Professional Documents
Culture Documents
Filipino Sa Piling Larang Tech-Voc PDF
Filipino Sa Piling Larang Tech-Voc PDF
sa Piling Larang
Tech-Voc
Kagamitan ng Mag-aaral
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
i
Filipino sa Piling Larang - Tech-Voc
Kagamitan ng Mag-aaral
Unang Limbag 2016
ii
TALAAN NG NILALAMAN
KABANATA 1: Ang Kawikaan sa Tech-Voc………………….. 1
Introduksiyon ……………………………………………………………………… 2
1. Mga Varayti ng Wika ………………………………………………………… 3
2. Ang Rehistro ng Pagluluto: Panimulang Pagsusuri ng
Varayti ng Filipino sa Ilang Piling Cookbook ……………………………… 25
3. Pagsusuri sa Rehistro ng Wika ng mga Mananahi ………………………. 39
iii
KABANATA 4: Deskripsyon ng Produkto at Dokumentasyon
sa Paggawa ng Isang Bagay/Produkto ………….....… 174
Introduksiyon ……………........................................................………… 175
8. Deskripsyon ng Produkto
Isang Espesyal na Durian ………………………………………. 176
Mga Uri ng Binhi para sa Organikong Paggulayan.......................... 178
Makina sa Pag-ani …………………………………………………… 182
9. Dokumentasyon sa Paggawa ng Isang Bagay/Produkto
Pagtanim ng Organikong Talong…………………………………. 187
Pag-install ng SIM Card at Baterya ………………………………… 190
Ang Paggawa ng Parol ………………………………………………. 192
Bibliograpiya……………………………………………………………………… 240
iv
KABANATA 1.
Ang Kawikaan sa
Tech-Voc
1
Introduksiyon
2
1.
Mga Varayti ng Wika
Nilo S. Ocampo
3
punto de bistang ito ang institusyonalisado sa France kung saan isang
pangkat ng mga iskolar, nakilala bilang French Academy, ang regular na
nagkikita at nagpapasiya kung ang isang partikular na salita, halimbawa, ay
bahagi ng Standard French o hindi. Sa mga pagtatangka nilang mapanatiling
‘puro’ ang French, karaniwang nagpapasiya ang French Academy laban sa
mga salitang nahiram sa ibang wika. Sa kabila ng mga desisyong ito,
nagiging palasak rin ang mga katawagang le whiskey at le weekend sa
naiisip nating Standard French.
4
A. How long are you here?
C. We came on Dunaday.
5
Hindi ganoong kainteresado gayunman ang mga sangkot sa
seryosong pagsisiyasat ng mga dayalek na rehiyonal sa mga gayong
istiryotayp, at nag-ukol ng masinsing saliksik sa identipikasyon ng mga
konsitent na katangian ng pananalitang natatagpuan sa isang survey na ito
ng mga dayalekat tumatrabaho sa loob ng napakaispesifik na pamantayan sa
pagtukoy ng mga katanggap-tanggap na mga informant. Kasi nga,
importanteng malaman kungang taong kinukunan mo ng pananalita sa teyp
recording ay tunay na tipikal na kinatawan ng dayalek ng rehiyon. Mas
madalas mangyari tuloy na ang mga nakukuhang informant ng survey ng
dayalek ay karaniwang nakahimpil, matatanda, rural, at lalaki. Napili ang mga
ganitong ispiker dahil pinaniniwalaang mas kaunti ang mga impluwensiya sa
kanila na galing sa labas. Isang di-kanais-nais na resulta ng paggamit sa
ganitong kraytirya ay ang pagkalarawan ng dayalek na mas totoo sa isang
panahong bago pa ang imbestigasyon, dati pa at hindi ang pangkasalukuyan
o sa oras ng pagsisiyasat. Gayunman, sa mga ganitong paraan nakuha ang
detalyadong impormasyon na nabuo bilang Lingguwistik na Atlas ng bansa –
(hal. England) o mga rehiyon (hal. Ang lugar na New England ng U.S).
6
North Dakota Minnesota
South Dakota
Nebraska
Iowa
7
Ang Katuluyang Kontinuun na Dayalektal
Bilingguwalismo
8
isa pang wikang tulad ng Ingles, para makabahagi sa mas malaki, mas
dominanteng komunidad na lingguwistik.
Ang indibiwal na bilingguwalismo, gayunman, ay simpleng resulta lang
ng pagkakaroon ng dalawang magulang na magkakaiba ang wika. Kung
sabay na nakukuha ng isang bata ang French na wika ng kaniyang ina at ang
Ingles na sinasalita ng kaniyang ama, baka hindi man mapansin ang
distinksiyon sa pagitan ng dalawang wika. Mayroon lang na dalawang paraan
ng pagsasalita iyon sa taong kinakausap. Gayunman, dito rin sa tipong ito ng
bilingguwalismo, lumilitaw ang isang wika bilang mas dominant, ang isa
naman, napangingibabawan.
Pagpaplanong Pangwika
9
Mas malinaw na makikita ang proseso ng pagpaplanong pangwika
kapag yugto-yugto itong naipatutupad sa lakad ng mga taon. Isang
magandang halimbawa ang dulot ng pagpili ng Swahili bilang pambansang
wika ng Tanzania sa East Africa. Marami ang mga wikang tribu at naroroon
pa ang kolonyal na impluwensiya sa wikang Ingles, pero dahan-dahan nang
naipasok ang Swahili bilang opisyal na wika sa larangang pang-edukasyon,
legal at pamahalaan. Ang proseso ng ‘pagpili’ (pagtukoy ng opisyal na wika)
ay sinundan ng ‘kodipikasyon’ kung saan ginagamit ang batayang gramar,
diksiyonaryo at mga modelong sulatin para itanghal ang varayting Istandard.
Sunod ang proseso ng ‘elaborasyon’, ang varayting Istandard na nililinang
para gamitin sa lahat ng aspekto ng buhay panlipunan, kasama na sa
pagpapalitaw ng katipunan ng mga akdang pampanitikang nakasulat sa
Istandard. Ang proseso ng ‘implementasyon’ ay katungkulan dapat ng
pamahalaan sa pagtutulak nito sa paggamit ng Istandard, at ‘pagkatanggap’
ang huling yugto kung saan ang mayorya ng populasyon ay gumagamit ng
Istandard at iniisip ito bilang pambansang wikang gumaganap ng bahagi hindi
lang sa panlipunan, kundi sa pagkakakilanlang pambansa.
10
na bagarimap (hango sa pariralang Ingles na bugger him up), o para sa ‘lift’
na baisimap (mula sa ‘hoist him up’) o para sa ‘us’ na yumi (mula sa ‘you’
dagdag ang ‘me’). Ginagamit na malikhain ang mga panghihiram para
maging iba ang kahulugan tulad ng salitang ars na ginagamit para sa ‘cause’
o ‘source, gayundin na ‘bottom’, at nanggaling sa salitang Ingles na arse.
11
Mga Panlipunang Dayalek
Sa mga makabagong pag-aaral ng baryasyon ng wika nagbubusisi
nang husto sa pagdodokumento, karaniwan sa pamamagitan ng
palatanungan o questionnaires, sa ilang mga detalye ng panlipunang
katangian ng mga ispiker. Dahil sa ganitong pagpansin sa mga detalye,
nakakagawa tayo ng pag-aaral sa mga panlipunang dayalek, ng mga varayti
ng wikang ginagamit ng mga pangkat na tinutukoy ayon sa uri, edukasyon,
trabaho, edad, kasarian, at iba pang panlipunang sukatan.
12
manggagawa sa iba’t ibang varayting rehiyonal, kaysa sa mga ispiker ng
panggitnang uri.
Edad at Kasarian
Etnikong Kaligiran
13
sa bagong wika. Puwedeng banggitin ng wika ng mga itim na Amerikano,
tinawag na Black English. Kapag medyo napahiwalay ang isang grupo sa
loob ng isang lipunan, gaya ng historikal na diskriminasyon sa mga
Amerikanong itim, nagiging mas markado ang mga pagkakaiba sa
panlipunang dayalek. Nagiging problema dahil dito, mula sa punto de bistang
panlipunan, na ang resultang varayti ay nagkakaroon ng istigma na
“masamang salita/‘bad speech’”. Isang halimbawa ang madalas na
pagkawala ng copula (mga anyo ng verb ‘to be’) sa Black English, gaya ng
pahayag na they mine o you crazy. Sa Standard English, dapat ginagamit
ang verb form na are sa mga ganitong ekspresiyon. Gayunman, hindi
gumagamit ng copula sa mga gayong estruktura ang maraming dayalek ng
English at malaking bilang ng mga wika (hal. Arabik, Russian) ang may
parehong estruktura na walang copula. Sa puntong ito samakatwid, hindi
puwedeng “masama” ang Black English, dahil “masama” din kung gayon ang
Russian o Arabik. Bilang isang dayalek, simpleng may katangian ito na
konsistent na iba sa Standard.
Idyolek
14
bawat tao. Mula sa pananaw ng panlipunang pag-aaral ng wika, tunay ngang
kung ano ang salita mo, iyon ikaw.
Register
Tenor
15
manager in his office? I have an appointment. Kataliwas naman, kung
kaibigan ang kausap tungkol sa isa pang kaibigan, puwedeng hindi ganito
kapormal ang mensaheng lalabas: Hey, is that lazy dog still in bed? I gotta
see him about something.
Mas pormal na nakatala ang ganitong tipo ng baryasyon sa ilang mga
wika. Sa Japanese halimbawa, may iba’t ibang tawag na ginagamit sa taong
kinakausap, depende sa kung gaanong paggalang o pagyuko ang nais
gawin. May dalawang pronouns ang French (tu at vous), katumbas ng Ingles
na you, ang una reserbado sa mga malalapit na kaibigan at pamilya. May
similarna pagtukoy na nakikita sa mga anyong you sa German (du atsie) at
sa Spanish (tu at usted).
Pansinin din ang kung paano kausapin ng isang tao (si A) ang isa pa
(si B) tungkol sa pagbukas sa pintuan.
1. Maaari kayang buksan mo ang pintuan?
2. Puwede kayang buksan ninyo ang pinto?
16
3. Maaaring buksan ninyo ang pinto, di ba?
4. Puwedeng buksan mo ang pinto, di ba?
5. Pakibuksan nga po ang pinto.
6. Pakibuksan nga ang pinto.
7. Buksan mo ang pinto.
8. Ang pinto!
9. Ba’t di mo buksan ang pinto?
10. Di mo ba bubuksan ang pinto?
Iisa lang ang gustong matupad ni A kay B pero malinaw na iba’t ibang
pamamaraan. Kaugnay ang mga ito sa mga panlipunang relasyon nina A at
B. Mas magalang ang ibang halimbawa samantalang halata naman ang ilan
kung sino ang mga makapangyarihan o sino ang inaasahang obligadong
sumusunod. Inilalarawan ng ilang iskolar ito bilang tenor o tono at kasama
nito ang pagkamagalang, antas ng pormalidad at relatibong katayuang
panlipunan ng mga kalahok.
Larang/Field
17
suspension, air-adjustable front forks tungkol sa mga motorsiklo. Madalas
tinatawag itong teknikal na bokabularyo, pero medyo nakaliligaw ito dahil
naituturing na makabagong agham at teknolohiya lamang halos ang
nangangailangan ng gayong bokabularyo. May register na relihiyoso na
maaasahan nating hindi na maeengkwentro kung saan pa, tulad ng Ya shall
be blessed by Him in time of tribulation. Sa isang pang register,
makakaengkuwetro tayo ng mga pangungusap na The plaintiff is ready to
take the witness stand o Your honor please, I would like to make a
manifestation. Register ito ng propesyon ng batas, na tiyak hindi naman
makikialam sa mga pahayag na The morphology of this dialect contains
inflectional suffixes ng register ng lingguwistiks. Mayroon din ang
panggagantsilyo o sa high fashion/haute couture: boned, strapless bodices,
black crepe dress with latin godet inset, draped decolette backs. Dahil
mukhang esklusibo ang bokabularyo sa bawat larangan, mukhang mas
angkop na tawagin ang mga itong bokabularyong-espesipiko-sa-larang(field-
specific).
Paraan (Mode)
18
pagkabigo sa paghawak sa paraang ito. Mas madaling husgahan ang
paraang nakasulat dahil sa relatibong pagkapermanente nito kaiba sa
kalikasang transitori ngpananalita. Dahil nariyan lang ang pananalita, saklaw
ang lahat, parang hindi na ito napapansin. Sapagkat parang palaging
nakikipagbuno sa paraang nakasulat ng wika, itinuturing naman itong
kongkreto bagama't isa-isang bahagi lang ng kabuuang kakayahang
lingguwistik.
19
sangkap ng paraang iyon. Nabibigyang-diin lang ang kaibahan ng dalawang
paraan ng kapuwa may saliring sistema at lohikal.
Magkahalong Paraan
20
mangyari pa, sa kabuuan ng kultura mismo (re: kasakuluyang text
messaging). Puwersang malakas ang paglitaw at malawakang paggamit ng
isang paraan ng nakasulat para sa mga anyong lingguwistik sa paraang
pananalita. Sa kasaysayan ng Ingles, halimbawa, ang pagkuha sa dayalek ng
Timog-Silangang Midlands bilang norm para sa mga nakasulat na dokumento
ay nakatulong nang malaki para maadap ito bilang istandard na dayalek ng
‘edukadong’ pananalita. Nagkakaroon lalo ng prestihiyo ito habang nakikita
sa paraang nakasulat at nagtatamasa ng mga pakinabang. Samakatwid, sa
loob ng isang komunidad ng pananalita, hindi naman ganap na magkahiwalay
ang isa sa isa.
Diglossia
21
Wika at Kultura
Determismong Lingguwistik
22
Ang Haypotesis na Sapir-Whorf
23
lingguwistik ang mga Hopi para sa ‘bato’, hindi naman ibig sabihin nito na
iniisip na ng mga Hopi na nakapatay sila ng isang buhay na nilalang kapag
nasagasaan nila ito ng kanilang sasakyan.
Sanggunian
Fergusson, Charles. 1959. Diglossia Word. 15:325-340.
Fishman, Joshua, et al., eds 1986. The Fergussonian Impact. Berlin: Mouton de
Gruyter.
Gregory, Michael and S. Carroll. 1978. Language and Situation: Language Varities
and Their Social Context. London: Routledge and Kegan Paul.
Sapir, Edward. 1921. Language: An Introduction to the Study of Speech. New York:
Harcourt, Brace ang Co.
Wardhaugh, Ronald. 1986. An Introduction to Sociolinguistics. Oxford: Basil
Blackwell.
Yule, George.2010. The Study of Language. 4th ed. Cambridge: Cambridge
University Press.
24
2.
Ang Rehistro ng Pagluluto:
Panimulang Pagsusuri ng Varayti
ng Filipino sa Ilang Piling Cookbook
Odessa N. Joson
25
bansa itong mga pagkain, tinanggap na ang mga ito sa mesa at panlasa ng
mga Pilipino.
26
Sa kalahatan, layunin ng pag-aaral na ito ang pagtukoy ng rehistro ng
pagluluto sa Filipino gamit ang limang cookbook na nailathala mula taong
2000 hanggang 2006. Pokus ng pag-aaral ang pagsusuri sa paraan ng
pagbuo at paggamit ng wika rehistro sa cookbook. Sa partikular, diin ng pag-
aaral ang lingguwistikong aspekto ng pagluluto biglang proseso. Susuriin ng
pag-aaral na ito ang mga katangian ng rehistrong nakapaloob sa mga
cookbook. Kasabay ng glosari sa mga cookbook, sisinupin din ng pag-aaral
ang paglilista sa pamamagitan ng mga talasalitaan ng mga salitang
matutukoy bilang varayti ng pagluluto. Sa huli, inaasahang makapag-aambag
ang papel na ito sa pag-aaral ng varayti ng wikang Filipino.
27
Ang pagluluto ay isang sitwasyong pangwika na nagdudulot ng
baryasyon sa wikang Filipino. Sa pag-aaral ng rehistro ng pagluluto, ilang
obserbasyon ang mabubuo sa varayti ng wikang Filipino sa mga cookbook.
1. Pagkabit ng Afiks
Halimbawa:
2. Panghihiram
28
salitang dala ng pagbabago sa teknolohiya tulad ng blender, microwave oven,
food processor, at iba pa.
2) Ligisin (Bik, Kap, Hil, Seb, War) – durugin upang maisama ang
pampaasim sa sinigang
Mula sa Espanyol:
Mula sa Ingles
SANGKAP PROSESO
29
3. Code Switching o Palit-Koda
Halimbawa:
Halimbawa:
30
3) Marahil ay maluluto ang isda (kung maliliit) sa loob ng 20
minuto, na hindi aalisin ang takip.
5. Pagpapaikli ng salita
31
bantuan, binulay-bulay, naiga, namintog, patarabisya. Posibleng kaya hindi
pa nalilista ang mga salitang ito dahil varayti (bahagi ng rehistro) ang mga ito
ng Filipino o ibang wika sa Pilipinas?
Kapansin-pansin ding maraming salitang nagmula sa wikang
Espanyol. Madaling ipaliwanag ang katotohanang ito dahil sa matagal na
pananakop ng mga Espanyol sa bansa. Ang daang taong pakikipag-ugnayan
ng Pilipino, lalo na sa pagkain at pagluluto. Kung gaano kaluwag ang
pagtanggap sa mga salitang hango sa Espanyol, limitado naman ang
panghihiram sa Ingles. Sa mga cookbook, maraming salitang patungkol sa
sangkap at kagamitan ang hiniram sa Ingles. Ang mga salitang hiram sa
Ingles na pumapatungkol sa proseso ay kadalasang gumagamit ng afiks na –
I sa salita o salitang Ingles. Namayani rin ang mga salitang Ingles sa code
switching o palit-kodigo.
32
SANGGUNIAN
Pangunahing Batis
The Maya Kitchen. 1997. Kain Na! Apat na Linggong Gabay sa mga Lutuin
Pambahay. Manila: Anvil Publishing Inc.
The Maya Kitchen. 1998. Kain Na! Apat na Linggong Gabay sa mga Lutuing
Pambahay. Manila: Anvil Publishing Inc.
Sekondaryong Batis:
Almorio, V. editor. 2001. UP Diksiyonaryong Filipino. UP Sentro ng Wika at Anvil
Publishing Inc.
Ocampo, N. 2002. “Mga Varayti ng Wika.” Nasa Minanga: Mga Babasahin sa Varayti
at Varyasyon ng Filipino. Inedit nina Peregrino, J., Constatino, P., Ocampo.
Quezon City: Sentro ng Wikang Filipino, Unibersidad ng Pilipinas.
33
APENDIKS
7. Sangkutsa – paggisa
34
Talasalitaan mula sa Kain Na! ng The Maya Kitchen:
35
19. Ligisin – palambutin sa pamamagitan ng pagpirat o pagdurog
36
Talasalitaan mula sa Kalutong Nayon:
37
12. Pangat – pagluluto ng isda sa kaunting tubig na maaaring
lagyan o hindi ng pampaasim na katulad ng sampalok, kamatis
o kalamansi.
38
3.
Pagsusuri sa Rehistro ng Wika
ng mga Mananahi
Maritess de Lara, Chem Pantorilla, at Melba Ijan
Pekulyar ang wika ng bawat grupo dahil sa pagiging kaiba nito sa wika
ng ibang grupo. Katulad ng mga register ng mananahi, ito ay nagtataglay ng
katangian ng kabuuang wika ngunit mayroong espesipikong kahulugan at
katangiang namumukod sa bokabularyog at gramar. Ayon kay Pinchuck
(1977), ang mga wika ng mga nananahi ay nabibilang sa teknikal na mga
wika. Dagdag pa ni Pichuck, espesyal ang wikang ito dahil nabubuo ng grupo
ng mga taong may iba’t ibang oryentasyong panlipunan na pinagkaisa ng
kinabibilangang gawain, katayuan sa buhay, trabaho, at edukasyon.
39
Ang diyalekto ay varayti ng wika na ginagamit ng isang partikular na
grupo ng tao sa isang lugar o speech community, panahon, at katayuan sa
buhay. Nakikita ito kaugnay ng pinanggagalingang lugar ng tagapagsalita o
grupo ng tagapagsalita sa isa sa tatlong dimensiyon: espasyo, panahon, at
katayuang sosyal. Subordineyt ito ng isang katulad ding wika na pekulyar sa
isang tiyak na rehiyon. Samantala ang idyolek naman ay isang varayti na
kaugnay ng personal na kakanyahan ng tagapagsalita o wikang ginagamit ng
partikular na indibidwal. Ang mga tanda ng idyolek ay maaaring idyosinkratiko
tulad ng paggamit ng partikular na bokabularyo nang madalas. Tinatawag
itong tatak ng pagkaindibidwal. Ayon pa rin kay Catford, permanente nang
matatawag ang idiyolek ng isang taong may sapat na gulang.
Pinagbatayang Teorya
40
Ang mga Register ng mga Mananahi sa Bulacan
41
Ang mga nakolektang register ng mga mananahi ay inihahanay ayon
sa sumusunod: uri ng tela, proseso, gamit sa pananahi, mga uri ng putol at
yari, at iba pa. Nakatala sa mga uri ng tela ang mga register ng mga telang
madalas na ginagamit ng mga mananahi sa kanilang pagtahi. Tunghayan ang
deskripsiyon, at kung saan ginagamit ang mga telang ito.
42
Inilalarawan naman sa ikalawang hanay ang proseso na ginagawa sa
pananahi. Ito ay ang mga sumusunod:
Aleta – zipper
43
Kusek – piyesang may ngipin na inilalagay sa makina
Pang-ibaba
44
Rugged – ito ang karaniwang tabas ng maong, tinatawag din
itong doble-pasada
Pang-itaas
45
Sports collar – kuwelyo ng mga bulsa, blazer, at Amerikana
Konklusyon
46
SANGGUNIAN
Fishman, Joshua, (ed.) 1968. Reading in the Sociology of Language. The Hague:
Mouton.
47
KABANATA 2
Manwal at
Liham-Pangnegosyo
48
Introduksiyon
49
4.
Manwal ng Anti-Korupsyon
para sa mga Small and Medium-sized
Enterprises (SME’s)
Talaan ng Nilalaman
Kabanata
1. Pambungad
2. Pag-unawa sa Korupsyon
Kahulugan at Porma ng Korupsyon
Korupsyong Pribado-sa-Pribado
Mga Sanhi ng Korupsyon
7. Kolektibong Pagkilos
Uri
Instrumento
8. Konklusyon
Talahuli
Sanggunian
50
Apendise
51
1. Pambungad
Assets Bilang
(hindi kabilang ang ng Empleyado
lupain)
52
Pinakaproblematikong Salik sa
Pangnegosyo sa Pilipinas
Pinagmulan: World Economic Forum – Centre for Clobal Competitiveness and Performance,
Global Competitiveness Report 2010-2011
(Geneva, Switzerland: World Economic Forum, 2010).
53
ang pagbisita ng mga inspektor ng Bureau of Fire and Protection, na
magtatakdang dapat magkaroon ng partikular na bilang ng fire extinguisher
ang SME, sabay mungkahi na “narito ang mga inirerekomenda naming
suplayer.” Magastos ang korupsyon, at madalas itong dahilan ng pagkayamot
ng mga SME.
9. 54
Rebate – Katulad ng kumisyon
55
Nabubuhay ang korupsyon sa paglilihim. Sa isang transaksyong korap,
madalas na parehong panig ang nabibigyan ng kalamangan na hindi naman
nila dapat tinatamasa, at kadalasan din, mayroong ikatlong panig na
nadedehado bagama’t hindi kabilang sa transaksyon. Madalang na ilantad ng
anumang panig ang iregularidad ng isang transaksyong korap, at ang
paglilihim na ito ang dahilan kaya nananatili at mas lumalakas ang
korupsiyon.
56
operasyon?; (4) Ano ang magagawa ng mga SME upang malabanan ang
korupsyon?
2. Pag-Unawa sa Korupsyon
57
opisyal na ito ang kanilang poder at posisyon upang mapayaman ang
kanilang sarili gamit ang pera ng taumbayan.
Gayumpaman, hindi natin kadalasan inaaming mayroon din tayong
papel sa pagpapalaganap ng korupsyon. Ang ilang mga gawi, halimbawa,
pagpapameryenda sa mga tauhan sa isang opisina ng gobyerno na
nagpoproseso sa renewal ng iyong permit; pagpapadala ng regalo sa
purchasing officer ng isang kumpanya kung saan nakikipag-bid ka upang
maging suplayer; pagbibigay ng tip sa opisyal ng customs na magpapalabas
ng kargamento mo – lahat ng ito ay pangkaraniwan na lamang na nangyayari
at tila tanggap na ito bilang normal na bahagi ng pagnenegosyo.
58
makapamuhay nang matiwasay. Kaya naman kailangan nilang dumepende
sa maliliit na suhol o lagay upang madagdagan ang kanilang kita. Ito ang
karaniwang uri ng korupsyon na madalas kaharapin ng mga SME.
Sa malakihang korupsyon, sangkot naman ang mga matataas na
opisyal ng pamahalaan na ginagamit ang kanilang posisyon upang kumita sa
malalakihang kontrata at proyekto na pinamuhunan ng pamahalaan o mga
pribadong ahensya. Ang maliit na korupsyon ay maaaring umiral sa konteksto
ng isang establisadong sistema o balangkas ng pamamahala, samantalang
ang malakihang korupsyon ay sumisira sa sentral na gampanin ng
pamahalaan, at maaaring magkaroon ng negatibong epekto sa politikal at
pang-ekonomiyang istabilidad ng pamahalaan.4
59
makapagbibigay nang hindi patas na kalamangan sa nasabing
indibiduwal o grupo.5
Korupsyong Pribado-sa-Pribado
60
purchasing manager ng isang pang kumpanya upang
makakuha ng produkto o serbisyo.
61
M ay Monopoly o Monopolyo
D ay Discretion o kalayaang pumili
A ay Accountability o Pananagutan
62
2. Kawalan ng transparency at accountability. Kapag walang
nagbabantay sa mga transaksyon, ang pamantayang ginagamit
sa pagpasok sa mga transaksyong ito ay hindi nasusukat. Ang
mga taong sangkot sa transaksyong ito, kung gayon, ay hindi
na mapapasagot sa kanilang mga nagiging aksyon.
TALAHULI
1
“Micro, Small, and Medium Enterprises – Statistics,” Department of Trade
and Industry, last modified 2008, http://www.dti.gov.ph. The statistics refer to
micro, small, and medium enterprises (MSMEs). For purposes of this manual,
MSMEs will simply be referred to as SMEs.
63
2
The Hills Program on Governance, Promoting Integrity and Accountability in
Business (proceedings from the focus group discussions and workshops,
Asian Institute of Management, Manila, July 2011 – February 2011).
3
World Bank, Helping Countries Combat Corruption: The Role of the World
Bank (Poverty Reduction and Economic Management, 1997).
4
United Nations Office on Drug Control and Crime,Prevention, Prevention: An
Effective Tool to Reduce Corruption (Vienna: United Nations Office on Drugs
and Crime, 2004); Farzana Nawaz and Alfred Bridi, Overview of Corruption
and Anti-Corruption in the Philippines (U4, 2008).
5
United Nations Office on Drugs and Crime, The Global Programme Against
Corruption: UN Anti-Corruption Toolkit (Vienna: United Nations Office on
Drugs and Crime, 2004); Jenny Balboa and Erlinda M. Medalla, “Anti-
Corruption and Governance: The Philippine Experience” (APEC, 2006);
Nawaz and Bridi, Overview of Corruption and Anti-Corruption in the
Philippines; Philippine Province of the Society of Jesus - Committee on the
Evangelization of Culture, Ehem!: A Manual for Deepening Involvement in
Combating Corruption (Davao City: Research and Publication Office, Ateneo
de Davao University, 2003).
6
Antonio Argandoña, “Private-to-Private Corruption,” Journal of Business
Ethics, 47 (2003): 253-267.
7
Argandoña, “Private-to-Private Corruption,” 253-267.
8
Robert Klitgaard, Controlling Corruption (Berkley: University of California
Press, June 1991); Robert Klitgaard, Ronald MacLean-Abaroa, and H.
Lindsey Parris, “A Practical Approach to Dealing with Municipal Malfeasance”
(UMP Working Paper Series No. 7, UN-HABITAT, Nairobi, 1996).
9
Center for International Private Enterprise, Combating Corruption: A Private
Sector Approach (Washington, DC: Center for International Private
Enterprise, 2008).
64
4.
Saklolo para sa mga Dayuhan sa
Oras ng Sakuna at Kalamidad:
Manwal ng mga Katanungan at Kasagutan
Tokyo International Communication Committee
1 Paglisan
1-1 Saan maaaring lumisan
65
2-4 Anong nararapat gawin upang makapagpatingin sa
doktor kung ako ay hindi marunong magsalita ng
Nihonggo?
3 Pagkain
3-1 Saan maaaring tumanggap ng tubig inumin at pagkain?
66
4-6 Maaari bang magpadala ng sulat? Saan maaaring
magpadala nito?
5 Pamumuhay
5-1 Maaari bang makatanggap ng damit at kumot?
67
7 Tirahan
7-1 Nais kong pumunta sa bahay ng kaibigan kong nakatira
sa malayo, anong dapat kong gawin?
68
8-10 Anong nararapat gawin kung lumipat?
9 Pag-alaga sa Isip-Kalusugan
9-1 Anong nararapat gawin kung ang bata ay matamlay dahil
sa nakamit na gulat mula sa lindol?
《Mga Terminolohiya》
69
4.
Handbook ng Benepisyo ng mga
Manggagawa Ayon sa Batas
Bureau of Working Conditions
Department of Labor and Employment
Intramuros, Manila
2014
Project Team
Rosalinda Dimapilis-Baldoz
Secretary
Ciriaco A. Lagunzad III
Undersecretary
Rebecca C. Chato
Undersecretary
Catherine Legados-Parado
Director IV - BWC
Nicanor V. Bon
Chief LEO - BWC
Emila T. de Guzman
Supervising LEO - BWC
70
Republic of the Philippines
Department of Labor and Employment
Intramuros, Manila
Pambungad
71
Inihahandog namin sa inyo ang Handbook na ito upang magsilbing
gabay at makapagbigay ng dagdag-kaalaman tungkol sa mga umiiral na
batas sa larangan ng paggawa.
ROSALINDA DIMAPILIS‐BALDOZ
Secretary
72
Mga Nilalaman
A. Saklaw
B. Pinakamababang Pasahod (Minimum Wage Rates)
C. Batayan
D. Mga Manggagawang Buwanan ang Sahod (Monthly-Paid
Employees) at Mga Manggagawang Arawan ang Sahod
(Daily-Paid Employees)
E. Pagtutuos ng Estimated Equivalent Monthly Rate (EEMR)
ng mga Manggagawang Buwanan at Arawan ang Sahod
F. Pinakamababang Pasahod at mga Karapatan ng mga
Kasambahay (Minimum Wage under RA 10361)
G. Epekto ng Pagbabawas ng mga Araw ng Paggawa sa
Sahod (Effect of Reduction of Workdays on Wages)
H. Parusa at Doble Bayad-pinsala para sa Paglabag ng mga
Itinakdang Pagtaas o Pagsasaayos ng Sahod (Penalty and
Double Indemnity for Violation of the Prescribed Increases
or Adjustments in the Wage Rates – RA 8188)
I. Barangay Micro Business Enterprises (BMBEs)
J. Pinakamababang Pasahod sa mga Manggagawang
Binabayaran Ayon sa Natapos na Trabaho (Workers Paid
by Results)
K. Pinakamababang Pasahod ng Apprentices, Learners, at
Mga Manggagawang may Kapansanan
A. Kahulugan
B. Saklaw
C. Regular Holidays
73
D. Muslim Holidays
E. Pagliban (Absences)
F. Magkakasunod na Regular Holidays
G. Pansamantalang Pagtigil sa Paggawa o Temporary or
Periodic Shutdown/Cessation of Work
H. Holiday Pay para sa iba pang uri ng Manggagawa
A. Kahulugan
B. Saklaw
C. Espesyal na Araw o Special days
D. Premium Pay Rates
A. Kahulugan
B. Saklaw
C. OvertimePayRates
D. Stipulated OvertimeRates
A. Kahulugan
B. Saklaw
C. Pagtutuos ng Karagdagang Bayad sa Pagtatrabaho sa
Gabi (Night Shift Differential)
A. Paghahatian (Sharing)
B. Paraan ng Pagbabayad (Payments)
C. Pabuya o Tip
74
7. SERVICE INCENTIVE LEAVE (SIL) (Artikulo 95)
A. Saklaw
B. Kahulugan ng Isang Taong Serbisyo
C. Pagsalin sa Pera (Conversion to Cash)
A. Saklaw
B. Karapatan/Pribilehiyo
A. Saklaw
B. Ang Benepisyo
C. Mga Kondisyon para sa Karapatan
D. Pag-aapply para sa Paternity Leave
E. Hindi Pagsalin sa Pera (Nonconversion to Cash)
F. Crediting of Existing Benefits
A. Saklaw
B. Kahulugan ng mga Termino
C. Ang Benepisyo
D. Mga Kondisyon para sa Karapatan
E. Hindi Pagsalin sa Pera (Nonconversion to Cash)
F. Crediting of Existing Leave
G. Pagwawakas ng Benepisyo (Termination of the Benefit)
H. Proteksyon Laban sa Diskriminasyon sa Trabaho
75
A. Kahulugan
B. Saklaw
C. Kondisyon para sa Karapatan
D. Ang Benepisyo
E. Paggamit ng Benepisyo
A. Saklaw
B. Kahulugan ng Gynecological Disorder
C. Mga Kondisyon para sa Karapatan
D. Ang Benepisyo
E. Paggamit
F. Hindi Pagsalin sa Pera (Nonconversion to Cash)
A. Saklaw
B. Kahulugan ng Rank-and-File Employees
C. Pinakamababang Halaga
D. Mga Hindi Kasaling may Pagawa
E. Panahon ng Pagbabayad ng Thirteenth-Month Pay
F. Thirteenth-Month pay Para sa Ilang Uri ng mga Empleyado
G. Thirteenth-month pay of Resigned or Separated Employee
H. Di-pagsama Sa Regular na Pasahod
(Non-inclusion in Regular Wage)
76
D. Basehan sa Pagtutuos ng Bayad sa Pagkakatanggal sa
Trabaho
E. Kasali ang Regular Allowance sa Pagtutuos
A. Saklaw
B. Kabuuang Halaga ng Bayad sa Pagreretiro
C. Benepisyo sa Pagreretiro na Itinakda ng Collective
Bargaining Agreement (CBA) o ibang angkop na Kontrata
D. Benepisyo sa Pagreretiro ng mga Manggagawa na
Binabayaran lamang ayon sa Natapos na Trabaho
E. Benepisyo sa Pagreretiro ng mga Part-time na
Manggagawa
F. Benepisyo sa Pagreretiro ng mga Underground Mine
Employees ayon sa RA 8558
G. Ibang Benepisyo sa Pagreretiro
77
18. BENEPISYO SA SOCIAL SECURITY SYSTEM
(RA 1161, as amended by RA 8282)
APPENDIX
78
Pagsunod sa mga Gabay
Retail& Service Establishments
Applicable Nag-empleyo Nag-empleyo Reference
Non-
Labor ng 1 hanggang ng 1 hanggang (Page
Agriculture
Standards 5 manggawa 9 manggawa No.)
Minimum Wage 2
79
Tulong Pangpinansyal (Subsidy)
para sa Pagkain at Miryenda
1
Pinakamababang Pasahod
(Minimum Wage)
80
Ang kahulugan ng pang-industriyang sektor ayon sa Rules
Implementing RA6727 ay ang sumusunod:
81
National Capital Region (NCR) o Kalakhang Maynila
Cordillera Administrative Region (CAR)
Rehiyon 1 - Northern Luzon o Ilocos
Rehiyon 2 - Cagayan Valley
Rehiyon 3 - Central Luzon
Rehiyon 4-A - CALABARZON (Cavite, Laguna, Batangas,
Rizal, Quezon)
Rehiyon 4-B - MIMAROPA (Mindoro, Marinduque, Romblon,
Palawan)
Rehiyon 5 - Bicol
Rehiyon 6 - Western Visayas
Rehiyon 7 - Central Visayas
Rehiyon 8 - Eastern Visayas
Rehiyon 9 - Western Mindanao o Zamboanga Peninsula
Rehiyon 10 - Northern Mindanao
Rehiyon 11 - Southern Mindanao o Davao
Rehiyon 12 - Central Mindanao or SOCCSKSARGEN
(South Cotabato, North Cotabato, Sultan
Kudarat-Saranggani, General Santos)
Rehiyon 13 - Caraga
Autonomous Region in Muslim Mindanao (ARMM)
A. Saklaw
82
Awtoridad (Certificate of Authority) na ipinagkaloob ng Opisina ng
Municipal o City Treasurer.
83
C. Batayan
Factor 365 days sa buong taon ang ginagamit upang malaman ang
katumbas na buwanang sahod ng monthly-paid employees. Para sa
pagtutuos ng kanilang Estimated Equivalent Monthly Rate (EEMR), sundin
ang mga sumusunod:
84
Para sa mga manggagawang arawan ang pasahod:
Ang mga sumusunod na factor at pormula ay maaaring gamitin sa
pagtutuos ng EEMR ng iba’t ibang grupo ng manggawang binabayaran ng
arawang sahod para sa kanilang karapatan sa minimum wage at iba pang
benepisyo ayon sa batas.
____________________
1
Factor 310 ay maaaring gamitin sa halip na 313 kung ang tatlong (3) special days ay hindi
maituturing na bayad.
85
3) Para sa mga nagtatrabaho na hindi bayad ang araw ng Sabado
at Linggo o araw ng pahinga
86
2
Factor 258 ay maaaring gamitin sa halip na 261 kung ang tatlong (3) special days ay hindi
maituturing na bayad.
Ang mga sumusunod ay mga benepisyo ng kasambahay:
87
gagamitin para sa kanyang mga produkto o serbisyo o kung may kakulangan
sa raw materials, ang maypagawa ay maaaring magbawas ng suweldo sa
mga manggagawa batay sa mga araw na matatanggal, sang-ayon sa
prinsipyo ng “no work, no pay.” Ito ay walang pagkiling sa isang kasunduan o
polisiya ng kumpanya na sumasalungat dito.
88
I. Barangay Micro Business Enterprises (BMBEs)
89
K. Pinakamababang Pasahod ng Apprentices, Learners, at
Mga Manggagawang may Kapansanan
2
Dagdag na Bayad Tuwing Pista Opisyal
(Holiday Pay– Artikulo 94)
A. Kahulugan
B. Saklaw
90
2. Bahay-kalakal na nagtitingi at nagbibigay ng serbisyo o retail at
service establishment na karaniwan nang wala pang sampu (10)
ang mga manggagawa;
91
5.4 Hindi nakakaubos ng mahigit na dalawampung
porsiyento (20%) ng kanilang oras sa trabaho o gawain
na di direktang may kaugnayan sa pagganap ng
tungkuling nakasaad sa talata 5.1, 5.2, at 5.3; at
C. Regular Holidays
Halimbawa:
Retail/Service Establishment
₱ 414.00 Not covered or exempted
employing less than 10 workers
92
Kung ang regular holiday o pista opisyal ay pumatak sa araw ng
pahinga ng isang manggagawa, siya ay may karagdagang 30% ng kanyang
holiday payratena 200% o kabuuang 260%. (Ang pagtutuos ay makikita sa
#3. Premium Pay)
93
D. Muslim Holidays
E. Pagliban (Absences)
94
mataas, kung ang manggagawa ay nakaliban sa trabaho habang
siya ay nagtatamasa ng naturang pribilehiyo sa pagliban.
3. Kung ang araw bago mag pista opisyal ay isang non-work day sa
isang establisyemento o kaya ay nakatakdang araw ng pahinga ng
isang manggagawa, hindi siya maaaring ituring na naka leave of
absence sa araw na yaon, kung kaya’t siya ay dapat bayaran ng
holidaypaykung siya ay nagtrabaho sa araw ng non-working day o
araw ng pahinga.
95
2. Ang pamanahon na mga manggagawa o seasonal workers ay
maaaring hindi bayaran ng holiday pay sa panahon ng off-season
kung hindi sila nagtatrabaho.
3. Ang mga manggagawa na walang regular na workdays, katulad ng
mga estibador ay walang karapatan sa holiday pay.
3
Dagdag Na Bayad Tuwing
Araw ng Pahinga o Special Day
(Premium Pay– Artikulo 91-93)
A. Kahulugan
B. Saklaw
96
rekomendasyon tungkol sa pagpili, pagpapaalis at
pagtataas ng posisyon ng empleyado ay binigyan ng
karampatang bigat.
3. Opisyal o miyembro ng managerial staff na may mga sumusunod
na tungkulin:
97
C. Espesyal na Araw o Special Days
1. Special Days
98
D. Premium Pay Rates
99
4
Dagdag na Bayad para sa Trabaho ng
Lampas sa Walong Oras
(Overtime Pay– Artikulo 87)
A. Kahulugan
B. Saklaw
100
3. Paggawa na lampas sa walong (8) oras sa special day na pumatak
sa araw ng pahinga: Karagdagang 50% batay sa hourly rate.
101
5
Dagdag na Bayad sa Pagtatrabaho sa Gabi
(Night Shift Differential – Artikulo 86)
A. Kahulugan
B. Saklaw
102
4.3 Sila ay may karapatang kumuha at mag-alis ng empleyado
na may mababang posisyon o ang kanilang mungkahi at
rekomendasyon tungkol sa pagpili, pagpapaalis at
pagtataas ng posisyon ng empleyado ay binigyan ng
karampatang bigat;
Ang COLA ay hindi kasama sa pagtutuos ng night shift pay. Ang table
sa ibaba ay magagamit sa pagtutuos ng night shift pay.
103
Gumagawa sa araw ng Karagdagang Sahod
104
* Ang pinakamababang night shift pay rates ay maaaring palitan ang value
na makikita sa itaas, depende sa araw kung kailan naganap ang
pagtatrabaho sa gabi.
Sector/Industry Rate Amount
Non-agriculture ₱451.00 ₱451/8 ×*110% = ₱56.375 ×
110% × numbers of hours work
Retail/Service ₱414.00 ₱414 ×*110% = ₱51.75 × 110%
Establishment × numbers of hours work
6
Service Charges
(Artikulo 96)
A. Paghahatian (Sharing)
C. Pabuya o Tip
105
kuwentahin at ipamahagi sa isang pamamaraang tulad din ng pagbabahagi
ng service charges.
7
Service Incentive Leave (SIL)
(Artikulo 95)
A. Saklaw
106
pagtataas ng posisyon ng empleyado ay binigyan ng
karampatang bigat.
107
B. Kahulugan ng Isang Taong Serbisyo
Halimbawa:
108
8
Maternity Leave
(RA 1161, as amended by RA 8282)
A. Saklaw
B. Karapatan/Prebilehiyo
109
9
Paternity leave
(RA 8187)
A. Saklaw
B. Ang Benepisyo
110
C. Mga Kondisyon para sa Karapatan
Kung sakaling hindi magamit ang paternity leave, hindi ito maaaring
palitan ng katumbas na perang halaga at hindi rin ito naiipon o cumulative.
111
2. Kung ang umiiral na benepisyong paternity leave ay mas mababa
kaysa sa itinakda ng RA 8187, iaangkop ng maypagawa ang
umiiral na benepisyo upang matugunan ang nalalabi.
10
Parental Leave para sa Solong Magulang
(RA 8972)
A. Saklaw
112
7. Pag abandona ng asawa o kabiyak nang hindi bababa sa isang (1)
taon;
C. Ang Benepisyo
113
bayad, kasama ang basic salary at mandatory allowances na itinalaga ng
Regional Wage Board, kung mayroon man, sa kondisyon na ang kanyang
bayad ay hindi dapat mas mababa sa itinakda ng minimum wage.
Sakaling hindi magamit ang parental leave, hindi ito maaaring palitan
ng katumbas na perang halaga, maliban kung sa simula ay partikular na
napagkasunduan na.
114
G. Pagwawakas ng Benepisyo (Termination of the Benefit)
11
Leave para sa mga Biktima ng Pang-Aabuso Laban sa
Kababaihan at Kanilang mga Anak
(Leave for Victims of Violence Against Women
and their Children – RA 9262)
A. Kahulugan
B. Saklaw
115
Ang pribilehiyong ito ay ipinagkakaloob upang mabigyan ng
pagkakataong mapag-ukulan ng panahon ang isang biktima ng pang-aabuso
sa mga usaping medikal at legal.
D. Ang Benepisyo
E. Paggamit ng Benepisyo
12
Special Leave para sa mga Kababaihan
(RA 9710)
A. Saklaw
116
B. Kahulugan ng Gynecological Disorders
D. Ang Benepisyo
E. Paggamit
117
F. Hindi Pagsalin sa Pera (Nonconversion to Cash)
13
Thirteenth-month pay
(PD 851)
A. Saklaw
118
C. Pinakamababang Halaga
119
Tulad ng ginamit, dito, ang manggagawa na binayaran sa piece-rate
basis ay tumutukoy sa mga taong binabayaran ng may pamantayang halaga
sa bawat piraso o unit na natapos (work produced) na mahigpit kumulang na
regular na inuulit-ulit, walang pagtatangi sa oras na nagugol sa pagganap
nito.
120
Employees Union, G.R. No. 102552, December 10,1993, pinasiyahan ng
katas-taasang hukuman na ang komisyon, habang kasama sa mga generic
term na pasahod, ay hindi bahagi ng “pangunahing suweldo/sahod” at
samakatuwid ay hindi dapat maisama sa pagtutuos ng thirteenth-month pay.
Kaya:
In remunerative schemes, consisting of a fixed or
guaranteed wage plus commission, the fixed or guaranteed
wage is patently the “basic salary” for this is what the employee
receives for a standard work period. Commissions are given for
extra efforts exerted in consummating sales or other related
transactions. They are, as such, additional pay, which this Court
has made clear do not form part of the “basic salary” (228
SCRA 329, 1993).
121
H. Di-pagsama sa Regular na Pasahod
(Non-Inclusion in Regular Wage)
14
Bayad sa Paghiwalay sa Trabaho
(Separation Pay– Artikulo 297-2983)
122
3. Kung ang manggagawa ay napag-alamang may sakit na hindi
mapagagaling sa loob ng anim (6) na buwan at ang kanyang
patuloy na pagtatrabaho ay makasasama sa kanyang kalusugan at
sa kalusugan ng kanyang mga kapwa manggagawa.
C. Abiso sa Terminasyon
123
Labor and Employment na nakasasakop sa lugar na kinatatayuan ng
negosyo at kinakailangan ang abiso ay may palugit na isang buwan bago ang
araw ng pagwawakas ng trabaho.
15
Bayad Sa Pagreretiro
(Retirement Pay – Artikulo 3015)
A. Saklaw
____________________
4
Planters’ Products, Inc. vs. NLRC, GR No. 78524, January 20, 1989.
5
Formerly Article 287 renumbered pursuant to Republic Act No. 10151 (Pepsi-Cola vs.
Molon, et al., G.R. No. 175002, February 18, 2013).
124
B. Kabuuang Halaga ng Bayad sa Pagreretiro
Paglalarawan:
125
Collective Bargaining Agreement (CBA), dapat din bayaran ng maypagawa
ang anumang kakulangan.
126
F. Benepisyo sa Pagreretiro ng mga Underground Mine
Employees Ayon sa RA 8558
16
Benepisyo sa Employees’ Compensation Program
(PD 626)
127
B. Saklaw
C. Mga Benepisyo
____________________
6
Para sa karagdagang impormasyon, sumulat o tumawag sa Employees’ Compensation
Commission (ECC), Information and Public Assistance Division, na matatagpuan sa 355 Sen.
Gil Puyat Ave., Makati City. Telepono Blg. 899-4251 to 52 locals 227 at 228; Fax: 897-7597.
Public Assistance Center (PAC)Telepono Blg. 899-4251, email: ecc_mail@yahoo.co;
Website: www.ecc.gov.ph.
7
Article 167 (g) in relation to Art. 168, PD No. 626, as amended. (Non-registration of an
employee with the SSS is not prjedicial to his/her EC claim in the event the same has been
declared as work-connected.)
Career’s allowance na kung saan ibinigay sa isang manggagawa na
naghihirap dahil sa work-connected permanent partial at permanent total
disability (PTB)8.
128
Death benefits na ibinibigay sa mga beneficiaries ng isang
manggagawa na ang kamatayan ay may kinalaman sa trabaho.
Ang death benefit ay dapat din ibigay sa mga beneficiaries kung ang
dahilan ng pagkamatay ng manggagawa ay sanhi ng kumplikasyon o natural
na pangyayari sa kanyang compensated permanent total disability.
E. Pag-File ng Claims
129
Sino ang maaaring mag-file: Ang naghahabol o ang kanyang
kinatawan ay maaaring mag file ng isang naaangkop na claim sa GSIS, sa
kaso ng mgapampublikong sektor na naghahabol, o sa SSS, sa kaso ng mga
pribadong sektor na naghahabol.
____________________
9
ECC Board Resolution No. 10-10-157, Oct. 20, 2010
130
3. Mga kagamitang Pangkaligtasan – Ang maypagawa ay dapat
sumunod sa batas tungkol sa kalusugan at kaligtasan at dapat
gawin ang mga kinakailangang pag-iingat upnag maiwasan ang
kapansanan o kamatayan na may kaugnayan sa trabaho.
4. Talaan ng Maypagawa –
Lahat ng maypagawa ay dapat magtabi ng talaan
upangi-record ng may pagkakasunod-sunod ang
pagkakasakit, pinsala at kamatayan ng kanyang
manggagawa, na nakatala ang pangalan, petsa at lugar
at nature ng contingency at pagliban.
____________________
10
Art. 205(a), PD No. 626, as amended.
11
Art. 175, PD No. 626, as amended.
131
17
Benepisyo Sa Philhealth
(RA 7875, as amended by RA 9241)
B. Saklaw
132
C. Mga Benepisyo
2. Outpatient care:
133
The New PhilHealth Inpatient Benefit Schedule
Effective April 5, 2009
HOSPITAL CATEGORIES
____________________
*
Maximum of 45 days per year.
** per single period of confinement.
134
Level 2 Hospitals
(Secondary)
Benefit Item Case Type
A B C
Room and Board* ₱ 400/ day ₱ 400/ day ₱ 600/ day
Drugs and Medicines** ₱ 3,360 ₱ 11,200 ₱ 22,400
X-ray, Lab and Others** ₱ 2,240 ₱ 7,350 ₱ 14,700
Operating Room For procedureswith RVU 30 & below = ₱ 1,200
For procedures with RVU 31 & 80 = ₱ 1,500
For procedures with RVU 81 to 600:
RVU x PCF 20
(Minimum = ₱ 3,500)
Professional Fees
a. Daily visits
General Practitioner (Groups 1, 5 and 6)
Per Day ₱300 ₱400 ₱500
Maximum per confinement ₱ 1,200 ₱ 2,400 ₱ 4,000
Specialist (Groups 2, 3 and 4)
Per Day ₱500 ₱600 ₱700
Maximum per confinement ₱2,000 ₱ 3,600 ₱5,600
b. Surgery (for CaseTypes A,
Surgeon Anesthesiologist
B, and C)
General Practitioner 40% of surgeon's fee
RVU x PCF 40= PF1
First Tier (PF1)
Max. of ₱3,200
(Group 1)- Max. of ₱1,280
With training
48% of surgeon's fee
Second Tier RVU x PCF 48= PF2
(PF1)
(Groups 5 and 6)-
Diplomate/ fellow 56% of surgeon's fee
RVU x PCF 56= PF3
Third Tier (PF1)
135
Level 1 Hospitals
(Primary)
Benefit Item Case Type
A B
Room and Board* ₱ 300/ day ₱ 300/ day
Drugs and Medicines** ₱ 2,700 ₱ 9,000
X-ray, Lab and Others** ₱ 1,600 ₱ 5,000
Operating Room ₱ 500
Professional Fees
a. Daily visits
General Practitioner (Groups 1, 5 and 6)
Per Day ₱300 ₱400
Maximum per confinement ₱ 1,200 ₱ 2,400
Specialist (Groups 2,3 and4)
Per Day ₱ 500 ₱ 600
Maximum per confinement ₱ 2,000 ₱ 3,600
b. Surgery (for CaseTypes
Surgeon Anesthesiologist
A, B, and C)
General Practitioner RVU x PCF 40= PF1 40% of surgeon's fee
First Tier(Group 1)- Max. of ₱3,200 (PF1)Max. of ₱1,280
With training
48% of surgeon's fee
Second Tier RVU x PCF 48= PF2
(PF1)
(Groups 5 and 6)-
Diplomate/ fellow
56% of surgeon's fee
Third Tier RVU x PCF 56= PF3
(PF1)
(Groups 2,3 and 4)-
Max. of P 2,000 per Max. fee computed as
confinement percentage of P 2,000
The following are also included in your Additional Update
Philhealth benefits: In compliance to PhilHealth
Outpatient Malaria Package starting CircularNos. 22, s. 2007 and 11, s.
01 December 2008 2008, thehospital’s Statement of
Normal Spontaneous Delivery up to Account (SA)or Billing Statement (BS)
fourthbirth starting 01 January 2009 should beattached to a claim
Voluntary Surgical application.
ContraceptionProcedures starting
01 October 2008 No need to attach an SA or BS
Cataract Package starting 01 May toclaim applications for packages
2009 likematernity care package,
A (H1N1) Package starting 01 May SARS,Peritoneal Dialysis, and Avian
2009 Flu.
136
18
Benepisyo sa Social Security System
(RA 1161, as amended by RA 8282)
B. Saklaw
C. Mga Benepisyo
C.1 Pagkakasakit
137
4) Na-abisuhan niya ang kanyang maypagawa.
C.3 Disability
138
Ang uri ng disability benefits:
139
Ang pangunahing benepisyaryo ay ang lihitimong asawa hanggang
sa siya ay magpakasal muli at ang mga anak, maging sila man ay lihitimo
o hindi lehitimo o nagawarang lehitimo o lehitimong inampon ng yumaong
miyembro. Sakali mang walang pangunahing makikinabang, ang mga
pumapangalawang benepisyaryo ay ang mga umaasa/ dumedependeng
mga magulang ng yumaong miyembro. At sa kawalan naman ng mga
pangunahin at pumapangalawang makikinabang, ang taong itinalaga ng
yumaong miyembro sa kanyang record sa SSS ang siyang magiging
benepisyaryo.
19
Benepisyo sa PAG-IBIG
(Republic Act No. 9679)
140
mgakontribusyon ng kani-kanilang mga may-pagawa na ang pangunahing
investment ay pabahay.”1
B. Saklaw
C. Mga Benepisyo
1. Savings
3. Housing Programs
____________________
1 nd
Para sa mga katanungan, maaaring sulatan ang Member Relations Dept; 2 Floor, JELP
Bldg., 409 Addition Hills, Shaw Blvd., Mandaluyong City, o maaaring tawagan sa Hotline at
(02) 724-4344 o i-email sa publicaffairs@pagibigfund.gov.ph. Maaari ring bumisita sa
pinakamalapit na opisina.
141
Savings o Provident Savings Program ay isang mabilis, madali at
abot-kayang paraan para sa isang miyembro upang makapag-impok para sa
kanyang mga pangangailangan sa hinaharap. Ang mga kontribusyon nang
isang miyembro kasama ang tagapag- empleyo niya ay mai-credit sa
kanyangb mga naipong Total Accumulated Value (TAV). Dalawang
porsiyento (2%) sa kanyang buwanang sahod ay kaagad na madodoble at
karagdagan pa nang katulad sa may-pagawang kontribusyon. Samantala,
ang miyembrong naghuhulog nang isang (1%) porsyento nang kanyang
buwanang sahod ay magiging makatatlong ulit nang kanyang naimpok
katulad sa may-pagawang kontribusyon ngunit nananatiling 2%. Bukod sa
buong pagkakaloob nang pambansang pamahalaan, ang mga kontribusyon
nang mga miyembro ay ibabawas sa gross income bago ang pag-compute ng
income tax. Ang mga naimpok ng miyembrona kumikita nang taunang
dibidendo/tubo ay walang buwis. Ang rate nang dibidendo/tubo ay iba’t iba
dahil nakadepende ito sa net income nang Fund nang taong pagtatapos.
142
b. Pagbili ng fully developed na lote na hindi lumalagpas sa
isang libong (1,000) metro, na dapat ay nasa loob ng
residential area;
143
Refinancing nang isang umiiral na utang na umiiral na
utang na may home improvement;
144
g. Maaaring magkaroon ng isang natitirang Pag-IBIG multi-
purpose loan ngunit updated sa pagbayad sa panahon nang
loan application.
D. Buwanang Kontribusyon
Over P1,500 2% 2%
145
Region 3 Region 4-A CALABARZON
Diosdado Mcacapagal Regional Gov’t, Center, 3/F & 4/F, Andenson Bldg. II,
Brgy. Maimpis, City of San Fernando Barangay Parian, Calamba City,
2000 Pampanga 4027 Laguna
Tel. # (045) 455-1619, Telefax: (045) 455-1617 Tel. # (049) 545-7357, Telefax: (049) 545-7360
dolero3@mail.imet.net.ph Dolero4@dole.gov.ph
Region 4-B MIMAROPA Region 5
rd
3 Flr., Filcon Bldg., Doña Aurora St., Old Albay,
Roxas Drive. Lumangbayanl, Calapan City 4500 Legaspi City
Oriental Mindoro Tel. # (052) 480-5831
Tel. # (043) 288-4322;288-1667 Telefax: (052) 480-3058
doleregion4b@yahoo.com ro5dole@yahoo.com
Region 6 Region 7
rd th
G/F Swan Rose Bldg., Commission Civil St., 3 & 4 Flr., DOLE-RO7 Bldg.
Jaro, Iloilo City 5000 Gen. Maxilom Ave. corner
Luna St., La Paz, 5000 Iloilo City Gorordo Ave., Cebu City
Tel. # (033) 320-8024, Telefax: (033) 320-8026 Telephones: (032) 266-9722 &266-0500
doleregion6@yahoo.com dole_centralvisayas@yahoo.com
Region 8 Region 9
rd
DOLE Compound. Trece Martirez St., 3 Flr., QNS Bldg., Veterans. Ave.
Tacloban City 6500 Tumaga, Zamboanga City 7000
Tel. # (053) 321-3308 Tel. # (062) 993-1754
Telefax: (053) 325-6293 Telefax: (062) 991-2672 & 991-2673
dolero8_tssd@yahoo.com dole9record@yahoo.com
Region 10 Region 11
nd th
2 Flr., Gonzalo Go Bldg., Corrales Avenue, 4 Flr., Davao Ching Printers Bldg. cor.
Cagayan de Oro City 9000 Dacudao Ave. & Lakandula St., Agdao
Tel. # (088) 857-1931 8000 Davao City
Telefax: (088) 857-2218 Tel. # (082) 302-6415, Telefax: (082) 227-4289
dole10@websprinter.net dole11davao@yahoo.com
Region 12 Region 13
102 Acepal Bldg., Mabini Extension, CARAGA Regional Office
Koronadal City, Nimfa Tiu Bldg., JP Rosales Ave.
9506 South Cotabato 8600 Butuan City
Telephones: (083) 520-0125 & 228-4920 Tel. # (085) 342-9606
Telefax: (083) 228-2190 Telefax: (085) 342-9503
dolero12.ro@gmail.com Dolecaraga13@gmail.com
146
Manila Field Office (MFO) PAMAMARISAN Field Office (PFO)
Suites A&B, 4th Flr., Legaspi Towers th
4 Flr., Rudgen Bldg., Brgy. San Antonio
P. Ocampo St. Capitolyo, Shaw Blvd.,
Roxas Boulevard 1600 Pasig City
1004 Manila Telephone: 477-3630; 661-5042
Telephones: 302-9269 to 70 Jurisdiction: Pateros and the cities
of Mandaluyong, Marikina, Pasig,
and San Juan
Makati-Pasay Field Office (MPFO) Quezon City Field Office (QCFO)
2nd Flr., Employees Compensation 4th Flr., Arcadia Bldg.
Commission (ECC) Bldg., Quezon Avenue
355 Sen. Gil Puyat Avenue Extension 1100 Quezon City
1200 Makati City Telephones: 497-3002
Telephones: 328-8815 & 338-5865; 376-5983 & 414-4471
336-5062; 310-8815
Ang BWC
Vision
147
isang ligtas, nakapagpapalusog, at produktibong kapaligiran sa trabaho, sa
mga napapanahong kalakaran sa industriya at mga pagpapaunlad, at
matuwid na tinatangkilik ang mga natamo nang magkasanib na
pagsusumikap.
Misyon
148
5.
Liham-Pangnegosyo
Liham Kahilingan
(Letter of Request)
Republika ng Pilipinas
Kagawaran ng Pagsasaka
Kawanihan ng Pangisdaan at Yamang Tubig
860 Quezon Avenue, Lungsod Quezon, Metro Manila 1103
Tel.No. 372-50-57 • 372-5042
FaxNo. 372-50-48 • 372-50-61
4 Mayo 2004
Mahal na Kalihim:
149
alimango (mudcrab). Magsasagawa rin ng mga Lektyur/Seminar/Fisheries
Clinique sa aquaculture, pagdaragdag ng halaga pagkaani, at mga teknik sa
pangingisda.
Kaugnay nito, hinihiling naming magamit ang isang bahagi ng lugar sa Ninoy
Aquino Parks and Wildlife, gayon din ang Gazebo Reception Hall para sa
mga binanggit sa itaas na gawain sa North Avenue, Lungsod Quezon sa 19
Mayo 19, 2004, 5:30 nu–6:00 nh.
Malaki pong karangalan sa aming pagdiriwang ang inyong pagdalo bilang isa
sa aming mga panauhing pandangal.
Matapat na sumasainyo
(Lgd)
MALCOLM I. SARMIENTO JR.
Direktor
150
Liham Pag-uulat
(Progress Report)
Republika ng Pilipinas
Kagawaran ng Kalusugan
TANGGAPAN NG KALIHIM
26 Pebrero 2005
Matapat na sumasainyo,
(Lgd.)
MANUEL M. DAYRIT, MD, MSc.
Kalihim ng Kalusugan
151
Kalakip
(Enclosure)
MGA LARANGAN NG
PAGBABAGO SA SEKTOR MGA NAGAWA
NGKALUSUGAN
152
IV. MGA REGULASYON Ipinagbili ang mga 60% ng kabuuang
dami ng unangkargamento ng Parallel
Import Drugs na nagkakahalaga ngPhp
1.5 M at may halaga sa pamilihan ng P5
M sa pitong (7)ospital ng DOH: Jose
Reyes Memorial Medical
Center,Philippine Children’s Medical
Center, Rizal Medical Center,Western
Visayas Medical Center, Davao Regional
Hospital at Davao Medical Center.
Ikalawang pag-aangkat na nagkakahalaga
ng Php 20 M (Php80 M halaga sa
pamilihan) mula sa India na ipamamahagi
sailang ospital ng DOH sa buong bansa
153
Liham Pagkambas
(Canvass Letter)
Republika ng Pilipinas
Tanggapan ng Pangulo
KOMISYON SA WIKANG FILIPINO
16 Nobyembre 2006
Ginoo/Binibini:
Lubos na sumasainyo,
(Lgd.)
ENGRACIA F. FLORES
Kawaksing Pampangasiwaan II
154
Para lang sa Pagsipi o Pagbanggit
Dami Yunit Deskripsiyon ng mga Bagay Presyo ng Yunit Kabuuan
2 piraso plake
Espesipikasyon
8x11x10 mm clear glass
with base blue
para sa:
1. Collantes Foundation
2. Jose Corazon De Jesus Family
Pagtatagpo ng mga Makata
Sta. Maria, Bulacan
Nobyembre 22, 2006
Pangalan at Lagda
_____________________________
_____________________________
155
KABANATA 3
Flyers / Leaflets,
Promo Materials
156
Introduksiyon
Karaniwan ding nagtataglay ng mga larawan ang mga ito upang higit
na makita ang biswal na katangian ng isang produkto, makulay rin ang mga
ito na posibleng makatulong na makahikayat sa mga potensyal na gagamit o
susubok sa isang bagay na iniaalok o ipinaabot sa mas nakararami. Posible
ring makita ang ilang mga detalyeng may kinalaman sa pagkontak sa mga
taong nasa likod ng pagbuo ng mga nasabing materyales gayundin ang
kanilang logo. May mga pagkakataon ding pumapasok ang paglalaro sa mga
salita at iba pang pakulo sa paglikha ng mga flyers at promo materials upang
higit na tumatak sa mga mamimili ang pangalan o kaya’y iba pang
impormasyon hinggil sa isang produkto o serbiyo. Makikita ito halimbawa sa
kanilang mga tag line.
157
6.
Flyers/Leaflets:
Tungkol sa mga Modern Methods ng Family Planning
158
159
6.
Flyers: / Leaflets:
Kalusugan ng Bata
160
161
6.
Flyers / Leaflets:
Tamang Kaalaman sa Pag-aalaga ng Hayop
162
163
6.
Flyers / Leaflets:
Pag-aalaga ng Baboy sa Natural na Pamamaraan
164
Pundasyon sa Natural na Pag-aalaga
Tatlong K ng Organic Farming:
1. Kalusugan
2. Kalikasan
3. Kabuhayan
Tirahan ng Baboy
165
3. Merong lalagyan ng tubig o painuman at malapit sa pinagkukunan
ng tubig.
Beddings ng Baboy
5 Concoctions
Imo-Indigenous Microorganisms
(Good Bacteria)
166
FPJ-Fermented Plant Juice (Iron, Minerals, Potassium)
2. Ilagay ang molasses. Kung 1 kilo ang prutas, 1 kilo din ang
molasses na ilalagay.
167
OHN-Oriental Herb Nutrient (Antibiotic)
Starter Alugbati
40 kgs na d1 (Kono) Uray o kolitis
300 ml FPJ Talinum
400 ml OHN Flamengia
1000 ml FAA Trichantera
7 kilo na gukay Renzoni
Talbos ng kamote Talbos ng
Talbos ng kangkong balinghoy
Grower
40 kgs d1 (Kono)
300 ml FPJ
300 ml FPJ
600 ml OHN
800 ml FAA
10 kilos Gulay
Gulay na mayaman vitade
168
6.
Flyers/Leaflets:
Paano Mag-a-apply para sa Supply/Paglilipat o Transfer
at Terminasyon ng Account
169
170
7.
Promo Materials
171
7.
172
KABANATA 4.
Deskripsiyon ng
Produkto at
Dokumentasyon sa
Paggawa ng isang
Bagay o Produkto
173
Introduksiyon
174
8.
Deskripsyon ng Produkto:
Isang Espesyal na Durian
Noong Disyembre 7, 2015, nakarating kami sa puno ng isang
pambihirang durian sa 36 ektaryang farm ng pamilyang Dimaporo sa
Matunga, Lano del Norte. May ilang hindi pangkaraniwang katangian ang
punong ito.
175
kukulangin sa 8 sakong organikong pataba sa nalalaliman ng mga sanga.
Dagdagan pa namin ng kemikal na pataba na may micronutrients.
Sisiguraduhin din naming lalagyan ng drainage canal upang hindi
mababad sa tubig ang puno. At sa panahon ng tagtuyot, dapat madiligan ng
sapat na tubig.
Ang nagdala ng DDS – Ayon kay Raul Maghilom ang yumaong grand
old man ng Dimaporo, ang nag-uwi ng buto na itinanim sa Matungao mahigpit
kumulang 30 taon na ang nakalilipas. Ang DDS ang isa sa mga mahalagang
legacy ng yumaong politiko. Lalo na kung ito ay maparami mapalaganap sa
iba’t ibang dako ng bansa.
176
8.
Mga Uri ng Binhi para
sa Organikong Paggugulayan
Talong
Arayat
OP, piling binhi
maaani sa ika-58 na araw pagkatanim
105 gramo ang timbang
bilog, berde na may guhit na puti
siksik at malasa ang laman
mainam na panlahok sa iba't-ibang lutuin
Mini EP
OP, piling binhi
maaani sa ika-65 na araw pagkatanim
33.5 gramo ang timbang
makintab na haluang berde at puti
maaaring ipalamuti sa mga lutuin
00-182
F1 hybrid
maaani sa ika-65 araw pagkatanim
110 gramo ang timbang
mapusyaw na berde na may guhit na puti
siksik ang laman ngunit manipis ang balat
177
Kamatis
00-373
F1 hybrid
maaani sa ika-58 araw pagkatanim
175 gramo ang timbang
makintab na matingkad na lila
siksik, kaunti ang buto
Elma-2
F1 hybrid
maaani sa ika-64 araw pagkatanim
may timbang na 53.4 gramo
bilo-haba at may bahagyang matulis na dulo
siksik, makatas at matamis
makapal ang balat
Elma-3
F1 hybrid
maaani sa ika-64 na araw pagkatanim
may timbang na 70.2 gramo
kuwadradong pabilog
matingkad na kahel ang kulay pag hinog
siksik at matamis ang laman
Small Fry
F1 hybrid
maaani sa ika-63 araw pagkatanim
may timbang na 17.2 gramo
bilog, 8-10 bunga sa isang kumpol
makatas at matamis
178
Super Suncherry
F1 hybrid
maaani sa ika-63 araw pagkatanim
may timbang na 10.0 gramo
bilog, 6-8 bunga sa isang kumpol
makatas at matamis
Grandeur
F1 hybrid
maaani sa ika-64 araw pagkatanim
may timbang na 137.8 gramo
bilog na medyo malapad
makapal at makatas
Sili
99-232-5
OP, piling binhi
maaani sa ika-43 araw pagkatanim
may timbang na 10 gramo
magulang na berde, mahabang payat
medyo kulubot at bahagya ang anghang
0-396
F1 hybrid
maaani sa ika-49 araw pagkatanim
may timbang na 7.7 gramo
magulang na berde, makintab at makinis
mahabang payat at makapal ang laman
napaka-anghang
179
99-232-4
OP, piling binhi
maaaring anihin sa ika-43 araw pagkatanim
may timbang na 11.75 gramo
magulang na berde, mahabang payat
manipis ang laman at bahagya ang anghang
00-375
F1 hybrid
maaani sa ika-49 araw pagkatanim
may timbang na 9.5 gramo
mabunga ngunit madaling mapitas
murang berde, medyo kulubot
mahabang payat, mabango
walang anghang, maaaring panghalili sa siling kampana
00-377
F1 hybrid
maaani sa ika-49 araw pagkatanim
may timbang na 9.75 gramo
murang berde, makinis
medyo mataba, manipis ang balat
bahagya ang anghang
180
8.
Makina sa Pag-ani
Mary Grace M. Nidoy
Panimulang Paghahanda
“Nang makaipon ako ay bumili ako ng mga lupa. Nung makita kong
sapat na ito ay nagpasya na akong bumalik sa pagsasaka,” ani Mang Romeo.
Unang Pagsubok
181
Paggamit ng Makabagong Teknolohiya
“Noong una ay itinanim ko lang sana ang mga iyon para gawing poste.
Pero noong tumubo na ang mga iyon at namunga, natuklasan kong
magandang pagkakitaan din pala ang atsuete,” hirit ni Mang Romeo.
Preparasyon sa Pag-Ani
182
Paliwanag pa niya: “Dapat lahat ng makinaryang gagamitin ay
nakakundisyon. Inaayos ko na rin pati ang pag-iimbakan ng palay upang hindi
ito dagain. Pagkatapos, ‘yong mga katulong ko sa bukid ay sinasabihan ko na
huwag nang tumanggap ng ibang trababo sa araw na kami ay aani.”
183
Ngunit may mga pagkakataon din namang nangangailangan si Mang
Henry ng manggagapas. Aniya, “Binibigyan ko sila ng gagapasin kapag maliit
lang ang tanimang gagapasin at malambot ang lupa na hindi kakayanin ng
combine harvester.”
Gamit ang makinang ito, 8-10 tao ang kinakailangan sa isang ektarya
sa 1 araw.
184
Dalawang tao ang maaaring halinhinang magpaandar ng stripper,
habang 2 pa ang kailangan bilang tagapagpalit at tagadala ng mga kahong
ipunan. Ang mga natitirang tauhan ay siya namang bahala sa pamamahala
ng paglilinis ng maliit na panggiik at paglalagay ng mga butil sa sako.
Combine Harvester
Panggiik o Thresher
185
9.
Dokumentasyon sa Paggawa
ng Isang Bagay/Produkto:
Pagtatanim ng Organikong Talong
Kahalagahan
Pinakamahalagang gulay ng Pilipinas
17,797 hektaryang taniman (1999)
P 1.8 B kabuuang halaga
Gamit
Gulay at ulam: prito, torta, ginataan, binuro, inihaw, nilaga, pansahog
Gamot: diabetes, hika, cholera at bronchitis, pampagana, pampababa
ng cholesterol
186
Berde-Concepcion, Araya
Lilang guhitan-Mistisa (A 300)
Pagpunla
200-300 gramong buto para sa isang hektarya
Kamang punlaan
Maghanda ng kamang may isang metro ang lapad
Iwasan ang lugar ng binabaha at sobrang malalim
Haluan ng binulok na dumi ng hayop o compost at inuling na ipa(INI)
Tambakan ng ipa at silaban upang maiwasan ang pagkatuba
(damping-off)
Diligan ng punlaan at linyahan ng pahalang na may pagitang 10-15 cm
Ibudbud ng madalang ang buto at tabunan ng manipis na compost
Kiliban ng ipa o dayami at muling diligan
Bubungan ng plastic o net kung tag-ulan
Diligan ng tea manure kung kulang sa sigla ang seedlings
Maglipat mula sa makapal na sibol sa madalang ang sibol
Maaari ding gumamit ng lukong at nursery tray para mas maganda ang
punla
187
Mas mainam na mag plastic mulch kung kainitan upang mahapit ito ng
husto
Butasan ang plastik ng ½ ang pagitan, 2 linya sa kama
Gumamit ng pinainit na lata sa pagbubutas
Paglilipat ng Tanim
Makapaglilipat tanim 4 na lingo pagkapunla
Ang linya o iras ay may pagitang 1-1.2 metro
Diligan bago at makatapos magtanim
Kiliban ng dayami o damo
Pag-aalaga
Patubigan tuwing ika- 7-10 araw o kung kinakailangan
Damuhan ang puno ngunit magtiran ng damo sa pagitan ng daanan
Diligan ng tea manure minsan isang lingo kung kulang sa lusog ang
halaman
Patabaan ng manure at abo minsan isang buwan
Putulin ang mga sanga at dahon sa ibaba ng unang bunga
Pag-aani
Anihin ang bunga hanggang bata pa upang makaiwas sa mambubutas
Ihiwalay ang may sira sa wala
Hugasan sa malinis na tubig at patuyuin sa lilim
Iwasang mabilad sa arawan
Mas mainam na lalagyan ang plastic crate na may saping dahon ng
saging o dyaryo
Mas magtatagal kung nakalagay sa malamig na lugar
188
9.
Pag-Install ng SIM Card at Baterya
Pagsisimula
189
Paalala: Laging isara ang power at idiskunekta ang charger o anumang
ibang kagamitan bago tanggalin ang mga takip. Iwasang sumagi sa mga
elektronikong sangkap habang nagpapalit ng mga takip. Laging itago at
gamitin ang telepono na nakakabit ang mga takip.
190
9.
Ang Paggawa ng Parol
Mga Kailangan
10 strips ng balsa wood
(or bamboo or matte board),
¼-inch wide at
10 inches ng haba
5 strips ng balsa wood,
1/4-inches wide at
3 ½-inches ang haba
Tissue paper
Glue
String
Unang Hakbang
Gumawa ng star gamit ang 5
pirasong balsa wood o bamboo
strips na 10 inches ang haba.
(gayahin ang nasa larawan)
191
Pangalawang Hakbang
Pangatlong Hakbang
Pang-apat na Hakbang
192
Panlimang Hakbang:
Pang-anim na Hakbang
Pampitong Hakbang
193
KABANATA 5.
Feasibility Study at
Naratibong Ulat
194
Introduksiyon
195
10.
Feasibility Study:
Pagtatasa sa Pisibilidad ng
Publiko-Pribadong Pagtutulungan
(Public-Private Partnership)
sa Lagay ng Kalusugan sa Pilipinas
(Assessing the Feasibility of
Public-Private Partnerships in
Health in the Philippines)
Eduardo Banzon
(Principal Investigator)
Abstrak
196
Upang mapabuti ang posibilidad ng mga PPP sa sektor
pangkalusugan, nirerekomendang gamitin ng gobyerno ang Public Private
Investment Partnerships (PPIPs) bilang depinisyon ng health PPPs, palakasin
ang diskusyon sa pampublikong polisya sa PPP at ang ugnay nito sa sosyo-
ekonomikang pag-unlad, at luminang ng isang komprehensibong programang
pangkomunikasyon para sa mga PPP. Kinakailangan nitong itama ang mga
pagkukulang ng mga nagdaang PPP; at tiyakin ang ganap na linaw,
kaayusan, at katapatan sa buong proseso ng PPP. May pangangailangang
amyendahan ng legal na balangkas upang matiyak ang kaisahan ng mga
health PPP. Dapat itong magsagawa ng sama-samang inisyatiba sa mga
gawaing pangkakayahan ng mga pangkat (capacity building initiatives);
magpaunlad magpatupad para sa mga PPP ng mga proseso sa
pagdedesisyong nakabatay sa katibayan.Kailangan nitongpalakasin ang
implementasyon ng pagmomonitor at ebalwasyon; at gamitin ang sistema ng
pagtukoy sa kalusugan (health system indicators) sa pagtatasa ng mga PPP.
Sa huli, dapat nitong tiyakin ang unibersal na kasapian ng PhilHealth upang
mahimok sumali ang pribadong sektor.
197
Sa Pilipinas, maaaring di maging madali ang makatanggap ng mga
serbisyo sa ospital lalo na ang mga nasa kanayunan at mahihirap na bahagi
ng bansa dahil sa konsentrasyon ng kapuwa publiko at pribadong ospital sa
mga higit na maunlad na lugar.Dala na rin ito ng kakulangan sa pagpaplano
kung paano pauunlarin ang serbisyo ng mga ospital sa bansa. At habang
nababawasan ang hirap pinansyal ng maraming pasyente ng ospital sa
pagpapamiyembro ng maraming Filipino sa Philippine Health Insurance
Corporation (PhilHealth); ang mga impormal na pagbabayad sa mga doktor,
nagkakaiba-ibang bayad sa pagbibigay ng diagnostiko at gamutan, at ang di-
pagtupad sa “no balance billing” o polisiyang NBB ay patuloy pa ring
nakagigipit sa mga pasyente. Hinihingi ng polisiyang NBB na huwag maningil
ang mga ospital at doktor sa mga miyembro ng PhilHealth nang higit pa sa
binabayaran ng mga miyembrong ito o sa maibabalik ng PhilHealth sa
kanilang nagastos nang sa ganoon ay maiwasan ang personal na
paggugolsa panig ng miyembro ng PhilHealth.
198
Binibigyang pangangatwiran ng gobyerno ang Public-Private
Partnership bilang modelo sa paglalatag ng mga patakaran gamit ang idea ng
social contract upang makapagpaabot ng kalingang pangkalusugan at ang
konstitusyunal na papel ng pribadong sector bilang katuwang ng estado.
Sinisikap ng Department of Health (DOH) na palawigin ang pangkalahatang
kalingang pangkalusugan sa pamamagitan ng PhilHealth at ng mga PPP,
itong huli bilang inaasahangkatuwang sa pagtulong upang mapahusay at
gawing abot-kaya ang mga serbisyo sa mga pampublikong ospital. Sa
kasamaang palad, hindi batid ng mga kasapi ng lipunang sibil ang ganitong
mga benipisyo, na nagreresulta sa malawakang oposisyon sa panig ng mga
unyon ng mga manggagawa, pangkat ng mga pasyente at health
professionals.
199
DOH na maging legal at katanggap-tanggap sa lipunan angPPP sa sektor ng
pangkalusugan.
Upang mapabuti ang posibilidad ng mga PPP sa sektor
pangkalusugan, nirerekomendang gamitin ng gobyerno ang Public Private
Investment Partnerships (PPIPs) bilang depinisyon ng health PPPs, palakasin
ang diskusyon sa pampublikong polisiya sa PPP at ang ugnay nito sa sosyo-
ekonomikong pag-unlad, at luminang ng isang komprehensibong programang
pangkomunikasyon para sa mga PPP. Kinakailangan nitong itama ang mga
pagkukulang ng mga nagdaang PPP; at tiyakin ang ganap na linaw,
kaayusan, at katapatan sa buong proseso ng PPP. May pangangailangang
amyendahan ang legal na balangkas upang matiyak ang kaisahan ng mga
health PPP. Dapat itong magsagawa ng sama-samang inisyatiba sa mga
gawaing pangkakayahan ng mga pangkat (capacity building
initiatives);magpaunlad at magpatupad para sa mga PPP ng mga proseso sa
pagdedesisyong nakabatay sa katibayan. Kailangan nitong palakasin ang
implementasyon ng pagmomonitor at ebalwasyon; at gamitin ang sistema ng
pagtukoy sa kalusugan (health system indicators) sa pagtatasa ng mga PPP.
Sa huli, dapat nitong tiyakin ang unibersal na kasapian ng PhilHealth upang
mahimok sumali ang pribadong sektor.
200
10.
Isang Ganap na Ulat Pag-aaral sa
Feasibility Panukalang Upper Sepaka
Micro-Hydropower Project
Upper Sepaka, Surallah, South Cotabato
Inihanda ng
YAMOG Renewable Energy Development Group, Inc.
sa pakikipagtulungan ng
201
NILALAMAN
202
Buod ng Espisipikasyon ng Proyekto
203
Gravel trap 2.7 m x 1.9 m sa 12 metro haba RCC
construction gravel trap kasama ang
spillway at anim na tubo para sa flushing
Headrace canal 1.9m x 1.9m sa 123 metro habang rubble
masonry canal sa 552 metro ng earth
canal
Forebay 3.1 m x 4m sa 16.7 metro haba at CHB
kasama ang bakal na estrukturang
pangsuporta at fine finished walling
kasama ang spillway, flushing pipe at fine
trash-rack
Angkop na flange at dakong ilalim upang
makonekta sa inlet valve ng kagamitan sa
loob ng powerhouse
Allowance para sa surge head ng 20% ng
buong static head
Turbine 1-unit ng propeller turbine na may manual
flow controller
Maaaring tumagal sa di-makontrol na bilis
ng di bababa sa isang oras
Turbine rate na gagana sa 4.54m gross
head at 2000 l/sna daloy at paglikha ng 40
kW shaft output
Instalasyon ng precision pressure gauge
sa adapter pipe o turbine manifold
Powerhouse ~4M X 5m floor area, RCC construction na
may Corrugated sheet roofing
Metal roofing at lahat ng lantad na
bahaging metal ng kagamitan na ibabaon
kasama ng generator neutral para sa mas
mahusay na proteksyon mula sa kidlat
Speed transmission V-belt speed transmission system
204
Generator 1 OPSYON- AVR type Self excited self
regulated synchronous generator; 3 phase
wire 4 wire. Class H insulated, natantiyang
kayang magbigay ng 50 KVA nang tuloy-
tuloy sa 0.8 power factor sa class F na
temperature rise, 230/460 V, 60 Hz, 4 pole
2 OPSYON- Self-excited self regulated
synchronous generator (Made in China,
ICHI Brand) class B insulated
Pangangasiwa Natantiyang kayang tuloy-tuloy na
magtapon ng kabuuang 40kw minimum, 3
phased load (binary) type Electronic Load
Controller (ELC). Dapat maging frequency
sensing type ang ELC sa lahat ng tatlong
phases anuman ang unbalanced feeder
load/
Ballast load na binubuo ng immersion
heaters sa hiwalay na mild steel tank o
katumbas na air heaters
Rekomendadong hiwalay na regulator
control boards para sabawat phase lalo na
kung di kayang tagalan ng turbine at
generator ang di makontrol na bilis
Tailrace 1 m lapad x 1.1 m taas~ 35m haba open
CHB may suporta ng 10mm RSB may
gabion (1m x 1m) sa dulong ibaba
Transmission length 1,7000 metro
7,620V
Distribution length 1,800 metro
Kabuuang Pamilyang 300 pamilya
Makikinabang
Mga Kapakinabangan sa Pailaw sa mga bahay, TV, community
Komunidad at video (sa paaralan), battery charging,
Industriya refrigeration at panaderya
205
Main inlet valve 24” Ø ID manually operated butterfly valve
na may gear mechanism
O
24” Ø ID manually operated gate valve na
may pressure equalizing by-pass
Valve na tinatantiyang may 1.5 x maximum
water pressure kasama ang surge
Mga pipe adapter Flexible coupling na may mga adapter pipe
para maikonekta sa valve pasalunga sa
agos at turbine manifold sunod sa agos.
Pressure gauge Precision pressure gauge na ikinabit sa
adapter pipe o turbine manifold
Regulator Voltage o frequency sensing (kung
angkop) Electronic Load Controller (ELC)
na may tubig na resistive immersion (at/o
hangin) heaters bilang dumploads. Dapat
na magkabagay ang regulator sa
generator
Rekomendadong hiwalay na regulator
control boards para sa bawat phase lalo na
kung di kaya ng turbin at generator ang di
makontrol na bilis
Control panel Free standing metal cubicle na may
kinakailangang indicators, instrumentation
kasama ang isang di-oras na metro at
proteksyon laban sa overload at short
circuit.
Recommended controls Over current-trip breaker
Short circuit-trip breaker
Over voltage (5%)- de excite
Starting up- manual
Shutdown- manual
Plant loading Kinakargahan ang generator sa dalawa sa
talo lamang nitong phases; inaasahang
resultant load power factor ay 0.54 lagging
206
High tension Haba na linya at tipo ng bawat sector
Transmission Line Powerhouse sa Brgy. Proper—1,700
metro, 3 phase 4 wires na 14 mm2 ACSR
7,620 kV overhead line
I.T Distribution Line Haba ng linya at tipo ng bawat sector
Brgy. Distribution- 1 phase 2 wires na
14mm2, ACSR at 14mm2 AAC240 V
overhead line
Line protection HT lines: posteng nakapatong sa HT
lightning arresters para sa phase lines sa
simula at dulo ng bawat HT line section na
may putol na fuse link.
LT lines: posteng nakapatong sa LT
lightning arrester para sa phase lines sa
simula at dulo ng bawat LT line section.
Poste HT lines: 8 m haba treated na kahoy na
poste minimum 8” diameter sa ibabaw at
minimum 10” diameter sa ibaba.
LT lines: 7 m haba. Locally treated na
kahoy na poste minimum 6” diameter sa
itaas at minimum 8” diameter sa ibaba.
Insulators HT lines: Pole Top Pin at Pin type, single
upset bolt at spool insulator tantiyado para
sa 7,620 V
LT lines: Shackle/spool type insulator na
may D-iron
Kabuuang Bilang ng 300 pamilya
Pamilyang Makikinabang
Mga kapakinabangan sa Pag-iilaw sa gabi kasama ang mga
komunidad sumusunod:
-isang paaralang pang-elementarya @320
watts
-dalawang mosque @ 150watts
- apatnapung bilang ng 18watts high power
factor CFL street lamps
207
Komersyal at Industriyal na Off-peakhour na pakinabang kasama ang
Pakinabang mga sumusunod:
- 1 x 250watts para sa TV at video para sa
paaralan
- 20 x 200 watts para sa refrigerator
- 34 x 100watts para sa TV at video cd sa
mga bahay
- 1 x 1,500watts para sa battery charging
para sa pagpapailaw
sa mga bahay sa labas ng micro-grid
- 2 x 2000 watts para sa panaderya
- 1x 2000 watts para sa pandayan
- 1 x 8000 para sa kiskisan ng palay
- 1 x 2000 para sa gilingan
Pangkomunidad at industrial Video na gamit ng komunidad at paaralan,
na Pakinabang battery charging, panaderya,
pampublikong pagpapailaw, at pandayan
Kabuuang Kailangang P 4,860,111.32
Pondo paraKonstruksyon
Plant factor 61 %
Panukalang Taripa Ayon sa kakayahan ng mga taong
magbayad batay sa mga datos na
nakolekta sa panahon ng pakikipanayam
sa mga pamilya na P 80.00 minimum at
P100.00 maximum
208
11.
Naratibong Ulat:
Ulat Tungkol sa Pangkalahatang Orientation-
Workshop sa Programang Abot-Alam
Abril 11, 2014
DepEd Rooftop, Amas, Lungsodng Kidapawan
209
Ang mga paksa at nag-ulat sa aktibidad na ito ay ang
mga sumusunod:
MGA PAKSA MGA NAG-ULAT
1. Legal na Basehan ng Programang Abot- Dr. Julie B. Lumogdang
Alam
2. Mga Tungkulin at Responsiblidad ng -do-
Departamento ng Edukasyon sa
Implementasyon ng Programa
3. Alternatibong Paraan ng Dr. Elpidio Daquipil
Pagpapalaganap o Alternative Delivery
Mode (ADM)
4. Pagpapadala ng mga Labis na Guro na Mrs. Fely Jayag
mamahala sa Programang Abot-Alam
210
Ang bukas na talakayan ay sinundan ng workshop ng
iba’t ibang lahok na grinupo ayon sa munisipalidad. Inatasan
silang gawin ang mga sumusunod:
Kasunduan:
211
Ang mga sumusunod na munisipalidad ay sumang-ayon na
sa distrito ang kanilang paglunsad dahil sa layo.
Carmen
Banisilan
Libungan
Matalam
Midsayap
Mlang
Pigcawayan
212
mga lunsad-programa. Dagdag pa rito, bawat distrito ay
kinakailangang magsumite sa Division Office c/o Dr. Julie B.
Lumogdang ng naratibong ulat (nakalathala at naka-CD) ng
Paglunsad ng Programang Abot-Alam Launching Program nang may
litrato sa Mayo 2, 2014.
213
Inisyal na Pag-uulat ng Datos
214
11.
Naratibong Ulat ng TESDA Sorsogon
215
nagkaroon ng 39 na graduate, 10 sa kanila ay naging guro sa programa. May
226 iskolar ng Private Education Student Financial Assistance (PESFA), 27
iskolar Technical Education and Skills Development Project-Asian
Development Bank (TESDP-ADB) ang pananatili at ibinigay sa mga mahirap
pero karapat-dapat na estudyante, samantalang 12 Community Training and
Employment Coordinators (CTECs) na may kahusayan sa administrasyon ng
paggabay sa paghahanap ng trabaho na gumagamit ng computer ang
nagbigay-serbisyo sa higit 7,600 kliyente. Panghuli, gumamit sa TTI (TESDA
Technology Institutions, o Institusyon sa Teknolohiya ng TESDA) ang QMS
(Quality Management System, o Sistema sa Pamamahala ng Kalidad),
sinunod ang 5S ng Opisinang Probinsyal at ang mga investment para sa
TVET ng iba’t ibang partner ay umabot sa 2.4 milyong piso.
216
11.
Naratibong Ulat Hinggil sa Pagdiriwang
ng Araw ng mga Guro 2013
ng DEPSTEA
Naganap ang okasyong ito sa New San Elementary School kung saan
binate ng ngiti ni Pricipal Renato Dimalanta ang lahat. Nagbahagi pa siya ng
Pagmumuni-muni sa kahulugan ng “teacher”. Ang “T” ay krus, na dala-dala
ng mga guro. Ang “A” ay ache o sakit, na bahay ng buhay-guro, pero sa dulo
may “cher”, “cheer” na kulang ng isang “e”, na siyang bumubuo sa buhay ng
217
bisang guro. Nag-roll call si Gng. Beverly Tongol, guro sa elementary. Isa
pang tagapamahala sa DepEd ang dumating sa okasyon, si Ginoong Ronnie
Mendoza na Superbisor ng Distrito sa Silangan, at halata ang pagmamahal
niya sa mga guro. Makaguro si G. Ronnie Mendoza. Lagi siyang
nagpapatawa sa mga guro. Nagsalita naman si Ginoong Arturo Santa Ana
Dinalupihan Elementary School Eat Bulaga Dancers ang kanilang talento.
Tunay ngang simple lang ang mga guro, Masaya tayo kahit sa maliit
na bagay. Ipigmalaki natin ang pagiging guro! Darating ang bukang-liwayway
dahil sa atin!
218
KABANATA 6.
Paunawa / Babala /
Anunsyo
at Menu ng Pagkain
219
Introduksiyon
220
Samantala, nakalahad sa isang resipi ang paraan kung paano niluluto
ang iba’t ibang pagkain. Kadalasang nasa itaas na bahagi ang pangalan ng
lutuin at kalimitan ding may larawan itong kalakip upang higit na maging
katakam-takam para sa mga makakakita. Iniisa-isa rin ang mga sangkap na
kinakailangan kung saan nakalagay din ang hinihinging sukat o dami para sa
bawat isa. Detalyado ang pagkakasulat ng mga ito sapagkat dito nakasalalay
ang kalalabasan ng lulutuin.Kasunod nito, iniisa-isa rin ang bawat hakbang na
kailangang sundin sa pagluluto. Tiyak at malinaw ang pagkakalahadsa bawat
proseso upang masigurado ang tamang timpla, itsura at lasa ng lutuin.
Sadyang mahalaga ang tiyak na paglalahad ng mga sangkap at proseso ng
pagluluto sapagkat ito ang susundin ng mga mambabasang ibig sumubok sa
pagluluto ng ng mga ito. Mainam na sundin ang bawat impormasyong
nakasaad sa menu upang matamo ang akmang kalalabasan ng anumang
nais lutuin.
221
12.
Babala ng PHILVOCS ukol
sa Bulkang Mayon
Antas 0:
Walang panganib Tahimik Walang nakikinitang
pagsabog sa hinaharap.
Antas 2: Katamtamang
pagkaligalig ng bulkan
Nakababahala Mahina hanggang May pagkabahala dulot ng
katamtamang lakas ng posibleng pagkakaroon ng
pagyanig ng lupa. magma; maaaring umabot
sa tuluyang pagsabog ng
bulkan.
Antas 3: Mataas na pagkaligalig
ng bulkan
Kritikal Maaaring dumalas ang Malapit na sa bunganga ng
paglindol dahil sa bulkan ang magma.Kung
bulkan. patuloy ang pagkaligalig
ng bulkan, posible ang
pagsabog nito sa loob ng
ilang linggo.
222
Antas ng babala Katangian ng bulkan Interpretasyon
223
12.
Babala para sa iyong Kaligtasan
Basahin itong mga simpleng patnubay. Ang paglabag sa mga ito ay
maaaring mapanganib o labag sa batas. Basahin ang kumpletong patnubay
sa gumagamit para sa higit na impormasyon.
Paggambala
224
Patayin Habang Nakasakay sa Sasakyang Pang-
Himpapawid
Kuwalipikadong Serbisyo
225
Mga Pagpapahusay at Baterya
Panlaban - Sa Tubig
226
12.
Anunsyo:
Mamasapano, Media, at Wika
ng Digmaan
227
Ang UP Sentro ng Wikang Filipino-Diliman (UP SWF-Diliman) sa
pakikipagtulungan ng Congress of Teachers and Educators for Nationalism &
Democracy-UP (CONTEND-UP) at UP Kolehiyo ng Komunikasyong
Pangmadla ay magdaraos ng forum na may temang Mamasapano, Media, at
Wika ng Digmaan. Gaganapin po ito sa Marso 5, 2015 (Huwebes), 1:00 nh -
5:00 nh sa Awditoryum ng UP Kolehiyo ng Komunikasyong Pangmadla,
Unibersidad ng Pilipinas, Diliman, Lungsod Quezon.
228
organisa at mamuno sa kilusan ng militante at mga progresibong edukador
para sa layon na magkaroon ng pagkakapantay-pantay at pagbabago sa
lipunan.
229
12.
Anunsyo:
Talasalitaan – Isang Paglulunsad at Panayam
230
Itinataguyod ng Sentro ng Wikang Filipino – UP Diliman (SWF-UPD)
sa pakikipagtulungan sa Opisina ng Tsanselor at UP Kolehiyo ng Arte at
Literatura (UP KAL) ang TALASALITAAN: Isang Paglulunsad at Panayam,”
na gaganapin sa 26 Pebrero 2015, Huwebes, mula ika-1 ng hapon hanggang
ika-5 ng hapon, sa Pulungang Recto Bulwagang Rizal, Faculty Center, UP
Diliman, Lungsod Quezon. Ang proyektong ito ay isang pakikilahok ng SWF
sa pagdiriwang ng Buwan ng UP Diliman, gayundin ang patuloy na tradisyon
ng pagpapalakas sa Filipino sa akademya sa pamamagitan ng pagkakaroon
ng mga talakayang pangwika at pagpapakilala sa mga bagong saliksik at
publikasyong produkto ng SWF. Sa Panayam, itatampok ang mga saliksik na
nalathala bilang bahagi ng Daluyan Journal—“Ang Kasalukuyang
Pagkakilanlan sa Iraya Mangyan” ni Dr. Aleli Bawagan at “Noon pa man,
nand’yan na; ano’t inietsapwera ang Maraming Wika sa Pilipinas” ni Dr. Reuel
M. Aguila. Sa Lunsad-Aklat, ipakikilala sa madla ang mga aklat na Sining at
Lipunan nina Dr. Patrick Flores at Dr. Cecilia De La Paz, Katutubo vs
Banyaga ni Dr. Pamela C. Constantino, Saliksik UP ni Dr. Rosario Torres –
Yu, at mga bagong isyu ng Daluyan Journal. Ito ay bukas sa publiko.
231
12.
Buwan ng Wika 2014
232
Buwan ng Wika 2014:
“Sentro@Beynte-singko:
Laban Filipino, Sulong Wikang Pambansa,”
233
Pilipinas (UP). Isa siya sa mga nakipaglaban upang magkaroon ng
Patakarang Pangwika ang UP noong 1989 na naging daan sa pagkakatatag
ng SWF na pinagsilbihan rin niya bilang pinakaunang direktor na nagdiriwang
ngayon ng ika-25 anibersaryo. Higit sa lahat, kinikilala rin ang patuloy niyang
paglilingkod sa wika bilang guro at administrador nang maluklok siya bilang
tagapangulo ng Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas sa UP
hanggang sa magretiro. Pagkaraan ng parangal kay Dr. Maceda, iaanunsiyo
rin ang mga nagwagi para sa mga parangal para sa “Pinakamahusay na
Artikulo sa Daluyan Journal,” “Pinakamahusay na Teksbuk,” at “Natatanging
Kolehiyo sa UP Diliman.”
234
13.
Menu ng Pagkain:
Magluto Tayo
Pitak ni Mareng Lena
Java Rice
Mga sangkap:
5-6 puswelong sinaing
½ kutsarang annatto powder
¼ kutsaritang turmeric powder
3 kutsarang margarine
1 kutsaritang garlic powder
1 kutsaritang onion powder
½ kutsaritang asin(o ayon sa panlasa)
(*Ang annatto, turmeric, garlic at onion powder ay mabibili sa groserya)
Paraan ng pagluluto:
235
Tinapa Fried Rice
Mga sangkap:
4 na puswelong kaning lamig
4 na tinapa (galunggong o silinyasi, hinimay)
5 butil na bawang
3 kutsarang mantika
Asin (ayon sa panlasa)
Paraan ng pagluluto:
Pansit Patsamba-Tsamba
Mga sangkap:
Miki (flat)
Pitso ng Manok
Celery
Hipon (panggisa)
Bawang, sibuyas
236
Paraan ng pagluluto:
Pata Soup
Mga sangkap:
Pata ng baboy, unahan; ipataga
White beans
Kintsay
Bawang, sibuyas
Paraan ng pagluluto:
237
13.
238
Bibliyograpiya
Aklat:
De Lara, M., Ijan, M., & Pantorilla, C. (2012). Salindaw: Varayti at Baryasyon ng
Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang Filipino.
Internet:
239
<http://dirp3.pids.gov.ph/webportal/CDN/PUBLICATIONS/pidsdps1449
.pdf>
Gabay sa Gumagamit ng Nokia 2310. (2006). Inakses noong Enero 31, 2016
mula sa
<http://nds1.nokia.com/files/support/apac/phones/guides/Nokia_2310_
APAC_UG_ph_tl.pdf>
240
Narrative Report on DEPSTEA Celebrates Teachers Day 2013. (2013).
Inakses noong Pebrero 1, 2016 mula sa
<http://www.hermosa.gov.ph/index.php/education/325-narrative-
report>
241
Saklolo para sa mga Dayuhan sa Oras ng Sakuna at Kalamidad: Manwal ng
mga Katanungan at Kasagutan. (2009). Inakses noong 31 Enero 2016
mula sa <http://www.tokyo-icc.jp/information/pdf/qa_ta.pdf>
P99 Food Trip Meals. (w.p.). Inakses noong Marso 27, 2016, mula
sa<https://www.zomato.com/manila/jeepney-pinoy-resto-tagaytay-city-
tagaytay-city/menu>.
242