Professional Documents
Culture Documents
Wi Kang Ka Tutu Bo Trivia
Wi Kang Ka Tutu Bo Trivia
Jee Y. Geronimo
Published: 9:00 AM August 13, 2015
Updated: 11:07 PM August 12, 2015
Bagama't payapang mga tao ang mga katutubo, sila ang naaagrabyado sa tuwing may
sagupaan sa pagitan ng mga armadong grupo, sabi ni Quintayo.
Dagdag niya, mga katutubo rin ang pumapasan ng mga masasamang epekto ng mga
sagupaan, at sa tuwing titindi ang mga ito, napipilitan ang mga katutubong lisanin ang
kanilang mga lupa.
"Ang paglisan na ito ay hindi lang paglisan sa mga kalupaan, kundi paglisan din ng mga
kultura at wika na walang tiyak na patutunguhan."
Bukod sa usaping kapayapaan, mahalaga ring bigyang sapat na proteksyon ang mga
lupang ninuno sapagkat ito ang humuhubog sa kultura at wika nila, sabi ni Quintayo.
Mula 1997 pa lang, may batas nang kumikilala sa pagmamay-ari ng mga katutubo ng
kanilang mga lupaing ninuno – ang Indigenous Peoples' Rights Act.
5 milyong hektarya
ang may mga certificate of ancestral domain titles na
5 milyong hektarya
ang wala pang titulo
Source: NCIP
Ayon sa tagapangulo ng NCIP, pagmamay-ari ng mga katutubo ang 1/3 ng mga lupain at
tubig sa Pilipinas. Ngunit inamin ng komisyon na hanggang ngayon, kalahati pa lang ng
mga lupain ang natituluhan "dahil sa lawak nito at limitasyon sa pondo."
"Ang lupa ang magtitiyak ng kabuhayan sa mga katutubo at pagmamay-ari nito ang
titiyak ng kanilang pananatili sa kanilang mga lupain…. Sa lupang ninuno nila
mapagyayaman ang kanilang mga kultura at mga wika, at mapaunlad at magamit ang
kanilang mga katutubong kaalaman, sistema at mga kasanayan, kinaugaliang batas, at
mga katutubong sistemang pampolitikal," ani Quintayo.
Ayon sa Ethnologue: Languages of the World, may 186 wika sa Pilipinas, ngunit 182 na
lang rito ang buhay.
Mga wika sa Pilipinas
186 total
182 living
41 institutional
72 developing
46 vigorous
13 in trouble
10 dying
Source: Ethnologue: Languages of the World
Upang maiwasan ang tuluyang pagkamatay ng mga wika, iginiit ni Quintayo ang
kahalagahan hindi lang ng paggamit ng wikang katutubo bilang paraan ng
komunikasyon, ngunit pati rin ng patuloy na pananaliksik at pagdodokumento ng mga
wikang ito.
Iminungkahi rin niyang ituro ang wikang katutubo bilang mother tongue sa mababang
paaralan, at gawin itong asignatura o elective sa kolehiyo. (READ: Mga guro, maging
malikhain sa pagtuturo ng Filipino)
"Ang wika ng mga katutubo ay pagkakilanlan o identity…. Ang mga wikang katutubo rin
ay yaman ng ating kultura at kaluluwa ng mga katutubong Pilipino at ng lahing
Pilipino…. Ang paglaho ng mga wikang katutubo ay pagkawala ng isang malaking bahagi
ng kultura." – Rappler.com
RECOMMENDED STORIES
Mother of Allan Gomez joins UPLB protest rally against release of son's murderer
Welcome to Rappler, a social news network where stories inspire community engagement and digitally
fuelled actions for social change. Rappler comes from the root words "rap" (to discuss) + "ripple" (to make
waves).
Read more