Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 60

ख थाइ बाहागो

गोरबो न असमफु र

नीले वर म

ख थाइ ग र न सनाय थ:

गोरबो न असमफु र ख थाइ न गब


ु ै राव:

स थ 1.: गाहाय न स थफोरखौ फंसे एबा सा रसे बा ाज फननाय हो:

(क) गोरबो न असमफु र ख थाइ न ख थाइ ग रया सोर?


फन.: नीले वर म।
(ख) ख थाइ ग रया माखौ फोलानो हाया होनना बद
ुं ?
फन.: ज न जोनोम हादोर आसामफु रयाव द जे नबो आंखाल गैया बे बा ाखौ फोलानो
हाया होनना ख थाइ ग रया बुंद ।
(ग) जेरैबो गोजौ न फा र होनना माखौ बद
ंु ?
फन.: जोनोम हादोर आसामफु रखौनो ख थाइ ग रया जेरैबो गोजौ न फा र होनना बुंद ।
(घ) ख थाइ ग रया जोनोमफु र आसामखौ मा होननानै बद
ुं ?
फन.: ख थाइ ग रया जोनोमफु र आसामखौ जे नबो आंखाल गै य आरो राव नबो गेजेन
नङा होनना फोरमायद ।
(ङ) ख थाइ ग रया ज न बमाहा माखौ जोबनो गैया हो द ?
फन.: ख थाइ ग रया जानाय ल नाय, गाननाय जोमनाय दानाय लन
ु ाय ज न बमाहा
जोबनो गैया होनना बद
ंु ।
(च) जै न ग र सैथो न फा रया मा महरै गोजावो?
फन.: जै न ग र सैथो न फा रया अनथाय िजउ महरै गोजावो।

2. गाहाय न स थफोरखौ थामिजसो सोदोब न गेजरे ाव फन हो: -


(क) ख थाइ ग रया सोरखौ गोजौ जा, गोजौ था हो ना बंद
ु ?
फन.: ख थाइ ग रया जोनोम हादोर आसामफु र न फर फलाखौ गोजौ जा, गोजौ था हो नानै
बद
ुं ।
(ख) गोरबो न असमफु र ख थायाव ख थाइ ग रया सोरखौ माइनावजो ग र बुंद ?
फन.: गोरबो न असमफु र ख थायाव ख थाइ ग रया जोनोम थ ल आसामफु रखौनो
माइनावजो ग र बंद
ु । आसामफु रया ख थाइ ग र न जोनोम खु ल बेखायनो ख थाइ ग रहा
जोनोम हादोर आसाम फु र न फारसे इनायनो मोजां मोनहाबनाय दं , बेखायनो ख थाइ ग रया
जोनोम थ ल आसामफु रखौनो माइनावजो ग र होनद ।
(ग) ख थाइ ग रया सोरखौ जै न ग र सैथो न फा र होनना बद
ंु ?
फन.: ख थाइ ग रया गाव न जोनोम हादोर आसामफु रखौनो जै न ग र सैथो न फा र होननानै
बद
ुं । मानोना ख थाइ ग रया गाव न जोनोम हादोर आसामफु रखौ इनायनो गोरबोज मोजां
मोनो, बेखायनो ख थाइ ग रया गाव न जोनोमहादोरखौ जे लाबो दे रहानाय न ग र आरो बे न
सब
ु फ
ंु ोरखौ जे लाबो सैथोज सो ल ा होननानै बंद
ु ।
(घ) आसामफु र बमाखौ ख थाइ ग रया मानो जोनोम हो ग र होनना बद
ुं ?
फन.: ख थाइ ग र न जोनोम थ लया जाद आसामफु र। ख थाइ ग रया आसामफु र न
बखायावनो जोनोम मोननायखायनो आसामफु र बमाखौ जोनोम हो ग र होननानै बुंद ।

3. दानाय लुनाय, दामनाय खननायाव मालायनाव गाहाय गैया होनना ख थाइ ग रया सोरखौ
बद
ंु ?
फन.: ख थाइ ग र न जोनोम हादोरा जाद आसामफु र। ख थाइ ग र न जोनोम थ ल
गोरबो न आसामफु रयाव जानाय ल नाय, गाननाय जोमनाय, दानाय लुनाय जे नबो आंखाल
गैया। बेखायनो ख थाइ ग रया गाव न जोनोम थ ल आसामफु रखौ गब
ु न
ु जेबो हादोर न
गाहायाव एबा सङाव नङा होनना बद
ंु । ख थाइ ग र न जोनोमफु र आसाम हादोरा गासैबो
ब थङावनो दोहो न। हा रमु न नेरसोन, दानाय लन
ु ाय, गाननाय-जोमनाय, जानाय-ल नाय,
रं जानाय-मोसानाय, ख नाय बाय द बाय द जेबो िजरादावनो आसामफु रया गुबन
ु न सङाव
गैया।
गब ु हादोर न इ
ु न ु ज न आसामफु रयाव जाय ख-जाया िजरादानो ए े बा े जोबनो
गै य। बे न सब
ु ुंफोर न साननाय हनाय आसार आखुफोराबो गोरलै नोरोम आखु न, फोलानाय,
थगायनाय, सखमानाय दोनखुमानाय जेबो गैया। बेखायनो ख थाइ ग रया गाव न जोनोम
हादोर गोरबो न आसामफु रखौ दानाय लन
ु ाय, दामनाय खननायाव मालायनाव गाहाय गैया
होनना बंद
ु ।

4. ख थाइ ग रया बर’फोरखौ हाजो हायेनाव थानानै माबेयाव गाहाय नङा हो द ख थाइ न
हेफाजाब लाना लर?
फन.: ख थाइ ग रया बर’फोरखौ हाजो हायेनाव थानानै गाननाय-जोमनाय, जानाय-
ल नाय, दानाय-लन
ु ाय, बाय द सना हा रमु न नेरसोन दि थफोराव बर’ हा रया राव नबो
गाहायाव नङा होनना फोरमायद । ख थाइ ग र न बा दयै ला बर’ हा रया हाजो सेर सेर
ं ा न बखायाव थानानै मोजां मन ा हा र। म थग
म थग ं ा न बखायाव थानानैनो बर’ हा रया
जानाय-ल नाय, बाय द सना हा रमु न नेरसोन दि थफोराव इनायनो धो न। मान सफोर न
साननाय हनाय, िजउ खन
ंु ाय आदबाबो इनायनो गोरलै नोरोम।
बर’ हा र न सब
ु ुंफोरा इनायनो अनसुला आरो फोथायसल
ु ा, रावखौबो थगाया, राव नबो
जाखुमाया। बेखायनो ख थाइ ग रया बर’ हा रखौ जेबो ब थङावनो मालाय न सङाव नङा
होननानै बुंद ।

5. गोरबो न असमफु र ख थाइ न गुबै सा थौखौ न न रावज लर?


फन.: ख थाइ ग र आरो दखो ग र नीले वर मआ आसामखौ ज न गोब न जोनोम ग र
होनना बंद
ु । माइनाव महरै बाय द मव
ु ाज खांनाय फेदे रनायखौ ज फोलानो हाया।
ख थाइ ग र न बा दयै ला गोरबो न जोनोमफु र आसाम हादोरआ इनायनो समाइना,
जे नबो आंखाल गैया, जानाय ल नाय, गाननाय जोमनाय जेरावबो ए े बा े। बे जोनोम थ ल
बमा न अननायावनो ज बर’ हा रयाबो गब
ु ुन न गेजेन नङा, ज हा गासैबो दं खायो। बे हायगा
जौगा समाइना आसामफु रयाव बर’ माहा रया हाजो हायेन न हा ायाव थानानै दानाय-लुनाय,
दामनाय-दे नाय, खननाय-मोसानाय बाय द जेरावबो बारग सननाय, मालाय न गेजेन नङा।
ु ाराय आसामफु र न गासै फसाफोरखौनो बय न इ
ख थाइ ग रया ज दल ु बो जौ सनाव थानाय
जोनोम ग र आसामफु र न जाथा एबा फर फलाखौ सगाङाव ददोमै दोननानै खामा न
मावलांनो खावलायद । ख थाइ ग र बथाङा बे ख थाइ न गेजेर गाव न जोनोम ग र
आसामफु रखौ गोरबोज अनसायनाया बेरखांद ।

6. गु द खथा फोरमायना बेखेवना लर:-


(क) गोरबो न असमफु र ज न
जोनोम होनाय
खांनाय न ग र
बमा असमफु र
फन.: “गोरबो न असमफु र ज न
जोनोम होनाय
खांनाय न ग र
बमा असमफु र”
गोजौ न ख थाइ खो दोखौ नीले वर म न लरनाय ‘गोरबो न आसामफु र’ ख थाइ
आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया गाव न
जोनोम हादोर आसामफु र न फारसे इनायनो मोजां मोनहाबनाय थानाय बा ाखौनो फोरमायद ।
ख थाइ ग र न बा दयै ला बथां न जोनोम हादोर आसाम फु रयानो ख थाइ ग र न बमा
बा द। मानोना आसामफु र न बखायावनो ख थाइ ग र न जोनोम। बेखायनो ख थाइ ग रया
गाव न जोनोम थ ल आसामफु रखौ जोनोम ग र बमा महरै जे लाबो मोजां मोनो। गाव मोजां
मोननाय िजरादआ जे लाबो अरायबो बय नबो गोरबो न। ख थाइ ग र न नोजोरावबो आसाम
हादोरआ इनायनो अनसु ल, मानोना बेनो ख थाइ ग रखौ खांनाय न ग र। आसामफु र न
बखायावनो थानानै ख थाइ ग रया दे रद लावद , बे न बखायावनो थानानै बह
ु ु मखौ नद
ु ।
बेखायनो ख थाइ ग रया गाव न जोनोम हादोरखौ गोरबोज अनसायनाय बा ाखौनो “गोरबो न
असमफु र ज न जोनोम होनाय खांनाय न ग र बमा असमफु र” ख थाइ खो दो न गेजेरज
फोरमायद ।

(ख) बन
ंु ो हाया –
मालायनाव गाहाइ,
जेरैबो गोजौ न फा र
बमा आसामफु र।
असम जाथा:
फन.: “बन
ुं ो हाया –
मालायनाव गाहाइ,
जेरैबो गोजौ न फा र
बमा आसामफु र।
असम जाथा:”
गोजौ न ख थाइ खो दोखौ नीले वर मआ लरनाय ‘गोरबो न आसामफु र’ ख थाइ
आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया गाव न
जोनोम हादोर आसामफु रखौ राव नबो गेजेन न ङ बा ाखौनो फोरमायद ।
ख थाइ ग र न बा दयै ला गाव न जोनोम हादोर आसामफु रया जे नबो आंखाल गैया। जानाय-
ल नाय, गाननाय-जुनाय, बाय द हा रमु न नेरसोनज लोगोसे रं जानाय-खननायावबो बे हादोर न
सब
ु ङ
ु ा राव नबो गेजेन नङा। जेरै नायो एरै नो द फां लाइफांज बफ ं ाया र
ंु बनाय बे न म थग
नुथायाबो समाइना। बेखायनो बे हादोर न सुबफ
ुं ोर न साननाय हनायाबो इनायनो नोरोम आरो
जोबोर गोरलै। राव नबो जाखुमाया, रावखौबो थगाया। जोनोम हादोर आसामफु र न बखायाव
ब द थासा रखौ बाखनायनानै ख थाइ ग रया गाव न जोनोम हादोरखौ रावबो गब
ु न
ु हादोर न
गेजेन न ङ बा ाखौनो “बन
ंु ो हाया – मालायनाव गाहाइ, जेरैबो गोजौ न फा र बमा आसामफु र।
असम जाथा:” बे ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायद ।
(ग) अ थाइ िजवै
गोजावबोयोसै
जै न ग र सैथो न फा र
बमा असमफु र।
फन.: “अ थाइ िजवै
गोजावबोयोसै
जै न ग र सैथो न फा र
बमा असमफु र।“
गोजौ न ख थाइ स रखौ नीले वर मआ लरनाय ‘गोरबो न आसामफु र’ मुं न
ख थाइ आयदा न ाय दै खांना होनाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग र बथां
मआ गाव न जोनोमफु र आसाम हादोर न दि थ नेरसोन रायजो न फर फलाखौ अरायबो
जग
ु े जग
ु े थांना थाथ बा ाखौनो फोरमायद ।
ख थाइ ग र न जोनोम हादोरा जाद आसामफु र। गाव न जोनोम हादोर आसामफु र न फारसे
ख थाइ ग रहा इनायनो मोजां मोनहाबनाय दं । गाव न जोनोम हादोरखौ मल
ु ुगाव अरायबो जुगे
जुगे थांना थाजानो लब
ु ैनाया गासैबो सब
ु ुं माहा र ननो लब
ु ैनाय। ज न ख थाइ ग रयाबो लुबय
ै ो
मुलग
ु ाव मोनसे गेरेमसा रायजो महरै गाव न बमाबा द जोनोम थ लखौ अरायबो अ थाय िजउ
लानानै थांना थानायखौ हा थायद । बेखायनो बे हादोर न फर फलाखौ सैथो आरो गोथार न
दि थनेरसोन महरै जे लाबो बय न इ
ु बो जौ सनाव बरहोबाय थानायखौ ख थाइ ग रया
हा थायद । ब द गाव न जोनोम हादोर आसामफु र न फारसे गोथार अननायज गाव न
जोनोम हादोरखौ अराय न थाखाय अ थाय बा द िजउ लानानै थांना थाजानो लुबन
ै ाय
सान खौनो ख थाइ गरा “अ थाइ िजवै गोजावबोयोसै जै न ग र सैथो न फा र बमा
असमफु र” ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

उफेरा स थ न फननाय:

1. गुसुं स नाय न फननाय: (गासै नबो न बरआ 1)


(क) ‘गोरबोर न आसामफु र’ ख थाइ न ख थाइ ग र न जोनोम हादोरआ बबे?
फन.: ‘गोरबोर न आसामफु र’ ख थाइ न ख थाइ ग र न जोनोम हादोरआ जाद
आसामफु र।
(ख) ‘गोरबोर न आसामफु र’ ख थायाव ख थाइ ग र न खां ग रया सोर होननानै ख थाइ ग रया
बद
ुं ?
फन.: ‘गोरबोर न आसामफु र’ ख थाइ न ख थाइ ग रया जोनोम हादोर आसामफु रखौनो
गाव न खां ग र होननानै बद
ुं ।
(ग) ख थाइ ग रया ‘असम जाथा’ सोदोबज मा ओं थ फोरमायद ?
फन.: ख थाइ ग रया आसाम हादोर न फर फलाखौनो असम जाथा होननानै बुंद ।
(घ) ख थाइ ग रया ख थायाव फोरमायनाय अ थाइ िजउ न ओं थया मा?
फन.: ख थाइ ग रया ख थायाव फोरमायनाय अ थाइ िजउ न ओं थया जाद थैनो रो ङ।
(ङ) खांनायजो सोदोब न ओं थया मा?
फन.: खांनायजो सोदोब न ओं थया जाद जोनोम हो ग र आइजो।
(च) ‘गोरबोर न आसामफु र’ ख थायाव ख थाइ ग र न बमाया सोरखौ होननानै फोरमायद ?
फन.: ‘गोरबोर न आसामफु र’ ख थायाव ख थाइ ग र न आसामफु रखौनो ख थाय ग रया
बमा होननानै बद
ुं ।
(छ) बर’ न सोरखौ जोहोलाव बमुङै म थनाय जायो?
फन.: नीले वर मखौनो बर’ न जोहोलाव बमज
ुं म थयो।
(ज) जोहोलाव नीले वर म न जोनोमा मा ला जाद मोन?
फन.: 1927 माइथायाव।
(झ) “बालाबगानै बर’ न ख थाइ” बजाब न लर ग रया सोर?
फन.: जोहोलाव नीले वर म।
(ञ) जोहोलाव नीले वर म न जोनोम थ ल गा मया बबेयाव?
फन.: जोहोलाव नीले वर म न जोनोम थ ल गा मया गसाइगाव खा थ न गयबा र।
(ट) ‘गोरबो न आसामफु र’ ख थाइखौ बबे ख थाइ बजाब न ाय लानाय जाद ?
फन.: “बालाबगानै बर’ न ख थाइ” बजाब न ाय लानाय जाद ।

2. गाहाय न स थखौ थामिजसो सोदोब न गेजेराव फननाय हो: (गासै नबो न बरआ 2)
(क) ख थाइ ग रया आसामफु रखौ गाव न जोनोम थ ल होनना मानो अनसायद ?

फन.: ख थाइ ग रया आसामफु र न बखायावनो जोनोम मोननाय। बथाङा फोथायनाय


दं द जोनोम थ ल आसामफु रयानो बथांखौ खाङै-बाङै फेदे रद । बेखायनो ख थाइ ग रया
आसामफु रखौ गाव न जोनोम थ ल होनना अनसायद ।

(ख) नीले वर मआ बबेयाव मउिजक न सोल थाय लाहै द मोन?


फन.: नीले वर मआ ल नौ न भाटखा डेयाव मउिजक न सोल थाय ड ी लाहैद मोन।
(ग) नीले वर मआ लरनाय गांनै बजाब न मुं लर?
फन.: नीले वर मआ लरनाय गांनै बजाबफोर न मुङा जाद – ‘बालाबगासे बर न
ख थाइ’ आरो ‘बालाबगानै बर न ख थाइ’।
(घ) ख थाइ ग रया आसामफु रयाव मा मा न आंखाल गैया होनना फोरमायद ?
फन.: ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला आसामफु रयाव जानाय, ल नाय, हाजो,
हा ा, ं ा न समाइना नुथाय न ाय लानानै दामनाय-दे नाय खननाय मोसानाय
म थग
जे नबो आंखाल गैया होनना फोरमायद ।
(ङ) ख थाइ ग रया सोरखौ मानो जेरैबो गोजौ न फा र होनना बुंद ?

फन.: ख थाइ ग रया गाव न जोनोम थ ल आसामफु रखौनो जेरैबो गोजौ न फा र होनना
बद
ुं । मानोना ख थायाव ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला आसामफु रयाव ं ान
म थग
समाइना महर न ाय लानानै जानाय-ल नाय, हा रमु, गाननाय-जोमनाय, दामनाय-दे नाय,
खननाय मोसानाय जे नबो आंखाल गैया।

3. गाहाय न स थफोरखौ बािजसो सोदोब न गेजेराव फन: (गासै नबो न बरआ 4)


(क) गोरबो न आसामफु र ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया गाव न जोनोमफु रखौ मोजां
मोननाय सान या माबा द बेरखांद फोरमायना लर।

फन.: गोरबो न आसामफु र ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया गाव न जोनोम थ ल


आसाम हादोरसाखौ गोसो-गोरबोज मोजां मोननाय सान या रोखा रोखायै बेरखांद ।
ख थाइ ग रया फोरमायनायबा दयै ला आसामफु रयानो जाद ख थाइ ग र न जोनोम थ ल।
बेखायनो ख थाइ ग रया आसाम हादोरसाखौनो गाव न जोनोम ग र आरो खां ग र होननानै
फोथायो।

गाव न जोनोम हो ग र बमाखौ जेरै ज अनसायो, मोजां मोनो, ब दनो ज न


ख थाइ ग र नीले वर मआबो गाव न जोनोम हादोर आसामफु रखौ इनायनो गोथौ गोरबोज
मोजां मोनो। ख थाइ ग र न बा दयै ला जोनोमफु र हादोर न सेबां अनसु ल बे बुहुमाव आरो
नै थ रावबो गै लया। बेखायनो ख थाइ ग रया गाव न जोनोम थ ल आसाम हादोरखौ थैस थांस
िजवै माहामै मोजां मोननाय सान या ख थाइ न गेजेरज रोखा रोखा बेरखांद ।

(ख) ख थाइ ग रया जोनोमफु र आसाम हादोरखौ मा मा रावज बाखनायद न न रावज


फोरमायना लर?
फन.: ख थाइ ग रया गाव न जोनोमफु र आसाम हादोरसाखौ गोथार गोसोज बाखनायनाय
सान या रोखा रोखायै बेरखांद । ख थाइ ग र न बा दयै ला गाव न जोनोम थ ल आसाम
हादोरसायाव जे नबो आंखाल गैया।

ख थाइ ग रया ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला गाव न जोनोम थ ल आसामफु रया


ं ा न महर न ाय लानानै जानाय ल नाय, गाननाय-जोमनाय, ख नाय-
समाइना-रमायना म थग
मोसानाय, रं जानाय-बाजानाय बाय द सना हा रमव
ु ाबो धो न ज न आसामफु रया। हाजो
हा ाज बफ
ुं बनाय आसाम न म थंगाया र महराबो इनायनो समाइना। बेज लोगोसे समाइना
बेवहाय रायजो जानाय सब
ु ुं न साननाय हनाय आरो रायजो जानाय आदब खायदाफोरा।
रावखौबो फोलाया, राव नबो जाखम
ु ाया बे हादोर न सब
ु ुंफोर न गोसोआ इनायनो मा ह, इदोब
आरो गोरलै। बेखायनो ख थाइ ग रया आसामफु रज जुथाव गुबन
ु रावबो गैया होननानै
सानो। आसामफु रयानो बय न इ
ु बो जे नबो गोजौ न फा र। बेबा दयैनो ख थाइ ग रया गाव न
जोनोम हादोर आसामफु रखौ गोथौ गोरबोज बाखनायनाय सान या ख थाइ न गेजेरज रोखा
रोखा बेरखांद ।

सरखार हनजाव
का ल कुमार लाहा र

1. गाहाय न स थफोरखौ फंसे सोदोब एबा फंसे बा ाज फन हो: -


(क) सरखार हनजावआ मेगनाव मा गानो?
फन.: ससमा एबा नायखं स।
(ख) सरखार हनजावआ मोदोमाव मा गानो?
फन.: सलकेट सार गानो।
(ग) सरखार हनजावआ आखायाव मा गानो?
फन.: घ ड़ गानो।
(घ) खानाय गि गि खौ माज जद
ु ?
फन.: दै िज रज जुद ।
(ङ) एम.इ., एम. भ. उि नाय हौवाखौ मा बद
ंु ?
फन.: नेहाद होनना बद
ुं ।
2. गाहायाव होनाय स थफोरखौ गस
ु ुङै फन हो-
(क) का ल कुमार लाहा रया बबे मुगा न ख थाइ ग र?

फन.: का ल कुमार लाहा रया अलंबार मुगा न ख थाइ ग र। बथांआ अलंबार मुगा न
सासे रमाि टक आरो ला सकेल सान न ख थाइ ग र।

(ख) ख थाइ ग रया सोरखौ द े -मा े मेगन बे ां बुंद ?

फन.: खनथाइ ग रया सोरखार जालायखौ द े मा े मेगन बे ां होनना बद


ुं ।

(ग) बैसा ग स ला न सल’बाथा बजाबखौ सोर लरनाय?


फन.: बैसा ग स ला न सल’ बाथा बजाब न लर ग रया जाद का ल कुमार लाहा र।
(घ) ख थाइ ग रया सोरखौ गानफब-मोदोमफब सोखो-मोखो होनना बद
ुं ?
फन.: ख थाइ ग रया सोरखार जालायखौनो गानफब-मोदोमफब सोखो-मोखो होनना बद
ुं ।

3. गाहायाव होनाय स थफोरखौ नैिज एबा थामिजसो सोदब न गेजरे ाव फन हो –


(क) सरखार हनजाव ख थाइ न गुबै रावखौ लर।

फन.: सोरखार हनजाव ख थाया द से जंखायलु सान न ख थाइ। बे ख थाइ न


गेजेरज ख थाइ ग रया बर’ हा र न सोखो-मोखो दे लाय मां लेखा खाव नया गावखौनो
ग दर सान ा लायमोन स लाफोर न आरजा य आखुखौ जंखायलु फावज स खा रद । बेवहाय
गा म गफा न लेखा गोर हनजावखौ सरखार हनजाव बन
ुं ाय जाद । गोजौ सोल थाय मोननाय
लेखा गोर हनजावआ जे रावबो जेरैबो आखा-फाखा जायो। दे लायनाय, रायदावनाय गाननाय-
जोमनाय नायनोबो मोजां जौ ां दे र ां। गोदान मग
ु ा न दे लाय ा मुवा बेसाद गानफब जोमफब
आलायफबनानै दे लाय मालाइ गा म बेराय ा सरखार हनजाव। जे ला थाबायलाङो अ ला गा म
गफा न एम.इ., एम. भ. पास जानाय आला दङा साला माथा स ाफोरा बज जेबो लो बा
होनो हायो। नाथाय लेखा गोर सोरखार हनजाव जानानैबो गोसोआ ब नया मानोबा उरां
फारां।

गावखौ लानानै बां ाय द ु ग जानो सान ा हनजावआ उनाव उरां फारां जानो गोनां जायो।
नाथाय ख थाइ ग र न गोसोआव स लु जाखाङो एसेबां गोर दे लायमां हनजावआ आवा-फावा
गोसो लाना गोदाव सोराव जानाङो मा नबा थाखाय।

(ख) सरखार हनजाव न महरखौ ख थाइ ग रया माबा द फोरमायद ?


फन.: सोरखार हनजाव न महरखौ ख थाइ ग रया दे लाय मां यैनो समाइना महरै
फोरमायद । सोरखार हनजावा जेराव ख थाङा मानो मेगनाव ससमा, आखायाव घ र, मोदोमाव
स क न फा ा, बेसेन बहरा गा नाय जोमनाय गा नानै ओंखारो।

आ सयाव आलथा एबा गाब (नक-प लस) फुनना द े मा े म न सोराङै ओंखारो। सोरखार
हनजावा खानाय बां, मेगन बे ां, बखा फांदां नायनो समाइना। सासे समाइना हनजाव न
मोदोम न दाथाया जेरैबा द जानांगौ सोरखार हनजाव न महरखौबो ख थाइ ग रया ब दयैनो
फोरमायद । आ सयाव गाब गानायज मोखाङाव सन
ु फावदार दाफबनायज सोरखार
हनजाव न महरा इनायनो समायना सन जायो। बेबा दनो ख थाइ ग रया सोरखार हनजाव न
महरखौ समाइना महरै फोरमायद ।

4. गाहायाव होनाय स थफोरखौ बािजसो सोदोब न गेजेराव फन हो –

(क) सरखार हनजाव न दे लायनायफोरखौ बरनायनानै लर?

फन.: ख थाइ ग रया सोरखार हनजाव न दे लायनायखौ जोबोर मोजाङै फोरमायद ।


सोरखार हनजावा जेराव ख थाङा मानो खानाय मबांखौ हगार ानानै, आ सयाव गाब गानानै
दे लायफब-जोमफब ओंखारो। मेगनाव ससमा, आखायाव घ र, मोदोमाव स क न फा ा,
खाफालाव फोथा जेरावबो जेरैबो बेसेन बहरा गा नाय जोमनाय गा नानै दे लायफबो।

आ सयाव आलथा एबा गाब (नक-प लस) फुनना द े मा े म न सोराङै ओंखारनाय


सोरखार हनजावआ खानाय बां, मेगन बे ां, बखा फांदां नायनो समाइना। जे लाबो
आखायाव घ र, मोदोमाब स क न फा ा, मोदोमाव बेग आलायनानै आखाय सबलायना
बेरायो। मोखाङाव सन
ु फावदार दाफबो। सोरखार जालाय न दे लायफबनाय महराव मा गा द
मा फुनद ख थाइ ग रया हमसलायनो हाया। बेबा दनो ख थाइ ग रया सोरखार हनजाव न
गाननाय जोमनाय दे लायनायखौ जोबोद साबना हामनायै फोरमायद ।

(ख) “थस: थस: आय’लै रिज, द ब फांदा” होननाय रावज ख थाइ ग रया मा फोरमायनो
ना गरद ?

फन.: “थस: थस: आय’लै रिज, द ब फांदा” – बे बा ाज ख थाइ ग रया सोरखार


हनजाव न गोसो उरां फारां जानाय बा ाखौनो फोरमायद । ख थाइ ग र न सोरखार हनजावआ
जाद बर’ हा र न आ ा लेखा खाव नया, गावखौनो ग दर सान ा दे लाय मां बर’
आयजोफोर न दि थ नेरसोन। आबुं सोल थाय गै य गा म गोथौ न सोखो-मोखो आखु न बर’
लायमोन स लाफोरा गावसोर न जौमोन बैसोआव माखौबा लानानै गोसो उरां फारां दि थनाय
बा ाखौ ख थाय ग रया सोरखार हनजाव न ब दि थ लानानै फोरमायनो नाजाद ।

दा न जुगाव सोरखार हनजावबा द गोबां बर’ लाइमोन स लाफोर दं । उरां फारां गोसो
लानानै गानफब-जोमफब दे लायफबनानै बेराय ा नाथाय खामा नयाव जेबो उदायरो ङ िज ोद
आखु न बर’ स लाफोरखौ ख थाइ ग रया जंखायनाय फावज स खा रद । जौमोन जाफुनाय
समाव गोसो हमथा लाबनो हा ययाव उरां फारां जानाय लायमोन स लाफोर न गाि आखख
ु ौ
स खा रनायखौनो ख थाइ ग रया “थस: थस: आय’लै रिज, द ब फांदा” बा ा न गेजेरज
फोरमायनो नाजाद ।

5. गु द खोथा फोरमायनानै बेखेवना लर?


(क) आय’ सरखार, ह जाव मजां।
सख’ मख’ मान कमा खारसां,
द े मा े म न सोरां।
संखावफा हसारफा खानाय बां।
मेगन बे ां बखा फांदां।

फन.: “आय’ सरखार, ह जाव मजां।


सख’ मख’ मान कमा खारसां,
द े मा े म न सोरां।
संखावफा हसारफा खानाय बां।
मेगन बे ां बखा फांदां।”
गोजौ न ख थाइ खो दोखौ का ल कुमार लाहा रया लरनाय ‘सोरखार हनजाव’ मुं न
ख थाइ आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजरे ज ख थाइ ग रया
सोरखार हनजाव न गानफब जोमफब दे लायफबनाय न बा ाखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग र न बा दयै ला सोरखार हनजावआ जेराव ख थाङामानो गानफब-जोमफब


दे लायफबनानै सोखो –मोखो दि थयो। सोरखार हनजाव न द े मा े महरा म न बाला बाला
रं जा गोजोन। बबेयावबा ओंखारो ला बां खानायखौ हगार ानानै खारहां बरहां सोखो-मोखोयै
दे लायफबनानै ओंखारो। गानफब जोमफब बबेयावबा ओंखारलांनाय सोरखार हनजावखौ
इनायनो समाइना नुयो। मेगन बे ां, खानाय मफां, बखां फांदां सोरखार हनजाव न महरा
इनायनो नायनो मोजां लाबो नाथाय सोखो मोखो फावआ सोरखार हनजाव नयाव दं । बे न
गेजेरज ख थाइ ग रया दा न गोदान मुगा न िज ोद आखु न लायमोन स लाफोरखौ जंखायलु
फावज स खा रद । बे बा ाखौनो “आय’ सरखार, ह जाव मजां। सख’ मख’ मान कमा खारसां,
द े मा े म न सोरां। संखावफा हसारफा खानाय बां। मेगन बे ां बखा फांदां” ख थाइ
खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

(ख) ना शयाव आलता खाफालाव फथा,


नाखायाव घु ड़, मदमाव सलकेट सार ,
मगनाव शाथब, -मदमाव बथब
गानफब-मदमफब आलायफबनानै
बाइदे मलाइ सदे मलाइ नाखाय सबनानै
बजंहा मखां नं द े फांदां।

फन.: “ना शयाव आलता खाफालाव फथा,

नाखायाव घु ड़, मदमाव सलकेट सार ,

मेगनाव शाथब, -मदमाव बथब


गानफब-मदमफब आलायफबनानै
बाइदे मलाइ सदे मलाइ नाखाय सबनानै
बजंहा मखां नं द े फांदां”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ का ल कुमार लाहा रया लरनाय ‘सोरखार हनजाव’ मुं न
ख थाइ आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे बा ा खोनदो न गेजेरज ख थाय ग रया दा न
जुग न दे लायमां स लाफोरखौ स खा रनाय बा ायानो रोखा जाद ।

ख थाइ ग र न सोरखार जालाया जाद आ थखाल मुगा न माखासे िज ोद आखु न बर’


स लाफोर न ब दि थ। बर’ हा र न गेजेराव माखासे खामा नयाव उदा य दे लायनायावल’
आखा फाखा िज ोद आखु न लायमोन स लाफोर गोबां दं । जेराव ख थाङा मानो आ सयाव
गाब गानानै, आखायाव घ र गानना, मेगनाव समसा हमना, बेसेन गोसा न सुन फावदार
दाफबनानै दे लाय दे लाय बेरायनायाल’ आखा फाखा उरां फारां गोसो न लायमोन स लाफोरखौ
थां खनानै ख थाइ ग रया स खा रद । आखाय सबलायनानै दे लाय मालाय बहा थांनो होनना
जंखायलु रावज रायदावद । बेफोर बा ाखौनो “ना शयाव आलता खाफालाव फथा, नाखायाव
घु ड़, मदमाव सलकेट सार , मेगनाव शाथब, -मदमाव बथब गानफब-मदमफब
आलायफबनानै बाइदे मलाइ सदे मलाइ नाखाय सबनानै बजंहा मखां नं द े फांदां” ख थाइ
खो दो न गेजेरज फोरमायनो नाजाद ।

(ग) एम. इ. एम. भ. पाच जानाय-,


साला माथा: स ायालाय,
नं न खा थयाव सर बलाय?
आहाम हननाय हवायालाय।।
हयुत हनजा नायस राव बलाय।।

फन.: “एम. इ. एम. भ. पाच जानाय-,

साला माथा: स ायालाय,


नं न खा थयाव सर बलाय?
आहाम हननाय हवायालाय।।
हयुत हनजा नायस राव बलाय”।।

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ का ल कुमार लाहा र न लरनाय ‘सोरखार हनजाव’ मंु न


ख थाइ आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज खामा नयाव
उदायरो ङ दे लायनायावल’ आखा-फाखा गावखौनो जोबोर गेदेर सान ा लाइमोन
स लाफोरखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग रया दे लायनाय, गाननाय-जोमनायावल’ आखा-फाखा लाइमोन स लाफोरखौ


सोरखार जालाय होनना बद
ुं । ब द स लाफोरा गाननाय जोमनाय, दे लायफबनायावल’ आखा
फाखा, खामा नयाव नाथाय जेबो उदायरोङा। ब द स लाफोरा गावखौनो जोबोर ग दर सानो
बेखायनो एम. इ., एम. भ. फरायनाय स ाया बसोर बा द स ला न सेराव जेबो नङा, हेव
खालामजानायसो। बर’ हा र न गेजेराव ब द आखल न स ला दा समबो इनायनो दं सोगारो।
सुन फावदार दाफबनानै, मेगनाव चसमा हमना, आखायाव घ र गानना दे लाय मालाय
ं ायावल’ गोसो होनाय उरां फारां गोसो न
बेराय थन स लाफोरखौ स खा रनाय बा ाखौनो
ख थायइ ग रया गोजौनो बे “एम. इ. एम. भ. पाच जानाय-, साला माथा: स ायालाय, नं न
खा थयाव सर बलाय? आहाम हननाय हवायालाय।। हयुत हनजा नायस राव बलाय” ख थाइ
खो दो न गेजेरज फोरमायद ।
उफेरा स थ न फननाय:-
1. गाहाय न स थफोरखौ फंसे सोदोब एबा बा ाज फन हो: (गासै नबो न बरा 1)
(क) सोरखार हनजाव ख थाइ न ख थाइ ग रया सोर?
फन.: का ल कुमार लाहा र।
(ख) द े -मा े सोदोब न ओं थया मा?
फन.: द े -मा े सोदोब न ओं थया जाद अनथाव बाथाव।
(ग) साला-माथा सोदोब न ओं थया मा?
फन.: साला-माथा सोदोब न ओं थया जाद सरासन ा, सासालग।
(घ) हयत
ु सोदोब न ओं थया मा?
फन.: हयुत सोदोब न ओं थया नेहाद।
(ङ) जाफुं ग सोदोबज ख थाइ ग रया मा फोरमायद ?
फन.: जाफुं ग सोदोबज ख थाइ ग रया खामा नयाव उदा य जागार ा आयजोखौ
फोरमायद ।
(च) का ल कुमार लाहा रया बेबे जायगायाव जोनोम मोनद मोन?
फन.: का ल कुमार लाहा रया दा न धु िज ला न सङाव थानाय कमल सं
कािजगा मयाव जोनोम मोनद मोन।
(छ) का ल कुमार लाहा रया मा ला जोनोम मोनद मोन?
फन.: 1916 माइथायाव।
(ज) ‘ख थाइ बहुं’ बजाब न लर ग रया सोर?
फन.: ‘ख थाइ बहुं’ बजाब न लर ग रया का ल कुमार लाहा र।
(झ) का ल कुमार लाहा रया लरनाय गांसे मद
ुं ांखा बजाब न मुं लर?
फन.: बैसा ग स ला न सल’बाथा।
(ञ) सोरखार हनजाव न खानाया माबा द?
फन.: सोरखार हनजाव न खानाया बां।
(ट) सोरखार हनजावआ आ सयाव मा फुनो होनना बद
ंु ?
फन.: सोरखार हनजावआ आ सयाव आलता फुनो होनना बद
ुं ।
(ठ) सोरखार हनजाव न मेगनआ माबा द?

फन.: सोरखार हनजाव न मेगनआ बे ां ां होननानै ख थाइ ग रया फोरमायद ।

(ड) ख थाइ ग रया सोर न गोसोखौ उरां-फारां जाद होनना फोरमायद ?


फन.: ख थाइ ग रया सोरखार हनजाव न गोसोखौ उरां-फारां जाद होनना फोरमायद ।

(ढ) ख थाइ ग रया सोरखौ सैनाय होनना बुंद ?


फन.: ख थाइ ग रया सोरखार हनजावखौनो सैनाय होनना बद
ुं ।
(ण) खनथाइ ग रया सोरखौ ना मावाबा द आवा-फावा जाद होनना फोरमायद ?
फन.: ख थाइ ग रया सोरखार हनजावखौनो ना मावाबा द आवया-फावया जानांद होनना
फोरमायद ।

2. सुंद’यै फन:- (गासै नबो न बरआ 2)


(क) ‘सोरखार हनजाव’ ख थायाव सोरखौ सोरखार हनजाव होननानै बुंनाय जाद ?

फन.: ‘सोरखार हनजाव’ ख थायाव ख थाइ ग रया गा म मफा न लेखा र नाय


आयजोखौ थां खद । बेवहाय ख थाइ ग रया आ ा लेखा गोर दे लायनायावल’ आखा-फाखा
नाथाय खामा नयाव उदा य लायमोन स लाखौ सोरखार हनजाव होननानै बद
ुं ।

(ख) का ल कुमार लाहा रया बबे मुगा न आरो मा हा र न


ख थाइ ग र?
फन.: का ल कुमार लाहा रया अलंबार मुगा न मुखजाथाव रमाि टक आरो ला सकेल
सान न ख थाइ ग र।
(ग) का ल कुमार लाहा रया लरनाय गांनै ख थाइ बजाब न मंु लर?
फन.: का ल कुमार लाहा रया लरनाय गांनै ख थाइ बजाब न मुङा जाद ‘ख थाइ
बजाब’ आऱो ‘ख थाइ बहुं’।
(घ) का ल कुमार लाहा र न लरनाय जाय ख जाया गांनै बजाब न मुं लर?
फन.: का ल कुमार लाहा र न लरनाय जाय ख-जाया गांनै बजाबफोर न मफ
ु ोरा जाबाय –
‘बैसा ग स ला न सल’बाथा’ आरो ‘ख थाइ बहुं’।
(ङ) सोरखार हनजावआ बहाबा ओंखारलाङो ला माबा द दे लायनानै थाङो होनना
ख थाइ ग रया फोरमायद ?

फन.: सोरखार हनजावआ बबेयावबा ओंखारलाङो ला गानफब-जोमफब, मोखाङाव सन



फावदार फुननानै दे लायफबनानै ओंखारलाङो होनना बद
ुं । सोरखार हनजावआ मेगनाव
जे लाबो चसमा गानो, आ सयाव आलता फुनो आरो मोदोमाव गानफब-आलायफब आखाय
सबलायनानै दे लाय मालायै ओंखारलाङो होनना ख थाइ ग रया फोरमायद ।
(च) सोरखार हनजावआ माबा द स ाखौ नेहाद सानो लर?
फन.: सोरखार हनजावआ एम.इ. एम. भ. फरायनाय साला माथा स ाखौ नेहाद सानो
होनना ख थाइ ग रया फोरमायद ।
(छ) ख थाइ ग रया सोरखार हनजावखौ मा मा अननाय न रावज गाबि द ?
फन.: ख थाइ ग रया सोरखार हनजावखौ सैनाय, रिज, द ब, फांदां बाय द अननाय न
रावज गाबि द ।
(ज) ख थाइ ग रया सोरखौ ‘जाफंु ग खफंु ग एनजर बंु ग’ होनना मा फोरमायद ?
फन.: ख थाइ ग रया सोरखार हनजावखौनो ‘जाफुं ग खफुं ग एनजर बुं ग’ होननानै
बद
ंु । बे न गेजेरज ख थाइ ग रया सोरखार हनजावआ दे लायनायावल’ आखा-फाखा,
मावनाय-दांनायाव नाथाय जेबो गैया जागारनायल’ होनना फोरमायद ।

3. गाहाय न स थफोरखौ फोरमायना लर: (गासै नबो न बरआ 4)


(क) सोरखार हनजाव न दे लायनाया सोरखार हनजाव ख थाइ न गेजेरज माबा दयै बेरखांद
न न रावज फोरमाय?

फन.: सोरखार हनजाव ख थाइ न गेजेरज सोरखार हनजाव न दे लायमां यै बाय द सना
गानफब-जोमफब दे लायनाया ख थाइ न गेजेरज रोखा रोखायै बेरखांद । ख थाइ ग न
बा दयै ला सोरखार हनजावा जेराव ख थाङा मानो सोखो-मोखो खारहां माहां ओंखारलाङो।
जे लाबो खानाय मबांखौ हगार ानानै, आ सयाव गाब गानानै दे लायफब-जोमफब ओंखारो।
मेगनाव ससमा, आखायाव घ र, मोदोमाव स क न फा ा, खाफालाव फोथा जेरावबो जेरैबो
बेसेन बहरा गा नाय जोमनाय गा नानै दे लायफबो।

आ सयाव आलथा एबा गाब (नक-प लस) फुनना द े मा े म न सोराङै ओंखारनाय


सोरखार हनजावआ खानाय बां, मेगन बे ां, बखा फांदां नायनोबो समाइना। जे लाबो
आखायाव घ र, मोदोमाब स क न फा ा, मोदोमाव बेग आलायनानै आखाय सबलायना
बेरायो सोरखार हनजावआ। मोखाङाव सन
ु फावदार दाफबो। सोरखार जालाय न देलायफबनाय
महराव मा गा द मा फुनद ख थाइ ग रया हमसलायनो हा ययाव एखनबा बागदाव लाङो।
बेबा दनो ख थाइ ग रया सोरखार हनजाव न गाननाय जोमनाय दे लायनायफोरा खनथाइ न
गेजेरज रोखा रोखायै बेरखांद ।

(ख) ख थाइ ग रया सोरखार हनजावखौ ख थाइ न गेजेरज माबा दयै स खा रद फोरमायना
लर?
फन.: ख थाइ ग रया सोरखार हनजावखौ ख थाइ न गेजेरज स खा रनाय सान या
रोखा जाद । सोरखार हनजाव सोदोबानो जाय ख-जाया खामा नयाव उदायरो ङ स लाखौ
गाबि नाय रावखा।

ख थाइ ग र न बा दयै ला गा म गफा न इसे लेखा र ामनाय जेबो खामा नयाव


उदायरो ङ स लाखौ सोरखार जालाय होनना बङ
ु ो। सोरखार हनजाव ख थाइ न गेजेरज बो
बर’ समाजाव थानाय ब द माखासे आ ा लेखा खाव नया, मावनाय –दांनाय जेबो खामा नयाव
उदायरो ङ, दे लायफब-माफब बेरायनायावल’ आखा-फाखा लायमोन स लाफोरखौ स खा रद ।
ब द स लाफोरा गावखौनो जोबोर गोर सानो आरो एम.इ. एम. भ. फरायनाय साला-माथा
स ाफोरखौ बसोर बा दयै जेबो बेसेन होआ, जोबोद नेहाद होननानै सानो। नाथाय गावबोसो
जेबो खामा नयाव उदाय रोङा। बे नखायनो ख थाइ ग रया सोरखार हनजावखौ अननाय राव
जेरै द े , सैनाय बाय द सोदोबज गाबि से गाबि नानै जाबायद मानो उरां-फारां होननानै
बद
ुं । बेबा दयैनो ख थाइ न गेजेरज सोरखार हनजावखौ स खा रनाय सान रया ख थाइ न
गेजेरज रोखायै बेरखांद ।

(ग) सोरखार हनजाव ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला सोरखार हनजाव न आखल-


आखुफोरा माबा द बेरखांद न न रावज फोरमायना लर?

फन.: सोरखार हनजाव ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला सोरखार हनजाव न आखल-


आखफ
ु ोरा िज ोद-फा ोद आरो उरां-फारांङै बेरखांद । ख थाइ ग र न बा दयै ला सोरखार
हनजावआ दे लायनाय, गाननाय जोमनायावल’ आखा-फाखा, नाथाय खामा नयाव जेबो उदा य
जागारनायल’। अखानाय लानो मबां खानायखौ हगार ानानै आखायाव घ र गानना, आ सयाव
आलथा फुनना उरां फारं गोसो लाना खारहां-माहां बेरायनो ओंखारलाङो। मोदोमाव जे लाबो
स क न फा ा, मोखाङाव सन
ु क-फावदार दाफबनाया सोरखार हनजाव न हुदा।

सोरखार हनजावआ एम. इ. एम. भ. फरायनाय स ाफोरखौ नेहाद सानो। गाव न


आखलखौ नाथाय इसेबो साना। गावबो द जे लाबो उरां-फारां गोसो लाना खारहां माहाङै आखाय
सबलायलायना बेरायनो ओंखारलाङो बेखौ नाथाय गाव मोनदांसआ। बेबा दनो सोरखार
हनजाव ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया सोरखार हनजाव न उरां फारां गोसो न िज ोद
आखख
ु ौ फोरमायद ।
दानसोरां हराव
मद च म

1. गाहाय न स थफोरखौ बािजसो सोदोब न गेजेराव फन हो:


(क) दानसोरां हराव ख थाइ न ख थाइ ग रया सोर?
फन.: मद च म
(ख) दै मा बखायाव दे थुनआ माबा द मोसायो?

फन.: दै मा बखायाव दे थुनआ दे लाय-मालाय आरो जोि लद माि लद मोसायो।

(ग) ख थाइ ग रया ख ख लं होनना सोरखौ बंद


ु ?

फन.: ख थाइ ग रया ख ख लं होनना दाउ ख ख लंखौ बद


ंु ।

(घ) ख थाइ ग रया म लौ-मा लाव मा नुद ?

फन.: ख थाइ ग रया म लौ मा लाव अखाफोराव हाथ ख नुनाय न बा ा बद


ुं ।

(ङ) ख थाइ ग रया दै लो गोजोन होनना माखौ बुंद ?


फन.: अ ां बखाखौ दै लो गोजोन होनना बद
ुं ।
(च) ख थाइ ग रया सोरखौ गग
ु ु ब खल
ु म
ु ो?

फन.: ख थाइ ग रया सोरिज ग र आनान गसाइखौ गग


ु ु ब खल
ु म
ु ो।

ं ा न समाइना रमायना महरखौ सोर सोरिजद ?


(छ) म थग

ं ा न समाइना रमाइना महरखौ सोरिज ग र आनान गसाया सोरिजद ।


फन.: म थग

(ज) हामाया मा ला मैया मु ी लाद होनना बद


ुं ?
फन.: दनै न हराव।
(झ) ख थाइ ग र न गोसोआ मानो बा ल’खांद ?
फन.: बह
ु ुम बखा न बाय द मैया मु लानायखौ नन
ु ा ख थाइ ग र न गोसोआ
बा ल’खांद ।
(ञ) अखाफोर गावदां हराव दैथुनआ माबा द मोसाद ?

फन.: अखाफोर गावदां हराव दै थुनआ दे लाय मालाय, म लौ मा लाव मोसाद ।


(ट) ख थाइ ग रया मा समाव हा थु खरायना सोरखौ खुलम
ु द?

फन.: ख थाइ ग रया दानसोरां हराव हा थु खरायना इसोरखौ खल


ु ुमद ।

2. संद
ु यै फन हो-
(क) ख थाइ ग रया हामाखौ माबा द महर लाद होनना फोरमायद ?

फन.: दाउ ख ख लं गाबनायज , बाय द मैया रंखांनायज ख थाइ ग रया हामाखौ बाय द
मैया महर लाद होनना फोरमायद ।

(ख) ख थाइ ग र न गोसोआ माखौ नुना बा ल’खांद ?

फन.: गोजानाव दाउ ख ख लं न गाबनाय रंखांनायज , म थंगा न महरा बाय द मैया


मु लानायखौ नुना ख थाइ ग र न गोसोआ बा ल’खांद ।

(ग) गजन गजन हाबाब दै लो गजन होनना माखौ बद


ुं ?

फन.: ं ान
म थग बखायाव दै मा न दै थुनआ दे लाय मालाय मोसानाय आरो अ ां न
बखायाव हाथ ख रथ रथां ज नाय समाइना रमायना सुदेम नुथायखौनो ख थाइ ग रया
गोजोन गोजोन हाबाब दै लो गोजोन होनना बुंद ।

(घ) ख थाइ ग रया समाइना-रमाइना होनना माखौ बद


ंु ?

फन.: दै मा न बखायाव दै न दै थन
ु आ दे लाय मालाय, हायला –हुयला मोसानाय, अखां न
बखायाव हाथ ख र थ- रथा ज नाय नुथायखौनो ख थाइ ग रया समाइना रमाइना होनना
बद
ुं ।

(ङ) खोलो खोलो बारआ मा ला बारद मोन?

फन.: दानसोरां हरखा ल खोलो खोलो बारआ बारद मोन।

(च) ख थाइ ग र न बा द ला म थंगा न समायना महरखौ सोर सोरिजद फोरमायना लर?

ं ा न समाइना महरखौ नुवाथा र आनान गसाया


फन.: ख थाइ ग र न बा दयै ला म थग
ं ा न नुथाय, हाथऱ ख हाला, हामा
सोरिजद । बे बुहुम बखा न दं नाय मा न िजव िजराद, म थग
दै मा गासैबो िजरादआ न आनान गसाइ, इसोर न सोरिजनाय होनना ख थाइ ग रया
फोरमायद ।

(छ) अखाफोर गावदां समाव ख थाइ ग रया मा नुद मोन फोरमायना लर?

फन.: अखाफोर गावदां समाव ख थाइ ग रया जोमै न सेराव दै मा न दै थन


ु खौ दे लाय
मालाय, ज ि लद माि लद, हायला-हुइला मोसानाय नुनो मोनद मोन।

(ज) ख थाइ ग रया सोरखौ गुगु ब खल


ु म
ु नानै मा बद
ुं मोन?
फन.: ख थाइ ग रया सोरिज ग र, नव
ु ाथा र आनान गसाइखौ गग
ु ु ब खल
ु म
ु नानै “बबेयाव
थाखोमाखो, बबेयाव गोमाखौ बयो दं खो, जेरावनो थाथ जेरैनो खांथ , गोसोखां, गुगु ब
बखौ खल
ु म
ु ो आं बांबा खमबा दानसोरां दनै हराव” होनना खल
ु म
ु द मोन।

3. दानसोरां हराव ख थाइ न गब


ु ै बा ाखौ न न रावज फोरमायना लर?

फन.: दानसोरां हराव ख थाया मद च म न द से रह य सानथौ न खनथाइ।


ं ाया र महरखौ फोरमायनायज लोगोसे
बेवहाय ख थाइ ग रया दानसोरां हर न समाइना म थग
सोरिज ग र न बद गोमोथाव सोरिजखौ मान खालामनाय बा ायानो रोखा जाद ।
खनथाइ ग र न बा दयै ला बे बुहुम बखा न मायागोनां महरआ इनायनो समाइना।

ं ा न बखायाव दानसोरां हराव खोलो खोलो बार बारनायज गावदां अखाफोर न


म थग
महरआ दै मा न दै थुनज मोसाफायो। हायला हुयला मोसानाय दै मा न दै थन
ु ाव रथ रथा
ं ा न महरखौ समाइसारहोयो। दानसोरां हर न बे गोजोन
ज नाय हाथर खफोरा र फफैनानै म थग
सुदेम समाव बफां-लाइफांफोराबो रं जाखाङो आरो दाउ ख ख लङाबो गोजान न ाय गाबहरो। बे
ं ा न समाइना महर मु
म थग खौ नुनानै ख थाइ ग र न गोसोआ रं जानायज उ सफावो आरो
बे न आ दोआव सोरिज ग र न गोहो थानायखौ मोनदांमोनो। ख थाइ ग र न बा दयै ला
ं ा न बेफोर समाइना नुथाय आरो दं नायमा न िजराद न सोरिज ग रया जाद
म थग आनान
गसाइ। बेखायनो ख थाइ ग रया जोबनो गै य गोहो न बगम
ु ा आनान गसाइखौ गग
ु ु ब
खुलुमहरनो गोसो जानाय बा ाखौ खनथाय न जोब थ बाहागोआव फोरमायद ।

4. गु द खथा फोरमायना बेखेवना लर-


(क) म लौ मा लाव हाथ ख र थ रथा
समायना रमायना अ ां साथा बखाव माथा,
एसे ाब सद
ु े म एसेबां लायेम
गजन गजन हाबाब दै लो गजन।
फन.: “ म लौ मा लाव हाथ ख र थ रथा
समायना रमायना अ ां साथा बखाव माथा,
एसे ाब सद
ु े म एसेबां लायेम
गजन गजन हाबाब दै लो गजन।”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ मद च म न लरनाय ‘दानसोरां हराव’ मुं न ख थाइ


आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया बे बुहुम
बखा न गोजोन थासा रखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग रया फोरमयानाय बा दयै ला दानसोरां हराव हाथर ख र थ रथा ज नायफोरा


बह
ु ु म बखा न दै मा न दै थुनाव र फखांफैयो। दै मा न दै थुना हायला हुयला मोजायो ला बसोरबो
ज ि लद माि लद मोसाफायो। दै मा न दै थन
ु ा ददोम थायो ला बसोरबो ददोम जायो। बह
ु ुम न
बेफोर नुथाया ख थाइ ग र न नोजोराव इनायनो समाइना। बे बह ं ा न बखायाव ब द
ु ु म म थग
समाइना सोरिज न जोबनो गैया। बेखायनो ख थाइ ग रया बे बह
ु ु मखौ जे लाबो न थाखाय
इनायनो गोजोन होननानै बाखनायद । बह
ु ुम न बखाया ख थाइ ग र न नोजोराव इनायनो
सुदेम आरो दै लो गोजोन। बे बा ाखौनो ख थाइ ग रया गोजौ न “ म लौ मा लाव हाथ ख
र थ रथा समायना रमायना अ ां साथा बखाव माथा, एसे ाब सद
ु े म एसेबां लायेम गजन
गजन हाबाब दै लो गजन” ख थाइ खो दो न गेजरे ज फोरमायद ।

(ख) गजानाव खि लंआ ज’-जाय हुरा हुरा


बांबायाव बां बा थारसो बदे त सनदं ,
अ हाबाब हामाया मैया मु ी महर
लाद हाबाब दनै हराव।
फन.: गजानाव खि लंआ ज’-जाय हुरा हुरा
बांबायाव बां बा थारसो बदे त सनदं ,
अ हाबाब हामाया मैया मु ी महर
लाद हाबाब दनै हराव।
गोजौ न ख थाइ खो दोखौ मद च ’ म न लरनाय ‘दानसोरां हराव’ मुं न ख थाइ
आयदा न ाय दखांना होनाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया बह
ु ुम न
बखायाव समाइना महर बेरखांनाय बा ाखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग र न नोजोराव बे बह
ु ुम बखा न महरआ इनायनो समाइना। दानसोरां हराव
बह
ु ु म बखा न बाय द सना िजउ िज बया िजउ मोनखाङो ला बह
ु ु म न महरा आरोबाव समाइना
महर ला सनो। जेरै दानसोरां हराव दाउ ख ख लं गावनायज , गोजानाव बसोर न गाबनाय
सोदोब रंखांहैनायज बह
ु ु म बखाया सानसहा य, फोरमायसहा य मैया महर लायो। बेनो जाद
नुवाथा र आनान गसाइ न सोरिज। बे सोरिज न मायाखौ फोरमायना फोरमायजुबनो हाया। बे
बा ाखौनो ख थाइ ग रया गोजौ न बे “गजानाव खि लंआ ज’-जाय हुरा हुरा बांबायाव बां बा
थारसो बदे त सनदं , अ हाबाब हामाया मैया मु ी महर लाद हाबाब दनै हराव।” ख थाइ
खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

(ग) बव था माखौ बव गमाखो बयो दै खौ?


जेरावनो थाथं, जेरैनो खांथं, गसखां
गुगु ब बखौ खल
ु म
ु ो आं,
बांबा खमबा दानसरां दनै हराव।
फन.: “बव था माखौ बव गमाखो बयो दै खौ?
जेरावनो थाथं, जेरैनो खांथं, गसखां
गुगु ब बखौ खल
ु म
ु ो आं,
बांबा खमबा दानसरां दनै हराव।”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ मद च ’ म न लरनाय ‘दानसोरां हराव’ मुं न ख थाइ


आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया नुवाथा र
आनान गसाइ न मायाखौ हमनो हा य बा ाखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग र न बा दयै ला बे बह
ु ु म बखा न गासैबो माया न सोरिज ग रया जाद नव
ु ाथा र
आफा आनान गसाइ। आनान गसाइखौ नुनो मोना लाबो इसोरा द बे बुहुम बखा न बबेबा
खनायाव दं बे बा ाखौ ख थाइ ग रया फोथायो। होम लाबो नाथाय ज सब
ु ंु माहा रया मेगन
गोजायै बथांखौ नुनो मोना। बथां गैयामोन ला बे बुहुम बखा न गासैबो दं नायमा न िजराद न
बा ाखौ ज साननो हाया। बेखायनो ख थाइ ग रया बे बह
ु ुम बखा न सोरिज न बा ाखौ
साननानै नुवाथा र आनान गसाइ न बा ाखौ गोसोखांद आरो बथां न सोरिज गोहोखौ
गोसोखांनानै जेराव ख थायामानो बथांखौ खुलुमहरनो गोसो जानाय बा ाखौनो गोजौ न बे
“बव था माखौ बव गमाखो बयो दै खौ? जेरावनो थाथं, जेरैनो खांथ,ं गसखां गुगु ब बखौ
खुलुमो आं, बांबा खमबा दानसरां दनै हराव” ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

उफेरा स नाय न फननाय:


1. गाहाय न स थफोरखौ फंसे सोदोब एबा बा ाज फन.: (गासै नबो न बरआ 1)
(क) खोलो खोलो बारआ माबोला बारद ?
फन.: खोलो खोलो बारआ दानसोरां हराव बारद ।
(ख) मद चन मआ मा हा र न ख थाइग र?
फन.: मद चन मआ मि टक सान न ख थाइ ग र।
(ग) मद चन मआ बबेयाव जोनोम मोनद मोन?

फन.: मद चन मआ भावरागु र न साहा 2 क. म. गोजानाव थानाय गदामा र


गा मयाव जोनोम मोनद मोन।

(घ) मद च मआ मा ला जोनोम मोनद मोन?


फन.: मद च मआ 1916 माइथायाव जोनोम मोनद मोन।
(ङ) मद च मआ सज
ु न
ु ाय थाम-रावा र सोदोब बहुं न मुङा मा?
फन.: बर’ इं ाजी ह द सोदोब बहुं।
(च) ‘अलंबार’ लाइ स न सज
ु ु ग रया सोर?
फन.: “अलंबार” लाइ स न सज
ु ु ग रया जाद मद च म।
(छ) मद चन म न ‘दानसोरां हराव’ ख थाइया मा हा र न ख थाइ?
फन.: मद चन म न ‘दानसोरां हराव’ ख थाइया रह य सानथौ एबा मि टक
सान न ख थाइ।
(ज) बदे त सनदं सोदोब न ओं थया मा?
फन.: बदे त सनदं सोदोब न ओं थया जाद गोबारै गाब सनद ।
(झ) बांबा-खमबा सोदोब न ओं थया मा?
फन.: बांबा-खमबा सोदोब न ओं थया इसेयानो जा एबा गोबाङानो जा।
(ञ) ख थाइ ग रया हामा सोदोबज माखौ फोरमायद ?
फन.: ख थाइ ग रया हामा सोदोबज बे बह
ु ु म बखाखौनो फोरमायद ।
2. गाहाय न स थफोरखौ सद
ंु यै लर- (गासै नबो न बरआ 2)
(क) मद च म सज
ु ुनाय जाय ख-जाया गांनै लाइ स न मुं लर?
फन.: मद च म सज
ु ुनाय जाय ख-जाया गांनै लाइ सफोर न मुंफोरा जाबाय –
“मु स र आरो सान ” आरो “हाथर ख हाला”।
(ख) मद चन म न बमा- बफा न मङ
ु ा मा?
फन.: मद च न बमा बफा न मङ
ु ा फा रयै सुया थ बसुमता र आरो शभाराम
बसम
ु ता र।
(ग) ख थाइ ग रया आनान गसाइखौ मानो गग
ु ु ब खल
ु ुमहरद लर?
फन.: ख थाइ ग रया बे बह
ु ुम बखा न बाय द सोरिज महरखौ गोसोखांनानै नुवाथा र
आनान गसाइखौ गोसोखांहरो। बे संसार न म हमाया बुिजसनो हा य। नाथाय बे बिु जसनो
हा य संसार न सोरिज ग रया इनायनो गोहो गोरा। बेखायनो ख थाइ ग रया नव
ु ाथा र
आनान गसाइखौ गुगु ब खल
ु ुमहरद ।

3. गाहाय न स थफोरखौ फोरमायना लर- (गासै नबो न बरआ 4)


(क) दानसोरां हराव ख थाइ न गेजेरज म थंगा न महर मु या माबा दयै बेरखांद न न
रावज फोरमाय।

फन.: दानसोरां हराव ख थाइ न गेजेरज म थंगा न महर मु या जोबोर समाइना


ं ा न नुथाया
रमाइनायै बेरखांद । ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला दानसोरां हराव म थग
जेरैबो थािजम आरो गोजोन जायो। दमफां लाइफां, दै मा-दै सा न मु या ख थाइ ग र न रावाव
िजउगोनां महर मोनद ।

दानसोरां हराव खोलो खोलो बार बारनायज दै मा न दै थुनआ दे लाय मालाय मोसानो हमो।
हायला-हुयला मोसानाय दै न दै थन
ु ाव र फनाय र थ- रथा ज नाय अ ां न हाथर खफोराबो
दै न दैथुनज लोगोसे ज ि लद माि लद मोसाफानाय नुथाया इनायनो समाइना। ब द बुहुम
ं ा न समाइना-रमाइना महरा बेसेबा गोजोन आरो बेसेबा सद
म थग ु े म। खोलो खोलो बार
बारनायाव द फां लाइफांफोराबो मेथाइ रोजाबो, बसोर न खननाय मेथाइ न दखोआ
गोजान न ाय गोजान समाव रंसारहैयो। फारसे थ ं दाउ ख ख लं न रोजाबनाय दखोआ
ख थाइ ग र न खोमायाव गोबारै रंखांफैयो। बेफोर गासैबो समाइना नुथाया ख थाइ ग र न
नोजोराव बेसेबा सद
ु े म। बेबा दनो दानसोरां हराव ख थाइ न गेजेरज ं ा न समाइना
म थग
रमाइना महरखौ ख थाइ ग रया फोरमायद ।

(ख) दानसोरां हराव ख थाइ न गेजेरज रह य सानथौ सान या माबा दयै बेरखांद न न
रावज फोरमायना लर?

फन.: ‘दानसोरां हराव’ ख थाइ न गेजेरज रह य सानथौ बेरखांनायखौ रोखा रोखा नुनो
मोनो। रह य सानथौआनो जाबाय इसोर न फारसे फोथायनाय ला खनाय आरो बथांखौ
स बनाय। मद च म न ‘दानसोरां हराव’ ख थाइ न गेजेरज बो बे रह य सानथौखौ
बेरखांनाय नुनो मोनो।

ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला दानसोरां हराव म थंगा न महरा समाइना


रमाइनायै िजउ गोनां महर लायो। दानसोरां हर न सुदेम बुि लयाव खोलो खोलो बार
बारनायज दै मा न दै थन
ु फोरा हायला हुयला मोसायो। बे हायला-हुइला मोसानाय दै थन
ु ज
लोगोसे अखोरां सायाव र थ– रथा ज फबनाय हाथ खफोराबो र फखांफैनानै मोसाफायो। दाउ
ख ख लङा रनदाव रन स गाबो। नाथाय बेफोर गासै नबो आ दोआवन सोरिज ग र आनान
गसाइ न माया गेलेनाय दं । मानोना बे बह
ु ु म न गासैबो िजरादानो आनान गसाइ न सोरिज। बे
बेसेबा गुवार बह
ु ु म बखा आरो बेयाव थानाय गासैबो िजउ िजरादखौ सोरिज ा सोरिज ग र न
सेराव ज सब
ु ंु माहा रया बेसेबा नेहाद। मानोना ज बथां न सोरिज गोहो न मायाखौ सानसनो
हाया, बिु जसनो हाया। बेखायनो ख थाइ ग रया बथां न सेराव हानथु खरायनानै बथांखौ
खलम
ु ो। बेबा दयैनो दानसोरां हराव ख थाइ न गेजेरज रह य सानथौआ बेरखांनायखौ ज
फोरमायनो हायो।

आयो दाउ-खि लं
समर म चौधु र

1. गाहाय न स थफोर न फनखौ मोनसे सोदोब एबा फंसे बा ाज फन हो –


(क) ‘आयो दाउ ख ख लं’ ख थाइ न ल र ग रया सोर?
फन.: समर म चौधु र।
(ख) दाउ ख ख लङा मा समाव गाबद मोन?
फन.: ं ो सान जौफुनाय समाव गाबद मोन।
(ग) दाउ ख ख लंआ बबे जायगायाव गाबद मोन?
फन.: दाउ ख ख लंआ गं नया सेराव गाबद मोन।
(घ) सैनाय मायनाव होनना ख थाइ ग रया सोरखौ बद
ुं ?
फन.: गाव न अनजा लखौ।
(ङ) बर’ बोराय न सल’ न मुङा मामोन?
फन.: गोम मु थ।
(च) ख थाइ ग रया सोरखौ दइ
ु सन बनानाव होनना बद
ंु ?
फन.: गोम मु थ स लाफोर न दइ
ु सन बनानाव थाम हनबा गाव न अनजा लखौ।

2. संद
ु ’यै फन हो –
(क) ख थाइ ग रया गाव न गोसोआव मा मा जाखांफैयो होनना बंद
ु ?

फन.: ख थाइ ग रया गाव न गोसोआव गोमालांनाय सान न दख


ु फ
ु ोरा जाखांफैयो बुंद ।
दाउ ख ख लं न गाबनायाव ख थाया ग रया गाव न गोमालांनाय अनजा ल न बा ाखौ
गोसोखांनानै दख
ु ु नांनाय बा ाखौ फोरमायद ।

(ख) ख थाइ ग रया दाउ ख ख लंखौ मानो दागाबसै होनना खावलायद ?

फन.: ख थाइ ग रया दाउ ख ख लंखौ दागाबसै होननानै खावलायद । मानोना दाउ
ख ख लंआ गाबो ला ख थाइ ग र न गोसोआव गाव न गोमालांनाय अनजा ल न महरा
जाखांफैयो आरो ख थाइ ग र न गोसोआव बां सन दख
ु ु सा फफैयो।

(ग) ख थाइ ग रया दाउ ख ख लं न मेगन थाइनैखौ मानो मु ह न गोनां होनना बुंद ?

फन.: ख थाइ ग र न नोजोराव दाउ ख ख लंआ जाद गाव न गोमालांनाय अनजा ल।


गाव न अनजा लखौ बयबो आंगो सानो, ब न गासैबो दे हा न बाहागोखौनो हायना गोनां सानो।
खनथाइ ग रयाबो दाउ ख ख लं न मेगनाव गाव न गोमालांनाय अनजा ल न हायना गोनां
मेगन न साउगा रखौ बेरखांनाय नन
ु ो मोनो। बेखायनो दाउ ख ख लं न मेगन थाइनैखौ मु ह न
गोनां होननानै बद
ंु ।

3. गु द खथा फोरमायना बेखेवना लर –

(क) नङ न गाबनायाव
ग वम-जंखील मगन थाइनै
जाखांफैयो आं न गसोयाव
हाबाब मो हनी-गोनां मगन थाइनै।
फन.: “नङ न गाबनायाव
ग वम-जंखील मगन थाइनै
जाखांफैयो आं न गसोयाव
हाबाब मो हनी-गोनां मगन थाइनै”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ चमर म चौधु र न लरनाय ‘दाउ ख ख लं’ मुं न ख थाइ
आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया दाउ
ख ख लं न नोजोराव गाव न अनजा लखौ गोसोखांनाय बा ाखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग र न बा दयै ला ख थाइ ग र न आंगो नबो आंगो िजउ न अनजा लया मा लाबानो
गावखौ गारनानै बे बह
ु ु म न ाय आन ायलांबाय। बयो दा बबेब नस
ु य फु रयाव दं हैयो।
नाथाय ब द बिु लयाव दाउ ख ख लंआ गं नया दै सा न सेराव गाबफैयो ला ख थाइ ग रया
गाव न गोमालांनाय अनजा ल न बा ाखौ गोसोआव गो लैयो आरो गाव न अनजा लयानो दाउ
ख ख लं जाना गाबफैबायनामा सान लांगारो। बेखायनो ख थाइ ग रया दाउ ख ख लं न
मेगन न नोजोरखौ हायना गोनां होनना बुंद । बेवहाय ख थाय ग रया गाव न गोमालांनाय
अनजा ल न हायना गोनां मेगन न बा ाखौनो गोसोखांद । बेफोर बा ाखौनो ख थाय ग रया
गोजौ न बे “बे मगन थाइनै न बगुमाया सैनाय मायनाव बै बरबोराय न सलो न गम ीमु थ
स लाफोर न बय न इ
ु दइु सन बनानाव” ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

(ख) आयो दाउ ख ख लं, सोना गां न दाउ-ख ख लं


-ं ो वान जौफुनायाव, अखरां सायाव
दागाबसै, दागाबसै नङ
ग दं ग दं गंनीया िजङाव।
फन.: “आयो दाउ ख ख लं, सोना गां न दाउ-ख ख लं
-ं ो वान जौफुनायाव, अखरां सायाव
दागाबसै, दागाबसै नङ
ग दं ग दं गंनीया िजङाव।”
गोजौ न ख थाइ स रफोरखौ चमर म चौधु र न लरनाय “आयो दाउ ख ख लं”
ख थाइ आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजरे ज ख थाइ ग रया
दाउ ख ख लं न गाबनाय दखोआव गाव न गोसोआवबो दख
ु ु जाखांफैनाय बा ाखौनो
फोरमायद ।

ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला ख थाइ ग रया गाव न अनजा ल दं मोन जाय बे
बह
ु ु म बखा न ाय बबेबा गोजानाव अराय न थाखाय आन ायलांबाय। ख थाइ ग रया गाव न
अनजा लखौ सम सम गोसोखाङो। जे ला गं नया दै सा सेराव सानजौफु समाव दाउ ख ख लंआ
गाबफैयो, खनथाइ ग रया गाव न अनजा लखौ गोसोखांनाया बारा सन जायो आरो गाव न
अनजा लयाबो ब दनो दाउ ख ख लं जाना गाबबाय थानाय सान या खनथाइ ग र न
गोसोआव जायगा लाफैयो। अ ला ख थाइ ग र न गोसोआ दाहा दखारज आबुं जायो आरो
गोसोखौ सहायनो हा य मोनो। बेखायनो ख थाइ ग रया दाउ ख ख लंखौ आरोबाव दागाबसै
होननानै खावलायद । सानजौफु समाव ब द बखा खाय सब मोनलायजासे गाबनानै गाव न
गोसोआव आरो दख
ु ु दाहोसै होननानै दाउ ख ख लंखौ खावलाय बा ाखौनो गोजौ न बे “आयो
दाउ ख ख लं, सोना गां न दाउ-ख ख लं -ं ो वान जौफुनायाव, अखरां सायाव दागाबसै,
दागाबसै नङ ग दं ग दं गंनीया िजङाव” ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

(ग) बे मगन थाइनै न बगम


ु ाया सैनाय मायनाव
बै बरबोराय न सलो न
गम ीमु थ स लाफोर न
बय न इ
ु दइ
ु सन बनानाव।
फन.: “बे मगन थाइनै न बगम
ु ाया सैनाय मायनाव
बै बर’ बोराय न सलो न
गम ीमु थ स लाफोर न
बय न इ
ु दइ
ु सन बनानाव।”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ चमर म चौधु र न लरनाय ‘आयो दाउ ख ख लं’ मंु न
ख थाइ आयदा न ाय दै खांना लानाय जाद । बेवहाय ख थाइ ग रया सल’ न आखु गाव मोजां
मोननाय अनजा ल न बा ाखौनो फोरमायद ।
ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला बर’ बोराय न द से सल’ दं । जेराव
गोम मु थमोन न दइु सन बनानावआबो ब न आखु। बै बइ न इ
ु बो दइ
ु सन बनानावखौ
ख थाइ ग रया इनायनो मोजां मोनो। दाउ ख ख लंआ सानजौफुनाय समाव गं नया दै सा न
सेराव दखार नांहाब गाबफैयो ला गाव न अनजा ल न बा ाखौ गोसोखाङो। बेखायनो दाउ
ख ख लं न मेगनखौनो बै गाव न गोमालांनाय अनजा ल न मेगन सान लांनानै ख थाइ ग र न
गोरबोज दखार नांहाब रावा ओंखारबोयो – हाबाब मु ह न गोनां मेगन थाइनै। बेफोर
बा ाखौनो ख थाइ ग रया गोजौ न बै “बे मगन थाइनै न बगम
ु ाया सैनाय मायनाव बै बर’
बोराय न सलो न गम ीमु थ स लाफोर न बय न ुइ दइ
ु सन बनानाव” ख थाइ खो दो न
गेजेरज फोरमायद ।

उफेरा स थ न फन-
1. गाहाय न स थफोरखौ फंसे सोदोब एबा बा ाज फन – (गासै नबो न बरआ 1)
(क) ं सोदोब न ओं थया मा?
फन.: ं सोदोब न ओं थया जाद - ाय।
(ख) ‘आयो दाउ ख ख लं’ ख थायाव मख
ु ’नाय गम ीमु थया सोर?
फन.: ‘आयो दाउ ख ख लं’ ख थायाव मख
ु ’नाय गम ीमु थया जाद बर’ बोराय न
सल’आव थानाय स लाफोर न आखु।
(ग) ‘आयो दाउ ख ख लं’ ख थायाव ख थाइ ग र न अनजा लया सोर?
फन.: गम ीमु थ स लाफोर न दइ
ु सन बनानाव।
(घ) चमर म चौधु रया माबोला जोनोम मोनद मोन?
फन.: चमर म चौधु रया 1932 माइथायाव जोनोम मोनद मोन।
(ङ) “रादाब” ख थाइ बजाब न लर ग रया सोर?
फन.: चमर म चौधु र
(च) चमर मआ सुजुनाय लाइ स न मङ
ु ा मा?
फन.: चमर म सज
ु न
ु ाय लाइ स न मङ
ु ा जाद ‘बैरा थ’।
(छ) चमर म चौधु रया सज
ु ुनाय सानि नया र खौरांलाय न मुङा मा?
फन.: चमर म चौधु रया सज
ु ुनाय सानि नया र खौरांलाय न मुङा ‘रादाब’।
(ज) ‘बाउ ल’ सोदोब न ओं थया मा?
फन.: ‘बाउ ल’ सोदोब न ओं थया जाद बोदोर।
(झ) दाउ ख ख लं न गाबनाया मा न नेरसोन?
फन.: दाउ ख ख लं न गाबनाया ख थाइ ग र न अनजा ल न दाहा न नेरसोन।
(ञ) ‘आयो दाउ ख ख लं’ ख थायाव मख
ु नाय दै मा न मङ
ु ा मा?
फन.: ‘आयो दाउ ख ख लं’ ख थायाव मख
ु नाय दै मा न मुङा जाद गं नया।

2. गाहायाव होनाय स थफोरखौ संद


ु ’यै फन – (गासै नबो न बरआ 2)
(क) ‘आयो दाउ ख ख लं’ ख थायाव फोरमायनाय मेगन थाइनै न बगम
ु ाया सोर?

फन.: ‘आयो दाउ ख ख लं’ ख थायाव फोरमायनाय मेगन थाइनै न बगम


ु ाया जाद बर’
बोराय न सलोआव थानाय गम ीमु थ स लाफोर न दइु सन बनानाव जायखौ ख थाइ ग रया
मोजां मोनद मोन।

(ख) दाउ ख ख लं न गाबनाया ख थाइ ग र न गोसोआव मा सान जाखांहोफैयो?

फन.: दाउ ख ख लं न गाबनाया ख थाइ ग र न गोसोआव गोमालांनाय गाव न


अनजा ल न बा ाखौ गोसोआव जाखांहोफैयो। मानोना ख थाइ ग रया दाउ ख ख लं न
गाबनायाव गाव न अनजा ल न गाबनाय दखो खोनानो मोनो।

(ग) दाउ ख ख लङा बबेयाव माबोरै गाबो होननानै ख थाइ ग रया फोरमायद ?
फन.: दाउ ख ख लङा ं सानजौफु समाव गं नया दै मा न िजङआव ग दं ग दं गाबो
होननानै ख थाइ ग रया फोरमायद ।
(घ) “अनथाय न हांमाया बखौ फोजानो हाया” – बे ख थाइ स रज ख थाइ ग रया मा
फोरमायनो नाजाद ?

फन.: “अनथाय न हांमाया बखौ फोजानो हाया” – बे ख थाइ स रज ख थाइ ग रया


बेखौनो फोरमायनो नाजाद द, ख थाइ ग र न अनजा लया बे बुहुम न ाय मा लाबानो
आन ायलांबाय। ब आन ायलांनाय अनजा लखौ अ थाय नबा द बेसेबा गो दाहा- दखाराबो
फोजानो हानाय नं लया होनना फोरमायद ।

(ङ) ख थाइ ग रया दाउ ख ख लं नयाव मा मा बा ा स दावद ?

फन.: ख थाइ ग रया दाउ ख ख लं नयाव गाव न बाउ ल जानाय गोसोखौ सोर
गोजोन लायहोनो हागोन होननानै स दावद । दाहा दखारज आबुं जानाय ख थाइ ग र न
िजवाव सोर अननाय न रावज आखाय फोलावहरनानै आय होनफैगोन होननानै ख थाइ ग रया
दाउ ख ख लं नयाव स दावद ।

3. गाहाय न स थफोरखौ गुवारै फोरमायनानै लर – (गासै नबो न बरआ 4)


(क) “आयो दाउ ख ख लं” ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग र न दाहा- दखारआ माबोरै बेरखांद
फोरमायना लर?

फन.: चमर म चौधु र न “आयो दाउ ख ख लं” ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग र न


दाहा- दखारआ रोखा रोखायै बेरखांद । ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला ख थाइ ग रहा
आंगो नबो आंगो, असे नबो असे सासे अनजा ल दं मोन। नाथाय ख थाइ ग र न अनजा लया बे
बह
ु ु माव आरो गै लया, ख थाइ ग र न िजउ न ाय बेसेबा गोजानाव आन लायलांबाय।

सानजौफु सम न ं बयबो स र जाहाबनाय समाव दाउ ख ख लङा गाबफैयो ला


ख थाइ ग रया गाव न अनजा ल न बा ाखौ गोसोखां लाङो। दाउ ख ख लं न मेगन न नोजोराव
गाव न अनजा ल न मु ह न गोनां थाइनै मेगन न साउगा रया जाखांफैयो। बेखायनो
ख थाइ ग रया दाउ ख ख लंखौ रनदाव रन स गाबफैनानै ख थाइ ग र न गोसोआव जे लाबो
दाहा दखार दालाबोसै होननानै दाउ ख ख लंखौ खावलायद । मानोना ख थाइ ग र न गोसोआ
दख
ु ज
ु बाय लेयो ला ख थाइ ग रखौ बरु खायनो थाखाय रावबो गैया। दख
ु ु न मोदै खौ आय’
होननानै रावबो हुगारफैनाय नङा। मानोना ख थाइ ग रया म थगौ बखा गावजासे
अ थायबा द गो दखार नांहाब दाहाज गाबो लाबो गाव न अनजा लया आरो फै फननाय
नं लया। ख थाइ ग र न बखाया दखारज गावलांनो हागौ होम लाबो बखौ रावबो
नाय फनफैनाय गैया। बेबाय दनो “आयो दाउ ख ख लं” ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग र न
दाहाया रोखा रोखायै बेरखांद ।

(ख) “आयो दाउ ख ख लं” ख थाइ न गुबै सानथौखौ न न रावज फोरमायना लर?

फन.: “आयो दाउ ख ख लं” ख थायाव ख थाइ ग रया गाव न िजउ न दख


ु -ु दाहाखौनो
फोरमायद । ख थाय ग रहा गाव न मोजां मोननाय आंगो न अनजा ल सासे दं मोन। नाथाय ब
अनजा लया ख थाइ ग रखौ नागारनानै बे बह
ु ु म बखा न ाय बेसेबा गोजानाव आन ायलांबाय।

नाथाय सानजौफु सम न ं जाहाबनाय नजोम बिु लयाव दाउ ख ख लङा रनदाव


रन स गाबफैयो ला ख थाइ ग रया गाव न गोमालांनाय अनजा ल न बा ाखौ गोसोखाङो आरो
ख थाइ ग र न गोसोखौ दाहा- दखारआ ना ेबफैयो। बेखायनो ख थाइ ग रया दाउ ख ख लंखौ
अखोरां गोमसारजासे गं नया दै मा सेराव सेराव ग दं ग दं आरो दागाबसै होननानै
खावलायद । मानोना दाउ ख ख लं न दखार नांहाब बद गाबनाया ख थाइ ग र न
अनजा ल न दाहाज बफ
ुं बनाय बै मु ह न गोनां थाइनै मेगन न बा ाखौ गोसोआव लाबोनानै
होफैयो। नाथाय ख थाइ ग रया ब द दख
ु ु न लैथोज बुसोमजानाय समाव नाय फनफै ा रावबो
गैया। बेखायनो ख थाइ ग रया दाउ ख ख लंखौ आरो दागाबसै होननानै ख थाइ न गेजेरज
खावलायनाया रोखा रोखा बेरखांद ।

दै मा

मनर जन लाहा र

1. मोनसे सोदोब एबा फंसे बा ाज फन हो –


(क) ख थाइ ग रया न सान हा य दङा न समां होनना माखौ बद
ुं ?
फन.: ख थाइ ग रया न सान हा य दङा न समां होनना दै माखौ बुंद ।
(ख) सब
ु फ
ंु ोर न लोगो मोन लायनाय न थाव नखौ ख थाइ ग रया माखौ बंद
ु ?
फन.: दै माखौनो बुंद ।
(ग) दै मा ख थाइ न ख थाइ ग रया सोर?
फन.: दै मा ख थाइ न ख थाइ ग रया मनर जन लाहा र।
(घ) नौ-ना रफोरा दै मा न फारसे मानो खारलाङो?
फन.: मोगथां न दख
ु ु दाहाखौ बावनो थाखायनो हाजार हाजार नौना रफोरा दै मा न फारसे
खारलाङो।
(ङ) दै माया बोहैनाय न समा दं ना?
फन.: दै माया बोहैनाय न समा गैया।
(च) दै मा न दोहौआ मा गोहो दं ?
फन.: दै मा न दोहौआ सफायनाय आरो लु फननाय न गोहो दं ।

2. संद
ु ’यै फन हो –
(क) ख थाइ ग रया दै मा न सायाव मा मा गो लैयो होनना बुंद ?
फन.: ख थाइ ग रया दै मा न सायाव बां ,ं अखा, सार थाय गासैबो गो लैयो होनना बंद
ु ।
(ख) दै माखौ ख थाइ ग रया सा नो हा य दङा न समां होनना मानो बद
ुं ?
फन.: दै माखौ ख थाइ ग रया सा नो हा य दङा न समां होनना बंद
ु , मानोना,
दै मा थङै मोगथां न दख
ु -ु दाहाफोरखौ बावनो थाखाय रोजा रोजा नौना रफोरा खारलाङो। दै माया
सुबफ
ुं ोर न लोगो मोन लायनाय थाव न।

(ग) ख थाइ ग रया दै मा न महरखौ माबा द होनना बद


ंु ?
फन.: ख थाइ ग रया दै मा न महरखौ गुवार, गोथौ, गम थ, गोसोम आरो गोथां होननानै
फोरमायद ।
(घ) ख थाइ ग रया माखौ गसंखांनाय हाजो होनना बद
ुं आरो बेहा मा मा गोहो दं ?
फन.: ख थाय ग रया दै माखौनो हाजोबा द गसंखांनाय होनना बद
ंु । आरो दै मा न ो ो
रा रा दोहौआव सफायनाय आरो लु फननाय न गोहो दं होनना ख थाइ ग रया
फोरमायद ।
(ङ) हा र न सोदोम या बालाबा रयाव माबोरै फबजाद आरो माबोरै जाखां फननो हाद
फोरमाय?
फन.: ख थाइ ग रया फोरमायनाय बाय दयै ला दै माया ना ोदनानै दोनफैनाय बायलंु
गुं न बालाबा रयाव बेसेबांबा हा रफोर न सोदोम या जुग जुग फबजानानै दं । बे
फबजानाय बालाबा र न ायनो बेसेबांबा हा रमव
ु ा जाखां फनो, होम लाबो दै माया जेबो
म थ यबा द जाना दं ।
(च) नाथाय न , अराय गोजोन लाय होनना ख थाइ ग रया सोरखौ थां खनानै बद
ंु ?
फन.: नाथाय न अराय गोजोन लाय होनना ख थाइ ग रया दै माखौनो थां खना बद
ुं ।
दै मा न सायाव बां ,ं अखा, सार थाय गासैबो गो लैयो। रोजा रोजा नौना रफोरा मोगथां न
दाहाखौ बावगारनो थाखाय लोगो हमलायफैयो, होम लाबो नाथाय दै माया अराय
गोजोन लाय होनना ख थाइ ग रया फोरमायद ।
3. ख थाइ न गुबै बा ाखौ न न रावज लर?

ं ा न बखायाव बोहै लांनाय दै माखौ सब


फन.: ख थाइ ग रया म थग ु ंु न महर होनानै बे न
बाय द सना आख,ु आव-फावखौ ख थाइ न गेजेरज बिजरनो नाजाद । ख थाइ न गेजेरज
ख थाइ ग रया दै माखौ रोजा रोजा सब
ु ुं न लोगो हम लाय ा थ ल होननानै बद
ुं । बेवहाय
हाजार हाजार नौना रया मोगथां न दख
ु -ु दाहाखौ बावगारनो थाखाय खारबोयो। बेखायनो
ख थाय ग रया दै माखौ सब
ु ुं न लोगो हम लायनाय थाव न होननानै बद
ुं । बे दै मायावनो
मान सफोरा सुखु-दख
ु ु न बा ा आरो िजउ न दख
ु ु दाहाफोरखौ फोरमायलायो आरो बावगारलांनो
नाजायो। दै मा न सायावनो जे लाबो बां ,ं अखा, सारनथाय गासैबो गो लैयो, होम लाबो
नाथाय दै माया अराय गोजोन। दै माया बोहै नाय न समा गैया आरो थुंगेनाय गैया। जेरै गोसो
बे थंनो गाव न गोसोबा द बोहै लाङो। दै मा न ो ो रा रा बोहै नाय दोहौआव दं सफायनाय
आरो लु फननाय न गोहो। दै माया ना ोदनानै दोनफैनाय बायलुं बालाबा रयाव बेसेबांबा जुग न
बेसेबांबा हा र न सोदोम या फबजानानै दं । बे फबजानाय बाला न ायनो बेसेबा हा रमुवा
जाखां फनबाय। थेवबो दै माया रावखौबो म थ यबा द बं बं, ौ ौ बोहैलांबाय थायो। दै सा
नजोराफोरा दै मा न बखायावनो जुगा म खु ल ना गरहै यो।

बेबा दयै दै मा न माखासे आखु न बा ाखौ रायखांनाना ख थाइ ग रया दै माखौ िजउगोनां
महर होनो नाजानाय सान यानो ख थाइ न गेजेरज रोखा जाद ।

4. गु द खोथा फोरमायना बेखेवना लर-


(क) हे दैमा! न सान नो हा य दङा न समां
न दै मा थङै थां ा सब
ु फ
ुं ोर न लोगो मोन लायनाय थाव न
बां ,ं सारअ थाय, अखा, बारहुंखा
न न सायावनो गासैबो गो लैयो।
फन.: “हे दै मा! न सान नो हा य दङा न समां
न दै मा थङै थां ा सब
ु फ
ुं ोर न लोगो मोन लायनाय थाव न
बां ,ं सारअ थाय, अखा, बारहुंखा
न न सायावनो गासैबो गो लैयो”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ मनर जन लाहा र न लरनाय ‘दै मा’ मंु न ख थाइ
आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बेवहाय ख थाइ ग रया दै माखौ गासैबो िजराद न लोगो
हम लाय ा थ ल होननानै फोरमायद ।

ख थाइ ग र न बा दयै ला दै माया बेसेबा सान नो हा य दङा न समां। मानोना दै मा न


गुं सम रोजा रोजा नौना रफोरा मोगथां िजउ न दख
ु ु दाहाखौ बावगारलांनो थाखाय लोगो
हम लायफैयो। गावसोर न दख
ु ु दाहाफोरखौ राय लायनानै रे ज खालामनाय न मिजंज लोगो
हम लायफैयो। बेल’ नङा, बां ,ं अखा, सार थाय गासैबो दै मा न सायावनो गो लै सनो।
होम लाबो नाथाय दै माया अराय गोजोन। दै मा थङै थां ा सब
ु फ
ुं ोरा दै मा न महरखौ नायनानै
गोजोननाय लायो, लोगो मोन लायनाय सब
ु फ
ंु ोरज सख
ु -ु दख
ु ु राय लायो। बेफोर बा ाखौनो
ख थाइ ग रया गोजौ न बे “हे दै मा! न सान नो हा य दङा न समां न दै मा थङै थां ा
सुबफ
ुं ोर न लोगो मोन लायनाय थाव न बां ,ं सारअ थाय, अखा, बारहुंखा न न सायावनो
गासैबो गो लैयो” ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

(ख) न न हाजोबा द गसंखांनाय ो ो रा रा


दोहौआव दं सफायनाय आरो लु फननाय गोहो।
न ना ोदनानै दोनफैनाय न न बायलुं गुं न
बालाबा रयाव बेसेबां हा र न सोदोम फबजाबाय
आरो बे फबजानाय बाला न ाय बेसेबां हा रमव
ु ा जाखां फनबाय।
फन.: “न न हाजोबा द गसंखांनाय ो ो रा रा
दोहौआव दं सफायनाय आरो लु फननाय गोहो।
न ना ोदनानै दोनफैनाय न न बायलुं गुं न
बालाबा रयाव बेसेबां हा र न सोदोम फबजाबाय
आरो बे फबजानाय बाला न ाय बेसेबां हा रमव
ु ा जाखां फनबाय”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ मनर जन लाहा र न लरनाय ‘दै मा’ मुं न ख थाइ
आयदा न ाय दै खांना लानाय जाद । बे ख थाय न गेजेरज ख थाइ ग रया दै मा न बाय द सना
गोहो न बा ाखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग र न फोरमायनाय बा दयै ला दै मा न ौ ौ रा रा बोहै नाय दै थन


ु न गेजेराव
हाबसोखोमानानै दं सफायनाय आरो लु फननाय न गोहो। मानोना दै माया दै उ सफावनानै
बाना सोमिजहोनानै मान स दम
ु स िजउ िजराद न था ा खु लफोरखौ स लंखार खालामनो
हानाय गोहो दं । दै माया ना ोदनानै दोनफैनाय बालाबा रया बेसेबांबा हा र न सोदोम या
फबजानानै दं , दै माया बे न सा ख। बे फबजानाय बालाबा र न ायनो बेसेबांबा हा रमव
ु ा
जाखां फनद बो। बेखायनो ख थाइ ग रया दै माखौ बाय द सना खामा न न गोहो न बगुमा
होननानै फोरमायद । बेखौनो गोजौ न बे “न न हाजोबा द गसंखांनाय ो ो रा रा दोहौआव दं
सफायनाय आरो लु फननाय गोहो। न ना ोदनानै दोनफैनाय न न बायलुं गुं न बालाबा रयाव
बेसेबां हा र न सोदोम फबजाबाय आरो बे फबजानाय बाला न ाय बेसेबां हा रमुवा
जाखां फनबाय” ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

(ग) मोगथां न दख
ु ु दाहाफोरखौ
बावनो थाखाय न न थङै खारलाङो हाजार- बजार नौना र।
फन.: “मोगथां न दख
ु ु दाहाफोरखौ
बावनो थाखाय न न थङै खारलाङो हाजार- बजार नौना र।”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ मनर जन लाहा रया लरनाय ‘दै मा’ मुं न ख थाइ
आयदा न ाय दै खांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया बेखौनो
फोरमायद द दै माया रोजा रोजा सब
ु ुं न लोगो मोन लाय ा थ ल।

ख थाइ ग रया फोरमायनाय बाय दयै ला मोगथां िजउआ दख


ु -ु दाहाज आबुं। सुबुं न
िजवा मोनसे दावहा बा द। बे दावहाखौ बावगारनो थाखाय मान सया जाय ख जाया थासा र न
सायाव सोनारनो गोनां जायो। बेवहाय ं ा न माखासे समाइना सोर ब थख
म थग ं ौ मान सया
िजउ न थुलग
ुं ा महरै लायो। बेखायनो दै मा न सेराव रोजा रोजा सब
ु फ
ंु ोरा मोगथां िजउ न दख
ु -ु
दाहाखौ बावगारनो थाखाय थाङो। रोजा रोजा सब
ु ङ
ु ा दै मा सेराव लोगो हम लायनानै गोसो न
दख
ु -ु दाहाखौ सु लायहोयो। बेफोर बा ाखौनो ख थाइ ग रया गोजौ न बे “मोगथां न दख
ु ु
दाहाफोरखौ बावनो थाखाय न न थङै खारलाङो हाजार- बजार नौना र” ख थाइ खो दो न
गेजेरज फोरमायनो नाजाद ।

उफेरा स थ न फननाय-

1. गाहाय न स थफोरखौ फंसे सोदोब एबा बा ाज हो – (गासै नबो न बरा 1)


(क) ‘दै मा’ ख थाइ न ख थाइ ग रया दै माखौ मा न समां होनना बंद
ु ?
फन.: ‘दै मा’ ख थाइ न ख थाइ ग रया दै माखौ सान हा य दङा न समां होनना बद
ंु ।
(ख) ख थाइ ग रया दै माखौ सोर न लोगो हम लायनाय न थाव न होनना बद
ुं ?
फन.: ख थाइ ग रया दै माखौ दै मा थं थांनाय सुबफ
ुं ोर न लोगो हम लायनाय थाव न
होनना होनना बद
ुं ।
(ग) दै मा न बखायाव सोर जुगा म खु ल मोनहै द होननानै ख थाइ ग रया बद
ुं ?
फन.: दै मा न बखायाव नजोरा नि फोरा जुगा म खु ल मोनहैद होननानै
ख थाइ ग रया फोरमायद ।
(घ) सफायनाय आरो लु फननाय न गोहो सोरहा दं ?
फन.: दै मा न दोहौआ सफायनाय आरो लु फननाय न गोहो दं ।
(ङ) दै मा ख थाइखौ माबे बजाब न ाय लानाय जाद ?
फन.: “मा लाबा आरो गब
ु ुन गुबुन ख थाइ” मुं न बजाब न ाय।
(च) दै मा ख थाया मा बाहागो न ख थाइ?
फन.: दै मा ख थाया रमाि टक सान न ख थाइ।
(छ) बाइलुं न ओं थया मा?
फन.: बाइलुं सोदोब न ओं थया जाद बायहां, लोरबां।
(ज) मनर जन लाहा रया बबेयाव जोनोम मोनद मोन?
फन.: मनर जन लाहा रया दा न ककराझार खा थ न बामुनखरु ा गा मया जोनोम
मोनद मोन।
(झ) ‘गोदान बर’ रायथाय बजाब न लर ग रया सोर?
फन.: मनर जन लाहा र।
(ञ) ‘दायनी’ सल”मा बजाब न लर ग रया सोर?
फन.: ‘दायनी’ सल”मा बजाब न लर ग रया मनर जन लाहा र।
(ट) ख थाइ ग रया सोरखौ अराय गोजोन लाय होनना बद
ुं ?
फन.: दै माखौनो अराय गोजोन लाय होनना बुंद ।

2. गाहाय न स थफोरखौ सद
ंु यै फन – (गासै नबो न बरआ 2)
(क) मनर जन लाहा रया लरनाय गांनै फाव थना बजाब न मुं लर?
फन.: मनर जन लाहा रया लरनाय गांनै फाव थना बजाब न मङ
ु ा जाबाय – “आना र”
आरो “रां ख न”।
(ख) मनर जन लाहा रया लरनाय गांनै सल‘मा बजाब न मुं लर?
फन.: मनर जन लाहा रया लरनाय गांनै सल’मा बजाबफोर न मङ
ु ा जाबाय – “हायना
मु ल” “खारल”ुं
(ग) बेसेबांबा हा र न सोदोम या बबेयाव फबजाद होनना ख थाइ ग रया फोरमायद ?
फन.: दै माज ना ोदनानै दोनहरजानाय बाइलुं गुं न बालाबा रयाव बेसेबा हा र न
सोदोम या फबजानानै दं होनना ख थाइ ग रया फोरमायद ।
(घ) “न गुवार गोथौ, गम थ, गोसोम गोथां। न हा समना गैया” – बेवहाय सोर न बा ा
बन
ुं ाय जाद ?
फन.: “न गव
ु ार गोथौ, गम थ, गोसोम गोथां। न हा समना गैया” – बेवहाय
ख थाइ ग रया दै माखौनो थां खनानै दै माखौ गुवार गोथौ, गम थ, गोसोम गोथां आरो
समना गैया होनना बंद
ु ।
(ङ) ख थाइ ग रया गसंखांनाय हाजोज माखौ जुद ?
फन.: ख थाइ ग रया दै थुन जानानै फैनाय दै मा न गोजौ दोहौखौनो गसंखांनाय हाजोज
जुद ।

3. गाहाय न स थफोरखौ न न रावज फोरमायना लर – (गासै नबो न बरआ 4)


(क) दै मा ख थायाव दै मा न महरखौ ख थाइ ग रया माबा दयै फोरमायद न न रावज लर?

फन.: “दै मा” ख थायाव ख थाइ ग रया दै मा न महरखौ बाय द सना महर न होननानै
फोरमायद । ख थाइ ग रया दै मा न सायाव हाजार बां ,ं सार थाय, अखा बारहुंखा गासैबो
गो लैयो लाबो दै माया अराय गोजोन लाय होननानै फोरमायद । दै माया अराय
गोजोन लायखायनो बयनोबो गोजोन बलायनो हायो। बेवहाय हाजार हाजार नौना रया
मोगथां न दख
ु -ु दाहाखौ बावगारनो थाखाय खारबोयो।

ख थाइ ग र न नोजोराव दै माया बेसेबा गव


ु ार, बेसेबा गोथौ। दै माया गम थ, गोसोम आरो
सोमखोर गोथां। दै माया बोहै नाय न समा गैया आरो थग
ुं ेनाय गैया। दै मा न हाजोबा द गोमजोर
ौ ौ रा रा बोबैबोनाय दोहौवाव दं सफायनाय आरो लु फननाय न गोहो। दै माया जेरै गोसो
बे थंनो गाव न गोसोबा द बोहै लाङो। दै माया ना ोदनानै दोनफैनाय बायलुं बालाबा रयाव
बेसेबांबा जुग न बेसेबांबा हा र न सोदोम या फबजानानै दं । बे फबजानाय बाला न ायनो
बेसेबा हा रमुवा जाखां फनबायबो दं । थेवबो दै माया रावखौबो म थ यबा द बं बं, ौ ौ
बोहै लांबाय थायो। दै सा नजोराफोरा दै मा न बखायावनो जुगा म खु ल ना गरहैयो। बेबा दनो
ख थाइ ग रया दै मा न बाय द सना महर न बा ाखौ फोरमायद ।

(ख) ख थाइ ग रया दै माखौ माबा दयै सब


ु ंु न महर होद फोरमायना लर?

फन.: मनर जन लाहा र बथाङा “दै मा” ख थायाव दै मा न पखौ बाय द सना रावज सुबुं
िजउगोनां महर होद । ख थाइ ग र न बा दयै ला दै माया जाद रोजा रोजा नौना र न लोगो
मोन लायनाय थ ल। मानोना दै माया बय नबो गोसोआव गोजोन लाबोनो हायो। बेखायनो
मोगथां िजउ न दख
ु ु दाहाखौ बावगारनो थाखाय रोजा रोजा नौना रया दै मा न सेराव सा फफैयो।
बे दै मायावनो मान सफोरा सख
ु -ु दख
ु ु न बा ा आरो िजउ न दख
ु ु दाहाफोरखौ फोरमायलायो आरो
बावगारलांनो नाजायो।

दै मा न सायाव जे लाबो बां ,ं अखा, सारनथाय गासैबो गो लैयो लाबो दै माया अराय
गोजोन। दै माया बेसेबा गोथौ बेसेबा गुवार, गोसोम सोमखोर आरो गोथां आरो बहा जेबो समा
गैया। दै माहा िजउ दं । बे नखायनोथ’ दै मा न हाजोबा द गोजौ जानानै फैनाय दै थन
ु ाव
सफायनाय आरो लु फननाय न गोहो हाबसोखोमानानै दं । दैमाया ना ोदनानै दोनहैनाय
बालाबा रयाव बेसेबांबा सुबुं न सोदोम या फबजानानै दं आरो बे न ायनो गोदान गोदान
हा रमु नबो जोनोम जागा सनो दं । होम लाबो नाथाय दै माया रावखौबो म थ यबा द बं बं
गाव न बोहै लांनांगौ मिजं न फारसे बोहैगा सनो दं ।

बेबा दयै दै मा न माखासे आखु न बा ाखौ रायखांनानै ख थाइ ग रया दै माखौ िजउगोनां
महर होनो नाजानाय सान या ख थाइ न गेजेरज रोखा जाद ।

ज लाउ र खुि थया


मधरु ाम बर’
1. गाहाय न स थफोरखौ मोनसे सोदोब एबा सा रसे बा ाज फन हो:-
(क) ख थाइ ग रया माखौ ज लाउ र खिु थया होनना बद
ंु ?
फन.: मोि लब सोरां न खिु थयाखौनो ज लाउ र खुि थया बद
ुं ।
(ख) ख थाइ ग रया सोरखौ अराय सम हार सङै थं थं गसङो होनना बद
ुं ?
फन.: ज लाउ र खुि थयाखौ अराय सम हार सङै थं थं गसङो होनना बुंद ।
(ग) खोम स न बखनाव सोर थाखोमायो?
फन.: गाि सब
ु ुं जेरैबा द दाखात सखावफोरखौनो खोम स न बखनाव थाखोमायो
होनना बुंद ।
(घ) ख थाइ ग रया खोम सयाव मा मावनाय नय
ु ो?
फन.: ख थाइ ग रया खोम सयाव अ फस गुदाम सङाव सो ोमा सखाव मावनाय नुयो
होनना बंद
ु ।
(ङ) सोरखौ ख थाइ ग रया इसोर न खा थ होनना बद
ुं ?
फन.: सोरखौ ख थाइ ग रया ज सब
ु ुं माहा रखौनो इसोर न खा थ होनना बद
ुं ।
(च) बह
ु ु मखौ सावनो हानाय सोरहा गोहो दं ?
फन.: मोि लब गोहो, थाम हनबा जो लाउ र खिु थयाहा बह
ु ु मखौ सावनो हानाय गोहो
दं होनना फोरमायद ।
(छ) गोदान मुगा न ब गयान दावगानाय न नेरसोनआ सोर?
फन.: मोि लब गोहोखौनो ब गयान दावगानाय न नेरसोन होनना बंद
ु ।
2. गाहाय न स थफोरखौ थामिजसो सोदोब न गेजेराव फननाय हो:-
(क) ज लाउ र खुि थयाया हरसेमा न मेगन मोसेबाजासे सोरखौ मानो नेयो?

फन.: ज लाउ र खिु थयाया हरसेमा न मेगन म सबाजासे दल


ु ाराय सब
ु ुं माहा र न
खोम स लामाखौ सोरांहोनो खोम सखौ नेना थायो होनना बंद
ु ।

(ख) ख थाइ ग रया सो ोम सखाव होनना सोरबा द मान सखौ बद


ुं ?
फन.: ख थाइ ग रया जाय हरसे न गेजेरावनो दोहो न जानो लुबन
ै ाय न समां नुयो
आरो गोसोम रां खामायनो थाखाय घुस जायो ब द लेखा गोर गोजौ बबानाव थानाय
सुबफ
ुं ोरखौनो सो ोमा सखाव होनना बुंद ।
(ग) खोम स न बखनाव ख थायइ ग रया मा मा जाथाय जानाय नुद फोरमाय?
फन.: खोम स न बखनाव ख थाइ ग रया गाि सब
ु ंु जेरैबा द सखाव दाखातफोरा
सेदलाबनाय बोदलाबनाय जाथाय, हरसे न गेजेराव धो न जानो समां नन
ु ाय सो ोमा
सब
ु ंु न गाि खामा नफोरखौ नय
ु ो होननानै फोरमायद ।

3. ख थाइ न गब
ु ै सा थौखौ लर-

फन.: खु थाइ ग रया दल


ु ाराय सुबुं माहा रखौ गावथाया र (Selfish) होननानै फोरमायद ।
मोि लब गोहोआ गोनोखो जौगानाय न मोनसे दि थनेरसोन लाबो सब
ु ंु माहा रया आबङ
ु ै
सोदोम मोनफुंजोबाखै। बयबो सब
ु ुङा न गाि खामा नफोरखौ हर न खोम सयावसो मावनो
ना गरो। ख थाइ ग रया बेखायनो ज लाउ र खिु थया जानानै सब
ु ंु न ब द गाि आखल
माखासेखौ स खा रनाय बा ायानो ‘ज लाउ र खुि थया’ ख थाइ न गेजेरज रोखा रोखायै
बेरखांद । सासे गया न सब
ु ङ
ु ा गंसे समाज न सोरां आला र बा द। जेरै लामा न ज लाउ र
खुि थयाया खोम स हराव बयनोबो सोरां बलायो थग बबा दनो गया न सुबङ
ु ा समाजाव
गोजोन आरो सोरां बलायो। नाथाय बुहुम न माखासे सुबङ
ु ा बे मोजां गयानखौ नेव सनानै
गाि हाबा मावो। गयान एबा सोल थायानो गोदान मुगा न ब गयान न दावगानाया न
नेरसोन। गयानआ बयखौबो बबायै आखाय फायखनना लहरो। जानोहागौ बहा राव गैया एभा
िजउ गैया अ लाबो बयो बे बह
ु ु मखौ सावनो हायो। दनै न सुबङ
ु ा गाव न वाथ न थाखायल’
गावनो नांगौ बा द दानायखौ नुनानै ख थाइ ग रया दख
ु ु खालामद ।

4. उलथा सोदोब लर –
नखाउ र, सोरां, सान, खा थ, सखाव।
फन.: नखाउ र - दोहो न,
सोरां – खोम स
सान- हर
खा थ- गोजान
सखाव – साद।ु

5. रोखोमसे ओं थ फोरमायनाय सोदोब लर –


इसोर, फेल, ब गयान, बा थ, खा थ।

फन.: इसोर- आनान गसाइ


फेल - फैमाल, जाफु ङ
ब गयान – गोनोखो
बा थ – सोरां, ज थ
खा थ – सेर,
6. गु द खथाज सोमो दो ला खनानै बेखेवना लर –
(क) नेनांगौ आं मेगन मोसेबा हरसेमा न
बयनोबो खोम स लामाखौ ां ां थांहोनो
बयबो उ दल
ु ाङो आंल’ थायो हार सं।
नाथाय थाफायो मा लाबा खा थयाव गाि सब
ु ंु
खोम स न बखनाव थाखोमायो दाखात- सखाव
माबाफोर सेखनो दै खनो खावनो हराव
खथेर लायो बेरेखा आं न सायाव।

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ मधरु ाम बर’आ लरनाय ‘ज लाउ र खिु थया’ मंु न ख थाइ
आयदा न ाय दै खांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया हर न
खोम सयाव जानाय माखासे गाि जाथायफोर न सा ख महरै ज लाउ र खिु थयाया नन
ु ाय
बा ाखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग र न बा दयै ला ज लाउ र खुि थयाया जाद गोनोखो, थाम हनबा सोदोम
जौगानाय न आगानसे नेरसोन। नाथाय सब
ु ुं सोदोम या जेसेबां ख जौगायामानो मान सया
गाि सान न ाय दा समबो उदां जानो हायाखै। थाम हनबा सब
ु ंु न सोदोम या गोनोखो
जौगानायज लोगोसे गाहाय सनसो जाबोद । सुबङ
ु ा गाव न मेलेम न गोहोज गाव न िजउ
खन
ुं ायाव नांगौ जानाय िजरादफोरखौ हानाय मा न नांगौबा दयै सोरिजनानै लाद ।
ख थाइ ग रया ज लाउ र खिु थया महरै हर न सा ख जानानै हर न खोम सयाव मावखोमानो
ना गरनाय सब
ु ुं न सखावन आखफ
ु ोरखौ स खा रद । सैथो न सा ख ज लाउ र खिु थयाखौ
गाि आखु न सखावफोरा खहा खालामनो ना गरो। बेनो जाद मान स न आख,ु गाव न
खामा नयाव हथा जागोनबा द मुवा एबा सुबुं न खहा खालामनो ना गरनाय बाय द गाि
आखआ
ु सब
ु ंु नयावनो दं । बेफोर बा ाखौनो ख थाइ ग रया गोजौ न बे “नेनांगौ आं मेगन
मोसेबा हरसेमा न बयनोबो खोम स लामाखौ ां ां थांहोनो बयबो उ दल
ु ाङो आंल’ थायो
हार सं। नाथाय थाफायो मा लाबा खा थयाव गाि सब
ु ंु खोम स न बखनाव थाखोमायो दाखात-
सखाव माबाफोर सेखनो दै खनो खावनो हराव खथेर लायो बेरेखा आं न सायाव” ख थाइ
खो दो न गेजेरज फोरमायनो नाजाद ।

(ख) “नुयो आं आरोबाव सो ोमा सखाव


खोम सयाव मावनाय अ फस गद
ु ाम सङाव
रायजोखौ थगायना खोम स रां मोनना
हरसे न गेजेराव दोहोन न खब
ु ेर जानाय।”
फन.: “नुयो आं आरोबाव सो ोमा सखाव
खोम सयाव मावनाय अ फस गद
ु ाम सङाव
रायजोखौ थगायना खोम स रां मोनना
हरसे न गेजेराव दोहोन न खुबेर जानाय।”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ मधुराम बर’ न लरनाय ‘ज लाउ र खुि थया’ मुं न ख थाइ
आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया ज लाउ र
खुि थया जानानै हर न खोम सयाव नुनाय सुबुं न गाि मावथायफोरखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग र न बा दयै ला आ थखाल न सब


ु ुंफोरा इनायनो selfish. गावखौल’ सान ा
सुबफ
ुं ोरा मालाय न सुख-ु दख
ु ुखौ बिु जनो नाजाया। बेखायनो सुबुं न सोदोम या सानाव सान
गाहाय जाबोगा सनो दं । मानोना सब
ु ङ
ु ा गब
ु ुन न सेरावल’ गावखौ जोबोर सो ोम महरै फसंनो
ना गरो आरो आनदोआव गाि खामा नफोरखौ मावो। लेखा गोर सो ोम सब
ु ुङाबो हरसे न
गेजेरावनो घस
ु जानानै दोहोन दौलद न बगम
ु ा जानाय ब दि थ नबो आंखाल गैया। बेफोरबा द
गाि खामा नखौ जेसेबां ख खोम स न गेजेरावनो मावाथ मानो नाथाय ज लाउ र खुि थयाया
बे न सा ख। बेफोर बा ाखौनो ख थाइ ग रया ज लाउ र खिु थया न आखु लानानै सुबुं न
गाि खामा नफोरखौ स खा रनाय बा ायानो गोजौ न “नुयो आं आरोबाव सो ोमा सखाव
खोम सयाव मावनाय अ फस गुदाम सङाव रायजोखौ थगायना खोम स रां मोनना हरसे न
गेजेराव दोहोन न खब
ु ेर जानाय” ख थाइ खो दो न गेजेरज रोखा रोखा बेरखांद ।

(ग) “गारां गैया आंहा नाथाय न नो हो दया बेखौ


जानो हागौ हा दया होनोबो आं न िजउखौ।
गोहो दं आंहा बह
ु ु मखौ सावनो हानाय
थारोङा नाथाय आं बे खिु थयायावनो खा बजानाय
दं मोन आंहा बुहुमाव लोगो आरोबाव खिु थया
दागौमोन आफाद जां खांहोनाय बारहावा”।
फन.: “गारां गैया आंहा नाथाय न नो हो दया बेखौ
जानो हागौ हा दया होनोबो आं न िजउखौ।
गोहो दं आंहा बह
ु ु मखौ सावनो हानाय
थारोङा नाथाय आं बे खिु थयायावनो खा बजानाय
दं मोन आंहा बह
ु ु माव लोगो आरोबाव खिु थया
दागौमोन आफाद जां खांहोनाय बारहावा”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ मधुराम बर’ न लरनाय ‘ज लाउ र खुि थया’ मुं न ख थाइ
आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया सब
ु ुं
माहा र न गावखौल’ साननाय आखख
ु ौ स खा रनाय बा ायानो रोखा जाद ।

ख थाइ ग रया फोरमायद द, सब


ु ंु माहा रया इनायनो selfish, बेखायनो सब
ु ंु न रायजो
जानाय िजवाव नांगौ जानाय मव
ु ा िजरादफोरखौ गाव न मेलेम न जुिजनायज नांगौ बा द
दानानै लाद । नाथाय मान स न सोदोम जौगानाय न बे नेरसोनानो मान स न सोदोम
गो लैसोनाय नबो सा ख। मान सया जेसेबां ख सोदोम मोनामानो गाि आखफ
ु ोर न ाय
सुबफ
ुं ोरा दा समबो उदां जानो हायाखै। बेखौनो ख थाइ ग रया ज लाउ र खुि थया न आखु
लानानै सब
ु ुं माहा रखौ स खा रद । मोि लब गोहोआ बह
ु ु मखौ सावनो हानाय गोहो दं , नाथाय
बेयो मान स ननो सोरिज। बेखायनो बयो थं थं खु थायाव खा बजानानै आफाद दानो हाया,
मान स न गाि खामा न न हथायै जां खांनो हाया। ख थाइ ग रयाबो गाव न हार सं न गोहो
गोलो दा न बा ाखौनो फोरमायद । ख थाय ग रया सब
ु ुं न ब द माखासे गाि आखु न हथायै
जां खांनो गोसो था लाबो मावसनो हाया। बेफोर बा ाखौनो ख थाइ ग रया गोजौ न बे “गारां
गैया आंहा नाथाय न नो हो दया बेखौ जानो हागौ हा दया होनोबो आं न िजउखौ। गोहो दं
आंहा बह
ु ु मखौ सावनो हानाय थारोङा नाथाय आं बे खुि थयायावनो खा बजानाय दं मोन आंहा
बह
ु ु माव लोगो आरोबाव खिु थया दागौमोन आफाद जां खांहोनाय बारहावा” ख थाइ खो दो न
गेजेरज फोरमायद ।

उफेरा स थ न फननाय –

1. गाहाय न स थफोरखौ फंसे सोदोब एबा बा ाज फन हो: -


(क) ज लाउ र खिु थया ख थाइ न ख थाइ ग रया सोर?
फन.: मधरु ाम बर’।
(ख) ज लाउ र खिु थयाज ख थाइ ग रया माखौ फोरमायद ।
फन.: ज लाउ र खिु थया सोदोबज ख थाइ ग रया मोि लब सोरां न खुि थयाखौनो
फोरमायद ।
(ग) ख थाइ ग रया ज लाउ र खुन थयाखौ मा न दि थ नेरसोन महरै फोरमायद ?
फन.: ख थाइ ग रया ज लाउ र खुि थयाखौ गोनोखो न आगानसे जौगानाय न नेरसोन
महरै फोरमायद ।
(घ) खुबेर न ओं थया मा?
फन.: रां न मोदाय।
(ङ) ख थाइ ग रया सोरखौ उ दन
ु ाय गैया होनना बद
ुं ?
फन.: ख थाइ ग रया ज लाउ र खिु थयाखौनो उ दन
ु ाय गैया होनना बद
ंु ।
(च) ज लाउ र खुि थयाया सो ोमा सखावखौ बबेयाव नुयो होनना बुंद ?
फन.: गद
ु ाम न न सङाव सो ोम सखावखौ नय
ु ो होनना बद
ंु ।
(छ) ख थाइ ग रया सोरखौ गाव नल’ सान ा होनना बद
ंु ?
फन.: सुबुं हा रखौनो गाव नल’ सान ा होनना बद
ंु ।
(ज) मधरु ाम बर’आ मा ला जोनोम मो द मोन?
फन.: 1938 माइथायाव जोनोम मोनद मोन।
(झ) मधरु ाम बर न जोनोम गा म न मङ
ु ा मा?
फन.: काम प िज ला न हाज’ न क लताकु स गा मयाव।
(ञ) सा-सानजा भारत न ग ब राव गोनोखो ग रया सोर?
फन.: मधरु ाम बर’।
(ट) ‘गरसे फैसा’ ख थाइ बजाब न लर ग रया सोर?
फन.: मधरु ाम बर’।

2. गाहाय न स थफोरखौ सद
ंु ’यै फन- (गासै नबो न बरआ 2)
(क) ज लाउ र खुि थया ख थायाव ज लाउ र खुि थया न सुथुर होनना सोरखौ फोरमायद ?
फन.: ज लाउ र खुि थया ख थायाव ख थाइ ग रया हर न खोम सयाव गाि खामा न
माव ा सखाव, दाखात हा र न सब
ु फ
ंु ोरखौनो ज लाउ र खिु थया न सथ
ु रु होनना बंद
ु ।
(ख) “आंहा दं अर न ज थ जुथाव गयान न बा थ” – बेवहाय गयान न बा थज माखौ
जद
ु फोरमाय?

फन.: “आंहा दं अर न ज थ जुथाव गयान न बा थ” – बेवहाय मोि लब न सोरांखौनो


गयान न बा थज जुद । जेरा सोराङा सब
ु ुंखौ गाि खामा न न ाय आन ायनानै थाहोनो
हायो, बेखायनो सोरांखौ ख थाइ ग रया गयानज जुद ।

(ग) ख थाइ ग रया मानो आफाद दागौमोन होनना बद


ुं ?
फन.: ख थाइ ग रया ज लाउ र खिु थया न आखज
ु सब
ु ंु माहा र न गाि आखफ
ु ोरखौ
बिजरनो नाजाद आरो माखासे गाि हुदा सुबुं न संसाराव नन
ु ो मोनद । सुबुं माहा र न
बैफोर गाि आखु न हथायै जां खांहोनाय बारहावा सोरिजनो थाखायनो ख थाइ ग रया
आफाद दानो लुबद
ै ।
(घ) मधरु ाम बर’आ लरनाय गांनै बजाब न मुं लर?
फन.: मधरु ाम बर’आ लरनाय गांनै बजाबफोर न मुङा जाबाय – “गोदान जोलै” आरो
“सोल’ सोलाय”।
(ङ) ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला ज लाउ र खिु थयाहा मा गोहो दं ?
फन.: ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला ज लाउ र खिु थयाहा बह
ु ु मखौ सावनो हानाय
गोहो दं ।
(च) ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला ज लाउ र खुि थयाहा मा मा गैया?
फन.: ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला ज लाउ र खिु थयाहा गारां गैया राय लायनो
हानाय आरो िजउ गैया।
(छ) गो रब गु ा न िजउखौ गोरलैनो सोर सथारो?
फन.: बे बुहुम बखायाव सोदोम या जेसेबां ख दावगाया मानो सुबुं हा र न गेजेरावनो
इनाय अनागा र खामा न माव ाया जोब ांनानै थाङाखै। आ थखाल न गोदान मुगायावनो
सुबङ
ु ा सु ब ख
ुं ौ सोबखनाय, हानाया हा यखौ गादबनाय नासयनाया सो लगा सनो दं । बे न बु ल
जानांद गोनां गोथ दथ
ु ां सब
ु ुं न आखायाव गोहो गैजा य गो रब गु ा सब
ु ुंफोरा। समाज न
दथ
ु ां गोसो न ब द गोनां गोथ फोरानो गो रब गन
ु ा न िजउखौ गोरलैनो सथारो होनना
ख थाइ ग रया फोरमायद ।

(ज) ज लाउ र खुि थयाया मानो उ दन


ु ाय गैया होनना बुंद ?
फन.: ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला ज लाउ र खुि थयाया हर न खोम सखौ ज
सुबुं माहा रनो सोरांहोनो थाखायनो उ दआ
ु जासे नेबाय थायो। सोरां गैयाबोला सब
ु ुं
माहा रया हर न खोम सयाव लामा आनदायगौमोन।

3. गाहाय न स थफोरखौ गुवारै फोरमायना लर- (गासै नबो न बरआ 4)


(क) ज लाउ र खिु थया ख थाइ न गेजेरज गोदान सोदोम न साउगा रया मा महरै
बेरखांद न न रावज फोरमाय?

फन.: “ज लाउ र खुि थया” ख थाइ न गेजेरज गोदान मग


ु ा न सोदोम या जोबोर
गाि महरै बेरखांद । ख थाइ ग र न बा दयै ला मोि लब सोराङा जाद ज सब
ु ुं माहा रयानो
गाव न मेलम
े बाहायनानै सोरिजनाय गोनोखो न आगानसे जौगानाय न नेरसोन। नाथाय
गोनोखोआ जेसेबां ख जौगायामानो सब
ु ुं न सोदोम या सानाव सान गाहायाव गो लैबोगा सनो
दं ।

सयान सुबफ
ुं ोरा गाव न मोजां आखुखौल’ सुबुं न गेजेराव दि थसारनानै हर न
खोम सयावन गाि खामा नफोरखौ मावो। नाथाय बैफोर गाि खामा न न सा ख महरै
मोि लब न सोराङा बयखौबो नग
ु ा सनो थायो। रां न खब
ु ेरफोरा हरसे न गेजेरावनो धो न
जानाय न समां सज
ु ुनानै गुदाम न सङाव गोसोम रां खामायनाय न फा दो सायो। सखाव
दाखातफोरा खोम स न साहारा लानानै सेदलाब बोदलाब खालामो। हर न खोम सयाव सखाव
माव ाफोरा मोि लब न सोरांखौ गयो। बेखायनो बसोर ज लाउ र खिु थयाखौ बोफाय बो स
खालामनो ना गरो। बेफोरखौ गाव नखौल’ सान ा सब
ु फ
ंु ोरानो मावो। बेबा दयै सब
ु ंु न
सोदोम या गाि फारसे महर लालांनायखौ ख थाइ ग रया ज लाउ र खिु थया ख थाइ न
गेजेरज फोरमायद ।
(ख) ज लाउ र खुि थयाया हर न खोम सयाव सब
ु फ
ुं ोरनो सोरां होनो नेनायाव मा मा गाि
खामा न मावनायफोरखौ नुयो होनना फोरमायद ?

फन.: ज लाउ र खुि थयाया हर न खोम सयाव सब


ु ुंफोरनो सोरां होनो नेनानै माखासे दथ
ु ां
सब
ु फ
ंु ोरा गाि खामा न मावनायफोरखौ नन
ु ो मोनो होननानै ख थाइ ग रया फोरमायद ।
ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला हर न समाव दल
ु ाराय सुबुं माहा रया ाय
उनद ु जोबो लाबो ज लाउ र खिु थयाया नाथाय हार सङै थं थं हर हरसे गसंना सब
ु ंफ
ु ोरनो
सोरां बलायबाय थायो। नाथाय बे न गेजेरावनो मा लाबा दथ
ु ां सब
ु फ
ुं ोरा सेराव थाफानाय
बा ाखौ फोरमायद ।

हर न खोम सयाव खोम स न साहारा लानानै दथ


ु ां सुबफ
ुं ोरा सखाव दाखात आरो गाि
खामा नफोरखौ मावो। नाथाय जो लाउ र खिु थयाया सब
ु ंु न बेफोर गाि मावथायफोर न
सा ख। बेखायनो खोम सयाव सखाव खावनानै सोरांखौ ग ा सब
ु ुंफोरास ज लाव र खुि थया न
मेगनखौ एखनबा खब
ु ै लंनो ना गरो। आरोबाव हर न खोम सयाव ज लाउ र खिु थयाया नन
ु ो
मोनो रां न खब
ु ेरआ गोसोम रां खामायनाय। गोनां गोथ गोहो गोरा सब
ु ुंफोरा गाव न नेहाद
लब
ु न
ै ायखौ सफ
ु ंु नो थाखाय गोहो गै य नखाउ र गो रब गन
ु ा न िजउ लानाय। बेफोर गासैबो
गाि खामा नफोरा हर न खोम सयाव जायो। बेखायनो खोम सखौ सोरांहोनो नाजानाय
ज लाउ र खिु थयाया बेफोर गाि जाथायफोरखौ नुयो होननानै ख थाइ न गेजेरज
फोरमायद ।

मिजंक

बने वर म

1. गाहाय न स थफोरखौ मोनसे सोदोब एबा फंसे बा ाज फन हो:-


(क) मिजंक ख थाइया मा थाखो न ख थाइ?
फन.: मिजंक ख थाइया हा र फोजाखांनाय हा र न ख थाइ।
(ख) मिजंक ख थाइ न ख थाइ ग रया सोर?
फन.: बीने वर म।
(ग) बे फैलाव बह
ु ु म बखायाव सोर न राव फाव आरो सोदोम खौ थांना थाजानो लुबय
ै ो?
फन.: गाव न बमा न राव फाव आरो सोदोम खौ थांना थाजानो लब
ु ैयो।
(घ) सोर न गाराङा रै सुम?ै
फन.: बमा न गाराङा।
(ङ) अराय सहायनो हा लया ज – ख थाइ ग रया बे ख थाइ सा र न गेजेरज मा फोरमायनो
नाजाद ?
फन.: अराय सहायनो हा लया ज – ख थाइ ग रया बे ख थाइ सा र न गेजेरज ज न
बमा न खुगा खाथेनाय आरो मालाया ज खौ नेव सनायखौ सहायनो हा य बा ाखौनो
फोरमायद ।
(च) ख थाइ ग रया ज लाउनाय हायना महर होनना माखौ बङ
ु ो?
फन.: ख थाइ ग रया बमा न महरखौ ज लाउनाय होनना फोरमायद ।
(छ) सोर न बमा न खग
ु ाया खाथेजानाय?
फन.: बर’ बमा न खुगाया खाथेजानाय होनना बद
ुं ।

2. गाहाय न स थफोरखौ सद
ंु ’यै फन हो:-
(क) ख थाइ ग रया मा माखौ थांनानै थाजानो लुबय
ै ो?
फन.: ख थाइ ग रया बे फैलाव बुहुम न बखायाव बर’ बमा न राव-फाव, हा रमु
सोदोम खौ थांनानै थाजानो लुबन
ै ाय बा ाखौनो फोरमायद ।
(ख) ख थाइ ग रया मा माखौ सहायनो हा लया होनना बंद
ु ?
फन.: ख थाइ ग रया बर’ बमा न खुगाखौ मुथुहोनानै दोननाय, ज न बमा न महर
मोखांखौ मालाया नोव सनाय बाय द सनाखौ सहायनो हा लया होनना फोरमायद ।
(ग) ख थाइ ग र न बा दयै ला बमा न रावा माबा द जानांगौ न न रावज फोरमाय।
फन.: ख थाइ ग र न बा दयै ला बमा न रावआ अरायबो रै सम
ु ै जानानै फैलाव बह
ु ुम न
बखायाव बय न इ
ु बो गोदै सन महरै थांनानै थानांगौ।

3. ख थाइज सोमो दो ला खनानै गाहाय न स लफ


ु ोरखौ बािजसो सोदोबज फन हो –
(क) ‘ मिजंक’ ख थायाव मा सान बेरखांद ?

फन.: ‘ मिजंक’ ख थायाव ख थाइ ग रया गाव न बमा हा रखौ मोजां मोननाय
सान यानो रोखा रोखा बेरखांद । बे ख थाय न बा दयै ला ख थाइ ग रया बे फैलाव बह
ु ुम न
बखायाव बर’ बमा न राव-फाव, हा रमु सोदोम खौ अरायबो थांनानै थाजानो लब
ु ैयो। ब द
होननानै नाथाय ख थाइ ग रया मालाय न राव हा रमुखौबो मुगन
ै ो थाङा। नाथाय बर’ हा रखौ
हेव खालामनाय बुहुमाव गोबां सुबुं दं । बेफोरखौ नाथाय ख थाइ ग रया आरो सहायनानै थानो
हा लया।

ख थाइ ग रया बर’ बमा न रावखौ अरायबो रै सम


ु ै महरै आरो बर’ बमा न ज लाउनाय
महरखौ लानानै गोगायै थांना थानो लब
ु य
ै ो। मानोना बमा न रावानो बय न इ
ु बो गोदै
बदै सन। बेखायनो ख थाय ग रया बे फैलाव बह
ु ुम बखायाव हा र न हा रमु, राव
सोदोम फोरखौ अराय न थाखाय थांना थाजानो लब
ु न
ै ाय सान यानो ‘ मिजंक’ ख थाय न
गेजेरज रोखा रोखा बेरखांद ।

(ख) बह
ु ु म बखायाव मोनसे हा र थांना थानो थाखाय मा मा न गोनां थ दं ?

ु ु म बखायाव मोनसे हा रया थांना थानांगौ ला बय न इ


फन.: बह ु गोनां सन मव
ु ायानो
जाद बमा राव। बेज लोगोसे ख थाइ ग रया ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला मोनसे
हा रया बह
ु ु माव गेरेमसा हा र महरै थांना थानो थाखाय नांगोन हा र न हा रम,ु सोदोम ।

मोनसे हा र न थाखाय बमा रावानो जाद बय न इ


ु दे र सन सनाय थ। हा र न हा रमु,
थानाय जानाय आखु आदब बेफोर गासैबो मोनसे हा रया थांना थानायज सोमो दो खानानै दं ।
बेखायनो ख थाइ ग रया जे लाबो बर’ हा र न हा रमु सोदोम खौ जे लाबो थांनानै
थाजानायखौ लब
ु द
ै ।

(ग) ख थाइ ग र न बा दयै ला बमा न रावा माबा द जानांगौ न न रावज फोरमाय?

फन.: ख थाइ ग र न बा दयै ला बमा न रावआ अरायबो रै सम


ु ै जानानै फैलाव बह
ु ुम न
बखायाव बय न इ
ु बो गोदै सन महरै थांनानै थानांगौ। ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला
बमा न रावा रै सुमै जानायज लोगोसे खोनाफा माफायैनो गोदै जानांगौ। बमा न रावआ
बयज बो मोजां मोनजानाय जानाया गोनां।

गाव न हा र न बमा रावा गोदै बदै जायो लासो आरो बयज बो अनसायजायो ला बह
ु ु माव
गेरेमसा महरै थांना थानो हायो। बेखायनो ज न ख थाइ ग रयाबो गाव न बमा न रावखौ
रै सुमै जानानै बुहुमाव ज लाव मा लावै थांना थाजानायखौ हा थायद ।

4. मिजंक ख थाइ न गुबै बा ाखौ गाव न रावज लर?

फन.: बे बुहुम बखायाव बयबो सुबुं माहा रयानो गावबा गाव न बमा हा र न राव,
थुनलाइ आरो हा रमु-सोदोम दं । बयबो हा रयानो गाव न बेफोर राव-थुनलाइ, हा रमु
सोदोम खौ अरायबो गेरेमसा महरै थांना थाजानायखौ हा थायो। ज न ख थाइ ग रयाबो
मिजंक’ ख थाय न गेजरे ज गाव न बमा हा रखौ मोजां मोननाय सान खौनो रोखा रोखा
फोरमायद । बे ख थाय न बा दयै ला ख थाइ ग रया बे फैलाव बह
ु ु म न बखायाव बर’ बमा न
राव-फाव, हा रमु सोदोम खौ अरायबो थांनानै थाजानो लुबय
ै ो। ब द होननानै नाथाय
ख थाइ ग रया मालाय न राव हा रमख
ु ौबो मग
ु न
ै ो थाङा। नाथाय बर’ हा रखौ हेव खालामनाय
बह
ु ु माव गोबां सब
ु ुं दं । बेफोरखौ नाथाय ख थाइ ग रया आरो सहायनानै थानो हा लया।

ख थाइ ग रया बर’ बमा न रावखौ अरायबो रै सम


ु ै महरै आरो बर’ बमा न ज लाउनाय
महरखौ लानानै गोगायै थांना थानो लब
ु य
ै ो। मानोना बमा न रावानो बय न इ
ु बो गोदै
बदै सन। बेखायनो ख थाय ग रया बे फैलाव बह
ु ुम बखायाव हा र न हा रमु, राव
सोदोम फोरखौ अराय न थाखाय थांना थाजानो लुबन
ै ाय सान यानो ‘ मिजंक’ ख थाय न
गेजेरज रोखा रोखा बेरखांद ।

5. गु द खोथाज सोमो दो ला खनानै बेखेवना लर-


(क) बे फैलाव, बह
ु ु म न बखायाव,
गाव न बमा न राव फाव सोदोम
थांनानै थाजानो लब
ु ैयो ज ।
फन.: “बे फैलाव, बह
ु ु म न बखायाव,
गाव न बमा न राव फाव सोदोम
थांनानै थाजानो लब
ु ैयो ज ”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ बने वर मन लरनाय ‘ मिजंक’ मंु न ख थाय


आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया गाव न
बमा न राव सोदोम खौ अरायबो थांनानै थाजानो लुबन
ै ाय सान खौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग रया फोरमायनाय न गेजेरज बेयो रोखा द ख थाइ ग रया गाव न बर’ हा रखौ
गोसो गोरबोज इनायनो मोजां मोनहाबनाय दं । बेखायनो ख थाइ ग रया गाव न बमा न राव-
थुनलाइ, हा रमु सोदोम खौ जे लाबो स बनो लब
ु ैनाय सान या ख थाइ न गेजेरज रोखा
रोखा बेरखांद । ख थाइ ग रया गब
ु न
ु जौगानाय हा र न राव हा रमफ
ु ोरबा द ज न बर” बमा न
राव थुनलाइ, हा रमु सोदोम खौबो बह
ु ु माव अराय न थाखाय थांनानै थाजानो लुबय
ै ो। बेखौनो
गोजौआव होनाय बे “बे फैलाव, बह
ु ुम न बखायाव, गाव न बमा न राव फाव सोदोम
थांनानै थाजानो लब
ु ैयो ज ” ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायनो नाजाद ।

(ख) ज न बमा न खग
ु ा खाथेनाय,
महर मोखां मालाय नेव सनाय,
अराय सहायनो हा लया ज ।
फन.: “ज न बमा न खग
ु ा खाथेनाय,
महर मोखां मालाय नेव सनाय,
अराय सहायनो हा लया ज ।”

गोजौ न ख थाइ स रखौ बने वर म न लरनाय ‘ मिजंक’ मुं न ख थाइ आयदा न ाय


दै खांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया बर’ बमाखौ गब
ु न
ु हा रया
नेव सनाय मग
ु ैनायखौ सहायनो हा य बा ाखौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला बह


ु ु माव बयबो हा रयानो गेरेमसा महरै थांनानै
थानो हा थायो। बे न गेजेरावनो हानाया हा यखौ गादबनाय, उ दै सन हा रखौ गेदेर सन
हा रया नेव सनाय, मुगन
ै ाय आरो सोबखनाय जाथायाबो बुहुम न जा लेबाय थानाय जाथाय।
ज न बर” हा रयाबो गोजौ सन थाखो न हा र न सुबफ
ुं ोरज हेव खालामजाबोद , नेव सजाबोद ,
खग
ु ा मथ
ु ेहोजाना दोनजाबोद । बेफोरखौ नाथाय ख थाइ ग रया आरोबाव सहायनानै थानो
हा लया होननानै बुंद । मानोना गुबन
ु हा रया गेरेमसा महरै थांना थानो लुबय
ै ो ला ज बो
लब
ु य
ै ो। ज हाबो गाव न आंगो राव-थन
ु लाइ, हा रमु-सोदोम दं । बेफोर बा ाखौनो
ख थाइ ग रया गोजौ न बे “ज न बमा न खग
ु ा खाथेनाय, महर मोखां मालाय नेव सनाय,
अराय सहायनो हा लया ज ” ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायनो नाजाद ।

(ग) “ज न बमा न रै सुमै गारां,


ज लाउनाय हायना महर,
खोनाफा, माफा मलौहाब।”
फन.: “ज न बमा न रै सम
ु ै गारां,
ज लाउनाय हायना महर,
खोनाफा, माफा मलौहाब।”
गोजौ न ख थाइ खो दोखौ बने वर मआ लरनाय ‘ मिजंक’ मुं न ख थाइ
आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया बर’ बमा न
रावखौ बुहुमाव ज लाउखांनानै थांना थाजानो लब
ु न
ै ाय सान खौनो फोरमायद ।

ख थाइ ग रया गाव न बमा हा रखौ इनायनो गोसो गोरबोज मोजां मोनो। बेखायनो
बमा न राव-थुनलाइ, हा रमु सोदोम खौ बह
ु ु माव ज दा मादायै आरो अराय रै सुमै महरै थांना
थानायखौ हा थायद । ख थाइ ग रया बर’ बमा न रावखौ इनायनो मोजां मोनो। बेखायनो
बह
ु ु माव गब
ु ुन गब
ु ुन जौगानाय हा र न रावफोरा ज लावखांनाय महरै थांना थानायबा दनो
ज न बर’ बमा न रावखौबो रै सुमै महरै थांना थाजानो लुबन
ै ाय सान खौनो फोरमायद ।
बथां न बा दयै ला बमा रावज समान आरो रै सम
ु ै गारां बह
ु ु माव गै लया। बमा राव न ब द
रै सुमै गारांखौ फोथांना ला खनाया गासैबो फसा ननो मावनांगौ बबान। मानोना राव, हा रमुवा
थांनानै थायो लासो मोनसे हा रयाबो गेरेमसा महरै थांना थानो हागोन। बेफोर बा ाखौनो
ख थाइ ग रया गोजौ न बे “ज न बमा न रै सुमै गारां, ज लाउनाय हायना महर, खोनाफा,
माफा मलौहाब” ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

उफेरा स नाय न फन –
1. गाहाय न स थफोरखौ फंसे सोदोब एबा बा ाज फन हो:- (गासै नबो न बरआ 1)
(क) ‘ मिजंक’ ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला सोदोम न ओं थया मा?
फन.: ‘ मिजंक’ ख थायाव फोरमायनाय बा दयै ला सोदोम न ओं थया जाद जानाय-
ल नाय, थानाय न जौगा गुन।
(ख) ख थाइ ग रया बबेयाव बमा न रावखौ थांना थाजानो लब
ु य
ै ो?
फन.: ख थाइ ग रया बे फैलाव बुहुम न बखायाव बमा न रावखौ थांना थाजानो लब
ु ैयो।
(ग) ‘ मिजंक’ ख थाइखौ बबे ख थाइ बजाब न ाय लानाय जाद ?
फन.: बारदै स ला ख थाइ बजाब न ाय।
(घ) बीने वर मआ बबे गा मयाव जोनोम मोनद मोन लर?
फन.: ककराझार िज ला न सङाव थानाय भातारमा र गा मयाव जोनोम मोनद मोन।
(ङ) ‘बारदै स ला’ ख थाइ बजाब न लर ग रया सोर?
फन.: बीने वर म।
(च) ख थाइ ग रया सोर न गारांखौ रै सुमै होनना बद
ुं ?
फन.: बमा न रावखौनो रै सुमै होनना बुंद ।
(छ) ‘ मिजंक’ ख थायाव ख थाइ ग रया माखौ मुगय
ै ा होननानै फोरमायद ?
फन.: ‘ मिजंक’ ख थायाव ख थाइ ग रया मालाय न राव-फावखौ मुगय
ै ा होननानै बुंद ।

2. गाहाय न स थफोरखौ सद
ंु यै लर – (गासै नबो न बरआ 2)
(क) बीने वर मआ लरनाय गांनै ख थाइ बजाब न मुं लर?
फन.: बीने वर मआ लरनाय गांनै ख थाइ बजाब न मङ
ु ा जाबाय – “बारदै स ला”
आरो “आइ न मोदै ”।
(ख) मिजं ख थाइ न गेजेरज मा सान बेरखांद ?
फन.: मिजं ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया गाव न बर’ बमाखौ इनायनो गोसो
गोरबोज मोजां मोननाय सान यानो रोखा बेरखांद । ख थाइ ग रया बर’ हा र न राव,
आव-फाव, हा रम-ु सोदोम खौ बे बुहुम बखायाव जे लाबो थांना थाजानो हा थायो।
(ग) ख थाइ ग रया बमा न रावखौ मानो बे बह
ु ु म बखायाव थांना थाजोनो हा थायद ?
फन.: ख थाइ ग रया बमा न रावखौ बे बुहुम बखायाव थांना थाजानायखौ जे लाबो
हा थायद । मानोना बह
ु ु म न बयबो हा रयानो गाव न सनाय थखौ गुबुन न सेराव
दि थनानै गेरेमसा हा र महरै थांना थानो लुबय
ै ो। ज न ख थाइ ग र बीने वर मआबो
गाव न हा र न फारसे गोसो गोरबोज मोजां मोनहाबनाय थानायखायनो बर’ हा रखौ
अराय न थाखाय बह
ु ु म बखायाव थांना थाजानायखौ हा थायद ।

3. गाहाय न स थफोरखौ गुवारै फोरमायना लर- (गासै नबो न बरआ 4)


(क) ‘ मिजंक’ ख थायाव ख थाइ ग र न मिजंकआ मा न न रावज फोरमायना लर?

फन.: ‘ मिजंक’ ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया गाव न बर’ हा रखौ बे फैलाव बह
ु ुम न
बखायाव अरायबो गेरेमसा महरै थांना थाजानो लुबन
ै ाय मिजंआनो रोखा रोखायै बेरखांद ।
ख थाइ ग रया गाव न बर’ हा र न फारसे गोथौ आरो गोथार गोसोज मोजां मोनहाबनाय दं ।

बह
ु ु म न गासैबो हा रयानो गावबा गाव न सनाय थखौ गुबन
ु न सेराव गेरेमसा महरै
दि थनानै थांना थानो लब
ु ैयो। ज न ख थाइ ग रयाबो मिजं दं , बर’ हा रखौ बह
ु ु म बखायाव
गेरेमसा हा र महरै सनाय थ होनाय न। सब
ु ुं माहा रया बयबो गावखौ सो ोम दि थनानै थांना
थानो लब
ु ैयो। ज न ख थाइ ग रयाबो लुबद
ै गावखौ सासे सो ोम सुबुं महरै सनाय थ होनो।
नाथाय गाव न सनाय थखौ होनो हायो गाव न बमा राव आरो गाव न हा र न हा रमु
सोदोम न गेजेरज सो। बेखायनो ख थाइ ग रया बर’ हा रखौ मोनसे समाव बे फैलाव बुहुम न
बखायाव गेरेमसा हा र महरै गुबन
ु न सेराव सनाय थ होनाय न मिजं सज
ु न
ु ायखौ ज नन
ु ो
मोनो।

(ख) मिजंक ख थायाव ख थाइ ग रया गाव न हा रखौ मोजां मोननाय सान या माबा दयै
बेरखांद ?

फन.: ‘ मिजंक’ ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया गाव न बर’ हा रखौ गोसो गोरबोज
गोथार मोजां मोननाय सान या रोखा रोखा बेरखांद । मिजंक ख थाया द से हा र
फोजाखांनाय सान न ख थाय। बेवहाय बीने वर मआ गाव न आंगो बर’ हा र न फारसे
थानाय गोथौ मोजां मोननाय सान या रोखा रोखायै बेरखांद ।

ख थाइ ग रया गाव न बर’ हा रखौ गोथौ गोरबोज मोजां मोननायखायनो गाव न हा रखौ
बे फैलाव बह
ु ु म बखायाव अरायबो थांना थाजानो हा थायद । ख थाइ ग रया मालाय न राव-
हा रमख
ु ौबो मग
ु ैया, नाथाय बर’ हा रखौ गब
ु न
ु ा नासयनाय, सोबखनायखौ नायनानै मा लाबाबो
सहायनानै थानो हानाय नङा होनना फोरमायद । ख थाइ ग र न नोजोराव बर’ बमा न रावआ
इनायनो रै सुमै आरो गोदै । गाव न हा र न फारसे गोथार गोसोज मोजां मोननाय
थानायखायनो ख थाइ ग रया बमा न रावखौ जे लाबो रै सुमै गारांज हमदांनो हाद । बेबा दयैनो
मिजंक ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग र बीने वर म न बर’ हा र न फारसे थानाय मोजां
मोननाय सान या रोखा रोखा बेरखांद ।

न अ ां बेसे हावार
बजय बा ला र

1. गाहाय न स थफोरखौ मोनसे सोदोब एबा सा रसे बा ाज फन हो:-


(क) हावार न ओं थया मा?
फन.: हावार न ओं थया जाद फैलाव एबा गव
ु ार।
(ख) ख थाइ ग रया सोर न बखाखौ संखावनानै हा र न राव हा रमु मोननो ना गरद ?
फन.: अ ां न बखाखौ।
(ग) खोम स गाब गै य रायजोआव सोर दं ?
फन.: बर’ हा र न फसाफोर बर’साफोर दं ।
(घ) बर’ न जा र मनआ मा महराव दं ?
फन.: सम न हाखराव गफबहां जानानै दं ।
(ङ) बर’ न जा र मनखौ बेखेवसारना होनो ख थाइ ग रया सोरखौ हां ांयद ?
फन.: बर’ न जा र मनखौ बेखेवसारना होनो ख थाइ ग रया अ ांखौ हां ायद ।
(च) ख थाइ ग रया सम न फाखनाव गोदोलांहां होननानै सोरखौ फोरमायद ?
फन.: बर’ हा रखौनो सम न फाखनाव गोदोलांहां होनना फोरमायद ।
(छ) लर ग रया अल सया बर’साखौ मा जाजानो लब
ु द
ै ?
फन.: बर’ हा र न फसाफोरखौनो अल सया होननानै बद
ुं ।
2. ख थाइ न गब
ु ै बा ाखौ न न रावज लर।

फन.: न अ ां बेसे हावार ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया बे फैलाव अ ां न बखायाव


गाव न लुबन
ै ाय हा थायनायखौ मोननो नाजानाय सान यानो रोखा जाद । फैलाव अखोराङा
बेसेबा गुवार गुं गै य। नाथाय फैलाव अखोराङावनो बाय द मिजं बाय द रं गना समांफोराखौ
ख थाइ ग रया मोगथाङाव मोननो हा थायनाय हा बलासफोरखौ नन
ु ो मोनो।

ख थाइ ग र न बा दयै ला बे अ ां बखायानो जाद बे बह


ु ु म न जा र मन न सा ख।
ख थाइ ग रया म थगौ, मोनसे समाव बर’ हा रया मोनसे गेरेमसा हा रमोन। गाव न आंगो
रायजो आरो राजा, खथ
ुं ाय गोहो बर’हा गा सबो दं मोन। नाथाय बेफोर सम न फाखनाव गासैबो
गोमालांजुबबाय। बर’ हा र न बैफोर जा र मना दा ब द था न फाखनाव गोदोहां गोदोहां जानानै
दं । बेखायनो ख थाइ ग रया अ ांखौ रायदावनानै हा र न राव हा रमु ना गरद । मानोना बर’
हा रयाबो खोम स गै य सोरां रायजो न फसा। नाथाय गाव न अल सया आखु न थाखायनो बर
हा रया गाव न गासैखौबो खोमानानै लानांद । ख थाइ ग रया बेखायनो अल सया बर’
फसाफोर न गोरबोआव जां खांनाय सान सोना होनो थाखाय अ ांखौ खावलायद ।

3. रोखोमसे ओं थ फोरमायनाय सोदोब लर –


हावार, रै सुम,ै ं सा र, अराय, असे, बा ा।
फन.: हावार – फैलाव, गव
ु ार
रै सुमै – गोदै
ं सा र – सोरगोआ र जानाय, रांसाराव थाहैनाय
अराय – जग
ु ाम
असे – आंगो,
बा ा - राव।
4. गु द बा ाज सोमो दो ला खना राव बेखेवना लर:
(क) “खोम स न गाब गै य
सोरां रायजो न
जोङो बर’सा
ब ननो सायाव न न अ ां
-रै सम
ु ै हा रमु लाइ स।”
फन.: “खोम स न गाब गै य
सोरां रायजो न
जोङो बर’सा
ब ननो सायाव न न अ ां
-रै सुमै हा रमु लाइ स”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ बजय बा ला र न लरनाय ‘न अ ां बेसे हावार’ मंु न ख थाइ


आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाय खो दो न गेजेरज ख थाइ ग रया अ ां न
बखायाव बर’ हा र न हा रमु सोदोम खौ ना गरनाय न बा ायानो बेरखांद ।

ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायनाय बा दयै ला सब


ु ंु हा र न जा र मन एबा सोदोम या
समज लोगोसे जौगालाय हायलाय जागा सनो थायो। समज लोगोसे सोर नबा जा र मना
गोमालाङो, सोर नबा हा र न राव थन
ु लाया गोमालाङो। नाथाय बे फैलाव अ ाङा सोलायरो ङ।
अ ां न सङाव थानाय बुहुम न बखायाव जानाय गासैबो जाथाय न सा ख। ख थाइ ग रहा
फोथायनाय दं द बर’ हा रहाबो मोनसे समाव गाव न आंगो राव, थुनलाइ हा रमु सोदोम
गासैबो ज दा मादायै दं मोन। समज लोगोसे नाथाय बेफोर गोदोहां गोदोहां जागा सनो दं ।
बेखायनो ख थाइ ग रया अ ां न बखायाव बर’ हा र न गेरेमसा हा रमु सोदोम खौ अ ां
बखा संखावनानै ना गरनाय बा ाखौनो गोजौ न बे “खोम स न गाब गै य सोरां रायजो न
जोङो बर’सा ब ननो सायाव न न अ ां -रै सुमै हा रमु लाइ स” ख थाइ खो दो न गेजेरज
फोरमायनो नाजाद ।

(ख) “ बबार न म न गै य
उदां समाय थ न
जोङो अरायबो सुबस
ुं ा
ब न गेजेराव न अ ां
ं सा र दखो म थंगा न।”
फन.: “ बबार न म न गै य
उदां समाय थ न
जोङो अरायबो सुबस
ुं ा
ब न गेजेराव न अ ां

ं सा र दखो म थंगा न”

गोजौ न ख थाइ खो दोखौ बजय बा ला र न लरनाय ‘न अ ां बेसे हावार’ मुं न ख थाइ


आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बेवहाय ख थाइ ग रया बे अ ांखौ बय न इ
ु बो दे र सन
लाव सन होननानै फोरमायद ।

ख थाइ ग र न बा दयै ला बे फैलाव अखोराङा गासै नबो सायाव। बे बह


ु ु म बखायाव दं नाय
मा न सुब,ं िजउ िज ब गासैबो बे गंसे अ ां ननो सङाव दं । बह
ु ु म म थंगा न बखायाव थांना
थानाय दाव सन दावला, ए फौ एनला, िजउ िजराद गासैबो बे अ ां न सङाव। बेखायनो िजब
माहार न जा र मनआ अ ां न आखायाव। ज सुबुं माहा रया सानसनो हा य जाथाय
मावथाय न सा ख बे अ ाङा। बन रजुनायाव ज जाबाय नेहाद उ दै । बेखायनो
ख थाइ ग रया ज सब
ु ंु माहा रखौ बे बह ं ा न नेहाद सब
ु ु म म थग ु ंस
ु ा होननानै ख थाइ खो दो न
गेजेरज फोरमायद । बेखौनो “ बबार न म न गै य उदां समाय थ न जोङो अरायबो सुबस
ुं ा ब न
गेजेराव न अ ां ं ा न” – बे ख थाइ खो दो न गेजेरज फोरमायद ।
ं सा र दखो म थग

(ग) “हा रमु बर’ मोनसे


अ ां-बह
ु ु म असे
समाया ब न सा खसा
ब न थ र मनाव आय’ अ ां
-फंसेल’ बा ा िजउ न।”
फन.: “हा रमु बर’ मोनसे
अ ां-बह
ु ु म असे
समाया ब न सा खसा
ब न थ र मनाव आय’ अ ां
-फंसेल’ बा ा िजउ न”
गोजौ न ख थाइ खो दोखौ बजय बा ला र न लरनाय ‘न अ ां बेसे हावार’ मुं न
ख थाइ आयदा न ाय दखांना लानाय जाद । बे ख थाइ खो दो न गेजरे ज ख थाइ ग रया
अ ांखौ बर’ हा र न सा ख होननानै फोरमायद ।

ख थाइ ग रया फोरमायनाय बा दयै ला बे अ ाङा अराय जग


ु ा म। बे बह
ु ु म न बखायाव
बेसेबांबा हा र जोनोम जालाय एबा थैलाय उिजलाय जाद लाबो ज बे न गुमरु खौ म थस’आ।
नाथाय अ ाङा बे न सा ख। ख थाइ ग रया फोथायनाय दं द, ज बर’ हा रहाबो मोनसे समाव
गाव न आंगो रायजो आरो राजा दं मोन। मोनसे समाव बर’ न हा रम,ु सोदोम , राव थुनलाइ
गासैबो गेरेमसामोन। नाथाय सम न फाखनाव अल सया फसाफोर न आखायाव बेफोर
नोरिजया महर मोनबोद सै। बेखायनो ख थाइ ग रया म थंगा न सा ख बे अ ां न सेराव बर’
हा र न जा र मन, गु दथा गासैखौबो बरु खांनो नाजानानै हां ायद । बेखौनो िजउ न फंसेल’
आरज महरै फोरमायद आरो बे बा ाखौनो गोजौ न बे “हा रमु बर’ मोनसे अ ां-बह
ु ु म असे
समाया ब न सा खसा ब न थ र मनाव आय’ अ ां -फंसेल’ बा ा िजउ न” ख थाइ
खो दो न गेजेरज फोरमायद ।

उफेरा स थ न फन:
1. गाहायाव होनाय स थफोरखौ फंसे सोदोब एबा बा ाज फन – (गासै नबो न बरआ 1)
(क) “न अ ां बेसे हावार” ख थाइ न लर ग रया सोर?
फन.: बजय बा ला र।
(ख) “न अ ां बेसे हावार” ख थायाव बर’सा होननानै ख थाइ ग रया सोरखौ बद
ुं ?
फन.: “न अ ां बेसे हावार” ख थायाव बर’सा होनना ख थाइ ग रया बर’ फसाफोरखौनो
बद
ुं ।
(ग) “न अ ां बेसे हावार” ख थायाव ख थाय ग रया सोरखौ अल सया होनना बंद
ु ?
फन.: “न अ ां बेसे हावार” ख थायाव ख थाइ ग रया बर’ हा र न फसाफोरखौनो
अल सया होननानै फोरमायद ।
(घ) “न अ ां बेसे हावार” ख थायाव ख थाइ ग रया हा रमु न लाइ स होनना सोरखौ बद
ुं ?
फन.: “न अ ां बेसे हावार” ख थायाव ख थाइ ग रया अ ांखौनो हा रमु न लाइ स
होनना फोरमायद ।
(ङ) “न अ ां बेसे हावार” ख थाइखौ माबे बजाब न ाय लानाय जाद ?
फन.: “न अ ां बेसे हावार” ख थाइखौ ‘आं न अनजा लया मोसा फा ' ख थाइ
बजाब न ाय लानाय जाद ।
(च) बजय बा ला रया बबेयाव जोनोम मोनद मोन?
फन.: का ब आंलं िज ला न बासुगाव मुं न गा मयाव।

2. गाहाय न स थफोरखौ सद
ंु ’यै फन हो – (गासै नबो न बरआ 2)
(क) “न अ ां बेसे हावार” ख थायाव ख थाइ ग रया बर’ फसाफोरखौ माबा द रायजो न
होनना फोरमायद ?
फन.: “न अ ां बेसे हावार” ख थायाव ख थाइ ग रया बर’ हा रखौ खोम स गाब गै य
सोरां रायजो न होनना फोरमायद ।
(ख) बजय बा ला रया लरनाय गांनै बजाब न मुं लर?
फन.: बजय बा ला रया लरनाय गांनै बजाबफोर न मुङा जाबाय – “आं न अनजा लया
मोसा फा ” (ख थाइ) आरो “सुंद’यै थुनलाइ बिजरनाय” (सावरायथाय)।
(ग) ख थाइ ग रया बर’ हा र न सोमो दै मा मा बद
ुं ?
फन.: ख थाइ ग रया बर’ हा र न जा र मनखौ ब द था न फाखनाव गोदोलांहां जानानै दं
होनना बुंद । बे गोदोलांहां बर न जा र मनखौ ख थाइ ग रया अ ांखौ बरु खांनो
खावलायद ?
(घ) ख थाइ ग र न िजउ न फंसेल’ बा ाया मा?
फन.: ख थाइ ग र न िजउ न फंसेल’ बा ाया जाद अ ां न फारसे बर’ हा र न
जा र मनखौ बरु खांनो थाखाय खावलायनाय। मानोना ख थाइ ग र न बा दयै ला अ ांआ
जाद जुग जुग माया न सा ख। बेखायनो अ ाङा गासैबो बा ाखौ म थयो। बेखायनो
बर’ न जा र मन न बा ाखौबो ख थाइ ग रया अ ांखौ ख ु सारनानै होजानो फंसेल’
बा ाज खावलायद ।

3. गाहाय न स थफोरखौ गुवारै फोरमायनानै लर – (गासै नबो न बरआ 4)


(क) “न अ ां बेसे हावार” ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया अ ां न फारसे मा मा
खावलायद ?

फन.: “न अ ां बेसे हावार” ख थाइ न गेजेरज ख थाइ ग रया फैलाव अ ां न फारसे


बाय द सना हा थायनायखौ खावलायनाय बा ाफोरा रोखा जाद । ख थाइ ग र न बा दयै ला बे
फैलाव अखोराङा जुग जुग मुगा न ाय दं बोगा सनो दं । ज सब
ु ुं माहा र न ब द थाया
गु लायसुला, बेखायनो सुबुं न जा र मन आरो सोदोम न बा ाखौ ख थाइ ग रया
हमदांसहाया। नाथाय अ ांआ जे लाबो जुग जुग मुगा न ायनो बय नबो सा ख महरै
दं बोगा सनो दं । बेखायनो ख थाइग रया बर’ हा र न हा रमुखौ अ ां न बखायाव मोनगोन
नामा होनना स दावद ।

ख थाइ ग र न नोजोराव अ ाङा हा रमु न लाइ स। बेखायनो ख थाइ ग रया ब द था न


फाखनाव गफबलांहां जानाय बर’ न जा र मनखौ बरु खांनो आरो बेखेवसारनानै होनो थाखाय
अ ां न फारसे खावलायद । बेल’ नङा गोदोसोलांनाय बय नबो उन जानानै थानाय बर’ हा र न
अल सया फसाफोरखौ जां सुला जानानै हा र न थाखाय खामा न मावहोनो थाखाय अ ां न
फारसे ख थाइ ग रया आरज खालामद । बेबाय दयैनो ख थाइ ग रया अ ां न बाय द सना
हां ायनाय बा ाफोरा ख थाइ न गेजेरज बेरखांद ।

You might also like