Darko Tanasković

PROTIVREČNI FENOMEN SAID

- rezime

Edvard Said (1935-2003), profesor američke književnosti, književni kritičar i polemičar, je

svojim delima ostavio veliki utisak na svetsku književnost. Rodjen je u Jerusalimu u arapskoj
hrišćanskoj porodici, a 1948. se seli u Egpat gde pohadja engleske škole. Kasnije, Said
upisuje anglistiku i istoriju na Prinstonu.
Na njegov razvoj na literarnom polju utiče Ričard Blekmur, zahvaljujući kome on postaje
cenjeni književni kritičar. Ali, na veliko iznenađenje, prodor u “istoriju ideja“ Said ne duguje
svojim kritikama, već svojoj studiji iz 1978. koja nosi naziv Orijentalizam. U ovoj studiji on
polazi od Fukoovog stava da svetom vladaju odredjeni načini govorenja o svetu. Delo je
izazvalo različite reakcije u rasponu od odobravanja do potpunog odbacivanja. Podržavali su
ga svi koji su bili protiv tog diskursa i svi koji su želeli da prestane ugnjetavanje Istoka od
strane Zapada. Tako je, na primer, bosanski arabist Haris Silajdžić napisao tri izuzetno
pohvalna prikaza Orijentalizma (dva na srpskohrvatskom, jedan na arapskom). Iako je naišao
na različite komentare „Edvard Said je nastavio svoj obračun s etnocentričnom i
kulturocentričnom, sveprožimajućom paradigmom evropocentrizma koju je krstio
orijentalizam“1. Said je takodje bio je borac za stvaranje samostalne države Palestine, ali iako
je bio aktivan na različitim poljima, Orijentalizam ostaje njegovo najznačajnije delo. Preveden
je na više jezika, medju kojima su arapski (Bejrut, 1985) i srpskohrvatski.
Iako je Orijentalizam veoma dobro i uverljivo napisan, u njemu ima nekih neuravnoteženosti.
Autoru je zanemareno to što je stvorio privid poklapanja orijentalizma i orijentalistike. On nije
bio dosledan svom zalaganju za nazivanje stvari njihovim pravim imenima „pa se stiče utisak
da je orijentalizam imanentan ukupnoj (naučnoj) orijentalistici, što je, naravno, daleko od istine
bar isto onoliko koliko i “Orijent“ od stvarnog Istoka“ 2.
Orijentalizam je imao izuzetan odjek i prekretnički potencijal. Said ovom studijom, u suštini,
nije doneo ništa novo, ali njegova zasluga je u tome što je reaktualizovao već postojeći
problem i što je obnovio optužnicu o ponašanju Zapada prema Istoku.

Nina Jokić

1 Tanasković, D.: Protivrečni fenomen Said / U: “Pismo” (Zemun). – IX, 35 (1993), 183.
2 Tanasković, D.: Protivrečni fenomen Said / U: “Pismo” (Zemun). – IX, 35 (1993), 185.