ป็ฉสู 15ท'?

เท ฒุห5สักร1ซี่ ๖๔๓๖

ร010 ๓ฒั*,

ผระ51ซี่ กฉีเ*เฟ้

959.3035

ปึ657ชิชิ

ฉ, 1
วเฆ^ก สโ) 00^0011
 จสฒชฒุพ๊Xฑด้เ9
ใข!เด์งี11(3ะ|ส33มเกสั!เร์ไงี
รีฉสู พฑที่ท ฒ(ก^กราข่ ๖๔๓๖
^^๙

;กร01เ( เทฒิ*,

ฃ4ร;^ซี่ (!ข์!มฟ้

วฆ์ดี
แ^.'ๆ^เ^
 เ-•'เ

‘ เ V

*' V‘ *■‘^ V
'I

- ^0^5. - /,
0^-เ/^
V

' .V รี-' ' V 1 ■|(* -

!^'(เๆ0
 คำนำ

นายแพทย์ปราโมทย์ โสภาคย์ มิหน"ง์สอมายงราชเลขาธการขอให

นำความกราบปงคมทลพระกรณา ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตพมพ

จดหมายเหฅพระราชกิจรายวไเในพระบาทสมเด็จพระจลจอมเกลาเจาอย่หว

เพอแจกในงานพระราชทานเพลิงศพนางจงกลน โสภาคย์ ภรรยา ความ

ทราบผาละอองธลิพระบาทแล*ว ทรงพระกรณาโปรดเกล*า ฯ พระราชทาน

พระบรมราชานญาต

สมดจดทมายเหตุพระราชกิจรายว*นในพระบาทสมเด็จพระจุลวิอม-
เกล*าเจาอยู่หำ มีฉบไแก็บรำษาไว้ที่สำนํกราชเลขาธิการ ฅงแฅ
๒๔ฒ๐ จนถงบี่สินร็ชกาล แด่บางบี'ก็ขาดหายไป ตไเสมดเหล่านเบ็๋นส

สำหรไ]จดบไเทึกรายวไเ ซึ่งสมเด็จ ๆ กรมพระยาเทววงศ์วโรประการ

ทลเกล่า ๆ ถวายในการขนบี่ใหม่ เล่มแรก คือ เล่มบี พ.ศ. ๒๔๒๐

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลำเจำอยู่หำ ทรงบไเทึกเองเกือบตลอดท\ล่

ต่อจากนนจึงโปรดใท้ผ้อื่นบไเทึกถวาย

ถึงร'ชกาลที่ ๖ พระเจำบรมวงศ์เธอ กรมหลวงปราจิณกิฅิบดี

ตรำสำให้คดขนทูลเกลำ ๆ ถวายพระบาทสมเด็จพระมงกฎเกลำเจำอย่หำ

ส่วนหนึ่งเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖ 0 และต่อมาเมื่อสินร*ชกาลที่ ๖ แลำ พระบาท

สมเด็จพระปกเกลำเจำอยู่ชฑัทรงพระกรุณาโปรดเกลำ ๆ พระราชทานหอ

พระสมคหลวงให้เบีนสมบ'ดของหอพระสมุดสำหร*บพระนคร ซึ่งไค้เปลี่ยน

สมุดเหล่านนจึงตกไปเบีนสมบัติของหอสมอ
มาเบีนหอสมดแห่งชาติบำนึ่
แหงชาฅิดๅย หอสมุดแห่งชาฅิไค้อนญาฅให้จํดพิมพ์ขน!นโอกาสต่าง

เบนลาดบมา โดยแบงออกพิมพเบนฏๅด 6^ จนหมดต่นฉบ่บ ปราก!]ว่ามี

ผูนยมในสารดฤะของจุกหมๅยเหตุพระราชกิจรายวนนีอย่างกวางขวาง และ

เบนทเสยคายกนทหมดฉบบดางคูย่เพี^งแพิ4 ไม่มีโอกาสจะไค้อ่านทราบ

กวามอ'นมีอย่ต่อมา

เมอพระบาทสมเคจุพระเจาอยู่หว มีพระราชประสงค์ให้หาต่นฉบ\|

หนงสอทมอยูในสำนกราชเลขาฐิกาาเ,พือพิ3าพพาะ7าชทานในงาม,ดพ

หลวงประเสร^ไมดร (วงศ โชติกเสถียร]เมือบ่พ.ศ.๒(เ;๑๒ สำน”กราช

เลขาธิการจงไค้คดจดหมายเหตุพระาาชกิจุาายๆ'นในพาะบาพส3นด็จพระ-
จุลจอมเกลาเจาอยูหว เลมบ พ.ศ. ๒๔๓® ฅอจากทีไดคดขนไว้ในร'ชกาล

ที ๖ นำขนทูลเกล่ถี ๆ ถวาย ก็ตำงคำยพระราชประสงค์ และทรงพระ

กรุณาโปรดเกลา ๆ ให้พิมพ์ขํ้นพระราชทานเบ่นจำนวน ๒,00 ๐ ฉบ'บ่

เบ่นกรงแรก

จดหมายเหตุพระราชกิจรายวนที่ทรงพระกรณาโปรด!,กลำ ๆ พระ

ราชทานพระบรมราชานุญาฅให้พิมพครำมี เบ่นจดหมายเหต ๆ ฉบ'บ่บ่

ต่อมา คือ บีฉลู เอกศก พ,ศ. ๒๔๓๒ และใค้จำพิมพ์ภาพประกอบก'บ่

จดทำกำอธิบายเชิงอรรถในบางแห่งเช่นคราวก่อนดำย.

สานกราชเลขาธการ

11^.71 ๘' ๒01'๑๙'

 เมอความทรามผาละอองธลพระบาทว่าจงกลณถงแก'กรรม ไดํทรง

พระกรณาโปรดเกล^า ฯ พระราชทานพระบรมราชานเคราะหโนการนำศพ

กลไเโดยทางเครองบน มาเพอบำเพ็ญกศลตามประเพณ พระราชทานนำ

หลวงอาบศพ และสวดพระอภิธรรมให้ ๘ คน และทรงบำเพ็ญกุศล

ส”ตมวารพระราชทาน พร'อมท”งทรงพระกรณาโปรดเกล^าฯให้เลขาธการ

พระราชว”งอ'ญเชิญพวงมาลาของหลวงและของสมเด็จพระนางเจ*า ฯ พระ-

บรมราชินํนาถมาพระราชทานไว้หน*าห้บศพ คร”นถงวาระทจะพระราชทาน

เพลิงได้ทรงพระกรณาโปรดเกล*า ฯ พระราชทานพระบรมราชานุเคราะหํ

รวมท”งการพระราชทานเพลิงและการพิมพ็หน'งสอจดหมายเหตพระราชกจ

รายว”นในพระบาทสมเด็จพระจลจอมเกล*าเจ*าอย่ห”ว น'บเมนพระมหากรณา

ธิคุณล*นเกล*าลไ!กระหม่อมหาทสุดมได้ แม้ว่าจงกลณจะไม่ได้เบ

ขไราชการสำน'ก แฅ่ก็ได้ร”บพระมหากรณาธิคณอย่ตลอดเวลาทม้ชิวิดอย่

ซงจงกลณรูสกซาบซงและสำนกในพระมหากรณาธิคณอย่เสมอ หากม

ญาณวิถใดได้ทราบถงพระมหากรุณาธกุณททง ๒ พระองค็๋ได้ทรงพระกรณา
ฐ/^ 0/ ^

โปรดเกลา ฯ พระราชทานในครงนด*วย คงจะปลาบปลมและสำนกใน

พระมหากรุณาธิคุณเบนอย่างยง ขไพเจ*าซงเบนข*าทลละอองธลิพระบาท

ร้สกสำนกในพระมหากรุณาธิคุณเบนล*นพ*น ทได้ทรงพระกรณาโปรดเกลไฯ

พระราชทานต”งแต่วาระแรกจนถงวาระสดทไยน.

นายแพนย ปราโมนย โสภาคย์

เดกทเมิงแกวปีาภล โสภาคด็
 -I

พระที่นํงวโรภาษพิมานในบจจุบํน

พระที่น“งเวหาศจำรูญในบจจุบํน
 ประตูเทวราชครรไล ถ่ายจากทิศตะว่นออก

ประตูเทวราชครรไลในบ้จจบํน ถ่ายจากทิศตะวนตก
พระแท่นเศวตฉตร ในท่องพระโรงพระท้น“งวโรภาษ- พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลํ^าเจุๅฎย่-^'^

พิมานตามที่เห็นในบ้จจุบ่น ทรงเครืองจกรพรรดื้จีนที่ช่างจีนเขียนข^ บจจุบนน็

อยู่ในพระที่น้งเวหาศจำรูญ
 ฒ■เ

หอเหมมณเฑียรเทวราช เทวรูปพระเจำประสาททองในหอเหมมณเฑียรเทวรๅช
 ภายในห่องทรงพระอ'กษรบนพระที่นํง้เวหาศจํๅรูฏ]

( พระบรมรูปทรงเครืองจกรพรรติจีน ติ3 พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจอมเกส่าเจี'ๅฏ

 ตู้ประดิษฐานพระพทธรูปและบายที่หืองโถงชั้นบน พระที่น“งเวหาศจำรฌ

(ตู้กลางประดิษฐานพระพุทธรูป ตู้เบองซ้ายในภาพประดิษฐานพระบายพระปรมาภิไธยพระบาบสม

พระจอมเกซ้าเจ็โอยู่ซ้ว และสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ตู้เบองขวาประดิษฐานพระบายพระ

ภิไธยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกซ้าเจำอยู่ห'ว และสมเด็จพระศรีพ'ชรินทราบรมราชินีนาถ )
พระแท่นเสดจออกขุนนางผายใน บนพระที่น“งเวหาศจำรฌ
พระแท่นบรรทมพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล็าเจ็าอยู่หำ บนพระที่นำเวหาศจำรฌ
 --#®^

'เ^*^

มุมหนึ่งของท่องพระโรงชนบนพระที่น^งเๅหาศจำรณ

(พระบรมรูปทรงเคร็องจีนที่เห็นในภาพเบํ้องซ้ายเบนพระบรมรูปพระบาทฒเด้จุพ7ะจลจอมเกล่ๅเจุำฏ^^

เย้องขวาต๎าลงมาเล็กน้อย เบนพระรูปพระเจาบรมวงศ์เธอกรมหมึนวิษณุนาก^กา5ร)
เ^*^ ^X’'

อ่ฒจํนทร์ทางขนพระที่นํงเวหาศจำรูญดืานหนำ บนชานอ'ฒจนทร์ทอคพระเกำอสํๅไ;!รบประทบ

ออกขนนางผายหนำ
 “พระพุทธรูปปางลอยถาด สร"างในรชกาลที่๓ พระบาทสมเด็,

พระจอมเกลาเจาอยู่ห'ว ทรงพระราชอุทิศแด่สมเด็จพร*;เจุ่ๅปรูๅลๅฏ^
บจจุบันนั้อยู่ในหอพระราชกรมานุสรู ในวดพระศรีรตนศาลดๅรูๅ3^ 0
 ^ 23 1^13,1*011 7;^ -’ ^กํปีทฝ 23 81111ง61ก 1.0ถเ [82-283] ผ//(■*‘1 1090

, 'ว์น^ 'V^./^0 โ^^^^ I ย่^, ^ •๘^

17^1^ ใ^^I(ะVIไไ^วิ' 1ใ^พ}ะท^โ)๚วร^ง'เ?จก3‘}^น่^ใ^(^โ^

ก^ม^1!{จ!ใป{/ล1ก^7:{ฯV)17จV^'?/จ77จ7^^7ก1^177ห7:^'ฝ^'?/7ก

ม7{ก์^'ไจโ!^?เพ7^1^177^/^^7177711^ พ7ะ?/7 V/นพ7:ภฯ/พ)ไจก7717110 พ7'^777^1(7(7:^ม!กพ7^

^ษา/กวกพ7:^7'กน?^?/พ)ภ)7 ^ ^ ^

{วจภ11)ซ)777เ?/ษพ7711)พ?/มเกวพ7:?^V^กว/ใ/ก็/เกVโพ7-,ภๆ/โ/)โจแกโกโ!ก็)พ7ะ^}แจก7^V^

ก็ภ?/)พ^ โพ^ก็วืป7)พลกจว7, ก็?)กกโ?/ก็จ/จกโ//ะก)^7กไ/ๆ/โจ?^ '^โ/ก็/พกโกVไกก็/’'ก^กก

พ7ใก็/7ก!!?/)ก็//)ภพพ)!!กว'{เกกเโ?ก็^ โๅ/ก็/โพ7ะภ/ก็เโ!ไ/โโ/////โ/)โ!)!จ'พ7’-^^1) โกแพก

โ?(โ!ไ!!ก็/'ว?ไ!7/ก็?)ก7 พ7ะ!ก็ก็/7โ!07โ/!?จก77!พ7โเก็ว!7ก็1โ/71ไ!ก7โไโกวๆโ/'ก็ก็พ'โก็ก็/1710 7เพ)ก

โก็กโจ)พ)โ!พวงก็/ควก็)ก็/โ/โก็โ/โ!?^เก?ก็' ฯ 1)7)พพ?งจคม!!/?)ก?โโเ7พ?7ก!โ^เกก71โ?1วพ77

//จ//) /]/กมโพ7ะเ/ภ/ว7071?เ7จก77เๆ!??!ก็)โ^มวโ/เม?(ว?/? )^/ก็พ7ะพพ?7โ/

?7กก็)!โ/จโ/)}:ภๆ/โก็!ภมก็/ พ7ะพพ?71/'•^^ก็/ก็ก็ ‘^พ7'7ก็/ง?17ะภๆ/จก็?/)วกยเ)'ก''โV?กะ

จ?\ว? จ/ม^* เ/0Iๆโ^^เ ^^^* เว/^0^'ว! 0เช/\ 90?\ แ^ ^991 0ษ^ จ^ 0/^94^ เ1'7^ .^.^.^1 /^!/

??7:แก็งพ)ม]จโ?!ๆ/ ก พ}ะ! ใ?ก็/ซก 0^ โม7ะโไก็โก็โก็ก็?ก็)โก็/) * V!? ะ) เ?ก็ปีงเม).

ะ)ใ/^งเ[ม)โ?ก็/^ พร:โ}?/

1!โก็//พ77โ'?}จ •ก ?!7ะ{โ?/!โ!'/ก็//ก็)!พว!โก?เโแ/?ก็^โโก็ะก้มโพก็? 0 พ7ม)?ก็ก!!พฯ(7 ^ พ7ะแใก็

ไ/ // ! ไ ก็/// / ก็ /
ภ?โม7ะก}โพว71ก็0 โ)7พ?ะกร

ภ4 เ?๙ ว//^ 9^โ4 ?๙I/ ^เ^โฐ 4]ไ}1^^

^ ก็ก็^7[จฅ7:ก^ฬ11เก็)ไ^711ก็7^เก็^จบ่ก็/

โก?7ห7:197)'^ฬภก ไ?^7ะ'^ๆก็/ภIเบะถก/พ/จโ^179)พ)}ว\

ก็)เก็}นจจถฬ)งก็/ะโแ^พ}-^ใจ/เ^
/อก็ก็/ โ^จจ:7ฝพ17ะภก็/)าฟก็ใ?เ7ะใ!/โ}!^บ)
โก้,

ก็ว\ใ{//)'บใ/I\ะ-• ก็เไกพก้ ไ^ พ^
, แก้วโเจ7โ'?!)ใ/)ก้ม[โ
''

ตำอย่างลายมือที่จดบนทึกจคหมายเหตุพระราชกิจรายวน เล่มบพุทธศํฤราช ๒๔๓๒ ที่คดขนพิมพ"ค

 I

จ'^-; 3*15 ^

'/'ค้''^)*.•.■'^' •-''- -

** ^ '- *

^ * .■แ ^
' ''^ ^■เ^•ชุ่(5*#^
^4'*ร่5*#^ *‘^

11^* '

‘ * - * /',

!จุ,V^■-^'
;' -*;ส์•จี^^* ^^ ’ ‘ร

■ ^ย้ไ1.'^!"^^,!^-’ 'ม่?^-;^?ซี^;^ '.5'-*^ - ' ,

;^ ' V. '^ำ^' :-* '^^^ ' ^'\*** *1*'* '^" 4.’ - ^๘เ^.'

’ V .
•' "“’ ^■■'^'(^:-^*’!,5สเฟิเ^?- ^-.

^ เ-
\เ^"

:*'- * *

▼ ^ V ’ -. * ■'- ^ V-
.
■^ '

, *'
^'' 5 ' 1

X.; 5^- ' '

.* ** เ,.'
$^■
:ส
^''■’เ4--(^ -*' 4
^•^’จะ ' โ"-'*..*
"

. I

เ^' .‘^
 จดหมายเหตพระราชกจรายวน
ในพระบาทสมเด็จพระจลจอมเกฒ้เจ'าอยู่หว
บฉล จลศกราช ๑๒๕๑

ว'นที่รํชกาล ๗๔๔๗ วไเ ๒ ๆ ๕ คํ่า บื่ฉลูเอกกก ๑๒๕®

ว"นท้ ๑ เมษายน ร้ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

ว”นนมีการสโมสรสำราญบี่ใหม่ พระเท้อยู่หำเสด็จออกทองพ
กลาง ประชมพระบรมวงษานวงษ์ร”บพระราชทานอาหารคํ่า ๒ ทุ่มเสศ
เลิกประชมที่นไเ แลำพระราชทานฉลาก ขํ้นฉลากที่คำนฅว”นออก
๔ ทุ่มเสศเสด็จประท”บในเคนที่ลานน่าพระที่น’งดสิตมหาปราสาท ซึ่งมีลค
พระองค์เจำดวงประภา'’ ๓ ยามเสดจขนทางพระที่น'งจำรี
อนึ่ง เชำว”นนึ่เบ็นว'นบำเพ็ญพระราชกศลกาลานุกาลพิธีฅรุศ โป
ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช’''เสด็จออกบำเพ็ญพระราชกุศล.

ว”นที่ร”ชกาล ๗๔๔๘ ว”น่ ๓ ๆ ๕ ค์า บื่ฉลเอกศก ©๒๕®

ว‘นท้ ๒ เมษายน รํฅนโกสินทรศก ๑0๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาสามยามเสก เสดจออกว’คพระศรีร”คนศากคาราม ในการ-

สวดมนธ์พิธีศรีสจจปานกาล ขนทางพระที่น’งจำรี ๔ ท่มเสศ ว”นนึ่ เมื่อ
พระสงฆ์สวดมนต์ พระราชทานคราฅํ้งสมเดจพระเจำนำ]งยาเธอ พระองค์
นำ)ย" เบี่น ผุ้แทนผู้บ”ญชาการกรมทหารต่อไป
ฅ์วสะกดการ่นฅ์ ตามต็'นฉบํบเดิม
๑ พระเจ็าราชวรวงศ์เธอชไเ ๔ พระองค์เจ็าดวงประภา
๒ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ'าพามหาวชิรณหิส
๓ คอ จอมพล สมเด็จ ฯ เจ'าพ้ากรมพระยาภาณพ'นธวงษวรเดช
1

๙ ,ซีเ
I ชิ?;^; '

฿'.^ ■•^ซิ^ ^^ ..^^ V โ- . ..1'

'-''■ะ^**. ะ)!.^-}''*"''-*-
^'■^^ / -' - ■5*^'™'
4- -' V "^,

■-'''-41 . ’^!'’ \
- ■^'-“
' 4 .^
'- '•'■^?4 ^‘-44^^

■■ -- 5^./. -. •ผี
'V' -

41||
เ* -^^7.; ^ าเ*II' ^;’^-’ ^' ^ X. - ^
^;’^ '’ ’ ร์;. .4;-.' ’* .' 4^

- ฟ้^^

* * -^1-

* -
ลึชิเ ' .'ะ^'

■-■ 4-. *' *

‘ *
'•^
•"^•^

. . .4^:'

** V
V . .:- /^^
ำ’
■จุ.-#,
 จดหมายเหตพระราชกจรายวน
ในพระบาทสมเด็จพระจลจอมเกล็าเจ'าอยู่หว
บฉลู จลศํกราช ๑๒๕๑

วํนที่ร'ชกาล ๗๔๔๗ วํน ๒ ๆ ๕ คํ่า บี่ฉลุเอกกก ๑๒๕®

วํนทิ ด เมษายน รตนโกสินทรศก อง๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

วํนน้มีการสโมสรสำราญบี่ใหม่ พระเจาอยู่หำเสด็จออกทองพระโ
กลาง ประชมพระบรมวงหานวงษ์ร'บพระราชทานอาหารคา ๒ ทุ่มเสศ
เลิกประชมที่น\เ แลำพระราชทานฉลาก ขนฉลากที่คำนฅว'นออก
๔ ทุ่มเสศเสด็จประท'บในเตนที่ลานน่าพระที่น'งคสิฅมหาปราสาท ซึ่งมีลคร
พระองค์เจำดวงประภา'" ๓ ยามเสดจชนทางพระที่น'งจำรี

อนึ่ง เชำว'นนึ่เบ็่นว'นบำเพ็ญพระราชกศลกาลานุกาลพิธีฅรุศ โปรด

ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช'“เสด็จออกบำเพ็ญพระราชกุศล.

ว'นที่ร'ชกาล ๗๔๔๘ ว'น่ ๓ ๆ ๕ กำ บี่ฉลเอกศก ๑๒๕๑

ว‘นที่ ๒ เมษายน รํฅนโกสินทรศก®0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาสามยามเสศ เสดจออกว'ดพระศรีร'ตนศาศคาราม ในการ

สวดมนธ์พิธีศรีสำจปานกาล ขนทางพระที่นำจ'กรี ๔ ท'มเสศ ว'นนึ่ เมื่

พระสงฆ์สวคมนต์ พระราชทานฅราตำสมเคจพระเจำนำเงยาเธอ พระองค์

นำย'"’ เบ็่น ผ้แทนผ้บ'ญชาการกรมทหารต่อไป

* ฅำสะกดการ‘นฅ์ ตามตนฉบ่บเดิม

๑ พระเจืาราชวรวงศเธอช\เ ๔ พระองค์เจ็าดวงประภา

๒ สมเด็จพระบรมโอรสาสิราช เจ'าพามหาวชิรณหิส

๓ คอ จอมพล สมเด็จ ฯ เจ'าพ้ากรมพระยาภาณพ"นธวงษวรเดช

 เอป็

วนทรชกาล ๗๔๔๙ วน ๔ ๆ ๔ คํ่ๅ บฉลู!,ยิกศก ๑๒๕๑

วนท ๓ เมษายน ร'ตนโกสินท3ศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชาพระสงฆซึงสวดนฉศฉ.4แลว มาพรไ)มกไเในพระอโบสถ

วคพระศรรฅนศากดๅรูๅ},) เวลาเทียงพระเจุายิย่น่ว!,สศ็จุบางพ7ะที่น”ง้

มาประทบในพระยิโนสก มการถือนำพระพิพไมนส*จุจุาแลิว เสศ็จุมากวาย

บงคมพระบรมยิ^ทพระ:'เๆนํรสฉา}าจุาาาาร ขืนทางพระทีน*งฎำมรินาารบ่าย

๒ โมงเสศ

เยนพระสงฆสวดมนศ'พิธ•ศเชุ'ฉ')ๆรศรส'เา,ารเ^']5าเศย

วนทีรชกาล ๗๔๕๐ วน ๕ ๆ ๕ ศา บี่ฉลูเธกศก ๑๒๕๑

วนท ๔ เมษายน ร“'ตนโกสินทรศก 5)0๘ (พ,ศ ๒๔๓๒)

เวลาเย็นแท่คเชนทร'ศวสนานเางนืฎ'ฉ'ศก 6'| บ่ โปรดให้สมเด็จุ

พระบรมโอรสาธิราชเสค็จุอยิก.

วนทีรชกาล ๗๔๕๑ วน ๖ ฯ ๕ คํ่า บี'ฉลูเอกศก ๑๒๕๑

วนท ๕ เมษายน ร”'ตนโกสินทรศก 5,0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายามเสศออกขุนนาง พระยาไชยวิชิต'’ว่า หลวงธรรมาฏิมณฑ์

เชิญทองฅราคุมเกรองนมสการขืนบชาพระพทฐบาท พทฐฉาย พทธรบ)

นไเ ได้พรไ)มก'นทำการแล’ว ขอพระราชทานถวายพระราชกศล

๑ พระยาไ')!ยวิชิต (สิงห์โต ศกุนะสิงห์) ภายหล‘งได้เบนพร;;ยาเพ'า)รสิไๆ(ย

 ๓

บอกหลวงสจพ้นธคิรี ถวายพระราชกศลการซึงได้บูชาพระพุทธ-

บาทพระพทธรปพร็อมด๎วยหลวงธรรมาภิมณฑ์ฅามเคย

พระยาไชยณรงค์ ถวายพระราชกศล การบูชาพระพุทธฉาย

เหมือนกไเ

พระยาศรีธรรมศขราช ขอพระราชทานหีบศีลานาเพลิงไปพระราช

ทานเพลิงศพพระพลสงคราม

บอกพระยาสมุทบรานุรำษ์ ขอพระราชทานทำทำนบบี่คคลอง ซึง

พระยาวิเสศฦาไชยแห่ง ๑ คลองนาแห่ง ๑ คลองสนามจนทรแห่ง ๑

เพื่อจะให้ราษฎรทำนาโดยสดวก เพราะฤดูฝน ๆ ไหลลงกลองไปไม่ข*ง

ในนา มืความเดือดร*อน

กระลาโหมอ่านบอกเมืองดร'งดำยเงินจีนบ่าทรวดหาย ๒๐0 เหรียญ

ทุบดืเมีย ชำระไม่ดกลง แด่มีที่สงไสย จีนบ่าบาชมยื่นจำหน่าย
แลำจีนบ่าทรวดยิงถกจีนบ่าบกชมฅาย จีนข*อพาเจ็บสาห*ศ จ*บจี
ทรวดมากลางทางช*กแอ่นหลำลไ]ลง มาถึงศาลากลางสนใจ ควรประการ

ใดแลไแด่จะโปรด

บอกพระอนุรำษโยธา จ*บผ้รำยแขกปลนที่หาดแดง แขวงเมือง

สฅน ฆ่าเจำของทร*"พยดายได้ขำฅรางไว้ ได้ส่งคำให้การแขกผ้รำยมาด

พระราชทานส*ญญาบฅรให้ขุนบรินทรเบ็่นขนมหาวิไชยชาญ ปลำ

กรมมหาดไทยตำรวจภูธรซาย นา ๘0๐ ทาวศรีวรวงษ เบ็๋นพระศรี

ทรงไชย เจำเมืองภูเวียง พระยาศรีนำพระเฑียรฆราษ ยกบำรเมืองนคร

สวรรค์ ถวายบำคมลาไปบำนเมือง เสด็จขน ๔ ท่มเสศ

อนึ่ง มีลายพระราชหำถ์ส*งให้พระเรำนำงยาเธอ กรมหมื่นดำ

ราชานภาพเบนผ้กำก'บการกรมธรรมการ
 ๔

วนทรชกาล ๗๔๕๒ วน ๗ๆ๕ คํ่า บี'ฉลเธกศั๊ๆ ๑๒๕๑

วนท ๖ เมษายน รตนโกสินทรศก 6,0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

ยามเสศออกขนนาง (มีบอก)

มหาคไทยอ่านบอกเมืองอ่างทอง ส่งเงินค่าผกบี'
ครงท้จุน
๒ จีน

๓๔๐ คน เงิน

บอกเมองสรรคบุรี ควยมีผู้รายเทียวปล‘นราษฎรเนือง ๆ แค่งโห้

คนไปจบกหนไป คร่นหยุดไม่ไค้จงิากซ่องสมก”นเขิาอีก

อีกฉบบหนงขอรบพระราชทานนืบอิลาน่ๅเททีงไปษ7ะราชทานเพลิง
ศพพระสรรคบรานร”กษ์

บอกเมืองวิเชียร ขอพระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงไปพระวาชทา

เพลิงศพพระนรินทรภ“กดี เจบีเมืองไชยบาดาล

กรมท่าอ่านบอกเมืองจุนทบุรี ขอร”บพระราชทานที่ผกพ”ทฐส

อุโบสถว'ดนาวาธารามยาว ๑ 0 วา กวบีง ๙ วา

บอกเมืองระยอง ส่งเงินค่าแรงจีน จำนวนบี ๑๒๕0 จีน ๖๕๔

เงิน

บอกเมืองสมุทสาคร เรื่องผู้รบียปลไเอบียจีนเกยว ทาษจีนเฤบี ลิง

จีนเกยวตายไค้อวนไป ย”งสืบจุ”บผ้รบียอย่

อีกฉบบ ๑ มืผู้รายทุบฅีแลวชิงทร”พยสี่งของจีนบวดไป ไค้ดามจุ”บ

มู้รบียที่โรงแห่ง ๑ รู้ฅํวหนีไปไค้ ย”งสืบอยู่

กระลาโหมอ่านบอกพระอนร’เาษโยธา ๕ นบ”บ
 ๕

ส ไค้นำเงินภาษีผื่นคอเวอนฌนฅ์เมืองภูเก็จ จำนวนบ

ส”มฤทธิคก ส่งหลวงทวีปสยามกิจนำฝากแบงก์เมืองบนง ๒ รายวน เงิน

๒ 0 0 ๐ ๐ 0 เหรยญ

๒ ไค้นำเงินภาษีอากรเมืองฅกํวบ่'า จำนวนบีชวดสมฤทธ

งวคเดือน ๑๑ ส่งหลวงทวีปฝากแบงก์เมืองบี่น”ง เงิน ๒๒๘๘๔ เหรียญ

๓ จ'ดเงินภาษีอากรผลประโยชน์เมืองภูเก็จ บีชวดสมฤทธิศก ส่ง

หลวงทวีปฝากแบงก์เมืองบีน”ง รวม ๕ รายว'น เงิน เหรียญ

'๓๗'’

๔ พระยาร'ฅนเศรษเจ'คเงินภาษีอากรเมืองระนองจำนวนบีกนนพ

ศก เงิน ®| เหรียญ เงินผลประโยชนเมืองดร'ง จำนวนบีวอก

๙๘'^

๑๗ ๔๔๓๕!
ฉ ศก เงิน ®๘-} เหรียญ ส่งหลวงทวีปฝากแบงก์เมืองบีนำ
!๑ /
๕ พระยาบริร'กบภูธร จ'คเงินภาษี ๕ อย่างเมืองพำงา จำนวน

■บีชวดงาคที่๑เงิน” I เทรีญส่งหลวงทวีปฝากแบงก์เมือง

พระยาศรีนำพระสรรคบุรานุรกษ หลวงสำพ”นธกิรีถวายบำคมลา

ไปบบีนเมือง โปรดเกลำๆ พระราชทานเครื่องยศพระสรรก คือถากีก้าไหล่

ทอง ๑ คนโทถ้าไหล่ทอง ๑ ลูกประคำทองสำร”บ ® เสด็จขน ๔ ท่มเสกี

 ๖

วนทีรชกาล ๗๔๕๓ วํน ® ๆ ๕ คํ่า บฉลเอกศก ๑๒๕®

วนท ๘ เมษายน ร้ตนโกสินทรศก ด0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายามเสศออกชนนาง มีบอก

วนทีรชกาล ๗๔๕๔ วน ๒ ๆ ๕ กํ่า บฉลเอกศก ๑๒๕®

วนท ๘ เมษายน ร่ฅนโกสินท3ศก ®0๘ (พ.ศ, ๒๔๓๒)

แปดคาวนพระหยด ออกขนนางไม'มีการอไร

วนทีรชกาล ๗๔๕๕ วน ๓ ๆ ๕ คํ่า บฉลเอก ศก ๑๒๕®

วนท ๙ เมษายน ร'ตนโกสินท3ศก ®0๘ (พ ศ, ๒๔๓๒)

เวลายามเสศเสดีวออกขุนนาง (มีบอก)

มหาคไทยอ่านศภอ"กษรเมืองนครเชียงใหม่ ๒ ฉบ‘'บ

๑ บอกฅามที่ได้จํดการรไ]รองพระองค์เจ่าโสณบ"ณฑิฅยดามสมศ';7

๒ ถวายพระราชกุศลในการซึ่งได้รไเพระราชทานพระแลไ มีกๅ7

ฉลอง

พระยาไชยวิชิตบอกฉบบ ๑ ขอรบพระราชทานที่ผก'พิทธสีมา ซึ่ง

นายคลายสรางอุโบสถวดใหม่ บานเสาธงทอง ตำบลนครใหญ่แขวงกรงเก่า

กวำง ๘ วาศอก ยาว ๖ วา ๓ ศอก

 0 ^

แลิวกระลาโหมอ่านบอกเมืองนครศรีธรรมราช เรืองอำแดงกิมสู

กล่าวโทษทมื่นพิมลสรไกรเสมียนในขำหลวง คืออีแกว ทาษในอำแดง

กิมชิหลบไปอย่กไ]หมื่นพิมล กิมฮจะไปเอาดำคืน หมนพิมลว่าจะส่

แด่ยำไม่ได้ส่ง วํนหนึ่ง อำแดงกิมสไปธระพบอีแกวอาบนำ จึงเรียกให้

ขืนเรือไปดำยกำ. มาถึงกลางทางหมื่นสกล ๆ ก’บพรรคพวกพากนมาชิง

อีแกำไป ทบฅีคนในเรือบวยเจ็บ ชำระยำไม่ดกลง หมืนพิมลซอนคดี

กล่าวโทษอำแดงกิมฮว่ามาแย่งชิงเอาอีแกำไป อีแกำคนนี ดามนายเนตร

คนของหมื่นสกลมา ไม่ร’บว่าเปนทาษอำแดงกิมฮู อีแกำรำงให้ช่วยจึ

ก’นมาช่วย คนในเรือกล’บทบดีเอา ได้พิจารณายำไม'ตกลง พระสุรืยภ่กดี

ขำหลวงกล’บมากรงเทพฯ หมื่นพิมลอีแกำมาคำย จึงได้ส่งความมากรุง

บอกเมืองประทมธานี ขอร’บพระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงไป

พระราชทานเพลิงศพพระครเถรสถาน วำอำปรำ ฉบ’บ ๑

บอกเมืองกาญจนบุรื ขอร’บพระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงไปพระราช

ทานเพลิงศพ พระผลกดิฐ เมืองท่ากระดาน ฉบ’บ ๑

พระยาศรีนำนายรำยตรี นายเลียมบฅรเจำพระยาสรวงษ'' กล’บมา

จากกองท'?]พระยาสรศำดื้เผาทลอองธลีพระบาท

แลำโปรดเกลำฯ พระราชส’ญญาบำรขำราชการ ๙ นาย คือ ๑ เลื่อน

หลวงเกษตรหิร’ญรกษ เปนพระเกษตรหิร’ญรำษ มืตำแหน่งราชการใน

กรมเกษตราธิการ ถือศำคินา ๘๐๐ ๒ ขนประเสริ^อำษรเบ็๋นหลวง

ชนานกูล กรมเกษตราธิการ ถือศกคินา ๘๐๐ ๓ นายรองชิตมหาคเล็ฤ

เวรสิทธิเบ็๋นพระศรีทิพโภชน มีตำแหน่งราชการในกรมเกษตราธิกาว

ส เจาพระยาสรวงษวยวํฒน์ (วร บนนาค)

๒ พระยาสุรศ์"กดมนฅรื (เจิม แสงชูโต) ภายทลงเบนจอมพลเจ*'าพระยาสรูศๆๆ^3งใเตร

 ๘

ถอศกคนา ๘0๐ ๔ นายมามทาคเล็กเวรสิทธิ เปนหลวงเขฅฅานร'กษ

มฅาแทนงราชการ!น!ๅร3]เท5ะเฅราธิการ ถือศ'กดินา ๘00 ๕ นายนิน

มทาคเลก เวรสิทธิ เบนขุนกสิการบญชา ปล'ดกรมไพร่หลวงหาง!ถ ถือ

ศกดนา®:00 ๖ นายอุ้ย มหาดเลกเวรศํกคิ บฅรพระยาเกษฅรร'กษ

เบนหลวงนิกรภกด มฅำแทน่งราชการในกรมเกษตราธิการ ผายพระราช

วงบวร ถือศกคินา ๓ 00 ๗ นายเอียมมหาดเล็กเวรสิทธิ เบนทลวง

วจารณคาว มฅำแหน่งราชการในกรมเกษตราธิการ ผืายพระราชว'งบว

๔

ถนิศกค นา ๓๐๐

วนทรชกาล ๗๖ 0๗ วน® ๆ®๐ คำ บฉลเอกดก ©๒๕®

วนท ๘ ก่นยายน ริ?!นโกสินท3ศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔®๒)

พระบาทสมเด็จพระเจาอยู่ห'วเสดจออกขนนาง กรมมหาดไทยอ่าน

ใบบอกเมืองนครราชสีห์มา ๑ ฉบ'บ เมืองฉเชิงเทรา ๒ ฉบ”บ กรๅษ

บ่งคมทูลพระกรณา

ใน1บบอกเมืองนครราชสีหมาว่าไค้แต่งกรมการคมเงินแทนส่วยก.3

มาทูลเกลา ๆ ถวาย

ในใบบอกเมืองฉเชิงเทราฉบ'บ่หนึ่งว่าคำยบอมกำแพงบน ฉบ้ษ

หนึ่งว่าดำยจ'บนาสราเถี่อน

กรมพระกระลาโหมอ่านใบบอกเมืองกาญจนบรี กราบบำคมทล

๒ ฉบ'บ่ ๆ หนึงวาควยไค้ร'บ่พระราชทานหีบศิลาน่าเพสิงไปปลงศพ พ-5-

ผลกะดิ^บดี เมืองท่ากระดานเสรจแลำ ขอพระราชทานให้หลวงปล'ด

 6

เบ็๋นที่พระผลกะดิ^บดีว่าราชการเมืองท่ากระคานฉลองพระเดชพระคุ

ฅ่อไป

ฉบบหนึงว่า พระสวรรณไพรสาณฑ์จางวางส่วยทอง ถึงแก'กรรม

ย"งหามีฅำไม่ ขอพระราชทานให้หลวงชำนาญนพกณเปนทีพระสุวรรเฉ

ไพรสาอเฑ์ จางวางส่วนทอง ร"บราชการฉลองพระเดชพระคุณต่อไป

แลวพระสรินทรามาฅย์นำหลวงปล"ดเมืองท่ากระคาน หลวงชำนาญ

นพคณ เผาทลละอองธลีพระบาท ทลเกลำ ๆ ถวายขผํ้งหน'กคนละ

๓๐ ชงจน *

พระยานรินทรราชเสนีกราบบำคมทลว่า ๆพณๆสมุหพระกระลาโหม

ขอพระราชทานให้หลวงชำนาญนพกณเปนที'พระสวรรณไพรสาณฑ์ทรง

พระกรุณาโปรดเกลำ ๆ ให้เปน

แลำนำหลวงธานินทรนิพ'ทธ กราบถวายบำคมลากล'บไปเมืองไทร

บรี มีพระบรมราชโองการโปรดเกลำ ๆ ให้แจำความแก่พระยาไทรบรี

ดำยเรี่องที่จะพคราชการก'บคนต่างประเทศให้พร็อมควยขำหลวง

แลำพระยาราชวรานุกูลนำนายสุดใจ ซึ่งจะเปนที่พระภํกดีณรงค์

นรินทร ผ้ว่าราชการเมืองนางรอง เผาทลลอองธลีพระบาท ทลเกลำ ๆ

1 -111 11ร11111
ถวายผาพน ๓0 ผนมพระบรมราช เองการถามวา 11า'1,11ป
นายสคเจคนนฤๅท

พระพิเรนทรเทพ ขำหลวงมีใบบอกขอมา

พระยาราชวรานุกูลกราบบำกมทลว่า คนนแลำพระราชทาน

สญญาบ'ฅรให้นายสุดใจเปนที่พระภกดีศรีถเรงค์นรินทร ผ้ว่าราชการเมือง

นางรอง ชํ้นเมืองนครราชสีห์มา

เสรจราชการแลำเสดจขั้น
 ๑๐

านทรชกาล ๗๖๑0 วน ๔^๑0 คา บฉลเอกศก ๑๒๕๑

วนท ๑๑ กนยายน รฅนโกสินทรูศก ๑0๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เพลาเชา ๒ โมงเสศ เสคจออกหล่อพระชนม์'" ทีน่าพระทีน่ง

คุสทธิมหาปราสาท

กรนเพลา ๔ ทุมเสศเสคจออกสๅทมนท ฉลองพระชนมพรรษา

วนท'^ชกาล ๗๖๑๓ วน ๗ ๆ ๑ 0 คำ บฉลเอกกก ๑๒๕ ๑

วนท อ๔ กนยายน ร'ตนโกสินทาศก ®0๘ (พ.ศ, ๒๔๓๒)

พระ บาท สม เคจ พระ เจา อ ยหๅ เส ค จอ อก พระ ที น'ง จธิา รีม หา ปรๅ สๅท

คานตวนตก ประทบพระแท่นออกขุนนาง พระบรมวงษานวงษ์แลขษาศู

การผู้ใหญ่ผู้นอยเผาทูลลอองธุดึพระบาท ตามตำแหน่งเจาพนกงาน

มหาดไทย
กรม กลาโหม นำใบบอกแล ศุภอกษร มาอ่านทลเฦลา ๆ ถวายอือ
ท่า
ว
ศ/!อกษร ๒
กรม มหา ค ไทย ๕ ฉ บ* บ
ใบบอก ๓

ที ด ศุภอ่กษรเจาอนันตวรฤทธิเดช เจาเมืองน่าน ว่าท่วยกาว

พระราชพิธีถือนำพระพิพ่ฌสํตยานสตยบี'ใหม่พรา)มคํ'วยพว-ยๅาสุ๒ยูชุๅ

ฤทธิขาหลวง

๑ พระพทธรปประจำพระชนนวาร
รี ข
 ©©

ที ๒ ศภอกษรเมืองน่าน ว่าคํวยทรงพระกรณาโปดเกลา ๆ พร-

ราชทานศิลาน่าเพลิงเผาศพเวิาอปราชแลของไทยธรรม ได้ทำการเสรจแลว'

ถวายพระราชกศล

ใบบอกพระศรีพิทำษขำหลวงเมืองขุขไเ ๓ ฉบ'บ

ที่ ๑ ว่าดำยกราบถวายปงกมลาจากกรงเทพ ๆ ไปดามระยะทางจน

ถึงเมืองขขน่

ที่ ๒ ว่าดำยได้จำการฅงรำษาด่านทางตรวจโจรผู้รำย แลได้เรี

สารบบกวามผ้รำยเก่าไหม่ที่คำงชำระอย่ที่ผ้ว่าราชการเมืองมาพิ

พระราชกำหนดกฎหมาย

ที่ ๓ ว่าดำยได้ปฤกษากำเพระยาขขไเภำคีศรีนครลำดวน ผ้ว่า

ราชการเมืองแลกรมการเมืองขขำ แด่งกรมการขนหมื่นไพร่ออกสืบจำ

ผ้รำยปลำบำนนายคำบำนแซงได้ดำมาชำระ ให้การสารภาพรำเปนสำย

ซำพวกเพื่อนอิกทลายคน พรรคพวกที่ต่องซำพากำอพยพหลบหนีไป

ได้แต่งให้กรมการเที่ยวสืบจำยำหาได้ตำมาพิจารณาไม่

ใบบอกกรมพระกระลาโหม ๓ ฉบำ

ที่ ๑ ว่าด้วยวำที่ ๓๐ มิถนายน รำนโกสินทรคก ๑๐๘ มืผ้รำย,

ปลำอำแดงจีน ตำบลบางนกแขวก สืบจำได้ฅำผ้รำยมาชำระให้การ

สารภาพรำเปนสำยซำพวกเพื่อนอิกหลายคน แด่พวกที่ฅำงซัคยำไม่

ด้วมาชำร

ที่ ๒ ว่าดำยเมื่อวำที่ ®๙ กรกฎาคม รำนโกสินทรกก ๑๐๘

มืผ้รำยปลำบำนจีนอ๋บำนบางแขยง แขวงเมืองราชบรี ยำไม่ไค้ดำมาชำระ

 ๑ 1ฐ3

อกราย์หนง วนที ๑0 สิงหากม รํฅนโกสินทรกั๊ก ๑ 0๘ มีผ้ร^าย

บลนบานนายฉุย บานคลองพนพน แขวงเมืองราชบรี ทังไค้ฅำบ่างยิง

ไม่ไค้ฅํวบบ่ง

เมองเพชรบุริ ๑ ฉบบ ใบบอกพระยาสริ'แทรร]าชบ่ ผ้สำเรจราชการ

เมอง แลกรมการ!?'เอบรํบ่คราพระคชสหว่าควยราบฏิรทีคบ่บบ่'นเรือ'นอย่ผง

ชายทเลเกิค 1จรผู้รายปลนชุกชม ให้พระยาสุรินทรฦาไชยแต่งกรมการเข

มารบเรอกลไฟ ณ กรุงเทพ ๆ ออกใปสำหรบจะไค้ครววทับโจุเรผ้รบ่ย

ชายทเล แขวงเมองเพชรบุร พระยาสุรินทร/]']ไชยแต่งให้ข'แทีพกรมการ

เขบ่มาทับ

มีพระบรมรา ชโองการคำรสถามพระสรินทรามาคย์ว่าเรือกลเฟนบ่เ

ได้รบไปแทัวฤายบ่
พระสุรินทรามาฅย์กราบบ่งคมทูลพระกรุณาว่าทังไม่ไค

รทัเพระราชทานไป

เวลายามเสศเสคจขน

วนทรชกาล ๗๖๑๔ วน© ฯ ๑๐ คำ บี่ฉลเอกศก ๑๒๕๑

วนทึ ๑๕ ก"นยายน ร่ตนโกสินทรศก ๑0๘ (ห.ศ. ๒๙๓๒)

พระบาทสมเด็จพระเจาอยู่ห่ว เสคจออกพระที่นบ่ทักรกรืมบาปราลาพ

คานควนฅก ประท' บพระแท่นออกขุนนาง พระบรมวงบานวงษ์แลขบ่ ราช

การผู้ใหญ่ผู้นอยเผาทูลลอองธุลีพระบาท ตามธรรมเ'นียมทูก'น่าที่ เ

มหาคไทย
งาน กรม กระลาโหม ^ นำใบบอกหวเมืองขนคามกรม แลขบ่หลๅง
ท่า
 ๑๓

ทีออกไปรกษาราชการเมืองประเทศราชแลหำเมืองต่าง

ถวาย คอ

กรมมหาดไทย ๒ ฉบบ

ทีหนึง บอกพระศรีเสนา ข๎าหลวงหำเมืองนครเชียงใหม่ ฅอบ

ร้บฅราพระราชสีห์ ซึ่งทรงพระกรณาโปรดเกลำ ๆ ให้ขนรกษโยธา เปน

ขำหลวงเชิญสำ]ญาบำรขํ้นไปพระราชทานเลื่อน พระราชวรินทร์ เจากรม

พระฅำรวจนอกขวา เปนพระยามหาเทพกระษ็ฅรสมห เจำกรมพระตำ

รวจในซำย เลื่อนจมื่นไชยาภรณ์ ปล”ดกรมพระตำรวจใหญ่ซายเปน

พระราชวรินทร์ เจำกรมพระตำรวจนอกชวา พระศรีเสนาไค้เชิ

ส”ญญาบำ!รถวายพระเจำนำ)งยาเธอ พระองค์เจำโสภณบำเทีฅย์ ไค้พระ

พระราชวรินทรี
ราชทาน [■ทื่เมืองนครเชียงใหม่ ดามฅราพระราชสีห์แ
จมื่นไชยาภรณ์ ]

ที่ ๒ ใบบอกหลวงสำพรรทคีรี ผ้รำษาการแขวงพระพทธบาท ว่า

เมื่อว”นที่ ๖ สิงหาคม ร”ฅนโกสินทรศก ๑๐๘ มืผ้รำยปลนขนพลกรมการ

เมืองพระพทธบาท‘

กรมพระกระลาโหม ๓ ฉบ”บ

ที่ ๑ ใบบอกพระทรงสูรเดช ขำหลวงเมืองเพรชบรี ตอบร”บดรา

พระคชสีห์โปรดเกลำ ๆ ออกไปว่า ให้พระทรงสรเดชส่งดำพวกจีนล”กตำ

กลำเนาสราเถื่อนที่เจำพน”กงานพาหลงจู๊จีนแดงก”!าทหารไปจ”บ พวกจีน

ต่อส้ยิงทหารตายมา ณ กรงเทพ ๆ

ที่ ๒ ใบบอกพระยาสุรินทรฦาไชย ผ้สำเรจราชการเมืองเพชรบรี

ว่าคำยเช่าเรือแลจำงกนบ”นทุกเขำนาหลวงเมืองเพชรบรี มาขนฉางหลวง

ณ กรงเทพ ฯ
 6) (^

ท ๓ ใบบอกกรมการเมืองเขื่อน,ขํนธ์ เปนรายงานส่งเงินค่านาแล

ขาฅราจองทีทรงพระกรุณา!ป-าด!,กส่ๅ ๆ ให้ข๎าหลวงกรมนาออกไปเดินราง

วคจำนวนบีชวดสมฤทธิศ]า ๑๒๕0 เจคสิบห้าช"งสิบแปดตำลึง

กรมท่า ๔ ฉบ"บ

ที ๑ ใบบอกพระวิชยาธิบดิ ผ้ว่าราชการเมืองจ*นทบรีว่าห้วยนาฝน

ฅนเขาบริบรณกว่าบชวดสม■ฤทธิศก็ ๑๒๕0 ราษฎรทำนาในเขดรแขวง

เมืองจนทบุรี แลวประมาณส่วนทนึง ที่ยำกำล่งทำอย่ประมาณอิกส่วนหน

เขาเปลือกราษฎรซือขายกนในพืนบำนเมืองดวงห้วยส*ด ๒0 ทนาน ราคา

เกวียนละสิบสองตำลึง

ที ๒ ใบบอกพระยาสุนทรบุรีศรีไชยสงกรามแลกรมการเมืองนคร

ไชยศรี ว่าห้วยนาฝนบื่นึ่มากกว่าบีชวดส*มฤทธิคก็ ๑๒๕0 เจดนึ่

เขาทีราษฎรไค้หว่านบกคำไว้งามบรีบรณดีกว่าบีชวด ๑๒๕0 ราคาเขำ

เปลือกทีราษฎรซือขายกน ดวงสด ๒๕ ทนาน ราคาเกวียนละเห้าตำลึง

ที ๓ ใบบอกพระอินทราษาแลกรมการเมืองพน*ศนิคม เปนรายงาน

คานา
ส่งเงิน ^ ที่ห้าหลวงกรมนาออก ไปเดินรางว*ดจำนวนบีชวด
ตราจอง

ห้มฤทธิศก ๑๒๕๐ เห้าสิบชำ

ที่ ๔ ใบบอกพระยาสาครสงครามนิคมคามร*กํษา แลกรมการเมือง

บางลมุง เปนรายงานส่งเงินค่านาแลค่าฅราจองที่ห้าหลวงกรมนาอ

เดินรางว'ดจำนวนบี'ชวดส’มฤทธิศก็ ๑๒๕0 หกสิบเจดชำ

พระยาศรีสิงหเทพ นำขุนร'กษโยธาซึ่งกล’บมาจากเมืองเชียงให

เผาหลลอองธลีพระบาท มืพระบรมราชโองการคำห้สถามขนร*กษาโยฐๅ
 (?'๕

ว่าขึนไปมีความสขสบายค^วยกํนทกคนฤา ขนรกษโยธากราบบงคมทูล

พระกรณาว่าเดชะพระบารมีปกเกลิา ๆ มีความสฃสบายคำยกไเทกคน

แลวพระยาพิ’/โว่]โกบานำหลวงสริยานว*ฅรก\]หลวงอร่ามเรืองฤทธ

ยกรบดรเมืองสมทสงคราม กราบถวายบ*งคมลาไปร'บราชการทูตประเทศ

ยุโรป หลวงสริยานว*ดรไปร'บราชการโนราชทฅสยาม ณ กรุงเบอสิน

หลวงอร่ามเรืองฤทธิไปร*บราชการในราชทดสยาม ณ กรงปารีส พระเจา

นองยาเธอ กรมหลวงเทวะวงษ์วโรประการกราบบ*งคมทูลพระกรุณาว่า

ให้พระไพร*ชพากย์ภ*กคีอย่มีพระบรมราชโองการกำร*สถามพระเร่าน"องยา

เธอกรมหลวงเทวะวงษวโรประการ็ว่า หลวงอร่ามเรืองฤทธิเปนบดรใคร
2^ 2^ 0- .

พระเจานองยาเธอ กรมหลวงเทวะวงษวโรประการกราบบ*งคมทลพร

กรุณาว่า บดรพระยามนตรีสริยวงษ์ (ช่ม)

เวลายามเสศ เสดจขํ้น

ว*นทีร*ชกาล ๗๖๑๗ ว*น ๔ ๆ ๑๐ คํ่า บฉลเอกศก ๑๒๕ส

๙
ว็นท ๑๘ กไเยายน นโกสินทรศก ๑0๘ (ใา.ศ. ๒๕๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเดจพระเจ"าอย่หำเสดจหอพระสมด

วชีรญาณประชุมกรรมสไ)ปาท้ก กำร*สดำยการหอพระสมคด่าง ๆ อย่จุน

เวลายามเสศ เสดจวดพระศรีรฅนศาสดาราม ทรงจดเทียนมน*สการพระ

พุทธรูปแลบูชาเทวดา พระสงฆ์ ๕ รูปเจริญพระพทธมนฅ์ เรี่มการเฉลิม

พระชนมพรรษา แลำเสดจขน.

๑
สฆเด็่จ ฯ กรนพระยาเทาะวงษวโรปาะการ
 ๑^

วํนทืรชกาล ๗๖๑๘ วไเ ๕ ๆ® 0 คํ่า บฉลเอกศก ๑๒๕๑

©๐
วนท ๑๙ กนยายน ร"ตนโก สินทรศก ๑๐๘ ( พ. ศ. ๒๔๓๒ )

เวลายามเสศ พระเพ้อยู่ห่วเสหจุวํดพระศรีรฅนสาศดาราม ทรงจด

เทียนนมสการเทมือนวนก่อน แพ้วเสดจกลไามาประทไ]พระทีน’งไพศาล

ทกษิเไเ พระบรมวงษานุวงษแลขาราชการเผาอย่ในทีน*นดวย พระเจไ

อยู่หวทรงจุดเทียนนม’สการ พระสงฆ์ ๕ รูป เจริญพระพทธมนฆ์เสด

เคราะห์ โหรบชานพเคราะห์โดยไสยสาดรดามธรรมเนียม พระสงฆ์สวด

มนดแลว
. ..I
เพลา ๘ ทมเสศ
.'ไ^
เสดจขน.

วนทิรชกาล ๗๖๑๙ วน ๖ ๆ® 0 กา บี่ฉลเอกศก ๑๒๕®

๑๑ ’^
วนท ๒๐ กนยายน รฅนโกสินทรศก ๑ ๐๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาเพ้า ๕ โมงเสศ พระเพ้าอยู่หำเสดจออกพระทีน’งไพศาลพ้กษิณ,

ทรงประเคนอาหารบินฑบาดร พระสงฆ์ฉนในทีนน แลทรงจดเทียนพ้งเวย

เทวดา พอเวลาเทียงแลำ เสดจขน เวลา ๒ ท่มเสศ เสดจออกพระทีน’ง

พ้กรกรีมหาปราสาท เสดจทรงพระราชยานพรำมคำยพระบรมวงษานๅงห์

แลพ้าราชการโดยเสดจพระเพ้าอยู่หำทรงจดเทียนพ้คพระศรีรำนสาศคารา

ทรงจดเทียนแลำ เสดจกพ้บมาประทไ]พระทีนำอมรินทรวินิจฉย ทรง

ประเคนผาไฅรแก่พระสงฆ์ราชาคณะ ถานานกรม เปรียญ ๖ 0 รป สวด

พระพทธมนต์ แพ้วเสด็จขน.
 ๑0^

วไเที่รํชกาล ๗๖๒๐ วไเ ๗ ฯ ๑๐ คํ่า บี่ฉลุ เอกศก ๑๒๕®

๑๒ ^
วินท ๒๑ ก่นยายน รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลา ๕ โมง พระบาทสมเคๆพระเจาอยู่หำเสดจออกพระทีน่ง

อมรินทรวินิจฉํย ทรงประเคนอาหารบิณฑบาตรแก'พระสงฆแลวเสดจไป

ประทไ]พระที่น”งราชฤๅคี ส่ที่สรงพระมรธาภิเศกสนาน พระโหราธิบดี

ชีพ่อพราหมณถวายอาเศียรพาทประโคมแตรสำข์ คริยดนตรีบ'นฦๅล”น.

พระสงฆ์สวดพระพทธมนต์ถวายไชยพรำมกไเโนที่นไ! ครไเสรงเสรจเสดจ

มาทรงประเคนของไทยธรรมพระสงฆ์ แลำเสดจขนเวลายํ่าเที่ยงเสดจออ

พระที่น”งจำรกรีมหาปราสาทพรำมดำยพระบรมวงษานวงษแลขไราชการ

ผู้ใหญ่ผ้นำยเผาเบองบาทบงกชมาศตามตำแหน่ง กรมขนบดินทรไพศาล-

โสภณ'’ กราบบ”งคมทูลถวายไชยมงคลแทนพระบรมวงษานวงษทไปวงแลว

ทตอเมริก”นถวายไชยมงคลแทนคอเวอนแมนต์ฅ่างประเทศ แลำเจไพระยา

รำนบดินทร'^ กราบบไคมทูลถวายไชยมงคลแทนขไราชการท^งปวง แลำ

พระเจไอย่หำมีพระราชดำรำตอบคำถวายไชยมงคลตามสมควรแลำเสด็จขน

แลำเสดจออกหำงไปรเวฅพระที่น”งจำรกรีมหาปราสาท พระบรมวง-

ษานวงษ ขาราชการแลคนต่างประเทศเผาทลอองธลีพระบาทถวายสี่ง

ของต่าง ๆ ในการเฉลิมพระชนมพรรษา ทรงกรณาโปรดเกลไ ๆ พระ

ราชทานเงินแลผไแก่ขาราชการ ๑๙ คน แลำเสดจฃน เวลาคาเสดจุลง

๑ พระเจ็าบรมวงศ์เธอชิน ๓ กรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณ

๒ เจาพระยาร'ฅนบดินทร (รอด ก‘ลยาณมิตร) ทสมหนายก

 ๑๘

เรอไปทอคพระเนตรโกมไฟ!นลำนำ เสครกลบแลํวเสดๆขน แลํวเสดจ

ออกพระทนงอมรินพรูๅนํจุคู,^ ถวายไฅรพระสงฆ์ ๓0 รป แลำเสดจ

วคพระศรรฅนสากอๅรูๅรูเ สวดมนฅถือนำแลวเสดจุมาประท'บพระทีน'ง

อมรนทรวินิจุฉย จนสวดมนฅจุบเสดจุขึน.

วนท้รชกาล ๗๖๒® วน © ๆ ๑0 คํ๋า บขานเอก’ฉี^ ๑๒๕๑

๑๓
วนท ๒๒ กนยายน รตนโกสินท:ศก ด0๘ (พ.ศ.๒๔๓๒)

เวลาบายโมงเสก พระเจุาอยู่หวเสดจุวคพระกรีร'ตนสากดาราม

ประทบไนพระอุโบสถ พระบรมวงษานุวงษแลขาราขกๅรผ้!พญ่ผ้น^ฎ^เลํๅ

ทหารพลเรอน เขาไปทำสตยานุส*ฅรถือนาพระพิพ'ฌส'จจุาถวายต่อน่า

พระท้น'งโดยความซื่อตรงกรูะฅญผต่อพระเจุที0ยู่นํริ กร*นถือนาเสรจุแ

เสดจุขน

กรไแวลายามเสกเสดจุออกทรงรถพระที่น'งพร'อมค'วยกระบวนพนๅรู

แวดลอมเบ็นทิวแถวดาษดา ทรงทอดพระเนตรตามทางสถลมารคอ'น

ประคบไปดวยโคมไฟต่าง ๆ ดูสว่างไสวเบนอ'นงาม แล'วเสดจุกล'!]เน่าไน

พระบรมมหาราชว*ง ไปประท'บพระท้น'งอมรินทรวินิจุฉย ทรงจุดเทียน

พระสงฆเจุริญพระพุทธมนต์พระราชพิธีสารทต่อไป สวดมนต์จุบแลํๅ

ธรรมเทศนาในการเฉลิมพระชนมพรรษา ๒ ก*ฟเฆ์ แลวเสดจุขํ้น.

 ๑

วไเที่รํชกาล๗๖๒๕ ว้น๕ ^'®® คํ่า บี'ฉลู เอกศก ®๒๕®

วํนท ๒๖ ก็"นยายน ร๊ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

พระบาทสมเค็จพระเจ่าอข่ห์วเสคจออกขนนาง กรมมทาดไทยอาน

ใบบอกเมืองมทาสารคาม ๑ ฉบ๚ เมืองพระพุทธบาท ส ฉบบ เมือง

สุพรรณบรี ๑ ฉบ"บ เมืองนครนายก ๑ ฉบ*บ กราบบ”งคมทูลพระกรุณา'

ในใบบอกเมืองมหาสารคามว่า ได้แต่งกรมการเกณฑ์เลขสร่วยคุม

เสบียงลงมาส่งกองท”พพระยาราชวรานกล

ในใบบอกเมืองพระพทธบาท ว่าด้วยที่เมืองเกิดโจรผ้รายชุกชุมขึน

เที่ยวปลไเอาณาประชาราษฎรลกคที่พานิชที่เดินไปมา บ”ดนํ้ ลอบเขที่ม

กระบือของนายพไเไป

ในใบบอกเมืองสุพรรณบุรีว่าด้วยอที่ยทอง นที่]งขุนมหาไทย์ก่รมก

ลอบเอาบีนยิงขนมหาดไทยพี่ชายฅาย

ในใบบอกเมืองนครนายก ว่าดำยมอบเงินค่านาให้แก่นายกวด

มหาคเลกนำมาทูลเกลที่ ๆ ถวาย จำนวนเงินเกบได้มากนที่]ยเท่าใดมีแจำอย่

ในบาญชีที่นายกวดเอามาดำยแลำ

กรมพระกระลาโหมอ่านใบบอกพระอนรที่]ษโยธา ๑ ฉบำ] บอกเมือง

ฅกำบ่'า ๒ ฉบที่-เ กราบบำคมทูลพระกรณา

ในใบบอกพระอนุร”ก่ษโยธา ว่าดำยเจที่ภาษีพี่นกที่]จีนในเหมือง

ไปเกิดวี่วาหกที่เขํ้นที่จำรกลไฟเรื่องเกบภาษีพืน
จีนนางเหมืองทำขำขำง

มารำงว่าคำยชำภาษีดิบก ๖ ชำ ® ชนหนึ่งแลำ
จะมาเกบภาษีพี่นอิกเปน

สองซา จีนนายเหมืองหายอมให้ไม่
 1๑30

ในใบบอกเมืองฅะกํๅบ่'าอิฦฉบบ ๑ ขอร\|พระราชทานหีบศ๊ลาน่า

เพลงไปปลงศพพระเรืองฤทฐิาเกบ7าษฎร ผ้ช่วยราชการเมืองฅะก”วบ่า

แลวพระยาราชวรานกลนำเช่าราชสํมพ*ฉฐวงษ์เมืองนครเชียงใหม

ฑราบถวายบ”งคมลาขนไปเมืองน่าน

พระบาทสมเคจพระเจาอยู่ห*วมืพระบรมราชโองการดำร*สถามเช่า

ราชสมพนธวงษว่าจะขึนไปเมืองเชียงใหม่ช่วยแ'แม่ เจ”าราชส*มพ*นธวง

กราบบ*งคมทูลพระกรุณาว่าจะขั้นไปเมืองเชียงใหม่ช่วย

แลวมืพระราชดำร*สถามพระยาราชวรานกลว่า ช่นไม้ เมือง

'ข ทอง)

เชียงใหม่ นไเตรวจแลว์ฤๅย*ง

แลวพระยาราชวรานุกูลกราบบ*งคมทูลว่าตรวจแล"ว แต่ย*งหาได้คม

เบึนตน•ไม่ แลำพระราชทานส*ญญาบ*ต่รในกรง ๖ ห*วเมือง ๙ รวม ๑๕ นาย

วนทีรชกาล ๗๖๓๒ วน ๕ ฯ ๑๑ ต่า บี่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

ว่นท ๓ ตลาคม ร่ตนโกสินทรศก ๑0๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เพลายำคำ พระบาทสมเดจพระเจาอย่หำเสคจออกพระที่น*ง

รำรกรีมหาปราสาทประท'บช่องไปรเวฅ

ประชุมกรรมช่มปาทิกหอพระสมควชีรญาณ เพราะเวลานไเ

พระบาทสมเดจพระเจำอยู่หำทรงพระประชวรพระยอค ทรงพระดำเนิน

ไม่ถนำ จึงไม่ไค้ประชุมที่หอพระสมควชิรญาณตามเคย ประท*บอย่จุน

เพลา ๔ ท'มเสศ เสดจขั้น

 เด!) ๑

วํนที่รํชกาล ๗๖๓๕ ว้น ๑'*’‘^๑๑ คา บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

วํนทึ ๖ ตลาคม ร'ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒*:๓๒)

เพลายาคํ่า พระบาทสมเคจพระเจาอย่หำเสคๆแฅ่เกยพระ'กีนํงจกรกร

มหาปราสาท โคยพระราชยานไปประทำแรือพระที่นำกลไฟ แล่นขึนไป

ประทบท่าโรงคิริราชพยาบาล แลำเสคจพระราชคำเนินชึนไปประทบตึก

เสาวภาค ทรงเยี่ยมประชวรพระเจำนำงยาเธอ พระองค์เราศรีเสาวภางค'’

เพราะพระอาการมากกว่าแต่ก่อน พระบาทสมเคจพระเจำอยู่หำมีพระราช-

คำรสถึงพระอาการพอสมควร แลำเสครกลำพระบรมมหาราชวำ

วำทีรำ'กาล ๗๖๓๗ วำ ๓ ำ'*^ ๑© คำ บี่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

วินท ๘ ตลาคม ร้ตนโกสินท3ศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เพลายามเสศ, พระบาทสมเครพระเรำอยู่หำเสคจออกพระที่นำ

อมรินทรวิน้จฉํย ทรงจุดเทียนเครื่องนม*สการบำเพญพระราชกศล ซึ่ง

เบนวำคลำยกำวำประสูตรของสมเดรพระบรมชนกนารถ พระบาทสมเคจ

พระจอมเกลำเจำอย่หำ พระสงฆ์ ๒0 รูป เจริญพระพทธมนต์ ครไเพระ

สงฆ์เจริญพระ‘พุทธมนต์จบแลำ พระบาทสมเดรพระเจำอยู่หำทรงทอคผำ

ไตรสดำกรณ์พระบรมอำ]! เสรจแลำพระกิตติสารมนีถวายเทศน์กํนฆ์

ครำเทรงธรรมจบแลำ พระบาทสมเดรพระเจำอย่หำเสดจแต่เกยพระที่นิง

๑ พระเจ็าบรมวงศ์เธอชํ้น ๔ พระองศ์เจ็าศรเสาวภางค์ เบนราชเลขานการ อ?บดกรมย์'ฦษร

พิมพการ และอ?บดกรมพยาบาล ในรชกาลท ๕

 เส) เสุ)

อมรินทรวินิจุฉย โดยพระราชยานไ!]ประท์บเรือพระที่นํงบํลล็งก

ลอยพระประทีป ประท"บอย่จุนเพลา ๒ ยามเสศ เสดจุพระบรมมทาราชวิง

กริวกรมฅำรวจุทีไม่ได้แห่นำดามเสอจุ โปรดเกล็า ๆ ให้รองอธิบ

เกาะฅวปลดกรมพระดำรๆจุในพระบรมมหาราชวิง เจุห้กรมพระตำรวจผืาย
พระราชวงบวรชงไว้กว่าจุะเสรจุลอยพระประทีป เลั้ยงพระเชทีไม่เสดจุออก

วนทรชกาล ๗๖๓(ะ;' วน ๔ ๆ ๑๑ คา บฉลเอกกึก ๑]อ๕๑

วิ'นทิ ๙ ตุลาคม ร'ฅนใกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ, ๒๔๓เย)

เวลา ๔ ทุ่มเสกึ พระบาทสมเคจุพระเจุาอย่ห้ว เสดจุออกพระท

^ วิ.วิ. วิ. วิ ^ วิ ^วิ ฐํ
อมรินทรวินิจุฉย ทรงจุดเทียนเครืองนมสการ บำเพญพระราชกกึลซึ
เบนวนคลายกบวนสวรรคตของสมเคจุพระบรมชนกนารถ พระบาทสมเค็จุ

พระจุอมเกลาเราอยู่หว พระสงฆ ๒๐ รปเวิริญพระพทธมนต์ ครวิเพระ

สงฆ์เจุริญพระพุทธมนต์จุบแลว พระบาทสมเดจุพระเจุวิอย่หำทรงทอด

ไตรสดไ]กรณ์พระบรมอ"ฏเ เสรจแลำพระธรรมไตรโลกาจุารย์ถวายเทศน์
ก"ณฑ์ ๑ กรนทรงธรรมรบแลำ พระบาทสมเดจุพระเจุ"าอย่หำโปรดเกล"าๆ

พระราชทานตราฅวิกรรมสไเปท้กหอพระสมดวชีรญาณ คือพระเจุวิน"องยา

เธอ กรมหมื่นดำรงราชานภาพ* ตำแหน่งสภานายก หม่อมเจุ"ประภากร'^

ตำแหน่งเลขาธิการ สมเดรพระบรมโอรสาธิราช ตำแหน่งเทร"ญญิก

พระเจุ"าน"องยาเธอ เจุ"พากรมขุนนริกึรานว"ดติวงษ”’ ตำแหน่งสราณิ

๑. สมเด็จพระเจ็าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานภาพ
๒. หมอมเจาประภากร มาลากล
๓. สมเด็จพระเจ*าบรมวงศ์เธอ เจ*'าพากรมพระยานริศรานว'ดฅิวงศ์
 เตุป็๓

พระเจิานองยาเธอ พระองค์เจิาไชยานชิฅตำแหน่งบรรณารกษ พระเวิ

น*องยาเธอ พระองค์เจ*าวรวรรณากร'^ ตำแหน่งประฏิคม พระเจานองยา

เธอ กรมหมื่นสมมตอมรพไเธุ" ตำแหน่งผู้ช่วยเหรญญิก หม่อมเจ

ราชวงษสำเริง ตำแหน่งผ้ช่วยสาราณียกร พระยาราชวรานุกูล ตำแหน่ง

ผู้ช่วยบรรณารำษ์ พระยาพิพ'ฒโกษาตำแหน่งผู้ช่วยประฏิคม ผ่ายใน

พระเจำน*องยาเธอ พระองค์เจำบรรจบเบญจมา ตำแหน่งอปนายก เสรจ

แล*วพระบาทสมเคจพระเจำอย่หำเสดจแฅ่เกยพระที่น”งอมรินทรวินิจฉยโด

พระราชยานไปประทำแรือพระที่น”งบ”ลล”งก์ ทรงลอยพระประทีป ประทำ

อยู่จนเพลา ๗ ทุ่มเสศ เสดจกลำพระบรมมหาราชวำ เมื่อเชำเลยงพระ

ไม่ไค้เสดจออก

วำที่รำกาล ๗๖๓๙ วำ ๕ฯ®๑ ค์า บี่ฉลเอกศก ๑๒๕®

วํนท ๑0 ตลาคม ร่ตนโกสินทรศก ๑ว๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลา ๒ ยามเสศ พระบาทสมเดจพระเจำอย่หำเสดจแฅ่เกยพระที่น”ง

จำรกรีมหาปราสาท โดยพระราชยานไปประทำเรือพระที่น"งบำลำก ทรง

ลอยพระประทีป ประทำอยู่จนเวลา ๗ ทุ่มเสศ เสดจกลำพระบรมมหา

ราชวำ เมื่อเชำสดำกรณีกลานกาลไม่เสดจออก

๑. พระ เจ็'าบ รม วงศ็๋เธอ กรม ท มน พงศา ดิศร มหิ ป

๒. พระ เจ็า บรม วง ศ เธอ กรม พระ นรา ธิปป ระ พ“นธ์พงศ์

๓. พระ เจ็'าม รม วงศ์เธอ กรม พระ สมมต อมร พ' น ธ'^

 เธป็๔

ว้นที่ร์ชกาล ๗๖๔0 วน ๖^®® คํ่า บี'ฉลูเอกศก ๑๒๕®

วินทึ ด® ตลาคม ริตนโกลินทรศก ด๐๘ (1'1.ศ. ๒๔๓๒)

ว*นนํ้ พระเจ็าน*องยาเธอ พระองค์เฑ้ศรีเสาวภางค์สํ้นพระชนม

เวลาบ่ายโมงเสศ ครไแวลายํ๋าค์าแลำ พระบาทสมเคจพระเห้อยู

เสคจ แต่เกยพระที่นำจ*กรกรีมหาปราสาทโดยพระราชยานไปประท*บเรือ

พระที่นำกลไฟ แล่นขํ้นไปประท*บท'าโรงศิริราชพยาบาล เสดจพระราช

ดำเนินขํ้นไปป ระท*บฅึกเสาวภาค พระราชทานนาสรงพระศพพระเจ*าน*อง

ยาเธอ พระองค์เจำศรีเสาวภางค์ แลพระบรมวงษานุวงษ์ แลขำราชการ

ผู้ใหญ่ผ้น*อยสรงนาพระศพ แลำเจำพนำงานทรงเครื่องพระศพ เสรจแลำ

เชิญลงในพระลองในเชิญขํ้นประดิษ;^านเหนือช*นแว่นพ้าช*นหนึ่ง

พระบาทสมเคจพระเจำอยู่ห*ว่ทรงทอดผำไฅรสด’บ่กรณ์ เสรจแลำ เสดจ

กล*บ่พระบรมมหาราชวำ เจำพนำงานได้เชิญพระลองไปขํ้นบนพระเสรี่

หั้วเชิญไปลงเรือศรีที่โรงคิริราชพยาบาลล่องลงไปเทียบศาลต่างประเท

แลำเจำพนำงานเชิญพระลองไปขนพระยานมาศสามคาน'ประกอบพระโกษ

มณฑปใหญ่เสรจแลำ แห่ไปวำพระเจำนำงยาเธอ กรมหลวงเทวะวงษ์

วโรประการ เชิญขนประดิษ^านเหนือช*นแว่นพ้า ๒ ช*น มีเครื่องสง

๙ ค’น แวดลำมพระโกษ มีแตรสำข์กลองชนะ แฅรประโคมตามเวลา

พระราชทานพระสงฆ์สวดอภิธรรม กว่าจะพระราชทานเพลิง
 เดุป็๕

ว"นที่รํชกาล ๗๖๔® ว'น ๗ ^๑®

เก
คา บี่ฉล เอกศก ๑๒๕๏
^ เฐอ 121
ว"นท ๑๒ ฅลาคม รํฅนโกสินทรศก ๑0๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลายํ่าคํ่าแล๎ว เสดจออกหอพระสมดวชิรญาณ ทรงประชุมที

สภานายกจ"ดการหอพระสมดฅ่อไป ประท"บอยู่จนเวลา ๔ ทุ่มเสศ เสดจขน

ว"นที่ร"ชกาล ๗๖๔๒ ว*น ๑ ๆ ๑® คา บี'ฉลู เอกศก ๏๒๕©

^ ๒๒
ว"นท ๑๓ ตลาคม ร"ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เสดจออกขนนาง มีใบบอกกราบบ"งกมทล ๑๒ ฉบ'บ

กรมมหาดไทย ๖ ฉบ'บ

ฉบ"บที่ ๑ บอกพระยากธาธรธรณินทร์ เมืองพระตะบอง ว่าดำยการเฉลิม

พระชนม์พรรษา แลถือนาพระราชพิธีสารท

ฉบ'บที่ ๒ บอกพระศรีพิท"กษข"หลวงเมืองขข'นธ์ ว่าด"วยชำระผ้ร"าย ไค

ของกลาง ๖ เรอง

ฉบ่บที่ ๓ ว่าด"วยพระศรีพิท"กษ์ไค้แด่งให้ พระพลออกไปฅรวจด่านซึ่

แคนก"บเมืองเขมร พบหลวงพรหมฅ"คทางใหม่ให้อ"ายผ้ร"ยล'กเอาก-รูะบืฏ

ออกนอกจากพระราชอาณาเขฅร ไค้เอาฅ"วหลวงพรหมมาชำระไค้คๅๅม

ประการใด จึงจะบอกเข"ามาคร"งหล"ง

ฉบ่บที่ ๔ บอกพระศรีสิทธิกรรม์เมืองมะโนรมย์ ว่าค"วยขอที่ผกพ*ทธสีม

ว"ดเนินสธาราม

ฉบ"บที่ ๕ บอกพระยาไชยวิชิต ผู้ร"กษากรงเก่า ว่าด้วยนาฝนด่นเขำ

 1ดุป็๖

ฉบบท ๖ บอกจาเร่งงาน,ร,^7^ บ'านหลวงเมืองพิไชย ว่าควยได้ส่งเงิน

เ1ทนทองคา สวยสิบเกาคำส่ง

กรมพระกระลาโหม ๒ ฉบ*บ

ฉบบท ® บอกพระยาประสิทธิสงค7าม เมืองกาญจนบรี ว่าด'วยพระ

ชนด^บดเมองทาคะ!ๅๅชุรา ขอหลวงยกรบ*ดรบฅรพระชินดิษ^บดี เบ็น

ผู้รกษาเมืองท่าดะก'วด่อไป

ฉบบท ๒ วาควยไคสงเงนกานาพรอม!าบนายทสทน37^ เบี่นเงิน

รอยแปดสิบช"ง

กรมท่า ๔ ฉบ*บ

ฉบบท ๑ บอกเมองนครไชยคร ถวายพระราชกุ่กลโนลารเนสินพระดู■นมื

พรรษา

ฉบบที่ ๒ เมืองนครไชยศรี ว่าด'วยนาฝนคํนเมืโ

ฉบบที่ ๓ บอกเมืองสมุทรปราการ ถวายพระราชกุศลในการเฉสิมพระดูน3ไ

พรรษา

ฉบบท ๔ บอกเมองพนสนคม วาควยนาฝนดนเขา กบขอขวดแกว

ทศางค"’ สำหร*บรองนาฝน

แลำพระสุรินทรามาฅย์ นำหลวงยกรบดร เมืองท่าดะก"ว่เผาถๅายรู่ผํ้งนนล

๓ 0 ช^จน

พระยาราชวรานกล

พระยาอรรกราชนารถภกคี ๑

พระวิภากภูวคล ๑

๑, เบ็วิ!กรวยแกิวที่ใช้วํดนํ้าฝนไม่เกิน ๑ว มิลลิเนตร
 1ดุ0 (^

ขนประชาคดีกิจ ®
นายบญชารามสถาน ®

นายบรรหารรามสถิฅย ®

มิศเตอคอลินส์ ๑

นายผาค )
๘,} พนกงานแผนท ๒
นายIพม่^

กองทหารรำษาพระองค์
นายรำยเอกหม่อมราชวงษ์กริม ®
นายรำยโท นายกอง ๏
นายรำยฅรี นายสาย ®

กองทหารรำษาพระบรมมหาราชว”ง

นายรำยตรี นายบฅร ®

กองทหารมหาดเล็ก

นายรำยโท นายทิม ๑

นำเรียน

นายรำยฅรี นายมสิ (ซิ)

นายเล็ก ๑
นายทองสุก ๑
นายเห่ง ๑
นายสค ๏
รวม ๑๘ นฺาย กราบถวายบ”งคมลาขนไปราชการเมืองนครเชียงใหม่

มีพระบรมราชโองการพระราชทานพร แก่ผู้ที่จะไปให้

ปราศจากไภยต่าง ๆ แลดำรำส”งว่าถ'ามีราชการเกิคขํ้นในการต่างประเทค

ควรจะพคต■ลอดไปไค้ก็ให้พด
 เดุปิ (^3

พระ ยานรินทรราชเสนีนำ
พระ ผล กก^ บท ผูๅๅ •ๅชฤๅ
‘รู ฎร'เๆำกระ คาน

พระสุวรรณไพรสๅณฑจุๅงๅๅงส่ๅ0^คู^^ๅ-รูจุ.)^5®| ๒ คน กราบ

ถวายบาคมลากล\|ไปเมืฏร

พระยาราชวรานกลนำ
พระภ่กดีราชา บางยม ๏
พระบรรพฅภูษาธิการ ^ ผู้ว่าราชการเมือง! บรรพต ๏ ^
พระภกดีศรีณรงค์นรินทร์ นางรอง ๑
พระศรีสุนทรเทพปล่ค®^ ^ ^
..^^.....า—,.-^... (เมองอไทยธาน้
หลวงเพชรสงคราม ๑) 1

หลวงพรหมภกตยกรบฅรเมองไชยนๅพ รๅ3า ๖ นาย กราบถวายบ”งคมลา

ขึนไปรกษาราชการบานเมือง โปรดเกลา ฯ พระราชทานเสั้อผาแล
เครืองยศตามธรรมเนียม กบพระราชทานส”ญญาบ”ตรพระวิสตรสาครดิ^
เลื่อนเบ็่นพระยาวิสฅรสาครดิ^

วนทรชกาล ๗๖๔๓ วน ๒ ๆ®® คำ บีฉล เอกคก ๑๒๔®

๕'“
วํนท ๑๔ ตุลาคม รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลา ๓ โมงเสศ เสดจกระบวนรถพระราชทานพระกซินว”ดบๅร-

นเวศ ที่ ๑
มีพระสงฆ์ ๔® รูป นายกวดทลว”ค

วดรงษีสุทธาวาส ที ๒ มีพระสงฆ์ ๙๙ รป นายรองเล่ห์อาวธทลว”ค

วดเทพธิดา ที ๓ มีพระสงฆ ๘๖ รป นายรองพลพ”นํทลว”ค

ว”ดมหาธาตุ ท ๔ มีพระสงฆ์ ๒๔๖ รูป นายพิจิตรสรรพาการทลว”ด.

 1ดุปี ลิ่

วนทีรํชกาล๗๖๔๔ว\เ ๓ ฯ๑๑คํ่า บี่ฉล เอกคก ๑๒๕®

?

ว่ไ4ท ๑๕ ตลาคม รํฅนโกสินทรศก ๑๐๘ ( Vศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๓ โมงเสศ เสค็จพระราชยานทองคำลงยา พระราชทาน

พระกเน

วำราชประคิษฐ ที่ ๑ มีพระสงฆ์ ๓ 0 รป นายรองฉํนท์ทูลวำ

วำจํกรวดํราชาวาส ที่ ๒ มีพระสงฆ์ ๒๘๕ รป นายสนิททูลวค

วค่สไ]ทณัธวงษ ที่ ๓ มีพระสงฆ์ ๓๗ รป นายรองสนิททูลวด.

ว*นที่รำ(กาล ๗๖๔๖ ว'น ๕ ๆ ๑๑ คา บ่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

วํนท ๑๗ ต ลา คม รํตน โกสิน ทร ศก ๑๐๘ (พ. ศ 0 ๒๔๓๒)

กระบวน ราบ

เวลาบ่าย ๓ โมงเสศ เสดจออกทางพระที่น'งจกรกรีมหาปราสาท

หีบ
จึงมีพระบรมราชโองการให้เอา ถมเครองยศมาพระราชทานหลวง
] กา

จำนงนิเวศกิจ ดำยกวามหม”นก'บราชการ

แลำเสดจทรงพระราชยานงานพระราชพระกนิน

ว'ดพระเชฅุพน ที่ ๑ มีพระสงฆ์ ๒๓๗ รูป นายกวดทลว'ค

ว'ดราชบรณ ที่ ๒ มีพระสงฆ์ ๒๐๕ รูป นายรองเล่ห์อาวธทลว'ด

ว'ดราชบพิธ ที่ ๓ มีพระสงฆ์ ๓๕ รูป นายรองพลทณัทลว'ค

ว'ดสุท'ศเทพวรารามที่ ๔ มีพระสงฆ์ ๑๙๑ รูป นายพิจิฅรสรรพการทลๅ'ค.

 ๓0

วนทรชกาล ๗๖๔๗ ๅน ๖^๑® คํ๋า บื่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

วนท ๑๘ ตุลาคม รตนโกลินทรศก ๑0๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาบาย ๓ โมงเสศเสอจุลง;,7อพระที่น'งอเนกชาติภชงค์พระราชทาน

พระก^น

วดอรุณราชวรารามที ๑ มีพระสงฆ ๑12)0 รป นายกวคทลวค

วดโมหโลก ท ๒ มีพระสงฆ ๒๕0 รป นายรองเล่ห์อาวธทลว'ด

วดหงษาราม ท ๓ มีพระสงฆ ๕๓ รป นายรองพลา'!นทลว*ติ

แลวรบส*งเอาผาไพรมาพระราชาๅๅน ว'ติราชสิทธาราม ที่ (- า*;ร

ราชทานพระเจานองยาเธอ เจที'พากรมขนนริศรานว‘ตวงษ์.

วนท้รชกาล ๗๖๔๘ วน ๗^โ๑๑ บี'ฉลู เอกศอ ๑๒๕๑

วนทึ อสิ่ ตุลาคม ร่ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ.

เวลาบ่าย ๓ โมเสศ เสคจทรงเรือพระที'น'งทวยเทาาถวายอ7พระ-

ราชทานพระก5น

ว*ติประยูรวงษ์ ที' ๑ มีพระสงฆ์ ๑๕๐ รป นายฉ่นางุลว'ติ

ว*ดบุบผาราม ที' ๒ มีพระสงฆ์ ๓อรป นายสนิทาาลว'ติ

ว*ดพิไชยญาติการามที่ ๓ มีพระสงฆ์ ๕๗ รป นายรองทลๅ'ติ

ว'ดอนงคาราม ที' ๔ มีพระสงฆ์®๒๓ รป นายพิไนยราชกิจุทสๅติ

^ ข
 ๓๑

วนทีรํชกาล ๗๖๔๙ ว'น® ๑๑ คา บื่ฉลเอกกก ๑๒๕©

, ® ® ข

วนท เชอ ฅลากิน รฅนโกสนทรศก ๑๐๘ (ใ^'1.ศ. ๒๔๓!ช)

เวลาบ่าย ๒ โมงก'บ่ ๕ มินิฅ

เสคจทรงเรือพระที่น์งเทวธิว'ฌน์ พระราชทานพระก3น

วคมหาพฤฌารามที่ ๑ มีพระสงฆ์ ๓๕ รป นายรองฉนทูลว'ค

ว'ดเทพสิรินทร์ ที่ ๒ มีพระสงฆ์ ๕๓ รป นายรองกวดทูลว'ด

วดโสมนสวิหาร ที่ ๓ มีพระสงฆ์ ๘0 รป นายรองสนิททูลวด

ว'คพระนามบ'ญญํฅที่ ๔ มีพระสงฆ์ ๕® รูป นายพิไนยราชกิจทูลว'ด.

ว'นที่ร'ชกาล ๗๖๕๐ ว'น ๒ ฯ ๑๑ คา บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

?

ว"นท ๒๑ ตลากิม รํตนโกสินทรศก ๑๐๘ (VI.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๓ โมง เสดจเรือพระที่น'งกราบประจำทวิป พระราชทาน

พระกเน

ว'คระฆ'งโฆสิฅารามที่ ๑ มีพระสงฆ์ ๑๗๔ รป นายกวดทลว'ค

ว'ดก'ลยาณมิตรที่ ๒ มีพระสงฆ์ ๙๒ รป นายรองเล่ห์อาวธทลว'ด

ว'ดบพิตรมิ?.)ขที่ ๓ มีพระสงฆ์ ๙๑ รูป นายพลพ'นทลว'ค

 ๓1®3

วนทีรชกาล ๗๖๕® วน, ๓^"1@๑ คา บี'ฉล เอกศก ๑๒๕®

® ฌ จุ]

วนท๒๒ตุลาคม ร่ตน!กสินทรศก๑0๘ (พ.ศ.๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๓ โมงเสศ เสดจเรือพระที่น”งรํฅนคิลกพระราชทาน

พระกฐิน

วดโพธินิรมิฅรที ๑ มีพระสงฆ์ ๒๕ รป นายกวดทลว^ด

แลวเรียกไฅรมาพระราชทาน

วดหนงที ๒ พระราชทานสมเดจพระเจาน^องยาเธอ เจทีพ้าภาณ-

รงษีสว่างวงษ์ กรมพระภาณุพ”นธวงษวรเดช

วดนางนองที ๓ พระราชทานพระเจานองยาเธอ กรมหมื่นคิริธ”ชส”งกาศ

แลวเสดจพระราชทาน
วดราชโอรสที ๔ มีพระสงฆ ๖๕ รป นายพิจิฅรสรรพการทลว”ด.

วนทีรชกาล ๗๖๕๒ วน ๔ ๆ ๑๑ คำ บฉล เอกศก ๑๒๕๑

๑๔ ช
วนท ๒๓ ตุลาคม ร'ตน!กสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๓ โมงเสศ เสดจเรือพระที่น”งกลไฟเอ็ดเคอกง พว-.

ราชทานพระกฐิน

ว”ดราชาธิวาศที่ ๑ มีพระสงฆ์ ๒๔ รุป นายรองฉ”นทีทลว”'ด

ว”'ดเขมาภิรฅารามที ๒ มีพระสงฆ์ ๑๙ รูป นายสนองราชบรรหารทลว”ด

แลวพระราชทานจฅุบจจยแก'พระครเว)นๅกินดูฐวว3,]

ชงยสบบาท เบนรางวลทรกษาวดสอาด

ว”'คเฉลิมพระเกียรฅิท ๓ มีพระสงฆ์ ๑๘ รูป

นายรองสนิททลว”'ด.
 ๓๓

วนทื่รชกาล ๗๖๕๔ วน ๖ ๆ ๑๒ คํ่า บี'ฉล เอกศก ๑๒๕®

เด) 1®อ

ว"นท ๒๕ ตลาคม รํฅนโกสินทรศก ๑0๘ (VI.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชาโมงเสศ พระบาทสมเก็จพระเจ'เอย่หำเสด็จออกทางพระที'น'ง^

จกรกรีมหาปราสาท เสด็จพระราชคำเนินโดยทางพระราชยาน เลยวไปทาง

น่าพระที่นิงดุสิตมหาปราสาทออกประฅศรีสนทรถึงท่าราชวรคิ3"ประทำเที

พระที่น'งราชกิจวินิจฉำ มีพระราชดำรำคำยพระบรมวงษานวงษ์แลขำราช-

การคร่หนึ่ง แลำเสด็จพระราชดำเนินลงประทำในเรือพระที'น'งเวสาต

พรำมคำยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สมเด็จพระเจำลกเธอ แลสมเด็จ

พระนางเจำพระบรมราชเทวี พระนางเจำพระวรราชเทวี พระธรรกชายา-

เธอ แลพระราชบริพารท*งปวง มีเรือกลไฟใหญ่เล็กตามเสด็จหลายลำ

ออกเรือพระที่น'งใช้จำรขั้นไปเหนือนา ถึงน่าวำปรมำยิกาวาศหยค

เรือพระที่น'งเวสาตริ เสด็จลงเรือพระที่น่ำทวยเทพถวายกร เรือพระที่น'ง

รองสวำดิชิงไชย มีเรือกลองนำไปประทำท่าวำปรมำยิกาวาศ เสด็จ

พระราชดำเนินเขำในพระอุโบสถ พระราชทานผำพระกเน มีจำนวน

พระสงฆจำพรรษา พระราชาคณะ ๑ ถานานกรม ๕ เปรียญ ๒ ยินคำ

๑๕ รวม ๒๓ รป พระคุณวงษ์ ครองกระเน กร*นพระสงฆ์กระทำกเน

นำการแลำ ทรงพระกรุณาโปรคเกลำ ฯ ให้สมเด็จพระเจำลกยาเธอ เจำพา

จำรพงษภวนารถถวายเครื่องไทยธรรม แลมีวำถุเปนมูลค่าจฅบจจำ ของ

พระเจำบรมมห้ย์ยิกาเธอกรมสมเด็จพระสุคารำนราชประยูร ถวายคำยช'ง
สิบตำลึง แลำพระสงฆสวคอนโมทนา

อนึ่ง ได้โปรดเกลำ ๆ ให้ทำรูปเทวดาถือพำโบก'สำหรำฅํ้งในพ

อโบสถค่หนึ่งแลำเสร็จมาในกร*งนึ่ โปรดเกลำ ๆ ให้กรมพระตำรวจย

 ๓๔

ตงบน^านสุกช แลวโปรดเกกๅ ๆ ให้พระยานนทบรี ซ่อม^ๅนพระประธาน

ประคบกระจกบิคทอรใหม่ การทำนบำรงในพระอารามพระคณๅรษ์ใด้จุ

การมพระธรรมเทศนาสอม,ดิก5สุสามเณร อบาสกอบาสิกาในทางธรรมวิไนย

แล ใคปฏสงขรณพระอาราม กือปูพนกระดานในรหว่างกฎีรอบพระไดรมีเ'ฎก

แลไคซอมแซมมุงกระเบืองกุ^ดิหๅรุ[ดๅกๅเ^บ่รู!ยูดุ^ หอไตร ทำ

ซอมแซมคพาน ทารๅ เขอนลอมเขตรอาๅๅตดๅ?) เสรจุการพระราชทาน

พระกระ^นวดปรมยยกาๅๅตแกๅ เสดจลงเรอพระทีนำทวยเทพถวายกร

ออกจากปากเกรดมาประทบเว่อพร-ทีนำเรสๅตรี ซึ่งออกมาคอยอย่นอก

ปากเกรด เวลายำเทียงแลวออกเรือพระทีนำต่อไป เวลาบ่ายสี่โมงเสศถึง

พระราชวงบางปอิน เรอพระทนำประทบท่าแลวเสดจุพระราชคำเนินขน

จากเรือพระทีนำ พระเจานำ)งยาเธอพระองค์เจำไชยำเตมงคลผ้ช่ๅยดกๅร

พระราชวงบางปอิน พระยาไชยวิชิตผู้รกษากรงเก่า แลกรมการกรงเ

เผาทูลลอองธุลีพระบาท เสด็จขนทางพระทีนำวโรภาษพิมาน ประทำ]เรียบ

ในพระทีนำอุทยานภูมเสถียรในพระราชวิงตๅมเคยเหมืฎนฎย่ๅรแต่ก'ก^3,]า

วนทีรชกาล ๗๖๕๕ วน ๗ ก๊ ©๒ คา บ่นล เอกคก ๑๒๕๑

วนท ๒๖ ตุลาคม ร่ฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ,ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย พระบาทสมเดจพระเจำอยู่ห่ว เสดจพระราชดำเนินพรำ)ม

ขบวนขำงใน เสด็จลงเรือพระที'น”งกไแชียงเล็กออกทางประตสาครประพๅศ

เสด็จไปประพาสทุ่งหลำเกาะ เวลายํ่าค์าเสด็จกลบมาประทำ]ในพระรา

ตามทางเดิม ’
 ๓&

วํนที่ร*ชกาล ๗๖๕๖ วน ©ๆ๑๒ คํ่า บื่ฉลูเอกศก ๑๒๕©

]ต) เต)

วนท ๒๘) ฅสาคม รตนโกสินทรศก ๑๐๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาบ่ายสองโมงเสศ เสก็จออกทางพระที่น*งวโรภาษพิมาน ทรง

พระราชดำเน้นประท*บ่ในเรือพระที่น*งทวยเทพถวายกร พรไ)มดํวยเรือ

กระบวนทหารแลเรือนำเรือคลอง เรือผาไฅรพระกระฐินเรือค'งค่ช'ก เรือ

ข์า.ราชการฅามเสก็จพระราชดำเนินกระบวนขํ้นไปทางเหนือเกาะอไ)มลง

ลำแม่นาใหญ่ ประท'บน่าว*คนิเวศธรรมประว‘ฅ เสก็จพระราชดำเนิน

ในพระอโบสถพระราชทานผไพระกระฐิน มีพระสงฆ์จำพรรษาใน

พระอารามนิ พระราชาคณะ ๑ พระคร ๑ ถานานกรม ๕ เปรยญ

๓ อ*นคํบเรียนค*นถธระ ๕ เล่าสวคมนต์ ๑๓ รวมพระสงฆ์ ๒๘ รูป

สมเก็จพระพทธโฆษาจาริยขนไปร*บ่เสด็จดำย มีไทยธรรมพิเสศพระสงฆ์

ร*บ่ผไไฅร แลครองไฅรทงว*ค ก*บ่มีวไ)ถุเบนมลค่าจฅบจจ*ยถวายพระสงฆ์

ในว*ค ๖ ชำ ฅามที่เคยมีมาแต่ก่อน โปรดเกลำ ฯ ให้สมเก็จพระบรมโอรสา-

ธิราชสยามกุฏราชกมาร ถวายของพระสงฆ์สวดอนโมทนาแลำ เสด็จ

พระราชดำเนินไปนม*สการเจก็ย3'าน'ทศแห้ง แลทอดพระเนตรการพระอา-

ราม แลโปรดเกลไ ๆ ให้กรมช่างหล่อเชิญพระพุทธรูปสมาธิ ซึ่งทรงสรไง

พระราชทานอพิศส่วนพระราชกุศลแก่สมเด็จพระเจไลูกเธอ เจไพ้าวิจิฅรจิร

ประภาขํ้นฅํ้งในการเปรืยญ แลจะโปรดเกลไๆ ให้มีการพระราชกศลฉล

ต่อไป แลำเสด็จพระราชดำเนินลงเรือพระพิน*งออกจากท่าวไ)นิเวศธรรม-

ประว*ฅ มาทางทไยเกาะประท*บ่ท่าพระราชวำแลำเสด็จขํ้น เวลากามี

เทศนากระเนทานของหลวงที่วํดนิเวศธรรมประว'ตกำเฑ์ ๑ แลำพระสงฆ์

กรานกระ5น'ตามเคย
 ๓ไว

อนง พระยามทามนตรีไค้วิคเรือผาบาสำ'!/เรํ■บถๅายพระสงฆวํดนิเวศ

ธรรมประวฅ วคชุมพล'แกายาราร] มาจอคในสระริมพระ‘ตี่นํงไอสวรรย-

ทพอาศน มเพลง แลแกน แล''/)แย เบ็๋นการเล่นฉลองเวลาดึก แห่ผ'าบา

ไปทอคทงสองพระอาราม

วนทีรชกาล ๗๖๕๗ วห่], ๒ๆ®)ฏ กา บฉลเอกศก ๑๒๕®

, 1ธุ3 เตุ)
*
วนท ๒๘ ตุลาคม 3ตนโกสินท1ศก ๑0๘ ( ฬ . กิ[. 120 ๔๓ เช )

เวลาบ่ายสองโมง เสคจพระราชดำเ'ฉินลงเรือพระ'กี่น’งกลไ'ป

เอกเคอกงพรอมกี่วยกระบวนเรือกลไฟ นำตามเสด็จพระราชคำเฉินจุาฤห่

พระราชวำบางปอินขนไปตามลำนา ๒ ชำโมงถึงบ่อมเพชร เสดจลง

เรือพระกี่น’งทวยเทพถวายกร พรำเมคำยเรือกระบวนเขำกลองประ'กบ

ทำฉนวนว'ดสุวรรณคารารามเสด็จพระราชคำเฉินเขำในพระอโบสลพระ
2^ /๗ 0^ 0
ราชทานผาพระกระฐนมจานวนพระสงฆจาพรรษา พระราชาคณะ ๑

พระกรู ๑ ถานานุกรม ๓ เปรยญ ๑ อนคบเรยนก นถธระ ๘ เรียน

วิบ่สนาธุระ ๔ เล่าสวคมนต์ ๑๙ รวมพระสง'ฆ์ ๓๗ รูป พระสวรรณวิมล-

ศีล ครองผำพระกระเน โปรดเกลำ ฯ ให้พระเจำนำ)งยาเธอ กรมหมึ๋นอดิ-

ศรอุคมเคชถวายของพระราชทานบ่จจ’ยมลแก่พระสงฆ์รป ล กึ่งตำลึง ลาว

ในพระอารามพระสงฆ์ลงไหว้พระในพระอโบสถเวลาเชำทกว’น มีธรรม.

เทศนาทุกวไเอุโบสถ มีอาจารย์บอกพระปริณัตํธรรมแลสอนหนำลือไทยด็ว

ไค้ปฏิสำขรณทลำคากุฎ ทำพนศาลาน่าพระอโบสถ ทำฅพาน'นา ก•เน

พระราชทานพระกระเนแลำ เสด็จพระราชดำเฉินไปนม'สการพระ]จุดึยแล

พระพุทธรูปในพระวิหาร โปรดเกลำ ๆ ให้เจำพระยาร'ฅนบคินทรให้ช่าง

 ๓0^

เขียนภาพในพระวิหารเรื่องพระราชพงษาวดารกรงเก่าทีเขียนคางอยู่น

สำเร็จ แก่วิเสด็จกลบลงเรือพระที่น'งพายมาประทบเรือพระท้น'งกลไฟที

น่าวิคพน'ญเชิง แล่นขีนไปฅามสำนาประท'บท่าพระราชวงจนทเกษม

เสด็จขํ้นทรงพระราชยานผ่านพระราชว'งจไเทเกษมไปประทบพระราชทาน

ผาพระกระ^นว”คเสนาศนาราม พระสงฆ์จำพรรษา พระราชาคณะ ๑

ถานานกรม ๕ เปรียญ ๔ อ'นด'บเรียนค'น่ถธระ ๑๒ เล่าสวดมนฅ ๓๓

รวมพระสงฆ์ ๕๕ รป พระธรรมราชานุว'ดกรองกระ^น โปรดเกลา ๆ ให้

พระเจท้น”องยาเธอ กรมหมื่นสมมดอมรพ'นธุ ถวายของพระราชทานบจจย

มูลสำหร'บพระสงฆ์ทท้พระอาราม ๓ ชท้ ก'บทรงพระราชดำริหว่า พระ-

สงฆมีมากขีน ควรขยายเสนาศน์ออกไปอีก โปรดเกลท้ ฯ ไห้เจท้พระยา

ร'ตนบดินทร์ทำกฎีฝากระดานขท้งคท้นดว”นตกพระอารามขีนอีกหมู่หนึ่ง ก

โห้ป ระด'บศิลาฐานพระพทธรูปแลเชิงผนท้เชิงเสาก'บปูพนศิลาในพระ-

อโบสถดท้ย พระราชทานเทียนให้พระยาไชยวิชิฅไปบูชาพระเจดียแล

พระพทธรูปในพระวิหาร ในพระอารามนึ่มีน'กเรียน ๕๙ ก”บน'กเรีย

ศาลาปูน ว”ดกระษ'ฅราธิราชมาสมทบเผาทูลลอองธลีพระบาทดท้ย อบาสก

อบาสิกาที่มาคอยเผาทูลลอองธุลีพระบาทก็มีมาก พระราชทานพระกระฐิน

แลว เสด็จกล'บมาลงเรือพระที่น'งกลไฟดามทางเดิม ออกจากท่าพระราชวิง

จ'นทเกษมมากถึงท่าพระราชวท้บางปอินเวลาสองท่มเสศ เสด็จขีน

ว'นที่ร'ชกาล ๗๖๕๘ ว'น ๓ ๆ ๑๒ คา บื่ฉล เอกศก

๑ 1อ ๕! ๑
วนท ๒ตลาคม ร์ฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

ว'นนึ่ มีกระฐินขท้งใน ว'คขมพลนิกายาราม พระราชทานเจท้จอม

มารดาพรอมไปทอด มีเรือสีเขียนลำหนึ่งก'บเรือชลพิมานไชยทรงผท้ไดร
 ๓?ง

พระกฏีนกบโปรคแาลๅ ๆ พระราชทาน,จุฅบจข์ยมลก*บพระครธรรมธิวากร

ชงยสิบบาท ฅามธรรมเนียมทีเคยไค้!นเๅลา!ๆระ^นทเาบี' ฏนึ่ง กระฐ

กรุงเกาเบนกระ^นพระราชทๅนทีทๅงปฐเฎีเ^) ๅ*"^ คือวค้บรมวงษ

อศรวราราม พระราชทานพระเจุานองยาเธส กรมหมื่นสมมฅอมรพ'นธ์

วดศาลาปูนพระราชทานพระ!,จุานองยๅเ,ฐฏ กรมหมื่นดำรงราชานภาพ

วดฃุนยวนพระราชทานพระเจุานองยาเธอ พระองค์เจาว*ฒนานวงษ ว'ค

พนญเชิงพระราชทานพระเจานองเธอ พระองค์เจทีไชย'นฅมงคล

เวลาบ่าย พระบาทสมเคจพระเจาอย่หว เสด็จออกทางพระที่น”ง

วโรภาษพิมานพรอมควยกระบวนขทีงในลงเรือพระที่นทีเล็!ๅ ๔ ก'นเชียง

ทรงประพาศเกบกระจบ่ฅามน่าวคนิเวศ เวลายั๋าค์าแล'วเสด็จกล'บ มาปร

ท”บที่ทที]งพระโรงพระที่นทีวโรภาษพิมาน พระบรมวงษานวงษ แลขทีราช-

การเขทีเผาทุลลอองธุลีพระบาท ทรงพระราชดำร'สควยราชการแลเรึ๋อง
ะ
การอน ๆ ฅามสมควรแลว เสคจขิน.

วนทีรชกาล ๗๖๕๙ วน ๔ ๆ®๒ ค์า บี่ฉล เอกกก ๑๒๕®

ว'มทิ ๓๐ ตุลาคม ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย พระบาทสมเด็จพระเจทีอย่ห่วเสคจพระราชดำเนินพรที)ม

ดำยกระบวนขทีงโน ลงเรือพระที่นทีคอนเดอลาออกประฅสาครประพาศ

ไปทางหล่งเกาะ เขทีคลองจิก เสด็จประพาศฅามท่งลาสลิฅ เบ็นที่บำสาย

ชมจนเวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เสด็จกล' บ.

 ๓

วไเที่รชกาล ๗๖๖๐ วไเ ๕ ๆ ๑๒ คา บฉลู เอกศก ๑๒๕๑

วนท ๓๑ ฅลาคม รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเช็า เสด็จพระราชดำเนินพรํอมค็วยกระบวนขางในลงเรือพร“

ทีน”งกลไฟเล็กใช้จาๅรแล่นขามฟากไปประพาศทุ่งบานแบงแลว เสดจกลบ

เวลาบ่าย ๕ เสศ เสด็จประพาศทรงเก็บกระจ”บหนาวา!นิเวศ เวลายำคำ

แลว เสด็จกล'บมาประทา)ที่พระที่น”งวโรภาษพิมาน พระบรมวงษานวงษ

ขาราชการเผาทูลลอองธลีพระบาท ทรงพระราชคำร”สคํวยฅามสมควรแลว
เสด็จขน อนึ่งว”นน็ เจาจอมมารดาแสเจ็บพระกรรภ จึงโปรดเกลา ฯ

ให้ลงเรือเอคเดอกงที่ท่าพระราชว”ง เวลา ๒ ยามล่วงน่า กล”บลงไปกรุง

เทพๆ ก่อน กรไเไปถึงทายเกาะเกิดเวลา ๒ ยาม ๓๙ มินิฅ ประสฅร

พระเราลูกเธอ เบ็๋นพระองค์เจาหญิง'’ ในเรือเอคเคอกง ฅ็องกลา]เรือ

มาจอดที่ท่าพระราชวาแลำโปรดเกลา ฯ ให้เชิญพระเจาลูกเธอที่ประสฅร

ใหม่แลกณจอมมารดาแสขํ้นพ”ก่อยู่ที่พระที่นาวโรภาษพิมานขางใน.

ว”นที่ร”ชกาล ๗๖๖® ว”น ๖ ๆ!®๒ ค์า บี่ฉลู เอกศก ๑๒๕๑

วํนท ๑ พฤษจิกายน รํฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายาค์าแลา เสด็จออกที่พระที่นาวโรภาษพิมาน พระบรมวง

ษานวงษ แลขาราชการเผาทูลลอองธลีพระบาท ทรงพระราชดำราดาย

การที่จะเลื่อนว”นเสด็จพระราชดำเนินกล”บกรงเทพๆ แลการอื๋นๆ ด

สมควรแลาเสด็จขน.

๑. พ:ะเจ็าบรมวงศ์เธอ พระองศ์เจิ'าอภไเฅรปชา
 ๔๐

วนทรชกาล๗๖๖๒ วน๗ๆ°๑๒กํ่า บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

วนท ๒ พฤษจืกายน นโกสินท3ศก 8,0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาคำ เสด็จออกพระบรมวงษานุวงษ แลข็าราชการเผาทลลออง

ธุลพระบาทคามเคยเหมือนวนก่อน แลำเสด็จุขน.

วนทรชกาล ๗๖๖๓ วน® ๆ ๑๒ คา บึนล เอกศก ๑๒๕๑

วนท ๓ พฤษจกๅยน 3ตนโกสน)ๆรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบาย ๕ โมงเสศ โปรคเกลา ๆ ใท้มืการสมโภชพระเจ'าลกเธอ

ที่ประสูฅรใหม่ที่ในพระราชวำ.

วนทรชกาล ๗๖๖๔ วน ๒ ๆ ๑๒ คำ บื่นค เอกศก @๒๕ ๑

, 1ต) เด)

วนท ๔ พฤษจกายน รํฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. เดุ)๔๓!ช)

เวลาคำเสดจออกพระทนำวโรภาษพิมาน พระบรมวงษานวงษ์แล

ขาราชการเผาทูลลอองธุลีพระบาท ทรงพระราชคำรำคำยเรื่องราชการ
แลการอื่น ๆ บำงตามสมควร แลำเสดจขน.

วนทีรชกาล ๗๖๖๕ วน ๓ ๆ ๑๒ คำ บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

^ เฐปิ 1๑3

วนท ๕ พฤษขิกายน ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชที่พระบาทสมเด็จพระเจำอยู่หำเสด็จพระราชคำเพิน ษ์คํ3ง

ดำยกระบวนข่างในลงประทไเในเรือพระที่นำเอดเคอกง แลำออกเรือ
 ©

พระที่นํง ใช้พัรแล่นขํ้นไปเหนือนาประพาศทขบ็านสร'าง ทรงเก็

หลวง เสด็จกล"บเวลาบ่าย ๓ โมงเสศ อนึ่งวไเนืเบ็่นวไเทีพระสงฆจะไค้

สวดพระพทธมนต์ฉลองไฅรบ่ พระสงฆ์ที่จะมาสวดมนต์นไเพระราชาคณะ

พระครู ถานานกรม เปรียญ เจ"อธิการในพระอารามหลวง แขวงกรุงเก่า

เมืองลพบรี เมืองสระบรี รวม ๕๘รป พระราชาคณะ พระครู ถานานุกรม

เปรียญ ผืายราม้ญ เมืองประทมธานี เมืองนนทบรี รวม ๒๖ รูป รวม

ท^งคณะไทย คณะรามโ!] ๘๔ รป โปรดเกล"า ฯ ให้เจ"าพนโางานเชิญพระ-

ไชยเนาวโลห รองพานทองสองชไเ ด*งบนมโหมู่ที่พระที่น”งทีประท'บใน

พระที่น”งวโรภาษพิมาน มีพานพุ่ม พานดอกไม้ แลเชิงเทียน แลโคมแก

ครอบรายรอบต*งเครื่องนม”สการทองพิศ เบ่นที่พระสงฆ ผายคณะไทยจะ

ได้สวดพระพุทธมนต์ แลโปรคเกล"าๆ ให้เจ"พน*กงานเชิญพระนิร”นฅราย

ในพระอุโบสถว”คนิเวศธรรมประว”ฅ มาต*งม"หมู่ที่พระท้น”งไอสวรรยทิพ

อาศน มีเครื่องนม"สการกระบะถมเบ่นที่พระสงฆ์คณะราม”ญจะได้สวด

พระพทธมนต์

เวลายาคาแล"ว พระบาทสมเด็จพระเจ"าอย่หวเสด็จออกที่พระที่น”ง

วโรภาษพิมาน ทรงจุดเทียนเครื่องนม"สการแล"ว พระธรรมราชานว"ดรถวาย

ศีลแล"ว สวดพระพุทธมนฅทวาทศปริฅ ดามธรรมเนียมการฉลองไตรบ่

พระบาทสมเด็จพระเจ"าอย่ห"วทรงศีล แลพระสงฆเรีมสวดมนต์ในพระที่นืง

วโรภาษพิมาน แล"วเสด็จพระราชคำเนินลงเรือพระที่น”งคอนโคลา ไป

ประท"บที่พระที่น’งไอสวรรยท้พอาศน์ คำร"สพระราชปฏิสณ^ารก"บพระสงฆ

ราม"ญ มีพระคุณวงษเบ่นประธาน แล"วทรงจดเทียนเครื่องนม"สการแล"ๅ

พระสงฆสวดพระพุทธมนฅแล"ว เสด็จกล"บมาประท"บที่พระที่น”งวโรภาษ

พิมาน จนพระสงฆสวดพระพุทธมนฅจบแล"ว คำร"สพระราชปฏิส"ณ'จีาร

 ๔1สุ0

กบพระสงฆ รบส'งด็วยการปฎิส‘งชรณ

พร^อาราม พระธรรมราชานุๅฤรทูลคูฏ 1ห้พระเจานองยาเธอพระองก์!,จุา

ไชยานุชฅเบนผูทๅลๅ7 โปรดเกลาๆ ให้ทำทํ้งการประค้บศิลา!นพระ-

อุโบสถ แลทากุฎ ทรบสงเหมอนวนเสดจพระราชทๅ'4ผาพระกระ^'ก,ทํทํ

ดวยใหพระองอ[จุๅ'[ชุยูๅทู*[เกเ,พ'กผูทาทงสิน พระสงฆถวายอดิเรกถว
พระพรลาแลวเสกวชุ'ก,

วนทรชกาล ๗๖๖๖ วน ๔ ๆ ๑๒ อา บฉล!,อ!ากฤ ๑๒๕®

วนท้ ๖ พฤษจิกายน รตนโกสินท3ศก ^0๘ (•พ.ศ. ๒,^๓๒)

เวลาเชา ๔ โมง พระบาทสมเด็จพระเจ’าอยู่หํวเสด็จุลงท-^งบาก7

ในพระราชว'ง พระสงฆ์ที่มาสวดมนต์รๅม ๘3^ รูปนน แบ่งฉน'านละ ๒๘

รูป รบบิณทบากรวนละ ๕๖ รูป เข’าประกูเทวราชครา!'[ล^ ออกประกุ

นงดราเ^ประเวก ดรนทรงบากรแลว เสดจอยิกพระทนงวโร/)าบ'พิมาน

ทรงประเกนสำรบเที่ยงพระสงฆ์ พระสงฆ์ที่ฉนว'ทํนคณธรรมยุดิกา

พน แบงนนทพระทนงวโร/)าบพมาน ๑๘ รป มพระธรรมราชานวกร

เบนปรVธาน นนทพระทนงใอสวรรยทพอาคน ๑0 รป มพระอมรา

/]รกชก เบนปร.I/ธาน กรนพ) ะสงร)นนแลว ถวายอนโมทนากามธรรม

เนียมแล’วเสด็จขน.

อน้งโปรดเกลา ฯ ให้ยกเสาโคมไชยที่น่าพระที่น'งวโร/)าบพิมาน

เสา มีโกมบริวาร ๑0 เสา เวลายาคาเสศ พระบาทสมเด็จพระเจุรูฎ^บ่บ่

เสด็จออกช'กโคมไชยประโคมแกรส'งข์พิณพาทย พระครอ'ษฎาจุาริยลๅๅย
 ๔๓

นํ้าสํงขฅามธรรมเนียม ต่อไปจะไค้ชกโคมไชยทกวไเ จนถึงเวลาทีสมควร

จึงจะไค้ลด

ก*บโปรดเกล^า ๆ ให้มีการลอยพระประทีปทีพระราชวงบางปอิน

เจาพน*กงานไค้จ*ดการที่จะเสด็จลงลอยพระประทีปพร*อมทุกน่าที แต่งเร

บ'ลล*งก์ประท*บที่น่าพระราชวง โปรดเกล*า ๆ ให้พระบรมวงษานวงษ แล

ข*าราชการที่ดามเสด็จพระราชดำเนินขํ้นมา แลที่ไม่ไค้ดามเสด็

ดาเนินบ*าง แต่งกระทงแลเรือประค*บไปด*วยเครื่องแต่งต่าง ๆ เบ็๋นเครื่อง

สดบ*างเครื่องแห้งบ*าง ทำเบ็๋นรปส*ฅวต่าง ๆ บ*าง บกเทียนถวายสำหร*บ

ทรงจุดแล*ว แลลอยไปดามกระแสนา โปรดเกล*า ฯ ให้กรมการกรงเก่า

แต่งเรือกระบวนสำหร*บลอยกลางนา มีทุ่นทยวกทอดกลางนาแลเรือ

เจาพนกงานลอมวงทอดเหนอนาทายนา สองผงนาดามประทีปสว่างไสว
เ!
โปรดเกล*า ฯ ให้บ่'าวร*องราษฎรชาวกรงเก่ามาดูการลอยพระประทีปเบ็น

การครกครนเอกเรกมาก มีเรือราษฎรเบียดเสียดก*นท^งสองผั้งมาคอยค
ไ^
ครไแวลา๔ ทุ่ม เสด็จลงลอยพระประทีปมีแครสํง์ข พิณพาทย แลแตรวง

ประโคม เจ*าพน*กงานจุดไฟทีทุ่นหยวก มีผี'พายลงเรือคอนพายขํ้นล่อง

หลายลำ โปรดเกลำ ฯ ให้เลื่อนเรือพระที่น*งชลพิมานไชย ซึ่งทรงพระไชย

เนาวโลห มาประท*บที่เรือบ*ลลำก์ทรงจุดเทียนแลำ หลวงพิศณเสนี ขนราม

เภรื เห'เรือพายขั้นล่องไปมาจนคลอดเวลาเสด็จฃํ้น แลำทรงจดเทียน

กระทงต่อไป ของหลวงมีเรือพระที่น*งเอกไชยทรงบุษบกลำหนึ่ง เรือพระ

ที่น*งสีลำหนึ่ง เรือพระที่น'งกราบลำหนึ่ง ต่อนไเไปจึงถึงกระทงของพระบร

วงษานุวงษแลขำราชการ คือ ๑. เรือศีศะมำหางปลามีศาลเหมมณเฑียร

ของกรมหมื่นอคิศศรอดมเดช ๒. เรืออึเฟลเดาเวอของกรมหมื่นสรรพ-

สาดรศภกิจ ๓. เรือทำเบนกระทงสามเหลี่ยมประด*บฅุกกระดาของพระองด็
 0^

เจาไชยานุชฅ ๔. กระทงแปคเVเลียมปรุ:ะคํบ(.ๆ^องนาชองกรมหมื่น
คารงราชานุภาพ ๔. เรอพระคนธารุรุๅษฏิรุดูฎรุๆรุมา^^เ^^^สรุรุพลีรุๅฐิบ

สงค ๖. กาะทงบายศรีเขียวตงบนหลงปลาขฏงฤรุม'!/!มื่นสมมตอมรพ”นธ
๗. กระทงพระทนงวฑูรุทศ'แารุเฎง'!4ายจุ่ๅรุง ,5^^ เรีอมลายมีกระท
ของพระชลยุทธ[ยธ'!า'!ารุ 55'. เรือยอดรูปคนชองพระฏงศ์เจุารุ!จุรุจุร
®0. เรอศศะหณุมานมบุษบกของพรุะยๅฎ!^ชิ^รุ!ๅผู'เรุ!ยู เร
หณุมานมฅุกกระตาสๅมศีศะ■[รุ!เ^รุ!อ^.!รุ^^.^เรู.เ^^)^บุ.เ^ คู^^ สิงหโฅ

เกากณทของพระยานรรตนรุๅรุ!3าๅนต เรอสพรรณหงษมีบษบกของ
พระยามหามนตรี ๑๔. เรือกลไฟประคบแฟณิลมไ]ขอ^!จุ^ๅหมี่.!!ล7ร
เพธภ”กคี ๑๕. พระอภ”ยมณีขี'นางเถือกของพรุะสุรุยู;!บุ,ลี !ลีคูลี
นกหญาปลองบุษบกแขกของหล'3รุลๅอรุๅฐิเรุ.;!!!ดุ!รุ2 หณมานท”ก

กานบวของจุมนจุงรกษาองตรุ!บุยู เรือแวดของเจ้าหมื่นไวยวรนารุฎ

ต๙. เรยิกคะนกมเบญจามยอดของพระยาอนรกษรุาขม!!!!6ลียูรุ !คู^^

กระทง ๓ ชนมฉฅรราชวดรอบของพระยาอุไทยูฐรุรุม กระทงเครื่อง

สด ๕ ชน ของพระยาเทเวศร ๒๒. กระทงเครื่องสด 5ท ช*น 7 แปดเหลี่ยม

บุผาแดงของพระอนทราธบาลจุมนอน'!าๅมๅตยู 1^^^ กระทงเครืองสค ๓

ชน แปดเหลี่ยมบุผ‘าขาวของหลวงเดชนายเวร ๒,๔, เรือสำบนมีชนหยูวอ

ของพระอินทรรกษา ๒๕. เรือแซเหราของพระราชเศรษ^ ๒^, ถาดมธ-

ปายาศของพระยาศรสุนทรโวหาร ๒ฏ;. สีลมสูบนำของจุมื่นสรดุ'!าฐิๆ/!ดุ

ไกร ๒๘. เรือศีศะคนถวายบ”งคมกระทง ๒ ช*บุ นายจุ่ายง ๒,๔,

ไลฅเฮาสทปากเกร็ดประค”บผ”กของหม่อมเจุบุปาน ^,,0, ไลตเยีาสพี่หๅง

ปอนของพระราชโยธาเทพ ๓๑. โคมเพชร ๓ ช”บุ ของพระยาอ”ษภๅ

เรืองเดช ๓๒. กระทงชางเผือกของพระยาจ้าแสนบดี 5ก๓. โคล”ม

ออฟวิกฅอรี ของทลกระหม่อมโฅ"’ ๓๔. ปลาหนาคนของพระยาวุฒิการบอ

๓๕. สำเภาใหญ่ของหลวงบำราศกดีจีนพระยาไชยวิชิฅ หลวงอภยเภตร

๓๖. นาควาสกรีของเจีาหมื่นศรีสรรำษ ๓๗. กระทงแปคเหลียม ๓ ชน'

ยอคคนโถ ของนายจ่าเรศ ๓๘. เต่าใหญ่บกเทียนของจมื่นสราภยสฤษคิการ

๓๙. กระทงบำกล่ม ๓ ช*^^ ของพระณรงค์วิชิฅ ๔0. กระทงบวกลุ่ม ๓

ชั้น ของพระรำษาเทพ ๔©. กระทง ๓ ชไเ เชิงเบ็๋นเขาของพระพิทกษเทพ

ธานี ๔๒. เรือค่ฅงกระทง ๓ ชํ้น, ของพระองค์เจ๎ากาญจโนภาษรศมี ๔๓.

สำเภากระดาษ ของพระโบราณบรานรำษแลำถึงเรือกระบวนของกรมการ

กรงเก่าที่ทำถวายในการลอยพระประทีปท^ง ๓ วำ คือ เรือเอกไชยเหินหาว

เรือเอกไชยหลาวทองค่ ๑ เรือครธเหินระเห็ค เรือกรธเกรจไกรจำรคู่ ต

เรือสรวายภำเรือสรบกษาค่ ๑ เรือพาลีลำงทวีป เรือสครืปกรองเมือง

กู่ ๑ เรือกระบี่รานรอญราพเรือกระบี่ปราบพลมารกู่ ๑ เรือสิงหโตขมำคลื่

เรือสิงหโฅผืนสมทกู่ ๑ เรือกิเลนลอยชลสินธุ เรือกิเลนสินลาสมทกู่

เรือเสือคำรามชล เรือเสือคำรณสินธกู่ ® เรือปลาฉนากกู่ ® เรือสิงบี่าก

เรือจรเข้คนองนํ้าเรือจรเข้คำรามกู่ ๑ เรือมำฉากู่ ® เรือปลากระโห้กู่

แลมีเรือโบด ๑๐ แจวทหารเรือ ๒ กู่ ลอยลงมาแต่เหนือนา เสด็จขํ้นเวลา๗

ท่มเสศ แลจำนวนชื่อกรมการผู้ที่ทำเรือกระบวนน^น คือ หลวงศรืบริรำษ

ยกรบำรหลวงสนทรภำดีผู้ช่วยราชการกู่ ® หลวงพลหลวงมหาคไทยก่ ๑
หลวงนาหลวงคลำกู่ ๑ หลวงวำหลวงบำเทาทกขราษฎรก่ ๑ หลวงชำนาญ
ขนรองเทพสภากู่ ด หลวงแพ่งหลวงพรหมสำดี 0 หลวงศภมาตรา

ขุนรองศภมาตรากู่ ๑ หลวงกลางหลวงสำจากู่ ๑ ขนชำนิขนรองวิจารณ

คู 0 ขนรองมหาคไทยขุนพิพิธบุรืกู่ ๑ ขุนอินอาญาขนจ่าศาลแรม

ขนบรินทรรำษาขนกลองคู่ ® ขุนรองปลำขุนศรีสองนาค่ ®

๑ ทระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล็าเจ็'าอยู่ไใว
 วนทรชกาล ๗๖๖๗ วน ๕®‘^๑๒ คํ่า บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®
เฐอเธุป็
วนท ณ์ พฤษจิกๅยน ร่ตนโกสินทรศก 6)0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชา ๔ โมง โปรดเกลๅ ๆ ให้สมเควิพระบรมโอสาธิราช เสด็จุ

ลงทรงบาฅรในพระราชรง พระสงฆเขาไปร*บบิณฑบาดรเหมือนว"นก่ฎม

แลวสมเคจพระบรมโอรสาฐรๅชเ^51ดจออกเลยงพระ พระสงฆ์ฉ่นวห้เนี

คณะมหานกายเบนพน ฉนทพระทีน'งวโรภาษพิมาน ๑๘ รป มีพระ

ญาณไฅรโลกยเบนประฐาน ฉนทีพระทีน'งไอสรรรยทีพอาสน ๑ 0 รป

มีพระสุวรรณวิมลศิลเปนประฐาน

เวลาบาย ๔ โมงเสศพระบาทสมเดจพระเจุาอยหร เสดจพระราช

ดำเนินพรอมดวยขบวนขางในลงเวิอพระทีนไ5ดอน'[อ5าา ออกทางประด

สงฆสทธภฅรการ ปีนไบ่ทางเหนอนาเลยวเขาคลองๅงลงเกาะไปประทีบ

ททาวคกาแพง เสดวิขนประทบบนศาลาการเปรยนูเ ทรงพงฐรรมเทศนา

มหาชาฅทราษฎรเรยรายกนมแลได้พระราชพๅน5งินดิดที'51เฑ์เทศ ๓ ตำลึง

แลพร)!/รา ขทาน เงน ในการซ’อมแชมรดอกชงหน.3 เวลายาคา เสด วิกล บมา

ประทไ]ในพระราชว'งดามทางเดิม

เวลา ๔ ทุ่ม เสด็จลง ลอยพระประทีปเจไพน*ด้งามเฅวิยมรบ เสดิจุ

ดามเคยทุกนาท โปรดเกลา ๆ ใน เลอนเรอพระทนงชงทรงพระไชยมา

ประทไ]ที่เรือบ'ลล'งก์ ทรงวิดเทียนแลึว แลทรงจดเทียนเรือกระทงตํอไ

จนถึงเรือกระทงของพระบรมษานุ วงษ์แลขไราชการ แด่เรือกระทงเปลี่ยน

แปลงไปบไง เวลาเที่มเดิมขนอีกบไงมีจำนวนต่อไปน ดิอ เรือศีศะ

มไหางปลามีศาล เหมมณเฑียรชอง กรมหมื่นอดิศรอ ดมเดช ๒, อีเฟสเด ๅ.

เวอกรมหมื่นสรรพสาตรศุภกิจ ๓. เรือนพระค'นธาร ราษฎรของกรม หมื่น

 ๔0^

สรรพสิทธิประสงค์ ๔. กระทงบายศรีขาวฅงบนหลงปลาของกรม'หมน

สมมฅอมรพ*นธ์ ๕. กระทงสามเหลี่ยมประค*บ์ฅุกกระฅา พระองคเวิาไชยา-

นชิฅ ๖. กระทงแปดเหลี่ยมประค*บเครื่องนา กรมหมนดำรงราชานุภาพ

๗. หณุมาณจบม*จฉานในสระบำพระองค์เจำว'ฒนานุวงษ ๘. โคลมออฟ
วิกฅอริ ทลกระหม่อมโค ๙. ช*างเผือกพระยาจ่าแสนบดี ©๐. แพซุงเจา
ของหำลำนมีกระท่อมหม่อมเจำปาน ๑©. ปลาหนำคนพระยาวุฒิการบดี

๑๒. เรือสพรรณหงษมีบษบกพระยามหามนตรี ©๓. โคมเพชรสามชน

พระยาอ*'ษฎาเรืองเคช ๑๔. เรือปลาแรดชไเสี่เหลี่ยมสองชน ©๕. หณุ

มานรบยงเท่าแม่ไก่ พระพรหมบริรำษ์ ๑๖. เรือพาลีพระพรหมบริร*กษ
©๗. เก๋งแขกนายจ่ารง ๑๘. เรือตำรวจพระสริยภำดี ©๙. หณุมานถ
ปลิงเกาะคาง จมื่นจงร*กษาองค์ซำย ๒๐. เรือศีศะนกบุษบกแขก หลวง
สาคราธิกรณฤทธิ ๒๑. กระทงเครื่องสค ๓ ชไเ รี แปดเหลี่ยมบุผำแคง
พระอินทราธิบาล) .=(
ของ ๔ ’ ๒๒. เรอ มลาย ม กระทง กลาง พระ ชล ยทธ
จมนอนทามาฅย ^ ” ’

โยธินทร์ ๒๓. เรือกลไฟประด*บแฟริแลมป เจำหมื่นสรรพเพธภ้กด

๒๔. ถาดมธปายาศ พระยาศรีสุนทรโวหาร ๒๕. หนุออกจากผลพ้กเหลือง

จมื่นสราภำสฤษคิการ ๒๖. เรือแซเหราพระราชเศรษฐี ๒๗. เรือศีศะ

นกมีเบญจามียอด พระยาอนรกษราชมณเฑียร ๒๘. ไกรทองขี่ชาลาวน

พระยานรร*ตนราชมานิฅ ๒๙. เรือศีศะรูปคนถวายบำคมกระทง ๒ ชํ้น

นายจ่ายง ๓๐. วิชาเยนช่างบนพระพิรุณ เจำหมื่นไวยวรนารถ ๓๑.

เรือคู่ต^งกระทงสามชไเ พระองค์เจำกาญจโนภาษร*ศมี ๓๒. เรือสำบนมี

ชไเหยวกพระอินทรร*กษา ๓๓. กระทงสามชนมีหม้อลายครามบกคอกบำ

๓๔. กระทงสามชใาพระราชพินิจจำ ๓๕. ใบพล้บพลืงพระยาเทเวศร-

 ๔๘

วงษววฒน ๓๖. กระทงเ?Iรื่องสคแปดเหลี่ยม ๕ ชไเหลวงเดชนายเวร

๓๗. สาเภาใทญหลวงบำราศดดีวี!4 ๓๘. กระทรงแปดเหลี่ยม ๓ ช'นยอด

คนโท นายจาเรศ ๓๙. กระทงสามชมมีฉ่ฅรราชว'ครอบพระยาอไทยธรรม

๔0. เรอศศะโคฉฅรรวงเขๅหีหูชๅ ๓ ขิม พระยาเกษฅรร'กษา ๔๏. กระทง

บวกลุม ๓ ชน พระรกษาเทพ ๔๒. กระทรงบ'วกล่ม ๓ ขิม พระณรงค์

วชฅ ๔๓. ทุน ปากนำเจาหมืมศรีสรรกษ ๔๔. กระทงสามช\แชิงเม็เมเขๅ

พระพิทกษเทพธานี ๔๕. สำเภากระดาษพระโบราณบราณร'ล่ษ® แนํ'ๅ

ทรงจุดดอกไม้ส'ญญาให้เจ'าพนํกงานจุดคอกไนีดามเดยู แลปล่อยกวะ

ของกรมการกรงเก่าเหมือนอย่างว'นก่อน เวลา ^ ท'มเสศเสด็จขม.

ว'นที่ร'ชกาล ๗๖๖๘ ว'น๑ ๖ ^๑๒ ค์า *1]บี่ฉลุ เอกศก ๑๒๕®

ใ2ปี ไ2ปี

วนท ๘ พฦษจิกายน รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชห้ ๔ โมง สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เสด็จลงทรงบาดร

แลเสด็จออกทรงประเคนเหมือนว'นํก่อน พระสงฆ์ฉ'นว'นนคณะราม'ญเบึน

พน ฉนที่พระที่น'งวโรภาษพิมาน ๑๘ รูป พระปริยํตวงษาจารียแล

พระคณวงษเบ็่นประธาน ฉํนที่พระที่น”งไอสวรรยทิพอาศน์ ๑๐ รป มี

พระราม'ญ มหาเถรเบนประธาน

® . พระโบราณบรานร่กษ (พร เดชะคุปต์) ภายทลํงเบนพระยาโบราณราชธาน็

 ๕6

อนึ่งโปรดเกล็า ฯ ให้มีผ๎าบ็าบนดาศกดและผิาบ่'ากบุง

พระสงฆ์ในการฉลองไฅรบี' เบ็่นจำนวนผิาบืาบ'นคาศ'กดวไเละ ๔ รูป ผาบ

กบงวิเสศว'นละ ©๑ รป รวม ๓ ว*น เบ็นจำนวนพระสงฆ์รบผาบ่า

บ'นดาศ'กดื้ ๑๒ รป พระสงฆ์ร'บผบีบ่ากบงวิเสศ ๓๓ รูป รวม ๔๕ รูป

เวลา ๔ ห่มเสศ เสคา)ลงลอยพระประทีปทรงจดเทียนเรือพระทีน'ง

ที่ทรงพระไชยแลเรือกระทงฅามเคย เรือกระทงของพระบรมวงษา'นวงษ

ข'าราชการในว'นนึ่มากกว่าว'นก่อน คือ ๑ เรือกลไฟมีม่านผำแดงแต่ง

ประค'บห่อยโคนร^วสมเด็จกรมพระภานุพ'นธวงษวรเดช ๒ เรืยศีศะม'าทาง

ปลามีชไเห'าชไเกรมหมื่นอดิศรอคมเดช ๓ นารายน์ประทมสินธ์สมเด็จพระ

บรมโอรสาธิราช ๔ ม'งกรจีนทูลกระหม่อมเล็ก'’ ๕ เรือกลไฟประค'บโคม

กระดาษแลแฟริแลมบ่กรมหมื่นสรรพสิทธิประสงค์ ๖ อิเฟลฅาเวอกรม-

หมื่นสรรพสาฅวศภกิจ ๗ กระทงบายศรีแดงฅงบนหล'งปลากรมหมื่นสมมด

อมรพ'นธ์ ๘ กระทงสามเหลี่ยมประด'บฅุกกระดาพระองค์เจ'าไชยานชิด

๙ กระทงแปดเหลี่ยมประค'บลายยี่บ่นกรมหมื่นดำรงราชานุภาพ ๑ ๐

ออฟวิกดอริทูลกระหม่อมโด ๑๑ ม'งกรน่าพล'บพลาหม่อมเจ'าว'ฌนา

๑๒ ม'งกรน่าพล'บพลาพระองค์เจ'าไชย'นดมงคล ๑๓ เรือกลไฟประค'บ

แฟริแลม!]เจ'าหมื่นสรรพเพธภ'กคี ๑๔ เรือสุพรรณหงษมีบษบกพระยา-

มหามนตรี ๑๕ เซียนถือฉ'ดรขี่ม'งกรจีนพระยาเทเวศรวงษวิว'ฒน์ ๑๖

เรือตำรวจพระสริยภ*กคี 0๗ หณุมานเบี่ดหำโขนหำหลานจมึ่นจง

องค์ซ'าย ๑๘ ฉ่ฅรหยวกมีฅุกกระฅาอ'อดพระยาอนุชิดชาญไชย ๑๙ ซ้ม

๑ สมเด็จ ฯ เจ'าพาจ"กรพงศ์ภวนาถ กรมหลวงพิษณโลกประชานาถ

 0

ฝรงพระราชโยธาเทพ ๒0 กระถางฅนไม้มีโยแมงมมหม่อมเจิาปาน ๒๑

เรอศศะนกมีเบญจุามียอดพระยๅอน,ธํฦษ์ราชมณเฑียร ๒๒ เรือโบคเล็ก

พระยาอนุรกษราชมณเฑียร ๒๓ นาคกลีบบ'วพระยาศรืสนทรโวหาร

๒(2 จรเขคาบนางฅเภาแกวพระยาพรหมบริร'กบ ๒๕ เรือสครืบมีหณมาน

น*งขางทายพระพรหมบริรกบ ๒๖ เรือศีศะนกหญ็าปล็องมีบษบกแขก

หลวงสาฅราธิกรณฤทธ ๒๗ เรือศีศะปลาแรดนายว่ารง ๒๘ ลานนวด

เขามจนหนพระอินทราธิบาล ๒๙ เรือกลไฟประด'บจุานจมื่นสราภ'ย

สฤษคิการ ๓0 เรือศีศะโคฉฅรลวงเขาทีบชาสามที่พระยาเกษดรร'กบๅ

๓® เรือมลายูมีกระท3กลางพระชลยทธโยธินทร์ ๓๒ เรือโบดพระองค์

เจาขจรจรสวงษ์ ๓๓ พระยาวิชาเยนช่างอิฐเฑีาหมื่นไวยวรนารถ ๓๔

เรือแซเหลาพระราชเศรษฐี ๓๕ ชที่งสีปลาศพระยาว่าแสนบดี ๓๖ เรือ

สำบนชนหยวกพระอินทรร'กบา ๓๗ เถรกวาดฅิคจ'นเจฑีหมื่นศรีสรร'กษ์

๓๘ สำเภาใหญ่หลวงบำราศคดจน ๓๙ ปลาหนาเปนแขกพระยาวฌิการ

บดี ๔๐ กระทงสามชไเมีขวดบกดอกหงอนไก'พระราชพินิจจ'ย ๔๑ กระ-

ทงสามช*นมีหม'อลายครามบกดอกบำพระยาราชส'มภารากร ๔๒ เรือศีศะ

พม่ามีช*นดอกบานมรโรยนายจ่ายง ๔๓ เรือปลาช*นแผงสานโปร่งหลวง

เดชนายเวร ๔๔ โคมเพชรสามชนสีแดงพระยาอ*ษฎาเรืองเดช ๔๕

ช*นเทียนเทวดานายว่ารง ๔๖ กระทงบำกลุ่มสามช*นพระร'กษาเทพ ๔๗

กระทงบำกล่มสามช*นพระณรงควิชิต ๔๘ กระทงสามช*นเชิงเบ็นเขา

พระพิท*กษเทพธานี ๔๙ สำเภากระดาษพระโบราณบรานร*กษ์ พอหมด

 (^ ©

เรือกระทงถึงเรือกระบวนกรมการ ทรงจุดดอกไม้สญญาให้เจาพนกงา'แ

จดดอกไม้ฅามเคยแลำเวลา ๗ 'ท่มเสด็จขืน เบ็นเสร็จการลอยพระ-

ประทีป.

วไเที่ห้ชกาล๗๖๖๙ วไเ๗ฯ®๒ คา บี่ฉลูเอกศก ๑๒๕®

๒

ว'นท้ สิ่ พฤษจิกายน รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เบ็่นวไแรืมที่จะมีมหาชาฅิ ด'วยทรงพระราชดำริหว่าการเทศ

มหาชาติ เบ็่นธรรมเนียมมีมาแต่ก่อน นไ]ว่าเบนการพระราชกศลอย่างหนึ

เมื่อถึงฤดออกพรรษาแล'วเคยมีในพระ บรม มหาราชวไใน เดือน ๑๒ กลาง

เดือนบ'างข'างแรมบ'าง แต่ในสองสามปีนหาได้มีเทศนามหาชาติไม่ เวลา

นึ่เบ็่นเวลาว่างราชการแต่ถูกตามสมไเที่เคย มี มหาชาติสมควร ที่ จะมี,เทศนา

มหาชาติที่พระราชว'งบางปอิน จะได้เบ็๋นที่เลื่อมใสของผู้ที่ควรจะเลื่อมใ

และเบ็่นการครึกคร้นสนุกสนานค'ว่ย จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล'า ๆ

ให้เจ'าพน่กงานจไ)การที่จะมีเทศนามหาชาติที่พระที่น'งวโรภาษ'พิมาน ผ

ต'นไม้ต^งธรรมาศนใด้ฅ'นไม้ขไงผน'งด'านเหนือธรรมาศนีหนึ่ง ค'านใฅ้

สำหร'บเทศซไนกนธรรมาศนืหนึ่ง ต*งม'าหมู่รองกระบะถมด^งพานรอ

หญาแพรก คอกมสิพรรณผ่กกาดเข'าสาร เข'าฅอก แลพานแกไเครื่อง

นม*สํการด*ง์พานพุ่มเชิงเทียน ด'นไม้ทองเงินนากพนมโคมเวียนกรง

หมไปลาฉฅรดอกบไ กระถางด'นไม้โคมใบลานแลโคมแฟริแลม!]เบม
 (^1๑)

เ-ครองสกกาวิงสฎ^!,!,ถๅ มขนสาครสำหรบขงนำติด!.ทีฎ1า,ทำนำมนต์

คาถาพน คงโคะเครองบูชากณฑ!.ทกนาวิ]เดวิเ^เ^'^)^^เ^^จุ-6^

คางๆ กบเงนเบนจฅุบจุจุยบูลดด!.')ๆยูน 00 ดๅติ^ ฅงอาศนสงฆข*างด^าน

ฅวนฅก ทประทบอยู่คานฅๅนฎฎ(ๅ ที่น่าพระที่น‘งวโรภาษพิมาน!น

สนามหญาม.รฎนด]ลยู.3^'))^จุ-^^ชุ.-แแ-รูเ^.^^.^^^คู^^.^คู.^เ^.^^^^^^ ^ เ^

พร^บรมวงษานุๅวิษ!.I.ลชุๅวิ')ชุ;จุ-เรู^.^^จุ^.^คู^เ^^.^คู^^แ^^^.^

ปลาแหงปลายาร!,!,ลวิ!นมดๅ.3 ๆ เบนดน ถวายพระสงฆทีจุะมาฎๅๅยูเบดนๅ

ทุกกณ เา เทศนานโปรดเกลา ๆ ใหแบงมเบน (I! วนรวมทงดากาพนแล

จุตุราริส”^จุจุดวย เพื่อจะได้ทรงสดบดลอดทุกกๆ);รวมเทศนาหน่วนเบ็๋น

คาถาพนสองกณฑ์ มหาชาติ ๑๓ กณฑ์ มวิ3าชาติซอน ^ กๆ);วิ! จุดุวิๅติสๆ)จุ

๔ กณ,ฑ รวมท^งหมดเบ็น ๒๒ กๆ);ติ

ครนเวลาทุมเสศพระบาทสมเดจุพวิ2|.จุๅฎยู่.|;)'ๆ];5|ด้จุคูถู)วิ,)วิ^

วโรภาษพมานทรงจุดเทยูนเดวิองนมลกาวิ!.]กวิ เจุาอธิการกนวดราชบาเพ็ญ

แขวงกรุงเกาถวายศลแลศกวิ าชแลจุกๅายู]')ๆดนาดากาวิวิๆ] ด"งแฅ่ทศพร

พรรณาเบนตนไป ไนระหวางเมอหมดกภ;ซ!นน')/!ยูดพก ประโคมพิภ;พา'),ายู

ตามเพลงคราวหนงแลวจุงเทศดอไ!]อก จุนถึงคาถามหาว"นววิรถ;าจุงจุบ

กณฑ์หนึ่ง เจที่อธิการพื่กว"ดธรรมิกราชแขวงกรง]สำ ถวายเทศนา]

กณฑที ๒ ตงแต่คาถากุมารบรรพไปจุนถึงกาถานครกๆ);ติแลกจุายูกกๆ]ชา

เบนคำแปลจุบแลวถวายยถาอนโมทนา เสค็จุขํ้นเวลา ๕ ทีมเสศ

 (5!๓

ว”นที่ร็ชกาล ๗๖๗๐ วไเ๑ๆ®๒ คํ่า บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

๓ ’*
ว^นท ๑๐ พฤษจิกายน ร'ตนโกสินทรศก ๑๐๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เสค็จออกเวลาบ่ายสองโมงเสศทรงใเดเทียนเครืองนมสการแลว

พระธรรมราชานว"ฅรว"คเสนาศนๆราม ถวายศิลแลศำราชแลวถวายเทศนา

มหาเวศส"นฅวิชาฎกทศพรพรรณาเบ็่นฅ๎นไป ประด"บค็วยพระคาถา ๑๙

พระคาถาจบแล"ว พระญาณไฅรโลกยว"คศาลาปูนถวายเทศนามหาเวศ

ส"นฅรชาฎกทิมพานฅพรรณาประค"บดำยพระกาถาร"อยสามสิบแปดพระคาถา

จบแล"ว พระกรเทพประสิทธิเทพาบดีว"คเวฬราชิณถวายเทศนามหาเวศ

ส"นฅรชาฎกทานก"ณฑ์ประค"บด"วยพระคาถาสองร"อยเก"พระคาถาจบแล"ว

พระกรพุทธวิหารโสภณว"ดศาลาปูนถวายเทศนามหาเวศส"นฅรชาฎกว"น

ประเวศก"ณฑ์ประค"บด"วยพระคาถาห"าสิบเจ็ดพระคาถา กรไเจบแล"ว

พระเจิมว"คอ"มรินทรารามแลเจ"าอธิการชื่นว"คกฎีทองแขวงกรงเก่าถวาย

เทศนามหาเวศส"นตรชาฏกชชกบรรพประค"บด"วยพระคาถาเจ็บสิบเก"าพระ¬

กาถาซ็อนสองก"ณฑ์ พระเจิมขนธรรมาศนค"านเหนือ เจ"อธิการชื่นชื่น

ธรรมาศน์ด"านใต้ ถวายสล"บก"นไปองค์ละแหล่ พระเจิมไค้พระราชทา

รางว"ลรายเที่ยวๆ ลกึ่งตำลึง ๗ เที่ยว เบนเงิน ©๔ บาท พระชื่น

พระราชทานรางว"ลรายเที่ยว ๆ ลกึ่งตำลึง ๘ เที่ยว ๆ ลบาท ® เบ็่น ©๗ บาท

จบแล"ว เสด็จขนเวลา ๒ ยามเสศ

อนึ่งว"นน้เมื่อเวลาบ่ายเสด็จออกทรงจดเทียนเครื่องนม"สการพระเท^

นไเ ไต้โปรดเกล" ๆ พระราชทานส"ญญาบ"ฅร ให้หลวงธรรมๅงษ

ประวฅเบี่นหลวงธรรมานวฅิจำนง มีตำแหน่งราชการในกรมพระธรรม

การถือศํกกินา ๖ 00 ให้ขุนอาณ้ฅวรการเบ็่นหลวงธรรมวงษประว”ต

ตำแหน่งราชการในกรมพระธรรมการถือตํกคินา ๖00

วนทร”ชกาล ๗๖๗๑ ว”น ๒^๑๒ กํ่า ใ-เนิ)ฟิ 1นิโไ^^ (ซิ)]^(^®

ว"นที่ ๑๑ พฤษจิกายน ร"ตนใกสินทรศก ๑๐ ( ฬ.ศ. 1®ธ๔ดก!ต) )

เวลาบ่ายสามโมงเสศ เสด็จออกทรงจุดเทียนเครื่องนม”สการแลว

พระมหาว”นเปรียญ ๓ ประโยค ว”ดขนญวน ถวายศิลแลศ”กราชแล”ว ถวาย

เทศนามหาเวศส”นฅรชาฎกจุลว”นพรรณาประด”บดำยพระคาถาสามสิบห้า

พระคาถาจบแล”ว พระเอมว”ดมหาธาตุกรุงเทพ ฯ ก'บพระเขียนว”ดพทธย”ส.

วรรย์ แขวงกรุงเก่าถวายเทศนามหาว”น ประค”บดำยพระคาถาแปดสิบพระ

คาถา ซอนสองก”น พระเอมชนธรรมมาศนค”านเหนือ พระเขียนขน

ธรรมมาศน์ด”านใต้ถวายสล”บก่นไปองค์ละแหล'จบแล”ว''ค้พระราชทาน

รางว”ลพระเอมเที่ยว ๑ เบ็'นเงินกึ่งตำลึงแล'วพระรอดว”ดสท”ศน์เทพวร

ถวายเทศนาก”ณฑ์กุมารบรรพประค”บด”วยพระคาถาร”อยเจ็ดพระคาถาจบแล”ว

พระศรีว”ดสุวรรณารามกรุงเทพ ๆ ถวายเทศนาก”ณฑ์ม”ทรีประด”บด”วย
VI 8^
พระคาถาเก”าสิบพระคาถา พระศรีองคนถวายเทศนาทำนองอย่างดี ค

พระราชทานรางว”ล ๑0 ตำลึง เสด็จขํ้นเวลา ๙ ทีมเสศ.

 ๕๕

วํนที่ร'ชกาล ๗๖๗๒ ว”น๓ๆ๏๒ คํ่า บื่ฉล เอกศก ๑๒๕®

านทิ ๑๒ พฤษจิกายไ4 ร่ฅนใกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่ายสี่โมงเสศ เสด็จออกทรงจคเทียนเครื่องนมสการแลว มี

เทศนาเวศส”นฅรชาฎกฅ่อจากว”นก่อน พร.';กรมหาพุทธพิมพาภิบาล ๓

ประโยค ว’คไชยโย แขวงกรงเก่าถวายศิลแลศำราชแล'ว ถวายเทศนากณฑ

ส”กบรรพประด”บด'วยพระคาถาสี่สิบสามพระคาถาจบแลว พระกวานวด

ประยรวงษาราม พระอย่ว”คจ*กรว้คิราชาวาศกรงเทพฯถวายเทศนากณฑมหา

ราชบรรพประด*บด'วยพระคาถาหกสิบเก'าพระคาถาซ'อนสองก”ณฑ์ พระ

กว'านขนธรรมาศนด'านเหนือ พระอยู่ขํ้นธรรมาศนด'านใฅ้ ถวายสล”บก”

ไปองค์ลแหล่เหมือนว”นก่อน ๆ แด่พระกว'านไค้พระราชทานรางว”ลราย

พระอย่ไค้พระราชทาน
เที่ยว ๆ ลกึ่งตำลึง ๘ เที่ยว ๆ ล สี่บาทเที่ยว ๑

รางว”ลรายเที่ยว ๆ ลกึ่งตำลึง ๑๒ เที่ยว เมื่อจบแลำไค้โปรดเกล'า ฯ พระ

ราชทานรางว*ลอีกองค์ ล ๘ บาท เพราะเทศนานกว่ากุกก*ณฑ์ถึง ๖ ช'วโมง

เห็นจะเหนื่อยมากแล'ว พระริดปเรียญ ๓ ประโยกว”ดศาลาปูนแขวงกรงเก่า

ถวายเทศนาก”ณฑ์ฉ่อกระษ”ฅรฅิยบรรพประด*บด'วยพระคาถา ๓๖ พระคาถา

จบแลว พระสวรรณวิมลศิลวดสวรรณดาราราม ถวายเทศนาก”ณฑ์นคร

ก”ณฑ์จบแล'ว ถวายอนุโมทนาเทมือนอย่างทกว”น ครไแทศจบแล'วเวลา ๓

ยามเสศ เสด็จขน เบ็๋นเสร็จการเทศนามหาเวศส'น,ฅรชาฎกเพียงว”นนื่.

 ๕๖

วนทรชกาล ๗๖๗๓ ๅน ๔^๑๒ คํ่า บ'ฎ,ล เอกศฤ ๑๒๕®

วนท ®๓ พฤษจิกๅยน ร่ตนโกสินทรศก ®0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

วนนจะไดมพระฐ773าเ,บศฎๅจุตุ7าริยสา)จ ฅามธรรมเนียมที่เคยม

แตกอน เวลาบ่าย โมงเสศเสด็จออกจุคเทียนเครื่องน3]สการแลำ พระ

อมราภรกขิตวคนิเวศธรรรเประๅดิ ถวายศิลแลศ้กราชแล‘วถวายเทศนาฦไฎที

ทุกขอริยสจจจบแลว พระครูจไเทรรศมีวดพน"ญเชิงกรงเก่าถวายเทศนา

ทุกขสมุทยอรยสจจจุบแลว พระครูวิญญานุว คณว'คฤระ“ติ บ่ศราธิราชแคูว

กรุงเก่า ถวายเทศนาทุกขนิโรธอริยส"จุจ์จบแลว พระปริย"ตวงษาจุาริ

วดบรมวงษอศรวรารามถวายเทศนาทฤดูนิเวธศๅนิฎปศิป.)เ^^ทุเจุจุ^รุ

ถวายยถาพระสงฆรบส"บพีเหมือนอย่างฤนิฎทีที่สศทฤ 6.| ว'บ่3)า

โนเวลา ๕ วนน เทศนาทุก 6.| กแเฑ มพณพาทยประโค3]ทกระยะ

แลเมอเทศจบแลวพระบาทสมเด็จพระเจติอย่ห"ว เสด็จพระราชคำเนินไป

ทรงประเคนเครองบริขารบติงแลโปรดเกลติ ๆ ให้สมเด็จพระบรมโอรสๅ.

ธิราชแลสมเด็จพระเจุาลูกเธอ พระเจุติลูกเธอทรงประเคนบติง

อนึงราษฎรชาวเกาะบางปอินได้จคดูนมค่างเบ็นดูฏงเ,ทีน;,คํเ)เค
ก"ณฑ์เทศนามาทูลเกลติ ๆ ถวายบติง โปรคเกลติไห้ราษฎรพ้งเทศนาที่
น่าทติ)งพระโรงทุกว"นเสด็จขนเวลายามเสศ เบ็๋นเสร็จการมีพระธรรมเทศนา
มหาชาติแลอริยสติเจ์เพียงน

ก"บอนึ่งของคาวหวานเครื่องก”ณฑ์เทศนี โปรดเกลติ ๆ ให้เบ็่นของ

พระบรมวงษานุวงษ์แลขติราชการผายในนใเ มีรายซี่อค่อไปนึ่

คาถาพ”นกติ.เฑ์ที่ ๑ พระนางเจติสุขุมาลมารศรี ก"ณทีที่ ๒ เจุ

มารดาวาด กติเฑํทศพรเจติพ้าสุทธาทิพรติน ก”ณฑพิมพานต์เจติพีาเยา
 ๕!0วื)

มาลนฤมล ก้ณฑ์ทานก้ณฑ์เฑ้จอมมารคาแส กณฑวนประเวศเซาจอม

มารดาช่ม กณฑ์ชชกพระนางเจ๎าพระวรราชเทวีท^งสองกณฑ กณฑจุลพน

พระองค์เจาจธาร"ฅน ก"ณ.ฑ์มหาพนก"ณฑ์ซิอนพระอรรกชายาเธอองคเล็ก

ก"ณฑ์ ๑ เจ"พาจ"นทราก"ณฑ์ ๑ ก"ณท์กุมารพระนางเจาสุขุมาลมารศรี

๑
ก"ณฑ์ม"คทรีพระองค์เจ"าศรีวิไลยล"กษณ์ ก"ณฑ์ส"กบรรพพระองค์เจ'า

สวภ"กฅรวิไลยภ"ณฑ์ ก"ณฑ์มหาราชพระนางเจ"าพระวรราชเทวีท"ง ๒ กณฑ

ก้ณฑ์ฉอกระษ"ฅรเจ"าจอมมารคาอ่อน ก"ณฑ์นครก"ณฑ์เจ"จอมมารดาเกสร

ก"ณฑ์ทกขอริยส"จจ์พระองค์เจ"าอรพินธเพ็ญภาคย ก"ณฑ์สมทยส"จจ พระองก

เจ"าอ"จฉรพรรณีร"ชก"ญญา ก"ณฑ์นิโรธส"จจ์เจ"จอมมารคาวาด กณฑมคคะ

อริยส"จจ์พระองค์เจ"บรรณทรว"นวโรภาษ เบึนหมดชื่อผ้ที่ถวายของคา

หวานในก"ณฑเทศนาเพียงน้.

ว"นที่ร"ชกาล ๗๖๗๔ ว"น ๕ๆ®๒ ค์า บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

๗
วินท้ ๑๔ พฤษจิกายน รํฅนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมง เสด็จลงทีพระที่น”งเก๋งจีนในพระราชว"ง แล"วโปรด

เกล"าๆ ให้พระบรมวงษานุวงษแลพระยาสว"สดิวามคิ;ฐเข"าไปเผาทู่ลลอองธลี

พระบาทในที่นน ทรงพระราชดำร"สด"วยการที่จะฉลองพระที่นํงแลการอื่นๆ

บ"างฅามสมควร แล"วเสด็จขน

เวลา ๔ ทุ่มเสศ เสด็จออกที่ท"องพระโรงพระที่น”งวโรภาษพิมาน

พระกรอ"ษฎาจารย์ ถวายนาส"งข์ตามเคย แล"วเสด็จขน.

(2) . พระเจ็าบามวงศเธอ กรมขนสพรรณภากวด

 ๕๘

วนทรชกาล ๗๖๗๕ วน ๖ ๆ®๒ คํๅ บี'ฉล เอก*ศั๊กฺ ๑๒๕๑

ามท ๑๕ พฤษจิกๅยน ร่ตนโกสิกทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

1วลา ๒ ทุมเสศ เสคจออกทางพระทีนํงๅ'[ๆ/]ๅ'^ ทรงพระ-

ราชดาเนนไปประทบทศๅล1,จุๅบ่-55;^ๅ,/]เ^ฏ^ แล็วเสด็จเหมมณเฑียร

'เทวราช ทอดพระเนตรการชารุดแลยงคๅง โปรดเกลาฯ ให้กรมหมืน

สรรพสาตรศุภกจ ซอมแซมใหสาเรจ แลวเสดจกลบมาประท่บทีทห้]ง

พระโรงพระทนงวโร/ๅาบพมๅม, เๆลๅ ^ ทมเสด เสดจชน.

วนทีรชกาล ๗๖๗๖ วน ๗ๆ®๒ ด็า บื่ฉล เบท^^

๙ วิ'
วนท ๑๖ พฤษจิกายน รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

ฟิใ0ไ?')31)1ฟิใ ^ฟิ^วิโ'^?^?ใโ[^']!,'14โเ)

พรอมคำยขบวนฑีางในลงประทบในเรือเอดเดฏฦงแล"ๅให้จุ*ป,ดู^'เบ่^,^.^คู

นาประพาศทุ่งบ"านสฑีางแขวงกรุงเก่า ทรงเก็บบ"วสาย แลำเสด็จุวดขนคู

ทอดพระเนตรทหารทรงยิงคำคาวแม่ไก' เวลาบ่าย ๕ โมงเสด เสด็จุกลบ

ครนเวลา (^ ทุมเสค โปรดเกลา ๆ พระเจาลกเฐอทประสดรใบบ

ฑบเจาจอมมารดาแส ส'■วึ*ยิวฟิ'!พ่ที'น่รพระราชวำกล่บล่วงนำลงมา

กรงเทพ ๆ ก่อน.
 ๕๔

วไเที่รชกาล ๗๖๗๗ วไเ ๑ ๆ ๑๒ คา บี่ฉลุ เอกศก ๑๒๕๑

๑๐
เสุป็!®)

ว’นท้ ตฟ่ พฤษจิกาขน ร'ตนโกสินทรศก ดว๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเทียงแลิว พระบาทสมเด็จพระเท้อย่หำ เสดจพระราชดำเนิ

พรอมดำยขบวนข้างในออกทางพระที่น์งวโรภาษพิมานลงประทบในเรืธ
พระท้นิงอบลบรทิศที่น่าพระราชว“งแลำออกเรือพระที่นำใช้จกรแล่นขึน
ไปเหนือเกาะ กล‘บเรือพระที่น'งล่องมาฅามลำนาผ่านน่าวํดนิเวศธรรม
ประว'ฅึ เวลาบ่าย ๕ โมงถึงท่าราชวรดิ^ เรือพระที่น”งเขำเทียบท่าแลว
เสด็จขํ้นจากเรือพระที่นำ ทรงพระราชดำเนินมาประทำเที่พระที่นำราชกิจ
วินิจฉยมีพระราชดำรำดำยพระบรมวงษานวงษ์แลขำราชการที่มาคอยเผ่
'ทูลลอองธุลีพระบาท คำยเรื่องราชการแลการอื่น ๆ บำงฅามสมควร แลำ
เสด็จพระราชดำเนินโดยพระราชยานมาประทำเกยพระที่นำจำรีมหา

ปราสาทในพระบรมมหาราชวำแลำเสด็จขน

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศเสดจกลำจากพระราชวำบางปอิน เรือพระที่นำ

เทียบท่าราชวรดิษ;ฐ เสดจพระราชดำเนินขํ้นจากเรือพระที่นำมาประทำ
พระที'นำราชกิจวินิจฉไเ มีพระราชดำรำกำพระบรมวงษานวงษ์ ขำราชการ
ภอสมควร แลำเสดจโดรพระราชยานเขำประฅศรีสนทร มาประทำ

ที่เกยน่าพระที'นำจำรกรีมหาปราสาทแลำเสด็จขั้น

เวลาบ่ายยามเสศ เสดจออกพระที่นำจำรกรีมหาปราสาทองค์กลาง

ทรงจดเทียนเครื่องนมำการแลำ อาลำษณอ่านประกาศพระราชพิธี'
ฉำรมงคลจบ พระสงฆ์ราชาคณะ พระครูถานานุกรม ๓® รป หม่อมเจุำ

พระพทธปบาทบี่ลำทน์ธรรมเจดีย์ เปนประธานสงฆ์เจริญพระพทธม

ถวายสะปริทานแลำ เวลา ๕ ทีมเสศ เสดจขั้น

 ๖๐

วนทรชกาล ๗๖๗๘ วน ๒ ๆ ๑๒ กํ่า บฉล เอกศก ๑๒๕®

๑๑ วิ^
วนท ๑๘ พฤษจิกายน ร"ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชา ๕ โมงเสศ เสคจออกเลียงพระสงฆทีมๅสๅฤพระพทธมม,^

ทรงประเกนอา!/ไารบณฑบๅฅร หมอมเจาพระพทธปบๅทบี่ลีทร์ธรรมเจุกย์

แลวพระบรมๅงษๅนุๅงบบรรบเร^เฤ!4ฅอไป แฅอาหารบิณฑบากรแลของ
เกรองไทยธรรมวนนเปนของพระบธมๅงบๅบ,วง^ เจ'า
แก'ว^
พนกงานไคกงบายศร ทอง ^ แลโก๊ะเกรองสงเวยพรๅ!/เมณ์อ่ๅนคษฎีส"งเวย
เงิน ^

ขบไม้เวียนเทียนสมโภชเสร็จแลำ เสค็จทรงเจิมพระไชยประจำรชกาล

^ เสวกรฉ็ฅร) ,
ทง ๕ พระแสงกาง ๆ พระพชวาลวิชน พระแส้ร

เวลาบาย เมงเสศเสกจขน
.ลี.!ใ!'"^
เวลายามเสศเสด็จออกพระทีน”งไพศาลท่ๆษิณ, ทรงจคเทียนเฤวื่0

นมศการแลำ อาลกษณอ่านประกาศพระราชพิธีตามเคย พระสงฆ์ราชาคณะ

๓๙ รูป คือ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ เบ็๋นประธานสงฆ์เจริฌพระ.
พทธมนต์จบแลำ เวลา ๕ ทุ่มเสศเสด็จขน

วนท้รชกาล ๗๖๙๙ วน ๓ บ®๒ คำ ๑

บี่ฉล เอกศก ๑๒๕

^ ๒๒
ว"นท ๑ลิ่ พฤษจิกายน ร่ฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชา ๕ โมงเสดจออกเลยงพระทรงถวายอาหารบิณตุาบาตร กรม

พระปวเรศวริยาลงกรณ์ แลำพระบรมวงษานวงษ์ก็ถวายต่อไป แต่
 อ๑

อาหารบิณฑบาตรแลของเครื่องไทยธรรมวนนเบ็'นของพระบรมวงษานุวงษ

แกว
ผ็ายในเสร็จแล'ว เจ'าพน'กงานต*ง์บายศรี ทอง ^ เครื่องส'งเวย มีพราหมณ์
เงน^

อ่านดษฎีส'งเวย แลทรงเจิมก็เหมือนอย่างพระที่น'งจ'กรกรีมหาปราสาท

ท*งสน เว'นแฅ่พระมหาเสวฅฉ'ฅรหามืไม่เวลาบ่ายโมงเสศเสดจขน

อนึ่งในเวลาว'นนเจ'าพน'กงานทหาร I ไค้จ'ดการยิงบนสลดสาม
เรอ^ ’

เวลาในการที่เบ็่นดิถีตรงก'น ก'บว'นพระบรมราชาภิเศก พระบาทสมเดจ

พระเจ'าอยู่ห'ว

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เสดจออกพระที่น'งอน'นฅสมาคม พระบรม-

๔ 12^2^ || ทหาร ^ เ^ ๘
วงษานวงษ ขาราชการผุเหญผนอย ผาย ^21 / แตงฅวเตมยศ
’ ■ฃ •“ข พลเรอน ^

เผาทลลอองธุลีพระบาทพร'อมก'น ไค้โปรดเกล'า ๆ พระราชทานตรา

จลจอมเกล'าก'บพานทองเครื่องยศ แก่พระบรมวงษานวงษ์แลข'าวาชการ

ผ้ที่ได้พระราชทานน'น
คือพระบวรวงษเธอ พระองค์เจ'าน*นทว'น'’ ไค้ร'บพระราชทานตรา

ทติยจลจอมเกล'า ๏ พานทองกลมใหญ่ ๑ พระเต'าทองคำ ๑ บ'วน

พระโอษ;^ทองคำ® พระยาวุฒิการบดี (ศีล) ตราทฅิยจลจอมเกลำ

พานทองกลมใหญ่ ๑ คนโททองคำ ๑ กระโถนทองคำ ๑

พระยาเทเวศรวงษ์วิว'ฌนึ่ (หลาน)'^ ตราทฅิยจลจอมเกลำ ๑

พานทองกลมใหญ่ ๑ คนโททองคำ ส กระโถนทองคำ ๑

๑. พระเจ็าราชวรวงศ์เธอชํ้น ๔ พระองค์เจ^านํนทว“น

๒. ค์อเจ็าพระยาเทเวศรวงศ์วิว“ฒน์ (หม่อมราชวงศ์ หลาน กญชร

 ไว]ดุ3

พระยาพิพิธโภไคยสๅ7รย (โค)'’ ตราทฅิยจล1อมเกล่า ® พาน

ทองเห■ลยมใหญ ๑ คุนโททองคำ ๑ กระโถนทองคำ ๑

พระยาศรสุนทรโวหาร (นอย)'^ ตราทฅิยจลจอมเกล"า ๑ พานทอง

เหลยมใหญ่ ๑ คนโททองคำ ๑ กระโถนทองคำ ๑

พระวรวงษเธอ พระองคเจาปฤษฎางก ได้พระราชทานสฅาทฅิยจล-

จอมเกล"าวิเสศ ๑

พระราชทานเสรจแลว เสคจพระราชดำเนินขึนบนพระทีน"งศิๅา-

ไลยมหาปราสาท ถวายบ่งคมพระบรมรูปพระเจนเผ่นดินท"ง ๔ พระองค

เสรจแล"วเสดจขํ้น

เวลาคำเจาพนกงานได้มาจดการไว้กอยเสด็จที่พระที่น'งอน“นิคสมาคม

ตามธรรมเนียมราวเวลา ๒ ทุ่มเสศ โปรดเกส"'า ๆ ให้สมเคจพระบรม-

โอรสาธิราชเสดจออกมาจดเทียนเครื่องนม"สการแล"ว อาล"กษณอ่านประ-

กาศพระราชพิธีจบ พระราชาคณะพระกรถานานกรม ๓๒ รป เจุรแเ

พระพุทธมนต์ มีพระธรรมวโรดม เบนประธานสงฆ์

วนทรชกาล ๗๖๘๐ วน ๔ ฯ ๑๒ คำ บีฉส เอกกก ๑๒๕๑

๑๓ ข

วํนที่ ๒๐ พฤษจิกายน รํฅนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเช"า ๕ โมงเสศ โปรดเกล"าๆ ให้พระบรมโอรสาธิราช เสด็จุ

ออกมาเลยงพระสงฆทีพระทีน”งอนนตสมากม แต่อาหารบิณฑบาตรแล

ของเครื่องไทยธรรมว'นน้ เกณฑ์ขุนนางที่ได้ร'บ่พระราชทาน
ป
พาน

ส. พระยาพิพิธโภไคสวรรย (โค สจริตกล)

๒. พระยาศริสนทรโวหาร (น็'อย อาจารยางกร)

 ๖๓

แก็ว

ถวาย มีบายศรีทอง [- พราหมณ

เสร็จแลิวเฃ์าพนํกงานได้ฅ็งเครื่องส์งเวย
เงน^

อ่านดษฏิส"งเวยขํบไม้เวียนเทียนสมโภช ทรงเจิมเหมือนอย่างพระที

จ'กรกรีมหาปราสาทท*งสํ้น.

ว'นที่ร'ชกาล ๗๖๘๑ ว'น ๕'ๆ ๑๒ คา บฉลู เอกศก ๑๒๕๑

๒๒
วํนท ๒๑ พฤษจิกายน รฅนโกสินทรศก ๑0๘ (‘^'1.ศ, ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศเสดจออกห'องไปรเวศพระที่น'งจ'กรกรีมหา-

ปราสาทองค์คำนฅว'นออก พระเจ'าน’องยาเธอ กรมหลวงเทวะวงษวโร

ปราการ เสนาบดีว่าการฅ''างประเทศ นำมิศเตอนอแมนอ'งกฤษซึ่งเบึนผ

ทำหน'งสือพิมพตรุถ แล เซนเยมบ'ดเซนฅเข'าไปเผาทลลอองธลีพระบาทมี

พระราชปฏิส'ณ^าร ด'วยตามสมควร แลำมิศเตอนอแมนก็ถวายคำน'บออก

เยกทอร ) ^ ^
มาจากทเผา แลวมศเตอ ^ I องกฤษ พวกหางหลวง
เยเอแอนเคอซน }

ร'ฅนานุกิจ ซึ่งเอาเครื่องเพชรเข'ามาขายนน เข'าไปเผาทลลอองธลีพระบาท

มีพระราชปฏิส'ณ^าร ไต่ถามทุกข์ภอสมควร คนยโรปท*งสองก็ถวายคำน'บ

ออกจากที่เผา

แล'วสมเคจพระเจ'าน'องยาเธอ และ พระเจ'าน'องยาเธอ หลายพระ-

องค์คํวยก'นเข'าไปเผาปร ะทบอยูจนเวลา ๒ ทุ่มเสศ แลวเสดจออกขนนาง

 ๖๔

พระสุรนทรามาฅย เจาพน"กงานกรมพระกระลาโหมนำบอกขํ้นกราบบ้งกม

ทูล ๔ ฉบ*บ

ฉบบที ๑ บอกพระยาสุรินทรฤๅไชยเมืองเพชรบรี ถวายพระราช

กุศลในการเฉลิมพระชนม์พรรษา

ฉบบที ๒ ว่าควยมืฅราพระคชสีห์ ส่งผ็าใฅรกะสีนที่โปรดเกลที ฯ

^ . ^ VI 1^มหาฟิมเฉาราม^ ^
พระราชทาน เหพระยา สฺรินทรฤๅ เชย น์า เปทอดวด [นน
’ กงคาราม ^

พระยา สุรินทรฤๅไชยได้ทอดแลวขอถวายพระราชกกล

ฉบบท ๓ บอกพระพหลพลพยหเสนา นายพนฅร เมองราชบร

ถวายพระราชกุศลในการเฉลิมพระชนม์พรรษา

ฉบบที ๔ บอกพระขยนสงครามปล’คผ้ร"กษาเมืองนครเขื่อนข'นธ

ถวายพระราชกุศล ในการเฉลิมพระชนมพรรษา

มีพระราชโองการคำรสถาม พระเจ้าน"องยาเธอ พระองค์เจ้า

วรวรรณากรว่ากำหนดแจกเบยหว’ควไเใด พระเจ้าน"องยาเธอ พระเจ้า

วรวรรณากรกราบบำคมทูลพระกรุณาว่ากำหนดจะแจก ว'นที่ ๒๕ พฤศจิ

กายน เวลา ๓ ทีมเสศ เสดจขึน.

ว'นที่ร'ชกาล ๗๖๘๒ วน ๒ ฯ,๑๒ ค์า บี่ฉล เอกศก อ๒๕©

๑๕
วิ'นที่ ๒๒ พฤยจิกายน ร่ฅนโกสินทรศก 80๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

ไม่เสดจออก ไม่มีราชการอไร.
 วํนที่รชกาล ๗๖๘๓ วไเ ๙®๑ คํ่า บี'ฉลู เอกศก ๑๒๕๑
1ด) 1อุอ

วนท ๒๓ พฤษจิกายน ริฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๔ โมงเสศเสดจลงประชมประทไาจนเวลา ๕ โมงเสศเสดซ

ขนเลกประชม

อนึ่งในเวลาวไเนั้มีพระสงฆ์สวดพระพุทธมนต์ ๑๐ รูป ที

พระเจ"าลูกเธอ . ซึ่งประลูฅร ว”นที่ ๒ ตุลาคม รฅนโกสินทรศก ๑๐๘

แด่เจ"ดาราร"ศมี ในการขนพระอู่

เวลาท่มเสศเสดจออกขนนาง พระบรมวงษานวงษ์ข"าราชการเผา

ทูลลอองธลีพระบาทดามเกย มีพระบรมราชโองการดำร"สถามพระยาจ่า'

แสนบดี ว่ามีราชการสี่งใคบ"าง พระยาจ่าแสนบดีกราบบ"งคมทลพระกร

ว่า ราชการในกรมมหาดไทย ว"นนไม่มีสี่งใด

แล"วดำร"สถามพระราชเสรฐ ด"วยหน"งสือโกหร่านอ"กษรภาษาอาหร"บ

อ่านได้ฤๅไม่ได้ พระราชเสร^กราบบง์คมทูลพระกรุณาว่า ได้เรียน

แต่คำภีร์เดียวพออ่านได้
จึง'คำร"สถามพระยานรินทรราชเสนีว่ามีราชการส็่งใคบ"าง พ

นรินทรราชเสนีกราบบ"งคมทูลพระกรุณาว่า มีใบบอกเข"ามากราบบ"ง
ทล ๒ ฉบ"บ
ฉบ"บที่ ๑, บอกพระยาอมรินทรฤๅไชยเมืองราชบรีว่าด"วยมีฅรา

พระคชสีห์ ถึงพระยาอมรินทรฤๅไชยว่าขนนครเสมาน"องภาพมาแจ"งความว

อ"ายนวม ^ ^ อายชด) ,
ทาษภาพค่าฅ"ว -ภา--.’ ' บฺตรทาษหนฬอย่กบพระยา.
อิเนียม ^ อเจง ^ ^ ^

เสนาภเบศ ข"หลวงเสนาให้พระยาอมรินทรฤๅไชย มีหมายไปถึงพระยา.

เสนาภเบศ ให้ส่งฅ"วทาษมาพิจารณาย"งศาลากลาง พระยาเสนาภเบศทราบ

 ไว ไว

หมายแลว ไคเอาเงนคาฅว ^ ไปมอบให้พระยาอมรินทร-

อเนยม ' ‘

ฤๅไชย ๆ ไ^หาทวภาพมารบเงินภาพทายอมรบไม่จุะเฎาเงิาาค่าฃฏงหาย
กระเศยรอายุลูกทาษ พระยาเสนาภูเบศหายอมส่งคํวทๅษให้มาพิจุ

ไค้กคฅนหนไ3สือพระยา ® I
เสนาภูเบศ
ส่งเข๎'ามาดำยแลำ
^

ฉบบท ๒ บอกพระยาสุรินทรรเๅเชย เมืองเพชรบรี มืกวามว่า

หรุนมารคาพระยาสุรนทรดุๅเชย อึงแค่อํๅม จะทำศพวำเที่ ๖ ธํนวา

ขอรบพระราชทานหีบศิลาม่าเ,ทค่รเผา

จงดารสสำพระยานรินทรราช!.สนี ให้มีคราเปอึงพระยาเสนา/!!,บ

ให้ส่งฅวทาษไปให้พระยาอมรินทรรเ'!เชย พิจุารแเา
แลวคารสสง’/'เระเจานองยาเธอ กรมหมืนสมมคธมรพ''นธ์ ให้ทำ

ฟิญญาบคร!.ทพระราชเสร0 เบนทพระยาจฬาราชมนครเจากรม กรม

ทำขวา

แลวดารสถามพระราชเสร^วา เจาเกิดบีเร ง'าระราชเสรหีกราบ

1-1า3กิ3ที่ใ1ฟิไ?โ!ไ)ใใใ ปีใ‘เ^]?^ใ^เ‘กิชิ'Iใ)า1กิกิไม่ๅคูโ! ๑10๑0 ไ)?กิใ?ฟิชิใIIกิ

กว่าพระชนม์พรรษาหลายบ กวรจะเบ็๋นเค้

แลวโปรดเกลาๆ พระราชทานสำ)ญาบ'ครทหาร ๕ นายในกรม

ทหารบก พระบวรราชนุรำษ์ เบ็๋นนายทณัฅรี นายรำ)ยฅรีหม่อมราช

วงษดคเบนนายรอยโท ขุนราชโอสถ ผ้ช่วยนายแพทยเบึนนายแพทย

นายสิบเอกนายคำ) ๘เ^^ ะ
^ (เบนนายรอยฅร เวลายามเสศเสดจขน
นายจาสบ นายคด ^
 ๖ 0^

วนที่รชกาล ๗๖๘๙ วไเ ©ๆ๑ คํ่า บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

เ^อ 1®ป็
วินท้ ๒๔ พฤษจิกายน วิตนโกสินทร ศก (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชำเลยงพระที่ฅำหนำพระเร้าลกเธธที่ประสูตร แต่เร้าดาร

รำมี เวลา ๒ ห่มเสศ พระบรมวงษานวงษ์แลข็าราชการผู้ใหญ่เขาไ

ตำหนำในการสมโภช พระบากสมเดจพระเร้าอย่หำเสดาเลงสมโภช เบ็่น

อย่างไทยฅามธรรมเนียม แลำจึ่งสมโภชอย่างลาวมีบายศรีอย่างเมื

เชียงใหม่สำรำเหนึ่ง พระเร้านำงยาเธอ กรมหมื่นประร้กษศีลปาคม

บายศรีโต๊ะเงิน เงินอย่างลาวพุงขาวเติมขน อิกสำรำหนึ่ง 1

’ ทอง ^

ของญาติพระวงษ ถวายสมโภชนไเ ก็ข์ควางไว้ตามธรรมเนียมแต่ก่อน ของ

พระราชทานสมโภชสำหรำลงพระอู่ทองคำหนำ ๕ ตำลึง เงินราง ๖ แห่ง

เงินวางขำงพระอู่ ๑ 0 ชำ ขำลงยาสำรำหนึง กาทองคำกาหนึ่ง แต

๑๐๐ ชำนไเ เคยงดไว้พระราชทานวำอี่น ครำนทรงพระราชดำริห์ว่า

พระญาติพระวงษของพระเร้าลูกเธอ มาพรำพรำมเบ็๋นการครึกครํ้น จึง

โปรคพระราชทานเติมขึนอีก ๑ ๐0 ชำ เปน ๒๐๐ ชำ ไค้โปรดให้ทำชื่อ

เงิน I
ำา
ทอง}อย่างลาว พระราชทานผกขำพระหำถ์ขำงละ ๓ ขำ พระบาทขำงละ
'
๓ พระบรมวงษานวงษ์ผ่ำย ทรง!ผูกพระหำถ์สมโภชเหมือนอย่ๅง
’ เน^
เร้านายเมืองเชียงใหม่ แลำเร้าคารารำมืก็ผูกขำพระหำถ์ทำขๅญ

ธรรมเนียมขำงผายเหนือ แลำพระราชทานพระนามว่า พระลกเร้าเธอ

 ๖๘

พระองคเๆาวมลนๅฤน■เ^ส แปลว่าผู้ประเสริ^ไม่มีมลทิลของเมืองเชียง
1วลายามเสอเส7จการสม!ภช วนนหยดประชม

วนทรชกาล ๗๖๘(1: วน ๒^๑ ดๅ เอกศก ๑๒๕6;

วนท ๒๕ พฤษจิกายน รํตนโกสินทรศก ด0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชา ๕ โมงเสก โปรดเกลา ๆ ให้สมเคจุพระบรมโอรสๅฐิรๅช

1.สดจออกเลยงพระทพระพนรจุกรกร3^-|^ๅ5^-รูๅ^ๅ.)(|คู^^^^-|^ พระสงฆทีเบื่น

พระบรมวงษานุวงษ วิ^งยงาารงผนวชซะไครบพระราชทานเบยหๅดๅนน
ออพระบรมวงษเธอกรมพระป'าเ,รกรรร^ พระเซานองยาเธอกรม
หมนวชรญาณวโรรก พระวรวงษเธอพระองดเจุาอรณนิมๅกญ,ๅกร |,บ่1^
ปดนะ แลหมอมเซาหมอมราชวงบอก ,๑ 0 รปนน เสรซแลวเสดซชน

เวลาบ่าย ๓ โมงเสก เสดซออก ทรงจุดเทียนเครื่องนมสการแล“ๅ

พระยาโหราธิบดีซงเชาไปซุคเทียนโด๊ะ!,กรื่อรส"รเ,ๅยู มีบายศรี'”^'*^ เบวงสรว

’ ทอง ’
เชิญเทพยดา อาลทีๅษณ์อ่านประกาศเสรจุแลว เสดซทรงพระสหร่ายประ
พระสยาม ๑ เทวรูป ๔ ตนภูเขาทอง ๓ .ๆเขาแทนทองคำก'บเงิน
พระราชทานเบยหว่ค ทรงประพระสุหร่ายเสรวแลว เสดซทรงเซมฅํ้งิแคํ
พระสยาม จึงถึงเงินที่จะพระราชทานเบยทว''ด แลวพระยาโหราชิบดีรื่^
เข่าไปเจิมทุกอย่างเหมือนพระเจ’าอยู่ห''วทรงเจิม พราหมณ์ก็ดามไ
นาส"งข์เสรจแลำ

พระยาศรีสุนทรโวหารจึงนำใบกระดาษเบยหว''คเข’'าไปถๅๅย 1,ส^จุ

ทรงประเกนตณเต'พระบวรวงษเธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ . เปนที'น

ไป เสรซแลำเสดซกลำเมาประทบที่พระโธรน พระก็ถวาย ยถๅ ส''พพิแลำ

ถวายพระพรลา
 จึ่งโปรคเกลิา ๆ พระราชทานสํญญาบ้ฅรกไ]ขาราชการ ๓ นาย โห

■ขนประสิทธิอกษรสาฅร เลี่อใ:.เบึนหลวงประสิทธิอำษรสาฅร ผู้ช่วยราชการ

ในตำแห‘แงอำษรพิมพ์การ นา ๖0๐ ให้หลวงพรหมภำดียกรบฅรเมือ

ไชยนาทคนเก่า เปน'ที่ขนสนทรสิขิฅ ผู้ช่วยราชการในกรมอาลำษณ นา

๖ 0 ๐ ให้นายแจงเปนหมื่นพิทำษเทวาวาศผ้ช่วยราชการวำพระนามบ'ญญ้ฅ

แลำโปรดเกลไ ๆ ให้พระราชทานเบยหวำ เจไพนำงานจึ่งแจกเบีย

หวำพระเปนฤกษก่อนแลำจึงแจกฅ่อไป ตามงบที่ถวาย ๖ กรม สนเงิน

๒๓๗ ช'ง ๖๔ บาท เวลายาคาเสศเสดจชํ้น

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศเสดจออกพระราชทานเบยหวำ พระบรมวงษา

จึงมีพระราชดำรสส'งเจไพระยารำนบดินทรที่สมหนายกว่า เม

คอยเผาพรำมก่น กไ]ราช ฅอไกฤษในว'นที่ ๒๙ พฤศจิกายน

‘ทู แก่'ๅมี

พระราชดำรำถามถึงราชการในกรมมหาดไทยต่อไป

เจไพระยารำนบดินทรกราบทูลพระกรณาว่า มีใบบอกเขไมากราบ

ทลพระกรุณา ๔ ฉบไ]
 (ท่)๐

ฉบบท ชิ บอกพระยามหาเทพขๅทลวงเมืองนกรเชียง!หม่ มืกวาม

' ^หม่อมหลวงต่วน^ ^ ,
ภนายรอยฅร (เบนเข้จบถ๊งแก่กรรมขอรบพระราชทาน
นายคุ้ม ^

หีบศิลาน่าเพลิงเผากพ

ฉบบ ๒ บอกพระพิเรนทรเทพ ข^าหลวงเมืองนครราชสีหมา มี

ความวา นายพิสารยุทธกิจุ (คด) บฅรเจาพระยายมราชบวยเบี่นโรค

รดสควง ถงแก่กรรม ขอรบพระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงเผาคพ

ฉบบที ๓ บอกพระยาพิสุทธิธรรมธาดา เมืองลพบรี มีกวามว่

นำฝนในราษีสิงห บีรฅนโกสินทรศก ชิ 0๘ นี มากกว่านำฝนในราษี

บีชวดสมฤทธิศกศอก ๔ นิว นาลุ่มฦกศอกเสศนาดอนนายํงไม่ถึงฅ‘น

เขา ประมาณเขา 1นนาทีทำไค้ ๓ ส่วน ย'งอย่อีกส่วน ชิ ราคาเฃทํดวง

ควยสด ๒๕ ทนานๆ ๔๓๐ เกวึยนละหกตำลึงสองบาท

ฉบไ]ที่ ๔ บอกหลวงนาผ้รไๅษาเมืองนครนายก มืความว่า ว'นที

ตอ ก'”ฝ.ยายน เวลาดึก ๒ ยามเสศ มีอไยผ้รไย คน ปลไเบไนบง

’'๑๘ ‘ ’
กระแขวงเมืองนครนายก เก็บเอาทร'พย์ สีงของ ทองรปพรรณ ก'บเงิน

ฅรายี่สิบหกช"ง ของขุนอภยไป ขุนอภํยกไ]บุฅรเอาบีนยิงถกอไยผ้รไยดาย

๒ คน บวย ชิ คน หลวงนาไค้ให้หลวงกลางไปพลิกศพอไยผ้รไย ไค้หา

ด'วราษฎรมาคูรำหนไได้ร้ข์กชื่อคน ชื่ออไยยี่ม หลวงนาไค้แต่งให้กนออก

สืบจ้บีจไ]พวกเพื่อนยำหาได้ไม่

พระสุรินทรมาฅยนำบอกในกรมกระลาโหมกราบบำคมทลพระกรณา

๔ ฉบบ
 ซ')๑

.ฉบบที่ ๑ บอกพระอนรํกษ์โยธา ขำหลวงหวเมืองผืายเทลอวน■ฅก

มีความว่า ได้เก็บเงินผลประโยชน์เมืองภเก็จ จำนวนบชวดสมฤทธ

เงิน ๑๒๑๓0) เหรียญ ส่งหลวงทวีปสยามกิจกงสุลสยามฝากแบงกท

๒ ^ เซน

เมืองปีน”งแลำ

ฉบ”บที่ ๒ มีความว่า พระอนรำษโยธาได้เกบเงินภาษีผลประโ

เมืองกลาง จำนวนบชวดส”มฤทธิศก เงิน ๔0๐๐๐ เหรียญ ส่งหลวงทวีป

สยามกิจฝากแบงก์เมืองปี'น”งิ

ฉบ”บ ๓ มีกวามว่า พระอนุรำษโยธาได้เก็บเงินภาษีผลประโยช

ฅอเวอนแมนด เมืองภเก็จ จำนวนรำนโกสินทรศก ๑๐๘ เงิน

๒๕๙๓๐ ) เหรียญ ส่งหลวงทวีปสยามกิจฝากแบงก์เมืองบี่นำแลำ

๒๕ ^ เซน

ฉบ”บที่ ๔ หน”งสือบอกพระยาวิชิฅภำดีศรีสรว”งษาเมืองฅานี กราบ

เรียนท่านเจปีพระยาพลเทพที่สมุหพระกระลาโหมมีความว่า เก็บเพช

ก”บสายสรำยทองคำของหลวงได้เมื่อคราวเสด็จพระราชดำเนินเมืองตานี จึง

ให้แจะอ่น์าเขปีมาส่ง

แลำเจปีพระยาพลเทพ จึงให้พยานรินทรราชเสนีเขำไปทลเกลปี ๆ

ถวายทรงร”บมาทอดพระเนตรแลำดำริสว่าเธ็!นของขปีงในฅกที่เมืองฅานี

ภายหลปีได้โปรดเกลปี ๆ พระราชทานเงินให้แก'ผ้ที่เก็บเพชรได้ ๑

พระราชทานบรมรูปทรงเครื่องแก่พระยาวิชิตภำดี เจปีเมืองฅานีพระรป

เบ็'นรางวำ โปรดเกลาให้เจปีพระยาพลเทพจำส่งออกไปพระราชทๅม,

แลำพระยาศรีสิงหเทพนำพระนิเวศวิสุทธิ
 (?^เดุป็

นายจำรสมหาดเล็ก บุฅรหลวงอทยานาธิกรณ์ กราบถวายบ์งคมลา

ขนไปรกษาราชการเมืองเชียงขวาง โปรดเกล'า ๆ พระราชทานหมวกแล
เสอผาสำหรไ]ยศดามสมควร

แลวพระราชทานเมียหวดด^ามงบที่ถๅๅย ๑ 0 กรม สํ้นเงิน ๑® ๖ ช

วนทีรชกาล ๗๖๘๗ วน ๔ๆ® คา บี'ฉล เอกศก ๑๒๕๑

1 เต) 1ต0

วนท ๒ณ์ พฤษจิกายน ร้ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เสด็จออกพระราชทานเบยหวไ) พระบรม

วงษานุวงษ ขาราชการเผาทูลลอองธลีพระบาทดามตำแหน่ง มีพระบรม-
ราชโองการตำรสส’ง พระยาพิพิธโคไภยสวรรย ไห้นำเงินสิบชไมาพระ

ราชทานพระเจานองยาเธอ พระองค์เจำวรวรรณากรในการที่จะรไเ
ตำแหน่งเบ็นกรม แลำมีพระตำรไถามพระยาราชวรานกลว่าราช การไน
กรมมหาดไทยมีสี่งใดบำง พระยาราชวรานุกูลกราบบำคมทูลพระกรณาว่า
พระยาเทภาธิบคีเมืองพิจิตรบอกลงมา ๒ ฉบไ] ฉบํบ ๑ มีความว่า วไเที

^ ขุนพรม) ^ ๑๔)
๒๐ เมษายน เวลาสองยามเสศ อาย ’ * ; กบพรรคพวก ; คน
กง^ .๑๕า
ใที่)า[][|3บ่ )
ปลนเรอ ^ ' บานทายนา แขวงเมองพจฅร ๓บเอาทรพยํสงของ
นายV!รม

กง ^
ทองรปพรรณเบนเงินสามช’ง พระยาเทภาธิปได้เอาฅวอไย มาถาม ไห้
ทม^
การรไ]เบี่นสไย์ซดถึงอไยมีชื่อ ©๓ กน ได้แด่กรมการออกสืบจไ)ได้อีก ๕

คนกไ]ของกลาง พระยาเทพาธิบคีจึงให้คุมอไยผ้รไย ๖ คน ลงมาส่งยำ

 0^๓

กรงเทพ ๆ พระสรินทรามาฅยนำบอกกรมพระกระลาโหมขนกราบบ้ง่กมทด

พระกรณา ๒ ฉบไา ฉบ"บที่ ๑ บอกพระยาเดชานุชิฅผู้กำกโาดูแล

ผิดชอบราชการ พระยาพิพิธภํกคีผ้ว่าราชการเมืองกล*นฅไเ มืความว่า

หลงจ่าว*ง
ปรบาชอ
จีน บี่คุนมคอ '๕ คน มาร้บหน*งสือส*ญญาจะขอทำแร่ดีบุกก*บแร่ค่างๆ ที่
บี่ก*นํบาร
หวำจ่างวี่ง

^ เดชานุชิด )
เมองกลนฅ่นพระยา,.^ I ^ ( จึงมอบให้พระโยธีประคิยทธร*บทำหนำลือ
พพธภกด ’

ส'ญญามีขำ)ความในหนำลือส*ญญานไเ ๔ ขำ) ขำเ ๑ ว่าผู้ที่ร'บทำเหมือ

ดีบกแลแร่ด่าง ๆ ในรหว่างทำหนำลือก*นน ๕ 0 บื่ ขำ) ๒ ว่าถำคนในน้

ส*ญญาจะขายเหมืองแร'ดีบุกแลแร่ค่าง ๆ ให้ขายไค้แค่คนในเมืองกล*นฅ*น

ขำ) ๓ ถำผ้ใดเบ็นคนในส*ญญานั้ทำไม่มืกำไรจะขอออก ก็ให้ปฤกษาก"บ

พระโยธีประดิยทธแลคนที่อยู่ในส*ญญานพรำ)มก*น ถำยอมให้ออกก็ออกไค

2^ I 2^ 2^ ใ/!14'3
ขอ ๔ วาถาผ ลุ นอกจากในหนำสือส่ญญานึ่ ซึ่งจะเขำส่วนทำเหมืองแร่
เค

ดีบกแลแร'ด่าง ๆ ดำ)งปฤกษาก*บพระโยธีประดิยทธแลกนในส*ญญาพรำ]ม

กไเ เมื่อยอมให้เขำส่วนก็เขำได้ ทูลบอกจบแลำมืพระราชดำร*สสำให้พ

สรินทรามาฅย ค”คต็นํบอกส่งเขำไปถวายทอดพระเนตรอีกคร^งหนึ่ง แลำ

พระราชทานส*ญญาบ*ดรแก'ขำราชการ ® ๓ นาย คือให้นายรำ)ยเอกยิเชาเบ็่น

หลวงศ'ลลวิยานนิเทศ พระราชเศรษ;^ เบ็๋นพระยาจฬาราชมนตรี หลวง-

อาวธอ*คนีเบื่นพระนราธิราช นายสุดมหาดเล็ก เบนหลวงอาวธอ*คนี

หลวงจตุรงค์วิไชยเบนพระมหาสงคราม ขุนบ*ญชาพลเบ็๋นหลวงนรายนํ
 ซว่)๔

ฤทธา ขุนศรจำนง;,บี่นหลวงเทพเดชะ ขนศรีสมบ้ฅ เบ็๋นหลวงนราธิกรณ-

ฤทธิ ขุนนเรนทรภ้กคีเบ็๋นหลวงศรีมหาราชา หมื่นพิท์กษอกษรเบ็น

ขุนศรจำนง หมื่นศรีร”กษาเบ็๋นขนบํญชาพล หมื่นชำนาญชลสินธุเบ็

ขุนนเรนทรภกคี หลวงยกรบ้ฅรเบนพระชินคิ^บดีเมืองท่าฅะก”ว แ

มพระราชดำรสให้ประทานเบียนๅค ตามงบที่ถวายสั้นเงิน ๒0๙

บาท เวลาทุ่มเสศเสดวขึน วนนีหยดประชม

วนทีร”ชกาล ๗๖๘๘ ว”’น ๕ๆ® คา บื่ฉล เอกศก ๑๒๕©

, ‘ เธุอเธฮ

ว'นท ๒๘ พฤษจิกายน ร'ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เสด็จออกพระราชทานเบยหว”ค พระบรม

วงษานวงษ แลขทีราชการเผาหลลอองธลีพระบาทพร”อมก”น

มีพระบรมราชโองการดำร'สถามพระยาราชวรานกลว่าราชการในกรม

มหาดไทยว”นนมีสี่งใดบทีง

พระยาราชวรานุกูลกราบบ”ง์กมทูลพระกรณาว่า จ่าเร่งงานร”ดํรด

ขทีหลวงเมืองพิไชยมีบอกลงมา ๓ ฉบ”บ่

ฉบ”บ่ที่ ๑ ถวายพระราชกุศลในการเฉลิมพระชนม์พรรษา
* 0

ฉบ”บ่ท ๒ มีความว่า ครูทีจะสอนหน”งสือไทยเมืองพิไชยหามี

ขอร”บ่พระราชทานกรในกรมศึกษานาย ®

ฉบ”บ่ที่ ๓ มีความว่า ทำเนียบที่พกสำหร”บ่เมืองไม่มี ขำหลวงขน

ล่องคร^งใด ก็ท่องเกณฑราษฎรปลูกรบไค้ความเดือดรำ)นเนือง กุ จุง

 (ม่)๕!

พรอมกืนทำ ๆ เนียบขนสองหล็ง ศาลากลางหลง ๑ ออฟพิซหลง ๏ รวม

๔ หล"ง ไค้พรไ)มก”นออกเงินซอไม้ และขอแรงราษฎรช่วยทำการยงห

สำเร็จไม่ ถำจะขาดเงินมากนไยอีกเท่าใด ขอร”บพระราชทานเงินหลวง

ออกจ่ายทำการกว่าจะแลำ

พระสรินทรามาฅยนำบอกกรมพระกระลาโหม กราบบ”งกมทลพระ-
กรุณา ๙ ฉบ*บ คือ บอกเมืองพ”ทลง ๕ ฉบไ เมืองนครศรีธรรมราช
ฉบไ ๑ เมืองสงขลา ๓ ฉบ”บ

ฉบไที่ ๏ บอกพระยาวรวฌิไวยผ้กำกไคแลผิดชอบราชการ พระยา

อภยบริริกษ์ ผฺว่าราชการเมืองพไลง มืความได้จไฅินไม้'’'^^ I ๑๒ ตน

ข-^ 1 ทฎ^ }

หนไฅำเลบาทเสร็จแลำ

ฉบไที่ ๒ มีความว่า ไค้ผกบขไมือจีน ๙๑ คน เงิน ๔ ช"ง ๖

บาท ๔๘ อไ เสร็จแลำ

ฉบบท ๓ ว'าไค้ส่งเงินแทนทองคำสร่วย จำนวนบื่กนนพศกเล

๒๓ คน เงิน ๑ ช”ง ๔๘ บาทเสร็จแลำ

ฉบไที่ ๔ ว่าได้ส่งเงินแทนดินปสิวจำนวนบี่กนนพศกเงิ
๔๐ บาท

ฉบ่บที่ ๕ ว่าดำยได้ส่งเงินแทนส่วยกระคาน จำนวนบกนนพศก

เลข ๖๓๓ คน เงน ๕!© ขง ๔0 อ^

ฉบ่บที่ ๖ บอกพระศรีธรร'มบริรไษปลไผ้รไษาเมืองนครศรีธรรม

ราช มีความว่าไค้จไฅำเไม้'’'^^ ! ๑๒ ฅำเ หนไตไเลบาทเสร็จแลำ

ทอง '

ฉบไ ๙ บอกพระยาสุนทรานรไษ เมืองสงขลามีความว่า ไค้ส่ง

ทองคำส่วย จำนวนบีชวดสมฤทธิศก จีน ๑๘๓ คน คนละสลึงเพอง

เสร็จแลำ
 0ว)๖

ฉบบที ๘ มีกวๅมว่า ได้ส่งเงินแทนส่วยกระคานจำนวนบ

สมฤทธศก เลข ๑๒๓๗ ฤาเ เงิน ๘๗ ชํงิ ๕๖ บาท ๓๒ อั^ ส่วยสรรพ-

เหตุ ๓๔ คน เงิน ๒ ช”ง ๓๖ บา')ๅ รวมเงิน ๙0 ช”ง ๑๓ บาท ๓๒ อั^

เสร็จแลำ

ฉ บไ] ที่ ๙ ว่าควยได้จดผลกระวานทนไ) ๒ หาบ กินแชงเบี'ยะ ๒0

ผืน เขามาส่ง

มพระบรมราชโองการดำร”สสํ่งิแกิพ7ะยาศรีสิงหเทพว่า ให้ทำท

ฅราขนไปถงจาเรงงานรดรุอ ขาหลวงเมองพิไชย ว่าให้เลิกเกณฑขอแร

ราษฎรทำ ๆ เนียบน”นเสีย เพราะราษฎรถูกขอแรงบ่อย แลว่

จงพระราชทานสญญาบดรแก่ขาราขกๅร (๙ มาย ดืฎ ให้พระเพชร-

พิไสยศรสวสดิ เบนพระยาวิเสศโภชนา นายสุดจินดา เบนหลวงวิสฅรสาลี

ให้ขุนสุวรรณอกษร เบ็นหลวงโภชากร หลวงดำรงธรรมสาสน์ เบน

หลวงญาณประกาศ

แลวมีพระราชดำรสส'งให้พระราชบานเบยบกิดํ ตามงบที่ถวาย

สินเงิน ๒๔๔ ชำ ๑๖ ตำลึง เวลาทุ่มเสศ เสด็จขํ้น วไเน์หยดประช

วนทรชกาล ๗๖๘๙ วน ๖ ฯ๑ คำ บ่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

โเอ เฐอ

วิ'นท ๒สิ่ พฤษจิกายม วิเ?)นโกสินทรศก 00๘ (พ.ศ. 1ช๔0,๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเด็จพระเจำอย่หำ เสด็จออกพระ

ทีน”งจำรกรีมหาปราสาทองคดไนฅวำออก พระบรมวงษานวงษ ขไราชการ

 (ท)0ว่)

1)
ผ I")
^ I

ผายทหารพลเรอนแตงฅวเฅมยศเผาทูลลอองธุลพระบาท
^ นิอย^
พรอมกไเ

พระเจ๎าน'องยาเธอกรมหมื่นประๆกษศิลปากมเสนาบดีว่าการกรมวง

พระเจาน'องยาเธอกรมหลวงเทววงษวโรประการเสนาบดีว่าการฅ่าง-

ประเทศนำก'บดีนโยนราชทูฅอ'ง์กฤศ มิศเตอกล กงสลอ'งกฤศ มิสเตอแปลก

ผู้ร'บราชการในที่ว่าการราชทฅ เข'าไปเผาทลลอองธลีพระบาท ก'บฅ'น

โยนกราบบ'งคมทูลพระกรุณา แสคงความยินดีที่ไค้เข'ามาเบ็๋นราชทู

ถวายพระราชสาสน์ เรียกมิสเตอชาเตาทูตเก่ากล*บฉบ'บ ๑ ต*ง์ก'บฅ'นโยน

เบ็่นทฅใหม่ฉบ'บ ๑ แล'วดำร'สตอบ ทรงแสคงพระราชหฤไทยยินดีที่ไ

ร'บราชทูต แลต*งพระราชหฤไทยจร'กษาทางพระราชไมตรีให้เจริญ แล

คำร'สเบนพระราชปฏิส'ถา,^ารตามสมควร แลำราชทฅน์ามิสเตอแปลกเผา

ทลลอองธลีพระบาท ร'บส'งใดีถามบำงเล็กน'อย แลพระเจำน'องยาเธอกรม-

หลวงเทววงษวโรประการ นำมิสเฅอกูลกราบถวายบำคมลาไปประเทศ

ยโรป ร'บส'งปราไสตามสมควรแลวราชทูต แลผ้ที่มาค'วยกราบถวายบำคม

ลาออกจากทีเผา พระบาทสมเด็จพระเจำอย่หำเสด็จขน

แลำเสด็จออกพระที่นำจ'ก่รกรีมหาปราสาทองค์กลาง ประท'บพระ

แท่นภายใต้พระมหาเสวฅรฉ'ฅร พระบรมวงหานวงษ์ขำราชการผ้
’ นอย ’

ผายทหารพลเรือน เผาทูลลอองธลีพระบาทพร'อมก'น

เจำสริย
พระยาศรีสิงหเทพกราบบำคมทูลเบิก เจำไชยสงคราม เ’เมืองนคร

เจำสิงคำ
 นิว่)

เงน
เชียงใหม่ ผุ้นำดํนไม้1 หนำ + ก็บเครื่องราชบรรณาการเมือง
ทอง
ง-
^01 .ก

นครเชิยง[หม่ คีฏ ดาบดางาสก็ฤ!ปๅเ'งอย่างพม่า ® เข์าราชบฅร ด

ปลอกผกคามหุ้มทองคำ (เ: บํ้ม่ (- ง รวม ๕ เล่มควยกไเ ท^าวพรหม

/ะะ^

ทาวสีทราช เมืองนครพนม ผ้นำคํนไม้ หนำฅนล ๙ บาท กไ]

^ ทอง’

เครองราชบรรณาการ เมืองนครพนมคือ ขผํ้ง ๑ 0๐ บก ดีบก ๒0๐ แท่ง

เขาไปเผาทูลลอองธสีพระบาท

มีพระบรมราชโองการคำร่สถามถึงเจุานายทไวพระยาที่ลงมาเผาท

ลอองธุลีพระบาทครงนี มีความสบายทไก่นอย่ฤๅ พระยาศรีรไ)พระบรม

ราชโองการถามแลวกราบบไคมทูลพระกรณ,าว่า เดชะพระบารมีปกเกลไๆ

มืความศุขสบายทไกน แลไดำรำว่า ซึ่งพระเจไเชียงใหม่แลเจไเมีอง

นครพนมจดฅนไม้ I เครื่องราชบรรณาการมาถวายดามบี่นไเ เปน

ทอง’

กวามดีของพระเจไเชียงใหม่แลเจไเมีองนครพนมอย่แลำ ให้พระเจไ

เชียงใหม่แลเจไเมีองนครพนม กไ)ญาฅิพี่นำงทไวพระยามีความศขสบาย

ท่วกไ แลำเสด็จขน วไนหยุดประชม.

วไที่รำกาล ๗๖๙๐ วน ๙ ๆ® คำ บื่ฉล เอกศก ©๒๕๑

วิ'นท ๓๐ พฤษจิกายม ร้ฅนโกสิมทรศก ๐0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

ไม่เสคจออก เวลายามเสศทรงเครื่องใหญ่.
 (ะ^

วไ4ที่รชกาล ๗๖๙๑ วไเ ๑ ๆ ๏ คํ่า บื่ขานยงเปนเอกศก ๑๒๕©

วินท ๑ ธำ4วาคม รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย เจาพน*กงานไค้ฬั!การที่ว้งพระเจำนองยาเธอพระองคเจา
วรวรรณากร ฅํ้งพระแท่นมณฑลแลที่สรง กรมพระอาล*กษณแห่พระ

' สพรรณบฅร แลเครื่องราชอิศริยาภรณ์ไปเข*าที่มณฑลควย

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระสงฆ์ราชาคณะ ©๐ รูป คือกรมพระ

ปวเรศวริยาลงกรณ์. เปนประธานสงฆ์ เจริญพระพทธมนต์

เวลา ๒ ทุ่มเสศ พระแจ*าอย่ห่วเสด็จออกทางพระที่น'งจ*กรกรีมหา-

ปราสาทมาทรงรถพระที่น'ง โดยกระบวนออกประฅพิมานไชยศรี ประฅ

วิเสศไชยศรี เลยวบอมเผด็จด*ษกร ไปตามถนนเจริญกรง ประท*บ่ว'ง -

พระเจ*าน*องยาเธอ พระองค์เจ*าวรวรรณากร พร*อมดำยพระบรมวงษานวงษ์

ข*าราชการผู้ใหญ่ผู้น*อย มาประชุมพร*อมก*นประท*บ่อยู่จนเวลา ๔ ท่มเส

- เสด็จกล*บ่

อนึ่ง ในเวลาบ่าย ๕ โมงว'นนึ่ มีพระสงฆ์สวดพระพทธมนต์

สมโภชเดือนพระเจ*าลูกเธอ ซึ่งประสูตรในว*นที่ ๓0 ตลาคม ที่ตำหน*ก

จอมมารดาแส.

ว*นที่ร่ชกาล ๗๖๙๒ ว*น ๒ ฯ® ค์า บี่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

วินท ๒ ธํนวาคม ว่ตนใกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๑๒)

เวลาเชำ ๕ โมงเศส พระเจำนองยาเธอพระองค์เจำวรวรรณากๅเ

ถวายอาหารบิณฑบาตรพระสงฆ์ราชาคณะ ๑0 รูป ซึ่งมาสวดพระพทธ-

มนต์ ก*บ่เครื่องบริกขารตามสมควร เจำพน*กงานก็มาจํคการไว้รอเสด็จ

 ๐

เวลายาเทยงเสศ พระบาทสมเคจพระเจ็าอย่ห์วทรงเครื่องราช-

อศรยาภรณมหๅจุกรฤรบรรู^)รๅชุๅร^ เสดจออกทางพระทีน็งจุ"กรกรีมหา-

ปราสาท มาทรงรถพระทนง พรอมโดยกระบวนออก!]ระคพิมๅน!ช'ยครี

ประฅูวเสศไชยศร เลยวบอมเผคจุค็ษกร ไปดามถนนเจุริญกรง ถึงว"ง

พระเจุานองยๅเธอทระอวดเ^จุๅวรๅร^^^ๅเๅรุ- เสดจุขึนเกย แล"วทรงพระ

ราชยานแดประดูนาววมๅดามกนน ถึงเกยน่าทองพระโรง ประทบ

พระราชยาน ลงจุากเกย เสด็จุพระราชดำเนินขนบนทองพระโรว พรนิ]ม

ดวยพระบรมวงบานวงบ ราราชการผู้1หญ่ ผ้นอย ผายทหารพลเรือน

แดงฅวเดมยศ คอยเผาทูลลอองธลีพระบาทพรฎมกน พอได้เวลาฤกษเที่

แลว ๒๙ นาท พระองคเจุาวรวรรณากร ทรงผลดผาทรงแลพระสพกขาว

เสดจุสูทสรง ทรงสระพระเกบากอน แลวพระเจุาอยหวพระราชทานน่า

พระพุทธมนด ไนพระเดาศิลาจุารกอกบร พระเดาศิลาอีก ๒ องค

พระมหาสนิข์ พระเดนิทอง ของ ๕ อย่างน เบนส่วนภบามาลาถวาย

/ะ:^

ส่วนสนมถวายนนพระเฅา / พราหมณ์ก็ถวายนาสรข์ พระสงณ์

ทอง ๑ ^

น่า^
สวดถวายไชยมงคล พระบรมวงษานวงษ ผ็าย ที่มีพระชนม์ยี่งกว่า
ใน^
ผึายพระสงฆ์ คือกรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ กรมหมื่นวชิรญาณวโรรส

พระองค์เจาอรณนิภาคุณากร ก!อรรคมหาเสนาบดีผ้ใหญ่ ถวายนา

พระพทธมนค์ฅ่อไปโดยลำด!เสร็จแล! พระเจำน!งยาเธอพระองค์!,ว่า

วรวรรณากร ทรงผล!ผำทรงสีเหลืองอ่อนฉลองพระองค์เยียระบ!พํ้นขๅๅ

ตามสีว!จ!ทร์ พระเจำอยู่หำประท!พระที่น’งโธรน พร!ม?ท้ยพระบรม

วงษานวงษ์ ขำราชการผู้ใหญ่ผู้น!ย ผายทหารพลเรือนเผาทูลล

 ๘๑

ธลีพระบาท พระยาศรีสนทรโวหารอ่านประกาศฅามกระแสพระบรมราช-

โองการที่โปรดเกล็า ๆ ส^าปนาขนเบนพระองค์เจาต่างกรมเสร็จแลว พร

เจำอยู่Vฑัมีพระบรมราชโองการคำร"สเรียกให้พระเจ*านองยาเธอพระองค์

วรวรรณากรเสดจไปน่าพระที่น'ง ทรงหล'งนาส"งข์แล็วพรงเจิม ขนศรี

ราชอ"กษรจึงเชิญพานพระสพรรณบ"ฅรเข*าไปถวายพระราชทาน มีพระนาม
ตามจารึกในพระสพรรณบ"ดรว่า พระเจ*าน*องยาเธอกรมหมื่นนราธิป

ประพ"นธพงษ์ ทรงศ"กดินา ©๕ 0๐ ๐ แล*วทรงสรวมเครื่องราชอิศริยาภรณ์

มหาจ"กรกรีควง ๑ เครื่องราชอิศริยาภรณมงกฎสยามชไเที่ ๑ ดวง ๑ พระยา
อไทยธรรมเข*าไปถวายพระมาลาเช่าสเทิน ๑ ฉลองพระองค์อย่างเทศ ๑
เจยรบาท ® พระสุวรรณภ"กคีเข*าไปถวายประคำทอง มีสายทองคำ ๑
พระหีบทองคำลงยา ส กานาเสวยมีถาดรองทองคำ ๑ พระยาอาวธภ"ณฑ์
เผด็จเขำไปถวายพระแสงยี่บุนผกถม ๑ พระราชทานเสรจ เสดจมา
ประท"บพระเกำอ พระเจำน*องยาเธอกรมหมื่นนราธิปประพ"นธ์พงษ์

ทลเกลำ ๆ ถวายด*นไม้ ( คอกไม้ธปเทียน เสรจแลำเสด็จมาประท"บ

ข ทอง ' 'เ

โต๊ะเสวยพร*อมคำยพระบรมวงษานุวงษ์ เวลาบ่าย ๓ โมงเสศเสด็จกล"บ

อนึ่งเวลาเชำ ๕ โมงว"นนึ่ มีถวายบิณฑบาตรพระสงฆ์ ๗ รป แล

ของเครื่องไทยธรรมตามสมควร ที่ฅำทน"กในพระบรมมหาราชว"ง ภษา

มาลาทรงเครืองพระเจำลูกเธอพระองค์เจำหญิงตามข‘ฅิยราชประเพณี เวลา

๒ ทุ่มเศษ พระบรมวงษานุวงษ์ รำราชการผ้ใหญ่ เจำพน"กงาน เขำไป

สมโภชพอสมควร พระเจำอยู่หำเสดจลงสมโภช พระราชทานพระนามว่า

พระเจำลูกเธอพระองคเจาหญิงอะภ"นตรีปะชา แปลว่าบ"งเกิดที่เกาะ เว

ยามเสศเสรจการสมโภช
 วนทรชกาล ๗๖๙๓ วน ๓ ๆ ๑ ^ ฎ'คู,สู เอฤศฤ ๑๒๕®
วนทึ ’^ ธไ!วาคม ว่ฅนโกสินทรศก ๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาทุมเสศ เสดจลงประชุมปฤกษา7าช!าๅว ประทบอย่จนเวลา

๔ ทุมเสศเสดจขน วนน!มเสดจกยิกขนนๅว ไม่มีราชการอ*นใด เชา

วนนชกพระศพ พระเจ็าบรมวงษเธยิกรมทลวงวรศ“กดาพิศาล ไปเข’า

เมรุวดสเกษ 1มได้เสดจพระราชดำเนิน.

วนทรชกาล ๗๖๙๔ วน ๔ ®๑ ยิๅ ฎ{คู^ เอกศก ©๒๕®

วนท ๔ ธ่นวาคม ริ'ตนโกสินทรศก .5,0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระเจ’าอยู่ห่วทรงเครื่องขาวเสรจุเสยิจ

ทางพระที่น”งจ*กรกรีมหาปราสาท มาทรงรถพระที่น”'งโดยกระบวนยิยิฦปวะคู

พิมาน ^0 .5, ๘.,..

วิเศส 5 เสียวบอมเผด็จคษกรไปดามถนนเจริญกรง ประท”บ่

พลบพลาวดส6,เกบนาพระเมรุ ทรงโปรยกลมะนาว (® 0 ศาลง กลปพ^กบ

ทง ๔ ฅน ๆ ละ ๕ ตำลึง ผลฉลากนนส่วนเจำภาพถวายทรงโปรยพระ

ราชทานพระบรมวงษานุวงษ์ขำราชการเสรจแลำ เสดจพระราชดำเนินเขำ

ไปประท”บ่ในพระเมรุ ทรงทอดผำไดร ส่งเคฅเอก ๓ ไตร ส’งเคตโท 0^

ฉลากพระ ©0๐ ผล เบนส่วนของเจาภาพถวาย ส่วนของหลวงน^1, ไตร

เกณฑใช้สามสบไฅร สองวนรวม ๖๐ ไตร ดำยในว”นที่ ๓ เชิฌพระศพ

'หาไดเสดจไม สบง ๒วอ ผน ยามผา ๒๐๐ ยาม พระราชาคถา,ะพระคร

ถานา'นกรม สด*บ่ปกรณ์เสรจแลำ เสดจพระราชดำเนินกล”บ่ออกมาประ ท'บ่

พล'บพลา เวลายํ่าคํ่าทรงจดคอกไม้เพลิงแลำเสดจกล”บ่
’ โ
 ๘๓

เวลา ๒ ห่มเสศ พระวรวงษ์เธอพระองค์เจิาสายสินิทวงษกบหม่อ

ราชวงษ์สวพรรณ'’ หม่อมราชวงษ์เบี่ย'” ทํ้ง ๓ กลบมาจากเมืองยุโรป”

เขาไปเผาทลลอองธลีพระบาทขิางใน แลำเสดจลงทีประชุมปฦกษาราชการ

ประท”บอยู่จนเวลา ๔ ทุ่มเสศเสดจขน.

ว*นที่รํชกาล ๗๖๙๕ ว”น ๕®ๆ" ๑ ค์า บฉลู เอกกศ ๏๒๕®

วํนท ๕ ธ'นวาคม รํตนโกสินทรศก ๑0๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาบ่าย ๕ โมเสศ พระเจ*าอยู่หำทรงเกรึองขาวเสรจเสดจออก

ทางพระที่น”งจ*กรีมหาปราสาท มาทรงรถพระที่น”งโดยกระบวนอย่างว*น,ที่ ๔

ไปประท*บพล*บพลาว*ดสเกษ เสดจพระราชดำเนินเขำในพระเมร ทรง

ทอดผ่าไฅรส*งเค็ฅฉลากพระดามจำนวนเหมือน ว*นที่ ๔ แด่ของหลวงนไเ

ไตรเกณฑ์ใช้ ๓๐ ไตร สบง ๑๐๐ ผืน ย่ามผำ ๑๐๐ ย่าม แลำเสด็จ

ขํ้นไปพระราชทานเพลิง พระศพพระเช้าบรมวงษ์เธอ กรมหลวงวรศ*กดา-

พิศาลเสรจแลำ เสดจพระราชดำเนินกล*บออกมาประท*บพล”บพลา ทรง

โปรยผล พระราชทานพระบรมวงษานฺวงษ์ขำราชการ แลฅน

ฉลาก^ ’

๑. หม่อมราชวงศ สวพรรณ (ใหญ่) สนิทวงศ์

๒ หม่อมราชวงศ์ เบย มาลากุล ภายหลำเปนมหาอำมาตย์เอก เจ็'าพระยาพระเสด็จุ)

สเรนทราธิบด

๓. การไปเมองยโรปคร"งนั้น ได้นำเดร้องราชอิสริยาภรณ์ไป่ถวายแก่ พระเจ็'ากรง

เยร์มะเนยเอ๊าสเตริย สริเดน เดนมาร'^ก และป่ระธานาธิบด้ของป่ระเทศป่/งเศ^

แล’วตรวจราชการในยโรป่ เมองพม่า และเมองอินเด้ยด’'วย

 ๘๔

ลปพฤกษสฅ'14,1,ๅ/เมฏ!๔ ประทบอยู่จนเวลาท'มเ,สศ ทรงจดดอกไม้

(■พลง แลวเสดจกล้ป

เวลา ๒ ทุมเสด เสดวิลงประชุมปฤกษาวาชฤๅา- ประท'บยิย่จน

เวลา ๔ ทุ่มเสดจขน.

ใใ4ใกๅส ๗๖๙๖ วน ๖®.^๑ คํ่า บี'ฉล เอกศก © เฟิ (

'3นท ๖ ธํนวาคม รตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. 120 ๔๓ เฐปี )

เวลายามเศส เสด็จออกหอธรรมส"งเ.ๅข ในการทำบุญบนจุ)บรฏย

วนพระเวิาลูกเธอ ท้สินพระชนม์ ทรงจุดเทียนนมศการ แล‘วพระ

โพธิวงษ์ พระครูถานานุกรม ต๕ รูป สวดพระพุทธมมม์ธุบ ทรง

ผาไตรสดไ]ปกรณ์ของหลๅง ๑ 0 ไตร โปรดเกลไ ฯ ให้พระเจุ)ไลุกเธฏ

เวิาพาชายยุคลท้ฆมพรทอดผาไดรขฏงเจุไ;^ 'เ^^ พระองค์เจไอรุณ

นิภาคุณากรถวายเทศษ์ธรรมจ"กรกณฑ์บทีง พระกรูถานานุกรมสรด

เทศสี่รูป เบึนกณษ์ของหลวง ทรงถวายผไไดรแลเคสี่องบริกขารดา3า

สมควรกบมูลค่าหไฅำด็ง บรรพชิตผายญวนสวดกงเต๊ก แลไนำเอาธง^จุ

ไปเชิญพระวิญญาณ์ที่น่าพระศพพระเจไลูกเธอที่สํ้จุเจุาร.ขจุ;ม์

อยู่ในธงพงพระสวดแลธรรมเทศนา

เวลา ๕ ทุ่มเสศเสด็จข้น.
 ๘๕

ใ'14.ท?ชกาล ๗๖๙๗ วใา) ๗ 0^ © กา บฉล 1ป็กกก ©เอ(^©

^ 1๑) เฐป็

ว"นท ณ์ ธ"นวาคม ร"ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชำโปรดเกลำ ๆ ให้พระเจ*าลกเธอเจำพ้าชายยคลทิฆมพรออก

มาเลียงพระ แลวมีเทศนา ๑ ก*ณฑ์ ทม่อมเจ*าพระธรรมณหิศธาดาถวาย

เทศน์พยากะฅาพยากะฅะว*ดถุ ถานานกรมสวดฅามเทศน์ ๔ รูป เบนของ

เจ*าภาพ สด*บปกรณ์ของหลวง ว*คสุท*ศน์เทพวราราม ©๐๐ หนึง ของ

เจาภาพนนว*ดราชบรณ ๑๐๐ หนึ่ง

เวลายํ่าคํ่าแล*วเสด็จลงที่ตำหน*กพระเจ*าบรมมไหยิกาเธอ กรมสมเด็

พระสุดาร*ตนราชประยูร พระราชทานเงิน ๒๐ ช”ง ในการมงคลสมโ)

เฉลิมพระชนม์พรรษา น*บโดยสริยคฅิกาลบ*นจบรอบ ๗© พรรษาบริบรณ

ในว*นที่ ๘ ธ*โ),วาคม พระบรมวงษานุวงษ์ข*าราชการผ้ใหญ่ผ้น*อยเขาไป

ประชมพร*อมก*น โปรดเกล*า ๆ ให้นิมนต์พระสงฆราชาคณะ ธรรมยฅิกา

๒๘ มหานิกาย ๓๒ ผายราม*ญ ๑๒ รวม ๗๒ รูป มีกรมพระปวเรศวริยา-

ลงกรณ์ เบนประธานสงฆ์ ทรงประเคนผ็าไดร แทนพระเจ*าบรมมไท

ยิกาเธอกรมสมเด็จพระสุดาร'ตนราชประยูร ต*งแฅ่กรมพระปวเรศวริยา-

ลงกรณ์ ถึงพระหม่อมราชวงษ์ พระราชพงษ์ธประพ*'ทธ แล*วโปรดเกล*า ๆ

ให้สมเดจพระเจ*าน*องยาเธอกรมพระท*งสองพระองค์ประเคนต่อไป พระ

สงฆ์ครองผ*าไฅรแลวเจริญพระพุทธมนต์จบ พระสงฆ์ถวายพระพรลากล\

เวลายามเสศเสดจขน แลํวเสดจออกหอธรรมส*งเวช ทรงจดเทียน

เครื่องนม*ศการเสรจ พระอมรเมธาจาริย์ พระครถานานกรม ๑,^ รป

สวดมนต์จบแลํว ทรงทอดผ*าไฅรของหลวงสค*บปกรณ์ ๑ 0 ไตร โปร,^

 เกลาฯ ใหพระเราลูกเธอเจาพ!ชายยุๆลทิจุ:]มฎ^ ^ ไตรของเราภาพ

พระญวนสวตกงเฅ๊!ๅฅๅ}^เ^^ย มีทรงธรรม ๑ ก‘ณฑ์ สมเด็จพระพทธโฆษา-

จารยถวายเทศนาอม,ตลกขณสูอจุ พระครูถานานกรม ๔ รปสวดตามเทศน์

เบนกณฑของหลวง ทรงถวายไตรแลเคร0งบจุกจุ)ๅจุ■มลก่ๅ ^ กํๅลึง (,จุ

๕ ทุ่มเสศเสดรขน ๆ

วนทรชกาล ๗๖๙๘ วน®^® ด็า บี'มล เอกศก ๑๒(^๑

1 เส) เฐปี
วนท ๘ ธนวาคม รตนโกสนทรศก ด0๘ ( V(.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาเชาโปรดเกลา ๆ ไหพระเจาลกเธอเจาพาชาย ยศลพิจุามพจุ0อก

มาเลยงพระที่หอธรรมส*งเวช เสจุจแล"ว พระ อริยมุรี ถวาย เทศนาธรรม

นยามฟิตรกแเท ส ถานานุกรมสวดตามเทศน ๔ รป เปนของเจาดาพ

แลวฟิดบปกรแเของหลวงรอยหนง วดอรเาเราชวราราม ของเจาภาพ

๏ 0 0 หนึ่งว*ดสเกษ

อนงไนเวลาเโเาวนนมเลยงพระแลของเครองไทยธรรมศๅมลมศจุจุ

ที่ตำหน'กพระบรมมไหยิกาเธอกรมสมเด็จพระสดาร*ตนราชปรเ;ยุจุ

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ โปรดเกล'า ๆ ไห้สมเด็จพระบรมโอจุสๅฐิจุๅ

เสดจออกพล*บพลายกน่าพระที่น’งคุสิตมหาปราสาท ไนการบรรพชิตผ่'าย

ญวนทำพิธีกงเต๊กค่ามตะพาน ตามล’ทธิมีความว่า นำพระวิฌญานของพ

เจำลูกเธอที่สนพระชนม์ไปบำเกิด แล ำมีเงินเพองทรงโปรย ศ

เสรจแลำเสด็จขน
 เวลา ๒ ท่มเสศ เสคจออกหอธรรมส”งเวช ทรงจุคเทียนเครือง

นมกีการแลำ พระคณวงษ พระกรถานานกรม ๑๕ รูป ผายรามญสวด

มนฅจบแล"ว ทรงทอคผทีไตรของหลวงสดบปกรณ์ ๑ ๐ ไตร โปรดเกลาๆ

ให้พระเราลูกเธอเจ*าพ้าชายยกลทิฆ้มพรทอคผ‘าไตรของเจ”าภาพ ๕ ไตร มี

เทศนาของหลวงก"ณฑ์หนึ่ง พระธรรมวโรดมถวายเทศนาอาทิตปริยายสูฅร

พระกรูถานานุกรมสวดตามเทกน์ ๔ รป ทรงถวายผำไตรก”บเครือง

บริกขารแลมลค่า ๕ ตำลึง เวลา ๔ ท่มเสศเสดจลงจากหอธรรมสงเวช

พระยานรินทรราชเสนี นำพระอนไเตสมบ”ฅผ้ช่วยราชการเมีอง

สงขลา ซึ่งตามเสดจพระวรวงษเธอพระองค์เจทิสายสินิทวงษ์ไปราชการ

ประเทศยโรปเผาทูลลอองธลีพระบาท แล*วนำพระชินดิ;ฐบคีผู้ว่าการเมือง

ท่าตะก”ว กราบถวายบ”งกมลาไปบทินเมือง มีพระราชดำร”สดำยพระอน”นฅ์

สมบ"ต แลโปรดเกลทิ ๆ ให้พระราชทานเครื่องยศ ถาดเงิน กนโทเงิน

แลผทินุ่งห่มแก่พระชินดิ;ฐบดี ตามธรรมเนียม แลำเสดจขน เสดจลง

ตำหน”กพระเจทิบรมมไหยิกาเธอกรมสมเดจพระสุดาร”ตนราชประยร สมเดจ

พระพุทธโฆษาจาริย์ถวายเทศนามงคลวิเสศ ๑ ก”ณ์ฑ์ พอไค้เวลาพระฤกษ

๕ พุ่มเสศ พระเจทิบรมมไหยิกาเธอกรมสมเคจพระสดาร”ตนราชประยร

สรงนาพระพุทธมนต์ พระเรทิอยู่ห์วพระราชทานนํ้าพระพท

พราหมณ์ถวายนาสทิข์เสรจแลำ เวลา ๒ ยามเสศเสด็จขน.

 ๘๘

วนทรชกาล๗๖๙๙ วน๒เ^® ฤา บี'ฉฤ เอกกึก ๑๒๕๑

วนท สิ่ ธนวาค]) รตนโกสินทรศก 00๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลา ๕ โมง โปรดเกลา ๆ ให้พระเจ็าลกเธอเาท้พ้าชายยกล-

ทฆมพรออกมาเลยงพ■ฐ•ะ เสรจแลว หม่อมเราพระสถาพรพิริยพรกลวาย

เทศนาสาราณยธรรมสูดวกญ,*เ^.^ ถานานกรมสวดตามเทกึน์ ๔ รป เบ็น

กณฑของเจาภาพ มีสดบปกรณของหลวงว"'ดมหาธาต ๑ 00 หนึ่ง ของ

เฑ้ภาพวดชะนะสงคราม ๑ 00 หนึ่ง

อนึ่งพระเจ"าสูกเธอพระองค์เห้าชๅยส3บียกุเๅเวก5พระชณษาบ

หนึงกบ ๒ เดือนยีสิบเจ็ดวน เบ็๋นพระเจ"าสูกเธอนึ่ ๖๕ แลเบี'หค์ ^

เจาจอมมารดาพรอม ณ เดยินตุลาคมประชวรมพระอๅกๅวให้พวเ;ฎวค์^‘'คู■เา,

หลวงกุมารแพทย์ประกอบพระโอสถถวาย พระอากาวทุเลาแลพววคู^ คู^*โ^

ณ เดือนพฤศจิกายน พระอาการทรุดหน"'กลง พระสุขุมาลบจิหาวปว-กคูบ

พระโยิสถถวายพระอาการหาคลาย 1,ม ท3•.เอจายจงถวายพว-โอลถด่คู'!3^

พระอาการทรุดหนกลง จึ่งโปรดเกล" ๆ ใหประชุมหมอหลวงแลาาว3อ

ชะเลยสำหลายคนประกอบพระโอสถถวายพวะอากาวหากคู-,ยูเดืง ณ

วไเที่ ๙ ธนวากมวนนเวลาย์ารุ่งแล"ว ๕๒ นาทีสํ้นพระาเ■แม่

เวลาบ่ายโมงเสศ สมเดวพระเห้นองยาเธอกรมพระภาญุพแธฺคู^บ

วรเดช พรอมด"วยพระบรมวงษานุวงษ แลเท้พนกงานเข"าเปทีดำหแ*บ

พระเจ"าลูกเธอที่สํ้นพระชนม์ สรงนาชำระพระศพ แดืไม่เสดจุลง คู3จ

พระบรมโอรสาธิราชสรงนาหลวง เๆาพน"กงานทรงเครื่องพระศพตาม

ประเพณี แลำเชิญพระศพลงลองในฅ\หนือเสลี่ยงหํ้วแห'ออกมาทาง

พรหมศรีสว"สติ เชิญขนหอนิเพธพิทยา ประติษ^านเหนือแว่นพ้า

จงประกอบพระโกษมณฑปประด"!]นอกเสรจแลำ รายดำยเครื่องสูงตาม

ประเพณี มีกลองชนะประโคมท^งกลาง ๑๐ ค่ จ่ามี่' ๑ จ่ากลอง ๑

คน^ ”

พระสงฆ์สวดอภิธรรม®๖ รป เมื่อพระศพขนที่แลำ โปรดเกลำๆ ให้

สมเคจพระบรมโอรสาธิราชเสดจออกมาทอคผ็าไตร ๓๐ ไตร ผาขาว ๖๐

พ'บ พระราชาคณะ พระครูถานานุกรมสด'บปกรณ์เสรจแลำ

เวลาบ่าย ๔ โมงเสศ โปรดเกลำฯ ให้สมเดจพระบรมโอรสาธิราช

เสดจออกพล'บ่พลายกน่าพระที่น'งดสิตมหาปราสาท บรรพชิตผ็ายญวนทำ

พิธีกงเต๊กเผาเครื่องกระดาษในวิธีชองเขาว่าฝากพระให้นำไปถวายพระเจำ

ลกเธอที่สนพระชนม์

เวลายำกำเสศ พระเจำอยู่หำเสดจที่พล"บ่พลายก ทรงโปรยผลมนาว

อย่างละสลึง ๒00 อย่างละเพอง ๒๐0 ฉลากลี่งของต่าง ๆ ๕๐๐

มนาวต่าง ๆ ๕๐๐ ก"บ่พระบรมวงษานวงษแลขำราชการ บรรพชิตผาย

ญวนก็เผาเครื่องกงเต๊ก เวลาทุ่มเสศเสดจขํ้น

อนึ่งได้มีดอกไม้เพลิง พ'ม ๑๕ พ่ม ระธา ๘ ระธา คอกไม้กะถาง

๘ กะถาง ฝนแสนห่าแปดตำ เพนืยง ๒๐ เพนืยง ตำแต่คืนที่ ๗ จุ

คืนที่ ๙ ครบ ๓ คืน เสร็จการรำเยว'น

 วนทรชกาล ๗๗00 วน ๓ ๆ® คำ บี'ฉล เอกศก ๑๒๕๑
๓ วิ^

วนท ๑๐ ธนวาคม รฅนโกสินทรศก 00๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบาข ๕ โมงเสกี เสคจออกทางพระทีน'งจุฤรีมทาปราสาท มา

ทรงรถพระทีน’งโดยกร!;บๅเนออกประตูพิมานไชยศรี วิเสศไชยศรี เลยว

บอมเผคจคษกรไปดามฎนน[จุวิยู)ๅรุร ประทไ]พล'บพลาวิดสเกษ ทร

โปรยผลมนาว ๑0 ตำลึง แต่ฉลากนไแปนของเวิๅภาพฎวาย นีดไ),

กลปพฤกษ ๔ ฅน ๆ ละ ๕ ตำลึง แล่วิเสคจพระราชดำเนินเขไ!นพร!;),นร

ทรงทอดผาไฅร ๒๐ ไดร ย่าม 1300 ย่าม ผไสบง ๒0๐ ผืน ดไยเวลา

วานนีเชิญพระศพหาได้เสดจุไม่ จึ่งรวมมาทอด!นวไเนดไย พระราชาคณ,ะ

ศระครูถานานุกรม ฟิดบปถรแเพระศพพระเจานองนางเฐอพระฎงศ์เ,จุไ

อนงค์นพคุณเสรจเสดจกลไ]ออกมาประทไ)พล*บีพลๅ ทรงจดคอกไม้!,พนิง

และทอดพระเนตรรำโคมประทไ!อยู่จุนเวลาทุ่ม!,สศ!,สคจุกดํบี

วนทรชกาล ๗๗๐® วน ๔ ฯ® คำ บี'ฉล เฎก ค^ ๑๒๕®

, ๒๒
ว'นท ๑๑ ธ“นวาคม ร'ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เสดจออกทางพระที'น’งจไรกรีมหาปราสาทมา

ทรงรถพระที่นไโดยกระบวนอย่างวไเที่ ๑0 ไปประท*บพล’บพลาวไ!สเกษ

เสดจพระราชดำเนินเขำในพระเมรุ ทรงทอดผไไตรของหลวง ๑0 ไดร

(ยาม ๑ ๐0 ยาม ผาสบง ๑๐ ด ผน ทอดก่อนแลว) กรมหมื่นวชิรณาณ

 (3)

เปนประธานสงฆ์ แล๎วพระราชทานผาขาวไปสคํบปกรณ์ศพหม่อมเจาหญิง

สุพรรณพิมพ์ บ์งสกลศพหม่อมแจ่มในกรมหมื่นประจำษศิลปาคม หม่อม

เจาหญิง ผ'าขาว ๒ พไ] เงิน ๑ 00 เพ์อง ศ?]หม่อมแจ่มผาขาว ๏ พบ

เงิน ๕๐ เพ์อง เสรจแลำเสดจขํ้นไปพระราชทานเพลิง พระเรานองน

เธอ พระองค์เจไอนงค์นพคณเสรจ เสดจกลำ)ออกมาประทบพล'บพลา

ทรงจดเทียนเครื่องสมาศพแลำ ทรงผกแคพระราชทานเพลิงทำสองศพ

^ -^1 นิลาก ร44^ .4^1

มทรง ฌรยผล ? กลปพฤกษ ๔ ฅนดามเคย ประทบอยุจนเวลา
มะนาว ^ ”

ท'มเสศ จดคอกไม้เพลิงแลำเสด็จกลำ.

วำที่รำกาล ๗๗0๒ ว'น, ๕ ๆ® คำ บี'นิล เอกศก ๑๒๕®

ว"นท ๑๒ ธ"นวาคม ร"ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เสดจออกทางพระทื่นำจำรกรีมหาปราสาท

เสดจโดยพระราชยานแต่เกยน่าพระที่นำ ออกประฅพิมานไชยศรี วิเสศ

ไชยศรี แลำทรงประทำพระราชยาน เสด็จลงพระราชดำเนิน ทอดพระ

เนฅรพระเมรุทองสนามหลวง เสดจขึนบนพระเมรทอดพระเนตรทำแลำ

เวลายำคาฝนดก เสด็จกลำ

เวลา ๒ ทุ่มเสศ เสด็จลงประชมปฤกษาราชการ ประทำอย่จน

เวลา ๔ ท'มเสดจขึน.
 ^ เธุธ

วนทรชกาล ๗๗0๓ วน ๖ ๆ เฏ คํๅ ฐ'ฎ,^ เอกศก ส๒๕®

วนท®๓ธนวาคม รตน!กสิมท,คก

เวลาบาย ๕ โมงเสศ พระเจาอยู่หวทรงขาวเสรจุแล'ว เสด็จพระ

ราชคาเนนออล-)าๅงง*)7ะทนงจุฤวล7มหาปราสาท มาทรงรถพระทีน'งโดย

กง.^บวนฅามเกย ไปประทบพลบพลๅวกสเลง^) เสดจพระราขกำเ-นินเข็ๅ

ในพระเมรุ ทรงทอดผาไดรสกบปล7ณ์ พระศพพระบว7วงษ์เธอชนที' ๒

พระองค์เจทีหญิงประทุมเมกผทีเก7วนละ ๕ ไตร สองวทีเ รวม^ฐ'^ ^ ^

ไฅร สบงวนละ ๕0 สองวนรวมเบน ๑ 0 ๐ ผืน ย่ามผทีว*นละ (^0 สอง

วนรวมเบ็น ๑ 0๐ ย่าม พระวรวงษเธอพระองค์เจทีประกํ^รรกๅรง

ทานผาไฅรย่ามสบงสกํปปลรญิเททีฎงงกฐ แลํวพระราชทาน^ทีขาวไป

สดบปกรณ์ศพหม่อมเจทีรทีย!นพระไปฐกๅงฐคู กรมหมื่นณรงค์ห?ทีกษ์

ขาว ๒ พบ เงน ๑ 0๐ เพอง เสรจแลวเสดจขึนไปพระราชทานเ-),ากํง

พระองกเจาประทุมเมศ พระองกเจาประกิ^ ททีสองพระศ-)') แลทีเสกจุ

พระราชกำเน้นกลบออกมาประทบพลบพลา ทรงจุกเทียนเค^องลมๅกง^

แลวจุดผกแกพระราชทานเพทีงศพหม่อมเจุทีรทีย ม่ทรงโปรยผลมะนๅร

ตำลึง ฅนกลปพฤกษ ๒ ตนดามเกย เวลาย่าตำเสศเสกจุลลฐา พระศพท^ง

สองชกไปพระเมรว'นที่ ๑๒

เวลา ๒ ทุ่มเสศ เสดจลงประชุมปฤกษาราชการ ประทบอย่จุนเๅลา

๔ ทุ่มเลศเสด็จขน.
 ^๓

วนที่รชกาล ๗๗๐๔ วไเ ๗ๆ๑ คา บฉล เอกศก ๑๒๕๑

๗ ^
วํนท ๑๔ ธ"นวาคม รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลา ๒ ห่มเสศ เสค็จลงประชมปฤกษาราชการ ประทบอยู่จนเวลา

๔ ห่ม เสด็จขน.

วาเที่ร"ชกาล ๗๗0๕ ว'น ® ฯ® คํ่า บี่ฉลุ เอกศก ส๒๕®

๒๒
ว"นท ๑๕ ธ"นวาคม ร"ตนใกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาห่มเสศเกิดเพลิงไหม้ที่บานอำแดงสรไ)ยลาวพวนหล'งว'ง สมเด

พระเจานไ)งยาเธอเจาพาภาณร*งษีสว่างวงษ์ กรมพระภาณพ'นธวงษ์วรเดช

ในคำให้การเพลิงว่า อำแดงสรไยจุดธูปบูชาพระแลำก็บี่ดประฅูเรือนเข

นอน ไฟธูปดกลงมาลามไหม้ขนเรือนอำแดงสรไยหล'งหนึ่ง เรือนผ้อื่น

อีก ๒0 หลา รวมเบน ๒® หลา เวลา ๒ ทุ่มเสศจึงด'บได้

พระเจาอยู่หำเสด็จออกทอดพระเนตรไฟที่พระที่นาจไรกรืมหาปราส

แลำเสด็จโดยพระราชยานแด่เกยน่าพระที่นาไปประท'บหอนิเพธพิทย

การบ'น่จบ ๗ ว'นพระเจาลูกเธอพระองค์เจาสมาวุฏเวโรดม ทรงจดเทียน

เครื่องนมไการแลำ หม่อมเจาพระพุทธบาทบี่ล'นทน่ธรรมเจดีย์เบ็๋นปร

ธานสงฆ์ ก'บพระครูถานานุกรมรวม ๑๕ รูป สวคพระพทธมนต์จบแลไ

ทรงทอดผาไฅรของหลวง ๑0 ไฅร โปรดเกลาฯ ให้พระเจาลกเธอพระ-

องค์เจาประภาพรรณพิไลย ทอดผาไฅรสด'บปกรณ์ของเจาภาพ ไฤร

เสรจแลำ พระศรีสมโพธิถวายเทศนาธรรมนิยามสฅร๑ ก'ณฑ เบนกำเณ์

 ลิ่๔

ของหลวงทรงฎๅๅยเฤรุฎ^เ^แๆคูๅรู^'เ^เ^^ยู แล^วมหาจ่ายว”ดมหาธาฅ
ถวาย^ทศนา สงเวคๅทฎุๆ"ณ.รุๅ ๅรุรุ)คูรุเ^จุ"รุ!ๅรุ^ เ^^รุจุ เ^เ^^เวลายาม
เสดจขึน

วนทรชกาล ๗๗๐๖ วน ๒ๆ๑ คๅ ที่ฎ,ล [.ยิกศก ๑๒(^๑

๙ ^
1ธุปี 1ด)
วํนท ๑๖ ธนวาคม ร'ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (โ^นศ. 123๔๓เธุปี)

เจาพำยคลทิฆมพร ) ^
เวลาเชาพระเจาลุกเธอ “V พํ , ) เสดจ
พระองคเจาประภาพรรณพ เลย ’
ออกมาเลียงพระเสรจ มีสด”บปกรณ์ของหลวง ว”คราชบรณ ๑๐๐ หนึ่ง
ของเจาภาพ ๕๐ ว”ดมหาธาต

เวลายํ่ากํ่าแลวเสด็จออกพระที่น'งจ”กรกรีมหาปราสาท พระบร
วงษานุวงษ์ขาราชการเผาทูลลอองธลีพระบาทดามเคย มีพระบรมราช-

โองการคำร”สถามเจ”าพระยาพลเทพที่สมุหกรมพระกระลาโหม ดำยเรื่องจีน
ถวายฎีกากล่าวโทษพระยาสฅน เจำพระยาพลเทพกฑบบำคมทลพระกรณา
ว่าไค้มีฅราส”งออกไปแลำ

เจำพระยาร”ฅนบดินทร จึ่งนำความขนกราบบำคมทลพระกรณาว่า

ข็าหลวงซึ่งจะออกไปเปลี่ยนพระยามหาอำมาฅยเมืองนครจำปาศกคน*น เห็น
แต่หลวงพิศณเทพ จึ่งมีพระราชดำร”สว่า ให้หลวงพิศณเทพออกไปเปลี่ยน

พระยามหาอำมาตย์ แต่พอเขำมาเยยมบำน แต่ยำกงเบ็่นขำหลวงอย่ แลำ

ให้กล”บไปร”บราชการดำเก่า

พระมนตรีพรนกิจ จึ่งนำใบบอกขนกราบบำคมทล ๙ ฉบ”บ ฉบ่บที่

๏ บอกพระยาราชเสนาขำหลวงเมืองอุบลราชธานี มีความว่าไค้พรำ)มก”น

ก”บเจำราชบฅรทำวเพยกรมการทำการเฉลิมพระชนม์พรรษา เสรจแลำ
 6&

ขอถวายพระราชกศล ฉบํบ ๒ มีความว่า พระยาราชเสนากบเจา!.มองท'เว

เพียกรมการไค้พร"อมกไเในพระอโบสถว'คหลวงร'บพระราชทานนำพระ-

พิพ"ฒส*ฅยาฅามพระราชพิธีสารทเสรจแล"ว ฉบ’บ ๓ มีความว่า ซงมีตรา

พระราชสีห์ โปรดเกล"า ๆ ไปถึงพระยาราชเสนาว่านายรอยเอกขุนพิ

ยุทธการก"บทหารมีชื่อ ๙ นาย จะขํ้นไปร"บราชการก*บหลวงพิท’กษ์นรินทร

นายพ"นฅริเมืองพินเมืองฅะโปนเมืองนองน*น ให้พระยาราชเสนาเอาเงิน

ส่วยจ"คซ็อม"าให้ทหารนายไพร่ขํ้นไป พระยาราชเสนาไค้จ'คซอมาส่งขุ

พิสนท์ยทธการนายไพร่ไปย"งพระยามหาอำมาตย์แล"ว ฉบ"บ ๔ พระยาราช

เสนาได้ส่งฅ"นหน"งสือหลวงพิท"กษนรินทร์มืไปถึงองโดยใจความว่า อ

จะให้ทำวเพิยกรมการมาประชมที่เมืองจ"นแฅ่ลำพ'งนไเหาชอบไม่ ฉบ"บ

พระยาราชเสนาส่งฅ"นหนำสือขนพรพิท"กษ์ก"บเจำเมืองทำวเพยกรมการ

เมืองนอง ไค้ทำการเฉลิมพระชนม์พรรษาเสรจแลำขอถวายพระราชกศล

ฉบ'บ ๖ บอกพระยาพิสุทธิธรรมธาดาเมืองลพบรีมีความว่า ซึ่งมีตรา

พระราชสีห์ส่งผำไตรกระเน โปรดเกลำฯ ไปถึงพระยาพิสุทธิธรรม

ให้นำผำไตรกระเนไปทอดว*ดกระวิศราราม ว"คเสาธงทอง ว"ดมณีชลข"นธ์

พระยาพิสทธิธรรมธาดา ไค้ทอดแลำ ขอถวายพระราชกศล ฉบ"บ ๗ มี

ความว่า เจาอธิการเดชขอที่ผูกพ"ทธเสมาว’คมหาสอนแขวงเมืองลพบร

ยาว ๔ วา ๒ สอกคืบ ๖ นิว กวาง ๑๑ สอกคืบ ฉบ"บที่ ๘ มีความว่า

ว'นที่ ๑๕ ตุลาคมพระอาทิตย์ยกขนราษีกุมภ์ ฝนตก ๘ คร*ง รองไค้

๘ ทสางค์มากกว่านาฝนบี'ชวด ๒ นํ้ว ๘ ทสางค์ เขำในนาบริบรณเสมอกน

ราคาเขำฅวงดำยส"ต ๒๕ ทนานเกวียนละ -ฝ— ฉบ*บ ๙ มีความว่า พระยา

๕
พิสทธิธรรมธาดาได้ตำนายกองมาเร่งเงินแทนทองคำส่วยเงิน® 0 ๑ คด
ราคาทอง ๑๔ หนำลงมาส่ง
 จงพระยานรินทรราชเสนีนํๅบฎฦคูแๆ-5าบบ่งคมทล ๒ ฉน่บ

ฉบบท ๑ บอกพระมหาสิงกิคณเมืองกำเนิทนพคณมีความว่าได้

ไร'
ผํนค่านพำนวณ์ 3;.
กนนพศก ^ .
๔
๘!๒
!๓ เข์ามาส่ง
๘0 0
4

ฉบบที ๒ บอกพระพิไชยชลสินธ์เมืองประจุๅบคิริขนฐ์ มืความ

๑๒
ได้ส่งเงินค่านาว่านวนบ ^^ I ๓ ๒
รวม ๕๕๔๗ ไร'รวมเงิน
กนนพศก ’ ๓
เข็ามาส่ง

=;1-^ ^ ^ . รฅนบดนทร ) ,
จงมพระบรมราช!องการดารสสงเจุาพระยา
0 2

( ว่า

พลเทพ ’

ตำแหน่งท้จะออกไปเบน ขาหลวงห"วเมืองนน ในกรมมหาดไทย!ห้ว่ด้เอา

ตำรวจภูธร I กบผายพระราช วาบวรสมทบดวยเบ็'นตำแหน่งชาหล-รร

[นกรมพระกระลาไหมนนใหจดเอากรมอาบา ^ เ'หลา กบผายพระราชวง

บวรสมทบดำย ให้จดเบ็'นตำแหน่งขาหลวง แลำพระราชทานส"ญผูาบ’V,ร

ขาราชการ ©0 นาย ให้นาย ชางเบ็'นหลวงนนทเกษในกรมท่าขวา■แา ^00

ให้นายฉาเบ็'นหลวงศรียศประเทศมนตรีในกรมท่าขวา นา ๘00 ให

หม่อมราชวงษ์เหมาะ เบ็๋ฉหลวงประสิทธิปฏิมาปลา!จางวางกรมช่างหส่อ

นา ๕0๐ ใหขนโลหกรรมพรตร เบนหลวงอินทรพิจิตรบรรจุงเจุากร3าช่'เง

หล่อซาย นา ๕๐0 ให้หมี่นจิฅรวิจารณ์ เบนขนโอหกรรมพิจิตรปส่ตํกร

ช่างหล่อซาย นา ๓ 00 ให้ขุนอภิบาลสาลี เบึนหลวงพิท'กษ์สาลี ใ

 ' V

เกษฅราผายพระราชว้งบวรๆ นา ๓00 ให้หลวงพิไชยชาญยทธยกรบฅร

เบนพระอินทราษาผ้ว่าราชการเมืองพน"สนิคม นา ๓000 ให้นายชลอ

บฅรพระยาธรรมจรไเยา เบ็๋นหลวงพิไชยชาญยทธยกรบ"ฅรเมืองพนศนิคม
นา ๕00 ให้จีนเทียนจํ้น บฅรพระประเสริฐวาน้ช เบี่นพระป

ประชาปล"คผายจีนเมืองฅราด นา ๖ 0 ๐ แต่พระอินทราษา เบ็่นพระนิคม

นครินทร์จางวางเมืองพน"ศนิคม นา ๓000 ฅ"วชราเข"มาร"บส"ญญาบ่ฅรหา

ได้ไม่ พระราชทานให้พระยาพิพ"ฌโกษาส่งออกไปพระราชทาน

แล"วดำร"สส'งให้พระราชทานเบั้ยหว"คตามงบที่ถวายเบ็'นงบที่
เงิน ๑๘๕ ช”ง ๔ บาท เวลาทุ่มเสศเสด็จขํ้น.

ว"นที่ร"ชกาล ๗๗0๗ ว"น ๓ ๆ® คา บื่ฉลู เอกศก ๑๒๕๑

เฐปิ ] ล)

วินท ๑๗ ธํนวาคม รํตนโกสินทรศก (พ.ศ. ๒๔๓๒)

พระยานรินทรราชเสนีนำบอกกรมพระกระลาโหมขนกราบบ"งคมทล

๒ ฉบ"บ ฉบ"บที่ ๑ บอกพระยาเพชรดำแหงสงครามเมืองชมพรมีความว่า

พระยาเพชรกำแหงสงครามได้ทำทางสายโทรเลข ฅงแต่ออฟพี่ศกลองท่า

ฅะเภาเมืองชมภร ถึงเมืองดำเนิคนพคุณเบนทาง ๒๑๔๗ เส"นเสา ๑๓๖๔

ต"น มืสเตช”น ๔ แห่ง ต"งแต่เมืองดำเน้คนพคุณถึงเมองหล"งสวนทาง

เส"น เสา ๒๓๖ ตน มืสเฅแช่น ๒ แห่ง ครไแดือนสามบื่ชวคส"มฤทธิศก

พระวรวงษเธอพระองคเวิ"าปฤษฎางคเสด็จออกไปตรวจทางสายโทรเลขร"บ

ส่งให้ปลูกโรงสเฅแช่นแต่เมืองกำเนิดนพคุณถึงเมืองหล"งสวนเติม

แห่งรวมเปน ๕ แห่ง แต่ทางสายโทรเลขแยกขนไปเมืองกระบรีทาง ๗๕0

 ^๘

1สน ไดถางทางโคนไม้เค้ ๔00 เสน ยงถางอย่อิก ๓๕0 เสไเ. จะถึ

สรานฅอเมป็งก-5ะบุ-ร อนงมฅราพระคชสีหถึงพ-ระยๅเพช-3:^ๅนVIงมีความว่า

จะขอเลขหมวคโคกฏรโกรกพๅสๅโ')ๆรเ เ^จุ31น้ม เบบยิกเฃามๅกรรเทพ ๆ

พระยาเพชรกาแหงเๅ/เนๅๅกฎร'VIลๅงไครเม้ฎร'แครกรรมราช กองหลวง

ศรสมบฅเมองสงขลา กองขุนวิชิตเมองพทลง กองหลวงโยธาเมืองพ”งร

กบบฅรหลวงขุนหมนกรมการนอกราชกๅร ซงไม่มืนายอย่โนเมืองชมกร

ฉบบท ๒ ขอทบศลานาเพลงเผาศพพระเทพเชยหรินทร ผว่าราชการเมอง

ทาแซะ พระยาศรสงหเทพกรมมหาดไทย'มำพระอกชระค่างโจุจุๅรๅชม'เงๅค

ไทยหลวงสทธศรยกรบตร หลวงทรบร ทาวสวรรณสาร ทาวศรวรราช

ทาวอิน ทาวสุริย ทท่วเขียว ท่าวพรหมบุตร เมืองพนมราชบฅรเมืองเรณ

นกรอรรคหาดเมืองอากาศอำนวย เผาทลลอองธลีพระบาทพระยา'พิพ‘'ญ.

โกษา'นำพระยาไกรโกบาตำแห'น่งราช'ทูตผ่'ๅยสยๅม 0 หลวงชาฌภเบศรผ้

ช่วยราชการ ๑ มิสเฅอชาเวียล่ามราชทูต ๑ ซึ่งไปร”บราชการเมืองฝร”ว่เสก

อิฅาลี สเปน โปรฅุเกศ ๔ พระนคร กล”บเขท่มาเผาทลลอองธล่พระบๅท

จึงมืพระบรมราชโองการคำร”สถามพระยาไกรโกบาอิงกวๅมเขีบไดู้ ท^ช

พอสมควร แลำโปรดเกลท่ ฯ พระราชทานส”ญญาบ”ฅรแก่ราชการ ๑. นๅยู

ใVไหม่อมราชวงษ์สนิทเปนหลวงนวกิจโกศล ในกรมธรรมการ ถือศ”'กตํนา

๘๐๐ โห้หลวงกำจดไพรินทรปลดกรมกองแกำจินดาเปนหลวงธนผล

พิทกษในกรมธรรมการ นา ๘๐๐ ให้นายสรรบฅรพระยาจุ)หาราชมนตริ

เบ็๋นหลวงราชเศรเในกรมท่าขวา ใเา ๘๐๐ ให้นายเปลงเบนหลวงร”ตํนา

ญ”ตเนกรมทางกลาง นา ๖๐๐ ใหนายนนบฅรพระยาส”มภาหบดีเบ็๋นชน

องครกบาปลดกรมหมอนวดขวา นา ๘๐๐ โหขนเทพกมารเบ็๋นชนกมาร

ประเสริ^ปลดกรมหมอกุมารขวา นา ๔๐๐ ให้หมื่นทิพกมารเบนชนกมาร

 66

ประสิทธิปลํคกรมหมอกมารซ็าย นา ๔๐๐ ให้หลวงนิกรภกดีเบ็นพระธ

ญาภิบาลในกรมเกษฅราธิการผ่'ายพระราชว"งบวร นา ๔๐๐ ให้ขนอภิบาล

สาลีเม่นหลวงพิทภิาษสาลีในกรมเกษตราธิการผายพระราชวงบวร นา๓๐๐

แล็วโม่รดเกลห้ ๆ ให้พระราชทานเบยหว"ด งบที่ ® ผายพระราชวงบวรตาม

งบที่ถวายสั้นเงิน ๙๐ ช'ง เวลาท่มเสศเสด็จขน เวลา ๒ ทุ่มเส

ลงม่ระชมม่ฤกษาราชการเวลา ๔ ท่มเสกีเสด็จขั้นเลิกม่ระชม

ว"’แที่ร"ชกาล ๗๗๐๘ ว"น ๔ ๆ ๑ คา บี่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

๑๑
, 1201ด3

ว"นท้ ๑๘ ธ้นวาคม ร"ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. เธุอ ๙๓ 1®)

เวลา ๒ ท่มเสกี เสด็จลงประชมม่ระท"บอย่จนเวลา ๔ ท่มเสกีเสดซ

ขั้น ว"นินไม่เสด็จออกขนนาง ไม่มีราชการอไร.

ว"นิที่ร"ชกาล๗๗๐๙ว"นิ๕ ฯ®กา บื่ฉล เอกศก ๑๒๕®

๑ เฏ ^
ว"นท ๑๘■ธ"นวาคม ร"ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเด็จพระเจ็าอย่ห'วทรงเครื่องขาว

เสร็จแลำ เสด็จออกทางพระที่น”งจ"กรกรีมหาปราสาท มาทรงรถพระ

ที่’นิงโดยกระบวนตามเคย ไปประท*บ่พล"บ่พลาว"ดสะเกษจึงโปรดเกลนิ ๆ

ให้พระเจบ่นนิ)งยาเธอกรมหมื่นพรหมวรานร"กษ์ เขบ่ไปทอดผบ่ไตรของ

หลวงในพระเมรุสด"บ่กรณพระศพพระบวรวงศ์เธอชใา ๓ พระองศ์เจบ่หฌิง

บ'นิเทิง ซึ่งเบ็'นพระชายาในสมเด็จพระเจบ่บรมวงษเธอ เจบ่พ้ามหามาลา

กรมสมเด็จพระบ่าราปปรบกษ พระวรวงษเธอพระองศ์เจบ่หญิงศิร็ว"นิ)
ซงเบน/'(ระบุในพระองกเจุาบน[.ทิง ผาไตรของหลวงสดปกร0เพระศพ

ล® 0 ไตร ผาพบนาพระศพล ® 0 0 ผืน ย่าม พระศพล ๑00 ย่าม

1สรจแลว พระบาทสมเคจพระเจาอยูหวจุงทรงจุกผกน^พรุ:^^'^ๅ‘[^

ทงสองพระองกเสรจุนลๅ ทรงโปรยผลมนาวผลลเพฎง 0 0 ตำลึง มี

ตนกลปพฤกษ ๒ ตนๆ ล ๕ ตำลงผลละเพืฎง เวลายำกํ่าเสศเสด็จุ

เวลา ๒ ทุ่มเสศเสด็จลงประชุมปฤกบาราชการ ประทบอยู่จุนเวลา

๔ ทุ่มเสด็จุขํ้น.

วนทรชกาล ๗๗๑0 วน ๖ ฯ ๑ คา บีฉล เอกคก ๑๒(^๑

©๓ ข

วนท ๒0 ธนวาค}) วตนโกสินทวคก ด0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายำคำเสศเสด็จุออกพระราชเบเ)ทว"กรบที่ ,2, ผืายพระราชวำบวร

พระบรมวงษานุวงษขาราชอารเผาทูล5(อองธลึพระบาทกานเอ^

พระมนตรพจุนกจุนาบอก กรมมหาดไทยขนกราบบรคนทล ^ ฉบ\|

ฉบบที ๑ บอกพระยาราชเสนาขำหลวงเมืองอบลราชธานีมีควานวำ ขำทลวร

เชิญพระบรมรูปแลท'องตราออกไป พระยาราชเสนาขำหลวงกำ]ทำวเพย

กรมการได้รบเชิญขนประดิษฐานในทื่อ'นควรแลำ ฉบำ) 125 มีควานย่

พระยาราชเสนาได้แต่งให้ขำหลวงทำวเพยเชิญพระบรมรปก'บกทอ"อา;51ร5น|ป

ยงเจานครจำปาศ*กดแล่ว ฉบ'บ ๓ บอกพระศรีพิท*กบขำหลวงเมืองขขำ;ธ.

มีความว่า บ*คนั้จ*บได้ตำอำยขุนแกำผู้รำยปล'น,หลวงอาบาภธรบำนตรวย

แขวงเมืองขุข“นธเอาบนยิงเจุำของทร*พยตาย ๑ บ่'วย ๑ รวมผ้รำยปลนฅ"ง

แต่พระศรีพิทกบขนไปเปน ๕ รายได้ตำอำยผ้รำย ๑๘ คน พระศรีพิทำษยำ

 0 0©

จะสืบจบชำระเร่งเอาของกลางต่อไป ฉบ'บ ๔ ศภอ'กษรเจามหินธราเทพ

นิภาธร เจ"านกรเมืองทลวงพระบางว่า โปรดเกลาๆ พระราชทานหบ

ศิลาน่าเพลิงสืงฃองเครื่องโทยธรรมการเผาศพเจ"าราชส็มพ'นธวงษนไเ เรา

นครหลวงพระบางไค้พร"อมก'นก'บพระยาสรศ'กดมนตรี รบของพระราชทาน

ทำการเผาศพเสร็จแล"ว พระยานรินทรราชเสนีนำบอกกรมพระกระลาโหม

ชึนกราบบำคมทล ๓ ฉบ'บ ฉบ'บที่ ๑ บอกพระยาสุนทรานุร'กษผู้รก

เมืองสงขลามืความว่า ๆพณๆ สมหพระกระลาโหมมืหนำสือบญชา ถึงพระ-

ยาสุนทรานร'กษ์ ให้ทาตำหลวงสวรรณผ้ร'บทำบ่อทองเมืองระแงะมาเร่ง

ทองคำส่วยบ่กนยำขาดหนำบาทสลึงไทย บ่ชวดทองหนำสามสิบหาตำลึง

แขก บำนิพระยาสนทรานรำษ์ไค้ส่งเขามาตามจำนวนแลำ ฉบ'บ ๒ บอก

พระยาวิชิตภำดีเมืองไชยามีความว่า มีตราพระคชสีหโปรดเกลำ ๆ ไป

ถึงพระยาวิชิตภำดีให้ทำทางสายโทรเลขนไเ พระยาวิชิตภำคีไค้ทราบแ

พระยาวิชิตภำคีไค้ทำต*งแต่บำนภุมเรียงแขวงเมืองไชยา ถึงเมืองกาญจน-

ดิษฐ์ ๒๓๕๕ เส"น ๑๗ วา เสา ๑๕๗๐ ต"น ตงแต่กาญจนดิษ^ถึงเมือง

หลำสวนทาง ๒๓๕๕ เสน ๑๗ วา เสา ๑๕๗๐ ต"’แเสร็จแลำ แต่เงิน

คำนาซึงขอเบิกไว้ ๒๕ ชำ ไว้ซึอสเบียงจ่ายกนทำทางน'น ยำเหล

ชำสองตำลึงกึ่ง พระยาวิชิตภำคีขอไว้จ่ายราชการอื่นต่อไป ฉบํบ่ ๓ ม

ความว่า พระครูรตนมุนีศรีสำฆราชาลำกาแกำ วำโพธารามเจ"ากณเมือง

ไชยาถึงแก่มรณภาพ ขอหีบศิลาน่าเพลิงเผาศพ พระยาสรินทรราชเสนี

นำบอกกรมพระกระลาโหมผายพระราชวำบวร ขนกราบบำคมทล ๒ ฉบ่บ

ฉบ่บที่ ๑ บอกพระยาสุนทรานุรำษผู้รำษาเมืองสงขลามีความว่า ส่

เงินส่วยดิบกพฅงการำภาษีเมืองยลา จำนวนบ่ชวคดีบก ๗ ภารา 6^ ล-ช

 ๑01®!)

เบนเงน ๗ ช้ง ฉบบ 1ฏ บอกส่งคำฉลองค่างตนไม้ I เครื่องราช-

ทอง ^

บรรณาการจุานวน7ต'ฉโกสิฉบ7ศก ๑๐๘ ทองคำน”ก ๗ บาทสองสลึง

เทยนพนมหนกฅนลบาทพน!,ลึน กนแชงเตยใหญ่ ๘ ผืนก”นแชงเตยเล็ก

๑๖ ผนใต้นาชางแปคดวง รางบื'น ๑๐ ราง ไม้พลองก่นขอ ๑๖๐ ท่อน

หวายแสมา ๑๖๐ เสน หวายโบ่'ง ๑๖๐ เสน ฅล้มพำเซิว แลว

โปรดเกลาๆ พระราชทานส”ญญาบ”ดรขนนาง ๔ นาย ส”ญ่ญาบ”ฅรทหาร

๕ นาย ให้ขุนพินิจสรศกดเบนพระศรสำแดง เจากรมกรมเกณฑ์ห'ด

พระแสงบนตนซำย ถือศกคินา ๑ ๐00 ให้หมื่นกมศรยทธเบ็่นหลว

เสน่หศรชิตเจากรมเกณฑ์ห”ดพระแสงบนตำเขวๅ นา ๔00 ให้หมื่นอาวธ

รกษาเบีนขุนราชสรสิทธปล”ดกรมพระแสงบ่นตำเขวา นา ๓๐๐ ให้หมื่น

ไกรสรยุทธเบ่นขุนฤทธิสรไกรปล”'ดกรมพระแสงบ่นตนซิาย นา ๓๐๐

สญญาบฅรทหารบก นายพ”นโทหม่อมเจาว”'ฌนาเบ่นนายพ”น,เอก

นายพำเโทเจำหมื่นสรรพเพธภ”'กคีเบ่นนายพ”'นเอก นายริ'อย เอกหลวง

สโมสรพลการเบ่นนายพ”'นฅรี พระบวรวงษเธอพระองคเจำก”'ลยาณประว‘ต''

เบ่นนายรำ]ยฅรี หลวงประสิทธิราชศ"'กคิ้เบ่นนายรำ)ยฅรี พระยาพิพ”'ฌ-

โกษานำพระอินหราษาผู้ว่าการเมืองพน”'ศนิคมหลวงพิไชยชาญยทธยกรบ”'ตร

เมืองพน”'ศนิคม พระปรานีจีนประชาปล”'คผืายจีนเมืองตราด รวม ๓ นาย

กราบถวายบำคมทูลลาไปร”'กษาราชการบำนเมือง แลำโปรดเกลำ ๆ ให้พระ

ราชทานเบํ้ยหว'ดตามงบที่ถวายผืายพระราชวำบวร เบ่นงบที่ ๒

๑๐๐ ช”ง เวลาท'มเสศเสด็จขืน เวลา ๒ ทุ่มเสศเสด็จลงประชมประท”'บ

อย่จนเวลา ๕ ท'มเสด็จขืน

๑ กรมห3*]นกวพจน์สปรชา
 ๑0๓

วํนทื่ร้ชกาล ๗๗๑® วน ๗ คู้’^ ๑ คา บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

ว'นท ๒๑ ธ'นวาคม ร'ตนโกสินทรศก ๑0(ง ( ใ^'1,ศ. ๒(5!ต)๒ )

เวลาเช๎า ๕ โมงเสศ โปรดเกล‘า ๆ ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช

ออกเลียงพระฉินขนมเบอง ท็่พระที่น’งอไ]รินทรวินิจฉิย พระสงฆราช

คณะถานานกรม ๗๐ รป มีพระเฉิาบรมวงษเธอ กรมพระปวเรศวริยา-

ลงกรณ พระเจ'านไงยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณวโรรสเบนประธานสงฆ

ฉินเสรจแล'วถวายพระพรลา เวลา ๒ ท่มเสศ โปรดเกล'า ๆ ให้เจาพา-

ยกลทิฆไพร พระองค์เจ'าทญิงประภาพรรณพิไลย ออกมารดเทียนทีพระ

ที่น'งโมขปราสาท ในการหล่อพระฉลองพระองค์ พระเจ'าลูกเธอ พระ-

องค์เจ'าชายสมโ)วุฎเวโรดมที่สํ้นพระชนม์ ทรงจุดเทียนเครื่องนม”สก

พระสงฆราชาคณะ ๕ รูป เจริญพระพุทธมนค์มีพระวิเชียรมุนีเบ็นประธ

สงฆ จบแล'วถวายพระพรลา.

วไที่ร”ชกาล ๗๗๑๒ วไ® ๆ ๑ ค์า บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

^ ๒๒
ว‘นท ๒๒ ธ"นวาคม ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชา ๕ โมงเสศ โปรดเกลา ๆ ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช

เสด็จออกมาหล่อพระพุทธรูปที'โรงพิธีเสรจแล'ว เสด็จขนไปเลยงบน

น'งโมกขปราสาทแล'วเสด็จขํ้น

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เจ้าพนไงานได้จไรถมาคอยรไเสฤจุที

น่าพระที่น'งจ้กรกรีมหาปราสาทฅามเคย คิวยเบ็่นวไกำหนดพระราชทาน
 (ป้) 0 ^

^ 5^ อี' 2^ 7]ใ04^]ใกี ) ^ ®^
เพลงศพพระเจุาบวรๅงษ!,ธฏพรุ•ะองคเจา •■"ว'-- ทพระเมรวด
ใ/!{มงล'แยิม ' ’

สะเกษ แด่พระบาทสมเคจพระเจ็าอย่ห์วทรงสงไสยว่า พระศพพระอ

เจาถนอมประชวรพระโรดบา)จุบ'นสนพระชาเม์ เจำพนำงานเชิญพระศพ

ไปผงไว้ว'คสะเกษ ครไเถึงเวลาจะขดพระศพเชิญเข'าพระโกษฅามธรรม-

เนียม เจาพน'กงานจำที่ผงศพหาแน่ไม่ นำไปขดหลายแห่งจึงไ

เบนการเคลือบแคลงอยู่จึงทาได้เสด็จไม่ แด่ผำไฅรสด'บปกรณ์ของหล

ว'นละ ๕ ไฅร สองว'น ๑ ๐ ไฅร ผำสบงว'น่ล ๕ 0 ผืน สองว'น ๑๐๐ ผืน

ย่ามว'น่ล ๕๐ ย่าม สองว'น ๑๐๐ ย่าม ท*งสองพระศพเสรจแลำ พระเจำ

นองยาเธอกรมหมื่นประจำษศิลปาคมทรงจดไฟหลวงทำสองพระศพ มีดำ

กำปพฤกษ ๒ ดำ ๆ ละ ๕ ตำลึง แด่เงินทรงโปรย ๑ ๐ ตำลึง นไเไม่เสดจ

เจำพนำงานฅำงเอากลำคืนมา พระศพช'ก่เขำพระเมรเวลาวานนี

เวลา ๒ ทุ่มเสศ เสดจลงประชุมปฤกษาราชการ ประทำอย่จนเวลา

๔ ทุ่มเสศเสด็จขน เลิกประชุม.

วำที่รำกาล ๗๗๑๓ ว้น่ ๒ ๆ ๒ คำ บี่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

ไฐะเไตุ)

วํนท ๒๒ ธไ4วาคม รฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เสด็จออกทางพระที่น'งจำรกรีมทาปราสาท

0 ^ พิมานไชยศรี)
เสดจพระราชคาเนนออกประตู วิ!,สดไชยดรี! อวิ'อออพระเนตรพระ

เมรทำงสนามหลวงท'วแลว เสดจพระราชดำเนินลงมาประทำพลำพลายก

ทรงพระราชทานเสอสกลาดกบนายกานทำพระเมรุเสรจแลำ เสคจโดย
 ๑๐๕

พระราชยานกล้บมาประทบแต่เกยน่าพระทิ่นํง แล็วเสคจพระราชดำเนิน

ขนทางพระที่น'งจ้กรกรีมหาปราสาท พระยาไกรโกษานำโต๊ะมาจากยุโรป

เชิงแลกรอบทำต่วยทองเหลืองกำไหต่เงินแต่กลางน*นทำดำยไม้แก่นเพ

ถวายที่น่าพระทวารกลาง ประท'บทอดพระเนตรไต่ถามพอสมควร แลำ

เสดจพระราชดำเนินมาประทบที่ออกขนนาง พระบรมวงษาขำราชการเผา

ทูลลอองธลพระบาทตามเคย

พระมนตรีพจนกิจนำบอกในกรมมหาดไทยฃั๊นกราบบำคมทูล ๓

ฉบ'บ ฉบ'บที่ ๑ บอกพระยาสริยเดชขำหลวงเมืองหนองคายความว่า

พระไกรสิงหนาทมืหนำลือส่งชำงมาให้พระยาสริยเดชขำหลวง ๆ ได้เอาเงิน

ส่วย ๘ ชำซอชำงพลายไวใเลำ ได้จ'ดให้คนคุมชำงไปส่งพระยาสริวงษา

ขำหลวงเมืองเชียงขวางแลำ

ฉบ'บ ๒ มีความว่า พระเจำนำงยาเธอกรมหมื่นประจำษศิลปากม

เมื่อประทำอยู่.เมีองหนองคายนไเ รำสำให้พระศรีเสนาเร่งเงินส่วย
๕๐
เมืองหล่มศำคเมืองเลยเมืองแก่นทำวได้เงินมอบให้พระยาสริยวงษา

ไว้แลำพระยาสุริยวงษาไปรกษาราชการอย่เมืองพวน เจำเมืองกรมการได้
๑๒©
๑๑
นำเงินไปส่งพระยาสุริยวงษาอิก รวมเบ็นเงิน พระยาสริยวงษาไ

ซอสเบียงอาหารจ่ายเงินเดือนทหาร กำใช้ราชการต่าง ๆ ตำแต่บี

ว,เแเงิน 4-^

ฉบํบ ๓ ส่งตำหนำลือพระยาสริยวงษาฉบำหนึ่ง ความว่า ได้

๒๗
เงินส่วยซ้อเขำเปลือกทีเมืองพวไ! ๘๘๗๓ ถง กบเงิน-—!—กำเขำพระยา

สริยเดชเมืองหนองคายส่งมา ๕๘๓๖ ถำ เจำเมืองโพนพิไสยส่งมา ๓๕0๐

 ๑0๖

ถง เขาเปลอกทำนาได้ ๑๕๑^ ฏง ไค้จ่ายให๎ขืทํหลวงไปราชการแลไ

จายใหพวกกิรๅชงฎยู่ไาา,เมืถูงเ,ชียงดูๅๅด้ฏีทํด้^ฐ'^พระยาสริ

วงษาเหนวาชง!,ฎาเ,งิ-;า,หลวงจุฤชฎเชีๅ1.ลํ้ยงไพ7พลเบนการเปลืองเงิน

พระยาสุรยวงษาลืงเอาเงินฏฎ)ๅจุ^ชุฎ;ๅง2.พืคูง^เ^^ยู^ฐ^ฐๅ3,]กระบื

หกชงหนงฅำลง เพิมให้ราษฎรทำนาอ่ฎไบ่

พระยานรนทรราชเสนี นำบอกกรมพระกระลาโหมขนกราบ

บงคมทูล ๓ ฉบบ ฉบบที่ ๑ บอกพระยายิมรินทรฤ']ไชยเมืองราชบรี

ลงวนท ๑ ๖ กรกฎาคม มความว่า พระอาทิฅยยกขึนส่ราษีเมศจุนลึงร

เมถุน ฝนตก ๑๔ ครำ รองนำฝนได้ ® 0 นิว ๔ ทสางค์ มากกว่าน"า

บชวด ๔ นว ๗ ทสางค นาทาราษเมกนบฉล มากกวานำท่าราบบืชๅค ๔ นํๅ

แฅยงหาเขาทุงนาของราษฎรไม่ ราษฎรทำนาได้บ่ระมาฉเ ส่วน แลำไบ่

๒ สวน ยงเหลืออีกส่วน ๑ ราคาเขำเปลือกดวงด้วยกำ ๒0 ทนาน ๑ 0๐

เบนเกวียน ๆ ละ ๗ ด้าลึงกึ่ง

ฉบบที่ ๒ บอกพระยาสุรินทรฤๅไชยเมืองเพชรบชี ลงบ่บ่ที่

สิงหาคมมืความว่า พระอาทิฅย์ยกขํ้นสุ่ราษีเมศ จนถึงราษีกรกฎ

๒๔ ครง รองนาฝนได ๘ นว ๔ ทสางค นาฝนในราษกรกฎบ่ฉล มๅก

กวาน เทาราษกรกฎบชวด ๒ นว ๖ ทสางค นาทาราษกรกฎบฉลมากกวๅ

นาท่าในราษีกรกฎบี'ชวดศอก ๑ เขำไปนาราษฎรบ่ระมาถ; ๔ ส่วน พำเ^

ส่วน ๑ ยำคำงอยู่ ๓ ส่วน ราคาเขำเปลือกเกวียนละ ตำลึงบำง เชำ

๑๐^
สารกงละบาท ๔ อฐ ฉบบทิ ๓ บอกพระยาพิท'กทวยหารเมืองบ่ระพนฐๅน

ลงวนที่ ๏๘ กนยายน มืความว่า พระอาทิฅย์ยกขนสู่ราษีเมคจุ

กรกฎ ฝนตก ๒๓ ครง รองนาฝนไค้ ๒๐ นํ้ว ๙ ทสางค์ นาฝนในราบื

 ๑00^

กรกฎบื่ฉลูน์อยกว่านาฝนในราษีกรกฎบชวด ๙ ทสางค์ นำท่าในราษีกร

บฉลูน’อยกว่านาท่าในราษีกรกฎบี'ชวด ๒ นว เขาในนาราษฎรทำได

ประมาณ ๓ ส่วน ยงเหลืออย่อีกส่วนหนึ่งราคาเขบีฅวงด’วยส"ด ๒๕ ทนาน

เกวียนละ ๘ ตำลึงกึ่ง

พระยาสรินทรราชเสนี นำบอกกรมพระกระลาโหม ผายพระ-

ราชว’งบวร ขนกราบบ’งกมทลฉบ\| @ มีความว่า พระคิริธรรมบริร’กษ์

ปล’คผ้ร’กษาเมืองนครศรีธรรมราช ได้พัเครื่องบรรณาการผายพระราชว’ง-

บวรๆ จำนวนร’ฅนโกสินทรศก ๑๐๘ เทียนพนมหน’กฅนละบาทพ’นเล่ม

ผำขาวยาว ๕๐ ศอก ๑๐ พ’บ เสื่อลวด ๑๕ ลวด เขำมาส่ง จึ่งโปรดเกลำๆ;

ให้หลวงธนศ’กดเอาเงิน ๑๐ ช'งมาพระราชทานพระยาศรีสิงหเทพ ช่วยใน

การสรำงพระอารามว’คกบไชย ริมที่ประท’บท’องพรหมมาศแขวงเมืองลพบรี

พระยาอิศรานภาพกราบถวายบำคมลาเชำพิธีตรีย’มพวาย แลำมีพระบรม-

ราชโองการดำร’สส'งพระเจำน’องยาเธอกรมหมื่นสมมฅอมรพ’นธ์ ให้ส’งพาน

ทอง.พระราชทานพระยาไกรโก;ษาอธิบดีกรมท่าผายพระราชวำบวรแส่ว

โปรดเกลำ ๆ พระราชทานส’ญญาบ’ฅรขำราชการ ๕ นาย ให้หม่อมราชวงษ์

เบยในพระวรวงษเธอพระองค์เจำขจรจร’สวงษ์เบ็๋นหลวงไพศาลศิลปสาตา:

ในกรมคิกษาธิการ ถือศ’กคินา ๘๐๐ ให้นายแพเปรียญเป็นขนประเสริ^

อ’กษรนิฅิ้ำนกรมศึกษาธิการ นา ๕๐๐ ให้นายเทศเปรียญเบนขนประส

อ'กษรศาฅร ในกรมศึกษาธิการ นา ๕๐๐ ให้นายศขเปรียญเบน

๑ แพ ตาละลํกษฆณ์ ภายหล'งเบ่นพระยาปริยํฅฅิธรรมธาดา
 ด0๘

ป^ร^สาสน,0ฤ5!)รการ นา (|;00 ให้นายเสงียมบฅรพระยาอพภํนก7กา-

มาฅยเบนขุนปา'ะสๅ■รูฏเๅนา ๕0๐ จึ่งโปรด

เกลาๆ ใ'เ’!พระราชทานเบยหๅดกๅน■กก'รูายผ่ายพระรๅร[ๅ'^นเๅร ๆ เบ็๋นงบ

'ฑ๊ ๓ สินเงิน ๑๗๘ ชง ๙ กํๅฐ^ เวลาทุ่มเสศเสดๆซิน เวลา ๒ ทุ่ม
เสดจลงประชุมปฤๆษๅรูๅชกๅ^บ่,.^-^คู^จุ^^^^^ ^ ทุ่มเสดจขํ้นเลิ

วนทรชกาล ๗๗๑๔ วน ๓ ๆ 1ฏ กํ่ๅ มี'ฉล เฏกกก ๑๒๔0

วนท ๒๔ ธน-3าค}; รํตนใ!าสินทรศก 5,05; (พ.ศฺ. ๒๔๓๒)

เวลาบาย ๕ โมงเสก พระบาทสมเดจุพระเจุากย่น‘ว เสด็จุยิอกน

ใปรเวฅองคดานฅวนออก พระเจานองยาเธอกรมหลวงเทวะวงษ์ว‘[ร.

ประการเสนาบดวาการดางประ!,ทก นำมิสเฅออาเทอเกิดช้ลส์ กงซล

ออสโฅรฮงการ เผาทูลลอองธุลีพระบาท มีพระราชปฏิส”ณ^านด"'วยพฎ

สมควร กงซุลออสโฅรชีงการีก็ถวายคำน!!ออกมาจุๅกที่!,ผา

แล วมสเฅอเออเนสฅ คอนเนอ กงซุลเยเนราล เบลเยียมทีเมือง

สิงคโปร์ เขำไปเผาทูลลอองธุลีพระบาท กราบถวายบ”งิคมลาออกไปว!บา

ราชการเมืองสิงคโปร์ จึ่งมีพระราชปฏิส”ณ^านค!ยพอสมคๅรู กงชลเย!,นร

เบลเยียมก็ถวายคำน”บออกมาจุากที่เผา

แลวมองสิเออ ออคุสเฅ ปาว กอมมิสแชร์ มองสิเออเลอพี่

ปองฅาลีส์ แอดเฅเชคอมมิสช”น ฝร'งเสศ ๒ นายเขาไปเผาทลลอองธุลี.

พระบาท มีพระราชปฎิสณ^านคำยพอสมควร ชาวฝร'งเสศทงสองก็ถวาย

คำน'บออกมาจากที่เผาแลำมิสแวกเกอแมน ผ้แทนพวกหญิงที่ประชมก”น
 ๑๐

สํงสอนให้เวนเสพสรา 31สสิส เรเวอเรนค์ เอส ยิ แมกพาแลนค ทง ๓

เขาไปเผาทลลอองธลีพระบาท มีพระราชปฏิสไแ^านพอสมควร มิสแวก-

เกอแมนก\เหญิงท"งสองก็ถวายคำนไ]ออกมาจากที่เผ้า

แลวพระยาอนกลสยาม กงซลสยามที่เมืองสิงคโปร เขาไปเผา

ทูลลอองธลีพระบาท กราบถวายบไคมลา ประทบอยู่จนเวลาทุ่มเสศ

เสด็จขน.

ว’นที่รไ!กาล ๗๗๑๕ ว’น ๔ ๆ ๒ กา บี่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

เฐปี ไฐปี
วินท ๒,4 ธํนวาคม ริ'ตนโกสิมทรศก อ0๘ (V(.ศ, ๒๙๓๒)

เวลายารุ่งแลไพระบาทสมเคจพระเจไอยู่หำเสคจออกทางทวาร

พระที่น'งจ’กรกรีมหาปราสาท เสคจประท'บเกยทรงพระราชยานไปประท'บ

พระที่น'งราชกิจวินิจฉ'ย มืฃไราชการมาส่งเสดจฅามสมควร แลำเสดจ

ลงประทไแรือพระที่น'งสริยมณฑล เวลาเชไโมง ๑ ก'บ ๒ มิน้ฅ พระ

ชลยทธโยธินทร์ส'งให้ใช้ร’กรออกเรือพระที่น'งฅามลำนาขํ้นไป เวลา

๒ โมง ๒๙ มินิฅถึงปากเกร็ดแลำเขไเกร็ดไป ๙ มินิทออกปากเกร็ดขไง

เหนือ เวลาเรือเดินในเกร็ดนไเใช้จ'กรเดินชไ ๆ เวลาเชไ ๔ โมง ๕๒

มินิฅถึงเกาะใหญ่ขไงใต้ เวลาเชไ ๕ โมง ๑๕ มินิฅพไแกๅะใหญ่

เวลา
 6) (3) 0

(■ชา ๕ โมง ๓๔ มินิฅถึงด่านบางไทร เวลายํ่าเที่ยงถึงเกาะเกิ

ยาเทยงแลว ๓๕ มนิฅถึงพระราชวงบางปฎิน เรือพระที่น”งเทียบท่าดพา

ลอย คคระยะทางเรอเดิน ดิงแด่ออกจากท่าราชวรดิ^ จนถึงเทียบ

ฅพานลอยพระราชวงบาง!]อิน (เ- ช”ๅ]นง ^^01 มินิต แลวเสดจขํ้นประท*บ

พระทีน*งวโรภาศพิมานมุขดาน‘[ดิ พระเจกิน*องยาเธอกรมหมื่นสรรพสาดร

ศุภกจ ทระเจา‘แองยาเธอพระองคเจาไชยนฅมงคลคอยร*บเสดจุอย่ที่น”น

พระยาไชยวิชิตผู้รกบากรุงเก่าแลกรม!ๅารฦรงเท่าทรือิมฦ"ม,ท5^1'ๅ ๆ

กิมฮวยอ”งฅิวแลผาพํ้นบหรี่ฝร”งแลสี่งของอื่น ด”ก่^ ดำร*สก*บพระ

นองยาเธอกรมหมื่นสรรพสาดร และพระยาไชยวิชิฅ ถึงเรื่องที่จะแห่

ขึนศาลใหม่เปนด*'น แก่วเสดจขั้นขกิงในไปประทับพระที่น”งอทยานภม

เสถยนตามเกย เวลาบ่ายเสดจลงทอดพระเนฅรการทีพระที่น”งเๅหาดจํๅรญ

โปรดเกลาฯ ให้พระเจานองยาเธอหลายพระองค์ไปเผาที่น\เ เวลายํ่าค์า

เสดจออกทางพระทีน*งวโรภาศพิมาน เสดจพระราชดำเนินขกิมดพานสระ

ไปทีศาลทีพกเทวรป ขาราชการนำดามเสดจพอสมควร แลำเสดจไปที่

ศาลเหมมณเฑียรเทวราชทอดพระเนตรการคร่หนึ่ง เสดจกล*บ่มาทางเดิ

ประท*บ่ที่พระที่นำวโรภาศพิมาน ณ มุขดกินใต้ครู่หนึ่ง แลำเสดจเขกิ

ประทับที่ห*'องถ'ดฅ่อมุขเขกิไป ดำร*สอย่ทับพระบรมวงบานวงษ์ทั

ที'ทรงพระราชดำริห์จะสรกิงว*'งใหม่ที่ตำบลดึกดิน เปนที่ประทับเพี่

สำราญพระราชหฤไทยอย่างเช่นทังสราญรมย์ จนเวลา ๒ ทีมเสศ เสดจขั

 (3) 6) 6)

วนที่รชกาล ๗๗๑๖ ว'ใ4 ๕ๆ๒ คํ่า บื่ฉลู เอกศก ®๒๕®

วํนท ๒๖ ธ่นวาคม ร”'ตนโกสินทรศก ๑ธ๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๔ โมงเสศ เสดจประทํบ่พระที่น'งเวหาศจำรูญ ทรง

ทอคพระเนฅรการ โปรดเกล"า ๆ ให้พระเจำน"องยาเธอ หลายพระองคไป

เผาเหมือนเวลาวานน วห้า,นํ้ไม่ไค้เสด็จออกขนนาง

ว'นที่ร'ชกาล ๗๗๑๗ ว'น ๖ฯ๒ คา บื่ฉลู เอกศก ๑๒๕๑

๒'^
ว'นท ๒๘ ธ"'นวาคม ร"'ตนใกสินทรศก ด0๘ (พ.ศ ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๔ โมงเสศ เสดจลงประท'บพระที่น'งเวหาศจำรูญ โปรค-

เกล"า ๆ ให้พระบรมวงษานวงษ์แลข"าทูลลออง เข"าเผาไปทางประตูอนงค์

ในจรจร'ล์ เผาพร"อมก'นโดยลำด'บแล"ว โปรดเกลำ ๆ ให้พระเจำน"องยาเธอ

^ II I I

กรมหมนสรรพสาดร จดเสอ ะ * ( แพรแลบานสฅางฅาง พระราชทาน

ดวดง ^

แก่พระเจ้าน"องยาเธอ แลขำราชการที่เผ้าทูลลอองธลีพระบาทอยู่น

ไค้ร'บพระราชทานแลว ก็สรวมถวายตำ ณที่เผ้านไเ แลำพระยาวฒิการบ

0 อุดรคณารกษ ) กลองก'ล-
นาพร ะคร ’ ^ ? เขาเผา พระกรอดรคณารกษถวาย ^
^ สุวรรณมุน ’ ^ ’ บานอย่าง
■ำ

ปานแดง ๑
บำหา ®
พระกรสวรรณมุนี ถวาย กระโถนขนาด กลาง โปรดเกลำ ๆ
ข ๆ
สสอาด ๑
ลายมำกร ๕ เล็บ ๑
 0 0 1^3

ใหพระยาวุฒิการบคีนํๅพ7ะครูทํ้ง ๒ ไปเทียวดบนพระที่นํงเว

แลวโปรดเกลา ๆ พระราชทานพระราชล'ญจุกรงา ๒ องค์ แก่พระเจ็าน'อง-

ยาเธอ กรมหมืนสมมตอมรพนฐ รม) เหลี่ยมเบ็่นอที!ษร “ว.ป.ร.” ร

ไขอกษร สยาม” กบตลบงาสำหร“บชาต ๑ หล่ง ตฒิบอที!ษร “จุ.ป.ร.

ไวสำหรบพระทีนที3เวหาตจุารูญ แล'วพระกรูญวนกรองฒิาสรวมหมวก

ฅาลนฅยศแลถือกระจุกเงาเขาเปถืนลๅฦ^า^ๅเ^ปเๅพรู!;เ^น^รู0^713^ กระจ

นนสำหรบส่องฉายรูปพระกุเมๆ น*นกล'ายรูปตกตาจุนบี่ตทองกำเป

พระครูญวนเอาชาดเจุมทีเงาพระมุมเนอรู!;จุ]ๅแสํ'ๅเจุน^''^^^^I ^
คิว ’ ปาก ‘ ^

พระภูม สมมุติว่าเบิกพระเนตรพระภูม แลวโปรดเกสำ ๆ เห้พระสว'สค

วามด^ วิคพูกแแลหมกกระดาษแดงพบคลายสมดไทยกวางประมาแเกบ ®

สำหรบเซนชืออย่างจีน โปรดเกลา ๆ ให้พระเจุ'าน'องยาเธอ กรมหมื

สมมตอมรพน/ กำกไเตรวจพระบรมวงษานุวงษ์แลฒิาทูลลออง ที'ไค

พระราชทานเสอนน เชน ดามลำคบกนจุนหมด

ชอ '

เวลา ๒ ทีมเสศ เสดจุขน

วนทรชกาล ๗๗® ๘ วน ๗ๆ ๒ กา บฉล เอกศก ๑121(2ฐ)

ว"'นทํ่ ๒๘ ธ"'นวาคม ร่ตนโกสินทรศก 80๘ (พ.ศ. ๒(50,๒)

เวลาบ่าย ๔ โมงเสศ เสดจุลงประทบพระที่นที3เวหากจุๅรูเม !รู

บรมวงษานวงษ์แลขำทูลลออง เขำเผาพรอมก่นเหมือนเวลาๅๅนน รูที!.^

 6) 6) ส!

พระบรมวงษานวงษ์แลขิาทลลอองธลีพระบาท ทูลเกลา ๆ ถวายดอกไม้

ธปเทียน กิมขึวยอ^งฅวขวดบกคอกไม้ กระถางปลกจ้ยเซียนก่อทู่เขาแลอืนๆ

หลายอย่างเบ็่นของจีนโดยมาก แลำพระยาวุฒิการบดีนำพระอุดมญาณ ®

พระครพจนโกศล ๑ พระครบญญาร^ดน ๑ พระหร่มว'ดสะเกษ ® เขาเผา

พระแกำเล็ก ๑) .. บานแดง
พระอคมญาณถวาย พระครพจน เกศลถวาย ^
เมเทากลบงหา
Vเ^ !ป่. (
’ ๑^ ” ยองซวย

1
เดํง^
๑ พระกรบญญาร'ฅนถวายบานรป
^ ขํ
ลำข่พดำ ๑
1
พระหร่มถวาย

บานลกแกวแดง ๑ } 2^ ^ 22 22 0 ^
” , (แลวเปรดเกลาๆ เห้พระยาวฒการบดนาพระสงฆ
เขากวางจอมปราสาท ๑^ ’

๔ รป ไปเที่ยวดูบนพระที่น'งทื่ทรงประท'บนไเทวไป โปรด เกล'า ฯ ให

พระเจ'าน'องยาเธอ กรมหมื่นสรรพสาฅร จ'ดเสํ้อก*กแพรสีสอง ชไเพระ

ราชทานพระเจานองยาเธอ เสอ'ะ \ พระราชทานขาราชการทยงเม เค

ฅวฅง ^

ร'บพระราชทาน ผู้ที่ไค้ร'บพระราชทานแล'ว สรวมเสิอถวายดำท”วก'นเหมือน

เวลาวานน แลำเสดจชํ้นไปประท'บชไเบนที่พระที่น'งนไเ โปรดเกล'า ๆ

ให้ข'าทลลออง, ไปเที่ยวดูชมบนพระที่น”งเวหาศนใเท”วไป ข'าทลลออง,

ที่ไค้ร'บพระราชทานเสํ้อว'นน้ เชนชื่ออย่างจีนดามลำด'บก'นเหมือนเวลา

วานน้ แลำเสดจลงชนกลางประท'บพระที่น'งโธรนอย่างจีน ดำร'สก'บพระ

ไดร I
เจำน'องยาเธอ กรมหมื่นประจำษ, ถึงเรื่องพระราชทานย่าม? แก่พระสงฆ์
พ'ค )

ในการเฉลิมพระราชมณเฑียรน^น ให้พระสงฆ์รไ]ทีพระที่น'งวโรภาศพิมๅ-แ

ก'บทรงพระราชดำริห์ว่า ขำราชการที่จะมาร'บพระราชทานเลยงโฅ๊
 00

ทนงจะไมพอจุะไ3พระราชทานทํๅฎึงก'น ให้เจำพน'กงานดแลเห

อยาใหขาคไป [ก แลโปรดเกลา ๆ ให้พระเจำน'องยาเธอ กรมหมื่นดำรง

ราชานุภาพ เบนพนกงานทีจะรบเขาตมจุากโรงอร'ๅไปถๅายพระสงฆ์ใ

ฉนเชาในเวลางานในทๅโป แลวเสคจไปทอดพระเนตรที่เลยงนำร'อนท

เจาหมนไวยวรนารฎจุดเ,เตงตง ใว้เฉลียงคานตวนตกของพระทีน'งน'น แล'ว

เสดจมาประทบทีพระทีนํงโฐรน เร5าา ๒ ท่มเสอ พระบรมวงษานวงษ์

แลขาทูลอองธุลีพระบาทอฎฦจุๅๆห้เฆ์ๅ

วนทรชกาล ๗๗๑๙ วน ๑ๆ๒ ดำ บฉล เอกศก ๑!ฏ(แ ®

^ 1®ธ เฐป็

วนท ๒๙ ธนวาคม รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบาย ๕ โมงเสศเสดจลงประทบพระทน'งเวหาศจำรญพระบรน

วงษานุวงษ์แลวขาทูลลออง, ไปทางประตูนงคราญประเๅอ เผาทลลออง

ธุลีพระบาท วนนํ้ผ่'ายเจ'านาย พระเจ'าราชวรวงษ์เธอกรมขนเจริ

ผลพูนสว'สดิเปนปธาน ผายขุนนาง เจ'าพระยาร'ตนบดินทร์, เปนปฐาน

ผู้ที่ย'งไม่ได้ถวายดอกไม้ธูปเทียนก็ทูลเกล'า ๆ ถวายกิม!เวยอ^งฅๅแ
โทม่
โต๊ะลายครามขวดบกดอกไม้ ๙'ก็( กลองไม้ไผ'จีน ไม้ท'าวแลของอึ่
ก^ I

พระนาม๗. พระนาม)
หลายอย่างต่างๆก'นผ้ที่ย'งไม่ได้เซน^
5 กเซน 7 } อยาง
ชอ ^ ชอ )

จีนเหมือนเวลาวานน แลำโปรดเกล'า ๆ ให้พระเจ'าน'องยาเธอกรมทมื่น

.1/1ข้กยเชิง) เ| ๗! &/.ะ/,,.
สรรพสาดร, จดเสอ ’ะ * I แพรแลบานสตาง ๆ พระราชทานผ้ทีย'งไม่โต้

เมื่อไค้ร'บพระราชทานแล่วก็สรวมถวายตำ ณ ที่เผา แลำโปรดเกลำ ๆ ให

 6) 0

พระเจานองยาเธอกรมหมื่นอคิศร, นำกรมขนเจริญผล, แลพระเจานอง-

ยาเธอ, หลายพระองค์เสดจไปเที่ยวทอดพระเนตร เทียวชมบนพระทีนง

เวหาศนไเท”วไป แล^วพระยาวฌิการบดีนำพระสงฆ์เขทีเผาไปทางประตู

นงคราญประเวศ ผืายพระธรรมยฅิกนิกาย พระเจทีนที]งยาเธอกรมหมืน

วชิรญาณวโรรส พระวรวงษเธอพระองค์เจทีพระอรณ, หม่อมเจาพระราชา

คณะพระครูถานา, ปเรียญ ผายพระมหานิกาย หม่อมเจทีพระพุทธุบบาท

บี่ลไเธ์^ธรรมเจดีย์ พระธรรมวโรดม หม่อมราชวงษพระราชาคณะ พระ

, ธรรมยฅิ ) , ^
ครูถานา, ปเรยญ รวมพระ } ๔๙ รป พระธรรมว เรดม ถวาย
” มหานกาย ^ ”

พระแกำขาว ๑ พระรามโบมหาเถรถวายบาน ๖ เหลี่ยม พระครูสุนทรศีล

ว’ฅรถวายบานแมงดาญวนสีสวาด ® เจทีอธิการแจทีว’คน้มมานรติถวายบาน

ลำพูแดง ๑ แลำโปรดเกลที ๆ ให้พระยาวฌิการบดีนำพระสงฆ์ที่มาเผาน*น

ไปเที่ยวตูเที่ยวชมบนพระที่น’งเหมือนพระสงฆ์วานน แลำโปรดเกล

ให้พระเจทีนที)งยาเธอกรมหมื่นสมมดอมรพ’นฆ์ กำก’บพระสงฆ์เซน

พร^นามI อย่างจุนเหมือนพระบรมวงษาน,วงษ์ แลขทีราชการเซน

ชิอ
I
’
แค่ว’นํกํอน ๆ มาดี กำ ทรง ก’บตรวจให้เซน
ชอ )
; ตามล

ทกว’น คร*นพระสงฆ์ที่มาเผาเซน นํ'ว เสดจุมาทอดพร•ะ!,นคว

’ ชอ ^

ที่พระสงฆ์เซน ที^"''^^^ I 1,วฏๅ 12) ทีมเสศ พระสงฆ์ถวายพระพรลา พระ

ชอ ^ ’

บรมวงษานุวงษ์แลขทีราชการ ออกจากที่เผา

๑ หม'อมเจ*าพระพุทธบาทบลไเทน์ วิดระฆํงโฆสิฅาราม พระนามเดิมหม่อมเจื'าท'ต เสมๅงศ์

 06)

วนทรชกาล ๗๗๒0 วน ๒ ๆ ๒ กํ่ๅ บี'ฉล เอกศก ๑๒(^®

วนท ๓0 ธํนวาคม ร'ตน!กสินทรสๆ 30๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบาย ๕ โมง เสดจลงประท"บพระที่นํงเวหาศจำรญ พระบรม

วงษานุวงษแลขาทูออออ^^ เผาพรอมกน 1ปทางประฅอนงค์ในจรจร"

เวลาวนนผายเจานา[แปม,ปฐๅมเห^ฎ13ๅผายขนนางเจบีพระยาภาณ,.

วงษเปนป!าน ผูทยงไมไคทูลเกลาๆ ถวายคอกไงิใธปเทียนกิมปีๅยอบีค์ว

กทูลเกลาฯถวาย บาง ก็ทูลเกลบีฯถวายอึงของทีม เบ็๋นของก

ทำโดยมาก พระชลยุทธโยกินทกิทูลเกลา ว ถวายโกมแขวนเหเ^กิ

โปรดเกลา ๆ ใหจุคโคมแขวนขนในเวลาเอกธุมเวเ;าาปฏยู่ม’เ^ คำร'สว่าโค

ฝรำแสงสวบีงทีกจำโคมกิน แลำโป7กเกลบีๆ ให้พระเจบี^งยาเธอกวมหทีม

สรรพสาฅร, ฬัเสํ้อพระราชทานผู้ทีย"งไคํไทีก็พ7ะวาขทานทำกน แอ

ดารสใหพระเจานองยาเ!อก7มหมนกิา7ง7าชานุภาพนำเจํ'าท7ะยาภาณวงท^

พระศรีสรราชไปเที่ยวคูเทียวชมบนพ7ะทีมำเวหาก^ นนทำไป ผู้ที่ย"

ชื่อ"^^*^^ ก็เซนตามลำคบกนจนหมด ทรงพระราชคำกิห้ก"บพ7ะเจบี

นองยาเธอ กรมหมื่นสรรพสาดร, จำเจบีนายแลขนนางฃบีราชกา7ที่จุะมา

ร'บพระราชทานเลยงโฅ๊ะนน ให้บนเปน ๒ เวลา คือเวลา จึงจะทำ

เย็น^
ถึงก'น แลำเสคจพระราชคำเนินมาทอดพระเนฅรหลินเชียนเม็{มอกธ,.

บบีง อ'กษรไทยแผลงเปนอำษรกินบบีง เปนคำถวายไชยมงคลในกา7เฉลิม

พระที่น'งเวหาศจำรูญ ที่พระบรมวงษานุวงษแลขบีทูลลออง^ ทลเกลบีๆ

 ๑๑(ฑ่)

ถวายแลวโปรดเกลาๆ ให้พระเจานิองยาเธอกรมหมื่นสรรพสาฅร, จ”ดแขวน

ตามเสาพระทีนิงเวหาศจำรูญนน!.ปนค่ 6^ ผายข"างในที่เปนหม่อมพระบรม

วงษานุวงษ แลภรรยาข"าราชการก็เข"าไปเผาทลลอองธด็พระบาททูล

เกลาๆ ถวายคอกไม้ธูปเทียนกิมฃึวยอ^งตว แลสี่งของอื่น ๆ หลายอย่าง

' ^ 2 ,
ต่าง ๆ ฅ\เต่วไเที่ {^^? ธนวาคมนทกวไเ วไเนไม่มีพระสงฆ์เขาเผา
๓0)

เวลา ๒ ทุ่มเสศพระบรมวงษานวงษ์ แลข"าทลลอองธลีพระบาท ออกจาก

ที่เผา

วนทีร”ชกาล ๗๗๒๑ วไเ ๓ ๆ° ๒ คา บฉล เอกศก ๑๒๕๑

^ 1ล) 1ธุ3

วํนท ๓ด ธ่นวาคม ว”ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

การเฉลิมพระราชมณเฑียร แลยกพระมหาเสวฅฉ”ฅร

ที่พระราชว”งบางปอิน

เจ"าพน”กงานจ”คแต่งพระที่น”งวโรภาศพิมาน ณ ท'องพระโรงกลาง
2-/

แห่งพระที่น์^3เสวฅรฉฅรริมผน"งคั๊านเหนือรทว่างกลาง
^ มีพาน
^*
( / ฒโฅ
ขวา ^
^ ^ ^
ทอง ๒ ช*นบกทุ่มดอกไม้สด ถ”คลงมาเปนชไเอ”ฌจ”นท์ ๕ ชาว ตงขวดบก

คอกไม้ ตา3พานทองบกทุ่มดอกไม้สด แลตา)เชิงเทียน ด"านฅว”นอ

’ ทอง'
 ® 6)

! ^ 3^‘1''!ใ'1วิ!^ )๑ มหา ฤกษ ® ) 0

วางบนชอ , , } คานฅวนฅกวางบน ชอ ^ } สา หรบ
มหาปราบ® า มหาจกร ®’

ทจะยิงเวลายกพระมหาIสวฅรฉฅร ถํคออกมารหว่างกลางฅ^งม"าหม่จำหล'ก

บิคทอง เชิญพระไชยประจำร^ชกาล พระองค์ขนประดิษ^าน ร*ชกาล

ที ๑ อยู่คานตวนออกเรียงต่อ ๆ กไเมาด็านฅว*นฅกผินพระภกฅร์มาค"านใต้

ทีมาหม่ค*งพระไชยนนต้งพานทฎงบฤพ่มดฎกไม้สดค์ว่เชิง เทียน
’ ทอง’

หมู่ออกตงพระแท่นทรงกราบบนพระแท่นนน ต*ง์ม"าถมคะทองมีเครื่อง

.,0,ฯ^^.^.^^^. ^
มนสการเครอง ๕ พานทอง ๒ ชนบกพ่ม ) เชิงเทยนอย่ คานฅวน
I ^ ^

' คอก เม^ ^

ออกริมผน*งออกมาค*งพระที่น”งสำหรบประทบผิม.มา ต่ไท,ดๅม้ฎฎดท75;
ที่ประท*บมารหว่างพระแท่นเครื่องนม”สการนน วางพระมหาเสวครฉ*ต่รมี

ไม้พ*นผาขาวค*ง์^เ ขาสำหร*บวางพระมหาเสวฅรฉ*'ตรนอนยอดไปชิไงหน้ๅท

ประท'บ ค"านฅว*นฅกริมผน”งฅ*งอาศนสงฆ์ ๒ แถว ถ*'คออกมาขางชิไย

ย่าม!
อาศนสงฆ์ต*ง์ม"'าวาง พ*ดรอง ^ สำหร*บทรงประเคน
ไตร )

อนึ่งที่ริมทางที'ข"ามฅพานไปค"านเหนือระหว่างศาลที่ทม

ศาลเหมมณเฑียรนไเ ริมนาปลูกโรงใหญ่ ๕ ห"องเฉลียงรอบ หลาคา

ดาษผ็า เสาพนผาแดง ผินน่าโรงไปคว*นออก สำหร”บเปนที่

สวดมนต์ เลยงพระในวนแรก แลเปนโรงกงเต๊กต่อไปว*นน่า ในวนแรถ

นึ่เจ"าพน่กงานจ*คแต่งค^งมต์หมู่ขฑีงดฑีนเหนือ เชิญพระพทธรปลอยถาด
 6) 0 ^

ไปประคิษ^านผินพระภํกฅร์ไปดำนใฅ้ พระพทธรปองค์นํ้เปนพระท

สรางอทิศส่วนพระราชกศล ถึงพระเพ้รามาธิเบศร์ปราสาททอง เชิญมา

จากวดนิเวศธรรมประว‘ฅ ฅํ้งพระแท่นทรงกราบมีเกรองนมสการทองทิศ

เครือง ๕ ดานฅวไเดกฅงอาศนสงฆ์ ด'านฅวไเออกด*งพระทิน'งสำทรบทิ

ประท'บ ดานใฅ้ฅ*^นทวรปพระเจ'าปราสาททอง

อนึ่งในพระที่น”งเวทาศจำรญมขด'านใฅ้ชไเบนนไเ เจำพน'กงานจ*ด

แต่งฅงฅู้จีน ๒ ช*นชไเกลางมีหํอง ๓ ห'อง ช*นบน ® ห'อง เชิญพระไช

เนาวโลหะขํ้นประดิษ^านช*นบน พระแกำจีนช*นล่างขำงขวา พระแกว

หยกอยู่กลาง พระค'นธารราษฎร์จีนขำงซำย ผินพระภ'กดร์ไปดำนใต้

ต*ง์เครื่องมน'สการอย่างจีน ต*งเกำอํ้จีนเปนอาศนสงฆ์ พระสงฆ์น”ง

ละเกำอบำง องค์เกำอ ® บำง ในพระแท่นบ'นทมห'องฅวนิออก ด*ง์ที่

จีนเชิญพระไชยว'ฌนทองกำองค์น'อย ข็นประดิษ^านกลางพระแท่นพระ

บ'นทม ซึ๋งเปนที่พระสงฆ์สวดพระพุทธมนต์

คร*นเวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เสดจออกทางพระทวารพระที่น่งวโรภาศ

พิมาน เสดจพระราชดำเนินขำมดพานไป ขำราชการแห่นำดามเสดจพอ

สมควร ไปประท์บศาลเหมมณเฑียรเทวราชทอดพระเนดรการคู่หนึ่

แล'วเสดจกล'บมาประท'บ่โรงที่พระสงฆ์จะไค้สวดมนต์ว'นนึ่ ทรงประเคน
I

ผำไดร ^ I แพรต่วนพนเหลืองแก่ ลายทงษ์จีนแก่พระสงฆ์ ๑ 0 ร

พค’ ขํ

พระมงคลเทพเปนปธานพระสงฆ์ครองผำแลำมาน'งที่คามลำค'บ่ ทรงจด

เทียนเครื่องมน'สการแลำพระสงฆ์เริมสวดพระพุทธมนต์ส'ดปริด แลำเสดจุ

กลบทางเดิม ประทไ)พระที่น'งวโรภาศพิมาน ณ ทองพระโรงกลาง

 ๑|สุ50

พระสุวรรณวมลศิลฎๅๅยู ฏๅเๅๅ^ ชุ^^ พระมหายานถวายบานเทิา

มอแดง ๑ แลวทรงประเคนเฅ-5•ผาสล*บ่แพร แพรต่วนพนแดงลาย

พค^

หงษจนแกพระสงฆ์ ๒0 รูปทีจะสวดมนต่ ณ พระที่น*งน พระธรรมวโรดม

เปนปธาน กบพระสงฆทจุ)ะสๅดมนด ^ พระทีน*งเวหาศจำรญ ๔๕ รป

พระเจานองยาเธฏฤรมหมนๅชิรผูๅญ,ๅโ7รสเปนปฐๅนๅฐิจุ]ดีส^รูโ พระ

๒0 รูปครองผาแลวมานงทดามลๅดจุ] แลวทรงจดเทยนเครืองมน*สการ

พระธรรมวโรดมถวายคลทรรศีลแล็ร์ พระยาศรีสนทรโ'รหารอ่านประ;ลๅค

เทพดาเปนคำร่ายจบแลๅ พระปริย*ดวงษาจาริย์ถวายขดคำนานพระสงฆ

เรมสวดพ ระพุทธมนดสฅปรด แลวเสดจฃึนขางโนไปประท'บพระที่น"ง

เวหาศจำรูญ เจาพนกงานนำพระสงฆ์ที่จะสวดมนต์พระที่น"'งเๅหาคที่

๔๕ รูป เชำไปทางประตูเทวราชกรรไลย แด'แยกสวดโนทีปบ่ทม ๕ รจุ]

พระวรวงษเธอพระองกเจาพระอรุณ^ เปนปธาน พระสงฆน*งทีตามลำคํบ่

แลวทรงจุดเทยนนมสการทง ๒ แหง พระราชานพทธมนถวายชิดคำนาน

ขางนอก พระอริยมุนีถวายข*ดดำนานในที่หำ)งพระจุ]'นจุๅน พระ

สวดพระพุทธมนต์สฅฅปริตทใ ๒ แห่ง ครนสวดมนต์จุบแลำ พระเจํ'า

ยาเธอกรมหมนวชรญาณวโรรส ลวายอดิเรกถวายพระพรลากล*'จุ]พาง),ดิจุ]

แลำสมเด็จพระเจำอย่หำเสดจลงมาชนกลาง ประท'บพระท้น'งโธรน

อย่างจีน เจำนายแลขฬาชการเขำเผาไปทางประตูเทๅราช ตรร'เ^^ ที่ชิร

ไม1ดทูลเกลาๆ ถวายดอกไมธูปเทยนทีม!!วย อำฅิว ก็ทลเกลำๆ ถๅาย

โปรดเกลำๆ ไห้แจกเสํ้อเหมือนอย่างทกว*น แลำพระเจำนำ)งยาเธอ

กรมหมื่นสรรพสาดร, พระยาโชฎึก, จำเลยงโต๊ะอย่างจีน

ำะเรานายจำที่
 0®

(ะ^

ช*นกถางด๎านฅวไเฅก ๔ โต๊ะฅะหลวงถคออกมาระหวางกลางพระทนง
?^ ว^ 1=111 ^

๑ โต๊ะ เปน ๕ โต๊ะ ผืายชิาราชการวิคชไเลดลงมา ๙ โต๊ะ ข็าราชการที

ร11ก๊าคเชิญก็ไปร\|พระราชทาน ผายขนนางวนนํ้เวิาพระยาภาณวงษเปน

ปธาน ผืายเจานายพระเจาราชวรวงษ์เธอกรมขนบต๊นทร, เปนปธาน

โต๊ะหลวงที่เสดวิประทบเสวยนไเ สมเดวิพระเจานาเงยาเธอทา ๒ พระองค

2^

พระเจานางยาเธอกรมหลวงเทวะวงษ์
2^ ร^ 3^

พระเจานองยาเธอเวิาพากรมขน.

นริศรานวาฅิวงษ

ผ็ายขางในทานผ้หญิงเปลี่ยนจาโต๊ะเลยงอย่างจีนเหมือนก้น

ชวบนพระที่นาเวหาศ, แลเฉลียงดานฅก้นออก สมเดวิพระนางเจาบรม

ราชเทวีเปนปธานาธิบคี แลพระเจาพี่นางเธอ พระเวิานางนางเธอ

สมเควิพระเจาลกเธอ หม่อมเวิาลกเธอ พระเจาบวรวงษเธอ

ทาวนาง, ท่านผู้หญิง, หม่อม, ภรรยาข์าราชการ, หม่อมเจา, แล

เจาจอมมารดา เมื่อประทาโต๊ะเสวย แลขนนางราพระราชทานอย่นว,

มโหรีมหาดเล็กวงหลวงฅีเปนเพลงจีนขางคานฅก้นตก วงหลวงผ้หญิงอย

ดานฅวไเออกตีเปนเพลงจีน แลขารางประสานเสียงซอกรวเสวยแลรา

พระราชทานแก้ว เวลา ๒ โมงเสศ พระบรมวงษานวงษแลขาราชการ

ออกจากที่เผา

ก้นนเวลาค์ามีการเล่นฉลองเทวรูป งิว ๑ โรง ฅงที่สนามหญา

พระที่น*งวโรภาศ, หนาไทย ๒ โรงฅ"งที่ริมนาใฅ้เก็งเหมมณเฑียร ๑ คา

ฅวาออก ๑ โรงผินน่าจอ, มาคานฅก้นตก.

 ๑ เดฐ เธุป็

วนทรชกาล ๗๗๒๒ วน 6: V ๒ คํ๋า บฉล เอกศก ๑๒๕&

วนท ๑ มกราคม ร‘ตน!กสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

กระบวนแห่เทวรูปพระเจุๅปรๅสๅททอง^
เวลาเชาเจๅพนกงๅVแชิญเพๅรูบ่^I/^^^[^จุๅบ่รุ-ๅ^ๅ^^I^^^จุๅI^‘[

มนฅเทนอเกงเหมมณเราย7นน เชิญขืนบนเสลียงโถงมีสปทนจุนก'น
ประคษ^าน ญ, บกเรอกรุธทเจาพนกงานจุคไๅกอยรบเทยบพๅฎย่กพๅม,
ใฅโรงกาคนไเ แลวเจาพนกงานจุคกระบวนเขืฎแห่เบๅกระบวนน่
เรอคง ๑ คูมกลองชนะจุๅบจุๅกลฎว เรอกนยา ๑ มพิณพาทยแลกลกงแขก
เรือไปรสนียบุรูษสไ]บนพายกนเกียวป^.^เ^ ^ ^เรือเล่าโ
กลองแขก เรอเลาโกสองลา เรอกลองแขก เรอญวณแจุวแค่งเปนบบาว
ถองาวและหอกเรอไปรสนยเลบลว เรอลครเลนเรฎงไกวบฎว เรือทอค
'แห เรอลครมพณพาทย เรอกลไฟจูงเรอเล่าเก๊ เรอร!]ฦๅๅวนํๅ เวืคูอน
แต่งเบ็'นเถรกวาดติดจน เรือเล่าโก๊ติเกร์องโติะบูชๅ ไเล่ๅโก๊ เ
ไฟเลนยเก ถงกระบวนหลวง เรอดงคู ® เรอครธลำทรงเ')ๅๅ-3;!]ติ(^^^0^
สูงขาว ๗ ชน ๕ ชน บ”งแทรกพดโบก แดรงอน แฅวฝ/ง ส'งข์ กระ

บวนหลงเรือกราบเขียนมีพิณพาทย์แลธงติ'งอ7 เรือชนาชการ เรือสิงท

เรอเลาโก ๓ ลา เรอกลไฟจูงเรอมงกรเหญ เ-วอทหารถอม”งกรธงด!)ๅ!]
เรือพิณพาทย์ เรือกลองยาว เรือเล่าโก๊ เรือกลไฟทำเบืนรูปติ'าจุงเรื
ใหญ่ เรือเล่าโก๊ เรือรูปกวางมีคนสีสะลำนชนก”'น เรือไฎวสมบ

คนเดียว ถือธงมำกรฅขาป ประมาณ ๒00 ลำ เรือขนนางเจำกาพิ

จ

พิ. ดรปทพิมV^โนหน่งสอเล่มน.
 ๑ เดุป็ ๓

อากร ^
๓ '
1
แจว และเรือพายแซงกระบวน
หลง
I’ หลายสิบลำ
เวลาเชำ ๔ โมงเสศ สมเด็จพระเจำอย่หำเสด็จออกทางพระทวาร

พระทีน”งวโรภาษพิมาน เสด็จพระราชดำเนินไปประท”บพลบพลาริมนำ

ดำนใฅ้ฅพานท่าเสด็จ ทอดพระเนฅรกระบวนแห'เทวรป ผืายไน สมเด็จ

พระนางเจำ พระนางเจำ พระอรรคชายาเธอ เสด็จประท”บพลบพลานี

ทำสิน พระเจำนำงยาเธอ กรมหมื่นประจำษศิลปากม ส”งให้เดินริวก

บวนแห่ขํ้นดามลำนาไปน่าพล”บพลา กระบวนน่าเดินเลยขํ้นไป เรือลำ

ทรงเทวรปเทียบท่าฅพานเสด็จ เจำพนำงานนำธปเทียนไปถวายทรงจุด

แลำออกเรือเดินกระบวนฅ่อไปสดเกาะแลำเลยวอำมน่าวำชุมพลนิกายา-

ราม ลงมาดำนฅว”นออกสดเกาะขำงโฅ้ แลำเดินกระบวนขำมไปอำมเกาะ

วำนิเวศธรรมประว”ฅขํ้นไปดามลำนาใหญ่สดเกาะขำงบน แลำอำมลงมา

เทียบที่ดพานวำชมพลนิกายารามดำนดว”นฅก แลำเจำพนำงานเชิญ

เทวรปขํ้นประดิษฐานบนเสลี่ยงโถงมีบุษบกผำขาว ๔ เหลียม ๕

เครื่องสงขาว ๗ ชน ๕ ชไเ พำโบก บำแทรก กลดกำมลอ ® ส”ปทน

จีนค่ ๑ เชิญขนมาดำไว้ชาลาวำดำนฅวำฅกริมนา มีปรำคาษผำขาวดำ

โต๊ะเครื่องสำเวย ขนโชติพรหมาอ่านคำสำเวยเทพดา สมเด็จพระเจำ

อย่หำทรงทอดพระเนตรกระบวนแห่เทวรูป แลำเสดจทรงพระราชยาน

ขำราชการแห่นำตามเสดวิพอสมควร เสดวิชำมฅพานไปประทำโรงที่

พระสงฆ์สวดมนต์เวลาวานนํ ทรงจุดเทียนเครื่องนมำการแลำทรงประ¬

เคนอาหารบิณฑบาตรแก่พระสงฆ์ ฉนแลำเสด็จกลำทางเดิมมาประทำ

พระที่นำวโรภาษพิมาน ณ ทำงพระโรงกลาง ทรงจุดเทียนเครื่องนมำกๅร

 ๑]®!0(5”

พระธรรมวโรฤม®ถๅๅยู^5^ ทรงศีลแลวทรงประเคนอาหารบิณฑบาฅรแก

พระสงฆทสๅคม'14^1^ๅ^ๅๅๅ.[^,|^ แลวเสดๆขนขางในไปประทํบพระทีน*ง

เวหาศจารูญ เจาพนกงานนำพระสงฆ์เขาทๅงบ่7ะฅเทวราชครรไลยไปนไ3ท

ฅามลาคบแลๅ ทรงจุดเทียนเกรองนมสการแลๅทรงบ่ระเ(ๆมฎๅราารทีเาเ6

บาตรแกพระสงฆทสๅทมมทเๆๅ^นํ พระสงฆ์ที่สวดมนฅ์ในที่พระบ*น

มารบพระราชทานนม ณ ทีนดวย พระสงฆ์ฉํนที่น*งเกทีอโด๊ะเลยงอย่าง

จน ตรนรบพระราชทานฉนแสร โปรดเกลที ๆ พระราชทานส้ญญาบํดร

ใหเๆาอธการพกรดธรรมนิกราขแขร^ร,^^เ^บ่ๅเ^บ่^,^^,^.^^^^.^จุ^^^^

ขนคณะกรุงเกา พระราชทานดาลิบดรพุดดาลทองแนิสรดนสกทาทรส^

ขามสกลาด พดรองโหมดกระโถน กานำ ลายครา3.3 ร่ม รองเทที

ผทีขาวพบเปนเคร์องยศ แลำทรงประเคนไทยทานแก่พระส.าฆ์ท^งบ่รง

เครื่องที่ชาลายคราม บานคู่ ๑ ถาชาลายคราม ๑ ชาทีบ ๑ กาดมน-เร

® พดดามจว ๑ เจาพน"กงานนำพระสงฆ์ที่ฉํนํอย่พระที่นงรโรกาทนบ่

รบเครอง1ทยทานควย พระสงฆทฉนอยูโรงเหนอเก๋งเหมมเแเ^ยูรน”โทส่.^

กไปรบแฅไทยทานดามธรรมเนยม เตรยิงไทยทานนพระยาภาสกรรงท์

ที่เกษตราธิบดีเบ็่นผู้จ*ดแบ่งเบ็'นว*นํ ๆ ถวายกวทีจะหมดของที่จุดไว้

ทรงประเคนไทยทานแล"วพระสงฆ์ถวายอนโมทนาถรๅยูฎนิเ^รก กรายูทร

พรลากล"บทางเดิม แลทีสมเด็จพระเจทีอยู่หทีแสค็จุลงมาชนกลาง บ่ร-ทท

พร.ทนงโธรนอยางจน พระบรมวงษานวงษและขๅทลลออง ใบ่ทางบ่ร-ด

เทวราชครรไลย เผาทูลลอองธุลีพระบาทพรอมก*^น แลทีพระเจานองยาเธอ

กรมห3งื่นสรรพสาฅรพระยาโชฏึกจ"คโต๊ะเลยง เสด็จประท"บเสวย พร.

อ พระธร5}ภใรดม (แดง สลวฑฒโน) ต่อมาเลอนเบี่นสมเด็จพระวิ'นร"'ต วิ'ดสทคม,

ห!พ:}ราราม
 ๑1ดุ0๕

บรมวงษ่านุวงษ์เสวยพร๎อมกไเ ณ ชนกลาง ขนนางขิาราชการทีได้รบก

เชิญกร”บพระราชทานช\เลคลงมา เมื่อเสด็จประท”บเสวยอยู่นน มโหรี

มหาคเลกวงหลวงฅีเพลงจีนเหมือนเวลาวานน กรไแสวยแลร”บพระราช-

ทานแลำ เวลาบ่ายโมงเสด็จเจ็านายแลข'าราชการออกจากที่เผา เวลา

บ่ายว”นน เจ'าพน”กงานจ”คกระบวนแห่เทวรปกระบวนน่าฅงแฅ่ประฅูเทวญ

สถิฅย กระบวนหล”งอย่ชาลาว”คชมพลนิกายาราม กระบวนน่าทหาร แฅร

วง ส กระบวน เจำนายแลขาราชการขี่รถควงชามแลเดินเทา เล่าโก๊

เดกชาถือธงช*างทำเปนมดฅะนอยใหญ่ไต่กไเ,ชไเค่ ๑ ฅาแก่ไว้ผมแกละชิ

เปลหาม แขกฮินคเล่นลครแต่งเปนพม่าขี่แคร่แลเดินเท*า ในระหว่างกระ

บวนถือธงม”งกรจระเข้ขี่นเปนล*อลาก แต่งเปนเถรกวาดติดจ”นควงกระบอง

เก๋งทำค*วยไม้ขีดไฟ เดกถือกี่งไผ่แต่งเบ็๋นจีนถือธงฅะขาบ พิณพาทยไทย

แต่งเปนญวนถือธง เสือจริง ๆ คนจงแต่งเปนลคร มืฤๅษี ศีศะล*านนอน

เปล ศีศะล่านชนก”น แต่งเปนพม่าแทงเสือ ทำเปนรูปควายขี่นล*อลาก

วำมนาแขก สิงโฅใหญ่คุ่ ๑ ม”ง์กรใหญ่คุ ๑ เล่าโก๊ ลคร ยี่เก

มงกร
เปนจีนไหหลำ สรวมน่ากากแต่งเปนงํ้ว ถือธง I มโหรีจี น
ฅะขาบ

เล่าโก๊ กระบวนหลวง ธงนำรีว ๒ ธงตะขาบ ๖0 ธงงเงกร ๖0 เกยว

เทวดา ๓ มืกระถางธป ธง ๕ ชาย ๑ กลองแขกวง ® กลองชะนะค่ ๑

จ่าบจ่ากลอง ๒ แตรงอน ๔ แตรฝร”ง ๔ สำข์ ๒ เครื่องสงขาๅ

] ^ ะ บำแทรก ๔ เสลี่ยงโถงทรงเทวรป บำสริย์ พ”คโบก ค่เคียง

'๕ ชน ๖ ข 1) 4
เ/

ส ๖ เครื่องสงขาว ^ ^ บ*งแทรก ๒ คุ่ แห่หลำ ๔๐ ธง ๓ ชาย

’''๕ ชน ๔ ^
 ๑ เดุปิ ^

๒ ธงมงกร ๔0 ธงฅะขๅบ ๔0 พิณพาทย์ไทย เทวดา กระบวนข็าราชการ

แคงเบนขุนนๅงจุ'!^ ^เ^เๅ (.บ'4งิๅฎืฎ ) ทาเบนรปมงกร ลคร

^ คะขาบ ^

เรองพระรถ ททารเรือถือธงมงฤรุ- ธงอะขๅบ ทำเบนเรือสำเภา สรวมงอบ

ถอเกยวถอรวงเขารุเอง!.'!^สง เล่าโก๊วงใหญ่ เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ สม

พระเจาอยูทวเสอจุอฎฤ')จุรุ^ทํทํงๅ^รุ-;ๅๅ^-|^5^ๅ^^ ประท"บพระทีน"งโ

ณ มุขคานใฅ ทรงทอคพระเนฅรกระบวนแห่เทวรปผายในอย่ค"ๅ-(^ควทีเ,

ออก มมานกน พระเจุานองยาเธอ กรมทมืนประจุ"กษส"งให้เคินรืวถธ

บวนแหลงมาทางรมนๅคๅนควนคเๅ แลวเลยวภๅน่ๅ'’ธ^ทีน'ง กระบวน']/)นที

เคนขามฅะพานสระโป(.ถง!.']/ เภภ^(.6ภยรุ- เสลี ยงทรงเทวรป[.ทยบบนทีพระ

ทนง ทรงจุคเทยนบูชาแลวเคนกระบวนค่ฎโบเ ถืงเกงเหมมณเฑียรแล"ว

เจาพนกงานเชญเทวรูปขนป7ะคิษ^ๅนโว้ในบูบๅ1^สํ^^^1^6^^รุ-.|^ขุ^ ผินพ

ภกครมาขางคานควนคก ทีชาลาเก๋งเหมมณเฑียรในกํๅแ7'เงแก"วน^แ ทำปรำ

คาดผาขาวขาง I สำหรบฅงโฅ๊ะบูชาอย่างจีน แลฅํ้ง๎โฅ๊ะเครื่องส

สาหรบโ'หราวารยขิะเดอานคาสงเๅยเทพกา กระบวนการแหเวลาบาย

■นีโปรดเกลา ๆ ใ'ห้เจาพน*กงานแจกเงินคนละเพองเบ็๋นเงินฤรา ๒๖
๓๒
.... " " I, 4 ^ 11น,1 ,1 .เ^เหVI งเ,เแฆแต^ เตฅจุ

มาประท*บ ณ ทองพระโรงกลาง ทรงจุดเทียนเครื่องนมํสการแลว ล5าเด็

พระพุฒาจาริย์ถวายศีล'’ ทรงศีลแลวอาล*กษณอ่านคำประกากเทพ^ๅเ^บ่

คำร่าย จบแลว พระญาณไตรโลกยถวายข*ดคำนาน พระสงฆ์เรี่มสๅก

พระพุทธมนต์ทวาทศปริต แลำเสด็จทรงพระราชยาน ขำราชการแท่นำ

๑ สม เด จ พระ พฒา จาร ย์ (ศร อโ นม ส ริ) วดป ระทม คงคา

 ๑เตุปืดโ^

ฅามเสด็จพอสมควร เสด็จข็ามคามตะพานสระไปประท'บเก๋งเหมมณเฑีย

ทอคพระเนตรเจฑีพนก๋างานเชิญเทวรปเข็าประดิษ^านไว้ในศาลแลว ทรง

จุคธปเทียนส"งเวย หลวงโลกทีป''อ่านคำส"งเวยเทพดาเปนคำร่าย แลว

พระยาสว"สคิวาม'*’คิ^จดประท"ค สมเด็จพระเจำอย่ห"วเสดจกลบทางเดิม

เสด็จขืนขางในไปประท"บพระที่นำเวหาศจำรญ เจำพน"กงานนำพระสงฆ

ไปทางประฅูเทวราชครรไลย พระสงฆ์นำที่ตามลำด"บ ทง ๒ แห่งแลว

ทรงจดเทียนเครื่องนม"สการ พระราชานพ"ทธมนีถวายข"ดตำนานขางนอก

พระอริยม“นีถวายข"ดตำนาน ในที่พระบ"นทมเหมือนเวลาวานนี พระสงฆ

เรี่มสวดพระพทธมนต์ทวาทศปริตทำ ๒ แห่ง พระสงฆ์สวดมนต์พระทีนำ

เวหาศ พระที่นำวโรภาษ ๒ พระที่นำนผล"ดเปลี่ยนก"นบำงคงอยู่บำง แต่

ในที่พระบ"นทมนำาคงที่สำร้บเดียว พระสงฆ์สวดมนต์จบแลำ พระ

เจำนำงยาเธอกรมหมื่นวชิรญาณถวายอดิเรกถวายพระพรลากล"บทางเดิม

สมเด็จพระเรำอยู่หำเสดจลงมาชนกลาง พระบรมวงษานวงษ์แลขำทูลลออง

ไปทางประตเทวราชครรไลย เผาทลลอองธลีพระบาทพรำมก"นโดยลำค"บ

พระเจำนำงยาเธอกรมหมื่นสรรพสาฅร พระยาโชฎึก'^ก็จ"ดโต๊ะเลี่ยง

จีน เสดจประท"บเสวย พระบรมวงษานุวงษ์เสวยพรำมก"น ขำทลลอองที่

ได้ร"บก๊าดเชิญก็รำ)พระราชทานเหมือนเวลาเชำน ผายขำงในท่านผ้หญิง

เปลี่ยน^เบ็่นผู้จำโต๊ะเลยงอย่างจีนเหมือนคืนวำที่ ๓® ธ"นวาคมน

มโหรีมหาดเลกวงหลวงแลมโหรีวงหลวง ผายในก็ตีเพลงจีนแลข"บรำง

๑. หลวงโลกทป (คำ) เจิากรมโหรหล‘ง

๒. พระยาสว"สดิวามดิฐ (พ้ก โชติกสว"สดิ) ภายหล"งเบ็นพระยาโชฎกราชเศรฐ

๓. พระอริยมน ถง ร.ศ. ๑๑๑ ได้เลอนเบนพระเทพกระวศริริสทธินายก

๔. พระยาโชฎกราชเศรษฐ (เกยน โชติกเสถยร)

ท่านผ้หญิงเปลยน ภาสกรวงศ
 ๑เดุปิ๘

ประสานเสยง ครนเสวยแลรบพระราชทานแล๎ว เวลา ๒ ยามเสศ พระ

บรมวงษานุวงษแลขาทูลลฎฎงฐุลีทรู^5^ๅ.)ๆฏฎฤจุๅ;ๆ^^เ^^ๅ^ๅรู^^อ

เวลาคาวนนพระครูญๅท,แลท5าวงวีนไค้มีการพิธีกงเท๊!าฅามธรรม1

อานมสมณนกายทีโรงเหทือเก๋รเ,ทมมแ;เ^พิ‘ยู-5- การเล่นหน'งไทย

ทนงฅลุง สงว ๑ ทนงจุน ๑ ลครไทย ๑ ลครชาฅรี ๑ ไม้ลอย

ญวนหก ๑ สิงโค มงกร รำกระถาง ดอกไม้เพลิงพ'ม ๕ ชไเ ๒๐ พ'ม

รธา ๘ รธา กระถาง พเนียง ๓๐ กระบอก ฝนแสนห่า ๒ กงเหียน

กงหน ©ทู้ ๒ ฅ้ ทค้อม ๑

วนทรชกาล ๗๗๒๓ ว้น ๕ นี ๒ กำ บี่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

วนท ๒ มกราคม ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชา ๔ โมง เสคจออกพระทนงวโรภๅษพิมาน ทรงจคเทียน

เกรองนม'สการแลำประเกนพระสงฆ์ฉํน ๒๐ รป แล'วเสค็จุไปประท’บ

พระทนงเวหาศจารญ เจาพนกงานนาพระสงช) [ปน'งทีคามลำด’บ แลยทรง

ประเคนพระสงชเนนเกรองเกาเใงลาเใงมอนเวลาวานน วนนโปรดเกลาว

ให้เห้พน'กงานนิมนฅ์พระครูญวน ๑๐ รูป หลวงจุน ๒ รุป ไป

ในพระหื่น"งเวหาศจำรูญควย แฅ่ฉนอยู่ชนล่าง ครนพระสงฆ์ฉนเสรํจุแ

ทรงประเคนเครี่องไทยทาน พระสงฆ์ซึ่งฉํนหื่พระหื่น'งวโรภาษพิมานนว

เจำพน‘กงานนำเขำไปร'บค็วย เครื่องไทยทานว'นนี กานวลายคราม 5,

กระโถนลายคราม ๑ ฅะเกียงสำหฆ์บสบยาแดง ๑ กล'องสบยาแดง ๑ ยา

๖ ^ ^ , ข '

แดงห่อ ๑ ครนทรงประเกนแลว พระเจำนำ)งยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณ

แลพระสงฆ์ท^งปวงถวายอนุโมทนา ถวายอติเรก พระพรลากล'บทางเติม

 ๑

แลวเสควิลงมาชํ้นกลาง พระบรมวงษานวงษ์ แลขาทลลอองเผาพรอมกน

โคยลำคบ แลำพระราชทานไฅร ผ'ากราบกำมหยี่ฅีพิมพ์ ๑ พ'ดรองกนสน

แพรลายม'งกร ๑ ย่ามแพรลายม'งกร ๑ แก่พระครญวนแลหลวงจีน รวม

๏๒ รป ที่เข'าไปฉ้นเจนไแบ็๋นเครื่องบริกขารโนการทำพระราชพิธีกงเต๊ก

แล'วพระราชทานส'ญญาบ'ฅรพระกรญวนแลหลวงจีน ๑๒รป คือให้พระครู

บริหารอน'มพรฅ ว'คสมณาน'มบริหาร เบนพระครูกณาจาริย์ พระราชทาน

ฅาลิบฅรก'นสไ4เปลวเยียระบ'บ ก*บบาฅร ๑ หมวก ๏ ยอี ๑ เบ็่นเครื่องยศ

๐ ให้องสุดบทบวร ปล'คซำยว'คอภ'ยราชบำรุง เบ็๋นพระครูบริหารอนโ]

พรค พระราชทานฅาลิบฅรเปลวเยี่ยระบ*บแลเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน

0 ให้หลวงจีนคณาณ?เจิณพรฅ ปล'ดว'คเลงเนยยี เบ็่นพระอาจาริยจิณว

สมาธิว'ฅร พระราชทานคาลบดรงาจำหล'ก่ปรุแลเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน

๐ ให้องสรพจนสนทรว'ดอนโ]นิกายาราม เบ็๋นองสดบทบวร ปล'ดซำย

พระราชทานดาลิบดรพุดตาลเยียระบ'บแลเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน ๐ ให้

หลวงจีนไหล ว*คเลงเนยอี เบนหลวงจีนคณาณ?จิณพรด ที่ปล?คณาจารย์

พระราชทานตาลิบดรอ?ล? แลเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน ๐ ให้องพจกร

โกศล รองปล?ซ้ายว?สมณานโ]บริหาร เบนองสรพจนสนทร รองปล?

ขวา พระราชทานดาลิบดรอ?ล?แลเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน ๐ ให้

องอนนทสรภ'ญธ์ ผู้ช่วยรองปล?ซ้าย ว?ฅั๊หง่านเบี่นองพจกรโกศล รอง

ปล?ซ้าย พระราชทานดาลิบดรแลเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน 0 ให้องกรี

ลิน ว?อน?นิกายาราม เบี่นองอนนทสรภ'ญธ์ ผู้ช่วยรองปล?พระราชทาน

ดาลิบดรแลเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน กร"นพระราชทานแล? หลวงญวน

แลหลวงจีนก็ถวายอนุโมทนา ถวายอติเรกพระพรลาดามภาษาญวน แล?

เจำพน?งานก็จ?โต๊ะเลยงตามเคย เสด็จประท?]เสวยพระบรมวงษานๅงษ์
 ๑๓๐

กเสวย

■^ มโหรกฅเพลงใปฅามเ.ก[เ ครไแสวยแล7ไ]พระราชทานแลว เวลาบ่าย

โมง.สศเสระบรนวร5^ร^5ะ) แลขาทูลลอฎงฐุลีพระ!]ๅทฎฎลจุๅลบ่เ^]เ^ร

วงษ ๑ พระอูอาคสสะมทาเถร (มงทูฅๅ) อยู่วคก่ลยาณีวิหารเนืฎงมํแเฑเล

นคร ๑ เขาเผา พระกระววงษถวายทระเ^]เๅร^)^เๆ ดู พระออาดิสสะมหาเถร

ถวายพระเจคีย์นิเกล ๒ ฎรคีใหญ่บรรจุพระเขยวแ!ๅไลรนินิ^ฐๅ
องค์ ๆ เคีกบรรจุพระสารี?กธาตุ ๕ พร.3งคี นายเปร์องปเรียญ

กราบบงคมทูลพระกรุณา ทรงพระราชดำร”สปฏิสณ^ารพฎสม3วรแบ่

เสดจทรงพระราชยาน ขาราชการแหนาตามเสดจุพฏสม3ๅร เสดจขำม

ตพานสระไปประทบเก่งเหมมณ;,.คียธ ทรงจุดธูปเทียนสำเวยแลำ3ร่ห

เสดจกลบทางเดิมประทบพระทีา4ำ-าเา:บ่5^ ทองพระโรงกลาง

ทรงจุดธูปเทียนเกรีอ3นมสการ พระเจำนองยาเธอกรมหทีนร5รณาณรโร.

รสถวายศล ทรงศีลแลวอาลกษณ์อ่านคำประกากเทพกา;หทีฎ!4รา44นึ่ ฎ

จบแลวพระสงฆ์เรมสวดพระพุทธมมคํธรร!;จุำบ่ปปวไ!นสฅรมหาสมยสฺ
แลวเสด็จพระราชดำเนินไปประท!]พระที่นิำเรทากจุำร4^บ่^^^^^บ่จุ

มนต์ท*งสองแห่งนน เจำพนไ!งานนำพระสงฆ์เขำทางประกเทรรๅขกรรเ^,ย

ไปนำที่ฅามลำดบแลำ ทรงจุดธูปเทียนเครื่องนม’สการ ขำงนอกสมเด็จุ

พระพุฒาจาริย์เรีมสวดพระพุทธมนต์ธรรมจไๅกไ]ปวไ]!4สดร มหาสมยสกร

ในที่พระบ”นทมพระวรวงษเธอพระองต์เจำอรณ'^สำรำเ ^ องค์เดิมเรีม

สวดพระมหาสมยสูฅร พระสงฆ์สวดมนต์จบแลำสมเด็จพระพญาจารีย์ฎ

® พระยาวุฒการบด (ม,ร.ว. คล สุทศน) ภายหลงเบนเจ็ๅพระยาวิชิตว^ค-]^'!^^

๒ พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร พระนามเดิม หม่อมเจ้'ากใ.ลดาว*'ล

 ๑๓๑

อดิเรก. ถวายพระพรลากลบทางเดิม แลำเสด็จลงมาประท”บชนกลาง พระ

บรมวงษานุวงษ์แลขาทลลอองเข์าทางประฅเทวราชครรไลย เผาพร'อมกน

เหมือนเวลาเช'าน็ เสด็จประท”บเสวย ขนนางข'าราชการทีได้ร”บก๊าดเชิ

ร”บพระราชทาน มโหรีก็ฅีเพลงจีนฅามเคย กรไนสวยแลร”บพระราชทาน

^ 6' 4-'

แลว เวลา ๒ ยามเสศ พระบรมวงษานวงษ แลขาทลลอองธลพระบาท

ออกจากที่เผา
พ 2^ ๘^ ๘
อนง พระกรญวนทาพธกงเฅก แลการเลนดอก เม้เพลงกมเฅมท
เหมือนเวลาวานน้

ว”นที่ร”ชกาล ๗๗๒๔ ว”น ๖ ๆ'๒ อา บีฉลู เอกศก ๑๒๕๑

วํนทิ ๓ มกราคม ร'ตนโกสินทรศก ®0๘ (พ.ศ. ๒๔®๒)

เวลาเชบี ๓ โมงเสศ หม่อมเจบีผอบออกมาส”งเจบีพน”กงานให้เลยง

พระสวดมนต์ เวลาคึนนั้ที่พระที่น”งวโรภาษพิมาน เสียก่อน เวลาเชบี ๔

โมงเสดจออกพระที่น”งวโรภาษพิมาน ณ ท'องพระโรงกลาง ทรงจดเทียน

นม”สการแล'ว ได้พระฤกษ์ ๔ โมงก”บ ๑๔ นาที พระยามหามนฅรี® พระ

สริย ภ”กคีก็ยก พระ มหา เสวกรฉ่ฅร ขน ประ ดิษ 3านที่เซา พน”กงาน ทำ ที่ ไว้

สำ หรบ เจบี พน'กงาน ก็ฅีฆ'องไชย แกรส”งข์ บ”ณเฑาะ พิณพาทยข นพรอมก”น

กองแกำจินดาก็ยงบนมหาฤกษ์ มหาไชย มหาปราบยุค มหาจ*กร ๒๑ น”ด

พระเจบีน'องยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณแลพระสงฆ์ทไปวงก็ถวายไชยมงคล

ขนพร'อมก”น ครไเยกพระมหาเสวกรฉ”กรเสร็จแล'วพระสงฆ์ถวายอนโมทนา

ตามเคย แลบีเสด็จพระราชดำเ'นินไปประท”บพระที่น”งเวหาศจำรญ เจบี-

๑ พระยามหา มน ตร (เ วก ยม าภํย) ภาย ห ลำ เบน พระยา อ ภ'ย รณฤ ทธิ

 ๑๓123

/ณกงานนๅพระสงฆทสวดมนฅ[ๅลาๅๅ14นีเขๅเป14งทีตา’^ลำคบ ทรงจุคธ

เ-ทยนเครองนมส]ๅๅาเ แลวทรงประเดา],ทา];;สง^^14เ^ค-รูฏ^^เๅๅเ^,^^เบบืฎ']4

เวลาวานน พระสงฆฉนแลวทรงป7^เด']4เด7ฎง'เทฎทๅา], พระสงฆ์ฉํนที

พระทนงวIรมๅบพมา']4าเ14 เจาพนกงาน นำเข็ๅ'เปร*บ เดรื่ฎง|')า^')ๆๅ']4

เครืองไทยทานว*นํฆ์ คนโทนาเย็น ๑ ถ"วยนาเย็น ๑ เสื่อไม้ไผ'รีน

หมอนหนงจุน ๑ รม ๒ ส ๑ พคหางปลๅ ๑ ‘[โ/!ล นีส่วนทรงประ[.คน

ของไทยทานที่ฅองเปกต่อเจุาพนํลํรามนาเ กระบุงเขาสาร ม้ของฉนต

๑ ขวคนาฅๅลทราย ๑ ถงใสเขาสาร ๑ 6*1 ๑ ฅะกร"ๅ

เล็ก'^ ๑๑
นดก 1หว'^าน
^หวาน กระโล่วินไส่ของ ป''^'^
^หวาน ๒ กระจาดใส่

นาตาลทราย ๑ ไหใส่นาม*นํทมู ๑ อ*:31ล'ลํปเสื่ยๅ ๑ กระทะต่นย็ม

ลายครามถวยนารอน 0 พ7ะสงฆทรบของไทยทานทีกล่าวเบ็๋นส็งคูฎงมๅ

แต่ววที ๒ มกราคมน จุำนวน I ในการยกพระมหาเสวดฉ*ต่ร

ฉน โ^กไร^ฉลิมพระที่น”งเวหาศจำรูญ ๔๕ รวม ๖๕ รูปที่

^ สวดมนต์.
I กวิรฉลองเทวรูปพระเวิาปราสาททอง๑๐รูปไค้ร*'บไทย

แต่วนที่ ๑ มกราคม ไปแล"ว พระสงฆ์รบไทยทานเสรืจุแลํ'วกวายฎนุ

พระเรานองยาเธอ กรมหมื่นวชํรญาณวโรรสถวายอดิเรกกรายป.,^,

*ฯ-,'ว!./,-,..^., , .“*1.,, ส^ สวดมนด ^ เ^

กลบ ทางเดม เบนเสรวิการ ๆ^ เพยงเทาน แล วเสดวิพระราข

ดำเนินลงมาชํ้นกลาง
พระบรมวงษานุวงษแลข"าทลลอฎงฐลํพร.

พรา)มกไเ โดยลำคไเ เจาพนกงานก็วิ"คโต๊ะเลยงอย่างจุนดามเคย

ครใ■เ
 0๓ ดโ)

เสวยแลรบพระราชทานแล็ว เวลาบ่ายโมงเสศพระบรมวงษานวงษ์แล

ขาทูลลอองธลีพระบาทออกจุากที่เผา คร*นถึงเวลาบ่าย ๕ โมง ๒๑ น

๔๐วินาทีไค้พ ระฤกษ์ เสคจขนประท*บพระที่น”งเวหาศจำรูญตามธรรมเนียม

เปนแบบอย่างขํ้นพระที่น'งใหม่ ครไแวลาย่ากาแลว พระบาทสมเด็จพ

เจาอยู่หำทรงฉลองพระบาท ฉลองพระองค์พระมาลาอย่างจีน โปรดเกลาๆ

ให้พระบรมวงษานวงษ์ทรงฉลองพระบาท ฉลองพระองค์มาลาอย่างจีนที

พระราชทาน ขค์ทลลอองก็สรวมเสิออย่างจีนที่พระราชทานนไเพระยาสวสคิ

วามคิ^แต่งฅำอย่างขนนางจีน เชห้เผาทลลอองธลีพระบาทพรำ)มก*น,โดยลำ

ดบ แลำโปรดเกลำๆ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชำงเผือกสยาม

ชไเที่ ๓ ชื่อนิภาภรณ์แก่พระยาสว*สดิวามดิ;ฐ (พก) ๑ แลำพระราช

ส*ญญาบ*ฅร ๒ นาย ให้จีนยมบฅรพระยาภิสณ,ฑ์ (ยม) เปนหลวงสาทร

ราชายกค์ มีตำแหน่งราชการในกรมท่าซำยถือศำดินา ๔๐๐ ให้จีนจว

เปนหลวงโภคานกูล มีตำแหน่งราชการในกรมท่าซำย ถือศำดินา ๔๐๐

แลำโปรดเกลำ ฯ ให้พระเจำนำงยาเธอ กรมหมื่นสรรพสาฅร พระยา

^ ^

ชน กลาง เ^ มีเกำอน'ง
กจ้ดโต๊ะเลํ้ยงอย่างจีน ทเฉลยงคานฅวนออก
ล่าง

นไเน’งก*บพน ช*นบนโต๊ะหลวงแลพระบรมวงษานุวงษ์แลขนนางยศเสมอ

เจำพระยาแลพระยา ช*นกลางพระ หลวง ชไเล่างแลเฉลียงเลยงขำทลลออง

ธลีพระบาทที่ควรรำเพระราชทาน เมื่อเสด็จประทำเสวยแลรำพระราชทาน

นไเมโหรีก็ทีเพลงจีนไปตามเคย กร*นเสวยแลรำพระราชทานแลำ โปรด

เกลำ ๆ ให้ขุนนางขำราชการเผืาถวายตำเดินเรียงกำตามลำคำ ถึงน่าพระ

ที่นำ ถวายคำนำกรำหนึ่งแลำเดินออกไปคานฅวำตกจนหมด แลำพ-5ะ

 ๑๓๔

ยาโชฎกราชเศรษ^ พระยาสวสคิวามคิ^ ถวายคำน้บแบบจีนคนละ

ครง เวลา ๒ ยาม พระบรมวงบานวงษ์แลข็ๅทลลอองธลีพระบาทออ

'ฝ'' ^

จากทเผา อนึงพิธีกงเต๊กแลการเล่นกลาง แลคอกไม้เพลิงก

คน^
เหมือนเวลาวานน

วนทรชกาล ๗๗๒๕ วน๗ ๆ ๒ คำ บีำล เอกศก ๑๒๕๑

วนท ๔ มกราคม ร'"ตนใกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ, ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศเสต็จออกพระที่นำว!ร/)าศพิมาน พระยา

ถ']) วคสุทศนIทพวราราม ทร^ราชทานเงน -^-2.|- นกพระออาทิสสะ

มหาเถรเปนรางวำที่ไค้ถวายพระเจคีย์ ๒ องต็ แต็ๅ"นที่ 13 นน แล

ประทบพระเกาอ ณ มุขคำนใค้ ทรงพระกรณาโปรดเกลำ ๆ ให้พระเจุำ

นำงยาเธอ กรมหมี่นสรรพสาฅรศุภกิจนำไพร'หลๅง กิๅห51 คีอ

ช. - ^])ใ/เนอ 2^ เ/ส เร^ 3^

ใ-!านIกน ^ เ^ ใบ่านรร[ใ/เนู] ใม่านทาถเ,กาะ ท],ชาIศอนร!]'รู'าชการรก!2โา

พระราชวำบางปอิน ที่เบ็'นชายที่ง์ผ้ใหญ่เด็กบรรคารบราชกา7ทำสํ

พระราชทานฉลากแจกคนละ ๒ ผล จำนวนฉลากพิเศษฉลาก @ เปนเครื่อง

นาคู่โคเฅมสำรบ คือ มีโคคู่ ๑ ไถกบโกกสำร*บ่ ๑ ผำเสํ้องอบ 13 ลำ^

เสียม ๑ จอบ ๑ เคียว ๑ พรำหวค ๑ เหลียน ๑ ปคีบ่ ๑ ไม้คาน ๑

หลาว ๑ ไมขอฉาย ๑ ไมหวโยค ๑ ไมลกทบ ๑ เครองหาบ เฐ คราค

 ๑๓๕!

๑ พล”ว ® กระบายหว่านเขิามีต็วอย่างเข๎าค๎วย กไ]นา๒๕ไร่ เงิน

๒
— เปนทุนปลูกโรงนา ของเหล่านรวมกไแบ็่นฉลากพิเศษฉลาก ๑

ฉลากเอก ๕๙ ฉลาก คือ เกวียน ๑ กระบือ ๒๒ กระบือ โค ๓๕ โค

รหไ! ๑ ฉลากนอกนไแบ็่นฉลากคละ ของคืบไงเลวบ่าง เปนจำนวนสี่ง

ของหลายอย่าง ๆ ละมากบไงนไ)ยบไง คือ เลื่อน คราค เคียว พรไหวค

เหลียน จอบ เสียม พล”ว สากเขไ ไม้ลูกทบ ไม้ขอฉาย ไม้คานหลาว ไม้

หำโยค ปฅไ ตะพด กระบายหว่านเขไมีฅำอย่างเขไ ก”บเครื่องแต่งตำคือ

งอบ เสั้อผไเขียวคราม เครื่องไถนา คือ หำหมู หางยาม ค”นชำ แอกใหญ่

แอกนไย ผาล โกก ทาม เชือกเคร่า เชือกตะพาย เชือกชก เครื่องหาบ

คือ กระบง สาแหรก ไม้คาน ของเหล่านืคละก”นเบ็๋นฉลาก ๑๔๕๐ ฉลาก

เมื่อได้ร”บ่พระราชทานฉลากแลำก็ไปขนที่โรงฉลาก ที่เจไพนำงานจไ

แต่งต*งไว้ ณ โรงปรำริมสระนไเ ผ้ที่ได้ฉลากโคกระบือแลำ โปรดเกลไ ๆ

ให้จงแลขี่ผ่านมาน่าพระที่น”ง ครไเพระราชทานฉลากเสร็จแลำ ทรงโปรย

^ สลึง
มนาวบรรจเงิน ) ”ะำ ๐๐ ๒
บไง เปนจำนวนมนาวที่ทรงโปรยผลละสลึง
เพอง

ผลเพอง ๒00 รวม ๔00 ผล ทรงโปรยเสร็จแลำกรมวำนำขนเทพสิทธา

วงศ์กรมการเมืองพิจิตรทูลเกลา ๆ ถวายขนลงยาอย่างญี่บุน ข'นํลงยาน

สไเนิฏฐานได้ว่าเบ็'นของเก่าแก'กร*งแผ่นคืนพระเจไทรงธรรม เดิมเบ็นของ

นายนวม ซื่งเบ็๋นพี่นไงก”บ่ขนเทพสิทธาวาศ นายนวมได้รไ]มรฎกของบิดา

มารคาต่อมา ของนว'าขคได้ที่กรุงเก่า จะเปนที่ใดหาปรากฏไม่ กร\เนาย

นามขำสนลงจึ่งเอาขนนมาขาย ขุนเทพสิทธาวาศซอไว้ได้ประมาณบืเสค

จึ่งได้มาทลเกลไ ๆ ถวาย พระราชทานเงินตรา - เปนรางวไ แลำ

 ๑๓ไว

เสดจไปประทบทหองถคฅ่ฏมุขเขๅเป พระยาวฌิการบดีนำพระธรรมราชา-

นุวฅร ๑ พระครูอดุลคณารฤษ์ ๑ พระมหายาน ๑ เข”าเผา พระธรรม-

ราชานุวฅรถวายจุานลายมงฤร ๔"’ (พระราชทานถาด ที่ ชาบานค่ถ’ว

เลก ๑^ ข่

ชุดชโบ ๑ พระกรูอุครมหาญาณก็พระราชทานเหมืยิมกนํ เพราะได้ถวา

บานไวแฅวนกยิน 6^ แลๅ เวลาทุมเสกเสดจุขึน อนึงเวลาวนํเนีมีงิๅโร

เลน ท สนาม หญา การ เลน ฅๅง ^ แล คอก ไม เพลิง น' น เสิฤ โป รคเ กล^ ๆ

พระ ราช ทาน เงิน แก สก รทีเ ล่น วน ที ๒ เม กราก ม ใน การ สมโภช

เหว รูป พระ เจา ปราสาท ทฏว งวเลน โน การ เฉลิม พระทีน' งเๅ ทากจํๅร ญ ล่น

วนกบกน ๑ พระราชทานเงน -—-&เ.หนจนเสน ๒^ 1 พระราชทาน

' คน)

เงิน -“—เ--— รวมเงิน —

วนทีรชกาล ๗๗๒๗ วน๒ฯ๒ คํ่า บีวลุ เอกศก ๑๒๕๑

วนท ๖ มกราคม รฅนโกสนทรศฤ ๑0^ (พ.ค. ๒๔๓12,)

เวลายากาแลวเสคจลงประทบพร^ทนรเ^ว‘เ^ทุ-รูโปรคเกลที ๆ
ให้พระบรมวงษานุวงษแลขาทูลลอองเขาเด้า สรวมเสออยางดีม^พ
ราชทานนน ไปทางประดอนงควรจรล ห้นที่ กรมวานำพวกญวโ โ^^โ ได้
นาย ทูลเกลาฯ '^^^^ไ^^บ่1“”1^^'1^ก3^ชิว0องฅวแลสิงขถูงอื่‘ม'1ง^า
โปรดเกลาฯ ให้พระเจานองยาเธอ กรมหมื่นสรรพสาฅรแจุก^^คูคู^,^ด
 พิ ๓ ^

แก่พวกญวนเหล่านํ้นคน,ละ!.สอ แลำคำรํสก’บพระเจำน'องยาเธอ กรมหมึน

ประวิกษ์ว่า ผ้ทึหยากจะเล่นลครถวายทอคพระเนตรในการเฉลิมพระทีน’ง

เวหาศจำรูญนีมีมากทลายกน คือพระองก์เจำดวงประภา หม่อมเจาขาว

พระยาพิศาล เห็นจะฅองเล่นชํ้นตาที่ออกขนนางนํ้ก็เล่นไค้ ชนก

ส่วนขางในเล่นวไเที่ ๘ เวลาคาก็ไค้ แล'วคำร*สก’บพระยาพิศาลว่า

วงษ์เหวราชเปนกระไรเล่นไค้ฤาไม่ พระยาพิศาลกราบทูลพระกรุณาว่

ฉลองพระ^^/ I ไค้ แลำดำร’สก*บพระยา^'*^'^^ ว่า ใครจะกล*บไป

คุณ ' มหามนตร^

ทูงานพระเมรุบ'างก็ไป แฅ่ดํองผล*ดเปลี่ยนก*นไปมาอย่าไปเสียหมด แล

ดำร*สก’บพระเจ'าน'องยาเธอ กรมหมื่นดำรงว่าจะฅํงพระสงฆ์นไเมีการฉ*นเชำ

คำยฤา กรมหมื่นดำรงกราบทูลพระกรณาว่าไม่ฅ'องฉ’นก็จะได้เสด็

เวลาเยน พระราชทานสํญญาบ*ฅรทีเคียวเห็นจะไค้ เวลาทีมเสศขนนาง

ขำราชการออกจากทีเผา แลำโปรดเกลำ ๆ ให้พระเจำน'องยาเธอหลาย

พระองศ์แลขำราชกาวบางนายขนไปชไเบนพระที่น"งเวทาศจำรูญ จํดํแต่งฅำ

ใหม่ให้เรียบร'อย เวลาสี่ทีมเสศพระเจำน'องยาเธอ แลขำราชการบางนา

ออกจากทีเผา

วใษ์)ท!ช!าไล ๗๗๒๘ วำ!)๓'ไ๒ ทา ใ-เฉส 1อกศก ๑๒๕๑

๒
วํนที่ ๗ มกราคม ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายํ่าศ์าแลำเสด็จลงพระที่นงเวหาศจำรูญ ประท’บพระที่นำโธรน

อย่างจีน โปรดเกลำๆ ให้พระบรมวงษานุวงษ์แลขำทูลอองเขำเผาเหมือน

เวลาวานนํ้ ดำร'สก’บพระยาศรีสิงหเทพว่า มาเสียขำงนหมดใครอย่ออฟพี่

 4

๑๓๘

กรมมทาดไทย พระยาศรีกราบทูลพระกรณๅๅา หลวงพจุนวิลาศเสมียน

ตราอยูออฟพศ พระมนฅรีพจุนกิจุกราบถๅๅยบ'งกนลๅลงไปแล ‘วิ กำร'ส

เจาสุรยวงษวาถาจุะกลพไปญืฎรแก^ยู^ไ,,ให้กราบถวายบ่งคม

พระทนงวโรภากีพิมานนีก็ไกํ เปนการออกแขกเมืองเคย ๆ เพรา

พระมหาเสวฅรฉครแลว พระราชทานสญญาบครเสียพเกํยว คร'นจุะไปลึง

เดอน ๓ เลา ฤกษจุะไมสูค เดอนยีนเหนจุะค แฅ่เครองยศน*นเจุ^าราช

บุฅรทจะเปนเจุาราชวงษเหนจุะยรไมีไก้ลรกแ จะคองมตรากรมมหาดไทย

นา แลวดารสกบพระเจำนองยาเธอ กรมหมื่นประจุ‘กที่ว่าการพระเนร

จะแลวทนในเดอน ๓ ฤาไมทน กาหนควนชกพระศพแลๅฤาย*ง พระเจุ‘โ-

นองยาเธอ กรมหมนประจุกษกราบทูลพระกรภเาว่า การพระเมรน*นแล ‘วิ

ทนในเดือน ๓ แด่วนชกพระศพน*นย’งไม่กำหนคๅ*บ่ลงเปาแเบ่ แลึวิพระ-

านองยาIธอ กร3า1/เมนสมมออม!^พ‘142' ทล!,กลา ๆ ถวายหนงสฎท!ออรุ'ง

กาหนควนชกพระศพ!ว โปรอเกลา ๆ เปนอกลงวนแหพวะบรุ'รูบ่ฐๅอโไ^\^รุ'^

บรมอ3ออกส่พระเมรุนนวนที่ ๑ กุมภาพนธ์ ว"นที่ ๒ แห่กล"บ วไ

ซกพระศพสู่พระเมรุ วนที่ ๖ พระราชทานเพลึง ว*บ่ที่ ๙ เชิญพระ

วนท I ทำบุญ ๗ วน ต่อไปชำพระศพพระองค์ศรี ๆ วิบ่ค์ ^

กุมภาพนธ์ ชกพระศพ วนที่®๖พระราชทานเพลึง ว*บ่ที่๑๗

พระอ”3กลบ ทรงกำหนดไว้อย่างนั้ เวลาทุ่มเสศข็าทลอองธลีพระบ

จากที่เผา โปรดเกลำๆ ให้พระเจำนำงยาเธอแลข’าราชการบางาเายขแไป

ชนบนพระที่นำเวทาศจำรูญเหมือนเวลาวานน จดแต่งค*งสี่งของเสียไหม

ให้เรียบรำย เวลา ๕ ทุ่มเสศ พระเจำนำงยาเธอแลขำราชการบา^าเๅย

ออกจากที่เผา.
 ๑๓ลิ่

วนทีร์ชกาล ๗๗๒๙ วไเ ๔ ๆ ๒ คา บฉล เอกศก ๑๒๕๑

๓'^

วนท ๘ มกราคม ร"ฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เจ้าพน’กงานฅํ้งมิาหม่แลพระแท่นทรงกราบที่พระที่น’งวโรภๆศพิมาน

ณ ท่องพระโรงกลาง บนมาหม่นไเฅงพานทองลายจำหล’กเทพนม เชิเ!)

พระไชยนาโลหะขํ้นประดิษ^าน บนพระแท่นทรงกราบน'นฅ’งมาจำหลก

บี่ดทองสำหร’บฅงเครื่องนม’สการทองทิศเครี่อง ๕ ท่านฅว’นฅกฅงอาศน

สงฆ์ ๓ แถว ทายอาศน์สงฆ์ออกมาระหว่างกลางฅํ้งพระที่น’งโธรนสำห

ทรงประท’บ เวลาบ่าย ๕ โมง เสด็จออกพระที่น'งวโรภาศพืมาณ ณ ทอง

พระโรงกลาง เจาพน’กงานนำพระสงฆ์ ๑๐ รป พระเจานา]งยาเธอ กรม

หมื่นวชิรญาณวโรรสเม่นประธานก’บพระสงฆ์ ๑๙ รม่ ที่จะไค้ร'บพระ-

ราชทานส’ญญาบ’ฅรเลื่อนยศเม่นพระราชาคณะแลพระครนไเ ไปน’งที่ตาม-

ลำท่บแสํว ท่าร’สก’บพระเจานา]งยาเธอกรมหมื่นวชิรญาณ พระวรวงษเธอ

พระองค์เจาอรณ หม่อมเจาพระพรา]มกรู่หนึ่งแลำ (ว’นนึ่ไม่ไค้ทรง

เทียนเฅรื่องนม’สการ) โปรดเกลาฯ พระราชทานส’ญญาบ'ฅร ให้พระศร

เขมาภิมขธรรม ว’คเขมาภิรตาราม เม่นพระอริยกระวีที่พระราชาคณะไป

อย่ว’กเมืองอบลราชธานี เจาคณะใหญ่นีตยภ’ฅรเดือนละ ๔ ตำลึง พระ-

ราชทานไตรแพร ๑ ฅาลิบฅรแฉกพนกำมะหยี่ ๑ ฉลกบาตร ๑ ย่าม ๑.

2^ ^ ปีใท่เใท่)ใ ๑ เ!/
ว*. I I 8^
เขมขาบ พครอง เทมค ๑ (เหญถมบก รม ๑ รองเทา ๑.
กระ เถน ๑ ^

ผาขาวพ’บ ๑ เม่นเครื่องยศ ให้พระมหาสอนเปรียญ ๓ ประโยก วก

เทพศิรินทราวาศเปนพระตทีลส"งวร ไปอยู่วดวงษมูล นิตยภ’ฅรเดือนละ

—|—พระราชทานไตรผา ® ตาริบฅรพุดตาลพนกำมหยี ๑ เครื่องยศเหมือน

 ซิ (5^0

องคกอน 0 ใหพระครูสงฆวิสุทธิคุณ,ไปฏย่ๅวนนร?า^นิฅยภ่ฅรเคือนล

พระราชทานไตรผๅ 0 ตาลิบตรพุดตาลพํ้นกํๅมทยี่ 0 เครื่องยศเหค

องกกอน ๐ ให้พระกรูอมราธิบคืวคบ่อเปนพระครูอินบนคืเธิ'ๅดญ,-เ^ค

นนทบุร นตยภตรเดอนละ * พระราชทานไตรผา 0 ตาติๆ'เตรแฉกพน

- ฉลกบาตร ) ^
3^ ^ เขมขาบเลว เกรองยศเหมือนองคก่อน 0 ให้พระ-

กรูปล"คปทุมะ ว*คืสาลาน เปนพระครูนนทมุนี เห้คณะรอง เคืองปร

ธาน นฅยภฅรเคอนละ I พระราชทานไตรผา 0 ตาลิบฅรแฉกเปลร

‘ช,^ ฉลกบาตร ) ^ ^
พนสกลาด ^ทุ^ 1 เขมขาบเลว เครืองยศเหมือนองคืก่อน 0 ไนี

1ขิาอธการๆ?ารวคฅๅล 1^1-1ใา1พระครูอกมธ7กณ 1บ่อยวคศรสรยวงษๅราม

นฅยภฅรเคอนละ — I พระราชทานไตรผา 0 ตาลิบฅรพดตาลพน

กำมหยี่ ๑ เครื่องยศเหมือนองค์ก่อน 0 ให้พระวอน ว'ดปรไมฐกาวาศ

เปนพระครูอมราธิบคื เจำคณะรอง ไปอยู่วำเคืองนนค์รามญ นีตยนอ,

เดอนละ - I — พระราชทานไตรผา © ตาลิบฅรแฉกเปลวพั้นสํกลาด

๑ เครื่องยศเหมือนองค์ก่อน ๐ ให้พระทุญมี ว*คปรไมยิกาๅาศ เปนพระค,

ชิ’รรมววารณ เวิาคณะรอง ไบ่ยิยูวคเมองนนทรามณ นตยกตรเคอนล"

--{^- พระราชทานไตร ติลาบฅรแลเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน 0

พระสมห์สิงว*คสวนม่วงเปนพระครูปทุมเถรสฐาน เรำคณะรองเม

ประทุมธานี นีฅยภฅรเดือนละ พระราชทานไตร ตาลิบตรนล

เครื่องยศเหมือนองค์ก่อน 0 ให้เจาอธิการจ*น, ว'ดศรีประว'ฅเปนพระค

ศิลานุ!ลมคุณ พระราชทานไฅรผำ ติลาบฅรพดฅาลพนอ*?!ลำ พ*'ครอง

 6) (5! 6)

เ^ โ]ใ'141
0

(1^ )
เหมค ฉลกบาฅรสกลาค ยามเขมขาบเลว ^ ? ลายคราม รม
กระเถน ^

รองเทิา ผ็าขาวพ'บเบนเครื่องยศ ๐ ให้เจ็าอธิการกลึง ว‘คค้ยาง เปน

พระครูธรรมาธิมฅมนี เจำคณะเมืองกำแพงเพชร์ พระราชทานไฅรผ้า

ฅาลิบัฅรเปลวทองแผ่ลวคพั๊นสํกลาค เครึองยศเหมือนองค์ก่อน ๐ ให้

เพ้อธิการทิมวค์นางพระยา เปนพระครธรรมกิจวิาภิบาล เจาคณะรอ

เมืองพิศณโลก พระราชทานผ้าไฅร ฅาลิบฅรพคฅาลทองแผ่ลวดพั้นสกลาค

เครื่องยศเหมือนองค์ก่อน ให้พระสมุห์อ่วม พ้คนาวล เปนพระครูธรรม

ธาธมนี เจาคณะใหญ่เมืองสรรคบุรี พระราชทานไตรผา ฅาลิบตร

แฉกทองแผ่ลวดพนสำลาด เครื่องยศเหมือนองค์ก่อน 0 ให้พระปลำ

หา)ง พ้คช่องลม เม่นพระครอินทเขมา เจาคณะรองเมืองราชบรี พระ

ราชทานไตรผา ตาลิบฅรพุดตาลทองแผ่ลวดพํ้นส"กลาด เครื่องยศเหมือน

องค์ก่อน ๐ ห้พระม่ล'ดโพ ว"คหลวง เม่นพระกรอินทโมลึ เจาคณะ

ใหญ่เมืองพน’ศนิคม .พระราชทานไตรผา ตาลิบฅรแฉกทองแม่ลวดพํ้น

ส"กลาด เครื่องยศเหมือนองค์ก่อน 0 ให้พระม่ล’ดน่ม พ้คขวิด เบ็่น

พระครูอไทยธรรมวินิต เจาคณะรองเมืองอุไทยธานี พระราชทานไตรผา

ตาลิบตรพคตาลทองแผ่ลวดเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน 0 ให้พระม่ล’ดแดง

ว"ดบางตะโหนค เม่นพระครูอินทโมหี เจาคณะรองเมืองราชบรี พระ

ราชทานไตร ตาลิบฅร แลเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน 0 ให้พระอธิการ

.เขียว ว"คพ้3หิน เม่นพระครูศีละวิไชย เจาคณะรองเมืองไชยนาท พระ

ราชทานไตร ตาลิบฅรและเครื่องยศเหมือนองค์ก่อน 0 ให้

เจาอธิการ

บนวดตองปกรงเก่า เม่นพระครูอุเทศธรรมวินโ] พระราชทานไตร ตๅทิ

 ® เ^ป็

บฅรแลเกรองยศเหมือนองค์ฤฎน กรนพระราชทานเสร็จแล่ว พระสงฆ์

ออกมากรองผาแลๅกลบเขา'!ปน'อๅมลํๅอ\| พระเจุๅน‘องยาเธอ กรมหมืน

วชิรญาณถวายอนุโมทนาถๅายอติเรกพระพธลา พระสงฆ์ท*งปวงออกจ

ทีเผาแลว พระเจานองยาเธอกรมหมื่นวชิรญาณ ๑ พระองค์เจ่าอร

หมอมเจาพระพรอม ๑ ถวายพระพรลาไปพระพทธบาท โปรคเกล‘'า ๆ

7 7,7
พระราชทานว"คถุเปนมูลค่าแก'จตุบจจ'โ)
^I .
— — มอมให้ปล่ดกรมในกรม

หมืนวชิรญาณ เปนกปบี่ยการกจ"ดถวายเมื่อเวลาที่ตองประสงค์ใน

ควรแก่สมณะ แลวเสคจไปประทบพระทีน”งเวหาศจำรญ ทรงทอดพระ

เนตรลคร พระเจาบวรวงษเธอพระองค์เจ"าควงประภา เล่นเรื่องอณรท

จบเรืองฅงแต่อุ้มสมไปจนถงทาวบรมจ"กกฤษณมาช่วยอณรท พิณพาทย์วง

ผู้หญิง โปรดเกลที่ฯ ให้พระบรมวงษานุวงษ์แลขำทูลลอองไปทอดพระเนตร

ดูลคร สรวมเสํ้ออย่างจีน เข"าประฅอนงค์ในจรจร"ล พระบรมวงษานวงษ์

อยู่ค"านฅว"นตก ขาทูลลอองธุลีพระบาทอย่ด"านฅว"นออก ที่เสดจประท

ทอดพระเนตรลกรนน ชไเกลางเปนส่วนข"างในด"วย ว"นน มีพระราช-

โทรเลขฉบ"บ ๏ ถึงเมืองเยอรมน้า เปนการถามข่าวเอมเปรสออก"สฅา พระ

ไอยิกาสนพระชนม์ เวลา ๔ ทุ่มเสศ โปรดเกลน้ๆ ให้พระเจ"าน"องยาเธอ

กรมหมื่นสรรพสาฅร จมื่นสุรฤทธจ"ดโต๊ะเลํ้ยงพระบรมวงษานวงษ์แ

ข"าทลลอองที'เฉลียงคน้นฅว'นออก กรนเสวยและร'บพระราชทานแล"ว มา

ทอดพระเนตรแลดลกรตามเติม เวลา ๒ ยามเสศดำร'สให้ลครเลิก พระ-

บรมวงษานวงษแลข"าทลลอองธลีพระบาทออกจากที่เผา
 ๑(5!๓

วนทีร้ช่กาล ๗๗๓0 ว'น ๕^๑ คา บี่ฉล เอกศก ๑๒๕®

วํนท สิ่ มกราคม ร‘ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาคา นายพไแอกทิน อ'งกฤษ มาจากกรงเทพฯ ขึน มาเผากบ

มิสเฅอร์มอน ๑ ห์างยเกอซิก พระเจ^านไ]งยาเธอ กรมหมื่นประจ'กษศิลปาก

เสนาบดีว่าการกรมว'ง ทรงจ'ดร'บรองอย่ทื่พระที่น'งเวหาศจำรูญ สมเด็

พระเจำอยู่หำทรงพระกรณาโปรดเกลำ ฯ ให้พระ เจำ นำงยา เธอ กรมหมน

สมมฅอมรพ'นธ์ อธิบดีออฟพี่ศไปเวฅสิเกรดารีหลวง นำนายพนเอกทิ

มิสเฅอร์ มอน เขำ เผา จมื่น จงรำษา องค์ ซำย ๑ จมื่นสรฤ'ทธิพฤฒิ

ราชองครำษ์® พระชลยทธโยธินทร์ ส พรำมกำไปทางประตูเทวราช

กรรไล สมเด็จพระเจำอยู่หำเสด็จลงพระที่น'งเวหาศจำรูญ ชนล่าง นาย

พำเอกทิน มิสเฅอร์มอน เผาทลลอองธลีพระบาท สมเด็จพระเจำอยู่หว

ทรงพระราชดำร'สปฏิส'ณ^ารกำนายพำเอกทิน มิสเฅอร์มอน พอสมควร

แลำเสด็จขน ( นายพำเอกทินคนนเบ็'นคนที่สองของหำน่าทำแร่บ่อ

เมืองกำเนิดนพคุณ ไม่มีกิจธระในราชการอำใด เบ็นแด่ขนมาเผา ให้ทรง

รู้จำเท่านำ,) แลำพระเจำนำงยาเธอ แลขำราชการบางนายนำนายพำ

เอกท้น มิสเตอรมอนกลำทางเดิม

เวลาท่มเสศ สมเด็จพระเจำ อยู่ หำ เสดจลง ประทำ พระที่น'ง เวหาศ-

จำรูญ ทอดพระเนตรลครหม่อมเจำขาว เล่นเรื่องสริวงษ์พรหมเมกิร่

รำเรื่องแต่ สุริวงษ์พรหมเมศร์ยกทำไปรบที่เมืองของบิดาเดิม โปรดเกลำๆ

น,..?!.........^...........^เ., ทอดพระเนตร )
1ห พระบรมวงษานวงษแลขาทลลอองธลพระบาทเป }

' ’ คู

เหมือนเวลาวานน แลวโปรดเกลา ๆ ให้พระเจำนำงยาเธอ กรมหมื่

 © (5! (5!

สรรพสาฅรเIจุกเสืคูคูย่างจุน แพรบางส^กสาดบิาง แก่พระบรมวงษานว

แลขาทูลอองทีประจำชคูงคูยู่เดิมคูกคูนล!;!,สคู เๅลา ๔ ทีมเสศ

นองยาเธคู กรมหมื่นสรรพสาคูร จุมื่นสรฤทธิ จุ’ดโฅ๊ะเลั้ยงเหมือน

น แฅ่วนนีเลียงขนมเบอง คร^นเสวยแลร’บพระราชทานแก่ว พระเจุ'าน'อ

ยาเธอ กรมหมืนสรรพสาคูร ทลเกก่ทีฯถวายหน’งืสือขอพระบรมราชานญาฅ

0-/ 0^- 4 2-^

ทวิะกราบถวายบงคมลากลบกรงเทพ ๆ
^ ^

วนท ๑๐ มกราคม ©๐๘ แลว

มอบราชการในพระองค์ทีาน ให้พระ
เวิานองยาเธอพระองค์เจุที'*
ซย'นต์

จมืนสุรฤทธิว่าการแทนไปกว่าจุะเสค็จุพระราชดำเนินกล'บกรงเ

วนทีรชกาล ๗๗๓๑ ว'น, ๖,^๒ ค์า บฉล เอกศก ©๒๕๑

ว"นท้ ๑๐ มกราคม ร'ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาทุ่มเสศเสค็จุลงประท’บที่พระที่น”งเวหาศจำรญ ทอดพระเนค

ลกร พระเจุทีบวรวงษ์เธอ พระองค์เจุทีควงประภา เก่นเรื่องมณี

, คู^ ..^ ..•'... ห .ทอดพระเนตร )

เปรดเกลาฯ [ห้พระบรมวงษานวงษ แลขาทลลออง[ป ;
’ ค^

เหมือนเวลาวานน เวลา ๔ ทุ่มเสศ พระเวิานที)งยาเธอ พระองค์เจุที

ไชย'นฅมงคล“ จุมืนสุรฤทธิ จคโต๊ะเลียง วนนีเขาคูมก'บหม กร

^ ทอดพระเนฅร)
,1. .ง่
แลรบพระราชทานแลว มา . ( ลครตามท เวลา ๒ ยามเสศ
ด ’

..คู ...... เบยเลยง I 1

ดำรสสง[หลกรเลก [ปรดเกลาฯพระราชทานเงิน ที 1—)

๑ พระเจ๎าบรมวงศ์เธอ กรมหมนมสิศรราชหฤท‘ย
 6) ๔

แก่พระองค์เจิาดวงประภาเล่นลกรถวายทอดพระณฅร ๒ เวลา

คือว\เที่
(3;
I มกราคม เมื่อเวลาเล่นลครอยู่นไเโปรดเกล"าๆ พระราช-

ทานกี่งไผ่มีเงินแผ่บางทำเบ็นลกโถแลมีธงแพรแดงจีน ๏ ธง ให้ทร

'ผู้ทีเล่นลครถวายทอดพระเนฅร ถ*าพระราชทานธงแดงแล"วลครผู้นไ!เล

เปนที่ชอบพระราชหฤไทย แล"วพระบรมวงษานวงษ์แลข"าทลลอองธุลี

พระบาทออกจากทเผา

ว้นที่ห้ชกาล ๗๗๓๒ วไ! ๗ ๆ๒ ค์า บี'ฉล เอกกก ๑๒๕๑

^4 ๖ ^
วํมทิ ตด มกราคม รตนโกสินทรศก ด0๘ (ท.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาท'มเสศเสด็จลงประทไ!พระที่น’งเวหาศจำรญทอดพระเนฅรลคร
หม่อมเจไขาว^ เล่นเรื่องนรินทร์สุริวงษ์ จไ!เรื่องด*งแฅ่เนาวภ'กฅร์อยู่เม
จไๅรวาฬ ยกท'พมาเมืองสวรรณคีรี จะขอนางสร"อยสวรรค์ไห้แก่ไวยวงษ์
บฅร นรินทร์สริวงษ์ทราบความแล"ว่ไปแย่งไค้นางสร"อยสวรรค์มาไว้ในถา
ของวิทยาธรผ้สหาย โปรดเกลไ ๆ ให้พระบรมวงษานวงษ์แลขไทลอองไป

ทอดพระเนฅร ) ^ ^ ^ ^ ^^
^ เหมอนวนกอนๆ พระองคเจาเชยนฅมงคล แลจมนสร-
ฉู ] ’

ฤทธิ้ด็จดโต๊ะเลํ้ยงเหมือน■อย่างทุกวน'!.วลา ๒ ยามเสศ ดำรไเส'งให้ลคร

แล"วพระราชทานกี่งไผ่ผูกผไแดงแล!'งินเ.บย!'ลั้ยง ——
รางวล ® 0 I

แก่หม่อมเจาขาว เล่นลครถวายทอคพระเนฅร ๒ เวลา วนท

๑๐ ^

มกราคม แล"ว พระบรมวงษานุวงษแลขาทูลลอองธุลีพระบาทออกจากที่!,ผๅ

๑ VIระวรว ใศ^เธอ VIระองคเจาวชร'3งศ

 ๑๔๖

วนทรชกาล ๗๗๓๓ ๅ!,เที ๏ ^๒ คํ่า บี'ฉล เอกศก ๑๒๕®

วนท 5)๒ มกราคม ร'ตนโกสินทรศก 5)0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาทุมเสศเสกจุลง!]7ะทบพระที่นํงเๅหาศจำรญ ทอดพระเนตร

ลครพระยาพิศาลผลพานิชเล่น,เรื่ฏงๅงษเ,ทๅราช โปรดเกล^าฯ ให้พระ

...-.^.VI , ทอดพระเนตร) 5. ,
บรมวงษานุวงษแลขาทลลฎฏง [ป ' เหมอนอย่างทกวน
’ ด) ’

แลวเจาพนกงานจุดโต๊ะเลียงดาม!,ดย เๅลา 13 ยามเสด ดำร"สส'งให้ลครเล

แลวโปรดเกลาฯ พระราชทานกี่งไผ่ผูกผ"'าแดงแลเงินเบยเลยง ®.2|-1

รางห้ล ±®|— I
๑! แกพระยาพศาลผลพานิช แลวพระบรมวงษานวงษ์แลข’าทลลฎศงฏิ•ล

พระบาทออกจุากที่เผ่า

วนทีรชกาล ๗๗๓๔ วน ๒^๒ คา บี่ฉล เอกศศ ๑๒๔๑

วนท ๑๓ มกราคม ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓]ฐ,)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ ด็วออกทางพระที่น"งวโรภาศพิมานแล’ๅ

เสดจุ (จุร5)ราชดาเนนลงต5/พานลอย บ่วะ'ทบเรอพระทนงเกงพายทพระยา

มหามนตรีจุดบ่ระจำใว้นน เสด็จบ่ระท'บท่าตะพานว"คนิเวศธรร

เรือขำราชการแห่นำตามเสด็จุพอสมควร แลวเสด็จุพระราชดำเนินขน

ในพระอุโบสถ นมำเการพระพุทธนฤมลธรรโมภาศ พระอมราต๊รำๅขิด®

5, พระอมราภิวํกขิต (อมโร อ่อน โกมลว”'ฒนะ) ภายหลังลาสิกขาร”'บรๅชฦๅ,เ^^)^),.ยูๅ

พฤฒาธิบดศรสํ"ตยานการ
 ๑๔0^

พระครูถานา เปรียญมาคอยรไ]เสด็จพร^อมกไเ แล็วเสด็จไปนมสการ

พระคนธารราษฎร์แลพระศรีมหาโพธิ พระนาคปรกต แลวเสคจพระราช

ดำเนินทอคพระเนฅรพระอารามท’วไป แล'วเสด็จมาประท'บในพระอุโบสถ

อีก ดำร’สกไ]พระอมราภิร*กขิฅตามสมควรแลำ เสด็จกลไ]ทางเดิม เรือ

พระที่น'งประทไ]ท่าตะพานลอย แลว์เสด็จขนพระที่นั๋งวโรภาศพิ

ราษฎรทูลเกลำ ๆ ถายฎีกา ๓ ฉบไ] แลำเสด็จไปประทไ]พระที่น'งเวหาก

จำรูญ ทอคพระเนตรลครทำวราชกิจวรภ*ฅร เล่นเรื่องคาวี โปรคเกลำ ๆ
ตุ^^ ๘ ,ทอดพระเนตร) ๘
เหพระบรมวงษานวงษ่แลขาทลลอองธลพระบาทไป พหมอน
จ ข จ ฤ )
ข

อย่างทกว'น, เจำพน'กงานก็จ'ดโฅ๊ะเลั้ยงตามเคย เมื่อทรงทอดพระเนตรลค

อย่นไเ โปรดเกลำ ๆ พระราชทานก็งไผ' มีธงแพรแดงแก่ทำวราชกิจ

เหมือนว*นก่อน ๆ เวลา ๗ ท'ม ดำร*สสำให้ลครเลิก แลำโปรดเกลำ ๆ

^ เบยเลยง —'เ'11 ) V.
๒1 , ...
พระราชทานเงิน แก่ทำวราชกิจวรภ'ฅร แลำ
รางว'ล ^๖

เจำนายแลขำราชการออกจากที่เผา

ว*นที่ร*ชกาล ๗๗๓๕ วน ๓^๒ คำ บีฉลู เอกศก ©๒๕๑

วินท ๑๔ มกราคม ร่ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ.๒๔๓๒)

เวลาท'มเสศ เสดจลงประทไ]พระที่น’งเวหาศจำรญ ทอดพระเนตร

ลครอำแดงปลมที่เปนกไาปนี เล่นเรื่อง ขุน(จบเรื่องฅงแต่แต่งงาน

’ แผน ’

หมื่นไวยๆ เชิญขนนางมาในการมงคล พวกตลกแต่งเบนขุนนางขี่เปลแลข

 ๑๔๘

มาตาง ๆ แลวเลยงโฅะขุนชาง!,มๅๅๅๅ')ๆ]^ จนถึงพระพํนวโาส

ออกฅคสนความ โปรคเฤลา ๆ ให้เจานาย[เลาโๅ7าชการไป''^^

แลวพระเจานฎงยาเฐฎ พระองกเจาไชยนก จมื่นสรฤทธิ จ'ดโต๊ะเลยง

เหมอนอยางทุกวน เมอเวลาทอดพระเนตรลครฎย่นโปรดเกล^า ๆ

พระราชทานกงไผมฐงแ,าแรเ^กร]^^คู-แ^เ^^^^^^เ^^^คู^คู^^^,^^^ขุ^ เบ็๋นการ

เลนลครถวายทฎดทรเ;เ,ๆ4ดรสนุคูลๆๆๅๆๆต๊ เ^-^คู.! ^ ก่ม!,สค คำร’สส'งให

ลกรเลิก แลำโปรดเกล" ๆ พระราชทานเ3น^^^''^^'^^“

I 1 ^
รางวล ๑ ^ ®®I ๏
®I® I I
I )
แกอาแดงปลืม แลวเจานายแลขาราชกๅร0คูคูจุๅคูห้เ^ๅ

วนที่รชกาล ๗๗๓๖ ว’ไเ ๔^ๆ ๒ คํๅ บฉลูเอกศก ๑!^^

๑
วนท ®๕ มกราคม ร'ตมโกสินทรศก ^0๘ (พ.ศ. เ,เ^)

เสดจออกแขกเมือง

เวลายาคํ่าแลวสมเด็จพระเจ"าอยู่ห้วเสดจออกพร-ที่เห้รก'

ณ ทองพระโรงกลาง ประทบเทนือบํลล่งก์ภายใต๊พระมหาเสๅตฉ"กร พก.

บรมวงษานุวงษ์แลขาทุลอองธุลีพระบาทเผาพรอมก"รเ'[ก^คูๅคูทุแคูก
คำแหน'งแลรพระยาศรีสิงหเทพนำเจาสุรยวงษ์เมืองนศรเชียรไๆ;เมื ชี
กราบถวายบรคมลาขํ้นไปบานเมือง แลจะ ไต๊ราา พระราชทานคำ แหนํงยศ

เปนเจาราชบุตรนไนผาทูลลอองธุลืพระบาท โปรดเกลา ๆ พระราชทาน

 0 (5!

ส้ญญาบฅรให้เจ้าราชบฅรเลื่อนเปนเจุาราชวงษ์เมืองนครเชียงใหม่

กรมมหาคไทยมอบให้พระยานนทบรี ซึ่งจะไปเปนขาหลวง ณ เมือง

นกรเชียงใหม่ นำไปถวายพระเจ"าน’องยาเธอ พระองค์เจาโสณบณฑิฅ

พระราชทานแล"วโปรดเกล"า ๆ พระราชทานส"ญญาบ"ฅรให้เจ"าสริยวงษเปน

เจาราชบฅรเมืองนครเชียงใหม่ แล"วพระราชทานเครื่องราชอิศริยาภรณ

มงกุฎสยาม ชไเที่ ๓ ชื่อม"ณฑนาภรณ์ ก"บ ( ทองคำเปน

’ ถาดหมาก -
เครื่องยศ แล"วพระราชทานพระบรมราโชวาทแก่เจ"าสริยวงษ ซึงเบน

เจ"าราชบฅรว่า เจ"าราชบฅรร์งเปนเจ"าราชวงษ์ แลเจ"าสุริยวงษ์ ซึงจะเปน

เจ"าราชบฅรน ก็น"บว่าเบนเจ"านายผ้ใหญ่ จงช่วยเจ"านครเชียงใหม่คิดอ่าน

ราชการบ"านเมืองแด่ที่เปนยติธรรมแลชอบคำยราชการ อย่าให้ทำวเพีย

กรมการแลไพร่บำนพลเมืองไค้ความเดือดร"ยิน การที่ให้ไพร่บำนพลเม

ไค้ความเดือดร"อนนไเ ไม'เปนที่ชอบใจของเราเลย เพราะว่าเมืองนคร

เชียงใหม่เปนที่พอใจของเรามาก แลำพระยาศรีสิงหเทพกราบทูลพระกรุณา

นำเจำสริยวงษ์ร์งเบนเจำราชบดรกราบถวายบำคมลาไปเมืองนครเชียงใหม่
๒
โปรดเกลำ ๆ พระราชทานเงิน— — I ก"บเสอผำตามธรรมเนียม แลำ

พระราชทานพรพอสมควร แลำเสด็จขั้น

ว*นที่ร"ชกาล ๗๗๓๗ ว"น ๕ ๆ ๒ คำ บี่ฉลเอกศก ๑๒๕๑

๑©
ว"นท ๑๖ มกราคม ร"ต นโ กสินทร ศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายํ่าค์าแลำเสด็จลงประท*บพระที่น'งเวหาศจำรญ โปรดเกลำ ๆ

ให้พระเจำน"องยาเธอหลายพระองค คือกรมหมื่นอคิศรอคมเดช กรมหมื่น

 6) ^ 0

ประจกษศผิปาคม กรมหมนสรรพสิทธิประสงค์ กรมหมนสมมฅอมรพ

กรมหมนคารงราชานุภาพ พระองค์เจุๅๅฌนานๅงษ์ พระองค์เจ’าไช

มงคล ขาราชการ คือ พระยาสๅสคิวามคิ^ เจ’าหมื่นศรีสรรค์ไษ์ เรค์หมื

ไวยวรนารถ พระครุณรกษา พระบริบูรณ,!กษากร หลวงรำบาญบจุจุาม

หลวงราชดรุณรกษ เขาไปทีพระคืน'งเวหาควำรุญ สี่งของค่างคือที่ชา

แลบานเปนตน ทจะพระราชทานพระบรมวงบานวงษ์แลชิาทลกอฎ,3ที่
เกลา ๆ ถวายสงของในการเฉลิมพระคืน'งเ,วหาควำ7ญคร^น บาญชีจำนวน

ชอผูถวายของแลของพระราชทานนน ใปรค(.กลา ๆ ให้พระเจำนค์)งยา(ฐอ

หลายพระองกเบนผูทรงจุคคามวาคา3าๅกแล'แฎย ให้พระเจำนค์]งยาI,ฐอบา,3

พระองคเขยนชอแลจานวนสงของทว"ราชทานนนบาง แคเขยนควยภ่กน

อยางจน เขยนเสรจแลว พระเจานองยาเธอ กรมหมื่นสมมตอมรพ'นธ์ทล

เกลา ๆ ถวายประทบพระราชลญจกรสาหรบพระคืน'งเวหาคจํๅรณ าฏ องค์

เปนสาคญ เ ||ลา ๕ ทุมเสศ พระเจานองยาเธอแลชาราชการออกชุๅกคื[.ห้า

วนทรชกาล ๗๗๓๘ วน ๖ เฎ คา บฉล เอก คก ๑๒,;

วนท®๘ มกราคม ร่ตนโกสินทรศก ๑0^ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายํ่าคํ่าแลว เสดจลงประทบพระที่น'งเวหาศจำรญ โปรคเกลค

ให้พระเจ’านองยาเธอ แลข’าราชการบางนายเข’าไปจ'ดสงของแลเคืย.แ^ฎห้

ถวายของแลจำนวนส์งของพระราชทาน เขียนเสร็จแล’วทลเกลำ ๆ ลกา^

ประทบพระราชล่ญจกรเหมือนเวลาวานน เวลา ๕: ท'มเสค พระเชุำนำ)งยา

เธอแลขำราชการออกจากที่เผา
 วนทีรชกาล
,
๗๙๔0 วไเ ๑^^๒
๑ (ริ:
คํ่า บี่ฉล
จุ;
เอกศก ©๒๕®
วํนท ๑๙ มกราคม ร“ตนโกสินทรศก ๑๐๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เพลาเช็า ๔ โมงเสศ พระบาทสมเด็จพระเวิาอย่ห์วเสคซออกพระที

น'งจ*กรกรีมหาปราสาทท"องพระโรงกลาง ทรงจดเทียนเครื่องนม'สการ

พระธรรมไตรโลกาจาริย์ ถวายศีล ครไเทรงศีลแล"ว ทรงประเคนอาหาร

บิณฑบาตเครื่องเกาหลา พระสงฆ์ราชาคณะ พระกร ๒๐ รป น'งโต๊ะ

ฉ'นอย่างจีนเหมือนกร\ลยงที่พระที่น'งเวหาศจำรญ ครไเพระสงฆ์ฉนเสร็จ

แลำ ถวายอนุโมทนา ถวายอดิเรกถวายพระพรลากล'บ พระยาศรีสิงหเทพ

นำหน'งสือบอกกราบบำคมทูลพระกรณา ๓ ฉบ'บ

พระยามหาเทพ
บอก พระราชวรินทร์ขำหลวงเมืองนครเชียงใหม่ฉบ'บ ©ที่๔®ลงว'น
พระศรีเสนา

ที' ๖ ธ'นํวาคม ร'ตนโกสินทรกก ® ๐๘ มีความว่า ว'นที ๑๘ พฤศจิกายน

ไค้เชิญพระบรมรูปขํ้นประดิษ^าน ณ ทื่อ'นสมควรแลฅ^งเครื่องบูชาตา

ธรรมเนียม ไค้อาราธนาพระสงฆ์ ©๐ รูปมาเจริญพระพุทธมนต์แลฉ'น

ไค้ช'กธงอารีมแผ่นดินและสลูต ๓ เวลา แลำไค้พร"อมก'นกราบถวาย

บ'งคมพระบรมรปขอพระราชทานถวายพระราชกุศล

บอกพระราชเสนา ขำหลวงเมืองอุบลราชธานีฉบ'บ©ที่๒๖

พฤศจิกายน รตนโกสินทรศก ต0๘ มีความว่า ในแขวงเมืองอบลราช

ธานีแลเมืองเขมราษฏรฝนแลำ ราษฎรทำนาไค้ผลนอยกว่าแต่ก่อน แล

ราคาเขาที'ซอขายกำเส”คละ ๒๕ ทนาน ๒ ส'คฅ่อบาท ราฎรทำนาก็น"อยลง

ไม่พอจะร'บพระราชทานคลอคบิ
 ๑เตปื

บอกพระอินทรประสิทธิศร เมืองอินทร์บรีฉบ่บ ๑ ที ๔® ล

วนที ๒๗ ธนวาคม รฅนโกสินทรศก ๑0๘ มืความว่า ไข้ทรพิ

แขวงเมองอินทรบุวีชุกชุม หมอที่มีอย่ที่โรงพยาบาลเมื

ชานาญในทางไข้ทรพิศม ขอร'บพระราชทานหมอแลพ่นธ์ผ กไข้ทรพิศ

^ I

ขนไป เพอจะ [ด้ปลูกไข้ทรพิศมบศรกรมกาวแลวา!แลผึกห่ดหมอใน

โรงพยาบาลเมืองอินทรบุวีศ'คเป [พลาเข้'ๅ โมงเสศ เสศจุชน

เพลาบาย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเด็จพระเข้าอย่ห่วเสด็จุ

พระท้น”งจกรกรีมหาปราสาท พระราชคำเนินไปทอคพระเนตรพระเมร

ทองสนามหลวง เวลาทุมเสศเสคจุกลบพระบรมม']/เๅรๅชข้ง

วนทีรชกาล ๗๗^๑ วน ๒ ๒ ด็า ^คู^๒๒

วนทิ๒อมกราคม ร่ตนโกสินทรศๆ ^,,๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เพลาเชา ๔ โมง สม!■ค็จพระบรมโอรสาธิราชเสศจุฎฎศ^จุ^^พ

เกรองนมสการ พระเจาบรมวงษ์เธอ กรมพระปวเรศววียๅสงล7

ศล กรนทรงศลจบแลว สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชพรงบ่,เ^คู.^.

บ๊ณฑบาฅเกวีองเกาเหลา พระสงษ์ราชาศ^, พระครู ๒0 รูป แลมื

เครืองพ่ณพ1ทหนประโค^*0 อรนพระสง^Vนเส,บ่หัว หัหั

อนฺโมทนาออํเรกสวา™ระพ,สๅกฐช
 ด(^.๓

วนทีรชกาล ๗๗๔๒ ว‘น ๓ ๆ ๓ คา บี่ฉล เอกกีก ๑๒๕®

วนท ๒® มกวาค)) ริ'คนโกสินทรศก ด0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชา ๔ โมง สมเคจพระบรมโอรสาธิราชเสคจออก ทรงจค

เทียนเกรองนม*สการ สมเดจพระพฌาจารย์ถวายศีล ครไเทรงศีลจบแลำ

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ทรง ประ เกน อาทารบิณฑบาต เครื่อง เกาเหลา

พระสงฆ์ราชาคณะพระกร ๒0 รป แลมีพิณพาทย์จีนประโคมด้วย กรไเ

ะ.'
พระสงฆ์ฉไแสรจแลำ ถวายยินโมทนาอดิเรก ถวายพระพรลากลํบ เสด็จ
. .
ฃนเพลาเชา ๕ เมง
,

วนทร*ชกาล ๗๗๔๓ วน ๔ ๆ ๓ กา บ๊ฉล เอกกั๊ก @๒๕๑

ว“นท ๒๒ มกราคม ร''ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

พระบาทสมเด็จพระเจทีอย่หำไม่เสดจออก

ว*ใ-เท้ร*ชกาล ๗๗๔๔ วน ๕ ๆ ๓ คา บีฉลู เอกศก ๑๒๕®

ว"นท ๒01 มกราคม ร่ตนโกสิ)เทรศก ®0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เพลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเด็จพระเจำอย่หำเสดจโดยทาง

พระทื่น”งจำรกรมหาปรโสา'ก เสดจพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรพระ

เมรท’องสนามหลวง เพลายํ่าคาเสดจกลํบ่พระบรมมหาราชวำ
 ๑ 0^

วนทรชกาล ๗๗๔๕ วน ๖ ๆ ๓ กา บฉล เอกศก ๑๒๕®

วนท ๒๔ มกราคม ร่ตนโกสนทรศก 6,0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายำคำแลวพระเจุาอยู่หวเสดจุออกพ7ะที่น่งจ้กรกรีมทา ปร

องคกลาง ทรงทอดพระเนตรเครืองฅงที!ปรคเกส๎ๅๆ ให้พระเจุ'าน'องยา

เธอ กรมหมนสรรพสาตรศุภกิจุทำ!ฅ๊ะถๅาย จุะตงในการพระเมรพระเจ

ลูกเธอ เจาพำนภาจรจำรสศรี มีพระเจานองยาเธอกรมหมื่นภธเรศธำรง

ศกด หลวงสวสคนคเรศ ขนนครเขตรเกษมศรี ประแคงจ*นทรอ’กษร

เสมยนตรา หลวงราช!ภคานุกล เอาเครองลายครามทีจุะต^ง!ฅ๊ะในการ

พระเมรุเขาไปทูลเกลา ๆ ถวาย ประท*'บทอดพระเนตรเครื่องต^งแลทรง

จดอยู่จนเวลา ๗ ทุ่ม จงเสด็จขน.

วนทรชกาล ๗๗๔๖ วน ๗ ๆ ๓ กำ บฉล เอกกๆ ๑๒๕๑

วํใ4ท ๒๕ มกราคม ร‘ตนโกเรินทรศก ๑0๘ (พ ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ ใมงเสศ พระบาทสมเด็จพระเจาอย่ห*'วเสด็จ!ดยพร

ราชยานแต่น่าพระที่น*ง์จ*กรกรีมหาปราสาท ไปทอดพระเนตรการที่พระ

เมรทา]งสนามหลวง หยดประท*บพระราชยานที่เกยหนาประตพล*'บพลาธํ'าง
1 ’ 0 1 ะ บ่’^
ใน เสดจพระราชคำเนินขนบนพระเมรทอคพระเนตรทวแล‘'ว เสด็จลง

มาประท้บที่ศาลาคด ต*งเครื่องโต๊ะขางในดานฅว*นฅก ขาราชการผาย

ทหาร ) ๘. 6=1 6. .. ,=I 6. 0
.. ใ เผาทลล อองธล พระบาทพร้อมกน พระมนตรพจุนกิจนำบ
พลเรอน ’

ในกรมมหาดไทยขนกราบบ'งคมทูล ๓ ฉบ'บ ฉบไเที่ ๑ บอกพระนิเ

 ๑๕๕

วิสุทธ ว่าได้กรๆบถวายบ"งกมลาออกจา?ๅกรงเทพ ๆ ว"นที ๒๐ ธนวาคม จน

เดออกเดนจากเมองสระบรแลว ฉบบท ๒ บอก

พระพิเรนทรเทพ ขาหลวงเมืองนครราชสีมาว่า หลวงพรหมได้เอาฅวอาย

จ'นทาษมาส่งรายผ้รทียปลไเ,บทีนกดจิหนองสะแก เอาอทียจ'น,มาถาม ให้การ

เปนส'ฅย์ซัดถึงอทียมีชื่อก'บพวกเพื่อนอีกทลายคน ไค้แด่งกรมการออก จบ

ได้ตำแด่ ซัาย

พระยามหาอำมาตย์ ซัาหลวงเมืองนครจำปาศำด ขอหีบศิลาน่าเพลิงเผาศพ

หลวงพิไชยชาญขทธ ปล'ดกรมเขนทองซัาย ขนพิภาคซักษรเสมียนตราผาย

พระราชว'งบวร ซึ่งไปทำทางสายโทรเลขบวยถึงแก่กรรม พระยานรินทร

ราชเสนีนำบอกกรมพระกระลาโหม ขนกราบบ'งคมทูล ๕ ฉซับ ฉซับ

ที่ ๑ บอกพระยาอมรินทรฦๅไชยเมืองราชบรีว่าค่านาจำนวนบี'จอซั^ศกเงิ
๕๐ ๓๒๐
■'^ รวมเก่าใหม่เงิน "^1™ ส่งเสร็จสนจำนวนแลำ ฉบ'บ ๒
^๐ ๐
บอกพระประสิทธิสงคราม เมืองกาญจนบุรีว่าได้ส่งค่านาจำนวนบีชวด

ซัมฤทธิศก เงิน ฉบ้น ๓ บอกพระยาพิซักษทวยหาญเมือง

ประทมธานีว่าได้ส่งค่านาจำนวนบีชวดเงิน ๘® ช'ง คร*งหนึ่ง

๔ ว่า พระยาพทกษทวยหาญได้ส่งเงินค่านาตราจองเงิน ๖๐ ช'ง ฉซับ

๕ บอกพระยาจรญราชโภคากร เมืองหซังสวนว่าได้ส่งค่านาจำนวนบี

จออ^ศก เ^ ©®I ๒
เงน
กนนพศก

แล็วพระยานรินทรราชเสนีนำพระอน์นคสมบ้ฅผ้ช่วยราชการเมือง

สงขลา กราบถวายซังคมลากลบออกไปบานเมือง มีพระราชดำร'สถาม

 ๑๕V^

พระอนนฅสมบฅๅาจุ2ยิฏ!ๅ'เป^ๅยพระอนไเฅสมบํฅกรามบ*งคม

ทูลพระกรุณาๅๅจุ-ฎฎ0^เคู,5^^ ประทบอย่ที่พระเมรรนเวลายาม

เสคจกลบมาประท!เพ7ะท็น'งจกรกรีอง?^กลาง 3งีสมเด็จพระเจ*ๅน“องยาเธอ

เจาพาจาตุรนฅรกึมี กรมพระจุกรพ77ทิพงษ์ พระเจ*านองยาเธอกรมหมื

อดศรอุคมเดช เอาเครองลายกรามเขา!!เก';)าย ประท*บร*บส'งแลทอด

พระเนฅรเครองด^อยูจุ!แรอา ^ ทุมเสดจุข!เ อนง[นวนที มกราคม

เปนวนบนจุบ ๕๐ วน น*บแฅ่น่าว*นที่พระเจุ*าลกเธอ พระองค์เจ

รุ^จ"^รดนสนพระชนมมา เจุาพนกงานไปจุดการทีหอน่เพทพิทยา
สวดมนฅแลทรงธรรมทอฏิๅจุารณอๅอๅ!)รร!^ชุฎมีอ^เ^^อที^^^เ^ทิ^ท
เบนฅนไป

เวลายามเสศ!ปรดเกลา ๆ [ห้พระเจุ’าลกเธอ เจุ*าพ้ายกลทีฆ่มพร

(จุระเจุาลกเธอ พระองกเจาประภาพรรณพิไลย เสดจุไปจุดเทยนเกรอง

ใ'!)3^]สการ ใ'สงฆสวคพระพทธมนก ๑๕ ร!] พรใ^สาธกลสงวร(,บ่น!]ธะ

ธา!เ) สกกมน?ใวิบนลว พร^IวิาลูกIธฏ Iา)าพายกลทดูามาา7 าารงาาป็กผา

ไตรของหลวง ๑๐ พระเจ*'าลูกเธอ พระองค์เจ'าประภาพรรณพิไลยทรง
ทอคผ*'าไตรของเจ*'าภาพ ๕ พระประสิทธิศํลคุณถวายเทศ!เาน่ณที!๕งคูอ^
หลวง พระเจ*าลูกเธอท^งสองพระองค์ถวายไตรแลเครีอง!)รก,,

วนทรชกาล ๗๗๔๗ วน® ๆ ๓ คา บฉลู เอกกก ๑๒(^0

ว'ไ!ท ๒๖ มกราคม ร"ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ ศ. ๒๔๓158)

เวลาเช*าโปรดเกล*า ๆ ให้พระเจ*'าลูกเธอ พระองค์เจ*'าประมาพรรณ.

พิไลยเสด็จออกมาเลยงพระที่หอนิเพทพิทยา เสร็จแล*วพระมหาอยู่ๅค

เทพวรารามถวายเทศนาชองเจ*าภาพกทีาเฑ์หนึ่ง มีสคโ]กรณ์ฃองหลๅ
 ๑๕!(ฑ่)

๑๐๐ ทนึง วคราชบรณะ ว'คระฆํง ๕๐ ของเจ็าภาพ เวลายาคำเสศ

^ โต๊ะ) -^
พระเจาอย่หำเสด็จออกทรงทอดพระเนตรเครอง ะ" , บนพระทนง
^ ตง^
จํกรกรีมหาปราสาทองค์กลาง เวลาท'มเสศเสด็จขนเสวย แลวกลบเสด็จ

ออกประท'ใาอย่จนเวลา ๗ ท่ม เสด็จขํ้น อนึงที่หอนิเพทพิทยา

โปรดเกลำ ๆ ให้พระเจำลกเธอ พระองค์เจที่ประภาพรรณพิไลย เสด็จ

ไปทรงจุดเครื่องนม'สการ พระสงฆ์ ๑๕ รป สวดพระพทธมนต์ มีพระอริย-

กระวีเปนประธาน สวดมนต์จบแลำ ทรงทอดผที่ไตรของหลวง ๑๐

ของเจที่ภาพ ๕ พระวิเชียรมนีถวายเทศนาก'ณฑ์หนึ่งของหลวง พระ

ลกเธอพระองค์เจที่ประภาพรรณพิไลย ถวายเครื่องบริกขาร

ว้นที่ร'ชกาล ๗๗๔๘ ว'น ๒ๆ๓ ค์า บื่ฉลุ เอกศก ๑๒๕๑

วินท ๒ต-) มกราคม ร์ตนโกสินทรศก ๑ด๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชที่ โปรดเกสที่ๆให้พระเจที่ลูกเธอ พระองค์เจที่ประภาพรรณ

พิไลย์ ออกมาเลยงพระที่หอนิเพทพิทยาเสร็จแลำพระมหาธปถวายเทศนา

ก'เาเฑ์หนึ่งของเจที่ภาพ มีสด'!]กรณ์วํดระฆํงโฆสิตาราม ๑๕๐ เปนของหลว

๑ 0๐ ของเจที่ภาพ ๕๐ พอเวลาบ่าย ๓ โมงเสศ เจที่พน'กงานจ'คต^ง

กระบวนแห'พระบุพโพ พระเรที่ลูกเธอ เจที่พ้านภาจรจำร'สศรี พระเจที่-

ลูกเธอ พระองค์เจาสม'ยวุฏเวโรดม แต่น่าหอธรรมสำเวช แลหอ

นิเพทพิทยา เสร็จแลวพอเวลาบ่าย ๔ โมงเสศ พระบาทสมเด็จพระเจุ

อย่หำเสด็จโดยพระราชยานแต่เกยน่าพระที่น่งจ'กรกรีมหาปราสาทไปปร ะท

พล'"นพลาว'ดมหาธาตุ เจ้าพน'?างานภูษามาลาเชิญถํ้าหุ้มผที่ขาวมีพระบ
9
 &เ^

[นนํนขนพระ!าชยๅ14กง พระวรวฒิโภค้?] พระอไธยเทพธน นำกระบว

แหซายขวา กระบวนน่าน^นมีธงตะขาบเดินสธงแฎๅ า/เว่างกลางนไเมีพิ

พาทยวงหนึง แลวฅ่อถึงเทวดาค่แห่สธงแถว มีแตรส่งข์กลองชนะเดิน

อกสองแถว แลวมาถึงเครื่องสงพระราชยานพระบพโพ มีค่เคียงพระราช-

ยานพระบุพโพ ๆ เราพาหญิงนภาจรจำร*'สศรี ๖ ค่คีอ หลวงอนชิฅพิท*'กษ์

หลวงอนุรกษภูเบศร์ หลวงจำนงพลภ*'กคี หลวงศรีสารธ หลวงสว’'สดิ

หลวงวิเสศธานี หลวงเสนานนท์ หลวงพลอาไศรย์ หลวงวิเสศพจ

หลวงพินยนีดิสาตร หลวงวิสฅรสาลี หลวงวิจารณ์สาลี แลำม

เครืองสูงพระราชยานพระบุพโพ พระองค์เจ*'าชายสม*'ยวฏเวโรดม มีค่

เคยงอก ๖ คูค็อ หลวงชนานุกูล หลวงนงคลกิจบรรหาร หลวงจตรงค์

โยธา หลวงอาสาสำแดง หลวงศรีราชบรษย์ หลวงวฌามาฅย์ หลวง

พิทกษ์โยธา หลวงนราเรีองเดช หลวงญาณภิรมย์ หลวงอดมจินดา หล

อมรินทรร'กษา หลวงรำษาบรรณสาร แลำฅ่อพระบพโพมามีข*'าหลวงแล

มหาดเล็กฅามพระบุพโพท"งสองพระบุพโพ แลำมาถึงธงตะขาบเดินสอง

แถว มีพิณพาทย์เดินหว่างกลาง กรนจำกระบวนเสร็จแลำเดินกระบวนแห

ออกประฅูศรืสุนทร เล็ยวกระบวนไปฅามน่าโรงทานออกประฅสนพรพิด

เลั้ยวชนไปน่าว*งสมเด็จพระเณ์าบรมวงษ์เธอ กรมสมเด็จพระบำร

เล็ยวข้นไปทางวำมทาธาฅ พอพระราชยานถึงวำเลยวเข*าประฅ ประ ท'บ

พระราชยานน่าพระเมรุ ภูษามาลาเชิญถาพระบุพโพข้นไปหนือแว

สองชไเบนพล*บพลาเสร็วิแลว พระเจาอยู่หำทรงทอดผำขาวสด*ป

พระบพโพเจ'าพาหญิงนภาจรจารสศรี ๒0 พ*บ พระราชาคณะถานานกรม

สด*ปกรณ์เสร็จแลำ สดปกรณราย ®00 เงินสลึงอีก ๑00 หนึ่ง พร

เจ'าชายสม'ยวฏเวโรดมก็เหมือนกน ส่วนเจาภาพน\เ พระบพไพเจำพ้าหญิง

 ๑๕๙

ผาไฅร ๒0 ไฅร ผ้าขาว ๕0 พบ พระบพโพพระองค์เผ้าชายสมยวุฎ5'

วโรคม ผาขาว ๕0 พไา แผ้วพระบรมวงษานวงษ์ทรงสคไ]กรณ์ฅ่อไป

เสร็จแลว ภูบามาลาเชิญพระบพโพเขไส่พระเมรยอคเกยวห้มผไขาว พระ-

ราชทานเพลิง แลวเสด็จโดยพระราชยานแฅ่พผ้บพลาวไเมทาธาฅมาประทบ

ทีพระเมรทองสนามหลวง เสด็จพระราชคำเนินขํ้นบนพระเมรพรอมควย

ขางใน ทอดพระเนตรท'วกไเแลำเสด็จกลไ)ลงมาประท*บศาลาโต๊ะ ขางใน

คานตวไฅก ประทไอ?)จนเวลายามเสศเสด็จกลไ อนึ่ง พระอำคารพระ

บพโพนไแจาพนไงานเชิญไปรไษาไว้ในพระวิหารผ้ดมหาธาฅ คอยเสด็จ

พระราชทานเพลิงพระศพ เสรจแลำจะได้เชิญพระอำการไปบรรจเจดีย์ซึ

เบี่นอนสาวรีของพระเจำลูกเธอ ในว”ดราชบพิตรพรำ)มกไ การสวดมนค์

ที่ทอนิเพทพิทยานำ โปรดเกลำๆ ให้พระเจำลูกเธอ พระองค์เจำประภา-

พรรณพ้ไลย เสด็จไปจดเทียนเครื่องนม”สการ พระสงฆ์ ๑๕ รป

พระพทธมนต์ มีพระธรรมวโรดมเปนประธานสงฆ์ สวดมนต์จบแลำ

ทรงทอดผ้าไตรของหลวง ๑ 0 ของเจำภาพ ๕ แลำพระอมรโมฬีถวาย

เทศนากำเฑ์ ของหลวง ทรงถวายไตรบริกขารตามเคย

ว'นิที่รำกาล ๗๗๔๙ วน ๓ๆ ๓ ค์า บื่ฉลุ เอกศก ๑๒๕๑

วํใ4ท ๒๘ มกราคม ร"ตนใกสินทรศก ๑0๘ ( Vศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชำโปรดเกลำ ๆ ให้พระเจำลูกเธอ พระองค์เจำประภาพรรณ.

พิไลล เสด็จออกมาทรงเลยงพระที่ทอนิเพทพิทยา เสรจแลำพระครธรรม

วิจารณ์ วำศรีสุดารามถวายเทศนากำเฆ์หนึ่งของเจำภาพ มีสดไกรณ์ขฎ

หลวง ๏ 00 หนึ่ง วำพระเชฅุพนวำมหาธาตุ ๕0 ของเจำภาพเวลาย์า

 ๑๖0

พระเจาอยู่หวเสดจุ00ฤพ7ะทีน่งจํกรกรีมหาปราสาทองค์กลาง ทรง

พระเนฅรเครองโด๊ะแ,ลเ,0รื่0รดง ประทไาอย่จน ๔ ท'มเสด็จขํ้น

วนทีรชกาล ๗๗๕0 วน ๔ๆ๓ ค์า บฉล เอกศก ®๒๕®

วนท ๒๙ มกราคม ร‘ตนโกสินทรศก ๑0๘ (ใ'^.ศ. ๒๔๓๒)

พระเจาอยู่หวหาเสด็จุ00[าเง] ทรงจ*ดเครื่องโต๊ะฑื่จุ

พระเมรอย่ขิางใน

วนทีรชกาล ๗๗๕® วน ๕ ๆ^๓ ค์ๅ บี'คู,ล เอกศก ๑๒๕®

วนท .^0 มกราคม ร’'ตนโกสินทรศก ^0๙ (พ.ศ. ๒๔0,๒)

เวลาบาย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเดจพระเจ*าอย่ห*วเสด็จุพว"วๅจ

ดำเนินโดยพระราชยานแด่เกยน่าพระที่คูงจุ’ปวดวี3ม่หาปราสาท ไปพระเ

ทองสนามหลวง หยุคพระราชยานแด่เกยน่าประดุพล'ปพดาว,ปว‘[คู

พระราชดำเนินบนพระเมรุทอดพระเนฅรพ''วแล'ป เสดจุพระราชดำเน

กล*บลงมาพระราชดำเนินรอบพระเมรุพํ้นด่าง แลวเสด็จุประท*

เครื่องโต๊ะข็างในดนินคว*นฅกดามเกย ประท*บอยู่จุนเวลาท'มเสด]สดจุดดป^

มาประท*บที่พระที่น"งจกรกรีมหาปราสาทองค์ดลาง ทรงทอดพระเนดว

เครื่องโต๊ะแลเครื่องด^อยู่จนเวลา ๒ ท่ม เสด็จขํ้น

V
 © V) 6)

วนทีรชกาล ๗๗๕๒ วไเ ๑ ^ๆ'* ๓ คํ่า บื่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

วํนท้๓๑ มกราคม ร“'ตนโกสินทรศกดง๘ (พ,ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเด็จพระเพ้อย่ห่วเสดจออกทาง

พระที่น”งจพ้รกรีมหาปราสาท ประทไ]ที่เกยน่าพระที่น”ง พระยาราชวรานุกล

นำพวกแผนที่ทูลลาที่สนามหญ็า คือหลวงสากลกิจประมวน หลวงคำณวน

คํคณานฅ์ นายมานิฅรไายา หม่อมราชวงษชื่น หม่อมราชวงษ์สว่าง หม่อม

หลวงเยอน นาย นาย รวม ๑0 นาย กราบถวายบ”งคมลา

เสม^ ผว'
ออกไปฅรวจทำแผนที่ตลอดท”วพระราชอาณาเขดร แลไเสด็จโดยพระ

ราชยานไปประทไ)ที่หอธรรมส่งเวช ทรงทอดไดรผไสลไ)แพร ๒0 ไฅร

สดไกรณ์พระศพ มีพระเจไบรมวงษเธอกรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์

พระเจไนไงยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณวโรรสเปนประธาน ทรงสดไกรณ์

เสร็จแลไ ทรงประเคนพไรองบกตราแลไ พระสงฆ์ถวายยินโมทนา

เสดจโดยพระราชํยานแต่เกยน่าหอธรรมส”งเวช กลไมาออกประตพิมาน

ไชยศรี วิเสศไชยศรี ไปพระเมรุทไงสนามหลวง ประทไพระราชยาน

แด'เกยน่าประฅพลไพลาขางโม เสดจพระราชคำเนินขึนบนพระเมรพรไม

ดไยกระบวนขไงในทอดพระเมฅรทํวแลไ พระบาทสมเดจพระเจไอย่หไ

เสดจกลไลงมาประทไที่ศาลาต^งเดรื่องโด๊ะประทไอยู่จนเวลา ๕

เสด็จกลไ
 ๑

วนทรชกาล ๗ต;(เ; ๓ วน ต/ ®^ ^“ๅ บี'นลู เอก ศก ©๒๕©

วนท ๑ กุมภาพนธ รตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบาย ๓ โมงเสศ พระบาทสมเคจุพระเจุๅฎย่หว เสคจออกพร

ทนงรกรกรมหาป7าสาทมุขฅว^ฎฎ^ ทรงทอดพระเนฅรเครื่องโต๊ะลาย

มงกรพนคราม ท!■วิ'เหมนไวยวรนารถจดดงไว้ชุะออก'!ปคงพ7ะเม7'ห็อง

สนามหลวงค7งน แลวเสดรพระราชดำเนินโดยพ7ะราชยานแด่เกยน่าพระ

ทีน'งจกรกรีมหาปราสาทพ7อมด'วยกระบวนน่าดามเสดจุ,พฏลมควร เสดจ
ไปประทบเกยทีทพว้,ขางโน ณ พระเมรุทองสนามทลวง เสดจุไปทอด

พระเนฅรจุดเครองโดะทคๅลๅดดทๆมทลเนิ^^โแ

เวลาบาย ๔ โมง เวิ'เทนกงานวิดกระบวนแห'พระบรมธาดลว้3อา

พระพุทธรูปประจุาวนของพระเจุาลูอเฐฏท^ พระองค ก"บพระบรมอ”ฎ

พระอฏเ เวิาพนกงานวิดฅํ้งกระบวนแห'แด่น่าพระที่น'ว้จุ•ปรอ^มจุ

กระบวนน่ามีธง ๙ ชาย ©ธง ๕ ชาย ๒ ธง^ ขาย ^ พิณพาทย์ไทย

๑ ธงเสือบี'ก ๑๖ ธงมังกร ๑00 ธงดะขาบ© 0*0 คู่แน่เดินเทา

๒ 0๐ ถอโคมดอกบว กลองชะนะ ๑00 จุาป็ ๑ จ่ากลอง ๑ มหรธึอ ๒

สารบ เครองสูง ๗ ชน ๖ ๕ ชน ๒0 บงแทรก ๑0; ชมสาย ฐ;- พ"ดโบก๕

บงสูรย ๕ แตรงอน ๒๐ แครฝรง ©๖ สงข ๒ พระยานมาค 5ภ คานทรง

บุษบกทองคำ เชิญพระครอบพระบรมธาตุรองพานทฎง ข*น่ เ^

ประดิษ^าน พระราชยานกงทรงพระพุทธรูปประวิำมันของพรจุ;เมั

ท*ง ๒ พระองคํ พระบรมอ'ฏเพระบาทสมเดวิพระจุอมเกมัาเมัาคูเ^^จุ-ตุ

 ๑๖๓

พระอฏฐิสมเคจพระเทพศิรินธรามาศ ทรงพระราเชนทรยาน พระอํฏเ

อีก ๓ พระโกษ ทรงเสลี่ยงกง พระกลดเครื่องฅ็น ๓ พระกลดกำมลอ ๒

I

พระแสงหว่างเครื่อง โ กระบวนหล"งมีธง ๓ ชาย ๔ ธงม"งกร ๕0

หลง ๔ -’

ธงตะขาบ ๕๐ คู่แห'เดินเท'า ๑๐0 ถือโคมดอกบำ เครื่องสูง ๗ ช'แ ๔

๕ ชไเ ® ว บ"งแทรก ๘ พิณพาทย์จีนสำหร"บ ๑ เจำพน'กงานจ่ดกระบวน

แห่เสรจแลำ เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ สมเดจพระเฑ้อยู่หำเสดจออกทาง

พระที่น'งทรงธรรม เสดจพระราชดำเนินไปประท"บ ณ มุขพระเมรด็าน

ฅว"นออกแลำ โปรดเกลำ ๆ ไห้เดินกระบวนแห'แต่พระบรมมหาราชวำ

ออกประฅูพิมานไชยศรี วิเศษไชยศรี เลี่ยวบ่อมเผดจด'ษกรไปถนนส

ไชย เขำประตูพระเมรุดำนฅะว"นออก แลำเชิญบษบกพระบรมธาฅขน

เกรื่นประดิษฐานบนชไเแว่นพาทองคำ ๓ ชไเ หำเยฉ'ฅรกำมลอ ๕ ชไเไน

พระเมร พระพทธรูปฉลองพระองค์ ๒ พระองค์น*น เจำพนำงานเชิญยก

มาคอยอย่ก่อน คร*นพระบรมธาตขนฅงทีแลำจึ่งเชิญขั้นประดิ

ถานบำรของพระเจำลูกเธอ เจำพ้านภาจร อยู่มุขฅว'นออก ของพระเจำ

ลกเธอ พระองค์เจำสมย อยู่มขดำนฅว'นฅก พระพุทธรูปประจำว'นเชิ

ขั้นสถิฅย์ไนปราสาทที่ฐานคูหาอยู่องค์ละดำน เหมือนพระพุทธรปฉลอง

พระองค์พระบรมอ"ฏฐิพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจำอยู่หำแลพระอ'ฏฐิ

กรมสมเดจพระเทพศิรินธรามาฅย์น^น เชิญขั้นสถิตย์บนช*นแว่

บษบกที่พระที่น'งทรงธรรม ต่อมุขพระเมรุดำนใต้ พระอ'ฏฐิพระเจำราช-

วรวงษเธอ กรมหมื่นภูมินทร์ภำดี แลพระเจำลกเธอ พระองค์เจุำ

ประไพพรรณพิลาศ พระอรรคชายาเธอ พระองคเจาเสาวภาคนารีรํต่น

 0 ^ (5!

เชญขนสถฅยเหนอโต๊ะหมู่ขา^ชนแๅ'4พ้าในพระที่นํงทรงธรรมด^านตวํนตก

ธนง วลาทเจาพนกงานเชิญพระพทธ7ปประจำวํนพระเจิาลกเธอ เจำพ

นภาจรจารสศร ขนจากพระราชยๅน(ๅงน้น ยอคมงกฎพระพทธรปหๅยเป

พระราชโกษานำความฤรๅธ)ธเง^ร).^พระกรณาว่านายจํอย ปล่ดเวรเบึนผ้

ประคองพระพุทธรูปมๅ มีพระบรมราชโองการโห้ดำร*สสํงเห้ลงพระร

อาญานายจอย ปลดเวรภูษามาลๅ ๓ 0 ท แลวพระราชโกษาไปคนํเหาเด้

ทพระกรพระพุทธรูป จึงนำความขํ้นกราบบ*งกมทลพระกรณ,าทรงทราษ

แลวคารสวาควรลงพระราชฎาญๅ'เดํณารๅแลำเสดจขึนขำง

ใน เวลา ๙ ทุมเสศเสดจออกทางพระทนํงทรงธรรม ไปประท*บ ณ มช

พระเมรุคานฅว*นออก เจาพนกงานนำพระสงฆ์ราชากณะ ๒ 0 รป ซึ่ง

สดปกรเแทหอธรรมสงเวชนน มพระเจาบรมวงษเธอ กรมพระปวเรศ'

วรยาลงกรณเปนประธานสงร)ชนนงบอามอาอบ แลวทรงจดเทยนเศรือง

มนสการพระเจาบรมวงษเธอกรมพระธ)ว)^รออ-อีอ ทรงศีลแลำ พระ-

โพธวงษาจารยถวายชดตานาน ?เระสงฆสวดพระพทธมนฎลํต๊อธเริอ )^|

ดุ 5^

เสดจทรงจุดเทียนเครี่องนม*สการทองทิศ ณ มุช ดว*นํอฎ( แลำเสอจุฎอบ

เหนือ I
มาประทบพระราชบำลำดํมุขตวนออก ทรงสคบพระสงฆ์สวดพระพฺบฐ.

มนตจบแลว พระเจาบรมวงษเธอ อวมพระปวเรศถวายอดเรฎสวาแธ)ฐ0/.

พรลา แลรเฟิภจ^'เบ่รพระพนงทรงธรรมทรงจดเทยนเดรื่อ^ธเทิสอ-)^

เจำพนกงานนำพระสงฆ์วดพระนามบ"ญญำเ ๑๙ รป พระกิฅต๊สารมนํ ๑

’คูเ อนดิบ ขนนืงที่ฅามลำคบแลำ ทรงทอดผำไตร,

 ๑๖

ผาขาวพบ■๑๕ สคํ!]กรณ์พระบรมอ่ฏเพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา

เจาอยหว แลำทรงทอดผาไฅร ๓ ผ^าขาวพ*บ ๑๕ พระอริยมุนี ๑

ปลด ๑
พ ^ ชิ/
6 ชิ/ อ*นด*บ ๑๕ ว*ดเทพศิรินธราวาสสดไ]กรณ์พระอ*ฏ1กรม
ครู ๑ ^

สมเคจพระเทพศิรินธรามาตย์ แล"วทรงทอดผไไตร ๒ ผ็าขาวพ*บ ๑ ๐

พระปรากรมมุนี ๑ พระปล*ค ๑ พระอ*นค*บ ๑๐ ว*คราชโอรสาราม

สด*ปกรณ์พระอ*ฏ^พระเข์าราชวรวงษ์เธอกรมหมื่นภมินทรภกดี แล"ว

ทอดผ"าไฅร๒ ผ"าขาวณ์บ©๐ พระปล*ค® พระครส*งวรวรกิจ® อ*นค*บ®๐

ว*คราชบพิธสด*ปกรณ์ พระอ*ฏเพระเจ"าลกเธอ พระองค์เจ"าประไพ-

พรรณพิลาศ แล"วทรงทอคผ"าไตร๒ ผ"าขาวพ*ป ©๐ พระ บ่^^®I

สมุห ®-'

อ*นคบ ๑ ๐ ว*คราชบพิธสด*ปกรณ์ พระอ’ฏเพระอรรคชายาเธอ พระองค์

เจ"าเสาวภาคนารีร*ฅนี เสรจแล"วเสดจขํ้นข"างใน

เวลา ๒ ยามเสศ . เสดจพระราชดำเนินทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะลาย

ครามแลเครื่องที่ชาต่าง ๆ แลเครื่องแก"วเจียรไน ที่พระบรมวงษานวงษ์

แลข*าราชการจ*ดแต่งตVIว้โนศาลาจตุรมุขศาลาคู่แลในคดในปรำริม?าาแพง

พระเมรท’วไป พระบาทสมเคจพระเจ"าอยู่ห์วทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะแล

ทรงจ*คโต๊ะอย่จนเวลาสามยามเศษ เสดจกล*บสู่พระบรมมหาราชว*ง

คืนว*นนี มีการเล่น ทนงไทย ๔ โรง คอกไม้เพลิงพ่มพเนียงแลพล

กระถางตามธรรมเนียม ไม่ไค้เสดจออกพลบพลา
 ๑ไ3^

วนทรชกาล ๗๗๕๔ วน ๑ ๆ^ ๓ คํ่า บฉล เอก^กก ๑๒๕๑

วนท ๒ กุมภาพนธ ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒}

เวลาเชา ๔ โมงเสศ พระบาทสมเคจพระเจาอย่หวเสกชุ โกยพระ-

ราชยานแกนาพระทนงจุเๅกเๅกรู^'!/เาปราสาท ออกชุากพระบรมมทารๅชๅง

ประทบทเกยพลบพลๅขๅงโก!, เสกชุพระราชกำเนินขน แล"วเสกชุออก

พระเมรุกานกวนกก ทรงจุกเทยนเกรองนมสเๅๅก แลวกวายอๅบๅรบิ^รๅบๅก

พระสงฆ ๒๐ รูปทมาเชุริญพระพุทธมนกว แลวเสกชุพระราชกำเ

เต
ด 2^

จุดเทียนเครืองน!^สการทองทิศ ตวํนออก แลว)'เสดจกลบมาประท\|

เหนือ

ทีพระราชบลลงก์ พอพระสงฆ์รบพระราชทานฉวแลๅ ทรงประเกน

เกรองโทยธรรม เสรจแลวพระสงฆถวายอคิเ7กก'าๅ^-),'^ฐ^‘1^-5'^ๅ พระบาท

สมเคจพระเจาอยู่หำเสดจกลบมาประทบที่พ7ะที่น”งทรงธรรม ทรงจุดเที

เครื่องนมสการพระบรมอฏิเพระอฏแสรจุแลำ ทรงทอดผาไตรสทิปลร^"

พระบรมอฏเพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจุาอยู่ห์ทิ ไตรเปลา ผ
พบ ๑๕ พระพรหมมุนี ๑ พระวินโ)ธร ๑ พระทินโ)ธรรม ดู อนทิ

ราชประคิษ^ ๑ วดบวรนิเวศ ๕ รวม ๑๘ รูป แลำทรงทอดผาไตรเปลา

๓ ผาขาวพบ ©๕ สดบปกรณ์พระอฏเกรมสมเคจพระเทพทิทินธรรมๅตฐ

พระสมุทมุนี ๑ พระครูกำยาณคุณ ๑ พระมหาธรรมโฆสิโต ดู พระทิน

©๕ วดเพพศรนธราวาส รวม ๑๘ รูป 1’1'สวพรพอดผาไตรเปลา เฏ

 ๑๖(ต่)

ปลํด
ผาขาวพํบ ® 0 พร ®
I พระอนคํบ ว*ดราชโอรส รวม®๒รป
[บฏกา ©^

สดบปกรณ์พระอ*ฏฐิพระเจาราชวรวงษเธอ กรมหมื่นภมินทรภกคี แลว

ทรงทอดณ์าไฅรเปล่า ๒ ผ*าขาวพ*บ ๑0 พระมหาคิริท'ดโฅ ๑ พระใบกาฎี ©

พระอ*นค*บ ส ๐ รวม ๑๒ รป ว*คราชบพิธสด*บปกรณ์พระอ*ฏเพระเจา

ลูกเธอ พระองค์เจ*าประไพพรรณพิลาศ แล*วทรงทอดผ*าไตร สด*บปกรณ

พระอ*ฏฐิ พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ*าเสาวภาคนารีร*ฅน์ ไทรเปล่า ๒

มหาแสง ®
ผาขาวพบ ๑๐ พร ] อ*นด*บ ©๐ ว*คราชบพิธ®๒ รูป
วินโ)ธรรม ๑

เวลาบ่ายโมงเสศเสดจขํ้น ส่วนเจ*าภาพนไเ สค*บปกรณ์ พระบรมอ”ฏ

^ ะ.,^ ศรีวิสุทธิวงษ์ ๑ )
พระบาทสมเคจพระจอมเกลาเจาอยู่เหว พระ ’^ ^ อน คไ]

ว*คพระนามบ*ญญํฅิ ๑๐ ไทรเปล่า ๒ ผ*าขาวพ*บ ๑0 รวม ๑๒ รป สค*บ

ปกรณ์พระอ*ฏิเ กรมสมเคจพระเทพคิรินธรามาฅย์ ไทรเปล่า ๒ ผ*าขาว

^ ครฺสถิฅธรรมสโมธาร ® ) เทพคิรินทร์ ๕
พบ® 0 พระ ^ อนคบวด ,
ปลดสารท ๑ ’ ประทมวน ๕

รวม ©๒ รป แล*วสด*บปกรณ์พระอ*ฏเ พระเจ*าราชวรวงษเธอกรมหมื่น

ภมินทรภ*กคี ไทรเปล่า ๒ ผโขาวพ*บ ๑๐ พระ ^ I อ*บ่ค*บ่ ๑๐

ข่ สมห ๑ '

ว*ดราชโอรส รวม ๑๒ รูป แล*วสด*บ่ปกรณ์พระอ*ฏเพระอรรคชายาเธอ

๘V) 1*
^ ^ มVIากอน®า
พร ะองค์เจาเสาวภาคนารรฅม [ฅรเปลา๒ ผาขาวพบ® 0 พระ โ
วนยธร ๑
 ®\5ด่

^ฯ,^ฯ.- ราชบพิธ ๕)
อนคบวค ^ ®0 รวม®๒ รป แลวสคไ]ปกรณ์พระอฏิ1
เทพศรนทร ๕ ^ ขํ

พระเจาลูกเธอ พระองคเจาประ!พพร7ณพิลาศ ไฅรเปล่า ๒ ผไขาวพไเ® 0

มทาสก ®
า-แณ์-. ^ อนคบวดเทพศิริน ๑0 รวม ๑๒ รป เวลาบ่า
วน ย ธร ๑-' ข

โมงเสศ เสคจออกทีศาลาขางพระทีนํ่งทรงธรรม ด๎านศว'นออกเปนศ

ทปร^ชุมกอมมิตฅฅรวจฅดสินรางวลเครองโต๊ะ ประท'ไ)อย่จนเวลาบ่า

๔ โมงเสศเสดจฃึน เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ เสดจออกพล'บ่พลาทอดพระเนตร

ญวนหกไม้ลอย แลไทรงโปรยผลกไเปพฤกษ์พระราชทานพระบรมวงษา-

นุวงษ์ขาราชการผายน่า แลไเสดจพระราชดำเนินขนพระราชทานพระบรม

วงษานุวงษ์ขไทลลอองธุลีพระบาทผายโน สั้นเงินสลึง ๑ ช'งเพอง ๑

เหรียญทองคำเพอง ๔๐๐ เหรียญ ศนิโเลปพฤกษ์ ๔ ศไ' ๆ ละช'ง

0 นายกวด
แ) เยแง่ VI ] ^ ,
เสคจออกทอคพระเนฅรราทวน ( ราถวาย ๑ ค พระราชทาน
จาจฅรนกล^ ข่

เงินคู่ละ ๓ ตำลึง เวลาทุ่มเสศทรงจดคอกไม้เพลิงทอดพระเนฅรร

ม'งกรไฟ ประท'บ่อยู่จนเวลา ๒ ทุ่มเสศ เสคจชนจากพล'บ่พลา เวลาจวน

ยาม โปรดเกลไๆ ไVIฅไกระบวนแห'พระบรมธาฅ พระบรมอ'พระอ'ฏิชิ

เปนกระบวนโคมไฟ เดินกระบวน แด่ประตูพระเมรดไนศว'นิ ออกเขไล่

พระบรมมหาราชวไดามทาง เดิมที่แห่มา แด่ พระพุทธรป ประ จำว'นิข

พระเจไลกเธอทง ๒ พระองคนไ. เชิญขึนตํ้งบนโต๊ะหม่ไนพระที่น'ง

ทรงธรรมคไนศวไตก ซึงฅไพระอ'ฏเท^งสามอยู่แด่ก่อน พระพทธรป

ฉลองพระองค์เชิญไปไว้วไราชบพิธ เวลายามเสศเสดจลงที่ศาลาประชม
 0

พรอมคายกอมมิฅฅี ประท์บอย่จนเวลา ๗ ท'มเสศ เสดจขนกลบพระบรม-

มหาราชว'ง

ว'นที่ร'ชกาล ๗๗๕๕ ว'น ๒'^ๆ^ ๓ กา บี'ฉลู เอกศก ๑๒๕®

วินท ๓ กมภาพํนธ์ ร่ตนโกสินทรศก ส0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๒ โมงเสศ พระบาทสมเดจพระเจาอย่หำเสดจโคยพระ

ราชยานแต่เกยน่าพระที่น'งจํกรกรีมหาปราสาท ออกจากพระบรมมหาราชว่ง

ประท'บพระราชยานที่เกยพล'บพลาขน่งในแลำเสดจ พระ ราช คำ เนิน ไปประ

ท'บที่ศาลาคดที่ฅ*งโต๊ะหลวง เวลาบ่าย ๓ โมงเสศเสดจพระราชดำเ

ทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะพรำมคำยกอมมิดตีผ้ฅ'ดสินรางว'ล อนึ่ง กอมมิ

ตีที่ตรวจดำสินรางวำเครื่องโต๊ะนน ทรงพระกรุณาโปรดเกลำ ๆ ให้ตีพ

ชึ่อผ้ที่ต^งโต๊ะท"งสน แจกก'นคนละฉบ'บ ให้เลือก ๑๓ เปนกอมมิตฅีฅำ

รางวำโต๊ะจีน ภายหลำทรงพระกรุณาโปรดเกลำ ๆ ให้ต*งกอมมิตตีตรว

เครื่องที่ไม่ใช่เครื่องจีนคำยอีก ๑๕ แลกอมมิฅตีตรวจแตกรำวอีก ๔

ที่ตรวจน*นคือ ตรวจว่าลืงใคดีไม่ดี ถำดีผูกผำ ทำขว'ญให้แลำจ

เหลอง’

ตำสินรางวำภายหลำ รางว่ลนนมี ๒ อย่าง คือรางวำวิเสศ ๑ รางว

สาม'ญ ๑ รางวำวิเสศนำมี ๕ ชำ ชำที ๑ คือ มีชินทีดีผูกผำแดงมา

กว่าทกทกโต๊ะ ของพระ1าชทานรางวํลนไแปนเครื่องชดครามลายอำษ
๒
พระนามบริบรณ์ทฬุอ รางวลที ๔! ตลอดมาก็นบชินคีมากนำยโดยล
 ๑

รางวลลคลงมๅฤๅ‘เ^ รางวลสามญไค้ท็วไปแก่ผ้ที่ค^งโค๊ะทกคน แ

สนเปนท ๑ จนถงท ๕ คามของคเลว รางวลที ๑ พระราชทานที่ชารป

หลวงเกรองโล ท ๒ เกรองจุ!บ ที ^ ถๅยสี ท ถวยทรงกระจุาค ที ๕

ถวยชาญวน อนงนามกอมมิคคทงสามทวฦน'น กือกอมมิกทีก7วจุ!ก๊ะจุ

พวก ๑ กอมมคคครวจุ!ฅ๊ะทีไม่!ช'!ที-จุน ๑ กอมมิคคีครวจุแคกรที

1.ปนสามพวกควยกน กอมมคคก7วจ!ทีะจุน กอ ๑ พระเจุาราชวรวงษเธอ

กรมขุนเจรญผลภูลสวสฤ เ^ พระเจานองยาเธอ กรมหมื่นอคิกรอคมเคช^

๓ กรมหมนภูธเรกธารงกกก (5- พระวรวงษเธอพระองค์เจทีปรีคา'”

๕ หมอมเจาภาณุมาก 1’นพระเจาบรมวงษเธอกรมพระพิทีกษเทเวก

๖ หม่อมเจทีขาว^ ไนพระเจทีบรมวงษเธอ กรมพระเทเวกว"ชรีนทรี

๗ เจาพระยาภานุวงษมหา!กษาธบก ^ พระยาภาสกรวงษ'^ ที่เกษครา

ธบค ๙ พระยาวุฒการบก ๑ 0 พระยาสวสกวามก^^ ๑ 0 พระบรบรแเ,

โกษากร ๑๒ พระวิสุทธิสมาจารย์ราชาคณะภคินี-4ารถ ๑๓ พระครอภร

สงฆกจจานุกรวคมหาธาตุ ธๅม ๑๓ กอมมิฅคีตรๅจโค๊ะที่บเช่‘[คิ

คือ ๑ สมเคจพระIจานองยาเธอ เจาพ้าจาตุรนต์รศที่กรมพ7ะจรรพรรคิ

พงษ์^ ๒ สมเดจกรมพระภาณุพ”นธุวงษๅรเตช ๓ พระเจานรงยาเธอ

๑. VIระเจ็าบรมวงศเธอชํ้น ๓ กรมขนเจริญผลพนสว"สด

๒. พระเจ^าบรมวงศเธอ กรมหลวงอดิศรอ ดมเดช

๓. พระนามเดิม หม่อมเจ*าปริดา ปราโมช

๔. หม่อมเจ*าภาณมาศ กญชร

๔. พระวรวงศเธอ พระองค์เจ*าว"ชรวงศ์

๖. เจ'าพระยาภาณุวงศ์มหาโกศาธิบดิ (ท*'วม บนนาค)

ฟ่. เจ''าพระยาภาสกรวงศ (พร บนนาค)

๘. พระยาสว"สดิวามดิฐ (พก โชติกะสว"สด) ภายหล"งเบนพระยาโชลูครูาชเศ

๘. สมเด็จพระเจ'าบรมวงศเธอ เจ''าVภจาตุรนค์ร"ศม่ กรมพระจ"กรพรูรูติาางศ์

 ๑ต่)๑

กรมหมืนนเรศร์วรฤทธื้'’ ๔ กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช ๕ กรมหมื่นภูธเ

ธำรงศกค ๖ กรมหมื่นสรรพสาฅรศภกิจ'*' ๗ กรมหมื่นสรรพสิทธิประสง

๘ กรมหลวงเทววงษ์วโรประการ ๙ กรมหมื่นนราธิปประพไเธ์พงษ์
ชิ 0 กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ ๑ ๑ เจ"าพ้ากรมขนนริศรานุว ว ‘ฅิ

๑๒ พระวรวงษ์เธอพระองค์เจ"าปฤษฎางค์ ๑๓ เจ"าพระยาภานวงษ์มหา
โกษาธิคี ๑๔ พระยาภาสกรวงษ์ที่เกษตราธิบดี ©๕ เจ"าหมื่นสรรพเพธ

ภ'กดี รวม ๑๕ กอมมิฅฅีตรวจแตกร"าวคือ ๑ พระเจ"าน"องยาเธอ กรมหมื่น

ศิริธ'ชส'ง์กาศ'^ ๒ พระองค์เจ"าไชยานชิต'’ ๓ กรมหมื่นนราธิปประพ'นธพงษ

๔ กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ รวม ๔ องค์ นไแรียงไปตามลำด'บที่ต

ที่ศาลากดตว'นออกเฉียงใต้ โต๊ะลายครามผ้กชีเครื่องผสม ของสมเดจ

พระเจ"าน"องยาเธอ เจ"าพ้าจาฅรนค์ร'ศมีกรมพระจ'กรพรรคพงษ์ ๑ โต๊ะ

ลายครามอีแปะเครื่องกิมฅึ๋งหนึ่ง โต๊ะลายครามอีแปะเครื่องผสม® รวม

โต๊ะของสมเดจพระเจ"าน"องยาเธอ เจ"าพาภาณุร'งษีสว่างวงษ์ กรมพ
ภาณพ'นธวงษ์วรเดช รวมศาลาคดเดียวก'น ศาลาจตุรมุขค"านฅว'นออก

เฉียงใต้ โต๊ะลายครามหงษพดตาลเครื่องผสม ๒ โต๊ะของพระเจ"าน"อง

ยาเธอ กรมหมื่นอคิศรอดมเดช ๑ หม่อมเจ"าอนุชาติศุขสว'สด ๑ ที่ปรำ
มมกำแพงด"านฅว'นออกเฉียงใต้ โต๊ะพั้นขาวเครื่องผสมของพระเจ"าราช
วงศ์เธอกรมขนเจริญผลภูลสว”สต ® โต๊ะของพระเจ"าบวรวงษ์เธอกรมหมื
พิศาลบวรศ*กด'''’ ๑ โต๊ะของพระยาพิศาลผลพานิช ๑ เปนเครื่องโต๊

๑, พระเจ็าบรมวงศ เธอ กรมพระนเรศวรฤมธิ

๒. พระเจ็าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ

๓. VIระเจ*าบรมวงศเจ'ศ กรมหลวงสรรพสทธบ่ระสงค

๔. สมเด็จพระเจ*าบรมวงศ์เธอ เจ*าพากรมพระยานริศรานุว"ดฅิวงศ์

๕. พระเจ*าบรมวงศ์เธอ กรมขุนศรธชส"งศาศ

๖. VIระเจ*าบรมวาศเจ'ย กรมหมนพงศาดศรมหบ่

ฟ่. พราเจ*าราชวราาศ์เจ^อช"^ ^ กรมหมนพิศาลบวรศ'กดิ ต*นราชตระกูล วรร่ฅน์

 ๑๓) เดุป็

ขาวเกรองผสม!,จ/เมฎ!41านท^^ โฎ๊^ แลวถึงโต๊ะเกรองพืนขาวกิมฅึง

/^ระนานาพธภๅษ 0 โต๊ะเซียนสีผสมของหลวงบริบาลบรีรมย์ ๑
เซยฺนสผสมขฎง!*17ะวรวงษเ.ฐฎ!.4ระองก์เจาปรีดา ๑ โต๊ะเซียนสีฅํวหน
เกรองผสมของหมฎมงๅชุ'เ^ ^ สุคปรำริมกำแพงค*านฅว'นออกเฉียง
ใฅถงประฅูฅวนออ!ๅอ่ริ4 ศาลาคู่ดานฅว*นออกข*างขวาโต๊ะเขียว!ข่กาเกรื่อง
ผสมของพระอรูอุมยลงรู!ฎิจุจุๅ!4๑ ขางซายโต๊ะเครื่องปรผสมของพร
วสุทธิสมาจาริย์ ส ปรำริมกำแพงค*านฅว*นออกเฉียงเหนือ โฅ๊ะ
เกรองผสมของพระสิทธิ!ชุยนขี 0 โต๊ะเซียนสีเครื่องผสมของพระเจำร
เธอกรมขุนเจริญผล ๑ โต๊ะเซียนลายครามกิมต๊ง ๑ เครื่องผสม ๑ รวม
โต๊ะของหม่อมเจำขาว ในพระเจำบรมวงษเธอกรมทระเทรูศเ 0 ]
เซยนลายครามเฤๅ'องผสมของพระยๅๅญฦๅรุ•บ^ ๑ โฅ๊ะเซียนลายคราม
เกรองผสม ของหลวงโยธาบริบาล ๑ โต๊ะเซียนลายกรามเครื่องผสมขอ
รารง ส โฅะเซยนลายกรามเครืองผสมของทรูะมทๅฎ'!4 0 โต๊ะเซียนลๅย
ครามเครื่องผสมของหลวงพ้ท้ธมณทษ์จุๅรษ์ 0 โฅะพนแดงเครื่องผสม
ของพระเๆำน*องยาเธอ กรมหลวงเทววงษ์วโรประฦๅร 0 สุดมมปรำริม
กำแพงคำนตว*^นออกเฉียงเหนือ ที่ปรำมุมพระเมรุคำนดวนออกเฉยงเทนือ
โต๊ะเครื่องดุกกระฅาศิลาของพระยาสุดารดนราชประยูร 0 โต๊ะเครื่องลาม
ครามจบช่ายของพระยาโยธาเขื่อนข*น,ธ์'^ ๑ โต๊ะเครื่องพนเขียวอ่อน
ดอก!ม้เครื่องกิมฅึ๋งของพระภิรมย์ภกดี ๑ โต๊ะลายครามม*งก
เครื่องผสมของพระครูบริหารอน*มพรฅ ๑ โต๊ะพํ้นแดงเครื่องกิมดึ๋งของ
หลวงราชกรุณร'กษ์ ๑ ปรำเดียวก*น, รวม ๕ โต๊ะ ที่ปรำริมกำแพงต๊

๑ หลวงโยธาบริบาล (อยู่) ปล'ดทลฉลองซ้ายกรมพระสร‘สวดกลาง

๒ พระยาโยธาเขือนขํนธ์ (โต)
 ๑๓)๓

นนโฅ๊ ะเครืองสํงกโลกผสมของหลวงภํทรผลภํกดี ๑ โต๊ะเครื่องส"งคโล

กิมฅึงของเจาหมื่นศรีสรรํกษ์ ๑ โต๊ะเครื่องส"งคโลกผสมของพระเจริญราช-

ธน โต๊ะพืนเขียวไข่กาเครื่องกิมฅึงของจีนเหลียง ๑ โต๊ะสิงโตลายค

เหลียมเครองผสม ๑ โต๊ะสิงโตลายครามกลมเครื่องผสม ๑ รวม ๒ โต๊ะ

ของหม่อมสภาพในพระเจ"าน"องยาเธอ กรมหมื่นนเรศร์วรฤทธ โต๊ะสิงโต

ลายครามเครื่องกิมฅึ๋งของหลวงกำจ"ดโสณฑ์ทจริต ๑ โต๊ะสิงโตลายคราม

เครืองกิมตึงของนายเจิมศรีสรร"กษ์ ๑ โต๊ะสิงโตลายครามเครื่องผสมของจีน

เผือก ๑ โต๊ะสี่ฤดลายครามเครื่องผสมของพระพรหมบริร"กษ์ ๑ สุดปรำริม

กำแพงดำนเหนือค”นที่ศาลาคู่ดำนเหนือขางขวาโต๊ะลายครามชะนีตามกวาง

เปนเครื่องกิมฅึ๋งของหม่อมเจำอล"งการในสมเดจพระเจำบรมวงษเธอ กรม

สมเคจพระบำราบปรบกษ์ ๑ ขำงซำยโต๊ะลายครามแผนที่เครื่องผสมขอ

พระยาภาสกรวงษ์ที่เกษตราธิบดี ๑ โต๊ะลายกรามเขาไม้เครื่องผสมของพระ

ครูส"งฆวิสุทธิคุณ ® รวมศาลาเดียวก"น ที่ศาลาจตรมขดำนฅว"นออกเฉียง

เหนือ โต๊ะเครื่องแก"วเจียรไนหนามขนนของเจำพระยาภานวงษมหาโกษา-

ธิบดี ๏ ศาลาคดตรงก"นขำมโต๊ะเครื่องแกำเจียรไนเกสรของพระประเสริฏี-

วานืช ๏ โต๊ะเครื่องแกวเจียรไนหนามขนนของพระบำรุงราชากร ๑ โต

เครื่องแกวเจียรไนหนามขนนต^งบนมำหมู่ของพระเจานำางยาเธอ กรมหมื่น

สิริธ"ชส"งกาศ๑ โต๊ะเครื่องแกำฝรำแลขวดชองบริโภคต่างๆ ของทำนผ้หญิ

เปลี่ยน ๑ โต๊ะเครื่องแกำเจียรไนหนามขนุนของพระเจำบรมวงษเธอ

พระองค์เจำนไเทว'น ® รวม ๕ โต๊ะทีตำศาลาเดียวกน ที่ปรำริมกำแพง

ต่อประฅคำนเหนือ เครื่องโต๊ะยาต่าง ๆ ของพระเจำนำ]งยาเธอ กรมหลวง

พิชิตปรีชากร ส โต๊ะลายครามต่วนยีเครืองกิมตึงของพระยาสว"สคิๅามด

® โต๊ะลายครามฅวนยีเครืองผสมของพระอาจาริยจิณวงส์สมาธิว'ฅร ® โ
 ๑(?5)๔

ลายครามฅวนยเค^องผสมของหม่อมเจุานิสๅ-5-7^11นพระราชวงษ์เธอ ก

หมนอดุลยลกษณสมบฅ ๑ โต๊ะม"งกร ๔ เล็บ เครื่องผสมของพระยาโชฏึก

ราชเศรษฐ ๑ โต๊ะมงกร ๔ เล็บเครื่องผสมของพระยาศรีสิงหเทพ ๑

โตะฅวหนงสอเลกเครืองผสมดูฎรทรุ-^เ^จุช)'า^ษ์เ^ฐฎ.,^^^เ^จุ”'ดุ^■[^

เรองศร ๑ โฅะหนงสอดาเครองทิมอึง ของพระเจานองยาเธอ กรมหมื่น

ภูธเรศธำรงศกด ๑ โต๊ะหน"งสือเล็กลายกรามเครื่องกิมฅึ๋ง ของพ

บรณโกษากร ๑ โต๊ะเขียนลายครามเครืองผสมของพระเจอึบวรๅงบเธอ

กรมหมืนสถิตย์ธำรงสๅสด ๑ สุคปรำริมกำแพงดอึนตว่นตกเฉียงเหน

นนมาโต๊ะบวลายครามเครื่องที่ชารุเ0งหม่ฎมเจุอึมๅ^มเมทรุ.^จ

เธอกรมพระพิทกษเทเวศร ๑ โต๊ะพนแดงลายทองเครื่องผสม ๑ โต๊ะลา

ครามบวเครองผสม ๑ โตะ .มผงลายศรามเครองผสม ฐ, รุวม โฅะของ

พระดรุณรกษา โตะลายครามหวเครองผสมของหม่อมเจอึปาน]นทร5

เจอึราชวรวงษ์เธอกรมหมื่นภูม่นทรุภๅาอึ ก'บพระสถลนื^ยาถิบาส ฐ, เ^

ติดบนเครื่องผสมของพระเจอึนอึ)งยาเธอ กรมหมื่นปรุะจอึษ์คิสปๅดม ^

โตะดุกกร'1'ตาศลาขาวเปนมาหมูข0งหมอมเจุาเพม[นทรุ^|^จุ')รุ')จุ^จุ^จ

กรมหมนภูมินทรภ่กคี ๑ โต๊ะเครื่องไม้รุ่]มต่าง ๆ ของหลวงราชถิจุเก

๑ สุคปรำริมกำแพงคอึนฅวนตกประตูค'อึ ที่ปรำมุมพระเมรุคอึนควนดก
เฉียงเหนือ โต๊ะลายครามเครื่องจ'บช่ายของนายเริด ๑ โต๊ะลายคราม

๔ เลบเครื่องผสมของหม่อมราชวงษ์พระครวิเศบศิลค เแ ฐ, โต๊ะลายด รุ')ม

สิงโต เครื่องกิมตึ๋ง ของหม่อม เรอึจน ทร์ในพ ระเจอึไอย กาเธอกรุ มทมื่มด^.

สุเทพ ๏ โต๊ะลายครามทิมฅึ๋งข องหลวงอุดรภณที่พานิช ฐ, โต๊ะสอึค

ทบครามเครื่องจิบช่ายของหลวงธรรมสาตร ® โต๊ะเครื่องสอึคโลกทบครุรุม

จ"บช่ายของพระสมุห์ ต โต๊ะส่งคโลกเครื่องผสมของหม่อมราชวงษ
 ๑ธโ)(^

ราชานุพํทธฺมุนี® รวม๗โต๊ะปรำเจียวกิน ที่ศาลาค่ฅรงประตพระเมรุคาน

ฅวนฅกขางขวา โต๊ะลายครามกิเลนเครื่องผสม ๑ ของประแดงจนทอกษร

เสมียนฅรา ๑ ศาลาคดคำนฅวไเฅกเนียงเทนีอ โต๊ะลายครามเขาไม้เครือง

ผสมของพระนรนารถกิกจี ส โต๊ะลายกรามเขาไม้เครื่องผสมของหลวง

สวสคินคเรศ ขนนครเขดรเกษมศรี ๑ โต๊ะลายครามเขาไม้เครื่องผสมของ

พระมทาพุด ๑ โต๊ะลายครามเขาไม้เครื่องผสมเปนโต๊ะโทญ' ๑ โต๊ะลาย-

กรามเขาไม้รูปกลมเครื่องผสม ๑ โต๊ะลายครามเขาไม้รปเทลี่ยม ๑ รว

๓ โต๊ะของพระยาภาสกรวงษ์ที่เกษฅราธิบคี รวม ๖ โต๊ะศาลาเคียวกิน ที

ศาลาจตุรมุขคำนฅวไเดกเนียงเทนือโต๊ะลายครามมำแปดเปนเครื่องกิมดึง

ของพระเจำนองยาเธอ กรมทมื่นนเรศร์วรฤทธ® ที่ศาลาจดรมุขแลศาลาคค

คำนฅะวไเดกเนียงได้ส่วนขำงในที่ศาลาจดรมขนไเ โต๊ะหลวงลายผำกาดส
เปนเครื่องผสม ๑ ที่ศาลาคด ๓ โต๊ะ เบ็๋นโต๊ะหลวงเครื่องตกกระดา

ถำยเปนโต๊ะทม่ ๑ เปนเครื่องโมรา ๑ เครื่องปอสเลนเปนโต๊ะหมู่ ๑

รวมศาลากดเจียวกไเ ที่ศาลาค่ดรงประฅูคำนฅวไเดกขำงซ้ายนน โต๊ะหลวง

ลายครามมำกร ๕ เลบเปนเครื่องผสม ๑ ทอคพระเนตรโต๊ะแซ้วประทไเ

จำ)โต๊ะทลวงอย่โปรดเกลำ ๆ ให้พระเจำซ้องยาเธอทลายพระองค์ แล

ขำราชการบางนายไปเผาอย่ที่นนคำย

อนึ่ง เมื่อเวลาเสด็จพระราชคำเนินทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะซ้น

โปรดเกลำ ๆ ให้เอาโต๊ะไปซ้งที่ศาลาประชุมผู้ฅำสินรางซ้ลเครื่องโต๊ะอ

ที่พระที่นำทรงธรรมคานฅวนออก คือโต๊ะพระเจานองยาเธอ กรมหมื่น

นเรศร์วรฤทธิสำคโลกเครื่องผสม ® โต๊ะพระวรวงษเธอพระองค์เจำปรีดา

สำคโลกเครืองผสม ® โต๊ะขนศรสมบคลายครามสิฤดูเครืองผสม ® น่าหำ]ง

เลี่ยงนาซ้อน เฉลียงพระที่นำทรงธรรมโต๊ะเจาหมื่นไวยวรนารถลายม
 ๑0^๖

พนครามเกรองผสม ๑ ทีในสวนดานฅว็นฅกเฉียงใฅ้นํ้นมีโต๊ะ

๔ โฅะ เปนโต๊ะของสมเคจุพระบวมโอรสาธิรๅช ๑ สมเดๆพระเพ้ล

เธอ เจาพามหาวชิราวุธ ๑ สมเคจพระเว็าลกยาเธอ เจาพ้าจํกรพงษ

ภูวนารถ ๑ พระเจาลูกยาเธอ เจทีพายุกลทีฆมพร ๑ อนึ่งที่ปรำริมก

แกประภูดานฅวนดกมากึงทีสุอมุมอทีม,อชิ^^^เ^^ยู^‘[^ โปรดเกลที ๆ

เจานายแลขาราชการมาดำรามขายดูอรด่ๅร 6-1 ^ ■ห้ๅม กึฎ พระเจทีนที)งยา

เธอ กรมหมืนสรรพสาดรศุภกิจ ® พระดรณรํกํษา® หลวงปฎิบทีเราช-

ประสงค ๑ หลวงจำนงนิเวศกิจ ๑ หลวงราชโภคานกล ๑ ขมฉายา

สาทิศกร ๏ เปนการขายขางในนอกจากเรึ่ องกงโต๊ะนึ่ เวลา ๕

เสดจลงทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะกระบๅมดูทีง!นจุมเ-ากา ^ กํม เกดจุด

เวลา ๑ ๐ ทุ่มเสดจกลบพระบรมมหาราชวำ

วนท้รชกาล ๙๗๕๖ วน ๓ '^ๆ ๓ กำ บี'ฉลู เอกดก ๑๒(^๑

วํนที่ ๔ กุมภาพ''นธ์ ร'ตมโกสิน)ๆ3ศก ^0๘ (พ,ศ.

การแห'พระศพ

เวลายารุงเจาพนกงานจดงานจดการทหอธรรมสงเดดูเ,,.เคู^เ^,เ^^^,^^.!

ที่จะได้เชิญพระศพพระเจทีลูกเธอ เจทีพ้านภาจรจำรสศริ แลพระเจทีลกเ

พระองค์เจทีสมย วุฏเวโรดม เวลาเช้าโมงเสศพวะบาทสมเคจุพระ;เจุำ

เสดจออกทรงพระราชยานแด่เกยน่าพระที่นำจทีๅรกริมทาปดๅสๅ,ด เสดจไป

๑ V^ระดรณรํกษา (กิน) ปลิดจางวางกรมมหาดเล็ก

๒ หลวงปฎิบติราชประสงค (แอรวิล มลเลอ)

๓ ขนฉายาสาทิศกร (ทองด)
 ๑๗

ประทบหอธรรมสิงเวชแลหอนิเพธพิทยา' โปรดเกลำ ๆ ให้เจาพน้ก

เชิญพระโกษพระศพพระเจ'าลกเธอท*ง ๒ พระองค์ ลงจากหอธรรมสิ'งเวช

หอนิเพธพิทยาฃึนฅํ้งํ้บนพระยานมาศสามคาน พระศพพระเจนิลกเธอ เจนิ

พานภาจรจำรนิเศรีประกอบพระโกษทองเล็ก พระศพพระเจนิลกเธอพระองค์

เจาสมยวฏเวโรดมประกอบพระโกษมณฑปนนิ)ยเสร็จแลำ พระบาทสมเด็จ

พระเจนิอย่หำเสดจทรงพระราชยานแด่เกยน่าหอธรรมสิงเวช เสดจพระราช

ดำเนินออกทางประตศรีสุนทรแลประฅพิทำษบวร ขนิราชการนำฅามเสดจ

พอสมควร ไปประทำเพลำเพลายกน่าวำพระเชฅพน แลำโปรดเกลนิๆ ให้

เจนิพนำงานแห่พระโกษพระศพพระเจนิลูกเธอท*ง ๒ พระองค์ แด่น่าหอ

ธรรมสำเวชหอนิเพธพิทยาออกประดูศรีสนทร ประดูพิทำษบวรไปน่าวำ

พระเชฅพน โกษพระศพเจนิพานภาจรจำรำศรีเทียบที่เวชยำฅราชรถโกษ

พระศพพระองค์เจนิสมโ)วฏเวโรดม เทียบที่รถเลกโถงถำต่อมาอีกรถหนึ

แลํว เสดจทรงทอดผนิขาวพำ ๔๐ พำ ที่พระโกษพระศพพระเจนิลกเธอท^ง

๒ พระศพ ๆ ละ ๒๐ พำ เจนิพนำงานนำพระสงฆ์พระราชาคณะพระครูถานา

ปเรียญ พระพิทธีธรรมอำคำรวม ๔๐ รูป วำพระเชฅพน สคำกรณ์เสรจ

แลำเจนิพนำงานเชิญพระศพขนบนรถทางบำไดนาค แลำพระบาทสมเดจ

พระเจนิอย่หำเสดจขํ้นทรงพระราชยานที่เกยพลำพลายกน่าวำพระเชฅ

พระราชดำเนินไปฅามถนนใหญ่ทำงสนาม'ใชย พรำมดวยขนิทูลลอองธลี

พระบาทนำฅามเสดจมาประทบพลบพลายกน่าพระเมรุดานดวนออก เวลา

เชนิ ๔ โมงเศษ โปรดเกลนิ ๆ ให้พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจนิขจรจรำวงษ์

สำให้เดินกระบวนแห่พระศพพระเวิ'เสูอ'■ธ0 พำ ๒ พระองค์ แห่มาฅาม

ถนนทำงสนามไชย กระบวนน่านำมีธง ๙ ชาย ๏ ธง ๕ ชาย ๒

 ๑^

ทลองมลาย ๒สำรบ ^ I ธงฉานนำแรด๘ ธง รปแรดทรงบษบก

II ) ข 1

เพลิง ๑ ธงมงกร® 0 0 พิณพาทย์ไทย® สํงเคด ยอด ๑๔ ธงตะขาบ® 00

พิณพาทยไทย® รธาผาเหลือง ๑๖0 ระธาไทยทาน ๑๖๐ กระบวนเครื่อง

สงเคฅของพระบรมวงษานุๅงษข่ๅยเนการพระศพ แต่งเปนรถเมล์บำง

ทำเปนรูปภาพต่างๆ แลรูปสำเว์ต่างๆ ประคองไตรเครื่องสำเคดเดินเปน

ระยะรวม ๓๕ สงเคฅ พิณพาทยไทย ๑ ฉฅรผาเทลือง ๔๐ ฉ'ฅรย่าม ๔๐

ธง ๓ ชาย ๘ ธงเสือบี'ก ๑๖ กลองชะนะ ๑๐๐ แตรงอน ๒๐ แตรฝรำ

บ
๑๖ สงข ๒ จา ( เกรองสง ๗ ชน ๔, ๕ ชำ, ๒๐ บำแทรก
กลอง ส ^

๑๖ เทวดากู่แห่ ๒๐๐ ธง ๓ ชาย ๒ นำรถ พระแสงทว่างเครื่อง ๖ อินทร์

พรทม ๑๒ สำฆการีถือตาลิบตรแฉก ๑ คนลากรถ ๖๐ รถพระๅรๅงษ์

เธอ พระองคเจาอรุณนภาอุณากร อานพระอภิธรรม นำรถพระศ7) ๑

กู่เคียง ๑๒ ธง ๓ ชาย ๒ นำรถอินทร์พรหม ๑๒ คนลากรถ ๑๐๐

เวชยไเฅ์ราชรถ ทรงพระโกษพระศพพระเจำลูกเธอ เจำพ้านภาจรจุำร*สศรี

๑ กู่เคียง ๑๒ มหาดเล็กตาม ๑๐๐ ขำหลวงตาม ๑๐๐ ธง ดู■ๅยู เ^

นารถอนทรพรทม ๑๒ คนลากรถ ๖๐ รถทรงพระโกษพระศพพระเจุำ

ลูกเธอ พระองคเจาสมยวุฏ^วโรดม กู่เคียง ๑๒ มหาดเล็กตาม ๑00

ขาหลวงตาม ๑ 0 ๐ เครองสง 0^ ชน ๒, ๕ ดูม, ๑ ๐ บงแทรก 7^ร

แสงหว่างเครื่อง ๔ พราหมณาลิวนตาม ๘ เทวดากู่แห่เดินเทำ ๑๐๐ ธง

๓ ชาย ๒ นำรถคนลากรถ ๒๐ รถโกษจนทน์ ๑ ค่เคียง ๑๒ ธง ๓ ชาย ๒

นำรถ คนลาก ๒๐ รถโกษจไเทน์ ๑ กู่เคียง ๑๒ ธง [ฤ ดูายู ^ รธาผำ

เหลือง ๔๐ รธาไทยทาน ๔๐ สำเคฅยอดรธา ๒๐ พิณพาทย์ไบย ๑ ธง

 ๑๓)

ฅะขาบ ๕0 ธงมงกร ๕๐ พิณพาทย์จีน ๑ คร*นรถทรงพระโกษพระศพ

ทง ๒ รถถึงน่าประตูพระเมรค็านฤๅนออกแลวหยดรถ โปรดเกลน่ ๆ ไห

เจาพนกงานฅงเกรื่นเชิญพระโกษพระเๆทท^ง ๒ ส่ยานมาศสามคานแล'ว

พระบาทสมเดจพระเจาอยู่ห"วเสดจุแชิาในพระเมรประท\เมขดน่นตวํนออก

โปรดให้แห่พระศพเขามาเวียนพระเมรกรบ ๓ รอบแล'วเลี่อนพระโกษจาก

ยานมาศขืนเกรื่นเลื่อนไปในพระเมรทางมขฅวํน่ออก พระโกษพระศพ

พระเจ'าลูกเธอ เจ'า?กนภาจรจำร"สศรี เชิญขั้นสถิฅย์บนชํ้นแว่นพ้าท

๓ ชนในพระเมรห'อยฉ'ดรกำมลอ ๕ ช*น พระโกษพระศพพระเจำลกเธอ

พระองค์เจำสม'ยวฏเวโรดมขั้นเกรื่นช*นล่างที่พระเมรแลำแกะประด"บอ

ยกไปต*งบนช*นแว่นพ้า ๓ ช*นในพระที่น”งทรงธรรมประกอบพระโกษตาม

เดิม ห'อยฉ"ฅรกำมลอ ๕ ช*น โปรดเกลำ ๆ ให้พระยาเทเวศรวงษ์วิว"ฒน์

จ"ดฅ*งเชิงเทียน 1 แลพานพุ่มดอกไม้บนช*นแว่นพาท*ง ๒ พระศ

ทอง ^ ’

พระโกษพระศพขั้นประดิษฐานท*ง ๒ แห่ง เสรจแลำทรงทอดผำไตรสำ-

เคตเอกหำทาน ๒ ไฅรสำเคฅโท ๕ ไตรเปล่า ๑๕ ผำขาวธฒั ๔๐ เจำ

พนำงานนำพระสงฆ์สด"บปกรณ์มุขดำนฅว”นฅกเสรจแลำ โปรดเกล่า ๆ

ให้พระเจำลกเธอ ทรงทอดย่าม ๑00 ผาพบน่า ๒00 สดบปกรณ์

ต่อไปแลำเสดจมาทื่พระที่นำทรงธรรมทรงทอดผาไตรพระราชาคณะนำ ๑

ไตรสำเคฅโท ๓ ไตรเปล่า ๙ ผำขาวพ"บ ๒0 พระสงฆ์สด'บปกรณมีผำ

พฌัน่า ๑ 00 ย่าม ๑ ๐0 มีสด'บปกรณ์ดวย เสรจแลว เวลาย่าเที่ยงเสด

ขั้นขำงใน เวลาบ่ายเจำภาพมีเทศนา ๏ กํณฑ์ พระปรีชาเฉลิมถวาย

เทศนาสำเวคว'ฅถไตรสำ!■คด^ธศ ® แลวทอดผาไฅรสงเคฅเอกหำทาน 125-

ไตร สงเกตโท ๔’ ไตรเบ่ลา ผาขาวพบ ๒0 ไทยธรรม ®00 สด!!

 ๑๘๐

ปกรณพระศพพ-ระเจุๅลูฤ!เจาพานภาจรจำร'สศรี พระศพพระเจำลก

เธอ พระองคเจาสมยวุฏ^วโรดร]น,'14 เจ'าภาพทอดผ่าไดรส'งเคฅโท ๒

ไฅรเปลา ๑0 ผาขาวพบ ๒0 เวลาบ่าย ๔ โมงเศษ พระบาทสมเคจพระ

เพอง
เจาอยูหว เสดจออกพลบพลาทรงโปรยผลฦลบเพดุ!ๅบ์บ■ร7จเงิน
สลึง
®
I ๒
1
แก่พระบรมวงษานวงษ์แลขำทลลธยิง โปรดเกล'า ๆ
1

ให้ท้งทานผลก*ลปพฤกษ์ ๔ ฤน ๆ ละ ? แลวเสดจทรงโปรยขำง

ในแลวเสดจออกประท*บพระราชบ*ลล'งก์ทอดพระ]นดรขำนรนด่ ๑ นายพล

พ่ายหุ้มแพร กบนายแถบบุฅรพระยาสุรินทรฦๅไชย พระราชทานเงิน

กนละ แลวทรงจุดชนวนคอกไม้เพลิงพ่มแลมขำโดมสิงโด ม

เวลาทุมเศษเสดจขนขางใน เวลา (๒ ทมเศษ เสดจออกทางพระทนงทรง

ธรรมไปประท*บในพระเมรุ ขุนนางจีนในกรมท่าซ้าย แต่งด'วอย่างข

นางจีนเผาแลวเสนพระศพ พระครูผ่ายอน*มสมณ,นิกายสวดกงเด๊ด แลร

สดบปกรณเวลาคำมีสงเคดไฅรเปล่าอีกเวลาหนึ่ง เจำพน*กงานนำพระ

ธรรมราชานุว'ดรถวายเทศนาธรรมนิยามสดร ๑ ก'ณฑ์ พระพิธีธรรมวำ

โสมน*ศ ร'บส่พพี ๔ รูป เทศนาจบแล'วมีสค'บปกรณ์ฉลาก ๑ 00 แซ้

เสดจพระราชดำเนินมาประท'บศาลาประชมด'ดสินรางซ้ลเคธี0งโด๊ะ จ

เววา ข/ ทุ่มเสศ เสดจขํ้นพระที่น'งทรงธรรมแลในพระเมรุ ทรงโปรยผล

กระทิงบรรจุเงินเพองแก่พระบรมวงษานวงษ์แลขำราชการแล่ำเลดจ
 6' ^3 (5)

ขางในเวลา ๘ ทุ่มเศษเสคจกล่บส่พระบรมมทาราชว'ง ว'นนีมีงานสมโภช

กลางวนโขน ๒ โรง ห่น ๒ โรง งํ้ว ๑ โรง กลางคืนหน'งไทย ๔ โรง

โขนน่าจอช*กรอก ๑ โรง.

วนทีรชกาล ๗๗๕๗ ว*น ๔^๓ คืา บื่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

วนท ๕ กมภาพ^นธ รํฅนโกสินทรศก ๑0๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาบ่าย ๒ โมงเศษ พระบาทสมเคจพระเจ*าอย่หำเสดจออกทรง

พระวาชยานแฅ่เกยน่าพระที่น่งจำรกรีมหาปราสาท พรำมดำยกระบวนนำ

ตามเสดจไปประท*บเกยพล*บ่พลาข*างใน ณ ทำงสนามหลวงแลำเสดจพระ

ราชคำเนินขํ้นในพระเมรแลำ ทรงทอดผ๎าไตรสคำปกรณ์พระศพพระเจ

ลูกเธอ เจ’าพ้านภาจรจำรำศรี ไตรสำเคตเอกหำทาน ๑ ไตรสำเกตโท

๔ ไตรเปล่า ๑๕ ผำขาวพำ ๔0 พระสงฆ์สดำปกรณ์แลำมีย่าม ๑๐๐

ผ’าพำน่า ๒๐๐ สคำปกรณ์ต่อไปแลำเสดจประทำพระที่น'งทรงธรรม

ทรงทอดผ๎าไตรสคำปกรณ์พระศพ พระเจำลูกเธอ พระองค์เจ’าสม*ยวุฏเ

วโรดมไตรเปล่าพระราชาคณะนำ ๑ ไตรสำเคฅโท ๓ ไตรเปล่า ๙

ผาขาวพำ ๒๐ มีผ’าพำน่า ๑๐๐ ย่าม ๑๐๐ อย่างวำก่อน แลำมีขนนาง

จีนเส*นพระศพพระครูญวนสวดกงเต๊กเหมือนเวลาวานน

เวลาบ่าย ๔ โมงเศษ เสด็จออกพลำพลา ทรงโปรยผลกำปพฤกษ์

ท^งผายน่าผ์ายในแลมีรำทวนดอกไม้เพลิง รำโคมเหมือนวำที่ล่วงมา

รำทวนคือ นายเสนองานประภาษก'บ่ นายสุริยาวุธ คู่ ๑ นายเอมมหาดเล็ก

บุตรพระยาอินทราธิบคีสีหราชรองเมือง กำนายอ่นมหาดเล็กบฅรหลวง

บริหารหิร*ญราชคู่ ๑ เวลาทุ่มเศษเสดจขนจากพลำพลา เวลายามเ

 ๑?;91ดุป็

เสคจลงประทบศาลา!]มกอมมิฅฅึฤฤสินเครื่องโฅ๊ะจนเวลา ๒ ยามเศษ

เสคจขนพระท!!,งทาเงฐรร!! พระกรูๅญผูานๅ'ติคณ,ถวายเทศนาทฦขอรยส้จุ

กณฑ ๑ พระพธธรรมวกพระเชกุทนว!]ส■สิ' ^ เทศน์จบแล*วทรงทอดผ็า

สบง
ตรสงเกฅโท ๑ จุวร . (- ที่พระศพพระเจ'าลกเธอ พระองค์เจ'า
กราบพร

พร"เพศนแลรบสพพสคบปกรณแลวทรงทอดผาไกรที่

พระศพพระเจาลูกเธอ เจาพานภาจรจำรสศรี ไกรสงเคฅเอกหํวทาน

® ไกรสงเคฅโท ๔ ไกรเปล่า ©๕ สดไาปกรณ์ฉลาก ๑ 0๐ แล'วทรง

โปรยผลก่ลปพฤกษ์แล เหรียญทองคำ แก่พระ!]ร!)วง!]ๅนวร!,น^!]" รๅจุ]^

แลวเสกจขนข'างในเวลา ๘ ทุ่มเศษ เสคจกลบพระบรมมหาราชว"ง !วลๅ

บ่ายวนน์มีเทศนาก'ณฑ์ข'างใน ๒ ก”ณท์ ดือ พระญาณไตรโลกถวายเทอน

อนิจล'กขณะพระครูถานาวดศาลาปูนรบส'พพี ๔ แล'วมีสด'บปกรณ์พระศ

พระเจ'าลูกเธอ เจ'าพ้านภาจรจำร'สศรี ไตรสำเคตเอกหำทาน ๑ ไกร

สำเคฅโท ๔ ไกรเปล่า ๑๕ ผำขาวพ'บ ๒๐ ไทยทาน ๑00 พระศพ

พระเจำลูกเธอ พระองค์เจำสม'ยวุฏิเวโรดมนน พระกรอเทศธรรมรีนำ

ถวายเทศนาอภิณหบจจเวกขณ์ พระรบณ์พพี ๔ แลวสด''บปกรณ์ไกรเปล

พระราชากณะนำ ® ไกรสำเคฅโท ๑ ไกรเปล่า ๙ ผำขาวพ”บ ๒0

ว'นที่ร'ชกาล ๗๗๕๘ ว'น, ๕^๓ ค์า บฉล เอกศก ๑๒๕๑

วํนท ๖ กมภาพ‘นธ์ รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๒ โมงเศษ เสดจออกพระเมรท'องสนามหลวง ประท'!!

ณ มขคำนกว''นตกทรงทอคผำไตรสคำ!ปกรณ์ไฅรสำเกกเอกหำทาน ๓ ไกร
 ๑?ง๓

สงเคฅโท ๑0 ไฅรเปล่า ๓0 ผาขาวพบ ๔0 ย่าม ๑ 0๐ ผาพบน่า

๒00 พระสงฆสดํบปกรณ์ เสรจแลวเสคจประท'บ ณ มขดิานฅวนออก

ทอคพระเนฅรขนนางจีนเสณ์เพระศพแลพระกร สวดกงเต๊กแลว
’ ^ จน^
เสดจมาประทบพระที่น'งทรงธรรมทรงทอด?-ก้ไฅรสดํบปกรณ์ พระราชา

คณะนำไฅรเปล่า ๑ ไฅรณ์งเคฅโท ๓ ไฅรเปล่า ๙ ณ์าขาวพไ] ๒0

ผาพบนา ๑ 00 ย่าม ๑ 0๐ พระสงฆ์สด'บปกรณ์แณ์วเสดจขํ้นขไงโน วน

เวลาบ่ายเทศนาก'ณฑ์ขไงใน ๑ ก'ณฑ์ พระสวรรณวิมลศีลถวายเทศนาทุก

ลไาขณะถวายไฅรสไเคดเอก ๑ พระพิธีธรรมณ์ดสเกษรไเส'พพี ๔ ถวาย

ไฅรแบ่งแลำสดไ]ปกรณ์ไตรสง่เคฅเอกหำทาน ๑ ไตรสำเคฅโท ๔ ไตร

เปล่า ๑๕ ผไขาวพ'บ ๒๐ ไทยธรรม ๑๐๐ พระศพพระเจไลูกเธอ

พระองค์เจไสมโ]วฏิ^วโรดมนนสดไ]ปกรณ์ พระราชาคณะนำไตรเปล่

๑ ไตรสำเคดโท ๒ ไตรเปล่า ๙ ผไขาวพไ] ๒๐ เวลาบ่าย ๓ โมงเศษ

พระบาทสมเดจพระเจไอยู่หำเสดจออกประทไ!ที่เฉลียงพระที่นำทรงธรร

ดไนตวนออกโปรดเกลไ ฯ ให้เจไพน'กงานยกพระโกษพระศพพระเจไ

ลกเธอทำ ๒ พระองค์ ลงเปลั้องเครื่องในพระฉากมุมพระเมรดไนฅวไเตก

เฉียงใต้เสรจแลำ เสดจทรงทอดผไไตรสดไ]ปกรณ์ทำ ๒ พระศพ ๆ ละ

๑๐ ไตร เจไพนำงานร้อชำแเว่นพ้าแลกำแพยมเทพชุมนุมบำเพลิงตำถา

พระราชทานเพลิงประคไ)พระจิดกาธารควยI•คง'ธงคอกไม้สดทำ ๒ แห่ง

เวลาบ่าย ๔ โมงเศษ เชิญพระโกษพระศพขํ้นพระจิตกาธาร ประกอบ

พระโกษๆไเทน์ทำ ๒ พระศพ ๆ พระเจาลูกเธอเจาพานภาจรจำรำศรีอย่

ทิศเหนือ พระศพพระเจไลูกเธอ พระองค์เจาสมโ)วุฏเวโรคมอย่ทิศใต

เสรจแลำ พระบาทสมเด็จพระเจไอยู่หำเสดจพระราชทานเพลิงทำ ๒
 ๑๘๙

พระศพ พระบรม
I

วงษานุวงษผ่าย I แลขาราชการถวายพ7ะเพลิงต่อ!ป เวลาบ่

๕ โมงเศษIสดจออกพลบพลาทรง!ปรยแถมีรํๅทว!4ค่ ® คือ นายน่น

บุตรพระยาอภํยรณฤทฐิก!]นายฉๅททท7พระยาอนชิฅชาญไชย แลำทรงจด

คอกไมเพลิงแลมีรำโคม มงกร สิง!ค เหมือนอย่างฑกว“นเวลาท'มเศ

เสคจขนขางใน เวลายามเศษเสคจลงประท\เศาลาประชมกอมมิดคืต่ดสิน

เกรอง!ต๊ะเวลา ๒ ยามเศษ เสดจขึนพระทีน”งทรงธรรม พระอมราภิรทีาขิฅ

ถวายเทศนาสมุททยสวิ ไตรสงเกดเอก ๑ พระพิธีธรรมว”ดมหาธาดรทีง

สพพี ๔ ไตรแบ่ง แลวทรงสด’บปกรณ์ผ่าขาวพ”!) ๖0 ฉลาก ๑0

แลวทรงโปรยผลก”ลปพฤกษ์แลเหรียญทองคำแก่พระบวมวงษๅ!เกงบ่ แล

ขาราชการแลวเสดวิขึนขางใน เวลา ๘ ทุ่มเศษเสดวิกล”บพระบรมมหา

ราชวง เวลาณ์นนเวิบ่พนที!งานสมพระอ่ฏฐิไว้คืน ๑ การเล่นสมโภ

กลาง ^ I ก3^เฅมทีเหมือนเวลาวานน
กน ’

วนทรชกาล ๗๗๕๙ วน ๖^๓ กำ บีฉลเอกศก ๑๒๕ ๑

วํนท (มิ) กมภาพ"นธ์ รํตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชทีเจ๎าพนที!งานวิที!การแปรพระรูปเวลาเชที๓โมงเศษ พระบาท

สมเดวิพระเวิทีอยู่หํวเสดวิออกพระเมรุท’องสนามหลวงประท”'บ ณ

ฅว’นออก แล่วโปรดเกลา ๆ ให้เดินสามหาบของหลวง ๖ ของเวิาภาพ ๖

ผ้ที่ประคองไตรแพรแลหาบนนคือ พระยาวุฒิการบดี นายจ่าเรศ

พระยา
 ด๘๕

เทเวศร์วงษ์วิว\เน์ หม่อมนเรนทร์ราชา หลวงพิทำษ์มานพ หลวงไพศาล

ศิลปสาฅร นายบำรงราชบทมาลย์ พระอินทราทิฅย์ จมื่นๆงรวิาษาองคซ็า

จ่าโชนเชิดประทีปใน'^ หลวงราชครณรวิาษ์ หม่อมราชวงษจิตร หม่อม

ราชวงษในหม่อมเจาวชรินทร์ ๒ ที่เปนพระญาติพระวงษอีก ๑ 0 คน

รวม ๒๔ คน เดินหาบสามหาบ ครบสามรอบแลำ เจวิพนวิางานนำไตรแพร

ชินไปถวาย สมเคจพระเจวิอยู่หำ ทรง ทอดไตรแพร บนถานบ”ฅร ๖ ไตร

เจาภาพทรงทอด ๖ ไตร พระราชาคณะในกรงแลหำเมืองสด”บปกรณ์ ๑๒

รูป เสร็จแลำทรงเกบพระอวิ]เพระเจวิลกเธอท*ง ๒ พระองค์ลงบรรจุใน

พระโกษทองกำ แลำเสด็จทรงประเกนอาหารบิณฑบาตรแก'พระสงฆ์ที่สด”บ

ปกรณ์ ๑๒ รูปน*น พระสงฆ์ร”บพระราชทานฉไเแลำ พระราชทานเหรียญ

ทองคำแก่ผ้เดินหาบสามหาบแลทรงโปรยผลกำปพฤกษ์แก่พระบรมวงษานุ

วงษ์แลขวิราชการ พระสงฆ์ร”บพระราชทานฉ”นแลำถวายอนโมทนาถวาย

อดิเรกถวายพระพรลากล”บแลำเสด็จขํ้นขวิงใน เจวิพนำงานจำการบนถาน

บำรในพระเมร ร็อเพยม ต*งช*นแว่นพ้าทองกำ ๓ ช*น แลตกแต่งเหมือน

อย่างระโกษพระศพว”นก่อน เชิญพระโกษพระอวิ]เพระเจวิลูกเธอ เจวิ-

พานภาจรจำรำศรี ขนทรงบษบกทองกำเชิญขนประดิษ;ฐาน บนช*นแว่น

ในพระเมร เชิญพระโกษพระอ”วิ)เพระเจวิลูกเธอ พระองค์เจวิสมำวฏเ-

วโรดม ประดิษ^าน ในบุษบกเห'แอช*นแว่น'พาในพระที่น”งทรงธรรม

แลำเสด็จออกทรงทอดผวิไตรสคบปกรแเพระอฏเพระโกษที ® ไตรสำเคฅ

เอกหำทาน ๑ ไตรสำเคฅโท ๔ ไตรเปล่า ®๕ ผาขาวพบ ๔0 ย่าม ๑ 0๐

ผวิพ่บน่า ๒00 พระสงฆ์สด”บปกรณ์แลำเสคจมาประท”บพระที่นำทรงธรรม

๑ จ3โนจงร่กษาองค (ยง) กร33พระตารวจ

๒ จ่าโชนเชิดประทปไน (ปลํ้น) กรมพระตำรรจ

 ๑(^๖

ทรงทอคผา!สคบปกรณพระฎฏ^'!/^7ะโกษที่๒ พระราชาคณะนำไตรเปล

๏ ไฅรสงเคฅโท ๓ ไตรเปล่า ๙ ผาขาวพ\) ๒0 ผาพ'บน่า ©๐0 ย่าม

®0๐ เ^เระสงฆสดบปกรณเสรจุแ,(ร เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ เสดวิออก

พลบพลาทรงโปรยแสๅๅ^ๅดู คือนายกวดห้มแพร ก'บวิ'าวิฅรน

แลวทรงวิดดอกไม้เพสิร แลมี โคมแลการอื่นเหมือม,อย่างทกว

รำ 'ม้

ทุมเศษเสดวิขนขางไม, ^ ทุ่มเศษเสดวิลงประท'บศาลาประร[ม

กอมมฅฅฅคสนเดรองโทะจุมแ^ ยามเศษ เสดวิขึนพระทีม'งทรงฐรรม

มเทศนา ๑ กณฑ์ พระครูวินทร'ศมีถวายเทศมานํโรธส'"จุกๅๅยไท7ส'งเฅฅ

โท ๑ พระพิธีธรรมว''คราชสิทอื่ร'ปส'ทีที ๔ ถวายไตรแบ่งสำหรบพระอ'ฏเ

พระองคเวิาสมยวุฏเวโรดมแลรเสทจุไบ่เม^ร.เ^5ารุ^ทุ^^^ทุ^คูคู^ ทรงทอ

ผาไตรสดบปกรณพระอฏิ^พระโกธ)■ท ดู ไตรสงเคดเอกหำทาม ๑ ไทร

สงเคตโท ๔ ไตรเปลา ๑{^ ฉลาก ©0๐ พระสงฆสดบปกรณ เสรวิแลำ

ทรงโปรยผลก''ลปพฤกษ์แล่พระบรมรงษๅมุรร,^^ แลขำราชการแลำเสดวิขํ

ขางใน เวลา ๘ ทุ่มเศษ เสดวิกล''บพระบรมมหารๅจุ)รำ ว''มน่เวลาบ่าย

เทศนาขำงใน ๑ ก''ณข์ พระคุณวงษถวายเทศมาอมททลำจุ)แเสูทร ไคู

ส'งเคตเอก ๑ พระพิธีธรรมวำอรุณร''บส'พพิ ไตรแบ่งแลำทอดผำไทร

สด''บปกรณพระอ'ฏเพระโกษอื่ ๑ ไตรส''งเคทเอกหำทาม ดู ไทรสำเทท

โท ๔ ไตรเปล่า ๑๕ ผำขาวพ''บ ๒0 ไทยธรรม ๑ 00 ทอดผำไตรสด''บ

ปกรษ์พระอ'ฏฐพระโกษที ๒ พระราชาคณะนำไดรเบ่ลำ ดู ไทรสำเท

โท ๑ ไตรเปล่า ๙ ผำขาวพบ ๒0 การเล่นสมโภชแลคอกไม้เพทีงท

เฅมที่เหมือนวไเก่อน ๆ มา.
 ๑เ^

วนทีรชกาล ๗๗๖๐ วไเ ๗^๓ กํ่า บฉลเอกศก ๑๒๕๑

ว"นท ๘ กมภาพ"นธ ร"ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๒ โมงเศษ พระบาทสมเด็จพระเท้อย่ห์วเสดจออกแต

พระบรมมหาราชวาไปประท"บพระเมรท'องสนามหลวง ณ มุขต่านฅว"นออก

พระกรุ ( มาสวดกงเต๊ก ขนนางจีนเสไเพระศพดามเคยเหมือนทกว'น

II จุ.เ^ } 1 จ

แล'ว ทรงทอดผำไฅรสคบปกรณ์พระอฏเพระโกษที่ ๑ ไดรส'งเคดเอก

หำทาน ๑ ไดรสาเคดโท ๔ ไฅรเปล่า @๕ ผาขาวพ'บ่ ๔0 ย่าม ©๐0

ผาพ'บ่น่า ๒๐0 พระสงฆ์สด'บ่ปกรณ์แลำเสดจมาประท'บ่พระที่นาทรงธรรม

ทรงทอดผาไตรสด'บ่ปกรณ์พระอ'ฏเพระโกษที่ ๒ พระราชาคณะนำไตร

เปล่า ๑ ไตรสาเคดโท ๓ ไฅรเปล่า ๙ ผาขาวพ'บ่ ๒๐ ผาพ'บ่น่า ๑ 0๐

ย่าม® ๐๐ พระสงฆ์สด'บ่ปกรณ์ เสรจแลำเสดจขนขางโน เวลาบ่าย ๔

โมงเศษ เสดจออกประท'บ่ที่ศาลาประชุมกอมมิฅฅีฅำสินรางวำเครื่องโต๊ะ

โปรดเกลาฯ ให้พระเจานำงยาเธอ กรมทมี่นสรรพสิทธิประสงค์ เจาหมี่น

ไวยวรนารถจำเครื่องที่ชารูปหลวงต่าง ๆ พระราชทานรางวำแก่ผ้ที่ตา

เครื่องโต๊ะ แด'พระราชทานเบ็่นชไเ ๆที่ ๒ I ดาที่ได้กล่าวม

แต่วน่ที่ ๓ กุมภาพ'นธ์ นน แลำโปรดเกลา ๆ ให้ผ้ที่จะได้ร'บ่พระราชทาน

รางวำ ไปเลือกเอาตามชอบใจดำย

เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ เสดจออกพลบพลาทรงโปรยผลกำปพกุดษ์

แลำมีรำ งาวค่ ๑ คือ นายพลพ่ายหุ้มแพรกบนายแถบมหาดเลกแลมี

อย่างว'นทีกล่าวมาแลว เวลาทุ'มเศษเสดจขึนขางใน ^
 อ?:/๘

เวลา ๕ ทุมเศษ เสดจออกประทบทีศาลาประชมกอมมิฅศีฅ่ดสิน

เกรองโฅะจุนเๅกๅ ^ ทุมเศษ เสดจุฃึนพระที่นํงท7งฐ7รมมีเทศนา ® กณร

พระปรยฅวงษาจุๅร^ถรๅยู!^.^ๅ^.5าศสจุ)ถๅๅยไตรสิ"งเ^ตเ^ฎๆ 5) พระพ
ธรรมวดสุทศนรบสพพี ^ ถวายไตรแบ่งแล'วเสดจุ)ไป!น พระเมรุ ณ
ดานฅวนออก')ๆรรพฎดตๅไต^^^เ^^เ^^^,เ^^^^คู^^^^.^เ^^^^ ^ ไตรส*งเคต

เอกหวทาน ๑ ไตรสงเคด!')ๆ 3;. ไตรเปล่า ๑,^ ฉลาด ๑0๐ พระสงฆ์

สดบปกรณแลวทรงโปรยผลดล5^)^^ด^^เ^ล่.เ^เ^^^ทุ^^^^^^

เหมือนอย่างทุกวน ทรงโปรยขทีงน'าเสรจุ)แล"ๅเสต,เฉ ’ ทรงโปรยข็างใ

เวลา ๓ ยามเศษเสดจกลบพระบรมมา!เาราจุ)'สิ!]

เวลาบายวนน มเทศนากนราจุเๅง!น ]ฎ ดณรา คอพระเทพโมลดราย

เทศนาอปมาทธรรม ถวายไตรสงเคดเฎด @ พระพิธีธรรมว*ดราชบรณะ

รบสพพ ๔ ถวาย รแบงทอดผาไตรสคบปกรณ์พระพรเ;โดบฆ์ ๑

ไตรสงเคฅเอกางวทาน ๑ ไตรสงเคตโ')) ฐจุ ไตรเปลา ๑(1) ผาชาวพ*บ 130

ไทยธรรม ๑ ๐0 พระครูสุวรรณมุนีถวายเทศนาภทเทกรตสูตวลตๅยไต^

ส*งเคฅโท ๑ พระถานาว*'คคงคารบสพพิ ๔ ถวายไตรแบ่ง ทอคณ์าไตรสตบ

ปกรณ์พระอ*'ฎ เพระโกษที'๒ พระราชาคณะนำไตรเปล่า ๑ ไตรสำเคตโท๑

ไตรเปล่า ๙ ผำขาวพบ ๒0 การเล่นสมโภชก็มืตามเคยเหมืฎนคูย่างพก'สิฉ^

วนทีรชกาล ๗๗๖® วน® ^๓ กา บี'ฉลูเคูกคด

วํนท ๔ กุมภาพ"นธ์ ร"ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓13,)

เใฟิใ!-!ใ^ 1ม^1กี!^

ทใ]งสนามหลวง ประทบพระที่น'งทรงธรรมเฉลียงดำนตสินคูคูดพ,งพคูพ
พระเนฅร แล
1 เงินที่เพ้พน*กงานจคไว้ในฅ้จ ะพระราชทานแม่กอง
ซอง^ ๚

นายคานทงเจาพนกงานซึ่งทำการในพระเมรค7งน แลำเสดจขํ้นชทํงในเวล

บ่าย ๔ โมงเศษเสคจออกประท*บทีเฉลียงพระคี่น”งทรงธรรมดทํนตวํนออก

โปรดเกลา ๆ ให้พระเจทํน*องยาเธอ กรมหมื่นนราธิปพ*นธ์พงษ์จ*ดหีบเงิน

หูหิวแลซองเงินมีอ*กษร “ น,จ, ” คี่จ*ดไว้ในต้น\เมาพระราชทานสมเคจ

พระเจ*าน*องยาเธอ แลพระเจ*าน*องยาเธอ และนายคานท^งผ้ซึ่งทำการใน

พระเมรุ แด่พระราชทานเบ็่นชไเ ๆ คี่ทำการมากแลน*อย แล*วพระราชทาน

เหรียญทองแก่ข*าราชการซึ่งเบนค่เคียง ๓๔ นาย ซึ่งจะได้เบ็นคู

พระอ*ฏเกล*บ่เวลาบ่ายวนน แล*วโปรดเกล*า ๆ ให้พระเจ*าน*องยาเธอ

กรมหมื่นสรรพสิทธิประสงค์จ*คเครื่องคี่ชารปหลวงพระราชทานราง

ผู้ซึ่งฅ'งิโต้ ะคี่ย*งไม่ได้ร*บ่พระราชทานนไเ พระราชทานเบ็๋นชไเ ๆ เห

เวลาวานนั้ เวลาบ่ายเจ*าพน“กงานได้จ*ดกระบวนแห'พระอ*ฏเแลพระพุทธรูป

ประจำว*นพระเจ*าลกเธอท*ง ๒ พระองค์ กระบวนแห่นไ; ธง ๙ ชาย ๑ ธง

๕ ชาย ๒ ธง ๓ ชายน่า ๑๘ หลำ ๘ ธงเสือบี่ก ๑๖ ธงตะขาบ ๑๕0

ธงมำกร ๑๕๐ กลองชะนะ ๘๐ จ่าบ ๑ จ่ากลอง ๑ เทวดาคู่แห่เดิน

เทำ แตรงอน ๒๐ แตรฝรำ ๑๖ ส่งข์ ๒ เครื่องสง ๗ ชไเ

หลง ๑๐๐

นา ๖
I ๕ ชน '*^1, บำแชก '^'ไ®'^I พ*คโบก ๒ บำสรย์ ๒
หลง ๔ ^ หลง ๑ ๐^ หลง ๘' ’*

ราชยานกงเชิญพระพุทธรูปประจำว'น ® ยานมาศ ๓ คานเชิญพระอ*ฎเ

พระโกษคี่ ๑ ขึนประดิษ^าน ๑ ราชยานกงเชิญพระอฏเพระโกษคี่

ขนประดิษ^าน ๑ ภูษามาลาเชิญพระกลค ๓ ประกอง ๔ พระแสงหๅๅง

 ซิลิ่ 0

^ น่า ๖)^
^ (^''''^ลวงตาม ๒๐0 ขำหลวงในกรม ๒๐๐ พิณพาทย์ไทย
ท ลง ๔ ^

หล'ง ๒^ ^พิณพาทย์จีน ๑ สำร"บ เวลาบ่าย ๕ โมงเศษโปรดเกล’าๆ

ใหเดนกระบวนแๅ/เแด่บ่าปา•ะฅูพ7ะเมรุดานฅว่นออกมาดามถนนบ่ย
ไชย พว-บาทสมเคจพระเจาอยู่ห่วทรงพระราชยานเสดจุพระราชดำ
เขาประฅูพเศษไชยดร พิมานไชยศรี ประท'บเกยบ่าพระบ่น'รจุ'ฤรถรี
ปราสาทเสดจุพระราชดำเนินดูนบ่ๅนิน กระบวนแท่นนเขำประดเทรา.น

เลยวมาพกทนาพระทนรฎนนดศนาศน เชิญพระพทธ■รปประจุาวนิเพระเจุบ

ลูกเธอเจาพานภาจุรจุารสศรี ขึนพระเสลียงวา พระอ'ษ^ขํ้นพระราชยาน

ตงกระบวนแท่มีเกรื่อวสูวคู่แท่ศศฎว^^น^จุ่ๅฎ่'จุ'ๅศ^คู^^^^^^รุแท

ราชสาราญไปสงทพระดาทนศแศวศศทนๅดํ^ศว!;^ว^เ^^นิคู^^^^^^^^นิ
มแตเครองสูงกบกลอวชะนะพระพุทฐรูปปว^ดํวว^|^|^คู^^^คู'"^^^

ลูกเธอ พระองคเจาสมยวุฏเวโรศน เชิญขํ้นพระเสลี่ยววาสฎวเสศี

เขาประตูราชสาราญไปสวทพระดาทนศเทน0^ศ.เ^ พระบาทสมเดจุพระ-
เจาอยูหวเสดจุ พระราชดาเนนมารบแสทรว โปรยเงินเพฎวท'วส0วดํๅทน
อนึ่งตณเด่ว'นบ่ ๑ กุมภาพนขํ จุนวนบ่ ๘ กุนภาพนขํ บ่บ่ โปร
ใหพระเจานองยาเธอ กรมหมนสมมดอมรพนธจุ'ดศนเงินนี0"ดํทว “ว^ จุ”

ลงยาบางรมดำบาง แลสรอยนาฬิกาเงินรมดำบบ่ว เงินล’'วนบบ่ว พร^.

ราชทานแก่พระบรมวงษานุวงษ์แลขบ่ทูลลฎองธุลีทว.ทๅทบ่'^นึ่ง

พระราชว'งบวรดำย ขุนนางยศเสมอ เจำพระยาจนถึงขุนนางแสนายท^,ๅว

บ่ถึส'ฌญาบ'ฅรไค้รบพระราชทาน เวลากลางวนว'น่นึ่ถึการเลนสนโภช
เหมือนว'นทีกล่าวมาแลำ จนแท่พระอ''ฏเกล'บ่ จึ่งเลิกเปนเสรจุศารเท่า^
 (3) 6)

วนทีรชกาล ๗๗๖๒ วไเ,๒^๓ คา บื่ฉลเอกศก ๑๒๕®

ว"นท ๑๐ กุมภาพํนธ์ ร"ตนโกสินทรศก ๑๐๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาเชา ฬรดเกลำ ๆ ให้พระเพ้ลกเธอ เจำพายุคลทิฆ่มพร ไป

เลียงพระที่ศาลาว"คราชบพิธ สวคมนต์แค่เวลาวานน เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ

พระบาทสมเด็จพระเจำอยู่หำเสดจโคยกระบวนรถพระที่น”งไปประท"บที่

ศาลาว"คราชบพิธ แลำเสดจพระราชคำเนินมาที่พระปรางสามยอด ซึ่งเปน

อนสาวรีที่จะบรรจุพระอ"งการ เจ"าพนกงานเชิญพระอ"งการลงจากศาลาท

พ"กมาที่พระเจดีย์ พระบาทสมเดจพระเจ"าอย่หำทรงบรรจพระอ"งการ

พระเจ"ลูกเธอ เจ"าพ้าหญิงนภาจรจำร"สศรีลงที่ก"บพวงดอกไม้สค แล"วทรง

ทอดผ"ไตรของหลวงสด"บปกรณ์ ๕ รูป เสร็จแล"วเสดจพระราชดำเนินมา

ที่อนสาวรีที่จะบรรจพระอ"งคารพระเจ"าลกเธอ พระองต์เร"ชายสม"ยวุฏเ-

วโรดมทรงบรรจพระอ"งการลงที่ แล"วทรงทอคผ"าไฅรสค"บปกรณ์ ๓ ไตร

พระสงฆ์สด"บปกรณ์เสรจแลำ เวลาย์าค่าเสดจกล"บมาประท"บพระที่น”ง

อน"นฅสมาคม ทรงประท"บทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะที่จะต"งในการทำบญ

๙ ว"น ของพระเจ"าลกเธอท*ง ๒ พระองค์อยู่จนเวลา ๔ ทุ่มเศษ เสด็จขํ้น.

ว"นที'ร"ชกาล ๗๗๖๓ วน ๓^๓ กำ บีฉลเอกศก ๑๒๕๑

วำ4ท ๑๑ กมภาพ^นธ รตนโกสนทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาบ่ายเจำพน"กงานเขิาไปเชิญโกษพระกํษเพระเจำลูกเธอท*ง ๒

พระองค์แค่ค่าหน"กออกมาทางประลูฟิ'ราชกิจ เชิญขนพระราชยานกง
 6) ^ 1^

หามผูก ๔ แห่มาขึนบนพระที่14^งคู1/นฅส3.ภคม พระอ'ษ^พระเท้ล

เจาพาหญิงนภาจุรจุารสศรี เชิญขํ้นฅงบนบษบกเหนือชํ้นแว่น

สามชน พระอษ^พระเจุาลูกเฐอ พระองค์เจ’าสม'ยว!)^วโรดมเชิญขนต^

ในบุษบกบนโต๊ะหมู่น่าชไเแว่นพา มีพานทองรองร'บพระโกษเสรจ

เวลาบาย ๕ โมงเศษ พระบาทสมเดจุพระเจ’าอย่ทำเสดจุออกพระที่น่ง

อนนฅสมาคม ทรงประทบจุดเครองโต๊ะของทลวง (เ; โต๊ะ ของข’าราชการ

๔๕ รวม ๕0 โต๊ะดวยกน พอเวลา ๒ ท่มเศษ โปรดเกล’า ๆ ให้นิมนต์

พระสงฆ ๓๐ รูป ของหลวงองค์ละ ๑0 ของเจ’าภาพองค์ละ ๕ เข’ามา

เจริญพระพุทธมนต์มีพระอริยะมุนีเบ็่นประฐๅนสรรโตุ33นลำ ทร

ผาไตรของหลวง ๒0 โปรดเกลา 'ๆ ให้พระเจ’าลกเธอ เจ’าพายคลทิฆ่มพร

พระองค์เจาประภาพรรถ4พิไลยทอดผำไดรของเจุบุภาพ พระสงฆ์สด”บปก

เสรจแลวถวายอติเรกแลำถวายพระพรลา พระบาทสมเด็จพระเจุำอยู่

เสดจพระราชคาเนนพรอมดวยกอมมิตดเทมอนอย่างพระเ^น■ร31อดพระเนดร

เครืองโต๊ะ ทรงผูกผาแดงผาเหลืองทำขวำ!ให้ดามของที่เบ็'นเนดี

เสด็จกลบมาประทบพระที่นงทรง■ธรรม โปรดเกล’'า ๆ ให้นิมนต์พระเทพ.

กระวี เขำมาถวายเทศนาธรรมจำรกไ]ปวดนสูดรกำเฆ์หนืง มีถานานศรม

รำเณ์พพี ๔ รูป เปนกำเฑ์ของหลวงเสรจแลำ ทรงถวายไฅรแลเครื่อง

บรกขารตามสมศวร แลวโปรดเกลา ๆ ใหนมนตพระโพธวงษเขามาถ'ราย

เทศนาอน้ฅลำขณสูตรก'ณฑ์หนึ่ง มีถานานกรมรำสำพี ๔ เปน

พระอรรคชายาเธอ เจไภาพเสรจแลำ โปรดเกลำ ๆ ให้นิมนต์พระสงฆ์

ราชาคณะถานานุกรม ๑© รูป เขามาสดำปกรณ์ มีพระสเมฅจุารย์เปน

ประธานสงฆ์ ทรงทอดผาไตรสงเกฅโท ๑ ไตรเปล่า ๑0 แลำสดำปกรณ์

ฉลากกรายรำยอีก ©00 หนึ่ง เวลา ๕ ทุ่มเศษเสดจทรงโปรยมลถะนิ

 ดลิ่๓

I ๑ ชํง บนพระทีนํงอนนฅสมากม พร็อมทํ้งขางน่าขางใน แลว

โปรคเกลา ๆ ให้สมเดวิพระบรมโอรสาธิราชจกดอกไม้เพลิงที่พระท

สุทไธสวรรย การเล่นสมโภชพระอฏฐิทีน่าพระที่นํงสทไธสวรรย์ มีหนง

๒ โรง กบดอกไม้เพลิง ทอดพระเนตรเครื่องโฅ๊ะอย่วินเวลา ๓ ยามเศษ

เสดวิขน.

วนท้ร*ชกาล ๗๗๖๔ วไเ ๔ ๆ ๓ คา บี่ฉล เอกคก ๑๒๕๑

วใ4ท ด๒ กมภาพนธ รํฅนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเช’า ๕ โมงเสศ พระบาทสมเค็วิพระเวิที่อย่หํวเสดวิออกพ

ที่น”งอน*น่ฅสมาคม เลั้ยงพระที่มาเวิริญพระพทธมนต์เสรวิแลำ ทรงถ

บริกขารฅามสมควร แลำโปรดเกล*า ๆ ให้นิมนต์พระสงฆ์ราชาคณะพระคร

ถานานกรม®®รูป เข*ามาสด*บปกรณ์ ทรงทอดผ้าไตรสำเคฅโท®ไตรเปล่า

๑0 พระกรูอฅโมรวงษธาคาเปนผู้ไค้สำเคด แลำเสดวิพระราชดำเนินออก

พระที่นำสทไธสวรรย์ ทรงโปรยผลก*ลปพฤกษ์ พระราชทานพระบรม

วงษานวงษ์ขำราชการแลราษฎร แลวเสดวิพระราชดำเนินกล*บมาพระที่น

อน์น่ฅสมาคม โปรดเกลำ ฯ ให้พระเวิำลูกเธอเวิำพ้าชายยุคลทิฆ์มพ

ปกรณ์รายร*อยของทลวงองคละรอย ชองเวิาภาพองคละร์อย รวมพระสงฆ์

ลิ'ร*อยรปเวลาบ่ายโมงเอบเ■ฟิด^ชึาา' เอสง ทุมเศษ พระบาทสมเควิ

พระเจำอย่หำเสดวิออกโม'พวะ'ศีมํงอม'ม'^สงงง'อม ทรงวิดเทยนเครื่อ

นม*สการทรงธรรม พระครูสุนทรสมุทถวายเทศนงอาทีฅฅปริยายสูฅรกัณณ์
 ©ลิ่^

หนงของหลวงมถๅ14,านุฦ■เม7บสพพี ๔ รป จบลงแล*วทรงถวายไฅรแล

■เกรองบริกขารฅๅมสมกๅ■เฏีพีบปฤว•ณ์ฉลากรายรอยอีกร*อยหนึ่ง แล*วโ

เกลา ๆ ใหนิมนฅพระกรูมหาพทธพีมพๅมิบๅล[.พี'ามๅถวๅยเ,ทดม,ๅง^ยๅกฤ

ทณฑหนง มถานานุกรมรบสพพี (- รปเปนก*ณฑ์ของเพีๅมาท แล'วเสดจ

ทรงโปรยผลกะทิง เพียงสลึงพระราชทานพ■เะบวมวงทามวงพีพีๅ•เๅชก

ผายนาในพระทน*งอนมดสมาอมทิๅมสๅ เสดจขึนทรงโปรยพระบรม

วงษานุวงษขาราชการผ่ายโมแลๅทอดพร-!,นดร[.อรื่ฎง‘[ด๊เ; โปรดเกลพี ๆ

ใหสมเดจพระบรมโอรสาฐิราชเสดจุออกมาจุดดฎอเทิ!,พทิงทิพ■เ5;ทิม”งสท

สวรรย การเลนมเหมอนอยาง วนทิ ๑® เวลา ท่มเศษ พระบาท

สมเดจพระเจาอยูหวเสดจออกทอด พระเนดรลกรอำแดงปลมเล่มทิม่าพร¬

ทน*งศิวาไลยมหาปราสาท ประท*บอยู่จนเวลา ๑0 ท'ม เสด็จขํ้น

วนท้รชกาล ๗๗๖๕ วน ๕ ฯ ๓ อำ บี่ฉล เอกศก ๑๒๕๑

วนท ๑๓ กุมภาพนธ รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายาอำแล*ว พระบาทสมเดจพระเจ*าอยู่หำ เสดจโดยพระราชยาน

แด่เกยน่าพระที่น*งจ*กรกรีมหาปราสาทไปประทำเพระเมรท*องสนามหลวง

.เสดจพระราชดำเนินขํ้นทางประฅูพลำพลาขพีงใน แลำเสดจไปประ ทํบ

ศาลากดข*างในด*านฅวนดกเฉียงใต้ ทรงจำเกรื่องโต๊ะเปลี่ยนเปนเคร

๑ กระทิงหรอกากะทิงก็่เรืยกผลคลายสารภ
*
 ฟิ^

ทองเหลือง แลเกรองสํงเกฅของสมเคจุพระนางเจาพระบรมราชเทวี'" แล

พระนางเจ"าพระวรราชเทวี'“ พระนางเจ"าพระราชเทวี“แลของพระเข์า
-
พนางเธอ
.
1 ผ่ายใน ฅ้งทีจฅรมขแลที่ศาลาคตศาลาโรงบนแลผน"ง์พระ-
นองนางเธอ ) ’ ’

เมรขางใน แต่กรงนี โปรดเกล"า ๆ ให้แก้ม่านกไเที่ส่วนข'างในน*นออกย

รวมเบ็่นข"างนอกด"วย

อนึ่ง ส"งเกฅที่ฅ*งส่วนข"างในน*น ของสมเดจพระนางเจ"าพระบรม

ราชเทวี๕ ส"งเคด พระนางเจ’าพระวรราชเทวี๓ พระนางเจ"าพระราชเทวี๓

พระเจ"าพี่นางเธอ พระองค์เจ"าท"กษิณชา ๏ พระเจ"าพี่นางเธอ พระองค์เจ"า

โสมาวดี'^ พระเจ’าน"องนางเธอ พระองค์เจ'าประภ"ศศร ๑ พระเจ"าน'องนาง

เธอ พระองค์เจ"าภ"กฅรวิมลพรรณ ® พระเจ"าน"องนางเธอ พระองค์เจ"าศรี

นาคสวาสด ๑ พระเจ"าน"องนางเธอ พระองค์เจ"าอรณวดี ® พระเจ"าน"องนาง

เธอ พระองค์เจ"าวานีร'ต่นก"ญญา ๑ พระเจ"าน"องนางเธอ พระองค์เจ"าอรไทย

เทพก"ลยา ๑ พระเจ"าน"องเธอ พระองค์เจ’านารีร"ฅนา ๑ พระเจ"าน"องนางเธอ

พระองค์เจ"าบรรจบเบุญจมา ® พระเจ"าน"องนางเธอ พระองค์เจ"านงคราญ

อดมดี ๑ พระเจ"าน"องนางเธอ พระองค์เจ"ากาญจนากร ® พระเจ"าน"องนาง

เธอ พระองค์เจ"าบษบ*นบ'วผน ® พระเจ"าน"องนางเธอ พระองค์เจ"าแขไข-

ดวง ๑ พระเจ"าน"องนางเธอ พระองค์เจ"านภาพรประภา^ ® พระเจ"าน"องนาง

เธอ พระองค์เจ"าประสานศรีไส ® พระเจ"าน"องนางเธอ พระองค์เจ"าเสาว

๑ ล'มเด็จพระศรสวรินทิราบรมร'•ช^พระพนว"สสาอยิกาเจ*'า

12) สมเด็จพระศรพ"ชรินทราบรบรา'^บบ'’^

๓ สมเด็จพระบตจฉาเจ'า สขมาลมารศร พระอ'ครราชเทว ในร"ชกาลทิ ณ์

พระเจ*าบรมวงศเธอ กรมหลวงสมรร'"ตนสิริเชบฐ

๕ พระเจ*าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงทิพยรฅนกิริฎกุลิน
 0

ภากยพรรณ ๑ พระเจานองนางเธฏ พระองค์เจ‘าประดิษ^าสารี ๑ พระเจ๎า

นองนางเธอ พระองคเจาประไพสีสอาด ๑ ทำวๅรจ'นทร์ ® รวม ๓๓ ส"งเคฅ

ฅงทศาลาจตุรมุขบางศาลาออบาง ศาลาโรงบึนแลผนไ3พระเมรขทํง!น ผาย

นานนสงเคฅสมเคจพระเจานองยาเธฎ พระเจทํน’องยาเธอ กบพระสงฆ์แล

ขุนนางกมีบาง ฅงทีศาลาจตุรมุขแลทํศาลาออศาลาโวงบนศือ สมเอจพระ

เจานองยาเธอ เจาพาจาตุรนอร"ศมี กรมพระจ*กรพรรคิพงษ์ ๑ สมเด็

พระเจานองยาเธอ เจาพาภาณุร์งษสว่างวงษ กรมพระภาณพ*นธวงษ์วรเอ

ต พระเจานองยาเธอ กรมหมื่นนเรศร์วรฤทธี้ ๑ พระเจ’าน’องยาเธ

กรมหลวงพิชิฅปรีชากร ๑ พระเจ’าน’'องยาเธอ กรมหมื่นอคิศรอดมเดช

พระเจานองยาเธอ กรมหมื่นภูธเรศธำรงศ*กด ๑ พระเจำน’'องยาเธอ กรม-

หมนประจกษ์ศิลปาคม'’® พระเจานองยาเธอ กรมหมื่นพรหมวรานร"กษ์'^๑

พระเจานองยาเธอ กรมหมื่นราชศ*กดี้สโมสร ๑ พระเจำนองยาเธอ พระ

องค์เจาเกษมศรีศุภโยค"’ ® พระเจำน้องยาเธอ กรมหมื่นคิริธ*ชสำกาศ ๑

พระเจำน้องยาเธอ กรมหมื่นสรรพสาดรศภกิจ ๑ พระเจำน้องยาเธอ

กรมหมื่นสรรพสิทธิประสงค์ ๑ พระเจำน้องยาเธอ กรมหลวงเทๅวงษ์วโร.

ประการ ๓ พระเจำน้องยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณวโรรส'^ ๑ พระเจำ

น้องยาเธอ กรมหมื่นสมมตอมรพ"นน้'* ๑ พระเจำน้องยาเธอ พระองค์เจุำ
จ"นทรท"'ตจุธาธาร^ ๑ พระเจำน้องยาเธอ พระองค์เจำไชยานชิอ'^ ๑
๑ พระเจืาบรมวงศเธอ กรมหลวงประจกษ์ศิลปาคม

๒ พระเจ'าบรมวงศเธอ กรมหลวงพรหมวรานร'กษ์

๓ พระเจ'าบรมวงศ์เธอ กรมหมนทิวากรวงศ์ประว"ฅ

๔ สมเด็จพระมหาส^มณเจ*า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส

๔ พระเจ'าบรมวงศเธอ กรมพระสมมตอมรพ่นธ

๖ พระเจ*าบรมวงศ์เธอ กรมหมนวิวิธวรรณปรชา

(ฟ้ พระเจ*าบรมวงศ์เธอ กรมขนพิทยลาภพฤฒิธาดา

 ๑ลิ่ธา)

พระเจานองยาเธอ กรมหมนนราธิปประ?'เนธ์พงษ์ ๏ พระเจานองยาเธอ

กรมหมืนคำรงราชานภาพ ๒ พระเจ"าน^องยาเธอพระองค์เจ"าโสณ,บํณฑิ
พระเจานองยาเธอ เจ"าพ้ากรมขนนริศรานวํฅวงษ์ ๑ พระเจ"าน"องยาเธอ
พระองค์เจาว’ฌนานวงษ์'“๑ พระเจ’าน"องยาเธอ พระองค์เจ"าสว’สคิโสภณ'"’
พระเจานองยาเธอ พระองค์เจ’าไชย’นฅมงกล'” ๑ พระวรวงษ์เธอ พระ
องค์เจ*าขจรจร’สวงษ์'^ ® หม่อมเจ"าพระพทธบาทบี่ล’นทน์ธรรมเจด
หม่อมราชวงษ์พระราชานพ’ทธมนี ๑ เจ"าพระยามหินพรศ’กคิธำรง'* ๑
กรมพยาบาล ๑ รวม ๓๓ ส’งเกฅ แฅ่ที่ผน’ง์รอบพระเมรุกร*งน โปรด-
เกล’า ๆ ให้เกณฑ์ข’าราชการแลขนนางจีนเอาโฅ๊ะเครื่องทองเหลืองมาต
แทนเครื่องลายคราม ประท’บทรงจ’คเครื่องโต๊ะแลเครื่องส'งเกฅอยู่ข’างในจน
เวลา ๗ ทุ่มเสดจกล’บพระบรมมหาราชว’ง อนึ่ง การเล่นในคืนว’นนึ่ โขน
นอนโรง ๒ โรง หิน ๒ โรง หน’ง ๔ โรง เบิกโรงเล่นร’บเสด็จพอ

ว’นที่ร’ชกาล ๗๗๖๖ ว’น ๖ ๆ ๓ กา บฉลเอกศก ๑๒๕๑

๑๐ ’^

วํนท ๑๔ กมภาVณัธ์ ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

แห่พระศพพระองค์เจาศรีเสาวภางก์

เวลาคืนนึ่ ๒ ยามเศษ เจ’าพน’กงานไค้จ’คการเชิญพระโกษพระศพ

พระเจ’าน่องยาเธอพระองค์เจาศรีเส'เวภางค แห'ออกจากวงพระเจ’าน’อง

ยาเธอ กรมหลวงเทววงษวโรประการ เปนกระบวนโคมไฟมาพกไว้ที่ถนน

ด พระเจำบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงศ์สิริพํฒน์
๒ สมเด็จพระเจ’’าบรมวงศ์เธอ กรมพระสว่สดิว"'ตนวศิษฎ์
๓ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมนมหิศรราชทฤทํ'ย
๔ พระวรวงศ์เธอ กรมหมืนม่ราบปรบกบ
& เจ’วพระยามหิงเทรศ'กดธำรง (เพง เพญกุล)
สนามไชย นาประตูศกดิไชยสิทธิป7ะกธบพ-:[“โกษทฎงนใ]ย ร่งชน วํนที ®

กุมภาพนธ วนนี เจาพนกงานไค้จุ้คก7ะบๅนแห่ กระบวนน่ามีธ

ธง ๕ ชาย ธง ๓ ชาย พิณพาทย์ไทย กลองมลาย บษบกเพลิง ธงม'งกร

ธงตะขาบ ธงเสือบีก ถึงระธาเค7องไทยทานต่าง ๆ เปนของพ7ะบรมวง-

ษานุวงษผ่ายน่าจุ!ทมาเ!]นเๅ7ะบวนแห่มีเค7องไทยทานต่าง ๆ คือผำข

เหลองทาเปน-7ปภาพเปนม,ฦทๅ^สืฎ5าางแลเปน7ปอื่นอื่นบ'างที่ทำเปน

รถยปุนกมี ถึงรธาผาขาวของหลวงแลส'งเคฅยอคกลองชะนะจุ)'าบี่'จุ่า

แตรงอนแตรฝร'งสงข เทวดาตู่แห่ราชยานกง ๓ หม่อมเต่าพระธรรมมณ

หิศธาคาอานพระอภิธรรม ๑ หม่อมเต่าสุทธาสิในท'ยในพระเต่าน'องยา

กรมหลวงเทววงษวโรประการ ทรงโปรย ๑ หม่อมเจุเาบี่ยะสรรพางคืโน

พระเจานองยาเธอ พระองค์เจ'าศรีเสาวภางก์โยงพระศพ ๑ ยานมาศ ๓

คานโยงพระโกษพระศพ อินทร์พรหม พระยา พระเปนค่เคืยง เดร์อง

สูง ๗ ชน ๕ ชน บ่งแทรก พ'คโบกบ'งสูริย์ มหาดเลกแลชาหลวงดาม

พระศพเปนอนมาก เวลา ๕ โมงเชา พระบาทสมเคจพระเจ'ๅอย่ห'วเสดจุ

ออกทางพระที่น่งจ*กรกรีมหาปราสาท ประท'บ่เกยทรงพระราชยานเสดจุ

พระราชดำเนิน โดยขบวนไปประท'บ่พล*บ่พลายกน่าพระเมรดำนฅๆ'นออก

แล'วโปรดเกลำ ๆ ให้พระวรวงษ์เธอพระองค์เจำขจรจร'สวงษ์ส”งเดินกร

บวนแห'พระโกษพระศพพระเต่าน์องยาเธอ พระองค์เจำศรีเสาวภางค์

ที่พ'กน่าประตูศ”กดไชยสิทธมาตามถนนใหญ่ ผ่านมาน่าพระเมรดำนฅว'น

ออกอ'อมมาทางถนนน่ากำแพงพระราชวำบวรเลยวลงถนนน่าๆ'ดมหาธๅด

ถึงประตูคำนฅว'นตกแลำแห่พระโกษพระศพเขำในพระเมรแห่เวียน ๓ รอท

ตามธรรมเนียม กระบวนแห่ที่เขำมาเวียนพระเมรน*น มีแฅ่ค่แห่แลกลอง

ชะนะ เครื่องสง มหาดเลกแลชำหลวงตาม แห่เวียน ๓ รอบเสรจุแลิว

 ®^^

เจาพน”กงานเปลองประกํบพระโกษ เชิญพระลองขํ้นบนเคมขดิานฅวนฅก

แลวเชิญขนเกรื่นบนใคนากประกอบพระโกษแล'วเลี่อนขนประดิษ^าน

เหนือชนแว่นพ้า ๓ ช*น โนพระเมรภายใฅ้ฉํฅรโหมค ๕ ช*น แลแวดล'

ไปควยเครื่องสงแลเครื่องแต่งต่าง ๆ เปนเกียรติยศ แล'วพระบาทสมเด็

พระเจาอยู่หำทรงทอค?-ก้ไฅรส”งเคฅเอกห”วทาน ๑ ไฅรเปล่า ๑๕ พระ

สงฆ์สคบปกรณ์เสรจแลำ โปรดเกล'า ฯ ไห้สมเคจพระเจ'าลกเธอ แลพระ

เจ'าลูกเธอทรงทอดผาพ”บน่า ๒00 พระสงฆ์สด”บปกรณ์ต่อไป เวลายา

เที่ยงแลำ พระบาทสมเด็จพระเจ'าอยู่หำทรงพระราชยานเสดจโดยขบว

นำฅามเสดจกล”บพระบรมมหาราชว”ง แลำมีสด”บปกรณ์ของเจ'าภาพคาม

สมควร เวลาบ่าย ๕ โมง พระบาทสมเดจพระเจ'าอย่หำเสดจออกประท”บ

เกย ทรงพระราชยานแต่นำพระที่น”งๆำรกรีมหาปราสาท เสด็จโดยขบวน

นำตามเสดจไปประท”บเกยพล”บ่พลาข'างไนพระเมรทำงสนามหลวง แลำ

เสด็จกล”บพล”บพลาทรงโปรยผลก”ลปพฤกษ์ แก'พระบรมวงษา นุวงช แลข'โ-

ราชการ แลำโปรดเกล'า ฯ ให้ที่งทานผลกำปพฤกษ์ ๔ พุ่ม ๆ ละ ๒0 บาท

รวมว”นละ ๑ ช”ง ทรงโปรยว”นละ ๑ ช”ง แลมีของสมเดจพระบรมโอรสา-

ธิราชถวายทรงโปรยเพื่มเติมดำย ทรงโปรยเสร็จแลำมีมวยค่ ๑ แลำ

โปรดเกล่า ๆ ไห้หลวงไชยโยคชกชะนะก”บ่ขุนโยธานุรำษ์รำกระบี่ถวาย

พระเนตรค่ ๑ แลำทรงจดดอกไม้เพลิงพุ่มแลมีรำกระถางสิงห์โต

เวลา ๑ ท'ม เสดจขํ้นพระที่น”งทรงธรรม ทรงจุดเทียนเครื่องนมำการ

แลำ เจำพนำงานนำพระศรีสมโพธิวดสุทัศน ถวายเทศนาอนิจจลำขณะ

พระสงฆ์ถานาร'บ่ส”พพี ๔ เทศนาจบแลว ทรงประเคนเครื่องไทยธรรม

เวลา ๒ ท'มเศษ พระบาทสมเด็จพระเจำอยู่หำเสดจกล”บ่พระบรมมหๅ

ราชว”ง แลำมีสค*บ่ปกรณ์ของเจำภาพต่อไปฅามสมควร
 12300

อนง งานมทรสขเล่นฅงแฅ่เวลาช้กพ-3ะกีพเปนฅไ*ไป คือกลาง

มโขน ๒ โรง หุ่น ๒ โรง งิๅ ๑ ‘[วง มอญรำ ๑ โรง ไม้ลอย

ญวนทก กลางคนมีหนงไทย ๒ โรง หน้งน่าวอ ® โรง รำกระถาง

สงโฅ มงกร แลดอกไม้เพลิงพุ่ม พเนียง พล กระถาง ฅามธรรมเน

วนทีรชกาล ๗๗๖๗. วไเ ๗ ๆ ๓ คืา บื่ฉลเอกศก ®๒๕®

๑๑ ^
วทท ๑๕ กุมภาพ"นธ รฅนโกสินทรศก ๑0๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเดจพระเวาอย่หว เสดจโดยพระ

ราชยานแต่เกยน่าพระที่น’งจกรกรีมทาปราสาท ออกจากพระบรมมหา-

ราชวงประทบพระราชยานทีเกยพล’บพลาข็างโม,เสดจุ!พระราชลิๅ1,■ลิฎฎ

พล’บพลา ทอดพระเนตรญวนหกไม้ลอย ทรงโปรยผลก’ลปพฤกษ์ พระ

I

ราชทานพระบรมวงษานุวงษ์ฟ้าราชการผืาย I เฟ้าพนกงานที
) [X '

ปพฤกษ์ ๔ ดไ* มีรำงไว ๑ คู่ พระราชทานเงิน ๓ ดำลิง เวลาท่มเสด

ทรงรดดอกไม้เพลิงทอดพระเนตรรำกระถางมำกรไฟ แลำเสด็จขนจาก

พล'บพลา เสดรพระราชคำเนินออกพระเมรุทรงประท’'บพระราชบ่ลลำด็นช

ดานฅวนออก ทรงทอดผาไตรสดบปกรณ พระกระวีวงษ์หำทานสำเคด

เอก ๑ พระค'นถธระไตรเปล่า ๑๕ รูป พระวิสุทธิสมาจารย์ ที่จะถวาย

เทศนา ๑ พระถานานกรมร’บสำเพี ๔ รูป ทรงทอดผไไตรสำเคฅ ๑ ไตร

เปล่า ๔ มีสด*บ่ปกรณ์ผไพ’บ่น่าอีก ๒00 แลำเสดรพระราชดำเนินกล*บ่มๅ

ประทไ)ที่พระที่น่งทรงธรรม ทรงจุดเทียนเครื่องนม’สการแลำ พระวิสทธิ

 1ต10ต

สมาจาริยถวายเทศนาทกขล"กขณก้ณฑ์หนึ่งจุบแลว ทรงถวายเค

บริกขารส"งเคฅ แลำเสด็จพระราชคำเนินลงมาประท"บศาลาจฅรมขด'าน

ฅวนฅกเฉียงใต้ครู่หนึ่ง เวลา ๒ ท่มเสศเสคจุกล"บพระบรมมหาราชว"ง

ว"นที่ร"ชกาล ๗๗๖๘ ว'น ๑ ฯ ๓ คา บฉลเอกศก ๑๒๕๑

๑๒ ข
วํนท้ ๑๖ กุมภาพไ!ธ รํฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๓ โมงเสศเจำพน*กงานเชิญพระศพพระเจ่าน'องยาเธอ พระ

องค์เจำศรีเสาวภางค์ลงจากชไเแว่นพามาเปลํ้องเครื่องที่น"กแร้พระเมรุค

ฅว'นตกเฉียงเหนือ มีพระฉากก"นบ่งรอบ แลรื่อชไแเว่นพ้าฅํ้งพ

กาธารบนถานบ'ฅรประค"บ่ค'วยเครื่องสดค่างๆ เพดานเหนือถานบ"ฅรเปลี่ยน

เปนเพดานเครื่องสคแลฅํ้ง์ฉากเทพชุมนุมคามเคยแลำเชิญพระศพขนฅ

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเคจพระเจำอย่หำเสดจโคยพระราชยาน

แค่เกยน่าพระที่น'งจำรกรีมหาปราสาทออกจากพระบรมมหาราชวำไปประ-

ท'บ่พระราชยานที่เกยพล"บ่พลาขำงใน เสดจพระราชดำเนินออกพระเมร

ประท'บ่พระราชบ"ลลำค์มขฅว"นออก ทรงทอดผาไครสค"บ่ปกรณ์ คึอพระ

เจำบรมวงษเธอกรมพระปรเรอรริยรลงกรแ('บ'รบ'เร1สร'■ดคเ•อก ® พระ-

ราชาคณะถานานกรมแลพระค*น่ถธุระไตรเปล่า ©๕ รูป แลำพระธรรม

ทานาจาริย์ที่จะไค้ถวายเทศนา © กบถานานุกรมรบสพพี ๔ รูป ท

ผำไฅรสำเคตเอก ® ไฅรเปล่า ๔ สดบปกรณเสรจแลวเสคจพระราชทาน

เพลิง พระบรมวงษานุวงศ์ผ่าย ทรงจุคไฟพระราชทานเพลิงดํบ่ใป

จ 3

แลำพระบาทสมเดจพระเล่าอยู่บ่ว่ เสดวิพระราชดำเนินกล"บ่มาทาง
 เดป็ 0 เตุฮ

นงทรงธรรม!]7ะทบเสดจลงพล่บพลาทอดพระเนตรญวนหก

ใน 1 ■วิ'''^นกงานทิงฅนกลปฤกษ์ตามเคย เวลาทุ่มเสศ

จุดดอกไมเพลงทอทท7ะเนตรรำกระฎๅงม"ง!ๅ7ไฟ แลำเสด็จพระราชดำเนิน
กลบขางใน เสดจออกพระเมรุประทบทระทื่นิใ3บ7งฐ,^3^ ทรงจดเทียน

เครองนมสการแลว พระธรรมธานาจาริย์ถวายเทศนๅอนิดํทกกดู!!เ-สอร

กณฑหนงจบแลว ทรงถวายเกรองบรกดูๅรลง!กอ!!ก-^ เสดจพระราชดำเนิน

ลงทางเฉลยงพระทน"งทรง!,7733อๅ'แอรง!คูถูก!^คู^^^^เ^^^^^^^คู^^-เ^^^

แลเครื่องโต๊ะจนถึงประตูเมรุค"แอรแอก !รคูร ^ เสดจกลบ

พระบรมมหาราชว"ง

วนทีรชกาล ๗๗๖๙ วน ๒ ก^ ๓ ดำ บฉลู!อกศก ๑12),^๑

วมท กุมภาพํนธ ริ'ตนโกสินทรศก ^0๘ (พ.ศ. ๒๔^๒)

เวลาเชาพระบาทสมเดจพระเจ"าอยู่ห"วหาเดํ!ลอจุเดํ โปรดเกล"า ๆ
ให้พระบรมวงษานุวงษ์แลหม่อมเจ"าบี่ยะสรรทางดํ ก‘บเจ"พน"กงานดำบ

เดนสามหาบเสรจแลว ทมอมเจใบยะสรรพางกทอดกาใอรสคบปกร!!!ดูคู^

หลวง ๓ ไตร ของเจาภาพ ๓ ไตร พระสงฆ์ ๖ รูป ฉ"นในพระ!มร!!ส"ว

พระบรมวงษานุวงษ์ทรงเกบพระอษเบรรจุใแพระโก5^พคู

พนกงานเชิญพระอ'’งการบรรจุในลุ้งแลร้อฉากบแกาแดํดํว!!

แว่นพา ๒ ชน มีบุกีบกเชิญพระโกษพระอ'ฏเขนประดิษ^านบแบบบก

เหนือชนแว่นพาเสรจแล'วหม่อมเจ'าบี่ยะสรรพางค์ทอคผ"าพ"บนิวดูคู^’3งลวง
 เตุป็อ๓

๒00 สดไ]กรณ์แลิว พอเวลาเชิา ๔ โมงเสศ เจาพนํกงานฅงกระบวนแห

เชิญพระอ'งคารขนพระราชยานกงแห่ไปส่งวไพระเจไนไ]งยาเธอ กรมหมื่น

พรหมวรานุร'กษ์ ซึ่งจะไค้เชิญไปบรรจอนสาวรีย์ที่ว*ดพระนามบ'ฌญ‘ต'"

บ่าย ๒ โมงเสศ เจไพน*กงานฅงกระบวนแห'แลำ เชิญพระอ*ษเพระเจไ

นไ)งยาเธอ พระองค์เจไศรีเสาวภางค์ลงจากชไเแว่นพา เชิญขนพระ-

ราชยานกงแต่บรรใดพระเมรดไนฅว*นฅกไปส่งว*ง์พระเจไนไ)งยาเธอ กรม

หลวงเทววงษ์วโรประการ จะได้ทำบุญเจดว*นแส่วจะไค้เชิญพระอ*ษฐิมา

ไว้ทื่หอพระนาค

อนึ่ง ในการมหรศพว*นนึ่มีฅไแต่เชไจนเวลาแห'พระอ*ษเกล'บเปน

สํ้นการ.

ว*นที่ร*ชกาล ๗๗๗๐ ว*น ๓ 0*^ ๓ กา บี'ฉลูเอกศก ©๒๕๑

วํนท ๑๘ กมภาพ' นธ ร'ฅนใกสินทรศก ๑๐๘ ( พ.ศ. ไดุ)๔๓ไธุฮ )

ไม่เสดจออก ไม่มีราชการอ*นใด.

ว*นที'ร*ชกาล ๗๗๗© ว*น ๔ ^๔ ค์า บี่ฉลูเอกศก ©๒๕๑

ว'นท 0๙ กุมภาVเนธ์ ร็ตนโกสินทรศก ด๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชไเลยงพระที่ว่ดอรุณราชวราราม ถวายผไจำพรรษาพระสงฆ์

©0๓ รป มีพระราชมนีเปนประธานสงฆ แต่พระบาทสมเดจพระเจไอย่ห*ว

หาได้เสดจไม่ โปรดเกลไ ฯ ให้สมเดจพระเจานองยาเธอ เจไพาจาฅรนฅ

๑ วิดพระนามบญญฅ คอวดมกุฎกษฅรยาราม
 !ดุ(:-0๔

รศม ระวิกรพรรดิพงษ์เลียง-5จุ"แต่ส่วนเคร

ธรรมของหลวงนน ๒0 รูป พระสงฆอฦ ๘(^ รูปน'"น ของพระบรม

วงษานวงบผืาย '^"'1ถวาย
’ ใน^
1วลาทุมเสศ พระบาทสมเคจพระเจาอยู่'หวเสคจุออฤง'เรู;;'ลี'แงจุ

-1^าปราสา/!องคฤลๅรู พระบรบูรณโกษากรนำเกรองโต๊ะลายม'งฤรูแ

เขาไปถวายทรง')ๆออ'!,^)รู;;เ^^^จุ แลทรงจํคโต๊ะอยู่จนเวลายามเสกีเสคา)พรู

ราชคาเนนมาทออ!ๅขุ'14,มๅรูคๅ^แ^^ พระสุรินทรามาฅย์นำใบบอ!ากรู

พร^กลาโหมขนกรูๅบพรูค34ทูล ๓ ฉบบ ฉบ'บลี ๑ บอกพระยาประสิ')าธ

สงกราม^ เมืองกาญจนบุรีมี่ความส่า เลขส่วยทองจำนวนบชๅคสมฤทส

เลข ๓๓ คนๆ ละ ทองเปนบกรู ตุ!]- บุคจุทลีจุเ ^ 3^ ^

1 เบ็นทอง ๖ สลึง ส่งเงินแทนทองคิดราคาบาทส;; 0^

๔
เงิน พระราชทาน ๑ 0 ลค ๒ คงส่ง ^ ฉบบ ๒ ส่ๅ พรู;;ลีโคร

ธาภิโยค ผู้ว่าราชการเมืองไทรโยคย'งิหาไต๊รู'บพรูะรูาชทานเคร์ฏงยค

ไม่ พระยาประสิทธึ๊สงครามขอรบพระราชทานเครื่ฏรูยคใลีทจุ.นํรูคจุ

■กโยค นบบ ๓ วา คาแทนงทหลวงกึรพทกบ^ชวยรูาชคาจุจุ'เงค^ จุเคู

หลวงกลางราชภกคีศรีเทพสงครามมหาดใทยเบ็'แลีทสจุจุ^เ^จุ3'"กษผ้ช่ๅย
รไเราชการต่อไปแล*ว พระสุรินทรามาตย์นำพระนํโครูฐาลีโยค !^^จุจ

กลางราชภ'กดี เผาทูลลอองธุลีพระบาท พระนิโครธาภิโยคถวายขผงทจุ

๕๐ ชิงจีน หลวงกลางราชภ'กดีถวายขั้ผงหน'ก ๓0 ช”งจํน จึ่งมีพระบรูม

ราชโองการดำร'สถามพระนิโครธาภิโยคลึงรูาษฏิรูในเมึฎรูเทจุร
นอยเท่าใค พระสุรินทรามาตย์รบพระบรมราชโองการูมาถาม 'ใค้คจุาม

๑ ทระยาประสทธสงคราม (ๆ!า)
 1230๕

แลวกราบบงคมทูลพระกรุณาๅๅค1^1นพนญืฏงมีส"ฦ ๒00 ครำเสศ แลำ

พระยาราชวรๅนุทูลนำจุ่ๅเร่งงานร"ครคข็าๅ/เลวงเมืองพิไชยเผาทลลอ

พระบาท มีพระบรมราชโองการคำร’สถามถึงพระยาศโขไทยแลราชการ

เมองพิไชยพอสมควร จึงคำรำถามพระยาภาษกรวงษที่เกษฅราธิบคีว่า

ศาลาทีเกาะสีชงนนทำแลวฤๅยำ พระยาภาษกรวงษ์กราบบำคมทลพระ-

กรุณาว่าทำแลว จึงมืพระราชคำรำว่าจะเสดจพระราชคำเนินเกาะสีช

วนท้ ๒๓ กุมภาพ’นธ์ เวลา ๔ ท่มเสศเสคจขน.

วนทรชกาล ๗๗๗๒ วน ๕ ๆ ๔ คา บฉล เอกศก ๑๒๕๑

วํนท ๒๐ กุมภาพ"นธ์ ร"ฅนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชำ เลยงพระที่วำโอรสาราม แด่พระบาทสมเด็จพระเจำอยู่ห

หาได้เสดจไม่ โปรดเกลำ ฯ ให้พระเจำราชวรวงษ์เธอ กรมขุนบคินท

ไพศาลโสภณ กรมขนเจริญผลภลสวำค เลยงพระสงฆ์ ๔๙ รูป ถวายผำ

จำพรรษา พระปรากรมมนีเปนประธานสงฆ์ แด่ไทยธรรมของหลวงนาเ

๑๐ รป เหลืออีก ๓๙ รป เปนของพระราชวรวงษเธอ ท^งผ่ำย]^''

^ ^ 1น

เวลา ๒ ท'มเสศ พระบาทสมเด็จพระเจำอยู่หำเสดจออกทอดพระเนฅร

เครื่องโต๊ะแลทรงจดอยู่ในพระทีนาวิกรกรีองคกลาง ประทำเอย่จนเ

ยามเสศเสดจออกขนนางตามเคย พระมนฅรีพจนนิจนำใบบอกในกรม

มหาคไทยขนกราบบำคมพูลพระกรุน!'า ๗ ฉบบ ๆ ที® บอกพระยา

ไชยวิชิตผ้รำษากรุงเก่า ถวายพระราชกุศลในการเฉลิมพระชนม์พรร
 1ดุ30๖

ฉบบท ๒ บอกพระยาวิเสศ!ช?]ชๅญ เมืองอ่างทอง ถวายพระราชกศลใน

การเฉลมพระชนมพรา•ษๅ ฉบบที 5^ บอกพระยาพิไชยสนทร เมืองอไทย

ถวายพระราชกศลในการเฉลิบ■^^(ร^ช14มื1,.^รฉบไ]ที่ ๔ บอกพระยา

สุนทรสงคราม เมืองสุพรรณบุรี ถวายพระราชกศลในการเฉลิมพระชนม

พรรษา ฉบบท ๕ บอกพระยาอุไทยมนศรี เมืองปราจิณบรี เจำอธิการส”ง

กบราษฎรขอท้ผูกพฌเสมาวไ!หๅศทรๅยใก?) I ®I ฉบ”บที่ ๖
” กวาง ๖ วา ^

บอกหลวงสจพนธ เมืองพระพุทธบาทว่า ขนทิพนำผ็าไศรกระ^นก”บเครื่อง

บริกขารซึงโปรดเกล็า ๆ พระราชทานขํ้นไปทอดว”คพระพทธบาทน*น ไ

ทอดแลว ขอถวายพระราชกุศล ฉบ”บที่ ๗ บอกจ่าเร่งงานรไๅรดขไหลวง

เมืองพิไชย ขอหีบศิลาน่าเพลิงเผาศพพระพลสงคราม ผ้ว่าราชการเมือ

นาปาค ก”บให้กรมการคมถาดหมากคนโทเงินส”ปทนเครื่องยศมาส่ง พร!;

สุรินทรามาศย์นำบอกในกรมพระกลาโหมขั้นกราบบ'งดมทลพร!;กร?!!ๅ

ฉบบ ๆ ๑ บอกพระยาอนุร”กษ์โยธา ขไหลวงห'วเมืองผ่'ายศว”นํศกความว่

พระยาเสนานุชิฅเมืองศกำบา จ”ดเงินภาษีผลประโยชน์งวดเดือนยี่ บี่ช

ส่งหลวงทวปสยามกิจ ฝากแบงกเมองบิ'น่งแลำ ฉบไ] ๒ ว่า พระยา

บริร”กษภธร เมืองพงงา จ”คเงินภาษี ๕ อย่างงวดที่ ๓ บี่ชวค ๓ ส่งหล

ทวีปสยามกิจ ฝากแบงก์เมืองบื่นไแลำ ฉบไ] ๔ ว่า พระยาอนรำษโยธ

ได้จำเงินภาษีคอเวอนเมนฅ์ จำนวนรำนโกสินทรศก ๑0๘ ส่งหลวงท

สยามกิจ ฝากแบงกเมืองบินง ฉบบ ๖ พระอ”ษฎงคฅพิศรำษา เมือง

กระบุรี ความว่า ได้ซอเรือสติมลอนที่เมืองเกาะหมากมาลาดตระเวนที

กระศามทองตราพระคชสีห์ ที่โปรดเกลไ ๆ ออกไปนไเ เรือลำหนึ่งราค

๓๕๐๐ เ'หรืยญ ค่าใช้สอยในเรือเบดเสรจเงิน ๙๓ เหรียญ รวมเงิ

 พ
๓๕๙ เหรียญ กับพระอ้ษฎงคฅได้จ๎างกนทำทางสายโทรเลข ซอ อิ;^
ปน

สงกะสี ฑ้งช่างยกเสาสั้นเงิน ©๖๕๐ เหรียญ พระกัษฎงคฅได้ทำ

เงินทีพระยากัฅนเศรษ^ ๒ ฉบ'บ ตามบาญชีเงิน

แลวพระสรินทรามาตย์นำจีนกอยซินเผาทลอองธลีพระบาทถว

พิมเสนหน*ก ๑ ช่งจีนของพระยาร*ฅนเศรษ^ฝากเขำมาถวาย จีนกอยชิน

ถวายผลชิดแช่อี่ม ๑๒ ขวด จึ่งมีพระบรมราชโองการดำร*สกังพระเจา

นองยาเธอ กรมหมื่นสมมตอมรพ*นกั ให้ทำส*ญญาบ'ฅรพระราชทานให้จีน

กอยุชินเปนผู้ช่วยราชการเมืองระนอง โปรดเกลำๆ พระราชทานส'ญญาบ*ฅร

กับขำราชการ ©๕ นาย ให้พระร*กษาเทพ เจำกรมพระตำรวจสนมชำย

เปนพระพรหมาภิบาล เจำกรมพระตำรวจในขวาผายพระราชกังบวร ถือ

ศ*กดินา ©๕๐๐ ให้หลวงพิษณเทพเลื่อนเปนพระพิษณเทพเจำกรมมหาด

ไทยตำรวจภูธรชำยถือศ*กดินา ๑๐๐ ให้หลวงฤทธิพลไชยเปนพระร*กษา

เทพ เจำกรมพระตำรวจสนมซำยผายพระราชกังบวรถือศ*กดินา ๑๒๐๐

ให้หลวงวิทยาธิกรณศ*กดื้เปนพระพรหมประสาทศิล!] ผ้ว่าราชการเม

พรหมบรี ถือศ*กดินา ๓๐๐๐ ให้หลวงอนุร'กษ์กักคีเจำกรมไพร่ห

มหาดเถืกเปนหลวงศรีศ*กดื้บริบาล ปกัดเมืองสรรคบรี ถือศักดินา ๖๐

ให้หลวงทรงบรีเปนหลวงชำนาญกักคียกรบ*ฅร เมืองสรรคบรี ถือศักดิน

๕๐๐ ให้พระอ*ก์ขระต่างใจเปนพระกลางราชภกคีศรีเทพสงครามมหาคไทย

เมืองนครราชสีห์มาถือศักดินา® 0 ๐ 0 ให้ทำวพรหมบฅรราชภ*กดี เปนท

ราชบฅรเมืองนครพนม ให้ราชบฅรเมืองเรณูนครเปนพระแกัวโกมล
ดุ 2^

เจาเมองเรณนคร ขนเมองนครพนม เหอรรคยีาค เมืองอากาศอำนวย

ข
 120๐๘

เปนหลวงพลานุ!ๅล เจาเมืองอากาศอำนวย ขนเมืองนครพนม ให้ท'า

สุวรรณสาลเมืองสกลนๆ-^ เปนราชบฅรเมืองสกลนคร ให้ท'าวศรีวรราช

เมองสกลนครเปนพระศรีสกุลๅงห้ ผ้ช่วยผ่'ายขวาเมืองสกลนคร ให้ท'าว

อนอาษาเมองสกลนคร เปนพระพิชิฅพลหาญผ้ช่วยผายซ'ายเมืองสกลนคร

ใหทาวสุริยเมืองกุสุมาล เปนพระอร”ญอาสาเช่าเมืองสกลนคร ให้ท'าวโพธ

ไพศาลเปนพระพิศาลสิมานุกรกษ เจาเมืองโพธิไพศาล เวลา ๔ ท'มเ

เสคจขน.

วนทรชกาล ๗๗๗๓ วน ๖ ทุ๊ ๔ คำ บฉลเอกศก ๏๒๕๑

วนท ๒๑ กุมภาพ'นธ ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ,ศ, ๒๔๓๒)

เวลาเชามเลยงพระทีวครๅชประฎๅๅยผๅจุๅรุ-‘รู^ๅ มีพ^ะสงฆ

๒๘ รูป สมเค็จพระพุทธโฆษาจารีย์'’เบ็'นประธานสงมื แต่พระบาทสมเ

พระเจาอยูหวหาไคเสคจ1ม โปรคเกลา ๆ ใหพระเจาลกเธอพระองคไช่ๅ

บุรฉฅรไชยากรเปเลยงพระถวายผาจาพรรบๅ แศสๅมไพยูฐ-5--5ม6[)ฏ^1^,1^-2^

พี่นาง I
นน ๕ รูป อีก ๒๓ รูปนนเบ็่นของพระเจ่า นองนาง 1 เธอาๅง์ผาย ปI
..พี่^..." 1 ใน^
นองยา )

รวมกไเ เวลา ๒ ทุ่มเสศ พระบาทสมเดจพระเจ’าอย่ห”วเสคจุอออไม,พฐ^สุ

จ'กรกรีมหาปราสาทองค์กลาง ประทบทอดพระเนตรเครี่องโค๊ะอยู่จุม,^อ?าา
ยามสามเสศ แลวเสดจมาองกคานฅวนออกพร'อมคํๅยูเช่า,พมสุ

ธรรมการ พระธรรมไฅรโลกนำเปนประธานสงฆ์ ทรงต*งตำแหน่งพระสงฆ์

8 สมเด็จพ3ะพุทธโฆษาจารย์ (สา ปุสสเทโว) ภายหสํง์เบนสมเด็จพระส“'งฆ3ๅชวํ'ค5าชประดิ

 1200^

ให้มหาแจงเปรียญ ๓ ประโยก วํดพระยาทำเปนพระครสนทรากษรวิจิตร

มีนิฅยภฅรราคาเดือนละ ๒ ตำลึง พระราชทานตา■ลิบฅรพ^ดเกรื่องยศ

ไตรบริกขารพร"อม แลำฅ่อมาพระสมหกลึาวิคดาวดืงษ์เปนพระกรปริยฑ

โกศล มีนิฅยภฅรราคาเดือนละ ๒ ตำลึง ตาลิบฅรพ"ครองไตรแลเกรี่อง

บริขารพรอม แล"วถึงพระกรหำเมืองให้พระวินไ)ธร คง วิดกลางเปน

พระครูสีหราชสมาจารคณ เจไกณะใหญ่เมืองนครราชสีท''มา ให้พระอาจาริย์

นำย วิดสว่างอารมณ์เปนพระครูสวรรกวรนายกบี่ฏกสุนทร เจไกณะใหญ่

เมืองสวรรกโลก ให้พระสมทกรุควิดราชบรณเปนพระครูสขะวะโรไทย

อธิปไตยสงฆ์นิกรเมืองสโฃทำ ให้พระครูคณานกูลเปนพระครูโสภณ

เจตสิการามเมืองไชยา ให้เจไอธิการเจียมว"คเขาแกำ เปนพระครูศีล

วิสทธิญาณเจไคณะรองเมืองสระบรี ให้เจไอธิการมืวไาเทพอาวาศ เปน

พระครูสวรรณวิสทธิอคมคณาจาริย์เจไคณะใหญ่เมืองนครสวรรค์ ให้เจ

อธิการแหยวว"คบ่ไเรไรเปนพระครสมทสมานคุณเจไคณะใหญ่เมืองระยอง

ให้เจไอธิการเทียนว"ดเกาะสีชำ เบ็'นพระกรูศรีชพำคสำวร ให้พระปล"ดเทศ

ว"คท่าโก เปนพระครศีล.ธนาร"กษ์ เจไคณะใหญ่เมืองชุมแสง ให้เจไอธิกา

กำต"นว"ดบริบรณ เปนพระครูถาวรศีลว"ฅรเจาคณะใหญ่เมืองภเขียว ให้

เจไอธิการอ่อนตาว"คแจำ เปนพระครูพิพ"ฌนศีลคุณ เจไคณะรองเมือง

ภเขียว ให้พระวินำธรเมืองพระยาแมน เปนพระครูเมธาวีวรคุณเมืองพิไช

ให้เจไอธิการขาวว"ดบึง เปนพระครูศีลวิสุทธิพรตเมืองนครราชสีห์มา

๑๕ รป พระกร ๑๕ รป ครองไตรแลำเขไมาถวายอติเรก แลำถวาย

พระพรลา พระบาทสมเคจพระเจไอยู่หำเสดจกลำเประท"บที่ออกขนนาง

ตามเคย พระมนตรีพจนกจนำใบบอกในกรมมหาดไทยขํ้นกราบบำคมทูล

พระกรณา ๙ ฉบำ ๆที่® บอกพระศรีพิทำษ์ขไหลวงเมืองขุขน ถว

 เดุป็๑๐

พระราชกุศล!นกๅ^เ,ฉ^3รุ;^กุ^ ^ บอกส่งฅํนหน์งสือ

พระยามหาอามๅฅย. ขาหลวงเมืองนอาเจำปาศกดว่าความพระยาเชยสรินทร

วงษากลาวโทษทาวบผูผูาฤ3งอายมืชือ ^ อม ว่าทาวบญญๅ!ช้เท้อ“ๅยมืชื่อ

เอาบนยงพระเมองฦษผูมชุ0อายม้ท้ พระศรพิทกษไค้บ'งอ'บท*ๅวบญญๅส่ง

อายมชอมาชาระแลว ฉษษ วาได้สบจบผ้ร"ายทีอินซ'ค้ ๘ เรื่อง ไค้ผ้ร"าย

®๓ คน เ-ยิ^เ^วนาถามใหการสาระภาพรบเปนสอยซอพวออีอหลๅยอน

พระศรพทกษยงวะชาระลษจุษเอาอ'า^-^ายออ'เา] ฉบบ ๔ วา นายเคน

อาแดงดเปน เ^^ I อำแดงวนพากนไปหาปลาทางเมืองศีศะเกษ

นายเคนไหอาแดง I นำโคระแทะไปคอยอย่!ฤล้เมือ^อีอเ;เ^เๅ3ะเ นาย

.)ไป) ข

เกนไปเสพสุราเมาเอาไมออาแดงอมรรยาอาย แลวเอาบฅรไปฝากไว้ก'บ

พีนองนายเคน ๆ หลบหนีไป พระศรีพ้ท'กษ์ย'งสืบจํบอิวหาไค้ไม่

ว่า พระอุทุมพรส่งฅ'วหลวงพรหมเสนามาย'งพระคริท้ท'ม่พี 6'! ได้เอาต'ว

ถามโหการวาหลวงพรหมเสนากบกานนรองคบคนมชอทาคมไา]อทุ3เ^า^อมอย่

คลองส'งคฅ หลวงพรหมเหนเปนช่องทางคมเดินไปได้ จึ่งต'ดไม้ทำทาง

ให้ชาริมาโคกระบอเดินไปมาคาขายได้ พระศรี่พีท'กษขำหลวงไค้กำ

นายด่านตรวจตราอย่าให้ผู้ใคต'ดทางอื่นต่อไป ฉบ'ป ๖ บอกพระบ

เมองเถินวาได้สงบาญช I ตามทองตราซึงโปรดเกลำ ๆ น\แเล"ว พร

บุรีร'ตนไค้เกบเงินต^งแอิบื่ I ร'ตนโกสินทรออ ®0๘ ไม้ ๑๖๒ต/

ๆ
ชวด
■'า(ภ / '11'

I I

ต"นเงินด่าตอไม้ ๔๙๗๒ รเบืย แบ่งส่วนพระราชทานแล" วคงหลวง

๓๓๑๔
 เ^ (3) (3)

รูเบี่ย ได้มอบเงินเขิามาส่งยํงเจ็าพนํกงานดำยแลิว ฉบ*บ ๗ บ

ศุโขทโ)ว่าพระพรทมสงครามพระพลเมืองคโขไทยถึงแก'กรรมตำแหน่งที่ยำ

ว่างเปล่าอยู่ ขอนายฉาดผ้ว่าที่พระมนฅรีรำษาผ้ช่วย เม่นที่พระพรหม

สงครามพระพลต่อไป แลำพระมนฅรีพจนกิจนำนายฉาดผู้ว่าที่พระมนตรี

รำษาผ้ช่วย เผาทลอองธถึพระบาทถวายขผงหนำ ๕0 ชำจีน พระ-

สรินทรามาฅย์น่าบอกในกรมพระกลาโหมชนกราบบำคมทลพระกรณา ๓

ฉบำเ ๆ ๑ บอกพระยารำนเศรษฐีเมืองระนองว่าภาษี ๕ อย่างจำน

บี่ชวคเงิน ‘^® I เหรียญ หำจ่ายเงินเดือนโม่ลิศไปรสนีย์ เ

๗๔ ^

๕๙10๒ I เ^^^^^ พระอำฎงคตทิศรำษาทำฎีกาเบิกไม่จ่ายราชการเมือง

๖๑''

กระบุรี ๓ ฉบำ เงิน '^®'®'® I เหรียญ นายจงใจภำดืขำหลวงทำท

สายโทรเลขทำฎีกาเบิก ๒ ฉบำเงิน ® ® I เหรียญ พระยารำนเศรษฐี

๕๐''

0 ร- ๘ ะ เ^ เ^ ๒๒๔๒) ๘ ,
ทำทางสาย เทร เลขเบวิเสรวิดงแฅม่จอถ-งม่ฉลเ-งน เ เหรยญ แฅ
๙๐^

เครื่องมือใช้สอยเงิน^'^ I เหรียญ ยกทูลเกลำๆ ถวาย หำไว้แต่ค่าสะ

๑๘

๒๒๕๓ ) ^ ...... . ^ รนองๆ

อา ทา รเง น
๗๒
I เทรยญ รวมเงนจายราชการเมอง
กระๆ
I เงิน
๑๗๒๗๔) ^ ^ , '®*
I เทรยญ เงนภาษจานวนบชวคยงคางอยู เงน ๑๒๐ ๐0 เทรยญ
๑๖
 เฐปิ ซี เดฐ

พระยารตนเศๅ[ษ^คูฎ^^ฐคู^^^^^^^^-^^^เ^^ เหรียญ

ทุกบไป ฉ!]บ ๒'ร เดวยมฅราพระคชสหโปรดเฤลๅ ๆ เปถึงพระยาร'ฅน-

สุรา 1
เอ]อ
เศรษ^วา!ห้แยฦเ3นภาษีจำนวนรัดนโฦสิ'๑๐๘ ^
ภาษ ผน 1
1

คีบุก
๖๓๐
ภาษรอยชกสๅม อ
บอนเบยเปน (เ; ฎย่ๅ^ รวมเงิน
! คดเปนเงิน

เหรยญ ๓๐๒๔0 เหรยญ กิคค่าเบิกจ่ายราชกๅรเ3งิฎง I เงิน

กระ ^

เหรียญ รวมเงินยาคางอยู่ ®I เ^^^^^

ภาษ ๕ อยางซงรบทาเงนบลเ; —I— ตาแฅ่บีชวดถึงราๅนโกสินทร

๑๐๘ ได้ออกทุนให้ราษฎรทำเหมืองแร่ดีบุกขาดทุนสฎงจํๅน รนนรัๅ

รฅนโกสินทรอก®0๙ ต่อไปพระยารดนเศรษเขอลดกาษี อย่างลง

(ริรี ๐ ๐

I า!ะไดบารงบานเมยิงตอไป ถาภาษเวรญชน วงวะบวกเงิน

ขนต่อภายหลง แลวดำรสถามพระเจานองยาเธอ กรมหมื่นนราฐิปประารันฐ.

พงษ์ ว่า พระยารดนเศรษเทำภาษี ๕ อย่าง ครบงวดมาส่งเงินเดีฏน!ร

กรมหมืนนรา, กราบบาคมทูลพระกรุณาว่า มาส่งรันที่ ๑ ฅลาคม ห

ทร่าบแลาเวลา ๔ ทุ่มเสศเสด็จขํ้น.
 1^๑๓

วนทีรชกาล ๗๗๗๔ ว"น ๗ๆ ๔ กา บฉล เอกกก ๑๒๕๑

ว‘นท ๒๒ กุม!าาพ‘นธ์ ร'ตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ พระบาทสมเดจพระเท้อย่ห์วเสดจออก

หองใปรเวท ข๎าราชการผายทหารพลเรือนแด่งด*วเฅมยศเผาทูลลอองธุลี

พระบาทโคยลำดไ]พร*อมก*น พระเจาน*องยาเธอ กรมหลวงเทววงษ์วโร

ประการ เสนาบดีว่าการด่างประเทศ นำซิลยอเฟร์เครีโกอ'นฅวนเนี

เปเรด กงสุลเยเนราลโปรดุเกดเผาทูลลอองธุลีพระบาทถวายพระราชสาสน์

พระเจ*ากาลสบอกข่าวพระเจ*าหลยพระราชบิดาสํ้นพระชนม์'’ มีพระร

คำร*สแสดงกวามเสียพระไทยในการสินพระชนม์แลทรงยินดีที่พระเจไกาลส

ได้ดำรงราชสมบไเ แล’วพระเจไน*องยาเธอ กรมหลวงเทววงษ์วโรประการ

นำซิล ยอเฟร์เดรี ๆ ออกมาจากที่เผา แล*วนำเซเวเลีย ลดข์คฅ

พระราชสาสน์พระเจไแผ่นดินอีดาสี มีพระราชปฏิส*น1ารด*วยพอสมควร

พระเจไน*องยาเธอ กรมหลวงเทววงษ์วโรประกาวนำเซเวเสียลดซัดฅออก

มาจากที่เผา แล*วพระเจไน*องยาเธอ กรมหลวงเทววงษ์วโรประการ

กล*บ่เขไไปเผ่าทลลอองธสีพระบาท ประท*บ่อยู่จนเวลาทุ่มเสศเสดจขน

เวลา ๒ ท'มเสศเสดจออกพระที่นไจ*กรกรีมหาปราสาทองค์กลาง ทรงทอด

พระเนตรถ*ว่ยบานเครื่องโต๊ะลายคราม ประทบอยู่จนเวลา ๕ ห่มเสศ

เสดจขน.

๑ พระเจ็'าหลย ( 1.1118 I ) พระเจ็'าแผ่นดินโปรตเกส สวรรคต วไเท

๑ลิ่ ตลาคม
 1๑0๑๔

วนทรชกาล ๗๗๙(เ: วน ๗ ^๔ ฤๅ บื่นล เอกศก ๑๒๕®

* ^
วนท ๑๕ มนาคม รํตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ,ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชาเจาพนกงานจดกๅวทีจุะเ.ลียวพวเ;สงดู^ ในว'นสวรรคต

พระบาทสมเดจพระน'งเกลาเจาอยู่หว แลวนสินพระชนม์กรมสมเด็จพ

ศรสลาไลย พระสงฆทีมาร“บพระราชทานฉนน^นว'คราชโอวสๅวๅม ๑0 รป

พระราชกระวเปนประธาน วดหนง ๕ รูป พระวิสทธิโสภถแปนประธาน

เวลาเชา ๔ โมงเศษ โปรดเกล'ลี ฯ ให้สมเด็จพระเจ'าลกเธอ เจ*าพ้า

สมมฅวงษวโร 1ทย เสคจออกทรงจดเทยนเครืองนมสการ พระราชกระวี

ถวายศีลทรงศีลแลว ทรงประเคนอาหารบิณฑบาตรแก่พระสงฆ์ ๑๕

รไาพระราชทานฉไเแล*ว ทรงทอคผิาไตร ๒ ผ่าขาวพ'บ ๑๓ สด*บิปกรณ์

พระบรมอฏฐิพระอฏฐิเสร็จแล*ว สด*บิปกรณ์รายร*อยอีก ๒0๐ รปแล

เสด็จขน

เวลายาฅํ่าแลวโปรดเกล*าฯ ให้สมเด็จพระเจ’าลกเธอ เจุ

สมมติวงษ์วโรไทย'* เสคจออกทรงจดเทียนเครื่องนม*สการทรงศีลแลี

พระสงฆ์ที่มาร*บิพระราชทานฉไแมื่อเช’าน สวดพระพุทธมนฅ์อน่ฅฅ

ขณสฅรจบแล*ว พระธรรมวโรดมถวายเทศนาก*ณฑ์ ๑ จบแล*ว ทรง

ประเคนไตรแลเครื่องบริกขารตามสมควร เวลา ๒ ทุ่มเศษเสด็จขน ว*นน

ไม่ได้เสด็จออกขุนนาง.

๑ สมเด็จพระเจ็าบรมวงศ์เธอ เจ'าพาสมมติวงศ์วโรทํย กรมขนศรธรรมราชธำรงฤ

 เสุ)๑(^

วนทีรชกาล ๗๗๙๖ วไเ ๑^^๔ คา บี'ฉล เอกศก ©๒๕©

(ส® ^

วนท ด๖ มนาคม ริ^ตนโกสินทวศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔®๒)

วไเน้เห้พนำงานร์คการฅํ้งนาวงดาย เรี่มการพระราชพิธีสืมพ้

ฉินท์ฅามธรรมเนียมแค่บื่นโปรดเกลำ ๆ ให้จำการที่พระที่นำอมรินทร

วินิจฉโ) แลจะไค้โสกไเฅ์พระเจำลกเธอ ๒ พระองค์ หม่อมเจำ I ใน

” หญิง ^

สมเดจพระเจำนำงยาเธอ พระเจำนำงยาเธอ พระเจำบวรวงษ์เธอ

รวม ๘ องค์ จะไค้เกษากำฅ์ในพระราชพิธีนํ้คำย เจำพนำงานจำ

พระแท่นมณฑล ค่อพระที่นำเสวฅรฉำรออกมา ในพระแท่นมณฑลนไเ

ตำมำจำหลำบี่คทองกำเปลวเปนชไเลด ๓ ชั้น ชใเบนตำพระเจดีย์บ

พระบรมธาฅ ชไเลดลงมาตำพระพทธบศย์รำน ชำเล่างฅำพระครอบ

พระบรมธาตลำกา ขำง ขวาตำ พระแกำจีนแล พระไชย ประจำรำกาล

๒ พระองค์ ขำงซำยฅำพระพทธบศย์รำนองค์นำยแลพระไชยประจำ

รำกาล ๓ พระองค์ แลตำเชิงเทียน I แลพานทองบกพุ่มดอกไม้

ทอง

ทำ ๓ ชไเ บนพระแท่นมณฑลนำเฅำพระเตำนาพระพทธมนค์ค่าง ๆ ที่เสา

หอก ว
พระแท่นมณฑลทำ ๔ เสา ผกธงกระบี่ธุชครุฑพาหนแลพระแสง
งำว ^

พระ แสง 1 พระแสงบื'น *’ำำ I ถม ดำนทลำพระแท่นมณฑลนำเมี

ดาบ ’ เล

บ'นไดแกำสำหรำเพาดพระแ.สงค์'เง ๆ ทีพระแท่นลาของพระแท่นมณฑลน'น

ตำพระเตำนำพระพทธมนฅ พระเตาค์าง ๆ หลายองคพานทองรองพระ

 123๑๖

กรอบสาฤทธ พระกน [กรพระกนบิดต่าง 6^ ฅามอย่างพระแท่นมณฑล

พระราชพธสมพจุฉรฉิา4ทแลพระราชพิธี!สก'นต่แต่ต่0น ต มา ธี"าง
ซ้าย ’

พระแทนมณฑลนน ฅงโตะจนฃางละ!ด๊ะ !ฅ๊ะฃางชวาตงพระพทธรป

นรนตราย โต๊ะฃางซายต”งพระสยามเทๅาฐิราช แลวางบนล’อชื่

ฤกษ ^ ปราบยก สํ''1''เรบเ'จ''พนกงานจะได้ยิงในวไเพระสงฆ์

จ

สวคอาฏานาฏยสูตร นาพระแท่นมณฑลออกมาต'งพระแท่นทรงกราบ

บนพระแท่นนนฅงมาจำหลกบี่คทฏงเครื่0งม,ม”สกา7เกธีอง ๕

อนง !ปรดเกลา ๆ ให้เจาพนกงานจดการเฃาไกรลาดศิลา!มท7ะ

ราชอุทยานรมพระทนงพิมานร^ยาชาง!ม เปนทีพระเจิาลกเธอจะได้

สรงนาพระพุทธมนตเมอเวลา!สกมตแลรเๅลาม)ๅยูๅมม เจาทม่กงามจุดต*ง

กระบวนแห'ทีแถวกระถางตไเไม้ น่าพระที่น'งจ'กรกรีมหาปราสาทกระบๅม

นานน มธงชางนารว ๑ ทหารแตรลอมวง ๔0 ทหารแตรร*กษาพระองค์

๔๐ ต่อมานายทหารบนใหญ่เดิน บิ'' ^ ] นกเรยน ๑๖ คน บนลิ'อ

^ ซาย ® ^

๒ บอก นายทหารเดิน ^ 1 นกเรียน ๔0 สารว'ดจีน ๒ จุน ๒0

ซ้าย ๑^

สารวดญวน ๒ ญวน ๔๐ สารวดเดกชา ๒ เดกชา ๔0 สารว'ดทหาร

ร*กษาพระบรมมหาราชว*ง ๒ ทหาร ๔๐ สารว*'ดทหารกองด'บเพดิง ๒

ทใ/!า7 ๒อ สา!!ดทไ/!ารกรมวงใท่,ฮก ๒ ทใ/!าร ๒๐ สาร!ฅกรรเร■ๅช'ยๅ'เท่,

๒ ไพร่ ๒๐ สารวดตำรวจนา ๒ ตำรวจ ๔0 ต่อมาซ้นเชือก ๒ แตรฝร'ง

๖ แตรงอน ๔ ส*งข์ ๒ โหรโปรยเซ้า I ๒ ไม้บ*'นเคาะ ๒ พราหมญ่

 ๑ตื)

เม่าสํงข์ ๒ โปรยเขาฅอก ๒ ต่อมาเสลี่ยงกง ๒ สำหรไ]พระเจาลกเ

ทรงคือพระองค์เจ็าหญิงเจริญศรีชนมาย ๑ พระองค์เจไหญิงประ

สมไ] ๑ หามเสลี่ยงละ ๘ คน พระกลดหไไทองขวางเสลี่ยงละ ® คู่ เกี

ชิ๖ เสลี่ยงละ ๘ คน นางเชิญเครึ่องเสลี่ยงละ ๖ คน ขไหลวงฅาม ๒ 00

เสลี่ยงละ ชิ 00 คน แลไ!ถึงเสลี่ยงหม่อมเจไ ๒ องค์ คือหม่อมเจไ

ทรงศศิคณ ในสมเด็จพระเจไนไ)งยาเธอ เจไพาจาตุรนต์รไมี กรมพระ

จไรพรรคิพงษ์ ๑ หม่อมเจไหญิงอ'บศรสมาน ในพระเจไนไงยาเธอ

กรมหลวงเทวะวงษ์วโรประการ ๑ คนหามเสลี่ยงละ ๔ ไม้บ'นเดาะเสลี่

ละ ๒ โหรพราหมณ์โปรยเขไ เสลี่ยงละ ๒ พระกลดกำมลอเสลี่

สาร ^

ละ ๑

หม่อมเจไอีก ๖ องค์ที่จะเกษาก'นต์ในพระราชพิธีนนไเไม่ได้เขไ

กระบวนแห'ดไย ได้มาคอยพงสวดที่พระที่น'งอมรินทร์วินิจฉไ] คือหม่อม

เจไหญิงดไง ในพระเจไนไงยาเธอ กรมหมื่นอคิศรอุดมเดช ๑ หม่อมเจไ

ชายกลาง ในพระเจไนไงยาเธอ กรมหมื่นภูธเรศร์ธำรงศไดื้ ๑ หม่อมเจ

ชายทไโนภาษ หม่อมเรไหญิงกสมา ในพระเจไนไงยาเธอ กรมหมื่น

พรหมวรานรไษ์ ๒ หม่อมเจไชายนิสากร ในพระเจไนไงยาเธอกรมหมื่น

ศิริธไส้งกาศ ชิ หม่อมเจไหญิงเสาวภาคในพระเจไบวรวงษ์เธอพระองค์

เจไยคนธร'" ชิ รวม ชิ องค

เวลาบ่าย ๔ โมงเศษ โปรดเกลไๆ ให้พระเจไลูกเธอ ๒ พระองค์

ที่จะได้โสกไเต์นน ทรงแต่งพระองค์แลไ เสด็จออกพระที่นั่

๑ V]ระเจ็าราชวรวงศ^ธอชํน ๔ พระองคเจายุคนธร
 1ช๑๘

มหาปราสาท ทรงประเคนผ็าไฤรแลย่ามแก่พระสงฆ์7าชาคณะผุ้
นอย ^

รวม ๒0 รูป พระเจาบรมวงษ์เธอกรมพระปวเรศๅริยๅลงกรฆ์เ,ปนป7ะธาน

แลวพระเจาลูกเธอเสด็จุขึนร)ๅง‘[น พระสงฆ์ออกมาครองผิาแลๅเข็า

ทตามลาคบในพระทีน'งอมรินพรรินิจุ

เวลาบาย ๕ โมงเสกิ พระบาทสมเคจพระเจาอย่ห่วเสค็จุลงส่งพ

กรพระเจาลูกเธอ ๒ พระองค แลหมอมเจุา 13 องค ทีเกยมมพระทีน'ง

บรรณาคมสรณย โปรคเกลา ๆ ให้เดินกระบวนแห่คามทางส่าง]นพระ

บรมมหาราช'วง กระบวนแหนเขาทางประคพรหมกิรสรลอ ออกทางประต

ฉนวนดุสิตสากิดา แลำพระบาทสมเด็จพระเห้อย่ห่ทีเสดิจุพระรๅชอํ

ใปรบพร0/กรพร^เจาลูกเธอ แล หมอมเจา ทเกยในชาลาพระทนง

จกรพรรดิพิมาน แลวเสด็จออกพระที่น'งอมรินทร์วินิจฉ่ย พระเจทีล

แลหม่อมเจา ๒ พระองค์เสด็จมาประชุมพ้งสวดพระพุทธมนด็ท)ร“ป3ป

หม่อมเจาที่ไม่ได้เขทีกระบวนแห' ๖ องด็ ในพระสูตรหล'งพระที'น'

มหาเสวตรฉฅร พระบาทสมเดจพระเจาอยู่หวทรงจคเทียนเกิรื่องนม'สกๅร

พระเรทีบรมวงษ์เธอ กรมพระปวเรกิวริยาลงกรฆ์"ถวายกิล ทรงกิลแ

ทรง จุดเทยน ท พระ แทนมณฑลแล ท โคะจนคงพระนรนทรา3)เ^เ^ลท)ร*)ส^'เน

เทวาธิราช แล"วพระสงฆ์สวดพระพุทธมนต์ตามธรรมเนียมพระราชทีริ

พที)ฉรฉินท์จบแลว ถวายอดิเรกพระพรลากล'บ พระบาทสมเด็จพระเจุที

อยู่หำเสด็จพระราชคำเนินมาส่งพระกรพระเจทีลกเธอ แลหม่อมเจุทีแ

กล'บมาทางเดิม แลำเสด็จพระราชคำเนินมาร'บพระกรพระเจทีลกเธอนก

หม่อมเรทีที่เกยมุมพระที่นํงบรรณาคมสรณีต์ เปนเสร็จการวไแเรกเพีย

๑ ล'ฆเด็่จพระมหาสมณเจ็า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์
 เสป็ (3)

วนทีรชกาล ๙๗๙๗ ว‘น ๒ ^๔ กา บี'ฉล เอกกก ๑๒๕๑

วนท ๑ณ์ มนาคม รตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชา ๔ โมงเกส พระบาทสมเด็จพระเจาอยู่ห่วเสค็จออกพ

ทีน”งอมรินทร์วินิจฉโ)พร’อมด็วยพระบรมวงษานวงษ์ ข็าราชการเผาทลออง

ธุลีพระบาท ทรงจุดเทียนเครื่องนม”สการแล’ว พระเจ’าบรมวงษ์เธอ

กรมหมื่นปวเรศวริยาลงกรณ์ถวายศีล ทรงศีลแล’ว เจ’าพน”กงานนำ

ทองชะนวนถวายทรงจุดแล’วทรงประเคนพระเจ’าบรมวงษเธอกรมพระ-

ปวเรศวริยาลงกรณ์ ๆ ทรงจดเทียนไชย เวลานไเพราหมณ์พิธีเษ

เจ’าพน”กงานประโคมดุริยางค์ดนตรีแลฆ’องไชย พระสงฆ์พร’อมก”นสวดคาถา

จดเทียนไชยเสร็จแล’ว ทรงประเคนอาหารบิณฑบาตรแก่พระสงฆ์ที

มนต์เมื่อเวลาคืนน ๒0 รป ก”บพระครค่สวด ๘ พระพิธีธรรม ๔๐ รวม

๖๘ รป ร”บพระราชทานฉ”นแล’ว ถวายอนุโมทมาแล’วถวายอติเรกพระพร

ลากล”บ แล’วพระพิธีธรรมสวดภาณวารประจำเทียนไชยต่อไป พระราชา-

คณะน”งปรกตามธรรมเนียม เวลายํ่าเทียงแล’ว พระบาทสมเด็จพระเจ’าอยู่

ช น.
เสดจขน

เวลาบ่าย ๕ โมงเสศ มีการแห่พระเจ’าลูกเธอ แลหม่อมเจ’า พระบาท

สมเด็จพระเจ’าอย่หำเสด็จลงส่งพระกรแลรํบิพวะกว!■นมือนเ’วลาวานนี

เสด็จออกพระที'น’งอมรินทร์วินิวิฉํย พระเจ’าลูกเธอ แลหม่อมเจ’าเส

ประชมพงสวดพระพทธมนฅพรอมกม พระบาทสมเคจพระเจาอยู่หวทรง

จดเทียนเครื่องนม”สการ พระเจ’าบรมวงษเธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์

ถวายศีล ทรงศีลแลำ ทรงจดเทียนที่พระแท่นมณฑลแลที่โต๊ะจีน พ

ที่ร”บิพระราชทานฉํนํเมื่อเช’าวํบิ'แสกดพระพุท^ม'!^^ตา^ธวิ■ว5าเนียมพระรา
 เธฮเธุซอ

พธสมพจุฉรฉนทวิบแลๅ ถวายอติเรกพระพรลากล่บ พระบาทสม

พระเจาอยูหวเสคจุข1ส่งพระกรแลร'บพระกรพระเวิ*าลกเธอ แ

หมอมเวิาแทกลบ เปน,เส7วิการว'นที ๒.

ว'แทรชกๅล รน ๓'^ ๔ กๅ บีฉลู เอก ศก ๑๒๕๑

๑๓
วนท ๑๘ มนาคม ร"ฅนโกสินทรศก ๑0 ๘ ( VI.ศ. 1®อ๔ดโแต) )

เวลาเชามกๅ71,สสงฆทสวกมนฅ!,เบ่รกเกลา ๆ 1ห้
พระบรมโอรสาธราช สยามมกุฎราชกุมาร เสค็วิออกพระที่น่งยิมรนทร์

วินิจฉย ทรงฬุเทียนเกรี่องนม'สการ พระเวิาบรมรงษเฐฎกรมพร2;7

วรยาลงกรณ.ถรายกึลทรงกลม.กร ทรงประเคนอาหารบิณฑบากรมก'พร2;

สงร]^ วทพระราชทาฝ.ฉนแสร ถวายอนโมพนา ถวายอทเรกพระพรสา

กลบ เวลายํ่าเที่ยงแล"ร สมเด็จพระบรมโอรสาฐิราช^ลทีจุรูม

เวลาบาย ๕ โมงเสศมการแห7(ระเจาลูกเธอ แลหม่อมเจ"ออกพง

พระสวดพุทธมนด็เหม่อนเรลาราน,^ เวลายำกำแลำพระบาทสมเด็ร

พระเจาอยู่หำเสด็จออกพระที่นงอมริมบร^กิมิจุทรงจุดเ

นม'สการ พระเจำบรมวงษเธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรถโถรา,ก็ล^,,-,

แลำ ทรงจุดเทียนทีพระแท่นมณฑลแลที่โก็2;วิน พระสงฆสวดพระพ

มนด็ตามธรรมเน้ยมพระราชพม่ซี่งเคยมา จบแลำถวายฏดิเรกพธ2;พ

กล'บ เวลาทุ่มเศษพระบาทสมเด็จพระเจำอยู่หำเสด็จุรูมชพุ,ส

ร'บพระกรพระเจำลูกเธอ แลหม่อมเจำแท่ก}บ เปนเสริจุการรพุ^ก็

 1๑)เอป็๑

วนทีรชกาล ๗๗๙๙ ว*น ๔ ๆ ๔ คํ่า บื่ฉลเอกศก ©๒๕๑

4 4 ®®'
วนท ดสิ่ มนาคม วิตนโกสินทรศก 6)0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชา ๔ โมงเศษ มีการแห่พระเจำลกยาเธอแลหม่อมเจ็าที่จะ

1 น'น พระบาทสมเด็จพระเท้อย่หำเสด็จลงส่งพระกรแลร*บ
เกษากนฅ่ ^ ^

พระกรพระเจาลูกเธอแลหม่อมเจ*า แล’วเสด็จออกพระที่น”งอมรินทร์วินิจฉย

พระเจาลูกเธอแลหม่อมเจ’าทรงเครื่องภษาพระสพ*กขาว เสด็จมาประท*บ

เกาอีน่าอาศนสงฆ์ตามลำด*บพร’อมก*นท^งหม่อมเจ’า ๖ องค์ ที่ไม่ได้เขำ

กระบวนแห่นนด็วย พระบาทสมเด็จพระเจำอย่หำ ทรงจดเทียนเครื่อง

นม*สการ พระเจำบรมวงษเธอกรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ถวายศีลทรงศีล

แลว เจำพน”กงานแบ่งเสไเพระเกษาพระเจ้า ลูกเธอแล หม่อมเจำออกเปน

เงิน
สามส่วน มีพระธำมรงค์ใบมะตมหญำแพรก พันด้วยไหม ทอง ผก ที่

พระเกษาที่แบ่งสามส่วนนไเ เหมือนด้นทุกๆ องค์ กรไเได้พระฤกษเ

เชำ ๔ โมงด้บ ๓๕ นาที พระบาทสมเด็จพระเจำ อยู่หำทรงหล”งนาพระ-

มหาส’งิช์พักษิณาวํฏรดพระเกษา แลทรงจรดพระ ด้นไกร พระด้นบิด

โสด้นค์และ เกษาด้นต พระ เจำลก เธอ แล หม่อม เจ้า องค์ ละส่วนพระ เกษาท

แบ่งไว้ เวลานไเพระสงฆ์ก็สวดถวายไชยมงคลขนพร’อมด้น พราหมณ์พิธ

ก็เบ่'าส’งข์แลประโคมบ'ณเฑาะว์ เจำพนำงานฆ’องไชย แตรสำข์พิณพาทย์

กลองแขกก็ประโคมขํ้นพรำมด้น โปรดเกลำ ๆ ให้พระเจำราชวรวงษ์เธอ

กรมขนบดินทร์ไพศาลโสภณ พระ เด้า ราช ว รวงษ เธอกรมขุนเจริญผล

 เสุ) 1ด01ธุฎ

พูนสวสค สมเคจพระเจานองยาเธอเจ็าพ้พาตรน,ฅ์7กึมี กรมพ

จกรพรรดพงษ สมเคจพระเจานองยา!.ธอ เจ^าพ้าภาณร*งษีกรมพระ

ภาณุภนธุวงษวรเดช เจริญพระเกษาฅ่ฏ!ปเสร็จแล็ๅ พระบาทสม
พระเจาอยู11วทรง1]ระเฏ'14ฎๅ1;5ๅ7บิญ,ช1นๅฏร|^|,ฦ'^7^ส.3^-3-5^'^^2;รูๅจุ^.(ๅๅ.|^^พ

พระเจาลูกเธอทีโสกนต์แลนม่ฏมเจ๎าเกษาก*นฅ์ แลวเสด็จไปสรงนาที
ไกรลาศกีลาในพระรๅชฎุ‘กยานขางใน พระบาทสมเคจพระเจ*ๅอย่ห*วเสด
เปพระราชทานนๅพร"พุนฐมนฅแลว โปรดเกลา ๆ ให้พระบรมวงษานวงษ์

ผาย, I แลท่านเสนาบดีไป
ถวาย
( นำพระพทธมนต์ดามข'ฅฅิยประ-
^ ’

เพณเสรจแลว พระเจาลูกเธอแลทมอมเจๅทวงแฅ่งพ7ะองค์ฅามธรรมเนียม
แลว พระบาทสมเคจพระเจาอยหวเสคจุออก พระทีนีง อมรินทร์วินีจุนี
พระเจาลูกเธอแลหม่อมเจุๅเสกจุมๅพริอมก"นแ,กั๊"ๅ พระราชทานนาพ
มหาสงขแลทรงเจมพระเจุๅลูกเธอ ๒ พระองอ แลวโปรกให้พระเจ"ๅลกเธอ
ทรรประเคนของโทยทานแกพระสงร^ราชๅกแเ^^ 1^0 แลวพระราชทาน
ม)าพระมหาสงขแลทรงเจมหมอมเชุา 0' ฎงก คอโปเสรจแลว พร^
ธรรมโฅรโลกาจารยประกาศเทวกากามพระรา6ฎม^จุ^^^.เ^.^คู^พุ^.^^^^
มาจบแลว เ^าวะสง^ถวายอดเวกพ7ะพธลากลบ 1*จาพนกงานจดกวะบวน
แห่พวะเจาลูกเธอแลหม่อมเจากล*บ เวลาเที่ยงแลรพวะบาทสมเด็จ
พระเจาอยู่หำเสด็จขนขางในส่งพวะกวแลว*บพ7ะก7พวะเจาลกเฐฏก
ธรรมเนียม
เวลาบ่าย ๔ โมงเศษ เจาพน*กงานจ*คกระบวนแห'พวะเจาสกเ^ฐฎ

แลหม่อมเจามาสมโภชที่พระที่น'งไพศาลทำษิณ . หม่อมเจา ๖ องต์ทไม่ได็

เขากวะบวนแห'นนแต่งองค์เสด็จมาประชมสมโภชพรอมก*ำ สมโภชแลำ
ร*ดกระบวนแห'กลไ) เปนเสร็จการโสก*นต์เกษาก*นํต์แต่เท่าน
 1®)1ดป็๓

เวลาบ่ายวนนี เฑ้พนำงานพักระบวนแห่พระสงฆ์ราชาคณะ

ใหญ่)
แลพระครูพระพิธีธรรมรวม ๖๔ รป พักระบวนแห่นไเตงแฅ่ย์ฏฏ
นิอย^

วิจารณศาลามาถึงมุมหอพระสมตวชิรญาณ,คานตพั,ตก กระบวนแห่มี

กรมมาเกราะทองสรวมเสิอเกราะขี่ม‘า ๔ ค่ ทหารแตรสำรไ] ๑ ทหารถือ

บ่น๑๒๐กรมกองแกำจินคาลากบืเนชื่อมหา^'^'^เมหา,^'^ เ บอก
[ชย^ ปราบยุค^

ละ ๖ กน ส*งฆการีแต่งเปนเทวดา ๒ คน แตรฝร*ง ๔ คู่ แตรงอน ๒ คู่

สงข์ ๒ คู่ โล่ ๒วค่ เขน ๒0 ค่ คาบชะเลย ๒๐ ก่ ทวน ๒๐ ค่ วอ ๒

สำหรไ]พระเจไบรมวงษเธอกรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ ทรง ๑ พระเจไ-

นองยาเธอกรมหมื่นวชิรญาณวโรรสทรง ๑ เสลี่ยงสำหร*บพระองค์เจไนิ

คณากร ทรง ๑ แคร่ ๑๖ สำหร*บ่พระราชาคณะขื่มีส*ปทนกน แต่พระราชา

คณะอีกรูป ๑ ไปน*งปรกหาไค้มาแห'ไม่ เวลายํ่าค์าแล่วพระบาทสมเด็

พระเจไอย่หำเสด็จออกประท*บ่พระเกไอที่สนามหญไน่าพระที่น*งจำรกรีมหา
ปราสาท พรำมคำยสมเด็จพระเจไลูกเธอ, พระเจไลูกเธอ, พระเจไ

นำงยาเธอ, แลขไราชฺการ ทอดพระเนตรกระบวนแห' โปรดเกลไ ๆ ให้

เจไพน*กงานเดินกระบวนแห่พระสงฆ์มาที่น่าที่นำแลำไปหยดที่พระที่นำ

อมรินทรวินิจฉไ แต่พระคร ๘ พระพิธีธรรม ๓๖ น*นไม่ไค้นำแคร่เดิ

มาตามลำด*บ่ก*น พระพิธีธรรมอีก ๔ รูปไปสวคภาณวารไม่ไค้มาแห่ ครไเ

แห'แลำ พระบาทสมเด็จพระเจไอยู่หำเสด็จพระราชคำเนินไปประท*บ่

พระที่นำอมรินทรวินิจฉ่ยทรงจดเท้ยนเควองมมสกาว พระเจาบรมวง

เธอกรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ถวายศีลทวงอีลแลำ พระสงฆ์สวดพระ-

พทธมนต์สำตปริตพระโพธิวงษเบ่นผู้ชดคำน'เนสวดนนดวิหนลว พวะ-

ธรรมไฅรโลกาจาริย์ประกาศเทวดาเ-หนืธนเนี่ลเ-วลา^ช้านํ้ จบแลำพระบาท
 เดุป็ เสุ) ๔

สมเดจพระเจุายิยูVเวทรงจุดเทียน,ทฎง ๔ เล่มทีบนแท่นสำทร\)พระสงฆ์

สวดภาณวารแลว พระครู ๔ รูปขืนน’งทีคามสำท่บกํน พระธรรมไ

โลกาจารยถวายขคคำนาน พ7ะครู ๔ รูปสวดธรรมจที)ก*ปปว’ฅนสฅรจบแล'ว

พระกรูอก ๔ รูปขนนงทีคามสำด*บ พระบาทสมเดจพระเจทีอย่หํวทรงจด

เทยนทองเหมอนดงกลาๅแล'า พระธรรมไฅวโลกาจาริย์ถวายข*ดตำนาน

พระครู ๔ รูปสวดมหาสมยสูตรจบแลว พระพิธีธรรม ๔ รป ขนสวด

ภาณยกษอานาฎาคํยสูฅร ภาณพระ ในระหว่างที่สวดอยู่นน เจทีพ

ยงบนมหา แลบื'น ^๘^! ต่อไป พระพิธีธรรมสวด

เจาพน*กงานยิงบนสล*บก*นไปจนคลอดว่ง

อนึ่ง เมื่อในระหว่างพระพิธีธรรมสวดอยู่นน เจทีพน*'กงานน

มงคล
มหามงคลย่นทูลเกลที ๆ ถวาย แล'วโปรดเกลที ๆ ให้แจก พิศสมร โ

กระบองเพ็ชร์
แก่พระบรมวงษานุวงษ ขุนนางขทีราชการสรวมท'วก*นคามประเพณี พร-.

บาทสมเด็จพระเจทีอยู่ห'วประท*บอยู่เวลา ๒ ยามเศษเสด็จขั้น

ว*นนึ่ พระยาศรีสิงหเทพนำพระยาสุรศทีๅดิมนตรีกล’บมาจาฦฤองพพ
เมืองหลวงพระบางเผาทูลลอองธุลีพระบาท คำร*สปฏิส*ณ^ารคามควร.

ว'นทีร’'ชกาล ๗๘00 ว’น 1 ๔ คํ่า บี่ฉสูเอกศก ๑๒๕๑

ว่นท ๒๐ มนาคม ร’ตนโกสินทรศก ๑๐๘ ( พ.ศ. ๒๔๓๒ )

เวลาเชที ๔ โมงเศษ มีการเลยงพระสงฆ์ที่สวดมนต์เวลาคืนนึ่

เกลที ๆ ไห้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเสด็จออกพระที่น’งอมรินทรีวินิ
*

เดุป็เดุ9(^*

ทรงจุคเทยนเครองนม้’สการพระเจุาบร3.]วงษเธอกรมพระปวเรศวริยาลงกรณ

ถวายศีล ทรงศีลแลว ทรงประเคนอาทารบิณฑบาฅรแก่พระสงฆ์ ๖๘

รบพระราชทานฉนแลว สนเค็จพระพฌาจาริย์ดไ]เทียนไชยพระสงฆ์ส

คาถา เจาพนกงานประโคมแฅรสไข์มโทรธึกพิณพาทย์ฆ์องไชยขํ้นพรไ]ม

กนเสริจแลวพระสงฆ์ถวายอนโมทนาอดิเรกพระพรสากลไ] เวลาเที่ยง
แลวสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเสด็จขํ้น

เวลาบ่ายเจไพนไางานจ”ดการเวียนเทียนสมโภชพระมหาเสวฅรฉฅร
และพระพทธรปคามธรรมเนียม.

วนที่รไ[กาล ๗๘๐® วไ], ๖® ๕ คา บี'ขานเอกศก ๑๒๕®

วินทึ ๒ด มนาคม รตนโกสินท5ศก 80๘ (พ,ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชไมีการเลยงพระสงฆ์ที่พระทีน”งอมรินทรวินิจฉไเ เจไพน”กงาน

ด้เชิญพระโกษพระบรมอ*ฏ^พระอ”ฏฐิ มาประดิษ^านบนพระที่น”งเสวฅร-
ฉ้ฅรแลโต๊ะจีน เวลาเชไ ๔ โมงเสศ โปรดเกลไฯ ให้สมเด็จพระบรมโอรสา
ธิราชเสด็จออกบำเพ็ญ.พระราชกศลกาลานกาลฅรศสดบ่ ทรงจุดเทียนเคร

นม*สืการแลทรงศีลแลไ ทรงประเคนอาหารบิณฑบาตรแก่พระสงฆ์ ๔๙
รป รไ]พระราชทานฉ*'นแลำ ทรงทอดผไสบงพระสงฆ์สด*บ่ปกรณ์พระบรม

อ*ฎเพระอ’ฏเ แลำทรงทอดผไสด*บ่ปกรณ์รายรไ)ยอีก ๕๐๐ รปเสร็จแลำ

เวลา เที่ยงแลำ สมเด็จ พระ บรม โอรสาธิราช เสด็จ ขํ้น เจา พน*ก งาน เช

พระโกษพระบรมอ*ระอ์ฏเกลไ)ไปประดิษ^านตามเดิม วไน โปรด

เกลไๆ พระราชทานของกาลานกาลไปสดไปกรณทีพระราชวงบวร แลหอ

พระนากตามธรรมเนียม.
 เตปื เต)

วนทรชกาล ๗๘0๒ วน ๗ ๆ ๕ คํ่า บี่ขานเอกศก ©๒๕๑

วนท ๒๒ มนๅคม ร”'ตนโกสินทรศก 5,0๘ (ห.ศ. ๒๔๓๒ )

ควยเวลาวนน พระเจานองยาเธอกรมหมนศํๅาชานภาพได้กราบ

ทูลเชญเสดจสมเดจุพวะมเ7มโอรสาธิราช สยามกฎราชกมาร เสด็จไป

พระราชทานรางวลนกเรยน ญ, โรงเรียนสนนทาล!! เพือเปนเกียรติ

ของโรงเรยนนน แลไคเชิญพระบรม วงษานวงษขๅรๅชการท*งผ้แทน

คอเวอนแมนคคางประเทศแลกนชาวยโรปชายหญิรเม)นอนมๅๆ'เ,มเม)ร^6[|•น
ที่โรงเรียนน*นดำย

กรไแวลาบาย ๕ โมง สมเดจพระบรมโอรสาธิราชเสด็ธุพระดำเน

โดยกระบวนรถพระทนงไปโรงเรยนลนนาาาลยอรนิเอรแ^'า กรมทมนดำรร

ราชานุภาพได้เชิญเสด็จพระราชดำเนินขนมเนโรงเรียนม)ระาา"ปม)ร^เ

พรอมควยพระบรมวงษานวงษขาราชการแลคนด่างประเาาอ I เมา)^
’ หญิง ’

อนมาก เจาพน'กงานนำน!!เรียนมาเผาผาลอองพระบาท แลำมิสเตอ

แมกฟาแลนดอาจาริย์ใหญ่กราบบงคมทูลรายงานฤารส”งสอนริชาแอำ เรีย

นกเรียนผู้ที่จะได้รไ]พระราชทานรางว!)มากล่าวคำภาษาอำฤฤษในบ

ถ!]ยคำที่นกเรียนกล่าวน*นแต่งเองบำงเปนคำโคลงของเล่าบำง แลำสม

พระบรมโอรสาธิราชพระราชทานรางวลแล่น!]เรียนที่สอบไล่ไดํ‘[อย

กน ๒๗ คน รางว!!วิเศษพระราชทานเงินทนเล่าเรียน ๑๕0 บาท ช

ที ๒ เงิน ๘๐ บาท ชนที ๓ เงิน ๔๐ บาท นอกนไ],พระราชทานสี่งขอ

เปนรางว!ประจำบี' การที่สอบไล่คือวิชาเลข วิชาหนำลือ หม”นเล่าเร

ตายมือ ครใเพระราชทานแล!มีพระดำร!ในที่ประชม พระราชทานแล่

 1ดุปิ เดปื 0^

นกเรียนท้งปวง แลวเสด็จุประท'บโฅ๊ะเสวย พร"อมควยพระบรมวงษานว

ขาราชการแลผู้แทนคอเวอนเมนฅ์ ครไแสวยแลำเวลา.ยาคาแลวเสด็จ
พระดำเนินมาทรงรถพระทีนงเสด็จกล'บส่พระบรมมหาราชวำ

เวลา ๒ ทุ่มเศษ พระบาทสมเด็จพระเจาอย่หำเสด็จออกพระที่น'ง

จกรกรีมหาปราสาทองค์กลาง ทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะลายครามค่าง ๆ

แลทรงจ*ดฅงใหม่ จนเวลา ๕ ท'มเศษเสด็จฃํ้น แลำเสด็จออกทางพระทว

พระทีนำอมรินทรวินิจฉ้ย เสด็จโคยพระราชยานแค่เกยน่าพระทวาร

รกษา พรำเมคำยขำราชการนำฅามเสด็จออกประตพิมานไชยศรี ไปประท*บ

เกยน่าประฅวำพระศรีรำนศาสดารามคำนฅว*นตก แลำเสด็จพระราชดำเนิน

ไปประท*บในพระอโบสถ ทรงจดเทียนเครื่องนมำการ พระเจำบรมวงษเธอ

กรมพระปวเรศวริยาลงกร:เไถวายศีล ทรงศีลแลำขนวิจิตรราชสาสนอ่าน

ประกาศเทวดา เรื่องรำนพิมพ์วงษ์ตำนานพระแกำมรกฎจบแลำ พระโพธิ

วงษาจารย์ถวายขำตำนาน พระสงฆ์ราชาคณะผุ้ ^ำ 1 รวม ๓๘ รป

น้อย -' ”

สวดพระพทธมนต์ทวาทศปริตเมื่ออาลำษณอ่านประกาศเทวศานำ มหาด-

เล็กนำคอกไม้ธปเทียนทลเกลำ ๆ ถวายทรงจุคนมำการพระพุทธปฏิมากร

แกำมรกฎและพระพทธรปอื่น ๆ เวลา ๒ ยามเศษเสด็จกลบพระบรมมหา'

ราชวิง.

วำทีรำกาล ๗๘0๓ วน® ๆ ๕ คำ บขานยงเปนเอกศก ๑๒๕๑

วํนท ๒๓ มนาคม ร์ฅนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชำ ๕ โมง โปรคเกลำ ๆ ให้พระเจำราชวรวงษเธอกรมขุน

บดินทรไพศาลโสภณ กรมขนเจริญผลพุมสวำที่ สมเด็จพระเจำน้องยาเ

 1อปีเตุฮ ^::^

ทงสองพระองค เสดจมาเลียงพระสงฆทีสวคมนฅ์คืนนี ที่พระที่นํงสทไธ-

สวรรย พระสงฆรบพระราชทานฉมแลืๅ พร”อมกํนไปประชมในพระ

อุโบสถวดพระศรีร"คนสาคดๅ

เวลาบ่ายโมงเสศ พระบาทสมเด็จพระเจาอยู่Vทัเสด็จุ!ค[เพร-

แด่เกยน่าพระที่น’'งจกรกรีมทาปราสาท พรอมด็วยข"าทลลออง น"าคาม

เสดจออกประคูพมาน 1ช[]ศร ใปประทบเกยน่าประคๅคพร-ศรีร'คนสาศคา

รามดานตวนฅกแลๅ เสดจพระราชดาเนินไปประททในพร-อ‘[รเสค คา:^

จุดเทยนเครองนมสการ พระเจาบรมวงษเธ'อกรมพระปวเรศวริยาสรกร[เไ

ถวายศลทรงศลแลว มาาาดเลกนาพานทองคามคอกไมฐช)เ^ค[เรเคสเ^ก^^-! ^

ถวาย ทรงจุดนมสการพระพุทธร"ฅนปฏิมากรแลวทรงวุค 3^
’ ’ เทียน ๓๔^
รเระราชทานพระเจาราชวรวงชแฏิ•อกรมขุนเจริญผลพนสว"สคื้ ไปบชา

พุทธรูป ๓๔ องค์ ณ หอพระราชกรมานุศร พระพุทธรูป องค์

ซ'งทรงสรางพระรๅชอุทศฎๅๅจุ,\ฏ0เๆาแผ่นทิน ชึ่งดำรง

กรุงเทพทวาราวดีศรีอยุทธยาแลกรูงฐน พระองค์ แล 33
* '* 1ทยน ๔ ^
บูชาพระใ''เทธร!] ๔ ใ^ระองก น!, Vเอพระราชพงษานสร พระพทธร!] ๔

องก์น ซึ่งทรงสรนพระราชอุทิศถวายไนสมเทิจุพระเจุ\^ผ่^^^ '

กรุงรฅนโกสินทร์ ๔ พระองค์ แล!พระมหาราชครูพิรีอ'านม"แค์โค[เอ'

พรหมมาศ

ไสยสาดร ชุบพระแสงศร อ"กน้วาฅ I ลงในพระขไเหยกโดยลำคบท"ง^

ประไลยวาด
องคแลวจึงอ่านคำแช่งนำจบแลว พระยาศรีสนทรโวหารอ่านค์ามคธ

แลสยาม/)าษาเปนคาแชงนาจบแลว เวิาพนกงานกรมแสงหอกคาบจึง[ชิญ
 [ตุป็ เดุปื ลิ่

พระแสงลงจากทีมณฑลส่งให้พระสิทธิไชยบดี ๆ รไ]มาชบลงในม่อนา พระ

แสงนไเคึอ พระแสงขรรคไชยศรี ๑ พระแสงขรรคเนาวโลหะ ๑ พระ

แสงดาบคาบก่าย ๑ พระแสงคาบใจเพชร ๑ พระแสงเวียค ๑ พระแสง

ยีบุ่นพ้นบ่ลา ๑ พระแสงยี่บนแฝด ๑ พระแสงยี่บนทรงเดิม ๑ พระแส

ขีบุนผกทองเกลยงเครื่องประดไแพชร ส พระแสงฅรีเพชร ๑ พระแสง

บื'นนพพ้ฅน ๑ พระแสงหอกเพชร์ห้ตน ๑ พระแสงขรรคจึน ส ธารพระกร

เทวรูป ๑ ธารพระกรศกดีสิทธ ® รวม ๑๕ องค์ ขณะเมี่อชบพระแสง

ลงในหม่อนานน พระสงฆ์พรไ)มกไเสวดส'จคาถา พราหมณ์ก็เบาส'ม่ข

พน'กงานประโคมฆ์องไชย พิณพาทย์แตรส'งข์ขํ้นพร'อมกรีน กรมว'งนำ

1

ขนนางขไราชการเข'าเผาทลลอองธลีพระบาททีละ ๘ ''^™ 1 นอกนไ].ให้

’ '-' ’ นาย ^

รออย่ที่ประตูแลเฉลียงน่าพระอุโบสถก่อน ด'วยพระเจ'าน'องยาเธอกรมหมื

ประจ'กษศิลปาคม ร'บส”งให้ทำเปนรไกไ]เฉพาะ ๘ คน เพราะแต่ก่อน ๆ

เบียดเสียดค'บค”งก'นมาก ครไนจึ่งไค้กไ].เฉพาะเปนการเรียบรอยดี

ขนนางผ้ใหญ่เข'าเผานไเ อาล'กษณแจกหน'งสือพิมพ์คำสาบาลให้อ่าน
I

/ แลวคืน พระมหาราชครพิธีเชิญพระชนหยกไปริมนาเจือลงในหม'อ
นาย -’ ข

เงินหก ๆ หม'อ แลรินลงในพระถ'วยโมราประคไแพชรแลำทูลเกลำฯ ถวาย

พระบาทสมเด็จพระเจำอย่หำ แลำพระสิทธิไชยบดีแลสนมพลเรือนถวายนา

ดำยขไเทองคำแก่สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชแลพระบรมวงษานุวงษ แต่

เสนาบดีขำราชการนไแปนถำยแกำ เพราะถำยสำฤหธิที่เคยใช้แต่ก่อนนไเ

ส่งไปเปนต่วอย่างหำเพ้มเดิมมาอีก เมื่อร'บพระราชทานนาพระพิพำ]ส”ฅยา

อย่นไเ พระบาทสมเด็จพระเรำอยู่หำทรงพระเดำษิโณทก พระสงฆ์ถวาย

 เตุ)๓0

ถาสพพอติเรกพ7ะพรลากลบ แลวเสคจุพระราชดำเนินออกทางประฅหล"ง

พระอุโบสถ ทีทาวนางผ่ายในแลกรรยๅขิๅรๅชกๅรมาประชมฎย่■เ!นิ เพ

รบพระราชทานนิาพระพิพฌสดํยา แล่วพระบาทสมเด็จุพระเจุาอย่ห

พระราชดำเนินมาประทบพระรๅชยๅนนดํเ^ก^นิๅบ่ร5;ทๅกทระ^รีร*ทน^ๅ

รามคานฅวนฅก พรอมควยขาราชการนำตามเสดำ)กล่บทางเติมแล"ๅประท*บ

ทเกยพระทวารเทเวศรรกบาขางพระพื่นใ3สนามจุนํทนํ แล"วเสดํจุพระร

คาเนินประท'บทีพระทีน”งสนามจุนทน เวลาน”นเจาพน”กงานเบี่คพระแกล

หอพระบรมอฏฐิ ทรงจุคเทียนเครื่องนม”สการถวายบ”งคมพระบรมอ”ฏ5

พนกงานกประโคมมหรธึกแตรสงขกลฏงชะนะชึนพร"ฎมก*นแก็ๅเสดํจุพง-

ราชดำเนินมาประทบที่พระที่น”งอมรินทร์ๅนํจุนํย ทรงผล”คพระภษา

ฉลองพระองค์แล"วพระบรมวงษานุวงษเสนาบติขนิราชการผ่ใทญ่สรจุม!,สํ

ครุยนำดอกไม้ธูปเท้ยนมาจุดถวายบนิคมพระบรมอ*ฏเ เวลาบ่าย ๓ โมงเ

พระบาทสมเดํจพระเจนิอย่หำเสด็จขน

อนึง เมอเวลาเสด็จพระราชดำเนินกล”"บจุากพระอโบสถว”ดํพระ

ศรีรฅนสาศคารามแลวน”นํ พระมหาราชครพิธีแลขนสาราบรรจงอ่านดำ

แช่งนำในทีประชุมทาวนางแลภรรยาขาราชการจุบแล่ๅ ทนิวนางผ่ายในแล

ภรรยาขาราชการ รบพระราชทานนำพระพิพ”ฌส”ฅยาทำก*นตามเกย

เวลาบ่ายวนนิ เจาพนกงานจ”ดการที่ดำหนำพระเจนิลกเธอประสตร

ใหม่เจนิจอมมารดาอ่อน ในการสมโภชเดือน'" เวลาบ่าย ๔ โมงเศษ

เจนิพนำงานนำพระสงฆ ® 0 รูบ่ เขาไปสวคพระพทธมนต์

อนึ่ง เวลาบ่ายวไเนึ่ เช่าพนำงานจำการที่พระที่น”งสทไธยสวรร

การพระราชพิธีคเชนทรำวสนาน เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ โปรคเกลนิ ๆ ให้

๑ พระเจิาบรมางำธอ พระองคเจิ'าอดิศ้ยสุร็'ยาภา
 เดุป็๓๑

พระเจาลูกเธอ พระองคเจาอาภากรเกียรติวงษ์® เสด็จไปจคเทียนน}]ส

ทรงศีลแลว หลวงสารประเสริ^อ่านคำประกากีจบแลว พระสงฆ์ไทย

พระสงฆรามญ ๕ รวม ๑ 0 รป สวดพระพทธมนต์

เวลา ๒ ทุ่มเศษ พระบาทสมเด็จพระเจต์อย่ห่วเสด็จออกพระที่

จกรกรีมหาปราสาทองค์กลาง ทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะลายครามต่าง ๆ

เวลา ๗ ท'มเกีษ เสด็จขน.

วนทีรชกาล ๗๘0๔ ว”น ๒ ๆ ๕ คำ บขานย*งเปนเอกศก ๑๒๕®

วนท ๒๔ มนๅคม ร่ตนโกสินทรศก 6,0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเชามีการเลียงพระที่สวดมนต์วานนํ้ ที่ฅำทน”กพระเจ

ประสฅรใหม่เจาพนกงานจดการตามสมควร คร*นพระสงฆ์ร”บพระราชทาน

ฉนแลว ได้พระฤกษเจค์พน”กงานเจริญพระเกษาพระเจ”าลกเธอ แล”วไว้

พระเกษาตามธรรมเนียม

อนีง ทีพระท้น”งสทไธสวริย์ เจ”าพน”กงานจ'คการเลั้ยงพระที่สวดม

วานนี โปรดเกล”าฯ ให้พระเจ”าลูกเธอ เจ”าพ้ายุคลท้ฆ่มพรเสด็จไปจดเที

เครื่องนม”สการแลทรงศีลแล”ว ทรงประเคนอาหารบินณฑาตรแก่พระสงฆ์ๆ

)
ร”บพระราชทาน ฉน
0

เจ”าพน”กงานนำ
มา
6 . ’
?
ร^^ \

รถพลเติน เท”าทีน”บ ว่าเปน

จฅรงค์เสนามาผูกยืนที่ปรำน่าพระท้น”งสุทไธสวรรย์ ชีพ่อพราหมณ์ก็

พระ ราช พิธี ไปตามเคย เวลาบ่าย เจ”าพน”ก งานจ”ดกระ บวน แห่คเชน ทร”ศว-

สนานตามธรรมเนียม

(3) พระเจ็าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชมพรเขตรอดมศํกดิ

 เชสาเตุป็

เวลาบาย ๕ โมงเศษ โปรดเกล'าๆ ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช

เสดจออกพระทน*งสุทไธสวรรย์ ทอดพระเนตรกระบวนแห้คเชนทร*ศว

สนานแลวเสดจกลบ

อนง ทฅาหนกพระเจ*าลูกเธอผ่ายในน*น เวลายำคำแล^วพระบาท

สมเดจพระเจาอยู่ห์ว์เสด็จุลงป^ะท\|ที^“ๅ.เ;เ^*ป.เ^จุ'ฐคูเ^เ^^*'^

แกำ 1
งานจดตงบายศร เงิน ชีพ่อพราหมณให้แว่นเวียนเทียนสนโ/ๅชท.าะ
ทอง ^

เธอพระชนษากรบเดือน พระบาทสมเด็จพระเจโอย่ห้ว พระราชทาน

พระนามว่า พระเจาลูกเธอพระองค์เจโอคิศ*ยสวิยาภา

อนง เมือเวลาเสด็จลงประทบท้ตำหน*กพระเจโลกเธอน*น สมเด็จ

4^ 2^

พระเจโนโ]งยาเธอแลพร ะเจานองยาเธอ สรวมฉลองพระองค์ตำประด*บ

เครื่องราชอิศริยาภรณ์ เสด็จเขโไปเผาทูลลอองธุลีพระบาท แลสมโภช

พระเจาลกเธอดวย
ข

วนนีใม่ไค้เสดจออกชุนนางไม่มีราชการอ*ๆแใด,

วนทรชกาล ๗๘๐๕ วน ๓ ๆ ๕ คำ บีฃานยงเปนเอกศก ๑๒๕๑

วิ'นท ๒๕ มนาคม วิตมโกสินทรศก 6,0๘ (าา.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายาคาแล"ว พระบาทสมเด็จพระเจโอย่ห*ว เสด็จออกพระที่น'ง

จ'กรกรีมหาปราสาทองค์กลาง ทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะลายครามต่าง ทู จน

เวลายามเศษเสด็จออกชุนนางดามเกย พระมนฅรีพจนกิจกรมมหาดไทยน

ใบบอกอ่านกราบบโคมทูลพระกรณา ๘ ฉบไ-เ
 เดุป็๓๓

ฉบบ ๑ บอกพระประเทศอุไทยทิศ!]ลํด ผ้รำษาเมืองนคร

เสยมรา^ ลงวนทิ ๒ กุมภาพทิเธ์ ร.ศ. ๑๐๘ ขอร*บพระราชทานหีบ

ศิลาน่าเพลิงไปเผาศพพระยานภาพไฤรภพ
ะ^
ฉบบ ๒ ว่าได้แต่งให้กรมการคมเงิน ส่วยแทน , I เบ็่นเงิน
’ ผลเรว)
๘
-|^ เขามาส่งเจาพน'กงานกรงเทพ ฯ ก*บเทศภรรยาพระยานภาพไฅรภพ

จดได้ผาไหมสีต่าง ๆ ๘ ผืน ขอพระราชทานทลเกลา ๆ ถวาย

ฉบบ ๓ บอกพระยาวิเศษฤๅไชยผ้ว่าราชการเมืองฉเชิงเทรา ลง

วนท้ ๑๓ กนยายน ร.ศ. ๑๐๘ ว่า ได้ส่งเงินค่านาก*บค่าตราจองเปนเงิน

๔๕๐
-- เขทิมาย*งเจ*าพน'กงานกรงเทพ ฯ แล*ว

ฉบ*บ ๔ ว่า นายทิมก*บราษฎรขอร*บพระราชทานที่ผกพ*ทธสิมา

ว*ดอร*ญญิกาวาศ แขวงเมืองฉเชิงเทรา โดย ^ 2

กวาง ๕ วา^
^

ฉบ*บ ๕ ว่า นายจ*นก*บราษฎร ขอร*บพระราชทานที่ผูกพ'ทธสิมา

ว*คจ*นทาวาศ แขวงเมืองฉเชิงเทรา โดย

กวาง ๕ วา ^

ฉบ*บ ๖ บอกพระอินทร์ประสิทธ ผู้ว่าราชการเมืองอินทรบรี ลง

ว*นที่ ๑® ธ*นวาคม ร.ศ. ๑๐๘ ว่า โปรดเกล*า ๆ พระราชทานเบยหว*ด

® ®

”1—' นไเ พระอินประสิทธิศร ได้นำเงิน —— ออกซอจ่ายเครื่อง

ยาแลให้เงินเดือนแก'หมอที่อยู่ในโรงพยาบาล ขอถวายพระราชกุศล

ฉบ*บ ๗ บอกพระยาไตรเพชร์ร*ฅนสงครามผู้ว่าราชการเมืองนคร

สวรรค์ ลงว*นที่ ๑๙ สิงหาคม ร.ศ. ๑0๘ ว่า เจ*าอธิการว*คเทพอาวาศ

 1230^)๔

กบราษฎร ขอรบพระราชทานทีผู!าพVเธสิมาวิดเทพอาวาศ แขวงเมือง

นครสวรรค์ โดย I ^
กวา ๗ วา

ฉบบ ๘ บอกพระยามหาอำมาดยขาหลๅง เมืองนครจำปาศกค์

ลงวนค ๑๕ ธนวาคม 7.ศ. ๑๐๘ วา โปรดเกลาๆ มืดราพระราชทาน

แลผาโฅรบริกขารอฎ]ๅเป อุปสมบทเพ้ราชส'มพ'นธวงษเมืองนครจำปา-

ศกคนน ได้มอบให้เราราชสมพํนธวงษแลิวิ กไาได้บ่งค'บเร“านายทวิว

พระยารกษาชางสำคญ'โร้แลร ด'อถึงเดือนกุมกาพ*บ่,ฐ์ ๑053; จึ่งจะนำชวิง

เคนมา ณ กรงเาๅพ ๆ

พระยาสรนทรามากย]ๅๅ•มพระกระลา!หรูบ่ๅ]ๅเบบอกอ่านกราบบงกม

ทูล/เระกรุณา ๓ ฉบบ ญ์],บบ ๑ บอกพระยาศรีธรรบราช ผ้สำเร็จุ

ราชการเมองนครศรธรธบา-ๅช บอกส่งคนๅ/เฉงลฎ'า/]า-^ยา[^^ชาชุ^ พระยา

พพธภกค พระโยธประฏิยทธ พระรษฏิาธิบคบุคธ เบองกล"นคน ว่าค^ๅย

อาการบวยพระยาเคชานชิค

ฉบบ ๒ ทนงสอพระยาเคชานุชิคจุางๅาง ผ้กำก\]ราชการเมือง

กลนฅน กราบเรยนบายง ๆพณๆ สบหพระกระลาโบบว่า อาการบๅย

ครงนมความวฅกบาก ถาถึงแก่กรรมแส่ว พระยากล"นอ่นผ้บครนขฎ

ให้เปนที่พระยาเดชานุชิดแทนพระยๅเคชๅมุซัอ พระโยธีประฎียทธ์ราย

มุคา ชอให้เปนที่พระยาพิพิธภกดืเจวิเมืองกล'บ่ฅ*บ่ พระรษฎาปดืบดร

บุรุษยพเศษ ขอใน1’ปนทพระโยธประฎยทธรายามดา รบราชการฉลอง

พระเดชพระคณฅ่อไป

ฉบบ ๓ บอกพระยาพิพิธภกดื พระโยธีประฏียทค์ พระรษฎา

ธิบดีเมืองกลนฅํน ว่าพระยาเดชานุชิดจางวาง ผ้กำก‘บราชการเมือง

 120๓๕

กลนฅไเ บวยเปนวรรณโรคที่ใฅ้สคือ วไเที่ ๒ กมภาพ่นธ์ ©0๘ ไค้

หมอมาร*กษาพยาบาลอาการแฅกปวคค่อยคลายลง ถึงวนที่ ๖ กมภาพ*นธ์

กล’บบวยเม่นไข้ ไค้หาหมอมาร’กษาอาการย*งทรงอยู่ กรนถึงว*นที่^๒®

กุมภาพ*นธ์ พระยาเคชานชิฅร'บพระราชทานอาหารไม่ได้

จึ่งมีพระบรมราชโองการดำร*สส'งพระยานรินทร์ราชเสนีว่า

พระยาเดชานุชิตบอกชอเชที่มานแลไค้ทรงทราบไค้ผาลอองธลีพระบาท

ว่า พระยาเดชานุชิฅถึงแก่กรรมแลำ โปรดเกลที่ ฯ ให้จ*ดเรือบรรทก

ส็งของไม่พระราชทานในการศพพระยาเดชานชิตเหมือนอย่างเมืองไทรบรี

แลำพระยาศรีสิงหเทพ นำเห้าราชภาคิไนย ๑ เจ*ากำม่าน ๑ เจ*า

โฉมล*กษณวงษ์ ต เห้าบญญา ๑ เจ*าสน ๑ พระยานามเสนา ๑ เมือง

นครหลวงพระบาง ๖ นาย ซึ่งลงมาก*บพระยาสุรศักคืมนตรี เจ*าบรีร*ตน

เมืองนํครเชียงใหม่ ๑ ขนสิงหฬสาคร ซึ่งกล'บมาจากเมืองนครเชียงให

® เผาทลลอองธถึพระบาท เจ*าบุรีร*ตนจ*คได้งาช*าง ๒ ถึงหน*ก ๓๘

ช’งจีน หมอน ๓ เหลี่ยมน่าบก ๒ หมอน ใบเมี่ยง ๔ ไหกระเทียม

ม*กม'นมาแต่ช่อ ๑ กระทอ ขอพระราชทานทูลเกห้า ๆ ถวาย

แห้วน่าพระกลางราชภ*กคีศรีเทพสงครามมหาดไทยเมืองนครราช-

สีมา ® ราชบตรเมืองนครพนม ๑ หลวงพลานุรกษเมืองอากาศอำนวย ๑

พระศรีสกลวงษ์ผ้ช่วยขวา ® พระวิชิตพลหาญผู้ช่วยซำย ๑ เมืองสกล

นครพระอร*ญอาษาเห้าเมืองสขมาลมณฑล ® พระพิศาลสิมานุห้กษ์
1ห้า

เมืองโพธิไพศาล ® รวม ๗ นาย กราบถวายบ*งคมลาไปร*กษาราชการ

^ ^ 2^ ใ/!3'ว่ใ!ไ) ใ^ I

บานเมอง ไปรคเกลา ๆ พระราชทาน .ไ.1 กาเหลทองเปนเครอง

คนเท^
 1®3๓๖

ยศแกพระกลาง7าชภกดีแ.ลนฎๆ^\•รู;;^ถาดหมาก ) |^3นเปน
คนไท ’

เครองยศแลเสฎผาท่ๅลํ"น^ๅ,^ฐรู^3าเนียม

แลวมพระราชคา7สปฏิสน^านเๅบนสน■เงา7ะยาลาๅเมืฎงนคร-

หลวงพระบางพอสมกว7 แลำดำร*สถามเห้บุรีรฅน์ เมืองนครเชียงเห

ว่า การทีฦากนว่าพระยาปราบจะไปพาพวกเงยวเขำมา7บเมืองเชียงเหม

นนเปนการจริงเหมือนคำเล่าฦาฤา เวิำบุรีรฅน์กราบบำคมทลพระ;]า

วา เหนจะเปนการไม่จริงเหมือนคำ!,ล่าฤา คำรำถามล่า พระยาป7าบ

ไปนนมคนไปมาฤนอยเ■ค่าเค เจาบุรีรฅน์กราบบ่งคม■หลล่า มืนคํ

พรรคพวกญาฅพืนำงฅามไปประ;มา0คน คำรำถามล่า ข่าวเล่าฤาล่

พระชาปราบจะไปชวนเชียงตุงมาช่วยรมแมืฎรเซั^วเ^จุ-

เจาบุรรตนกราบบงคม■หูลวา เหนจะเปนฤารไม่จุริง ทรงพระ;ราชคำริ'เง์ล

เชยงฅุงกระวงตวเตมทอยู เหนจะคคชวยเครไม'ไค้ แลำมืพระราชคำร

ตอไปวา การหเกบ■กาษคาหลงคาเรือนแลเกบเอารายตำคนหี่คิคยำไค่^เา

กนนน การสงใดทไมเปนการเดือดรอนแถ่ไ■เาร่บ่ๅนางลเมึฎง แลพอจะ;

รบจ่ายแก'ราชการแลว กเหนว่าสึงน^นเปนฤารดื

แลำโปรดเกลำ ๆ พระราชทานเครื่องราชฐศริยามรณ์อนมืเคํย,ค้

มงกุฎสยามชนท ๑ มหาสุราภรณ แก่พระยาสรศำดื้มนตรี (เจิม) จุาง

วางมหาดเล็ก

แลวโปรดเกลา ๆ ^ร"ราร^หานสญญาบฅรเห้จ่าเรงงานรำรดฤรม

พระตำรวจนอกซายเปนพระยาศรีสุริยราชวรานวำคํ■ค่างำเนาจิไชุย

ภิริยพาห ผู้สำเร็จราชการเมืองพิไชยถือศำดินา ๑ 000 0

 1ดุ9๓0ว่)

ให้นายฉาดผู้ว่าทีพระมนตรีรกษาผ้ช่วยราชกา7เมืองส!ขทํย

พระพรหมสงครามพระพลเมืองสุโขทีย ถือกึกดินา ๑000

เวลา ๔ ทุ่มเกึษ พระบาทสมเด็จพระเจำอย่ห”วเสด็จุขํ้น.

วนท้รชกาล ๗๘0๖ ว”น ๔ ๆ ๕ คา บื่ขานย”งเปนเอกกึก ๑๒๕©

ว'นท ๒๖ มนาคม ร'ตนโกสินทรศก ดวส่ ( พ.ศ, ๒4๓๒ )

เวลายำคาแลว พระบาทสมเด็จพระเจ”าอยํห”าเสด็จออกพระที่

จกรกรีมหาปราสาท องค์กลาง ทอดพระเนตรเครี่องโต๊ะลายครามต่าง ๆ

จนเวลายามเศษเสดจออกขนนาง ประท”บบนพระแท่นแล”ว พระ

มนตรีพจนกิจ กรมมหาดไทย นำใบบอกอ่านกราบบ”งกมทลพระกรุณา
๘ ฉบ”บ

ฉบบ ® บอกพระยาคทาธรธรณินทร์'’ ผ้สำเร็จราชการเมือง

พระตะบอง ลงวนที ๕ ตลาคม ร.ศ. ๑๐๘ ทำวสริยวงษ์ผ้น”องราชวงษ์

เมืองสุวรรณภูมิ ทำเรื่องราวยื่นต่อพระภำคี สมบ”ฅ เมืองมงคลบรีว่า

ณ ว”น ๖ ๆ ๒ กาบจออ*"^กึก อือำยผ้รำยประมาณ ๕๐ คน เขำตีปล”น

ราชวงษ์บำนเตราแขวงเมืองสวรรณภมิ อำยผ้รำยเอาบนยิงราชวงษ์

หลวงศรีกรมการ ๑ สามเณรรูป ๑ ตาย แลำอำยผู้รำยเก็บเอาทร”"พย์

สิ'งของก’บตำ)นโคกระบือไป พระภ”กคีสมบ”ตไค้เอาฅำอำยหร่นถาม ให้

การร”บสารภาพเปนส”ฅย์ซดอำยมืชื่อพวกเพื่อน ๕๐ คน พระภ”กดีสมบ”ต

ได้ออกสืบจ”บไค้ผ้ราย ๕ คน เอาตำมาถามให้การร”บสารภาพเปนส”ฅย์

บำค’บให้อำยผ้รำยนำกระบือกลางได้ ๕ กระบือ แต่อำยผู้รายนอก

ยำหลบหลีกหนีไป

ด พวะยาคทาธรธรณินทร็ (เยิย อภ่ยวงศ์) ภายหลํงเบนเจกิพระยาคทาธรธรณินทร์

 1ดุ0๓๘

ฉบบ ๒ บอกพระยาสุนทรสงครามผ้ว่าราชการเมืองสพรรณบริ

ลงวนท ๘ พฤคริกายน ร.ก. ๑ 0๘ ว่า ว*นที่ ๕ พฤศริกายน อำเภอ

บานกลองโมงแชๅงเมองสุพ7รณบุร มาแจงความว่า เวลาดึกประม

๒ ยามเศษ มอายผู้รายปลนเรือนรินห อำยผ้รำยพนแทงรินหก*บ

ตกนาตาย แลวเกบเอาทรพยสิงของเป ได้สืบจบอายผ้รำยแลบนชๅๅบำน

จบเปนเงินสามช*ง ยำหาได้ศวไม่

ฉบบ ๓ ว่า เจาอธิการบั้นกบราษฎรขอริบพวะ■าาชบานพี่ผล7

ย1 .] ๑๒ วา)
สีมาวคฅึกมดแคงแขวงเมืองสุพรรญ,บรื ‘[ลยู
’ กวาง ๖ วา

ฉบบ ๔ บอกพระยาไฅรเพชร์ร*ฅนสงอราม ผ้ว่าราชการเมือง

นครสวรรค์ ลงวนที่ ๒๙ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑0๘ ว่า ว*นที่ ๒๕

ตุลาคม ร.ศ. ๑๐๘ เวลาเชำโมงเศษ มือำยผ้ราย ๓0 คน ปลนเรือ

จนทบ แขวงเมืองนครสวรรค์ อำยผู้รำยเอาบึ'นยิงรินอี่มบศร

คน ๑ จีนท*บเอาบนยิงอำยผู้รำยเจ็บบ่'วยหลายอน จ*บ่ได้อน ๑ ชื่ฎ

อายต่วน ได้เอาตวมาถามให้การร*บ่เบนส*ฅย์ชํศพ'าลดึล ๓0 คน

เวลาบาย ๓ โมงเศษ อายศวนขาดใจตาย '“ด้แต่งให้กรมการออกสึบริบ่

อำยผู้รำยต่อไปยำหาศำไม'

ฉบบ ๕ บอกหลวงสจพนธครผวาราชการเ,มฎงพรู^พบฐฐเ'เ^^

วนที ๑๗ ตุลาคม ร.ศ. ๑๐๘ ส่งสำเนาคำให้การอำยพ*นผ้ทำเงินแ

หลวงฟิวิพนครเหนวาบฏิรใชเงนแดงชกชม วิงไดบนพชิ'ามรงคนมช

ออกสืบจ*บได้ตำอายพ*นอำแดงน*นบำนคอนแขวงเมืองพระพบฐบๅบ ล'ริเ

เครื่องมือ คือท*งเหล็ก แบบเทเงินเหรียญ เหล็กขาคีมแบบเงินเหร

เหล็กพนปลาสำหร’บฅีขำงเงินเหรียญ เหล็กพดด้วงกลำยาซัด
 12)๓^

2-^
เงินตราแคง ©๘ บาท แลำผ้มีชีอร”บสินบน นำ จํบได้ฅ”วสมีฅ่นกบ
ข

เงินตรา กำไลเงินทองแคง ๓ ก่ ''ด้นำฅํวสมีตไเก”บของกลางมา

มอบพระกรเจาวคพระพทธบาทไว้แลว เอาตำอาย พ'นมาถามไห้การร”บ

เปนส”ฅย์ซัตพวกเพื่อนแลกรทำเงินแคงอีกหลายคนยำหาได้ตำไม่

ฉบบ ® บอกพระยาสุรบดินทร์ ผ้ว่าราชการเมืองไชยนาท ลง

วนที ๑๖ ธ”นํวาคม ร.ศ. ๑๐๘ เราอธิการทำมว”คศรีเมืองก”บราษฎร

ขอร”บพระราชทานที่ผกพ”ทธสิมาว”'คท่าโพธื้ แขวงเมืองไ'ชยนาท

ยาว ๑0 วา^
กวำง ๗ วา^

ฉบ”บ ๗ บอกพระพิเรนทรเทพขำหลวงเมืองนครราชสีมา ลงว”นที่

๒๕ มกราคม ร.ศ. ๑๐๘ ว่า จีนเกิดอำแดงสายบำก”บบฅรหลาน ขอร”บ

พระราชทานที่ถกพ”ท่ธสิมา ว”คทุ่งสว่าง แขวงเมืองนครราชสีม

ยาว ๑๐ วา ๓ ศอก)
กวำง ๗ วา ศอกคืบ ^

ฉบ”บ ๘ บอกพระวิชิตพลหาญผู้ช่วยเมืองกาลสิน ลงวำเ ๕^ๆ ๘ กา

บี่ชวคส”มฤทธิศกว่า มีตราพระราชสีห์โปรดเกลำ ๆ ฃํ้นไปให้ทำวทองคำ

ผ้ว่าที่พระประทมวิเศษเจำเมืองหลวงศรีสงคราม ผ้ว่าที่ราชวงษ์ ขํ้นไป

, ^ ^ 1.-, •ะ
ว่าราชการรำษาเมืองก”นธวิไชย ครน ณ บีกนนพศก อปชีาคราชบตร

เมืองก”นํธวิไชย ขํ้นไปร”บราชการก”บพระยามหาอำมาตย์ อุปชาดราชบุตร

บ่'วยถึงแก่กรรม พระยามทาอำมาตย์มีตรามาให้ทำวราชกิจภำดีว่าที่อปชาด

พระวิชิตพลทาญเห็นว่าทำวราชกิจเปนคนสูบผน แลเก็บเงินส่วยของหลว

ได้เอาไปใช้สอยเปนอาณาประโยชน์ พระวิชิตพลหาญขอรำเพระราชทาน

ทำวทองคำเปนที่พระประทมวิเศษเจำเมือง หลวงศรีสงครามเปนอปซีาค
 1ธุ!)๔0

ทาวขฅฅยะเปน,ราชๅงษ หลวงจำนงภกดีเปนราชบุตร ท'าวศรีเปนห

จานงภกดีผ้ช่วยราชฤา7ต่ฎ'เป

แลวพระมนตรีพวนกิจุนำทิาๅทฎงตํๅผู้ว่านี่พ7-ปทมริ!,ฤษเจ

กนธวไชย เผาทูลลองธุลีพระบาท ทลเกลริ ฯ ถวายทองคำทรายหน'ก

ขผงทน”ก ๕0 ช”ง

พระสุรินทรามาฅย์กรมพระกลาโหม นำโบบอกอ่านกราบบ”งอมทล

พระกรุณา ๓ ฉบ”บ

ฉบ้บ ๑ บอกพระยาเสนานุชิฅผู้ว่าราชการเมืองอกำบๅ ว่าไค

ทฎง^ กบเครองราชบรรณาการ คือเทียนพนมหน”กฅริเละบาท

พนเลม อาพนหนก ๔ ตำลึง จีนส่งเงินแทนตำลึงละ ๕ เหรีญเปนเงิ

๒๐ เหรยญ ผลจนทนเทศหนก ๒0 ช”งจีน อำพนแองหน”ก ๓0 ช”งจีน

เสอทอรอยผน แลวพระยาเสนานชิฅจอสิงของนฎกจุๅกเอรีฏงราดู^ง^รรู

การ ผาขาว ๒๔ ศอก ทบผาแองเทศ ๕0 พบ ผาลายยำมหๅาอ ๒00

ผืน เขริทลเกลริ ๆ ถวาย

ฉบบ ๒ บอกพระยาบริร”กษภูธรผู้ว่าราชการเมืฎงทงงๅว่ๅ

อุบั๋ชฌาย (พุด) เจริอริการ (แอ่น) เจุ'าอริการ (ตำ) เจุ

๔ รูปน็เปนไข้พิศม์ถึงแก่มรณภาพ ในร”ตนโกสินทร^ก ๑ 0๘

กุลบุตรจะอุปสมบทเปนภิกษุ หามีพระอบชฌาย์ฅ่อไปไมื

ฉบบ ๓ บอกพระยาบรรกษภูธร ขอถวายพระราชกศลโนการ

เฉลิมพระชนม์พรรษา

จึ่งมีพระราชอำร”สถามพระยาวุฒิการบทีว่า เมืองพำงาแลเม

ตก”วบานนมีพระครูฤๅเปล่า พระยาวุฒิการบทีกราบบำอมทลว่า ยำทา

 1ซี5๔๑

มีไม่ แลวดำร้สสํ่’งพระเจำนองยาเธอกรมทมื่นดำรงราชานภาพ

กรมพระธรรมการว่า พระสงฆ์ที่จะเปนอบชฌาย์แก่กลบุตรในเมืองา■นั3งา

แลเมืองฅกํวบาน*นฃอให้มียศเปนพระกรตามสมควร

แลำพระสรินทรามาฅย์นำพระนิโครธาภิโยคกราบถวายบ้งคมดากล่

',^1®^ ^ ถาตใงมไก)*ะ,
เปรกษาราชการบานเมองเปรดเกลา ๆ พระราชทาน ใ เงนเบน
กนเท ’

เครื่องยศแลเสอผำตามธรรมเนียม แลํวนำพระสนทรวรนารถภ*กดีผ้ช่ว

ราชการเมืองตก"วบา นายนุ้ยมหาคเล็กบตรพระสมบ*ตยานรำษ์ เผา

ทูลลองธลีพวะบาท พระสนทรทูลเกลนิ ๆ ถวายพิมเสนหนำ ๑๕ ตำลึง

นาทอมฝร’ง ๑๒ ขวด ผำผืนสต่างๆ ๑๐๐ ผืน นายน้ยทลเกลำๆถวาย

โคมไขลาน ๖ โคม จึ่งมีพระราชดำรำถามเจำพระยาพลเทพที่สมุห

พระกระลาโหมว่า คนท*โ1สองนีเขำมาผกภาษีอากรฤๅมืราชการอำใด

เจำพระยาพลเทพกวาบบำคมทูลว่า เขำมาเผืาทูลอองธุลึพระบาทขอรำ

พระราชทานตำแหน่งยศ

แลำพระยาศรีสิงหเทพนำนายรำยเอก ๓ คือนายดวง นายเพี่ม

นายเจริญ นายรำยโท ๕ คือ นายพลอย นายเจีก นายนาก นายหรุ่น

ขนปริวำรวิจิตร นายรำยฅรี ๒ คือ หม่อมราชวงษ์เล็ก นายบา

รวม ๑๐ นาย ซึ่งขํ้นไปราชการทพกำพระยาสุรศำดมนตรีกลับลงมาเผื

ทลลองธลึพระบาท จึ่งมีพระราชดำรำปฏิลัณฐารถึงความทุกข์ศ

บวยไข้พอสมควร

แลัวโปรดเกลำ ๆ พระราชทานสญญาบัตรชำวาชการ ๙ นาย ให้

หลวงศรีราชอาศน์เจำกรมชาวที่บร'รธม เปนพระสถานพิทำษ์จางวางกรม

บังนอก ผายพระราชบังบวร ๆ ถือศำดํนา ๑๕00

 เสุ)๔]ช

ให้ขุนอนุรกษรๆชๅ ปล้ดกรมชาวที่พระบรรธมเปนทลวงศรีราช

อาศน เจากรมชาวทีพระบรรธม ผายพระราชว้ง่บวรๆ ถือศ"กดินา๕๐๐

ให้ขุนประเสริ^อกษรม,ๅยงานกรมว‘'ง เปนขนสกลมณเฑียร ป

กรมวงนอกซ็าย ผืายพระราชฑีงบวร ถือศ*กคินา ๓00

ให้ขุนสมพาทะแพทย เปนขนวาฅาพินาศ ปลด์กรมหมอนวดขวา

ผ่ายพระราชวงบวร ถือศ*กคินา ๔0๐

1ห้หลวงรามสิทธิศรยกรบดร เปนพระนครพราหมณ์ปล*ดเมอง

ลพบุรี ถือศ*ก่ดินา ๖00

ให้หลวงมท าดไทย เปนหลวงคีรีพิทที!ษผ้ช่วยราชการเมือง

กาญจนบุรี ถือศ*กคินา ๔0๐

ให้จีนกอยุซินบฅรพระยาร*ตนเศรษ^ เปนหลวงพิไชยชินเขด

ผู้ช่วยราชการเมืองระนอง ถือศ*กดินา ๔00

เวลา ๔ ทุ่มเศษ พระบาทสมเด็จพระเจ’าอย่ห*วเสด็จขั้น.

วนทรชกาล ๗๘๐๗ ว*น ๕ ๆ ๕ คา บีขานย"งเปนเอกศก ๑๒๕®

วใ-เท ๒๓! มินาคฆ ร'ตนโกสินทรศก ๑0๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาบ่าย เจทีพนทีางานจ’คการในพระที่น"งอมรินทร์วินิจฉ*'ย ที่วิ

ราชบ"ลล'งก์เหนือพระแท่นน่าพระที่น'งเสวดรฉ*ดร แลเชิญพระแสงงทีว

ทอดประจำ ( แลฅํ้งโต๊ะเบํ้องขวารองพระข*นหมากพระสพรรณ
ชวา'' ’

สิบสอง เบั๊องซ้ายรองพระมณฑปไม้สิบสอง พระสุพรรณราชลงยาน’นฅ

 160๙๓

ทีเชิงราชบลลํงก์ข้างซ้าย แลนำฅน!ม้ ^กบเครื่องราชบรร

เงน ^

เข้ามาฅํ้งน่าพระที่นํง

เวลายาคาแซ้ว พระบาทสมเด็จพระเข้าอย่หำเสด็จออกทางพระทว

เหวราชมเหศร์ ประทำ)เหนือราชบำลำก์ ณ พระที่นืง์อมรินทร

พรำมดำยพระบรมวงษานวงษ์ขนนางซ้าราชการผ้ ำ*“1 เผาทลลออง-

’ 1 ข 0^0^^ ข

ธุลีพระบาทโดยลำดำ เจำพนำงานประโคมมหรธึกแดรสำข์แตรฝรำฅาม

ธรรมเนียม จึ่งโปรดเกลำ ๆ ให้เจำพนำงานนำแสนทำวพระยาลาวเมือง

นครลาปาง^ ร^ 21- ๘ 0
, ( เขามาเผาทลลอองธลพระบาท พระยาศรสงหเทพ นา
แพร ’ ’

ศ ๆอำษร เมืองนครลำปาง ฉบำ ๑ ในบอกเมืองแพร่ ฉบำ ๑ อ่านกราบ

0

บำคมทลพระกรุณา

ศภอำษรนไเ ลงวำที่ ๕ มกราคม ร.ศ. ๑๐๘ ความว่า เจำนคร

ลำปางแลเจำนายบดรทลานพระยา ลาวทำวแสนเมืองนครลำปาง จำไค้

ดำไม้ทองสง ๒ ศอกคืบ ๕ ชไเ มืดอก ๑๐๖ ดอกทองหนำ 1" ตำ ๑

ตำ ใม้เงิน สงสองศอกคืบมีชำเ ๕ ชไเ ดอก ๑๐๙ คอก เงินหนำหนง--เ¬

ตำ ๑ กำเครื่องราชบรรณาการคืองาชำง ๒ กึงหนำ ๕๐ ชำจีน หมอน

๓ เหลี่ยม ๕ หมอน เสื่อตอง ๕ ผืน จำนวนบกนนพศก แต่งให้นาย-

หนานบญทวงษ์บฅ รเจำอปราช ๑ นายนำยแกำเมืองมูลบุฅรเจำราชวงษ ๑

คมลงมาท ลเกลำ ๆ ถวาย จำนวนคน^ ทีคมเกรองราชบรรณาการลง

จ่ ข [พร) 1

มา รวม ๘๕ คน
 เย้)(^๔

1บบอก พระเมืองราชา พระไชยราชา พระวิเศษราชา พระไชย

สงคราม พระอินทรราชา พระสริยแสนท‘าวเมืองแพร่ ลงว้นที่ ๒ มกราคม

ร.ศ.®๐๘ ความว่า พระยาพิมพิศาลราชาเจ้าเมืองบวยถึงแ

ไปรคเกลา ฯ พระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงแลสี่งของด่าง 6^ ชึนไปท
เผาศพพระยาพิมพิศาสราชาเสร่จุแลๅ ขอถวายพระราชกศล แลท

พระยาผ 1. “เ ปฤกษาเหนพรอมก่น่ว่า พระยาอปราชเปนบตรพระยา-

นอย' '

พิมพิศาลราชา สมควรจะได้รบราชการรำษาบำนเมืองต่อไป จึ่งได้จ้ด่

ะ^ ..1
ฅนไม้ทองสูง ๓ ศอก ๕ ชน มีคอก ๘๒ ดอก ทองหนำ-เ— ด่น่ไม้เงิน

สูงฅาเทาตนไมทอง มดอก ๙๒ คอก เงินหนก-^^ เหพระยาอปราชกม

ลงมาทูลเกลำ ๆ ถวายขอร'บพระราชทานพระยาอุปราชเปนที่พระยา
พิมพิศาลราชาเจาเมืองต่อไป กบพระยาอปราชจ้ดได้งาชำง ๒ ถึง หนำ
๕0 ชำจีน ทมอน ๓ เหลี่ยมหมอน ๑ เบาะนำบกไหมทองเบาะ ๑
ขอพระราชทานทูลเกลา ๆ ถวาย แลคนทีคมเครื่องราชบรรณาการ รๅน
นาย )
^ ( ©0๑ คน
เพร^
^ พระบาทสมเด็จพระเจำอยู่หำ มีพระราชคำรำแสดงความยินด็
การที่เจำนครลำปางแลเจำนายพระยาลาวได้มือรามสๅามีภำที่ จำต่นไ

^ } แลเครืองบรรณาการลงมา เปนเครื่องแสคงความสจริค แลมีพระ-

เงน จ่

ราชดำรำแก่พระยาอุปราชว่า ซึ่งแสนทำวพระยาลาวปฤกบาเห็นพรำมก้น
ที่จะให้พระยาอุปราชเบี่นผู้รำษาราชการบำนเมืองต่อไปนน เปนการดกลง

ที่จะทรงพระกรุถเาโปรคเกลำ ๆ โห้พระยาอุปราชเบ็๋นเจำเมืองแพร่ต่อไป

เวลาท'มเศษเสด็จชน เจำพนำงานประโคมตามธรรมเนียม.
 วนทื่ร้ชกาล ๗๘๐๘ วไเ ๖ ๆ ๕คํ่า บี่ฃานย้งเปนเอกศก ๑๒๕©

วืนท ๒๘ มินาคม ร่ตนโกสินท3ศก อ0๘ (V(.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายาคาแล’ว พระบาทสมเด็จพระเพ้อยู่หํวเสด็จออกพระ

จ'กรกรีมหาปราสาทองค์กลาง ทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะลายครามต่าง ๆ

จนเวลายามเศษ แล่วเสด็จออกมาประท'บเก’าอที่มุขกระสรรดานฅวนตกท้

เสด็จออกขนนาง ทรงพระราซดำริห์ในการที่จะเสด็จพระราชคำเ

เมืองผ่'ายทเลตวนตกเบนพ้น พร’อมพ้วยสมเด็จพระเพ้าน’องยาเธอ เจ’าพ

ภาณร'งษีสว่างวงษ์กรมพระภาณพ้นธวงษ์วรเดช ๑ พระเจ’าน’องยาเธ

กรมหมื่นประจ*กษศิลปาคม ๑ พระเพ้าพ้องยาเธอ กรมหลวงเทวะวงษ

วโรประการ ๑ พระเจ’าพ้องยาเธอ กรมหมื่นสมมติอมรพ้นธ์ ๑ พระเจ

พ้องยาเธอ กรมหมื่นนราธิปประพ้นธ์พงษ์ ๑ พระเจ’าพ้องยาเธอกรมห

คำรงราชานภาพ ๏ พระเจ’าพ้องยาเธอพระองค์เจ’าไชย”นตมงคล ๑ เปน

การตกลงที่จะเสด็จพระราชคำเนิน พ้นที่ ๑ ๖ เดือนเมษายน ประท”บอย่

' .1 1 1 . ..
จนเวลา ๗ ทมเศษเสดจขน.
... -.^.

ว'นทีร*ชกาล ๗๘๐๙ พ้น ๗ ๆ ๕ คา บขาน ยํงเปนเอกศก ๑๒๕๑

ว*'นท ๒!^ มินาคม 1"ตนโกสินท3ศก 00๘ (V(.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายาค์าแล’ว พระบาทสมเด็จพระเจ*าอย่หำเสด็จออกพระที่

จำรกรีมหาปราสาทองค์กลาง ทอดพระเนตรเครื่องโต๊ะลายกรามต่าง ๆ จ

เวลายามเศษเสด็จออกขนนาง ประพ้บเหนือพระแท่นแลำ เพ้าพพ้กง

 121)๔^

ประ '■คมแฅรแลร)หรธกตามเคย!,มฎสคI.สียงลง พระมนตรีพจุมกิจกรมมห

ไทยนาศุภอกษรเจานฦ-^ลํๅง]ๅง 0 1บบอก ๖ งเ คู^ง]]า อ่านกราบ

บงคมทูลพระกรณา

ศุภอกษรเจาพรหมๅกิพงษฐๅกๅ เจ’านายบตร'หลานพระยาลาวท็าว

แสนเมองนครลา!]างลงๅน•บี ^ มกราคม ร'ฅนโกสินทรศก ๑0๘ ว่า

ตาแหนงทเจาราชสมพนธๅงษ เจาราชมากินบี!ว่างอย่ ขอร”บพระราชทาน

นายทนานบุเ])ทวงษงงุตรเจาฎ!]งเๅช เบ่นทีเจาราชสบีาพ”นธวงษ์ นายน’อย

แก้วเมืองมูลบุตรเจาราชวงษ์ เบึนที่เจ’าราชภากินบี) รบราชการฉลอง

พระ บี
บ,า.,
( ต่อไป
คณ ^

ฉบบ ๒ บอกหลวงนากรมการผ้รํกิษาเมืองนครนายก ลงก้นที่ ๑๓

มกราคม ร.ศ. ๑๐๘ ว่า มีตราพระราชสีโง์โปรดเกก้าๆ ออกไปใ'ห้สีบ

เสาะจบผรายรายปลนจน
เจง
I ใ'ห้จงได้นน หลวงนากรมการผ้รบีๅษาเมือง

(เ/ (1^

ได้แต่งให้กำนบี)อำเภอออกสืบจ”บก้งทาได้ก้วไม่

ฉบบ ๓ ส่งสำเนาคำตราสินนายร’อยแก้ว ว่าว”นที่ ๒๙ พฤศจิกายน

ร.ศ. ๑๐๘ เวลาดึกประมาณ ๒ ยามเศษมือำยผ้รำยประมาณ ๓๐ กนถือ

เครื่องสาตราวุธกรบมือก้นพูดจาสำเนียงเปนลาว เขำตีปก้นเรือนนา

ร’อยแก้วบำนนายหินลาดแขวงเมืองนครนายก อำยผ้รำยฅีเจำของทร”พย์

มืบาคแผลหลายแห่ง เก็บเอาทร"พย์สิ'งของไป คดรวมเปนเงิน ๕ ช”ง ๑๙

ตำลึง สลึง หลวงนากรมการไค้แต่งให้กำน่ลอำเภอออกสืบจ”บย้งิห

 153๔0ว)

ฉบ\| ๔ ว่า วนที่ ๕ ธํนวาคม ร.ศ. ©0๘ เวลาคึกประมาณ ๒ ยาม

เศษ มีอายผู้ร’าย ๘ กน ถือเครื่องสาฅราวธกรบมือกไเยิงบน ๘ น’คโห่ร’

เขาปลนเรือนอำแดงอ่วมบ’านท่าซาง แขวงเมืองนครนายก อ’ายผู้ร’าย

เก็บเอาทร'พย์สึงของก’บเงินช”ง ๑ ไป ทลวงนาก'บกรมการได้แต่งคนมื
ออกบนบาลแลสืบจ’บย’งหาได้ฅ'วไม่

ฉบ’บ ๕ ว่า วไเที่ ๘ ธ'นวาคม ร.ศ. @๐๘ เวลาเขำจีนแชบิด

จีนเมยงบุตร หาบสินค’ามีผำพรรณน่งห่มไปขายบ’าน ฅกดร’ง แขวงเมือ

นครนายก อ’ายผู้ร’าย ๕ คน เข’าคึพ้นจีนแชจีนเมียงมีบาดแผลฉกร

แห่ง แย่งเอาทร’พย์สืงของไป กรมการก’บนายเทศราษฏรจ'บฅำได้ อ’าย

พรหมผู้ร’ายก’บผ’าพรรณนุ่งห่มของกลางมาส่งที่ศาลากลาง ได้ถามอ

ให้การร’บสารภาพเปนส’ฅย์ ซ'คถืงอ^ายมีชื่ออีก ๔ คนอย่บ’านกระดูกเขาใหญ่

แขวงเมืองนครราชสีมา แต่สำน’กอาศร'ยอย่ที่บ’านอำแดงชัง ได้แต่งให้

ผ้มืชื่อออกจ'บได้ดำมาท^ง ๔ คน ถามให้การร’บสารภาพเปนส’ฅย์ แต่จีนแ

น*นบวยบาดแผลอย่ได้ ๑ ๖ ว'นตาย กรมการยำสืบจ'บพวกเพื่อนอำยผ้รำ

ต่อไป

ฉบ’บ ๖ ส่งสำเนาคำตราสินจีนยี่ส่นก’บคำให้การอำยคำผู้รำยว่าว
©๐ มกราคม ร.ศ. ©0๘ เวลาเขำมือำยผู้รำยประมาณ ๖ 0 คน เชำปล’น
เรือนจีนยี่สุ่นบำนบางอ’อแขวงเมืองนครนายก อำยผู้รำยเอาบี่นยิงถกนา
สินพวกเจำของทร’ห่เย์ตายคน ® บ่'วย ๓ คน แลำอำยผู้รำยเก็บเอาทรำาย์
๓๗
© (^1®
สิงของกบเงนตรา ของจีนยี่สุ่นไป จีน ยี่สุ่นจ’บอำยคำผู้รำยได้

คน ๑ เอาดำมาถามให้การสารภาพร’บเปนส’ฅย์ซัดถึงพวกเพอน ๖ ว คน
แต่อย่ต่างเมืองก'น อำยกำผู้รำยอยู่ได้ ๕ ช'วโมง ขาดใจดาย หลวงนา

ผ้ชักษาเมืองกรมการจะฅิคดามซับผ้รำยด่างเมืองเหลือสติกำลำจึ่งรออยู
 1®๔๘

ฉบบ ๗ บอกพระพยหาธิบาลผ้ว่าราชการเมืองพยหครี ลงวนที๒®

เ^^ " ^ ๘
กนยายน ร.กี. ๑ 0๘ วา วนท ส’ กรกฎาฅม เวลาดก เวลาคก ๒ ยามเศษ

มอายผู้รายประมาณ ๓0 คน ถึอบึนครบมือกไแข็าไปฅีปลนเรือปากเตา

บานท่านาออย แขวงเมืองพยหคิริ อท่ยผ้ร‘ายเอาบื'นยิงถกจีนมีชื่อเจ

กน ๑ ถกเด็กอายุ ๔ ขวบตายคน ๑ อท่ยผ้รณ้ยเก็บเอาทร*"พย์สึงของไป

รายหนึงว*นทื่ ๑๔ กไเยายน เวลาดึก ๒ ยามเศษ มือ*ายผ้ร’ายประมาณ

๓๐ คน เขท่ตีปล’นเรือนจีนหลี แขวงเมืองพยุหคิรื อ’ายผ้ร’ายเอา

เจาของทร’พย์ทนีไป แล*วเก็บเอาทร’พย์ส็งของคิดเบนเงิน ๑๓ ช'ง ๖ ฅ

บาทเพอง จีนหลีเจ่าของทร*พย์เห็นอท่ยผ้ร’ายส*กขาคำพูดสำเนียง

มีขวดนาม*นกระดึงผกคอหกคน ผ้ร*กษาเมืองกรมการไค้แต่งไห้กำน*ลอำเภ

ออกสืบจ*บย'งหาไค้ตำไม่

แลำนำข’อความของพระยาอุปราชเมืองแพร่กราบบ่งคมทูลพระกรณ

ว่า พระยาอปราชขอร'บ่พระราชทานพระไชยราชาเปนพระบรืร*ฅน์ นาย

น’อํยอินฅะบตรพระยาแพร่อินทวิไชยเปนที่พระไชยราชา ร'บ่ราชการฉลอง

เดช ) ทุ,
พร ^ ฅอ ณ
จ่

แลำพระสรินทรามาตย์กรมพระกระลาโหมนำใบบอกกราบบงคมทล

พระกรุณา ๓ ฉบบ

ฉบ*บ่ ๑ บอกพระยาอมรินทรฦๅไชยผู้ว่าราชการเมืองราชบรื ว่า

เงินค่านาจำนวนบื่มแ.สรดรืศก '■ริม ๒๘๘ ชํง ®๘ บ'เท สองส

พระยาอมรินทรฤๅไชยได้ส่งเ.ข้ามา ๒ กร*^งเริน ๘๑ ช'ง กร*งนไค้ส่

๑๙๘ ช'ง ๑๖ ตำลึงกึ่งสลึงเสร็จจำนวนแลำ

 1๑3๙6

ฉบบ ๒ บอกพระยาประสิทธิสงครามผ้ว่าราซกๅรเมืองก'เญรนบรี31

ฅวามว่า ในจำนวนบี่กนนพศกจุน ๑๒๘ กนเก็บเงินส่วยแทนไม

กนละ ๖ บาท เงิน ส' ชํง ๑๒ ตำลึง หํก ๑0 ลดพระราชทาน นายกอง

®0 ชก ๒ กงส่ง ๗ ชํงิ ๑๓ ตำลึงกึ่งสลึงได้ส่งเงินเสร็จแลำ

ฉบบ ๓ ว่า มืดราพระคชสีห์โปรดเกล*า ๆ ออกไปว่า 'ซึ่งพระยา

ประสิทธิสงกรามมีบอกเข*าไปว่า ขนสนทรภาษาขอร*บเช่าทำไม้ขอนส*ก

ตำบลลำแม่กระษ*ตํริย์ แขวงเมืองส'งขละบรีล่องไปขายเมืองมรแมนแห่ง ๑

ตำบลลำบี่ลอกแขวงเมืองท*องผาภูมล่อง'ลงมาขายกรงเทพ ๆ แห่ง ๑ ให้

พระยาประสิทธิสงครามหาคำขนสนทรภาษามาทำทน*งสือส*ญญาเช่า ร*บทำ

บาไม้ขอนส*กดามแบบอย่าง แลำส่งเขำมายำกรงเทพ ๆ นไเ ผู้รำษาเมือง

กรมการไค*ห่าตำขนสนทรภาษามารฆทำส*ญญา แลได้มอบหนำสือส*ญญาให้

หลวงกลางกรมการ'นำมาส่งแลำ เมื่อกราบบำคม•ทูลใบบอกแลำ จึ่งมื

พระราชตำรำถามพระยานกรศรีธรรมราชว่า ชำงที่เมืองนครศรีธรรมราช

มีมากนำยเท่าใด พระยานคร กราบบำกมพระกรณาว่า มือยู่ ๑๐๐ ช้าง

ดำรำว่าช้างที่จะเบื่นชำงพระที่นำได้มือยู่กี่ช้าง กราบบำคมทูลว่า

ช้าง จึ่งโปรดเกลำ ๆ ให้พระยานครศรีธรรมราชออกไปจุำช้างมากอยร*บ

เสด็จุที่เมืองชมพร

อนึ่งเจุำพระยาพลเทพ'*’ที่สมทพระกลาโหมเช้ามาเผาทูลลอ

พระบาทในที่เสด็จออกขนนาง เวลานนเปนลมให้วิงเวียนศีศะ ตํองก

ถวายบำคมลาออกจากที่เผา จึ่งโปรดเกลำฯให้พระเจุำน้องยาเธอกรมหมื

ประจำษ์ศิลปาคม พระเจำน้องยาเธอ พระองค์เจาไชยนฅมงคลเสด็จ

ช่วยพยาบาลพระบาทสมเด็จพระเช้าอยู่น้วเสด็จขม'จาส™1เงแลว

1จํ'าพ3ะยาV■(ลเทพ (พ่ฆ ศรไชย"'นต์) ภายหลํ'งเบนเจ’า1'1ระ:ยาร'ตนาธิเบศร

 เดุฮ๕!๐

สงใหเรยกหมอนวดแลท7งนำนํๆทอมมาพระราชทานฅ่อพระหํดถ์แล่วกำรํส

วาเหงอออกโทรมทนาที!,ดียๅ โปรด!.กล่า ๆ ให้พระองค์เล่าไชยไเฅ

ชวยประทบทีน่าขา เวลา ๕ ทุ่มเศษเจาพระยาพลเทพค่อยกลายสบายแล่ว

พระบาทสมเด็จพระเจ‘าอย่ห์วเสด็จขน

เสด็จประชมปฤกษาราชการข‘างในค"'วย,

วน่ทรชกาล ๗๘® ๐ วน ๑ ๆ ๕ กา บื่ขานย"'งเปนเอกศก ๑๒๕®

วนท ๓0 มินาคน ร'ตนโกสินทรศก 00๘ (พ.ศ. ๒๕0๒)

เวลาทุ่มเศษพระบาทสมเดจพระเจาอย่ห้'ว เสด็จออกพระทน"งจ"'กรฤร

มหาปราสาทองค์กลาง ทอคพระเนตรเครื่องโต๊ะลายกรามค่าง ๆ จนเวลา

ยามเศษเสด็จออกขนนางประท"'บเหนือพระแท่น แล"'ว พระมนตรีพจนก

กรมมหาดไทย นำใบบอกกราบบ’งคมทูลพระกรณา ๙ ฉบบ

ฉบไา ๑ บอกพระยาสุโขไทยข"'าหลวงเมืองพิไชย ลงว’นที่ ๑

กุมภาพนธ ร.ศ. ๏ 0๘ วา พระศรพิไชยสงครามปลดซายบวยถึงแก่กรรม

ขอรบพระราชทานหีบศลาน่าเพลิงขนไปเผาศพก’บได้ส่งกาดทบๅก กน,โท

เงินเครองยศพระพิไชยสงครามปล’'คซ้ายลงมาด"'วยแล"'ว

^ ' ๕ร โทนายพรื่ง ว ^-,,

ฉบบ ๒ วา นายรอย .:, ^ (กบ เพรพลทหาร เชฌคราพระ
ฅรนายปด ^

ราชสีห์แลกุม ..I ( กระสนดินดำสีงของค่าง ๆ ขนไปส่งพระยาสรซ

’ บน''' ' เ "''
มนตรี ณ เมืองหลวงพระบาง ให้พระยาศุโขไทยขำหลวงเกณฑ์ซ้างส่
 ๕๑

ร™^!''™:”! 11ท้ถึงบำนปากลายนน ได้เกณฑ์ ส่งนายแลไพร

ฅรนายบด ’

สำหรบจ่ายแลได้แฅ่งกรมการผล'ดเปลี่ยนก*นร้กษาฉางเขำ ก*บได้ให้พ

ฅรอนฅรีศิล!]ไปเกณฑ์ขำงบรรทุกสายโทรเลขพร‘อมดำยขนชำนาญ ภ*กดี

ณ เมืองอฅรดิ^ พระฅรอนตรีศิล!]มีหน*งสือมาว่า ได้จ*คขำงบรรทก

โทรเลขวางฅามระยะทางจนถึงเมืองอไทยธานีแส่วฺ

ฉบ\| ๓ ว่า พระศรีพนมมาศเจ‘าเมืองทุ่งย*งเมืองขั้นเมืองพิไชย

ถึงแก่กรรมขอร*บพระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงขั้นไปเผาศพ

ฉบ*บ ๔ บอกพระยาไชยวิชิฅผู้ร*กบากรงเก่า ลงว*นที่ ๙ มินาคม

ร.ศ. ๑๐๘ ว่า ได้จ*คเกวียนส่งหลวงธรรมาภิมณฑ์ก*บส็่งของขั้นไ

พระพทธบาทแล‘ว แลได้ร*บสึงชอง ๆ หลวงที่หลวงธรรมาภิมณฑ์บูชาพระ

พน*ญเชิง
พระพทธรปว*ด พระเจดี?]ว*คศรีสรรเพ็ธแล‘ว
’ ” สวรรณดาราราม ’

ฉบ*บ ๕ บอกหลวงส*จพ*นธ์คีรีผู้ร*กษาการพระพุทธบาท ลงว*นที่

๕ มินาคม ร.ศ. ©๐๘ ว่า ได้พร‘อมก*บหลวงธรรมาภิมณฑ์อาราธนาพระ

มงคลเทพก*!เถานานกรมรวม ๕ รูปเจริญพระพุทธมนต์ แลได้จ*ดสึงของ ๆ

หลวงบชาพระพทธบาท พระ พุทธใน^าบ่’^,^!^,!เสรีจแถว

’ วมานจกรกร ^

ฉบ*บ ๖ บอกหลวง 1 กรมการเมืองสระบุรี ลงว*นที่

นา ’ ’

มินากม ร.ศ. ©๐๘ ว่า จ่าแรงร'!เราชการขำหลวง พระสยามลาวบคีปล*ด

 120๕! เซีอ

แพ่ง ^
ไปราชการทาอยู่ไม่
ทลวง กรมการได้ชํคเกวี?)นบ"นทกสิงของ
นา ^

หลวง จดให้หลวงวงกรมการคุมขนไปบูชาพระพทธฉายๅส้'ฦ5พร*อมด้วย

หลวงธรรมาภิมณฑ แลใด้รบทลวงธรรมาภิมญ,จุามาฏืงท่าเรืฎบานอ็
4

ฉบบ ๗ วา พระครูศี่ลวีสุทธิญาณมน วคเขาแกว อาพาธ!,ปน

อหวาดะกะโรคกงแกมร0เภาพ ขอรบพระราชทานหีบสิลาน่าเพสิงชึนเป

เผาศพ พระครูศีลวีสทธิญาณมหี

ฉบบ ๘ บอกพระอินทรประสิทธิศรผ้ว่าราชการเมึองอนทรบรี ลง

วนท ๑๓ มนาคม ร.ศ. ๑0๘ ว่า โรงพยาบาลทีเมองอินทรบรี จำนว'น

ธไเวาคม 1
เคอน มกราคม ^ 7.กี. ๑๐๘ หมอได้ให้ยาแก่พระสงฆสามเณรแล
กุมภาพ'นธ์ ^

ราษฎรขาราชการขนลอง ๓ เดธน เปนคน ๕๖๘ กน ขอถวายพระราชกศล

ฉบบ ๙ บอกพระยาสุจริฅร'กษาผู้ว่าราชการเมืองคาก ลงว"นที่ ๘

กุมภาพนธ์ ร.ศ. ๑๐๘ ว่า พระเจํๅน*องยาเธอ พระองค์เจ่าพระสวํ

โสภณ เสด็จขนไปประทไ]แรมอยู่ ณ เมืองฅาก ๗ ราฅรี ได้จ'คให

ศกดาเรืองฤทธปลดกรมการนายไพร่ ๕๐ กน ก*บชไง ๑๘ ชไง ส่งเสด็จุ

รานไปเมื องนคร รู,' I เสด็จกล'บมาทางเรือใ]ระท'บแรมอยู่

เมืองฅาก ได้รด I ส่งเสด็จถึงเรือกลไฟ ณ เมืองนครสวรรค์แล’ว

คน ^

พระสุรินทรามาฅย์กรมพระกระลาโหมนำใบบอกกราบบไคมบล^ร-

กรณา ๔ ฉบไเ
 123(^00

ฉบ"บ ๑ บอกทลวงราซเสนีชิ"'เหลวงเ{เองราชบรีว่า ว*นที่ ๙

ก*นยายน ร.ศ. ©0๘ ได้เชิญทองตราวางต่อพระยาอมรินทร์ฦาไชย ๆ ได้

จ้ต่ให้พระสุนทรบริร'กบผ้ช่วยมอบให้หสุวงราชเสนีข‘าทลวง กรไเว'นที่

ก'นยายน นายบญไลน์แมนนายช่างพร'อมดํวยพระสนทรบริร*กษ์เสมี

ต่วเลขไปตรวจเสาสายโทรเลขเปลียนแลแต่งใหม่ ตำบลคลองบางตาจ่า

1ภ้นว'คโคกบ'านท่งกระถิน จนถึงมมพระราชว’^3 ว’นที่ ๓0 ก*นยาย

หลวงราชเสนีนายบญไลน์แ3วน พระสนทรบริร'กษกรมการขุนหมื่นคุมเ

๔® คน ก*บม'าแลเกวียน ๒๘ เกวียน บรรทกเครื่องสายโทรเลขไปตรวจ

เปลี่ยนแต่งใหม่ เๆงแต่มุมกำแพงพระราชว'งไปถึงตำบลห'วยอ่างทอง

หนองบำ บ'านบางเค็ม จนถึงพรมแคนสํ้นเฃฅรเมืองราชบรี หลวงราชเส

ก’บผู้รำษาเมืองกรมการเห็นว่า ที่จะต^งโรงสเฅแช่นสำหร'บเจ'"าพน'กงานแล

ผ้ที่จะร""กษาตรวจเสาสายโทรเลขพ'"กอย่นไเ ที่บางนกแขวกผงตวนตกหล*ง ๑

ออฟพี่ศน่าเมืองราชบรีหล*"ง ๑ ท'วยชินสีหล'"ง ๑ ท'"วยโรงหล*ง ส รวมเป

เสา ๕๑๖ ต'"น ระยะทาง ๑ 0๓๒ เส'"น ออฟพิ'ศ ๑ โรงสเฅแช่น ๓ โรง
ก'"บหลวงราชเสนีช'"าทลวง นายบญไลน์แมนนายช่าง กราบถวายบ*งคม
ลาไปร'"บราชการ ณ เมืองเพ็ชร์บรีต่อไป

ฉน*"บ ๒ บอกพระยาอมรินทรฦาไชยผู้ว่าราชการเมืองราชบุรีว่า ได้

เกณฑ์เลขไพร่สมกองเจ'าเมีองกรมการ ๕0 คน แลขอแรงเกวียนโครา1บฎร
ชาวบ'าน ๒๘ เกวียน ให้หลวงราชเสนีข'"าหลวง นายบญไลน์แมน พร'"อม

ดำยพระสนทรบริร*กษ์ผ้ช่วยไปตรวจทางบกเสาพาดสายโทรเลขซึ่งชำร

แขวงเมืองราชบรีแลำ กำเที่เมืองราชบรีจะโปรดเกลำ ๆ ให้เกณฑ์เล

เงิน^ ฝาง
กรมการกองด่านแลเลขส่วย ( ส่วย ! ร'"กษาสายโทรเลขประการ
เสา ^ ปาน ^

ใด แลำแฅ่จะโปรดเกลำ ๆ
 *

120๕๔

ฉบบ ๓ วา ว'นที ๕ สิงหาคม ร.ค. ๑0๘ จีนไล้ จีนแจว จีน1ห้

มาแจงความวา จะสบถลุงแร่คีบก พระยาอมรินทรฦาไชย จ'คเห้หล

อนทรสงครามกองด่านไปอรๅจุคูไค้!,นฎคี!ๅทีทีสๅ3.]ร^ฎยชไ3^'(ๅ5) แลไ
สบลด ๑ ไว้เปนหลวง ไค้เนอคีบกรที]ยสามสิบช'งไทยมอบไห้ชนจี'นบ
กรมการคมเขทีมาส่งแล'ว

ฉบบ ๔ บอกพระยาบริรํกษภูธรผ้ว่าราชการเมืองพทีงาว่า ไค้จีด

• '! วอก ฉศก ๒๐ ชง )

เงนอากรดบุก ซงฃนผายพระราชวงบวร จานวนบ เ

รกาส”!]ฅ ศ็ก็๒0ชที
รวม ๒ จำนวน เปนเงิน ๔๐ ชที คิดช'งละ ๔๘ เหรียญ เปนเงิน
^ ..'ชใ'Iฝ็ใ(กกก ^ ^ I ^
©๙๒0 เหรยญ เด เห ’.^ ., ไ กรมการคมเขามาส่งแลว
หมนนรนทรเยธา า ’

พระยานรินทรราชเสนีนำ หลวงพิไชยชินเขครผ้ช่วยราชการเมือง
ระนอง กราบถวายบำคมลาไปรทีาษาราชการบทีนเมือง แลจะไค้ฅามเสด็จ
พระเจทีนที]งยาเธอกรมหมื่นดำรงราชานุภาพ ออกไปตรวจทางที่จุะไค้เสด

พระราชดำเนินไปถึงเมืองรนองกรงนดำย แส่วพระราชทานเสอผทีสำร”บ ๑
ตามธรรมเนียม

แลำโปรดเกลที ๆ พระราซทานพานทองคำใหญ่มืเครื่องพรที)ม ๑
กระโถนทองคำ ๑ กนโททองคำ ส เปนเครื่องยศแก่พระยาไกรโกษา“
ซึ่งโปรดเกลที ๆ ไห้ออกไปเปนอรรคราชทฅ ณ, เมืองฝร่งเศสนไเกล”บ
เขทีมา จึ่งมีพระราชดำร”สปฏิสำเ^ารว่า ซึ่งได้ออกไปราชการคร*งนีเป
การลำบากเหน็ดเหนื่อยมากอยู่ แฅ่เปนการราชการแผ่นดิน
๔ ท'มเศษเสด็จขน

ว”นนื่มีประชมปฤกษาราชการขทีงไนคำย.

๑ พระยาไกรใกษา (เทด)
 ๒๕๕

ว*นทีรํชกาล ๗๘®๑ ว*น ๒^๕ คํ่า บี'ขานย่งเบ็๋นเอกศก ๏๒๕®

วํนท ๓® มินาคม รํตนโกสินทรศก ®0๘ (พ.ศ. ๒๙๓๒)

เวลาบ่ายว*นน เฑ้พน*กงานพัการที่จะได้สวดมนต์ ณ 1รงเล

ที่ต์าบลสวนมสิริมถนนบ่ารงเมือง แลจะได้เบี่ด ณ ว"นที่ ®

ร"ฅนโกสินทร์ศก๊ ๑0๙ น เวลาบ่าย ๕ โมงเศษ พระบาทสมเด

พระเจ*าอย่ห์วแลพระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ*าสายสวลีภิรม เสด็

ออกประท*บ่รถพระที่น"ง้แฅ่เกยพระทีน"งจ*กรกรีมหาปราสาท พร*อมค’วย

ข*าราชการตำรวจทหารขี่ม*านำตามเสด็จ ออกประตูพิมานไชยศรีวิเ

ไชยศรี เลยวบ่อมเผด็จด*ษกรไปทางถนนบ่ารุงเมืองออกประฅยอค

ประท*บ่ ณ โรงเลยงเด็กแลำ เสด็จพระราชตำเนินขี่นประท*บ่พระรา

บ*ลล*งค์ เจ*าพน"กงานนิมนต์พระสงฆ์ ® 0 รูป มืพระเจ’าน*องยาเธอกรมหมื่

วชิรญาณวโรรสเปนประธานเสด็จมาพร*อมอยู่ที่น*น พระบาทสมเด็จพระ

อย่ห*ว พระอรรคชายาเธอ ทรงประเคนผ*าไฅรยแก่พระสงฆ์ พระสงฆ์

ครองไตรเสร็จแล*ว มาน'งทีตามลำด’บ่ พระบาทสมเด็จพระเจ*าอยู่ห"วท

จดเทียนเครี่องนม*สการ พระเจ’าน*องยาเธอกรมหมื่นวชิรญาณวโรรสถวา

ศีลทรงศีลแล’ว พระอริยมุนีถวายข*คตำนานพระสงฆ์สวดพระพุทธ

ส*ตปริต พระบาทสมเด็จพระเจ’าอยู่หำเสด็จพระราชตำเน้นทอดพระเน

ในโรงเลยงเด็กแลบริเวณทำแลำ เสด็จมาประท'บที่พระสงฆ์สวดพร

พทธมนต์จบแลำ ถวายอติเรกแลำกล*บ่ไป เวลาท'มเศษพระบาทสมเด็จ

พระเจ*าอย่หำพระอรรคชายาเธอ เสด็จกล*บ่ทางเดิมเขำสู่พระบรมมหา

ราชว'งแลำประท’บ่ที่พระท้น"งจำรกรีมหาปราสาทองค์กลาง ทอดพระเนตร

เครื่องโต๊ะลายกรามต่าง ๆ จนเวลา ๔ ทีมเศษเสด็จขี่น

 1ตุ}๕๖

วนน มการประชุมปฤกษาราชกา7ขางเนค็'ๅย

อนง โรงเลยงเดกทไค้จดทำขึน!หม่น ควยพระอรรกชายาเธ

พระองคเจาสายสๅลฦรน มพระประสงกจะบำเพญพระกศลให้เปนการ

ถาวรวดถุเปนทระลก แลอุทิศส่วนพระกศลประทานแก่พระเจ’ๅลกเธอ

เจาพานภาจรจารสกรพระซงสนพระชนนก่ๅงไบ่น'4 จงทรงพระคำริห

เหนวาการทานุบารุงทารกแล!,ฦฦจุ(ๅยูซึงเปนบฅรของคนยากจนให

พนอนฅรายแลพนทางทุจุริกคำ^ ย่อมจะเปนการกศลทานม่ยบญกิริยา

วคถุอนประเสร^แลเปนการสม)ๆๅ-5ฎก่ๅ,3ฐ,3 เพราะย'งมิไค้มีผ้ไดจ^คขํ้นให้
ปรากฏในพระราชอาณาเขกรมาแฅ่ก่กน จึ่งนำความขํ้นกราบปงคมทลนล

พระบาทสมเดจพระเจาอยู่ห้ๅ ๆ ก็ทรงพระโสมน'สอนโมทนาในกระกกึ

เจ?!นาอนพิเศษน้ แลจะทรงพระราชธุระช่วยอุปการปารงคํก่ย พร
ราชานุภาพใหการสาเรจกล อดไปตามประสงคบกปร3;การ

พระอรรคชายาเธอ จึงไค้ทรงบริจาคทร'"พย์เปนอ"นมาก ซอท*งํ้'ที่

ดินแลทิฅึกเรือนโรงต่าง ๆ ซ่อมแซมก่อสร'างบริเวณแลเครื่องใช้!,ค
แต่งท^งปวงบริบูรณ์พร’อมเสร็จ จ'คเปนโรงสำหร'บเลยงเด็กขนที่
แลว เพื่อจ'ดการบำรุงเลั้ยงทารกแลเด็กชายหญิงบกรคนยากจุนต

โรงเลํ้ยงเด็กนํ้พระบาทสมเด็จพระเจ่าอยู่หำทรงพระกรณา

เรียกชื่อว่า “โรงเลยงเด็กของพระอรรคชายาเธอ” เพราะอรรคชายาเธ

ได้ทรงพระคำริห์แลบริจาคทร'"พย์สรำงขํ้น ทใจะทรงทำนบำรงโดย'ที่เศ

ส่วนพระองค์เองต่อไปเปนนิฅย์ณ์

๑ พระวิมาดาเธอ กรมพระสทธาสิน้นาฎ บยมท้าราชปดิรร"ดา ในร"ชกาลท

๒ เรอง!รงเลยงเดกมกล่าวอย่างพิสดารในราชกิจจานเบกนา [กิ^ คู^ ๅ

ร.ท้* ด00 แล0/ใน')'ไนงสอเรองดานาน!ราเส^'งึเดก พระนพนธสมเดจ''ไ
กรมพระยาดำรงราชานภาพ
.

1
" -•# ''®!?

-)^X. ^
 ^ . /*-

I
 * 4. '
.■■4 '

'•^1

-V

‘■•^ - .\’ . V ^
' '‘- 1 '

/.. -' / '

’"เ^ ’ - .

'1 \ * * *

\ -

#-
: ■า
รูปถ่ายครํ้งสุคทำย (๙ ก.ค. ๒๕๑๓) เผ้ากราบถวายบํงคมลาไปศึกษาและคูงานวิทยุโทรทํศน์

เยอรม่นตะว'นตก
?
 ปร^าต
นางจงกลณี โสภาคย์ สกลเดิมเอมะสิทธื้ เบ็่นบุฅรีพไเโท พระ

วิธานสรเดชและนางวิธานสรเคช(บ้ว) เกิดที่ตำบลบางขนพรทม จ”งหว*ด

พระนคร เมี่อว*นที่ ๒0 มีนาคม ๒๔๗๒ เร็่มเรียนชไเประถมศึกษาที่

โรงเรียนคำเที่ยงอนสรณ์ จ”งหว*คเชียงใหม่ สำเร็จชไแตรียมอค

จากโรงเรียนเตรียมอดมศึกษา พถ^าไท พระนคร แล*วเขิาศึกษาในแผนก

ผึกทํดครม”ธยม โรงเรียนเตรียมอคมศึกษา และจฬาลงกรณมหาวิทยาล*ย

ได้ร”บวฌิปริญญา ป.ม. และ อ.บ. ตามลำค*บ นางจงกลณีเร็มเขำร*บราชการ

ในตำแหน่งครูโรงเรียนว*ดโสมน*สวิหาร สำก*ดกองการประถมศึกษา

กรมสาม”ญศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ เมื่อว”นที่ ๑ มิถนายน ๒๔๙๔

และโอนมาร”บราชการในตำแหน่งศึกษานิเทศกิ กองเผยแพร่การศึกษา

สำน”กงานปล”ดกระทรวง กระทรวงศึกษาธิการเมื่อว”นที่ ๑ ธ*นวาคม ๒๕0๑

ในว*นที่ ๒๘ ธ*นวาคม ๒๕๐๕ พระบาทสมเด็จพระเจำอย่หำได้

ทรงพระกรณาโปรคเกลำ ๆ พระราชทานการสมรสระหว่าง นายแพทย์

ปราโมทย์ โสภาคย์ และนางสาวจงกลณี เอมะสิทธ และในบี่ต่อม

นางจงกลณีกิได้ร*บอนุญาตจากกระทรวงศึกษาธิการไปศึกษาต่อ ณ มหา¬

วทยาล'ยเทมเบี่ล สหร”1อเมริกา ได้ร*บปริญญาโททาง 00ฌ1ฑ1111103แ0ฑ3

นางจงกลณีมีบุตรีเพียงคนเคียว เกิดเมื่อว*นที่ ๒๖ พฤศจิกายน ๒๕๑0

ได้ร*บพระราชทานนามว่า “ แกำจงกล ”

ในระยะเวลารบราชการ นางจงกลณีได้ทุนไปคูงานและร่วมการ

ประชมในต่างประเทศหลายคร^ง อาทิ ไค้ริบทุน เอ. ไอ. ดี. ไปคงานวิทย

และโทรทคุน ณ ประเทศในทๅปยุโรป สหร^ฏเมริกๅ และญี่บ่น และได้
รบทุนจากร^บๅลไ')ๆฎไป^-^เ^ป^^ชุ

ศกษาทประเทศ'ทลปมเแ5!( นางจงกลณีได้รบพระราชทานเครื่องราช

อสรยาภรณ จตุรถาภรณ์ชางเผืฏฦ และเบญจมาภรณ์มงกฎไทย

นางจงกลณมโรคประจุาคๅ คฎ โรคกระเพาะอาหารและโรค'!ง่ๅใจุ

แฅ่ก็ไม่ปรากฏอาการรุนแรงพ้า นายแพทย์ป,าโมทย^ โสภๅ^ย์ ด้ได้เฏๅไ

ใสในสุขภาพฃองนๅงจุงก^แ; มการตรวจรกษา อาการของโรคอย่เบ็น

ระยะๆ ในเคอนกรกฎาคม ๒(เ;นางจงกลณีได้ร*บอนญาฅจากกระทรวง

ใหไปคูงานวทยุและโท',ทก'แ1^')^0]ๆๅ,^^1^ๅ ในสหพ'แฐลๅฐๅ,

และสหร3'อเมริกา ขณะเดินทางกลบแวะพักแรมด้ฐ่ฏงกง ก็ถึงแก่กรรม

ควยโรคพัวใจวายเฉียบพลน ในถึนวแก่ ๒๒ สิงทๅคแ ไ^^ก่-

ได้ปรากฏอาการอนน่าถึคกมาก่อน รวมอายได้ 5:.๒ ก่

สมเด็จพระนางเจุน่ ๆ พระบรมราชินีนาถ ได้มีพระราชเสาวนีย์

โปรดเกลา ๆ ให้รบศพนางจงกลณีกล'บพระนครโคยทางเอรื่องปน น^^

พระบาทสมเด็จพระเจน่อยู่พัว ไค้ทรงพระกรุณาโปรดเกพัา ๆ รบศพได้

พร.!^บรมราชานเคราะหเบนเวลา 0^ วน พระราชทานพวงมาลาของหล'รง

และของสมเด็จพระนางเจน่ ๆ พระบรมราชินีนาถ ในว*นบำเ'พ็ณกศลครท

๗ ว*น และในการพระราชทานเพลิงศพ ก็ได้ทรงพระกรณาโปรคเกลทุๆ

พระราชทานพระบรมราชานุเคราะ'ห์อีกพัวย พับเบนพระมหากรณาชิคณ

ลไแกล'าลไเกระหม่อมหาที่สคมิได้.
พระบาทสมเด็จพระเจ็าอยู่หํวและสมเด็จพระนางเจำ ๆ บรมราชินีนาถ ทรงพระกรุณาโปรดเกลืา ๆ พระราชทาน

พวงมาลาต^3หน้าหีบศพพระราชกุศล ๗ ว'น พระราชทานแก่ศพจงกลณี ไสภาคย์

ทรงพระกรุณาโปรดเกน้า ๆ บำเพ็ญกุศลพระราชทานในงานน้ตมวาร
 V^ /1^ า^\•^/^

)ดัสิ^ 0^0 'ไ0^'*^^^'7{}

โ^/^*0-^0'^^^V9^โ^^?1^^0/VV^ ^45?

1)*^ะ?0^V^^^5^V\^■VV/)x^^7

7^0 /1^ /VV^ ?^/V^??ชั 1(0 / V^

V/"^X^ (7)7V/ะ 7^0 ^)0'^19 ’VX

//.*^-’;5^\; ^'4 /V)I■ /\©0/^^^^#^{^0*1 /VV/^/Vเ^ 54^9:

^ ส^/1?^ดี 7๖1/^&V

0^ แ^^^เ^^/รี

•/ไ 1^/7^/^/วิ^^-*74 (^'03

X ^V\/•7ไ4^^^^^(^VX•■9X‘'0? 9^•เ XV/

I -
V^/|^ '^^ 19 /^V\^\^วิ^^^1^10

^5VV^/^เ/^0๙ำ /^^/’^ ^'^(/*(/^^ะ//ำ^เ^^^

/V/^.า^*^0 ^^Vา-^/V*\)'^1ร* ^[เ{/ะ{)เ^ •|-*0 /V.©-*
^'^’^^^ ///V//;^ ะ (ะ^^ (?เ^ /|^/^{^/^X

า;^^Vส์"^ะ;'VงิV^V0

VV) ^6*^^ 5 ค/^ วิ!^ 1^

{/^ะ ©(/^ /^ -/ะ V^/\

1| ^7 /‘|^^ง ะ5^ โ^ฯ0)(:ไ 0 &เ& ^5^

'?วเ)1าภ^^:'V0/^^ I^^ ^^ ^'
^^6'^^โ'^

1(1^! '\^ ^V\^ ^ รึ ะ'?เ^ 1^*5*

- - #* ^ #■^ ^ V
(7^*4 ^ๆ0 /5/ๅ^
I

ไ^^ เ^ ^-*^
^5V^^5"0V*^V4า

0.
' •\^/10 0^0|6^ำ^ร้^ ^
 ระลึกถึงคณจงกลณี โสภาคย์

นอกจากไค้เกยเบ็๋นศิษย์ที่แผนกผีกหํคครมธยม โรงเรียนเตรี

อคมศึกษา เมื่อสมโ]บ พ.ศ. ๒๔๙๒ แลํว ต่อมา กุณจงกลณีย"งได้มาร่วม

งานอย่างใกล้ชิคกไ]ผมที่วิทขศึกษา ในขณะที่ผมดำรงตำแหน่งผ

การวิทยาลโ]เทคนิค และเบ็่นนายสถานีวิทยศึกษา คณจงกลณี เบ็่นผู้

แสคงจิตใจอไเดีหลายประการ เอาใจใส่ในงาน รไ]ผิดชอบในงาน และมี

การฅิคต่อที่นีมนวลสมกไ]ที่ทำงานในหน'าที่ที่ตไ)งประชาสไ]พนธ์กไ]บุคคล

ต่าง ๆ นอกจากนไเ คุณจงกลณีย'งมีน้สโ)ที่เออเพอเผื่อแผ่แก่เพี่อนฝูง

อย่างดียิ'ง

ฉะ'น่น การจากไปของคุณจงกลณี ใสภาคย์ จึงนำกวามเศรำสลคมา

ให้แก่ผมและทก ๆ คนที่เคยคุ้นเคยกไ]คณจงกลณี เบ็่นอย่างมาก.

สนั่น สมิตร

(นายสนั่น สมิตร)
 รำลกถงคุณจงกลณี

เมอ พ.ศ. ๒๔๙๔ กรมสามญศึกษาเพี่งฅ็ง ในชื่อกรมประชาศ

ขาพเจาเหนขาราชการสฤๅเวยรุ่น ๓ คน เพึงจบการศึกษาและมาสม“กรร\|

ราชการในฅาแหน,งกรูปร-ชุสมยน“น คนมีความร้สงร“กที่จะเบ็'นก

ประชาบาล ทางานกบเกก 6^ ยากจน หาไค้ไม่ง่ายนก ในจำนวน ๓ คน

นไเมีคุณจงกลณีอยู่ค"วยคน!/เที่ง

กระทรวงศกษาธิการกงกน!]รน!]รู,3(คูคู^^.^^^.รู2^3าศึกษๅ

เบนการใหญในยุคตงกรมปร-ชุๅกกนๅงเ นอกจากมโกรงการทกลองปรบ-

ปรุงสงเสรมการศกษา ณ จงหวดฉะเชง],ทราแลว ยงเกิคโครงการปร'ปปรง

โรงเรยนประชาบาลเทศบาล กรุงเทพๆ-ฐนบร พวกฝร'งผ้เชียวชาน]ก็

เขามาน'งทำงานอยู่ก'บพวก].ราในร!;ยะที่ คุณจงกลณีก็อย่ในคณะชุ"ๅรๅช

รุ่นแรกที่ร่วมมือก'บผ้เชี่ยวชาญ

แต่คุณจงกลณีทำงานภาคปฏิบ“กมากกว่าผ้],ชี่ยวชุาญ เพราะเมื

ลงกนในหลกการและวิธีการแลว คุณจงกลณีเบึนกำล“งสำค'ญในการสอน

เด็ก และในการถ่ายทอดเวลาอบรมกร เบ็นคนแสดงให้คณ ะครูไค้เห็น

ภาคปฏิบ'ฅิอีกดำย

หากคุณภาพของการประถมศึกษาในเมืองหลวงส่วนหนึ่งไค้กำๅพน

มาอยู่ในระค'บที่น่าภาคภูมิใจ เช่นในทุกว"นที่ ก็จะต่องน'บคณจงกลณีคน

หนึ่ง เบนผ้มีส่วนร่วมมือทำ
 มาถึงสมโ)ที่กระทรวงศึกษาธิการ ฅ๎องการจะส่งเสริมวิทยโรงเรี

ฅองการใช้วิทยุเบ็่นอปกรณ์การศึกษา เพี่อให้การสอนในห์องเร

ประสิทธิภาพ สำนโๅงานปลโไกระทรวงศึกษาธิการศึองการครประถมศึกษา

ทีมีความรู้ มีความสามารถในการสอนและการขีดเขียน ได้เจาะจงขอโอน

คุณจงกลณีไปรโาราชการเกี่ยวก*!เวิทยศึกษา กรมวิสาม*ญศึกษาจึงฅ

ให้โอนไปควยความจำใจและความเสียคาย เบนการฃาคกนดีไปกนหนึง

แม้คุณจงกลณีจะไปอยู่ที่ใหม่ ขาคเพี่อนร่วมงานเดิม ๆ แค่สำ

ขาพเจำไม่เกยชาคก*น เพราะกระทรวงศึกษาธิการมอบหมายให้ขำพเจำเบ็่น

ประธานจ*ดบทเรียนคนฅรีและข*บรโไงทางวิทยศึกษามาแค่แรก ๑๔-๑๕ บื่

มาแลำ ในจำนวนกรรมการและเจำหนำที่ของวิชานั้ มีคณจงกลณีได้ร่วม

จ”คบทเรียนอยู่คำย และได้ฅงใจทำงานเบ็่นอย่างดียี่ง

แปลกที่กณจงกลณีและขำพเจำรวมทำกรรมการบางท่านไม่มีกวามรู้

เรื่องคนตรีหรือเรื่องข*บรโไงเลย แค่เราเบ็นพวกร้เรื่องเด็กประชาบาล รู้

เรื่องการศึกษาของเด็ก กรรมการอีกส่วนหนึ่งเบนศิลบิ'นผ้เชี่ยวช

ข*บรโไงคนตรี แต่เราก็ทำงานก*นมาได้ดำยกวามราบรื่น อะไรควรไม่ควร

เหมาะหรือไม่เหมาะแก่เด็กประถมศึกษาอย่างไร ควรจะแก้ไขอย่างไร ก็

ได้อาศ*ยกรรมการเช่นคณจงกลณีนึ่แหละช่วยก*นทำทำง อาศำบคสิก

ลำษณะ ความแนบเนียนในการพคจาติดต่อก*!เคน งานของกรรมการ

คณะนึ่จึงเบนมาคำยความสบายใจ

งานอีกอย่างหนึ่ง ซึ่งจะเว็นีกล่าวถึงมิได้เลย คืองานของมูลนิธิช่

นำเรียนที่ขาดแคลน ในพระบรมราชินูปถำภ์ งานนึ่เบ็๋นงานการกศล

เบ็'นงานอาสาสมำร แค่งานธรการทำปวงคำงทำในสถานที่ราชการ และ

เจำหนำที่ธุรการส่วนใหญ่ก็เบ็นขำราชการกองเผยแพร่การศึกษา แม้จะไม่
ใชเรองราชการ แฅบางกราวขาราชการกองเผยแพร่บารท่านก็ฅ็ฏง'าเงนิ

ควยความนอยใจุ เพราะเขาใจุว่าถูกคุจุากผ้เหญ่ เมื่อเวลาล่วงเลยไป จึง

เขาใจวาเบนกวาม')/เๅงอ■[อยแท่ ขาพเจาร่วมงานมลนิธินีมาแฅ่ท่น แล

อคทจะสรรเสรญมิไควาคุแเจุงกกแเ,อนๅนิ^^^ท่'เท่^ๆ^

ของมูลนิธินมาค'วยความเสียสล-

ขาพเราพบคุณจงกลณีวนไค ม*กจุะถามว่า “เบ็'นไงว”น'น” เพราะ

ทราบระแกะระกายมานานว่า คุณจงกลณีมีโรคภ่ยประจุาท่ว่อย่บ็ๅ

จาไคฅดหูฅดฅาจนบดน กคอ ใบ']/'เนาช'อ แๅรคา างางฅา และรอยยิมท่

มุมปาก ชงแสคงความออนโยนและอารมณคของคณจุงกถแเคถอคเๅกๅ

ไคชาวปุบบบโดยกะ')าน'เ/เนๅา คุณจงกลณีถึงแก่กรรมเสียแล'ว่

ขาพเจาฅกใจมาก เพราะขาดเพื่อนร่วมงานที่ดีและร้จุ”กไจุก”นิไปถึกคน

นึกถึงคุณจงกลณีกราวไร ไม่เกยนึกว่าถึงแก'กรรม แม้แค่ไนวา

ถูกเดอนใ'!/แขยนคาไวอาลยน กดองถามวา จงกลณไ'เ/เน ” เพราะ

ขาพเราจำได้แค่ไบหนาคุณจงกลณีเดิมก”บความคีค่ๅง ^ ที่กณจงกลณีมีและ
ไค้ทำไว้ดลอดเวลา

ขอวิญญาณของคุณจงกลณีจงไปสู่สุคติ ประสบแค่ส”นิติสข'กก/เพ

ทกชาติเถิด.

เกรยง เอยมสกล
 จงกลณ
? ?

จงกลณีร้จกก\เดิฉไเฅํ้ง์แฅ่ พ.ศ. ๒๔๙๐ ในขณะที่คิฉ'นดำร

ดำแหน่งหำหน‘าแผนกผีกห์ดํครูมํธยม โรงเรียนเฅรียมอดมศึกษา จงกลณี

เรียนจบชนเตรียมอุดมศึกษาแลำไปสม’ครเขำเรียนในแผนกผีกหำครมำ•ยม

เบนเด็กแจ่มใส สมองดี ช่างซกช่างถาม เอาใจใส่ช่วยเหลือกิจการงาน

ทุกอย่าง และที่น่าชมเชยก็คือรุ้จำร’บผิดเมื่อกระทำผิด จึงเบ็่นที่ถกใจกรู

อาจารย์ทุกกน เมื่อเรียนจบไค้ประกาศนียบำรกรมธ์ยมแลว ดิฉน่ก็ไ

เกลั้ยกล่อมให้เขำเบนครูประชาบาล ดำยเหตุผลที่ว่า การศึกษาเบ

นไเสำค’ญมาก หากครูผู้สอนมีความรู้ มีวุฒิทางครก็จะสามารถให้ความ

ขไเพั้นฐานแก่เด็กไค้เบนอย่างดี เมื่อเด็กมีรากฐานการเรียนที่ดีแลำ ก็จะ

ไม่ตองกำวลในกาวเรียนขไเต่อไปมากนำ นอกจากนน ในคำนผ้ปฏิบำ

งาน หากได้แสดงผลงานที่ดีเด่น ความหวำที่จะกำวหนำในราชการก็จะ

มาก จงกลณีและเพอน ๆ จำนวนหนึ่งจึงไปสมำรเบึนครูประชาบาล ใน

สมโ)นไเ ครูประชาบาลส่วนมากไม่มีวุฒิสง จึงน้บ์ไค้ว่าจงกลณีและเพื

เบ็๋นผ้มีวฒิสงพวกแรกที่เขำเบนกรประชาบาลคำยกวามสมำรใจ แต่ต่อมา

ก็พาก'นมา,รำงกำเดิฉนว่าไค้รำ)การบรรรในอำราเงินเดือนที่ตากว่าวุ

ดิฉ่นจึงไปหากณบรินทร์ สิมพะลิก หำหนำกองโรงเรียนประชาบาลใน

ขณะนไ), ท่านก็ไค้ชแจงว่าการบรรจในอำราตาเบนการบรรจุเพียงช'วกราว

เพราะไม่มีงบประมาณ ต่อไปก็จะฅำงได้เงินเดือนตามวุฒิ และต่อมาไม่นาน

ก็ไค้รำการปรำอำราเงินเดือน ในระหว่างรำราชการเบ็่นกรูประชาบาล

จงกลณีไค้ติดต่อกำดิฉำอย่เสมอ มีเรื่องอะไรก็มาปรึกษาหารือ ทำให้

ดฉนคใจทกิษย!ม่ลืมก^ จงกลณเบ็๋นกนขย้น ร'กความก^าวหน*า ขณะร่บ

ราชการกไค้ไปสมกร1.รื'ยนเพือเลือนวิทย^านะทีจท'าลงกรณมหาวิ

จนไคริบปริญญาอกษรศาสทาเทยเฑิฅ และหล*งจากได้แค่งงานแล*วก็ไ

อนุญาฅจากกระทรวงศึกษาฐิกา7ให้ไปศึกษาค่ฎ ณ สหริ^อเมริกา จนไค

รบปรญญาโททางวิชาการลือสารมวล'{[น ซึงเบ็๋นความค*องการของทาง
ราชการ

ใน พ.ศ. ๒๕๐๑ กระทรวงศึกษาธิการไค้เรี่มงานวิทยโรงเรีย

หลงจากไคเบิคสถานๅทยุศกษาไค้ (เา ที มอบหมายให้กองเผยแพร่ก

ศกษา สำนกงานปลคกระทรวง เบนผู้ดำเนินงาน งานด*านนีค*องการผ

ประสบการณคานประถมศึกษา จึงไค้มีการตกลงก*นในระคบกรม ขอโอน

จงกลณมาอยูกองเผยแพร่การศึกษาเพือทำงานวิทยโรงเรียน เขียนบท

และคู่มือกรู จงกลณีทำงานในหนาทีควยกวามเข็มแข็ง น*บเบ็๋น

สำคญของการริเร็่มงานวิทยุโรงเรียนค*วยผู้หนึ่ง นอกจากงานวิทยโรงเรีย

แลว จงกลณียงได้ทำงานวิทยุศึกษา เบ็'นเจำหนำที่ข่าว เบ็่นผ้

และเบนผู้แสคงประจำสถานี แลวยำไค้ช่วยก*นริเรีมงานโทรท”ศน์เพื่อ

ศึกษา คำยกวามเฉลียวฉลาดจงกลณีทำงานทกหนำที่อย่างมีประสิทธิคา

เบนที่พอใจของผู้บำค*บบ*ญชาเบ็นอย่างมาก

นอกจากงานราชการอ*นเบนหนำที่แลำ จงกลณียำช่วยงานมลนิธิ

ช่วยนำเรียนที่ขาดแคลนในพระบรมราชินูปถโฬ์ งานสมาคมสขภาพจิต

แห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถมภ์ ซึ่ง ๆ พณๆ ร*ำมนตรีว่าการ

กระทรวงศึกษาธิการไค้อนุม*ฅให้ใช้กองเผยแพร่การศึกษาเบ็่นสำน

ชำคราว และให้ขำราชการกองเผยแพร่การศึกษาและขำราชการใน

กระทรวง.ศึกษาธิการหน่วยอื่น ๆ อีกหลายหน่วยให้ความร่วมมืองานขอ
มลนิธิ ๆ และของสมาคมด้ง์กล่าวเบ็่นงานอาสาสม”กร มิไค้นำผลงานม7

ประกอบการพิจารณาความคีความชอบแต่ประการใด จงกลณีก็อดส่าห์ช

ทำงานคำยความเต็มใจไม่เห็นแก่เทน็ดเหนื่อย

ทวนนึกถึงความเบนศิษย์กำเคร มีผ้สงส่ยว่า การที่มีศิษย์

เรียกตนเองว่า “ศิษย์กไเกุฏิ” มาทำงานในปงคไ]บโบชา นำที่จะมีบญหา

เกิดขึน แต่คิฉไแองเห็นว่าบญทาอาจเกิดขํ้นได้เมื่อมีญาติพี่นอง ลูกหลาน

มาร่วมทำงานดวย แต่การทำงานกไ]ศิษย์โดยเฉพาะจงกลณีแลำไม่มีบญทา

เลย จงกลณีไม่เกยถือความเบ็่นศิษย์มาทำให้ติฉ’นลำบากใจ แลำดำดิฉไ

เองนนมโาจะฅำตำเบนครู ถำผ้อย่ในบำคไเบญชาอ่อนวโ]กว่ายินดีมอบตำ

เบ็่นศิษย์ (หรือต่องจำยอมเบ็นศิษย์) ดีฉไเต็มำจะให้การอบรมในเวลา

อำสมควร เพราะเห็นว่าเบ็่นการจำเบนอย่างยงในการปฏีบ“ตงานในหนำที่

ผ้บำคำบ”ญ)ชา

ตงแต่จงกลณีเรีมเบ็่นศิษย์ของคิฉำจนดายจากกำ''ค้ให้ความใกล้

ชิดสนิทสนมอย่เสมอ
ในคราวที่พระบาทสมเด็จพระเจำอยู่หำทรงพระกรณา

โปรดเกลำ ๆ ประกอบการสมรสพระราชทานกำคณทมอปราโมทย์ โสภาคย์

จงกลณีก็ได้มาขอให้คุณบุญเยี่ยม และดิฉำไปเบ็่นสำขี เพราะดิฉนิเบ็

กร ติฉำเองก็ปลาบปลมใจในวาสนาของศิษย์ และยินดีที่ชีวิตกรอบกรำ

ของจงกลณีราบรื่น มีลูกน่ารำ เนื่องจากความสำพำธ์กำคิฉำ จงกล

ต็นำถือคณบญเยี่ยมและลก ๆ ของติฉำ คณบุญเยี่ยมและลูก ๆ ก็รำใคร่

นำถือจงกลณีและคุณทมอ ลกๆ ดิฉำเรียกจงกลณีและคุณทมอว่า “น

เราท^งสองผายปฏิบำซึ่งกำและกำตามวฒนธรรมไทย ส็่งใดที่จะช่วยกำ

ได้ก็ช่วยำนอย่เสมอ สำหรำคณทมอปราโมทย์นไเ แม้ว่าจงกลณีจะถึง

แกกรรมไปแลวกยงทๅตน, “เขย” ทีคีอย่ฅลอดมา ทำ!ห้ดิฉ่นซาบซึ

ในนำใจอนคีงามขฏงเฐคูเม็{นคูย่ๅ^นๅฤ

เพราะจงกลณีทำบุญมาดี ในชาตินีก็เบึนคนกทํเบูผร้คณบิคา

ครูอาจารยผูมคุณ 1ม่ละท้งญาติพีนอง เมื่อกราวถึงแก'กรรมจึ

สะดวกสบาย แต่เราผ้อยู่ขางหลงยงมีกิเลสอย่จึงอาล่ยอาวรถเถึง เนคทํน

การศกษา น์บวากระทรวงศึกษาธิการไค้เสียกำล่งอทํเสำก'ญไป ซึ่งเม็

ทนำเสียดายอย่างยื่ง

ในเรองกวามกฅญณูกดเๅทิคาน“น ไค้เบ็่นพีปรากฏว่าจงกลณี

แสดงออกดวยประการด่าง ซงกวามจงรทํภ็โ)ดีอย่างลึกซึ่ง!นเ

พระยุกลบาท หากจงกลณมญาณใด พีจะได้ทราบว่าพระบาทสมเด็จ-

พระเจาอยู่หว และสมเด็จพระนางเจุา ๆ พระบรมราชินีนาถทรงพระ

โปรดเกลา ๆ รบศพไวในพระบรมราชานุเกราะหด'งแด่คนจุนถึงการร'ท

พระราชทานเพลงศพ ในวาระสุดทายน กคงจะปลาบปลึมเบ็นพีย็ง

และสำนึกในพระมหากรุณาธิคณอยู่ชํๅนีลปาวสาน

ควยการปฏิบ้ฅดี ปฏิบ’ดชอบของจงกลณี ประกอบก'บการทำบญ

สุนทร์ทานของบรรดาญาติมิดรสหายท^งปวง คงจะเบ็นกศลหนนนำให้

จงกลณี โสภาคย์ ประสบแต่กวามสุขในโลกอ'นสงบชำกาลนาน.

อนทร มีสช
 ไว้อาลํย

คณจงกลณี โสภาคย์ มาร่วมงานในกองเผยแพร่การศึกษา ควย

การยืมตำมาปฏิบํฅิราชการ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๗ และโอนมาเบ็่นทางการ

เมื่อวำเที่ ๑ ธไเวากม ๒๕๐๑ เรี่มทำงานในแผนกข่าว เมื่องานกองเผย

แพร่การศึกษาขยายกวำงขวางขน ก็ไค้ไปช่วยงานผืายต่าง ๆ อาทิ งาน

วิทยกระจายเสียงเพื่อการศึกษา งานวิทยโรงเรียน และงานโทรท*ศน์เ

การศึกษา คุณจงกลณีเบนคนเฉลียวฉลาค มีไหวพริบรู้เท่าทไเคน ข

ซื่อส*ฅย์ และอดทน ต่วยบุคลิกดำกล่าวจึงเบึนผ้สามารถปฏิบัติราช

ไค้ร*บมอบหมายได้อย่างมีประสิทธิภาพเสมอ ในดำนเพื่อนฝง คณจงก

ไม่เอาร'คเอาเปรียบเพื่อน รำใครแลำรำจริง มีความกฅ*ญฌร้คณ แล

เนื่องจากมีนิส*ยฅรงไปตรงมา ประกอบกำความเบ็นผ้มีปฏิภาณดีเยี่ยม

เมื่อถึงคราวที่จำเบึนตองใช้คารม ก็สามารถเจรจาไค้อย่างตรงจดดำย

ลำษณะคารมที่ท*งคมคายและคมกลำ ผู้ที่ไม่ร้จำอปนิสำที่แท้จริ

แลำอาจจะไม่ชอบอำยาศำ แต่เนื่อแท้แลำคณจงกลณีเบ็่นผ้มีใจเมตตา

เอั้อเพื่อเผื่อแผ่ ช่วยเหลือเพื่อนท*งในคำนการงานและชีวิตส่วนตำ นำ

เบนบุคคลที่หาไค้ไม่ง่ายนำ

นอกจากจะมีความสามารถในการงานแลำ มีความสามารถในการ

แสดงอีกคำย เมื่อแรกเขำรำราชการในกองเผยแพร่การศึกษา คุณจงกลณี

ไค้รำมอบหมายให้เบ็่นผู้ประกาศประจำสถานี และในเวลาที่มีการแสด

จะเบี่นการแสดงบนเวท้ หรือแสดงละครออกอากาศก็ตาม กณจงกลณี

มกไครบเลอกใVแบนฤๅแสดงสํๅเๆผูดูฎ^เ^^อง เมื่อกระทรวงศึกษาธิก

เรมงานวทยุโรงเรยน คุณจงกลณีก็เบ็๋นกำล่งอ'นสำก'ญในการจ่ดบทเรี

วชาคาง ๆ เบนผู้เขียนบทเรียนวิชๅส^(ๆมศึๆ(ๅ และวิชาขบร’องและด

ทงไครบมอบหมาย!บ้(.บน!,ลดูๅนุ(ๅๅรุ:ดญ^^;ๅรูรู3^(ๆๅรูจุ'ยู^^ดูๅดูคุ^^

และดนฅร ในเวลาค่อมาไค้รบมอบหมายให้เบ็่นเลขานการคณะกรรมการ

โทรทศนเพอการศึกษา ซึงกสามารถปฏิบ”ดงานได้ผลเบึนทีพอ!จุ

คุณจงกลณีมีโรคประจุาฅว คือ โรกกระเพาะอาหารและโรคห'ว!จุ

เนองจากคุณจงกลณีเบนภรรยาหมอ ผู้มีกวามเอาใจ!ส'!นโรคภ'ยไข้เจ็

ไมเฉพาะแคของภรรยาเทานน ย*งมีนำ!จเผือแผ่ถึงเพีอนภรรยาอีกด’วย

เพอน ๆ จงวางใจวาคุณจงกลณคงจะยงไม่บ่วยมากมายจุนเบ็่นที่นำวิดก

แค่จู่ ๆ กได้รบทราบว่าคุณจงกลณีถึงแก่กรรมเสยแล'วิด’วิยโรกห

เฉยบพลน จึงเบนท้อาลยอาวรณ์ในหม่เพือนรกท*งหลายเบนอย่างยี่

คุณจงกลณีจากไปแลว จากสามี จากลูก จากญาติมิตรสหาย และ

จากสงคมโลกอนวุ่นวายไปลู่สุคติ ขอคุณความดีชองคณจงกลณีและกศล

บุญราศึที่หมู่ญาติและมิตรสหายไค้บำเพ็ญเพื่อคณจงกลณีมาแล'วิ และท

บำเพญฅ่อไป จงส่งผล!ห้กณจงกลณลู่สคติโลกอ'นสงบชำกาลนาน.

จาก-เพอน กองเผยแพร่การศกษา
พิมพ์ที่โรงพิมพ์ สนิทพันธการ^}^}(

60 ซอยกลวยนำไท (ถนนสขมๅท ซฎ^

แยกบาร์โบส2 พระนคร โทร.91 1870,929

นานสริมศร เสกขัน ผพมพ์ผโร)มนเๅ 2