Η Ευρώπη σε

12Μαζί
Προστασία
μαθήματα
ανάπτυξη
Ανάπτυξη Ευρωπαϊκή Ένωση
Ψηφιακή Ενιαία αγορά εργασίας
Θέσεις
Αξίες
οικονοµία Ειρήνη Αλληλεγγύη Πολίτες
Οι απόψεις που διατυπώνονται στην παρούσα έκδοση εκφράζουν μόνο τον συγγραφέα και
δεν αντανακλούν αναγκαστικά την επίσημη θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η Ευρώπη σε 12 μαθήματα
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας
Ενημέρωση πολιτών
1049 Βρυξέλλες
ΒΕΛΓΙΟ

Το χειρόγραφο ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2016.

Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2017

Print ISBN 978-92-79-53600-7 doi:10.2775/958420 NA-02-15-980-EL-C

PDF ISBN 978-92-79-53587-1 doi:10.2775/196403 NA-02-15-980-EL-N

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2017

Επιτρέπεται η περαιτέρω χρήση με αναφορά της πηγής. Η πολιτική για την περαιτέρω χρήση εγγράφων
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διέπεται από την απόφαση 2011/833/ΕΕ (ΕΕ L 330 της 14.12.2011, σ. 39).
Για κάθε χρήση ή αναπαραγωγή φωτογραφιών ή άλλου υλικού που δεν υπόκειται στους κανόνες της ΕΕ
για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας πρέπει να ζητηθεί απευθείας η άδεια των κατόχων
δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ


Περιεχόμενα
1 Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση;................................................................................................................................................................................................... 2
2 Δώδεκα ιστορικά βήματα..................................................................................................................................................................................................... 10
3 Διεύρυνση της ΕΕ και καλές σχέσεις με τους γείτονες........................................................................................................................................ 16
4 Πώς λειτουργεί η ΕΕ;............................................................................................................................................................................................................. 24
5 Τι κάνει η ΕΕ;............................................................................................................................................................................................................................... 36
6 Η ενιαία αγορά.......................................................................................................................................................................................................................... 50
7 Το ευρώ........................................................................................................................................................................................................................................ 58
8 Επενδύσεις και ανάπτυξη στην ψηφιακή οικονομία.............................................................................................................................................. 66
9 Τι σημαίνει να είσαι ευρωπαίος πολίτης;..................................................................................................................................................................... 72
10 Μια Ευρώπη ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης........................................................................................................................................ 80
11 Η ΕΕ στη διεθνή σκηνή......................................................................................................................................................................................................... 88
12 Ποιο είναι το μέλλον της Ευρώπης;............................................................................................................................................................................... 96
Ημερομηνίες-ορόσημα στην ιστορία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης........................................................................................................ 102

1
 1
Γιατί
Κ ε φ ά λαιο
η Ευρωπαϊκή
Ένωση;
Συνεργασία
Ασφάλεια Ελευθερία Αλληλεγγύη
∆ικαιοσύνη Ειρήνη Αξίες Πολίτες
∆ηµοκρατία
Ταυτότητα Επιµερισµένη Μαζί
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Γ Ι ΑΤ Ί Η   Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ή Έ Ν Ω Σ Η ;

ΣΤΌΧΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (ΕΕ) ΕΊΝΑΙ:

qq να διατηρήσει και να αξιοποιήσει την ειρήνη που έχει εδραιωθεί ανάμεσα στα κράτη μέλη της και τους
γείτονές της·

qq να προωθήσει την πρακτική συνεργασία των ευρωπαϊκών χωρών·

qq να εγγυηθεί την ασφαλή διαβίωση των πολιτών της·

qq να προωθήσει την οικονομική και κοινωνική αλληλεγγύη·

qq να διατηρήσει την ευρωπαϊκή ταυτότητα και πολυμορφία σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο·

qq να διαδώσει τις κοινές αξίες των Ευρωπαίων.

3
 I. Η ΕΙΡΉΝΗ
Η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης, προτού αποτελέσει συγκεκριμένο πολιτικό
στόχο, ήταν απλώς ένα όνειρο που είχαν κάποιοι φιλόσοφοι και οραματιστές.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ, για παράδειγμα, διαπνεόμενος από ανθρωπιστικά ιδεώδη,
εμπνεύστηκε τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» ως έναν χώρο ειρήνης.
Το όνειρο αυτό γκρεμίστηκε από τους φρικτούς πολέμους που ρήμαξαν την
ήπειρο το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.
Ωστόσο, μια νέα ελπίδα γεννήθηκε από τα συντρίμμια του Β' Παγκοσμίου
Πολέμου. Οι άνθρωποι που είχαν προβάλει αντίσταση στον ολοκληρωτισμό
κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν αποφασισμένοι να βάλουν ένα τέλος στο
διεθνές μίσος και την αντιπαλότητα στην Ευρώπη και να δημιουργήσουν τις
κατάλληλες συνθήκες για μια σταθερή ειρήνη. Από το 1945 έως το 1950,
μια μικρή ομάδα θαρραλέων πολιτικών —ανάμεσά τους ο Ρομπέρ Σουμάν,
ο Κόνραντ Αντενάουερ, ο Αλτσίντε ντε Γκάσπερι και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ—
επιδίωξαν να πείσουν τους λαούς τους να εγκαινιάσουν μια νέα εποχή. Θα
δημιουργούνταν νέες δομές στη Δυτική Ευρώπη, οι οποίες θα βασίζονταν σε
κοινά συμφέροντα και θα θεμελιώνονταν με Συνθήκες που θα διασφάλιζαν
το κράτος δικαίου και την ισότητα μεταξύ όλων των χωρών.
Ο Ρομπέρ Σουμάν, ο τότε γάλλος υπουργός Εξωτερικών, ενστερνίστηκε μια
ιδέα που είχε αρχικά εμπνευστεί ο Ζαν Μονέ και, στις 9 Μαΐου 1950, πρότεινε
4
την ίδρυση μιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα. Χώρες που
κάποτε βρέθηκαν σε αντίπαλα πολεμικά στρατόπεδα θα έθεταν πλέον την
παραγωγή τους άνθρακα και χάλυβα υπό τον έλεγχο μιας ενιαίας ανώτατης
αρχής. Στην πράξη, αλλά και με έντονα συμβολικό τρόπο, οι πρώτες ύλες του
πολέμου μετατρέπονταν πλέον σε εργαλεία συμφιλίωση και ειρήνης.
Σήμερα, επικρατεί ειρήνη στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου οι λαοί
ζουν σε περιβάλλον δημοκρατίας που χαρακτηρίζεται από τον σεβασμό στο
κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Επιπλέον, οι χώρες της πρώην
Γιουγκοσλαβίας, οι οποίες μόλις τη δεκαετία του 1990 βρίσκονταν σε πόλεμο
μεταξύ τους, είτε έχουν ήδη προσχωρήσει στην ΕΕ είτε ετοιμάζονται να το
πράξουν.
Ωστόσο, η ειρήνη δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται δεδομένη. Κατά την πρόσφατη
οικονομική και κοινωνική κρίση, η Ευρώπη γνώρισε την άνοδο λαϊκιστικών,
εξτρεμιστικών και εθνικιστικών τάσεων, οι οποίες απειλούν τη δημοκρατία
και τις διεργασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πολλά κινήματα εμφανίζο-
νται επιφυλακτικά απέναντι στα υφιστάμενα θεσμικά όργανα, τόσο σε εθνικό
όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Απομένει να δούμε αν μια νέα οικονομική
ανάπτυξη η οποία θα βασίζεται σε κοινές λύσεις θα μπορέσει να αμβλύνει
αυτές τις εντάσεις.

II. ΣΥΝΑΡΜΟΓΉ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθάρρυνε την επανένωση της Γερμανίας μετά την
πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989. Μετά την κατάρρευση της σοβιε-
τικής αυτοκρατορίας το 1991, οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώ-
πης, που είχαν ζήσει επί δεκαετίες πίσω από το «σιδηρούν παραπέτασμα»,
ήταν και πάλι ελεύθερες να χαράξουν τη δική τους πορεία. Πολλές από αυτές
αποφάσισαν ότι το μέλλον τους βρισκόταν στους κόλπους της δημοκρατικής
ευρωπαϊκής οικογένειας. Οκτώ από αυτές προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004,
ακολούθησαν άλλες δύο το 2007 και μία τρίτη, η Κροατία, το 2013. Δύο χώρες
της Μεσογείου —η Κύπρος και η Μάλτα— είναι επίσης μέλη της ΕΕ από το
2004.
Η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Επτά χώρες
βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια προετοιμασίας ενόψει της πιθανής τους
ένταξης. Ωστόσο, η δυσχερής οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη καθιστά
απίθανη την προσχώρηση άλλων κρατών στην ΕΕ στο ορατό μέλλον.
Παράλληλα, το Ηνωμένο Βασίλειο διενήργησε δημοψήφισμα τον Ιούνιο του
2016, στο πλαίσιο του οποίου η πλειοψηφία εξέφρασε την επιθυμία της να
αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Συνθήκη για την ΕΕ περιλαμβάνει
ρήτρα που επιτρέπει αυτή την αποχώρηση, και οι πρακτικές συνέπειες αποτε-
λούν αντικείμενο των διαπραγματεύσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Γ Ι ΑΤ Ί Η   Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ή Έ Ν Ω Σ Η ;
III. ΑΣΦΆΛΕΙΑ
Τον 21ο αιώνα η Ευρώπη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικά προβλή-
ματα ασφάλειας.
Στα νότια, εντείνεται ο θρησκευτικός φανατισμός, ο οποίος συχνά οδηγεί στην
τρομοκρατία. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις που έχει εξαπολύσει στην Ευρώπη
το αποκαλούμενο «Ισλαμικό Κράτος» ή «Daesh» ανάγκασαν τις χώρες της ΕΕ
να εντείνουν τις ανταλλαγές στοιχείων και ευαίσθητων πληροφοριών.
Στα ανατολικά, η Ρωσία, υπό την ηγεσία του Βλαντίμιρ Πούτιν, ακολουθεί μια
στρατηγική με σκοπό να αυξήσει τη δύναμή της. Η ρωσική προσάρτηση της
Κριμαίας το 2014 και οι πόλεμοι στα ανατολικά της Ουκρανίας είναι δράματα
που εκτυλίσσονται στο κατώφλι της ΕΕ. Ειδικότερα, τα κράτη της ΕΕ που έχουν
βιώσει την καταστολή στη Σοβιετική Ένωση περιμένουν από την ΕΕ να σταθεί
αλληλέγγυα προς την Ουκρανία.
Οι πολίτες απαιτούν από την ΕΕ να λάβει αποτελεσματικά μέτρα για να εγγυ-
ηθεί την ασφάλεια των κρατών μελών της. Πρέπει να συνεργαστεί εποικο-
δομητικά με τις γειτονικές περιοχές της: τα Βαλκάνια, τη Βόρεια Αφρική, τον
Καύκασο και τη Μέση Ανατολή. Πρέπει επίσης να προασπίσει τα στρατιωτικά
και στρατηγικά συμφέροντά της σε συνεργασία με τους συμμάχους της, ιδίως
στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, και αναπτύσσοντας μια πραγματική κοινή ευρωπαϊκή
πολιτική ασφάλειας και άμυνας.
5

Η εσωτερική και η εξωτερική ασφάλεια είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομί-
σματος. Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλή-
ματος επιβάλλει τη στενή συνεργασία των αστυνομικών υπηρεσιών όλων
των χωρών της ΕΕ. Η αναζήτηση κοινών ευρωπαϊκών λύσεων στους τομείς
του ασύλου και της μετανάστευσης αποτελεί σημαντική προτεραιότητα στην
ατζέντα της ΕΕ από το 2015, καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει πρωτόγνωρες
ροές προσφύγων οι οποίοι προσπαθούν να γλιτώσουν από πολέμους, δικτα-
τορίες και λιμούς.
Η εξασφάλιση ότι η ΕΕ θα αποτελεί έναν «χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και
δικαιοσύνης», όπου όλοι θα έχουν ισότιμη πρόσβαση στη δικαιοσύνη και θα
προστατεύονται εξίσου από τον νόμο, συνιστά μια νέα πρόκληση, που απαιτεί
τη στενή συνεργασία των κυβερνήσεων. Όργανα όπως η Ευρωπόλ (η Ευρω-
παϊκή Αστυνομική Υπηρεσία) και η Eurojust (η οποία προωθεί τη συνεργασία
των εισαγγελικών, των δικαστικών και των αστυνομικών αρχών στις διάφο-
ρες χώρες της ΕΕ) μπορούν επίσης να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο.
6
IV. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ
ΑΛΛΗΛΕΓΓΎΗ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για να επιτευχθούν πολιτικοί στόχοι,
και ξεκίνησε την προσπάθειά της να τους επιτύχει μέσα από την οικονομική
συνεργασία.
Οι ευρωπαϊκές χώρες αντιπροσωπεύουν ολοένα και μικρότερο ποσοστό του
πληθυσμού του πλανήτη. Πρέπει, λοιπόν, να εξακολουθήσουν να ενώνουν
τις δυνάμεις τους, αν επιθυμούν να διασφαλίσουν την οικονομική ανάπτυξη
και να είναι σε θέση να ανταγωνιστούν άλλες μεγάλες οικονομίες στη διεθνή
σκηνή. Καμία χώρα της ΕΕ δεν είναι τόσο ισχυρή ώστε να επηρεάσει από μόνη
της τις πολιτικές αποφάσεις για τη διεθνή οικονομία. Οι ευρωπαϊκές επιχειρή-
σεις, για να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας και να προσελκύσουν νέους πελά-
τες, χρειάζονται μια ευρύτερη βάση και όχι μόνο την εθνική εγχώρια αγορά
τους. Αυτήν ακριβώς τη βάση τούς την παρέχει η ευρωπαϊκή ενιαία αγορά. Για
να εξασφαλιστεί ότι όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι επωφελούνται
από αυτή την πανευρωπαϊκή αγορά των 510 εκατομμυρίων καταναλωτών, η
ΕΕ αγωνίζεται για να καταργήσει τα εμπόδια στις εμπορικές συναλλαγές και
καταβάλλει προσπάθειες για να απαλλάξει τις επιχειρήσεις από την περιττή
γραφειοκρατία.
Όμως, ο ελεύθερος ανταγωνισμός σε ευρωπαϊκή κλίμακα πρέπει να εξισορ-
ροπείται με την αλληλεγγύη σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Αυτό συνεπάγεται σαφή
και χειροπιαστά οφέλη για τους ευρωπαίους πολίτες: όταν, π.χ., πλήττονται
από πλημμύρες και άλλες φυσικές καταστροφές, λαμβάνουν ενίσχυση από
τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Τα «Διαρθρωτικά Ταμεία», που τα διαχειρίζεται
η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενθαρρύνουν και συμπληρώνουν τις προσπάθειες

© Ευρωπαϊκή Ένωση
Η οικονομική και κοινωνική
αλληλεγγύη συνιστά έναν από
τους θεμελιώδεις στόχους
της Ευρωπαϊκής Ένωσης και
της Επιτροπής, επικεφαλής
της οποίας είναι ο Ζαν‑Κλοντ
Γιούνκερ.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Γ Ι ΑΤ Ί Η   Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ή Έ Ν Ω Σ Η ;
των εθνικών και περιφερειακών αρχών για τη μείωση των ανισοτήτων στις
διάφορες περιοχές της Ευρώπης. Χρηματικοί πόροι από τον προϋπολογισμό
της ΕΕ και δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων χρησιμοποι-
ούνται για τη βελτίωση των ευρωπαϊκών υποδομών μεταφορών (π.χ. για
την επέκταση του δικτύου αυτοκινητοδρόμων και σιδηροδρόμων ταχείας
κυκλοφορίας), παρέχοντας έτσι ευκολότερη πρόσβαση σε απομακρυσμέ-
νες περιοχές και δίνοντας ώθηση στο διευρωπαϊκό εμπόριο.
Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση το 2008 προκάλεσε τη σοβαρό-
τερη οικονομική κάμψη στην ιστορία της ΕΕ. Οι κυβερνήσεις και τα θεσμικά
όργανα της ΕΕ έπρεπε να δράσουν άμεσα για τη διάσωση των τραπεζών,
και η ΕΕ χορήγησε χρηματοδοτική ενίσχυση στις χώρες που επλήγησαν
σοβαρότερα από την κρίση. Τα προγράμματα στήριξης που εφαρμόστηκαν
στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Κύπρο λειτούργησαν
αποτελεσματικά και, έπειτα από συχνά επώδυνες εθνικές μεταρρυθμίσεις,
οι χώρες αυτές ήταν σε θέση να ολοκληρώσουν τα προγράμματά τους —οι
περισσότερες εντός του 2014. Η Ελλάδα συνάντησε μεγαλύτερες δυσκο-
λίες κατά την εφαρμογή των απαιτούμενων διαρθρωτικών μεταρρυθμί-
σεων του δημόσιου τομέα της, και οι περίπλοκες διαπραγματεύσεις για το
ελληνικό δημόσιο χρέος κατέληξαν, το καλοκαίρι του 2015, στην υπογραφή νέων συμφωνιών για μεταρρυθμίσεις στη χώρα αυτή.
Παρά την ιδιαίτερη κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, το κοινό νόμισμα συνέβαλε στην προστασία της ζώνης του ευρώ από
την κερδοσκοπία και την υποτίμηση κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της κατέβαλαν συντονισμένη προσπάθεια
για να μειώσουν το δημόσιο χρέος τους. Η μεγάλη πρόκληση για τις ευρωπαϊκές χώρες τα επόμενα χρόνια θα είναι να εξέλθουν
από την ύφεση μ’ έναν τρόπο που θα δημιουργεί νέες και βιώσιμες θέσεις εργασίας, ιδίως στους τομείς των ψηφιακών και των
πράσινων τεχνολογιών.
7
 V. Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΤΑΥΤΌΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΥΜΟΡΦΊΑ Σ’ ΈΝΑΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΜΈΝΟ ΚΌΣΜΟ

Οι ευρωπαϊκές μεταβιομηχανικές κοινωνίες γίνονται όλο

και πιο σύνθετες. Το βιοτικό επίπεδο των πολιτών βελτι-
ώνεται σταθερά, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο
χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς. Το
χάσμα αυτό μπορεί να γίνει ακόμα μεγαλύτερο εξαιτίας
παραγόντων όπως η οικονομική ύφεση, η μετεγκατά-
σταση βιομηχανιών, η γήρανση του πληθυσμού και τα
προβλήματα που αφορούν τα δημόσια οικονομικά. Είναι
σημαντικό οι χώρες της ΕΕ να συνεργαστούν για να
αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις.

Όμως, συνεργασία δεν σημαίνει εξάλειψη της ιδιαίτερης

πολιτιστικής και γλωσσικής ταυτότητας της κάθε χώρας.
Αντιθέτως, πολλές δράσεις της ΕΕ τονώνουν την οικονο-
μική ανάπτυξη με βάση τα μοναδικά χαρακτηριστικά των
περιφερειών και την πλούσια πολυμορφία που παρουσι-
© highwaystarz/Adobe Stock

άζουν οι παραδόσεις και οι πολιτισμοί της Ευρώπης —

από την τοπική γαστρονομία μέχρι τον τουρισμό και τις
τέχνες. Οι ψηφιακές τεχνολογίες θα προσδώσουν στον
παράγοντα της πολιτιστικής πολυμορφίας ακόμα μεγα-
Ενωμένοι μέσα από την λύτερη βαρύτητα, καθώς είναι ευκολότερη η διάδοση
πολυμορφία: Η συνεργασία τοπικών πολιτιστικών προϊόντων.
παράγει καλύτερα αποτελέσματα.
Η εξηνταπεντάχρονη πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης έχει αποδείξει ότι η ΕΕ ως σύνολο είναι
μεγαλύτερη από το άθροισμα των μερών της. Έχει πολύ μεγαλύτερη οικονομική, κοινωνική, τεχνολογική,

8

εμπορική και πολιτική δύναμη από αυτήν που θα είχε αν τα κράτη μέλη της
ενεργούσαν μεμονωμένα. Η κοινή δράση και η έκφραση με μία φωνή παρά-
γουν προστιθέμενη αξία.
Άλλες δυνάμεις στον κόσμο, όπως η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες, επιδι-
ώκουν να επηρεάσουν τους παγκόσμιους οικονομικούς κανόνες. Κατά συνέ-
πεια, σήμερα είναι ακόμα πιο σημαντικό από ποτέ να συνενωθούν τα κράτη
μέλη της ΕΕ και να δημιουργήσουν μια «κρίσιμη μάζα», ώστε να διατηρήσουν
την επιρροή τους στην παγκόσμια σκηνή. Αυτό επιτυγχάνεται στην πράξη,
μεταξύ άλλων, με τον ρόλο που διαδραματίζει η ΕΕ στις διεθνείς διαπραγμα-
τεύσεις σχετικά με τους εμπορικούς κανόνες. Οι χώρες της ΕΕ έχουν θεσπίσει
από κοινού πολλές αρχές και τεχνικούς κανόνες που αφορούν την καθημε-
ρινή ζωή τους και που λειτουργούν σαν πρότυπο για πολλά άλλα μέρη του
κόσμου: ενδεικτικά, τα πρότυπα υγείας και ασφάλειας, την προώθηση των
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την «αρχή της προφύλαξης» στον τομέα της
ασφάλειας των τροφίμων, τα ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν σε σχέση με
τη νέα τεχνολογία, και πολλά άλλα. Η ΕΕ πρωτοστατεί επίσης στις παγκόσμιες
προσπάθειες για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Οι ευρωπαϊκές αξίες γίνονται αισθητές και σ’ ολόκληρο τον κόσμο με τη
μορφή της αναπτυξιακής συνεργασίας και της ανθρωπιστικής βοήθειας υπό
τη διαχείριση της ΕΕ.
Έτσι, το παλαιό ρητό «η ισχύς εν τη ενώσει» έχει σήμερα μεγαλύτερη σημασία
από ποτέ για τους Ευρωπαίους.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Γ Ι ΑΤ Ί Η   Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ή Έ Ν Ω Σ Η ;
VI. ΑΞΊΕΣ
Η ΕΕ προωθεί ανθρωπιστικές και προοδευτικές αξίες και διασφαλίζει ότι η
ανθρωπότητα θα βγει μάλλον ωφελημένη παρά ζημιωμένη από τις μεγάλες
αλλαγές που συντελούνται στον πλανήτη. Οι ανάγκες των λαών δεν είναι
δυνατό να ικανοποιηθούν μόνο από τις δυνάμεις της αγοράς ούτε από τη
μονομερή δράση της κάθε χώρας.
Η ΕΕ, λοιπόν, προβάλλει μια ανθρωπιστική θεώρηση και ένα κοινωνικό
πρότυπο που υποστηρίζονται από την τεράστια πλειοψηφία των πολιτών της.
Οι Ευρωπαίοι διαφυλάσσουν την πλούσια κληρονομιά των αξιών τους, όπως
της προσήλωσης στα ανθρώπινα δικαιώματα, της κοινωνικής αλληλεγγύης,
της ελευθερίας της επιχειρηματικής δραστηριότητας, της δίκαιης κατανο-
μής του πλούτου, του δικαιώματος για ένα προστατευόμενο περιβάλλον, του
σεβασμού της πολιτιστικής, της γλωσσικής και της θρησκευτικής πολυμορ-
φίας, καθώς και του αρμονικού συνδυασμού της παράδοσης και της προόδου.
Ο νομικά δεσμευτικός Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊ-
κής Ένωσης διακηρύχθηκε στη Νίκαια τον Δεκέμβριο του 2000. Περιλαμβάνει
όλα τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται σήμερα από τα κράτη μέλη της ΕΕ
και τους πολίτες τους. Τα κοινά δικαιώματα και οι κοινές αξίας δημιουργούν
αίσθημα ισχυρών δεσμών ανάμεσα στους Ευρωπαίους. Ένα απλό παράδειγμα
είναι ότι όλες οι χώρες της ΕΕ έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή.
9
Στόχοι 2
Κ ε φ ά λαιο
Δώδεκα ιστορικά
βήματα
Προκλήσεις ∆ιεύρυνση
Σταθερότητα
Πρόοδος Ιστορία Ένταξη
Ανάπτυξη Ένωση Επιτεύγµατα
Στενότερα Κοινότητα
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Δ Ώ Δ Ε Κ Α Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ά Β Ή Μ ΑΤ Α

qq 1951: Δημιουργείται η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) από τα έξι ιδρυτικά μέλη
της.

qq 1957: Οι ίδιες έξι χώρες υπογράφουν τις Συνθήκες της Ρώμης, με τις οποίες ιδρύονται η
Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας
(Ευρατόμ).

qq 1973: Οι Κοινότητες διευρύνονται σε εννέα κράτη μέλη και θεσπίζουν περισσότερες κοινές
πολιτικές.

qq 1979: Διενεργούνται οι πρώτες εκλογές για την άμεση ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου.

qq 1981: Γίνεται η πρώτη μεσογειακή διεύρυνση.

qq 1992: Η ευρωπαϊκή ενιαία αγορά γίνεται πραγματικότητα.

qq 1993: Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Ένωση.

qq 2002: Κυκλοφορεί το ευρώ.

qq 2004: Η ΕΕ έχει 25 κράτη μέλη, και θα έχει 28 μέχρι το 2013.

qq 2009: Τίθεται σε ισχύ η Συνθήκη της Λισαβόνας, που αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας της ΕΕ.

qq 2014: Διεξάγονται οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις οποίες πολλοί υποψήφιοι
διεκδικούν τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

qq 2015: Παρατηρούνται η σταδιακή επιστροφή σε μια μέτρια οικονομική ανάπτυξη, έπειτα από
επτά χρόνια παγκόσμιας κρίσης, και η εξυγίανση της ζώνης του ευρώ.

11

© Ευρωπαϊκή Ένωση
Στις 9 Μαΐου 1950 ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ
Σουμάν πρότεινε δημοσίως για πρώτη φορά τις ιδέες
που οδήγησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι, η 9η Μαΐου
εορτάζεται ως επέτειος της γέννησης της ΕΕ.
12
1. Στις 9 Μαΐου 1950, η Διακήρυξη Σουμάν πρότεινε την ίδρυση μιας Ευρω-
παϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, η οποία πραγματώθηκε με τη
Συνθήκη του Παρισιού στις 18 Απριλίου 1951. Με τη Συνθήκη αυτή
δημιουργήθηκε μια κοινή αγορά άνθρακα και χάλυβα μεταξύ των έξι
ιδρυτικών χωρών (το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, το
Λουξεμβούργο και την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία Γερμανίας). Μετά το
τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο στόχος ήταν να εξασφαλιστεί η
ειρήνη ανάμεσα στους νικητές και τους ηττημένους της Ευρώπης και να
υπάρξει μεταξύ τους συνεργασία επί ίσοις όροις σ’ ένα κοινό θεσμικό
πλαίσιο.
2. Στη συνέχεια, στις 25 Μαρτίου 1957, τα έξι κράτη μέλη αποφάσισαν, με
τις Συνθήκες της Ρώμης, να ιδρύσουν μια Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομι-
κής Ενέργειας και μια Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ). Η ΕΟΚ
θα απαιτούσε τη δημιουργία μιας ευρύτερης κοινής αγοράς, η οποία θα
κάλυπτε ένα μεγάλο φάσμα αγαθών και υπηρεσιών. Οι δασμοί μεταξύ
των έξι χωρών καταργήθηκαν την 1η Ιουλίου 1968 και, κατά τη διάρκεια
της δεκαετίας του 1960, τέθηκαν επίσης σε εφαρμογή κοινές πολιτικές,
ιδίως στον τομέα του εμπορίου και της γεωργίας.
3. Το εγχείρημα αυτό στέφθηκε με τόσο μεγάλη επιτυχία, ώστε η Δανία,
το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία αποφάσισαν να ενταχθούν στην
ΕΟΚ. Αυτή η πρώτη διεύρυνση —από έξι σε εννέα μέλη— πραγμα-
τοποιήθηκε το 1973. Παράλληλα, εφαρμόστηκαν νέες κοινωνικές και

περιβαλλοντικές πολιτικές και, το 1975, ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό Ταμείο
Περιφερειακής Ανάπτυξης.
4. Τον Ιούνιο του 1979 έγινε ένα καθοριστικό βήμα, με τη διενέργεια των
πρώτων εκλογών για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινο-
βουλίου με άμεση καθολική ψηφοφορία. Οι εκλογές αυτές διεξάγονται
κάθε 5 χρόνια.
5. Το 1981 η Ελλάδα προσχώρησε στις Κοινότητες και, το 1986, ακολού-
θησαν η Ισπανία και η Πορτογαλία. Η προσχώρηση αυτή πραγματοποι-
ήθηκε μετά την πτώση των δικτατοριών και στις τρεις αυτές χώρες. Η
διεύρυνση των Κοινοτήτων στη Νότια Ευρώπη έκανε επιτακτική την
ανάγκη εφαρμογής προγραμμάτων περιφερειακής ενίσχυσης.
8. Τρεις ακόμη χώρες —η Αυστρία, η Σουηδία και η Φινλανδία— προσχώ-
6. Η παγκόσμια οικονομική ύφεση στις αρχές της δεκαετίας του 1980 δημι-
ούργησε ένα κύμα «ευρωπεσιμισμού». Όμως, οι ελπίδες αναπτερώθη-
καν το 1985, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με πρόεδρο τον Ζακ Ντελόρ,
δημοσίευσε μια λευκή βίβλο που έθετε το χρονοδιάγραμμα για την
ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς μέχρι την 1η Ιανουαρίου
1993. Αυτός ο φιλόδοξος στόχος αποτυπώθηκε στην ενιαία ευρωπαϊκή
πράξη, η οποία υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 1986 και τέθηκε σε
ισχύ την 1η Ιουλίου 1987.
7. Η πολιτική διάρθρωση της Ευρώπης άλλαξε ριζικά όταν έπεσε το Τείχος
του Βερολίνου το 1989. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην επανένωση της
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Δ Ώ Δ Ε Κ Α Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ά Β Ή Μ ΑΤ Α
Γερμανίας, τον Οκτώβριο του 1990, και στην επάνοδο της δημοκρατίας
στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που αποδεσμεύτηκαν
από τη σοβιετική κηδεμονία. Η ίδια η Σοβιετική Ένωση έπαψε να υπάρχει
τον Δεκέμβριο του 1991.
Παράλληλα, τα κράτη μέλη διαπραγματεύονταν μια νέα Συνθήκη, η
οποία εγκρίθηκε από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων στο
Μάαστριχτ τον Δεκέμβριο του 1991. Με την προσθήκη της διακυβερ-
νητικής συνεργασίας (σε τομείς όπως η εξωτερική πολιτική, η δικαιο-
σύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις) στο υφιστάμενο κοινοτικό σύστημα,
η Συνθήκη του Μάαστριχτ δημιούργησε την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και
τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1993.
ρησαν στην ΕΕ το 1995, αυξάνοντας τον αριθμό των μελών της σε 15.
Ήδη τότε η Ευρώπη ήταν αντιμέτωπη με τις εντεινόμενες προκλήσεις
της παγκοσμιοποίησης. Οι νέες τεχνολογίες και η ολοένα αυξανόμενη
χρήση του διαδικτύου εκσυγχρόνιζαν τις οικονομίες, αλλά δημιουργού-
σαν κοινωνικές και πολιτισμικές εντάσεις.
Στο μεταξύ, η ΕΕ επεξεργαζόταν το τολμηρότερο μέχρι σήμερα σχέδιό
της —τη δημιουργία ενός ενιαίου νομίσματος που θα διευκόλυνε τη
λειτουργία των επιχειρήσεων και τη ζωή των καταναλωτών και των
ταξιδιωτών. Την 1η Ιανουαρίου 2002 το ευρώ αντικατέστησε τα παλαιά
νομίσματα 12 χωρών της ΕΕ, οι οποίες αποτέλεσαν τότε τη «ζώνη του
13
 ευρώ». Έκτοτε, το ευρώ είναι ένα από τα σημαντικότερα
νομίσματα παγκοσμίως.

9. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 άρχισαν οι προετοιμα-

σίες για τη μεγαλύτερη διεύρυνση στην ιστορία της ΕΕ.
Υποβλήθηκαν αιτήσεις ένταξης από έξι πρώην χώρες του
σοβιετικού συνασπισμού (Βουλγαρία, Ουγγαρία, Πολω-
νία, Ρουμανία, Σλοβακία και Τσεχική Δημοκρατία), τις τρεις
χώρες της Βαλτικής που αποτελούσαν μέρος της Σοβιετι-
κής Ένωσης (Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία), μία από τις
δημοκρατίες της πρώην Γιουγκοσλαβίας (Σλοβενία) και δύο
χώρες της Μεσογείου (Κύπρο και Μάλτα).

Η ΕΕ χαιρέτισε αυτή την ευκαιρία που θα εξασφάλιζε τη

© Robert Maass/Corbis

σταθερότητα της ευρωπαϊκής ηπείρου και θα επέκτεινε

Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 οδήγησε στη σταδιακή
κατάργηση των παλαιών διαιρέσεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
τα οφέλη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και σε αυτές τις
νεαρές δημοκρατίες. Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν τον
Δεκέμβριο του 1997 και 10 από τις υποψήφιες χώρες
προσχώρησαν στην ΕΕ την 1η Μαΐου 2004. Το 2007
ακολούθησαν η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Η Κροατία
προσχώρησε το 2013, γεγονός που αύξησε τα μέλη της
ΕΕ σε 28.

10. Για να μπορέσει η διευρυμένη ΕΕ να αντιμετωπίσει τις

σύνθετες προκλήσεις του 21ου αιώνα, χρειαζόταν μια

14

απλούστερη και αποτελεσματικότερη μέθοδο για τη λήψη των αποφά-
σεων. Προτάθηκαν νέοι κανόνες σ’ ένα σχέδιο Συντάγματος της ΕΕ, το
οποίο υπογράφηκε τον Οκτώβριο του 2004 και θα αντικαθιστούσε όλες
τις υφιστάμενες Συνθήκες. Όμως, το κείμενο αυτό απορρίφθηκε το 2005
σε δύο εθνικά δημοψηφίσματα —στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες.
Έτσι, το Σύνταγμα αντικαταστάθηκε από τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η
οποία υπογράφτηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2007 και τέθηκε σε ισχύ την
1η Δεκεμβρίου 2009. Η Συνθήκη αυτή τροποποίησε αλλά δεν αντικα-
τέστησε τις προηγούμενες Συνθήκες και θέσπισε τις περισσότερες από
τις αλλαγές που περιείχε το Σύνταγμα. Για παράδειγμα, θέσπισε τη θέση
μόνιμου προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τη θέση του Ύπατου
Εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής
ασφαλείας.
11. Οι ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου 2014 σηματοδότησαν μια αλλαγή
στις θεσμικές πρακτικές της ΕΕ, στον βαθμό που τα πολιτικά κόμματα
πρότειναν υποψηφίους για τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής. Στη συνέχεια, όπως προβλεπόταν στη Συνθήκη της Λισαβό-
νας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανακήρυξε πρόεδρο της Επιτροπής τον
υποψήφιο του κόμματος που κατέλαβε τις περισσότερες θέσεις στο
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτός ήταν ο Λουξεμβούργιος Ζαν-Κλόντ
Γιούνκερ, του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος. Υπερψηφίστηκε από έναν
ευρύ φιλοευρωπαϊκό συνασπισμό στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο οποίος
περιλάμβανε τις ομάδες των Σοσιαλιστών και των Φιλελευθέρων.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Δ Ώ Δ Ε Κ Α Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ά Β Ή Μ ΑΤ Α
Οι εκλογές του 2014 ενίσχυσαν και τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα, τα
οποία κέρδισαν περίπου 100 από τις 751 έδρες. Τα κόμματα αυτά ψηφί-
ζουν συχνά σε ευθεία αντίθεση με την κρατούσα πολιτική γραμμή στα
θεσμικά όργανα της ΕΕ, ενώ είναι συνήθως επιφυλακτικά ως προς την
ευρωπαϊκή ενοποίηση και σθεναρά αντίθετα προς τη μετανάστευση.
12. Το 2008 ξέσπασε μια παγκόσμια χρηματοπιστωτική και οικονομική
κρίση. Αυτό οδήγησε στη θέσπιση νέων ευρωπαϊκών μηχανισμών,
προκειμένου να εξασφαλιστεί η σταθερότητα των τραπεζών, να μειω-
θεί το δημόσιο χρέος και να συντονιστούν οι οικονομικές πολιτικές των
κρατών μελών, ιδίως εκείνων που έχουν νόμισμά τους το ευρώ. Έπειτα
από μερικά χρόνια, οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την υλοποί-
ηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και τη βελτίωση των δημόσιων
οικονομικών αρχίζουν να αποφέρουν καρπούς με τη μορφή νέας οικο-
νομικής ανάπτυξης.
Οι οικονομικές πολιτικές στη ζώνη του ευρώ ενισχύονται υπό την ηγεσία
της Επιτροπής και του Συμβουλίου, που πλέον έχουν στη διάθεσή τους
νέα νομικά μέσα για να εφαρμόζουν τις συμφωνίες στις οποίες καταλή-
γουν τα κράτη μέλη με σκοπό να εξασφαλίσουν υγιή δημόσια οικονο-
μικά. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αυξάνει τη ρευστότητα και διατηρεί
τα επιτόκια σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα. Επιπλέον, η ΕΕ προωθεί νέες
επενδύσεις μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων,
ιδίως στις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
15
 Διεύρυνση

Συνεργασία
Οικογένεια
3
Κ ε φ ά λαιο

Έξι
της ΕΕ και
καλές σχέσεις
με τους γείτονες
Αυξανόµενος
Ένταξη
Ιδιότητα του µέλος Υποστήριξη

Ενωτικός
Γείτονες
∆ηµοκρατία
Προσχώρηση
Υποχρεώσεις
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Δ ΙΕ Ύ Ρ Υ ΝΣ Η Τ ΗΣ ΕΕ Κ Α Ι Κ Α Λ Έ Σ Σ Χ Έ Σ ΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥ Σ Γ ΕΊ ΤΟΝΕ Σ

qq Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ανοικτή σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα που πληροί τα δημοκρατικά, πολιτικά και
οικονομικά κριτήρια ένταξης.

qq Με τις διαδοχικές διευρύνσεις, τα κράτη μέλη της ΕΕ αυξήθηκαν από έξι σε 28. Από το 2016 έξι
βαλκανικές χώρες και η Τουρκία βρίσκονται είτε στο στάδιο ενταξιακών διαπραγματεύσεων είτε σε
διαφορετικά στάδια προετοιμασίας ενόψει της πιθανής τους ένταξης.

qq Για κάθε Συνθήκη με την οποία γίνεται δεκτό ένα νέο μέλος απαιτείται ομόφωνη έγκριση από όλα
τα υφιστάμενα κράτη μέλη. Επιπλέον, πριν από κάθε νέα διεύρυνση, η ΕΕ πρέπει να αξιολογεί τόσο
τη δυνατότητά της να ενσωματώσει τα νέα κράτη μέλη όσο και την ικανότητα των οργάνων της να
συνεχίσουν την εύρυθμη λειτουργία τους.

qq Κατά την κοινοβουλευτική περίοδο 2014-2019 δεν θα υπάρξει καμία νέα προσχώρηση, καθώς η ΕΕ
θα εξακολουθήσει να εστιάζει την προσοχή της στην οικονομική ανάπτυξη.

qq Η πολιτική γειτονίας της ΕΕ είναι αντιμέτωπη με προκλήσεις που είχαν να εμφανιστούν από την
εποχή του Ψυχρού Πολέμου: η ρωσική πολιτική που κορυφώθηκε με την παράνομη προσάρτηση
της Κριμαίας το 2014 πυροδότησε διπλωματικές και στρατιωτικές εντάσεις. Στη Μέση Ανατολή, οι
τρομοκρατικές ενέργειες των εξτρεμιστών στη Συρία και το Ιράκ συνιστούν ευθεία επίθεση στις
θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες και συμφέροντα. Η μαζική φυγή περισσότερων από ένα εκατομμύριο
προσφύγων από αυτή την περιοχή δημιουργεί τεράστιες μακροχρόνιες πολιτικές και ανθρωπιστικές
προκλήσεις για την Ευρώπη.

17
 I. ΌΡΟΙ ΠΡΟΣΧΏΡΗΣΗΣ
α) Νομικές απαιτήσεις
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ήταν πάντα μια πολιτική και οικονομική διαδικασία
ανοιχτή σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που είναι έτοιμες να υπογράψουν τις
Συνθήκες και να αποδεχτούν το ενωσιακό δίκαιο στο σύνολό του. Σύμφωνα
με τη Συνθήκη της Λισαβόνας (άρθρο 49), κάθε ευρωπαϊκό κράτος μπορεί να
υποβάλει αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ, εφόσον τηρεί τις αρχές της ελευθε-
ρίας, της δημοκρατίας, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των
θεμελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου.
β) Τα «κριτήρια της Κοπεγχάγης»
Το 1993, έπειτα από τις αιτήσεις των πρώην κομμουνιστικών χωρών να
προσχωρήσουν στην Ένωση, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όρισε τρία κριτήρια τα
οποία πρέπει να πληροί κάθε χώρα για να γίνει μέλος. Τα νέα κράτη μέλη, πριν
από την προσχώρησή τους, πρέπει να έχουν:
• σταθερούς θεσμούς που να εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου,
τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και τον σεβασμό και την προστασία των
μειονοτήτων·
• λειτουργική οικονομία της αγοράς και την ικανότητα να αντιμετωπίζουν
τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς στο εσωτερικό της
Ένωσης·
18
• την ικανότητα να αναλάβουν τις υποχρεώσεις του μέλους, μία από τις οποίες
είναι η συμβολή στην επίτευξη των στόχων της Ένωσης. Πρέπει επίσης
να έχουν δημόσια διοίκηση ικανή να εφαρμόζει και να διαχειρίζεται στην
πράξη τη νομοθεσία της ΕΕ.
γ) Η διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ
Οι συνομιλίες ενόψει της προσχώρησης («ενταξιακές διαπραγματεύσεις»)
διεξάγονται ανάμεσα στην υποψήφια χώρα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή,
η οποία εκπροσωπεί την ΕΕ. Όταν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις,
η απόφαση για την προσχώρηση της υποψήφιας χώρας στην ΕΕ πρέπει να
λαμβάνεται ομόφωνα από τα υπάρχοντα κράτη μέλη που συνέρχονται στο
Συμβούλιο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει και αυτό να δώσει την έγκρισή
του με τη θετική ψήφο της απόλυτης πλειοψηφίας των μελών του. Στη συνέ-
χεια, η Συνθήκη Προσχώρησης πρέπει να κυρωθεί από τα κράτη μέλη και την
υποψήφια χώρα, σύμφωνα με τη συνταγματική διαδικασία τους.
Κατά την περίοδο των διαπραγματεύσεων, οι υποψήφιες χώρες συνήθως
λαμβάνουν από την ΕΕ «προενταξιακή» οικονομική βοήθεια, ώστε να μπορέ-
σουν να συμβαδίσουν σε οικονομικό επίπεδο με τα κράτη μέλη. Επιπλέον,
συνάπτουν συνήθως «συμφωνίες σταθεροποίησης και σύνδεσης» με την ΕΕ.
Με βάση αυτές τις συμφωνίες, η ΕΕ παρακολουθεί άμεσα τις οικονομικές και
διοικητικές μεταρρυθμίσεις που πρέπει να υλοποιήσουν οι υποψήφιες χώρες
για να ικανοποιήσουν τις προϋποθέσεις προσχώρησης στην ΕΕ.
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Δ ΙΕ Ύ Ρ Υ ΝΣ Η Τ ΗΣ ΕΕ Κ Α Ι Κ Α Λ Έ Σ Σ Χ Έ Σ ΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥ Σ Γ ΕΊ ΤΟΝΕ Σ

II. Η ΈΝΩΣΗ ΜΙΑΣ ΗΠΕΊΡΟΥ

α) Η Ένωση των 28

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στη σύνοδό του στην

Κοπεγχάγη τον Δεκέμβριο του 2002, έκανε ένα
από τα σημαντικότερα βήματα στην ιστορία της
ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η ΕΕ, προσκαλώ-
ντας 12 ακόμα κράτη να προσχωρήσουν στην
ΕΕ, δεν αύξανε μόνο τη γεωγραφική έκταση και
τον πληθυσμό της· έθετε τέρμα στη διαίρεση
που είχε χωρίσει την ήπειρό μας στα δύο από το
1945. Ευρωπαϊκές χώρες που για δεκαετίες δεν
απολάμβαναν την ελευθερία της δημοκρατίας
μπορούσαν πια να επανενταχθούν στην οικο-
γένεια των δημοκρατικών ευρωπαϊκών εθνών.
Έτσι, το 2004 η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία,
η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβακία, η Σλοβε-

© Craig - Campbell/Moodboard/Corbis
νία και η Τσεχική Δημοκρατία έγιναν μέλη της
ΕΕ μαζί με τα νησιά της Μεσογείου, Κύπρο και
Μάλτα. Το 2007 ακολούθησαν η Βουλγαρία και
η Ρουμανία. Η Κροατία ξεκίνησε τη διαδικασία
το 2003 υποβάλλοντας αίτηση ένταξης στην ΕΕ,
στην οποία προσχώρησε τελικά το 2013.
Το «Διαμάντι της Αδριατικής», το Ντουμπρόβνικ
της Κροατίας, του νεότερου κράτους μέλους της ΕΕ.

19
 β) Οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις
Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ με μακροχρόνια συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ,
υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1987. Η ΕΕ δίσταζε
για μεγάλο διάστημα προτού κάνει δεκτή την αίτηση της Τουρκίας λόγω της
γεωγραφικής της θέσης και της πολιτικής της ιστορίας. Ωστόσο, τον Οκτώβριο
του 2005, ξεκίνησαν τελικά οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης. Ορισμένες
χώρες της ΕΕ έχουν εκφράσει αμφιβολίες σχετικά με το αν η Τουρκία θα γίνει
ή πρέπει να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προτείνουν μια διαφορετική
ρύθμιση —μια «προνομιακή εταιρική σχέση». Οι διαπραγματεύσεις αναζω-
πυρώθηκαν το 2015, όταν η Τουρκία συμφώνησε με την ΕΕ να συμβάλει στη
μείωση και τον έλεγχο του αριθμού αιτούντων άσυλο που περνούν στην ΕΕ
μέσω του τουρκικού εδάφους. Η ΕΕ σκοπεύει να παραμείνει σημείο αναφοράς
για την Τουρκία ως προς τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις και τα θεμελιώδη δικαι-
ώματα, και εξακολουθεί να τονίζει ότι ο σεβασμός αυτών των αξιών παραμέ-
νει απαράβατος όρος προσχώρησης.
Οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων, οι περισσότερες από τις οποίες ήταν
κάποτε τμήμα της Γιουγκοσλαβίας, στρέφονται επίσης προς την ΕΕ για να
επιταχύνουν την οικονομική ανασυγκρότησή τους, να βελτιώσουν τις αμοι-
βαίες σχέσεις τους (που για μεγάλο διάστημα σημαδεύτηκαν από εθνικούς και
20
θρησκευτικούς πολέμους) και να εδραιώσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς
τους. Η ΕΕ χορήγησε καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Αλβα-
νία, στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, στο Μαυρο-
βούνιο και στη Σερβία. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη υπέβαλε αίτηση προσχώρησης
τον Ιούνιο του 2016. Το Κοσσυφοπέδιο διακήρυξε την ανεξαρτησία του το
2008 και θα μπορούσε και αυτό να γίνει υποψήφια προς ένταξη χώρα μόλις
ολοκληρωθούν οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις για το μέλλον του.
Οι επίσημες διαπραγματεύσεις προσχώρησης του Μαυροβουνίου και της
Σερβίας στην ΕΕ έχουν ξεκινήσει.
Η Ισλανδία, που υπέστη σοβαρό πλήγμα από τη χρηματοπιστωτική κρίση το
2008, υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ το 2009. Οι σχετικές διαπραγ-
ματεύσεις διακόπηκαν το 2013, κατόπιν αιτήματος της ίδιας της χώρας. Η
κοινή γνώμη στην Ισλανδία υποστήριζε λιγότερο ένθερμα την ένταξη της
χώρας στην ΕΕ μετά την ανάκαμψη της ισλανδικής οικονομίας.
Ο Ζαν-Κλόντ Γιούνκερ, στην εναρκτήρια ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβού-
λιο το 2014, ανακοίνωσε ότι δεν θα υπάρξουν νέες προσχωρήσεις κατά τη
διάρκεια της προεδρίας του, η οποία λήγει το 2019.

III. ΠΌΣΟ ΜΕΓΆΛΗ ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΓΊΝΕΙ Η ΕΕ;
α) Γεωγραφικά σύνορα
Από τις δημόσιες συζητήσεις σχετικά με το μέλλον της ΕΕ προκύπτει ότι πολλοί
Ευρωπαίοι έχουν επιφυλάξεις ως προς το ποια πρέπει να είναι τα σύνορα
της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ερωτήματα ανακύπτουν και ως προς τη σύνθεση
της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις σε αυτά τα
ερωτήματα, κυρίως διότι κάθε χώρα αντιλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο
τα γεωπολιτικά και οικονομικά της συμφέροντα. Οι βαλτικές χώρες και η
Πολωνία υποστήριζαν την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, αλλά η σύγκρουση
μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, η οποία κορυφώθηκε με την προσάρτηση της
Κριμαίας από τη Ρωσία, δημιούργησε γεωγραφικές εντάσεις οι οποίες κατέ-
στησαν αυτή την επιλογή μη ρεαλιστική. Επιπλέον, η στρατηγική θέση της
Μολδαβίας επιτείνει τις εντάσεις μεταξύ των δυτικών χωρών και της Ρωσίας,
η οποία προωθεί σθεναρά τις περιφερειακές φιλοδοξίες της.
Η Ελβετία, το Λιχτενστάιν και η Νορβηγία, μολονότι πληρούν τις προϋποθέ-
σεις, δεν είναι μέλη της ΕΕ, ακολουθώντας την επιθυμία της κοινής γνώμης
των χωρών τους.
Σε διάφορες χώρες της ΕΕ, η κοινή γνώμη είναι λίγο-πολύ διχασμένη όσον
αφορά το ζήτημα των τελικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν εφαρ-
μόζονταν αποκλειστικά γεωγραφικά κριτήρια, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη
οι δημοκρατικές αξίες, η ΕΕ θα μπορούσε —όπως και το Συμβούλιο της Ευρώ-
πης (που δεν αποτελεί όργανο της ΕΕ) — να αποκτήσει τελικά 47 κράτη μέλη.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Δ ΙΕ Ύ Ρ Υ ΝΣ Η Τ ΗΣ ΕΕ Κ Α Ι Κ Α Λ Έ Σ Σ Χ Έ Σ ΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥ Σ Γ ΕΊ ΤΟΝΕ Σ
Η λογική προσέγγιση υπαγορεύει ότι κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχει δικαίωμα να
υποβάλει αίτηση ένταξης στην ΕΕ, υπό την προϋπόθεση ότι μπορεί να εφαρ-
μόσει το σύνολο της ενωσιακής νομοθεσίας και ότι είναι προετοιμασμένη να
υιοθετήσει το ευρώ. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι μια διαρκής διαδικασία
από το 1950, και κάθε προσπάθεια καθορισμού των συνόρων της ΕΕ μια για
πάντα θα ήταν αντίθετη με αυτή τη διαδικασία.
β) Πολιτική γειτονίας
Οι διευρύνσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2004 και το 2007 επέκτειναν τα
σύνορα της ΕΕ προς τα ανατολικά και τα νότια, θέτοντας το ερώτημα πώς
θα έπρεπε η ΕΕ να χειριστεί τις σχέσεις με τους νέους γείτονές της. Υπάρχει
ζήτημα σταθερότητας και ασφάλειας στις περιοχές που συνορεύουν με αυτήν,
και η ΕΕ ήθελε να αποφύγει τη δημιουργία νέων διαχωριστικών γραμμών
ανάμεσα σε αυτήν και στις εν λόγω γειτονικές περιοχές. Οι νεοεμφανιζόμενες
απειλές για την ασφάλεια, όπως η παράνομη μετανάστευση, η διαταραχή του
ενεργειακού εφοδιασμού, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, το οργανωμένο
διασυνοριακό έγκλημα και η τρομοκρατία, αποτελούν πλέον ζητήματα με τα
οποία η ΕΕ αναγκάστηκε να ασχοληθεί πιο επισταμένα. Για τον λόγο αυτό, η
ΕΕ ανέπτυξε μια νέα ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας, η οποία διέπει τις σχέσεις
της με τους γείτονες προς τα ανατολικά και προς τα νοτιοανατολικά (Αρμενία,
Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Λευκορωσία, Μολδαβία και Ουκρανία), και προς νότο
(Αλγερία, Αίγυπτος, Ιορδανία, Ισραήλ, Λίβανος, Λιβύη, Μαρόκο, κατεχόμενα
Παλαιστινιακά Εδάφη, Συρία και Τυνησία).
21
 Από το 2004, σχεδόν όλες αυτές οι χώρες έχουν
συνάψει διμερείς συμφωνίες «εταιρικής σχέσης και
συνεργασίας» ή συμφωνίες σύνδεσης με την ΕΕ,
βάσει των οποίων έχουν αναλάβει τη δέσμευση να
προασπίζουν κοινές αξίες (όπως τη δημοκρατία, τα
ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου), καθώς
και να σημειώνουν πρόοδο προς την επίτευξη οικο-
νομίας της αγοράς και βιώσιμης ανάπτυξης και να
μειώνουν τη φτώχεια. Η ΕΕ, από την πλευρά της,
παρέχει χρηματοδοτική, τεχνική και μακροοικονομική
συνδρομή, ευκολότερη χορήγηση θεώρησης εισόδου
(βίζας) και μια δέσμη μέτρων που συμβάλλουν στην
ανάπτυξη αυτών των χωρών.

Ωστόσο, οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις έχουν

αλλάξει ριζικά την κατάσταση.

Προς τα ανατολικά, η πτώση του αυταρχικού καθε-

© josefkubes/Adobe Stock

στώτος στην Ουκρανία οδήγησε, τον Μάιο του 2014,

στην εκλογή νέου προέδρου, του Πέτρο Ποροσένκο, ο
οποίος ήταν περισσότερο συντονισμένος με τις δυτικές

Η ΕΕ χορηγεί
χρηματοοικονομική βοήθεια
για να συμβάλλει στην
οικοδόμηση της οικονομίας
των γειτονικών χωρών.

22

αξίες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την υπογραφή της συμφωνίας σύνδεσης
μεταξύ της Ουκρανίας και της ΕΕ τον Σεπτέμβριο του 2014. Η δεινή οικονομική
κατάσταση και οι στρατιωτικές συγκρούσεις μεταξύ ουκρανικών δυνάμεων
και αποσχιστικών ομάδων που υποστηρίζονται από τη Ρωσία έχουν φέρει
τη χώρα σε εξαιρετικά δυσχερή θέση η οποία, παρ’ όλα αυτά, δεν εμποδίζει
τη σύσφιξη των δεσμών με την ΕΕ. Μεταξύ 2014 και 2015, η ΕΕ χορήγησε
στην Ουκρανία περισσότερα από 7 δισ. ευρώ με τη μορφή χρηματοοικονομι-
κής ενίσχυσης, συνδεδεμένης με πολιτικές και δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.
Η «αραβική άνοιξη» του 2011 άλλαξε σημαντικά το πολιτικό τοπίο στα νότια
παράλια της Μεσογείου και στη Μέση Ανατολή. Αυτό περιλάμβανε την αλλαγή
καθεστώτος στην Τυνησία και την Αίγυπτο, τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, το
χάος που επικράτησε στη Λιβύη μετά την ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι
και τη δημιουργία του αποκαλούμενου «Ισλαμικού Κράτους» ή «Daesh», το
οποίο κατέλαβε μεγάλες περιοχές της Συρίας και του Ιράκ μέσω τρομοκρατι-
κών ενεργειών.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Δ ΙΕ Ύ Ρ Υ ΝΣ Η Τ ΗΣ ΕΕ Κ Α Ι Κ Α Λ Έ Σ Σ Χ Έ Σ ΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥ Σ Γ ΕΊ ΤΟΝΕ Σ
Ορισμένες χώρες της ΕΕ συμμετέχουν στον στρατιωτικό σχηματισμό που
πολεμάει το αποκαλούμενο «Ισλαμικό Κράτος» ή «Daesh», ενώ παράλληλα
η ΕΕ αντιμετωπίζει μεγάλες εισροές προσφύγων από τη Συρία, το Κέρας της
Αφρικής και την Υποσαχάρια Αφρική, οι οποίοι στο σύνολό τους εγκαταλεί-
πουν τις χώρες τους στην προσπάθειά τους να γλιτώσουν από τον πόλεμο, τις
θρησκευτικές διώξεις ή την οικονομική εξαθλίωση. Το 2015 σχεδόν 1 εκατομ-
μύριο άνθρωποι επιχείρησαν να διασχίσουν τη Μεσόγειο από τις ακτές της
Λιβύης ή της Τουρκίας με βάρκες που είχαν προμηθευτεί από εγκληματίες
διακινητές ανθρώπων. Η ΕΕ, μπροστά σ’ αυτήν την ανθρωπιστική καταστροφή,
επανεξετάζει την κοινή πολιτική της για το άσυλο και τη μετανάστευση (βλ.
κεφάλαιο 10).
23
 Συµβούλιο
Επιτροπή 4
Κ ε φ ά λαιο
Πώς λειτουργεί
η ΕΕ;
Πολίτες
Νόµοι Συνθήκες Ψηφοφορία
Εκλογές

Εκπρόσωποι Κοινοβούλιο
Αποφάσεις
Συµφωνία Κόµµατα
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΠΏΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΊ Η ΕΕ ;

qq Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που εκπροσωπεί τους πολίτες της ΕΕ, ασκεί από κοινού με το Συμβούλιο
τη νομοθετική και δημοσιονομική εξουσία.

qq Οι αρχηγοί κρατών και/ή κυβερνήσεων της ΕΕ συνέρχονται ως Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για να

καθορίσουν τη γενική πολιτική κατεύθυνση της ΕΕ και να λάβουν τις σημαντικότερες αποφάσεις για
βασικά θέματα.

qq Το Συμβούλιο, που αποτελείται από υπουργούς των κρατών μελών της ΕΕ, συνέρχεται σε τακτά
διαστήματα για να λάβει πολιτικές αποφάσεις και να εκδώσει τους νόμους της ΕΕ.

qq Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία εκπροσωπεί το κοινό συμφέρον της ΕΕ, είναι το κύριο εκτελεστικό
όργανο. Υποβάλλει προτάσεις νομοθετικών πράξεων και διασφαλίζει την ορθή εφαρμογή των
πολιτικών της ΕΕ.

25
 I. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΛΉΨΗΣ ΑΠΟΦΆΣΕΩΝ
ΤΩΝ ΘΕΣΜΙΚΏΝ ΟΡΓΆΝΩΝ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κάτι περισσότερο από μια απλή συνομοσπονδία
χωρών, αλλά δεν είναι και ομοσπονδιακό κράτος. Στην πραγματικότητα, η
δομή της δεν εμπίπτει σε καμία παραδοσιακή νομική κατηγορία. Είναι μονα-
δική από ιστορική άποψη, και το σύστημα λήψης των αποφάσεών της εξελίσ-
σεται συνεχώς τα τελευταία 60 περίπου έτη.
Οι Συνθήκες (γνωστές ως «πρωτογενές δίκαιο») συνιστούν τη βάση του μεγά-
λου όγκου του «παράγωγου δικαίου», που έχει άμεση επίπτωση στην καθη-
μερινή ζωή των πολιτών της ΕΕ. Το παράγωγο δίκαιο αποτελείται κυρίως από
κανονισμούς, οδηγίες και συστάσεις, που εκδίδονται από τα θεσμικά όργανα
της ΕΕ.
το Συμβούλιο, θεσπίζει την ενωσιακή νομοθεσία. Από το 1979, τα μέλη του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονται άμεσα με καθολική ψηφοφορία κάθε
πέντε έτη.
Το 2014 ένας Γερμανός, ο Μάρτιν Σουλτς (Προοδευτική Συμμαχία των Σοσιαλι-
στών και Δημοκρατών), επανεξελέγη πρόεδρος του Κοινοβουλίου για περίοδο
δυόμισι ετών, έπειτα από πολιτική συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι τρεις
μεγαλύτερες ομάδες της φιλοευρωπαϊκής πλειοψηφίας: το Λαϊκό Κόμμα, οι
Σοσιαλιστές και οι Φιλελεύθεροι.
Αριθμός των εδρών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ανά χώρα

Αυστρία 18
Αυτοί οι νόμοι, μαζί με τις πολιτικές της ΕΕ γενικά, είναι το αποτέλεσμα αποφά-
σεων που λαμβάνονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (που εκπροσωπεί Βέλγιο 21
τους πολίτες), το Συμβούλιο (που εκπροσωπεί τις εθνικές κυβερνήσεις), και Βουλγαρία 17
την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (το ανεξάρτητο εκτελεστικό όργανο των κυβερνή- Κροατία 11
σεων των κρατών μελών της ΕΕ που προασπίζει το συλλογικό ευρωπαϊκό Κύπρος 6
συμφέρον). Στη συνέχεια παρουσιάζεται ο ρόλος και των άλλων θεσμικών Τσεχική Δημοκρατία 21
οργάνων και οργανισμών. Δανία 13
Εσθονία 6
Φινλανδία 13
α) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Γαλλία 74
Γερμανία 96
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το εκλεγόμενο όργανο που εκπροσωπεί τους Ελλάδα 21
πολίτες της ΕΕ. Ασκεί την εποπτεία των δραστηριοτήτων της ΕΕ και, μαζί με
Ουγγαρία 21

26
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΠΏΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΊ Η ΕΕ ;

Ιρλανδία 11 η «Διάσκεψη των προέδρων» —δηλ. των προέδρων των πολιτικών ομάδων
Ιταλία 73 μαζί με τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου— καθορίζει την ημερήσια διάταξη
των συνόδων ολομέλειας, ενώ 20 κοινοβουλευτικές επιτροπές συντάσσουν
Λετονία 8
τις τροπολογίες των νομοθετικών πράξεων που πρόκειται να συζητηθούν. Οι
Λιθουανία 11
καθημερινές διοικητικές εργασίες του Κοινοβουλίου διεκπεραιώνονται από τη
Λουξεμβούργο 6
Γενική Γραμματεία του, η οποία εδρεύει στο Λουξεμβούργο και στις Βρυξέλ-
Μάλτα 6
λες. Κάθε πολιτική ομάδα έχει τη δική της γραμματεία.
Κάτω Χώρες 26
Πολωνία 51 Το Κοινοβούλιο συμμετέχει στο νομοθετικό έργο της ΕΕ με δύο τρόπους:
Πορτογαλία 21
Ρουμανία 32 • Σύμφωνα με τη διαδικασία της «συναπόφασης», η οποία είναι η συνή-
Σλοβακία 13 θης νομοθετική διαδικασία, το Κοινοβούλιο έχει την ίδια εξουσία με το
Σλοβενία 8 Συμβούλιο για την έκδοση νομοθετικών πράξεων σε όλους τους τομείς
Ισπανία 54 πολιτικής για τους οποίους απαιτείται ψηφοφορία με «ειδική πλειοψηφία»
Σουηδία 20 στο Συμβούλιο. Από τότε που τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη της Λισαβόνας, οι
Ηνωμένο Βασίλειο 73 τομείς αυτοί καλύπτουν περίπου το 95 % της νομοθεσίας της ΕΕ. Το Συμβού-
λιο και το Κοινοβούλιο μπορούν να επιτύχουν συμφωνία μετά την πρώτη
Σύνολο 751 ανάγνωση. Εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία μετά από δύο αναγνώσεις, η
πρόταση παραπέμπεται σε μια επιτροπή συνδιαλλαγής.

Οι σημαντικότερες συζητήσεις του Κοινοβουλίου πραγματοποιούνται στο

• Με τη διαδικασία της «σύμφωνης γνώμης», το Κοινοβούλιο πρέπει να
πλαίσιο μηνιαίων συνεδριάσεων (που είναι γνωστές ως «σύνοδοι ολομέ-
κυρώσει τις διεθνείς συμφωνίες της ΕΕ (τις οποίες έχει διαπραγματευθεί η
λειας») στις οποίες συμμετέχουν, κατά κανόνα, όλα τα μέλη του Ευρωπαϊ­
Επιτροπή), καθώς και κάθε νέα Συνθήκη για τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής
κού Κοινοβουλίου. Συνήθως, οι σύνοδοι ολομέλειας πραγματοποιούνται
Ένωσης.
στο Στρασβούργο (Γαλλία), και οι τυχόν έκτακτες σύνοδοι στις Βρυξέλλες. Οι
προπαρασκευαστικές εργασίες συνήθως πραγματοποιούνται στις Βρυξέλλες:

27

© Ευρωπαϊκή Ένωση
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Εδώ
μπορείτε να κάνετε τη φωνή σας
να ακουστεί.
28
Επιπλέον, το Κοινοβούλιο έχει από κοινού με το Συμβούλιο
την αρμοδιότητα έγκρισης του προϋπολογισμού της ΕΕ
(ο οποίος προτείνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή). Το
Κοινοβούλιο μπορεί να απορρίψει τον προταθέντα προϋ-
πολογισμό, κάτι που έχει ήδη πράξει αρκετές φορές. Σε
αυτές τις περιπτώσεις, ολόκληρη η διαδικασία του προϋ-
πολογισμού πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή. Το Κοινο-
βούλιο, κάνοντας χρήση των εξουσιών του σε θέματα
προϋπολογισμού, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις
πολιτικές αποφάσεις της ΕΕ.
Τέλος, είναι εξίσου σημαντικό το γεγονός ότι το Ευρωπαϊ­κό
Κοινοβούλιο ασκεί δημοκρατικό έλεγχο στην Ένωση και,
ιδίως, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγονται κάθε
πέντε έτη. Οι όγδοες άμεσες εκλογές πραγματοποιήθη-
καν στις 22-25 Μαΐου 2014, με τη συμμετοχή του 42,5 %
των 380 εκατομμυρίων εκλογέων που ήταν εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους. Αυτό το ποσοστό συμμετοχής ήταν
περίπου το ίδιο με των προηγούμενων εκλογών, του 2009.
Μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας, και για πρώτη φορά το 2014, κάθε κόμμα ευρωπαϊκής εμβέλειας επέλεξε τον βασικό υποψή-
φιό του, ο οποίος ήταν και υποψήφιος για τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα κατέ-
λαβε τις περισσότερες έδρες, και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε με ειδική πλειοψηφία να αναδείξει τον υποψήφιο αυτού
του κόμματος στη θέση του προέδρου. Ο υποψήφιος αυτός ήταν ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, πρώην πρωθυπουργός του Λουξεμ-
βούργου. Υπερψηφίστηκε από ευρεία πλειοψηφία του Κοινοβουλίου: 422 ψήφοι υπέρ, 250 κατά και 47 αποχές.
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΠΏΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΊ Η ΕΕ ;

Στη συνέχεια, το Κοινοβούλιο πραγματοποίησε τις «ακροάσεις» των 27 υποψη-
φίων που προτάθηκαν από κάθε κράτος μέλος, προκειμένου να εξετάσει την
καταλληλότητά τους για τη θέση του Μέλους της Επιτροπής, προτού εγκρίνει
την Επιτροπή ως σώμα.
Ανά πάσα στιγμή, το Κοινοβούλιο μπορεί να αποπέμψει την Επιτροπή ως σώμα
ψηφίζοντας πρόταση δυσπιστίας. Για την απόφαση αυτή απαιτείται πλειοψη-
φία δύο τρίτων. Το Κοινοβούλιο επιβλέπει επίσης την τρέχουσα διαχείριση των
πολιτικών της ΕΕ, με την υποβολή προφορικών και γραπτών ερωτήσεων στην
Επιτροπή και το Συμβούλιο.

Οι πολιτικές ομάδες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Συμμαχία Φιλελευθέρων και Δημοκρατών για την Ευρώπη

69

Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (Χριστιανοδημοκράτες)

216
Πράσινοι/Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία Ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών
50 και Μεταρρυθμιστών
74
Ευρώπη Ελευθερίας και Άμεσης
Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών Δημοκρατίας
και Δημοκρατών 44
189 Η Ευρώπη των Εθνών
και της Ελευθερίας
39
Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά – Αριστερά
των Πρασίνων των Βόρειων Χωρών Μη εγγεγραμμένοι σε πολιτικές ομάδες
52 18

Σύνολο 751 (κατάσταση τον Νοέμβριο του 2016)

29
 Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τα μέλη των εθνικών κοινοβου-
λίων των κρατών μελών συχνά έχουν στενή συνεργασία. Αυτό συμβαίνει στο
πλαίσιο των πολιτικών κομμάτων και σε ειδικά όργανα που έχουν συγκροτη-
θεί για τον συγκεκριμένο σκοπό. Από το 2009 η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή
Ένωση έχει καθορίσει τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στην ΕΕ. Μπορούν
να εκφράσουν της άποψή τους σχετικά με κάθε νέο νόμο που προτείνεται από
την Επιτροπή και, με τον τρόπο αυτό, εξασφαλίζουν ότι η αρχή της επικουρι-
κότητας τηρείται. Η αρχή αυτή ορίζει ότι η ΕΕ θα πρέπει να ασχολείται με ένα
θέμα μόνο όταν η ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι αποτελεσμα-
τικότερη από την ανάληψη δράσης σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο.
β) Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι το ανώτατο πολιτικό όργανο της ΕΕ. Αποτε-
λείται από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων (προέδρους δημοκρατίας
και/ή πρωθυπουργούς) όλων των κρατών μελών της ΕΕ και τον πρόεδρο της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κατά κανόνα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνέρχεται
τέσσερις φορές τον χρόνο στις Βρυξέλλες. Έχει μόνιμο πρόεδρο, με αποστολή
να συντονίζει το έργο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και να διασφαλίζει τη
συνέχειά του. Ο μόνιμος πρόεδρος εκλέγεται (με ειδική πλειοψηφία των
μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου) για διάστημα δυόμισι ετών και μπορεί
30
να επανεκλεγεί άλλη μία φορά. Τη θέση αυτή κατέχει, από την 1η Δεκεμβρίου
2014, ο πρώην πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθορίζει τους στόχους της ΕΕ και τη γενική κατεύ-
θυνση για την επίτευξή τους. Δίνει την ώθηση για τις βασικές πολιτικές πρωτο-
βουλίες της ΕΕ και λαμβάνει αποφάσεις για ακανθώδη ζητήματα τα οποία δεν
αποτέλεσαν αντικείμενο συμφωνίας στο Συμβούλιο Υπουργών. Το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο χειρίζεται επίσης τρέχοντα διεθνή προβλήματα μέσω της «κοινής
εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας», η οποία αποτελεί έναν μηχα-
νισμό συντονισμού των εξωτερικών πολιτικών των κρατών μελών της ΕΕ.
γ) Το Συμβούλιο
Το Συμβούλιο (γνωστό και ως Συμβούλιο Υπουργών) αποτελείται από τους
υπουργούς των εθνικών κυβερνήσεων της ΕΕ. Τα κράτη μέλη ασκούν εκ
περιτροπής την προεδρία του Συμβουλίου για διάστημα έξι μηνών. Σε κάθε
σύνοδο του Συμβουλίου συμμετέχει ένας υπουργός από κάθε χώρα της ΕΕ. Το
ποιοι υπουργοί συμμετέχουν σε κάθε συνεδρίαση εξαρτάται από το θέμα της
ημερήσιας διάταξης: εξωτερική πολιτική, γεωργία, βιομηχανία, μεταφορές,
περιβάλλον κ.λπ.
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΠΏΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΊ Η ΕΕ ;

Προεδρίες του Συμβουλίου Υπουργών Το Συμβούλιο πρέπει να αποφασίζει με ομοφωνία για σημαντικά θέματα,
όπως τη φορολογία, οποιαδήποτε τροποποίηση των Συνθηκών, τη θέσπιση
Έτος Ιανουάριος-Ιούνιος Ιούλιος-Δεκέμβριος μιας νέας κοινής πολιτικής ή την έγκριση της προσχώρησης μιας νέας χώρας
στην Ένωση.
2016 Κάτω Χώρες Σλοβακία
2017 Μάλτα Εσθονία Στις περισσότερες από τις υπόλοιπες περιπτώσεις απαιτείται ψηφοφορία με
2018 Βουλγαρία Αυστρία ειδική πλειοψηφία. Αυτό σημαίνει ότι οι αποφάσεις του Συμβουλίου μπορούν
να λαμβάνονται μόνο με τη λεγόμενη «διπλή πλειοψηφία». Η απόφαση θα
2019 Ρουμανία Φινλανδία
εκδίδεται εάν την υποστηρίζει το 55 % των κρατών μελών (δηλ. τα 16 από τα
2020 Κροατία Γερμανία 28) και εάν αυτά τα κράτη αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65 % του πληθυ-
σμού της ΕΕ (περίπου 332 από τα 510 εκατομμύρια πολίτες).
Στις συνόδους του Συμβουλίου «Εξωτερικές Υποθέσεις» η προεδρία ασκείται
από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και Όταν καθιερώθηκε το ευρώ, δημιουργήθηκε ένα νέο όργανο εντός του
πολιτικής ασφαλείας, που είναι επίσης αντιπρόεδρος της Επιτροπής. Τη θέση Συμβουλίου —η «Ευρωομάδα» —, στις συνόδους του οποίου συμμετέχουν
αυτή κατέχει, από τον Νοέμβριο του 2014, η Φεντερίκα Μογκερίνι, πρώην όλοι οι υπουργοί Οικονομίας και Οικονομικών των 19 χωρών της ζώνης του
υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας. ευρώ.

Βασική αποστολή του Συμβουλίου είναι να θεσπίζει τους νόμους της ΕΕ. Κατά
κανόνα, αυτή την αρμοδιότητα την ασκεί μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβού- δ) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
λιο. Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο είναι επίσης συναρμόδια να εγκρίνουν
τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Επιπλέον, το Συμβούλιο υπογράφει τις διεθνείς Η Επιτροπή είναι νευραλγικό θεσμικό όργανο της ΕΕ. Έχει το αποκλειστικό
συμφωνίες που έχει διαπραγματευτεί η Επιτροπή. δικαίωμα να καταρτίζει προτάσεις νέας ενωσιακής νομοθεσίας, τις οποίες
υποβάλλει στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο για συζήτηση και έγκριση.
Το Συμβούλιο αποφασίζει με απλή πλειοψηφία, ειδική πλειοψηφία ή ομοφω-
νία, ανάλογα με το θέμα που εξετάζεται.

31

© Ευρωπαϊκή Ένωση
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ
και τα μέλη της πρέπει διαρκώς να ακούνε τις επιθυμίες
των πολιτών, όπως φαίνεται σ’ αυτή τη φωτογραφία, που
τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια ενός από τους διαλόγους που έχει
με τους πολίτες
32
Τα μέλη της διορίζονται για πενταετή
θητεία με συμφωνία ανάμεσα στα
κράτη μέλη, η οποία υπόκειται στην
έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβου-
λίου (όπως περιγράφεται πιο πάνω).
Η Επιτροπή είναι υπόλογη στο Κοινο-
βούλιο και, ως σώμα, οφείλει να
παραιτηθεί, εάν το Κοινοβούλιο ψηφί-
σει πρόταση δυσπιστίας εις βάρος της.
Η Επιτροπή αποτελείται από ένα μέλος
(«επίτροπο») από κάθε κράτος μέλος
της ΕΕ, από τον πρόεδρο της Επιτρο-
πής και από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της
Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτι-
κής και πολιτικής ασφαλείας, ο οποίος
είναι ένας από τους αντιπροέδρους
της Επιτροπής. Πρόεδρος της σημε-
ρινής Επιτροπής, η οποία ανέλαβε
τα καθήκοντά της την 1η Νοεμβρίου
2014, είναι ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.
Έχει ορίσει επτά αντιπροέδρους, οι
οποίοι συντονίζουν τις εργασίες των επιτρόπων και εξασφαλίζουν την προσήλωσή του στους τομείς
προτεραιότητας που έχει καθορίσει, όπως την απασχόληση και την ανάπτυξη, την ψηφιακή ενιαία
αγορά, την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή, και την οικονομική και νομισματική ένωση. Ο πρόε-
δρος, στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει ότι η Επιτροπή θα επικεντρώνεται στις πλέον σημαντικές
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΠΏΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΊ Η ΕΕ ;

προτεραιότητες και θα τηρεί την αρχή της επικουρικότητας, όρισε τον Φρανς ε) Το Δικαστήριο
Τίμερμανς πρώτο αντιπρόεδρο αρμόδιο για τη βελτίωση της νομοθεσίας και
τις διοργανικές σχέσεις.

Η Επιτροπή διαθέτει ουσιαστική ανεξαρτησία όσον αφορά την άσκηση των

εξουσιών της. Αποστολή της είναι να προασπίζει το κοινό συμφέρον, που
σημαίνει ότι δεν πρέπει να δέχεται υποδείξεις από καμία κυβέρνηση κράτους
μέλους. Ως «θεματοφύλακας των Συνθηκών» οφείλει να μεριμνά ώστε οι
κανονισμοί και οι οδηγίες που εκδίδονται από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο
να εφαρμόζονται στα κράτη μέλη. Σε αντίθετη περίπτωση, η Επιτροπή μπορεί
να προσφύγει στο Δικαστήριο κατά οποιουδήποτε διαπράττει παράβαση, για
να τον υποχρεώσει να συμμορφωθεί με τη νομοθεσία της ΕΕ.

Ως εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, η Επιτροπή εκτελεί τις αποφάσεις που λαμβά-
νει το Συμβούλιο σε τομείς όπως η κοινή γεωργική πολιτική. Διαθέτει ευρείες
εξουσίες για τη διαχείριση των κοινών πολιτικών της ΕΕ στους τομείς της

© belahoche/Adobe Stock
έρευνας και της τεχνολογίας, της εξωτερικής βοήθειας και της περιφερειακής
ανάπτυξης. Διαχειρίζεται επίσης τον προϋπολογισμό για την άσκηση αυτών
των πολιτικών.

Οι επίτροποι υποστηρίζονται από μια δημόσια διοίκηση που εδρεύει κυρίως

στις Βρυξέλλες και στο Λουξεμβούργο. Υπάρχουν επίσης και ορισμένοι αποκε-
ντρωμένοι οργανισμοί, που έχουν συσταθεί για να ασκούν ειδικά καθήκοντα
για λογαριασμό της Επιτροπής, οι περισσότεροι από τους οποίους βρίσκονται
σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.
Το Δικαστήριο διασφαλίζει τον πλήρη σεβασμό του ευρωπαϊκού
δικαίου. Παραδείγματος χάρη, έχει επιβεβαιώσει ότι απαγορεύονται
οι διακρίσεις σε βάρος εργαζομένων με αναπηρία.

33
 Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδρεύει στο Λουξεμβούργο και
αποτελείται από έναν δικαστή από κάθε κράτος μέλος της ΕΕ και από έντεκα
γενικούς εισαγγελείς. Τα μέλη του διορίζονται με κοινή συμφωνία των κυβερ-
νήσεων των κρατών μελών και η θητεία τους είναι εξαετής με δυνατότητα
ανανέωσης. Η ανεξαρτησία τους είναι εγγυημένη. Αποστολή του Δικαστηρίου
είναι να εξασφαλίζει την τήρηση της νομοθεσίας της ΕΕ και την ορθή ερμηνεία
και εφαρμογή των Συνθηκών.
στ) Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με έδρα στη Φρανκφούρτη, είναι υπεύθυνη
για τη διαχείριση του ευρώ και την άσκηση της νομισματικής πολιτικής της ΕΕ
(βλ. κεφάλαιο 7 «Το ευρώ»). Το Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας αποτελεί-
ται από έξι διευθυντές και διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών των
34
19 χωρών της ζώνης του ευρώ. Η βασική αποστολή της Τράπεζας είναι η
διατήρηση της σταθερότητας των τιμών και η εποπτεία των τραπεζών στη
ζώνη του ευρώ. Ο πρώην διοικητής της Τράπεζας της Ιταλίας, ο Μάριο Ντρά-
γκι, είναι πρόεδρος της ΕΚΤ από το 2011.
ζ) Το Ελεγκτικό Συνέδριο
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, το οποίο εδρεύει στο Λουξεμβούργο,
ιδρύθηκε το 1975. Αποτελείται από ένα μέλος από κάθε χώρα της ΕΕ, που
διορίζεται με θητεία έξι ετών κατόπιν συμφωνίας μεταξύ των κρατών μελών
και ύστερα από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μεριμνά για τη
νομιμότητα και την κανονικότητα της πραγματοποίησης των εσόδων και των
δαπανών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εξακριβώνει τη χρηστή διαχείριση του
προϋπολογισμού της.

II. ΆΛΛΑ ΌΡΓΑΝΑ
α) Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
Το Συμβούλιο και η Επιτροπή, όταν λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με ορισμέ-
νους τομείς πολιτικής, ζητούν τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής
Επιτροπής. Τα μέλη της εκπροσωπούν τις διάφορες ομάδες οικονομικών και
κοινωνικών συμφερόντων —που όλες μαζί συναπαρτίζουν την «οργανω-
μένη κοινωνία των πολιτών»— και διορίζονται από το Συμβούλιο για πεντα-
ετή θητεία.
β) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών αποτελείται από αντιπροσώπους
της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι αντιπρόσωποι προτείνονται
από τα κράτη μέλη και διορίζονται από το Συμβούλιο με πενταετή θητεία.
Το Συμβούλιο και η Επιτροπή οφείλουν να συμβουλεύονται την Ευρωπαϊκή
Επιτροπή των Περιφερειών για θέματα που αφορούν τις περιφέρειες, και η
Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών μπορεί επίσης να εκδίδει γνώμες με
δική της πρωτοβουλία.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΠΏΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΊ Η ΕΕ ;
γ) Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με έδρα στο Λουξεμβούργο, χορηγεί
δάνεια και εγγυήσεις για την ενίσχυση των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφε-
ρειών της ΕΕ και για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστι-
κές.
δ) Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής
Ο Διαμεσολαβητής εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για πενταετή
θητεία που είναι ανανεώσιμη. Αποστολή του Διαμεσολαβητή είναι να διερευνά
καταγγελίες που αφορούν την πλημμελή διοίκηση στο πλαίσιο των οργάνων
της ΕΕ. Οι καταγγελίες μπορούν να υποβάλλονται από πολίτες, επιχειρήσεις
και κατοίκους της ΕΕ. Η πρώην Διαμεσολαβήτρια της Ιρλανδίας, η Έμιλυ Ο
Ράιλι, κατέχει τη θέση του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή από το 2013.
35
 ∆ικαιώµατα Ψηφιακός
Μετανάστευση Θέσεις Ενέργεια
Εµπόριο εργασίας
Επενδύσεις
Ανάπτυξη ∆ικαιοσύνη
Εσωτερική αγορά Κλίµα
5
Οικονοµία
Κ ε φ ά λαιο
Τι κάνει η ΕΕ;
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΚΆΝΕΙ Η ΕΕ;

qq Η Ευρωπαϊκή Ένωση δραστηριοποιείται σ’ ένα ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής στους οποίους οι
ευρωπαίοι ηγέτες κρίνουν ότι η κοινή δράση αποφέρει οφέλη. Ορισμένοι από τους τομείς αυτούς
είναι η ενιαία αγορά, το ευρώ, η προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, η ασφάλεια, η δικαιοσύνη και
οι εξωτερικές υποθέσεις (βλ. παρακάτω κεφάλαια).
Άλλοι τομείς πολιτικής είναι, μεταξύ άλλων, οι εξής:
— οι πολιτικές καινοτομίας, οι οποίες προωθούν τη χρήση νέων λύσεων σε τομείς όπως η κλιματική
αλλαγή και η προστασία του περιβάλλοντος, η έρευνα και η ενέργεια,
— οι πολιτικές αλληλεγγύης (γνωστές και ως πολιτικές συνοχής) σε περιφερειακά, γεωργικά και
κοινωνικά θέματα.

qq Η ΕΕ χρηματοδοτεί αυτές τις πολιτικές με ετήσιο προϋπολογισμό ο οποίος της επιτρέπει να

συμπληρώνει και να δίνει προστιθέμενη αξία στις δράσεις των εθνικών κυβερνήσεων. Ο
προϋπολογισμός της ΕΕ είναι μικρός σε σύγκριση με τον συλλογικό πλούτο των κρατών μελών της:
αντιπροσωπεύει μόλις 1,04 % του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος του συνόλου των κρατών
μελών.

37
 I. ΠΟΛΙΤΙΚΈΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑΣ

Οι δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής

Ένωσης επηρεάζουν την καθημερινή
ζωή των πολιτών της, γιατί αφορούν τις
πραγματικές προκλήσεις που αντιμε-
τωπίζει η κοινωνία: την προστασία του
περιβάλλοντος, την υγεία, την τεχνολο-
γική καινοτομία, την ενέργεια κ.λπ.

α) Το περιβάλλον και η βιώσιμη

ανάπτυξη

Ήδη από τη δεκαετία του 1960 οι

επιστήμονες προειδοποιούσαν για την
άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη.
Αρχικά, οι πολιτικοί ηγέτες καθυστέ-
ρησαν να αντιδράσουν, αλλά το 1988
τα Ηνωμένα Έθνη δημιούργησαν τη
«Διακυβερνητική επιτροπή για την
κλιματική αλλαγή». Αυτή η επιτροπή
© Westend61/gettyimages

εμπειρογνωμόνων κατάφερε να στρέ-

ψει την παγκόσμια προσοχή στις δυνη-
τικά καταστροφικές επιπτώσεις που
έχει η υπερθέρμανση του πλανήτη, η
οποία προκαλείται από την εκπομπή
Η ΕΕ πρωτοστατεί στον αγώνα για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής και
την ενθάρρυνση της βιώσιμης ανάπτυξης.

38

επιβλαβών αερίων —ιδίως από την καύση ορυκτών καυσίμων που περιέχουν
υδρογονάνθρακες.
Το 2008 η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέβαλε καθοριστικά στην καταπολέμηση της
κλιματικής αλλαγής. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να μειωθούν οι
εκπομπές της Ευρωπαϊκής Ένωσης τουλάχιστον κατά 20 % μέχρι το 2020
(σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990), να αυξηθεί το μερίδιο αγοράς των
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 20 % και να μειωθεί η συνολική κατανά-
λωση ενέργειας κατά 20 %. Το 2014 οι ηγέτες της ΕΕ καθόρισαν από κοινού
τον πλέον φιλόδοξο στόχο μείωσης κατά τουλάχιστον 40 % έως το 2030,
σε σύγκριση με το 1990. Επιπλέον, οι χώρες της ΕΕ έδρασαν αποφασιστικά
από κοινού προκειμένου η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική
αλλαγή, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 2015, να
καταλήξει στην υπογραφή δεσμευτικής συμφωνίας από 195 χώρες σχετικά
με την επιβολή ορίου (2 °C) στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Οι
φτωχότερες χώρες του κόσμου χρειάζονται χρηματοδοτική ενίσχυση για να
μειώσουν τις εκπομπές τους και να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή.
Για τον σκοπό αυτό, μεταξύ 2014 και 2020, η ΕΕ θα συνεισφέρει τουλάχιστον
14 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης. Η πολιτική διαδικασία για
την κύρωση της συμφωνίας του Παρισιού από την ΕΕ ολοκληρώθηκε στις
4 Οκτωβρίου 2016, όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την κύρωση,
καθιστώντας εφικτή την έναρξη ισχύος της συμφωνίας.
Οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν να θεσπίσουν δεσμευτική νομοθεσία με σκοπό τη
μείωση των επιβλαβών εκπομπών εντός της ΕΕ. Πολλές από τις προσπάθειες
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΚΆΝΕΙ Η ΕΕ;
αφορούν την πραγματοποίηση επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες, οι οποίες
επίσης δημιουργούν θέσεις εργασίας και οικονομική ανάπτυξη. Στόχος ενός
«συστήματος εμπορίας εκπομπών» για όλη την ΕΕ είναι να εξασφαλίσει ότι η
απαιτούμενη μείωση των εκπομπών επιβλαβών αερίων συντελείται αποτε-
λεσματικά.
Η ΕΕ ασχολείται επίσης με ευρύ φάσμα άλλων περιβαλλοντικών θεμάτων,
όπως την ηχορρύπανση, τα απόβλητα, την προστασία των φυσικών οικο-
τόπων, τα καυσαέρια, τις χημικές ουσίες, τα βιομηχανικά ατυχήματα και την
καθαρότητα των υδάτων κολύμβησης. Επεξεργάζεται επίσης λύσεις για την
πρόληψη των φυσικών καταστροφών ή των καταστροφών που προκαλούνται
από τον άνθρωπο, όπως των πετρελαιοκηλίδων ή των δασικών πυρκαγιών.
Η ΕΕ βελτιώνει συνεχώς τη νομοθεσία της για να εξασφαλίσει καλύτερη
προστασία της δημόσιας υγείας. Ενδεικτικά, επανεξετάστηκε η νομοθεσία της
ΕΕ για τις χημικές ουσίες και αντικαταστάθηκαν οι προηγούμενες επιμέρους
ρυθμίσεις με ένα ενιαίο σύστημα, γνωστό ως REACH, που δηλώνει την κατα-
χώριση, αξιολόγηση και αδειοδότηση των χημικών ουσιών. Το σύστημα αυτό
χρησιμοποιεί μια κεντρική βάση δεδομένων που τη διαχειρίζεται ο Ευρω-
παϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων, με έδρα στο Ελσίνκι. Στόχος είναι η
πρόληψη της ρύπανσης του αέρα, των υδάτων, του εδάφους και των κτιρίων,
η διατήρηση της βιοποικιλότητας και η βελτίωση της υγείας και ασφάλειας
των πολιτών της ΕΕ και, ταυτόχρονα, η διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της
ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
39
 β) Τεχνολογική καινοτομία
Οι ιδρυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν τη διορατικότητα να αντιληφθούν
ότι η μελλοντική ευημερία της Ευρώπης θα εξαρτιόταν από την ικανότητά
της να παραμένει πρωτοπόρος στον τομέα της τεχνολογίας. Αντιλήφθηκαν
τα τεράστια πλεονεκτήματα που θα προέκυπταν από την κοινή ευρωπαϊκή
έρευνα. Έτσι, το 1958, παράλληλα με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα,
ίδρυσαν την Ευρατόμ —την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας. Στόχος
της ήταν οι χώρες της ΕΕ να αξιοποιήσουν από κοινού την πυρηνική ενέρ-
γεια για ειρηνικούς σκοπούς, με τη βοήθεια ενός Κοινού Κέντρου Ερευνών, το
οποίο αποτελείται από επτά ερευνητικά ιδρύματα.
Ωστόσο, η ευρωπαϊκή έρευνα, για να μην υστερήσει σε σχέση με τον παγκό-
σμιο ανταγωνισμό, έπρεπε να διαφοροποιηθεί και να καταργήσει τους φραγ-
μούς ανάμεσα στα εθνικά ερευνητικά προγράμματα, φέρνοντας σε επαφή
όσο το δυνατόν περισσότερους επιστήμονες και βοηθώντας τους να βρουν
βιομηχανικές εφαρμογές για τις ανακαλύψεις τους.
Σήμερα, η κοινή έρευνα σε επίπεδο ΕΕ έχει στόχο να συμπληρώσει τα εθνικά
ερευνητικά προγράμματα. Επικεντρώνεται σε έργα για τα οποία συνεργάζο-
νται πολλά εργαστήρια από διάφορες χώρες της ΕΕ. Χρηματοδοτεί επίσης τη
βασική έρευνα σε τομείς όπως η ελεγχόμενη θερμοπυρηνική σύντηξη —μια
εν δυνάμει ανεξάντλητη πηγή ενέργειας για τον 21ο αιώνα. Επιπλέον, ενθαρ-
ρύνει την έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη σε βασικούς κλάδους, όπως
40
τα ηλεκτρονικά προϊόντα και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, που αντιμετω-
πίζουν σκληρό ανταγωνισμό από χώρες εκτός Ευρώπης.
Στόχος της ΕΕ είναι οι δαπάνες για την έρευνα να ανέλθουν στο 3 % του ΑΕγχΠ
της. Το βασικό μέσο για τη χρηματοδότηση της έρευνας της ΕΕ είναι μια σειρά
«προγραμμάτων-πλαισίων». Το «Ορίζοντας 2020», το όγδοο πρόγραμμα-πλαί-
σιο έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, καλύπτει την περίοδο 2014-2020.
Το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού του, που υπερβαίνει τα 80 δισ.
ευρώ, δαπανάται για έρευνα σε τομείς όπως είναι η υγεία, τα τρόφιμα και
η γεωργία, οι τεχνολογίες της πληροφορίας και επικοινωνίας, οι νανοεπιστή-
μες, η ενέργεια, το περιβάλλον, οι μεταφορές, η ασφάλεια, το διάστημα και
οι κοινωνικοοικονομικές επιστήμες. Άλλα προγράμματα προωθούν τη διεθνή
συνεργασία σε ερευνητικά σχέδια προηγμένης τεχνολογίας και στηρίζουν
τους ερευνητές και την επαγγελματική τους ανέλιξη.
γ) Ενέργεια
Σήμερα, η ΕΕ εισάγει περισσότερους από τους μισούς ενεργειακούς πόρους
που χρησιμοποιεί, γεγονός που την καθιστά τον μεγαλύτερο εισαγωγέα ενέρ-
γειας στον κόσμο. Οι Ευρωπαίοι είναι ευάλωτοι στις περικοπές του εφοδια-
σμού ή στην άνοδο των τιμών που οφείλονται σε διεθνείς κρίσεις. Σ’ αυτό το
πλαίσιο, η ΕΕ καταβάλλει προσπάθειες προκειμένου να μειώσει την κατανά-
λωση ορυκτών καυσίμων και να αντιστρέψει τη διαδικασία της υπερθέρμαν-
σης του πλανήτη.
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΚΆΝΕΙ Η ΕΕ;

© sergbob/fotolia
Τα ενεργειακά δίκτυα πρέπει να είναι
καλύτερα συνδεδεμένα σ’ ολόκληρη
την Ευρώπη, ώστε να παρέχουν
ασφαλέστερη και αποδοτικότερη
ενέργεια.

41
 Λαμβάνονται διάφορα μέτρα με σκοπό, π.χ., να εξοικονομηθεί ενέργεια μέσω Η Ευρώπη δραστηριοποιείται και σε διεθνές επίπεδο, ιδίως με τη Ρωσία και
εξυπνότερης χρήσης της, να αναπτυχθούν εναλλακτικές πηγές ενέργειας (και τη Μέση Ανατολή, για να εξασφαλίσει τη συνέχιση των ενεργειακών προμη-
ιδίως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας), και να ενταθεί η διεθνής συνεργασία. θειών.
Η καλύτερη μόνωση των κτιρίων συνιστά νευραλγικό τομέα, αφού ακριβώς
εξαιτίας των σχετικών προβλημάτων η ΕΕ καταναλώνει 40 % της ενέργειάς
της και παράγει 36 % των επιβλαβών εκπομπών, όπως των αερίων θερμοκη-
πίου. Η έρευνα και η ανάπτυξη στον τομέα της ενέργειας στην Ευρώπη εστι-
άζεται στην ηλιακή, την αιολική και την πυρηνική ενέργεια, καθώς και στην
ενέργεια από βιομάζα.

Σημαντική προτεραιότητα της ενεργειακής πολιτικής είναι να εξασφαλίσει

καλύτερη συνδεσιμότητα των δικτύων ενέργειας και μεταφορών σ’ ολόκληρη
την Ευρώπη. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματικότερη χρήση της
ενέργειας, τόσο για τεχνικούς λόγους όσο και λόγω των κοινών αγορών.
Τα περισσότερα έργα που επωφελούνται από το επενδυτικό σχέδιο για την
Ευρώπη, το οποίο παρουσιάστηκε από τον πρόεδρο Γιούνκερ το 2014, προω-
θούν την αποτελεσματική, καθαρή και ανανεώσιμη ενέργεια. Τα έργα αυτά
περιλαμβάνουν τη διασύνδεση των ενεργειακών δικτύων της Ισπανίας και
της Πορτογαλίας με τα ενεργειακά δίκτυα της Γαλλίας, καθώς και τη διασύν-
δεση των δικτύων γύρω από τη Βαλτική Θάλασσα.

42
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΚΆΝΕΙ Η ΕΕ;

II. ΠΟΛΙΤΙΚΈΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΎΗΣ

Για να διασφαλιστεί η σωστή λειτουργία της ενιαίας αγοράς

(βλ. κεφάλαιο 6) πρέπει να διορθωθούν οι ανισορροπίες
της. Αυτός είναι ο στόχος των «πολιτικών αλληλεγγύης»
της ΕΕ, που έχουν σχεδιαστεί για τη στήριξη των περιοχών
με τη μικρότερη ανάπτυξη και των τομέων της οικονομίας
που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Η ΕΕ συμβάλλει επίσης
στην αναδιάρθρωση των βιομηχανιών που έχουν υποστεί
σοβαρό πλήγμα από τον ταχέως αναπτυσσόμενο διεθνή
ανταγωνισμό.

α) Περιφερειακές ενισχύσεις και πολιτική

συνοχής

Στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο

2014-2020, η πολιτική της ΕΕ για τη συνοχή επενδύει
325 δισ. ευρώ —ή το 34 % του προϋπολογισμού της ΕΕ—

© Ευρωπαϊκή Ένωση
στα κράτη μέλη της ΕΕ, τις περιφέρειες και τις πόλεις τους,
με σκοπό να προωθηθεί ο στόχος που έχει τεθεί για όλη
την ΕΕ και ο οποίος έγκειται στη δημιουργία ανάπτυξης και
απασχόλησης, καθώς και στην αντιμετώπιση της κλιματι- Η Anna, από το Lublin της Πολωνίας, έχει δικό της
κής αλλαγής, της ενεργειακής εξάρτησης και του κοινωνι- παιδικό σταθμό, εν μέρει χάρη σ’ ένα πρόγραμμα
για γυναίκες επιχειρηματίες το οποίο έχει
κού αποκλεισμού.
τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου.

43
 Οι στόχοι αυτοί χρηματοδοτούνται από συγκεκριμένα κονδύλια της ΕΕ, τα
οποία συμπληρώνουν ή δημιουργούν κίνητρα για επενδύσεις από τον ιδιω-
τικό τομέα και από τις εθνικές και περιφερειακές διοικήσεις:
• Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης χρηματοδοτεί επενδυ-
τικά έργα περιφερειακής ανάπτυξης και χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη
της οικονομίας των περιφερειών που παρουσιάζουν αναπτυξιακή υστέ-
ρηση. Καλύπτει επίσης την ανασυγκρότηση βιομηχανικών περιοχών που
παρακμάζουν.
• Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο χρηματοδοτεί την επαγγελματική κατάρ-
τιση και βοηθά τα άτομα στην εξεύρεση εργασίας. Μια νέα πρωτοβουλία με
προϋπολογισμό 6 δισ. ευρώ έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει τους νέους να
εισέλθουν στην αγορά εργασίας σε περιοχές όπου το ποσοστό ανεργίας
στους νέους υπερβαίνει το 25 %. Η χρηματοδότηση χορηγείται πρωτίστως
για να εξασφαλιστεί ότι οι άνεργοι θα λαμβάνουν την απαιτούμενη κατάρ-
τιση.
• Το Ταμείο Συνοχής χρηματοδοτεί υποδομές μεταφορών και περιβαλλο-
ντικά έργα σε χώρες της ΕΕ με κατά κεφαλή ΑΕγχΠ μικρότερο από το 90 %
του μέσου όρου της ΕΕ.
44
β) Η κοινή γεωργική πολιτική και η κοινή αλιευτική πολιτική
Στόχοι της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ, όπως ορίζονταν αρχικά στη
Συνθήκη της Ρώμης το 1957, ήταν η εξασφάλιση ενός δίκαιου βιοτικού επιπέ-
δου για τους γεωργούς, η σταθεροποίηση των αγορών, η διασφάλιση του
εφοδιασμού των καταναλωτών σε λογικές τιμές και ο εκσυγχρονισμός των
γεωργικών υποδομών. Οι στόχοι αυτοί έχουν σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί.
Επιπλέον, οι καταναλωτές σήμερα απολαμβάνουν την ασφάλεια του εφοδια-
σμού και οι τιμές των γεωργικών προϊόντων παραμένουν σταθερές, προστα-
τευόμενες από τις διακυμάνσεις στην παγκόσμια αγορά. Η κοινή γεωργική
πολιτική χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Γεωργικών Εγγυήσεων
και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
Ωστόσο, η κοινή γεωργική πολιτική της ΕΕ έπεσε θύμα της ίδιας της επιτυ-
χίας της. Η παραγωγή υπερκάλυψε την κατανάλωση, προκαλώντας μεγάλη
επιβάρυνση στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Για να λυθεί αυτό το πρόβλημα, ήταν
απαραίτητος ο επαναπροσδιορισμός της γεωργικής πολιτικής. Οι μεταρρυθμί-
σεις αυτές απέδωσαν καρπούς: η παραγωγή έχει μειωθεί.
Ο νέος ρόλος της γεωργικής κοινότητας είναι να εξασφαλίσει μια κάποια οικο-
νομική δραστηριότητα σε κάθε αγροτική περιοχή και να διασφαλίσει την πολυ-
μορφία και τη βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής υπαίθρου. Η πολυμορφία αυτή
και η αναγνώριση ενός «αγροτικού τρόπου ζωής», όπου οι άνθρωποι ζουν
σε αρμονία με τη γη, αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ταυτότητας της Ευρώ-
πης. Επιπλέον, η ευρωπαϊκή γεωργία μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην

καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, στην προστασία της άγριας πανίδας
και χλωρίδας και στην εξασφάλιση τροφής για τον παγκόσμιο πληθυσμό.
Επιπροσθέτως, έχουν καταρτιστεί σχέδια που αποβλέπουν στην προώθηση
και την προστασία των ονομασιών τοπικών και περιφερειακών ποιοτικών
γεωργικών προϊόντων και τροφίμων στην ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επίσης κοινή αλιευτική πολιτική. Στο πλαίσιο αυτής
της πολιτικής θεσπίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο κανόνες για τη διαχείριση
των αλιευτικών στόλων και τη διατήρηση των ιχθυαποθεμάτων.
γ) Η κοινωνική διάσταση
Στόχος της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ είναι να εξαλειφθούν οι πιο καταφα-
νείς ανισότητες στην ευρωπαϊκή κοινωνία. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο
ιδρύθηκε το 1961 για να προωθήσει τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και
να διευκολύνει τους εργαζόμενους να μετακινούνται από μια μορφή απασχό-
λησης και/ή γεωγραφική περιοχή σε μιαν άλλη.
Η ΕΕ δεν επιδιώκει να βελτιώσει τις κοινωνικές συνθήκες στην Ευρώπη μόνο
μέσω της χορήγησης χρηματοδοτικής ενίσχυσης. Η ενίσχυση από μόνη της
δεν θα μπορούσε ποτέ να λύσει όλα τα προβλήματα που προκαλεί η οικονο-
μική ύφεση ή η περιφερειακή υπανάπτυξη. Τα δυναμικά αποτελέσματα της
ανάπτυξης πρέπει, πρωτίστως, να προάγουν την κοινωνική πρόοδο. Αυτό
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΚΆΝΕΙ Η ΕΕ;
συναρτάται με μια νομοθεσία που εγγυάται ένα στέρεο σύνολο ελάχιστων
δικαιωμάτων. Μερικά από τα δικαιώματα αυτά κατοχυρώνονται στις Συνθή-
κες, όπως το δικαίωμα ίσης αμοιβής γυναικών και ανδρών για ίση εργασία.
Άλλα δικαιώματα ορίζονται σε οδηγίες που αφορούν την προστασία των
εργαζομένων (υγεία και ασφάλεια στην εργασία) και στα στοιχειώδη πρότυπα
ασφάλειας.
Ο ενωσιακός Χάρτης των Θεμελιωδών Κοινωνικών Δικαιωμάτων των Εργα-
ζομένων, που αποτέλεσε αναπόσπαστο μέρος της Συνθήκης για την ΕΕ το
1997, ορίζει τα δικαιώματα που πρέπει να απολαύουν όλοι οι εργαζόμενοι
της ΕΕ: την ελεύθερη κυκλοφορία· τη δίκαιη αμοιβή· τη βελτίωση των όρων
εργασίας· την κοινωνική προστασία· το δικαίωμα να συγκροτούν ενώσεις και
να πραγματοποιούν συλλογικές διαπραγματεύσεις· το δικαίωμα στην επαγ-
γελματική κατάρτιση· την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών· την ενημέ-
ρωση των εργαζομένων, τη διαβούλευση και τη συμμετοχή· την προστασία
της υγείας και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας· και την προστασία των
ανηλίκων, των ηλικιωμένων και των ατόμων με αναπηρία.
Διεξάγονται συζητήσεις σχετικά με τον τρόπο οργάνωσης της ευρωπαϊκής
κοινωνικής προστασίας σε μια μελλοντική αγορά εργασίας που επηρεάζεται
διαρκώς περισσότερο από τις νέες τεχνολογίες και την παγκοσμιοποίηση.
45
 III. O ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΌΣ ΤΗΣ ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, για να χρηματοδοτήσει τις πολιτικές της, διαθέτει ετήσιο
προϋπολογισμό που το 2016 υπερέβη τα 155 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό αντι-
προσωπεύει το 1,04 % του συνολικού ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος του
συνόλου των κρατών μελών.
Ο προϋπολογισμός αυτός χρηματοδοτείται από τους αποκαλούμενους
«ίδιους πόρους» της ΕΕ. Αυτοί οι πόροι αντλούνται κυρίως από:
• δασμούς σε προϊόντα που εισάγονται στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των
γεωργικών εισφορών·
• ένα ποσοστό του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) που επιβάλλεται σε
προϊόντα και υπηρεσίες σε όλη την ΕΕ·
• συνεισφορές από τα κράτη μέλη ανάλογα με τον πλούτο της κάθε χώρας.
Η κατανομή των δαπανών αποτυπώνεται στον προϋπολογισμό
του 2016:
• έξυπνη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη: 70 δισ. ευρώ, που περιλαμβά-
νουν τη στήριξη των περιφερειών και την πραγματοποίηση επενδύσεων,
τα προγράμματα έρευνας και τα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών και ενέρ-
γειας·
• φυσικοί πόροι: 62 δισ. ευρώ, κυρίως για τη γεωργία, την αγροτική ανάπτυξη
και το περιβάλλον·
46
• ασφάλεια και ιθαγένεια: 4 δισ. ευρώ, π.χ. για την προστασία των συνόρων
και το πρόγραμμα «Erasmus+»·
• «Η Ευρώπη στον κόσμο»: 9 δισ. ευρώ, για την εξωτερική πολιτική και την
αναπτυξιακή βοήθεια·
• διοικητικές δαπάνες: 9 δισ. ευρώ.
Κάθε ετήσιος προϋπολογισμός αποτελεί μέρος ενός επταετούς δημοσιονομι-
κού κύκλου, ο οποίος είναι γνωστός ως «πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο». Ο
προϋπολογισμός αυτός καταρτίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και απαι-
τείται η ομόφωνη έγκρισή του από τα κράτη μέλη, καθώς και διαπραγμάτευση
και έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το πολυετές δημοσιονομικό πλαί-
σιο για την περίοδο 2014-2020 καθορίστηκε το 2013. Το συνολικό όριο δαπα-
νών μειώθηκε κατά σχεδόν 3 % σε πραγματικούς όρους σε σύγκριση με την
προηγούμενη περίοδο, που εκτεινόταν από το 2007 έως το 2013.
Αυτό το σχέδιο δαπανών επιδιώκει να τονώσει την ανάπτυξη και την απασχό-
ληση στην Ευρώπη, ενθαρρύνοντας τη βιώσιμη γεωργία και καθιστώντας την
Ευρώπη περισσότερο φιλική προς το περιβάλλον. Αυξάνονται τα κονδύλια με
τα οποία χρηματοδοτούνται η έρευνα και η καινοτομία, η εκπαίδευση και η
κατάρτιση, καθώς και οι εξωτερικές σχέσεις. Ειδικά κονδύλια θα χορηγηθούν
για την καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας και για τη χρημα-
τοδότηση των πολιτικών μετανάστευσης και ασύλου. Οι δαπάνες στον τομέα
του κλίματος αναμένεται ότι θα αντιπροσωπεύσουν τουλάχιστον το 20 % των
δαπανών της ΕΕ την περίοδο 2014-2020.
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΚΆΝΕΙ Η ΕΕ;

Δέκα προτεραιότητες για την Ευρώπη

Από τον Νοέμβριο του 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την προεδρία του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, έθεσε τις ακόλουθες 10 βασικές προτεραιότητες.

1. Νέα ώθηση στην απασχόληση, την ανάπτυξη και τις 6. Εύλογη και ισορροπημένη συμφωνία ελεύθερων
επενδύσεις συναλλαγών με τις Ηνωμένες Πολιτείες

7. Χώρος δικαιοσύνης και θεμελιωδών δικαιωμάτων με

2. Συνδεδεμένη ψηφιακή ενιαία αγορά
βάση την αμοιβαία εμπιστοσύνη

3. Ανθεκτική ενεργειακή ένωση με μακρόπνοη πολιτική

8. Νέα πολιτική για τη μετανάστευση
για την κλιματική αλλαγή

4. Βαθύτερη και δικαιότερη εσωτερική αγορά με ενισχυ-

9. Ισχυρότερος παγκόσμιος παράγοντας
μένη βιομηχανική βάση

5. Βαθύτερη και δικαιότερη Οικονομική και Νομισματική

10. Ένωση δημοκρατικής αλλαγής
Ένωση

47
 Ποιος κάνει τι; Επιμερισμός αρμοδιοτήτων
μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών της

Η Ευρωπαϊκή Ένωση — την τελωνειακή ένωση Η Ευρωπαϊκή — την ενιαία αγορά

έχει αποκλειστική Ένωση και τα κράτη
αρμοδιότητα για: — τους κανόνες που διέπουν τον ανταγωνι- μέλη της έχουν — τα ζητήματα κοινωνικής πολιτικής, όπως
σμό στο εσωτερικό της ενιαίας αγοράς επιμερισμένη ορίζονται στη Συνθήκη της Λισαβόνας
αρμοδιότητα για:
— τη νομισματική πολιτική στις χώρες της — την οικονομική και κοινωνική συνοχή
ζώνης του ευρώ
— τη γεωργία και την αλιεία, με εξαίρεση τη
— τη διατήρηση των θαλάσσιων βιολογικών διατήρηση των θαλάσσιων βιολογικών
πόρων στο πλαίσιο της κοινής αλιευτικής πόρων
πολιτικής
— το περιβάλλον
— την κοινή εμπορική πολιτική
— την προστασία των καταναλωτών
— τη σύναψη διεθνών συμφωνιών, όταν αυτό
προβλέπεται από τη νομοθεσία της ΕΕ — τις μεταφορές

— τα διευρωπαϊκά δίκτυα

48
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΚΆΝΕΙ Η ΕΕ;

Η Ευρωπαϊκή — την ενέργεια Τομείς για τους — προστασία και βελτίωση της ανθρώπινης
Ένωση και τα κράτη οποίους αρμόδια υγείας
μέλη της έχουν — τη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, παραμένουν τα
επιμερισμένη ασφάλειας και δικαιοσύνης κράτη μέλη και στους — βιομηχανία
αρμοδιότητα για: οποίους η ΕΕ μπορεί
— τις πτυχές των κοινών προκλήσεων στον να διαδραματίσει — πολιτισμός
τομέα της ασφάλειας που αφορούν τη υποστηρικτικό ή
δημόσια υγεία, όπως ορίζεται στη Συνθήκη συντονιστικό ρόλο: — τουρισμός
της Λισαβόνας
— εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση,
— την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και νεολαία και αθλητισμός
το διάστημα
— πολιτική προστασία
— τη αναπτυξιακή συνεργασία και την
ανθρωπιστική βοήθεια — διοικητική συνεργασία

49
 Μεταφορές
Επενδύσεις
Κ ε φ ά λαιο

Κινητικότητα Τραπεζική
6 Η ενιαία αγορά
Προστασία

Ελεύθερη κυκλοφορία ∆ικαιώµατα

Πρόσβαση
Ανταγωνισµός
Υγεία Ευκαιρίες ∆ίκαιος
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η ΕΝΙΑΊΑ ΑΓΟΡΆ

qq Η ενιαία αγορά είναι ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι περιορισμοί
μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά το εμπόριο και τον ελεύθερο ανταγωνισμό εξαλείφθηκαν
σταδιακά, με αποτέλεσμα να βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο.

qq Οι «τέσσερις ελευθερίες» συνιστούν τη βάση της ενιαίας αγοράς: ελεύθερη κυκλοφορία των
προσώπων, των αγαθών, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων.

qq Με την πάροδο των ετών, η ΕΕ εισήγαγε ορισμένες πολιτικές (για τις μεταφορές, τον ανταγωνισμό
κ.λπ.), προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το άνοιγμα της αγοράς θα ωφελήσει όσο το δυνατόν
περισσότερες επιχειρήσεις και καταναλωτές.

qq Η ενιαία αγορά δεν έχει εξελιχθεί ακόμα σε μια ενιαία οικονομία: ορισμένοι τομείς (ιδίως οι υπηρεσίες
γενικού συμφέροντος) εξακολουθούν να υπόκεινται στις εθνικές νομοθεσίες. Η ελευθερία παροχής
υπηρεσιών είναι επωφελής, γιατί αποτελεί κίνητρο οικονομικής δραστηριότητας.

qq Η χρηματοπιστωτική κρίση που ξέσπασε το 2008 οδήγησε την ΕΕ στη δημιουργία μιας «τραπεζικής
ένωσης», με αυστηρότερους κανόνες για την προστασία των αποταμιεύσεων και κοινή ευρωπαϊκή
εποπτεία των τραπεζών.

51
 I. ΕΠΊΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΤΌΧΟΥ ΤΟΥ 1993

α) Η αρχική κοινή αγορά
Η Συνθήκη του 1957 για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότη-
τας (ΕΟΚ) επέτρεψε την κατάργηση των τελωνειακών φραγμών μεταξύ των
κρατών μελών και την εφαρμογή ενός κοινού δασμολογίου για τις εισαγω-
γές από χώρες εκτός Κοινότητας. Ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε την 1η Ιουλίου
1968.
Ωστόσο, οι δασμοί αποτελούν μία μόνο πτυχή του προστατευτισμού. Τη δεκα-
ετία του 1970, άλλοι εμπορικοί φραγμοί παρεμπόδιζαν την πλήρη υλοποίηση
της κοινής αγοράς. Η ύπαρξη τεχνικών προτύπων, κανόνων για την υγεία και
την ασφάλεια, ελέγχων στις συναλλαγές και εθνικών κανονιστικών ρυθμί-
σεων σχετικά με το δικαίωμα άσκησης ορισμένων επαγγελμάτων περιόριζε
την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, αγαθών και κεφαλαίων.
β) Ο στόχος του 1993
φραγμών της ελεύθερης κυκλοφορίας στο εσωτερικό της ΕΟΚ. Στόχος ήταν
να προωθηθεί η ανάπτυξη της εμπορικής και βιομηχανικής δραστηριότητας
στο εσωτερικό της «ενιαίας αγοράς» —ενός μεγάλου, ενοποιημένου οικονο-
μικού χώρου αντίστοιχου με αυτού των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις κυβερνήσεις των κρατών μελών οδήγη-
σαν σε μια νέα Συνθήκη, την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, η οποία τέθηκε σε ισχύ
τον Ιούλιο του 1987. Στις διατάξεις της προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τα εξής:
• επέκταση των εξουσιών της ΕΟΚ σε ορισμένους τομείς πολιτικής (όπως
στην κοινωνική πολιτική, την έρευνα και το περιβάλλον)·
• τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς μέχρι το τέλος του 1992·
• την ευρύτερη χρήση της δυνατότητας έκδοσης αποφάσεων του Συμβουλίου
Υπουργών με ειδική πλειοψηφία, ώστε να διευκολυνθεί η λήψη αποφάσεων
για την ενιαία αγορά.

Τον Ιούνιο του 1985, η Επιτροπή, υπό τον τότε πρόεδρό της Ζακ Ντελόρ,
εξέδωσε μια λευκή βίβλο στην οποία παρουσίαζε σχέδια για την κατάργηση,
σε διάστημα επτά ετών, όλων των φυσικών, τεχνικών και φορολογικών

52

II. ΠΡΌΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΔΌΜΗΣΗ
ΤΗΣ ΕΝΙΑΊΑΣ ΑΓΟΡΆΣ
α) Φυσικοί φραγμοί
Έχουν καταργηθεί όλοι οι συνοριακοί έλεγχοι των εμπορευμάτων στο εσωτε-
ρικό της ΕΕ, όπως και οι τελωνειακοί έλεγχοι των προσώπων, αλλά η αστυ-
νομία εξακολουθεί να διενεργεί δειγματοληπτικούς ελέγχους στο πλαίσιο της
καταπολέμησης του εγκλήματος και των ναρκωτικών.
Τον Ιούνιο του 1985, τα πέντε από τα 10 κράτη μέλη υπέγραψαν τη Συμφωνία
του Σένγκεν, με βάση την οποία άρχισαν να συνεργάζονται οι εθνικές αστυ-
νομικές αρχές τους και θεσπίστηκε μια κοινή πολιτική ασύλου και θεωρή-
σεων εισόδου (βίζας). Έτσι, μπόρεσαν να καταργηθούν πλήρως οι έλεγχοι
των προσώπων στα σύνορα μεταξύ των χωρών του Σένγκεν (βλ. κεφάλαιο
10: «Μια Ευρώπη ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης»). Σήμερα, η ζώνη
Σένγκεν αποτελείται από 26 ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες περιλαμβάνονται
και τέσσερις χώρες που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ελβετία,
Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία).
β) Τεχνικοί φραγμοί
Οι χώρες της ΕΕ συμφώνησαν την αμοιβαία αναγνώριση των εθνικών κανό-
νων τους σχετικά με την πώληση των περισσότερων αγαθών. Από τότε που
εκδόθηκε η απόφαση-ορόσημο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση
Cassis de Dijon, το 1979, κάθε προϊόν που παράγεται και πωλείται νόμιμα σε
ένα κράτος μέλος πρέπει να επιτρέπεται να διατίθεται στην αγορά όλων των
άλλων κρατών μελών.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η ΕΝΙΑΊΑ ΑΓΟΡΆ
Όσον αφορά τις υπηρεσίες, οι χώρες της ΕΕ αναγνωρίζουν αμοιβαία ή συντο-
νίζουν τις εθνικές διατάξεις τους που επιτρέπουν την άσκηση επαγγελμάτων
στον νομικό, ιατρικό, τουριστικό και τραπεζικό τομέα, τον τομέα των ασφα-
λειών κ.ά. Ωστόσο, η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων απέχει πολύ
από την ολοκλήρωσή της. Παρά την οδηγία του 2005 για την αναγνώριση
των επαγγελματικών προσόντων, εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια
όσον αφορά τη μετακίνηση προσώπων σε άλλες χώρες της ΕΕ ή την άσκηση
ορισμένων τύπων εργασίας σ’ αυτές. Παρ’ όλα αυτά, άνθρωποι με επαγγελ-
ματικά προσόντα (δικηγόροι, ιατροί, οικοδόμοι ή υδραυλικοί) έχουν ολοένα
και μεγαλύτερη ελευθερία να ασκούν το επάγγελμά τους οπουδήποτε στην
Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λάβει μέτρα για τη βελτίωση της κινητικότητας
των εργαζομένων, και ιδίως για να εξασφαλίσει ότι οι τίτλοι σπουδών και τα
επαγγελματικά προσόντα που αποκτώνται σε μία χώρα της ΕΕ αναγνωρίζο-
νται και σε όλες τις υπόλοιπες.
Ορισμένοι εργάζονται προσωρινά σε άλλη χώρα της ΕΕ, π.χ. αν μια κατασκευ-
αστική εταιρεία έχει ένα έργο σε άλλη χώρα της ΕΕ από εκείνη στην οποία
εδρεύει. Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, οι όροι εργασίας για τους αποκα-
λούμενους «αποσπασμένους εργαζόμενους» πρέπει να είναι ισοδύναμοι με
εκείνους που ισχύουν για άλλους εργαζόμενους στη χώρα όπου επιτελείται
η εργασία.
53

γ) Φορολογικοί φραγμοί
Οι φορολογικοί φραγμοί μειώθηκαν με τη μερική ευθυγράμμιση των εθνικών
συντελεστών ΦΠΑ. Τα κράτη μέλη καθόρισαν κοινούς κανόνες και ελάχιστους
συντελεστές, ώστε να αποφεύγεται η στρέβλωση του διασυνοριακού αντα-
γωνισμού εντός της ΕΕ.
δ) Δημόσιες συμβάσεις
Οι συμβάσεις έργων στον δημόσιο τομέα αποτελούν σημαντικό μέρος της
οικονομίας — αντιπροσωπεύουν το 19 % του ΑΕγχΠ. Υπάρχει πλέον ελευθε-
ρία υποβολής προσφορών από ολόκληρη την ΕΕ για δημόσιες συμβάσεις σε
οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ. Αυτό έχει επιτευχθεί χάρη στις οδηγίες της ΕΕ για
τις συμβάσεις υπηρεσιών, προμηθειών και έργων σε πολλούς τομείς, όπως
της ύδρευσης, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών.
Η ενιαία αγορά είναι προς όφελος όλων των καταναλωτών. Παραδείγματος
χάρη, το άνοιγμα των εσωτερικών αγορών υπηρεσιών μείωσε δραστικά τις
τιμές των τηλεφωνικών κλήσεων και της περιαγωγής σε ένα κλάσμα των
τιμών που ίσχυαν πριν από 10-15 χρόνια. Υπό την πίεση του ανταγωνισμού
έχουν επίσης μειωθεί σημαντικά και τα αεροπορικά εισιτήρια στην Ευρώπη.
54
III. ΕΡΓΑΣΊΕΣ ΣΕ ΕΞΈΛΙΞΗ
α) Χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες
Το 2008, με το ξέσπασμα της κρίσης των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων
υψηλού κινδύνου στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια εκτεταμένη χρηματοπιστωτική
κρίση συντάραξε τα τραπεζικά συστήματα και τις οικονομίες του κόσμου και
βύθισε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε ύφεση το 2009. Μέρος της αντίδρασης που
επακολούθησε ήταν να μεταρρυθμιστεί ο τρόπος λειτουργίας των τραπεζών
και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, προκειμένου να αποκτήσουν μεγα-
λύτερη διαφάνεια και να καταστούν περισσότερο υπόλογα. Αυτό επιτεύχθηκε
με τη δημιουργία της «τραπεζικής ένωσης». Οι νέοι ενωσιακοί κανόνες παρέ-
χουν μεγαλύτερη προστασία στις τραπεζικές καταθέσεις, αυξάνουν το ποσό
των κεφαλαίων που πρέπει να κατέχουν οι τράπεζες προκειμένου να είναι πιο
σταθερές, ρυθμίζουν σύνθετα χρηματοπιστωτικά προϊόντα και θέτουν ανώτατα
όρια στα μπόνους των τραπεζικών στελεχών. Οι τράπεζες στη ζώνη του ευρώ
βρίσκονται υπό την εποπτεία ενός πανευρωπαϊκού συστήματος, υπό τη διεύ-
θυνση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Υπάρχουν επίσης νέοι κανόνες
σχετικά με το κλείσιμο προβληματικών τραπεζών. Πλέον, ένα ειδικό ταμείο
εξασφαλίζει ότι τα έξοδα που συνεπάγεται το κλείσιμο αυτών των τραπεζών
καταβάλλονται από τις τράπεζες και όχι από τους φορολογούμενους πολίτες.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες καταβάλλουν προσπάθειες προκειμένου να ενισχύσουν
περαιτέρω την ενιαία αγορά κεφαλαίων. Στόχος είναι να διευκολυνθούν οι
μικρές επιχειρήσεις στη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων τους και να
γίνουν ελκυστικότερες οι επενδύσεις στην Ευρώπη.
Οι μεταρρυθμίσεις της φορολόγησης των επιχειρήσεων βρίσκονται επίσης υπό
συζήτηση. Το σκεπτικό είναι ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να καθορίσουν
κοινούς κανόνες για τον υπολογισμό της βάσης επί της οποίας φορολογούν
τις επιχειρήσεις. Οι χώρες θα εξακολουθούν να επιβάλλουν διαφορετικούς

φορολογικούς συντελεστές, αλλά οι κοινοί κανόνες αναμένεται ότι θα μειώ-
σουν κατά πολύ το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων σε άλλη χώρα και θα
περιορίσουν τη φοροαποφυγή. Αναμένεται επίσης ότι θα είναι πλέον αδύνα-
τον μεμονωμένες χώρες να προσφέρουν ευνοϊκές φορολογικές συμφωνίες
στις επιχειρήσεις, προκειμένου να προσελκύουν επενδύσεις από το εξωτερικό.
β) Πειρατεία και παραποίηση/απομίμηση
Τα προϊόντα της ΕΕ έχουν ανάγκη προστασίας από την πειρατεία και την παρα-
ποίηση/απομίμηση. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα
εγκλήματα αυτά κοστίζουν στην ΕΕ χιλιάδες θέσεις εργασίας κάθε χρόνο. Για
τον λόγο αυτό, η Επιτροπή και οι εθνικές κυβερνήσεις συνεργάζονται για να
επεκταθεί η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των
διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.
© Rolf Bruderer/Corbis
Ανοίγοντας την αγορά των τηλεπικοινωνιών στον ανταγωνισμό, η ΕΕ συνέβαλε
στη δραστική μείωση του κόστους.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η ΕΝΙΑΊΑ ΑΓΟΡΆ
IV. ΠΟΛΙΤΙΚΈΣ ΠΟΥ ΣΤΗΡΊΖΟΥΝ
ΤΗΝ ΕΝΙΑΊΑ ΑΓΟΡΆ
α) Μεταφορές
Οι δραστηριότητες της ΕΕ εστιάστηκαν στην εξασφάλιση της ελεύθερης παρο-
χής υπηρεσιών στον τομέα των χερσαίων μεταφορών. Συγκεκριμένα, αυτό
σημαίνει ότι παρέχεται στις εταιρείες μεταφορών ελεύθερη πρόσβαση στη
διεθνή αγορά μεταφορών και επιτρέπεται στις εταιρείες μεταφορών από κάθε
χώρα της ΕΕ να λειτουργούν σε όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ. Η ΕΕ προσπαθεί
επίσης να διασφαλίσει δίκαιο ανταγωνισμό στις οδικές μεταφορές μέσω, π.χ.,
της εναρμόνισης των διατάξεων για τα επαγγελματικά προσόντα των εργαζο-
μένων και την πρόσβαση στην αγορά, την ελεύθερη άσκηση επαγγελματικής
δραστηριότητας και παροχή υπηρεσιών, τον χρόνο οδήγησης και την οδική
ασφάλεια.
Στις αεροπορικές μεταφορές της Ευρώπης δέσποζαν οι εθνικοί αερομεταφο-
ρείς και τα κρατικά αεροδρόμια. Η ενιαία αγορά τα άλλαξε όλα αυτά. Όλες οι
αεροπορικές εταιρείες της ΕΕ μπορούν πλέον να παρέχουν υπηρεσίες αερο-
μεταφοράς σε οποιοδήποτε δρομολόγιο στο εσωτερικό της ΕΕ και να καθο-
ρίζουν τον ναύλο σε όποιο επίπεδο επιθυμούν. Κατά συνέπεια, έχουν ανοίξει
πολλά νέα δρομολόγια και οι τιμές έχουν μειωθεί δραστικά. Αυτό ήταν προς
όφελος όλων: των επιβατών, των αεροπορικών εταιρειών, των αεροδρομίων
και των εργαζομένων.
Ομοίως, οι επιβάτες επωφελούνται από την αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ
των σιδηροδρομικών εταιρειών.
Οι θαλάσσιες μεταφορές, είτε εκτελούνται από ευρωπαϊκές εταιρείες είτε από
πλοία με σημαίες άλλων κρατών, υπόκεινται στους κανόνες ανταγωνισμού
55
 της ΕΕ. Οι κανόνες αυτοί έχουν στόχο να καταπολεμήσουν τις αθέμιτες πρακτι- β) Ανταγωνισμός
κές τιμολόγησης (σημαίες ευκαιρίας) και επίσης να διευθετήσουν τις δυσκο-
λίες που αντιμετωπίζει η ναυπηγική βιομηχανία στην Ευρώπη. Η πολιτική ανταγωνισμού της ΕΕ έχει καθοριστική σημασία για να εξασφαλίζει
ότι, στο εσωτερικό της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς, ο ανταγωνισμός δεν είναι
Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί φιλόδοξα σχέδια στον τομέα των νέων μόνο ελεύθερος αλλά και δίκαιος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφαρμόζει αυτή την
τεχνολογιών, όπως το δορυφορικό σύστημα πλοήγησης Galileo, το ευρω- πολιτική και, από κοινού με το Δικαστήριο, διασφαλίζει την τήρησή της.
παϊκό σύστημα διαχείρισης της κυκλοφορίας των τρένων και το SESAR, ένα
πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των συστημάτων αεροπλοΐας. Έχουν γίνει πολύ Σκοπός αυτής της πολιτικής είναι να εμποδίζει τις συμπράξεις επιχειρήσεων
αυστηρότεροι οι κανόνες οδικής ασφάλειας (σε θέματα όπως η συντήρηση (καρτέλ), τις ενισχύσεις από δημόσιες αρχές και τις αθέμιτες μονοπωλιακές
των αυτοκινήτων, η μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων και η ασφά- πρακτικές να νοθεύουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό στην ενιαία αγορά.
λεια του οδικού δικτύου). Επιπλέον, προστατεύονται αποτελεσματικότερα τα
δικαιώματα των επιβατών χάρη στη θέσπιση μιας ολοκληρωμένης δέσμης
δικαιωμάτων για όλους τους τρόπους μεταφορών: οδικώς, αεροπορικώς,
σιδηροδρομικώς και με πλωτά μέσα. Οι επιβάτες στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομέ-
νων των επιβατών με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα, έχουν δικαίωμα
σε ακριβείς, έγκαιρες και προσβάσιμες πληροφορίες, σε παροχή βοήθειας και,

© Image Broker/Belga
σε ορισμένες περιπτώσεις, σε αποζημίωση σε περίπτωση ακύρωσης ή μεγά-
λων καθυστερήσεων. Οι επενδύσεις στις υποδομές μεταφορών συνιστούν
βασική προτεραιότητα του επενδυτικού σχεδίου για την Ευρώπη, το οποίο
παρουσίασε η ΕΕ το 2014.
Η ΕΕ, με τη δημιουργία
της τραπεζικής ένωσης,
έθεσε αυστηρότερους
κανόνες, ώστε
να εξασφαλίζει
ότι οι τράπεζες
λειτουργούν με ασφάλεια.

56

Οι εμπλεκόμενες εταιρείες ή φορείς οφείλουν να ενημερώνουν την Ευρω-
παϊκή Επιτροπή για κάθε συμφωνία που εμπίπτει στους κανόνες της Συνθή-
κης. Η Επιτροπή πρέπει επίσης να λαμβάνει κοινοποίηση για οποιαδήποτε
συγχώνευση ή εξαγορά με την οποία μια εταιρεία θα μπορούσε να αποκτήσει
δεσπόζουσα θέση σε μια συγκεκριμένη αγορά. Η Επιτροπή μπορεί να επιβάλει
πρόστιμο απευθείας στις εταιρείες που παραβιάζουν τους κανόνες ανταγωνι-
σμού ή δεν προβαίνουν στην απαιτούμενη κοινοποίηση, όπως συνέβη με την
Microsoft, στην οποία επιβλήθηκε πρόστιμο 900 εκατ. ευρώ το 2008. Το 2015
η Επιτροπή ξεκίνησε έρευνες σε βάρος του αμερικανικού γίγαντα του διαδι-
κτύου Google και της ρωσικής εταιρείας φυσικού αερίου Gazprom σχετικά
με την πιθανή κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης στην αγορά. Τον Απρίλιο του
2016 η Επιτροπή ενημέρωσε τη Google σχετικά με την προκαταρκτική της
άποψη ότι η εταιρεία, κατά παράβαση των αντιμονοπωλιακών κανόνων της
ΕΕ, προέβη σε κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της επιβάλλοντας περιορι-
σμούς στους κατασκευαστές συσκευών Android και στους παρόχους δικτύων
κινητής τηλεφωνίας.
Αν ένα κράτος μέλος της ΕΕ χορηγήσει ενίσχυση παράνομα ή δεν κοινοποι-
ήσει μια τέτοια ενίσχυση, η Επιτροπή μπορεί να απαιτήσει την επιστροφή της
ενίσχυσης. Τα φορολογικά πλεονεκτήματα που παραχωρούν οι κυβερνήσεις
σε μεμονωμένες επιχειρήσεις μπορούν επίσης να θεωρηθούν παράνομη
κρατική ενίσχυση. Για παράδειγμα, τον Αύγουστο του 2016, η Ευρωπαϊκή
Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ιρλανδία χορήγησε στην εταιρεία
Apple αθέμιτα φορολογικά πλεονεκτήματα ύψους 13 δισ. ευρώ.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η ΕΝΙΑΊΑ ΑΓΟΡΆ
γ) Προστασία των καταναλωτών και της δημόσιας υγείας
Σκοπός της νομοθεσίας σε αυτόν τον τομέα είναι να παρέχει σε όλους τους
καταναλωτές τον ίδιο βαθμό χρηματοπιστωτικής προστασίας και προστασίας
της υγείας τους, ανεξάρτητα από το πού ζουν, ταξιδεύουν ή πραγματοποιούν
τις αγορές τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ανάγκη για προστασία ενωσιακής
εμβέλειας ήρθε μετ’ επιτάσεως στο προσκήνιο στα τέλη της δεκαετίας του
1990, όταν ανέκυψαν ζητήματα ασφάλειας των τροφίμων, όπως η «ασθέ-
νεια των τρελών αγελάδων» (ΣΕΒ). Για να υπάρξει ασφαλής επιστημονική
βάση στην οποία θα στηρίζεται η νομοθεσία για την ασφάλεια των τροφίμων,
συστάθηκε, το 2002, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων.
Η προστασία του καταναλωτή σε ευρωπαϊκή κλίμακα είναι απαραίτητη και
σε πολλούς άλλους τομείς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχουν εκδοθεί
πολλές οδηγίες της ΕΕ που αφορούν, ενδεικτικά, την ασφάλεια των καλλυ-
ντικών, των παιχνιδιών, των πυροτεχνημάτων. Το 1993 συστάθηκε ο Ευρω-
παϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, για να χειρίζεται τις αιτήσεις αδειοδότησης
φαρμακευτικών προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά. Κανένα φάρμακο δεν
μπορεί να τεθεί σε κυκλοφορία στην ΕΕ χωρίς άδεια.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση λαμβάνει επίσης μέτρα για την προστασία των κατανα-
λωτών από ψευδείς και παραπλανητικές διαφημίσεις, ελαττωματικά προϊόντα
και καταχρήσεις σε τομείς όπως η χορήγηση πιστώσεων σε καταναλωτές και
οι ταχυδρομικές παραγγελίες ή οι πωλήσεις μέσω του διαδικτύου.
57
 7
Τράπεζες
Χρήµατα Σταθερότητα
Κ ε φ ά λαιο
Το ευρώ
Τείχος
προστασίας
Νόµισµα Χρηµατοοικονοµικά

Κοινός ∆ύναµη
Συντονισµός Οικονοµία
Ευρώ Εµπόριο
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΟ ΕΥΡΏ

qq Το ευρώ είναι το ενιαίο νόμισμα των 19 από τα 28 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άρχισε να
χρησιμοποιείται στις συναλλαγές χωρίς μετρητά το 1999, και για όλες τις πληρωμές το 2002, όταν
τέθηκαν σε κυκλοφορία τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα του ευρώ.

qq Αναμένεται ότι τα νέα κράτη μέλη θα υιοθετήσουν το ευρώ όταν ικανοποιήσουν τα απαιτούμενα
κριτήρια. Μακροπρόθεσμα, όλες οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να ενταχθούν στη ζώνη του ευρώ.

qq Το ευρώ παρέχει στους ευρωπαίους καταναλωτές σημαντικά πλεονεκτήματα. Οι ταξιδιώτες

απαλλάσσονται από το κόστος και την ταλαιπωρία της αλλαγής νομισμάτων. Οι αγοραστές μπορούν
να συγκρίνουν απευθείας τις τιμές σε διάφορες χώρες. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εγγυάται τη
σταθερότητα των τιμών. Επίσης, το ευρώ είναι πλέον ένα σημαντικό αποθεματικό νόμισμα, μαζί με το
δολάριο των ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης χρηματοπιστωτικής κρίσης, η ύπαρξη του κοινού
νομίσματος προστάτευσε τις χώρες της ζώνης του ευρώ από την ανταγωνιστική υποτίμηση και τις
επιθέσεις των κερδοσκόπων.

qq Οι διαρθρωτικές αδυναμίες των οικονομιών ορισμένων κρατών μελών πράγματι εκθέτουν το

ευρώ σε κερδοσκοπικές επιθέσεις. Η ΕΕ, για να αποτρέψει αυτόν τον κίνδυνο, έχει δημιουργήσει
μηχανισμούς αλληλεγγύης, οι οποίοι έχουν βοηθήσει τις πιο χρεωμένες κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια
της κρίσης. Το καίριο ζήτημα για το μέλλον είναι πώς θα επιτευχθούν στενότερος συντονισμός και
μεγαλύτερη οικονομική αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών, τα οποία οφείλουν να εξασφαλίσουν
τη χρηστή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών τους και να μειώσουν τα δημοσιονομικά τους
ελλείμματα. Σταδιακά αναπτύσσεται το σκέλος της οικονομικής πολιτικής που θα συμπληρώσει το
νομισματικό σκέλος της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης.

59
 I. ΠΏΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΉΘΗΚΕ ΤΟ ΕΥΡΏ
α) Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα
Το 1971 οι ΗΠΑ αποφάσισαν να καταργήσουν τον σταθερό δεσμό ανάμεσα
στο δολάριο και την επίσημη τιμή του χρυσού, δεσμός ο οποίος είχε διασφαλί-
σει την παγκόσμια νομισματική σταθερότητα μετά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτό έθεσε τέρμα στο σύστημα των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών.
Οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών των χωρών της Ευρωπαϊκής Οικονο-
μικής Κοινότητας αποφάσισαν να περιορίσουν τις διακυμάνσεις των τιμών
συναλλάγματος σε ανώτατο ποσοστό 2,25 %, δημιουργώντας με τον τρόπο
αυτό το «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα», που τέθηκε σε λειτουργία τον
Μάρτιο του 1979.
Στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Μαδρίτης, τον Ιούνιο του 1989,
οι ηγέτες της ΕΕ υιοθέτησαν ένα σχέδιο τριών σταδίων για την Οικονομική και
Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Το σχέδιο αυτό αποτέλεσε μέρος της Συνθήκης
του Μάαστριχτ για την Ευρωπαϊκή Ένωση, που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 1991.
β) Οικονομική και Νομισματική Ένωση — Τα τρία στάδια
Το πρώτο στάδιο, που ξεκίνησε την 1η Ιουλίου 1990, περιλάμβανε:
• την απόλυτα ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων στο εσωτερικό της ΕΕ
(κατάργηση των συναλλαγματικών ελέγχων)·
60
• την αύξηση των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων με στόχο να ενταθούν
οι προσπάθειες για να εξαλειφθούν οι ανισότητες ανάμεσα στις περιφέρειες
της Ευρώπης·
• την οικονομική σύγκλιση μέσω της πολυμερούς εποπτείας των οικονομικών
πολιτικών των κρατών μελών.
Το δεύτερο στάδιο ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 1994 και περιλάμβανε τα εξής:
• τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος στη Φρανκφούρτη,
που αποτελούνταν από τους διοικητές των κεντρικών τραπεζών των
κρατών μελών της ΕΕ·
• την ανεξαρτητοποίηση (ή τη διατήρηση της ανεξαρτησίας) των εθνικών
κεντρικών τραπεζών από τον κυβερνητικό έλεγχο·
• τη θέσπιση κανόνων για τη μείωση των ελλειμμάτων των εθνικών προϋ-
πολογισμών.
Το τρίτο στάδιο ήταν η διαδικασία γέννησης του ευρώ. Από την 1η Ιανουαρίου
1999 έως την 1η Ιανουαρίου 2002 το ευρώ εισαγόταν σταδιακά ως το κοινό
νόμισμα των χωρών της ΕΕ που συμμετείχαν σε αυτό (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία,
Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο,
Πορτογαλία και Φινλανδία). Στη συνέχεια, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
ανέλαβε τα ηνία από το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα και ήταν πια αυτή
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΟ ΕΥΡΏ

υπεύθυνη για την άσκηση της νομισματικής πολιτικής, η οποία πλέον καθοριζόταν και
εφαρμοζόταν στο νέο νόμισμα.

Τρεις χώρες (Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Σουηδία) αποφάσισαν, για πολιτικούς και
τεχνικούς λόγους, να μην υιοθετήσουν το ευρώ όταν αυτό τέθηκε σε κυκλοφορία. Η
Σλοβενία προσχώρησε στη ζώνη του ευρώ το 2007· ακολούθησαν η Κύπρος και η
Μάλτα το 2008, η Σλοβακία το 2009, η Εσθονία το 2011, η Λετονία το 2014 και η
Λιθουανία το 2015.

Επομένως, η ζώνη του ευρώ αποτελείται από 19 χώρες της ΕΕ. Καθένα από τα
υπόλοιπα κράτη μέλη αναμένεται ότι θα συμμετέχει σε αυτήν όταν ικανοποιήσει τα
απαιτούμενα κριτήρια, εκτός από τα κράτη μέλη στα οποία έχει χορηγηθεί απαλλαγή
κατά τις διαπραγματεύσεις των Συνθηκών.

γ) Τα κριτήρια σύγκλισης

© mastermilmar/Shutterstock
Κάθε χώρα της ΕΕ, για να μπορέσει να ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ, πρέπει να πληροί
τα ακόλουθα πέντε κριτήρια σύγκλισης:

• Σταθερότητα των τιμών: Το ποσοστό πληθωρισμού της δεν μπορεί να υπερβαίνει

κατά περισσότερες από 1,5 ποσοστιαίες μονάδες τον μέσο πληθωρισμό των τριών Από το 1999, η κυκλοφορία του κοινού
κρατών μελών με τον χαμηλότερο πληθωρισμό. νομίσματος, του ευρώ, έδωσε
τη δυνατότητα στους καταναλωτές και
τις επιχειρήσεις να συγκρίνουν ευκολότερα
• Επιτόκια: Τα μακροπρόθεσμα επιτόκια δεν είναι δυνατό να αποκλίνουν κατά περισσότερες από 2 ποσοστιαίες τις τιμές.
μονάδες από το μέσο επιτόκιο των τριών κρατών με τα χαμηλότερα επιτόκια.

61

© Danita Delimont/gettyimages
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας
βοήθησε τις χώρες της ΕΕ που επλήγησαν
πιο σοβαρά από την οικονομική κρίση, όπως
την Ελλάδα.
62
• Έλλειμμα: Τα ελλείμματα των εθνικών προϋπο-
λογισμών δεν μπορούν να υπερβαίνουν το 3 %
του ΑΕγχΠ.
• Δημόσιο χρέος: Δεν μπορεί να υπερβαίνει το
60 % του ΑΕγχΠ.
• Σταθερότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας:
Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες πρέπει να παρα-
μένουν εντός των επιτρεπόμενων περιθωρίων
διακύμανσης κατά τη διάρκεια των δύο τελευ-
ταίων ετών.
δ) Το Σύμφωνο Σταθερότητας και
Ανάπτυξης
Τον Ιούνιο του 1997, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του
Άμστερνταμ ενέκρινε ένα Σύμφωνο Σταθερότητας
και Ανάπτυξης. Ήταν μια πάγια δέσμευση για δημο-
σιονομική σταθερότητα και παρείχε τη δυνατότητα
επιβολής κυρώσεων σε κάθε χώρα της ζώνης του
ευρώ με δημοσιονομικό έλλειμμα υψηλότερο από
το 3 % του ΑΕγχΠ. Η ιδέα αυτή ενισχύθηκε το 2012,
όταν οι κυβερνήσεις 25 χωρών της ΕΕ υπέγραψαν

μια διεθνή συμφωνία, τη «Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη
διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση». Η συμφωνία αυτή,
γνωστή και ως «Δημοσιονομικό Σύμφωνο», υποχρεώνει τις συμβαλλόμενες
χώρες να θεσπίζουν κανόνες περί ισοσκελισμένου προϋπολογισμού στο
εθνικό τους δίκαιο.
Έπειτα από χρόνια παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ορισμένες χώρες της
ζώνης του ευρώ απέχουν ακόμα πολύ από την εκπλήρωση των κριτηρίων
που προβλέπονται σ’ αυτές τις συμφωνίες. Η Επιτροπή και η Ευρωομάδα
εξακολουθούν να παροτρύνουν τα κράτη μέλη να ικανοποιήσουν αυτά τα
κριτήρια, ιδίως όταν πρόκειται για τη μείωση του δημόσιου χρέους τους.
ε) Η Ευρωομάδα (Eurogroup)
Η Ευρωομάδα αποτελείται από τους υπουργούς Οικονομικών των χωρών που
συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ. Συνεδριάζουν προκειμένου να συντονίσουν
τις οικονομικές τους πολιτικές και να ασκήσουν εποπτεία στις δημοσιονομικές
και οικονομικές πολιτικές των χωρών τους. Η Ευρωομάδα εκπροσωπεί επίσης
τα συμφέροντα του ευρώ στα διεθνή φόρα. Τον Ιανουάριο του 2013, ο ολλαν-
δός υπουργός Οικονομικών, Γερούν Ντάισελμπλουμ, εκλέχθηκε πρόεδρος της
Ευρωομάδας, ανανεώνοντας τη θητεία του με την επανεκλογή του τον Ιούλιο
του 2015.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΟ ΕΥΡΏ
II. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΉ
ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΑΠΌ ΤΟ 2008
α) Οι επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης
Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 προκάλεσε τη σημαντική αύξηση του
δημόσιου χρέους των περισσότερων χωρών της ΕΕ. Το ευρώ λειτούργησε ως
ασπίδα προστασίας από τον κίνδυνο της υποτίμησης για τις πλέον ευάλωτες
οικονομίες, όσο αυτές βίωναν την κρίση και δέχονταν τις επιθέσεις των κερδο-
σκόπων στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές.
Όταν ξέσπασε η κρίση, πολλές τράπεζες βρέθηκαν αντιμέτωπες με προβλή-
ματα, με αποτέλεσμα να διασωθούν από τις εθνικές κυβερνήσεις, γεγονός που
οδήγησε σε διόγκωση του δημόσιου χρέους. Στη συνέχεια, η προσοχή στρά-
φηκε προς το δημόσιο χρέος, καθώς, τον χειμώνα του 2009-2010, βασικός
στόχος κερδοσκοπικών επιθέσεων έγιναν ορισμένες υπερχρεωμένες χώρες
με αυξανόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα. Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο
οι ηγέτες της ΕΕ δημιούργησαν τον «Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας».
Αυτό το προστατευτικό τείχος έχει δανειοδοτική ικανότητα ύψους 500 δισ.
ευρώ σε κεφάλαια εγγυημένα από τις χώρες της ζώνης του ευρώ, και χρησι-
μοποιείται για να διαφυλάξει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ζώνης
του ευρώ. Μεταξύ 2010 και 2013, πέντε χώρες (Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία,
Κύπρος και Πορτογαλία) υπέγραψαν συμφωνίες με διάφορα όργανα της ΕΕ
και με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για την παροχή χρηματοοικονομικής
βοήθειας. Οι συμφωνίες ήταν προσαρμοσμένες στην κατάσταση που επικρα-
τούσε σε κάθε χώρα, αλλά, κατά κανόνα, προέβλεπαν μεταρρυθμίσεις που θα
βελτίωναν την αποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα στις χώρες αυτές.
Μέχρι το τέλος του 2013, η Ιρλανδία ήταν η πρώτη χώρα που ολοκλήρωσε
63
 επιτυχώς το συμφωνημένο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής και άρχισε
εκ νέου να δανείζεται απευθείας από τις κεφαλαιαγορές. Η Ισπανία και η
Πορτογαλία βελτίωσαν και αυτές την κατάστασή τους, και η παροχή βοήθειας
από την ΕΕ προς τις χώρες αυτές σταμάτησε το 2014. Ακολούθησε η Κύπρος
το 2016.
Η Ελλάδα, από την άλλη πλευρά, αντιμετώπισε περισσότερες δυσκολίες
ως προς την υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στην οικονο-
μία της — μεταρρυθμίσεων όπως ο εξορθολογισμός του δημόσιου τομέα,
οι ιδιωτικοποιήσεις και η δημιουργία βιώσιμου συνταξιοδοτικού συστήμα-
τος. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο δύο προγραμμά-
των στήριξης, το 2010 και το 2014. Τα προγράμματα χρηματοδοτήθηκαν από
την ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο
με συνολικό ποσό ύψους 226 δισ. ευρώ. Χρειάστηκαν μακρές και περίπλο-
κες διαπραγματεύσεις προτού υπογραφεί μια τρίτη συμφωνία, τον Ιούλιο
του 2015. Η συμφωνία αυτή βασιζόταν στην ακλόνητη δέσμευση της ελλη-
νικής κυβέρνησης για την εφαρμογή πολιτικών οι οποίες θα είχαν στόχο να
βελτιώσουν τα δημόσια οικονομικά και να μεταρρυθμίσουν την οικονομία της.
64
β) Ενίσχυση του ευρώ
Στο πλαίσιο της αντίδρασης για την αντιμετώπιση της κρίσης, τα κράτη μέλη και
τα θεσμικά όργανα της ΕΕ ενεργοποίησαν επίσης διατάξεις της Συνθήκης της
Λισαβόνας που αποσκοπούν στην ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης
της ΕΕ. Στη διαδικασία που ονομάζεται «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» τα κράτη μέλη
είναι υποχρεωμένα, τον Οκτώβριο κάθε έτους, να υποβάλλουν στην Επιτροπή
το σχέδιο προϋπολογισμού τους για το επόμενο έτος. Αν είναι αναγκαίο, το
προσαρμόζουν με βάση τις παρατηρήσεις της Επιτροπής για τυχόν περαιτέρω
μέτρα που απαιτούνται προκειμένου να επιτευχθούν οι κοινοί στόχοι που
είχαν ήδη συμφωνηθεί. Η προηγούμενη εξέταση των εθνικών σχεδίων προϋ-
πολογισμών, η εποπτεία των εθνικών οικονομιών και η επιβολή αυστηρότε-
ρων κανόνων για την ανταγωνιστικότητα, καθώς και η επιβολή κυρώσεων
στην περίπτωση που οι χώρες παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες
διαμορφώνουν, ολοένα και περισσότερο, τη βάση για την οικονομική και νομι-
σματική διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ.

Έτσι, υπό την πίεση των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών και οικονομικών
εξελίξεων, η ΕΕ οφείλει να λάβει αυστηρότερα μέτρα για να εξασφαλίσει
ότι τα κράτη μέλη της διαχειρίζονται τους προϋπολογισμούς τους με υπευ-
θυνότητα και παρέχουν οικονομική αλληλοϋποστήριξη. Αυτός είναι ο μόνος
τρόπος για να διασφαλιστεί ότι το ευρώ θα παραμείνει αξιόπιστο ως ενιαίο
νόμισμα και ότι τα κράτη μέλη θα μπορούν από κοινού να αντιμετωπίσουν
τις οικονομικές προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης. Τόσο η Επιτροπή όσο και
το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επισημαίνουν τη σημασία που έχει ο συντονισμός
των εθνικών οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών, αφού, μακροπρόθεσμα,
το κοινό νόμισμα της Ευρώπης δεν μπορεί να είναι βιώσιμο χωρίς να υπάρξει
κάποια μορφή κοινής οικονομικής διακυβέρνησης.
Τον Σεπτέμβριο του 2015 ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ
παρουσίασε τις προτάσεις του για τους τρόπους ενίσχυσης της ζώνης του
ευρώ. Οι τρόποι αυτοί βασίζονταν σε έκθεση που είχαν συντάξει οι πέντε
πρόεδροι των θεσμικών οργάνων της ΕΕ που ασχολούνται με το ευρώ.
Το σχέδιο προβλέπει ένα κοινό σύστημα για την εγγύηση των τραπεζικών
καταθέσεων· έναν και μόνο εκπρόσωπο για τη ζώνη του ευρώ στα διεθνή
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΟ ΕΥΡΏ
χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στην
Παγκόσμια Τράπεζα· πιο δημοκρατικό και αποδοτικό σύστημα για την εποπτεία
των εθνικών προϋπολογισμών· συντονισμό της δημοσιονομικής πολιτικής και
δημιουργία βάσης για τη διαμόρφωση κανόνων σχετικά με την κοινωνική
προστασία και την αγορά εργασίας. Τελικά, αυτό μπορεί να συνεπάγεται τη
δημιουργία ενός κοινού Υπουργείου Οικονομικών για τη ζώνη του ευρώ.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θεωρεί πλέον μέρος της αποστολής της
να συμβάλει στην ανάκαμψη της οικονομίας. Το 2015 η Τράπεζα άρχισε να
εφαρμόζει τη λεγόμενη «ποσοτική χαλάρωση», με την οποία αγοράζει η ίδια
χρέος —κυρίως, δημόσιο χρέος— για να τονώσει την οικονομία. Αυτό μειώνει
τα επιτόκια και, συνεπώς, ευνοεί τις επενδύσεις και επιφέρει ελάφρυνση του
δημόσιου χρέους. Επιπλέον, μειώνει τη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ
έναντι άλλων νομισμάτων, κάτι που ωφελεί τις ευρωπαϊκές εξαγωγές.
65
 Επενδύσεις

Επενδύσεις
Έξυπνη
και ανάπτυξη

Θέσεις
ψηφιακή
οικονομία
8
Κ ε φ ά λαιο

στην

∆ιαδίκτυο
Συνδεδεµένο εργασίας Έρευνα
Παραγωγικότητα
Ανταγωνισµός
Ανάπτυξη Πράσινη
Ψηφιακός
Καινοτοµία
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Ε Π Ε Ν ΔΎ Σ Ε Ι Σ Κ Α Ι Α Ν Ά Π Τ Υ Ξ Η Σ Τ Η Ν Ψ Η Φ Ι Α Κ Ή Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ί Α

ΟΙ ΣΤΌΧΟΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉΣ ΠΟΛΙΤΙΚΉΣ ΤΗΣ ΕΕ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΕΞΉΣ:

qq να ανταποκριθεί στην παγκοσμιοποίηση και να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση, καθιστώντας

την ευρωπαϊκή οικονομία και πάλι ανταγωνιστική (στους τομείς των τηλεπικοινωνιών, των υπηρεσιών,
της ενέργειας, των νέων πράσινων τεχνολογιών για την αειφόρο ανάπτυξη)·

qq να εξασφαλίσει:
— ευφυή ανάπτυξη, ενισχύοντας τη γνώση, την καινοτομία, την εκπαίδευση και την ψηφιακή
κοινωνία,
— βιώσιμη ανάπτυξη, προάγοντας μια οικονομία με μεγαλύτερη επάρκεια πόρων, φιλικότερη
προς το περιβάλλον και ανταγωνιστικότερη·

qq να προωθήσει τη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, επιδιώκοντας μια οικονομία με υψηλό ποσοστό

απασχόλησης που θα επιτυγχάνει κοινωνική και εδαφική συνοχή.

67
 I. Η ΕΥΡΏΠΗ ΑΝΤΙΜΈΤΩΠΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΡΊΣΗ

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η παγκοσμιοποίηση έφερε επανάσταση στην οικο-
νομία και στην καθημερινή ζωή των ατόμων σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Ο οικονομίες
έγιναν παντού όλο και πιο αλληλεξαρτώμενες. Η παραγωγή στην Ευρώπη αντιμετώ-
πισε σκληρό ανταγωνισμό από τις αναδυόμενες οικονομίες, ιδίως από την Κίνα και
άλλες ασιατικές χώρες, των οποίων οι χαμηλότεροι μισθοί τις έκαναν περισσότερο
ανταγωνιστικές. Αυτό κλόνισε συθέμελα το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, το οποίο
στηρίζεται στις κοινωνικές υπηρεσίες και το υψηλό βιοτικό επίπεδο.

Ταυτόχρονα, όμως, η τεχνολογική επανάσταση —όπως το διαδίκτυο και οι νέες τεχνο-

λογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας— δημιούργησαν νέες δυνατότητες
ανάπτυξης και απασχόλησης.

Πιο πρόσφατα, ο κόσμος συγκλονίστηκε από σημαντικές χρηματοπιστωτικές και οικο-

νομικές κρίσεις. Η κρίση έπληξε αρχικά τον αμερικανικό χρηματοπιστωτικό κλάδο, με
τα λεγόμενα «ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου», ενώ το υψηλό επίπεδο
χρέους στην Ευρώπη επιδείνωσε την κατάσταση. Αυτό προκάλεσε σοβαρή οικονομική

© shock/Adobe Stock
κάμψη και αύξησε την ανεργία στην Ευρώπη, διαμορφώνοντας τη χειρότερη κρίση
από εκείνη του 1929, η οποία οδήγησε, τελικά, στον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι κοινω-
νικές επιπτώσεις της ύφεσης —που έφτασαν στο αποκορύφωμά τους το 2010 και
άρχισαν να εξασθενούν μετά τη συγκρατημένη ανάπτυξη που ξεκίνησε το 2014—
Οι νέοι μπορούν να ιδρύσουν περισσότερες
έγιναν αισθητές με τη δραματική αύξηση της ανεργίας, ιδίως στη νότια Ευρώπη και νέες επιχειρήσεις, αν μπορέσουν να
μεταξύ των νέων. εξασφαλίσουν χρηματοδότηση μέσω μιας
αποδοτικής αγοράς κεφαλαίων στην Ευρώπη.

68

II. ΤΙ ΈΓΙΝΕ ΣΕ ΕΘΝΙΚΌ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΌ
ΕΠΊΠΕΔΟ;
Οι προσπάθειες για την επανεκκίνηση της οικονομίας ήταν αναγκαίες κυρίως
σε εθνικό επίπεδο. Η βασική προτεραιότητα των χωρών της ΕΕ ήταν να μειώ-
σουν το δημόσιο χρέος τους, το οποίο είχε εκτοξευθεί ως αποτέλεσμα υψηλό-
τερων δαπανών στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών μετά την κρίση.
Ορισμένες χώρες επέδειξαν προσήλωση στην υλοποίηση αυτού του στόχου,
ενώ άλλες αναγκάστηκαν να ζητήσουν περισσότερο χρόνο προκειμένου να
επιτύχουν τον συμφωνημένο στόχο για χρέος που δεν υπερβαίνει το 3 %
κατ’ ανώτατο όριο. Είναι αυτονόητο ότι οι πολιτικές επιλογές που έκανε κάθε
κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει την κρίση επηρέασαν άμεσα τους πολίτες
της: Θα δέχονταν, άραγε, την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, τη μείωση
του ποσοστού επιστροφής των δαπανών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης
και τη χαμηλότερη ποιότητα των κοινωνικών υπηρεσιών ή τον εκσυγχρονι-
σμό των δημόσιων διοικήσεών τους; Ή, ακόμα, πώς επηρεάζουν οι στρατιω-
τικές δαπάνες την ασφάλειά τους, και θα έπρεπε άραγε αυτές οι δαπάνες να
μειωθούν, να διατηρηθούν σε κάποια επίπεδα ή να αυξηθούν σε περιόδους
διεθνούς αναταραχής;
Σ’ όλο αυτό το διάστημα, η ΕΕ και τα θεσμικά της όργανα συμμετείχαν ενεργά
στην επανεκκίνηση της οικονομίας. Παράλληλα με τη λήψη μέτρων για την
ενοποίηση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (βλ. κεφάλαιο 7), η
Επιτροπή παρουσίασε σειρά πρωτοβουλιών με στόχο την αύξηση της παρα-
γωγικότητας και της κοινωνικής συνοχής.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Ε Π Ε Ν ΔΎ Σ Ε Ι Σ Κ Α Ι Α Ν Ά Π Τ Υ Ξ Η Σ Τ Η Ν Ψ Η Φ Ι Α Κ Ή Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ί Α
Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν:
• να αναθέσουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μεγαλύτερη αρμοδιότητα ώστε
να προωθήσει τη διαδικασία, ιδίως μέσω της διάδοσης «βέλτιστων πρακτι-
κών» όσον αφορά την εθνική οικονομική πολιτική· να επιταχύνουν τη μεταρ-
ρύθμιση των χρηματοοικονομικών αγορών τους και των συστημάτων τους
κοινωνικής ασφάλισης και να επιτρέψουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό στους
τομείς των τηλεπικοινωνιών και της ενέργειας·
• να βελτιώσουν τα εκπαιδευτικά τους συστήματα, να λάβουν περισσότερα
μέτρα για να βοηθήσουν τους νέους να βρουν εργασία, να δημιουργήσουν
ισχυρότερους δεσμούς μεταξύ των πανεπιστημίων και των επιχειρήσεων,
να επισπεύσουν τη λήψη μέτρων (π.χ. εναρμονίζοντας τις διατάξεις τους για
τη φορολόγηση και την κοινωνική ασφάλιση) με στόχο τη δημιουργία μιας
ευρωπαϊκής «ενιαίας αγοράς» για την έρευνα —καθιστώντας εφικτή την
ελεύθερη κυκλοφορία των επιστημόνων, της γνώσης και της τεχνολογίας
σε ολόκληρη την Ευρώπη·
• να αυξήσουν τις δαπάνες για την έρευνα και την καινοτομία στο 3 % του
ΑΕγχΠ (στόχος που έχει επίσης υιοθετηθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες).
69

Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ανέλαβε τα καθήκοντά του ως πρόεδρος της Επιτρο-
πής το 2014, με ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την τόνωση της ανάπτυξης,
της απασχόλησης και των επενδύσεων. Εφάρμοσε το επενδυτικό του σχέδιο
για την Ευρώπη, με σκοπό να αυξήσει τις επενδύσεις κατά 315 δισ. ευρώ
μεταξύ 2015 και 2017. Αυτό θα είναι εφικτό χάρη στο νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο
Στρατηγικών Επενδύσεων, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επεν-
δύσεων. Με δεδομένη την επιτυχία που σημείωσε το Ταμείο τον πρώτο χρόνο
λειτουργίας του, ο πρόεδρος Γιούνκερ, στην ομιλία του για την κατάσταση της
Ένωσης τον Σεπτέμβριο του 2016, πρότεινε να διπλασιάσει τη διάρκεια του
Ταμείου και να χορηγήσει 500 δισ. ευρώ σε επενδύσεις μέχρι το 2020 και έως
630 δισ. ευρώ μέχρι το 2022. Το Ταμείο εγγυάται δάνεια για δημόσιες ή ιδιω-
τικές επενδύσεις, οι οποίες διαφορετικά δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί. Το
Ταμείο έχει πρόσβαση σ’ ένα ποσό δημοσίου χρήματος ως αφετηρία, κάτι που
σημαίνει ότι έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα όσον αφορά την προσέλ-
κυση ιδιωτικών επενδύσεων στα ίδια έργα. Το Ταμείο εστιάζεται σε επενδύ-
σεις που γίνονται στις υποδομές, ιδίως στα δίκτυα μετάδοσης δεδομένων
μεγάλης ταχύτητας και στα ενεργειακά δίκτυα, στις υποδομές στον τομέα των
μεταφορών, στην εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία, καθώς και στις
ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στις μικρές επιχειρήσεις. Το 2016 η Ευρω-
παϊκή Επιτροπή πρότεινε επίσης να χρησιμοποιηθεί το ίδιο σύστημα για την
προώθηση επενδύσεων στην Αφρική και στις γειτονικές χώρες της Ευρώπης.
70
ΙΙΙ. ΣΥΝΔΕΔΕΜΈΝΗ ΨΗΦΙΑΚΉ ΕΝΙΑΊΑ
ΑΓΟΡΆ
Το διαδίκτυο και οι ψηφιακές τεχνολογίες συμβάλλουν σημαντικά στη δημι-
ουργία των θέσεων εργασίας του μέλλοντος. Ενώ οι Ευρωπαίοι πρωτοστα-
τούν σε ορισμένους τομείς, δεν αξιοποιούνται όλες οι ψηφιακές ευκαιρίες για
τα μεμονωμένα άτομα και τις επιχειρήσεις. Μόνο το 15 % των πολιτών της
ΕΕ πραγματοποιούν ηλεκτρονικές αγορές από άλλη χώρα της ΕΕ. Οι εται-
ρείες διαδικτύου και οι νεοφυείς επιχειρήσεις δεν εκμεταλλεύονται πλήρως
τις ευκαιρίες ηλεκτρονικής ανάπτυξης, αφού μόνο το 7 % των μικρών επιχει-
ρήσεων πραγματοποιούν διασυνοριακές πωλήσεις.
Γι’ αυτόν τον λόγο, το 2015 η Επιτροπή παρουσίασε ένα σχέδιο δράσης για
να εξασφαλίσει τη δημιουργία μιας πλήρως ψηφιακής ενιαίας αγοράς. Αυτό
περιλαμβάνει τον συντονισμό των δικαίων περί συμβάσεων όσον αφορά τις
ηλεκτρονικές αγορές, ώστε να εξασφαλίζονται η καλύτερη προστασία των
καταναλωτών, το χαμηλότερο κόστος της διασυνοριακής αποστολής δεμάτων,
ο τερματισμός του «γεωγραφικού αποκλεισμού» —στο πλαίσιο του οποίου
ορισμένες ηλεκτρονικές υπηρεσίες δεν πωλούνται σε όλες τις χώρες—, ο
εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας
και η διεξοδική επανεξέταση των κανόνων για τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν να αυξήσουν την
οικονομία της ΕΕ κατά επιπλέον 415 δισ. ευρώ τον χρόνο και να δημιουργή-
σουν 3,8 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας.
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Ε Π Ε Ν ΔΎ Σ Ε Ι Σ Κ Α Ι Α Ν Ά Π Τ Υ Ξ Η Σ Τ Η Ν Ψ Η Φ Ι Α Κ Ή Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ί Α

© lmgorthand/iStock
Πρόσβαση σε ταινίες, μουσική και υπηρεσίες ΤΠ από άλλες χώρες της ΕΕ —αυτό
ονομάζεται «ψηφιακή ενιαία αγορά».

71
 9
Τι σημαίνει να
Αίσθηση ότι ανήκεις
κάπου
Κ ε φ ά λαιο είσαι ευρωπαίος
Συµµετοχή πολίτης;
Αξιοπρέπεια
Ιθαγένεια Ισότητα
Υγεία Εκπαίδευση Ελεύθερη κυκλοφορία
Πολιτισµός Πολυµορφία
Ταξίδια Ψηφοφορία
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΣΗΜΑΊΝΕΙ ΝΑ ΕΊΣ ΑΙ ΕΥΡΩΠΑΊΟΣ ΠΟΛΊΤΗΣ;

qq Οι πολίτες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να ταξιδεύουν, να ζουν και να εργάζονται
σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ.

qq Η ΕΕ ενθαρρύνει και χρηματοδοτεί προγράμματα, ιδίως στους τομείς της εκπαίδευσης και του
πολιτισμού, με στόχο τη σύσφιξη των σχέσεων των πολιτών της.

qq Οι πολίτες αναγνωρίζουν σύμβολα κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας, όπως το ενιαίο νόμισμα, τη

σημαία και τον ύμνο της Ευρώπης.

qq Αρχίζει να διαφαίνεται μια «ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα», με πολιτικά κόμματα ευρωπαϊκής εμβέλειας.
Οι πολίτες ψηφίζουν κάθε πέντε χρόνια για την ανάδειξη νέων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
το οποίο στη συνέχεια ψηφίζει για την έγκριση της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

qq Η αίσθηση ότι ανήκουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα αναπτυχθεί μόνο σταδιακά, όσο η ΕΕ παράγει
χειροπιαστά αποτελέσματα και εξηγεί με μεγαλύτερη σαφήνεια τι κάνει για τους πολίτες.

73
 I. ΤΑΞΊΔΙΑ, ΔΙΑΜΟΝΉ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΊΑ
ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ
© gemanacom/fotolia
Οι Ευρωπαίοι είναι ελεύθεροι να ζουν και
να εργάζονται σε οποιοδήποτε επάγγελμα
σε όποια χώρα της ΕΕ επιθυμούν.
74
Η ιθαγένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατοχυρώνεται στη Συνθήκη
για την ΕΕ: «Πολίτης της Ένωσης είναι κάθε πρόσωπο που έχει την
υπηκοότητα ενός κράτους μέλους. Η ιθαγένεια της Ένωσης συμπλη-
ρώνει και δεν αντικαθιστά την εθνική ιθαγένεια» (άρθρο 20 παρά-
γραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Τι σημαίνει όμως στην πράξη η ιθαγένεια της ΕΕ;
Εάν είστε ευρωπαίος πολίτης, έχετε δικαίωμα να ταξιδεύετε, να
εργάζεστε και να ζείτε σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρωπαϊκής
Ένωσης.
Εάν έχετε ολοκληρώσει πανεπιστημιακές σπουδές διάρκειας τουλά-
χιστον τριών ετών, ο τίτλος σπουδών σας αναγνωρίζεται σε όλες τις
χώρες της ΕΕ, αφού τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αμοιβαία εμπιστο-
σύνη στην ποιότητα των συστημάτων τους εκπαίδευσης και κατάρ-
τισης.
Μπορείτε να εργαστείτε στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευ-
σης και άλλων δημόσιων υπηρεσιών (εκτός από την αστυνομία,
τις ένοπλες δυνάμεις κ.λπ.) οποιασδήποτε χώρας της Ευρωπαϊκής
Ένωσης. Πράγματι, τι θα ήταν πιο φυσικό από το να προσληφθεί ένας
γερμανός καθηγητής για τη διδασκαλία της γερμανικής γλώσσας στη Ρώμη ή να ενθαρρυνθεί ένας νεαρός
βέλγος πτυχιούχος να λάβει μέρος σε διαγωνισμό για την πρόσληψη δημοσίων υπαλλήλων στη Γαλλία;
Πριν ταξιδέψετε στο εσωτερικό της ΕΕ μπορείτε να ζητήσετε από τις εθνικές αρχές της χώρας σας την
ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης ασθένειας, η οποία θα σας βοηθήσει να καλύψετε τα ιατρικά σας έξοδα, στην
περίπτωση που αρρωστήσετε κατά την παραμονή σας σε άλλη χώρα.

II. ΠΏΣ ΜΠΟΡΕΊΤΕ ΝΑ ΑΣΚΉΣΕΤΕ
ΤΑ ΔΙΚΑΙΏΜΑΤΆ ΣΑΣ
ΩΣ ΕΥΡΩΠΑΊΟΣ ΠΟΛΊΤΗΣ;
Ως πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είστε μόνο εργαζόμενος ή κατα-
ναλωτής: έχετε και συγκεκριμένα πολιτικά δικαιώματα. Από τότε που τέθηκε
σε ισχύ η Συνθήκη του Μάαστριχτ, έχετε δικαίωμα να ψηφίζετε και να είστε
υποψήφιος στις δημοτικές εκλογές της χώρας κατοικίας σας και στις εκλογές
για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ανεξάρτητα από την ιθαγένειά σας.
Από το 2012, έχετε επίσης δικαίωμα να υποβάλετε αίτηση στην Επιτροπή για
να προωθήσει μια νομοθετική πρόταση, με την προϋπόθεση ότι την αίτησή
σας συνυπογράφουν ένα εκατομμύριο πολίτες από τουλάχιστον επτά χώρες
της ΕΕ.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΣΗΜΑΊΝΕΙ ΝΑ ΕΊΣ ΑΙ ΕΥΡΩΠΑΊΟΣ ΠΟΛΊΤΗΣ;
III. ΘΕΜΕΛΙΏΔΗ ΔΙΚΑΙΏΜΑΤΑ
Η προσήλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην προάσπιση των δικαιωμάτων
των πολιτών της διατυπώθηκε καθαρά στη Νίκαια τον Δεκέμβριο του 2000,
όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υιοθέτησε επίσημα τον Χάρτη των Θεμελιω-
δών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Χάρτης αυτός συντάχθηκε
από μια Συνέλευση στην οποία συμμετείχαν μέλη των εθνικών κοινοβουλίων,
μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εκπρόσωποι των εθνικών κυβερνήσεων
και ένα μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα 54 άρθρα του, που χωρίζονται
σε έξι κεφάλαια (Αξιοπρέπεια, Ελευθερίες, Ισότητα, Αλληλεγγύη, Δικαιώματα
των πολιτών και Δικαιοσύνη), ορίζουν τις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής
Ένωσης, καθώς και τα δικαιώματα του πολίτη και τα πολιτικά, οικονομικά και
κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών της ΕΕ.
Τα πρώτα άρθρα του Χάρτη κατοχυρώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, το
δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα στην ακεραιότητα του ατόμου και την ελευθε-
ρία έκφρασης και συνείδησης. Το κεφάλαιο για την αλληλεγγύη συνδυάζει, με
πρωτότυπο τρόπο, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα όπως:
• το δικαίωμα στην απεργία·
• το δικαίωμα των εργαζομένων στην ενημέρωση και τη διαβούλευση·
• το δικαίωμα συνδυασμού της οικογενειακής και της επαγγελματικής ζωής·
• το δικαίωμα στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, την κοινωνική ασφάλιση
και την κοινωνική πρόνοια σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
75

Ο Χάρτης προωθεί επίσης την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και
θεσπίζει δικαιώματα, όπως την προστασία των δεδομένων, την απαγόρευση
πρακτικών της ευγονικής και της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης ανθρώ-
πων, το δικαίωμα στην υψηλού επιπέδου προστασία του περιβάλλοντος, τα
δικαιώματα των παιδιών και των ηλικιωμένων, και το δικαίωμα στη χρηστή
διοίκηση.
Η Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009,
προσδίδει στον Χάρτη την ίδια νομική ισχύ με αυτή των Συνθηκών, με αποτέ-
λεσμα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως νομική βάση για την παραπομπή μιας
υπόθεσης στο Δικαστήριο της ΕΕ. Ωστόσο, ένα πρωτόκολλο προσδιορίζει τα
της εφαρμογής του Χάρτη στην Πολωνία και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Το άρθρο 6 της Συνθήκης της Λισαβόνας παρέχει νομική βάση για να υπογρά-
ψει η ΕΕ την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Έκτοτε, η
Σύμβαση αυτή δεν θα αναφέρεται απλά στις Συνθήκες της ΕΕ, αλλά θα έχει
νομική ισχύ για θέματα που αφορούν την ΕΕ, διασφαλίζοντας, με τον τρόπο
αυτό, μεγαλύτερη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊ­κ ή
Ένωση.
76
IV. ΕΥΡΏΠΗ ΣΗΜΑΊΝΕΙ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ
ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΌΣ
Η αίσθηση ενός ανθρώπου ότι ανήκει σε ένα σύνολο και έχει κοινό πεπρω-
μένο δεν μπορεί να δημιουργηθεί τεχνητά. Μπορεί μόνο να προκύψει από
μια κοινή πολιτική αντίληψη. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η Ευρώπη πρέπει
σήμερα να εστιάσει την προσοχή της όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στην
εκπαίδευση, την ιθαγένεια και τον πολιτισμό.
Η ΕΕ δεν υπαγορεύει τον τρόπο οργάνωσης των σχολείων και της εκπαίδευ-
σης ούτε το περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών· αυτά αποφασίζο-
νται σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο. Όμως, η ΕΕ εφαρμόζει προγράμματα με την
ονομασία «Erasmus+» για την προώθηση των εκπαιδευτικών ανταλλαγών,
έτσι ώστε οι νέοι να μπορούν να ταξιδεύουν στο εξωτερικό για να αποκτήσουν
κατάρτιση ή να σπουδάσουν, να μάθουν νέες γλώσσες και να λάβουν μέρος
σε κοινές δραστηριότητες με σχολεία ή κολέγια άλλων χωρών. Περισσότερα
από 4 εκατομμύρια άτομα αναμένεται ότι θα λάβουν τέτοια στήριξη κατά την
περίοδο 2014-2020, αφού ο προϋπολογισμός αυξήθηκε κατά 40 % έναντι
της προηγούμενης περιόδου, και ανέρχεται πλέον σε συνολικά 16 δισ. ευρώ.
Οι ευρωπαϊκές χώρες συνεργάζονται στο πλαίσιο της «διαδικασίας της
Μπολόνιας» για να δημιουργήσουν έναν ευρωπαϊκό χώρο τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης. Αυτό σημαίνει, π.χ., ότι οι πανεπιστημιακές σπουδές σε όλες τις

συμμετέχουσες χώρες καταλήγουν στην απονομή συγκρίσιμων και αμοιβαία
αναγνωρισμένων τίτλων σπουδών (πτυχίου, μεταπτυχιακού και διδακτορικού
διπλώματος).
Στον τομέα του πολιτισμού, το πρόγραμμα της ΕΕ «Δημιουργική Ευρώπη» προά-
γει τη συνεργασία ανάμεσα σε παραγωγούς τηλεοπτικών προγραμμάτων και
κινηματογραφιστές, φορείς προώθησης, ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς και
πολιτιστικούς φορείς από διαφορετικές χώρες. Αυτό ενθαρρύνει την παρα-
γωγή περισσότερων ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών προϊόντων, συμβάλλο-
ντας με τον τρόπο αυτό στην αποκατάσταση της ισορροπίας ανάμεσα στις
ευρωπαϊκές και τις αμερικανικές παραγωγές.
Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της Ευρώπης είναι η πολυμορφία των
γλωσσών της —και η διατήρηση αυτής της πολυμορφίας αποτελεί σημα-
ντικό στόχο της ΕΕ. Πράγματι, η πολυγλωσσία έχει θεμελιώδη σημασία για
τον τρόπο λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η νομοθεσία της ΕΕ πρέπει
να διατίθεται και στις 24 επίσημες γλώσσες, και κάθε μέλος του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου έχει δικαίωμα να εκφράζεται σε μια απ’ αυτές τις γλώσσες κατά
τις κοινοβουλευτικές συζητήσεις.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΣΗΜΑΊΝΕΙ ΝΑ ΕΊΣ ΑΙ ΕΥΡΩΠΑΊΟΣ ΠΟΛΊΤΗΣ;
V. Ο ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΉΣ
ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΊΩΜΑ ΑΝΑΦΟΡΆΣ
ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΟΙΝΟΒΟΎΛΙΟ
Για να έρθει η Ευρωπαϊκή Ένωση πιο κοντά στους πολίτες της, η Συνθήκη
για την Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε τη θέση του Διαμεσολαβητή. Το Ευρω-
παϊκό Κοινοβούλιο εκλέγει τον Διαμεσολαβητή του οποίου η θητεία διαρκεί
όσο και η θητεία του Κοινοβουλίου. Αποστολή του Διαμεσολαβητή είναι να
διερευνά καταγγελίες σε βάρος των οργάνων και οργανισμών της ΕΕ. Καταγ-
γελία μπορεί να υποβάλει κάθε πολίτης της ΕΕ και κάθε φυσικό πρόσωπο
που διαμένει σε κράτος μέλος της ΕΕ ή οργάνωση που έχει την έδρα της σε
κράτος μέλος της ΕΕ. Ο Διαμεσολαβητής φέρνει σε επαφή τον καταγγέλλοντα
και το σχετικό όργανο ή οργανισμό, για να προσπαθήσουν να καταλήξουν σε
διακανονισμό.
Επίσης, κάθε πρόσωπο που διαμένει σε χώρα της ΕΕ μπορεί να υποβάλει
αναφορά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πρόκειται για έναν ακόμα σημαντικό
σύνδεσμο ανάμεσα στα όργανα της ΕΕ και τους πολίτες.
77
 VI. ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΣΥΝΕΊΔΗΣΗ
© gemanacom/fotolia
Ένα από τα βασικά δικαιώματα που
θεσπίζει ο Χάρτης των Θεμελιωδών
Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
είναι το δικαίωμα συνδυασμού της
οικογενειακής με την επαγγελματική
ζωή.
78
Η ιδέα μιας «Ευρώπης των πολιτών» είναι πολύ καινούρ-
για. Υπάρχουν ήδη ορισμένα σύμβολα τα οποία αντι-
προσωπεύουν μια κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα, όπως το
ευρωπαϊκό διαβατήριο, που χρησιμοποιείται από το 1985.
Η ΕΕ έχει και ένα σύνθημα, το «Ενωμένοι στην πολυμορ-
φία», και η 9η Μαΐου γιορτάζεται ως η «Ημέρα της Ευρώ-
πης».
Ο Ύμνος της Ευρώπης (από την «Ωδή στη Χαρά» του
Μπετόβεν) και η ευρωπαϊκή σημαία (ένας κύκλος από 12
χρυσά αστέρια σε μπλε φόντο) υιοθετήθηκαν το 1985 ως
τα σημαντικότερα σύμβολα της ΕΕ. Τα κράτη μέλη, οι τοπι-
κές αρχές και μεμονωμένοι πολίτες μπορούν να τα χρησι-
μοποιούν, εάν το επιθυμούν.
Ωστόσο, οι πολίτες δεν μπορούν να αισθάνονται ότι
«ανήκουν» στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εάν δεν γνωρίζουν τι
κάνει η ΕΕ και δεν κατανοούν το γιατί. Τα θεσμικά όργανα
της ΕΕ και τα κράτη μέλη ενδέχεται να χρειαστεί να κάνουν
πολλά περισσότερα για να έρθουν σε επαφή με τους πολί-
τες, οι οποίοι αισθάνονται συχνά ότι η ΕΕ είναι απόμακρη
και δεν είναι εύκολα προσιτή.
Οι άνθρωποι έχουν επίσης ανάγκη να βλέπουν ότι η ΕΕ
αλλάζει με συγκεκριμένο τρόπο την καθημερινή ζωή
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΤΙ ΣΗΜΑΊΝΕΙ ΝΑ ΕΊΣ ΑΙ ΕΥΡΩΠΑΊΟΣ ΠΟΛΊΤΗΣ;

τους. Ως προς αυτό, η χρήση των χαρτονομισμάτων και κερμάτων του ευρώ
από το 2002 είχε σημαντικό αντίκτυπο. Η τιμολόγηση των αγαθών και υπηρε-
σιών σε ευρώ σημαίνει ότι οι καταναλωτές μπορούν να συγκρίνουν άμεσα τις
τιμές από τη μια χώρα στην άλλη.
Οι συνοριακοί έλεγχοι έχουν καταργηθεί ανάμεσα στις περισσότερες χώρες
της ΕΕ βάσει της Συμφωνίας του Σένγκεν, γεγονός το οποίο δίνει στους ανθρώ-
πους την αίσθηση ότι ανήκουν σε μια ενοποιημένη γεωγραφική περιοχή.
αυτό πολύ καλά. «Δεν ενώνουμε κράτη, ενώνουμε λαούς» είχε δηλώσει ο Ζαν
Μονέ το 1952. Η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την ΕΕ και η συμμε-
τοχή των πολιτών στις δραστηριότητές της εξακολουθούν να αποτελούν μία
από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όχι μόνο τα όργανα της
ΕΕ αλλά και οι εθνικές αρχές και η κοινωνία των πολιτών.

Η αίσθηση αυτή δημιουργείται πρωτίστως όταν νιώθουν ότι συμμετέχουν

προσωπικά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Κάθε ενήλικος πολί-
της της ΕΕ έχει το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις εκλογές
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, γεγονός που αποτελεί σημαντική βάση για τη
δημοκρατική νομιμότητα της ΕΕ. Η έμμεση εκλογή του προέδρου της Ευρω-
παϊκής Επιτροπής κατά τις ευρωπαϊκές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον
Μάιο του 2014, στις οποίες τα πολιτικά κόμματα συμμετείχαν στην προεκλο-
γική εκστρατεία με τους δικούς τους υποψηφίους για τη θέση αυτή, αποτε-
λεί ένα βήμα που πιθανώς θα μειώσει, με την πάροδο του χρόνου, αυτό που
ονομάζεται μερικές φορές «δημοκρατικό έλλειμμα». Ταυτόχρονα, η αύξηση
των ψήφων που συγκέντρωσαν λαϊκιστικά και ευρωσκεπτικιστικά κόμματα
σήμανε τον κώδωνα του κινδύνου στα όργανα της ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για να υπηρετήσει τους λαούς της Ευρώ-

πης, και το μέλλον της πρέπει να διαμορφώνεται με την ενεργό συμμετοχή
ανθρώπων από όλες τις κοινωνικές ομάδες. Οι ιδρυτές της ΕΕ το γνώριζαν

79
 Μια Ευρώπη

Σένγκεν 10
ΘεωρήσειςΚ ε φ ά λαιο

Σύνορα
Άσυλο
ελευθερίας,
ασφάλειας
και δικαιοσύνης
Μετανάστευση
Αστυνοµία
Ασφάλεια Πρόσφυγες
Εγκληµατικότητα

Ανθρωπιστική Τροµοκρατία
Υπηρεσία πληροφοριών
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΜΙ Α Ε Υ Ρ ΏΠΗ Ε Λ Ε ΥΘΕΡ Ί Α Σ , Α ΣΦΆ Λ ΕΙ Α Σ Κ Α Ι Δ ΙΚ Α ΙΟΣ Ύ ΝΗΣ

qq Το άνοιγμα των εσωτερικών συνόρων ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ είναι ένα πολύ χειροπιαστό
όφελος για τους απλούς ανθρώπους, αφού τους επιτρέπει να ταξιδεύουν ελεύθερα χωρίς να
υποβάλλονται σε συνοριακούς ελέγχους. Ορισμένοι έλεγχοι μπορούν να επανεισαχθούν από κάποια
κράτη μέλη, όταν αυτό απαιτείται για τη διατήρηση της δημόσιας τάξης.

qq Αυτή η ελευθερία εσωτερικών μετακινήσεων πρέπει να συνδυάζεται με αυξημένους ελέγχους

στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και συνεργασία στους τομείς της αστυνόμευσης και της δικαιοσύνης,
ώστε να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά το οργανωμένο έγκλημα, η τρομοκρατία, η παράνομη
μετανάστευση και η εμπορία ανθρώπων και ναρκωτικών.

qq Ο αριθμός των αιτούντων άσυλο που έρχονται στην Ευρώπη εγκαταλείποντας εμπόλεμες περιοχές
όπως τη Συρία πιέζει τους Ευρωπαίους να εφαρμόσουν μια συνεκτική πολιτική ασύλου και
αποτελεσματικούς ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.

81
 I. Η ΕΛΕΎΘΕΡΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΊΑ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΌ
ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΏΝ
ΣΥΝΌΡΩΝ ΤΗΣ
Οι ευρωπαίοι πολίτες έχουν δικαίωμα να ζουν ελεύθερα οπουδήποτε στην
Ευρωπαϊκή Ένωση, χωρίς τον φόβο ότι θα πέσουν θύματα καταδίωξης ή βίας.
Όμως, η διεθνής εγκληματικότητα και η τρομοκρατία είναι από τις κυριότερες
πηγές ανησυχίας για τους Ευρωπαίους σήμερα.
Μέσα από τις διαδοχικές τροποποιήσεις των Συνθηκών, η Ευρωπαϊκή Ένωση
ανέλαβε εντονότερη δράση στον συγκεκριμένο τομέα με την πάροδο του
χρόνου, στοχεύοντας στη δημιουργία ενιαίου χώρου «ελευθερίας, ασφάλειας
και δικαιοσύνης».
Η διαδικασία λήψης αποφάσεων σε αυτούς τους τομείς αναθεωρήθηκε για
τελευταία φορά στη Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2009.
Μέχρι τότε, τα ίδια τα κράτη μέλη είχαν την αποκλειστική αρμοδιότητα για τη
δημιουργία και τη διαχείριση του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύ-
νης. Το έργο αυτό το είχε αναλάβει, κατά κύριο λόγο, το Συμβούλιο (με συζητή-
σεις και συμφωνία μεταξύ των υπουργών), αφήνοντας στην Επιτροπή και στο
Κοινοβούλιο μόνο δευτερεύοντα ρόλο. Η Συνθήκη της Λισαβόνας το άλλαξε
αυτό: το Συμβούλιο λαμβάνει πλέον τις αποφάσεις του με ειδική πλειοψηφία,
το Κοινοβούλιο είναι ισότιμος εταίρος στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και η
Επιτροπή έχει δικαίωμα πρωτοβουλίας.
Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων στο εσωτερικό της ΕΕ εγείρει
ζητήματα ασφάλειας για τα κράτη μέλη, αφού δεν έχουν πλέον τον έλεγχο
των εσωτερικών συνόρων της ΕΕ. Για να αντισταθμιστεί αυτό, απαιτούνται
πρόσθετα μέτρα ασφάλειας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Επιπλέον, επειδή
82
και οι εγκληματίες μπορούν να εκμεταλλεύονται την ελεύθερη κυκλοφορία
στο εσωτερικό της ΕΕ, οι εθνικές αστυνομικές και δικαστικές αρχές πρέπει να
συνεργάζονται για την καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος.
Ένα από τα σημαντικότερα βήματα για να διευκολυνθεί η κυκλοφορία των
πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε το 1985, όταν οι κυβερνήσεις του
Βελγίου, της Γαλλίας, της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, των
Κάτω Χωρών και του Λουξεμβούργου υπέγραψαν συμφωνία σε μια μικρή
παραμεθόρια κωμόπολη του Λουξεμβούργου, το Σένγκεν. Συμφώνησαν να
καταργήσουν όλους τους ελέγχους των προσώπων, ανεξαρτήτως ιθαγενείας,
στα κοινά σύνορά τους, να εναρμονίσουν τους ελέγχους στα σύνορά τους με
κράτη που δεν είναι μέλη της ΕΕ και να θεσπίσουν μια κοινή πολιτική για τη
χορήγηση θεώρησης εισόδου (βίζας). Έτσι, δημιούργησαν έναν χώρο χωρίς
εσωτερικά σύνορα, που έγινε γνωστός ως χώρος Σένγκεν. Οι υπήκοοι των
χωρών που δεν είναι μέλη της ΕΕ δεν είναι πάντα υποχρεωμένοι να διαθέ-
τουν βίζα προκειμένου να εισέλθουν στον χώρο Σένγκεν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση
έχει υπογράψει συμφωνίες με πολλές χώρες, ώστε οι πολίτες τους να απαλ-
λάσσονται από τις απαιτήσεις θεώρησης. Σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης,
τα κράτη μέλη μπορούν να επανεισαγάγουν τους συνοριακούς ελέγχους για
περιορισμένο χρονικό διάστημα. Αυτό συνέβη σε ορισμένες χώρες, έπειτα
από τις ξαφνικές ροές αιτούντων άσυλο το 2015 και το 2016.
Έκτοτε, οι ρυθμίσεις του Σένγκεν αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των Συνθη-
κών της ΕΕ και, σταδιακά, ο χώρος Σένγκεν επεκτάθηκε. Από το 2016, οι
διατάξεις του Σένγκεν εφαρμόζονται σε όλες τις χώρες της ΕΕ εκτός από τη

Βουλγαρία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, την Κροατία, την Κύπρο και τη
Ρουμανία. Στη ζώνη Σένγκεν ανήκουν επίσης και τέσσερις χώρες μη μέλη της
ΕΕ: η Ελβετία, η Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και η Νορβηγία.
Η διενέργεια αυστηρότερων ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ αποτελεί
πλέον προτεραιότητα. Ο οργανισμός της ΕΕ που είναι γνωστός ως Frontex
δημιουργήθηκε το 2014, με έδρα στη Βαρσοβία. Ο οργανισμός αυτός είναι
υπεύθυνος για τη διαχείριση της συνεργασίας των χωρών της ΕΕ με στόχο την
ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων. Τα κράτη μέλη μπορούν να εφοδιάζουν
τον οργανισμό αυτό με πλοία, ελικόπτερα και αεροσκάφη για τη διενέργεια
κοινών περιπολιών, π.χ. στις ευαίσθητες περιοχές της Μεσογείου. Σε περιπτώ-
σεις έκτακτης ανάγκης, ο οργανισμός μπορεί επίσης να αποστείλει «ομάδες
ταχείας επέμβασης στα σύνορα», οι οποίες αποτελούνται από μέλη των εθνι-
κών συνοριοφυλάκων από χώρες της ΕΕ. Το 2016 οι ηγέτες της ΕΕ αποφά-
σισαν να αυξήσουν τους πόρους του οργανισμού, ώστε να μπορεί να εκτελεί
ταχείες επεμβάσεις στα σύνορα. Μετονομάστηκε σε «Ευρωπαϊκή Συνοριοφυ-
λακή και Ακτοφυλακή» και άρχισε επίσημα να λειτουργεί τον Οκτώβριο του
2016.
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΜΙ Α Ε Υ Ρ ΏΠΗ Ε Λ Ε ΥΘΕΡ Ί Α Σ , Α ΣΦΆ Λ ΕΙ Α Σ Κ Α Ι Δ ΙΚ Α ΙΟΣ Ύ ΝΗΣ
II. ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΑΣΎΛΟΥ
ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΉ ΠΟΛΙΤΙΚΉ
Η Ευρώπη είναι περήφανη για την ανθρωπιστική παράδοσή της να υποδέχε-
ται αλλοδαπούς και να προσφέρει άσυλο σε πρόσφυγες που εγκαταλείπουν
τις χώρες τους για να γλιτώσουν από τον κίνδυνο και την καταδίωξη. Σήμερα,
ωστόσο, οι κυβερνήσεις της ΕΕ αντιμετωπίζουν το πιεστικό πρόβλημα που
έγκειται στην αντιμετώπιση του αυξημένου αριθμού μεταναστών, νόμιμων
και παράνομων, σε μια περιοχή χωρίς εσωτερικά σύνορα.
Οι κυβερνήσεις της ΕΕ συμφώνησαν να εναρμονίσουν τις νομοθεσίες τους,
ώστε οι αιτήσεις παροχής ασύλου να είναι δυνατό να εξετάζονται σύμφωνα
με ένα σύνολο βασικών αρχών που θα αναγνωρίζονται αμοιβαία σε ολόκληρη
την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουν εγκριθεί ελάχιστα κοινά κριτήρια βάσει των
οποίων θα γίνονται δεκτοί οι αιτούντες άσυλο και θα χορηγείται το καθεστώς
του πρόσφυγα.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται συρροή παράτυπων μεταναστών στις ακτές
της Ευρώπης, και μία από τις ύψιστες προτεραιότητες της ΕΕ είναι η αντιμετώ-
πιση αυτού του προβλήματος. Οι κυβερνήσεις των κρατών μελών συνεργά-
ζονται για να χειριστούν το ζήτημα της παράνομης διακίνησης ανθρώπων και
για να καθορίσουν κοινές ρυθμίσεις για τον επαναπατρισμό των παράνομων
μεταναστών. Ταυτόχρονα, βελτιώνεται ο συντονισμός της νόμιμης μετανά-
στευσης βάσει κανόνων της ΕΕ για την επανένωση οικογενειών, για το καθε-
στώς της μακρόχρονης διαμονής και για τα κριτήρια με τα οποία θα γίνονται
δεκτοί οι υπήκοοι τρίτων χωρών που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν σπου-
δές ή έρευνα στην Ευρώπη.
83

© Associated Press
Η τεράστια αύξηση του αριθμού
αιτούντων άσυλο οι οποίοι ήρθαν στην
Ευρώπη το 2015 οδήγησε στην ανάληψη
πολλών νέων πρωτοβουλιών της ΕΕ.
84
Ωστόσο, σημαντικά προβλήματα δημιούργησε η τεράστια αύξηση του αριθ-
μού αιτούντων άσυλο οι οποίοι ήρθαν στην Ευρώπη από τη Μέση Ανατολή
και την Αφρική το 2014 και το 2015, πολλές εκατοντάδες από τους οποίους
έχασαν τη ζωή τους με τραγικό τρόπο στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη
Μεσόγειο. Αυτό έδωσε επίσης μια νέα διάσταση στο ζήτημα του ασύλου, στο
πλαίσιο του οποίου οι διαφορές μεταξύ πολιτικών και οικονομικών προσφύ-
γων είναι δυσκολότερο να προσδιοριστούν. Οι χώρες της ΕΕ που είναι περισ-
σότερο εκτεθειμένες στους τεράστιους αριθμούς αιτούντων άσυλο στις ακτές
τους και τα χωρικά τους ύδατα, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, είχαν στηρίξει τις
ελπίδες τους σε μεγαλύτερη επίδειξη αλληλεγγύης από τις άλλες χώρες της
ΕΕ, με την παροχή βοήθειας για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Το
2015 η Γερμανία ήταν, αποδεδειγμένα, η χώρα με τη μεγαλύτερη προθυμία να
χορηγήσει άσυλο σε πολιτικούς πρόσφυγες.
Οι ηγέτες της ΕΕ καθόρισαν από κοινού διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση
αυτής της νέας κατάστασης. Τα μέτρα αυτά ήταν, μεταξύ άλλων, η απόφαση
για τη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα και την Ιταλία σε
άλλες χώρες της ΕΕ, καθώς και η απόφαση για την επίσπευση του επανα-
πατρισμού εκείνων στους οποίους δεν ήταν δυνατόν να χορηγηθεί άσυλο. Η
ΕΕ έκανε ειδική συμφωνία με την Τουρκία για τα θέματα αυτά, δεδομένου ότι πολλοί αιτούντες άσυλο εισέρχονταν στην
Ευρώπη από αυτή τη χώρα. Η ΕΕ έχει αποστείλει εμπειρογνώμονες από άλλες χώρες προκειμένου να συμβάλουν στην
αντιμετώπιση των εισροών αυτών στα σημεία όπου διαπιστώνονται, αύξησε τη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυ-
λακής και Ακτοφυλακής να διενεργεί έρευνες και επιχειρήσεις διάσωσης και να καταπολεμά τα εγκληματικά δίκτυα, και
άρχισε να εφαρμόζει μια στρατιωτική αποστολή στη Μεσόγειο.
Το 2015 και το 2016 χορηγήθηκαν πάνω από 10 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για δράσεις ανθρωπιστικής
βοήθειας σε πρόσφυγες τόσο στο εντός όσο και εκτός ΕΕ.

III. ΚΑΤΑΠΟΛΈΜΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΎΣ
ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑΣ ΚΑΙ
ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΊΑΣ
Απαιτείται συντονισμένη προσπάθεια για την καταπολέμηση των εγκληματι-
κών συμμοριών που διαχειρίζονται δίκτυα εμπορίας ανθρώπων και εκμεταλ-
λεύονται ευάλωτα άτομα, κυρίως γυναίκες και παιδιά.
Το οργανωμένο έγκλημα γίνεται όλο και πιο εξελιγμένο και συχνά χρησιμο-
ποιεί ευρωπαϊκά ή διεθνή δίκτυα για τις δραστηριότητές του. Η τρομοκρατία
έδειξε καθαρά ότι μπορεί να χτυπήσει, με μεγάλη βαρβαρότητα, σε οποιοδή-
ποτε σημείο του πλανήτη.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε το σύστημα πληροφοριών
Σένγκεν (SIS). Πρόκειται για μια σύνθετη βάση δεδομένων που παρέχει στις
αστυνομικές και δικαστικές αρχές τη δυνατότητα να ανταλλάσουν πληροφο-
ρίες σχετικά με άτομα για τα οποία έχει εκδοθεί ένταλμα σύλληψης ή αίτηση
έκδοσης, καθώς και σχετικά με κλεμμένα περιουσιακά στοιχεία όπως αυτοκί-
νητα ή έργα τέχνης.
Μία από τις αποτελεσματικότερες μεθόδους καταδίωξης εγκληματιών είναι
η παρακολούθηση της διακίνησης βρώμικου χρήματος. Για τον λόγο αυτό,
και για να αποτραπεί η χρηματοδότηση εγκληματικών και τρομοκρατικών
οργανώσεων, η ΕΕ έχει θεσπίσει νομοθεσία που απαγορεύει τη νομιμοποίηση
εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Το σημαντικότερο βήμα που έγινε τα τελευταία χρόνια στον τομέα της
συνεργασίας μεταξύ των διωκτικών αρχών ήταν η δημιουργία της Ευρω-
πόλ, ενός οργανισμού της ΕΕ που εδρεύει στη Χάγη και είναι στελεχωμένος
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΜΙ Α Ε Υ Ρ ΏΠΗ Ε Λ Ε ΥΘΕΡ Ί Α Σ , Α ΣΦΆ Λ ΕΙ Α Σ Κ Α Ι Δ ΙΚ Α ΙΟΣ Ύ ΝΗΣ
με αστυνομικούς και τελωνειακούς υπαλλήλους. Ασχολείται μ’ ένα μεγάλο
φάσμα εγκληματικών δραστηριοτήτων: διακίνηση ναρκωτικών, εμπόριο κλεμ-
μένων αυτοκινήτων, εμπόριο ανθρώπων και δίκτυα παράνομης μετανάστευ-
σης, σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών και παιδιών, παιδική πορνογραφία,
πλαστογραφία, λαθρεμπόριο ραδιενεργών και πυρηνικών υλικών, τρομοκρα-
τία, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και παραχάραξη
του ευρώ.
Η Ευρώπη έχει γίνει στόχος της ισλαμικής τρομοκρατίας από ομάδες που
συνδέονται με την Αλ Κάιντα ή το αποκαλούμενο «Ισλαμικό Κράτος» ή «Daesh».
Προκάλεσαν παγκόσμιο σοκ όταν εξαπέλυσαν επιθέσεις κατά των συμβόλων
βασικών ευρωπαϊκών αξιών, όπως της θρησκευτικής ελευθερίας και της
ελευθερίας του λόγου. Ορισμένες από αυτές τις τρομοκρατικές πράξεις ήταν
η επίθεση κατά μελών του προσωπικού στα γραφεία σατιρικού περιοδικού
στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 2015 και η δολοφονία εκατοντάδων ατόμων
σε διάφορες επιθέσεις στο Βέλγιο και στη Γαλλία. Οι Ευρωπαίοι βρίσκονται
αντιμέτωποι μ’ έναν απρόβλεπτο εχθρό, ο οποίος έχει συχνά οικονομικές και
στρατιωτικές βάσεις στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική. Ως εκ τούτου, εξετά-
ζουν τόσο τη δυνατότητα αυξημένης συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών
υπηρεσιών πληροφοριών όσο και το ενδεχόμενο ανάληψης στρατιωτικής
δράσης εκτός Ευρώπης.
Κάποια από τα μέτρα που έχει προτείνει η Επιτροπή για την απόκρουση αυτής
της απειλής είναι η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού κέντρου αριστείας για την
καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης, η αποκοπή των τρομοκρατών από
85

την πρόσβαση σε χρηματοδότηση με τη συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών
οικονομικών πληροφοριών, καθώς και η εντατικοποίηση της καταπολέμησης
της εγκληματικότητας στον κυβερνοχώρου και της διάδοσης ηλεκτρονικής
προπαγάνδας από εξτρεμιστές.
Μεταξύ των μέτρων που συμφωνήθηκαν το 2015 για την καταπολέμηση της
τρομοκρατίας στην Ευρώπη είναι ο αποτελεσματικότερος έλεγχος από τις
αεροπορικές εταιρείες στα άτομα που εισέρχονται στην ΕΕ και εξέρχονται από
αυτή. Οι αεροπορικές εταιρείες είναι πλέον υποχρεωμένες να καταχωρίζουν
τα στοιχεία τους στις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών, οι οποίες,
υπό ορισμένους όρους, μπορούν να χρησιμοποιούνται από την αστυνομία σε
ολόκληρη την Ευρώπη με σκοπό την καταπολέμηση τρομοκρατών.
86
IV. ΠΡΟΣ ΈΝΑΝ «ΕΥΡΩΠΑΪΚΌ ΔΙΚΑΣΤΙΚΌ
ΧΏΡΟ»
Σήμερα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνυπάρχουν πολλά διαφορετικά συστή-
ματα απονομής δικαιοσύνης, το καθένα εντός εθνικών συνόρων. Όμως, το
διεθνές έγκλημα και η τρομοκρατία δεν δίνουν σημασία στα εθνικά σύνορα. Γι’
αυτόν τον λόγο, η ΕΕ έχει ανάγκη από ένα κοινό πλαίσιο για την καταπολέμηση
της τρομοκρατίας, της εμπορίας ναρκωτικών και της παραχάραξης, ώστε να
εγγυάται στους πολίτες της προστασία υψηλού επιπέδου και να βελτιώσει
τη διεθνή συνεργασία σ’ αυτόν τον τομέα. Η ΕΕ χρειάζεται επίσης μια κοινή
εγκληματολογική πολιτική, για να εξασφαλίσει ότι η ύπαρξη διαφορετικών
ορισμών για ορισμένες εγκληματικές πράξεις δεν εμποδίζει τη συνεργασία
ανάμεσα στα δικαστήρια των διαφόρων χωρών.
Το σημαντικότερο παράδειγμα πρακτικής συνεργασίας σ’ αυτόν τον τομέα
είναι η Eurojust, μια κεντρική συντονιστική υπηρεσία που δημιουργήθηκε στη
Χάγη το 2003. Στόχος της είναι να παρέχει βοήθεια στις εθνικές ανακριτι-
κές και διωκτικές αρχές για να συνεργάζονται στα πλαίσια εγκληματολογι-
κών ερευνών στις οποίες συμμετέχουν περισσότερες από μία χώρες της ΕΕ.
Με βάση την πείρα της Eurojust στον συγκεκριμένο τομέα, το Συμβούλιο (ή
μια ομάδα εννέα κρατών μελών) μπορεί να αποφασίσει να ορίσει ευρωπαίο
εισαγγελέα, αποστολή του οποίου θα ήταν η δίωξη αδικημάτων κατά των
οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.
Ένα άλλο μέσο πρακτικής διασυνοριακής συνεργασίας είναι το ευρωπαϊκό
ένταλμα σύλληψης, που έχει τεθεί σε εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 2004
και αντικαθιστά τις χρονοβόρες διαδικασίες έκδοσης.
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΜΙ Α Ε Υ Ρ ΏΠΗ Ε Λ Ε ΥΘΕΡ Ί Α Σ , Α ΣΦΆ Λ ΕΙ Α Σ Κ Α Ι Δ ΙΚ Α ΙΟΣ Ύ ΝΗΣ

Στον τομέα του αστικού δικαίου, η ΕΕ έχει

θεσπίσει νομοθεσία που διευκολύνει την
εφαρμογή των δικαστικών αποφάσεων
σε διασυνοριακές υποθέσεις όπως τα
διαζύγια, οι χωρισμοί, η επιμέλεια των
παιδιών και οι υποχρεώσεις διατροφής.
Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι οι δικα-
στικές αποφάσεις που εκδίδονται σε μια
χώρα εφαρμόζονται και στις άλλες. Η ΕΕ
έχει θεσπίσει κοινές διαδικασίες για την
απλούστευση και επιτάχυνση του διακα-
νονισμού διασυνοριακών υποθέσεων
που αφορούν μικρές και μη αμφισβη-
τούμενες αστικές διαφορές, όπως την
είσπραξη οφειλών και την πτώχευση.

© Ευρωπαϊκή Ένωση
Οι ηγέτες της ΕΕ έδωσαν περισσότερους πόρους στην Ευρωπαϊκή
Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, σε μια προσπάθεια να προστατευθούν
τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.

87
 11
Κ ε φ ά λαιο

Άµυνα Ανθρώπινα δικαιώµατα

Η ΕΕ στη διεθνή
σκηνή

Ήπια δύναµη
Συνδροµή
∆ιατήρηση της ειρήνης
Επιρροή
∆ιπλωµατία
Εµπόριο
Κράτος δικαίου
Παγκόσµια
∆ιαχείριση κρίσεων Ανάπτυξη
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η ΕΕ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΉ ΣΚΗΝΉ

qq Η Ευρωπαϊκή Ένωση ασκεί μεγαλύτερη επιρροή στη διεθνή σκηνή όταν εκφράζεται με μία φωνή για
διεθνή θέματα, όπως οι εμπορικές διαπραγματεύσεις. Για να επιτευχθεί αυτό, και για να αναβαθμιστεί
η διεθνής εικόνα της ΕΕ, το 2009 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απέκτησε μόνιμο πρόεδρο και, παράλληλα,
διορίστηκε η πρώτη Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής
ασφαλείας.

qq Στον τομέα της άμυνας, κάθε κράτος μέλος διατηρεί την κυριαρχία του, είτε είναι μέλος του ΝΑΤΟ είτε
είναι ουδέτερο. Ωστόσο, τα κράτη μέλη της ΕΕ αναπτύσσουν στρατιωτική συνεργασία για ειρηνευτικές
αποστολές.

qq Η ΕΕ είναι σημαντικός παράγοντας στο διεθνές εμπόριο και καταβάλλει προσπάθειες στο εσωτερικό
του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για να εξασφαλίσει ανοικτές αγορές και ένα σύστημα
συναλλαγών που βασίζεται σε κανόνες.

qq Για ιστορικούς και γεωγραφικούς λόγους, η ΕΕ δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην Αφρική (με πολιτικές
αναπτυξιακής βοήθειας, εμπορικές προτιμήσεις, επισιτιστική βοήθεια και προάσπιση του σεβασμού
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων).

qq Τα σοβαρότερα προβλήματα στις γειτονικές περιοχές της Ουκρανίας, της Συρίας και της Σαχάρας
δίνουν στην ΕΕ επιπλέον κίνητρα για να εντείνει τη συνεργασία της σε θέματα εξωτερικής πολιτικής
και πολιτικής ασφάλειας, ώστε να προασπίσει τις κοινές της αξίες, συμφέροντα και ασφάλεια.

89
 I. Η ΚΟΙΝΉ ΕΞΩΤΕΡΙΚΉ ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΑΣΦΆΛΕΙΑΣ
Σε οικονομικό, εμπορικό και νομισματικό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι
πλέον μια σημαντική παγκόσμια δύναμη. Μερικές φορές λέγεται ότι η ΕΕ έχει
γίνει οικονομικός γίγαντας, αλλά παραμένει πολιτικός νάνος. Αυτό είναι υπερ-
βολή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ασκεί σημαντική επιρροή στο εσωτερικό διεθνών
οργανισμών, όπως στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και στους ειδικευμέ-
νους οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και στις παγκόσμιες συνό-
δους κορυφής για το περιβάλλον και την ανάπτυξη.
Ωστόσο, είναι αλήθεια πως η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν ακόμα να διανύ-
σουν μεγάλη απόσταση, τόσο σε διπλωματικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο,
ώστε να μπορέσουν να εκφραστούν με μία φωνή για τα μεγάλα παγκόσμια
ζητήματα. Η στρατιωτική άμυνα (που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της εθνι-
κής κυριαρχίας) παραμένει στην αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων, οι
δεσμοί των οποίων έχουν σφυρηλατηθεί στο πλαίσιο συμμαχιών όπως το
ΝΑΤΟ.
α) Η δημιουργία μια ευρωπαϊκής διπλωματικής υπηρεσίας
Η κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας και η ευρωπαϊκή πολι-
τική ασφάλειας και άμυνας ορίζουν τα βασικά καθήκοντα της ΕΕ όσον αφορά
90
την εξωτερική πολιτική. Οι πολιτικές αυτές θεσπίστηκαν με τις Συνθήκες του
Μάαστριχτ (1992), του Άμστερνταμ (1997) και της Νίκαιας (2001). Αποτέλεσαν
τον «δεύτερο πυλώνα» της ΕΕ, έναν τομέα πολιτικής στο πλαίσιο του οποίου η
δράση αποφασίζεται με διακυβερνητική συμφωνία και στον οποίο η Επιτροπή
και το Κοινοβούλιο διαδραματίζουν μόνο δευτερεύοντα ρόλο. Οι αποφάσεις
σ’ αυτόν τον τομέα λαμβάνονται με συναίνεση, ενώ υπάρχει η δυνατότητα
αποχής μεμονωμένων κρατών. Μολονότι η Συνθήκη της Λισαβόνας κατήρ-
γησε τους «πυλώνες» στη δομή της ΕΕ, δεν άλλαξε τον τρόπο λήψης αποφά-
σεων στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας, αλλά ενίσχυσε την εικόνα
της συγκεκριμένης πολιτικής με τη δημιουργία της θέσης του Ύπατου Εκπρο-
σώπου της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας.
Από το 2014, το αξίωμα αυτό το κατέχει η Φεντερίκα Μογκερίνι, η οποία
είναι και αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αποστολή της είναι να
εκπροσωπεί τη συλλογική θέση της ΕΕ και να ενεργεί εξ ονόματος της ΕΕ
στους διεθνείς οργανισμούς και τις διεθνείς διασκέψεις. Επικουρείται από
τους υπαλλήλους της ΕΕ και των εθνικών κυβερνήσεων που συγκροτούν
την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης —στην ουσία τη διπλωματική
υπηρεσία της ΕΕ.

Στόχος της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ είναι, κατά κύριο λόγο, να εγγυάται
την ασφάλεια, τη σταθερότητα, τη δημοκρατία και τον σεβασμό των ανθρω-
πίνων δικαιωμάτων, όχι μόνο στις περιοχές που συνορεύουν άμεσα με αυτήν
(π.χ. τα Βαλκάνια), αλλά και σε άλλες θερμές περιοχές του πλανήτη, όπως
στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο. Το βασικό εργαλείο της είναι
η «ήπια δύναμη», που καλύπτει παραμέτρους όπως οι αποστολές παρατηρη-
τών σε εκλογικές διαδικασίες και η χορήγηση ανθρωπιστικής και αναπτυξι-
ακής βοήθειας. Το 2015 η ΕΕ χορήγησε ανθρωπιστική βοήθεια ύψους πάνω
από 1,5 δισ. ευρώ, και επιπλέον 5 δισ. ευρώ έχουν δαπανηθεί για τη στήριξη
εκτοπισμένων ατόμων από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος στη Συρία. Η ΕΕ
χορηγεί το 60 % της παγκόσμιας αναπτυξιακής βοήθειας και συνδράμει τις
χώρες με τις μεγαλύτερες ανάγκες, ώστε να καταπολεμήσουν τη φτώχεια, να
θρέψουν τους πληθυσμούς τους, να αποφύγουν τις φυσικές καταστροφές, να
αποκτήσουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό και να καταπολεμήσουν τις ασθένειες.
Ταυτόχρονα, η ΕΕ ενθαρρύνει ενεργά αυτές τις χώρες να σέβονται το κράτος
δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα, να στηρίζουν την κοινωνία των πολι-
τών και να ανοίξουν τις αγορές τους στο διεθνές εμπόριο. Η Επιτροπή και το
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μεριμνούν για την υπεύθυνη χορήγηση της βοήθειας
και τη χρηστή διαχείριση και χρησιμοποίησή της.
Το ερώτημα είναι το εξής: μπορεί και θέλει η ΕΕ να κάνει ένα βήμα πέρα από
αυτή τη διπλωματία της ήπιας δύναμης; Αυτή είναι η βασική πρόκληση για
τα επόμενα χρόνια. Ένα σημαντικό απτό αποτέλεσμα που σημειώθηκε στο
μέτωπο της διπλωματίας ήταν ο αποφασιστικός ρόλος που διαδραμάτισε η
ΕΕ στην εξασφάλιση της συμφωνίας που υπογράφηκε ανάμεσα στο Ιράν και
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η ΕΕ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΉ ΣΚΗΝΉ
τις παγκόσμιες ηγέτιδες δυνάμεις το 2015 σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα
του Ιράν και την άρση των μακροχρόνιων οικονομικών κυρώσεων κατά της
χώρας αυτής.
Η ΕΕ δραστηριοποιήθηκε επίσης έντονα στο πλαίσιο των διεθνών διαπραγμα-
τεύσεων σχετικά με τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία.
Ωστόσο, πολλοί έχουν την αίσθηση ότι οι κοινές δηλώσεις του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου και οι κοινές θέσεις για μεγάλα διεθνή ζητήματα συχνά δεν είναι
τίποτε περισσότερο από τον ελάχιστο κοινό παρονομαστή. Εντωμεταξύ, τα
μεγάλα κράτη μέλη εξακολουθούν να ασκούν, το καθένα, τον δικό του διπλω-
ματικό ρόλο. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται πραγματικός παράγο-
ντας παγκόσμιας εμβέλειας όταν εκφράζεται με μία φωνή. Για να αποκτήσει
η ΕΕ μεγαλύτερη αξιοπιστία και επιρροή πρέπει να συνδυάσει την οικονομική
και εμπορική της ισχύ με τη σταδιακή εφαρμογή μιας κοινής εξωτερικής πολι-
τικής και πολιτικής ασφάλειας.
β) Απτά αποτελέσματα στον τομέα της κοινής πολιτικής
ασφάλειας και άμυνας
Από το 2003 η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε τη δυνατότητα να διεξαγάγει επιχειρή-
σεις διαχείρισης κρίσεων, καθώς τα κράτη μέλη θέτουν εθελοντικά ορισμένες
δυνάμεις τους στη διάθεση της ΕΕ για τη διεξαγωγή αυτών των επιχειρήσεων.
91
 Η ευθύνη για τη διεξαγωγή αυτών των επιχειρήσεων έχει ανατεθεί σ’ ένα
σύνολο πολιτικοστρατιωτικών οργάνων: την Επιτροπή Πολιτικής και Ασφά-
λειας, τη στρατιωτική επιτροπή της ΕΕ, την επιτροπή πολιτικών ζητημάτων και
διαχείρισης κρίσεων και το Στρατιωτικό Επιτελείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα όργανα αυτά είναι υπόλογα στο Συμβούλιο και εδρεύουν στις Βρυξέλλες.
Αυτό το σύνολο μέσων δίνει πραγματική υπόσταση στην κοινή εξωτερική
πολιτική και πολιτική ασφάλειας. Επιτρέπει στην ΕΕ να εκτελεί τα καθήκοντα
που έχει αναθέσει στον εαυτό της —ανθρωπιστικές αποστολές και αποστολές
διασφάλισης ή διατήρησης της ειρήνης. Το έργο των αποστολών αυτών δεν
πρέπει να επικαλύπτει το έργο του ΝΑΤΟ· αυτό εξασφαλίζεται με τις ρυθμίσεις
«Berlin plus» που συμφωνήθηκαν μεταξύ του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και παρέχουν
στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρόσβαση στην υλικοτεχνική υποδομή του ΝΑΤΟ (για
ανίχνευση, επικοινωνία, διοίκηση και μεταφορές).
Από το 2003, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πραγματοποιήσει πάνω από 30
στρατιωτικές επιχειρήσεις και πολιτικές αποστολές. Οι πρώτες από αυτές
πραγματοποιήθηκαν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όπου στρατεύματα της ΕΕ αντι-
κατέστησαν τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Αυτές οι αποστολές και επιχειρήσεις, υπό
την ευρωπαϊκή σημαία, αναπτύσσονται ή έχουν αναπτυχθεί σε τρεις ηπείρους.
Περιλαμβάνουν την επιχείρηση «Αταλάντη» για τη καταπολέμηση της πειρα-
τείας των Σομαλών στον Κόλπο του Άντεν, την αποστολή για την εδραίωση
του κράτους δικαίου στο Κοσσυφοπέδιο, την αποστολή για την εκπαίδευση
των ενόπλων δυνάμεων του Μάλι, την αποστολή πολιτικής προστασίας στην
92
Ουκρανία, και τη ναυτική δράση «SOPHIA» για την πάταξη της παράνομης
διακίνησης ανθρώπων στη Μεσόγειο.
Καθώς η στρατιωτική τεχνολογία γίνεται όλο και πιο προηγμένη και ακριβή,
οι κυβερνήσεις της ΕΕ αντιλαμβάνονται ότι είναι διαρκώς πιο αναγκαίο να
συνεργαστούν στον τομέα της κατασκευής όπλων —ιδίως σήμερα, που
πασχίζουν να μειώσουν τις δημόσιες δαπάνες για να αντιμετωπίσουν τη
χρηματοπιστωτική κρίση. Επιπλέον, εάν οι ένοπλες δυνάμεις τους πρόκειται
να διεξάγουν κοινές αποστολές εκτός Ευρώπης, τα συστήματά τους πρέπει
να είναι διαλειτουργικά και ο εξοπλισμός τους επαρκώς τυποποιημένος. Για
τον λόγο αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε, το 2003, να ιδρύσει τον
Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας, ώστε να συμβάλει στην ανάπτυξη της στρα-
τιωτικής ικανότητας της ΕΕ.
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ έχει αναφέρει
ότι είναι ανάγκη να καθιερωθεί, μακροπρόθεσμα μια πραγματική ευρωπαϊκή
πολιτική άμυνας. Αυτή η προοπτική ενδέχεται να κερδίσει έδαφος σταδιακά,
καθώς περισσότεροι Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν ότι τα κοινά συμφέροντά
τους στον τομέα της ασφάλειας θα πρέπει να συνδεθούν με την προάσπιση
των αξιών και των στρατηγικών συμφερόντων τους. Καμία σημερινή δύναμη,
μεγάλη ή μικρή, δεν μπορεί από μόνη της να εξασφαλίσει τη στρατιωτική ισχύ
που απαιτείται για να εγγυηθεί την ασφάλεια των πολιτών της σ’ έναν ασταθή
κόσμο.

II. ΜΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΉ ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΑΝΟΙΚΤΉ
ΣΤΟΝ ΚΌΣΜΟ
Η ΕΕ είναι αρμόδια να χειρίζεται τις εμπορικές υποθέσεις για λογαριασμό των
κρατών μελών της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως μεγάλη εμπορική δύναμη, ασκεί
σημαντική διεθνή επιρροή. Η ΕΕ στηρίζει το σύστημα που βασίζεται σε κανό-
νες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), ο οποίος έχει 164 χώρες
μέλη. Το σύστημα αυτό παρέχει ώς έναν βαθμό ασφάλεια δικαίου και διαφά-
νεια κατά τη διεξαγωγή του διεθνούς εμπορίου. Ο ΠΟΕ καθορίζει τις προϋπο-
θέσεις υπό τις οποίες τα μέλη του μπορούν να προστατεύονται από αθέμιτες
πρακτικές, όπως το ντάμπινγκ (πώληση σε τιμές κάτω του κόστους), μέσω των
οποίων οι εξαγωγείς ανταγωνίζονται τους αντιπάλους τους. Παρέχει επίσης
μια διαδικασία διευθέτησης διαφορών που ανακύπτουν ανάμεσα σε δύο ή
περισσότερους εμπορικούς εταίρους.
Η εμπορική πολιτική της ΕΕ συνδέεται στενά με την αναπτυξιακή της πολιτική.
Σύμφωνα με το σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων, η ΕΕ έχει παραχωρήσει
προτιμησιακή πρόσβαση στην αγορά της ατελώς ή με μειωμένο συντελεστή
στις περισσότερες εισαγωγές από τις αναπτυσσόμενες χώρες και τις χώρες
με μεταβατική οικονομία. Μάλιστα, για τις 49 φτωχότερες χώρες του κόσμου,
το σύστημα αυτό είναι ακόμη πιο ευνοϊκό. Όλα τα προϊόντα που εξάγουν, με
μοναδική εξαίρεση τα όπλα, εισάγονται στην αγορά της ΕΕ αδασμολόγητα.
Ωστόσο, η ΕΕ δεν έχει συνάψει χωριστές εμπορικές συμφωνίες με τους σημα-
ντικότερους εμπορικούς εταίρους της από τις ανεπτυγμένες χώρες, όπως
τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία. Με αυτές τις χώρες, οι εμπορικές
σχέσεις ρυθμίζονται μέσω των μηχανισμών του ΠΟΕ, αλλά, επί του παρό-
ντος, διμερείς συμφωνίες βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση. Το 2014 συνήφθη
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η ΕΕ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΉ ΣΚΗΝΉ
οικονομική και εμπορική συμφωνία μεταξύ του Καναδά και της Ευρωπαϊκής
Ένωσης, η οποία υπογράφηκε μεταξύ των δύο αυτών μερών τον Οκτώβριο
του 2016.
Το 2013 ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ για την
υπογραφή μιας σημαντικής εμπορικής συμφωνίας, γνωστής ως «TTIP». Η
συμφωνία αυτή ρύθμιζε ζητήματα όπως τους τελωνειακούς φραγμούς, την
εναρμόνιση των προτύπων, την πρόσβαση στην αγορά δημοσίων συμβάσεων,
την αναγνώριση της ονομασίας προέλευσης και τον τρόπο διευθέτησης των
διαφορών. Από κοινού, οι δύο εταίροι αντιπροσωπεύουν το 40 % του παγκό-
σμιου εμπορίου και εξυπηρετούν 800 εκατομμύρια καταναλωτές. Ένα άλλο
βασικό στοιχείο της συμφωνίας θα εξασφάλιζε ότι τα πρότυπα που θα χρησι-
μοποιούνται παγκοσμίως στο μέλλον δεν θα αποφασίζονται από άλλους
ανταγωνιστές, όπως την Κίνα. Η ΕΕ επιμένει στην τήρηση υψηλών προτύπων
για την ασφάλεια των τροφίμων, την κοινωνική προστασία, την ασφάλεια των
δεδομένων και την πολιτιστική πολυμορφία. Εάν τεθεί σε ισχύ η συμφωνία,
αναμένεται ότι θα αυξήσει την οικονομική ανάπτυξη στις χώρες της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνει τις εμπορικές της συναλλαγές με τις αναδυόμε-
νες δυνάμεις σε άλλα μέρη του πλανήτη, από την Κίνα και την Ινδία μέχρι την
Κεντρική και τη Νότια Αμερική. Οι εμπορικές συμφωνίες με αυτές τις χώρες
περιλαμβάνουν επίσης την τεχνική και πολιτισμική συνεργασία. Η Κίνα αποτε-
λεί πλέον τον δεύτερο πιο σημαντικό εμπορικό εταίρο της ΕΕ (μετά τις ΗΠΑ) και
τον μεγαλύτερο προμηθευτή εισαγωγών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί τον
κυριότερο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας και τη μεγαλύτερη πηγή εξωτερικών
93
 III. ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΉ

επενδύσεων αυτής της χώρας. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε εμπο-
ρικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, διαμαρτυρόμενη για την προσάρτηση της
Κριμαίας το 2014, κυρώσεις οι οποίες είχαν ως συνέπεια να διαταράξουν
σοβαρά τις εμπορικές και επενδυτικές ροές.
Οι σχέσεις της Ευρώπης με την Υποσαχάρια Αφρική ανάγονται στο μακρινό
παρελθόν. Με τη Συνθήκη της Ρώμης, το 1957, οι πρώην αποικίες και τα
υπερπόντια εδάφη ορισμένων κρατών μελών έγιναν εταίροι της Κοινότητας.
Η αποαποικιοποίηση που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 μετέ-
τρεψε αυτή τη σχέση σ’ ένα διαφορετικό είδος σύνδεσης μεταξύ κυρίαρχων
κρατών.

Η συμφωνία του Κοτονού, που υπογράφηκε το 2000 στο Κοτονού, την πρωτεύ-
© Andy Aitchinson/In Pictures/Corbis

ουσα του Μπενίν, σηματοδότησε ένα νέο στάδιο για την αναπτυξιακή πολιτική
της ΕΕ. Αυτή η συμφωνία ανάμεσα στη Ευρωπαϊκή Ένωση και τις χώρες της
Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ) είναι η πλέον φιλόδοξη και
μακρόπνοη εμπορική και αναπτυξιακή συμφωνία που έχει συναφθεί ποτέ
ανάμεσα σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Αποτελεί συνέχεια της
σύμβασης του Λομέ, που υπογράφηκε το 1975 στο Λομέ, την πρωτεύουσα του
Τόγκο, και η οποία έκτοτε ανανεωνόταν τακτικά.

Η συμφωνία αυτή καλύπτει πολύ περισσότερους τομείς από τις προηγού-

Η ΕΕ προωθεί το άνοιγμα των αγορών και
την ανάπτυξη του εμπορίου
σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
μενες, αφού μετατοπίστηκε από τις εμπορικές σχέσεις που βασίζονται στην
πρόσβαση στην αγορά προς ευρύτερες εμπορικές σχέσεις. Εισάγει επίσης
νέες διαδικασίες για την αντιμετώπιση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει ειδικές εμπορικές παραχωρήσεις στις λιγό-
τερο ανεπτυγμένες χώρες, 39 από τις οποίες έχουν υπογράψει τη συμφωνία
του Κοτονού. Από το 2005, οι χώρες αυτές μπορούν να εξάγουν ουσιαστικά
αδασμολόγητα κάθε είδους προϊόντα προς την ΕΕ.

94
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η ΕΕ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΉ ΣΚΗΝΉ

Παρά το γεγονός ότι αυτή η παραδοσιακή πολιτική της ΕΕ είχε

θετικά αποτελέσματα στην Αφρική, δεν ανταποκρίνεται στις
σημερινές ανάγκες. Μεγάλα τμήματα της Αφρικής, νότια της
Σαχάρας, γνώρισαν οικονομική ανάπτυξη και κατάφεραν να
χρησιμοποιήσουν τους τεράστιους φυσικούς πόρους τους για να
βελτιώσουν τις υποδομές τους και το βιοτικό τους επίπεδο. Άλλες
όμως περιοχές επλήγησαν σκληρά από πολέμους, αναταραχές
και δικτατορίες. Ολόκληρη η περιοχή του Σαχέλ, νότια ακριβώς
της Σαχάρας, έχει αποσταθεροποιηθεί: φανατικοί θρησκόληπτοι,
όπως η Μπόκο Χαράμ, εξακολουθούν να σκορπούν τον τρόμο,
ενώ το Κέρας της Αφρικής κατατρύχεται από εμφύλιους πολέ-
μους και δικτατορίες.

Αυτό δημιουργεί πολιτικούς πρόσφυγες. Η ξηρασία που οφεί-

© Tim Freccia/Associated Press

λεται στην κλιματική αλλαγή και η αύξηση του πληθυσμού
εξωθούν και αυτές τους ανθρώπους να επιχειρήσουν να μετα-
ναστεύσουν στην Ευρώπη. Γι’ αυτό, η ΕΕ, εκτός από τη χορήγηση
ανθρωπιστικής βοήθειας, έχει λόγους να συμμετέχει σε μια
ευρεία στρατηγική που καταρτίζεται για να δημιουργήσει οικο-
νομική ανάπτυξη στην αφρικανική ήπειρο και να σταθεροποιήσει Η ΕΕ πραγματοποιεί πολιτικές ή στρατιωτικές
τις μετακινήσεις πληθυσμών. Πέρα απ’ αυτό, η κοινή ευρωπαϊκή ειρηνευτικές επιχειρήσεις, όπως με τη δύναμη
μεταναστευτική πολιτική αναμένεται ότι θα ανταποκριθεί στην καταπολέμησης της πειρατείας στα ανοικτά
των ακτών της Σομαλίας.
πιο μακροπρόθεσμη ανάγκη για τη δημιουργία νέου εργατικού
δυναμικού στην Ευρώπη, της οποίας ο πληθυσμός γηράσκει.

95
 12
Ποιο είναι
Συζήτηση Κ ε φ ά λαιο το μέλλον
Ερωτήσεις
Συµµετοχή της Ευρώπης;
Προκλήσεις Προσπάθειες
∆ιάλογος
Επικοινωνία Προοπτικές
Κίνητρα
Συνέργειες Αξίες Συνεργασία
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΠΟΙΟ ΕΊΝ Α Ι ΤΟ ΜΈ Λ ΛΟΝ Τ ΗΣ Ε Υ Ρ ΏΠΗΣ ;

qq «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί διά μιας ούτε βάσει ενός μοναδικού σχεδίου. Θα οικοδομηθεί με
απτά επιτεύγματα, που πρώτα θα διαμορφώσουν μια πραγματική αλληλεγγύη.»

qq Αυτή η δήλωση του 1950 εξακολουθεί να ευσταθεί και σήμερα. Ποιες είναι όμως οι μεγάλες
προκλήσεις για την Ευρώπη τα επόμενα χρόνια;

97
 «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί διά μιας ούτε βάσει ενός μοναδικού σχεδίου.
Θα οικοδομηθεί με απτά επιτεύγματα, που πρώτα θα διαμορφώσουν μια
πραγματική αλληλεγγύη.» Αυτά δήλωσε ο Ρομπέρ Σουμάν στην περίφημη
διακήρυξή του της 9ης Μαΐου 1950, που έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο της
ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ύστερα από σχεδόν 70 χρόνια, τα λόγια του παρα-
μένουν το ίδιο επίκαιρα. Η αλληλεγγύη ανάμεσα στους λαούς και τα έθνη της
Ευρώπης πρέπει να προσαρμόζεται συνεχώς, ώστε να αντιμετωπίζονται οι
νέες προκλήσεις που δημιουργεί ο μεταβαλλόμενος κόσμος.
Έτσι συνέβαινε πάντα καθ’ όλη την ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα πρώτα
χρόνια μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι προσπάθειες είχαν εστιαστεί στην
αύξηση της παραγωγής και στην εξασφάλιση αρκετής ποσότητας τροφίμων
για όλους. Η ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς στις αρχές της δεκαετίας του
1990 ήταν ένα σημαντικό επίτευγμα. Τα επόμενα χρόνια, το ευρώ και η Ευρω-
παϊκή Κεντρική Τράπεζα δημιουργήθηκαν για να καταστήσουν αποτελεσμα-
τικότερη τη λειτουργία της αγοράς. Παράλληλα, καταβλήθηκαν ουσιαστικές
προσπάθειες για να επουλωθούν οι διαιρέσεις που δημιουργήθηκαν από τα
κομμουνιστικά καθεστώτα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η οικο-
νομική κρίση που ξέσπασε το 2008 αποκάλυψε ότι το ευρώ ήταν ευάλωτο
σε επιθέσεις παγκόσμιων κερδοσκόπων. Για να θωρακιστεί το νόμισμα
έναντι αυτών των επιθέσεων, οι χώρες της ΕΕ αποφάσισαν να συντονίσουν
τις εθνικές οικονομικές πολιτικές τους και έλαβαν μέτρα για τη δημιουργία
98
μιας τραπεζικής ένωσης. Πρόσφατα, στην ευρωπαϊκή ατζέντα κυριάρχησαν
προκλήσεις που αφορούσαν την ασφάλεια και τη μετανάστευση.
Ο Ζαν Μονέ, ο μεγάλος αρχιτέκτονας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, έκλεινε
τα απομνημονεύματά του, που ολοκληρώθηκαν το 1976, με την ακόλουθη
φράση: «Τα κυρίαρχα έθνη του παρελθόντος δεν μπορούν πλέον να επιλύ-
σουν τα προβλήματα του παρόντος: δεν μπορούν να διασφαλίσουν τη δική
τους πρόοδο ούτε να ελέγξουν το μέλλον τους. Και η ίδια η Κοινότητα είναι
μόνο ένα στάδιο στην πορεία προς τον οργανωμένο κόσμο του αύριο». Απένα-
ντι στην παγκοσμιοποίηση θα πρέπει άραγε, εν έτει 2017, να αποδεχθούμε
ως αναπόφευκτο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει πια πολιτική χρησιμότητα;
Ή πρέπει μάλλον να αναρωτηθούμε πώς θα απελευθερώσουμε το πλήρες
δυναμικό μισού και πλέον δισεκατομμυρίου Ευρωπαίων που έχουν τις ίδιες
αξίες και τα ίδια συμφέροντα;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελείται από σχεδόν 30 κράτη μέλη, με πολύ διαφο-
ρετικές ιστορίες, γλώσσες και πολιτισμούς, και με σημαντικές αποκλίσεις ως
προς το βιοτικό επίπεδο. Μπορεί μια τόσο πολύμορφη οικογένεια εθνών να
αποτελέσει κοινή πολιτική «δημόσια σφαίρα»; Μπορούν οι πολίτες της να
αναπτύξουν μια κοινή αίσθηση «ότι είναι Ευρωπαίοι», ενώ θα παραμένουν
βαθιά προσηλωμένοι στη χώρα τους, την περιοχή τους και την τοπική τους
κοινότητα; Ίσως να μπορούν, εάν τα σημερινά κράτη μέλη ακολουθήσουν το
παράδειγμα της πρώτης Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η οποία γεννήθηκε από
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΠΟΙΟ ΕΊΝ Α Ι ΤΟ ΜΈ Λ ΛΟΝ Τ ΗΣ Ε Υ Ρ ΏΠΗΣ ;

τα συντρίμμια του Β' Παγκοσμίου Πολέ-

μου. Η ηθική νομιμοποίησή της βασιζό-
ταν στη συμφιλίωση και στην εδραίωση
της ειρήνης ανάμεσα σε πρώην εχθρούς.
Υιοθέτησε την αρχή ότι όλα τα κράτη μέλη,
μεγάλα ή μικρά, έχουν ίσα δικαιώματα και
σέβονται τις μειονότητες.

Θα είναι, άραγε, δυνατό να συνεχιστεί η

προσπάθεια της ευρωπαϊκής ολοκλήρω-
σης, με τον ισχυρισμό ότι τα κράτη μέλη
της ΕΕ και οι λαοί τους επιθυμούν, στο
σύνολό τους, το ίδιο πράγμα; Ή θα κάνουν
οι ηγέτες της ΕΕ εκτενέστερη χρήση των
διατάξεων για την «ενισχυμένη συνεργα-
σία», σύμφωνα με τις οποίες συγκεκριμέ-
νες ομάδες κρατών μελών θα βαδίσουν
μπροστά χωρίς τους υπόλοιπους προς
τη μία ή την άλλη κατεύθυνση; Εάν οι

© FatCamera/iStock
ρυθμίσεις αυτού του τύπου αποτελέσουν
συνήθη πρακτική, θα μπορούσαμε να
οδηγηθούμε σε μια Ευρώπη κατ’ επιλογή
Οι Ευρωπαίοι πρέπει να συνεργαστούν
σήμερα για το αυριανό τους μέλλον.

99
 ή «μεταβλητής γεωμετρίας», όπου το κάθε κράτος μέλος θα μπορεί να διαλέ-
γει αν θα εφαρμόσει μια συγκεκριμένη πολιτική ή αν θα συμμετέχει σε ένα
συγκεκριμένο θεσμικό όργανο. Η λύση αυτή μπορεί να φαίνεται ελκυστικά
απλή, αλλά ορισμένοι υποστηρίζουν ότι θα σηματοδοτούσε την αρχή του
τέλους για την ΕΕ, η οποία εργάζεται διαβλέποντας ποια είναι τα κοινά συμφέ-
ροντα των κρατών μελών της, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθε-
σμα. Βασίζεται στην έννοια της αλληλεγγύης, δηλαδή στον επιμερισμό των
εξόδων, αλλά και των πλεονεκτημάτων. Σημαίνει ότι υπάρχουν κοινοί κανόνες
και κοινές πολιτικές. Σ’ αυτό το πνεύμα, οι εξαιρέσεις, οι παρεκκλίσεις και οι
ρήτρες εξαίρεσης θα πρέπει να είναι περιορισμένες.
Ταυτόχρονα, η πρόσφατη οικονομική κρίση απέδειξε ότι οι χώρες που έχουν
ως νόμισμά τους το ευρώ βρίσκονται σε μια ιδιαίτερη κατάσταση εξάρτησης,
η οποία τις οδήγησε στο να λειτουργήσουν σαν ένας πυρήνας χωρών εντός
της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να ενταθεί η ολοκλήρωση της ζώνης
του ευρώ μέσω ενισχυμένων πολιτικών για τον χρηματοπιστωτικό, τον δημο-
σιονομικό και τον οικονομικό τομέα, αλλά και να αυξηθεί η νομιμοποίηση και
η δημοκρατική ευθύνη για τις πολιτικές αυτές. Η ιδέα είναι ότι ένα ποιοτικό
βήμα, το οποίο γίνεται για να μετασχηματίσει τη ζώνη του ευρώ σε έναν χώρο
με ενιαία οικονομική διακυβέρνηση, θα δώσει νέο δυναμισμό στο σύνολο της
Ένωσης και, κατά συνέπεια, θα ωφελήσει ολόκληρη την ήπειρο.
100
Οι πρόσφατες εξελίξεις τόνισαν την ανάγκη για μια ευρύτερη ευρωπαϊκή
συνεργασία σε τομείς που, παραδοσιακά, εμπίπτουν στην εθνική κυριαρχία:
δηλ. την ασφάλεια και την άμυνα, καθώς και τη δικαιοδύνη και τις εσωτερικές
υποθέσεις, και, ιδίως, το ζήτημα των προσφύγων. Είναι πιθανό σ’ αυτούς ακρι-
βώς τους τομείς να αντιμετωπίσει η ΕΕ τις μεγαλύτερες προκλήσεις της και να
χρειαστεί να βρει κοινές λύσεις, παρέχοντας στους πολίτες της μια ισχυρότερη
αίσθηση ασφάλειας και ανανεωμένη εμπιστοσύνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η παγκοσμιοποίηση υποχρεώνει την Ευρώπη να ανταγωνίζεται όχι μόνο με
τους παραδοσιακούς αντιπάλους της —την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ— αλλά και
με τις ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομικές δυνάμεις, όπως τη Βραζιλία, την
Κίνα και την Ινδία. Μπορεί άραγε η Ευρώπη να περιορίσει την πρόσβαση στις
ευρωπαϊκές αγορές, προκειμένου να εξακολουθήσει να προασπίζεται τα
κοινωνικά και περιβαλλοντικά της πρότυπα; Ακόμη και αν το έκανε, δεν θα
υπήρχε τρόπος διαφυγής από τη σκληρή πραγματικότητα του διεθνούς αντα-
γωνισμού. Συνεπώς, είναι πιθανό ότι πολλές δυνάμεις θα εξακολουθήσουν να
ωθούν την Ευρώπη να γίνει ένας πραγματικός παράγοντας διεθνούς εμβέ-
λειας, που θα αναπτύσσει ενιαία δράση στην παγκόσμια σκηνή και θα προα-
σπίζεται αποτελεσματικά τα συμφέροντά της μιλώντας με μια φωνή.
Την ίδια στιγμή, πολλοί Ευρωπαίοι υποστηρίζουν ότι η ΕΕ πρέπει να βρίσκε-
ται πιο κοντά στους πολίτες της. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που με κάθε

νέα Συνθήκη αποκτά και μεγαλύτερη εξουσία, εκλέγεται άμεσα με καθολική
ψηφοφορία κάθε πέντε χρόνια. Όμως, το ποσοστό του πληθυσμού που πράγ-
ματι ψηφίζει σ’ αυτές τις εκλογές διαφέρει από χώρα σε χώρα και η συμμετοχή
είναι συχνά μικρή. Η πρόκληση για τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τις εθνικές
κυβερνήσεις είναι να βρουν καλύτερο τρόπο ενημέρωσης και επικοινωνίας με
τους πολίτες (μέσω της εκπαίδευσης, των δικτύων ΜΚΟ κ.λπ.) και να προωθή-
σουν τη δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής δημόσιας σφαίρας, στην οποία
οι πολίτες της ΕΕ θα μπορούν να διαμορφώνουν την πολιτική ατζέντα. Αυτή
είναι μια απ’ τις βασικές προτεραιότητες που τόσο τα κράτη μέλη όσο και τα
όργανα της ΕΕ πρέπει να ενστερνιστούν προκειμένου να αντιμετωπίσουν
τον ευρωσκεπτικισμό, που ευνοεί την άνοδο του λαϊκισμού και εξασθενεί τη
δημοκρατία.
Ένα από τα ισχυρά πλεονεκτήματα της ΕΕ είναι η ικανότητά της να διαδίδει
τις ευρωπαϊκές αξίες πέρα από τα σύνορά της: αξίες όπως ο σεβασμός των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η προάσπιση του κράτους δικαίου, η προστασία
του περιβάλλοντος και η ελεύθερη οικονομία σ’ ένα σταθερό και οργανωμένο
πλαίσιο, καθώς και η διατήρηση των κοινωνικών προτύπων. Ο βαθμός στον
οποίο η Ευρώπη θα είναι σε θέση να διατρανώσει τις αξίες της θα καθορίσει
τον τρόπο με τον οποίο άλλες περιοχές του κόσμου θα τη θεωρούν ως ένα
θετικό παράδειγμα.
Θα μπορέσουμε να κρίνουμε αν η ΕΕ υλοποίησε τους στόχους που έθεσε
και αν έφερε απτά αποτελέσματα, μόνο αν μπορέσουμε να απαντήσουμε σε
ερωτήσεις όπως αυτές:
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΠΟΙΟ ΕΊΝ Α Ι ΤΟ ΜΈ Λ ΛΟΝ Τ ΗΣ Ε Υ Ρ ΏΠΗΣ ;
• Πώς θα βρούμε μια δίκαιη και βιώσιμη λύση στο πρόβλημα της μετανάστευ-
σης και των προσφύγων;
• Πώς θα εξασφαλίσουμε ισοσκελισμένα δημόσια οικονομικά, προασπίζο-
ντας, παράλληλα, ένα αποτελεσματικό και δίκαιο κοινωνικό μοντέλο;
• Πώς θα χρηματοδοτήσουμε αποδοτικά την κοινωνική πρόνοια; Πώς θα
αντιμετωπίσουμε τη γήρανση του πληθυσμού χωρίς να ποινικοποιήσουμε
τις επόμενες γενιές;
• Πώς θα βρούμε ηθικά αποδεκτές λύσεις στις τεράστιες αλλά ευαίσθητες
προκλήσεις που θέτει η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος, ιδίως στον
τομέα της βιοτεχνολογίας;
• Πώς θα εγγυηθούμε την ασφάλεια των πολιτών της ΕΕ χωρίς να υπονομεύ-
σουμε την ελευθερία τους;
• Πώς θα εξασφαλίσουμε μια βιώσιμη και κοινή άμυνα για τους πολίτες της ΕΕ
σ’ έναν κόσμο που αντιμετωπίζει απρόβλεπτες παγκόσμιες απειλές,
Εάν η Ευρώπη μπορέσει να τα επιτύχει όλα αυτά, θα εξακολουθήσει να γίνεται
σεβαστή και να αποτελεί πηγή έμπνευσης για τον υπόλοιπο κόσμο.
101
Ημερομηνίες-
ορόσημα
στην ιστορία
της ευρωπαϊκής
ολοκλήρωσης
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η Μ Ε Ρ Ο Μ Η Ν Ί Ε Σ- Ο Ρ Ό Σ Η Μ Α Σ Τ Η Ν   Ι Σ Τ Ο Ρ Ί Α Τ Η Σ   Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ή Σ Ο Λ Ο Κ Λ Ή Ρ Ω Σ Η Σ

9 ΜΑΐΟΥ

Ο Ρομπέρ Σουμάν, ο γάλλος

υπουργός Εξωτερικών, εκφωνεί
έναν βαρυσήμαντο λόγο με
προτάσεις που βασίζονται στις ιδέες
του Ζαν Μονέ, γάλλου πολιτικού και
οικονομικού συμβούλου. Προτείνει
να τεθούν οι πηγές άνθρακα
και χάλυβα της Γαλλίας και της
Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας
Γερμανίας υπό κοινό έλεγχο στο
πλαίσιο ενός νέου οργανισμού στον
οποίο θα μπορούν να συμμετάσχουν
και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
1-2 ΙΟΥΝΊΟΥ
Σε συνεδρίασή τους στη Μεσίνα,
οι υπουργοί Εξωτερικών των έξι
κρατών αποφασίζουν την επέκταση
της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης
στο σύνολο της οικονομικής
δραστηριότητας.
4 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ
Κατόπιν προτροπής του Ηνωμένου
Βασιλείου, με τη σύμβαση της
Στοκχόλμης ιδρύεται η Ευρωπαϊκή
Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών
(ΕΖΕΣ), στην οποία συμμετέχουν και
ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες που
δεν ανήκουν στην ΕΟΚ.
8 ΑΠΡΙΛΊΟΥ
Υπογράφεται Συνθήκη για τη
συγχώνευση των εκτελεστικών
οργάνων των τριών Κοινοτήτων
(ΕΚΑΧ, ΕΟΚ και Ευρατόμ) και τη
δημιουργία ενός ενιαίου Συμβουλίου
και μίας Επιτροπής. Η Συνθήκη αυτή
τίθεται σε ισχύ την 1η Ιουλίου 1967.

1950  1951  1955  1957  1960  1963  1965 

18 ΑΠΡΙΛΊΟΥ 25 ΜΑΡΤΊΟΥ 20 ΙΟΥΛΊΟΥ

Στο Παρίσι έξι χώρες —το Βέλγιο, η
Γαλλία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, το
Λουξεμβούργο και η Ομοσπονδιακή
Δημοκρατία της Γερμανίας—
υπογράφουν τη Συνθήκη για την
ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας
Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ). Τίθεται
σε ισχύ στις 23 Ιουλίου 1952 για
διάστημα 50 ετών.
Στη Ρώμη οι έξι χώρες υπογράφουν Στην πόλη Γιαουντέ υπογράφεται
τις Συνθήκες για την ίδρυση της συμφωνία σύνδεσης ανάμεσα στην
Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας ΕΟΚ και 18 κράτη της Αφρικής.
(ΕΟΚ) και της Ευρωπαϊκής
Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας
(Ευρατόμ). Οι Συνθήκες αυτές
τίθενται σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου
1958.

103
 28 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ

Στην πόλη Λομέ υπογράφεται

29 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ
Ο «συμβιβασμός του
Λουξεμβούργου»: έπειτα από μια
πολιτική κρίση, η Γαλλία συμφωνεί
να επανέλθει στις συνεδριάσεις
του Συμβουλίου υπό τον όρο ότι θα
διατηρείται η αρχή της ομοφωνίας
όταν θα διακυβεύονται «εθνικά
θέματα ζωτικής σημασίας».
1-2 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ
Στη σύνοδο κορυφής της Χάγης,
οι πολιτικοί ηγέτες της ΕΟΚ
αποφασίζουν να προωθήσουν την
ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ
Η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο
και η Ιρλανδία προσχωρούν
στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες,
αυξάνοντας τα μέλη τους σε εννέα.
Η Νορβηγία παραμένει εκτός έπειτα
από δημοψήφισμα στο οποίο η
πλειοψηφία των πολιτών ψήφισε
κατά της ένταξης.
σύμβαση (Λομέ I) ανάμεσα στην
ΕΟΚ και 46 κράτη της Αφρικής, της
Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ).
22 ΙΟΥΛΊΟΥ
Υπογράφεται Συνθήκη η οποία
παραχωρεί περισσότερες εξουσίες
στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επί του
προϋπολογισμού και με την οποία 1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ
ιδρύεται το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό
Συνέδριο. Τίθεται σε ισχύ την 1η Η Ελλάδα γίνεται το δέκατο μέλος
Ιουνίου 1977. των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

1966  1968  1969  1970  1973  1974  1975  1979  1981 

1Η ΙΟΥΛΊΟΥ 22 ΑΠΡΙΛΊΟΥ 9-10 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ 7-10 ΙΟΥΝΊΟΥ

Καταργούνται πλήρως οι δασμοί για
τα βιομηχανικά προϊόντα ανάμεσα
στα κράτη μέλη, 18 μήνες νωρίτερα
από το αναμενόμενο, και θεσπίζεται
κοινό εξωτερικό δασμολόγιο.
Στο Λουξεμβούργο υπογράφεται
μια Συνθήκη η οποία επιτρέπει
στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες να
χρηματοδοτούνται από «ίδιους
πόρους» και δίνει περισσότερες
ελεγκτικές εξουσίες στο Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο.
Στη σύνοδο κορυφής στο Παρίσι, Διεξάγονται οι πρώτες άμεσες
οι πολιτικοί ηγέτες των εννέα εκλογές για την ανάδειξη των
κρατών μελών αποφασίζουν να 410 μελών του Ευρωπαϊκού
συνεδριάζουν τρεις φορές τον χρόνο Κοινοβουλίου.
υπό τη μορφή του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου. Ανάβουν επίσης το
πράσινο φως για τη διενέργεια
άμεσων εκλογών για το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο και συμφωνούν να
ιδρύσουν το Ευρωπαϊκό Ταμείο
Περιφερειακής Ανάπτυξης.

104
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η Μ Ε Ρ Ο Μ Η Ν Ί Ε Σ- Ο Ρ Ό Σ Η Μ Α Σ Τ Η Ν   Ι Σ Τ Ο Ρ Ί Α Τ Η Σ   Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ή Σ Ο Λ Ο Κ Λ Ή Ρ Ω Σ Η Σ

1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 9-10 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ

Η Ισπανία και η Πορτογαλία Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του

14 Κ ΑΙ 17 ΙΟΥΝΊΟΥ
Διεξάγονται οι δεύτερες άμεσες
εκλογές για το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο.
προσχωρούν στις Ευρωπαϊκές
Κοινότητες, αυξάνοντας τα μέλη
τους σε 12.
17 Κ ΑΙ 28 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ
Υπογράφεται η ενιαία ευρωπαϊκή
πράξη στο Λουξεμβούργο και τη
Χάγη. Τίθεται σε ισχύ την 1η Ιουλίου
1987.
15 Κ ΑΙ 18 ΙΟΥΝΊΟΥ
Διεξάγονται οι τρίτες άμεσες εκλογές
για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
9 ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ
Πτώση του Τείχους του Βερολίνου.
Μάαστριχτ εγκρίνει τη Συνθήκη για
την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό θέτει
τις βάσεις για μια κοινή εξωτερική
πολιτική και πολιτική ασφάλειας,
για τη στενότερη συνεργασία σε
θέματα δικαιοσύνης και εσωτερικών
υποθέσεων και τη δημιουργία
μιας οικονομικής και νομισματικής 1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ
ένωσης που θα περιλαμβάνει ένα
ενιαίο νόμισμα. Δημιουργία της ενιαίας αγοράς.

1984  1985  1986  1987  1989  1990  1991  1992  1993 

7 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 15 ΙΟΥΝΊΟΥ 3 ΟΚ ΤΩΒΡΊΟΥ 7 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ

Ο Ζακ Ντελόρ αναλαμβάνει Εγκαινιάζεται το πρόγραμμα Επανένωση της Γερμανίας. Υπογράφεται στο Μάαστριχτ η
πρόεδρος της Επιτροπής (1985- «Erasmus», για την υποστήριξη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
1995). νέων που επιθυμούν να Τίθεται σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου
πραγματοποιήσουν ένα μέρος των 1993.
14 ΙΟΥΝΊΟΥ σπουδών τους σε άλλη ευρωπαϊκή
χώρα.
Υπογράφεται η συμφωνία του
Σένγκεν με σκοπό την κατάργηση
των ελέγχων στα σύνορα των
χωρών μελών των Ευρωπαϊκών
Κοινοτήτων.

105
 27-28 ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ
9 Κ ΑΙ 12 ΙΟΥΝΊΟΥ Η Ευρωμεσογειακή Διάσκεψη της
Βαρκελώνης θεσπίζει εταιρική
Διεξάγονται οι τέταρτες άμεσες σχέση ανάμεσα στην ΕΕ και τις
εκλογές για το Ευρωπαϊκό χώρες της νότιας ακτής της
Κοινοβούλιο. Μεσογείου.
30 ΜΑΡΤΊΟΥ
Ξεκινά η διαδικασία προσχώρησης
των νέων υποψήφιων χωρών —της
Κύπρου, της Μάλτας και 10 χωρών
της Κεντρικής και Ανατολικής
Ευρώπης.
10 Κ ΑΙ 13 ΙΟΥΝΊΟΥ
Διεξάγονται οι πέμπτες άμεσες
εκλογές για το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο.
15-16 ΟΚ ΤΩΒΡΊΟΥ
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του
Τάμπερε αποφασίζει να γίνει η ΕΕ
χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και
δικαιοσύνης.

1994  1995  1995  1997  1998  1999  1999  1999  1999 

€
1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 2 ΟΚ ΤΩΒΡΊΟΥ 1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ

Η Αυστρία, η Σουηδία και
η Φινλανδία προσχωρούν στην ΕΕ,
τα μέλη της οποίας αυξάνονται σε 15.
Η Νορβηγία παραμένει και πάλι εκτός
ύστερα από δημοψήφισμα.
23 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ
Αναλαμβάνει καθήκοντα η νέα
Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πρόεδρο
τον Ζακ Σαντέρ (1995-1999).
Υπογράφεται η Συνθήκη
του Άμστερνταμ. Τίθεται σε ισχύ
την 1η Μαΐου 1999.
Έντεκα χώρες της ΕΕ υιοθετούν Αναλαμβάνει καθήκοντα η νέα
το ευρώ, το οποίο εισάγεται στις Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πρόεδρο
χρηματαγορές και αντικαθιστά τον Ρομάνο Πρόντι (1999-2004).
τα εθνικά τους νομίσματα σε
συναλλαγές χωρίς χρήση μετρητών.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
αναλαμβάνει την ευθύνη για την
νομισματική πολιτική της ΕΕ. Την 1η
Ιανουαρίου 2001 η Ελλάδα γίνεται η
12η χώρα που υιοθετεί το ευρώ.

106
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η Μ Ε Ρ Ο Μ Η Ν Ί Ε Σ- Ο Ρ Ό Σ Η Μ Α Σ Τ Η Ν   Ι Σ Τ Ο Ρ Ί Α Τ Η Σ   Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ή Σ Ο Λ Ο Κ Λ Ή Ρ Ω Σ Η Σ

23-24 ΜΑΡΤΊΟΥ

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της

Λισαβόνας καθορίζει μια νέα
στρατηγική για την αύξηση
της απασχόλησης στην ΕΕ, τον
εκσυγχρονισμό της οικονομίας
και την ενίσχυση της κοινωνικής
συνοχής σε μια Ευρώπη που
βασίζεται στη γνώση.
26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ
Υπογράφεται η Συνθήκη της Νίκαιας.
Τίθεται σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου
2003.
€ 1Η ΜΑΐΟΥ
1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 22 ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ
Η Εσθονία, η Κύπρος, η Λετονία, η
Τίθενται σε κυκλοφορία Λιθουανία, η Μάλτα, η Ουγγαρία, η Αναλαμβάνει καθήκοντα η νέα
χαρτονομίσματα και κέρματα Πολωνία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πρόεδρο
του ευρώ στη ζώνη των 12 η Τσεχική Δημοκρατία προσχωρούν τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο
συμμετεχόντων κρατών μελών. στην Ευρωπαϊκή Ένωση. (2004‑2014).

2000  2000  2001  2001  2002  2003  2004  2004  2004 

7-8 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ 14-15 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ 10 ΙΟΥΛΊΟΥ 10 Κ ΑΙ 13 ΙΟΥΝΊΟΥ

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της
Νίκαιας επιτυγχάνει συμφωνία
σχετικά με το κείμενο μιας νέας
Συνθήκης που τροποποιεί το
σύστημα λήψης αποφάσεων στην
ΕΕ, έτσι ώστε η Ένωση να είναι
έτοιμη για τη διεύρυνση. Οι πρόεδροι
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου
και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
διακηρύττουν επίσημα τον Χάρτη
των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της
Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάκεν:
εγκρίνεται η διακήρυξη για το
μέλλον της ΕΕ. Ανοίγει έτσι ο
δρόμος για την επόμενη μεγάλη
μεταρρύθμιση της ΕΕ και για τη
δημιουργία μιας Συνέλευσης
(με πρόεδρο τον Βαλερί Ζισκάρ
ντ’ Εστέν) που θα συντάξει το
Ευρωπαϊκό Σύνταγμα.
Η συνέλευση για το μέλλον της
Ευρώπης ολοκληρώνει της εργασίες
της για το σχέδιο του Ευρωπαϊκού
Συντάγματος.
Διεξάγονται οι έκτες άμεσες εκλογές
για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
29 ΟΚ ΤΩΒΡΊΟΥ
Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα
υπογράφεται στη Ρώμη από τους 25
αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων.

107
 29 ΜΑΐΟΥ Κ ΑΙ 1Η ΙΟΥΝΊΟΥ

Οι γάλλοι ψηφοφόροι απορρίπτουν

το Σύνταγμα με δημοψήφισμα,
και τρεις μέρες αργότερα το
απορρίπτουν και οι ολλανδοί
ψηφοφόροι.
3 ΟΚ ΤΩΒΡΊΟΥ
Έναρξη ενταξιακών
διαπραγματεύσεων με την Τουρκία
και την Κροατία.
€ του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού
1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ
Η Κύπρος και η Μάλτα γίνονται
η 14η και 15η χώρα που υιοθετούν
το ευρώ.
2 ΟΚ ΤΩΒΡΊΟΥ
Εγκρίνεται η Συνθήκη της Λισαβόνας
με δημοψήφισμα στην Ιρλανδία.
9 ΜΑΐΟΥ
Δημιουργείται ο πρόδρομος
Σταθερότητας, ο οποίος διαθέτει 750
δισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα από
τα πολλά βήματα που στοχεύουν
να βοηθήσουν την Ευρώπη να
ξεπεράσει την οικονομική και
χρηματοπιστωτική κρίση.
2 ΜΑΡΤΊΟΥ
Η Συνθήκη για τη σταθερότητα,
τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση
στην Οικονομική και Νομισματική
Ένωση («δημοσιονομικό σύμφωνο»)
υπογράφεται από 25 χώρες της ΕΕ.
Τίθεται σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου
2013.

2005  2007  2008  2009  2009  2009  2010  2011  2012 

€ € €
1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 1Η ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ 1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ

Η Βουλγαρία και η Ρουμανία
προσχωρούν στην Ευρωπαϊκή
Ένωση.
Η Σλοβενία γίνεται η 13η χώρα
που υιοθετεί το ευρώ.
13 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ
Υπογράφεται η Συνθήκη
της Λισαβόνας.
Η Σλοβακία γίνεται η 16η χώρα
που υιοθετεί το ευρώ.
4-7 ΙΟΥΝΊΟΥ
Διεξάγονται οι έβδομες άμεσες
εκλογές για το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο.
Τίθεται σε ισχύ η Συνθήκη Η Εσθονία γίνεται η 17η χώρα
της Λισαβόνας. που υιοθετεί το ευρώ.
Ο Χέρμαν βαν Ρομπάι ορίζεται
πρόεδρος του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου (2009-2014).
Η Κάθριν Άστον ορίζεται Ύπατη
Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα
εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής
ασφαλείας (2009-2014).

108
 Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
Η Μ Ε Ρ Ο Μ Η Ν Ί Ε Σ- Ο Ρ Ό Σ Η Μ Α Σ Τ Η Ν   Ι Σ Τ Ο Ρ Ί Α Τ Η Σ   Ε Υ Ρ Ω Π Α Ϊ Κ Ή Σ Ο Λ Ο Κ Λ Ή Ρ Ω Σ Η Σ

€
6 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ 1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ

Απονέμεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η Λετονία γίνεται η 18η χώρα

το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Με
το βραβείο αυτό αναγνωρίζεται η
συμβολή της ΕΕ για παραπάνω από
έξι δεκαετίες στην προώθηση της
ειρήνης και της συμφιλίωσης, της
δημοκρατίας και των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων.
που υιοθετεί το ευρώ.
22-25 ΜΑΐΟΥ
Διεξάγονται οι όγδοες άμεσες
εκλογές για το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο.
11 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ
1Η ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ
Συμφωνία στη διάσκεψη των
Ο Ντόναλντ Τουσκ ορίζεται Ηνωμένων Εθνών στο Παρίσι μεταξύ
πρόεδρος του Ευρωπαϊκού 195 χωρών για την καταπολέμηση
Συμβουλίου. της κλιματικής αλλαγής.

2012  2013  2014  2014  2014  2015  2015  2016 

€
1Η ΙΟΥΛΊΟΥ 1Η ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ 1Η ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 23 ΙΟΥΝΊΟΥ

Η Κροατία προσχωρεί Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ γίνεται
στην Ευρωπαϊκή Ένωση. πρόεδρος της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής.
15 ΟΚ ΤΩΒΡΊΟΥ Η Φεντερίκα Μογκερίνι ορίζεται
Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για
Δημιουργείται η τραπεζική ένωση θέματα εξωτερικής πολιτικής και
της ΕΕ, με ένα κοινό σύστημα για την πολιτικής ασφαλείας.
εποπτεία των τραπεζών.
Η Λιθουανία γίνεται η 19η χώρα Σε δημοψήφισμα στο Ηνωμένο
που υιοθετεί το ευρώ. Βασίλειο η πλειοψηφία τάσσεται
υπέρ της εξόδου της χώρας από
24 ΙΟΥΝΊΟΥ την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δημιουργείται το Ευρωπαϊκό Ταμείο
Στρατηγικών Επενδύσεων, με
στόχο τη στήριξη περισσότερων
επενδύσεων και τη δημιουργία νέων
θέσεων εργασίας.

109
 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΉΣΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ
ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ
Πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε
όλες τις επίσημες γλώσσες διατίθενται από
τον δικτυακό τόπο Europa:
europa.eu
ΜΕ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΗΣ
Σε όλη την Ευρώπη υπάρχουν εκατοντάδες
τοπικά κέντρα πληροφοριών της ΕΕ. Μπορείτε
να βρείτε τη διεύθυνση του πλησιέστερου σε
σας κέντρου στον δικτυακό τόπο:
europedirect.europa.eu
110
ΜΕΣΩ ΤΗΛΕΦΩΝΟΥ Ή ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ Οι εκδόσεις για την ΕΕ είναι προσιτές απλώς
Η Europe Direct είναι μια υπηρεσία που με ένα κτύπημα πλήκτρου στον ιστότοπο του
απαντά στα ερωτήματά σας σχετικά με EU-Bookshop:
την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορείτε να bookshop.europa.eu
επικοινωνήσετε με αυτή την υπηρεσία
τηλεφωνικά, με ατελή κλήση, στον αριθμό
00 800 6 7 8 9 10 11 (ορισμένοι φορείς
κινητής τηλεφωνίας δεν παρέχουν πρόσβαση
σε αριθμούς 00800 ή χρεώνουν τις κλήσεις
αυτές), ή πληρώνοντας την κλήση, εφόσον
βρίσκεστε εκτός ΕΕ, στον αριθμό +32
22999696, ή με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο
μέσω του δικτυακού τόπου:
europedirect.europa.eu

Για πληροφορίες και δημοσιεύματα σχετικά με
την Ευρωπαϊκή Ένωση στα ελληνικά, μπορείτε να
απευθυνθείτε:
ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
Aντιπροσωπεία στην Ελλάδα
Βασιλίσσης Σοφίας 2
106 74 Αθήνα/Athens
ΕΛΛΑΔΑ/GREECE
Τηλ. +30 2107251000
Δικτυακός τόπος: ec.europa.eu/ellada/
Email: comm-rep-athens@ec.europa.eu
Αντιπροσωπεία στην Κύπρο
Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Λεωφόρος Βύρωνος 30
1096 Λευκωσία/Nicosia
ΚΥΠΡΟΣ/CYPRUS
Τηλ. +357 22817770
Δικτυακός τόπος: ec.europa.eu/cyprus
Email: comm-rep-cy@ec.europa.eu
Η Ε Υ Ρ Ώ Π Η Σ Ε 1 2 Μ Α Θ Ή Μ ΑΤΑ
ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ
Γραφείο ενημέρωσης στην Ελλάδα
Λεωφόρος Αμαλίας 8
105 57 Αθήνα/Athens
ΕΛΛΑΔΑ/GREECE
Τηλ. +30 2103278900
Δικτυακός τόπος: www.europarl.gr/
Email: epathinai@europarl.europa.eu
Γραφείο ενημέρωσης στην Κύπρο
Σπίτι της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Λεωφόρος Βύρωνος 30
1096 Λευκωσία/Nicosia
ΚΥΠΡΟΣ/CYPRUS
Τηλ. +357 22870500
Δικτυακός τόπος: www.europarl.europa.eu/nicosia/
Email: epnicosia@ep.europa.eu
Αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και
Γραφεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπάρχουν σε
όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή
Ένωση διαθέτει αντιπροσωπείες και σε άλλα μέρη του
κόσμου.
111
 ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΙΤΕ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΕ
Δωρεάν εκδόσεις:
• ένα αντίτυπο:
από το EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu)·
• περισσότερα από ένα αντίτυπα ή αφίσες/χάρτες:
από τις αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://ec.europa.eu/represent_el.htm),
από τα γραφεία εκπροσώπησης στις εκτός ΕΕ χώρες
(http://eeas.europa.eu/delegations/index_el.htm),
επικοινωνώντας με την υπηρεσία Άμεση Ευρώπη (http://europa.eu/europedirect/index_el.htm) ή
καλώντας τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (δωρεάν τηλεφωνικός αριθμός από όλη την Ένωση) (*).
(*) Οι πληροφορίες παρέχονται δωρεάν, και οι κλήσεις είναι γενικώς δωρεάν (ενδέχεται όμως κάποιες κλήσεις που
πραγματοποιούνται μέσω ορισμένων τηλεπικοινωνιακών φορέων ή από τηλεφωνικούς θαλάμους ή ξενοδοχεία να χρεώνονται).

Εκδόσεις επί πληρωμή:

• από το EU Bookshop (http://bookshop.europa.eu).
 NA-02-15-980-EL-N
Η ΕΥΡΏΠΗ ΣΕ 12 ΜΑΘΉΜΑΤΑ
του Πασκάλ Φοντέν

Ποιος είναι ο σκοπός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ); Γιατί και πώς δημιουργήθηκε; Πώς λειτουργεί; Τι έχει ήδη
επιτύχει για τους πολίτες της και ποιες νέες προκλήσεις αντιμετωπίζει σήμερα;

Σ’ έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, μπορεί η ΕΕ να ανταγωνιστεί επιτυχώς άλλες σημαντικές οικονομίες και να
διατηρήσει ταυτόχρονα τα κοινωνικά της πρότυπα; Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τη μετανάστευση; Ποιος
θα είναι ο ρόλος της Ευρώπης στη διεθνή σκηνή τα επόμενα χρόνια; Πού θα διαμορφωθούν τα σύνορα της ΕΕ;
Και ποιο θα είναι το μέλλον του ευρώ;

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που πραγματεύεται ο Πασκάλ Φοντέν, ειδικός σε θέματα της ΕΕ,
στην παρούσα έκδοση του δημοφιλούς βιβλίου του Η Ευρώπη σε 12 μαθήματα. Ο Πασκάλ Φοντέν υπήρξε
βοηθός του Ζαν Μονέ και καθηγητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού.