159

หนน่วยททท 6
GD&T
สสัญลสักษณณ์พพิกดทางดด้านรรู ปทรงสั
(Geometric Dimensioning Tolerance)

หสัวขด้อเรรท อง Topics)(
6.1 ความหมายของสสัญลสักษณณ์พพิกดทางดด้านรรู ปทรงสั GD&T
6.2 สสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร อดตม (Datum)
6.3 กรอบควบคคุมสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอน(Feature control frame)
6.4 สสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอน(GD&T Symbols)
6.5 สสัญลสักษณณ์การปรสับปรคุ ง(Modifier Symbols)

แนวคพิดส าคสัญ Main( Idea)

สสัญลสักษณณ์พพิกดดด้านรรู ปทรงสั GD&T มทความส าคสัญตน่อกระบวนการผลพิตในลสักษณะทททเปป็ น ชพิ ชนสน่ วนประกอบ เพราะการใหด้คน่าพพิกดความเผรทอของ
ขนาดอาจไมสัเท พทยงพอเพราะในระหวางการผลพิตน่ ผรูผด้ ลพิตชพิชนงานวสัดขนาดตรงตามคน่าพพิกดทคุกจคุดแตสัไท มน่สามารถประกอบไดด้เนรทองจากชพิชนงานเกพิดการโกน่ง งอ ดสังนสัชนถด้า
มทการกาหนดคน่าความคลาดเคลรทอนทางดด้านรรู ปทรงกป็จะทาใหด้งานประกอบสมบรูรณณ์ยงพิ ขขชท น

จคุดประสงคณ์เชพิงพฤตพิกรรม (Behavioral Objectives)

1. ดด้านความรรูด้
1.1 บอกความหมายของสสัญลสักษณณ์พพิกดทางดด้านรรู ปทรงสั GD&T ไดด้
1.2 บอกสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร อดตม (Datum)ไดด้
1.3 อธพิบายลสักษณะของกรอบควบคคุมสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอนไดด้
1.4 บอกสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอนไดด้
1.5 บอกสสัญลสักษณณ์การปรสับปรคุ งไดด้

2. ดด้านทสักษะการปฎพิบตสั พิงาน
2.1 เขทยนสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร อดตมไดด้
2.2 เขทยนกรอบควบคคุมสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอนทางดด้านรรู ปทรงไดด้
 160

6.1 ความหมายของสสัญลสักษณณ์พพิกดสั ทางดด้านรรู ปทรง GD&T ปสัจคุบนสั งานอคุตสาหกรรมการผลพิตผลพิตภสัณฑณ์ททมทสน่วนประกอบหลายชพิชน เชน่นอคุตสาหกรรม

ยานยนตณ์เครรท องจสักรกล เครรท องใชด้ไฟฟด้ า ชพิชนสน่ วนเครรท องกล เปป็ นตด้น การประกอบชพิชนสน่ วนแตน่ละชพิชนจะ ยากหรร องน่ายขขชนอยรูกน่บขนาดและรรู ปรสัทางของชพิชนงาน ในบางครสัชง
ฝน่ ายผลพิตไดด้ทาการผลพิตและตรวจสอบ ขนาดของชพิชนงานตรงกบขนาดทททกาสั หนดไวด้แตน่ไมน่สามารถสวมประกอบกนไดด้กป็สั เนรทองดด้วยอาจจะมท ขด้อผพิดพลาดทางดด้านรรู ป
ทรงทททมทความคลาดเคลรทอน เชน่นการโกน่งงอ ความไมน่ไดด้ฉากของชพิชนสน่ วน หรร อ การทททชพิชนสน่ วนทททมทบน่าไมน่รน่วมศรูนยณ์กนเปป็ นตด้นสั

ภาพททท 6.งานเพลาโก 1น่งงอ

GD&T (Geometric Dimensioning Tolerance)

สสัญลสักษณณ์พพิกดทางดด้านรรู ปทรงสั หมายถขง
การกาหนดการควบคคุมชพิชนสน่ วนทางดด้านรรู ปทรง Form)( การจสัดวางตาแหนน่งของชพิชนสน่ วน (Location)
การจสัดวางทพิศทาง Orientation)( ความเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุน Runout)( และการควบคคุมรรู ป โครงรน่ างใดๆ (Profile) ลงในแบบงาน

ขนาดและสสัญลสักษณณ์GD&T จะถรูกกาหนดลงไปทททFeature และ Feature of Size เปป็ นหลสัก โดยจะมทการกาหนดขนาดและ

สสัญลสักษณณ์GD&T ดสังตน่อไปนทช
1. การควบคคุมรรู ปทรง Form( Control)
2. การควบคคุมการจสัดวางทพิศทาง Orientation( Control)
3. การควบคคุมการจสัดวางตาแหนน่ง (Location Control)
4. การควบคคุมขนาด Size( Control)

ภาพททท 6.การเขทยนสสัญลสักษณณ์2GD&T
 161

Feature ครอการระบคุสน่วนตน่างๆ ทางกายภาพของชพิชนสน่วนเชน่น ผพิวของรรู ผพิวของรน่ อง ผพิว ทรงกระบอก หรร อชพิชนสน่วนสททเหลททยม (ผพิวเรท ยบสองผพิว)

ภาพททท 6.การระบคุผพิวทางกายภาพ 3

Feature of Size (FOS) ครอการบอกขนาดของพรชนผพิวทรงกระบอก พรชนผพิวทรงกลม หรร อ พรชนผพิวระนาบครูน่ขนาน หรร อระยะทางระหวาง

ผพิวทสัชงสองทท
ท ทขนานกนสั
- การกาหนดขนาดระหวางผพิวเรทท ยบสองดด้านผพิวของรรู และผพิวทรงกระบอก ถรอวน่า เปป็ น Feature of Size (FOS) ตาม
ภาพททท 6.4 ในกรอบทททชรทอ Feature of Size

- การกาหนดขนาดผพิวเดทยว รสัศมทโคด้งและผพิวลบคมไมน่ถรอวาเปป็ นน่ Feature of Size (FOS) ตามภาพททท 6.4 ในกรอบทททชรทอ

NotFeature of Size
A D

C B

ภาพททท 6.การระบคุ4Feature of Size (FOS)

6. 4 าหนดขนาดผพิวภายนอกทททตาแหนน่ง A และ B ตสัวเลขทททอยรูดาด้ นบนจะน่ บอกใหด้รรูด้วาเปป็ นสน่ทวนทททมทปรพิ มาณเนรช อวสัสดคุเหลรอมาก

จากภาพททท ตสัวเลขก
ทททสคุด Maximum Material Condition (MMC) ใชด้ สสัญลสักษณณ์ สน่ วนตสัวเลขทททอยรูดาด้ นลน่ทางจะบอกใหด้รรูด้วาเปป็ นสน่ท วนทททมทปรพิ มาณเนรช อวสัสดคุเหลรอนด้อย
ทททสคุด Least Material Condition (LMC) ใชด้สสัญลสักษณณ์
 162

C และ D ตสัวเลขทททอยรูดาด้ นลน่ทางจะบอกใหด้รรูด้ วาเปป็ นสน่ทวนทททมทปรพิ มาณเนรช อวสัสดคุเหลรอมาก

ตสัวเลขกาหนดขนาดผพิวภายในเชน่นผพิวรรู ททตาแหนน่ง
ทททสคุด Maximum Material Condition (MMC) สน่ วนตสัวเลขททท อยรูดน่ าด้ นบนจะบอกใหด้รรูด้วาน่ เปป็ นสน่ วนทททมทปรพิ มาณเนรช อวสัสดคุเหลรอนด้อยทททสคุด Least
Material Condition (LMC)

(ก) กาหนดขนาดผพิวภายนอก (ข) กาหนดขนาดผพิวภายใน

ภาพททท 6.การระบคุ5MMC และ LMC

จากภาพ 6.5 (ก) การกาหนดขนาดผพิวภายนอก 54 ใชด้สสัญลสักษณณ์ หรร อ MMC หมายถขง ชพิชนงานมทเนรชอวสัสดคุเหลรอมากทททสคุดเมรทอเททยบกบ

ขนาดสั 52
จากภาพ 6.5 (ข) การกาหนดขนาดผพิวภายใน 25.2 ใชด้สสัญลสักษณณ์ หรร อ MMC หมายถขง ชพิชนงานมทเนรชอวสัสดคุเหลรอมากทททสคุดเมรทอเททยบกบ
ขนาดสั 25.8
:
หมายเหตคุ ในการทททจะกาหนด MMC หรร อ LMC ถด้าเปป็ นการกาหนดขนาดทททผพิวภายนอก ตสัวเลขมากจะมทเนรช อวสัสดคุเหลรอมาก แตน่ถาด้ เปป็ นผพิว
ภายในเชน่นรรู หรร อรน่ อง การกาหนดขนาดตสัวเลขนด้อย จะมทเนรช อวสัสดคุเหลรอมาก
การควบคคุมรรู ปทรง(Form) ประกอบดด้วย
- ความตรง (Straightness)
- ความราบ (Flatness)
- ความกลม (Circularity / Roundness)
- ความเปป็ นทรงกระบอก Cylindricity)(
การควบคคุมการจสัดวางทพิศทาง (Orientation) ประกอบดด้วย
- ความตสัชงฉาก (Perpendicularity / Squareness)
- ความขนาน (Parallelism)
- ความเปป็ นมคุม Angularity)(
 163

การควบคคุมการจสัดวางต าแหนน่ง Location)( ประกอบดด้วย

- ความคลาดเคลรทอนของตาแหนน่ง (Tolerance of Position)
- ความสมมาตร (Symmetry)
- ความรน่ วมศรูนยณ์รน่วมแกน (Concentricity)
การควบคคุมขนาด (Size) ประกอบดด้วย
- ขนาดกาหนดระยะหน่าง (Linear Dimension)
- ขนาดกาหนดตาแหนน่ง (Location Dimension)
- ขนาดเสด้นผานศรูนยณ์กลางน่ (Diameter)
- ขนาดรสัศมทRadius)(
- ขนาดมคุม Angular( Dimension)
6.2 สสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร อดาตสัชม(Datum)
GD&T ลงบนแบบงาน (Drawing) จะแยก ออกเปป็ น 2 สน่วน ครอในสน่วนของผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัชม
การกาหนดสสัญลสักษณณ์พพิกดทางดด้านรรู ปทรงสั
(Datum) และกรอบควบคคุมสสัญลสักษณณ์ความ คลาดเคลรทอน(Feature control frame)

ภาพททท 6.การแสดงค 6น่าพพิกดความคลาดเคลรทอนสั

สสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) ครอ จคุด เสด้น ระนาบหรร อพรชนผพิวทททใชด้ในการอด้างอพิงการ วสัดตาแหนน่งของขนาดตน่างๆ ททททาใหด้การผลพิตชพิชน
สน่ วนมทความสมบรูรณณ์ทช งสั ในดด้านรรู ปรน่ าง ขนาด และ ตาแหนน่งหรร อระยะ สสัญลสักษณณ์ดาตสัชม (Datum) ประกอบไปดด้วยรรู ปสามเหลททยมระบายทขบหรร อไมน่

ระบายทขบกป็ไดด้โดยทสัวไปมสักจะใชด้แบบสามเหลททยมระบายทขบน่ เสด้นอด้างอพิง (เสด้นเตป็มบาง) กรอบอด้างอพิง และตสัวอสักษรอด้างอพิงการเขทยนสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร อดตมมท

ขนาดทททใชด้เขทยนดสังภาพททท 6.7

ภาพททท 6.ขนาดในการเขทยนสสัญลสักษณณ์ดาตสั7ด้ม (Datum)

 164

ภาพททท 86.ตาแหนน่งการกาหนดสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร อด ตสัชม (Datum)

จากภาพททท 6.8 แสดงตาแหนน่งการกาหนดสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) หลสักเกณฑณ์ พพิจารณาการกาหนดสสัญลสักษณณ์ลงบนจากผพิวงาน

ดสังนทช
1. บนผพิวงานหนขทวงานหรร งผพิ อบนระนาบหนขท งระนาบจะตด้องมทสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร ด อ (Datum) เพทยงแคน่1 สสัญลสักษณณ์เทน่านสัชน
2. ผพิวงานแตน่ละดด้านจะตด้องมทตวสั อสักษรอด้างอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) ไมน่ซาด้ กนสั
3. ถด้าหากวน่าบรพิ เวณผพิวงานมทพชรนทททวาน่ งและไมน่ทาใหด้การอน่านแบบงานยคุงน่ ยาก กป็สามารถ กาหนดลงบนผพิวงานไดด้เลยตามภาพททท 6.8 หมายเลข 1
4. แตน่เมรทอพพิจารณาแลด้วปรากฏวน่าผพิวงานไมน่สามารถกาหนดสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงไดด้กป็สามารถ กาหนดลงบนเสด้นบอกชน่วยขนาดในระนาบเดทยวกนกสับ
ผพิวงานทททตอด้ งการกสัาหนดสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิง ตามภาพททท 6.8 หมายเลข 2
5. ถด้าไมน่สามารถกาหนดสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงทสัชงทททผพิวงานและเสด้นชน่วยบอกขนาดไดด้กป็สามารถ
เพพิมความยาวของเสด้นชน่ทวยบอกขนาดในระนาบเดทยวกบผพิวงานทททตอด้ งการกสัาหนดสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงไดด้ ตามภาพททท 6.8 หมายเลข 3

6. ถด้าหสัวลรูกศรของเสด้นบอกขนาดอยรูภายนอกเสด้นชน่ทวยบอกขนาด กป็สามารถใชด้สามเหลททยม ดาตสัชม (Datum) แทนหสัวลรูกศรดด้านทททกาหนด

สสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงไดด้ตามภาพททท 6.9

ภาพททท 6.การใชด้สามเหลททยมสสัญลสักษณณ์อาด้ งอพิงหรร อด 9 ตสัชม (Datum) แทนลรูกศรกาหนดขนาด

 165

6.3 กรอบควบคคุมสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอน (Feature control frame) กรอบควบคคุมสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอน(Feature control

frame) มทลกสั ษณะเปป็ นกรอบ
สทท เหลททยมผรนผด้าถรูกแบน่งออกเปป็ นชน่องๆ จานวนชน่องทททแบน่งนสัชนขขชนอยรูกน่บความตด้องการในการใชด้งานสั ซขทง มทความกวด้างของกรอบสทท เหลททยมเทน่ากบสั 2h และความยาว
ขขชนอยรูกน่บจสัานวนชน่องทททแบน่ง

ภาพททท 6.10 การเขทยนกรอบสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอน

3
กรอบควบคคุมสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอนทททใชด้ในการเขทยนแบบเพรทอควบคคุมรรู ปลสักษณณ์ของ ชพิ ชนงานเพรทอทาการผลพิต จะถรูกแบน่งออกเปป็ น สน่ วนครอ

ภาพททท 6.11 การแบน่งสน่ วนกรอบสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอน

1. สน่ วนทททในช 1น่องแรกส าหรสับเขทยนคคุณลสักษณะทางเลขาคณพิตของรรู ปลสักษณณ์(Geometric

Characteristic Symbols) ครอการเขทยนสสัญลสักษณณ์รรูปลสักษณณ์ของชพิชนงานทททตอด้ งการเนด้นในกระบวนการ ผลพิต เชน่น ความกลมของผพิวงาน ความตรง
ของผพิว ความไดด้ฉากของผพิวงาน ความขนานของผพิวงาน เปป็ นตด้น

2. สน่ วนทททในช 2น่องททท2 เปป็ นการกาหนดคน่าความเผรทอและสสัญลสักษณณ์ปรสับปรคุ งชพิชนงาน (Modifier Symbols) ครอชน่องททท2 นทชส าหรสับกาหนด
ก คน่าพพิกดความเผรทอในชสัอท งททท 2 นทช ในการ ผลพิตกลน่าวครอ ถด้าใน
คน่าพพิกดความเผรทอสสัาหรสับการผลพิต เชน่นถด้าในแบบ งานไมน่ไดด้กาหนดคน่าพพิกดความเผรทอลงในแบบงานเรากสัจะใชด้
แบบงานกาหนดขนาดของเพลา 15 มม. โดยไมน่มทพพิกดความเผรทอกสัากบเพพิสัทม ฝน่ าย ผลพิตจะตด้องสรด้างรรู ใหด้มทขนาด 15.2 มม. เพราะเปป็ นการเผรทอความคลาดเคลรทอนทาง
ดด้านรรู ปทรงแตถ พพิกดความเผรทอถรูกกสัาหนดลงในแบบงาน ฝน่ ายผลพิตจะตด้องนาคน่าคน่าพพิกดความเผรทอในแบบงานรวมกสับ สั คน่าพพิกดความคลาดเคลรทอนทางดด้านรรู ปทรงในชสั อท งนทช
ดด้วย ดสังตสัวอยางตามภาพททท 6.12
 166

(ก ) การกาหนดคน่าความคลาดเคลรทอน (ข) ผลของคน่าความคลาดเคลรทอนจากภาพ ก

(ค) งานประกอบตามพพิกดความคลาดเคลรทอนทางรรู ปทรงความตรงสั

= 15.8 มม.

ภาพททท 6.12 ตสัวอยางการกน่าหนดความเผรทอดด้านรรู ปทรง

จากภาพททท 6.12 (ก) ขนาดจรพิ งของชพิชนงาน ครอ Ø15 มม. และพพิกดบนสั 0.6 มม. พพิกดลสัาท ง เทน่ากบสั 0 ดสังนสัชนชพิชนงานชพิชนนทชมทขนาดไดด้ใหญน่
สคุ ดตด้องไมน่เกพิน 15.6 มม. และมทขนาดเลป็กสคุ ดไดด้ไมน่ตน่ากวาน่ 15 มม.

ภาพททท 6.13 การกาหนดคน่าความเผรทอดด้านรรู ปทรง

 167

จากภาพททท 6.13 ความหมายของสสัญลสักษณณ์พพิกดทางดด้านรรู ปทรงในชสัอท งแรกหมายถขงความ ตรงของชพิชนงาน แตน่ในกระบวนการผลพิตชพิชนงานอาจมท

การโกน่งงอไดด้ดงสั นสัชนในชน่องททท2 จะบอกถขงความ คน่าคลาดเคลรทอนทางดด้านรรู ปทรงใหด้สามารถโกน่งงอไดด้ในพพิกดทททกาสั หนดครอ 0.2 มม. ดสังภาพททท 6.14

ภาพททท 6.14 การโกน่งงอของชพิชนงานอยรูในพพิกน่ดความคลาดเคลรทอนดด้านรรู ปทรงความตรงสั

3. สน่ วนทททในช 3น่องททท3 และ 4 บางครสัชงอาจจะมทชน่อง 3 อยน่างเดทยว บางครสัชงมททชงสั ชน่อง 3 และ 4 หรร ออาจจะมททชงสั ชน่อง 3,4 และ 5 กป็ไดด้ขช ขนอยรูน่
กบการใชด้งานซขทงในสสัทวนนทช จะเปป็ นการแสดงผพิวอด้างอพิง (Datum Reference) ดสังนสัชนสน่ วนททท 3 นทช จะสสัมพสันธณ์กบสสัทวนททท1 ดสังตสัวอยางตามภาพททท 6.15

ภาพททท 6.15 ตสัวอยางการใชด้งานสสัญลสักษณณ์พพิกน่ดความคลาดเคลรทอนสัGD&T

6.15 อธพิบายสสัญลสักษณณ์ ไดด้วาน่ ผพิวดด้านทททกรอบสสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอน ชทช จะตด้องตสัชงฉากกบผพิวหรร อระนาบสัA แตน่ในกระบวนการผลพิต

จากภาพททท
อาจมทความคลาดเคลรทอนการตสัชงฉากกบสั ผพิวหรร อระนาบ A ไดด้ 0.2 มม.
6.4 สสัญลสักษณณ์ความคลาดเคลรทอน(GD&T Symbols)
พพิกดความคลาดเคลรทอนสั ครอความเบททยงเบนทางดด้านรรู ปทรง (Form Deviation) ความเบททยงเบน
ดด้านทพิศทาง Orientation( Deviation) ความเบททยงเบนในการจสัดตาแหนน่ง (Location Deviation) และ

ความเบททยงเบนของขนาด Size( Deviation) ทททมทความเบททยงเบนหรร อมทความคลาดเคลรทอนทททยอมใหด้ เกพิดขขช นไดด้ในกระบงนการผลพิต เนรทองจากในการทางานการผลพิตยอมมทขอด้

ผพิดพลาดทสัช งขนาด
ท รรู ปรน่ าง ของชพิชนงาน หรร อตาแหนน่งตน่างๆ ในชพิชนงานถรอเปป็ นเรรท องปกตพิแตน่ในขด้อผพิดพลาดหรร อความคลาด เคลรทอนทททเกพิดขขช นตด้องไมเกพินกวาทททพพิกน่ดกสัาหนดน่
 168

สสัญลสักษณณ์ควบคคุมรรู ปรน่ างรรู ปทรง(Geometric Characteristic Symbols) หรร อจะเรท ยกสสัชนๆ วาน่ Characteristic Symbols
ถรูกแบน่งการใชด้งานออกเปป็ น 5 กลคุน่ม มทใชด้งานเพรทอควบคคุมความคลาดเคลรทอน ของชพิ ชนงานทสัชงหมด 14 สสัญลสักษณณ์ ดสังตารางททท 6.1

6. 1
ตารางททท สสัญลสักษณณ์ควบคคุมรรู ปร น่างรรู ปทรง (Geometric Characteristic Symbols)

ชนพิดของพพิกดสั ความเผ สสัญลสักษณณ์ คคุณลสักษณะ การใชด้ สสัญลสักษณณ์ดาตสัชมอด้างอพิง

ความตรง ไมน่มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิง

ความราบ ไมน่มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิง

พพิกดสั ความเผรทอของรรู ปทรง

ความกลม ไมน่มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิง

รรู ปทรงกระบอก ไมน่มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิง

ความขนาน มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเสมอ

พพิกดสั ความเผรทอของการจสัด
ความเอทยง(ความเปป็ นมคุม) มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเสมอ
วางทพิศทาง

ความตสัชงฉาก มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเสมอ

ความเบททยงเบนเนรทองจ มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเสมอ
การหมคุนในแตน่ละระนาบ
พพิกดสั ความเผรทอของการ

เบททยงเบนรทองจากหมนคุ ความเบททยงเบนเนรทองจ มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเสมอ

การหมคุนทสัชงหมด

พพิกดสั ความเผรทอของการ รรู ปทรงของเสด้น มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเปป็ นบางครสัชง

ควบคมโครงรน่ างผพิวคุ รรู ปทรงของพรชนทททผพิว มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเปป็ นบางครสัชง

 169

ตารางททท 6.(ต 1น่อ) สสัญลสักษณณ์ควบคคุมรรู ปรน่ างรรู ปทรง (Geometric Characteristic Symbols)

ชนพิดของพพิกดสั ความเผ สสัญลสักษณณ์ คคุณลสักษณะ การใชด้ สสัญลสักษณณ์ดาตสัชมอด้างอพิง

ตาแหนน่ง มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเสมอ

พพิกดสั ความเผรทอจองการจสัด ความไดด้ศรูนยณ์และความ มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเสมอ

วางต าแหนน่ง รน่ วมศรูนยณ์

ความสมมาตร มทการใชด้ดาตสัชมอด้างอพิงเสมอ

1 (Form) ประกอบดด้วย
กลน่มทททคุ การควบคคุมรรู ปทรง
1. ความตรง (Straightness)
2. ความราบ (Flatness)
3. ความกลม (Circularity / Roundness)
4. ความเปป็ นทรงกระบอก Cylindricity)( การใชด้สสัญลสักษณณ์ควบคคุมรรู ปรน่ างรรู ปทรงในกลคุน่มนทช ไมน่ตอด้ งใชด้ผพิวอด้างอพิง
ดาตสัชม
(Datum) ในการกาหนดความคลาดเคลรทอน
1. ความตรง (Straightness) ครอ สภาวะทททพชรนผพิวหรร อแกนกลางของชพิชนงานเปป็ นเสด้นตรง ขอบเขตของพพิกดความคลาดเคลรทอนของ
ความตรงทททควบคคุมแตสัลท ะพรชนผพิว มทลกสั ษณะเปป็ นเสด้นครูน่ขนาน โดยเสด้นครูน่ขนานนทช จะมทระยะหน่างเทน่ากบคสัาท พพิกดความคลาดเคลรทอนทททกาสั หนดลงในแบบงาน ลสักษณะ ของ
ผพิวของชพิชนงานททททาการผลพิตจะตด้องอยรูใน่ นพพิกดไมสัเท กพินคน่าความคลาดเคลรทอนของเสด้นครูน่ขนานนทช หรร อผพิวชพิชนงานทททมทสสัญลสักษณณ์นช ท กาหนดจะสามารถเอทยง หรร อไมน่ตรง
หรร อผพิวไมน่สมน่าเสมอตลอดทสัชงชพิชน ไดด้ไมน่เกพินสสัญลสักษณณ์ควบคคุมรรู ปรน่ างรรู ปทรงความตรงกาหนด ตามภาพททท 6.16

ภาพททท 6.16 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนความตรง

 170

2. ความราบ (Flatness) ครอสภาวะพรชนผพิวหรร อระนาบกลางของชพิชนงานมทลกสั ษณะเปป็ น ระนาบของความราบ ขอบเขตของพพิกด

ความคลาดเคลรทอนของความราบสั จะเปป็ นการควบคคุมความ โคด้ง ความเวด้า ารโกกน่งงอ ความเอทยงของผพิวงานเปป็ นตด้น ขอบเขตของพพิกดความคลาดเคลรทอนของสั ความราบ
ทททควบคคุมแตน่ละพรชนผพิว มทลกสั ษณะเปป็ นเสด้นครูน่ขนาน โดยเสด้นครูน่ขนานนทช จะมทระยะหน่างเทน่ากบคสัาท พพิกดความคลาดเคลรทอนทททกาสั หนดลงในแบบงาน ลสักษณะผพิวของชพิ ชนงานททท
ทาการผลพิตจะตด้องอยรูใน่ น พพิกดไมสัเท กพินคน่าความคลาดเคลรทอนของเสด้นครูน่ขนานนทช

ภาพททท 6.17 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนความราบ

3. ความกลม (Circularity / Roundness) ครอสภาวะทททผพิ ชพิชนงานมทเสด้นรสัศมทของวงกลม แตน่ละชน่วงมทลกสั ษณะของผพิวไมน่กลม ผพิว

2 2
ขรคุ ขระอยรูใน่ นพพิกดสั ความคลาดเคลรทอนของความกลมทททถรูก ควบคคุมดด้วยงกลม วง รน่ วมศรูนยณ์กนสั ซขทงวงกลม วงนทช มทระยะหน่างเทน่ากบคสัาท พพิกดความคลาดเคลรทอนสั ความ
กลม ลสักษณะของผพิวชพิชนงานททททาการผลพิตจะตด้องมทขนาดไมน่เลป็กกวาวงกลมดด้านในหรร อคน่ทาความ คลาดเคลรทอนนด้อยทททสคุด และผพิวของชพิ ชนงานจะตด้องมทขนาดไมน่เกพิน
วงกลมดด้านนอกหรร อคน่าความ คลาดเคลรทอนมากทททสคุดดสังภาพททท 6.18

ภาพททท 6.18 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนความกลม

 171

4. ความเปป็ นทรงกระบอก Cylindricity)( ครอ สภาวะของพรชนผพิวชพิชนงานทรงกระบอกแตน่ ละตาแหนน่งมทระยะหน่างในทพิศทางตสัชงฉากกบ

แนวแกนใดแนวแกนหนขทงในระยะทางทททเทสัาท กนสั ขอบเขต พพิกดสั ความคลาดเคลรทอนของความเปป็ นทรงกระบอกทททใชด้ส าหรสับควบคคุมผพิว มทลกสั ษณะเปป็ น ทรงกระบอก 2
2
รรู ปในแนวแกนเดทยวกนสั ซขทงผพิวงานททททาการผลพิตจะมทความขรคุ ขระ ผพิวเอทยง ผพิวโคด้ง ผพิว เวด้าจะตด้องอยรูภายในชน่ทวงพพิกดของทรงกระบอกทสัชงสั รรู ปนทช โดยผพิวงานจะตด้องไมน่
เลป็กกวารรู ปทรงกระน่ ดด้านในและไมน่ใหญน่กวารรู ปทรงกระบอกดด้านนอกน่

ภาพททท 196. ขอบเขตความคลาดเคลรทอนความเปป็ นทรงกระบอก

2
กลน่มทททคุ การควบคคุมการจสัดวางทพิศทาง (Orientation) ประกอบดด้วย
1. ความขนาน (Parallelism)
2. ความเปป็ นมคุม Angularity)(
3. ความตสัชงฉาก (Perpendicularity / Squareness)
การใชด้สสัญลสักษณณ์ควบคคุมทพิศทางในกลคุน่มนทช จะตด้องใชด้ควบครูน่กบผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัช มสั (Datum)
ในการกาหนดความคลาดเคลรทอน

1. ความขนาน (Parallelism) ครอสภาวะทททพชรนผพิว ระนาบ แกนกลาง ของชพิชนงานแตน่ละ ดด้านมทระยะหน่างในทพิศทางตสัชงฉากกบผพิว

อด้างอพิงหรร อดาตสัช มสั (Datum) กลน่าวครอผพิวทททสสัญลสักษณณ์ความ คลาดเคลรทอนความขนานทททลรูกศรชด้ผพิวชพิ ชนงานดด้านใด ผพิวชพิชนงานดด้านนสัชนจะขนานกบผพิวอด้างอพิงหรร อสั
ดาตสัชม (Datum) ในบางกรณท สสัญลสักษณณ์ผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) สามารถกาหนดไดด้มากกวน่า 1 ดาตสัชมขขชนอยรูกน่บลสักษณะการใชด้งานสั ขอบเขตพพิกด
ความคลาดเคลรทอนของความขนานทททควบคคุมพรช สันผพิว มทลกสั ษณะเปป็ นเสด้นครูน่ขนาน โดยเสด้นครูน่ขนานนทช จะมทระยะหน่างเทน่ากบคสัาท พพิกดความคลาดเคลรทอนทททกาสั หนด
 172

ลงในแบบงาน ลสักษณะผพิวของชพิชนงานททททาการผลพิตจะตด้องอยรูในพพิกน่ดไมสัเท กพินคน่าความคลาดเคลรทอน ของเสด้นครูน่ขนานนทช

ภาพททท 206. ขอบเขตความคลาดเคลรทอนความขนาน

2. ความเปป็ นมคุม (Angularity) ครอสภาวะทททพชรนผพิว ระนาบ แกนกลาง ของชพิชนงานแตน่ ละดด้านทามคุมกบผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัช มสั
(Datum) ขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนของความเปป็ นมคุมททสัท ควบคคุมพรชนผพิวมทลกสั ษณะเปป็ นเสด้นครูน่ขนาน โดยเสด้นครูน่ขนานนทช จะมทระยะหน่างเทน่ากบคสัาท พพิกดความ
คลาดสั เคลรทอนทททกาหนดลงในแบบงาน ลสักษณะผพิวของชพิ ชนงานททททาการผลพิตจะตด้องอยรูใน่ นพพิกดไมสัเท กพินคน่า ความคลาดเคลรทอนของเสด้นครูน่ขนานนทช

ภาพททท 61.2 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนความเปป็ นมคุม

 173

3. ความตสัชงฉาก Perpendicularity( / Squareness) ครอสภาวะทททพชรนผพิว ระนาบ แกน กลาง ของชพิชนงานแตน่ละดด้านทา

มคุม 90 องศา กบผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัช มสั (Datum) ขอบเขตพพิกดความสั คลาดเคลรทอนของความตสัชงฉากทททควบคคุมพรชนผพิวมทลกสั ษณะเปป็ นเสด้นครูน่ขนาน โดยเสด้นครูน่ขนาน
นทช จะมท ระยะหน่างเทน่ากบคสัาท พพิกดความคลาดเคลรทอนทททกาสั หนดลงในแบบงาน ลสักษณะผพิวของชพิ ชนงานททททาการ ผลพิตจะตด้องอยรูในพพิกน่ดไมสัเท กพินคน่าความคลาดเคลรทอนของ
เสด้นครูน่ขนานนทช

ภาพททท 62.2 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนความตสัชงฉาก

3
กลน่มทททคุ การควบคคุมการเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุน (Runout) ประกอบดด้วย
1. ความเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุนในแตน่ละระนาบ (Circular Runout)
2. ความเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุนทสัชงหมด (Total Runout) การใชด้สสัญลสักษณณ์ควบคคุมการเบททยงเบนเนรทองจากการ
หมคุนในกลคุน่มนทชจะตด้องใชด้ควบครูน่กบผพิว สั
อด้างอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) ในการกาหนดความคลาดเคลรทอน
1. ความเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุนในแตน่ละระนาบ (Circular Runout) ครอสภาวะททท แตน่ละจคุดบนผพิวงานของแตน่ละแนวหนด้าตสัด
เมรทอเททยบกบผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัช มสั (Datum) เปป็ นระยะ การ ตรวจสอบความเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุนในแตน่ละระนาบ (Circular Runout) จะตด้องท า
การหมคุน ชพิชนงานรอบแกนอด้างอพิงหรร อดาตสัชม (Datum)ครบหนขท งรอบโดยทาการตรวจสอบพรชนผพิวดด้วยนาฬพิกา เททยบศรูนยณ์Dial( Gauge) ใหด้คน่าทททไดด้จากการ
หมคุนชพิชนงานจะตด้องนด้อยกวาพพิกน่ดความคลาดเคลรทอนสั ซขทง การใชด้สสัญลสักษณณ์ควบคคุมการเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุนนทช จะไมน่พพิจารณาขอบเขตพพิกดสั ความ คลาดเคลรทอนแตน่
จะพพิจารณาคน่าทททเกพิดจากการตรวจสอบตด้องไมน่เกพินคน่าพพิกดสั ความคลาดเคลรทอนททท กาหนดลงในแบบงาน
 174

ภาพททท 63.2 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนวามเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุนในแตน่ละระนาบ

2. ความเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุนทสัชงหมด (Total Runout) ครอสภาวะทททแตน่ละจคุด บนผพิวงานของแตน่ละแนวหนด้าตสัด เมรทอเททยบ

กสับผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) เปป็ นระยะ การ ตรวจสอบความเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุนทสัชงหมด (Total Runout) ใหด้คน่าทททไดด้จากการหมคุนชพิชน
งาน จะตด้องนด้อยกวาพพิกน่ดความคลาดเคลรทอนสั ซขทงการใชด้สสัญลสักษณณ์ควบคคุมการเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุน นทช จะไมน่พพิจารณาขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนสัแตน่จะ
พพิจารณาคน่าทททเกพิดจากการตรวจสอบตด้องไมน่ เกพินคน่าพพิกดความคลาดเคลรทอนทททกาสั หนดลงในแบบงาน คน่าทททไดด้จากการตรวจสอบความเบททยงเบนจาก การหมคุนทสัชงหมด
จะมทเพทยงคน่าเดทยว

ภาพททท 64.2 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนความเบททยงเบนเนรทองจากการหมคุนทสัช มด

 175

4
กลน่มทททคุ การควบคคุมโครงรน่ างผพิว (Profile) ประกอบดด้วย
1. รรู ปโครงรน่ างของเสด้นใดๆ (Profile of a Line)
2. รรู ปโครงรน่ างของพรชนผพิวใดๆ (Profile of a Surface) การใชด้สสัญลสักษณณ์ควบคคุมการโครงรน่ างผพิว (Profile)
ในกลคุน่มนทชจะใชด้ควบครูน่กบผพิวอด้างอพิงหรร อสั
ดาตสัชม (Datum) เพทยงบางครสัชงในการกาหนดความคลาดเคลรทอน
1. รรู ปโครงรน่ างของเสด้นใดๆ (Profile of a Line) ครอสภาวะผพิวงานแตน่ละแนว แตน่ละ ระนาบ ของเสด้นโครงรน่ างอยรูใน่ นตาแหนน่งการ
จสัดวางทททแนน่นอนทททถรูกกาหนดดด้วยขนาด การควบคคุม โครงรน่ างสามารถควบคคุมผพิวไดด้มากกวน่า 1 พรชนผพิว และพรชนผพิวทททถรูกควบคคุมจะมทความสสัมพสันธณ์ซทขงกนสั และกนสั
สามารถกาหนดผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) ทททเปป็ นไดด้ทชงสั พรชนผพิว ระนาบแกนกลาง ตาแหนน่ง แกนกลางหรร อจคุดกน่ขงกลาง สสัญลสักษณณ์ควบคคุมการโครงรน่ างผพิวนทช
เปป็ นการควบคคุมผพิวทททไมน่จาเปป็ นตด้อง กาหนดผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) ขอบเขตพพิกดสั ควบคคุมการโครงรน่ างผพิว (Profile) ทททควบคคุม พรชนผพิวมทลกสั ษณะเปป็ น
เสด้นครูน่ขนาน โดยเสด้นครูน่ขนานนทช จะมทระยะหน่างเทน่ากบคสัาท พพิกดความคลาดเคลรทอนททสั ท กาหนดลงในแบบงาน ลสักษณะผพิวของชพิชนงานททททาการผลพิตจะตด้องอยรูใน่ นพพิกดสั ไมน่เกพิน
คน่าความ คลาดเคลรทอนของเสด้นครูน่ขนานนทช

ภาพททท 65.2 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนวบคคุมการโครงรน่ างผพิว (Profile)

2. รรู ปโครงรน่ างของพรชนผพิวใดๆ (Profile of a Surface) ครอ สภาวะผพิวงานโครงรน่ างอยรูน่

ในตาแหนน่งการจสัดวางทททแนน่นอนทททถรูกกาหนดดด้วยขนาด การควบคคุมโครงรน่ างสามารถควบคคุมผพิวไดด้ มากกวาน่ 1 พรชนผพิว และพรชนผพิวทททถรูกควบคคุมจะมทความสสัมพสันธณ์

ซขทงกนและกสันสั สามารถกาหนดผพิวอด้างอพิง
 176

(Datum) ทททเปป็ นไดด้ทชงสั พรชนผพิว ระนาบแกนกลาง แกนกลง หรร อจคุดกน่ขงกลาง สสัญลสักษณณ์ ควบคคุมการโครงรน่ างผพิวนทชเปป็ นการควบคคุมผพิวทททไมน่จาเปป็ นตด้อง
หรร อดาตสัชม
กาหนดผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) ขอบเขตพพิกดควบคคุมการโครงรสัทางผพิว (Profile) ทททควบคคุมพรชนผพิวมทลกสั ษณะเปป็ นเสด้นครูน่ขนาน โดยเสด้น ครูน่ขนานนทช จะมท
ระยะหน่างเทน่ากบคสัาท พพิกดความคลาดเคลรทอนทททกาสั หนดลงในแบบงาน คน่าของระยะหน่าง ของตาแหนน่งใดๆ ของพรชนผพิวชพิชนงานทททมทระยะหน่างตสัชงฉากจากตาแหนน่งของพรชน
ผพิวจรพิ ง ลสักษณะผพิวของ ชพิชนงานททททาการผลพิตจะตด้องอยรูในพพิกน่ดไมสัเท กพินคน่าความคลาดเคลรทอนของเสด้นครูน่ขนานนทช

ภาพททท 66.2 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนวบคคุมการโครงรน่ างผพิว (Profile)

5
กลน่มทททคุ การจสัดวางต าแหนน่ง (Location) ประกอบดด้วย
1. ความคลาดเคลรทอนของตาแหนน่ง (Tolerance of Position)
2. ความรน่ วมศรูนยณ์(Concentricity)
3. ความสมมาตร (Symmetry) การใชด้สสัญลสักษณณ์ควบคคุมการจสัดวางตาแหนน่ง (Location) ในกลคุน่มนทช จะใชด้
ควบครูน่กบผพิวอด้างอพิงสั
(Datum) ในการกาหนดความคลาดเคลรทอน
หรร อดาตสัชม

1. ความคลาดเคลรทอนของต าแหนน่ง Tolerance( of Position) ครอสภาวะทททระนาบ กลาง แกนกลาง และจคุดกน่ขงกลาง อยรูในตน่า

แหนน่งทททกาหนดดด้วยขนาดจรพิ ง เมรทอเททยบกบผพิวอด้างอพิงหรร อสั ดาตสัชม (Datum) ซขทงผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัชม (Datum) เปป็ นไดด้ทช งสั ระนาบดาตสัชม แกนดาตสัชม หรร อจคุดดา
ตสัชมททท ใชด้ในการควบคคุมความคลาดเคลรทอนของตาแหนน่ง ดสังนสัชนการควบคคุมความคลาดเคลรทอนของตาแหนน่ง
 177

นทช จะตด้องใชด้ผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัชมเสมอ ขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนของตสัาแหนน่งทททควบคคุมระนาบ ทททเกพิดจากพรชนผพิวครูน่ขนาน 2 พรชนผพิว มทลกสั ษณะเปป็ นครูน่ขนาน 2

ระนาบซขทงความกวด้างของระนาบทสัชงสองนทช มทคน่าเทน่ากบความคลาดเคลรทอนทททกาสั หนดในแบบงาน

ภาพททท 6.27 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนควบคคุมของตาแหนน่งระนาบกลาง

2. ความรน่ วมศรูนยณ์(Concentricity) ครอ สภาวะทททจคุดกน่ขงกลางของชพิชนงานมทการจสัดวางอยรูน่ บนดาตสัชมอด้างอพิง ซขทงผพิวงานทททสสัญลสักษณณ์ความ

รน่ วมศรูนยณ์ชช ท จะตด้องมทความรน่ วมศรูนยณ์หรร อวงกลม 2 วง จะตด้องใชด้ศรูนยณ์กลางเดทยวกนสั ขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนของความรสั ทวมศรูนยณ์ททควบคคุมจคุดกน่ขงกลาง มท
ลสักษณะเปป็ นขอบเขตวงกลม ซขทงมทขนาดเสด้นผน่านศรูนยณ์กลางเทน่ากบคสัาท พพิกดความคลาดเคลรทอนททสั ท กาหนดลงในแบบงาน โดยทททแกนกลางของชพิ ชนงานททททาการผลพิตจะ
คลาดเคลรทอนไดด้ไมน่เกพินขอบเขต ของวงกลมพพิกดความรสัทวมศรูนยณ์นช ท

ภาพททท 6.28 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนวามรน่ วมศรูนยณ์

 178

3. ความสมมาตร (Symmetry) ครอสภาวะทททจคุดกน่ขงกลางระหวางผพิวแบนราบน่ 2 พรชนผพิว มทการจสัดวางอยรูบน่ นระนาบทททอยรูใน่ นแนว

เดทยวกนกสับผพิวอด้างอพิงหรร อดาตสัช มสั (Datum) ซขทงดาตสัชมอด้างอพิงนทช เปป็ นไดด้เฉพาะระนาบดาตสัชมทททเปป็ นระนาบกลาง หรร อแกนดาตสัชมทททเปป็ นแกนกลางไดด้เพทยง 2 แบบ
เทน่านสัชน ขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนชนพิดนทช สั มทลกสั ษณะเปป็ นครูน่ขนานซขทงมทระยะหน่างเทน่ากบคสัาท พพิกดความคลาดสั เคลรทอนทททกาหนดลงในแบบงาน

ภาพททท 69.2 ขอบเขตความคลาดเคลรทอนความสมมาตร

6.5 สสัญลสักษณณ์การปรสับปรคุ ง (Modifier Symbols)

สสัญลสักษณณ์ปรสับปรคุ งเปป็ นสสัญลสักษณณ์ททมทขอด้ กาหนดพพิเศษ ในการวพิเคราะหณ์ประเภทของการ
ควบคคุมพพิกดความคลาดเคลรทอนหรร อดาตสัช มสั อด้างอพิง ซขทงสสัญลสักษณณ์ปรสับปรคุ งจะถรูกเพพิทมในกรอบควบคคุม ความคลาดเคลรทอนในสน่ วนทททเปป็ นการกาหนดคน่าความคลาด
เคลรทอน และในสน่ วนของดาตสัชมอด้างอพิง เทน่านสัชน เพรทอเปลททยนขด้อกาหนดในการวพิเคราะหณ์ใหด้สอดคลด้องกบเงรทอนไขของการประกอบใชด้งานสั เชน่น สสัญลสักษณณ์แสดง
สภาวะเนรช อวสัสดคุมาก สสัญลสักษณณ์แสดงสภาวะเนรช อวสัสดคุนอด้ ย สสัญลสักษณณ์แสดงเสด้นผานน่ ศรูนยณ์กลาง เปป็ นตด้น
 179

ภาพททท 306. สสัญลสักษณณ์การปรสับปรคุ ง(Modifier Symbols)

(ทททมา:นรเศรษฐณ์ ค าบ ารคุ ง,บรพิ ษทสั N-TRIS Solutions & Engineering)

(Material Condition)
สภาวะเนรช อวสัสดคุ
สภาวะเนรช อวสัสดคุจะพพิจารณาจากปรพิ มาณเนรช อวสัสดคุของชพิชนงาน ทททเปลททยนไปจากการ
3
กาหนดขนาดและคน่าพพิกดความคลาดเคลรทอนทททระบคุไวด้ในแบบงานสั สภาวะของเนรช อวสัสดคุแบน่งออกเปป็ น สภาวะ ครอ

1. สภาวะเนรชอวสัสดคุมากทททสคุด (Maximum Material Condition, MMC) เปป็ นสภาวะททท ขนาดและคน่าพพิกด

ความคลาดเคลรทอนสสังท ผลใหด้ปรพิ มาณเนรช อวสัสดคุของชพิชนงานมทคน่ามากทททสคุด เชน่นขนาด ของรรู ททเลป็กทททสคุดจะทาใหด้มทปรพิ มาณของเนรช อวสัสดคุมทมากทททสคุด หรร อเพลามทขนาดใหญน่
ทททสคุดจะใชด้ สสัญลสักษณณ์ ในการกาหนดสภาวะเนรช อวสัสดคุ
 180

2. (Least Material Condition, LMC)

สภาวะวสัสดคุนอด้ ยทททสคุด เปป็ นสภาวะทททขนาดและ คน่าพพิกดความคลาดเคลรทอนสสัทงผล
ใหด้ปรพิ มาณเนรช อวสัสดคุของชพิชนงานมทคน่านด้อยทททสคุด เชน่นขนาดของรรู ททใหญน่ ทททสคุดจะทาใหด้มทปรพิ มาณของเนรช อวสัสดคุเหลรอนด้อยทททสคุด หรร อเพลามทขนาดเลป็กทททสคุดจะใชด้สสัญลสักษณณ์
ในการกาหนดสภาวะเนรช อวสัสดคุ
3. สภาวะทททไมน่คานขงถขงเนรช อวสัสดคุเปป็ นการวพิเคราะหณ์ขนาดในสภาวะทททเกพิดขขช นจรพิ ง โดย ไมน่คานขงถขงขนาดและคน่าพพิกดความคลาด
เคลรทอนทททสสัทงผลตน่อปรพิ มาณเนรช อวสัสดคุเปป็ นเทน่าไร

ภาพททท 6.31 ขนาดในสภาวะเนรช อวสัสดคุมากทททสคุดและขนาดในสภาวะเนรช อวสัสดคุนด้อยทททสคุด

สภาวะทททไมน่มทแรงภายนอกมากระท Free า( State)

สภาวะทททไมน่มทแรงภายนอกมากระทา เปป็ นเงรทอนไขการควบคคุมและตรวจสอบขนาด หรร อรรู ปรน่ าง รรู ปทรงของชพิ ชนงานในสภาวะทททไมน่มทแรงจาก
ภายนอกทททเกพิดจากการจสับยขดชพิชนงาน ซขทงจะ พบในชพิชนงานทททมทลกสั ษณะไมน่แขป็งแกรน่ ง เชน่น ยาง พลาสตพิก โลหะแผนน่ เปป็ นตด้น โดยใชด้สสัญลสักษณณ์ F ในการควบคคุมสภาวะ
ไมน่มทแรงมากระทา

ภาพททท 6.32 การควบคคุมความกลมทททไมน่มทแรงกระทาภายนอก

 181

ระนาบสสัมผสัส Tangent( Plane)

สสัญลสักษณณ์การปรสับปรคุ งระนาบสสัมผสัส ใชด้ส าหรสับการเปลททยนการวพิเคราะหณ์รรูปทรง การจสัดวางทพิศาง และการควบคคุมโครงรน่ าง การควบคคุม
พรชนผพิว ไปเปป็ นการควบคคุมระนาบสสัมผสัส

ดด้านนอกของพรชนผพิว โดยใชด้ T เปป็ นสสัญลสักษณณ์ของระนาบสสัมผสัส

ภาพททท 6.33 สสัญลสักษณณ์การปรสับปรคุ งระนาบสสัมผสัส

การฉายพพิกดสั ความคลาดเคลรทอน Projected( Tolerance)

การฉายพพิกดความคลาดเคลรทอนสั เปป็ นการเปลททยนขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนสั ของการควบคคุมความคลาดเคลรทอนของตาแหนน่ง ทททใชด้
ในการควบคคุมระนาบกลาง หรร อแกนกลาง ใน เนรช อวสัสดคุไปเปป็ นขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนทททใชด้ควบคคุมระนาบกลางสั แกนกลางนอกเนรช อวสัสดคุ ตามระยะททท
P เปป็ นสสัญลสักษณณ์ของการฉายพพิกดความคลาดเคลรทอนสั
ตด้องการ โดยใชด้

ภาพททท 64.3 สสัญลสักษณณ์การปรสับปรคุ งระนาบสสัมผสัส

 182

การควบคคุมพรชนผพิวตน่อเนรทอง (Continuous Feature)

การควบคคุมขนาด หรร อการควบคคุมรรู ปทรงขงพรชนผพิวแตน่ละสสัญลสักษณณ์จะเปป็ นการ ควบคคุมเฉพาะผพิวนสัชน ซขทงในบางกรณท การประกอบงานเปป็ น
2
แบบตน่อเนรทองระหวางพรช ทนผพิวตสัชงแตน่ พรชนผพิว ขขชนไป เพรทอใหด้เปป็ นไปตามเงรทอนไขของการประกอบผรูอด้ อกแบบจะกาหนดสสัญลสักษณณ์ปรสับปรคุ งทททใชด้ เพรทอควบคคุมผพิวตน่อเนรทอง
โดยจะกาหนดสสัญลสักษณณ์ CF เปป็ นสสัญลสักษณณ์ของการควบคคุมผพิวตน่อเนรท อง

ภาพททท 65.3 สสัญลสักษณณ์การการควบคคุมผพิวตน่อเนรทอง

(ทททมา:นรเศรษฐณ์ ค าบ ารคุ ง,บรพิ ษทสั N-TRIS Solutions & Engineering)

การควบคคุมแบบอพิสระ (Independency Principle)

ตามกฏขด้อททท 1 ถด้าในแบบงานกาหนดเฉพาะขนาดและพพิกดความคลาดเคลรทอนเพทยงสั อยน่างเดทยว พรชนผพิวทททเกพิดความเบททยงเบนทางดด้านรรู ป
ทรงจะตด้องไมน่ลาด้ ขอบเขตชพิชนงานทททอยรูใน่ นสภาวะ เนรช อวสัสดคุมากทททสคุด (MMC) โดยกฏขด้อททท1 จะเกพิดขขชนโดยอสัตโนมสัตพิ

ภาพททท 66.3 สสัญลสักษณณ์การการควบคคุมแบบอพิสระ

 183

1 I
ถด้าตด้องการยกเลพิกกฏขด้อททท สามารถทาไดด้โดยกาหนดสสัญลสักษณณ์การควบคคุมแบบ อพิสระ ลงในแบบงาน จะเปป็ นการยกเลพิกการ
ควบคคุมผพิวพรชนผพิวของชพิชนงานดด้วยขอบเขตของ ชพิชนงานทททอยรูใน่ นสภาวะเนรช อวสัสดคุมากทททสคุด ตสัวอยน่างเชน่น ถด้าแบบงานมทการก าหนดพพิกดสั ความ คลาดเคลรทอนขงรรู ปโครง
0.3 มม. หมายความวน่าคน่าขอบเขตพพิกดความคลาดสั เคลรทอนททททาใหด้เนรช อวสัสดคุเพพิทมขขชนและขอบเขตพพิกดสั ความคลาดเคลรทอนททททาใหด้เนรช อวสัสดคุลด
รน่ างเสด้นใดๆ เทน่ากบสั
ลง มท ระยะหน่างดด้านละ 0.15 มม. เทน่าๆกนเมรทอเททยบกสับเวด้นโครงรสัทางปกตพิ
ถด้าตด้องการใหด้ขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนททททาสั ใหด้เนรช อวสัสดคุเพพิทมขขชนและขอบเขต พพิกดความคลาดเคลรทอนททททาสั ใหด้เนรช อวสัสดคุลดลงทสัชง
สองนทช ไมน่เทน่ากนสั จะตด้องกาหนดสสัญลสักษณณ์ U ใน สน่วนของคน่าพพิกดความคลาดเคลรทอนสั ตสัวอยน่างเชน่น ถด้าแบบงานมทการกาหนดพพิกดความคลาดเคลรทอนสั ของรรู ปโครง
รน่ างเสด้นใดๆ เปป็ น 0.8 U 0.6 หมายความวาน่ ขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนของการสั ควบคคุมโครงรน่ างเทน่ากบสั 0.8 มม. โดยคน่าทททขอบเขตพพิกดความคลาด
เคลรทอนดด้านททททาสั ใหด้วสสั ดคุเพพิทมขขชนมท คน่า 0.6 มม. และขอบเขตพพิกดความคลาดเคลรทอนดด้านททททาสั ใหด้วสสั ดคุลดลง ททคน่า 0.2 มม. เมรทอเททยบกบสั เสด้นโครงรน่ างปกตพิ

ภาพททท 67.3 การการควบคคุมแบบขอบเขตไมเทน่ทากนสั

(ทททมา:นรเศรษฐณ์ ค าบ ารคุ ง,บรพิ ษทสั N-TRIS Solutions & Engineering)