Reviewer FilDis
telebisyon na simpleng mga pormula
(Video, Wika at Intelekwalisasyon, Wika at
Banta ng Globalisasyon)
*Sa Madaling Salita
*Wika at intelekwalisasyon
Renato Constantino
 1)Maipakita ang koneksyon at epekto ng
wika sa tradisyong intelektuwal ng isang
bansa, at 2) maipakita ang kawalang
kakayahan ng wikang banyaga sa pag-
unlad ng isang bansa at ang kahalagahan
ng pagkakaroon ng sariling wikang
pambansa na siyang magpapaunlad nito.
 Nilinaw rin ni Constantino ang
pagkakaiba ng karanasang kolonyal sa
mga karatig na bansa, na tinawag
niyang‘ indirect colonialism’
 Ang mga bansang nakapaloob sa anyong
kolonyal na ito ay “hinayaang manatili
ang institusyon at wika ng taumbayan,”
 Nagsimula ang pagpapalaganap ng
wikang banyaga at pag-ukit ng
institusyong panlabas sa ating pag-iisip
sa panahon ng pananakop ng mga
Amerikano. Katulad sa wikang Dutch sa
Indonesia, madaling natanggal sa ating
bansa ang wikang Espanyol hindi
lamang dahil sa ito ay hindi naukit sa
kultura ng karamihan, bunga rin ito ng
kawalang presensyang internasyunal
 Nagkukulang ang mga Pilipino ng
tinatawag na ‘intellectual tradition’at ito
ang sanhi kung bakit ‘walang
karanasang intelektuwal sa kahulugan at
layunin’ at kung bakit hindi napapansin
ang mga ‘problemang panlipunan’
 May limang dahilan ng pagkawala ng
tradisyong ito: 1) dahil ang mga
kontribusyon ng ating kababayan sa
mundo ng kaisipan ay hindi nabibigyang
pansin at importansya sa ating
kasalukuyang akademya, 2) ang
pagtangkilik sa ‘mababaw na kaisipan’
na mula sa mga salita ng may-akda ay
ang “mga pelikula o palabas sa
ang ginagamit sa paglutas ng mga
problemang personal,”3) ang
pagpapalaganap ng miseducation ng
mga tinatawag niyang ‘mental
technicians’ na bunga ng pagkabiktima
sa ‘kolonyal na kamalayan’, 4) ang
pangangalaga sa status quo na
nagpapalaganap ng anti-
intellectualism,na naglalayong pigilan
ang pagusbong ng progresibong pag-
iisip na kayang magpabago at
“magluwal ng bagong kamalayan”, at 5)
“ang pagtanggap at pagkaalipin sa
wikang banyaga.”Mas naging kritikal
ang akda sa panlimang dahilan at ito ang
nagsilbing koneksyon ng wika at
intelektuwalismo .
 Intelekwalisasyon - ay ang pagkakaroon
ng‘malalim na kaisipan’ na hindi
direktang nabanggit ang kahulugan .
 Sa ikalawang layunin ng sanaysay ay
ipinakita ng may-akda ang kahalagahan
ng pagkakaroon ng pambansang wika
upang paunlarin ang pambansang
kaisipan. Ayon sakanya, “ang mahabang
kasaysayan ng paggamit ng Ingles ay di
nagbunga ng kaunlaran.” Katulad ng
sinabi kanina, hindi madaling matanggal
sa sistemang kolonyal ang Ingles dahil
sa presensya nito sa buong daigdig;
dahil narin sa globalisasyon, mas lalong
napaigting ang kapit ng wika sa ating
bansa dahil nagsisilbi itong instrumento
upang magkaroon ng komunikasyon sa
iba pang bansang gumagamit nito.
 Nabuo rin ang katagang
“Imperyalismong Tagalog” sa
kadahilanang kahit wikang Filipino na
ang pambansang wika, nakondisyon na
ang mga tao sa wikang tagalog kaya
iyon parin ang itinatawag ng mga
Pilipino at maging mga dayuhan (P.
Constantino, 1996)
*Wika Filipino at ang banta ng Globalisasyon  Ang wika at panitikan natin ay buhay
na katibayan ng ating kultura at
kasaysayan.
Dr.Bienvenido Lumbera  Hindi natin tinatanggihan ang paghatak
ng hinaharap kung iyon ay magdadala sa
 Globalisasyon -mundong wala nang atin sa tunay na pag-unlad. Subalit ang
hangganan identidad ng isang sambayanan ay hindi
 Utopia- perfect world naisusuko nang gayon-gayon lamang
 Globalisasyon- ay pananalakay ng mga  Nakatatak ito sa kamalayan hindi ng
kapitalistang bansa ng Kanluran na iisang tao lamang kundi sa kamalayan
naghahanap ng pamilihan para sa ng buong sambayanan. Kung
kanilang kalabisang produkto hinihimok tayo ng globalisasyon na
- Kunwari’y binubuksan ng mga ito ang magbagong bihis, itinuturo naman ng
kanilang mga pamilihan sa mga ating kasaysayan na ang pinagdaanan
produkto ng mahihinang ekonomiya. natin bilang sambayanan ay laging
- Pero sa katunayan, hindi kayang nagpapagunita na may sariling bayan
makipagkompetisyon ng mahihinang tayo, may minanang kultura at may
ekonomiya sa kanila, kaya’t sa kalaunan banal na kapakanang dapat pangalagaan
nilalamon nila ang lokal na at ipagtanggol kung kinakailangan.
kompetisyon.
 Ang teritoryo natin ay binubuksan ng
ating gobyerno sa mga empresang
multinasyonal, at ang mga kabataan ay
ipinapain sa kulturang nagpapalabo sa
mga tradisyong kanilang kinagisnan.
 ang “borderless world” ay bagong
maskara lamang ng imperyalismo.
 Noong taong 1994-95, ang GNP per
capita sa mundo ay 24,000 dolyar sa
pinakamayamang mga bansa na ang
populasyon ay 849 milyon.
 Ang GNP per capita sa mga
pinakamahirap na bansa ay 4,000
dolyar at doon ay 3 bilyong tao ang
naninirahan.
 ang ispasyo na bukas at humihinging
pasukin ng mga Filipinong
tumatangkilik sa wika at panitikan. Sa
ispasyong iyan maaaring harapin at
labanan ang kultura ng globalisasyon
upang kalusin ang negatibong bisa nito
sa lipunang Filipino.
 Sa tuwing pinagyayaman ang wika at
panitikang katutubo, may lakas na
pinakikilos sa kalooban ng Filipino, na
magagamit na panlaban sa pang-aakit ng
globalisasyon.

Reviewer Panimulang Linggwistika
GROUP I
1.Ano ang paliwanag ng relihiyon tungkol sa
pinagmulan ng wika ?
*Dahil sa kristiyanismo , naniniwala sila na ang
wika ay nilikha ng diyos at ito ay makikita sa
bibliya (Genesis 11:1-9)
2.Aling pangkat ang kinikilalang kauna unahan
sa larangan ng linggwistika?
*Mambabalarilang Hindu
3.Sa aling dalawang wika unang nalinang ang
linggwistika?Bakit kaya?
*Griyego at Latin , sinasabi na si Aristotle isang
griyego ang nanguna sa paglinang ng
linggwistika.
4.Bakit inakala noong unang panahon na ang
mga wika sa daigdig ay nag-ugat na lahat sa
wikang ebreo?
*Naniniwala ang mga tao na wika ng diyos ang
ginamitsa matandang banal na himno ng
ebreo,kaya’t mahabang panahon din na hindi
nila ginalaw ang estilo ng lenggwahe.
5.Sino-sino ang tatlong linggwistikang
kinilalang tukung-kalan sa linggwistika noong
ika-19 na siglo?
*Bopp,Grim,Rask
6.Alin ang itinuturing na kauna-unahang
disiplina sa linggwistika na naging palasak halos
sa buong daigdig?Ano ang pinakaunang layunin
ng mga linggwistang luminang ng disiplinang
ito?
*Linggwistikang Historikal
-ito ay may layong mapatotoona ang mga wika
sa daigdig ay nagsimula sa iba’t ibang angkan
GROUP II
1.Ano ang naging suliranin ng linggwistikang
istruktural sa paglalarawan sa distribusyon ng
mga tunog sa isang wika?
*Lumitaw ang IPA na kung saan lumitaw ang
400 na simbolo
2.Bakit itinuturing na ang ponema ay
panulukang bato sa larangan ng linggwistikang
istruktural ?
*Kaya sinabing panulukang bato ang ponema
dahil sa napakarami nitong simbolo na ginamit o
ito yung naging pundasyon kaya nabuo.
3.Bakit lumitaw ang `logical syntax’ ni Harris?
*lumitaw bunga ng pangangailangan ng mga
philosophers , psychologist, antropologist at
engineers ng wika na magagamit sa
pagpapahayag ng karunungan sa isang mabisa
tiyak at teknikal na paraan.
4.Ano ang layunin ng mga misyonerong Kastila
sa pag-aaral ng iba’t ibang pangunahing wika sa
Pilipinas ? ng mga militar na Amerikano?
*Upang mabilis na maipalaganap ang
Kristiyanismo
*Upang maihasik ang sa samabayanang Pilipino
ang Ideolohiyang demokratiko.
5.Bumanggit ng mga tatlong pag-aaral na
isinagawa ng mga prayle noong Panahon ng
Kastila tungkol sa gramatika? Tungkol sa
talasalitaan? At iba pang pag-aaral ?
*ARTE DE LA LENGUA TAGALA
*NUEVO DICCIONARIO MANUEL
ESPAÑOL TAGALA
*MEMORIAL DE LA VIDA
*CHRISTIANA EN LENGUA TAGALA
6.Ano ang masasabi mo sa pag-aaral sa mga
wika na isinagawa noong Panahon ng Kastila ?
• Para sa akin ay naging magaling at
mapamaraan sila sapagkat pinangkat ng kastila
ang mga pilipino sa apat nang sa gayon ay
mapadali ang kanilang pagpapalaganap ng
kristiyanismo. At hindi sila nabigo sapagkat
nakapag limbag pa sila ng dalwampu't apat na
pang relihiyon na libro at limang nakasulat sa
bisaya.
GROUP III
1.Sinu-sino ang itinuturing na mga pangunahing
linggwista noong panahon ng
Amerikano?Talakayin ng pabuod ang nagging
ambag ng bawat isa sa larangan ng aghamwika
sa Pilipinas.
*Dalawang grupo ng linggwista
-Pilipinas at Estados Unidos
Unang grupo-Conant, Scheerer, Costenoble,
Vanoverbergh, lopez
Ikalawang grupo-Blake , Bloomfield
Conant - Panimulang pahambing sa pagsusuri sa
ponolohiya ng mga wika sa Pilipinas .
Blake- Panimulang pahambing sa pagsusuri sa
karaniwang bahagi ng mga wika sa Pilipinas.
Bloomfield 1917 ,Blake 1925 ,Lopez 1941
1.S sa mga datos na ibinibigay ng
impormante o katutubo sa wikang sinusuri
2.ibinatay sa mga datos na nakuha sa mga
inilimbag na mga babasahin
3.Isinulat ng isang taal na tagalog
*Walang kasapatan ang tatlong pagaaral na ito
ngunit ang pag aaral ni Bloomfield ang mas
nakatulong sapagkat ang kanyang mga modelo
ay ay nakatulong sa pagaaral ng pangunahing
wika.
2.Magbigay ng tatlong salik o pangyayari na
nakaimpluwensya sa pag-unlad ng linggwistika
sa Pilipinas pagkatapos ng ikalawang digmaang
Pandaigdig? .
Una -ang sinulat ni Remedios Cayari noong
1956
-walang pinagkaiba ang e at I ,o at u .Gaya ng
alam natin ang matandang tagalog ay walang
mga tunog na e at u . Ang mga ito ay hiram
lamang natin sa mga kastila.
Pangalawa- Robert Stockwell 1957 at Tedoro
Llamazon 1966
-ang pagkakaiba ng ponemang e at i gayundin ng
o at u sa tagalog gayundin ang mga klaster at
padron ng intonasyon ng tagalog.
Pangatlo-Acoustic Correlates of Accent, Rhythm
and Intonation in Tagalog by Andrew Gonzales
-Ang tono, lakas, at haba ay nagreresulta lamang
ng diin o stress at hindi ng haba o length.
3.Bakit sinasabing ang Pilipinas ay laboratoryo
ng mga linggwistikang karaniwan ay
Amerikano?
*Sa Pilipinas sinusubukang patunayan ang mga
modelong pangwika ,prinsipyo o pamamaraan.
Sa panahong ito masasabi na ang pag aaral ng
wika ay nahahati sa tatlo ;una pagaaral na
nauuwi sa klasipikasyon ng wika sa Pilipinas
;Ikalawa pagsusuring historical;Ikatlo
pagsusuring palarawan .
4. Anu-anong pangkat ang sa kasalukuyan ay
nagsasagawa ng pananaliksik sa iba’t ibang wika
sa kapuluan?
*Ang mga nasa Pilipinas na sina Vanoverbergh
at lopez
*Summer Institute of Linggustic
*Departamento ng mga wikang oriental at
linggwistika sa UP.
*Language Study Center.
5.Magbigay ng ilang pagkakaiba sa
isinasagawang pagklasipika sa mga wika sa
Pilipinas ng mga sumusunod na mananaliksik;
a.Conklin ; b.Thomas at Healey ; k.Dyen ;
d.Chretein.
*Itinuturing na kauna-unahang disiplina sa
linggwistika ang linggwistikang historical. Ito ay
naglalayong magpatotoo na ang wika sa daidig
ay nagmula sa iba’t ibang angkan. Ito ang
dahilan kung bakit may pagkakaiba at
pagkakatulad ang wika. Ang wikang
katatagpuan ng sapat na dami ng mga salitang
magkakaugat bukod sa malaking pagkahawig sa
palatunugan, palabuuan ,at palaugnayan ay
pinapangkat sa isang angkan.
6.Alin-alin ang tatlong modelo sa paglalarawang
wika na itinuturing na nangingibabaw
pagkatapos ng digmaan?
*Modelong ginamit ni Bloomfield sa
paglalarawan sa Tagalog at Ilocano
*Tagmemic model ng mga linggwista ng SIL
*Transformational-generative model ni
Chomsky na mas pinaniwalaan ng mga
linggwista sa UCLA at UP (ef.Constantino
1972)
GROUP IV
1.Talakayin ang isinagawang pag-aaral ni
Constantino tungkol sa mga balangkas ng
pangungusap sa dalawampu’t anim na wika sa
Pilipinas .
*Ang isinagawang pag-aaral ni Constantino ay
tungkol sa mga paraan ng pangungusap sa
dalaawampu’t anim na wika sa Pilipinas kasama
doon ang walong pangunahing wika inilahad sa
nasabing artikulo ang Immidiate Constituent
Analysis .
2.Ano ang pagkakaiba sap ag-aaral na isinagawa
nina Stockwell at Llamzon kay Cayari tungkol
sa mga ponemang e at o?
*Cayari- Hindi kinilala na magkaibang ponema
ang e at I gayundin ang o at u.
*Stockwell at Llamzon- kinilala ang pagkakaiba
ng mga ponema ng e at i gayundin ang o at u.
3.Ano ang pagkakaiba ng pagsusuri na ginawa ni
Gonzales at nina Schatcher at Otanes?
*Walang pagkakaiba dahil ang pagsusuri ni
Gonzales ay tulad ng lumabas na pagsusuri ni na
Schatcher at Otanes.
4.Bumanggit ng ilang pag-aaral tungkol sa mga
pangunahing wika .
*Cebuano-pahambing na pagsusuri sa Cebuano
at ingles 1965 Anderson Transformational
Model
*Ilocano-pag-aaral ni B.Sablayan paghahambing
na pagsusuri sa mga ponemang segmental
*Kapampangan-pag-aaral ni Tabasondra
pagsusuri sa ponema ng Kapampangan at
ihahambing sa ponema ng Ingles 1962.
*Hiligaynon-pag-aaral ni Jutado 1961 at Ruiz
1963.
*Pangasinan-pag-aaral ni Schachter 1959
modeloong transpormasyonal
-2 antas – ponolohiya at gramatika
*Waray-beginning waray-waray W at Z.Wolff
1967.
5.Sa iyong palagay nakakatulong ba ang pag-
aaral na ginawa ng mga linggwista sa Pilipino
bilang isang wikang Pambansa?
6.Lagumin ang kalagayan ng linggwistika sa
iba’t ibang panahon.
*Panahon ng kastila-ang nag-aaral ay puro
kastila at ang mga pag-aaral ay nakasulat sa
Espanyol.
*Panahon ng Amerikano-ang mga nag-aaral ay
mga sundalong Amerikano pinaghahambing ang
Ingles at Espanyol.
*Panahon ng Kalayaan at Kasalukuyan-nag-
aaral na rin ang mga Pilipino at may iilan na ring
nasulat sa tagalog.