Van de

TITEL-PRINT ..

. ., . "',' . ..

':7 let hier een Prsalvertrek , een ruime Buehaal open, IJ Wor in HJSTO"J~S~H" -:r een J ONG~LJH~ geleidt . Naar P!NNJNGKUN~E, die voor goud niet is te koopen,

ldaardooreen' fc~d~ren~eeftt v~e\dmet Nut-

ftigheid:' .' ..

Zy draagt een Zon op 't h90f~ , om dac ~y 't 11.1" n~

. waarbeid ' .

Ontdekken meet wat hier ge~, WJl de Ind're p~onk~ Met eene Star, die 't licht ontleent van ha~e \J;laa~heid ~ Zo wordt een kleene door een groote vlam ontvonkt.

Iden ?itt de V llq)ING vlug 9f haat:e ",eo ken patfeo ~ . ' . . ' Zy brengt ontwerpen aan ell ~~~e voor haar uit ..

Aan beide zyde~ ftaan tlvee Munt-verzamelka1fen ;

, ~ weika' eeae , ~y haate Oudheids fchatten flu it ; De ,,,eede is opgevult met nieuwe MUDtjuweelen

Des l1ecl~q~.gfeheD ttds: De K9.0,"p'-Go.1), ftrekt !y~

hand' . '. .. . . f .

Tot baar betcheqning.oit, ~etm'~ de Wigjes fpeelen I

MetPenning~. 1>\1$ ~oontGrav~er- ~~nft hiar verfbnd. !11oudheTd-minnaars , . die uw L.eeslu(l wilt "eciaa~en .

In d'oor/pr'''f!tIII 'I Ciwll/lJ'_ M~"'flof, 'Il""lillllr

G~ItJ, .'. "." .,'.. ."

. En de eerfte lUl".!l'IIj1., I:!efc:~re~en in ~e~!' blsden , Waat in beknopt het eene en '.t ander word vermeld; Dankt Heer VA~ L09~ • die op ~et fpoor der L~

terbraaren , . . .

:J'ien dieyverborcCll' Scbat voor II hccft opgegrdven.

Cio. BRUIN.

.... ~ ... - .

• - ... ~-.,.,. ...... <;f~<_;, ••. :~ .. ·.,. ... dofwSS .. • .... __ ..

"

, ..... ... ,,:

'.

,~~ ',.' . ~

~ ..... I

'1.:: ~,.. .:4.. ... ~

•

J. 1

..

•

, '.

I,N LEt DIN G

'rOT n a

HEED"ENDAAGSCHE "

PENNINGKUNDE

ortc Verbaadding van den OORSPRONG ,an', GELD, Opkomft en ondcrfcheici det

G E 0 E N K PEN N I N G E Nj

Den aard, en Rekenwytc der

LEG PEN N 1 N G E N,

De ~1e van 't Cy§eren der Ouden, den oor(pronk der CYFFERLETTEREN. TOVERPENNINGEN, en NOODMUNTEN. "

Mitsgaders van de vafle Grondregelen,die in't onrwerpen, Yc:rgaderen, fchlkken en .bchandeJen der Penningea; • moeten worden ID ache gcoomcn. '

Door Mr. GERARD VANLOO~

_'

-,

)

--'fo S TE A :"-Y;

By pi i or E 1l b. Co UP, Baek,voerkooper:

" Mn.CCXVI-L_

...... ''_''.

( . , .

. "

~T -.
.. _! , i .'
~ " , . ~ ,'T :" ,',
.! "
• ' • .1 . . '"

,.

... ..;

- .

i

.. ,... . . .

. -.~ - . ., ...... -~ .

.'

..

ti ~'<."

~ . r·.~/~ ;:,1:: : 1'1.1\1'

)• ,.J_.: ,.'

-l., .. ..- .. ~. ,~'

,,'

',f,

' ..

. ' ~~ ..

"

~~ .. ~.

f

~.~:

. -

a

... :

.. "~ ...

\ ..

,.. • t .....

)

~ -------- --- - - ----.-------

V·OO,RBER,.JGT,

:""",' ,.: ~,Wtgen~ de "';'::, ,

"')' .'

.~ ':' :\VAAlDE '~N N.uT:l:~Eip . ,

i • ; , • bet ,'~ : :', ' .

('" "'. . • , ' i;" .

':',HEEbENDA'AGS,CHE:

,

... ,.. • • , • I .. :. I

.p EN N'!'N G K'U:N 0 E~

\ . Ecri . mcnfch: word'er .of> aarde . geronden, die ondereuilchen on.

~ .der 'e . wel waarnemen '

, ~yris' beroeps, geene uytfpa~,

ningen van noode heefr; en' die

,by tutfchen poozen , , volgens de lelfen (I) van Fedrus , de bdog (')3D. zyns: verftands , al te mees nice U ,_l:

diene re ontfpanncn; om alzoo;

na 'e herzamelen der tefft ver, Joorene Icragtcn" hee voctfpoor

~yns beroeps weder des re mo-e. digci re ' betreden, Dit . 'werdt door. vcrfichciden lQ~ :vcrfcheidc

. * 4 ' toor.

. '

"

\

voorwerpen b~do'~, .doch naar

m:;J~~~~~ ~d~ g~!~g~ei~,._of

Walllu~:.-'fan ' t Un6"'K~tt vcor-

werp, is ook die: uitf panning of .' ! re laaken of te pi-yzcn. En zoo

lfJel{ j)J ~ltinp~re: ~~rr bt>Ic

g~o~r~r .r~~?!beeldc!l t ... D?ag ~y btdog.6..· .. .w.at Iof,vt~lk, kan.

e") D,I. men een Roomfchen (*) Keyzcr rDili4nul·rodeggen:;- die, oar.zich te'v~r~

-./ ~u~gc~,. daagalyks'fC'n u~rfk¢t (I) cHl-oln t dooden (1)- del:: Vhcgen'? {;If~' B. daar ziGb in 1 ttgc:i1deel'" over de zr: -\'yftig .(2): pennen' .. a~oofdet:'~ (1) HIIII!tl·n1et aIle ·die RoemrllorJgC .OorNtd:HiJI: 1 d de :-"t"t. l' IIpdr.:t •. ogs aa 1\ op te zmgen , wei,

. :. ~en her Heldhafeig tydverdrr.f~

, . zan den 'grooten Alexander gc"t weefl zyn;. Onder de waardiifte en . ritUfta -, der beedendaagiche

uytfpaonmgcn, is men vcrplig' zoo de OUde aIs de Later Penningkunde, om veele docrflaand, bewcrgr~QIlen , . tC fiallcn. -. En

T 0 O.1t-1t~:J(J G T.

)in v()Qt·~a:w't~~w .. dcC:l .IlUtbaal'h_·.dst. Oud,:· aallgjlab deeze ~~~t.· 4cn ·.H~ker, .0 SpanMQh( 1:);zOtldanig y.e~ (1)>>bancklc;l-r:Cia IIlcn kan.:cwyfelm ;!:"fS pf.zyn -w.ntgaloos wedtiOlmdd ... roem ~cleJ..;Maker,. ofluyict

~ de .. tGthandeld~ "IQkc thec& bygezct.· ;. ~ hebben oak·_ande~

JCO gedHlli Des is myn: 'lOor,.. nemeo V3Q.:de' Larer .P'Ulhingcn~

en voor. ~Qf:ft van, der I z~lvCl Waardy .en ~Nuthcic&, albicr tC

handelen; _. .,: :

Zoo ~e~Oud.e Penningdl'mec ·1

h h - d ·o.",u

rec t gC(t' e en gezogt wor en, ~IIS'"

C)naangelien de: meefle weinige ~,n.

of geenc lxttckking cot ODS eo '

onzeV ooroedereii hebben , eo" gcvolglyl: . hen en OIlS' vreemd

2yn, watzalmcn van de Lutet

Penni~cn zC1_gcn, die aan 'ODS: .,

s¥<t ·als gbhcrcI cigcn KQI1JlfIl wee. .

~ \1/. ~...'

~en f n anc. alCt mcn op. ~ezcn ... '.l.

: !_. ~ 1 ,de

. ·V·O O:}t.B.E:a·]Q T

de: 'g~w~nl1e) Veld.:dt 'ZatOag,.fj

· de :1iact1elyk!le' Bek~c:~itigcn .:tn: en' andere: OehaakieOfei'win'tim.:. _, ~. l gen :aig~~ld~:: .·'ze·~h·:Jvceltrds .... ~~ nict ;>'a~[mtt hee fioccet. ~ vart'·:!r .~~:~~. bleed 'on~"r' naaftbc{bJhd~il "'J~a

.. ,

· hee omL?ORlctl ontw iVtienden en' Bl~'t:rw~nieJj:; :bdlaatd.gt~

· "orden.:·; cW ordt -op andere '~.i der . d~rg~~agtdn,i~ ,Gehtt: gefltn~ V..redC· tiewaatd; t'lcan 2:yn, dat onzcn , ". tmtninficn' onze mede-

· burgers cn.~-Landihjy.dch ~ in .It maken van de zelve hebbendeel. ~ .' gehadt.·· Zoo . ook 'in: 't 'fiigtc:n

, vanOpenbaareGcbouwen; waar van se .. ofhec beftek c'n~ 1dle£~ konnen onrworpen f' of dat· aoch meer is, .. br ~t 'optACtzelen . 'den eerften ;ftetn gel"id' hebben, Ht!

. . g~enc ;oolc plaatShecft in onein- .

c.ll~ .. dlge andere zaaken, '. ~ :. .' . ruDluit., Daar enboven-ayn de heden-

. ~ G1aagfchePenni!lge~tea'hten t;1n

~ de

..

\

.1

I

v 0 Oat~11.f1 G'T "1beA:arlQjP.lid'f···ntaI:d~'"e~c 2J!·dc~ea.nU:·der('~t:, 1.1:,': 23abDn~ra:tsJaan'Ol)S,· ~m d. ba:~ :J,~,~!' :-~

de~~~c~c v~r!,all~~, ~~de .;~l;:~:. { volgcnde :.~wcn ,j" ~" hee 'If roorbceld:,dci; Duden :..c1pUl1C t~", ",:

aangenaamc.: .w:yzc 'iu-llbo, OYC1J4 .r: ~

t~ . ..,l:.\

~Cten., .": .. . 'l: .: ,~. l

.. 't:Isook,dC2'~ aan~hci~o!l~. in :opzigte :vail ~ de ~ohft·.i in .: It ,., ~,IIj. Penninginaktl1 ;' welke ~t:i~, Lie6i nebbers aanzet';. om, 'zijo ~ gcdenkftu~kcn:va.tl dim. aard:.tc

" vcrzamelen. 'Vedcm -Icggcn!t'hici 0P" tee om Iconftige Sc1iildQyen,; ailderen weder Om wet uitgcwerk .. . eeBeeldea der beftc;Konftenaaren teo bdcomcn.; maar .h1ct. ziet men 'de, Vadcrlandfcilc Gdcrhjedenif~ . fcn vceltyd!~aar 'C' l~c~, rna:

~ ,:.veele.KOnfl:,., V.m~·c:n .

Zinrykheid ui~cwerlct, tht. ze,

, m ~,t PennirigtChrO¢ven' 19 . tiitge- ',., '\

~ndcn t in. VCl'hcfaithGd : viin.

~ ,. ( Ope .. '1

- I

VO bfR.'11iE''fIfJIiGT af-beeJdzcten fe' ecten';" J 'weli~K '

, iti'ae:vefbeeld~/P~ooAen' ,~met 206'.yeeJ. 'll1yfiel'i voorhten c.~ bloeic:P hebben~ j 1£ i"lJ,.i:-·, : :fJ!:~

: .1 v.efd~ '~Wft: nis~r ,., "die :':titli

VI. : \ ~l"" ' , . "

c",', ovet:)de: zwakheid,: ,:yan; ,zrq ;~e.:.

;=: hefigen . beldaagtl~die ni,et 't~ f~ tG'''''''l k 11' ') &edeiiaaagfche- Peiiftm,l'

,_.. r, ,·It.. " ,1o, G' . odd' :i

oe'll; v·co.s~ een- \VIS J eneesnu ' el

¥n:s £dat gcbrelt:':irioee aanpry": zen :!lliwaOt· ,dC, ¥tQhir»en";zyn

de \~pfte :'T-if«e~-'tn" 1 ~ ens- de- taikc;n ! ':vetbeeUieo .', : -en

OilS laa1i~el'r~tetfdoeq gedm~ kei1. tEn Wora!4,de 2inrder"ver~ ~eldinge' alre mersniee' a1& ~fu~ VJ~~~~ agter~~d';,· '~zal °1 oat ~.' ~ ~ langer · ')~. ~~~ geb~~gen gep~cnt ~ryven~ ~ CIcero ," heeft twcema;il' '10 -':·doeo~zyner!Of~, reden:.voOf Pomp~s~ flom gefta~n} '~~r'dorzQ'Qk{nt " voigens" g~\VO<m.¢~ . zyne' verdc;~lde ':Re.;_ ,

~l~~~Cf~,'.ft:d~ •• ,.& '~¢oe

," ~' 'QO~1l

\1",0 .Olr~·E 'R. ~lG> 'Y v~rwetptn,:by: ftukk~,.~i'"pand' niet :had' toevererouwe "om' c met

. , .,

zich die' lvaotwerpeft .weder re cririner-en,ook:aan de toov errrou w-' , de zlakeo'.fl:rak-s ~dagti~~te worden,;· En; is",1t hierotn , : -dat, hy -die . ptaats.yktgeheugen 'aa'opryfl::;' wac ~~de-hy < op rQi~ 'fl:uk van'de Penpi~co ge~~d hebbenf W·ant wat: is' er, ,dat..ans.d~ verbeelde zaaken beeer-kan' in 'geheLioen "brengon.' ~ hunae welgefc'hikce, ·v.er6eeldm':1'? ,:I>Us ziet' men-Diet zoo dra

'1 '!:'- ' •

f!en. Pe{)n~flg, ',of,men WOldt {ll·ales; ,

uo de Z~t'i·waaf.ophygemunt is:", Jil9ag~t-:. .. \V,ant "t- is niee by-

'ge\'al, dar-men aan de Peaningerr ' hee te binncf)' brengen ~crG'cf£hie. ck~j«en:t'·Aa~t' e!lk~l welgevalle· . toebetroowr en.atvordcrrt;maar ze "n,. am aan aat oogmerk ee vol.,' doen, \tczentlykg~aaktgewor- VJJ.

4c~1~b:yn:clc p~ng~~~hjif

" ,', . ten

,

'\f~ a 0 JlJJ~,~ ;~j G ''''

IfCn ~r-U. :_q~(I'~ _ ~QrQag .t~ p,,~~ J~, .~~ ~'!'t ~t~~e'~.CI;'~4Ra~te, ~~. a(~ry~~v~Jp.b;f~~ f.~ .~l'd¢-w.e~~lt~olp'~·pg_Btf:qn., ~f(Cbfjk. vJ\(i '~der~~ J'CJl tpQn.~-. ~ld r ~~f ,',.s Q,p ~c ~~t:ai~en..,

" dar.de D~~~~tJ, ~qO!_~ )!t(£ .. : bcer1ykJW '_ oTi~~lff~el("n, 4f;}f

\ Yr~()~~t~..e~n'gct~ y~~v.cms gt~ Qr~ 'WQfdPA o~wM~.rd.-. J,~~:

Pe.nnil)lk~~n z·YIl1 .. die, ,¥cr:.£Qon-; ,laa~~~ i,~·ziet,m~nd( D~a~ t;-e,~:feyq~~a.u:.daaf-,~ (D~ p~fbei~.t geee"4'~1l1Ae£ de ~l~erdbei.d be-. ~t1d"~n:e~dely~ zoo ~e~le ~el}~ _

. ui-ngen, l~oQ; veele ·~pqPrfl~C;-g.W a.nt .hne i\ierbaficf9 -moet l1ic;t'· ~n~~~yn, 'cgeeu.zoo v'¢e~'. beleondevcorbeeldenter ~~d.

.en DC\PP.tJf lKid .. aa.n de· QnfterfJMk"'; h~d._ ~nd, JoegeWy'd_':ii)ql!~ . .Lofiyke voorgangers van v~JrA;

, c:tl)~n~~t<; -y~ chi§~cn

. '.. vonk

• e-;

v 0 O.ll irE.!.:! ~ T tonk Tall~~m. :Urd ·.m zicq

'~lt outglil.Dtnta. .: :.,; . : t

. 'D.ut .. zeo: allcdcxz~tczaamen., Vltt.

~~ ~.,d.. • ntf... Z'''''IIAI. ~ :~\'lJappcn mer Efr.7 •• b.wjli-

~ b~tiaapa warm, orn-iemaad :::t~r de vercitCba:' adlting YQOt. de:h~

. dmdaagf~hc; ~ningc:n Ie 'docm epvattcn;xooEul1en QCft~ii1ltediCi. ~,;' , ~'C~cn •. Wel~etl de htda~gf~h~·~.; ';'"1' ;. ftonm.uanlllllGJl, ook.ocPenmn .. : ...... ,

~en, waarop2tm'Ctzoo·v:~koaft verbccld Ram, in waardc hOu&tb Want'e zyn dccxca, Wfl3C ap,[als~ Mttulc' Bladed; de f~~.aUO Gefch~dl1 zyn' I:C b~k .~ ftJcld: tt iyn:dctzat~'Qic de ~ . fcbrdvc Hiilbricn .bevc!tige.n.: ;~ zYn.dcezcn~. die de,twy&Ja(:hti~ Z32kcn oJihddcrcn ~ Ja!· ,![ ~11l ~2en 4:'.dic:.Cc gelyki'eo'_:vch tland, mlXfoog fer ltdllgcn; Eilll ad.yk, hebbOl iondetd~d,V3n Go ktidc. Sc~~ters de Ot.Jde.p.enm~

'p" aanS'P.'G2kn;; _'~ell!bJc.& "Jloth

,! , .. -. - . .gro-

'. .

.. ,V··O (') RJBJi BlI.G,T

. gelylG ge;ltl ·:hcblim wiRed tct¥ ecuirigen:. ',. .':": i ; r ::. .':: ~; ..~. 4-

." Maar:' :dec:Zc, lirtfpahning,met

. iOO.nclc oQ.~are cigenlebappcri !1bIrn,1ct."1i: Cgcet nier.naarin den bee:inne' cmige . ll10eylykhcid 'in

. zKh ic bcv:attcn:lVaar door de eer·tlc "y"cr',dc:tmcuwc,Liethebberm . 'Diet wcimig:wordt verdlinderd:·]a (ook.wel; dooc bet wan~vab rdie . hinderpaalea :tC zullia ecOO. '~ komcny.de·b~nnc lvctzam4:' liog. gdl:aakt ~argebroktn.'l~t~h1 'om. aan deese "ZwarighQdi;tc:~ mocd.teguD;· '''.i~'1iitwc~ -F:'bCbbe . dntworpCo :,:)co' ani .acn·.·Jecze~. bet· W(~ndvlte:-·.~ darfdleii· . tutfchClt hctflGtld en ·dc·':llCftlrillFD'~ :tci ligtet • .doCii .boaf¥pm ;, ·).1iebba:) ik. -r'Yaft~ .~d:,./t r eeriUt. dcdi.~.:, Jtiilt' bit

Gli·LO t1tJi$·~s •• "telM; ~.c~n .:. in-'i bctttwd'xlc' t:'{ao" de ·R E DE;N £l.a h1fPSGJt6~G;~

::". ' . " . ,_, , . D EN ~

.. '

-"-00 1.1tE It to.r

-IlENK .. TO~V.Ell:B:N·· L~ ..

J>ENNIGEN, mitsgadc:mookan Ik'N 0,0·D.td U' N',T"n N tc,{preken: in .eind~lY'k in.,'c imk',!itt, de.GR'ON.D.RE·Gi.:1EN:'aan re eoonen, -die in 't~lOaken:- uh em P~nolrig',. zal h1'good' tiyfS, meum Wciaen in acllt gonornen: op <lac.~: Liethebbearniet allam den oqrf~on~' ,. voorta~g , ' em hee anderfcheld der, j?'cnm~en zouderrkennen. maar der zd\'ct waarde ri1 Deugdelykheidaarrdie

'Grond~eg.elen, . naar .'. genoegc!l eoetzen.en afmeten, Om .aan dit laatltc revoldoen, hebbe ik da21 't~lkens op roegeleid, om zoodanigt floorbalden, zoo uye de oude als lar.crCl:~edenkpenniilgcn by it 'brc~gtf1 ,:~cl.ken my de bequaam.. , ftc: £Cheencn~ om, en deonderflel-

de GroDd~elen teb¢'1eftigcn, en den lezerre gelyk revermakem op dar, zo~ 'h¥' dit werkje geeazins ils

,.I, een

1<.

~y,.o,,~~ fi,~ 1 G;;TT ....... .. ,.:. :r Y/'-_T.fi \._. t.. t.-

een Inleiding f~~ de . hederidaag. fche Pcnnlng~n& wilde aanmer-

~~, ~~~fjnfflJ\cd;\ls5?~~"

ga"enng van vencnei le haye en

Zinryke Gafentpcnaingcn,zoudc;

. I

aanzren,

Eer de ~~~e( ~ocbf~qs tot het werkje ze1fs ~~t;R"eedt,_ wil ik hem

~e~~~d~n b9P~en ,At ,'l;'r!l~fou~~(\ die in t ''Zclv'i'' zoo wcr als daa. r, tuits myne '~twezjgbei~,_ 'i'nd,cr; druckeri zyn ,jngeno~cn, te verftP<?o.nen, en onder' t leezen

verbetcrcn •... .'~::.; " '/'

r ,1

-

-. '\ .

~ .

" \

... , .. · .. ,D .... v.nE·D1::'t.-r·, "'.~ ... '_

..._" '," '~'\; .. lf" .. v. .. -IjII.-~.... .;. __ ",' ,"

I. Hoofdftuk.

II' , t

,- ~; H,H'dftiJ: I'~ 'l1li i; ,1Iih'-iIl i/;" Giflbi,dnHjfo. i~ ".

• • #. I

UI. ,ijoofd ftuk.

r;" • ~ ~ PlMt[l1I.. p~ ~~ " " :, >' -, - ~y. tf09fdft,*~-

Frill tit ellllHitl t4s f'.,as.p. 99..

· . , : V~' Hoofdfi:uk~

Y l1li M r t»n9tle" thr P"';';"'I11~ p. 106.

, :,: ~:'-¥I. 'Jl~dl\u~~ _ ., :

Yd. M ,lI1IfOtJI!Ili(.lJ. oj ~igl,bgg'.~.,p -. ~ '3,

• ' :" , I d, " , " , HoofdftUk.' .

" _ va, " ,', ,'" ,

,.,., t1e Z~IIIJige' R"U.ejlwit.lte~: p: -111-. "

t' ".vitr. ~'Moofdftqk. :_ . .\ r tm tie Gi~.,;g~1!i(': JiUggdl'uH~~. p: lz.,:';' ;':: ~

· _ ' IX~ fto6)rdfluk~ .. '

"a. tI, o.-:'n OJ-ft1Jtj/t~,,·.P~ i 31~' ,..' ',.; "

· X~·' H~Jfdftuk.

. l .,. I_-I ,

"a,,"'.~ (n j~rflbrjfte": j. 146..,: ' r : 'r xi. Hoo(dftUk. " ",

. ~ ). .... ',:

r.-!'~,~1fe4~",~.~,. ~p~" "

XlI. Hoof4ftuk.

~1111 ., Sift,,; ,i~i~fJI';p, -ff.

, X~lI. 'HoO{dftu~.

r-M,~Jtff ~~ .. P'!"'i!'llll,p., iCSI. ' ,_. '

$LUlT.8.,f,DB. ,"'~;'fJwg."IJIJcjii •. u. tlerP"";;",._: lII#sglllil1'S ~ ~ _ ii,

~~~~~~/~h~.1.' ~~~., .. ,

.~ j ..

" .: ,\n

. ' .

._.

1 :-~ .~ ..... '

, '

, , ; ..

,

" ,

. .

.

............

.: s • . ",.' ; '_

.' ' , ,

... '

. - , . .,

..

•

" • 4

. -

.~ ~·!.t\~.';''t': "\"I·~ .

'0 i ~ .. ~.~ -:~ .

, - .

.. ~!:I .«! •• r: .•. i~· ... :" .. -!~~ -.: .~:.~\,

..

. ~ ',l\" '. ,

..

. ...

Pag. J

iNLElblNG

I

Tot de Heedendaagfche

PENNINGi<.t1NbE~

E 11 R S'T E

DE E L.

-------~ ....... ~.-------~

OORSPRDNK VAN REt GELD.

III, Et geld zyn zekere fiukken metsal (o[te met oak weI van andere ftotte) nasrdeszelfs wan.rde en onderfcheide ~ewig~, . door. de hooge . OVengheid , . naarde wyze van ieders land gemerkt , om in 't koopen en handelen eeu tegenwaarde der verhandelde zaaken te ver- 1trekken. . Van den beginne der wereld was het onbekend • en ook niet van nooden : dewyl toen alles gemein was. Maar zedert het menfchelyke geflagt verrneerderde , en ieder met de begeerlykheid zyner eerfte moeder , als by eene onaflchydbaare el'fvo)~

ging, befmet was; is het l\:1YN.C I) en'(.) B~c~DYN , de wortel van zoo veel gefchils en c~)fnj' onderJinge .twift, in de ,vereld gekomen ; KUpdr:~ het algemein een byzonder goed ge\yorden" van Ole en heeft ieder VOOr 'iyrr eigen gerekend , 't

ieen hy bezat , of hem van zyne Vllderlykc

A bezit.;:

2 1 N L E 1 ':0 IN G

bezittingen was opgekomen, Niemant nochfans , hoe groote bezitting b.y hadt " bezat weder alles , des was hy genoodzaakt, wilde by iets bekornen , waar atn by gebrek hadr, en 1[ geen een ander bezat , iets van 't zy. De daar VOOl" te geeven t en aldus ge(chiede 1 - eel" dat'er noch geld was " de oudile inkoop ' by ruylen en mangelen. Het welke meefk met 'Vee getChiede, als synde ,dat gewee11:

, de eerfte rykdom der menfchen : evengel;(liib'Iyk Lieius (I) van die vaii Maffilie aantekent, eap. . Doch deze wyze van handelen hsdt wedet J I ~.r. fyn gebrck en belemmering. Want iemand iets

wiIIende inruylen 1 doch niets hebbende waar in de eigenaarvande begeerde zaakbehagen hadt , was ft hem byna onmogelyk daf, te konnen bekomen , als na alvoorens vati een de rden iets te hebben ingemangeld 1 waar aan den eerflen bezitter gebrek hadt 1 ;'t geenaltyd niet juyO: voor de, hand quam, fen minftenniet f als met merkelyk verlies lun werden bekomen. Om deeze belemmering nit den weg te ruymen, he'dt het menfcheIyk vemuft in ft eind' bedagt gc~ weeft~, zoodanige zaaken uit te 'tinden 'I «,elke van allen het meetle gezogr , ook een algemeine tegenwasrde en den prys aller verhandelbaare zaaken zoade als in ziclf

. bevatten , en van ieder daar voor worden ~angenomen,. Eenigen hebben hier voot

(~),t'a-b1ttere amam.ieJen (2) itTgevoel'f:, alsde in"er,OIers woonders laIl6's de knft van Suratte fiaalldd

~elleI.'B.. 1 ,b • '

~ hootd, onder t Ryks gebied van den grooten M().6 .

f~iI fl' gel i alwaa, twintig 2ulke Amandelen. voot

•••

-,

TOT DE PENNINGKUNDE; l

een Hollaodfche duyt gangbaar zyn. By anderen , als de bewoonders der kiiften vail Coromandel , en onderdaanen van' de Ko-

ningea vail Cheda , en Pera , mitsgadets

by die van de vorfhen \'an Ogen , Jeggende tuUchen Brampor , Seronge en Amadabat;

gelyk ook by' de onderdaanen vao de Ko-

ningen van Siam, zeekere (-) zeehoo- ("" Tarentjes (Caurits genaamd ) als duyten gang- ver.nieri baar~zyri: weJkZeegewas vande MaJdjvifche:e~eIfd ' Eilanden die volkeren wordt toegevoerd. Dc f~i. ~; Ethiopeers in.'t tegendeel gebruiken zekere ftukkeh zout, ter lengte .van een fpaD,

,zynde vier vingeren breed en drie drk , voor

geld. Even geJyk by den grooren Cham,

een driederhande foott vail mente gang ..

baar is, 't geen van de binnenfle baft de_[ moerbezie boornen gemaakt wonk

Doch de meefben daar en boven , vooral

de Belchaafder volkeren hebben de metaa ..

len; als Goud, Zilver , Kooper , Tin eli '

Yzer daar voor aangenoomen , als zynde

wel de betlandlgflen , minder bederving onderworpen , en om iets van te rnaaken eli

te gieten , aan ieder ten nutte, Invoegen ,

eel' daar noch Geld was; de iodanige tylC genaamd wierden , welke vee I van die me-

taalen bezaten , en aldus leeft men van A.;.

braham (I) o« hy ryk ,'fJJ~J in :"ez..;tI;fig~ 'Van (;J i. Do' Goud en Zilvtr. .Want t IS zeker , dat A- Mons J i braham en de menfchen va~ dien itd, geen ~i' i~ , geld ge'hadt hebben , maar In de pJaats van 1"$

dat , wierdt het bedonge metaal , volgens /

het iii ~wan!! zynde gewiat (waar vail

- Aj men

/

.4 INLEIDING

(r) Je-men wil datCain (I) de eerflen uitvinder zon; ~~8 : . de geweeftzyn ) aan den verkooper ;ter velT ~d: ·Lib. doening der gekogte zaake, ter hand gefteld; 1 cap. 2'. en daarom leeft men in't zelfde boek( z) als

(l)Mo.Abrllhamditgehoorthadde, WOEG HY AET tis lB •. GELD,. " wellt E,hroll ge~;(cht hath ;11 't 1; Cap, IIanhooren der ki"d",. ,aM Hetb , II Wtltt1ll,

vers, J6. . h .J d S· k l" 1t.J

'Iller (mUer If! e ell ~'ver/, ge IlIYul gang-

lurart ",uml. Bier ftrydt Diet mede, dat aldaar van Geld, van gekeurde gangbaaI'e munte , ell van Sickels gewaagt wordt •

. Want als het ruylea noch maar alleen be. kend was, is alles, wat voor de ingeruylde zaaken wierdt ~ege~~!l' Geld genaamd. Even gelyk de HipponJlche Korkvoogd , dat

(~) Au' woord noah dusdanig ~tleit. Alles (3) 'Wilt guihous' de 71I1nfih op nardl b'%.lt " ell alles umar 'ti_ d.e ~o~; hy eigertaar ;s, wordl G ~ tD genaamd; Itn Chriflian lLr"r 'iJat boom hoe( 'tIte - 'Wal ook dies

('. I .1"'-" ' 9 , ,~.. •

CJ.J~gft J •. me" is , wordt GEL D glll""",d, om dat II//e rykd6m de, Oudm ; die Zoe hetdllll, ;Il '1Je2 btflondt. Doeh zedert , onder bet ruy.:. len, bet metael is- in gebruyk geraakt , rnoet

-het woord GELD aiet zo ruym , als in den beginne , maar aileen veer gewooge metasl brokkcn , genomen warden. 't Welke eok in de bovengemelda fprenk ~ om dat .het volgens 7t inzwang zynde gewigt was

C.dU thgewogen, GEKEURDE MUNTE ge ... · Mo1i~ - naamd is. Eft wat de Sickel belsngt : dat !'~:ICY g·:·was doenmsat (2) een Hebreeawfch gewi~; Molls c. van 't welke namaels in een vee} later tyd·, IB~·MJ:~~ her gemunte Geld by de Hebreeuw~tl Its ; •. c. 1& In zwang &eraakt, de ieldftukken, ~~e ~~L . w~

TOT DE PENNINGKUNDE, f

dat gewigt hadden , Sickels genaamd zyn.

Even gelyk by de Grieken (welke ook in

den beginne geen gemuot geld, maar gewooge metaal gebruykt hebben ) 2eker geld ftukeen 'Drachma genaamd~as, om dat(~) 3. La'her , na dat het wegen ophiek , de zwaar .. my app: te van een Attifch pond badt; 't geen zy een. ~r~fuf,

Drachma noemden. J 16

De Romeinen hebben .ook in den be- •

ginne hunner regeringe geen geld gehadr , . (of. )The!; maar zic:h· van gewooge koper ( 4) Antiq: bedieat. En hee ZQU sndersdeeze dichtregel ~~;.

( s ) van Horatius konnen ve r ftaa~ worden 1 tom .•

XII pag.

Si pro"ilRll tjI, f"(u} '1";1 LIB RA ."catur . :: S 7·

& /ER E. (5) II

lII';en'~IJ_ til'" is, Jat iemand"J .,SCHAAL ~rje~J

,n KOPER kp.pt. . l~~ v,

Dus wierden de roomfche krygsknegten, die hunne JaarJykfche (oldy ont(ongen, Stl-

",,.d;ar;; ,. ende zoldy Stipluitlm genaamd, ,

zynde zoo veel als WaaggeJlkrs,en'Waagg,ldllt: (~) PHil: ter oorzaak (6)zy met gewogen metaaJ betaald ~~XIII wierden. Z~hebbeftookde Britten. in den Cap, 3.' beginne kopere en yzere flaven tel' zwaarte

Van zeker ge:wigt, in de plaats van geld ge-

bruykt: geltk men door Cezar in zyne (I) hi, de hiftQrien vind aangeteckend. Gelykegewoon- G~))l~c.

te zal by d~ oude Gaulers eertyds oak zyn Lib~ V.

in zwang geweeft: want eene gulden noemen

de Frao~ojzen noch hdyden ten dage Livre,

dat ook zoo weI een Pond gewigt ~ alf een ,fulk~el<l Vito twiotig ftuyvers betekent, over

~ A 3 zulk'.

, INLEJDING

. .

zulks datdit geldftuk, van 't wegenderme; taal br okken, noch zynen naam fcbynt te hebben behouden.ja het iszeker.dathet metaal wegen by onze voorouders ook is in ge-

. bruyk geweeft, het welke ik vermein , da~ genoegzaam uyt de oude fchryftyl is afte meten: want. behalven het bovcogemeld~ woord van Waard of Waagglldtrs leeft mea dikmaals van BaMe geld, Qat mur van on-gemunt en ftaaven metul kan verdaan worden. In andere plaatzen weder van Pondell, te veettig grooten het ftuk; zynde deeze bepaling daar by gefteld omeen I-lollandfchvan een Vlaamfch pond te onderfcheiden : welke landaard oOK zyn bezonder en eige geldgewigt.hadt. Invoegen een brok metsal van hun gewigt, een Vlaa",fth pond, of OOl dat het fesmaal grooter als het onze )Vas, een Pond Groot genaamd ,,"ordt. Maar dooe dien dit metaal wegen by het koopen, verkoopen en andere handelingen, groote be· Jemmering veroorzaakte, quamen vecle de metaalbrokken voor If te wegen·, en de on ..

. delete z,,~rte met merktekenen dur op tc ftellen, die .dan van de verkopers ter goede~ trou , als zoo wigtig, wierden aangenomen. Even geJyk noch ten huydigen dsge te Japan door de munt meefrers zekere fommen Gelds worden in rollen ingepakt, zynde van twee of drie duyzend, of ook van honderd vyftig gulden, enieder pakje met des muntmeeflers merk verzegeld, om aldus van de eene in de andere hand over te gaan, en

V09.f

TOT .DE PENNING KUNDE , 1 YOOr aile vervaJfiog eo be(occying befchut te bJyveo. Dan hoewel dit voorafwegen wel eeniggemak onder 't handelen te weQg bragr, zoo gaf het nochtans een voet tot fnoode bedriegeryen, en gevoJglyk, ook aanleiding tot vee} gefchils I waarom in 't eind' door de Hooge Overigheid een openbaaren geldweger (by de Romeiocn Libripms genaamd) in ieder ftad en geweft is aangefleld gewor-

den, om alle verfchillen ( I ), die ,wegcn5i (I) L. TI. de waarde en zwasrte van 't gewoge metaal cod: do entflonden , te vereffenen. Zelfs na nu hct pondera, geld munten by die volkeren mede was ill- toubus. gevoere , bleef in 't Teftament maken de

oude pJegtigheid van den geldweger (~ )in' (z) Inn: 't gebrayk (l). Want de ouden onderftelden L.II. till het erf-regt aan den uytgekoosen erf'genaam 10 §. I. by de Schaal en K,fJerover te drazen, Doch (;) C ...

. r I;) cero a

eindelyk heeft her geldwegen opgehouden, de le&,

code Hooge Overigbeid het regt van de me-

taale brokken , vol gens ieders waarde Ie merken, aan zich getrokken j en aldus is

de bronaer van zoo veel grouwelen, het Geld, in de wereld gekomen. Waarom Lycurgus al in zynen tyd , tot voorkoming van

dat quaad , het gebruyk van dit aantrekke-

lyk metaal verboodt , met laft. dat in 't koo-

pen eo andere handellngen zich ieder van

geen geld (.), maar van 't mangelen der (t J Q waaren, volgens de eerfte eenvoudigheid , ftin: J. • zoude hebben to bedienen. Maar gelyk door II Lcap.s deeze wet, weJ het voorwerp van der men- v. 1 ~ fchen begeerlykheid, doch de begeerlykheid

~lfs urt den menfch niet wierdt weg gc ...

It. i aomen ,

I I N LEI DI N ·6.

nomen, hadt ze weinig gevolg, en zyft de geld ftukken by verfcheide volkeren in zwang gebleven , en naar ieders welgevallen met onderfcheide merktekenen gemunt geworden. Dus hebben de Atheners een Uyl op

(4) hun geld gefteld (4.). Waarom de flaafvan Gy-

~p~n- fippus (s J aan de Gild Hoofdmannen bekend d:l~ru 8< maakte , dat veele Uylm sich onder zyns pr:differt Heeren dak onthielden, Want deeze Gyftp-

, S fol s 14 pus hadt het geld, 't geen ky van Lyfander. hadt gefloolen , en waar op oen uyl gefrem(~)~IQ- peld flondt , in zyn huys ter dier plaatzc ~;~:IO (6) verfloken. Des geJyk hebben de Corin-

tel'S het pasrd Pegarus: de Dar.daners een J~~hufi Haan: die van ReggioeenHaas: de Cephainf:lmp: Ioniers een Paard : die van Argos een Muys: ~oom:fol de Philippenfers en Alexandriers een Muyi. S ". ezel , ell anderen (f) andere merktekenen op

S(!) .J : hun geld geftetd. En hoewel by de ouden

uanus d r. h id k k .

diflert: zoo on enc er e mer te enen zyn JO ge-

de num: bruyk geweeft, zoo)s nochtans het meefte & .num- • geld van een rond maakzel; waarfc.hynelyk fal;.~~ii om dat de ftukken.van die geftalte,zich beter fol ~ 7 by den anderenfehikken , en geene hoeken of

kanten hebbende , eJkander niet quetzen en (t) in afOyten. Ofge/yk Auguftinus (1) wil, o. f.141m~ dat he' dtlI lichtt"k omro/t, ell 'tIa" den eene. tuxv• ,iJe"aar tot den IInderm 0'Ver!,lI4t, 2:.ynde de r.~nd;gheid hl,t -z.;n"e.teld 'Van dt 1JoortrtJlltndton~ IJeflandigheid. Het eerfle goud en zilvergeld, (1) l..ib volgens Herodotus, (3) zoude by die van

~Ifol 51. Lydie gemunt zyn. En heeft de geleerde

. "Hr: Spanbeim als om dit gezegde te vefti-

ieQ, eenen penning v~ A~he~s koping van .

-' .. dat

\." ..

TOT DE PENNINGKUNQE, '. _ geweft, uyt de penning kaife van den (7l'aaf van Pembroke te herde gebrsgt, Maar gelyk. Atheus in den Fabeltyd geleefc heeft, en da~ men niet weet of die penning ook niet door eenen anderen Atheus is gemunt ,

lVaar van Strabo (4) gewsagt , die de Heer Lib. v. Spanheim wedel' wil dat se beide maar een page • ,. 300den geweeft zyn , z~o is 't met regt dat

men de oude gefchiedeniffen van die t,den

sls onzeker, verdagt , ja, volgens 'tgevoe ..

len van Varro (I), Dioniflus de Halicainaf- (t) . fer (2), Jufiinus den .blced getuyge (~) en !alJeanderen ,als verdichtzelen moet te boek ftel- J 'Br::ek Ien.Op den zelfden voet is te verwerpen het e~p. 2, geene de Sineeflche Hiftory Schryvers van (1) u.

hunnen Keyzer Hoangtius hebben te hoek bro I. ,

geftel~ Te we~cn~dathy nietalleendeuyt- e,) iq vinder van veelderhande konften en weten- ~arenc:,! fchsppen zoude geweeft zyn , maar , om nee.

den koophandel voor te zetten , .'t munteu

(I) vsn koper , meer dan derd'halfduyund J.t) Jail" voor Chriftus geboorte , zoude hebben h~~u~_ uytgevonden, Want gelyk (a) de geleerderehr:van Vallemont we) aantekent, zoo zyn her de Sina 8 Sineefiche Hiftoryfchryvers in.'t Optellen ~]Ofdft. hunner Jaaren zelf niet eens, en hunne ver- o. 17~. tellingen met zoo veeJe buytenfpoorigheden t~~e~~ opgepropt (als by voorbeeld dat de moeder I B. II. van Hanzu tagtigJ aaren van hem zonde zwan- Hoofdlt; ger zyn geweefi) dat men met regt de Hiflo- page Jj'. ryfchriften hunner eerfle Vorfien,llis verdigt, verplicht is te verwerpen. Dierhalven.die {i'a,:,

.~ltyd ende fchryvers vandien voorby ftaJro pc?~de~dien~ men ~pte v09rOQ~~rs vaqAleJ(:-:

.. ~ ~f\,:.

J. ·.··1 N L E r fit N G

aodet .denGrooten afte dalen; ftume wier regeertyd bet geldmunten, volgens 'e

(4) Baf- gevoelen 'van seeker geleerd Schryver (4), nage ~ilt. eerft zoude zyn uytgevonden. De J efuit Har~~S~'ilfS douin (5) geJooft, dat het oudfte ftuk geld, Chap: aan 0l;'s noch ·y.oor· handen, .van Amyntas_ 2~V 19. den l is ; opwienseene zyde die Vorfbals een

(s) man van feftig Jaar verbeeld ftaat, hebbende

Ntl~. bet hoofd met een leeuwenhuyd gedekt , en ~ntl~. op de ·tegenzyde ceo.paard. Wat ook hier van zy: 't is zeker, . dat het geldmunten oatrent den gemelden tydftip is uitgevon .. den. Want de eerfbe ruuwheiden 1t gering

I getal, dat ORS van die penningen voor han .. den is ,. zyn doorllaande merktekenen VBn zynen eetften oorfpronk, Daar en beven.ge .. (fJ Hm' Iyk de Hr. Basnage (6) weI aanmerkt , zoo des.Juif~ het gemuare geld en penningen eerder waaL: VI: ren iA gebrqyk geweeft : waarom :,;yn die Chap. 2.4 vroeger fiukken, met het zelfde gernsk, tot ,.. 1q; ons niet afgedaald, tIs dievan den Over- of

Groorvader yan Alexander den Grooten 1 en waarom zouden die zoo {chaars, 'en met

. geen &khaafder konft, alsdie van de later Vorften gemukt zyn? her is ook -omtrent den zelventyd dat men in de fchryvers gemeld vindt i hoe Darius Nj),hul zeekere ftuk .. ken gelds heeft laaten 1laan , die des makers naam ontleenden , en van welke d, 'lJierdUf~ ~end ftaande de regering van den [ongen Cy~ ruszynen soon , de waarde 'lIlIn tim Mlenu. ;'il'lJers uit",aakten.. Ja't is tn deeze plaats , ~t men 't eerfl met vaft gaande blyken,vl~ ~el.dm~~(en gewaagt vin<l~.

-' .., W~

TOT '])E, PENNINGlUNDE, It

Wat nu die van Africa en Griekenland ;u.ogaat, men is, om veele beweegredenen- " verpligt te geJoven en vail: te ftellen, dat het gemunte geld by die volkererr, niet eerder ils ontrent vier honderd Jaar voor Chrittus geboorte, 'is in gebruyk geraakt s zints 'welken tyd de waarde del' metaal klompen, nu niet meer , vol gens des zelfs gewigt wierdt onderfcheiden , maar door de nasmen , van die ze hadden doen m unten, of oak, na,ar't merkteken dat' er opgefiempeld was.

" Verders is 't ook zeker i dat de A tryriers , Meden en Perzen, niet veel vroeger gemunt geld gebruykt hebben , want (ge-

l yk de voornoemde Bi'fnage (I) zegt) die vol- . ( ) H"ff: k~en, die hovaar~jg genoeg waren om d~ Ju~s:

. zich.te laaten aanbl~den, en goud s==s . hadden om hunne landen al om metgoude gedenkpenningen te vervullen ~ zouden niet hebben nagelaten -de zelven te flaan , om hunne gJorie en de gedachtenis hunner heldendaaden te vereeuwigen. .Ia de fteden van Africa,zouden in geen gebreke -hebben gebleven, van die.penningen tot een oneindig getal te vermenigvuldigen, om opde zelfde

. wyze haare eige Koningen te v leyen ; gel y k ze, op later tyd, de .Roomfche Keyzeren

gedaan hebben. .

DesgeJyk is 't ook zeker, dat by de J 00- . den her geJdmunten niet eerder , als ten tyden der Machabeen, is in gebruyk geraakt; na dat Antiochus zoon van Demetrius, }X)gc:~de ~ime()n , Breeder en opvoJger van

, - ' 'J.uda~

'u INLE,IDTNG

Judas, mitsgaders het overige Joodfche volk te vleyen , en op datze zyne vyanden niet .

,\ zouden toe vall en , her regt om eigen geld

(I) t B te munten heeft (I) toegeftaan. Noch hier ,~adJab.· .ftry,dt niet tegendat men in .het Oude Tef .. XV. tament veel vroeger van de Talent en de !~;fd. Obolus (A) gewag gemaakt vindt, vcrmits (A) III dat die beyde naamen VIU1't gewlgt (Bj.dee

B. Molls Hebreeuwen zyn, waar meede zy hunae XXVII. metaal brokken pleegden te wegen (2.) en 'Y. 2S· waar van (als a_Qgaande de Sickel reets

(8) voorheen gezegt is) het namaals in zwang.

V:~'I geraakte geld, velgens't behoude gewjgt~ ~. 1,1. 9 ookzynen naam heeft behouden.

(t) La- Het eerfte G.e~ nu by d~ Remeinen is, l11yapp: volgens getuygeDls van PhOJu$ (3), door bibl: Cap Koning Servius gemunt t welke in ~ laar :O~~'6 J 76 na de opbouwing van Romen begoa te

.' heerfchen. Deeze ftukken voerden op de (~) Lib. eene zyde bet dubbeld hoofd van Janus, en XVIII. . op de andere de voor Beven van een fchip; Clar.-J- waarom , gelyk' Mllcrobius aanmerkt , de ~XIII kinderen op later - tyden, de Denarien om pp_ 3. - hoog werpende , riepen HooJJtfI of ~h"P'1/, , het fpel aldus tot teken van deoudheid ftrek-

kende. Even als thans tel' tyd , her raaden van ~ruys en Ml4l1t, om dat op het eerfie geld geene wapenen, maar' KrI4JI:t",,, geftaan hebben. De boven befchrere geldflukken del' l{ ome iaen zYQ' noch voorhanden, en dew.yl die volkeren in den beginne hunner re, gering alleen koper geld gebl'uykten, heb- 1 pen zy die geldftukken, na de grootheid Ql!f w~~r4e ~ YaQ een ~ef groo~maakzel ,:11_

. . t~

,

\

TOT DE PENNINGKUNDE, 11 ten huydigel;l dagen noeh in Zweeden ge· lE:hiedt, gellagen; en wier afbeelding door Lauwrens Begerus , in zyne aanteikeningen

OYer Florus (1) is agtergelaten. De Romei- (I)Fo1.t: nen hebben niet insgelyk den naam van 't gewigt, even als de Hebreeuwen en Grie-

ken; aan hun geld gegeven: maar is van

hen P~eII"ia genaamd geworden. Tel' oor-

zaak dat ftrak& op het oudfle geld, in de

plaats van het dubbeld hoofd vanJanus, een

Sc~aap of Kalf (I.) is ge~eld gc'!orden. Die (a) PJar. beide een zoort van vee zyn ~ In 't Latyn t*rc~ in Pfelll genaamd; waar van bet ftuk geld, PopIk. dus een Pecus voerende , P"un;a, dat is zoo

vee I als Vftptnllingm, zyne benaaming hee(t gekregen (~). Even gelyk by de Fran~oi. b)Plia; fen het geld. Arg"'t, dat is Zi/'Ver, genaamd Lib.

is; om dat her meeft van dat zoort van me- XXXIn. taal gemunt wordt. En hoewel 't niet ze- cap. J. ker is, waarom onze voorouders san hun gemunt metaal , den naam van Geldhebben _ gegeven, zoo vermein ik egter t indien

men met des zelts naamklank wil te rude

gaan, dat het alleen dien naam verkregen

lleeft, om dat des zelfs gewigt en waarde,

door't merk der Hooge Overigheid gefierkt,.

1>y ieder als wigtig moett Geldtlt,en VOOI' goed

en gangbaar worden aangenoomen. .

Onderwylen de rykdom en prsgt binnen-Romendsgelyks zyndetoegenomen, is . .. ook 't zilver geld, na 't verflaan van Pyrzhus , 't geen in 't laa~ vier honderd (even

en (eventig na des zelfs opbouwing is voor- ~~trUD; pvallen, iemunt 'I) ieWQr-dtD, De cud- xxxnt •

.te .. p •. ~.

J 4 - - I N LEi' D 'I N G

fte goude geltftukken t welkewy van eedige volkeren des aardbodems besitten J zyn door

, Philips Koning van Macedonien, die vader

t~)t Patin. van Alexander den Grooten geweeil: is, (,) C!p~vlli:geflagen; .Ditvoorbeeld heeft men te Romea ook eindeljk nagevolgt : te \Veeten (it Jaaten nadat de eerfte zilvere geflagen zyn ) (~, Lib gelyk Plinius (~) aanmerkt: dat is vyfhon..;

XXXIII. derd res en veertig Jaar na de opbouwing Cap.; der ftad (4). 'Vat alle de overige volkeren !~)PatiD: vati Europa aang~at; deeze hebben.of vroec!~pn~u: ger O~laater ~ na~l' ma,ate der vrye. konfte~ fol.d. eerder of laater by de zelve gebloeidt of zy

greeter ommegang met de Romeinen gehadt hebben , her gebruyk van gemunte geld .. fiukketi aangenomen. Zoo vinde ik , dat in Engeland Koning Reuth, die omtrent het 3800 JUl' der Scheppinge heerfchte , het

(I)Lar. eerfte kooper geld zoude gemu!1_t (f) hebt«;y Hill. ben. . Alwaar, twee en -vyfug Jaar na d'Angl: Chrlflus geboorte , ook de goude en zilvere ~ag~ munten door CaraCl:atuS zyri ingevoert , ats, ~~~: de overdaad (1.) aldaar mede began de ova-

( ') Lar_harid te neemen. .'.

te; Hift. Ten opzigte der overigevolkeren is aad .. t'Angl. merkelyk , dar zulke Vorflen ; welke . ag, 'S/voor de alverwirmende wapenen derRo~~~: meinen den nek hebben moeten buygen, en , die hun ry k niet sls by toelating of bevefli-

ging det Roomfche KeyzerciI bezaten , nooit ep hun geld eige beeltenis , maar die del' {;) Ou- Roomfche were!dvorften (~). hebben _ verqaan R. mogen te fieHen. Door dien de Keyzeren Meg: bet geldmunteri met eigen' bee]~nis aJs ~r

fol ~. ,,' metk.

'-01' ns r&NN1NGKQliDE, if metkteken van de hoogftc en volkomenfle oppe'rma~t ; altyd he~n aangeeien. W lilt tty J met hunne beeltenis daar op te flellen , hebbcn hunne aileen heerfchende oppermagt over alle te ondergcbragte V olkeren en VOl'· ftendommen willen te kennen geven, Dit

ftrydt niet (4) met het geen BifQt vall field; .,'

dat oamentlyk de Fl'an~oifen hunne eige ~~t~:fi: geldftukken voorhanden hebben J wan" me- d'Ho}. q de zy de drie flammen hunner Konlngen en Prefac : del' zelver opvolgiog, zedert twaalf. hOD';'

derd [aaren , konnen aautoonen, \Vant Procopius ~ die geleeft heeft tentyde van Keyzer Juftinia~~ getuygt (lh ·dat in den (j)Lih:lt beginne der Gottifche Oorlogen;aan de Fran- de Bello fche Vorft door den Gottifshenkoning The .. gothl

. edatus was toegeflaan , en -in 't volgende .

Jaar door Vitiges bevefligr, het regt om

zyn eige beeltenis op hUD munt te ftellen ;

om de Fran~oy~en., door dit zonderling voorregt , aan zyoe zyde te verpligten :

doch dat in den Jaal'e 548, volgens de ge-

meine- rekenin~,. oa Chriflus (~) geboorte , (1) Pro-de Keyzer jufliniaan, om ze 10 tegetJdeelcop.Lib, weder aao zyne zyde te doen overflaan, III. hen in dit verkrege regt ook van. zynen pag. 30t

kant bevefligd heeft f over welk zood.erling ~

voorregt de- FraolChe Iandaard dier nlaate verheugt was, .dat men te ArIes eeo open;

baar renfpel aanregtende , goude muntftuk-,

ken onderdeomftaandc:rste grabbelgooyde, (*) Pe~ (*) oiet geJyk andere volkeren j met. de' tav, kit; beeltenis der Keyzerel1 f maar volgens het. 'temp. nietrt;, bevetligde voorregt, met ~ie van hun- Lf~v {L; "en ei£en Vorft getekend, Wan- Cap.'. .

.'

·& ' l' N LEI D f N G

Wanneer nu het geldhandelen , in NedefJ land eelit is bekent geworden en in gebruyk gcraakt, is volkomen onzeker. Ten tyde van (d Ze- den Hiftoryfchryver Tacitus (3), was het yea den, der noch de eenige en aangenaamfle rykdom der ~ultzers Duytzers , en de dieper inwoonders bedien-

. '0 den zich , Iia de eenvoudiger en al-ouder wy'ie, van't mangelen der waaren, Dewyl of gunflige of gramme gooden ~ tot dientyd toe, hen zilveren goud onthouden hebben. ZuJks het gebruyk daar val) hen weinlg ter harte ging. Ja! men Zig toen ter tyd de zilvere vsten, tot gefchenken aan hunne Oezanten en Vorfter1gegeven, inde zelfde klei nachting , ab die van potaarde gebootft waaren, Hoewel Tacitus dit van aile dediep in 't land woonende Duytzers in 't algerneen

'I)Tac. aantekent , zoo :waren 'er egter anderen, die Zed.der 't gebruyk van 't geld kenden , eh van welGerm. ken de zelfde Schryver elders aldus getoygt; nem 7· (I) dll" de naapen, em 't ger;eJ tilt ontl"hall';' i~ ~ac. de/illg; " gou" t1J %.;/V" in waarde" hie/dIU ~ elt Ger~.er eenige form 'Van ", geld /tend", en tlJtkoo%.tn. En Dum 19. wat vorder , 'lJDoygoed!hDuden't..y lift Dud, en Imlg

(J) de h,kende geld, de 't..aal.-~" waagptll1li1lg; Onder Groot welke laafie ik voor vaft frei t dat ook de ~u~. Bata vieren, onze voorouders, moeten vedtaat1 'tae:.re~-bI worden. Wa~~ gelyk zy de dappel'fte~ ( 1 ) Cap.,. van alle de D~ytfchc volkeren, on vrienden

- (4) Tact en bondgenooten des Roomfchen Ryks wa..; J Jaarb ren , hadden zy gl'doten omrnegsng met de No 24 Romeinen (~ ); hunne bcnden zyn lyf(s) Tac. wagters geweeft van Tiberius; (4) van A..; i:~~. grippina Nero~s moeder-[ s]) en in geduurigc ~o ." - Pew!:

TOT' 'DE PEmnNGkp~pE, . i7 beZoldiging'des rYks. Werdende 'deeze Ba- ;

· tavifche Hulpbeoden, vbJgens eene oude ih-, (") T' .

Betting, door de voornaalllfte '(lJvan hun-'iV. s:ac. tigen landaard geregeerd ; . welke t'huys k6· der H~.

· meade niet 'alleen befcbaifder zeden mede . ' .' , bragten, maar ook ligt aanJei~ingtot de~rftb'

I geJdhandeling zullen hebben gegeven. ,

Op later tyden, te weten ,als:het Room-{che a;k af, enhetFranfc4etoel;1l1m, heb.·· : ben onze V oorouders zicIi van ~r Franfche 'Geld bedient;hoewel het zeker is,dat van den beginne af aan, bet regt van Geld ~ inu!lteIh

· ~Is een deel der Opperlle Ma~t? by, de Rid'derfcbap en Eedelen geweeft: IS; 'welke t~ ' .. dier tyden de Staaten des (*~ Lands waaren. (*) d.

- Doch met het verkiezen vali eenen aJge.nid. g.:

-een Gmt; is hem onder sndere voorregten del' .'

ook het regt vsn Geldternuneendoor'sl.ands ~"Y. , Staaten opgedragen; blyvende-. ~ndertu,r. ~~\:~~cI {then f$eheeI onzeker of oyt eenJ~ '~~eld t~ ftuL 'foren IS gemunt geworden, En dewYi. deeze HollandfcheGraven na de elfde Eeuw~ hunGl'uffchap van de 'Duytfche Keyzers te'J~eii . ontfingenj (,!aarfch~nl!k om a!s zynde ~elf$ ,

te zwak , doordat rt1gfteunz~1 zich 10 't hoo~ .

gezag te handha venen) zoo IS 't geen won~'

der , 'dat men by de oUde Gedenkfchryvers "

.. indt aangetekend, . hoe in 't J all- to64 door Keyzer Hendrik den Vierden) her 'regtvau .: ~:.'. geld te munten aan de aad Dordrecht' :wud'

~n gegeveri. Ev~ gelyk me ook 'ge:waagd· . \'IDdt, dit Fredrik Barl;1:tro'ifa; di't 10 ded

Jaa're II ~ I. ·de~· Keyzei'Jt~eri·zetel beklorn

lib Graaf Flom dell denien het regt ont

a ~ilv"r

. . ~

_ l~ t·N LEI DIN G·.

. . . '. I ~

. . ZilVer Geld t. 1laan heeft toegefluo. W.t

~~ ~~t uyt zeker geleerd (I) Schqvt;t een befiuJt

. \foo1bc. trekt , ~t, dewyl het oufte geld DU noch Jlgt van voorhaade zyodenn dien G~I( is, by oak ::untc:~ waarfchyo~ly~ de eerfle zal geweefl zyn, va~ Gr· die ayt ktagte Yin deeze ~eJzerlyke verguIJHolh . ning bet munten van eige ziJvcr geld ~n

. . Holland heef] begonnen, Op ltell~5 voor

. zyde zya borflbeeld en daar fODtCM FLO. k~~a1!·~RENS (1) flaat en op de tegenzyde em Muntc:n ·,KroYI., hebbende tot om'-brift HOLder LAND. Want, wat de· he~dendaagfcbe Grtve 'W apenfchi lden aangaat, die w.~en te dier H~lI~fol •. tydeD niet bekend, ten minfte:teer weillig ;'. ( 3 ) in't gcbruyk; daar in tegendeel het (0 Val- kruys, zedert COllfiantyo deneerft. en ehr.· lem:Hift: teoKeyur ,door.aUeChriilen Vorften in hun.. ~~J~ ;I~ ne St:lDdaar~en , onder tekening, en bcfonder I*L 9 .p het geld IS gefleld geworden,op dat bet, vau

. ieder W ordende gceerd;en als iets heihg en 00- fchcndbaar aangezien '. dien volgens ook het geld , 't geen dit merkteken voerde, voor w) Arif. a!le gc1dfchcftOi(fe zoude befchutten. Om Mel: in-die zelfde rede ( 4-) zyn de Botftbc:eldender Politicis, Heydenfche Keyzeteo eertjds op hun;Mnnt

gefteld geweefl. Want het was een dood 1.h':lfwaardige misdaad, de BeelteniOen der KeJzeren re bdedigen, ik Jaat fiau die t.

(I)-Phi. khenden. En das leeftmen ( f ) dat zeeker ~tlr: in Heel' met het twaard geftraft is, om d.l A~;ot. hy" ~JteenzV8 .fiaar, als die bygeval dc ge. wmt ~unte Beeltenis des . Ke,zers ia2 .zync hind

hieldt , hadtge~agen.· EJDAelykisnoch ~. mefkdy~ ~t ditecdle bckcadc geld QUlQtJl van

Tot nt 'INNtNG'liNDE, '. nn Grakf Floris ae del"d~ voorriodnt; tail Zilver, en niet nit Goud is; waar uyt b1lkt, 'da~; , gelyk de Itomeihen van den beginne af nn geen GOUde fiYkkeh geldt gehadt hebben, dat too ook dit &ielft' Mewl by de Hollanders van den aanvang hlinnergeldmunttttg niet zaL,zyn gebruykt geworden , tei'. oorzaak . v~"'~en. kleinen koophandel ;, die om du:ntY(l.JD.,Neel'land biocide; welke geen ov.6r\!loed ",_an Zilver, ik laat fiaan van Goud des zeffi lnwccnders Zll bezorgd hebbea j dewyl die hoofdfloffe niet , als weiDig aan den Rhynkant ~ wierdt gevonden. 11 de zeer geJeerden Aikenillde t 'in' zyn Yootberigt voor _ de Muntet1 der Grnen van Holland, betuygd tlytdl'uk1tel~k) dat V""Ii. we Margr,eta van Henegouwen de eerfle van onae Graven en Gravinnen geweefe is, die Goude munte heeft . ge4~ge,u waar toe ha~~ gl'oot huwelyk I -en Key. zerlykc pragt fchyti~n 'qnJeiding te heb ..

ben gegeven." ,

Het geld munten van verfeheide Metaal

aldus in HoIland eens zytide begonnen is M fl

zederd door alle defzelfs Graven tot Phlips ~~~t~.t den tweeden agtervolgt, en door den yen van ftrak~gemelden Heer ( 1 ) omftandig be- Holland: fChre\'en, Doch met het afzweeren. van

den Konin~ van' Spanje als Grave van Holland, t geen lD het Jaar 15 S [ bt openbaare Raads-b~u't der Stasten JS

toor aeyalltD, is het reit van icldmun ..

~ a tin

.~ . _ I N-t-_E TD'I N ·o~

tea tot den Staat wedergekeerd, van wien het . deGraven .eertyds hadden ontfangen En wordt als aoch ,ats een gedeelte .zyper Op~rtle m:\gt ,:met ~iiCnwapen en .T)'tefeo If;-

'(trvoJad,. . .. ' . .

- I

'\

. 1',0'" :o~ :Pi.~~T6K~,Qt" 'i,

• f.' ,. • .' •• ,.... t.. t. ~., .•.• 001

pt, W' E 'R P<E:··'l)';E'~E L,'

.! ',: .•.. ~ , ! ... _ .:.: ; ~ • f -, ; " ' •

. ~,: 'BE'aSTi '~H~'()FDST't:Jlt~

.' • :...... ",. tt, '.' \ • ',,0,... to. ,

, , ' r, ' ' ' '" :V.&IJ-;de ',; ," :

t • . .

'fl!(tH)~~D,~AG~c:It£ GE'DEWK~ "

" ,f, ':p;!"N1-l.JNK1E'N,: ';,' '. .' "'.

f" .: :.. " ;{f: !, • : :":i.J (:", . I :"',1 ,,: ... (! . .

DR ecr.ae, ~It' ~"deA"'cmtirim'" ;

, .God" uy~:~~~a.willendct: Iyk ' .r «

~1a.,; is., votgtbS '9ndverd,e.de ittde', , I,.,

~r1l!y~wordtii ~ ~ 'lier n~ iii ... · Vin ' '.'

',Gods ,gcna~~. ( l) 'te zy~ en In zitll etne'i~- ~~1:~. ge600r~,.ne}glJ1g, te '60tmoeten, 'om ',. '~oo ApIoft:, Veel, hem mggelyJt: -&aa', ' tot de. VO';ll'be~ ,tVl,"'; ~et~, wa!lrd~gheid weder op\ te ftygen', V_. 2~. )

eli ill: tith , de' . :verlOQi:e', onRerll !kheid , .

· doo\': '''t verkrygehl,van eene : ~ri{ter6ylte .. ' , r.01· ~ eeniger: ~1I,t'e' te . her!lelltn. ','t Is. tot dit ' einde' ;' '8at de magtigfte' We~ld-

· 'vop(b!n zoo veele Pragtige gebomfen gt!ftigt" zoo ~ole wyt1ugtige' Opfchrifti: 'ge~)4 , "zoo'veele Praalgevaattens., Zegetekens ,en

, Beelden opgel;e~r", la! 'in 't eind;, %00 veele , Penhirigen gem'u n~ hebben. De T yd nochtans' heeft over' nreeft alle die' eerrte . voor-

; 'verpen gezegepraald ~ vee le van~ de zelve , !

z1D geAoopt ge~~rde,n) en hunne geheuge- ':l

· DIS is ,"VOOl' het~~t:oot.fte gedeelte , iri degedagte der nak~.elingen uytO'ewfft: daar in

· tegend~el de, .Yep~rn~en, ond~r d~' aJg~~ine 'vetl>1ettepng. der te grond g~worfi ~e~ bouweir, 'de i1nelddbezen der '1dtei' ~ieri· ga~uds lyn ontdoken. EQ dus is 't door do

B J r~Q-t

"

• 'r

, ..

\

.

, _~I ._~-I·N L·K -I-D"I.N G - . '

Pennlftgeti~ aat'de Oii<1heid bure gcli<*J~eni. ~fqft~ds~ud~ ,~.dep !Of1i~fe~el.,

....... (t) It dcnCfaaden aln de onlkiflyifletd toegeweyd. tiIlHift~- Hetis niC!aI~pctefetijqqde,{ ~ )eo fev~ptle~ ~um : de lteuw , CIat men deeze oude gedenkftuk,,! ~p.. ken heeft beginn~ te vergaderen : en, mits If;~~ ~ QQ<\e~ IJCt ~lfs ll)ct ,edlM ~ntq¥Cr (1) Val. oonnc' pennipgeq ( ~ J. te tchryven: welke,

lemont naar de volkCren, die ze gemunt hebben, Liv: I. in' Hel*-ccuwfchc, Pinifche. Romeinfc:~'-, Cap... .-Cd qottifcbe ltCrdeeld worden. Om van deese

.. e~Dige.~~fgund~.kenniilc te bek~~n,hcrlt~t.)f!.ift; ben.9QS de 1-lec r Karel, (l') P.atlD, de Je-

•. ~JS. {uit ( J }JQberJ:, enandere ( 4 )afgerc:Sle 'l:) sChryvcts, verfcheide ·inlcydingen en verhiq~ Saen : delingen " Qrulr g~nacgcn, 'opgeftcld en ag-

~ Me- tergelatql, '.' :

(4)CSo Zedert o_,trent rwee JtoQderq fe(ijg' Jaa-

Span- J ren herwaarts, hebben 90~ de laarer VoJkehci~. . ren vall Europa, door de zelfde ingefcl\aapc X:dla~t~ drift .n~r,' voqrhcelq der Qqden, verS(Ot~;, tcheide fen~ingen begi~Den te {l,un , OIQ Nonni- den wei verdienden 1of der Belden, Z90 Y~n ~,Golt- W a:~nen als Letteren tc vereeuwigen 4 en ~i:' oA;.. de' geheu~enis drr Wo~d~~waardigO:e Staatsco, Mcz- gevallen aaq de vo1genqe Eeuwen ~ter te za Barba [aten. Eq 't zyt.1 d.ee~ rCl'lpinie~, die m~\1 ~c. M de' tater . of ~eedendaagfcPe (. ) noc~~ tel' ~~c ~ oor~~~~ 'he~ tt!unten del." ~elven~ door J~la,~... _ rer Volkeren ~s . ~go\l.Q,cn ~ en t\o~ ~~D

. ten dage 'l0rdt .grervp~., .. .' .

.. ' HOe~cl ttet ~un~e~ def Qu.d~ PennlDg~1l (~1~ re~'s van. 't :geld gezegd is) een te~~n

. : ~~ ,a~ heQg~c 9.Ppe.f~'gt w~; e~ di.e~ vol-

.' ". •• - e., ' ecJ?S. "

_ • I. ..

.. -.

•

TO? UE1 PlNNlNGlCt1NDE, 'JJ ;aena" dat ditdoor de, KeYzei'~0',.:~6rlfen. en onder opzigt der ':aooge Overigheid ~t. Jeen , ofook ,dOO1' die , welken ze met dat (%oDdcrliog veolTegt hebben willen begunfligen, is verrigt geworQen j' zoo \Vord~n in

· tegepd~l de Heedendaagfche e) Penningen • we.l~eeft'doar bezonderel.iefhebbers en Pen- d~r!~o •

. Dios~eJ'S' gemaakt, dewyl die nu tot drie .

gtorch verfchillende eindens gemunr zyn ,

.. wotdeaze'ook door de kenners, volgens ieders

:atrd, in GEDENK·TOVER. (J) en (2) rH)iJl\ ,LEGPENN IGEN -verdeelden onder- Hoofd

fcbeiden. Vln de twee'laafte zoorten zal ik deel, oamaals,. maar van' de Gedenkpenningen in (a in'~ ,dcezc YeJ'deling, fpreken, '~ . IV , '

· De eenle worden Gcdenk Penningeu ae rc:fcI:

· ~md t' om dat Ie aIleen ter gedac~~niS'van c .

· eene befaamde zaak,pf ook tor ODfterfi y keLof - Yin cenigc))aorlogtiie Manoen en tot g.:~ .lDder gebro~-k of oog~erk zyn gel1agen. 't ! bopdeqe zoort van penBiogen, <lat menziee =de Zee-en,VeWlageD., '40 Belegeringen, de .,JDtredingea, .dc Krooningttl en InhuJdia· .ga, de L ykftaatayen,' 'de HuwoJyktn ,ell ~.Ddera varboD4kn dcr·Vorften, vceleDool'w

lugtige Mannen, der hezondere ,Stamhuj. :Un, :.v:eeJe Amp.ten~n' zoo in de Kerk lis SlUt t Kerkdicnften., '; ',Stigtingen vln ge~bouweDf wellierhaude p~ghedeft, en met een woord,.Ues afgebeekt;:_ t geen zoo weitQt

-.dea Staat aJs'Godsdienft;.2)'De betrekkiog heett. M_ gelyk.deezeGedenk Penniogell ,door ved:beidelfor6Cq Co,Volkeren g,. ..-Itt Z1D, wordenze, our, dt zelve III

B '4 Vel'!

~14 .~ yl'" b 1! . .ft'1) I .11! G ~:'

.ye.r(cheid~ ZQortcQ' 'Vtrdeeld! . Clat" it,. • m_ :~11l Z8' in die· dol' OofterCche en Duytfd~' .. J<.eyzeren, als ook in dieder Konittgenvan . )Tankr~·k., Spanje, Engelaad, Hongarye, ·ll~emQrkenJ' Zweeden, Poolen ,' Portu-:

gaal~ ... ·,Mitsgaders in diedee .mindere . Vorticn " VrJe~ftaateD, Vorftendommen, StamhllYJeq eo beroemde m~onen verdeel~ ..

oIl"!'''' ya~· de OQllet(c~' Keyze1'l.dieDtmen t~

~"""';,;g',, beginen , als ~yndc die d~ oudften. De Je~~t Scierice i Jobert getuygt, dat men lil den Jaue veernen des¥~d: hcaderd negen en dertig van K-eyzer Joban ~~~ ~.~ . een zeer frayen Gedenkpenning vindtgefla-

~ '. gen, maar dewyl Conftantinopelen Hoofa.; 'r' ': ,itaddesRyks, veertien.Jaarendaarm, door ~ho.me~ den U. is ingenomen ,. en bet ge ..

<heele OQU;e.f.{Cbe Keyzerryk is uytgeroeyd, .~lks 't. gebied·defCh~iften Vorften daar me.de in die ge:wefieo'eei:l eindenam : zoozou~~ het te vergeefkh' zy.n· veele Oofterfche .P.e.nninge.n· . van' den. heedenciaa'gfchen trant .le willen v.~rgaderen; want men V~D de tur .. ~I:l, . die . Aile geleerdheid en k~ll~ vet ..

• banden ; geeqe G.edeokpeuniogen;beeft tC.

.verwacbten.- . . . . . .... .

..Wat de Duytfdte Keyzers ~ng.at, de

'1;Iti,.tfehe e.edle. GcdenkpeDl~n'g, diee ikvanben ge~t~mn:IIJ:~i~n4eb.,:>·~~ w.atfcbynlYk ook· de eertre ~, die er ~I gemunt zyn, i~ VJ.ft Frederik, .b_ygen1J,mdde ··V·reedlievende, die Vader. ;-.was Va~ ~¥imilialn; dpor' wieas Huwelyk

.. ~et.de ee~ige.'D~ter. van denhuyze van

. :,~urg9~e.E_~~A:mrxk~tetDzeer .

. : .Ji . . t ~ ~oog~

TOT J)E P~Nr,11~GKVryDE, " ~ ~ is opgeklommen, 't .elk tegc)yk den moec! V~D dien Vodi in diervoegen hee4 ppgevcyzeJd, dat hy, om grQQter denkr Jxeld vm den )I:lyiler zyner Voorouderep C. gevea, v~.-(cheipe Penniagen , ter eere Vii. veeJ~ v'Qeg~r Vorfipo, heeftirJ 't Jigtdoen Ito.

m~1J. O~av: Strada h"ft (~) Oui \Ve) een on- C*) ~ 4fgebr()ken vervolg , vaa Julius Czear aftotn~:

Yerdinand den I I. toe, door de dl'ukpreU"e me- ~~C!: degedeeld; mlll'geJyk verfcheide geleerdef I) Archida! Schryvers aanmel'k'D, kan men zich geenalns cam t . daar op ve r ~teo; mits veele del" bygebragte ~g: ac Penningen, eo valfyb en v~l'digt ZyA. Gelyke fra~ot be(chrJviQg(2) isdoor A: Bog1arttd~hmet lIb,. 1>,e~el', ]. ~~t a~gemf!ine ~O!'juygin" der G~· s~~~~. Jeerden , ~n ~t hgt gegevef!_ i ~, om 4iat Med: foJ. mea op do bygcl:)flgte MQnt~e14eq kin la.AlkC'fialt maken , dewyl die !lyt de vermaarde etl~:

Pcnnipgkalle ~an ~l'eZ"eedkhe M~jefieyt R~Jm, Chrifiina ~yn getrokkea ; al$ ook, pt!1 de fche Mo.7 onzydige (CbOrayl van den maker. 't Is dan narchf zedert den bevengemelden F.redrik, dat mea

niet aileen" J~eJyk den dr!Uld elt QPy~lgjt:li

der ~eyzcfcn, volgens huqpe agtergeJaa~ Penniagen kan op maken; m.ar ook van Ka."

rel den V ~ V~Q LeopDldus, van Jozepl1, en

Karel den V I. eene aan-een·gefcbakelde Penning.hiftol'ie van de DoorJugcige Kryga ..

en Staat"8e,,1l~ I¥m~ R.~geripg,n ~y. ~MI/tIII

.. ven.. . I'.'u"""

Na de Keyarlyk komende I'ranfche Ge- <qMc.-

denkpenningen in opmetking, als zynde ~at mft~ de Iyk het oudfte en vermaardfte der ovenge Fr:\~e. .. (~). <;~~.y~\Vot~~q; ~ 't is ~pref~. '

¥. $ ~~

\

is "INL'EIDlrfG::'"

~it' R~k, 't' geen; door de noeh voorhand. ~de'geldftukke)l; de opvolging tyner J{~ mngen , (als- voorheen nochmaals gezegd is) tMert twaalfhonderd Jaaren, kan bevefligen kn aan wy~ert; .welke den B.aadshoofman flar}ai volkomen h,eeft vergaderd , en aan de Peoningkaife van Koning Lodewyk de XIV,

(~) R~' gefchonken. De Raadsheer Boateroue (2) chercnes lieeft deeze geldftukken befehreven, en h~ (;urieu~ cob de Bie (-3) in een dee) ons door de DrukZ;o~~ perze. de Gedenkpenningender F'r:tnfche Koyes de ningen zedert Faramond tot Lodewyk 'deXll r~ France:. mitsgaders noch in een tweede deel, dre der }z) Ll} I Pauzen (4) Kardinsalen , PIinfi'en van den }.:~~;mq: bloede, Edellieden , Canceliers s en Provoof(4) Les ten der Kooplieden van Parys medegedeeld, families I 'Maar de liefhebbers gelieven , aanglllndedit de.F~~- Penningwerk ( san te merkerr; dat aile de ~~~es bygebragte Permingen voor Kardden'Groo~ .' , ten, en daar en boven noch ten groot ge-

deelte na dien Vorlr zelfs , door hem zYQ. uytgevonden, 'en met hulp vanzynen medema~ker Du Val, naar hun eige welgevallen ,

- ~worpen': en dien volgens, dar men "ei~ ·nig fiaat oj> hunne in 't ligt gegeve Gedenk-

(~) La penningen hii maken. Zekc;l' gefctl'd (5) Science Schryver .verzekert ons ,' dar her munten del' ~c:s.~e- r Gedenkpenningen in Vrankryk met de derde :;6~~;. 't;flr·fluflner.Koningd"', te gelyk zynen aan-

( (.)' Ad~ vapg zoude hebben genom.en ; maar ik zoude H~~;;t!t~ .. n~t5e)',het g~yoeJen. van Bizot (~) aannernen', 1ajlli~le, welk: uy[d"_lkk~'yk g:t~~gt ~ dat ~en gee-. de Hol- ne 6eCletlkpennmgen III "~rtkr'Y~vmdt, met l~nd4, • h~t Bt)l.ftbc8~'J{oning~ ~ . 'VPor ·de' Rege-

J ~ '. , ~iD~

TOT J)I PlNNlNGKUNDE, Jj

,ina. ~ Kaa'cl d~ V I J; CD <!at de cerfte,

(ije eeD Borftbeeld voen , VIP Kll'cl d.

VIII, Oil ADD I vap Brot_IDe is ; d~ de Stld

l,ioe. beain den ~ro 1-+9i. heeft·aangebo-

dell q "elk. Cop 't •• rfie bllchan 't oudo ~,.,k. vIIlLuc.i\tl verbeeJdftut. De.~"f heeft~ veeJeGedeDkpceiagcn def r~be KoaiGgcm, ftUQde degehecle .C- . tMnde eouwegMluot, ,jpbetzelfdewel'k(~) (~)Sy1. btkhfeveo, eP uutt priutverbecklioO'en in 't IO$e Nu.

L.._ I I.._.'P mlsmau

gegeMa. i.n.~we up. muoten.der clc&W;

d8DkpeDPi~ ifl V ftokryk, zedcrt da-'

IQly~, is aatervolg.d eft aanpgroeid, zoo

~indt meD (mYIlJ vetens) ~n ala deJe.· ~it.MeQofirier (40) die Qftr de ~l'lcnfeen (4)Hitb

,efchreven. In wient wer. 1. 'loornamentlyk du Rc:g :. \ ,

~ geen in den jaa~ i 700 to r~rY' (s) gedrukt ~eG~~nds

5,. ¥e~le Gedenk en LegpeflOlngen ftaande de par ~ed~ ~.rlllB van Lo4owyk de XIV gemut.t, E~He:

~yn 'lctrhad':'~K' J~haD Colbert Staatsdbeddie. p~~:~;

Ilalf 'lIn letO CDIDg, genegen aya e en &c:

~f ~,ns lDC~ft~n, door't I,ten 1laan van wcJ· (s) ChQ gttr~Jde PeaOlDgen op aUezyn~ VQormam· J: B: No-

n" St.ats-en KJ)'Pdudctn, te vereeuwigen ; hIin.

~egte eeao ~etpMJitlge "Ill verfcheice

lelAerde luidoQ op... welke onder

.. re , ~oorMfPentJyk de kmlliOc der

Opde Peoniugen bezaten ; en maakte, (~) (6' in •• v.,rkrege go.edkellring des KoniDgs, daar LO~W" 'VID -.e Hooge &: boo), un welke het op- maanc\ zigt en zorge Wfl" ."DeYOleo om op .Hede 1"1· DGofJUiftige levensdaaaen van Lodew,k de

XlV deft. en welgeordende pePD~n ep

tt ftdl~ ... ~ 't lift to I~ Qq! dit met

, . V1V~~

2r ,'" i"N L E'fn I N'G' -

"rugt te doen, ontwierpe~ ze :.v06ra'~eDlge

. yatlgaaade ·regelen : . en WI'S vtn dit werk reets . eea hegin gemHkt, 'eel de ftigter, iq den Jaare.168J, te Parys quam te ft-erv~n .. De Hr. Lousols , die-den~verleden opvoJg ... de', deedt , om 't werk temeer voor te ~t'; teG; . de zaamekomften deezer nieuwe geftig-

. tcv~rgaderiDg verdubbelen, en verwierfvm den Koning, dat ze veoman in het Pragtig' Pah~ys; op de Louvre zoude werden gehou-' den. Nt' de dood deeze.r' :nveeden, vODd~· z,ne Majeft.eyt geed hee opzigt dier Hooge:

Schoolsan 'o~tchartrain ,. dieCanceUier vm V rankry k geweeft is, -te geven. Onders ",;ens

(.) Zie beleid, mitsgaders van deszel fs 200n , en deB ::~elt.. Abt Bignon, ( I) de voorgenome penningen bce14 in zedert de gebeorte des Kooings, tot des zeJfs. de ge- kleinzoon den SpaanfchtnTroon beklom, met cfac~teD: eene weergtlooze deftigheid, tengetallevan

munte h ode dr' .

to~ .,0. twee 0 r ies en tagtlg , -zyn gemunr ge

worden. to welke uyt te vinden en re onrwerpen, de Hr. Charpentier, ·deAbtIYilJemont, Racine, Defprelux, Toureil, de AbtRenau~ dot, Daeier, en na: de dood van Racine de Hr. Pavillon , ' aile hune kragten en geleertheid hebben ingefpannen. Dsar en hoven heeft die Doorlugtige Ve'rgadering een korte dooh zin-

(~fi Me- ryke befchryvig (a) dierPenningen met eene datl~. fur kooinglyke pragt 'in den Jllare i 701 in 'tlj~~

Ierprme. . 'T' . d' k .r; .: .L n ..... ·• \

evtne~: gegeven.. rsm itwer ) aat'menae rcunrn·

du Reg. genopdQyofmllaktewyu",er~eld) ende hif~ ne d~ torien .. ':walr op ze' gemune z~rr op iede-

Louts Ie' J , ,.

Grand. blad zyde, ~il'Jnen een deftig'rand CJC~r~~I)

bcfchl'even viadr: .,4:D :11l$t hellweJke,. mits:1

. d

. , ga~,

~ot DE PENNtNG'UND~, 21

«I • .t l... • •

piers de dar in v~~deJde peil~i~ge~ de J{oningdegewoont~ }l~ft"van ~eweggaanj de Afg~ten der ,U1theem{c~ Vornen t by't nemen van affcheid ;ie begi(tigen, OD) aldus den Juyftct - ZY.Der duden des te beter door de geheele w:ereW te vcrfpryd~J1., \T ol~ g~ri,decze gewoonte, wierdt,de Hr. Sicko Y~. Gofiinga buy ten gewoon atgezant.der Ver,:, te~igde gewe~en, ~ 't iluyted der Uytr~chifChe V rede, by't Demeo van affchejd; door den Fl'ankhen Kon;ng .. m~~: deeze renni~en zoo Yan goudais zll~er, leggende In eenCierlyk kasje befchonkeo; en wei met die ,:~rzarge, datdau uyt aIle.de Penn~ngen gellgt :'I!I1aren, ~elke, wege~ de nederlagen der .Yc;reeoigde Gewefien,?nd~nuffc:hen gemYJ'lt,eenjge unfiootelykbeld zQUden hebben kO,nnci! geven, ~it groot Pennig- werk is v~ zeer' hooge.w.-~ en Diet als uyt de handen YIn ~uJk~ Afgeza~. ~n,te bekomen, aanwie de KODlng hergenert heelt te vereeren j dierhalvcn om aan de ~geertc van aile Liefhebbers te vold~~, ell hen in ftaat te ftellen, van het tot een lager f1:y,s te konnen koopen heeft men te Par1s~ Inde Koninglyke Drukkery, tergroete van

eene hal~e bJad2yde,( J), zotl~er rand cieraa- 4~l in, den, en bet telk<:ns byvoegeri der v~orzyde, ~. ~~eze. Penning Hiftorj~ dcs Franfchen Kolo t~:;~· nmgs lO·t J aar J 70 ~ herdrukt, welk werk we- den: der .doorden ¥ermaardca Tekenaar en Plaat- PCIlDiu~ tUyder J. Gotr~I', init Nederduytfch isover-'dan~gezer , en ~n .opze laodgenoote!l in~ J~ d~i.lV. 1,11 2 dOor:~e d~~kper1feJ z. )~e~e.ged~e.ldr~e~

wei KODmS ~~yk 1laa~dc: d~n laa(len

". (lO}"·

,

JG ( I' N L ~ t, ,n r l't (} ,

oortol t ~ic.b geentins .tti EOO ~~egttl ~eJu~, at, in voo~gcn , begun~i8d tag; ~ Iiet die J)oorlugtlge Vt!rgadetmg egter Qlet ttl, om tot onftediyker gedtgteniS .-ito •• Kontngs duden, tan 't ri'lakert van Nieu""e fermingen te srbeiden. Zutks '1.1 h~t ... e~ \toJg van dit Vorftelyk.werk' i befta'dtde hi ontrent tetH~ pennlngen , weiaig tyds voot des Konings t>"erlydeh, den tel\'en hebbel1 lang~boden.. Voorh~ett' beftondt die Ter. gadering tnlit uit viet,' or ryf perfoonen J dochin den .nyang de$ Jlt~ 'j 1()I wlertfze vergroot ," en agt loon~tekkende' Jeden on. &let .een 'opperhoofti atngefttld l n'llir, yoO~ 't einde Yah 't Ztlf'de Jui', \#ondt tyne MilJeUeyfgoed' htt eCI'(le gettl' tot Teertig uit te bl'e),Clen, te weten t' tien leden van Eel' of Naam slleen t tien Loontrekkende , tien bYF\'oe_gde, en den nieuwe aangelc:idt' ledeft. Her boo(d dier Vergaderitlg ~otdt laartyks uit de tien eerfte door den Koning benoemd i ' lVerdende blare zltnet:lkomilea al1e dings-en vrydllgeo des bamiddllgs .an drie tot vyt uuren geheuden. Het vcor-

, , 'fIerp haarer 'byeenkontlietl ftrc:kt ~ieh al·

, thans ook uit , om de Oude Penningen uic , te Jeg~en en al h~t geene in de Griekfche en R.omeln(che pennmgen ratr en hnmerkena waardig is, te ontdekken.

~,.ftN Nict aUeeD dat door het ltu1ret,k VItt """1,. Ferdinllld de V Koning van Arragoft met lfabelle van KaftiUe, die t\\tee Koningryken tyn vereenigd, eD door die 2'.ImengeCmolt. nta;t de: Moorcn uit Spanjc mjuid ; mitt

. ' 40er

TOT. DE PINNINGKt1MO£, '31 &looi ~ontdckkeD "tnh: ~eriat, en bet toe. "loeyeD .diee IDdifclR: rScbatteo, is de moed diet VorftCitmerkJyk opgereesen, en hebben I" DIU 't !,oOrbeeld; ,Vln anderen, jn~e. IJks beaooneD GedeDkpedriingen in 't Iigl te geven, "T is dan van deezen Vorft, dit .. en de Spaahfehe peuoingen kan beginnen te verzamelen, welke ftUnde de Regeringe till Key&cr Kud, en .ynen ,Zoon Philips • 11, doda' yoornamentlyk in deese lu1len oorlog; bdfchen Xe,. Karel CD Philips voorgevalle, tot een zeet groot ge-

tal zyn vermenigvuldigd. '

Het Koningryk' E~lInd is Net min in E a. hnningen als' InJandfche verdeeJtheden, ze- ~IJII dert raym, twee hoaderd jaaren , ,vrugtbaar geweeft. De oudfte van de later Gedenk· penninge" vinde ik , in een ~~nni,l1g' hoek

,I) van dat R.yk, en in ·die tfile, ~fchre- (.) A ven, van Eduard d. IV. te wtzen.; Staan-dif'courfo de de beroertens van den namaars 'onthooC- ~fIMAC-

K d d . 1 ..... 0.-

den arel, en on er e regenng van lIes tientand

zelE. Oudften Zoon, is het Penningmunten modem. merkeJ,k toegenomen, en zyn veele der ~OD:Oj. zclvcn In het voornoemde Enge)fche Pen- T~ok~ . ningwerk be(c:hreven. Met het : op den

troon komen van Willem de III. zyn die ge<icnJdlukken tot een overgroote menigte aangegroejd; enngelyk de O.erwinnirigen

in den luften Oorlog met hulp der Engel-

fehe wapeneo behaaJd, der zelver getal op

eOD wonder langenilime wyze vermenig •

. vuldigd hebben. ·Want men ziet op deaelve zoo in YiD4ing J ala .~ uitwerken' der zin

Ja , t N ,L E re 1 R G

~inne~ekJen, en 't gade ,flun.det vertiti:l1t8 reg~len" te gel-rk e~ g~ronde koDft,,::' e~ deTt.lge eenvoudigheid, (die een PeQDlDg" maker als de aiel censpenniogs altyd. ~. voor oogenhebben) met veele bcvallighei<l

uitmunteq." ,/".;.,

; HinlU'.· .Het KOoingr-yk Hongtfyc ;" 't geen zedetC fo ;mni". zoo veele J aaren den tWift· Appc:l' tutfehelt ,... den Turltrc~en en N.oomfch'enKeifergeited1:

~, ye~rchaft~~ Qen Lie~hebbers mede. zY~' gedenkpenl)!.Qie~. D.us,vindt me~"erVerk:hel-. den ter eere yail, Lodewyk den, Il. en dClSzelf~ V' ader Laodiflaus de V 1 geflagen; Onder; d~e~m~nt uit ,die penning; welke opilet 6mkomen van den Jongen Koning. te 'Mo-:'

, hats in een gevegt; 't geen by tegens den: 'turk in den jaare IS 16 Y~rloor , is gefragen •. : ~edel't is Hongarye VOOI' 't: grootfte gedeel- ' te onder. 't gebied van den, Turk gersskr , en heeft, by ,~ geene Penniagen voortge« bragt ) maar, na Keyzee Leopoldus in den" Jaare 168~. den Oorlog tegens deongelovi.;, ge verklaard, en in zoo .veel Veldtogten 0- .

,vel'den zelven gezegepraald hadt, heeft men weer een groot getal van Penningen zien in het lig~ komen, 't geen . tot' heeden ten dage, ftaande de regeering' van Karel de V I. wordt agtervoigt, na hy als wettig Vorftvandat R,kin den Jaare J7lZ

is ingehuldigd. . '.

ii.fohl I In Denemarken heeft men op. 't eind' der JfIIninIm.vyftie~d~ Eeuwe verfcheideGedenkpennin .. gen begonnen te flaan,' van welke ; mit'Sa4en. oufie geWftU:kkcl), die in de

. munt

" TOT DE 'PENNINGKUNDE, p

munt kaffe van Chrifliaan de V.' bewaard (,r)Mj.lr9 worden,' OJige,r Jacobe~s in den jaare J696~~m: ons e~ Aet~e befchryvmg (I) heefe rnede C)l~jfi: V

'gedeeid. . :"', hafniz .

. ~ DeJgeJyk zullen waartChynlyk' al 'bee) Zw,~Jfch, vroeg veele Gedenkpenningen in Zweeden,PoDlfthen Poolen en' Portugaal zyn':,g'cmunt gewor~l'ortugacl~

d ' , ' , ' [ehe pm-

en: maar gelyk , myns wetens, over dellingcl1,

zelven tot noch toe niernand heefr gefchre-

ven, en de verafgelegentheid dier Koningryken oorzaak is, dat'er ons weinig andere,lIl,$,

die van de ltaUl:e jaaren zyn onder liet oo~ gekomen, zoo zal ik tot die del' Keurvor-

-fben van Saxen en Brandenburg) Ills meer

bekend zynde , overgaan, .' ..

Wat de Gedenkpenningen van de Keur- ~ . t •

• 4xi(c",

'vorften en 't verdere Starnhuys no Sa,:en penm1)S<II •

aangaat , die 2Yft mede zeer oud. Luckius . vertoont'er ons een van Hendrik in den ' jaar 15 J9 gtllagefi, en men is in frlat zedert

her vervolg nier alleen dier Keurverflen,

'maar veele del' verdere zy - takken van dit Doorlugtig huys, nit de pennjn~e" te kon-

ne~ opmakenr Willem Tentzel.u,ls (I) .Hif- (1) NlJ~ torilchryver van Saxen, heeft JR den Jaarembmat; 'J 696 de gefebiedenifi"en van die huyzen be- ~11toril; : fthreven,. en het werk verrykt met de Ge.; ~~;l?i~:~ denkpenningen , welkea op de Huwel~ken 17~1t de r 'saxifche V orften gemunt waren. In 't volgende jaar is het herdrukt.en byde eerfte

ookde Geboortepeneingen, en, die op de Inhuldigiagen, Oorlogenen V reedens gemaakt waaren, gevoegt- In't eindeheeft den zelf ..

een &';hryver' in den jure J701. het Heerlyli.

C werk

. 34 1 N LEI n I 14 G

I Sa- werk (1) .vande Saxifche Gedenkperiningen xt~ia ter groote van een halve blad zyde,' met een Durnis- wonderbaare deftigheid in 't ligt gegeven , matia en daar in,zoo in de LatynCche als Hoogduyt-

fche taalen,de Albertynfche en Emeftifchc hoofdtakken vanden Huyze van Saxen, m~ het by brengen van de al om vergaderde pefi' ningen , tot geen klein genoegen der Liefhebberen met veeledeftigbeid befchreven.

',,,.71- De Keurvdrftdyke .Stam van Branden""rgf!'" burg verfchaft ons oak een groot getal Ge .. I'lInlnl'" denkpenningen, zedert de Vader' en Groot-

va, der van Jochem de II tot deeze regen-

. woordigen , die onder de naam van Ko--

ning van Pruyzen regeert. L. Begeras beeft ( Tb ODS in d.ie ( ~) flukkcllt van geheeJe blads groof:~r: e- te een defiige befchrjving van de oude penBran. aingen en edele gefleeneens , de in die Pen~enb : Iling~a{fe van den Keuryorft van Brandeng':mm: ~urg w~rden gevonden , in d~11 Jaare , 1696 numit- In bet licht gegeven: maar niemand hee£c mat: que tot noch-toe no de Geleerde wereld de hee~~~jc~~- deodaagCche Gedenkpenningen van dat Boag fiat; Vorfielyk huys medegedeeld. F. Halma 7

.niet min defug drakker als dichter, hade voorgenomew het leven vln den laaft oyer .. lede» Koning van Proyzen " en de, Pennia ... gen daar op gemunt , binnerr deftige rand ' Cierzelen , nlar "t voorbeeld des Franfche Hooge fchool , ter ,groote van eese geheele bladzyde, den Liefbebberen door de druk« perfze merle te deeIen: veele reRingen en rand Cierzels waren bereidsgefaeden i eeni.. ae Bladen ,ook reets afgeclrukt;- doth he-

OYel",t .. '

... , ....

,

"I'01' DE PENNtNGK:t7NDEt ~f overlyden van dien VorA: heeft dat HcerJyk voomemeo, . tot groot ieedweezen der l~f'·

hebberen, gefiremd,e~ geheel verydeJd.· •

. Wat verden de ovenge Keurvorflen, min. ~~ dere frinifen en Adel des Duytfchen R yks I':~:,,,.. beJangt; veele hunner oudfte Penningen

vlndt men in Luckius , en die zedert de nee

gen eerftc Jaaren der agtiende Eeuwe ae.

munt zyn, invel'fchejdepenningboekjes(l~ (.)N. befchrevenl] welken te Neurenberg in de !nisin t Hoogduynche en Latynfche taale let groo- Hlfh~rjc: . te van eene geheele / bladz}'de gedrukt :~~~t

zyta. . tenlJS

In ltalie zyn mede vfocgtyds door de Ko- mutt. ningen van NapeJs, en Sicilie, door de Hertogen van SaTo,e, MaDtua, ParIlla, Placenza , en van Toskane, doch veornsmentlyk door dePauzen (van V{elke laaften .

ik alleen iets wil aanhalen) \'eele Gedenkpenningcn in het 1 igt g~even.

d' Apoftel Petrus, d.czich'lJleeo door de P~l,J" grootheid zyner deugden regt agtba.r malk.1m";",,. te , hadt geene andere Gedenkpenningen t

als die onftedlyke cigenfchappen Vail 000-

den: de beedeo,daagfcbe Plueo, die tich roemen Opyolgers van den zelven te wee.

zen, doch vry wat van de eerfle Een .. voudigheid hebben verloren , . willende

althans ook hunne Gceftelyke agtbaarlleid

door were Idly kc wegen ftaande houden • ell geenzins in Pragt van Hof-houding en

andere uytel')ykheden voor eenig Vorft

der Chrifieobeid wyken; hebben ook

in 't eind' tocgeleidoll) huane gedagt~.

c~ M

\

, '\

I ,

J~ I N LEI D, IN. G I

~is'door 'f munten van Penningen,' te

, Vel'eeuwigen, Dus worden de 'vermasrd-. . ,fte daaden der Pauzen , zedert Mar ... ',ten 'de V. tet deezen tegenwoordigea , .Clemens , .: op .hunne Penningen gevon-

tMm' ; het zy die geflagen, gegooten of g'tfchFoefd zy~. De Jefuit Philips Bonsni heeft ('1(0) allede Pauflyke Penningen, zedert dien

~rri~T: tyd tot InnJocentius de X I I befchreven , . en Roman:' beneffens der zelver Muntbeeldzelen te Roo" ~en in 't Jaar 1699 in 't ligt gegeven; mear (,) L~ ,een geleerd (I) Schryver merkt hier opaan, Scien;,dei dat ~lle de Pauzelyke penningen, zedert Mar ..

~~ tenden V. tot Julius de I I. ten tyde van 't

,. Pausdom van Alexanderde VII. 'onder op .. 2,igtvan den Abt Bizot zyn gernaakt geworden; welke ,: onderfleund door den Kardi .. , n~a1 ¥ranC(oys Barbarin, voorhadt , daar mede

, tet noehvroeger Pauzen op te klimmen, zoo devoorgevallene deod van den regerenden , Paus dat Diet hadt verhinderd.

, -In 't eind' men kan een vervolg van, Kardi .. naiIen,Bifichoppen, Predikanten, Leeraaren, PrinA"en van den Bloede, zoo van It ees als andel' Ryk, mlndere Edelen, Beamptenaarea, Oel~eJ;de' mannen , 'Steden en Landfchappen vergaderen, onder welken die der NederIanden voornamentlyk uytmunten , wsarom ik hebbe valt gefteld , in de volgende verdeling van hunne Penningen afzonderlyk te halloo;

~k~ ,

II HOOF!}

~OT· DE PENNING1GUNDE, '~j7

TWEEOE HOoFDSTUK.

Vande

NEDERLANDSCHE

HlSTORT PENNINGEN.

HEt Geweft de r Nederlanden is (,) na 't Ooopendes RoomfchenRyks door ver- (.) fcheid~wetpngtigeVorflen bcheer(cht gewor- Hooft

\ den.maar met zynehuwelykedoorte dryven, N~dert.

di nd h ll. • t' d . Hill: I 8;

ie van a ere tetteuren , me zon er toe- fol, I.

doen van fhood geweld , ook ten deele by erffenis en aankoop , is 't den Huyze van Bourgonje gelukt , zich eindelyk de treflyk;

fte leeden des zelven Landfchaps in te JYYeri,

en een hoofd (ftaande de regeeri ng van .Philip de Goeden) t' onderwerperl: Na:' maate dat ditvermogen toenam, groeide ook

de Hoogmoed en Prazt zyns Hofs , en't is

van Hem dat de Liefhebbers en deneerflen Gedenk en den eerflen leg· of Reken-pcn-

. ning ( die in den Jaare veerrlen honderd agt en Segtig met een J aartal gemutit is) afs noch bezitten j 'werdende daar en boven nbch verfcheiden Legpenningen zonder Jaaita ; aie waarfchynlyk euder zyri, gevonden. Het munten van Legpenningen is onderzy» nen Zoon Karel rneerder toegencomeny en . men vindt van -hem , mirsgsders zyne Dochter en Dochtets Min, gelyk ook tan Philips de Schoone,: vet(cheideGedenk en Legpenningen geflagen. Maar zcdert in Keyze'r .Karel zoo veele Ryleen zich vereenig~vOli ....

: CJ den,

,8 I N LEI DIN G.

den, i. het getal der Penningen hoven 'm •• ; tcnaangegroei9t, enzoudemen , overmitsde Nederlanden zedertaltyd het toneel des OorJogsgewecft z'Vn, voJgensden draadder noch voorhanden zyndeGed&nk-enLegpenningen, eene onafgebroke Hiflorie tot de)aaft geGoote Vteede tetUytrccht konDcn .befchryven.

. Mt/~bi:1' Bar/tllS J een Antwerpenaar van gcboorte, was de Eerfte, diC! in den be .. ginne der hoJgaanfte Staats bewegingen,eea _edeelte der Neederlandfehe Hiftory pen,ningen door eenige by gcfteJde LatyntChe Dicht-regels heefi epgehelderd , en door de drakperfle zyne LandsJuyden medegedeeld; dan dit werk in den Vlnnigft8ll brand del 'burgeJyke oorlogen ontworpen, 1Chynt ook daar door verteerd te zyn, enwordthierom

, ~yt of y;einig gevonde. '_

N am.als Ilecft ] oh." u&iillS (bier vooren meermaalen aangehaaJt)~eTcrgaderde penningen 'fan verfc:heide Keyzeren, Kening_en, Vorften en flaaten , die in de feftiend. )i.;euwe gebloeid hebben , met de uyttrekzels der Hi(foryfchryven val\ dien tyd; en aldul als yap ter z_y~c, ook e~n g~~Jte der Nederlandfche Hiftorrpennmgen ID 't Jjgt ge:'

geven. "

'"(I)'Ier. Zedert hebben noch verftheide (.), Lief. ,~eerdl 'flep~fS der NederJand(clte P~ningkWlde I :~!~ als de Raadsheer en Afgezant R"j.s ,,,ulIl,,,

- wendig ',H'naar.~ J de Ridder A"d,itl. 1a,., 'V"" ".oorbe WoII, de ~fgezant GtrtIT~ Schaap en Btu/u' (fura~. "..", ~mrft" Vroedf~.,de~H ..... lem, aIle

,~. ~rugt.

TOT DE PENNINGKUNDE, 39

I .

berugt, Diet min door hunne hooge bediewagen als bequaamhcden J toegeleid, om iedcr eep Nederlandfche Penning hiftorye tc befchryven: doch de ontydige dood van dell

. eenen, ofte \Vel de Staat-en' Huys-gevallen Yan de anderen , hebben te weeg gebragt, dat hunne l06yke voornemeos onder den ar .. ~id gefmoord zyn, tenO'l,inftedattotnothtoe Diets hunner werkea den N ederlanders

door de Drukperfle is megcdeelt.· (.1) ~i-

,Tot dat e~~lyk: ten Fran(cllCm (I) Abt :!I~~~'

, P,,,,, BR.." me eere hecft weg gedragen , d'Holl; vanhetyshet eerftegebrokentehebben ,met

de cerile Penning hiftorYGel' Vereenigde Ge. wellen in 't Jigt te geveD. Dan dit werk zeIn,

mits het gebrCk vceJer voor de hand zynde ( ) y penningep" hadt gecnzins de vereifchtevo1- A~fterd' komenthcid bereikt ; waarom her namaals by Mor •• (1) in Holland herdrukt , en door den' ar- n;r An. beid, en ver.meerdering~!l den Hr. JOll_ IC:;La fhbIJ Olllltllln ID eenen p:aat IS gebragt , waar Scienc I

in bet de geletterde Wereld althans kom.tte ~:l~:~l. befchouwen. - " .. 7 J7 IL'

Dit werk deedt in my de cerile liefde t.ot ISS, •

de PenningkuDde ontfonken : dan de daag- ( .. ) lykfche nafpeuring van '5 Lands Hil10rien ~ethod' en het lesen en herleezen van dit 1'ermeer - etud: derd Penningwerk , gaven my aanleiding om l'Hifioirl veele wanfialJjghede.n, met een innig me .. ~Ol,. a S4 delyden in dit Penningwerk te ontdekken , Hi~n:. het geene nochtans door de geleerdejobert Numi.s (J)colndere(4) (chryversvolmondigwierdt i~v f§CPrezen. Want, behalven dat een greet 1'01 ; .. , Ictal du. b}'gcbragte _pennipgen) ~el' ~e . l'

, ~ .. . Hlr.

40 . rN·r., E 1 D I'N'O

Hiftorien , die-in de Schryvers wiel'deng~'" vonden , waren aangehaald: 'Was zelfs in hen uytleggen del' Penningen, hetzy doorquaade

· berigt kryging, het zy door andere toeval-

len, op veele plaatzen niet weinig gemiftge-

· -(varden. Ats by voorbeeld, in het berigt - tot den Leezer j alwaar gez€gt wordt: men

· Jifnt aan te mlrlt.tll, dill omhoog. 'Van del'4t tWit Penningen ""e hllNd; danr len rig in {lattr, ~e%.ieli umrdr: .. het geent hlt'e,ikllld 4at de Munters duurPenningen (;eb geblll op .Godt '1Iooy.%.imigheid'llerlullIt. Daar bet .nochtanseen .• Iom bekende.waarheid is,,dat de asnge-

· haalde hand als een gedeelte van het Ant

· werpfche Wapenfchild, alhier oak het gewoonlyke merkteken van-de muatedier Stsd .is. Zo wordt 'o<Jk. in 't J ssr J 510 08n Legpenning, op de Trouw van Koning Philips met zyne mgt. Anna, met drie Jaargetallen

. (I) 13i- (I) aangehaalt : welke rnerr wil dat tot ver- 70t 101.1. itioeillirrg van Philips hoogen ouderdom, -AH. mits de wienigejaaren zyner Vrouwezoude

zyn geflagen , en aldus op de hoedanigheid van Chriflus zinfpelen , als van wiengezeidt wordt , . dat hy giftercl1'en heden en inder eeuwigheid de zelfden- is: hoe wel by naarf-

J-r~~ft. tig onderzoek 'ligteiyk zal konnen werden N:tHilt: aaogetoont, d:1t door tr eerfre jaargetal (z.) V; 13. fol· het overlyden vsu-Ifsbellc, door het tweede J'~) Me-'~ fluyten va.n 'i nieuwe Ti'OLl verbond , en t~'en N: einde I yk door het . derde , her: voltrckken fliH: (3) van '~ Konings huwclyk wordt aangel! i B. weezcn Met geen mindel' misareep wordt

i!.Ii 65.. '. ...,

10 .hct jaar I l~2 van .eenea Zeelandfchen

.: . Le,-

)

TOT DE :PENNING KUNDE, 4-1 'Legpetming, . heebende tot opfchrift ~ 000, -DR.AAGT DE HEER. DE KO .. ·NINGR YKE:N OVER., geeegr: 'D"sfprH~11I tln,Z#tuw{e Matroos, ,,.7urkj, Baf· .fa ti,,,mSpatmJchktdjilkgf'U/It htf,IJ,M4U1Ht blinn, ~""JJtn tiaQr'IJafi lapp,,,af(n,d,n •. Dsaencchtans ieder ;die't elfde Hoofdfiuk van 't derde'Boek .der Koningen heeftgelezen, ligteJyk zal kon-

,nen ~ertuygt worden, dat, dewyl het om. 1Chrift daar uyt is genomen, de verbeelde -perzoonen de Propheet Ahias en de Ko'Ding Jeroboam zyn :' welken eerften zynen -mantel tot teiken der aanfiaande fcheuring nn de Stammen' Ifraels aanfiukken fheedt :

en dus is de peDDiog zinfpe1ende ep de om- te~'J. ~e: trent dien tyd v.oorgevalle fcheuling (I) der Hift.U; ·N ederlandfcheStaatenvan't SpaanfeR yk,door, fol :01 -hecafzwerenvanden KornngvauSpanje. Op (~) B1- ,aen zelfden voet wordt in 'tJ aara S 94t- dit La- ~~\,!4 ·tynfch(.z.)omfchrift INSTITUTA CAME.

R.A RAT ION U M ZELANDJ£,

·PRI'MUM R.EDDITO THESAU· R AR I 0 F ALe 0 N E, aldus vertaald: :De R.tktnkam" 'Vfln Zeelatl~ ;ngtfield., lI,or tie ~nfle maal aan den Srhlltmt,f/" "n Valk 1,'1.,.

'''71.. Hoewel .h~t wederom zeker is, dat . ,lloyt V A L K aan den eerfte Zeelandfc.hen t~PN~:

Schatmeeftergegevenis,maardat(3)JAC08 Hilt:' • V A L K doenmaals als eerfte Schatmeeftet· XXVB un die' nieuwe "opgeregte kamer is toege- 3'S Y. 30 . voegd, Deeze en ander.e veelvuldige mi1Da-

gen, die alom in het vermeerderdpenning-

werk van Bizotworden gevonden , ayn 001"- (.f) in't .zaak dat i.k cindeJyk (4) (mitl anders 'zi,h Jaar '1'.

~ ~ niemandt

4; I N LEI D I H-G

niemant opdeedt) de Hiftori~he be(chrjving' der N ederlandfcbe Penningen bebbe by de hand gevat, en myne ledige uuren niet DUtter tot verIuftiging des geefts gedacbt te kenDen be~, als in bet h erfchaven van eea Penningwerk t dat reets in .den . beginne . van veeleLiefhebbers met zeer hoven gewoone hoogagting was ontfangen;· zoo dat itt nechtans t de mifilagen allcen verbeterende, met ltilzwygen die voor 'toverige, alsongemerkt,Joude voorbygaan.om den welverdienden IDf der eerfteopbouwen, ZOO veel in my

(.) Tr. wlS,onbezwalktte laten: mitsDoytroem(l) 1)ocalini .1:lyteeo anders ontdekte fcbandebehuld word. t:!t-. Hier mede badt ik reets eea begin-gemukt, .,u~~n:eD' na een Jaar daar,in to bebben gefieteD.

bet eerfte deel. eiDQjgende met dedood van Wil1em de eerfte, PrinsvanOraDjevoltrok. ken: als'wanne6r de Hr ADdries Schoemaker, die nu eenige JaareD in 't verzamelen der Pen.ning«D en bew)'s ftukken hadt gefieteD, einde, lyk ook van clit voornemen berigt kreeg , ea zicb ten mynen buylC vervoegende het rueu." begonnc werk ~igtigde en goedkeurde, doch met eenen in bederiking gaf,of1t Diet be. ter en veel beerlyker zouclezyn, de ungev.age befchryving wat vroegertebeginneq, nietalleen volgens de Pe~Bingen, die in :anot waren aangehuld, maar ook vo)gens die geeee, welke by de Liefhebberendaar

• en boven bekend , in zyne wecrgaaloozo Penningb(fe bew.ard wierdeD 1 De beer .. IJkheid· van dit deftig \'oorile} decdt myna VOO1"tvqrenCe drift (Uab eCD. wePt ldmeo,

,,&a'

TOT DE PENNlNOJtUltDE; 4j \Vur'tegens .haare kragtcn geenzins fcheenen opge-wa1fen 9 en waar ~ eerft de moey. lyJ@eden ontdekt wicnien, als de hand aan de ploeg gefteld en een begin van dit groot '\'ooroemen gemaaktwas; doch, om dien ar", beid, zoo veel doenlyk w.s., te verligten , been die Hoofd liefhcbber der Nededandfcho penniQgen, my niet al!een zyne. cige handtekeningen van de alom ontdekte penniogen gulhartig medegedeeld , maar tot zyfte Nederlandfcbe Pcnningfchat, die in Europa om zyne volkomentheid geen weerga heefr, altyd vryen toegang vergunr, en zedert door geduurige brieven wifielingen, beneffens my aUes aangewend zoo om de pennigen , die nech by eenige liCfhebbers mogten bewaard werden , op te fpe.uren; als "ok om den Egtcn. zin en oo~ak, hunner gcboorte te agterhaJen Waar by de Heer Gi'iffier fran~ojs Fagel, zoo beroemd door ~nen Staats yver, de Heel" Gerard Yin Hogeveen S~hepen en V roedfchap del' Stad Leyden, mitsgaders in zynen tyd Bewindhebber vaq de Oo~indifche Maatfchappy te AmfterO! dam; 'de Hr. Comelis Alkemade 9 zoe . uytmuntend in de kennilfe de.r Nederland·lChe Oudheden j De Hr. Chriftoffel Beu~ deker, die 'behalven zyne uytmu~tende NederlandiChe penningen,. eene zeer groote vergadering ftI1 Zeeboornen en KaarO! ten van Ne~r]and gemaakt beeft; en de Hr. Hendr. Graham alle veomesme liefhebbers der Nederlandfche Penningkunde, oo.ll.be, hwm~ IDildelyk hebbea toege-

, vQegdJ

'4+ <, ' .. N LEI Dl N d

voegd, wilf, om ik !Zoo voor tny. a-J~,·iD den naam van alle deel nemende liefhebberea, alhier .hunner gedachtig ~nde ~ in diepe erkentenis. myne fchuld~ge, dankbalrheid by dit eerfle voorsal -heb willen, bet\J"~ gen; Te -meer dewylik dar groot werk 2 onder GOds zege, met bet einde van' 1t veortedene 'Jaar, in fwee -ftukken , in F_,.:. liD' (gelykmen zeidt ) hebbevoltrokken. \Vaar' in ;volgens "den draad der gefchie-; deniffen tuffchen de 1iWee eodrie duyzendHif. torypenni~gen::zyn '.veil'andeld" -enuyt de - noell ~overgebr(we Hekel' SChriften ~fd1cli"l ten .. der. eerfte-beroersens-en p)~t.J.'yke Inhaalingeri:' der Vorften. (die' ons zyn 'lit hande: g~val)en). d~. duyfterfte'.zinri~be-et:.; den be(chTeven.' Idlet 'Van .heb rk den Le'zer willen; onderregren ~ : ter oorzaak - my gezeid- is-; i aat· -de twte' Schoonbroedersen Boekverkoopers .rHolf6r~, ell Chatelain 'van voornemen souden zyn,;o'111 niede een Neet .. 1:andfch: penning, w~l:k . te wiilen in 't Jigt geven , zuBen de' zyn te zarnengefleld zoo uyt de oude 'ingeltogte plasten van Bieor, alaook uyt eenige: weinige vroeger , welker afiekeningen. mitsgaders ons 'uytgevonde hoofd Cierzel en bygeftelde zinfpreuk ;zy, onder het Ichoon voorgeven van myn werk te willen drukken , in ~t voor.ledene Jaar van mynen vriend Andries Schoemaker, en my, zich hebben weten meefber te maaken. : Des onaangezien zal ik niet naarlaten myn voorgenomen peaningwerk (waal' op' Illy bereid' door

, .

TOT DE P~NNINGKUNDE, 4~ door de Ed: Gr: Mog:' Heeren Staaten van HollandOEboy Brieven vergund zyn) te befchaven; om her, (als deeze in lei .. ding afgedrukt, is, na eene korte oversiening, in zyn voJIen beflag den Liefhebbe .. fen der Nederl,ndfche penniagen te ltPIl: nep mededeelen •

. _',~..!ItL-';"-''_--'--~ ----~. ----

DERDE

..

'- . '. .

4S . I N LEt D -l N G

DERDE HOOFDSTUK;' VAN DE TOPER·OFGOEDER GELTJK PENNINGEN.

DEeze zyn aeer oud , maar dewyl ze noch te mets gevonden worden , vinde ik my verpligt, Ipreekende van de heeden ... dBag[che . penningen, ook iets van deeze zoort te~f,lggen; op dat, Z{)O ze iemand noch mogten in handen vallen , hyzich wee .. gens der zelver zeldzaamen oplchik nier be.' hoeve te verwonderen,

DE'TOVERPENNINGEN zyn hunnen . oorfpronk aan de bygelovjg~eid van 't oude - (I) Lib. HeydenctQ@ verfchuldigd , zulks P1inius (I) nXV. vandezefven,gewaagt·,~ als hy zeid , dat men Cap. IX. tot afweering van het (e'nyn Toverfiukken I

aan Vepus toegewyd, aan de halsdroeg, waar op -de naamen van Zon eo Maan met Ege15 pennen gefchreven flonden. De Ara .. bieren noemen dit zoort: van penningen TELESMAT; de Chaldeen THALMA .. N AlA; de Hebreen;T ARAPHl.M HATALISMAOTH of ook SCHILDEN VAN DAVID; de Latynen, Italiaanen , Spanjaardsen Franeoizen, gevenzeden naam van TALISMANl. Doch in't Nederduitfch wordenzebeftTOVERPENNINGEN genoernd, gelyk ik hier boven gedaan heb want ;c is door beliulp van deeze penningen, dat ycrfcheide bygelovigen zica wonderbaare,

Ja!

I

TOT DE PENNINGKUNDE I 41

ia! boven natuurlyke uitwerkingen belo ... ven, en vermeinen door de geheime kragr van der zel vel' zeldzaameo Merk en Hemels .. tekenen, en verborgeZinfpreuken, de toc-' komende zaaken te konnen ontdekken, zich en 't land tegens veele onheylen en rampen te befehutten ;of geIyk anderen althans

fpJ:ekcn, de koorts of tandpyn te laaten "<,

af'leeaen ..

Zoo vind ik by zeker (1), Schryver san- (I) Gre': getekend , dat men eertyds te Parys by 't gor: Tuopgraven van eene oude fteene brug: een r~nc'U5 : lode Taverpennirig ontdekt heeft; w~r op ~!~~:1lI een Slang, een Muys, en een VIam verbeeld XXXIII fiond? d~?r wie~s verborge kragt die Stad

van die drie onheilen als peft hangers nood ell

brand tot dien tyd toe zoude bevryd zyn gebleven, doch met het opgraven van dien Toverpenning,zoude zy zedert ook gelyk andere Steden, aandie drie ongemakken bloot geftaan hebben. Deeze ToverpentJingen wierden

meeft van naar de konft gemengeld metaal ,

doch fomtyds ook van- glas en andere fto1fen gemaakt: :waar op de bygetovigheid van zorn-

migen zich verftout heeft,onderwyIen den alderheyIigften name Gods, dien van de Enge-

lcn,ja van de duyvelen zelfs , met verborge

• merken , doch wei meeft met Hebreeu w(che Ietteren, te ftellen. ~en wit dat (2) A pol- ( ) Tzer,; Ionius Thyanams, die zeldzaame verbeeldze-z:s • chi. len het eerft heeft uitgevonden: met wier Ji~d: Z t . behulp men narnaals de Mug~.n uit Antioc- llift. ,. hien.en de Oyevaars uit Conftantinopelen on-

nent het laar 1161 i DaChriftls geboorte,

. - , zoud= '

'48 . I ~ N L E r DIN G

zoude verjat.gd 'bebbeR.· :"E\1eh gelyk door. een .diergelyken Toverpenning , waar op de kop van Charon verbeeldItcnt, , deeerfb' ~melde Stad van de-Pefl; ,: met dep:zelven aIleen;aan der Stads poorten op te hangen, ook 2owlc·:v.erk>a: zyn. .En' am den Ieezer met' zulke cngeleoflykezsaken Diet -langer op' tc;

P n- houden;; z~, ~r in. ~ nesenflaande t.llre.l~ ~) J~ (I) eenen pe~OIng dl~ my ?y~eval Is m: - ,S ,handegc~allen. Op wrens ·rand.In 't ronde

. tot omfchrift £laat. _.:, '

',AlI1e""IIS~II;or Ve; grtZti4 Marchio Br""J,itJur~ . gillfis , 'Dux Pruffitl, .af thrift; S,r'V;"'.

Albe~t J/Q~dl';' d~~r ,G~Js·gmQde Markgrallf . 'U~" :{Jrona'If."urg, Htr,og ~" Pr"1jfell, ' In Di.njlktJlgt 'IIa" Chriftus.

, ,

VOIders ziel men tuflchen drie rondens, 'faar i ~n ieder met verfcheide .gerallen , letteren en merktekens Octet 'is, een uitge .. ~rekte regter hand; welke de bygelovigen in verfcheide Ieeden J by hen Bergen ge. ' naamd , verdeelen. DQS wordt de Duyrn , volgens het bygeftelde teken , de berg van ' Venus.; ,de"v9]gende Vingel' de. berg van Jupiter; de' middelfie de berg del' Zonne; de laafie Vinger de berg. van Merkurius , gelyk de fi:r~ep., die in 't, midden van de hand den duym emvangt , de ftreep des

... Jevens gena!lJiIld wordt. . Verders bevat de andere zyde van dien penning verCcheide af~ ~el~~s Y~Il.Men~4f:lyk~ Iichaamen , die Jqu1f:

------_._._- .. - ----~~.'"

;[

.,

I

I

t--------------I _~ . .J.

.. ~ .'~.' . -- ,

I

,.

, TOT DE PENNINGKUNDE,: 49

kruyflelings over den anderen gelegd , met verfeheide getallen en merktekenen del' PIa .. neten en dierkring bezet zyn; want men on';' derftelt dat het Hemelfchc geflarnte doortuffchenkomfi: van dufdanige Penningen ook op de onderrnaanfehe liehsamen werkt, Even gelyk eenige willen; dar de afbeelding vaii

~n Krokodilbequaam zoude ~yn; om. ( ~) ( I) Jul; die weezentlyke beeften te verjagen , en dIe S.calig: '

• van een -Slang o~ hunne fenynigtl:e beeten exercit fl:~~ks te genezen. Die nu van deeze H~mel ~~~dan. tekenen ; en andere bygefieIde rnerken be- Lib IX luft was hetgebruyk en kragt te weten ; ~e, fub-, kan naarziea he' groot Pldntet hoek met de Gre- tilitate, mafiC; Phijiog",mi, en de chyromlfnci:_ 't gee~

U Am{ierdam ~Y Harmen '}ani.oon Muller eer.

Iyds gedrulu is, Waar in, zoo over de tekenen

in de handen te zien, 'heerfchinge der PIa·' neeten ~en andere zaaken van dien aard ,

omflandig wordt gehandeld. ., ' .: ,

Hoe belachgelyk. nuookdeze bygelovigheden.doch in 'l.k¥ti~e H.~iQend"~ ecnigzints te verlchoQn~lf~yrr, zoo is't eg~~l':;aat men rede,

heeft van zich over gdyk gedrag Van zulke menfchen te verwonderen; dewel'ke,.qoewel zeCht'iftenen en leel~meetteJ:S van Ifrael willen ~yn,zic~lto~ het gebruyken vanzoo bygelovi- . .. ge hulpmiddelen overgeevenjenom i~',t alge- (~)PC'n~ meen niet te blyven hangen, zie hier In deeze Ding 2.. nevenft~andeJ 'afl?eelding ~~~ Toverpenning (3) Val-'

g). welke del M. UDff~den 'in den jaare J 672 ken: V {!r-. , " ; . ) , ward Eu.

romngen belegerende ~ op qat de Bornben roj: ill.

hunne behoorlyke werkingzouden doen, te Dr!=J tol. gel'yk met de zelve in de Stad 0) Ichooten, 761•

zyode hel opfchrift dufdanig, D Pii-

10, I N LEI DIN' G

Pater 1';II,i,;1I71I {apiemia, filius u"igenitw ~ /pirit"! {ana; r.crainento, Ie dmz, ein« de d. t. J. d. c. f. op hlp Stekh Nal. AtmiJ.

fi(Jt)t~if-, 17ader 't beuwul der 'I"vsheid de etngelorm

er a 10 ~ -J •

de num- ZOfn, en met de Hey/;gmak;ng 'Van d,,, Hei-

mis qui- ligen. t.eeft, denlc ik titt'Z..en d. e. d, d..«. e, busdam op hoop of te {ch;ete1l Amen. _

u chy- . ,

mico. • .

metaIl: . ZOO Wl& aangaande de Toyerpenmngen,

f,aa:is ki- rneerder ligt begeert , en het gebruyk der ' ~:;1.· zelven wenfcht te weten.dat hy leeze de "ch'" .

(l) Ex~ handeling (I) van Samuel Reyberus , en.het ercitatio geene Julius Reicheltus (2) deswegen ge .. ~~i:~~- fchrevenheefi.Doch voor OIlS zy dir genoeg, gent! om den leezer eenig denkbe~ld vande noch H~ 10• . veorhande zynde Toverpenningen te geven •

. ' Des laat ons tot wezentlyker zaaken over-

. gaaD. '

( .

" ~

-_, ~

:VIERDE

)

I

TOT DE PENNINOKUNDE. 'I,

..

-

VIEB.DE HOOFDSTUK

. Van de OORSPR.ONK, OP'KOMST, EN REKENWYZE DEl LEG~Olo"-

ItEK.ENPENNINGEN. .

NA de Gedenk-en'Toverpennlngen komen de LEG -of R EKE N PEN.; N IN G EN alhier in aanmetkinge i die aldus genaamd worden, ter oorzaak onze VOOl'OU-,

", ders met de zelve , in zekete erdere geleid zynde, hebben gerekend. De oudfle en eenToudigfte rekenwyze gefchiede, in vroeger Eeuw, op de ... ingeren als zynde deeze de gereedfle Cyfertafeltjes; diede al zorgdragende natuur ,vail den beginrie af, den Menfch hadt aandehand gegeven. Dat de Romynen'

. eertyds cole. op hunne vingeren ~e~yfe'rd hebben,kan genoegzam uyt deeze dichtregel van

Ovidfus worden afgemeten'. .

StU '1ui4 10', digiti, ItT fubs nummi" folemus:

Sf om dat ',,. £0' 'tJtel 'fIingertll '1.111 j "I it ""tli,. nun plagt Ie ttllen ~

. Oiii deeze rede heeft bet bade Heyden~

dom de Vingeren aan de Godinne Minerva . . . . (1) toegewyd: want Minerva, gelyk Livi- ~n~id~: u~ (2) aanmerkt ; zoude het Cyfererr't eerft III: 607. hebben uytgevonden., Desgelyks hebben de (1) Li~ rerurneR op hunne Vingcl'en gc:told; wani VII. 1· 7'-

D ~ m'eft

~.1 I N- L It t 15 1 N G

(I) l'E- men leefb van Orontes , (1) gunfteling.·val1 ~qu~~cl den Koning Artaxel"ies, dat hy, -zyrtde in t;~c. 0 ongenade vervallensdoor wifpe1tuurigheid des

• Vorfts, de gunfteIingen eens Konings by de

, Vtilgeren. van eenen , die reekende , verge-

- leek, want die den zeifden vinger tsmet voor Duyzend telde , die op eenen anderen tyd flegs voor Een wierdt aangezien. Ja het tellen op de Vingeren , en des zelfs leden , 15 noch heeden ten .dsgen by de Arablerenin

, gebruyk , gelyk my de Hr. ,Raven. rnondeling betuygd heefi , van op, deeze wyze , ; voor rekeninge del' Ooftindifehe Maatfchap., , p,ye, met die~olkel;eR verfchelde maalen te hebben gehandeld. Want by openbaareveyling iets , by voorbeeld , drie duyzend gulden konnende gelden , zoo nadert 'die geetIC, die dat uytgeloof'de bodt wil verhogen, den V ey lder ; en nemende deszelfs Regterhand, die hy dekt met zynen Neusdoek, nypt des verkoopers drie eedl:e vingeren te zamen , tot teiken van de geflsnddoenirrg del' drie eerftuytgeloofde drie duyzend gulden: 'Vaal' .op by verders , om te toonen dat by het gedane bodt met een half duvzend

, gulden verhoogr, den- vierderr of volgenden vinger in't middellid neemt.en half toe vouwt, zoo nu de Verkoper VOOl' die prys de geveylde zaak aan den bieder guilt, geeft hy met de Slinkerhand , den palmfiag op de onderlinge handen , die met de Neusdoek als noeh bedekt zyn, zonder dat de omfbaan- ~ del'S konnen weten tot hoe hoogea prys de 7JHk versogt is" Eiadelyk hetis ook wssr-

. fchyn-

TOT DE ·PENNI~KUNDE, S'3 fcbynly k dat onze Voorouders op hunne vingeren ftaande de eerfteeenvoudi~heid zullen geteld hebben, Zulks de Boertige Dichter W: van Fokkenburg , op pie gemee~e wyze van Cyferen ziende , aldus (2) opzingt,

. . .' (z)

I" 4te~ dmk71!Qard,e I,d flond,: Mopz..us ",et %"yn ~~n:~{~

YTO'! ,. 159. .

pn telden elk om flrJd op 't yvrigft op baar ruin. g~ren, . 'Wan"ttr hallT "onte koe,op' t /angfl,'lvel k"hJln 'l..O(l, . Het Tellen en Cyferen op de Vingeren moet niernand als gering en verachtely k voorkomen, want ik ben verzekerd, dat , byaldien iemandaich benaarftigde omeenige vaftg~ande grondregelen langs dien weg in de Cyferkocfl;" op tezoeken hy veele en welzodanige zoude komen uyt te vinden, die in den daaglykfchen ommegang, waar in men niet altyd de Ley en Griffie aan de hand heefl.ons

, by- uytnementheid zouden konnen .te ftade komen ; by voorbeeld , hoe veele zyn'er niet die de zoo genaamde tafel van Multiplicatio of niet konnen van buy ten leeren , of zo zy die ooit van buiten wi£l:~n, weder hebben vergeten , en ~n' Multipliceeren, zoo 't boven de vyf Ioopt, fl:rak~ belernmerd :fiaan: Tegen deeze zwarigheid zyn onze Vingeren. de gereedfte hulpmiddelen, Om dit te begrypen dient men aan te merken ). dat de Mull;p/;eatie gefchiedt met twee ge·': tallen door den anderen te vergrooten: ik geef dan a~,n ieder hand een van die getallen; en zo veel grooter als ieder vao de aanbe.. . Q ~ VQ~

14' 'I' N' LEI 1""1 'N'Q'

rroawde getallen J al vyf , 'is) zoo veelC Vingeren buyg ik van die hand neer : ea flraks kan men uyt den toefland der Vingeren de groote der vermeerderde getallen gewaar worden, Want de toegevouwe Vingeren zyn tienen , en de' overeind flaande enkelde , die door den anderen vermeerderds met de tienen het begeerde getal aanwyzen. Ditzal uytde nevenftaande afbeelding klaardel' konnen bevat worden, Das om aan te toopen datagt mal Feyen fes,:,en-vyftig is, geef Ik aan myn Regterhand het getal van agt; en dewy 1 in agt een geheel drie tal meer als vyf is" bn yg ik voor dat getal, (als in de afbeelding) drie van de vyf op fiaande V ing~reo: verdera geef ik aan Slinkerhand bet getaI van feve», bet geentwee meer als vyf bevat; dierhalven buyg ik daar voor twee vingereajen be,iooq. dat' er nu zoo van de eene ais andere hand vy.f zyn gebogen, dat vyftig is: . en, om dat '¥aa deeene hand twee , en van de andere each drie overeind -Ilaan ; welke door den ande.ren yernl~nigvuI~igd worden,. als twee maal ~1'ie is fes) en a~ metde vyf'geboogeyingeB re z~me~ res~en·fyftig uytmaken: be~ welke In de geheele boven helft van de Mlllt; ..

plictltie. tafel plaats heefr. . '. '.

: Behalven he] tellen op de Vingeren s . heefl: men jn ?t Cyferen zekere·~eylle~ntjes ge.;. bruykt; die rnenaan boorden der Stroomen vindr, en tot tyd verdi'yf de kinderen weI ziea: oprapen. Bet waaren deeu keyfieeptjes (want de Romeynen ook opdeeze wyze telden)die Caliguia op het Nederlsndfche Strand deedt .. .. ver-

\

I, ,

:P<y':5'l'

"

< •

I

t I

I"

"

)

/

•

TOT DE P£NN1NGKUN1>E, ff verzamelen; en als een bevogten buyt van de everwonne Zee ~te Rojnen by zyne aankomfb Zegepraalend in brengen (I). Dan als met (r)Suct' de Itydom, de Pragt en Overdaad in die Cap Wereldftad dagelyks meerdergrond won , ~'?

zyn andere rnc:rktekens van edelder ftotfe in- s

J. (~) . ate

gevoer~i. Dus gewaagr uvenalisj a) vanzul-XI.v.IJI

ke J die van Jvoorgemaakt waren; ande-

re, noeh vorder gaande, hebben die tel-te- (n Pe kens van Glas , van Zilver , ja van Goud (~) tron: C, .. ten gebruyke ingevoerd. En .gelyk 't geene XXXllJ. kleine konO: was ,weI met die tel-tekens of keyftecntjes om te gaan, zoo wierdt de Roomfchejeugd yanjongsaf,en te gelyk met

het leeren lezen en fc.hryv:en, in die reken-

wyze door bezondere Leermeeflers, CALCULATORES, (4) genaamd , onderwezen:'(4) Jfiod,' van welk onfmaaklyk onderwys Auguftinus ong. I. J getuygt, dat bv (r) in zyne leerjaaren niet min (5) ConfJ als van de Grie"'kfche lettereneen afkeer hadt. 1 t 12.. . By onze Voorouders en de Franlr0yzen is de

zelfde zaak, doch onder eene andere benamin-

ge,op laater tyd in gebruyk geraakt, en zyn

die merktekens of tel-flukken L:f_G-of REKENPENNINGEN geDumt gewor-

den. Want , wat de oude Nederlanders aan-

gut, .by hen was in den beginne de Koop-

handel, endeLetter-en Cyfferkonft, geheel onbekend": maar zedert dat , met de op-

komft der algemeine Graven de Koophande]

en 't geldmuntea-een aanvang nam , hebben

ze (dewyl in dien tyd de negen beedendaag-

fche Cyferletteren m d~e gewefien onbe-

,eq~, veel min in gebruyk waren ) ap eene

D 4 f:e~a'

S6 I N LEI DIN G.

zeer ongemaklyke en eenvoudige wy~e, b, {l:ippen, Iheepen , en diergelyke tekenen beginnenre rekenen , zulks zy, om eenfomme van 443.49: ,18-14, voJgens hun ne Cyferkunde uyt te drukken , in dezer voegen hunne rnerktekenen tel' lieder ftelden.

+ + + + f 40090 : - : -

I I I 1 '1000; -, : -

; I r' I aco : - : -

+ + +'+ .. ; .. ;' '4°: - :..-

-' •••••• ,11' :-:-

IIII 4:-;-

+ . . ~ ~~ : --:

....... : ~~--:

....... : 3: ~

J rr '+

1 III

••••••• ---: ..... : 10 . " .... ,--- : --: ..

uytmakende t~ famen -c 443 4? ~ 1 S : 14- Doch , na dat onze Oude Vaderlanderen ettelyke eeuwen zich van deeze eenvoudige

-, , C yferwyze: althans het Boe;e-i1Jtj, genaamd, bedient hadden ; heeti: men, door't leggen van eenige ftukken gelds; een' ligter behandeling van Cyferen uytgevondenrwaar toe.om alle verwarring tuflchen de geldftukken, waar; mee menCyferde ,' ell die; welke' men uyt-

r I) Pa- gaf., voor te komen ; VQOf eerft gladde ko~n, ~i!l. pere plaatjes , als I.i~t de (I) Oude ~chiJde~a u'i'lV ryen kan worden bewe~ell, d~ch n~derhand, toi 9 J ge(tempelde Kopere, Zlivere,11 Goude Re-'

kenpenningen zyn geflagen.en volgeris vaft ... gsande grondregelen alom in Nederland gebruykt geworden. In welker behandelinge de Jeugd te geJy~ met het leeren fpellen en' lezen met veele zorg wierdt 'onderwezen,.'

'... 'Waal'

/ '

,

\

I'

TOT ,»E' P:E~~"lNGKt)NDE; '1 W.aarom' men ',onaerwylen noch zekere ' Legpenningen, die te N eurenburg gemunt, en . by. 't gcwigt verkogt wierden j ontmoot; . op wieas eene zyde hergeheele ABC en op de andere. zyde eenman, die rekende, was afgebecld: als in deeze nevenftaan ..

de, tafel is te. zien, .

Dit Penningrekenen nu wierdt verrigt in aeezer voegen ;' en voor af op een 'Ley of Tafel een,e dusdanige of diergelyke afte: kenning. gemaakt , als hier naaft filaat afgebeeld, Op de bovenfte flreep M, wierdt her getal der duyzenden , met het meer of min":' der leggen der- Rekenpenningen ,.aangewe~

. zea: op die Van Csde honderden tot negen toe, want a15 her tottien honderd opklimr , WOI:';' den die tien penningea opgenomen ; en maar een op .de bevenfte Itreep M geleld, Op de derde " daar d'X yoorftaat ~ de tie; nen of Kruysguldens , aldus genaamd naar be.t voorgeftelde kruysje; en dit weder tot negen tienen toe: want als het getal tot tienmasl-tien op klimt , worden de tien Penniag.en van de ftreep X opgenomen , en maar ee.n Penning op die van' de C ge1eid. Op de volgende neerwaarts' gaande £treep, worden de enkelde.guldens tot negen toe.aangewezen: want boger in 't getal opklimmende, wordr voor ieder tien, maar een penning op,

. de ftreep X geletd. Het getal del" ftuyvers wordt op de onderfke {treep op 'een na , tot negentien in 't getal , aangewezen; doch tot twintig opklimmende, wordt maar een QP de ftreep. der guldens geleid, Op dezelf-

. d~

sa I N LEI· nr N G ~ i

pe wyze hmdelt men met de' pennimgen die . tot vyftien· toe, op de ondetfte fl:reep gelegd worden. Ovel'ZuMrs, om op deezen voet, met het 1eggen van Ilekenpeuningen ,een Som van tWit dUJ'X..e.J les ho"derrJ 'lItt1 I. dtrtiggJlldnll 'UJf /fU)'tItrS e. ,jt'IJtn ~1fni7l-' gen uyt te drukken ; dient men de penniagen in diervoegen. te leggen als in denevenftaande Tafel ftaat afgebeeld;te weetentwee penniagcn op de {beep M., .(es op' die vaIl' C) drie op die dcr tien guldens, vier op de ftreep der enkeIde guldens, qf op de iheep der ftuyvers, en eindelyk feven op die der penningen. En dus zal men be~iooen,. dat volgms deagtergeftelde Cyfertallen de vereifchte 80m door de penningen is uytgedrukt.

Op den zelfden voet kan men die femme op een zeer ligte wy~ colt. of Vermeerderen , of Verminderen , of·Verdeelen.

Het Vermeederen gefchiedt in deezer veegen, byveorbeeld; van onder afbeginnende. By dereetsgemeldeSomme,hebbe ikzedere noch op Rente genomea eentweede , van denim honderd 'Vyf-,n-feflig gtdJm,. '111ertien p",wrs,. en negm pe"ning"': en gevraagt zynde, hoeveel-die nu te zaamen uytmaken? Antwoord ik, 'Vier dU1t.enJ guldeHS. Het geene in dezer voege word bewezen, Voor eerfl; leg ik , als in de nevenftaande Tafel-verbeeld is , de eerfte Somme -door de Leg.' penningen die daar in alle dubbeld gefcha .. duwd verbeeld zyn; het zelfde doe ik v.an ·de tweede Somme met Legpenningen,

.die geftipt 1:yn afgebe~ld ~ ~l' 4ewyJ j~~

. . . . dit

/ ~.

J

oj

,

. "

I, ~ II

"

Ii ,

,

i

'\

'!

'"

I

'.

I I

j

II

600: __ ' _

I

I

I.

!

C.buMen.s

-J~·--l

; X_4Culdens .30:_:-
'11
H ' :
·11
I Ede/de
i Gu?dens 4-:~'-
I
I
~
.j
i S~erJ : 5:-

I
l.
1 .:P~1t- -_._. 1
t
~
/:uf34 , 5: 1
•
~ \
\ \\.: - - .. ",
. - . ...___ - ... --~--- -. -.

"

, I

.

f ,

I

i

J

..

" I

. .

. __....,_ ... """" ......... .,.

1

"

Voorbeeld. van. V er: 1Ver~eerde~Z634.5

·'

................

' .

I

. :J>~,'!59'

m.eerd.erin~ met de :R.eunpennin~n.

: - 7- ""'1 Jil6S-l4-9- en bnaal:t- IE lAm14_OOO-

~- 4000. Catlens .

.................. ~ .

1---"

................................... , .....

...............................................

TOT DE' PENNINGKt1NDE, '1J clit veujgt hebbende, bevinde dat'·erfefiieo penningen op de onderfle ftreep leggen , 't geen een ftuyver is, ncem ik zealJe tefticn op s en leg daar voor een enkel gefcbaduwde op de ftreep der ftuyvers: met den welken 'el" nu twintig. (dat een gulden is) leggen. Dierhalven neern ik. die twintig op ,. en .vel'meerder daar voor, met een en .. keld geftreepten, hetgetal del' enkelde guldens, die nu tien zyn, V oor welke ik ( na ik ze weder aUe heb epgenomen ) een enkeld gefchaduwden op .de ftreep der tienen leg. Maar dewyl hier nu tien tienen leggen., dat honderd is; vind ik my verpligt die tien weder op te nemen, en voor dat honderd getal een enkeld gefehaduwden penning op de fireep der honderden. te leggen. AIwaal" dan' insgelyk tien honderd worden geteld: dierhalven ben ik Dogmaals genoodzaakr, die tien honderden op te nemen , en eea enkeld gefchaduwden penning op de fb'eep M, by de drie voori~en te VOtgcn; zulks 'e1' DU vier pennmgen op de • fireep der duyzenden zyn , of om beter te zeggen, dat de twee bovengemelde Sommen 'Uitr duyund guldens uitmaaken; dat ik hadt aangenomen te sullen bewyzen.·

Op den zelfden voet gefchiedt ook het ~ftrekken eener kleinder geld fomme van een grooter: als by voorbeeld, Jcmand,

, die 6709: 10 ftuyvers en 17. penningen fchuldig was, heeft zedert daar op 2$01 gl , 8 f\uyvers en 4 penningen betaalt: en ge- . vraagt zynde J hoeveel by nu noeh {chud,!-

Ig

60 I N LE I 'n r N Q

eig blyft', '~oo 'hllykt uyt deeze nevln5~ ft'aande afbeeldinge , dat de fchuldeifcher "y flot van rekeninge noeh moet hebben 4~07 gl , 2 ftuyv: en 8 Pennjq~en': het: geene aldus wordt beweezen. '

V oor eerfb left men volgens de voorheen saageweeze order de gemelde Hoofdfomme van 67.0," guldens.'10 fluyvers en n Penningen " met de 'rekeapenningen, even gelyk .die in de nevenft~andeTafel het zy .gefchaduwd het zy ongefehaduwd verbeeld ftaan. Om ~u deeze geldtornme op haare bchoorlyke grootheid te brengen , : zoo neern .ik , 'Van onderen af aan beginnen .. de, voor ~t afgeleide geld alle de Penningen op, die hier ongefchaduwd zyn geftelt, Te weten, voor de vier afgeleide Penningen v.;er ongefchaduwde Rekenpenningen vande flreep der Penningen : desgelyks ook ' agt o.ngefchaduwde vail de ftreep 'd!r Stuyvers, voor de agt afgeleide ftuyvei·s het geene op de zelfde wyze met. de oyeri~e onge" fchaduwde Penningen vim de ftreep 'det

- enkelde guldens, die' der honderden , en die der duyzenden moet gedaan worden, ala dan zullen de gefehaduwde Penningen , die over t>lyven, volkomen aantoonen volgens de agtergeftelde en opgetrokke Cyf'7 ferletters , dat de fchuldeifcher, ria aftrek

I der gedaane betaalinge, noch ,4107 gulden

2 ftuyver 8 penningen moet bebben, "

Eindelyk, het verdeelen del' getallen wordt by ~ volgens dezelfde regels v.errigt,dog van: boven neerwaarts hegonnen: het welk klaa.r-

" der

,I \

, .

/ . I

1---------,-/-1""0 :~ :....:._

I

C.CulJens

I------f UJt' :_:-

.GuUms I------ ~--.-.-

7:-:-,

'YI};4J~ JI'J.) HIO IJf::;~J",oLN'

.

')

l[

.1.

i

..... ~. . ,1:".

1 .

i-

A

...

I l . ,,~, i 1---4---:--1

,

"

~ _. ~.-: ~'~.:. ,:,~?"~ J' .:?: ~

\ dki~,.:;!:~4Jj;·'L 'I:

5

• . - I

---...· ... 1 ..... ..._.......,._._

•••• ..... -C •• _~~"".""'''''''''

--._-_!

,

\ 'to! .,I~E PEN~IN~qNpE; (\J.,

. ~~ ~yt c;it;·v.ool'be~Jd ~~ p}y~eI1, met aery g~l~ fpm~e, v~n, H2.$ gL 9.nU,},f~l'S en J 5 Pennin-, gen m dtJen.ondel' A, B~ ell Cj te verdeelen ; zulleDd~taJle de Penningen die.in deneven-' fl:aaqd~, tater geftipt verbeeld :eyn', aan C; de Qui ge[chadfl..wde aan n i : en de. dubbeld ge.&· fihadMwde ~an A worden' aangedeeld ... ' . . .

Voor eerfl leg ik weder). ,:oJgens de me.e·~,: mO'ls aangetoonde wyze , 'de voorgefto\dc' geld Com door Legpenningen ; welke , .QUl, redenen zoo aanq:on'ds gerneld , of geflipt', of enkel t ofdubbeld gefepaduwd in' de oe":' venftllflnde tafel zyn afgebeeIeJ.' Waar na ik de drie.penningen A~, f$ ~ C van de flreep' Mop neern , en leg op' de nreep M van 4' den dubbeld getChaduwdeo ,r~nnlOg; op die van B den enkeld gefchaduwden , even als op die, van.C den JaaU geftipten. Verders verdeel ik op de ze}fae wyze de drie Penniagen 4-, B j' C; die op de O:reep del' honderden leggen; maar dewyl ~el' dan een , 'd.ie. daar ongefchaduwd verbeeld is" overfchiet ; wclk overlchot noeh A; nodi B; noch C geheel hebben kan; zoo breek ik dat in tien tienen , waar voor ik op de {heel' ·X tien Pcnniogen leg, die in de naafl Ilaande tare! het zy geflipt, het '1.y enkeld , of dubbeld gefehadllwd. docb allen onder een geftipte haak, verbeeld z;;n. Zulks daar nu ~ (net de twee voorigen , twaalf'penningen worden gevonden. Van welke ik aan A 1 B 1 en C, ieder vier geef ; . zynde ieders getegte. derden deel, Hiel" op afdalende, geef ik aan /1, B,-.en C,·, ieder een Penning van de

, . . , ftreel'

&1' t N L g f' Jj t N G'

ftreep' det Enkelde guldens j aarr ieder drie ' van de'theep der Stuyve.rs; en eindelyk aari ieder vyf van de ondertle ftreep der 'P6l'rnm .. ' i~ll'; waa'r U1~de'jk bevind dat A, BenC., J~der 'voor hasr geheele derden deel toekomt 1141: gl: j: ft:~ pen: - aTs blykt uit' iders ,rafel, als mede uit de agtergeftelde en t~ zamen op getrdkktcytferletters'-: ' '

.. Deeze l'ekefi\tryte , ',ila zich een weiDig'

, char. jn te hebben geoe(fend; wits ligt ern te bevaterr , des is de zelve eedang om haat gernak, tOt alle-s Lands S~ha~.eri~ekenkamc'~ ten' doorgedrongen , en in gebt:trYk geraakt. & dewyl tib de g~rtieine reTc.enitigen ten ge~ meine nutte tert igt wierden , zoo is ook op ge~ meine k6fien, ( even als nu de Almenakken by' riieuwe Jatrtyd j' J:tarlyks aan ieder eel" eerfte Bewindsmannen , Leden , eri RaadsJuydf:n del' Regel'ing~,' een, Zilver Doo~.ie' (voerende Qp'hel' de'Kzel het W:tpenfcatld van' den bezonderen' Staat, Srad o(Vcl'gadedog) voT Zilvere Rekenperrningen VaOI' , een nleuwe J~llrsgifte omgcdeefct ;" Fiet welke aan de bladfcl1ryvers etl mindel' bedienden ; ineen'Kdperdoosje zonder Wapen(chtfd, met e'en goedgetal kopere Legpenningen varrden zelfden flempel, mede ten kofte van 't gerheen ge(~h;ede. V' afl welke' !)'eiden' ikhebbe' ,oed gedacht de afbeeldzels an'den leezer , tot zyne betere onderregting , in' de nevens~aande . plaat mcdt te deelen. Her Doosje, tc geen in den Ilinker' hoek , met looE\verk i~ 't ronde, en op het dekzet met den. Hol-: r~~che[) L~ellw in deli Ncdetltnd(ched'-

, 'Turn,.

... -.~- ..

I
,
I •
,
~: .1
t ~ I
f I
I
t I
!. !
1· , '1
i .: .. '
.. 1
I
~! Ii:

' •. _.' ~I

• -."":.~ T. 1

., .. ,'

"'~

" ....

, .; ',~/~ .. :"n.

i