“PINAGLAHUAN “

\ni Faustino Aguilar\

A. BUOD

Nang umagang yaon ng ika-19 ng Oktubre ng 1990 ang maluwang na lansangan ng Cervantes
ay nagsisikip sa tao. Walang maluwag-luwag kundi ang pinakagitana na siyang pinaglalagusan ng
magagarang karwahe, kalesa at kalesing kinasasakyan ng lalo pang magarang mga maginoo na kung
hindi sa mga pulis na nagbabantay roon ay nangag-utos marahil sa kani-kanilang kotserong sagasain
ang gayong kakapal na taong nakaaabalapa sa kanilang paglakad.Nagsimula ang nobela sa
paglalarawan ng maraming taong nakatayo sa lansangang Cervantes at naghihintay sa pagbubukas ng
Dulaang Opera upang daluhan ang malaking pulong na iyon sapagkat ayon kay Aguilar, “Bayan ang
tumawag at bayan ang dumalo.” Subalit nabigo ang taong-bayan ; hindi pumayag ang may-ari ng teatro
na ipagamit ito sa kanila dahil sa pag-iwas na masangkot sa pag-uusig ng pamahalaang walang tainga
sa panawagan ng bayan upang makamtam ang kalayaan mula sa mga Amerikano. Hindi naman
nawalan ng loob ang nagsidalo.Nagpaibang-araw sila; ipinagpaliban lamang ang pakikibaka.

Samantala, sa paghihintay rin sa pulong na iyon, nagtagpo sa unang pagkakataon ang

pangunahing tauhan ng nobela, si Luis Gat-Buhay at si Don Nicanor Gutierrez, ama ng kanyang
kasintahang si Eduarda (Danding) at kilalang may-kaya sa lunsod. Sakay ang don ng kanyang
karwaheng walang-habas at paragasang dumaraan sa Cervantes. Pinigil ni Luis ang karwahe sa
pagsisikap na huwag makasagasa ng mga taong natitipon sa harap ng dulaan. Nagpatuloy ang nobela sa
pagdating ni Don Nicanor sa kanyang bahay sa tayuman kung saan ginaganap naman ang isang piging.
Naroroon ang ilang kumakatawan sa naghaharing-uri noong panahon iyon; Si Victorino Rojalde, ang
mangangalakal at kapitalistang aral sa lalong mabibisang paraan ng pagpapatubo na natutuhan niya sa
madalas na paglalakbay sa pinakamasisiglang sentro ng komersiyo sa buong mundo; si Juancho Balani,
kilalang sugarol; si Manuel Barrientos, ang madasaling notary na pikit –mata kung magpakalango; at si
Nora Titay, ang may bahay ni Don Nicanor na laging siyang-siya sa pag-aasikaso sa ganoong uri ng
panauhin. Kainan, inuman, at pagsusugal ang inatupag ng marami sa piging na iyon- malaking
katumbalikan ng naganap sa mga bigong naghintay sa harap ng Dulaang Opera.
Isang gabi pagkaraan, nagtagpo ng lihim sina Luis at danding sa tahanan ng huli. Ipinaalam ni
danding sa kasintahan kung paanong ipinagkasundo na siyang ipakasal ng kaniyang mga magulang kay
Rojalde. Inamin ng dalaga na bagaman mahal niya ang binata, hindi naman niya matatalikuran ang

Marc Noblen G. De la Cruz

IV-Ni
 kaniyang tungkuling tumalima sa mga magulang na itinuring niyang pangalawang Diyos dito sa lupa.
Nanggipuspos si Luis sa ganitong narinig sa katipan subalit wala siyang nagawa kundi tanggapin ang
pasiya nito. Sa halip na si Danding ang sisihin, sinabi niyang ang salapi ang humusga ng kaniyang
karapatang angkinin si Danding dahil karaniwang empleado lamang siya, at ang pananampalataya ang
umagaw sa laya ni Danding na piliing pakasalan ang lalaking minamahal. Noong gabing iyon,
naghiwalay ang magkatipan nang nagkakaunawaang walang kahihinatnang anoman ang kanilang pag-
iibigan. Dalawang araw pa lamang ang nakararaan, si Don Nicanor at Nora Titay ay nag usap na nang
masinsinan tungkol sa kung paano mapipilit ng huli ang anak na si Danding na tanggapin ang
pagpapakasal kay Rojalde. Idiniin ng lalaki sa asawa na hinding-hindi niya mapapayagang mapakasal
kay Luis ang dalaga. At wala nang higit na mabigat pang dahilan kaysa pagpapautang niya ng sampung
libong piso kay Rojalde upang tanggapin ni Danding ang pag-ibig nito.
Nagtagumpay naman ang layon ng mag-asawa. Nang mismong si Rojalde na ang nagsadya sa
tahanan ng mga Gutierrez upang ipaalala sa don ang kanilang napagkayarian, hindi tinatantanan ng Ina
ang anak hanggang hindi ito napapayag na pakasal sa mayamang mangangalakal. Sa buwan ng Mayo
itinakda ang pag-iisang dibdib na nagging paksa ng usap-usapan ng balanang nakakilala sa pamilyang
Gutierrez at sa ngalang Victorino Rojalde. Mula nang mapabalita nang opisyal ang pangyayaring ito,
araw-araw at gabi ang ginagawang pagdalaw ni Rojalde kay Danding. Sa malaking kabiguan ni
Rojalde, hindi magawang pagpakitaan ni Danding ng mainam man lamang na pagtanggap ang binata.
Sa halip, ipinamukha niya rito ang katotohanang si Luis na karaniwang kawani lamang ang kanyang
iniibig at kailanman, walang ano mang pag-ibig na maasahan si Rojalde sa kanya. Napakapait ng
katotohanang ito para kay Rojalde. Unang-una, sapagkat mahal niya si Danding at likas lamang na
ihanap niya ng tugon ang pagmamahalna ito sa dalaga. Ikalawa, sapagkat malaki na ang “puhunan”
niya kay Danding. Bukod sa pagkakautang ng ama nito sa kanya, nakabili na saiya sa Santana ng
magiging tahanan nila ni Danding sa sandaling makasal sila, at nalaman na ito ng magagarang
kasangkapan at kagamitan. At ikatlo, sapagkat kalat na sa kanyang mga amigo ang tungkol sa kanilang
kasal ni Danding. Ang pag-urong sa gayong usapan, bukod sa pagiging kahiya-hiya, ay hindi na
makatawiran. Datapwa, hindi rin naman maaaring ipasaisantabi na lamang ng isang ksaingyaman ni
Rojalde ang gayong kapalaran. Hindi ito mapapayagan ng matindi niyang egoism at ng labis na
pagdaramdam sa tuwing maaalalang kailanman, hindi siya maiibig ng babaeng kanya pa naming
pakakasalan. Paghihiganti kay Luis ang kanyang nagging alternatibo.
Sa isang piging nga sa Malacañang nabuo ang balak ni Rojalde. Ditto, kasama ang mga may

Marc Noblen G. De la Cruz

IV-Ni
mataas na posisyon sa pamahalaan at ang mayayamang mangangalakal na Pilipino at Amerikano,
kinausap ni Rojalde si Mr. Kilsberg, ang may-ari ng bahay-kalakal na pinapasukan ni Luis. Sinulsulan
ni Rojalde ang kapitalistang Amerikano na tanggalin sa trabaho si Luis dahil sa pagmumulat nito sa
mga manggagawa ng tungkol sa di-makatarungang palakad ng Amerikano sa sariling kumpanya.
Ipinatawag nga nang minsan ni Mr. Kilsberg si Luis. Sa naganap na pagtatalo nila tungkol sa puhunan
at paggawa, nag-init ang ulong una ta nagwakas ang lahat sa pagpapaalis kay Luis sa kanyang trabaho.
Hindi pa rin nakisaya kay Rojalde ang pangyayaring ito, lalo’t na’t ulit-ulit na tinatanggihan ni
Danding ang kanyang pag-ibig. Sa pamamagitan ng pakikipagsabwatan sa sota niyang si Pedro na
binayaran niya ng malaking halaga, nakalikha siya ng pakana upang palabasing pinagnakawan siya ng
dalawa. Ang resulta, nakulong nga sa bilibid si Luis sa bintang pagnanakaw. Subalit bigo at bigo si
Rojalde hanggang sa wakas. Pagkatapos ng maringal na pakikipag-isang dinbdib niya kay Danding at
pagkapanggaling nila sa pagliliwaliw sa bansang Hapon, pagkaraan lamang ng pipitong buwan,
nagsilang ng malusog na sanggol na lalaki si Danding. Hindi mawari ni Rojalde kung paano niya
magiging anak ang gayong kalusog na bata gayong pitong buwan pa lamang silang nakakasal.
Sinangguni niya si Dr. Reina at napatunayang hindi nga pitong buwan lamang ang bata. At nang
maunawaang hindi nga siya ang ama ng sanggol ni Danding , halos mabaliw saiya sa pagkamuhi kay
Danding at kay Luis. Halos lumipad ang diwa niya pagkaunawaang siya na nagtataglay ng maraming
salapi at ari-arian ay nakapag-asawa ng babaeng walang kapag-i-pag-ibig sa kanya at siya ay
tatawaging ama ng sanggol na hindi kanya.
Samantala, pitong buwan na ring napipiit si Luis sa Bilibid. Kilala na lamang siya sa bilang na
5.740. Doon, tuwing gabi, ilang ulit niyang pinagmuni-munihan ang wlang katwirang pagkaparool ng
marami pang tulad niya.Sa araw naman, kasama niya ang marami pang tulad niya. Sa araw naman
kasama niya ang marami pang kapwa bilanggo na nagtutulung-tulungan sa pag-aayos ng mga kalsada
ng kamaynilaan. Nagtuloy-tuloy naman ang kaguluhan ng isip ni Rojalde hanggang sa tangkain niyang
patayin ang ank ni Danding. Subalit nagising ang Ina, at nabigo ang lalaking wala nang malamang
gawin sa labis na pagdaramdam sa kapalarang kanyang sinapit. Tuliro siyang nagpakalubog-lubog sa
paninimdim. At sa kabila ng paghihiyawan at pagkakagulo dahil sa sunog ng nagaganap sa malapit sa
kanyang tahanan, wala siyang pagkatinag. Sa kabutihang palad sa tulong ng mga kaibigang dumalo,
nailabas siya abg kanyang pamilya sa nasusunog na bahay.
Bagaman nakaligtas si Rojalde at ang kanyang pamilya sa sunog, hindi naman nasagip ang
magarang bahay ng mangangalakal at ano man sa salapi at mamahaling palamuting naroroon. Labis

Marc Noblen G. De la Cruz

IV-Ni
ding nasindak si Danding ng pangyayari; kaya tapos na ang sunog, bagaman may tibok ang kanyang
pulso, ay hindi pa rin siya pinagbabalikan ng malay. Si Rojalde na nabaghan naman sa kalagayan ng
minamahal na asawa ay nagbalik sa sariling bait. Kasabay ang magulang ni Danding, si Dr. Reina, at
ilang kaibigan, hinintay magkamalay ang maputlang-maputlang Ina.
Sa kabilang dako, nasaksihan din ng grupo ng mga bilanggong kinabibilangan ni Bilang 5.740,
ang malaking sunog na naganap. Sa kanilang panonood, may biglang sumabog na dinamita na
ginagamit nila pagbubutas ng kalsadang inaayos. Nakasama sa bilang ng tinamaan si Luis. At
samantalang hinihintay nila Rojalde ang muling pagkakamalay ni mahinang-mahinang si Danding,
nalagutan nanan ng hininga ang bilanggong bilang 5.740

B. TEORYA
Pagsusuri sa Nobelang Tagalog sa Teoryang Naturalismo
(Ang Lipunan at Panahon ng Manunulat)

Ang mga tauhan sa nobela ay siya ring mga tampok bilang mga aktuwal na tauhan sa lipunan.
Nariyan si Mr. Kilsberg na siyang manipestasyon ng imperyalismo. Si Rojalde bilang representante ng
Malalaking Burgesya Kumprador at mga Panginoong may Lupa na siyang mga masasalapi at
nakikinabang sa mga iskema ng imperyalismo. Sila Don Nicanor Gutierrez na mga representante ng
Pambansang Burgesya.
Si Luis naman ay siyang representante ng uring manggagawa o sa uring anakpawis. Samantala
si Danding naman ang manipestasyon ng lipunang Pilipino sa kaanyuan ng Inang Bayan. Sa
pamamagitan ng tema ng pag-ibig ay naiangat ni Faustino Aguilar ang istorya upang mulatin ang
kamalayan ng mga mambabasa. Ano nga ba ang pag-ibig na ito kundi ang pag-ibig sa bayan at ang
paghahangad ng bawat masang Pilipino na naduhagi ng imperyalismo, na siyang rurok ng kapitalismo,
na matamo ang tunay na kalayaan sa lipunan at wagas na pagkakapantay-pantay.
At yaong anak na isisilang ni Danding ay siyang rebolusyon na bunga ng panawagan ng mga
dukha na makamtan ang isang tunay na kalayaan ng bayan. Ang pag-ibig ng mamamayan sa Inang
Bayan ang siyang nagluwal sa himagsikan.

Pagsusuri sa Nobelang Tagalog sa Teoryang Marxista

Marc Noblen G. De la Cruz

IV-Ni
 (Ang Daigdig ng Mambabasa)

Ang Pinaglahuan na nobela ay sumasailalim din sa kung ano meron ang bansa noong unang
kapanahonan. Ang marxismo ay isang teoryang pampanitikan na nagpapakita ng tunggalian
ng mayaman at mahirap, mahina at malakas, makapangyarihan at higit sa lahat ang katunggalian ng
bawat mayaman at ,mga alipin. Sa nobelang Pinaglahuan makikita natin ang bawat takbo ng kanilang
mga buhay na patuloy pa rin ang mga alipin ay nagpaka alipin ang mayayaman ay nagpapayaman.
Punong-puno nga ng balintuna ang halaga ng pera o ang pera bilang halaga, sapagkat sa panahon ding
iyon nagpapatuloy at lalong lumalaganap ang iba’t ibang uri ng sugal kung saan handang-handang
ipalustay ng mayayaman ang kanilang pera, at nagkauutang pa dahil dito, gaya nga ni Don Nicanor:
huweteng, monte, bilyar, sabong, karera sa Hipodromo, at panggingge tuwing makapananghalian.
Kahit ang katiwala ni Rojalde, si Pedro, na kinasapakat nito upang ipahamak si Luis ay handang ipatalo
sa sugal ang 25 pisong ibinigay ni Rojalde isang gabing nagkita sila at nag-ulat si Pedro kung paano
niya nahuli sa bitag ng kanilang plano si Luis. Kapag nanalo sa sugal at lalo pang nagkamal ng pera:
handa naman silang ibahagi ito, subalit sa mga okasyon at gawaing labis na mapag-imbabaw o dikta rin
ng luho at layaw—sa simbahan para sa pamisa o pasiyam, o sa magarbong handaan para sa mga
kaibigan, o sa pagpunta sa mga bar at klub.
Sa harap ng ganitong problematikong relasyon ng pera sa tao, ano pa nga ba ang higit na
kamangha-manghang krimen kundi ang pagnanakaw sa salapi na siyang ibinintang kay Luis ayon sa
pakana ni Rojalde, sa tulong nga ni Pedro na nauna nang “ipinagbili” ang sarili sa halagang limang
libong piso. Sadyang nasadlak na ang tao sa isang panahon kung saan ang ibig sabihin na lamang ng
halaga ay pera, kahit pa sa halaga ng isang tao. Ito rin ang pakiramdam ni Danding: gaya rin lamang
siya ng kasangkapan, bahay, kabayo, na naipagbibili. Samantala, kapansin-pansing hindi ganito ang
pagturing ni Luis sa kaniyang pagkatao: kaya sa kabila ng pangangailangan, hindi niya tinanggap ang
trabahong iniaalok ng isang Intsik dahil siya’y “aalilain” sa halagang 15 piso lamang.

Marc Noblen G. De la Cruz

IV-Ni
C. REAKSIYON

Ang Pinaglahuan ang isa sa mga nobela na nailathala ni Faustino Aguilar na naging tanyag
sa panahon ng pananakop ng mga Amerikano. Naisulat ito ni Faustino Aguilar sa panahon ng
mga Amerikano sa kadahilang hindi maganda ang pag trato noon ng mga Amerikano sa mga
Pilipino at sa nobela din na ito matutunghayan natin kung ano ang naging stado ng mga
mayayaman at mga mahihirap at lalo na sa salapi na siyang umiikot sa buhay ng mga
tauhan. Sa kabilang banda, ang pagibig ng mga dukha sa kani-kanilang mga kapamilya ay
walang kaparis. Ipinakita sa nobela na mabahiran man ng kasamaan ang kanilang pagkatao’y
lalaban sila upang mapatunayang tao pa rin sila, at nagmamahal sila nang tunay. Isang
halimbawa ang nakasalamuha ni Luis sa bilangguan, sa pahina 300 na pinagdamutan sa
kuwarta ng kanyang panginoon.

“Hindi dapat maging mapagsamantala ang mga nakatataas sa lipunan. Marahil sila ay
maituturing na makapangyarihan dahil sa kanilang salapi ngunit mangingibabaw pa rin ang
moralidad at asal ng isang kung ituring may dukha.”

Marc Noblen G. De la Cruz

IV-Ni