Ispitna pitanja :

1. Ispitivanje fizičkih i hemijskih osobina urina

2. Uzimanje urina i urinokulture

3. Kateterizacija mokraćnog mjehura

4. Mjerenje i obilježavanje vitalnih parametara

5. Karakteristike endoskopskih metoda

6. Spirometrija

7. BSG vakcina i TBC

8. Pleuralna punkcija

9. EKG

10. Priprema pacijenata za arteriografiju i druga ispitivanja srčanih bolesnika

11. Uzimanje uzoraka venske krvi za biohemijska ispitivanja

1. ISPITIVANJE FIZIČKIH I HEMIJSKIH OSOBINA URINA

Mokraća ili urin je izlučevina koja se stvara u bubrezima, sakuplja u mokraćnoj bešici a preko
mokraćne cijevi se izlučuje u spoljašnju sredinu. Urinom se iz organizma izlučuju nepotrebne materije
koje se stvaraju u procesu metabolizma i predstavljaju njegove krajnje produkte. Zato se pregledom
urina utvrđuje ne samo stanje bubrega kao organa u kome se iz krvi filtrira urin, već i ostalih organa
čiji se patološki proces odražava na sastav urina. Zato se ova izlučevina uzima od svakog primljenog
bolesnika, da bi se prema njenom nalazu propisala ishrana i terapija. Savjesna kontrola ove
izlučevine, kao i priprema i slanje na laboratorijske analize , ulaze u okvir dužnosti medicinske sestre-
tehničara.

Centar za uriniranje smješten je u kičmenoj moždini /3-4 lumbalni segment/.

Kao i svaku drugu izlučevinu urin možemo posmatrati:

• makroskopski

• biohemijski

• mikrobiološki

Makroskopskim posmatranjem urina utvrđuje se sljedeće:

• količina

• miris
• boja

• specifična težina.

Biohemijski pregled urina podrazumijeva brojne kvalitativne i kvantitativne pretrage .

Mikrobiološki pregled podrazumijev pregled urina radi izoloacije i identifikacije prisutnih

mikroorganizama u urinu.

Osobine urina u zdrave odrasle osobe:

• količina: 1000 ml do 1500 ml tokom 24 sata

• boja zlatno žuta

• bistrina bistra,prozirna

• miris blag ,nenapadan

• gustoća: 1015 -1025 g/cm3 u 24 satnom urinu

• reakcija: od 4,5 do 8 pH

• bjelančevine: 0 -150 mg/dU u 24 satnom urinu

• glukoza: 0 – 2,5 mmola/dU u 24 – satnom urinu

• sediment

• 0 -2 eritrocita/ vidno polje ,

• 0 -5 leukocita/vidno polje ,

• 0 –nekoliko stanica tubularnog epitela/vidno polje ,

• 01- 1 hijalni cilindar/vidno polje

• bilirubin: negativan

• urobilinogen: 0,5 – 4,0 U u 24 –satnoj mokreći

• mikrobiološki: sterilan

Količina mokraće izlučene u toku 24 sata naziva se diureza.

Diureza je važan podatak kod pojedinih bolesti, pa se skupljanje i mjerenje urina mora savjesno
provoditi. Mokraća se počinje skupljati najčešće ujutro u 7 sati. U 7 sati bolesnik mokri i ta se
mokraća baca , a od sedam sati mokraća se skuplja do drugog dana u sedam sati. Posuda u koju se
skuplja mokraća označena je imenom i prezimenom bolesnika ili ako je bolesnik nepismen
dogovorenim znakom. Količina skupljene mokreće se izmjeri i upiše u temperaturnu listu.

Bolesnicima na intenzivnoj njezi kontroliše se satna i minutna diureza.

2. UZIMANJE URINA I URINOKULTURE

Za laboratorijske pretrage urina, urin se može uzeti na nekoliko načina.

• Najčešće se uzima prvi jutarnji urin i toku jednog mokrenja, jer je po količini najobilniji i
najkoncetrovaniji. Ovaj urin koristi se za biohemijske analize i potrebno ga je uzeti u hemijski čistu
posudu.

• Urin koji se sakuplja unutar 24 sata /diureza/ najčešće se koristi za određivanje:

- specifiče težine

- hormona

- glukoze...

• Urin koji se uzima radi mikrobioloških analiza potrebno je uzeti na sljedeći način:

- bolesnik obavi toaletu vanjskih genitalija/ po mogućnosti blagim antiseptikom/

- bolesnik prvi mlaz urina izmokri u toalet a zatim srednji mlaz urina mokri u posudu za urin/za
mikrobiološke analize posuda se koristi sterilna/ pazeći pri tome da genitalijama ne dodirne posudu i
da se posuda ili uzorak urina ne kontaminira bakterijama iz vanjske sredine. Po zavrešenom uzimanju
uzorka, posudu zatvoriti i proslijediti u mikrobiološki laboratorij, ukoliko nije moguće urin proslijediti
odmah potrebno ga je do slanja držati na +4C da se onemogući razvoj bakterija u uzorku. Pretragu
ponoviti u 3 uzastopna dana, potrebno je da nalazi iz tri uzorka budu negativni za negativne rezultate
nalaza a samo jedan pozitivan nalaz iz 3 uzorka potvrđuje pozitivan nalaz uzorka. Urin se u
mikrobiološkom laboratoriju zasijava na hranjive podloge u cilju izolacije i identifikacije uzročnika
/urinokultura/ a zatim se antibiogramom određuje osjetljivost uzročnika na dati antibiotik.
Najispravnije je uzorak urina za urinokulturu uzeti direktno iz mokraćnog mjehura /ukoliko je to
moguće-kateterizacijom/ jer se na taj način u potpunosti onemogućuje spoljna kontaminacija uzorka
urina.

Ako bolesnik ne može spontano mokriti, mokrenje se pokušava izazvati raznim postupcima:

- stavljanjem bolesnika u drugi položaj /iz ležećeg u sjedeći/

- stavljanjem toplog termofora u predjelu mokraćne bešike

- stavljanjem bolesnika na toplu posudu za nuždu ili toplu kupku

- a ukoliko ni ti postupci ne pomognu moguće je provesti vještačko pražnjenje mokraćne
bešike kateterizacijom ili punkcijom mokraćnog mjehura.

3. KATETERIZACIJA MOKRAĆNOG MJEHURA

-postupak pri kojem se kateter uvodi kroz uretru u mokraćni mjehur, radi pražnjenja mokraćnog
mjehura.

Kateter je šuplja cijev, gumena silikonska ili svilena. Postoji Nelatonov,Folijev..kateter a razlikuju se
prema obliku i veličini (određeni su brojevima 16,18,20).Danas se upoterbljavaju kateteri za
jednokratnu upotrebu. Kateter za trajno pražnjenje mokraćnog mjehura može biti dvocijevni(za
protok urina i punjenje balona za fiksaciju katetera).

-trocijevni-za protok urina, za balon ,i za ulijevanje tekućine za ispiranje mokraćnog mjehura.

INDIKACIJE ZA KATETERIZACIJU:

-sva stanja kada bolesnik ne može spontano da mokri (retencija urina, prije opercije mokraćnog
mjehura, za mjerenje diureze)

-ubacivanje ljekovitih, kontrastnih i drugih sredstava

-uzimanje mokraće za urinokulturu

-Inkontinencija mokraće (nekontrolisano mokrenje)

Kateterizacija se mora izvoditi po pravilima asepse jer postoji velika opasnost od infekcije koja se
može unijeti kateterom.

Prema učestalosti kateterizacija može biti:

jednokratna, povremena ili trajna.

ZADAĆE SESTRE PRI KATETERIZACIJI:

-PRIPREMA BOLESNIKA: upoznati bolesnika sa zahvatom i njegovom važnošću i oprati spolovilo

vodom i sapunom.

-PRIPREMA PROSTORIJE: obezbjediti intimnost bolesnika,

-PRIPREMA PRIBORA:

-sterilan trajni ili jednokratni kateter

-sterilne rukavice
-rukavice za jednokratnu upotrebu

-tupferi

-dezinfekciono sredstvo za sluznice i sredstvo za pranje

-urinarnu vrećicu

-špricu sa destilovanom vodom

-mušema i kanta za otpatke

IZVODJENJE ZAHVATA:

Krevet na kojem se izvodi kateterizacija paravanom zaštititi od pogleda ostalih bolesnika;

IZVODJENJE KATETERIZACIJE KOD ŽENA:

Trbuh i prsa pokriti sa plahtom a ispod glave zadržati jedan jastuk bolesnika,

bolesnik je na ledjima bez odjeće na donjem dijelu tijela,

žene sa raširenim nogama savijenim u koljenima (ginekološki položaj), zatim se pod leđa postavi
nepropusna mušema, te obavimo pranje polno-analnog dijela.

Obući jednokratne sterilne rukavice i prstima lijeve ruke sa dva tupfera rašire se male i velike polne
usne, očisti i dezinficira otvor uretre brisanjem natopljenim blagim dezinfekcionim sredstvom u
smjeru od simifize prema anusu (jedan tupfer-jedno brisanje). Zatim se desnom rukom uzima kateter
i kroz otvor uretre uvodi u mokrećnu bešiku. Na 4-5 cm se osjeti otpor, a zatim se ulazi u slobodan
prostor , a kada potekne mokraća znači da smo u mokraćnoj bešici. Prije uvodjenja katetera na vrh
staviti nekoliko kapi sterilnog glicerina radi lakšeg uvodjenja katetera.

IZVOĐENJE KATETERIZACIJE KOD MUŠKARCA:

Bolesnik leži na leđima u horizontalnom položaju sa ispruženim nogama. Ispod bolesnika se spostavi
mušema. Kod muškaraca lijevom rukom se podigne penis i drži između trećeg i četvrtog prsta, a
prepucijum se povuče preko glansa. Kažiprstom i palcem desne ruke se obuhvati kateter, a drugi kraj
katetera hvata se četvrtim i petim prstom. Na vrh katetera stavimo sterilan glicerin kako bi omogućilo
lakše uvođenje katetera i oprezno uvodimo kateter u spoljašnji otvor mokraćnog kanala( penis je u
vertikalnom položaju). Kateter treba uvlačiti polako , laganim pokretima kako ne bi oštetili uretru.
Siguran znak da smo u mokraćnom mjehuru je pojava urina u urinarnoj kesi. Balon za učvrščivanje
katetera napunimo sa 6-8 ml destilovane vode. Na kateter fiksiramo urinarnu vrećicu.

Po završenoj kateterizaciji upotrebljeni materijal se raspremi.

Moguće komplikacije:

-stvaranje sedimenta u sistemu za kateterizaciju

-infekcija urinarnog trakta

-zamućen urin, neprijatnog mirisa,

-hematurija, povećana temperatura

- akutna bubrežna insuficijencija, usljed dugotrajne opstrukcije katetera.

4. MJERENJE I OBILJEŽAVANJE VITALNIH PARAMETARA

Vitalni znaci su:

• Temperatura tijela

• Puls

• Disanje

• Krvni pritisak (arterijski i venski)

Medicinska sestra –tehničar dužna je voditi redovnu kontrolu svih vitalnih parametara i njihove
vrijednosti evidentirati u temperaturnu listu, najmanje dva puta dnevno prije vizite a po potrebi i
češće.

Temperatura tijela predstavlja stepen zagrijanosti čovječijeg organizma, gdje se toplotna energija
oslobadja za vrijeme metabolizma, a normalne vrijednosti iznose 36-37C.

Mjesta za mjerenje tjelesne temperature:

Tjelesna temperatura se može mjeriti u kožnim naborima ili na sluznici.

• Aksilarno /pod pazuhom ili u preponama/- na površini kože

• Oralno-sublingvalno /u ustima-pod jezikom/ -sluznica

• Vaginalno /u rodnici/-sluznica

• Rektalno /u početnom dijelu debelog crijeva/-sluznica

Puls je odraz srčanog rada na perifernim arterijama. Frekvencija pulsa /učestalost/ jeste broj
otkucaja srca u jednoj minuti. Prilikom kontrole pulsa kod pacijenta pratimo sljedeće referentne
vrijednosti:

- frekvenciju pulsa

- ritam pulsa

- punoću pulsa.

Najčešće za mjerenje pulsa koristimo a.radialis, a ukoliko je nemoguće palpirati puls na radijalnoj
arteriji /stanje šoka, slabo punjen puls, kolaps,krvarenja i sl./ ,mjerenje se provodi na a.carotis.
Kod zdravog, odraslog čovjeka, koji miruje, normalan broj otkucaja iznosi 60-80 u minuti, a kod
novorođenčadi i male djece 100-150. /frekvenca je učestalost pulsa/. Normalan broj otkucaja naziva
se eukardija.

Tahikardija jeste ubrzan puls preko 80 otkucaja u minuti. Može da bude:

Paroksizmalna tahikardija-je naglo ubrzanje pulsa, preko 200 i 250 otkucaja u minuti, nastaje
naglo,traje nekoliko minuta, sati pa i dana, a zatim naglo nestaje / prevelike količine kafe i cigareta/.

Bradikardija jeste usporen puls, ispod 60 otkucaja u minuti.

Ritam pulsa može da bude :

Ritam pulsa-kod zdravih osoba sistola i dijastola se naizmjenično smjenjuju u određenom

vremenskom intervalu /u pravilnim razmacima/, takav puls naziva se ritmičan-regularan. Ako se
razmaci između pojedinih otkucaja nepravilni, puls je aritmičan-iregularan.

Ekstrasistolija je poremećaj ritmičnosti pulsa, pravilan ritam pulsa se povremeno prekida

prijevremenim pulsnim otkucajima, koji se mogu javiti pojedinačno, ali po pravilu slijedi kao svaka
druga, treća ili četvrta kontrakcija srca /bigemija, trigemija,kvadrigemija/.

Apsolutna aritmija je poremećaj ritmičnosti srca gdje su otkucaji srca potpuno nepravilni i nejednako
punjeni, a znak su oštećenja srčanog mišića.

Disanje /respiracija/ je vitalna funkcija kojom se omogućava razmjena gasova /O2 i CO2/ između
organizma i spoljašnje sredine, a odvija se u plućima na nivou alveola. Disanje obuhvata inspirij
/udah/ i ekspirij /izdah/. Inspirij i ekspirij čine jedan disajni pokret ili respiraciju. Zdrav odrastao
čovjek u mirovanju diše kroz nos, bez napora i jedva čujno 16-20 u minuti, a novorođenče i mala
djeca 30-50 u minuti.

Arterijski krvni pritisak –tensio arterijalis /TA/ je pritisak krvi na arterijske krvne sudove za vrijeme
obje faze srčenog rada tj. za vrijeme sistole i dijastole.

Normalne vrijednosti TA= 120-140/75-90 mmHg.

5. KARAKTERISTIKE ENDOSKOPSKIH METODA

Endoskopija probavnog trakta provodi se potpuno savitljivim endoskopima (fiberendoskopima)uz

hladno svijetlo. Svrha endoskopskih pretraga može biti

-dijagnostička (vizuelni pregled gastrointestinalnog trakta, unošenje kontrasta za retrogradnu

holangiopankreatografiju (ERCP), uzimanje uzorka tkiva (biopsija)

-terapijska (zaustavljanje krvarenja, polipektomija (skidanje polipa), vađenje stranog tijela.

EZOFAGOGASTRODUODENOSKOPIJA pretraga omogućuje uvid u stanje jednjaka, želudca I početni

dio tankog crijeva. Optički instrument za tu pretragu zove se gastroskop.
Zadaci sestre prilikom pretrage su:

-Psihička priprema . Bolesniku treba objasniti zašto je pretraga potrebna i kako se izvodi. Objasniti
bolesniku mu položaj koji treba zauzeti za vrijeme pretrage. Napomenuti da pretraga nije bolna, ali je
neugodna jer se pri uvođenju gastroskopa javlja nagon na povraćanje, a tokom pretrage se podriguje
zbog upuhivanje zraka radi širenja sluzničkih nabora.

-Fizička priprema. Bolesnik mora biti na taste, ne smije pušiti (duhan nadražuje sluznicu pa ona
izlučuje secret koji otežava pretragu). Prije pretrage bolesnik mora izvaditi zubnu protezu,ako je ima.
Potom liježe na lijevi bok, oko vrata mu se stavlja kompresa, zbog zaštite odjeće.

-Izvođenje zahvata . Prije uvođenju gastroskopa bolesnik dobije površinsku anesteziju ždrijela. U
bolesnikova se usta stavlja štitnik koji osigurava instrument od ugriza, kroz otvor štitnika uvodi se
gastroskop, a bolesnikova glava pogne prema prsima prilikom prolaska instrumenta kroz jednjak.
Tokom pretrage može se uzeti biopsija sluznice jednjaka, želudca ili duodenuma. Ukoliko je urađena
biopsija sa sumnjivog mjesta bioptički materijal se stavlja u posudu u kojoj se nalazi 10% formalin i
tako se spriječava propadanje tkiva. Prilikom pregleda i uzimanja materijala za analizu važna je dobra
saradnja sestre i ljekara jer se njome skraćuje vrijeme pretrage I onemogućuje oštećenje
instrumenta.

Zbrinjavanje bolesnika nakon zahvata Ako je učinjena površinska anestezija dva sata nakon pretrage
bolesnik ne smije ništa jesti ni piti, odnosno sve dok se ne uspostavi reflex gutanja.

Priprema materijala za dostavu u laboratorij

Uzorak uzetog tkiva za histološku analizu pothranjuje se u hemijski čistu bočicu u kojoj je 10%
formalin.

Raspremanje pribora

Nakon svake endoskopske pretrage endoskop se mora mehanički očistiti I dezinficirati. Dezinfekcija
se provodi ručno, poluautomatki I automatski. Najčešći način dezinfekcije je ručno, mehaničko
čišćenje I nakon toga potapanje instrumenta u tekući dezinficijens. Nakon pretrage instrument se
mehanički očisti izvana, a pomoću posebnih četkica čiste se radni kanali endoskopa. Nakon
mehaničkog čišćenja radni kanali se ispune dezinficijensom pa cijeli instrument ostavi u
dezinfekcionom sredstvu 15-20 minuta. Nakon 15-20 minuta primjenjuje se postupak ispiranja.
Endoskop se automatski dezinficira u posebnoj mašini na 60 stepeni tokom 50 minuta. Endoskopski
se pribor (kliješta, četkice) nakon upotrebe mehanički očiste I uranjaju u tekući dezinficijens iz kojeg
se vadi 15-20 minuta I ispere vodom.

KOLONOSKOPIJA je pregled debelog crijeva pomoću optičkog instrumenta koji se naziva kolonoskop.
Dan prije pretrage pacijent za ručak pojede supu I onda nastavlja čišćenje prema protokolu
zdravstvene ustanove. Pacijent treba da popije što vise bistre tekućine. Ako se namjerava tokom
pregleda izvršiti polipektomija ili biopsija tkiva potrebno je imati nalaz protrombinskog vremena I
trombocite.
 6. SPIROMETRIJA

Spirometrija je mjerenje zapremine i brzine protoka udahnutog i izdahnutog zraka. Usnama se čvrsto
obuhvati jednokratni papirni usnik i diše kroz usni nastavak koji je spojen sa spirometrom.

Najčešće se spirometrijom mjeri:

-vitalni kapacitet (VC) količina je zraka koja se nakon maksimalnog udaha može izdahnuti iz pluća

-rezidualni volumen (RV) volume je zraka koji ostaje u plućimaiI nakon potpunog izdisaja

-inspiratorni rezervni volumen (IRV) je količina zraka koju osoba može udahnuti nakon normalnog
udaha

-ekspiratorni rezervni volumen (ERV) je količina zraka koju osoba može izdahnuti nakon normalnog
izdaha

-totalni plućni kapacitet je zbir VC-a I RV-a.

Tjelesna pletizmografija je pretraga pri kojoj se mjeri otpor u dišnim putevima I alveolama.

Farmakodinamska analiza spirometrijski ispituje reakciju bronhijalnog stabla na djelovanje

bronhospazmolitika ali i supstanci za koje se sumnja da su uzročnici astme.

7. TUBERKULOZA I BSG VAKCINA

Tuberkuloza je zarazna bolest uzrokovana mikobakterijom tuberkuloze. Napada mnoga tkiva i

organe, ali najčešće pluća. Infekcija je aerogena prenosi se kihanjem, kašljanjem.

Uvjeti za nastanak infekcije (Vogralikov lanac):

1. Izvor zaraze

2. Put širenja

3. Ulazna mjesta

4. Količina i virulencija uzročnika

5. Dispozicija(sklonost obolijevanju) i ekspozicija (izloženost infekciji)

Uzročnici tbc izlučuju se slinom, iskašljavanjem, a katkad urinom, stolicom, povraćenim sadržajem i
krvlju.

Uzroci nastanka tuberkuloze su:

- Smanjena otpornost organizma

- Slaba prehrana

- Lose higijenske navike

- Loši socijalni uvjeti

- Alkohol, dijabetes

Javlja se u državama niskog životnog standarda.

Dijagnoza se postavlja pregledom sputuma mikroskopski i kultivacijom na M. tuberkuloze i rtg pluća

koji pokazuje mjesto i opseg procesa.

Liječenje se provodi raznovrsnim kombinacijama više antituberkulotika, prema protokolu

Međunarodne organizacije za suzbijanje tuberkuloze. Najčešće se primjenjuje izonijazid, rinfamicin,
streptomicin, etambutol, pirazinamid. Liječenje je dugotrajno, provodi se šest do devet mjeseci, a
ponekad i do godinu dana. Bolesnika je potrebno podučiti o važnosti tačnog uzimanja svih propisanih
lijekova , ali i prevencije komplikacija. Za to se provode funkcionalni testovi jetre, audiogram i
kontrola vida. Izgled bolesnika je često normalan često je mršav i koža je blijeda. Mirovanje je vrlo
važno.

Učestala je prisutnost subfebrilne temperature, puls je brži što je temperatura veća, a moguća je
pojava i hemoptoe. Prisutan je umor, malaksalost, kašalj, gubitak apetita, pojačano znojenje.

Novootkriveni bolesnici i bolesnici sa recidivom hospitalizuju se dok nalazi sputuma ne budu

negativni.

Medicinske sestre štite bolesnika od bolničkih infekcija, ali moraju provoditi i mjere lične zaštite.

Prevencija tbc se provodi:

-Provodi se cijepljenjem BSG vakcinom osoba koje se nisu zarazile. Cjepivom se daju oslabljeni bacilli
goveđe tuberkuloze koji u ljudskom organizmu ne uzrokuju tbc već potiču na stvaranje djelimične
otpornosti

-otkrivanje novooboljelih od tbc sistematskim pregledom

-izolaciji zaraznog bolesnika

-jačanje opornosti organizma koja se postiže pravilnom ishranom tjelovježbom, dobrim higijenskim
navikama

-poboljšanje socioekonomskih uvjeta i standard života.

-mjere asepse i antisepse odnosno dezinfekcije i sterilizacije (važan je pravilan postupak sa

sputumom i pljuvačnicama),

-redovno pranje ruku.

 8. PLEURALNA PUNKCIJA- tehnika izvođenja i zadaci medicinske sestre

Pleuralna punkcija je medicinsko tehnička radnja pri kojoj se igla uvodi u pleuralnu šupljinu radi
aspiracije tečnosti, gnoja, krvi i vazduha.

Pluća su čvrsto obavijena visceralnom pleurom (pleura visceralis). Parijetalna pleura (pleura
parietalis) oblaže torakalnu šupljinu, medijastinum i dijafragmu i prelazi u visceralnu na plućnom
hilusu. Ova dva lista grade pleuralnu šupljinu (cavum pleurae).

Indikacije su kada negativni intrapleuralni pritisak postane pozitivan usljed:

-pleuralnog izljeva (hydrotoraks)

-nakupljanja gnoja (emphyema pleurae)

-nakupljanja krvi (haematothorax)

-nakupljanje vazduha (pneumothorax)

Pleuralna punkcija se izvodi u kabinetu za pleuralnu punkciju, izvodi je ljekar, dok sestra priprema
bolesnika i potreban materijal, asistira za vrijeme zahvata, zbrinjava bolesnika nakon intervencije,
njeguje ga i kontroliše vitalne znake kao i opšte stanje bolesnika i dijagnostički materijal šalje u
laboratorij.

Svrha pleuralne punkcije je dijagnostička i terapijska.

Kod dijagnostičke punkcije punktat se šalje na

- makroskopski pregled

- citološku pretragu

- mikrobiološku pretragu

- biohemijsku pretragu.

Laboratorijski se može utvrditi je li pleuralni punktat transudat ili eksudat.

Transudat je filtrat plazme koji nastaje zbog povećane propustljivosti kapilara (kod insuficijencije
srca, ciroze jetre, bolesti bubrega). Tekućina je siromašna bjelančevinama, nema leukocita, bistra je,
a specifična gustoća joj je niža od 1015.
Eksudat je tekućina bogata bjelančevinama, mutna je zbog većeg broja leukocita, a nastaje zbog
lokalne upale ili tumora. Specifična gustoća eksudata je veća od 1018. Izljev može biti i hemoragičan
što je posljedica traume ili tumora.

Vađenje pleuralnog izljeva ima i terapijsku svrhu. Veće količine pleuralnog izljeva izazivaju dispneju i
bol pa ga je potrebno evakuirati.

Evakuaciona punkcija se radi kada nivo pleuralnog izljeva ugrožava vitalne funkcije bolesnika (kolaps
pluća).

Prije izvođenja intervencije potrebno je psihički i fizički pripremiti bolesnika.

Pri psihičkoj pripremi bolesnika treba objasniti postupak i razlog izvođenja punkcije. Zbog otežanog
disanja bolesnik katkad sam traži pomoć.

Pri fizičkoj pripremi bolesnik sjedi na stolici sa naslonom tako da je opkorači. Medicinska sestra mu
pomaže skinuti gornji dio odjeće , a pri tom stoji na suprotnoj strani od one na kojoj se vrši punkcija.
Jednu ruku podvlači iznad bolesnikove glave i hvata suprotno rame, a on se čelom nasloni na njezin
lakatni prevoj. Drugom rukom hvata bolesnikovu ruku i drži je iznad njegovog tjemena, tako da cijelo
vrijeme kontroliše puls. Takav položaj omogućava maksimalno proširenje međurebarnog prostora na
strani određenoj za punkciju. Punkcija se može izvesti i u bočnom položaju ukoliko bolesnik ne može
da sjedi. Pod pojas donjeg dijela pidžame podvuče se mušema sa kompresom radi zaštite odjeće.

Za punkciju je potrebno pripremiti:

- zaštitnu kompresu i nepropusno platno

- sredstva za zaštitu osoblja (hirurške maske, pvc pregače, pvc rukavice, sterilne rukavice)

- pribor za čišćenje i dezinfekciju kože: benzin, alkohol, jod

- sterilne komprese, sterilni peani

- pribor za lokalnu anesteziju (sterilna šprica,igla, anestetik)

- pribor za punkciju (troglava šprica Rotanda, igle, posuda za sakupljanje punktata)

- aparat za aspiraciju punktata (koji radi na principu negativnog pritiska u graduisanim

staklenim bocama)

- epruvete za uzimanje dijagnostičkog materijala

- odgovarajuće uputnice

- leukoplast
Ljekar određuje mjesto punkcije na osnovu perkusije, auskultacije i rendgenskog snimka pluća.
Ubodno mjesto je uz gornju ivicu donjeg rebra. Punkcija se može vršiti u prednjoj, srednjoj ili zadnjoj
aksilarnoj liniji.

Ljekar izvodi punkciju u sjedećem položaju, uz asistenciju medicinske sestre. Prvo dezinfikuje ubodno
mjesto, zatim navlači sterilne rukavice i sterilnom špricom sa iglom vrši ubod i aspirira tečnost.
Medicinska sestra priprema sterilne epruvete za prihvatanje punktata, zatvori ih i odloži u stalak.

Ukoliko se radi evakuaciona punkcija, skida se šprica sa igle i dodaje nastavak koji se povezuje sa
aparatom za aspiraciju. Kad se tečnost aspirira, regulator na igli je na poziciji zatvoreno. U pleuralnoj
šupljini pritisak je manji od atmosferskog, te se tokom rada mora voditi računa da vazduh iz
spoljašnje sredine ne prodre u nju. Sadržaj iz pleuralne punkcije ne sminje se naglo drenirati, jer su
moguće komplikacije, kao što su krvarenje u plućima ili kolaps.

Tokom punkcije sestra kontroliše puls, disanje i boju kože, a po obavljenoj intervenciji ubodno mjesto
prekrije sterilnom gazom i pričvrsti leukoplastom. Bolesnik se odveze u kolicima u sobu smjesti u
krevet u Fovlerovom (polusjedećem) bočni položaj na zdravoj strani, a nakon obilne evakuacione
punkcije liježe na punktiranu stranu kako bi se pomogla kompresija ubodnog mjesta.

Dobiveni punktat se izmjeri, a podaci o izgledu, količini, boji ubilježe se na temperaturnu listu. Uzeti
uzorci se šalju u označenim epruvetama, uz pravilno ispunjene uputnice na mikrobiološki laboratorij
(sterilna epruveta), biohemijski i citološki (hemijski čiste epruvete).

Upotrebljeni materijal se raspremi , igle i metalni dijelovi se odstranjuju u posude za infektivni

materijal, instrumenti za višekratnu upotrebu se očiste, dezinfikuju i pripreme za sterilizciju.

9. EKG

Ekg ( elektrokardiografija ) predstavlja grafički prikaz električnih potencijala nastalih u srcu.

Indikacije za ekg su:

• Bolovi u predjelu srca
• Otežano disanje
• Hipertenzija
• Srčane anomalije
• Plućna oboljenja
• Krize svijesti
• Disbalans elektrolita u krvi utd.

Šrčani mišić se ritmički skuplja i širi kao dvostruka pumpa, zahvaljujući postojanju jedne
vrste ćelija od kojih je izgrađen tzv. prirodni srčani pejsmejker. Te ćelije grupisane u tzv.
sinusnom čvoru stvaraju slabu električnu struju u obliku ritmičkih impulsa koji se sprovode
do svih dijelova srčanog mišića. Impulsi prouzrokuju naizmjenično grčenje i opuštanje
srčanog mišića što ima za rezultat rad srca. Električni impulsi se kroz različita tkiva prenose
do površine tijela gdje ih registriraju specijalne elektrode i odvode u aparat za registraciju-
elektrokardiograf. Da bi se impuls kojeg stvara srčani mišić mogao registrirati potrebno ga je
elektronski pojačati.
Princip rada aparata je da žica koja se nalazi u elektromagnetnom polju oscilira kada kroz nju
prolazi struja koja je odraz srčane električne aktivnosti i registruje se na papirnatoj traci kao
elektrokardiogram.
Elektrokardiografska traka je standardno kalibrirana u obliku kockica i linija različite
debljine. Između dvije linije se nalazi 5 kvadrata. Horizontalna osa ove trake predstavlja
vrijeme (dužina od 5 mm predstavlja vremenski interval od 0,2 sec), a vertikalna osa
predstavlja napon u voltima ( dužina od 10 mm predstavlja naponski nivo od 1mV).
EKG traka kreće se kroz aparat brzinom od 25 mm u 1 sec.

Signali koji se detektuju elektrodama zovu se odvodi.

Elektrokardiogram bilježi 12 odvoda:
-tri bipolarna ili standardna odvoda (I,II,III)
-tri povećana unipolarna odvoda ekstremiteta (aVR, aVL,aVF)
-šest prekordijalnih odvoda (V1,V2,V3,V4,V5,V6)
Bipolarni odvodi registriraju razliku potencijala između dvije tačke na istoj strani trougla
(Ajnthovenov trougao).
I odvod je spoj desne i lijeve ruke,
II odvod je spoj desne ruke i lijeve noge,
III odvod je spoj lijeve ruke i lijeve noge (jedna elektroda je pozitivna, dok je druga
negativna).

Postavljanje elektroda na ekstremitetima

Unipolarni povećani odvodi ekstremiteta snimaju se tako da se dva ekstremiteta preko
otpornika vezuju za negativan pol elektrokardiografa, a pozitivna elektroda se postavlja na
desnu ruku i obilježava se sa aVR (Right arm), lijeva ruka sa aVL (Left arm) a lijeva noga sa
aVF (Foot), dok se elektroda za uzemljenje obilježava sa aVN (Null). Elektroda R je crvene,
L žute a F zelene boje tako da u smjeru kazaljke na satu podsjeća na semafor. Oznaka a
(augment) –povećan, V (voltaža). Elektroda N je crne boje. Na mjestima gdje se stavljaju
elektrode treba navlažiti kožu kako bi se omogućila bolja provodljivost struje. Elektrode se
spajaju na obje ruke i lijevu nogu, dok se na desnu nogu obično spaja elektroda koja služi kao
uzemljenje.

Postavljanje elektroda na prsima

Prekordijalni odvodi snimaju se tako da se jedna negativna elektroda spoji sa nultom tačkom
koja se dobije kada se preko otpornika spoje tri mjesta koja se koriste za snimanje bipolarnih
odvoda.
Postavlja se šest prekordijalnih odvoda. Zovu se tako jer se elektrode za njihovo snimanje
stavljaju na stijenku prsnog koša, dakle ispred srca (prekordijalno). Označavaju se sa V1-V6
V1- 4. interkostalni prostor parasternalno DESNO
V2- 4. interkostalni prostor parasternalno LIJEVO
V3 - izmedju V2 i V4
V4 - medioklavikularna linija, peti interkostalni prostor
V5 - peti IKP u prednjoj aksilarnoj liniji
V6 – peti IKP u srednjoj aksilarnoj liniji

Priprema prostora

Prostorija u kojoj radimo ekg ne treba biti hladna da ne bi došlo do drhtanja tijela koje izaziva
smetnje pri snimku.

Priprema bolesnika je psihička i fizička.

Psihička priprema podrazumijeva da objasnimo bolesniku postupak samog pregleda na
jednostavan način, kao i važnost samog pregleda za dijagnostiku.
Fizička podrazumijeva da bolesniku kažemo da prsni koš oslobodi od odjeće, također predio
oko zglobova na rukama i
nogama, da legne ravno na krevet ili ako bolesnik ne može leći ravno ekg možemo raditi i u
polusjedećem položaju.

Ukoliko bolesnik sam ne može se pripremiti za snimanje ekg-a, medicinska sestra je dužna da
mu u tome pomogne.
Postupak snimanja EKG-a
1. Predstaviti se bolesniku, utvrditi identitet bolesnika, objasniti i raspraviti s bolesnikom
postupak snimanja EKG – a kako bi bili sigurni da je bolesnik razumio postupak.
2. Osigurati privatnost (paravan) ukoliko ekg radimo u bolesničkoj sobi.
3. Oprati ruke i dezinficirati ih.
4. Uputiti bolesnika da oslobodi prsni koš, te donje dijelove ekstremiteta Kako bi mogli
pristupiti mjestima za postavljanje elektroda.
5. Smjestiti bolesnika u udoban položaj, ležeći ili sjedeći. Kako bi osigurali optimalno
snimanje EKG - a i udobnost bolesniku.
6. Prikopčati 10 elektroda, a to je preduvjet za snimanje EKG - a.
7. Zamoliti bolesnika da miruje i pokuša suzdržati se od pokreta, te normalno diše. Kako
bi postigli optimalno snimanje EKG - a bez smetnji koje uzrokuju mišićni pokreti.
8. Pokrenuti snimanje EKG - a, ovisno o vrsti uređaja. Način snimanja EKG - a
(automatsko, manuelno) ovisi o proizvođaču uređaja koji se koristi.
9. Na dobivenoj traci EKG - a označiti: ime i prezime bolesnika, godina rođenja, datum i
vrijeme kad je urađen snimak.
10. Bolesnika obavijestiti da ste završili sa snimanjem i da će te otkopčati elektrode.
Bolesniku će biti lakše ako bude informiran i prije i tijekom provođenja dijagnostičkog
postupka.
11. Bolesniku dati ubruse da se obriše te mu pomoći da se obuče ukoliko mu je pomoć
potrebna. Gel zbog svoje ljepljivosti i vlažnosti uzrokuje nelagodu kod bolesnika.
12. Informirati ljekara te mu dati na uvid snimljeni nalaz EKG – a. Ljekar će na osnovu
nalaza EKG - a odrediti daljnje postupke kod bolesnika.
13. Uredno složiti elektrode, dezinficirati aparat i elektrode, aparat prekriti kompresom i
uključiti u struju.

10. PRIPREMA PACIJENATA ZA ARTERIOGRAFIJU I DRUGA ISPITIVANJA SRČANIH BOLESNIKA

INVAZIVNE METODE PRETRAGE

KATETERIZACIJA DESNE I LIJEVE STRANE SRCA uvođenjem katetera kroz femoralnu ili kubitalnu venu
u desnu stranu srca ili kroz perifernu arteriju u lijevu stranu srca pod kontrolom rendgenskog aparata
pretraga daje uvid u abnormalne spojeve između desne I lijeve strane srca te stepen oštećenja
valvula.

ANGIOKARDIOGRAFIJA je rengenski prikaz velikih krvnih sudova I šupljine srca ispunjenu kontrastom.

KORONAROGRAFIJA uvođenje katetera u aortu I ubrizgavanjem kontrasta omogućuje se rengenski

prikaz koronarnih krvnih sudova I smetnje protoka krvi kroz njih.

ANGIOGRAFIJA je rendgenski prikaz krvnih sudova ispunjen kontrastom (prikaz arterija –

arteriografija, prikaz vena – flebografija).

Dužnosti sestre u pripremi srčanih bolesnika za invazivne metode pretrage jesu:

1. Psihička priprema, bolesnik potpisuje saglasnost

2. Fizička priprema:

- na dan pretrage bolesnik mora biti na tašte

- bolesniku treba obrijati mjesto na kojem će se uvesti kateter

- bolesniku se uvodi i.v. kanila

- pola sata prije pretrage prema odredbi ljekara bolesniku treba dati sedative

- do mjesta pretrage bolesnik se odvozi ležeći u krevetu

- uzeti propratnu dokumentaciju: historiju bolesti, ekg, rtg pluća I srca, nalaz UZV, ergometrije,
koagulograma

Postupci nakon pretrage:

- bolesnik se vraća u sobu u ležećem položaju

- potpuno mirovanje sljedeća 24 sata

- kontrola ubodnog mjesta koje je prekriveno smotuljkom sterilne gaze I dvostrukim

kompresivnim zavojem

- kontrola krvnog pritiska I pulsa posmatranje boje I količine izmokrenog urina prvih šest sati
nakon pretrage

- ako je pacijent dobio kontrast treba popiti što vise tekućine kako bi se kontrast što prije
izlučio iz organizma

- skidanje prvog kompresivnog zavoja nakon 8 sati uz kontrolu ubodnog mjesta

- skidanje drugog kompresivnog zavoja nakon 24 sata uz kontrolu ubodnog mjesta

- potpuno ustajanje nakon 24 sata.

11. UZIMANJE UZORAKA KRVI ZA LABORATORIJSKE PRETRAGE

Venopunkcija ili vađenje krvi

Venopunkcija je rutinska metoda uzimanja venske krvi kojom započinje gotovo svaka dijagnostička
procedura. Venopunkcija je invazivna dijagnostička pretraga, kojom se pomoću sterilne igle ulazi u
krvni sud i skuplja krv u za to odredjene sterilne epruvete. Obično, pretraga se vrši u predjelu prednje
kubitalne jame (kubitalna vena). Uloga medicinske sestre tehničara, priprema bolesnika psihička i
fizička i priprema matrijala za venopunkciju i izvođenje dijagnostičke procedure. Sestra treba da
objasni bolesniku o kakvoj se dijagnostičkoj proceduri radi, kratko jasno na naćin da ju pacijent
razumije, na taj način povjerenje i saradnja pacijenta biti će veća. Potrebno je da bolesnik bude na
tašte, što znači da prije vađenja krvi nije uzimao hranu 12 sati.
Sestra priprema potreban materijal za vađenje krvi:

- Rukavice za jednokratnu upotrebu,

- odgovarajuće sterilne epruvete,

- sterilnu iglu,

- vakutajner,

- sredstvo za dezinfekciju ubodnog mjesta,

- jastučiće vate ili tupfere,

- flaster,

- esmarhovu povesku,

- posude za odlaganje upotrijebljenih igala i materijala.

Izvođenje procedure

Sestra provjeri identitet pacijenta, objasni mu da će uzeti uzorak krvi i objasni mu samu proceduru
vađenja krvi, pokretni pacijenti sjede na stolici sa rukom naslonjenom na sto. Sestra navuče rukavice,
stavi esmarhovu povesku iznad izabranog ubodnog mjesta, pri odabiru mjesta uboda najčešće se
odabiru kubitalne vene iako se u slučajevima otežanog odabira ubodnog mjesta mogu kao mjesta
uboda koristiti dorzalne vene na šaci, zamoli bolesnika da stisne šaku, palpira venu, vrši dezinfekciju
ubodnog mjesta. Sestra lijevom rukom imobiliše venu pritiskajući palcem ispod mjesta uboda i čvrsto
zateze kožu. Kada je sestra u veni lijevom rukom fiksira vakutajner, a desnom stavlja epruvete na
slobodni dio igle naizmjenično.

Pacijent pruza šaku i sestra skida esmarhovu povesku, a potom vadi iglu iz vene. Nakon uzimanja
uzorka krvi na mjesto uboda staviti jastučić od vate i čvrsto pritisnuti 2-3 minuta ili dok krvarenje ne
prestane. Objasniti da slab pritisak može dovesti do stvaranja hematoma. Upotrijebljeni materijal
odložiti na odgovarajuća mjesta predviđena za te svrhe.

Najčešća komplikacija je hematom na mjestu uboda. Infekcija može da nastane zbog loše izvedene
procedure vađenja krvi.

Epruvete za uzimanje krvi:

Uzorak krvi se uzima u standardizirane sterilne epruvete koje mogu sadržavati različite dodatke
(antikoagulanse, konzervanse), a vrsta dodatka razlikuje se prema boji čepa na epruveti

ljubičasti čep - hematološke pretrage KS, KKS, DKS (antikoagulans EDTA-etilen diamin tetra sirćetna
kiselina)

plavi čep - koagulacijske pretrage (antikoagulans natrij-citrat)

crveni i žutim čepom- biohemijske pretrage/serum (bez antikoagulansa)

zeleni čep – biohemijske pretrage/plazma (heparin)

crni čep - sedimentacija (antikoagulans natrij-citrat)

sivi čep – određivanje glukoze