
sa pagitan ng mga karakter sa kwento. Ang pamagat na Bahay na Bato ay hinango sa
bahay na bato na tirahan ni Iday at kinalaunan ay naging tirahan na rin ni Kadyo.
Malamang ito ang napiling pamagat ng kwento sapagkat ito ay sumisimbulo sa
dalawang taong nagpa-iba sa ikot ng buhay ni Isagani. Bilang mambabasa, hanga kami
sa talinong taglay ni Antonio Rosales dahil ipinadama niya sa amin ang damdaming
naghihinakit at damdaming makatao. Masasabi namin na ang maikling kwentong ito ay
nararapat na mabasa ng mga kabataang tulad namin sapagkat ito ay kwento rin ng
pagpapatawad. Dito ipinakita rin na ang pag-ibig na bulag man at baliw ay maaring
mabago rin at pwedeng maging pag-ibig na tunay at wagas. Ang Buhay na Bato ay
isang magandang halimbawa ng kwento na tumatalakay sa tunay na nadarama ng
isang tao sa sarili at maging sa kapwa.

Pagsusuri:

a. Bisa sa Isip

Napagtanto namin na ang pag-ibig na bulag man at baliw ay maari rin palang
maging pag-ibig na busilak. Sa kwento, si Kadyo ay baliw na baliw sa pag-ibig niya kay
Iday at handa siyang gumawa ng masama mapasakanya lang si Iday. Siguro nagawa
lang ito ni Kadyo sa labis na pag-ibig niya kay Iday at dahil nga sa nakaw na halik ay
nasira ang pag-iibigan nina Iday at Isagani. Napasakanya nga si Iday ngunit labis
naman siyang naging seloso at brutal kaya hindi naging masaya sa kanyang piling si
Iday ngunit pinanindigan siya ni Kadyo hanggang sa mga sandaling madidilim. Ipinakita
niya kay Isagani na kaya talagang totoo ang kanyang nararamdaman kay Iday at handa
niyang ibuwis ang kanyang sariling buhay maligtas lamaang ang minamahal.

b. Bisa sa Kaasalan

Ang aral na natutunan namin sa kwento ay matutung magpatawad at harapin

ang mga problema sa buhay. Sapamamagitan ng pagpapatawad hindi lang ang kasalan
ng ibang tao ang mapapatawad kundi ang sarili. Sa ganitong paraan makakagalaw tayo
sa isang matiwasay na daigdig na walang hinanakit sa puso. Dapat matututo tayong
ngumiti nang wala pagkukunwari. Sa pagharap naman sa problema ay mapapakita
natin sa ibang tao na tayo ay malakas at matatag. Ang hindi man nagawa ngayon ay
maaring pagsisihan habang buhay kaya dapat magkaroon ng lakas ng loob at
mamuhay ng masaya habang naririto pa sa daigdig.
c. Bisa sa Damdamin
Sa kwentong ito ay napukaw ang aming damdaming makatao na dapat huwag
maghangad ng masama sa ibang tao kahit ang taong ito ay may nagawang masama
ngunit hayaan na lang ang Diyos na gumawa ng paraan. Dapat bigyan sila ng
pagkakataon na magbago hindi dahil kailangan kundi dahil likas sa kanila ang kanilang
desisyon.