1.

neu cac diem hop lí va chưa hop li trong hệ thống phân loại địa hóa các nguyen tố theo
GOLDSCHMIDT
2. Neu dac diem chung cua nhom ngto atmophil (theo phann loai gold...) neu vidu
3. neu dac diem chung cua nhom ngto litophil (...giong câu 3)
giống câu 2 chứ, nhầm
4. neu dac diem chung cua nhom ngto chancophil.....
5. siderophil ... giống cac cau tren
6.(co danh dau wan trong) neu thanh phan hoa hoc cua tđ và so sanh vs tp hoa hoc cua thien thach
(cau nay hinh nhu m co lam roi, hehe)
7. ý nghia viec nghien cuu thanh phan hoa hoc cua vo tđ. vi du minh hoa
8. khai niem tri số Clark? moi liên hiện giữa trị số Clark vs su co mặt của cac mỏ khoáng sản
9. khái niệm thủy quyển? so sanh mức độ phổ biến của các dạng nước tồn tại trong thủy quyển
10. nhận xét về tp trung bình các chất hòa tan (ion) trong nuoc biển
11. khai niem nước lục địa? phân loại cac loai nước lục địa chính theo nguồn gốc và vị trí tồn tại
12. khai niem sinh quyển? tóm tắt điểm chính trong chu trình oxy
13. khái niem sinh quyển ? tóm tắt .... chu trình nito7
14. khái niem sinh quyển?.... chu trình cacbon
15. neu đặc điểm địa hóa chính trong quá trình magma? vi du minh hoa
16. neu dac diem địa hóa chính quá trình pegmatit? vi du
17. dac diem địa hóa chính wa trinh nhiet dịch? vd
18. neu dac diem địa hóa chính wa trình ngoại sinh
19. khai niem chi số địa hóa? neu cac chỉ số địa hóa chính đc sử dụng trong nghiên cứu thủy quyển. ý
nghĩa các chỉ số này
20. khai niem chi số địa hóa? neu cac chỉ số địa hóa chính đc sử dụng trong nghiên cứu thạch quyển. ý
nghĩa các chỉ số này
21. khai niem chi số địa hóa? neu cac chỉ số địa hóa chính đc sử dụng trong nghiên cứu sinh quyển. ý
nghĩa các chỉ số này
22. khai niem chi số địa hóa? neu cac chỉ số địa hóa chính đc sử dụng trong nghiên cứu khí quyển. ý
nghĩa các chỉ số này

Đề Cương Địa Hóa

Câu 2. C¸c nguyªn tè atmosfil (aerophile--a khÝ): gåm c¸c khÝ tr¬ (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn), cacbon
vµ nit¬ - c¸c nguyªn tè nµy ®Æc tr-ng cho quyÓn khÝ. Nguyªn tö c¸c nguyªn tè nµy cã 8 electron ë
líp vá ngoµi cïng.
Câu 3. C¸c nguyªn tè lithofil (lithophile--a ®¸): bao gåm c¸c nguyªn tè ®Æc tr-ng cho th¹ch quyÓn, cã
¸i lùc m¹nh víi oxy trong ®iÒu kiÖn vá tr¸i ®Êt vµ t¹o nªn c¸c kho¸ng vËt d-íi d¹ng c¸c hîp chÊt chøa
oxy (oxit, hydroxit, muèi cña c¸c axit chøa oxy). C¸c nguyªn tè nµy bao gåm: Li, Na, K, Rb, Cs, Be,
Mg, Ca, Sr, Ba, Sc, Y, (La, Ce, Pr, Nd, Sm, Eu, Gd, Tb, Dy, Ho, Er, Tm, Yb, Lu) B, Al, Ga, Si, Ge,
O, F, Cl, Br, I. Ion cña nh÷ng nguyªn tè nµy cã 8 electron ë líp ngoµi cïng. Trªn ®-êng biÓu diÔn thÓ
tÝch nguyªn tö chóng ë phÝa c¸c nh¸nh ®i xuèng.
Câu 4. C¸c nguyªn tè chancofil (chalcophile--a ®ång): Bao gåm c¸c nguyªn tè: Cu, Ag, Zn, Cd, Hg, In,
Tl, Sn, Pb, As, Sb, Bi, S, Se, Tl. C¸c nguyªn tè nhãm nµy cã xu h-íng t¹o nªn c¸c hîp chÊt víi l-u
huúnh vµ c¸c ¸ kim t-¬ng tù nh- Se, Te. Ion cña chóng cã 18 electron ë líp ngoµi cïng tøc lµ electron ë
møc n¨ng l­îng ‘’d’’ ®· ®­îc lÊp ®Çy. Trªn ®­êng biÓu diÔn thÓ tÝch nguyªn tö chóng ë c¸c nh¸nh
®i lªn,
Câu 5. C¸c nguyªn tè si®erofil (siderophile--a s¾t): Gåm c¸c nguyªn tö Fe, Mn Co, Ni, vµ nhãm Pt
(Ru, Rh, Re, Pd, Os, R). C¸c nguyªn tè nhãm nµy hoµ tan trong dung thÓ chøa s¾t vµ cho hîp kim víi
s¾t. §a sè c¸c nguyªn tè siderofil ë tr¹ng th¸i tù sinh. Ion cña nh÷ng nguyªn tè ngµy cã líp vá ngoµi
cïng tõ 9-17 electron, tøc lµ ®ang ®-îc lÊp ®Çy. Trªn h×nh biÓu diÔn chóng chiÕm ë phÇn cùc tiÓu
tøc lµ cã thÓ tÝch nguyªn tö bÐ nhÊt.
Câu 6. Thµnh phÇn hãa häc cña thiªn th¹ch
Dùa vµo thµnh phÇn ho¸ häc, thiªn th¹ch ®-îc chia ra c¸c lo¹i sau (b¶ng 2.5):
B¶ng 2.5: Tû lÖ ph©n bè cña c¸c lo¹i thiªn th¹ch
Lo¹i Phô lo¹i Sè l-îng(%) Thµnh phÇn
S¾t (Si®erit) Hexaedrit 5.7% Fe - Ni
Octaedrit
Ataxit
S¾t - ®¸ Meroxiderit 1.5% Fe - Ni (1/2)
(Siderolits) Palarit Silicat (1/2)
§¸ Chon®rit (kiÕn tróc h¹t 85.7% Silicat
(airolit) Achondrit (kh«ng kiÕn tróc 7.1%
h¹t)
C¨n cø vµo thµnh phÇn cña tõng lo¹i thiªn th¹ch vµ tû lÖ sè l-îng gi÷a chóng, ng-êi ta tÝnh
®-îc thµnh phÇn trung b×nh cña thiªn th¹ch.
Trong thiªn th¹ch phè biÕn nhÊt lµ Oxy råi ®Õn s¾t, niken, manhe, sufua, nh«m, canxi,
niken. Trong thiªn th¹ch ®¸ th× thµnh ph©n phøc t¹p h¬n vµ phæ biÕn lµ O, Fe, Si, Mg, S, Ca, Ni,
Al. Sù ph©n bè c¸c nguyªn tè trong c¸c l¹i thiªn th¹ch tuú thuéc vµo cÊu tróc nguyªn tö vµ c¸c tÝnh
chÊt hãa häc cña chóng.
Thiªn th¹ch ®-îc chia ra c¸c pha kh¸c nhau: Pha silicat pha kim lo¹i, pha sunfua trilit. Thµnh
phÇn hãa häc cña c¸c pha kh¸c nhau ®-îc ®Æc tr-ng bëi c¸c nguyªn tè kh¸c nhau ®-îc kh¸i qu¸t ë b¶ng
2.6 sau:
B¶ng 2.6: Thµnh phÇn ho¸ häc cña thiªn th¹ch
Nguyªn tè % Nguyªn % Nguyªn tè % Nguyªn tè %
tè
O 52.80 Cr 0.19 Na 0.02 Zr 2.10-3
Si 15.37 K 0.13 Ge 0.013 Sn 1.5.10-3
Mg 13.23 Ti 0.09 V 0.013 Li 1.5.10-3
-3
Fe 11.92 Mn 0.08 Cu 8.10 Sr 1.5.10-3
S 2.10 C 0.07 Se 5.10-3 Se 8.10-4
-3
Al 1.15 P 0.065 Cs 4.10 Y 8.10-4
-3
Ca 0.90 Cl 0.050 Zn 2.5.10 He 5.10-4
-3
Ni 0.65 Co 0.046 Be 2.10 Pb 3.10-4
- C¸c nguyªn tè lithofil th× tËp trung chñ yÕu ë pha silicat.
- C¸c nguyªn tè chancofil tËp trung chñ yÕu ë pha sulfua trolilit.
- C¸c nguyªn tè siderfil tËp trung chñ yÕu ë trong pha kim lo¹i.
Riªng s¾t lµ nguyªn tè cã mÆt ë tÊt c¶ c¸c pha.
Thµnh phÇn ho¸ häc cña Tr¸i ®Êt
NhiÒu nhµ b¸c häc ®· thö tÝnh to¸n thµnh phÇn ho¸ häc cña Tr¸i ®Êt, song c¸c sè liÖu ®ã
cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt nhau. Theo tÝnh to¸n cña Rama Murki vµ G.Hol (1970), thµnh phÇn ho¸
häc cña Tr¸i ®Êt vµ thiªn th¹ch cã nh÷ng®iÓm kh¸c biÖt kh¸ râ rÖt (b¶ng 2.11). So s¸nh thµnh phÇn
ho¸ häc cña thiªn th¹ch vµ tr¸i ®Êt ta thÊy vÒ thµnh phÇn nguyªn tè nh×n chung gièng nhau. Riªng
FeS ë tr¸i ®Êt giµu h¬n song tæng l-îng s¾t b»ng nhau. §iÒu ®ã chøng tá l-îng sunfua (S) trong tr¸i
®Êt cao h¬n vµ cã thÓ suy ®o¸n r»ng: Trong lßng s©u tr¸i ®Êt cïng víi l-u huúnh cã nh÷ng nguyªn tè
t-¬ng tù nhãm l-u huúnh nh- Se, Te còng ®-îc tËp trung víi khèi l-îng ®¸ng kÓ (b¶ng 2.12).
B¶ng 2.12: Thµnh phÇn hãa häc cña tr¸i ®Êt (theo Saukov, 1982)
C¸c oxyt vµ Tr¸i ®Êt Thiªn th¹ch C¸c oxyt vµ c¸c Tr¸i ®Êt Thiªn th¹ch
c¸c nguyªn tè (chon®rit) nguyªn tè (chondrit)
SiO2 31.53 38.84 Na2O 0.40 0.91
MgO 26.16 24.28 FeS 12.79 5.45
FeO 5.89 12.22 Fe 16.56 17.56
Al2O3 2.47 2.76 Ni 1.65 1.61
CaO 2.15 1.93
Câu 7. ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc:

•Møc ®é phæ biÕn cña c¸c lo¹i ®¸ trong vá Tr¸i ®Êt

C¸c ®¸ vµ c¸c kho¸ng vËt xuÊt lé trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt víi tû lÖ rÊt kh¸c nhau. Felspat vµ Th¹ch anh
lµ hai kho¸ng vËt lé ra nhiÒu nhÊt trªn mÆt ®Êt. Trong khi ®ã mét sè kho¸ng vËt kh¸c chiÕm mét tû
lÖ nhá lu«n cã mét tû lÖ xuÊt lé khiªm tèn (h×nh 3.4).

H×nh 3.4. Tû lÖ ph©n bè c¸c kho¸ng vËt chÝnh trong vá tr¸i ®Êt (theo Ness, 1999)
Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña mét sè t¸c gi¶ kh¸c tû lÖ khèi l-îng cña c¸c lo¹i ®¸ trong vá tr¸i ®Êt ®-îc
tr×nh bµy ë b¶ng 3.1.
B¶ng 3.1. Khèi l-îng c¸c lo¹i ®¸ trong vá tr¸i ®Êt trong vá lôc ®Þa (theo Taylor vµ McLeman, 1985)
Lo¹i ®¸ magma DiÖn tÝch lé Lo¹i ®¸ trÇm tÝch DiÖn tÝch lé
(tû lÖ %) (tû lÖ %)
Granit, granodiorit 77 §¸ phiÕn 72
Diorit th¹ch anh 8 §¸ carbonat 15
Diorit 1 C¸t kÕt 11
Gabro 13 §¸ trÇm tÝch hãa häc 2
Syenit, anocthosit, peridotit 1
Nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc cña vá Tr¸i ®Êt (c¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l-îng) lµ mét
nhiÖm vô to lín cña §Þa ho¸ häc, nã kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa lÞch sö vÒ mÆt lý thuyÕt mµ cßn cã
ý nghÜa thùc tiÔn. Sau ®©y ta ®Ò cËp ®Õn mét sè ý nghÜa vÒ mÆt lý thuyÕt.
- Hµm l-îng trung b×nh cña c¸c nguyªn tè ta cã thÓ tÝnh ra hµm l-îng tuyÖt ®èi cña c¸c
nguyªn tè trong vá tr¸i ®Êt, ®ã lµ nguån tµi nguyªn v« tËn cña t-¬ng lai (ë vá tr¸i ®Êt cø 1km3 cã:
130.106 T Fe: 230.106 T Al; 100.000 T Sn; 80.000 T Co; 260 T Ag; 180 T Hg; 13 T Au….)
- Hµm l-îng cña nguyªn tè trong vá tr¸i ®Êt quyÕt ®Þnh nång ®é cña chóng trong c¸c qu¸
tr×nh ®Þa ho¸, tøc lµ quyÕt ®Þnh h-íng tiÕn triÓn cña c¸c ph¶n øng trong tù nhiªn, kÓ c¶ thø tù kÕt
tinh kho¸ng vËt.
- Nh÷ng nguyªn tè hiÕm th-êng tån t¹i d-íi d¹ng hçn hîp ®ång h×nh víi c¸c nguyªn tè phæ
biÕn vµ ®i vµo m¹ng tinh thÓ cña chóng. §©y còng lµ d¹ng nguyªn liÖu míi cÇn thiÕt cho C«ng
nghiÖp hiÖn ®¹i.
Câu 8. Năm 1889 W. Clark (Mỹ) đã lần đầu tiên phân tích và tính toán hàm lượng trung bình, trị
số % trọng lượng nguyên tử của nguyên tố trong vỏ trái đất của 50 nguyên tố chủ yếu nhất trong vỏ
trái đất. Nhiều nhà khoa học khác cũng tiến hành phân tích, tính toán và cho kết quả không quá sai
khác giá trị trung bình trên được gọi là trị số Clark.
Sau ®ã, Fecsman A.E (nhµ b¸c häc X« ViÕt) ®· gäi hµm l-îng trung b×nh cña c¸c nguyªn tè trong vá
tr¸i ®Êt lµ sè Clark (b¶ng ®Þa ho¸ c¸c nguyªn tè).
CÇn l-u ý lµ nh÷ng qui luËt vÒ ®é phæ biÕn cña c¸c nguyªn tè trong vá tr¸i ®Êt trong nhiÒu tr-êng
hîp lÆp l¹i nh÷ng qui luËt vÒ ®é phæ biÕn cña c¸c nguyªn tè trong thiªn nhiªn vµ thiªn th¹ch ®¸. §iÒu
®ã cµng chøng minh mét c¸ch râ nÐt vÒ nguån gèc chung gi÷a tr¸i ®Êt vµ vò trô. MÆt kh¸c sù kh¸c
biÖt víi ®é phæ biÕn cña c¸c nguyªn tè cã thÓ gi¶i thÝch b»ng lÞch sö ph¸t triÓn cña tõng hµnh tinh
trong ®ã cã Tr¸i ®Êt. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m×nh, Tr¸i ®Êt lu«n cã sù trao
®æi vËt chÊt; thu nhËn vËt chÊt vò trô d-íi d¹ng thiªn th¹ch vµ mÊt ®i c¸c nguyªn tè nhÑ nh- He, H9,
N9. B¶n th©n c¸c nguyªn tè còng cã sù thay ®æi, ®Æc biÖt lµ c¸c nguyªn tè phãng x¹. KÕt qu¶ cña
qu¸ tr×nh phãng x¹ t¹o ra c¸c nguyªn tè míi. Do ®ã cã thÓ nãi c¸c trÞ sè Clark còng thay ®æi theo thêi
gian.
MÆt kh¸c, còng cÇn l-u ý r»ng trÞ sè Clark cña c¸c nguyªn tè kh«ng ph¶i lµ cè ®Þnh cho mäi khu
vùc trªn Tr¸i ®Êt: Cã nh÷ng vïng trÞ sè Clark cao h¬n vµ cã nh÷ng vïng trÞ sè Clark thÊp h¬n vá tr¸i
®Êt, chøng tá cã sù tËp trung nguyªn tè ®ã trong vïng nµy vµ ®ã lµ dÊu hiÖu vÒ sù cã mÆt cu¶ c¸c
má kho¸ng. Tuy nhiªn, trÞ sè Clark cao kh«ng h¼n lóc nµo còng chØ ra sù cã mÆt cña c¸c má kho¸ng
mµ nã cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tËp trung vµ ph©n t¸n c¸c nguyªn tè n÷a, ch¼ng h¹n Zn, Pb, Cu cã
sè Clark t-¬ng ®èi nhá (1.6.10-3%: 0.04%; 0.01%) nh-ng ®©y kh«ng ph¶i lµ nguyªn tè hiÕm v× kh¶
n¨ng tËp trung cña chóng lín h¬n kh¶ n¨ng ph©n t¸n, ng-îc l¹i titan (Ti) hoÆc vadini (V) cã hµm l-îng
cao h¬n nh-ng kh¶ n¨ng tËp trung kÐm nªn ng-êi ta vÉn gäi chóng lµ c¸c nguyªn tè hiÕm.
Câu 9. Kh¸i niÖm vÒ thuû quyÓn
Thuû quyÓn lµ phÇn vá n-íc cña tr¸i ®Êt bao gåm tËp hîp n-íc tù nhiªn ë bÒ mÆt tr¸i ®Êt.
®¹i d-¬ng, biÓn, s«ng, suèi, ao, hå ®µm lÇy vµ n-íc d-íi ®Êt, ®é Èm cña ®Êt ®¸ vµ h¬i n-íc trong
kh«ng khÝ.
Ranh giíi trªn cña thuû quyÓn kh¸ râ rµng, ®ã lµ bÒ mÆt cña ®¹i d-¬ng biÓn, s«ng, suèi, ao, hå.
Ranh giíi d-íi phøc t¹p h¬n nã cã thÓ trïng víi ®¸y ®¹i d-¬ng, biÓn trªn thùc tÕ nã cã thÓ s©u h¬n (tõ
vµi km ®Õn hµng chôc km) nÕu tÝnh ®Õn c¶ n-íc ngÇm trong trÇm tÝch ®¸y biÓn.
DiÖn tÝch ph©n bè mÆt n-íc trªn Tr¸i ®Êt ®-îc thÓ hiÖn ë b¶ng 3.5.
Khèi l-îng cña thuû quyÒn lµ 1.644.1015 tÊn chiÕm 0.025% khèi l-îng Tr¸i ®Êt. N-íc biÓn chiÕm
phÇn chñ yÕu trong thuû quyÓn.

B¶ng 3.5: DiÖn tÝch ph©n bè mÆt n-íc trªn Tr¸i ®Êt

ThÓ tÝch toµn bé thuû quyÒn lµ 1589.106 km3 trong ®ã cã 1370.106 km3 lµ n-íc biÓn. Sù ph©n bè
cña n-íc trong thuû quyÓn thÓ hiÖn ë b¶ng 3.6.
B¶ng 3.6: Sù ph©n bè cña n-íc trong thuû quyÓn
D¹ng tån t¹i Tæng thÓ ThÓ tÝch ph©n bè Tæng khèi l-îng PhÇn tr¨m
tÝch 106 trªn bÒ mÆt 1/cm2 (1015) khèi l-îng
3
km
§¹i d-¬ng vµ biÓn 1.370 268.6 1/cm2 1.420 86.48
Hå vµ s«ng 0.5 0.1 0.5 0.03
B¨ng 22 4.3 22.0 1.33
N-íc trong khÝ quyÓn 0.013 0.013
§é Èm cña ®¸ 196 38.4 201 12.16
Toµn bé thuû quyÒn 1.589 311.6 1.644 100

Câu 10. Thµnh phÇn c¸c chÊt hßa tan trong n-íc biÓn

Cation g/l % Cation g/l %

Na+ 10,556 30,6 Cl- 18,98 55,04
 Mg++ 1,272 3,69 SO4-- 2,649 7,68
Ca++ 0,401 1,16 HCO3- 0,140 0,41

K+ 0,36 1,1 Br- 0,065 0,19

Sr++ 0,013 0,04 H2BO3 -
0,026 0,07
F- 0,001 0,001
Hµm l-îng c¸c ion xÕp theo quy luËt nhÊt ®Þnh:
Cl- > SO4-- > HCO3- vµ Na+ + K+ > Mg++ + Ca++
NÕu chØ tÝnh 4 ion phæ biÕn nhÊt trong n-íc biÓn th× hµm l-îng cña chóng ®· chiÕm
97,01%, c¸c ion cña nh÷ng nguyªn tè cßn l¹i chiÕm = 3%
Trong n-íc biÓn c¸c nguyªn tè ho¸ häc cßn tån t¹i d-íi c¸c d¹ng kh¸c nh- c¸c kho¸ng vËt: hîp
chÊt, c¸c nguyªn tè.
Câu 11. N-íc lôc ®Þa lµ mét bé phËn cña n-íc thiªn nhiªn bao gåm n-íc s«ng suèi, ao hå vµ n-íc d-íi
®Êt nh- n-íc ngÇm, n-íc thæ nh-ìng vµ n-íc nãng. TÊt c¶ c¸c lo¹i n-íc ë trªn cã ®Æc ®iÓm chung sau
®©y:
- Chóng tån t¹i vµ chuyÓn ho¸ ë c¶ ba tr¹ng th¸i
- Cã kh¶ n¨ng hoµ tan c¸c vËt chÊt
- DÔ khuÕch t¸n trong th¹ch quyÓn
- N-íc tù nhiªn bao giê còng lµ dung dÞch lu«n lu«n gi÷ tr¹ng th¸i c©n b»ng ®éng víi khÝ
quyÓn, th¹ch quyÓn.
Dùa vµo thµnh phÇn kho¸ng vËt, thµnh phÇn ho¸ häc, tÝnh chÊt vËt lý ng-êi ta chia n-íc lôc
®Þa ra thµnh 2 lo¹i: N­íc trªn mÆt (s«ng hå, ao, ®Çm…), vµ n­íc d­íi ®Êt (n­íc ngÇm).
Theo nguồn gốc:
- Nước c-s
- Nước c
- Nước c-n
- Nước n
- Nước metan (metan n, metan s-h)
Câu 12 +13+14 .
Sinh quyển là nơi có sự sống tồn tại, bao gồm các phần của thạch quyển có độ dày 2-3 km kể
từ mặt đất, toàn bộ thủy quyển và khí quyển tới độ cao 10 km (đến tầng ozone). Với chiều dày khoảng
16 km. Các thành phần trong sinh quyển luôn tác động tương hỗ (ví dụ: khí O2 và CO2 phụ thuộc vào
mức độ sinh tồn của thực vật và khả năng hòa tan của chúng trong môi trường nước).
Sinh quyển có các cộng đồng sinh vật khác nhau từ đơn giản đến phức tạp, từ dưới nước đến trên cạn,
từ vùng xích đạo đến các vùng cực trừ những miền khắc nghiệt.
Sinh quyển không có giới hạn rõ rệt vì nằm cả trong các quyển vật lý và không hoàn toàn liên tục vì
chỉ tồn tại và phát triển trong những điều kiện môi trường nhất định. Trong sinh quyển ngoài vật chất,
năng lượng còn có thông tin với tác dụng duy trì cấu trúc và cơ chế tồn tại, phát triển của các vật
sống. Dạng thông tin phức tạp và cao nhất là trí tuệ con người, có tác động ngày càng mạnh mẽ đến
sự tồn tại và phát triển trên trái đất.
Chu trình tuần hoàn Cacbon (C)
Các quá trình chính trong chu trình tuần hoàn cacbon gồm quá trình quang hợp, quá trình phân hủy
các sản phẩm bài tiết. Ngoài ra còn có quá trình hô hấp, quá trình khuếch tán khí CO2 trong khí
quyển.
Khí quyển là nguồn cung cấp cacbon (chủ yếu ở dạng CO2) chính trong chu trình tuần hoàn C. CO2 đi
vào hệ sinh thái nhờ quá trình quang hợp và trở lại khí quyển nhờ quá trình hô hấp và quá trình đốt
cháy.
C có thể tồn tại thời gian dài ở các dạng vô cơ như CO2 (hòa tan và dạng khí); H2CO3 (hòa tan);
HCO3- (hòa tan); CO32- (hòa tan, như CaCO3 cacbonat calcium) hoặc dạng hữu cơ như glucose; acid
acetic, than, dầu, khí.
Hình 2. Chu trình tuần hoàn cacbon
Một số tác động của con người làm tăng lượng khí CO2 trong không khí, nước:
Đốt cháy nhiên liệu (xăng, than), đốt cháy củi, gỗ làm trái đất nóng lên, tăng nhiệt độ trên trái đất-
hiệu ứng nhà kính.
Việc tăng khí CO2 và một số chất ô nhiễm khác (NOx, SOx), gây mưa acid (pH 4,0), làm cá chết,
thay đổi pH đất, ảnh hưởng đến cây trồng.
Sự nóng lên toàn cầu có thể làm băng tan ở Nam cực, tăng mực nước biển, thay đổi khí hậu, thay
đổi sản lượng ngũ cốc và lượng mưa.
5.4.Chu trình tuần hoàn Oxy (O2)
Quan sát chu trình tuần hoàn cacbon, chúng ta sẽ thấy trong chu trình cũng mô tả sự vận chuyển oxy
vì các phân tử này đều có sự hiện diện của oxy.
Trong chu trình tuần hoàn oxy thì oxy được thải vào không khí từ các sinh vật tự dưỡng bằng quá
trình quang hợp. Sinh vật tự dưỡng và dị dưỡng đều hấp thu oxy thông qua quá trình hô hấp. Thật ra,
tất cả oxy trong không khí đều là nguồn gốc phát sinh sự sống. Đầu tiên, oxy được giải phóng từ quá
trình quang hợp của các sinh vật tự dưỡng (phần lớn là cyanobacteria) sống trong môi trường nước.
Trải qua 2 tỉ năm, nồng độ oxy tăng lên trong không khí và hiện nay đạt 21% là nguồn gốc phát sinh
các sinh vật đa bào, cũng như động vật có xương sống-vì các loài này nhu cầu oxy rất cao.
5.5.Chu trình tuần hoàn Nitơ (N)
Chu trình tuần hoàn nitơ có vai trò quan trọng trong việc chuyển nitơ trong không khí sang dạng mà
thực vật và động vật có thể sử dụng được. N2 chiếm khoảng 78% trong khí quyển và hầu như ở dạng
khí. Khí nitơ, chỉ phản ứng hóa học ở những điều kiện nhất định. Hầu hết các sinh vật đều không thể
sử dụng nitơ trong không khí, chỉ sử dụng nitơ ở dưới dạng nitrat (NO3-) hoặc nitrit (NO2-). Nếu
không có nitơ, thì protein và acid nucleic không thể được tổng hợp trong cơ thể động vật, thực vật
cũng như con người.
Các quá trình chính trong chu trình tuần hoàn nitơ:
Cố định nitơ: Nitơ được các vi khuẩn cố định nitơ, thường sống trên nốt sần rễ cây họ đậu, chuyển
nitơ ở dạng khí sang dạng NO3-.
 Ammon hóa: các vi khuẩn phân hủy sẽ phân hủy các acid amin từ xác chết động vật và thực vật để
giải phóng NH4OH.
Nitrat hóa: các vi khuẩn hóa tổng hợp sẽ oxid hóa NH4OH để tạo thành nitrat và nitrit, năng lượng
được giải phóng sẽ giúp phản ứng giữa oxy và nitơ trong không khí để tạo thành nitrat.
Khử nitrat hóa: các vi khuẩn kỵ khí phá vỡ các nitrat, giải phóng nitơ trở lại vào khí quyển.
Một vài tác động gay gắt nhất của con người vào chu trình tuần hoàn nitơ
Sử dụng phân bón đạm để tăng năng suất cho các vụ mùa, làm tăng tốc độ khử nitrit và làm nitrat đi
vào nước ngầm. Lượng nitơ tăng trong hệ thống nước ngầm cuối cùng cũng chảy ra sông, suối, hồ, và
cửa sông. Tại đây, có thể sinh ra hiện tượng phú dưỡng hóa.
Làm tăng sự lắng đọng nitơ không khí vì cháy rừng và đốt cháy nhiên liệu. Cả 2 quá trình này đều
giải phóng các dạng nitơ rắn ở trạng thái bụi.
Chăn nuôi gia súc. Gia súc đã thải vào môi trường một lượng lớn ammoniac (NH3) qua chất thải của
chúng. NH3 sẽ thấm dần vào đất, nước ngầm và lan truyền sang các khu vực khác do nước chảy tràn.
Chất thải và nước thải từ các quá trình sản xuất.