Zadatak 6.

86
Na trofaznu mrežu priklju en je potroša prema slici uz U 1 = 120V i R AB = 6.67 ; a
RBC = RCA = 10 , X BC = X CA = 5.57 i X AB = 0 .
Odredite fazne i liniske struje te snagu pri normalnom režimu rada i pri pregaranju osigura a u vodu C.
Nacrtajte vaktorske dijagrame.

Riješenje

a) Za normalan režim rada rada

U1 120
I AB = = = 18 A
R AB 6.67
U 120
I BC = I CA = 1 = = 10.4 A Z BC = Z CA = RBC
2
+ X BC
2
= 11.45
Z BC 11.45
U 120
I A = I B = IC = 1 = = 20.8 A
Z ABC (11.45 + 11.45) 6.67
11.45 11.45 6.67
P = 3U 1 I A = 4319.87W

b) Pregori li osigura u vodu C

U1 120
I AB = = = 18 A
R AB 6.67
IC = 0A
U 120
I BC = I CA = = = 6 .2 A
Z A + Z C 6.67 + 11.45

I A = I B = 24 A
P = I A U = 24 120 = 2880W
7.10 Na induktivni svitak kojemu radni otpor možemo zanemariti priklju en je sinusoidalni napon UL=100 V i
pri tome je IL=10 A. Ako tom svitku priklju imo napon složenog oblika, koji osim osnovnog harmonika sadrži
još i harmonike tre%eg reda, tada %e za U=100 V struja biti I=8 A.
Izra unajte efektivnu vrijednost tre%eg harmonika priklju enog napona.

Rješenje: Efektivna vrijednost napona harmnoka tre%eg reda U3 odre,uje se iz jednadžbe:

U = U12 + U 32 = 100V

Jednadžba sadrži nepoznanice U1 i U3, pa moramo zbog toga sastaviti još jednu jednadžbu s istim
nepoznanicama.

2 2
U1 U3 U L1
-znamo da je: I = I +I =
1
2 2
3 + = 8A GL1 = = 10
X L1 3 X L1 IL

-iz tih dviju jednadžbi dobivamo da je U3=63.6 V.

Riješio: Danijel Cvitanuši%, 1229

a)

b)

Riješio: Ante Ani1

6.87 Na trofazni generator spojen u zvijezdu s Uf = 127 V
priklju en je potroša prema slici 6.87. kojemu je
RAB = RBC = RCA = 0, XAB = 22 ) i XBC = XCA = 11
).
Izra unajte fazne i linijske struje, reaktivne snage
svake faze ( QAB, QBC, QCA ) i ukupnu reaktivnu
snagu te nacrtajte vektorski dijagram uz zatvorene
sklopke i uz otvorenu sklopku 3.

Rješenje:
o
U A = 127e j0 = 127 + j0V
120 o
U B = 127e j = 63.5 j109.9V
j120 o
U C = 127e = 63.5 + j109.9V
U AB = U A U B = 127 + j0 + 63.5 + j109.9 = 190.5 + j109.9V
U BC = U B U C = 63.5 j109.9 + 63.5 j109.9 = j220V
U CA = U C U A = 63.5 + j109.9 127 j0 = 190.5 + j109.9V
U AB 190.5 + j109.9
I AB = = = 4.99 j8.66 = 10A
X AB j22
U BC j220
I BC = = = 19.98 20A
X BC j11
U CA 190.5 + j109.9
ICA = = = 9.99 j17.32 = 20A
X CA j11
I A = I AB ICA = 4.99 j8.66 + 9.99 + j17.32 = 14.98 + j8.66 = 17.3A
I B = I BC I AB = 19.98 4.99 + j8.66 = 14.98 + j8.66 = 17.3A
IC = ICA I BC = 9.99 j17.32 19.98 = 29.97 j17.32 = 34.6A

AB = u AB iAB = 30 ( 60) = 90 o

BC = uBC iBC = 90 0 = 90o

CA = uCA iCA = 30 60 = 90o

Q AB = U AB I AB sin AB = 220 10 sin 90o = 2200VAr
Q BC = U BC I BC sin BC = 220 20 sin 90o = 4400VAr
Q CA = U CA ICA sin CA = 220 20 sin 90o = 4400VAr

U slu aju kada se sklopka S3 otvori imamo:

U 190.5 + j109.9
I AB = AB = = 4.99 j8.66 = 10A
X AB j22
U AB 190.5 + j109.9
I BC = ICA = = = 4.99 + j8.66 = 10A
X BC + X CA j22
I A = I AB + ICA = 4.99 j8.66 4.99 + j8.66 = 0A
I B = I BC + I AB = 4.99 + j8.66 + 4.99 j8.66 = 0A
I C = 0A
U BC = U CA = ICA X CA = ( 4.99 + j8.66) ( j11) = 95.26 + j54.89 = 110V
U AB = U BC + U CA = 190.5 + j109.9 = 220V

AB = u AB iAB = 30 ( 60) = 90o

BC = uBC iBC = 30 ( 60) = 90o

CA = uCA iCA = 30 ( 60) = 90o

Na trošilu se javlja naponska rezonancija i naponi se poništavaju. Zbog toga su sve linijske struje jednake nuli, a
fazne struje postoje ali one kruže unutar trošila. To se naziva titrajni krug.

Riješio: Saša Arbanas

6.90. Trofazni elektromotor od P = 3.5 kW i koeficijenta snage cos = 0.6 priklju en je na trofaznu mrežu napona
U l = 220 V , frekvencije 50 Hz kao na slici. 1.) Odredite vrijednosti kapaciteta kondenzatora spojenih u zvijezdu koji
pove aju koeficijent snage na 0.8. 2.) Riješite zadatak ako su kondenzatori vezani u trokut.

Riješenje :

Iz same slike vidljivo je da se radi o simetri nom optere enju. Stoga, možemo promatrati pojedinu fazu u trokut spoju ili
Ul
zvijezda spoju. Razlika je samo u priklju enom naponu ( U l ili ).
3
Radna snaga za pojedinu fazu biti 1e :
P
Pf =
3
Iz trokuta snage ra unamo jalovu snagu pojedine faze :
- prije kompenzacije :
Q f 1 = Pf tg 1
- poslije kompenzacije :
Q f 2 = ± Pf tg 2
Naime, pošto nije re eno ništa o karakteru faktora snage (jalov ili induktivan), moramo u obzir uzeti obje mogu1nosti. Stoga
u gornjem izrazu imamo oznaku ± .

Jalova energija koju preuzima (troši) kondenzator iznosi :

QC = Pf tg 1 ± Pf tg 2
2
U QC
Iz relacije : Q= dobivamo ovisnost kapaciteta kondenzatora o nama poznatim veli inama : C =
XC 2 f U2
Dakle :

Kapacitet pojedinog kondenzatora iznosi :

- za zvijezdu :

P (tg ± tg ) P (tg ± tg ) P (tg ± tg )

C zv = 1
2
2
= 1 2
2
= 1
2
2

3 2 f Uf Ul 2 f Ul
3 2 f
3
C zv 1 = 134.3 µF
C zv 2 = 479.5 µF
 - za trokut :

P (tg ± tg )
C tr = 1
2
2

3 2 f Ul

C tr 1 = 44.7 µF
C tr 2 = 159.8 µF

Vrijednosti tg -ova koje uvrštavamo u kona nu formulu možemo dobiti trigonometrijskom relacijom izvedenom iz
1 1
jedini ne kružnice cos = tg = 1 ili, jednostavnije, malim prera unavanjem na
1 + tg 2 cos 2
kalkulatoru.

U ovom zadatku treba samo obratiti pozornost na zadani napon izvora koji je LINIJSKI, a iznosi 220 V (ina e, 220 V je
FAZNI napon naše opskrbne mreže, dok je linijski, 3 puta ve1i, 380 V ). Ako ra unamo "iskustveno", lako možemo
pogriješiti.

Riješio : Vlatko Bo ek
 3
7.1. Na spoj na slici priklju en je napon u = 100 sin( t + ) + 30 sin 3 t + 10 sin(5 t ) , a vrijednosti su :
6 4
= 1000 s , G = 0.01 S , L = 0.01 H i C = 10 µF . Odredite : 1.) i R (t ), i L (t ), iC (t ) ; 2.) efektivne vrijednosti
1

napona i struja; 3.) Nacrtajte dijagrame vremenske ovisnosti napona i struja.

Riješenje :

Struje ra unamo posebno za svaku granu i posebno za svaki harmonik (vrijedi superozicija harmonika). Vrijede jednadžbe :

i R = i R1 + i R 3 + i R 5
iL = iL 2 + iL3 + iL5 pri emu su i Rk , i Lk , iCk harmonici struje (k=1,3,5)
iC = iC1 + iC 3 + iC 5

Struje pojedinog harmonika, pojedine grane glase :

i Rk = I Rkm sin(k t + uk )

i Lk = I Lkm sin(k t + uk )
2
iCk = I Ckm sin(k t + uk + )
2
Maksimalne vrijednosti pojedinih struja, pojedinih harmonika ra unamo :

U km
i Rkm =
R
U 1
i Lkm = km gdje su : X Lk = k L i X Ck =
X Lk k C
U km
iCkm =
X Ck
Za 1. harmonik uzimamo k=1, za 3. harmonik k=3, za 5. harmonik k=5.
Uvrštenjem zadanih vrijednosti u ove navedene jednadžbe dobivamo rezultate koje 2emo prikazati tabli no:

k R( ) X Lk ( ) X Ck ( ) U km (V ) I Rkm ( A) I Rkm ( A) I Ckm ( A)

1. 100 100 100 100 1 1 1
2. 100 200 33.3 30 0.3 0.1 0.9
3. 100 500 20 10 0.1 0.02 0.5

Dakle, jednadžbe trenutnih vrijednosti struja su :

3
i R = sin( t + ) + 0.3 sin 3 t + 0.1sin(5 t )
6 4
5
i L = sin( t ) + 0.1sin(3 t ) + 0.02 sin(5 t )
3 2 4
2
iC = sin( t + ) + 0.9 sin(3 t + ) + 0.5 sin(5 t )
3 2 4
Efektivna vrijednost napona jeste :
1
U = U 12 + U 32 + U 52 = U 12m + U 32m + U 52m = 70.7 V
2
Na isti na in se odre6uju i efektivne vrijednosti struja pa one iznose :

I R = 0.74 A
I L = 0.71 A
I C = 1.02 A

Dijagram ovisnosti napona i struja na radnom otporu :

Dijagram vremenske ovisnosti struje IL :

Dijagram vremenske ovisnosti struje IC :

Riješio : Marjan Bonus

7.4. U spoju na sl. 7.4. veli ine su i = 30 + 10(4000t + 30°), G = 0.3S i C = 100µF .
Odredite jednadžbe trenutnih vrijednosti napona i struja.

Rješenje:
Zadatak možemo podijeliti na dva dijela:
a)

Kondenzator za istosmjernu struju predstavlja beskona an otpor.

iC 0 = 0
iG 0 = i0 = 30
i 30
u0 = 0 = = 100
G 0 .3
b)

1 1
XC = = 6
= 2 .5
C 4000 100 10
1
( jX C ) j8.33 3.33 + j 2.5
Z= G = = 1.84 j 0.78 = 2 ( 53° )
1 3.33 j 2.5 3.33 + j 2.5
+ ( jX C )
G
U m1 = I m1 Z = 10 (30° ) 2 ( 53° )
= 20 ( 23° )

u1 = 20 sin (4000t 23° )

iG1 = u1 G = 6 sin (4000t 23° )
U m1 20 ( 23° ) (67° )
I mC1 = = ( 90° ) = 8
XC 2.5
iC1 = 8 sin (4000t + 67°)

Kona no rješenje:
u (t ) = u 0 + u1 = 100 + 20 sin (4000t 23°)
iG (t ) = iG 0 + iG1 = 30 + 6 sin (4000t 23°)
iC (t ) = iC 0 + iC1 = 8 sin (4000 + 67°)

Riješio: Josip Brki-

7.5 Napon i struja na izlazu dvopola iznose

Izra unajte efektivne vrijednosti struje i napona te snagu dvopola.

Rješenje:

Efektivna vrijednost struje i napona je

Budu i da se aktivna snaga odre uje istoimenim harmonicima napona i struje, to je

gdje je

pa se dobiva da je

Riješio:
Hrvoje Buljan 1234
ID: 11
7.6. U neki strujni krug uklju ena su tri ampermetra: jedan sa zakretnim svitkom i
permanentnim magnetom drugi je indukcijski ampermetar a tre i ampermetar sa vru om
žicom.
Prvi pokazuje da je I 1 = 6 A , a drugi I 2 = 8 A . Koliko iznosi pokazivanje tre eg ampermetra?
Rješenje:
Smatramo da su instrumenti idealni, tj. njihovo uklju enje u krug ne mijenja strujne i
naponske prilike. Budu i da se upotrebljavaju instrumenti razli itih mjernih sistema, treba
imati na umu: a) instrumenti sa zakretnim svitkom i permanentnim magnetom pokazuju
srednju vrijednost mjerne veli ine; b) instrumenti sa mekim željezom, elektrodinamski i s
vru om žicom mjere efektivne vrijednosti; c) indukcijski instrumenti mjere efektivne
vrijednosti izmjeni nih veli ina; d) vatmetri mjere srednju snagu.
Zna i kroz sva tri ampermetra tije e ista struja; prvi ampermetar pokazuje srednju vrijednost
struje od 6A. Znamo da je srednja vrijednost sinusne struje jednaka nuli, iz rezultata koji
pokazuje instrument zaklju ujemo da struja nije '' isto'' sinusna ve da ima i harmonike.
Drugi instrument pokazuje efektivnu vrijednost izmjeni ne struje koja iznosi 8A.
Tre i instrument mjeri efektivnu vrijednost struje od ukupne struje koja se ra una po formuli:
I sr = 6 A
I ef = 8 A
2 2
I treceg _ ampermetra = I sr + I ef = 36 + 64 = 10 A

Riješio: Slobodan Busi

7.7. Zadan je spoj na slici kojemu je R = 3 , L = 2mH . Napon na radnom otporu je

u R = 6 + 18 sin t + 10 sin(2 t ) , uz = 10 3 s 1 . Odredite jednadžbu napona u(t) priklju'enog na

6
mrežu.

UR R
u(t) +

RJEŠENJE :

Zadani napon rastavljamo na tri harmonika.

1.harmonik

u R = 6V
u 6
iR = R = = 2 A
R 3
XL = 0 Z=R

- pošto prvi harmonik predstavlja krug istosmjerne struje frekvencija je jednaka nuli, pa je i induktivna
reaktancija jednaka nuli
- iz toga proizlazi da je napon na izvoru jednak padu napona na otporu

u i = u R = i R Z = 6V

2. harmonik

u R = 18 sin t
u R 18[0 ]
iR = = = 6 [0] A
R 3
Z = R 2 + X L = 3 2 + (1000 0,002 ) = 13
2 2

XL 2
tg = = = 33,69
R 3
u i = i R Z = 6 [0 ] 13
[33, 69 ]
(
= 6 13 sin 1000t + 33,69 V )
- struja kroz otpor jednaka je ukupnoj struji zbog serijskog spoja pa je pad napona na ukupnoj
impedanciji jednak je naponu izvora
3. harmonik

u R = 10 sin 2 t
6
u R 10 [ 30 ]
iR = = A
R 3
Z = R 2 + X L = 3 2 + (2 1000 0,002 ) = 5
2 2

4
tg = = 53,13
3
[ 30 ] [23,13]
ui = iR Z=
10
3
5 [53,13]
=
50
3
=
50
3
( )
sin 2000t + 23,13 V

- za tre5i harmonik postupak je isti kao i za drugi

Kona'no rješenje je :

(
u i = 6 + 6 13 sin 1000t + 33,69 + ) 50
3
(
sin 2000t + 23,13 )
Napomena : Rješenje u zbirci je neto'no !

Riješio : Boris Butkovi5 , 1332

-ZADATAK:
7. 8 Zadan je spoj (sl. 7,8) kojemu je :
i = 10 + 30 2 sin t + 15 2 sin 2 t A
1
R = 1 " ; XC1 = = 1 " ; XL1 = 0,5 "
C
Izra*unati struju iL(t) i njezinu efektivnu vrijednost.
-shema:

RJEŠENJE:
-zadano:
i = 10 + 30 2 sin t + 15 2 sin 2 t A
R=1"
1
XC1 = =1"
C
XL1 = 0,5 "

IL(t)=? ;IL=?

-postupak:

1. dio: ( = 0)
1
XC0 = = "
C
XL0 = 0 "
R*R R 1
RUK = = = "
R+R 2 2
1 U
U = I * RUK = 10 * =5V IL = =5A IL(t)1 = 5 A
2 R

2. dio: ( )
R * ( jXC ) R*( jXC ) R + jXC 1 j 1 1
Z1 = = * = = + j "
R jXC R jXC R + jXC 2 2 2
1 1 1 1
Z2 = Z1 + jXL = - j + j = " 3 = 00
2 2 2 2
R*Z2 1 * 0,5
ZTOT = = = 0,3333 "
R + Z2 1 + 0,5
30 * 2 U
U = I * ZTOT = * 0,3333 = 10 V IL = = 20 A
2 Z2
ImL2 = IL * 2 = 20 2 A = 28,28 A
iL(t)2 = 28,28 * sin t A

3. dio: (2 )
1 j2
R * ( jXC ) R * ( jXC ) R + jXC 4 1 j2 1 2
Z1 = = * = = = -j "
R jXC R jXC R + jXC 5 5 5 5
4
1 2 5 1 3
Z2 = Z1 + jXL = -j +j = +j "
5 5 5 5 5
3
3 1 =Arc tg
5 = Arc tg 3 = 71,560
1
5
R * Z 2 6 + j18 j 3 + 9 15 j15 1 1
ZTOT = = = = -j "
R+ Z2 36 + 9 45 3 3

2 2
ZTOT = = = 0,4714 "
9 3

3 = Arc tg 1 = 450
3 UK = 3 – 3 1 = 450 - 71,560 = -26,560
15 * 2
U=I* ZTOT = * 0,4714 = 7,07 V
2
U
IL = = 11,18 A ImL3 = 11,18 * 2 = 15,81 A
Z2
IL(t)3 = 15,18 * sin ( 2 t – 26,560 )

-ukupno rješenje:

iL = IL(t)1 + IL(t)2 + IL(t)3 = 5 + 28,28 * sin t + 15,18 * sin ( 2 t – 26,560 ) A

IL = (iL1 * iL1) + (iL 2 * iL 2) + (iL 3 * iL 3) = 23,45 A

-zaklju ak:
Da bi smo rješili ovaj zadatak potrebno je rješiti struju iL za svaki harmonik. Ukupno struja koja prolazi
kroz zavojnicu iznosi: iL =5 + 28,28 * sin t + 15,18 * sin ( 2 t – 26,560 ) A ; a efektivna vrijednost te
struje iznosi : IL = 23,45 A

RIJEŠIO: ZVONIMIR CERI (ID. 14) ; 1051

7.9. Na krug (sl. 7.1) priklju en je napon u = 40 sin ( t – 23°) + 100 sin 2 t + 40 sin (3 t – 7°), uz
= 100 s-1, G = 0.03 S, L = 167 mH i C = 200 +F.
Valja odrediti:
1. jednadžbu ukupne struje; 2. aktivnu snagu.
i
iR iL iC
+

G L C
u(t)

Sl. 7.1
Rješenje:
u = 40 sin ( t – 23°) + 100 sin 2 t + 40 sin (3 t – 7°)
= 100 s-1
G = 0.03 S
L = 167 mH
C = 200 +F
1. Strua se izra una tako da svaku pjedinu struju pomnožimo sa Y , tze na kraju te struje zbrojimo
i = i1 + i2 + i3
i = u* Y
1 1
BL = = = 0.6 S
L 100 * 167
BC = C = 100 * 200 = 0.02 S
Y = G + jBL + jBC = 0.03 – 0.04j
Y= 0.03 2 + 0.04 2 = 0.05 S
Y 1= 0.05 53.13
Y 2= 0.05 53.13
Y 2= 31.6418.43
53.13
i1 = 40 sin (100 t – 23°) * 0.05 = 2 sin (100 t + 30.13°)
18.43
i2 = 100 sin 200 t * 31.64 = 3.16 sin (200 t - 18.43°)
53.13
i3 = 40 sin (300 t – 7°) * 0.05 = 2 sin (300 t – 60°)
i = 2 sin (100 t + 30,13°) + 3.16 sin (200 t – 18.43°) + 2 sin (300 t – 60°)
2. Aktivna snaga se dobije tako da podijelimo i sa 2 i pomnožimo sa pripadaju im kutem
I 1m U 1m U 2m I 3m U 3m
P= * cos (-53.13°) + cos (18.43°) + * cos (53.13°)
2 2 2 2 2
23 90.13 18.43 7 60.13
40 2 100 40 2
P= * cos (-53.13°) + *cos (18.43°) + * cos (53.13°)
2 2 2 2 2
P = 148 W

Riješio: Mirko Cobovi@

Zadatak: (7.11)
Krivulja struje koja te e strujnim krugom prikazanim na slici dobivena je u obliku oscilograma i rastavljena
na harmonijski red gdje su amplitude harmonika izražene u milimetrima:

Y = 50sin(314t + 23%30&) + 11,2sin(942t + 26%30&) + 2,6sin(1570t + 74%20&)

Efektivna vrijednost struje je I=0,18A, a induktivitet svitka je L=318mH. Krivulja napona na svitku takodjer
je dobivena u obliku oscilograma u nekom mjerilu; a ta krivulja je simetri na s obzirom na os apscisa.

Dvanaest jednako udaljenih ordinata Ym te krivulje, izmjerenih na dužini poluperiode u milimetrima,

uvrsteno je u tablicu:

Broj ordinate 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Dužina ordinate u mm 0 13 23 21 9 0 9 28 39 39 28 15

1. Odredite mjerilo mi i mUL krivulja struje i napona na svitku

2. Napišite harmonijski red struje (amplitude harmonika izrazite u amperima)

Rješenje:

45
40
Dužina ordinate u mm

35
30
25
20
15
10
5
0
-12 -10 -8 -6 -4 -2 1 3 5 7 9 11
Broj ordinate
1)
Iz izraza za efektivnu vrijednost struje dobivamo:

I=
I 12m + I 32m + I 52m
=
(mi A1m )2 + (mi A3m )2 + (mi A5m )2 =
mi 2 2
A1m + A3m + A5m
2

2 2 2
I 2 0,18 *1,41 A
mi = = = 0,005
2
A1m + A3m + A5m
2 2
50 + 11,2 + 2,6
2 2 2 mm

Na isti na in odredimo mUL:

UL =
U L21m + U L23m + U L25 m
=
( LI 1m ) + (3 LI 3m ) + (5 LI 5m )
2 2

=
L
2
2 2 2
I1m + 9 I 3m + 25I 5m =
2 2 2
L 2 2 2
= A1m + 9 A3m + 25 A5m
2

Tako=er, napon UL možemo odrediti:

T
2
1 1 1 n 2
UL = U L2 (t ) dt = mUL Y 2 (t ) dt mUL Ym
T 0 T n m=1
2 2

Izjedna imo li ta dva izraza dobivamo:

1 n 2 L 2 2 2
mUL Ym = A1m + 9 A3m + 25 A5 m
n m=1 2
L 2 2 2
A1m + 9 A3m + 25 A5m
mUL = 2
1 n 2
Ym
n m=1
n
Ym2 = 0 2 + 132 + 23 2 + 212 + 9 2 + 0 2 + 9 2 + 28 2 + 39 2 + 39 2 + 28 2 + 15 2 = 6130
m =1
314 0,318L
50 2 + 9 11,2 2 + 25 2,6 2
mUL = 2 = 1V
6130 mm
12
2)
Harmoni ki red struje kojoj je amplituda izražena u amperima dobivamo na na in da
izmjerenu veli inu pomnožimo sa koeficijentom proporcionalnosti:

I = 0,005 50 sin (314 t + 23°30´) + 0,005 11,2 sin (942 t + 26°30´) + 0,005 2,6 sin (1570 t + 74°20´)
I = 0,25 sin (314 t + 23°30´) + 0,056 sin (942 t + 26°30´) + 0,013 sin (1570 t + 74°20´)

Zadatak riješio: Tomislav @ik, 1312

7.12. Struja koja te e spojem na sl. 7.2. zadana je u obliku harmonijskog reda
i = 0,25 sin(314t + 23#30$) + 0,056 sin (942t + 26#30$) +
+0,013 sin (1 570t + 74#20$); c = 31,8 µF
U nekom razmjeru snimljen je oscilogram napona na krajevima kondenzatora. Krivulja tog napona je simetri na s
obzirom na os apscisa. Dvanaest jednako razmaknutih ordinata Ym te krivulje, izmjerenih na dužini poluperiode u
milimetrima, prikazano je tablicom 7.12.

tablica 7.12.
Broj ordinate 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Dužina ordinate u mm 0 4 9 13 18 22 25 26 23 19 12 5

Nacrtajte krivulju napona kondenzatora i odredite mjerilo mu te krivulje.

sl. 7.2.

Rješenje:
Iz podataka broja ordinate i dužine ordinate crtamo krivulju. Pošto je krivulja simetri na s obzirom na os apscisa (oX),
krivulju crtamo simetri nu s obzirom na (oX).

Napon UC možemo izraziti pomo<u ordinata krivulje

 T
2
1 1 1 n 2
UC = U L2 (t ) dt = mUC Y 2 (t ) dt mUC Ym = mUC 16,9164V
1 0 T n m =1
T 2
n
Ym2 = 0 2 + 4 2 + 9 2 + 13 2 + 18 2 + 22 2 + 25 2 + 26 2 + 23 2 + 19 2 + 12 2 + 5 2 = 3434
m =1

Efektivna vrijednost napona na kondenzatoru je drugi korjen iz sume kvadrata efektivnih vrijednosti pojedinih
komponenata napona.

= 1

1 1
X C1 = = = 100,14
C 314 * 31,8µF
3 =3 1

1
X C1 = = 33.38
3 C
5 =5 1

1
X C1 = = 20
5 C
U C (t ) = i (t ) * X C
U C (t ) = 25,035 sin( t 66°7) + 1,8695 sin( t 116°3) + 0,26 sin( t 15°3)

UC =
1
2
(
25,035 2 + 1,869 2 + 0,26 2 = 17,75V)

U C = mUC 16,9164V
17,75V
mUC = = 1.049
16,916V

Riješio:Franjo Fabijan
7.13. Na spoj (sl. 7.13.) priklju en je napon složenog oblika kojemu je f1=500 Hz, R=8 # i C=31,8 %F. Efektivna
vrijednost priklju enog napona je U=120 V, a efektivna vrijednost njegovih harmonijskih komponenata je:
U3=0,6U1, U5=0,25U1 i U7=0,132U1.
Treba izracunati:
1. Efektivnu vrijednost struje;
2. Snagu koja se troši u mreži.

Sl. 7.13.

Rješenje:

Iz izraza za efektivnu vrijednost nesinusoidalnih napona dobijemo:

U = U 12 + U 32 + U 52 + U 72 = U 12 + 0,36U 12 + 0,0625U 12 + 0,0174U 12

U = U 12 (1 + 0,36 + 0,0625 + 0,0174) = U 1 1,44 = 1,2U 1
U = 1,2U 1

Za svaki harmonik posebno, moramo izra unati: napon, impedanciju, struju te snagu:

-Za prvi harmonik:

U
U1 = = 100V
1,2
f 1 = 500 Hz
2 2
1 1
Z1 = R + X 2 2
C1 = R + 2
= 8 +
2
6
= 8 2 + 10 2
2 f 1C 2 3.14 500 31,8 10
Z 1 = 64 + 100 = 12,8
U 1 100
I1 = = = 7,8 A
Z 1 12,8
X C1 10
1 = arctg = arctg = 51,34
R 8
P1 = U 1 I 1 cos 1 = 100 7,8 cos 51,34 = 487W
-Za tre:i harmonik:

U 3 = 0,6U 1 = 60V
f 3 = 3 f 1 = 1500 Hz
2 2
1 1
Z3 = R + X 2 2
C3 = R + 2
= 8 +
2
6
= 8 2 + 3,3 2
2 f 3C 2 3,14 1500 31,8 10
Z 3 = 64 + 10,89 = 8,6
U 3 60
I3 = = = 7A
Z 3 8,6
X C3 3,3
3 = arctg = arctg = 22,4
R 8
P3 = U 3 I 3 cos 3 = 60 7 cos 22,4 = 388W

-Za peti harmonik:

U 5 = 0,25U 1 = 25V
f 5 = 5 f 1 = 2500 Hz
2 2
1 1
Z5 = R + X 2 2
C5 = R + 2
= 8 +
2
6
= 82 + 22
2 f 5C 2 3,14 2500 31,8 10
Z 5 = 64 + 4 = 8,2
U 5 25
I5 = = = 3A
Z 5 8,2
X C5 2
5 = arctg = arctg = 14,03
R 8
P5 = U 5 I 5 cos 5 = 25 3 cos 14,03 = 73W

-Za sedmi harmonik:

U 7 = 0,132U 1 = 13,2V
f 7 = 7 f 1 = 3500 Hz
2 2
1 1
Z7 = R + X 2 2
C7 = R + 2
= 8 +
2
6
= 8 2 + 1,4 2
2 f 7C 2 3,14 3500 31,8 10
Z 7 = 64 + 1,96 = 8,1
U 7 13,2
I7 = = = 1,6 A
Z7 8,1
X C7 1,4
7 = arctg = arctg = 9,92
R 8
P7 = U 7 I 7 cos 7 = 13,2 1,6 cos 9,92 = 21W
-Efektivna vrijednost struje je:

I = I12 + I 32 + I 52 + I 72 = 7,82 + 7 2 + 32 + 1,6 2 = 121,4 = 11A

-Snaga koja se troši u mreži je:

P = P1 + P3 + P5 + P7 = 487 + 388 + 73 + 21 = 969W

Riješio: Igor Farbaš

7.15 U spoju na slici veli ine su U0 = 220 V, u = 180sin314t i R = 10 . Odredite pokazivanja instrumenata s
mekim željezom.

U0 .
.
A W

U V
R

Rješenje:
- instrumenti s mekim željezom +e pokazivati efektivne
vrijednosti struje i napona
- efektivnu vrijednost napona koju +e pokazivati voltmetar dobijemo:
2 1 2 1
U ef = U 0 + U1m = 2202 + 1802 = 64600 = 254V
2 2
U1m = 180V
- efektivna vrijednost struje koju +e mjeriti ampermetar j
jednaka je:
U ef 254
I ef = = = 25.4 A
R 10
- snaga koju mjeri wattmetar:
PW = I ef U ef = 25.4 254 = 6450W

Rješio: Krešimir Fekete

7.16. Krivulja periodi ne struje koja te e nekim strujnim krugom ima oblik prikazan na sl. 7.16. Amplituda
struje je Im = 10 A. Koliko je pokazivanje ampermetra s mekim željezom uklju enoga u krug?

Im

Im

0
t
Sl. 7.16.

Rješenje:
Sa slike vidimo da je na istosmjernu struju iznosa I0 = Im superponirana sinusoidalna struja amplitude Im . Struju
na slici možemo zapisati kao:
i (t ) = I 0 + I m sin ( t )

Ampermetar &e pokazivati efektivnu vrijednost struje koja prolazi njegovim stezaljkama. Struja se sastoji od
konstantnog nultog lana (istosmjerni dio) i prvog harmonika (izmjeni ni dio) pa je efektivna vrijednost struje
jednaka je drugom korijenu iz sume kvadrata efektivnih vrijednosti pojedinih komponenata.

IA struja ampermetra
2
Im
IA = I 02 +
2
2
I
IA = I m2 + m

2
3
I A = Im
2
3
I A = 10 = 12 . 25 A
2

Riješio: Dubravko Fici

7.17. Krivulja struje prikazana je na sl. 7.17. Odredite pokazivanje ampermetra s mekim željezom koji mjeri tu
struju.

Rješenje:

Pokazivanje ampermetra je

I m2 9 I m2 3I m
I = I 02 + I 12 = 4 I m2 + = =
2 2 2
3I m
I=
2

Im
gdje je I 0 = 2 I m istosmijerna komponenta struje, a I 1 = efektivna vrijednost harmonika struje prvog
2
reda.

Riješio: Luka Gabri), 1254, ID 23.

7.19. Na spoj ( sl.7.7.) priklju en je napon u = U 1m sin t + 0.6U 1m sin 3 t + 0.28U 1m sin 5 t , uz
= 5000s . Izmjerene efektivne vrijednosti priklju enog napona, struje i snage potrošene u mreži su ove:
1

U = 120V , I = 20 A i P = 400W .
Treba na*i: 1. radni otpor i induktivitet svitka; 2. induktivitet L' svitka za vrijednosti U, I, P, pretpostavljaju*i da
se napon i struja mijenjaju po sinusoidalnom zakonu.
i

UR R
+
u(t)
L

sl.7.7.
Rješenje:

1. Radni otpor ra unavamo iz izraza za snagu kojeg uvrštavamo u Ohmov zakon.

U P P
R= plus P = U I U= daje kona an oblik: R = 2 iz ega izra unavamo:
I I I
400
R = 2 =1
20
Induktivitet svitka ra unamo iz ovih odnosa:
2 2 2 Uk
I = I1 + I 3 I 5 , U k = I k Z k Ik =
Zk
R 2 + (k L)
2
1 Zk
tj. zbog jednostavnijeg ra unanja = = , uz k=1, 3 i 5 dobivamo:
Ik Uk Uk
1 R 2 + (1 L ) R 2 + (3 L ) R 2 + (5 L)
2 2 2

2
= 2
+ 2
+ 2
I U1 U3 U5
To smo jednostavno dobili uvrštavanjem i kvadriranjem prethodnog izraza. Sada to samo
izmnožimo, odvojimo poznato na jednu stranu a nepoznato na drugu i dobivamo nešto ovako:
1 1 1 1 1 9 25
2
= R2 2
+ 2+ 2 + 2
L2 2
+ 2+ 2
I U1 U 3 U 5 U1 U1 U1
1 1 1 1
R2 + 2+ 2
I2 2
U1 U 3 U 5
2
L2 =
1 9 25
2
+ 2+ 2
U1 U1 U1

1 1 1 1
R2 + 2+ 2
1 I2 2
U1 U 3 U 5
L=
1 9 25
2
+ 2+ 2
U1 U 3 U 5
 Tu još jedino trebamo izra unati efektivne vrijednosti napona a to *emo preko zadane
jednadžbe: u = U 1m sin t + 0.6U 1m sin 3 t + 0.28U 1m sin 5 t
Formula za efektivnu vrijednost napona je:
2 2 2
Um 2
2
U 1m + U 3m + U 5 m
2 2
U 1m + U 3m + U 5 m
U ef = tj. U ef = jer je U ef = .
2 2 2
Svaki pojedini napon prikažemo pomo*u onog od prvog harmonika i tako dobijemo jednadžbu
u kojoj izra unamo napon prvog a zatim i istala dva harmonika. To ispada onda ovako:

2U ef = U 1m
2
(1 2
+ 0.6 2 + 0.28 2 ) U 1m =
(
2 120 2
12 + 0.6 2 + 0.28 2
= 141.5V
)
Onda je U 3m = 0.6 U 1m = 84.9V te U 5m = 0.28 U 1m = 39.62V
Te vrijednosti sada dijelimo sa 2 da dobijemo pojedine efektivne vrijednosti ili u našoj
formuli jednostavno pišemo:

1 2 2 2
R2 + +
1 I2 U 1m
2
U 3m
2
U 5m
2
1 2 1 2
L= jer je = tj. 2 = 2
1 2 9 2 25 2 U 1 U 1m U 1 U 1m
2
+ 2
+ 2
U 1m U 3m U 5m
Tu sad samo ubacimo sve vrijednosti i dobivamo za induktivitet svitka :
L = 1.02mH
2. Induktivitet L' dobijemo(uz pretpostavku da se napon i struja mijenjaju po sinusoidalnom zakonu) iz
ovoga:
U 120
Z= = =6
I 20
X L = L' = Z sin
Z sin
L' =
Tu nam sad treba izraz za snagu P = U I cos iz kojeg *emo preko matematike izvu*i
nama potreban sin . Dakle treba nam još izraz 1 = sin 2 + cos 2
sin = 1 cos 2 te ga onda samo uvrštavamo i onda dobijemo ovo:
2
P
sin = 1 cos 2
= 1
U I
Tada nam formula za L' kona no izgleda ovako:

U
1
P
2
U2 [(U 2
I2 ) P2 ]
L' =
I U I
=
U2 I4
=
(U 2
I2 ) P2
=
(120 2
)
20 2 400 2
2
I 20 2 5000

L'= 1.18mH

Zadatak riješio: Gebert Andrija.

7.20.
Zadana je mreža kojoj je R = 10 i C = 10µF . Krivulja priklju enog napona prikazana je na slici gdje
je U m = 100V i f = 1000 Hz .

1. Odredite jednadžbe trenutnih vrijednosti napona i struje u obliku Fourierova reda do uklju ivo
harmonika sedmog reda.
2. Nacrtajte amplitudne i fazne spektre struje.

Um
R
+ 0
u (t )
t
C 2 2

Rješenje:

1.
Zadana je funkcija u = f ( t ) simetri na u odnosu prema ishodištu, dakle f ( t ) = f( t ), i u
odnosu prema osi apscisa pa je f ( t) =
f ( t + ) , i zbog toga Fourierov red ne sadrži
kosinusoidalne i parne harmonike, tj. imat *e oblik u = b1 sin t + b3 sin 3 t + b5 sin 5 t + , gdje
se koeficijenti bk (k = 1,3,5, ) izra unavaju prema formuli:

2
1 2
bk = u ( t ) sin k t d ( t ) = u ( t ) sin k t d ( t )
0 0

Budu*i da je u = U m pri 0 t , bit *e:

2 2U m cos k t 2U m
bk = U m sin k t d ( t ) = = ( cos k + 1)
0
k 0
k

4U m
Dakle, bk = 0 za k = 0,2,4,6, i bk = za k = 1,3,5,
k
Na taj na in dobivamo:

Um 1 1 1
u=4 sin t + sin 3 t + sin 5 t + sin 7 t =
3 5 7
u = 127 sin t + 42,5 sin 3 t + 25,5 sin 5 t + 18,2 sin 7 t

Jednadžba trenutnih vrijednosti struje je:

i = I 1m sin( t 1 ) + I 3m sin(3 t 3 ) + I 5m sin(5 t 5 ) + I 7 m sin(7 t 7 ),

gdje je:

U km
I km =
Zk
Z k = R 2 + X k2
Xk
tg k = , uz k = 1,3,5 i 7.
R

1 1 10 6
Budu*i da je X k = X Ck = , = = 16,2 , bit *e:
k C C 6180 10

Z 1 = 10 2 + 16,2 2 = 19
16,2
tg 1 = = 1,62
10
1 = 58°20

Sli no tome izlazi da je:

Z 3 = 11,7 , 3 = 28°20 ;
Z 5 = 10,5 , 5 = 17°40 ;
Z 7 = 10,3 , 7 = 13°;
127 42,5 25,5 18,2
I 1m = = 6,7 A; I 3m = = 3,65 A; I 5m = = 2,42 A; I 7m = = 1,77 A.
19 11,7 10,5 10,3

Dobiva se:

i = 6,7 sin( t + 58°20 ) + 3,65 sin(3 t + 28°20 ) + 2,42 sin(5 t + 17°40 ) + 1,77 sin(7 t + 13°).

2.
Amplitudni i fazni spektar struje:

I km A
ik
7
6 60°
5 50°
4 40°
3 30°
2 20°
1 10°

1 3 1 5 1 7 1 [s ]
1
1 3 1 5 1 7 1 [s ]1

Riješio: Damir Hamidovi*, 1200.

7.22. Napona se periodi ki mijenja s frekvencijom f = 50 Hz (sl. 7.22.), gdje je Um = 100 V.

Odredite: 1. srednju i efektivnu vrijednost napona; 2. faktor oblika i tjemeni faktor.

Rješenje:

Kod izmjeni nih veli ina može se govoriti o aritmeti koj i elektroliti koj srednjoj vrijednosti. Aritmeti ka
srednja vrijednost odnosi se na tzv. punovalno ispravljene vrijednosti apsolutnih iznosa.
T
1
Ysr = y dt
T 0
a elektroliti ka srednja vrijednost je:
T
1
Ysr = ydt
T 0
U ovom, a i u ostalim zadacima, ako nije istaknuto, pojam srednja vrijednost odnosi se na aritmeti ku srednju
vrijednost.

T 0.006 0.016
1 1 1
U sr = U m dt = 100 dt + 100 dt = 1.2 = 60 V
T 0 0.02 0 0.01
0.02

0.006 0.016
1 1 1
U2 = U m2 dt = 100 2 dt + 100 2 dt = 120 = 6000V 2
T 0.02 0 0.01
0.02
U = 6000 = 77.459 V

Tjemeni faktor:
Um 100
= = = 1.29
U 77.459

Faktor oblika:
U 77.459
x= = = 1.29
Usr 60

Riješio: Krunoslav Jaroš

7.23. Napon se periodi ki mijenja po trapezoidalnom zakonu, a iznosi Um=24V (slika).
Na ite:
1. srednju i efektivnu vrijednost napona;
2. faktor oblika i tjemeni faktor.

U, V

Um
0.02 0.04
t, s

Rješenje: Um=24V
T=0.04s
U(t), V
1.
24
U(t)=4800t
1 1 2 3 2 4

0.005 0.04 t(s), s

Srednja vrijednost napona je:

1 1
U sr = u (t ) dt = P , P – površina ispod krivulje
T T

1 24 0.005 24 0.005 24 0.005 24 0.005

U sr = + 24 0.01 + + + 24 0.01 + =
0.04 2 2 2 2
1 24 0.005 1
U sr = 4 + 2 24 0.01 = (0.24 + 0.48) = 0.72 = 18V
0.04 2 0.04 0.04
Efektivna vrijednost napona je:
T
1 2
U ef = u (t )
T 0
0.005
1 t3 0.01
U ef = 4 4800 2 + 2 24 2 t 0
0.04 3 0

* **
*/ u (t ) = 4800t
0.005 0.005 0.005
t3 0.005 3
u (t ) dt =
2
4800 2
t 2
dt = 4800 2
= 4800 2 = 0.96
0 0
3 0
3
u (t ) = 24
0.01 0.01
**/ 0.01
u (t ) dt =
2
24 2 dt = 24 2 t 0 = 24 2 0.01 = 5.76
0 0
 1
U ef = (4 0.96 + 2 5.76) = 15.36 = 384 = 19.59V
0.04 0.04

2. Faktor oblika i tjemeni faktor:

U ef 19.6
= = = 1.09
U sr 18
Um 24
= = = 1.23
U ef 19.6

Riješio: Mihael Jugovi7

7.24. (u) Poluvalnim ispravlja em na sl. 7.24.a ispravljeni napon (sl.7.24.b) mjeri se voltmetrom s mekim
željezom koji pokazuje U=90V.
Odredite: 1. maksimalnu vrijednost Um ispravljenog napona; 2. efektivnu vrijednost Uc sinusoidalnog napona
izvora.
U

+ Um
UC ~ V R
0 1t

b)
a) 20

Sl.7.24

Rješenje:

Instrument s mekim željezom mjeri efektivnu vrijednost

1)

U m sin( t ) 0 ÷
u (t ) =
0 ÷2

T =2
T
T T
1 1 2 2 U2 1
U = 2
u 2 (t )dt = U m sin 2 ( t )dt = m (1 cos(2 t ) )dt =
T 0 T 0 T 20

T T
U m2 2 2
U m2 T U m2
= dt cos(2 t )dt = =
2T 0 0
2T 2 4

U m2 U m
U= = U m = 2U ef = 2 90
4 2

U m = 180V
2)
Uc

Um
0
0
t
Um

U m sin( t ) 0÷2
u (t ) =
U m sin( t ) ÷2

T
T T
1 2 1 2 2 1
U 2
ef = u (t )dt = U m sin 2 ( t )dt + U m2 sin( t )dt =
T 0 T 0 TT
2

T
U2 1 2
U m2 1 T 2 2
= m (1 cos(2 t ) )dt + (1 cos(2 t ) )dt = U m T + U m T T
T =
T 2 0
T 2T 2T 2 2T 2
2

U m2 U m2 U m2 Um 190
= + = U ef = = = 127.27V
4 4 2 2 2

U ef = 127.27V

Riješio:Mario Juki5
7.25. Valja na i efektivne vrijednosti struja kojima su valni oblici prikazani na sl. 7.25. 2. Ako je srednja snaga
na otporniku R = 25 , P = 400W , odredite maksimalni iznos struje kroz otpornik ako je struja : a)
sinusoidalna; b) ima valni oblik prema (sl. 7.25.c.).

a) b) c)
Sl. 7.25.

Rješenje:

a) Efektivna vrijednost struje je jednaka maksimalnoj vrijednosti struje, jer je struja jednakog iznosa , ali
periodi'no mijenja smjer. To je pravokutna periodi'na izmjeni'na struja, pa vrijedi:
I = Im
b) Efektivna vrijednost struje se ra'una kao za sinusnu izmjeni'nu struju, jer je u ovom slu'aju to
punovalno ispravljena sinusna struja.
Im
I=
2

c) Efektivna vrijednost struje se ra'una prema izrazu za efektivnu vrijednost veli'ina koje se mijenjaju po
zakonu jednakokra'nog trokuta.
Im
I=
3
2.
R = 25
P = 400W
Efektivna vrijednost struje koja na otporu R stvara snagu P dobije se iz izraza P = I 2 R , pa ona
iznosi :
P 400
I= = = 4 A;
R 25
a) Maksimalnu struju za sinusni oblik struje ra'unamo iz izraza za efektivnu vrijednost sinusne struje
Im
I=
2
pa onda iznosi
Im = I 2 =4 2 = 5,66 A
b) Maksimalna vrijednost struje za trokutasti oblik, odredit emo iz dobivenog izraza za efektivnu
vrijednost struje tog oblika:
Im
I=
3
Prema tome maksimalna struja iznosi :
Im = I 3=4 3 = 6,93 A

Riješio: Danijel Juri

7.28 U mreži na sl.7.2. je u=120sin314t+40sin942t+24sin1570t,R=10 ,L=0.225H i C=5 µ F.
Ustanovite : 1.broj harmonika za koji se mreža nalazi u naponskoj rezonanciji; 2.srednju
vrijednost snage pojedinih harmonika i snagu koja se troši u mreži.

Riješenje:
R L C

U(t)

Sl.7.2.

1.Broj harmonika ,za koji se mreža nalazi u stanju rezonancije odre2uje se iz uvjeta
rezonancije napona za harmonika reda k:

1
k L=
k C

1 1
Odatle je k= = = 3.
LC 314 0.225 * 5 *10 6

2.Srednja vrijednost snage pojedinih harmonika i snaga mreže odre2uje se prema formulama :
P k = RI k2 P = Pk = R( I 12 + I 32 + I 52 ) = RI 2 .
k
Rezultati ra8unanja svrstani su u tablicu . 7.28.

[ ] [ ] [ ] [ ] [V ]
1 U km Uk
k R[ ] X Lk = k L X Ck = X k = X Lk X Ck Z k = R 2 + X k2 U km U k = Ik =
k C 2 Zk

1 10 71 639 -568 568 120 85 0.15

3 10 212 212 0 10 4028.3 2.83
5 10 355 128 +227 227 2417 0.075

1 0.22 P k [W ] Pk= Pk
3 80.0 80.3
Zadatak riješio:Slaven Kalu2er 5 0.06
7.29.Napon koji je priklju en na krug (sl.7.2)sastoji se od harmonika prvog,drugog,tre eg i petog reda.
Mreža je u naponskoj rezonanciji za harmonik tre eg reda.
Dijagrami trenutnih vrijednosti harmonika drugog i petog reda priklju enog napona( U 2 i U 5 )
prikazani su na sl.7.29.Nacrtajte(kvalitativno) položaj struje drugog i petog reda s obzirom
na prikaz harmonika napona na sl.7.29.

i R L

+
U(t)

Sl.7.2.

Sl.7.29.

RJEŠENJE:
U (t ) = U m1 sin( t + 1 ) + U m 2 sin( 2 t + 2 ) + U m3 sin(3 t + 3 ) + U m 5 sin(5 t + 5 )

-iz zadane slike(7.29.)vidimo U m 2 > U m5

U m2 U m5
I m2 = I m5 =
1 2 1 2
R 2 + (2 L ) R 2 + (5 L )
2 C 5 C
-iz navedenih odnosa za I m 2 i I m5 vidimo I m5 < I m 2

-poznavaju i karakteristiku za naponsku rezonanciju(sl.1.1) zaklju ujemo 2 < 0; 5 >0

Sl.1.1
-iz gore navedenih zaklju ak slijede prikazi struja drugog i petog reda s obzirom na prikaz harmonika napona:

-zaklju ujemo: I 2 kasni za U 2

I 5 predhodi U 5

Riješio:Robert Kanjka
7.30 S prijamnikom je serijski spojen elektri ni filtar (sl. 7.30.a); L1 = L2 = 1 mH

1. Pokažite (kvalitativno) frekfencijske karakteristike otpora dijelova A i B te

ukupnog filtra.
2. Odredite C1 i C2 pri kojima filtar ne)e propuštati u prijamnik peti harmonik struje
i ne e prestavljati otpor tre)em harmoniku ako je u frekfencija osnovnog
harmonika f = 1 kHz.

a) b)

c)

Na slikma a) – c) prikazane su frekfencijske karakteristike(kvalitativno) dijelova A,B

i u cijelini.
2. Filtar ne)e propuštati peti harmonik struje ako njegov otpor za taj harmonik bude
beskona an.

Zna i da paralelni dio filtra mora biti ugo3en na rezonanciju za harmonik petog
reda(strujna rezonancija), tj
1
5 C2 =
5 L2

1
iz toga slijedi da je C2 = 2
=1µF .
25 L2

Filtar ne)e pružati otpor harmoniku tre)eg reda ako otpor za taj harmonik bude
jedmak nuli.
Zbog toga itav filtar mara biti prilago3en rezonantnoj frekfenciji za harmonike
tre)eg reda (naponska rez.) prema tome je

1
3 L2 ( )
1 3 C2
X t 3 = 3 L1 + =0
3 C1 1
3 L2
3 C2
C1 =1,1µF .
 1
7.33 U krugu (sl. 7.33) je u = 150 + 50 2 sin ( t + 45° ) i L = . Odredite pokazivanje voltmetra
C
s mekim željezom.

Sl. 7.33.

Rješenje:

Pokazivanja voltmetara odre&uje se izrazima:

U a = U 2 a 0 + U 2 a1 , U b = U 2 b 0 + U 2 b1 .

Budu)i da istosmjerne komponente I 0 struje u mreži nema zbog kondenzatora u paralelnim granama, to je
U a0 = R I 0 = 0 , i zbog toga )e na osnovi drugoga Kirchhoffova zakona biti U b 0 = U 0 = 150V .

Zatim prelazimo na odre&ivanje U a1 i U b1 .

Lijeva grana (L i C) je u naponskoj rezonanciji u odnosu prema harmoniku prvog reda, i zbog toga je njezin
otpor za prvi harmonik jednak nuli.

To zna3i da je i otpor paralelnog dijela tako&er jednak nuli.

Izlazi da je U b1 = 0 , U a1 = U = 50V .

U a 0 = 0V
U a1 = 50V
U b 0 = 150V
U b1 = 0V
U a = U 2 a 0 + U 2 a1 = 02 + 502 = 0 + 2500 = 50V

U b = U 2b 0 + U 2b1 = 150 2 + 0 2 = 22500 + 0 = 150V

Va pokazuje napon U a = 50V

Na taj na3in bit )e da voltmetar
a voltmetar Vb pokazuje napon U b = 150V .

Rješio: KNEŽEVI9 BRANKO

 1
7.34. U krugu (sl. 7.34.) je u = 100 + 50 2 sin t i = C.
L
Kolika su pokazivanja voltmetara s mekim željezom.

V1

C1

+
C
u(t) L V2

Sl. 7.34.

Rješenje:

1
- Ako je = C iz toga izlazi da je:
L
1
1 1
= [X L = X C ]
1
= C = L=
L C

što zna&i da je taj dio kruga ( paralelno C i L ) u rezonanciji.

- Voltmetar s mekom jezgrom pokazuje efektivnu vrijednost napona, efektivna vrijednost napona se
izražava formulom:

u max
uef =
2

- Za napon na C1 možemo uzeti samo istosmjernu komponentu napona u jer je za nju kondenzator
beskona&an otpor a za izmjeni&nu komponentu je otpor 0, što zna&i da je pad napona na tom
kondenzatoru jednak istosmjernoj komponenti napona, u ovom slu&aju je 50 2 sin t = 0

u1 = 100 + 0 = 100V

- Na paralelnom spoju kondenzatora i zavojnice otpor se može gledati kao 0 za istosmjernu

komponentu napona a za izmjeni&nu beskona&an zbog rezonancije pa je pad napona na njemu jednak
izmjeni&noj komponenti napona u,:

u max
uef =
2
0 + 50 2
u2 = = 50V
2

Riješio :Kneževi1 Marko

 1
7.35. Zadan je spoj (sl. 7.35.) kojemu je u = 100 2 sin t + 50 2 sin 3 t , L1 = i
C1
1
3 L2 = .
3 C2
Valja ustanoviti pokazivanja voltmetara s mekim željezom.

V1

L1
C1

+
L2
V V2
u(t) R
C2

Sl. 7.35.

Rješenje :

u = 100 2 sin t + 50 2 sin 3 t

______________________________
U ,U 1 ,U 2 = ?

U=
1
2
(100 2 ) + (50 2 )
2 2

U=
1
2
(
100 2 2 + 50 2 2 )
U = 100 2 + 50 2 = 12500

U = 111.8V - pokazivanje voltmetra V

U 1 = U 102 + U 112 , U 2 = U 202 + U 212 - pokazivanje voltmetara V1 i V2

U 10 = U 20 = 0V - istosmjerna komponenta struje u mreži ne postoji

U 11 =
1
2
(
50 2 )
2
= 50V

U 1 = 0 + U 112 = 50V - pokazivanje voltmetra V1

U 22 =
1
2
(
100 2 )
2
= 100V

U 2 = 0 + 100 2 = 100V - pokazivanje voltmetra V2

Komentar : U ovoj mreži imamo dvije grane koje su u naponskoj (serijskoj) rezonanciji, odnosno
jedna je u naponskoj rezonanciji u odnosu na harmonik prvog reda, te je zbog toga
njezin otpor za prvi harmonik jednak nuli (filtrira prvi harmonik), a druga je u
naponskoj rezonanciji u odnosu na harmonik tre.eg reda te ona filtrira tre.i harmonik.
Zato voltmetar V1 pokazuje efektivnu vrijednost harmonika tre.eg reda, a voltmetar V2
pokazuje vrijednost prvog harmonika.

Riješio : Danko Ko0iš, 1154, ID : 41

 1
7.36. Zadana je mreža (sl. 7.36 ) gdje je u(t) = 100 + 50 2 sin t V , R=20 i = C . Neka se uo&i
L
pokazivanje ampermetra s mekim željezom.

sl 7.36
Rješenje:

Budu-i da je U0 istosmjerna komponenta napona u(t), frekvencija je jednaka nuli ( =0), kondenzator možemo
smatrati prekidom u strujnom krugu, a zavojnicu kratkim spojem. Tako dobivamo slijede-u shemu.

U 0 = 100 V R = 20
U 0 100
I0 = = = 5A
R 20

Ako sada uzmemo napon za prvi harmonik U1 = 50 2 sin t , paralelni spoj LC je u serijskoj rezonanciji u
odnosu prema harmoniku prvog reda i &ine titrajni krug koji je nepropustan za izmjeni&nu komponentu struje.

U1 = 50 2 sin t R = 20
I1 = 0 A

Stoga struja ampermetra I jednaka I = I 0 2 + I1 2 = 5 2 + 0 2 I =5 A

Riješio: Mirko Köhler

7.37 Zadan je spoj(sl.7.37) u kojemu je u = 100 sin t + 60 sin 3 t + 20 sin 5 t ,
1
R A = RB = R = 4 i L = =3 .
C
Odredite:1.u kojoj e od grana (A ili B) biti ve a snaga; 2.snaga grana.

Rješenje:

i A

iA iB

RA RB
+
u(t)

L C

Slika 7.37

Rješenje:

1.Ukupna radna snaga odre.uje se aritmeti/kom sumom radnih snaga izazvanih pojedinim
2
harmonicima, pa je P = RI K . U razmatranom slu/aju efektivne vrijednosti struja
k

harmonici prvog reda u obadvije grane su me.usobno jednaki, a zbog toga su i snage koje su
izazvali ti harmonici tako.er jednake. Efektivne vrijednosti harmonika struja tre eg i petog
reda u desnoj grani bit e ve e od odgovaraju ih harmonika struje u lijevoj grani jer je
1
k L> za k=3 i 5. Sli/no tome, radne snage izazvane višim harmonicima (k=3 i 5) u
k C
desnoj grani biti e ve e od odgovaraju ih aktivnih snaga u lijevoj grani. Na taj na/in je
PA < PB .
2. Za odre.ivanje snage koja se troše u pojedinim granama mreže neophodno je odrediti
struje tih grana.

U tablici su rezultati tih prora/una.

k i) ii) iii) iv) v) vi) vii) viii) ix) x)

1 4 3 3 5 5 71 14,2 14,2 807 807
2 4 9 1 9,85 4,12 42,6 4,3 10,3 74 425
3 4 15 0,6 15,5 4,05 14,2 0,9 3,5 3,2 49
suma 884,2 1281

Legenda:
i) R A = RB [ ]
ii) X LK = k L [ ]
1
iii) X CK = [ ]
k C
2
iv) z AK = R A + X L2K [ ]
v) z BK = RB + X CK
2 2
[ ]
U km
vi) U K = [V ]
2
U
vii) I AK = k [A ]
Z AK
U
viii) I BK = k [A ]
Z BK
ix) PAK = I AK
2
RA [W ]
x) PBK = I BK RB
2
[W ]

Rješenje: Mario Kordi , 1252

7.39 U spoju na slici je u = 50 + 60 2 sin1000t + 200 2 sin 3000t , L1 = 2.5mH , L2 = 20mH ,
C = 50 µ F i R = 50 . Neka se ustanove pokazivanja ampermetara s mekim željezom.

Riješenje:
Radi lakšeg kasnijeg ra%unanja najprije &emo napraviti tablicu s zadanim vrijednostima.
Harmonik U ) XL1 XL2 XC
0 50 0 0 0 -
1 60 1000 2.5 20 20
2 200 3000 7.5 60 6.6666

Da bi saznali koliku struju pokazuju ampermetri, najprije moramo izra%unati efektivnu vrijednost struje koja
prolazi kroz ampermetre za svaki harmonik posebno.

U nultom harmoniku napon je konstantan, pa taj harmonik racunamo kao istosmjerni strujni krug, u kojemu
induktiviteti predstavljaju kratki spoj, a kapaciteti prekid strujnog kruga.
U 50
I= = = 1A
R 50
Struje kroz instrumente za nulti harmonik biti &e:
Aa=1A Ab=1A Ac=0A

U prvom harmoniku primje&ujemo da je XL2= XC pa &e u dijelu kruga u kojem se oni nalaze nastupiti paralelna
rezonancija. To &e rezultirati time da &e impedancija tog dijela kruga biti beskona%na, pa kroz krug ne&e te&i
struja, tj. Aa = 0 A
Me6utim, u samom dijelu kruga u kojem je paralelna rezonancija te&i &e «titrajna» stuja.
U
I1 = I 2 = = 3A
Z
Struje kroz instrumente za prvi harmonik biti &e:
Aa=0A Ab=3A Ac=3A

Drugi harmonik ra%unamo kao da je obi%an sinusoidalni stujni krug. Riješti &emo ga direktnom primjenom
Kichhoffovih zakona.
Ukupna impedancija je:
jX L1 ( jX C ) X L2 X C
Z = R + jX L1 + = R + j X L1 = 50 + 0 j = 50
jX L1 jX C X L2 X C
Ukupna struja (ujedno i struja kroz Aa) biti &e:
U
I = = 4A
Z
Po I. Kirchhoffovom zakonu:
I = I1 + I2 (1)
Naponi na L2 i na C su jednaki pa možemo pisati:
I1 jX L 2 = I2 ( jX C )
U tu jednadžbu uvrstimo vrijednost I2 iz (1)
I1 X L 2 = X C ( 4 I1 )
4XC
I1 = = 0.45 = 0.45 180° A
1 X L2
I2 = 4 I1 = 4.45 0° A
Struje kroz instrumente za drugi harmonik biti &e:
Aa=4A Ab=0.45A Ac=4.45A

Ukupna efektivna vrijednost struje s više harmonika jednaka je korijenu zbroja kvadrata efektivnih vrijednosti
pojedinih harmonika.
I = I 0 2 + I12 + I 2 2
Pokazivanja instrumenata u ovom strujnom krugu biti &e:
Aa = 12 + 02 + 42 = 4.1A
Ab = 12 + 32 + 0.452 = 3.2 A
Aa = 02 + 32 + 4.452 = 5.4 A
Riješio: Robert Kova%evi&
7.40. U spoju (slika) u = 10 2 sin t + 5 2 sin 2 t + + 11 2 sin 4 t . Otpori pojedinih elemenata
6
mreže za frekvenciju prvog harmonika imaju, ove vrijednosti: X a1 = 1 , X c1 = 1 , X b1 = 2 ,
X d1 = 8 i R =5 . Odredite radnu snagu mreže.

Rješenje:

Xa Xb
+
u(t)

Xc Xd

Prvo odredimo reaktancije pojedinih elemenata za frekvenciju drugog i -etvrtog harmonika:

2 =2 2 =4
X a2 = 2 1 L = 2 L1 = 2 X a1 = 2 X a4 = 4 1 L = 4 L1 = 4 X a1 = 4
1 1 1 1 1 1
X c2 = = = X c1 = 0.5 X c4 = = = X c1 = 0.25
2 C1 2 C1 2 4 C1 4 C1 4
X b2 = 2 L2 = 2 L2 = 2 X b1 = 4 X b4 = 4 L2 = 4 L2 = 4 X b1 = 8
1 1 1 1 1 1
Xd2 = = = X d1 = 4 Xd4 = = = X d1 = 2
2C2 2 C2 2 4C2 4 C2 4

Kada smo izra-unali reaktancije za frekvenciju drugog i -etvrtog harmonika, ra-unamo reaktancije:

X1 =
( X a1 + X c1 ) ( X b1 + X d 1 ) = 20 = 1.67
X a1 + X b1 + X c1 + X d 1 12

X2 =
(X a2 + X c2 ) (X b2 + X d 2 ) = 20
= 1.91
X a2 + X b2 + X c2 + X d 2 10.5

X4 =
(X a4 + X c4 ) (X b4 + X d 4 ) = 42.5
= 2.98
X a4 + X b4 + X c4 + X d 4 14.25

Sa ovim vrijednostima ra-unamo ukupnu impendanciju kruga za prvi, drugi i -etvrti harmonik:

Z1 = R 2 + X 12 = 5 2 + 1.67 2 = 27.79 = 5.27

Z 2 = R 2 + X 22 = 5 2 + 1.912 = 28.65 = 5.35
Z 4 = R 2 + X 42 = 5 2 + 2.98 2 = 33.88 = 5.82
Kada smo izra-unali impendancije za svaki harmonik, ra-unamo struju za prvi, drugi i -etvrti harmonik.

10 2
U 1ef 2 = 10 = 1.9 A
I1 = =
Z1 5.27 5.27
5 2
U 2 ef 5
I2 = = 2 = = 0.95 A
Z2 5.35 5.35
11 2
U 4 ef 11
I4 = = 2 = = 1.89 A
Z4 5.82 5.82

Sada ra-unamo efektivne vrijednosti napona i struje:

I = I12 + I 22 + I 42 = 2.86 A
U = U 12 + U 22 + U 42 = 15.7V

Kona-no, radna snaga mreže jednaka je produktu efektivnih vrijednosti napona i struje:

P = U I = 15.7 2.86 = 44.9W

Riješio: Ivan Krznari3

 7.41. U mreži (sl. 7.41.) je i =10 + 4 2 sin 100t + 6 2 sin 300t . Otpori pojedinih elemenata za
frekvencija prvog harmonika su X a1 = 6 , X b1 = 6 , X c1 = 1 , X d1 = 9 i R = 10 .
Valja odrediti :

1. pokazivanje instrumenata s mekim željezom

2. snagu mreže

2 R

Xa
i(t)

Xb
Xd
Xc

1 sl. 7.41.

( 1,2 i 3 predstavljaju (vorove )

RJEŠENJE:

1.

- prema Fourierovu pravilu, periodi(ki promjenjive nesinusoidalne veli(ine mogu*e je rastaviti u niz
sinusoidalnih (lanova. Osim nultog konstantnog (lana, red se sastoji od samih sinusoidalnih (lanova koje
nazivamo harmonikama.

- struje rastavljamo na tri harmonika jer vrijedi pravilo super-pozicije

a) PRVI HARMONIK :

i =10 , =0S 1

- kako prva harmonika nema sinusoidalnu komponentu struje, možemo ga zamijeniti sa istosmjernim
izvorom od 10A.U ustaljenom stanju, svitak predstavlja kratki spoj, a kapacitet prekid strujnog kruga.

I 2 R

1
sl. 7.41. a)

Xa = L=0 KRATKI SPOJ

1
Xb = = PREKID
C

- pa prema tome instrumenti pokazuju :

A1 = 0
A2 = 10
A3 = 10
A4 = 0
U = 0V
b) DRUGI HARMONIK:

i = 4 2 sin 100t , = 100 S 1

- u ovom slu(aju imamo izmjeni(ni izvor, pa ra(unamo sa fazorima kao kod kruga sa izmjeni(nim
veli(inama.

I 2 R

jX a1
U

jX b1
jX c1
jX d1

1
sl. 7.41. b)

- za zadanu kružnu frekvenciju možemo izra(unati vrijednosti pojedinih elemenata kruga :

X aa = L1
X a1 6
L1 = = = 0,06 H
100
1
X b1 =
C1
1 1
C1 = = = 1,66 10 3 F
X b1 600
X c1 = L2
X c1 1
L2 = = = 0,01 H
100
1
X d1 =
C2
1 1
C2 = = = 1,11 10 3 F
X d1 900
 - ako napišemo impedanciju za granu izme0u (vorova 1 i 2, imamo:

Z 12 = jX a1 jX b1
Z 12 = j ( X a1 X b1 )
Z 12 = j (6 6)
Z 12 = 0

- možemo zaklju(iti da je nastupila (ista serijska rezonancija ( uvjet I m {Z } = 0 ) , koja kaže da kroz tu
granu prolazi maksimalna struja
- ostali dio mreže otpada jer se (ista serijska rezonancija ponaša kao kratki spoj, tako da ampermetar
pokazuje :

A1 = 4

c) TRE I HARMONIK:

i = 6 2 sin 300 t
= 300 s 1

- za zadanu kružnu frekvenciju ra(unamo otpore pojedinih elemenata:

X a2 = L1 = 300 0.06 = 18
1 1
X b2 = = 3
=2
C1 300 1.66 10
X c2 = L2 = 300 0.01 = 3
1 1
X d2 = = 3
=3
C2 300 1.11 10

R
I 2

U jX a2

jX b2
jX c 2 jX d 2

1 sl. 7.41. c)
- pišemo impedancije za pojedine grane:
impedancija za granu izme0u 1. i 2. (vora:

Z 12 = jX a 2 jX b2
(
Z 12 = j X a2 X b2 )
Z 12 = j (18 2)
Z12 = j 16

impedancija za granu izme0u 2. i 3. (vora:

Z 23 = R = R = 10

impedancija za granu uzme0u 3. i 1. (vora:

1
Z=
Y
Y = jBC jBL
Y = j ( BC BL )
Y = j (3 3)
Y =0

- nastupila je (ista paralelna rezonancija ( uvjet I m {Y } = 0 ) koja kaže da kroz te grane prolazi
minimalna struja, pa mažemo zaklju(iti da ustvari struje ne*e ni biti tako da *e voltmetar pokazivati
napon izme0u (vorova 1 i 2 , a cjelokupna struja *e te*i samo tom granom ( izme0u (vorova 1 i 2 )
- napon koji mjeri voltmetar iznosi :

U = I 3 Z 12
00 90 0
U =6 16
90 0
U = 96 V

- struju tre*eg i (etvrtog ampermetra možemo izra(unati preko dobivenog napona i otpora elementa
- struja ampermetra (etiri iznosi:

90 0
U 96
I4 = = 90 0
= 32
jX d 2 3
A4 = 32
- struja ampermetra tri iznosi :

0
U 96 90 180 0
I3 = = 0 = 32
jX c 2 3 90
A3 = 32

- sva struja *e pro*i izme0u (vorova 1 i 2 tako da *e ampermetar dva pokazati:

A2 = 6

- ako sada struje u sva tri slu(aja sumiramo po formuli

2 2 2
I= I 0 + I1 + I 2

- dobit *emo kona(ne struje u mjernim instrumentima

I1 = 42 + 6 2 = 7,10
I2 = 10 2 = 10
I3 = 10 2 + 32 2 = 33,5
I4 = 322 = 32
V = 96 2 = 96V

2)
- snaga mreže se ra(una na sljede*i na(in :

P = I 2 R = 102 10 = 1000W
P = 1k W

- uzimamo struju iz prvog slu(aja jer samo ona prolazi kroz otpor mreže ( mi tražimo samo radnu snagu)

RIJEŠIO: Kuki* Marko

Student Daniel Kuric ID 48

Zadatak 7.42
U mreži sa slike je;
1
u = 100 sin( t + 30°) + 50 sin(3 t + 60°), R1 = 6 , L = 8 , = 10 i R2 = 10
C
Koliko je pokazivanje ampermetra sa mekim željezom?

Rješenje:

Zadano:
u = 100 sin( t + 30°) + 50 sin(3 t + 60°)
R1 = 6
XL = L = 8
1
XC = = 10
C
R2 = 10
Jednadžbe za prvu konturu, za drugu konturu i Kirchoffov zakon:
(1) U=I1(R1+jxL)-I2*jXC
(2) O=I3*R2+I2*jXC
(3) I1= I2+ I3

U=(I2 +I3)(R1+jXL)-I2*jXC
O=I3*R2+I2*jXC
U=I2*R1+ I2*jXL-I2*jXC +I3(R1+jXL)
O=I3*R2+I2*jXC

U=I2 (R1+jXL-jXC )+I3(R1+jXL)

I3R 2
O = I 3 * R 2 + I 2 * jX C I2 = - I2 Ubacujemo u gornju jednadžbu
jX C

I3R 2
U =- (R 1 + jX L - jX C ) + I 3 (R 1 + jX L )
jX C
R 1 R 2 + jX L R 2 jX C R 2
U = I 3 R 1 + jX L = unosimo zadane vrijednosti
jX C
U = 8 + j16

1.harmonik
30
100
U 2
I3 = = I 3 = 3.95 33.43
I 3 (1) = 3.95 A
Z 17.89 63.43
3.harmonik
U
I3 = = 1.98 33.43
I 3 (3) = 1.98 A
Z

2 2
I ( EFEKTIVNO) = I 3 (1) + I 3 (3) = 4.42 A
Riješio Daniel Kuric
ID 48
Indeks 1319
7.43. Zra ni transformator (prikazan na slici) priklju en je na izvor napona u1 = 60 + 130 sin 2000t ,
R1 = R2 = 6 , L1 = L2 = 4mH i M = 1mH .
Ustanovite pokazivanje instrumenata s mekim željezom pri otvorenoj sklopci S.

•
•
W A M A

• •
R1 R2
+
V
L1 L2 V
U1(t)
S

RJEŠENJE: I 10 i I 20 su istosmjerne komponente, a I 11 i I 21 su efektivne vrijednosti

harmonika prvog reda struja I 1 i I 2 .

Efektivne vrijednosti struja I 1 = I 102 + I 112 I 2 = I 202 + I 212

U 10 60
I 20 = 0 I 10 = = = 10 A
R1 6
Efektivna vrijednost struje prvog reda dobivamo iz jednadžbi sastavljenih za obje konture:

( R1 + J L1 ) I 11 + j M I 21 + U 11
j M I 11 + ( R2 + j L2 ) I 21 = 0
Iz te dvije jednadžbe dobivamo:

(R2 + j L2 )U 11
I 11 =
(R1 + j L1 )(R2 + j L2 ) + (M )
2

j M U 11
I 21 =
(R1 + j L1 )(R2 + j L2 ) + (M )2
gdje je L1 = L2 = 2 10 3 4 10 3
=8 M = 2 10 3 1 10 3
=2

480 + j 640 480 + j 640 480 + j 640 480 + j 640 24 96 j

I 11 = = = = =
(6 + 8 j )(6 + 8 j ) + 4 28 + 96 j + 4 24 + 96 j ( 24 + 96 j ) ( 24 96 j )
49920 j 61440
= = 5.1 j 6.27 A
9792
I 11 = 5.12 + 6.27 2 = 8.1A

j160 15360 + j 3840

I 21 = = = 1.57 + j 0.39 A
24 + 96 j 9792
I 21 = ( 1.57 ) + 0.39 2 = 1.6 A
2

I 1 = I 102 + I 112 = 10 2 + 8.12 = 12.8 A

struja I 2 =0 jer je sklopka otvorena pa ne te e struja.

Voltmetar V1 pokazuje U 1 = U 102 + U 112 = 60 2 + 80 2 = 100V

Voltmetar V2 : U 2 = I 21 (R2 + j L2 )
U 2 = 1.57 + j 0.39(6 + j8)
= 9.42 3.12 + j ( 12.56 + 2.34 )
= 9.42 j10.2V

U2 = ( 12.5) + ( 10.2) = 16.1V

2 2

Snaga na watmetru:
* *
P = U 10 I 10 + Re U 11 I 11 + Re U 2 I 21

= 60 10 + Re{80(5.1 + j 6.27 )} + Re{(12.57 j10.2) ( 1.57 j 0.39)}

= 600 + 408 24 = 984W
Riješio: Danijel Kurtovi>
Zadatak 7.44. Riješite zadatak 7.43. ako je prekida zatvoren.

W A1 A2
M
I1 I2

R1 R2
V1 L1 L2 V2 S
Uf(t)

Rješenje:
Pokazivanja ampermetara za struje I1 i I2 odre uju se iz izraza
2 2 2 2
I 1 = I 10 + I 11 I 2 = I 20 + I 21

gdje su I10 i I20 istosmjerne komponente, a I11 i I21 efektivne vrijednosti harmonika prvog reda struja I1 i I2.
I20 u sekundaru ne postoji (I20=0), a u primaru
U 60
I 10 = 10 = = 10 A
R1 6
Efektivne vrijednosti struja se odre uju iz sustava jednadžbi sastavljene za obje konture:

(R1 + j L1 )I 11 + j MI 21 + U 11 = 0

j MI 11 + (R 2 + j L 2 )I 21 = 0

Rješavanjem ovih jednadžbi dobit -emo sljede-e izraze:

(R2 + j L2 )U 11
I 11 =
(R1 + j L1 )(R 2 + j L 2 ) + ( M )2

j MU 11
I 21 =
(R1 + j L1 )(R 2 + j L 2 ) + ( M )2

L1 i L2 te M se mogu izra unati:

L1 = L 2 = 2 10 3 4 10 3
=8

M = 2 10 3 1 10 3
=2

Ako uzmemo:

U 1m
U 11 = = 80 V bit -e
2

I 11 =
(6 + 8 j )80 = 5,1 6,27 j , I 11 = 5,12 + 6,27 2 = 8,1A
(6 + 8 j )(6 + 8 j ) + 2 2
 2 j 80
I 21 = = 1,57 + 0,39 jA, I 21 = 1,57 2 + 0,39 2 = 1,6 A
(6 + 8 j )(6 + 8 j ) + 2 2

Zatim se mogu izra unati struje

I 1 = 10 2 + 8,12 = 12,8 A

I 2 = 0 2 + 1,6 2 = 1,6 A

Pokazivanje voltmetra V1 se može izra unati

2 2
U 1 = U 10 + U 11 = 60 2 + 80 2 = 100V

Voltmetar V2 pokazuje 0 jer je U2=0. Pokazivanje vatmetra se ra una po formuli

{
P = U 10 I 10 + Re U 11 I 11 = }
60 10 + Re{80(5,1 + 6,27 j )} = 600 + 408 = 1008W

Riješio: Ivan Lokmi-, 1157, ID:50

Zadatak 7.48
Struja koja prolazi granom (1) složenog je oblika, a sastoji se od harmonika prvog i tre eg reda. Efektivne
vrijednosti tih harmonika struje su IL1 = 10 A, IL3 = 5A, XC1 = 1 / * C = 0,9 ,, XL1 = * L = 4,,
RL = 2 , i R = 2 ,.
Na1ite efektivnu vrijednost priklju2enog napona.

+ RL R
u(t)

(1)
L

IL1 = 10 A
IL3 = 5 A
XC1 = 0,9 , , XC3 = 0,3 ,
XL1 = 4 , , XL3 = 12 ,
RL = 2 ,

iL = IL1 4 53 sin *t + IL3 4 53 sin 3*t

iL = 17,3 sin *t + 8,66 sin 3*t

UL = iL 4 XL = 69,2 sin *t + 103.92 sin 3*t

UR = iL 4 RL = 34,6 sin *t + 17,37 sin 3*t

URL = UL + UR = 103,8 sin *t +121,29 sin 3*t

iR = URL / R = 51,9 sin *t + 60,65 sin *t

i = iR + iL = 69,2 sin *t + 69,31 sin 3*t

UC = i 4 XC1 = 62,28 sin *t + 20,793 sin 3*t

U ( t ) =URL – UC = 41,52 sin *t +100,5 sin 3*t

Uef = 5 ½ ( 41,52 2 + 100,5 2 )

Uef = 76 , 88 V

Rješio : Ivan Masla

7.49. Zadan je spoj (sl. 7.49.) kojemu je RL = 5.1 , XL = L = 5 , RC = 5 , XC1 = 1/ C = 50 i R = 5 .
Napon koji je priklju$en na krug sastoji se od prvog i petog harmonika. Efektivna vrijednost struje prvog harmonika u
lijevoj grani je IC1 = 2A, a petog harmonika u desnoj grani je IR5 = 10A.
Odredite efektivnu vrijednost struje i napona priklju$enog na mrežu.

RL L

u(t)
RC
R

Zadano:
RL = 5.1
XL = L = 5
RC = 5
1
X C1 = = 50
C
R=5
I C1 = 2 A
I R 5 = 10 A

Rješenje:

1. harmonik:

Struju I1 dobijamo zbrojem struja IC1 i IR1:

I 1 = I C1 + I R1
Zadana je struja IC1 i uzimamo da je ona pod kutem 0 o:
I C1 = I C1 0 = I C1 = 2 A
Struju IR1 dobijamo pomo5u napona UC1 jer je UR1= UC1:
U C1 = U R1
U C1 = Z C1 I C 1
Z C1 = RC jX C = 5 50 j

U C1 = (5 50 j ) 2 = 10 100 j U C1 = U R1 = 10 2 + 100 2 = 100.5V

U R1
10 100 j
I R1 = = = 2 20 j I R1 = 2 2 + 20 2 = 20.1A
R 5
Kad znamo struje IC1 i IR1, ra$unamo I1:
I 1 = I C1 + I R1 = 2 + 2 20 j = 4 20 j I1 = 4 2 + 20 2 = 20.4 A
Napon U1 jednak je zbroju napona UC1 i UL1:
U 1 = U L1 + U C1
U L1 = Z L1 I 1
Z L1 = RL + jX L = 5.1 + 5 j

U L1 = (5.1 + 5 j ) (4 20 j ) = 20.4 + 20 j 102 j + 100 = 120.4 82 j U L1 = 120.4 2 + 82 2 = 145.7V

U 1 = U L1 + U C1 = 120.4 82 j + 10 100 j = 130.4 182 j U 1 = 130.4 2 + 182 2 = 223.9V

5. harmonik:

Struju I5 dobijamo zbrojem struja IR5 i IC5 :

I 5 = I C 5 + I R5
Sada je zadana struja IR5 i sad uzimamo da je ona pod kutem 0 o:
I R 5 = I R 5 0 = I R5 = 10 A
Struju IC5 dobijamo pomo5u napona UR5 jer je UR5= UC5:
U R5 = U C 5
U R 5 = Z R5 I R 5
Z R5 = R = 5
U R 5 = U R 5 = 5 10 = 50V
U R5
I C5 =
Z C5
1
X C5 = X C1 = 10
5
Z C5 = 5 10 j
50 5 + 10 j 250 + 500 j
I C5 = = = 2+4 j
5 10 j 5 + 10 j 25 + 100
Sad znamo struje IR5 i IC5 pa možemo izra$unati I5:
I 5 = I C 5 + I R5 = 2 + 4 j + 10 = 12 + 4 j I 5 = 12 2 + 4 2 = 12.6 A
Napon U5 jednak je zbroju napona UR5 i UL5:
U 5 = U L5 + U R 5
U L5 = Z L5 I 5
X L 5 = 5 X L1 = 25
Z L 5 = RL + jX L 5 = 5.1 + 25 j

U L 5 = (5.1 + 25 j ) (12 + 4 j ) = 61.2 + 300 j + 20.4 j 100 = 38.8 + 320.4 j U L 5 = 38.8 2 + 320.4 2 = 322.7V

U 5 = U L 5 + U R 5 = 38.8 + 320.4 j + 50 = 11.2 + 320.4 j U 5 = 11.2 2 + 320.4 2 = 320.6V

Efektivna vrijednost ukupna struje je:

I = I1 2 + I 5 2

I = 20.4 2 + 12.6 2
I = 23.9 A

A efektivna vrijednost ukupnog napona prikju$enog na mrežu je:

U = U 12 + U 5 2

U = 223.9 2 + 320.6 2
U = 391V

Uradila: Silvija Novakovi5

 1
7.49. Zadan je spoj kojemu je RL = 5.1 , XL = L = 5 , RC = 5 , XC1 = = 50 i
C
R=5 .
Napon koji je prikjlu!en na krug sastoji se od prvog i petog harmonika. Efektivna vrijednost struje prvog
harmonika u lijevoj grani je IC1 = 2A, a petog harmonika u desnoj grani je IR5 = 10 A.
Odredite efektivnu vrijednost ukupne struje i napona priklju!enoga na mrežu.

Rješenje:

Ra!unamo za svaki harmonik pojedina!no (k=1, k=5), dakle IC1 = IC1 = 2A, a
I1 = IC1 + IR1.
U14 = (RC – jXC1)IC1 = (5 - j50)2 = 10 - j100,

U1´ 10 j100
IR1 = = = 2 – j20 => I1 = 4 – j20, I1 = 20.4 A
R 5
U1 = U41 + (RL + jXL1)I1 = 130.4 – j181.9, U1 = 224 V.

Sli!no vrijedi za peti harmonik : I5 = IC5 + IR5 , s obzirom da je IR5 = IR5 = 10.

1 U'5 50
Tada U'5 = RIR5 = 50 , XC5 = XC1 = 10 , IC5 = = = 2 + j4,
5 RC jX C 5 5 j10
te se dobiva I5 = 12 + j4, I5 = 12.7 A, U5 = U5' + (RL + jXL5)I5 = 50 + (5.1 + j25)(12 + j4) =
11 + j320.4.
U5 = 320.4 V.

Efektivne vrijednosti struje i napona ra!unamo

2 2
I= I1 + I 5
2 2
U= U1 + U 5
Uvrstivši gore dobivene rezultate dobivamo I = 24 A i U = 390 V.

Riješio : Mario PaBan, 1203, ID 56

7.52. Zadan je krug prema slici gdje je u = 100 + 90 2 sin t + 60 2 sin 2 t , R = 10 , X L1 = L = 10 ,
1
X C1 = = 20 .
C
Ustanovite: 1. efektivnu vrijednost napona na paralelnom ogranku; 2. jednadžbu trenutnih
vrijednosti tog napona.
Rješenje: U = 78V
u = 95 sin ( t + 26.5°) + 56.6 sin 2 t

Postupak rješenja:

1. efektivna vrijednost napona na paralelnom ogranku:

U 0 = 100V
U 1m = 90 2V
U 2 m = 60 2V
R = 10
X L1 = L = 10
1
X C1 = = 20
C

U = U 02 +
1 2
2
( )
U 1m + U 22m = 100 2 +
1
2
2
90 2 + 60 2 ( 2
) (
= 147.3V )
1 jX L (R jX C ) X X C + jR X L R j ( X L XC )
Z1 = = = L
1 1 R + j(X L X C ) R + j(X L X C ) R j(X L XC )
+
jX L R jX C

Z1 =
[R X L X C + R X L (X L [
X C )] + j R 2 X L X L X C (X L ]
XC )
R + (X L
2
XC ) 2

Z1 =
[10 10 [
20 + 10 10(10 20)] + j 10 10 10 20(10 20)
2
]
10 + (10 20)
2 2

Z 1 = 5 + j15
Z 1 = 15.81
Z = R + Z 1 = 10 + (5 + j15) = 15 + j15
Z = 21.21
U 147.3
I= = = 4.91A
Z 2 21.21
U efektivno = I Z 1 = 4.91 15.81 = 78V

1
2. jednadžbe trenutnih vrijednosti napona na paralelnom ogranku:

a) U 0 = 100V
R = 10
XL = L =0
1
XC = =
C
kako prvi prvi harmonik nema sinusoidalnu komponentu napona, možemo ga zamijeniti sa istosmjernim
izvorom od 100V. U ustaljenom stanju, induktivitet %e predstavljati kratki spoj, a kapacitet prekid
strujnog kruga.

Pošto nema paralelne grane, struja ne te)e kroz nju a nema ni napona na njoj, paje:
U 0t = 0V

b) u1 = 90 2 sin t
U 1m = 90 2V
R = 10
X L1 = L = 10
1
X C1 = = 20
C

1 jX L (R jX C ) X X C + jR X L R j(X L XC )
Z1 = = = L
1 1 R + j(X L X C ) R + j(X L X C ) R j(X L XC )
+
jX L R jX C

Z1 =
[R X L X C + R X L (X L [
X C )] + j R 2 X L X L X C (X L XC )]
R + (X L
2
XC ) 2

Z1 =
[10 10 [
20 + 10 10(10 20)] + j 10 10 10 20(10 20)
2
]
10 + (10 20)
2 2

Z 1 = 5 + j15
Z 1 = 15.81 71.56°
Z = R + Z 1 = 10 + (5 + j15) = 15 + j15
45°
Z = 21.21
0°
U 1m 90 2 45°
I= = 45°
=6 A
Z 21.21
71.5° 45° 26.5°
U 1mt = Z 1 I = 15.81 6 = 95 V

2
 c) u 2 = 60 2 sin 2 t
U 2 m = 60 2V
R = 10
X L1 = 2 L = 20
1
X C1 = = 10
2 C

1 jX L (R jX C ) X X C + jR X L R j(X L XC )
Z1 = = = L
1 1 R + j(X L X C ) R + j(X L X C ) R j(X L XC )
+
jX L R jX C

Z1 =
[R X L X C + R X L (X L [
X C )] + j R 2 X L X L X C (X L XC )]
R + (X L
2
XC ) 2

Z1 =
[10 [
20 10 + 10 20(20 10)] + j 10 2 20 20 10(20 10) ]
10 + (20 10)
2 2

0°
Z 1 = 20
Z = R + Z 1 = 10 + 20
Z = 30 0°
U 60 2
I = 2m = = 2.83 A
Z 30
0°
U 2 mt = Z 1 I = 20 2.83 = 56.6 V

jednadžba trenutnih vrijednosti napona na paralelnom ogranku iznosi:

u = 95 sin ( t + 26.5°) + 56.6 sin 2 t

Riješio: Marko Pavi(

3
7.53. Namoti simetri nog trofaznog generatora spojeni su u zvijezdu. Jednadžba trenutnih vrijednosti faznog
napona faze A je: U A0 = 120 sin( t ) + 50 sin(3 t )

Odredite:
1. jednadžbu trenutnih vrijednosti linijskog napona U AB
2. efektivne vrijednosti faznih i linijskih napona

Rješenje:

1. Sustav faznih napona generatora je simetri an. Harmonici tre,eg reda u linijskim naponima nisu
prisutni, pa ,e zbog toga napon U AB biti odre.en samo prvim harmonicima faznih napona U A0 i
U B0 :

U AB = 120 3 sin( t + 30 ) = 208 sin( t + 30 )

2. Efektivna vrijednost faznog napona je:

120 2 + 50 2
U f = U 2f 1 + U 2f 2 = = 92V
2

Efektivna vrijednost linijskog napona biti ,e:

3U f 1 1.73 *120
Ul = = = 147.2V
2 1.41

Riješio: Domagoj Pavlovi,

7.55. Sustav faznih napona generatora koji je spojen u zvijezdu je simetri an, a oblik krivulja napona je
složen I osim osnovnog(prvog) harmonika sadrži harmonike tre%eg reda. Fazni napon generatora
Ufg=100 V , a vorni napon je U010=60 V.
Treba odredit efektivnu vrijednost linijskog napona Ul.

U 11 + U 13
1
U 21 + U 23
0 2
U 31 + U 33
3

U 010 = U 11 = 60 V
Iz jednadjbe za U fg dobijamo napon treceg harmonika U 13 ...
2 2 2 2
U fg = U fg + U 13 i iz toga slijedi U 13 = U fg + U 010 = 80 V
sada racunamo napone na zvjezdistu generatora...
U 10 = 2 60 sin t + 2 80 sin(3 t )
U 20 = 2 60 sin( t 120°) + 2 80 sin(3 t 3 120°)
U 30 = 2 60 sin( t + 120°) + 2 80 sin(3 t + 3 120°)
Te linijski napon dobivamo pomocu U 10 i U 20 ...tj..iz formule..
pri tome se one druge vrijednosti pokrate u prethodnoj jednadjbi (iste su )
U l = U 10 U 20 = 2 60 sin t 2 60 sin( t 120°) =
Ul = 3 2 60 sin( t + 30°)
U l = 103.85 V

Student : Damir Pfaf

sveu ilišni studij
7.57 Zadan je trofazni sustav (sl. 7.57). Fazni napon generatora faze A odre en je jednadžbom
( ) ( )
U A0 = 100 2 sin t + 30o + 60 2 sin 3 t + 30 2 sin 5 t 30o . Fazni otpori prijamnika na
frekvenciji prvog harmonika su Z A1 = 10 , Z B1 = 10 3
Z C1 = 10 3 . Otpori namota
i
generatora i linijskih vodova mogu se zanemariti. Odredite: jednadžbe linijskog napona U AB i struje u
nultom vodi*u; pokazivanja instrumenata s mekim željezom; srednju vrijednost snage potroša*a.

Rješenje:

0
U 100 30 30 0 0
I A1 = A01 = = 10 A I A1 = 10e j 30
ZA 10
0
U 60 0 00
I A3 = A03 = =6 A
ZA 10
0
U 30 30 30 0 j 30 0
I A5 = A05 = =3 A I A5 = 3e
ZA 10
90 0 180 0
U 100 10
I B1 = B 01 = 90 0
= A
ZB 310 3
0 210 0
U 60 120 6
I B 3 = B 03 = 0 = A
ZB 10 3
90
3
10 j120 0 0
j 60 0
I C1 = e , I C 3 = 6 3e j 90 , I C 5 = 5 3e
3

Riješio: Josip Portner, 1250

7.58. Elektri na mreža je sastavljena od serijskog spoja aktivnog otpora R = 10 i nelinearnog kondenzatora.
Napon koji napaja mrežu je sinusoidalan i iznosi u = 120 sin t V . Zbog nelinearnog kondenzatora struja u
mreži je nesinusoidalna i može se prikazati redom koji sadržava samo prvi i tre%i harmoni ki lan :

i = I1m sin t+ + I 3 m sin ( 3 t + a )

4

Odredite amplitudu tre%eg harmoni kog lana struje ako je amplituda prvog harmonika I1m = 8 A . Gubitke u
kondenzatoru zanemarite.

Rješenje :

Ovaj zadatak %emo rješiti primjenjuju%i pravila za sinusoidalne i nesinusoidalne veli ine na ve% od prije poznate
formule iz Osnova Elektrotehnike I : P =U I i P = I2 R .

Izraz za snagu, izražen za prvi harmonik glasi (uzimaju%i u obzir da je kut prvog harmonika 1 = ):
4
P1 = U1m I1m cos , iz zadanog u zadatku vidimo da je U1m = 120 V i I1m = 8 A , pa je onda P1 :
4
P = 120 8 cos = 678.82 W ......(1)
4
Struja je u ovom zadatku periodi na veli ina, pa onda vrijedi : I = I12m + I 32m

( )
2
Sada dobivamo da je snaga jednaka : P = I2 R = I12m + I 32m R = I12m R + I 32m R .....(2)

Izjedna imo sada (1) i (2) : P = 120 8 cos = I12m R + I 32m R

4
38.82 38.82
678.82 640 = I 32m R = 38.82 I 32m = I 3m = = 1.97 A
R 10

Dakle, možemo pisati da %e red koji predstavlja struju u ovom zadatku izgledati ovako :

i = 8 sin t+ + 1.97 sin ( 3 t + a )

4

Rješio : Ivan Pozderovi%

7.59. Sinusoidalni napon u = 100 sin t V priklju en je na nelinearni aktivni otpor kojemu je karakteristika U-
I izražena jednadžbom i=0.3u + 0.04u2, gdje je u u voltima a i u miliamperima.
Na$ite izraz za struju i srednju snagu koja se troši u nelinearnom elementu.

Rješenje:

Zadatak se riješava tako da u izraz za struju nelinearnog elementa uvrstimo zadani nam napon.

i = 0.3 u + 0.04 u 2
t + 0.04 (100 sin t)
2
i = 0.3 100 sin
i = 30 sin t + 400 sin 2 t
i = 30 sin t + 200 200 cos 2 t [mA]

Sada još trebamo odrediti snagu koja se ra una kao umnožak struje i napona.

P =U I
P = 100 sin t (30 sin t + 200 200 cos 2 t)
P = 3000 sin 2
t + 20000 sin t 20000 sin t cos 2 t
T
1
P= u i dt
T0
T
P=
1
T
(3000 sin 2
t + 20000 sin t 20000 sin t cos 2 )
t dt
0

P = 1.5W

Riješio:Danijel Raki.
7. 61 Serijski su spojeni nelinearni element kojemu je karakteristika U – I prikazana na sl. 7.61.a i linearni
otpornik R = 10 . Napon priklju en na serijski spoj je u = 60 sin t[V ] .
Odredite grafi kom metodom dijagram vremenske ovisnosti struje i napona na nelinearnom elementu.

U, V

50
Sl. 7.61.
40

30

20

10

a)
0,5 1 1,5 I, A

Rješenje :

U svakom trenutku se napon izvora dijeli u dva dijela - pad napona na otporniku i pad napona na nelinearnom
elementu. Dužine a a , b b , c c , koje predstavljaju momentalne vrijednosti napona u trenucima , i ,
6 3 2
os apscisa dijeli u gornji dio, napon na nelinearnom elementu, i donji dio, napon na otporniku. Pravac povu en
iz ishodišta pod kutom predstavlja otpornik R. Iz sl. 7.61.b vidi se da 0e zbog nelinearnog elementa struja, a i
padovi napona na otporniku i nelinearnom elementu biti izobli eni (nesinusoidalni).

Riješio: Zvjezdan Mari0

7.62. Nelinearni element kojemu je karakteristika U – I prikazana na sl. 7.62.a i kondenzator
C = 100 µF spojeni su serijski i priklju eni na napon koji ne sadrži istosmjernu komponentu. Struja
kroz serijski spoj prikazana je ne sl.7.62.b. Izra unajte napone u R , u C i u .

U ,V i, A
60

30 2

1
t
1 2 3 I, A 0 2

a) b)

sl.7.62.

Rješenje:

Rješenje zadatka teško je dobiti ra unskim putem jer se zadani spoj priklju uje na izvor koji
se sastoji od više harmonika. Stoga (emo ovaj zadatak riješiti grafi kim putem tako da zbrajamo
harmonike. To (emo raditi tako da (emo si odabrati karakteristi ne to ke na zadanim grafovima.

u, V
u
100

uR
60 uC

40

t
3 2
2 2

40

60

100
8.1 Na feromagnetsku jezgru(sl. 8.1) namotan je svitak i priklju en je na sinusoidalni napon
U=220V s frekvencijom f=50 Hz. Otpor namota je zanemarivo malen.
Izra unajte: 1. broj namotaja N ako je Bm =1,4 T, a S=50cm2;
2.efektivnu vrijednost struje magnetiziranja ako se uzme da je struja
sinusoidalna; srednja duljina silnice l=60 cm, a zra ni raspor =1mm
Napomena: kod B=1,4 T jakost magnetskog polja iznosi H= 1 410 A/m.

+
U N

Sl.8.1.

Rješenje:

1. Koristimo se relacijom E = 4,44 N f m

Pošto je m =B m S ,ranije navedeni izraz možemo zapisati kao:
E = 4,44 N f B m S

Budu6i da je otpor zanemarivo malen, možemo napisati da je E = U

U
Daljnjim sre9ivanjem izraza dobivamo da je N = = 142
4,44 f B m S

2. Za izra unavanje struje primjenjujemo zakon protjecanja:

H Fem= 1410 A / m
Bm
H 0m= = 1,1 10 6 A / m,
µ0
I µm N = H Fem l + H 0 m
H Fem l + H 0 m
I µm = = 13,7 A.
N

Pošto smo pretpostavili da je struja sinusoidalna, biti 6e

Im I µm
I= I µ= = 9,8 A
2 2

Riješio : Andrej Slivka

Broj indeksa:1183
8.2. Izra unajte struju magnetiziranja svitka s feromagnetskom jezgrom na slici 8.1. ako je N=250, l=25 cm,
=0.01 cm, S=18 cm2, U=120 V i f=50 Hz. Krivulja magnetiziranja prikazana je na slici 8.2.

l B,T

1.2

U N

20 H, A/cm
Sl.8.1. Sl.8.2.

Poznata nam je gusto*a magnetskog toka i iz krivulje magnetiziranja (petlje histereze) odredimo (o itamo)
magnetsku uzbudu.
U = E = 4.44 N f m

U
m = = 2.16 10 3 Vs
4.44 N f

Bm = m
= 1.2T = B Fem = BOm
S
A A BOm A
H Fem = 20 = 2000 H Om = = 9.55 10 5
cm m µO m
Za prora un struje magnetiziranja postavljamo jednadžbu 2. Kirchhoffovog zakona :
l
Iµ = ( H Fem l Fe + H Om )
2 N
Struja magnetiziranja svitka iznosi : I µ = 1.68 A .

Student: Branko Smoljo , 1248 , ID71

8.3. Izra unajte amplitudu (maksimalni iznos) indukcije u feromagnetskoj jezgri svitka (sl. 8.1.), ako je U=400V,
N=800, S=18cm2 i f=50Hz.

+
U ~ N

Rješenje:

Iz relacije E = 4.44 N f m = 4.44 N f Bm S izvodimo relaciju za amplitudu magnetske indukcije

U
koja glasi: Bm = .
4.44 N f S
Uvrštavanjem zadanih vrijednosti dobivamo:
U 400
Bm = = 3
= 1,25T
4.44 N f S 4.44 800 50 1,8 10

Riješio: Krešimir Sobol

 Zadatak 8.5
Torusni svitak s N=1000 , lsr=20cm i S=100cm priklju en je na izmjeni ni napon U=111 V, uz
f=50Hz.Nacrtajte vektorski dijagram i izra unajte magnetski tok , permeabilitet i induktivitet svitka ako :
1.svitak nema feromagnetsku jezgru ;2.svitak ima feromagnetsku jezgru.Radni otpor svitka i gubitke u
jezgri zanemarite.Karakteristika feromagnetskog materijala:

B [T] 0.05 0.1 0.15 0.2

H [ A/m ] 40 80 120 160

Rješenje:
Vektorski diagram izgleda u oba slu aja izgleda kako je prikazano na sl.8.5. zbog toga što
zanemarujemo gubitke u feromagnetskoj jezgri.
1. Induktivitet svitka bez feromagnetske jezgre ovisan je samo o veli ini , tj.

µ0 * N 2 * S
L0 = = 0.0627 H ,
l sr
H L0 = L0 = 19.7 , U
U
I= = 5.64 A
X L0
I m

E
Sl . 8.5
N
Iz definicije induktiviteta L= možemo odrediti magnetski tok.
i
budu9i da je induktivitet svitka bez feromagnetske jezgre konstantan
N
postoji proporcionalnost izme:u veli ina i i pa je L0 = , a iz
Im
L0 I m
te relacije m = = 5 * 10 4 Vs.
N
2.Induktivitet i permeabilitet svitka s feromagnetskom jezgrom su promjenjljive veli ine.Naponu
izvora ravnotežu drži inducirani napon na krajevima svitka (u slu aju kada možemo zanemariti otpor
žice).Prema tome 9e magnetski tok imati istu veli inu kao i u slu aju svitka bez jezgre, tj.
m = 5 * 10 4 Vs. Ta vrijednost toka može se izra unati i iz relacije U=E=4.44* m * f * N.

Maksimalna indukcija u jezgri bit 9e , dakle Bm = m

= 0.05T . Iz karakteristike feromagnetskog
S
materijala odre:ujemo maksimalni iznos magnetskog polja Hm :
 Im N
H m = 40 A / m = ;
l sr
a zatim
H m l sr Im
Im = 8mA, I= = 5,67mA.
N 2
N*
Induktivitet svitka uz maksimalnu struju iznosi L= = 62.5 H , a relativni
Im
Bm
Permabilitet je µr = 1000.
µ0 * H m

Rješio : Stankovi9 Igor

8.6 Riješite zadatak 8.5 za slu ajeve u tablici 8.6.

l sr [cm] [ ]
S cm 2 N U [V ]

1 20 100 500 111

2 25 100 250 100

3 25 80 400 200

4 10 20 200 130

8.6

Rješenje:

µ0 N 2 S U
1.) bez jezgre L0 = = 0.0157 H , XL = 2 fL0 = 4.93 , I= = 22.5 A ,
l XL

L Im
m = = 7.1 10 4 Wb
N

sa jezgrom Bm = = 0.071T
m
H = 56.8 A / m
S
I N H l I
H= Im = = 0.023 A , I = m = 0.016 A
l N 2
N
L= m
= 15.43H
Im
Bm
Bm = µ 0 µ r H m µr = = 994.72
µ0 H m

µ0 N 2 S
2.) a) L0 = = 3.14 10 3 H , X L = 2 fL0 = 0.986 , I m = 101.37 A ,
l
L Im
m = = 1.27 10 3 Wb
N
 H l
b) Bm = m
= 0.127T H m = 101.6 A / m , Im = = 0.1016 A ,
S N
Im Bm N
I= = 71.8mA , µr = = 994.7 , L= = 3.125H
2 µ0 H m I

µ0 N 2S U
3.) a) L0 = = 6.43 10 3 H , X L = 2 fL0 = 2 , I= = 100 A ,
l XL
L Im
m = = 1.61 10 3 Wb
N
H l N
b) Bm = m
= 0.2T H m = 160 A / m , I m = = 0.1A , L = m
= 6.44 H ,
S N Im
Bm
µr = = 994.7
µ0 H m

µ0 N 2S U
4.) a) L0 = = 1 10 3 H , X L = 2 fL0 = 0.314 , I= = 414 A,
l XL
L Im
m = = 2.07 10 3 Wb
N
H l
b) Bm = m
= 1.035T H m = 828 A / m , I m = = 0.414 A
S N
N
L= m
= 1H , µ r = 994.7
Im

Riješio:Saša Stankovi( ID75

8.7. Za regulaciju ja ine svijetla žarulja upotrijebljen je svitak sa željeznom jezgrom u spoju prema sl. 8.7.a. Odredite
potrebnu veli inu zra nog raspora uz koji e napon na žaruljama iznositi UŽ =120V, a ukupna struja I = 10 A .
Zadane vrijednosti su : masa jezgre m = 10kg , srednja duljina silnice l sr = 100cm , specifi na masa
= 7,8 g / cm , otpor žice svitka R = 0,4 , N = 1000, U = 220V ,
3
f = 50 Hz i krivulja magnetiziranja (sl.
8.7.b.). Valja uzeti da su gubici u bakru jednaki kao gubici u željezu.

Sl. 8.7.a

Sl. 8.7.b
Rješenje:

Gubici u bakru PCu = I 2 R = 10 2 0,4 = 40W , PCu = PFe = 40W . Ukupna snaga je, dakle,
P 1280
P = Pzarulje + PCu + PFe = 120 10 + 40 + 40 = 1280W = U I cos ; cos = = = 0,583.
UI 220 10

Sl. 8.7.c
Na sl. 8.7.c prikazan je vektorski dijagram iz kojega se vidi da je
U Z = U 2 + U zarulje
2
2UU zarulje cos = 220 2 + 120 2 2 220 120 0,583 = 179V ; cos Z može se

PZ 80
odrediti iz PZ = PCu + PFe = U Z I cos Z pa je cos Z = = = 0,0447. Dalje možemo
UZ I 179 10
/
izra unati napon U :
U / = U Z2 + U R2 + 2U Z U R cos Z = 179 2 + 4 2 + 2 179 4 0,0447 = 179V ,
gdje jeU Z napon na svitku a U R pad napona na otporu svitka, koji iznosi U R = I R = 4V .
Budu i da je E = U = 4,44 m fN , možemo izra unati da je
/

U/ 179
m = = = 8,07 10 4 Vs .
4,44 fN 4,44 50 1000
Iz podataka o jezgri dobiva se da je površina presjeka jezgre
m 10000 g
S= = = 12,8cm 2 ,
l sr 7,8 g / cm 3 100cm
4
8,07 10
pa je, prema tome maksimalna indukcija Bm = m
= 4
= 0,63T . Iz krivulje magnetiziranja za tu
S 12,8 10
PFe 40
vrijednost indukcije pronalazimo H m = 125 A / m . Struja gubitaka je I g = /
= = 0,224 A.
U 179
Struja magnetiziranja je Iµ = I 2 I g2 = 10 2 0,224 2 = 10 A, pa e biti
I µm N = H m l sr + 2 H 0 ;
I µm = 2 I µ = 2 10 = 14,14 A;
B0
H0 = . = 5,04 10 5 A / m
µ0

I µm N H m I sr 14,14 1000 125 1

= = = 1,39cm
2H 0 2 5,04 10 5
Izra unavamo da je = 1,39cm.

Riješio: Ivan Šar evi

8.8. Riješite zadatak 8.7. uz zanemarivanje gubitaka u željeznoj jezgri i uz napone na žaruljama UŽ = 120, 90, 50,
30 i 1.275V. za svaki napon izra&unajte cos( i nacrtajte krivulje ovisnosti struje napona i cos( o veli&ini zra&nog
raspora. Treba uzeti da je otpor žarulje konstantan.

Rješenje: I = 10A, m = 10kg, lSr = 100cm, . = 7.8g/cm3, R = 0.41, N = 1000, U = 220V, f = 50Hz

Gubici u bakru: PCu = I2 R = 40W

Gubici u željezu: PFe = 0W

1) UŽ = 120V
Gubici u žarulji: PŽ = 120·10 = 1200W
Ukupna snaga: P = PŽ + PCu = U I cos( = 1240W
P
cos( = = 0.564
UI
2) UŽ = 90V
cos( = 0.422
3) UŽ = 50V
cos( = 0.235
4) UŽ = 30V
cos( = 0.141
5) UŽ = 1.275V
cos( = 0.006

Sada ra&unamo širinu zra&nog raspora za UŽ = 120V.

2
UZ = U 2 + UŽ 2U ŽU cos = 179V
Napon zavojnice: PZ = PCu = U Z I cos z = 40V
cos z = 0.022

Pad napona na otporu svitka jednak je UR = IR = 4V.

2 2
Ukupan napon na zavojnici je jednak U ' = U Z + U R + 2U ZU R cos z = 179V
Budu@i da je E = U' = 4.44Bm f N, možemo izra&unati Bm:
Bm = 8.07·10-4 Vs
Iz podataka o jezgri možemo izra&unati površinu presjeka jezgre:
m
S= = 12.8 10 4 m 2
lsr

Iz toga slijedi da je maksimalna indukcija Bm= m

= 0.63T
S
Iz krivulje magnetiziranja za tu vrijednost indukcije pronalazimo Hm = 125 A/m.
Struja magnetiziranja Iµ = 10A, a Iµm = 2 Iµ .
Iz toga proizlazi jednadžba:
B0
Iµm· N = Hm lsr + 2H0 , H0 =
µ0
Uvrstimo li sve dobivene veli&ine u relaciju, izra&unavamo da je E = 1.39cm.
Na analogan na&in možemo izra&unati širinu zra&nog raspora i za ostale napone. Rezultati su prikazani u donjoj
tablici.

Napon UŽ [V] I [A] cos( E [cm]

120 10 0.564 1.39
90 7,5 0.422 0.39
50 4.17 0.235 0.477
30 2.5 0.141 0.275
1.275 0.106 0.006 0
Riješio: Tomislav Šimeti@, 1214
8.9. Kod napona na stezaljkama prigušnice U = 120 V i frekvencije f = 50 Hz struja prigušnice iznosi I = 5 A, njezina snaga
iznosi P = 150 W, a aktivni otpor je R = 4 . Otpor rasipanja valja zanemariti. Struja u svitku i magnetski tok u željeznoj
jezgri smatraju se sinusoidalnima. Odredite parametre nadomjesne scheme i nacrtajte schemu i fazorski dijagram.

Ako želimo iskoristiti nadomjesnu shemu transformatora za analizu njegova rada i onda ako broj zavoja primara i sekundara
nije jednak, a da nam serijski induktiviteti predstavljaju rasipanje, moramo u osnovnim jednadžbama transformatora
me/uinduktivitetu M dodati faktor k. Tako dobivamo novi sustav jednadžbi kod kojeg su vrijednosti primarnih veli2ina ostale
nepromijenjene, a sekundarne zbog množenja s faktorom su se promijeneile. Zbog toga ih nazivamo reducirane veli2ine i
ozna2avamo crticom.
Reduciranjem sekundarnih veli2ina ne mijenjaju se energetski prora2uni u transformatoru.

d
e= N
dt
= L Iµ
N2
Koeficijent samoindukcije, odnosno induktivitet svitka L odre/en je jednadžbom : L= gdje je N broj zavoja, a
Rm
N 2S
Rm magnetski otpor svitka, odnosno, možemo to zapisati i kao : L = µ
l

P = U I cos
P
cos = = 0.25
U I

E 2 = U 2 + ( IR1 ) 2 2U ( IR1 ) cos

E = 116.6 V

P = PR1 + PR 2 = I 2 R1 + PFe
PFe = P PCu = I g E
PFe = 50W
 PFe
Ig = = 0.428 A
E

Iµ = I 2 I g2 = 4.98 A

E PFe
RFe = = 2 = 272.9
Ig Ig

E
XM = = 23.4
Iµ

Riješio : Mato Toki<

8.11. Zadan je spoj na slici 8.4. Svitak ima feromagnetsku jezgru i otpor R = 0.8 . Ako je U = 240 V, I = 1.52 A i
P = 43.8 W (pokazivanje vatmetra), izra,unajte gubitke u feromagnetskoj jezgri.

Rješenje :

RCu = 0.8
U = 240 V
I = 1.52 A
Puk = 43.8 W
____________

PFe = ?

Ukupna snaga koju pokazuje vatmetar je zapravo zbroj gubitaka u željeznoj jezgri transformatora (koji nastaju zbog
petlje histereze i vrtložnih struja) i gubitaka u bakrenim namotima trnsformatora (Joulovi gubici, odnosno Joulova
toplina). Otpor svitka RCu je, zapravo, otpor baklenih namota svitka. Kada znamo ove podatke, vidimo da je smisao
zadatka vrlo jednostavan.

Puk = PCu + PFe PFe = Puk – PCu

2 2
PCu = I · RCu = 1.52 · 0.8 = 1.85 W
PFe = Puk – PCu = 43.8 – 1.85 = 41.95 W

Riješio : Davorin Toth

Doma a zada a 6 Student 81

8.12. Zadan je spoj na slici. Svitak ima feromagnetsku jezgru. Ako je U = 20 V , bit e I = 2 A i
P = 20 W (pokazivanje vatmetra). Otpor namota je R = 0,5 . Izra$unajte napon samoindukcije E.

Zadano:
R = 0,5
P = 20 W

U = 20 V

I =2 A

Traži se:
E

2
PCu = I R = 2 W

PFe = P PCu = 18 W
P 18
cos = = = 0,9
U I 20
P 18
I g = Fe = = 0,9
U 20
2 2
I Cu = I I g = 1,786 A

E = U + (I R )
2 2
2 U I R cos = 19,1 V

Riješila: Tena Benakovi

Zadatak 8.14
Na zatvorenoj željeznoj jezgri (vidi sliku) nalaze se tri svitka. Struja u svitku 1, koju stvara izvor
[ ]
izmjeni ne struje, jest sinusoidalna: i = 2 sin 314t A , a struja u svitku 2 je istosmjerna.
Napišite izraze za trenutnu vrijednost napona induciranoga na stezaljkama svitka 3 kada struja kroz svitak 2
ne te e i kada struja u njemu iznosi I 0 = 2 A. Broj namota u svitcima je
N 1 = 160, N 2 = 240, N 3 = 200. Presjek željezne jezgre je S = 10 cm 2 , i srednja duljina
magnetskih silnica l sr = 40 cm. Veza izme*u indukcije u željeznoj jezgri i jakosti polja može se izraziti
jednadžbom:
B = 0.2 H 1.5 10 4 H 3 ,
gdje je H izraženo u A/cm, a B u T.

1 2

Rješenje:
Kroz svitak 2 ne te e struja. Primjenom zakona protjecanja dobiva se:
H (t )l sr = N 1i (t )
N 1i (t ) 160 2 sin 314t
H (t ) = =
l sr 40
A
H (t ) = 8 sin 314t
cm
Iz toga je:
B(t ) = 0.2 H 1.5 10 4 H 3
B(t ) = 1.6 sin 314t 1.5 10 4
8 3 sin 3 314t
a inducirani napon 3e biti:
dB
Eind = N 3 S
dt
Eind = 96.7 sin 314t + 3.6 sin 942t
2 2

Riješio: Užar Luka 1282

8.15. Prigušnica sa zatvorenom željeznom jezgrom napaja se iz mreže sa sinusoidalnim naponom.
Ispitivanja željezne jezgre su dala zavisnost indukcije u željezu od jakosti polja prema tablici.

B,T 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95
H , A/m 1 1,5 2 2,7 5,1 6,5 10,9 18,4 23,6

Zanemarimo li gubitke željezu , veza izme,u indukcije i jakosti magnetskog polja može se prikazati
u obliku polimoma
H = a1 B + a3 B 3 + a5 B5
Izra-unajte koeficijente a1 , a3 , a5 za tu vrstu željeza ograni-ivši stupanj polinoma na tri pribrojnika.

RJEŠENJE:

H = a1 B + a3 B 3 + a5 B 5
1 = 0, 2a1 + 0, 23 a3 + 0, 25 a5
2, 7 = 0,5a1 + 0,53 a3 + 0,5a5
10,9 = 0,8a1 + 0,83 a3 + 0,85 a5

5 = a1 + 0, 2 2 a3 + 0, 24 a5
5, 4 = a1 + 0,52 a3 + 0,54 a4
13, 63 = a1 + 0,82 a3 + 0,84 a5
iz prve jednadžbe izrazimo a1 i uvrstimo u druge dvije

a1 = 5 0, 2 2 a3 0, 2 4 a5 a1 = 5,5

5, 4 = 5 + a3 ( 0,52 0, 2 2 ) + a5 ( 0,54 0, 2 4 )
13, 63 = 5 + a3 ( 0,82 0, 22 ) + a5 ( 0,84 0, 24 )

iz druge je

a3 = 1,9 0, 29a5 a3 = 8,33

I to uvrstimo u tre5u idobijemo da je

a5 = 33

Riješio : Zoran Veli-an

8.17
Zadan je spoj prema sl.8.17. Veza izme u indukcije i magnetskog polja u jezgrama može se prikazati funkcijom
B = 2 10 5 H 1,5 10 8 H 3 , gdje je B izraženo u T, a H u A/m. Veli'ine su N 1 = 160 , N 2 = 400 ,
N 0 = 240 , S = 10cm 2 i l = 40cm . Struja je I 0 = 2 A , a struja kroz primarni svitak i = 2 sin 314t .
Odredite: 1. efektivnu vrijednost napona na sekundarnom svitku u praznom hodu; 2. frekvenciju induciranog
napona na sekundarnom svitku.
2 2'

N2 N2

N0 N0
Io

N1 N1

1 1'
Rješenje:
Magnetsko polje u jezgrama ima istosmjernu i izmjeni'nu komponentu:
N 0 I 0 N1 240 2 160 2
H = H istosmjerno + H izmjenicno = + I m sin t = + sin t = 12 + 8 sin t .
l l 40 40
Uzimamo li u obzir smjerove namatanja dobivamo H 1 = 12 + 8 sin t i H 2 = 12 + 8 sin t .
Magnetski tokovi u transformatorima bit 9e:
1 [ ]
= B1 S = S 2 10 8 H 13 = 10 4
[ 24 + 16 sin t 1,5 10 3
( 12 + 8 sin t ) ]
2 = B S = S [2 10
2
5
H 2 1,5 10 8 H 23 = 10] 4
[ 24 + 16 sin t 1,5 10 3
( 12 + 8 sin t )
3
]
a inducirani napon u sekundarnim svicima:

e2 = N 2
d
dt
[ (
( 1 2 ) = 4 10 2 d 48 3 10 3 12 3 + 2 3 12 8 2 sin 2 t =
dt
)]
= 4 10 3 10 3 12 8 sin 2 t = 86,8 sin 2 t
2 3 2

Dakle je E 2 = 61,6V i f 2 = 2 f 1 = 100 Hz . Spoj služi kao udvostru'iva' frekvencije

Riješio:
Marko Halak
Zadatak 8.22. :
Gubici zbog histereze u željeznoj jezgri prigušnice koja je priklju ena u mrežu izmjeni ne struje s
naponom od 120 V i frekvencijom od 40 Hz iznosi 100 W .
Koliki (e biti gubici zbog histereze u toj jezgri pri istoj frekvenciji , ali uz napon mreže od 150 V ?
Kakve (e gubitke uzrokovati histereza u istoj jezgri pri frekvenciji 50 Hz i naponu 120 V ? Indukcija u
jezgri za oba slu aja je Bm > 1T.

Rješenje :

Za odre1ivanje gubitaka u željeznoj jezgri u ovom zadatku koristit (emo se empirijskom formulom
koja glasi :

Ph = h f Bm2

Ovo je izraz za tzv. specifi ni gubitak. Konstanta h ovisi o vrsti feromagnetske jezgre . 3esto se
navode tzv. gubitci P1,0 i P1,5 , a to su zapravo gubitci u željezu izmjereni za 1 kg pri indukciji od 1,0 T
i 1,5 T uz frekvenciju od 50 Hz . Pomo(u empirijskih iz podataka (P1,0 P1,5 )izra unaju gubici pri nekoj
drugoj frekvenciji ili indukciji . Za rješavanje ovog zadatka dosta nam je da uo imo ovisnosti gubitaka
zbog histereze o frekvenciji i kvadratu indukcije .

Budu(i da je :

U = 4.44 f N S B

možemo indukciju izraziti kao umnožak :

U
B=K
f

kada ovaj izraz uvrstimo u empirijsku formulu dobivamo :

2
U U2
Ph = h f K ili Ph = h f K 2

f f2

nakon skra(ivanja dobivamo :

U2
Ph = h K2
f

nakon uvrštavanja poznatih vrijednosti iz zadatka slijedi :

120 2
100 = h K 2

40
dobivamo da je :

h K 2 = 0.277

sada znamo sve potrebno da bi izra unali gubitke za napon od 150 V. Podatke uvrštavamo u formulu:

U2
Ph = h f K2
f2
i dobivamo da su gubici u ovom slu aju :

U2 150 2
Ph = h f K2 = 0 . 277 40 = 156W
f2 40 2
Ph = 156W

za drugi slu aj koristimo istu formulu i dobivamo :

U2 120 2
Ph = h f K 2
= 0.277 50 = 80W
f2 50 2
Ph = 80W

Riješio : Matai( Martin

Zadatak 8.23
Jezgre dviju prigušnica izra ene su iz istog dinamo-lima. Prigušnice se napajaju iz mreže izmjeni ne struje
napona od 128 V i frekvencije od 50 Hz. Podaci prve i druge prigušnice su :
Broj namota svitka N1 = 800 N2 = 1000
2
Presjek željezne jezgre S1 = 6 cm S2 = 4 cm2
Težina jezgre G1 = 4 kg G2 = 2,2 kg
Gubitci koje uzrokuju histereza i vrtložne struje u jezgri prve prigušnice iznose 12 W. Potrebno je ustanoviti
ukupne gubitke u jezgri druge prigušnice. Zanemarite aktivni otpor svitka i rasipanja.

Rješenje ;
Gubitci u jezgri ra unaju se pomo.u specifi nih gubitaka :
Ph = 1 h • f • B2m • G - gubitci uzrokovani petljom histereze
Pv = 1 v • f 2 • B2m • G - gubitci zbog vrtložnih struja
koeficijenti 1 h i 1 v isti su za obje jezgre. Maksimalne indukcije su :
U U
B m1 = = 1 .2 T , B m 2 = = 1.44 T
4,44f • N1 • S1 4,44f • N 2 • S2
p h1 1 h • f • B12 • G1 Pv1
= = = 1,25
Ph 2 1 h • f • B22 • G 2 Pv 2

P2 = 1,25 Ph1 + 1,25 Pv1 = 1,25 P1 = 15 W.

Riješio : Damir Mari.

8.25. Gubici zbog histereze i vrtložnih struja u željeznoj jezgri koja se sastoji od 100 limova iznose
56W. Zamjenimo tu jezgru drugom što je sastavljena od 200 limova izra"enih od istog željeza.
Težine obiju jezgri i njihove dužine su jednake. Gubitci u drugoj jezgri iznose 41W. Odredite
Posebno gubitke zbog histereze i vrtložnih struja u obje jezgre.

Rješenje:

P1 = 56W
P2 = 41W
n1 = 100
n2 = 200

P = Pn + PV = n gf gB 2
Pn gubitci uslijed histereze
PV gubitci uslijed vrtložnih struja

D1 = n1 gd D1 n1 100 1
= = = D2 = 2 D1
D2 = n2 gd D2 n2 200 2

Zbog ovisnosti n o kvadratu debljine limova slijedi PV1 = 4 PV 2

zato što je jezgra od istih limova u oba slu+aja bit ,e Pn1 = Pn 2

Pn + 4 PV 2 = 56
Pn + PV 2 = 41

Pn + 4 PV 2 = 56
Pn PV 2 = 41

4 PV 2 = 15
PV 2 = 5W
Pn + 20 = 56
Pn = 36
PV 1 = 4gPV 2 = 20W = PV 1

Riješio: Davor Hiti ,1259

ID:94
8.26. Gubici koji nastaju djelovanjem histereze i vrtložnih struja u jezgri prigušnice sastavljene iz 100
odijeljenih žica iznose P1=62 W. Kada jezgru zamijenimo drugom iste duljine sastavljenom od 320 žica od istog
materijala, gubici u jezgri iznose P2= 62.5 W. Napon i frekvencija ostaju isti u oba slu)aja. Treba izra)unati
gubitke što ih uzrokuju histereza i vrtložne struje za obje jezgre ako težina druge jezgre iznosi 80+ težine prve
jezgre. Indukcija u jezgri je Bm> 1 T.

Rješenje:

Gubici u prvom slu)aju iznose: P1 = Ph1 + Pv1 = 62W

-pri tome kad je Bm>1T gubici zbog histereze se odre2uju po formuli :

Ph = h fBm2 G , a zbog vrtložnih struja:

Pv = v f 2 Bm2 G (G je težina jezgre)

Površina presjeka druge jezgre iznosi 80 posto površine presjeka prve.Na taj na)in je indukcija u drugom slu)aju
1.25 puta ve5a nego u prvome.

Sada možemo odrediti omjer promjera izme2u žica u prvom i drugom slu)aju:

d12 d2 1
100 * 0.80 = 2 320 d2 = d1
4 4 2
Gubici koje uzrokuje histereza u drugom slu)aju ve5i su nego u prvome; njhov odnos je:

Ph2 h fBm2 2 G2 Bm2 2 G2

= = = 1.25
Ph1 h fBm21 G1 Bm21 G1

Odnos izme2u gubitaka zbog vrtložnih struja za oba slu)aja je:

Pv 2 v fBm2 2 d 22G2 Bm2 2 d 22G2 4

= 2 2
= 2 2
= 1.25 0.1 = 0.313
Pv1 v fB d
m1 1 B d G1
m1 1 22

-iz toga dobivamo da je P2 = Ph2 + Pv 2 = 1.25 Ph1 + 0.313Pv1 = 62.5W

-sada imamo sustav dviju jednadžbi: Ph1 + Pv1 = 62W Ph1 = 62 Pv1 ,sad to uvrstimo dolje
1.25 Ph1 + 0.313Pv1 = 62.5W

1.25(62 Pv1 ) + 0.313Pv1 = 62.5

77.5 1.25Pv1 + 0.313Pv1 = 62.5
0.93Pv1 = 15
Pv1 = 16.13W Ph1 = 62 Pv1 = 45.87W

-sad imamo da je : Ph2 = Ph1 1.25 = 57.34W

Pv 2 = Pv1 0.313 = 5.05W

Riješio: Igor Stojanovi5, 1019

8.28 Jednofazni transformator ima primarni napon U1 = 380 V, uz frekvenciju f = 50 Hz, a sekundarni U2=127V

Broj namotaja je N1 = 400. Jezgra transformatora je od listova feromagnetskog materijala debljine d = 0,5 mm,

uz ( = 7,8 g / cm3 . Dimenzije jezgre zadane su na slici 8. 28. a.

Na izolaciju izme+u limova otpada 10 % površine. Uz zanemarivanje aktivnog otpora namota i rasipanja

odredite struju praznog hoda, broj namotaja N2 i cos /0 te nacrtajte vektorski dijagram. Krivulja gubitaka u

željezu u ovisnosti o maksimalnoj indukciji nacrtana je na slici 8. 28. b. Zra3ne raspore na mjestima gdje se

sastaju limovi valja zanemariti. Veli3ine su a = 160 mm, b = 160 mm i c = 60 mm. Karakteristika materijala

jezgre zadana je u tablici

B [T] 1 1,1 1, 15 1,2 1 , 25 1,3 1 , 35 1, 4

H [ A/m ] 185 260 310 380 490 680 1 000 1 450

Rješenje

U1 = 380 V N1 = 400 a = 160 mm ( = 7,8 g / cm3

U2 = 127 V b = 160 mm

F = 50 Hz c = 60 mm

d = 0, 5 mm

Za pretpostaviti je da su u idealnom transformatoru svici bez omskog otpora R1 = 0, R2 = 0 te da je željezo

jezgre idealno magnetski vodljivo Rm = 0.
U zadatku se zanemaruje aktivni otpor namota i rasipanja. Kroz zatvoreni strujni krug primarni napon U1
protjerat <e 3istu induktivnu struju Iµ koja zaostaje za naponom za 90°, a naziva se struja magnetiziranja. Struja
magnetiziranja stvorit <e promjenljiv magnetski tok A koji je u fazi sa strujom magnetiziranja. Promjenljiv
magnetski tok A inducira u primarnom krugu protunapon E1, a u sekundarnom namotu EMS E2. Napon E1
suprotan je naponu izvora U1, kao prema vektorskom dijagramu. Promjenljiv magnetski tok A inducirat <e u
sekundarnom namotu N2 sekundarni napon E2 , a budu<i da je stvorena od istog magnetskog toka kao i primarna
EMS E1, to su inducirani naponi E1 i E2 me+usobno u fazi i proporcionalni su njihovim brojevima zavoja.

U 1 = 4,44 f m N1

U1
m = = 42,8 10 4 Vs
4,44 fN 1

Bm = m
= 1,32 T
0,9 S

Iz tablice se dobiva vrijednost indukcije Hm = 840 A / m

I µm
Iz zakona protjecanja Iµm N1 = Hm lsr dobivamo da je Iµm = 1 , 34 A, lsr = 64 cm i Iµ = = 0,95 A
2

m
= specifi3na težina lima od kojeg je izgra+ena jezgra ( magnetne jezgre svih transformatora se izra+uju
V
od tankih limova )

S l sr `
m= = 16,1 kg gubici se tada izra3unavaju po formuli PFe = PFe m = 83,7 W
1000
 PFe
Ig = = 0,22 A
U`

Struja kratkog spoja je I 0 = I g2 + I µ2 = 0,975 A

PFe
cos /0 se izra3unava iz formule cos 0 = = 0,226 pa je /0 = 76° , I = 14°
U1I 0

N 1 400
Broj namotaja N2 dobivamo iz formule N2 = = = 134
n 3
pri 3emu n predstavlja koeficijent transformacije

Riješio: David Vladi< ID 97

8.29 Jednofazni transformator od 220/50V ima N1 = 250 . Jezgra mu je na injena od transformatorskih limova
debljined = 0,25mm , specifi ne mase = 7,6 g / cm3 i dimenzije prema sl.8.29 . Na izolaciji izme(u
limova otpada 10% popre nog prijeseka jezgre.

100cm

6cm 6cm
100cm

6cm

Sl.8.29

Otpor primarnog namota iznosi 1 , a na rasipanje se gubi 10% ukupnog magnetskog toka. Odredite struju
praznog hoda transformatora i cos 0 te nacrtajte vektorski dijagram za prazni hod. Za odre(ivanje gubitaka u
jezgri koristite se dijagramom iz zadatka 8.28 . Krivulja magnetiziranja zadana je u tabeli 8.28

B[T ] 1 1,1 1,15 1,20 1,25 1,30 1,35 1,4

H [A / m] 185 260 310 380 490 680 1000 1450

Tablica8.28

Rješenje:

Predpostavljamo da je inducirani napon na primarnom svitku jednak naponu izvora. Zapravo taj 1e napon biti
manji jer trebamo uzeti u obzir napon na otporu namota i na rasipnom induktivitetu. Nakon što se obavi prora un
s tim predpostavljenim naponom, preuzima se korekcija.

Napon je U1 = E1 = 4,44 f m N1 = U1/

U1 220
m = = = 39,7 • 10 4Vs
4,44 f • N1 0,9 • 36 • 250

39,7 • 10 4
Bm = m
= = 1,225T
0,9S 0,9 • 36 • 10 4

Iz krivulje magnetiziranja dobije se H m = 430 A / m .

Pomo1u zakona protecanja dobiva se

H m • I SR I
I µm • N1 = H m • I sr pa 1e biti I µm = = 6,9 A i, kona no, I µ = µm = 4,9 A .
N1 2

Pomo1u krivulje gubitaka i ukupne mase jezgre izra unavamo struju Ig

0,9 • 36 • 400 • 7,8

m= = 101kg
100

PFe/ = 4,5W / kg

PFe = 4,5 • 100 = 450W

PFe 454
Ig = = = 2,06 A
U1 220

I 0 = I µ2 + I g2 = 5,3 A

Ig
= arctg = 22050 /
Iµ

Budu1i da imamo dovoljno podataka, možemo izra unati koliku smo pogrešku na inili što smo predpostavili da
je E1 = U1 . Iz vektorskog dijagrama na slici 8.29.b vidi se da je napon U1 vektorski zbroj napona U1/ , U X 1
i U R1 .

.
U X1
. / .
U1 U R1
.
. U X1
U1 I1

.
n
U R1
. /
U1 .
. U1
E1

Sl.8.29

Riješio: Zvezdan Ljubi i1

 Zadatak : 8.30

Jednofazni transformator ima primarni napon U1 = 380 V, uz frekvenciju f = 50 Hz, a sekundarni U2 = 400 V.
Jezgra transformatora na%injena je od listova feromagnetskog materijala debljne d = 0.5 mm, uz = 7.8 g/cm3.
dimenzije jezgre zadane su na slici.

P W/kg
c
c

4
8
a
3
7

6
1
b
0.5 5

0.5 1 2 B, T

Otpor bakrene žice i rasipanje magnetskog toka valja zanemariti.

1. Odredite struju praznog hoda, N2 i cos 0 te nacrtajte vektorski dijagram transformatora u praznom hodu.
2. Izra%unajte struju praznog hoda ako se primarni napon pove4a ili smanji 1,5 puta.
3. Valja zanemariti utjecaj struje Ig na struju praznog hoda i izra%unati struju praznog hoda za frekvenciju od 50
Hz i za 1.5 puta pove4anu ili smanjenu frekvenciju.
4. ako struja praznog hoda %ini 10% primarne struje i pri punom optere4enju izra%unajte snagu transformatora,
struje primara i sekundara, popre%ni presjek i otpor žice ako je dopuštena gusto4a struje 2 A/mm2.

U1[V] U2[V] N1 a[mm] b[mm] c[mm]

1. 220 50 235 100 140 60
2. 3300 220 1490 2000 2000 100
3. 3300 120 930 1250 1000 140
4. 6600 220 745 1500 1500 200
 1. Slu aj:
U1 220
U 1 = E1 = 4.44 f m N1 ; m = = = 4.21 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 235

4.21 10 3
Bm = m
= = 1.299(T ) ; H m = 450( A / m)
0.9 S 0.9 36 10 4

H m l sr 450 0.48 I µm
I µm = = = 0.919( A) ; Iµ = = O.649( A)
N1 235 2

S l sr 36 48 7.8
m= = = 13.47(kg ) ; PFe = PFe' m = 4.5 13.47 = 60.65(W )
1000 1000

PFe 60.65
Ig = = = 0.28( A) ; I 0 = I g2 + I µ2 = 0.28 2 + 0.649 2 = 0.706( A)
U1 220

PFe 60.65 U 1 220

cos 0 = = = 0.391 ; n= = = 4.4
U 1 I 0 220 0.706 U2 50

N 1 235
N2 = = = 54
n 4.4
E=U

I0
Ig

Iµ m

E1, -E2
2.

Kad se napon pove4a za 1.5 puta!

U1 330
m = = = 6.32 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 235

6.32 10 3
Bm = m
= = 1.95(T )
0.9 S 0.9 36 10 4

S l sr 36 48 7.8
m= = = 13.47(kg ) ; PFe = PFe' m = 8.5 13.47 = 114.5(W )
1000 1000

PFe 114.5
Ig = = = 0.34( A) ; I 0 = I g = 0.34( A)
U1 330

Kad se napon smanji za 1.5 puta!

U1 147
m = = = 2.81 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 235

2.81 10 3
Bm = = m
= 0.86(T )
0.9 S 0.9 36 10 4

S l sr 36 48 7.8
m= = = 13.47(kg ) ; PFe = PFe' m = 2.62 13.47 = 35.29(W )
1000 1000

PFe 35.29
Ig = = = 0.24( A) ; I 0 = I g = 0.24( A)
U1 147

3.

Kad frekvenciju pove4amo 1.5 puta!

U1 220
m = = = 2.81 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 75 235

2.81 10 3
Bm = m
= = 0.86(T )
0.9 S 0.9 36 10 4

S l sr 36 48 7.8
m= = = 13.47(kg ) ; PFe = PFe' m = 2.26 13.47 = 35.29(W )
1000 1000

PFe 35.29
Ig = = = 0.16( A) ; I 0 = I g = 0.16( A)
U1 220
Kad frekvenciju smanjimo za 1.5 puta

U1 220
m = = = 6.36 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 33.33 235

6.36 10 3
Bm = m
= = 1.97(T )
0.9 S 0.9 36 10 4

S l sr 36 48 7.8
m= = = 13.47(kg ) ; PFe = PFe' m = 8.5 13.47 = 114.5(W )
1000 1000

PFe 114.5
Ig = = = 0.52( A) ; I 0 = I g = 0.52( A)
U1 220

2. Slu aj:
U1 3300
U 1 = E1 = 4.44 f m N1 ; m = = = 9.97 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 1490

9.97 10 3
Bm = m
= 4
= 1.11(T ) ; H m = 260( A / m)
0.9 S 0.9 100 10

H m l sr 260 8 I µm 1.39
I µm = = = 1.39( A) ; Iµ = = = O.98( A)
N1 1490 2 2

S l sr 100 8000 7.8

m= = = 6240(kg ) ; PFe = PFe' m = 4 6240 = 24.96(kW )
1000 1000

PFe 24960
Ig = = = 7.56( A) ; I 0 = I g2 + I µ2 = 0.98 2 + 7.56 2 = 7.62( A)
U1 3300

PFe 24960 U 1 3300

cos 0 = = = 0.991 ; n= = = 15
U 1 I 0 3300 7.62 U2 220

N1 1490
N2 = = = 99
n 15
 E=U

I0
Ig

Iµ m

E1, -E2

2.

Kad se napon pove4a za 1.5 puta!

U1 4950
m = = = 14.96 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 1490

14.96 10 3
Bm = m
= = 1.66(T )
0.9 S 0.9 100 10 4

S l sr 100 8000 7.8

m= = = 6240(kg ) ; PFe = PFe' m = 7 6240 = 43.68(kW )
1000 1000

PFe 43680
Ig = = = 8.82( A) ; I 0 = I g = 8.82( A)
U1 4950

Kad se napon smanji za 1.5 puta!

U1 2200
m = = = 6.65 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 1490

6.65 10 3
Bm = m
= 4
= 0.73(T )
0.9 S 0.9 100 10

S l sr 100 8000 7.8

m= = = 6240(kg ) ; PFe = PFe' m = 2 6240 = 12.48(kW )
1000 1000
P 12480
I g = Fe = = 5.67( A) ; I 0 = I g = 5.67( A)
U1 2200
3.

Kad frekvenciju pove4amo 1.5 puta!

U1 3300
m = = = 6.65 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 75 1490

6.65 10 3
Bm = m
= 4
= 0.73(T )
0.9 S 0.9 100 10

S l sr 100 8000 7.8

m= = = 6240(kg ) ; PFe = PFe' m = 2 6240 = 12.48(kW )
1000 1000
P 12480
I g = Fe = = 5.67( A) ; I 0 = I g = 5.67( A)
U1 2200

Kad frekvenciju smanjimo za 1.5 puta

U1 3300
m = = = 14.96 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 33.33 1490

14.96 10 3
Bm = = m
= 1.66(T )
0.9 S 0.9 100 10 4

S l sr 100 8000 7.8

m= = = 6240(kg ) ; PFe = PFe' m = 7 6240 = 43.68(kW )
1000 1000
P 43680
I g = Fe = = 13.23( A) ; I 0 = I g = 13.23( A)
U1 3300

3. Slu aj:
U1 3300
U 1 = E1 = 4.44 f m N1 ; m = = = 15.98 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 930

15.98 10 3
Bm = m
= = 0.90(T ) ; H m = 100( A / m)
0.9 S 0.9 196 10 4

H m l sr 100 4.5 I µm 0.48

I µm = = = 0.48( A) ; Iµ = = = O.32( A)
N1 930 2 2

S l sr 196 4500 7.8

m= = = 6879(kg ) ; PFe = PFe' m = 3 6870 = 20.63(kW )
1000 1000
 PFe 20638
Ig = = = 6.25( A) ; I 0 = I g2 + I µ2 = 0.32 2 + 6.25 2 = 6.26( A)
U1 3300

PFe 20638 U 1 3300

cos 0 = = = 0.99 ; n= = = 27.5
U 1 I 0 3300 6.26 U2 120

N 1 930
N2 = = = 34
n 27.5
E=U

I0
Ig

Iµ m

E1, -E2

2.

Kad se napon pove4a za 1.5 puta!

U1 4950
m = = = 23.97 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 930

23.97 10 3
Bm = m
= = 1.35(T ) ; H m = 1000( A / m)
0.9 S 0.9 196 10 4

H m l sr 1000 4.5 I µm 4.83

I µm = = = 4.83( A) ; Iµ = = = 3.42( A)
N1 930 2 2

S l sr 196 4500 7.8

m= = = 6879(kg ) ; PFe = PFe' m = 5.25 6870 = 36.11(kW )
1000 1000

PFe 36114
Ig = = = 7.29( A) ; I 0 = I g2 + I µ2 = 4.83 2 + 7.29 2 = 8.74( A)
U1 4950
Kad se napon smanji za 1.5 puta!

U1 2200
m = = = 10.65 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 930

10.65 10 3
Bm = m
= = 0.60(T )
0.9 S 0.9 196 10 4

S l sr 196 4500 7.8

m= = = 6879(kg ) ; PFe = PFe' m = 1.5 6879 = 10.31(kW )
1000 1000

PFe 10318
Ig = = = 4.69( A) ; I 0 = I g = 4.69( A)
U1 2200

3.

Kad frekvenciju pove4amo 1.5 puta!

U1 3300
m = = = 10.65 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 75 930

10.65 10 3 S l sr 196 4500 7.8

Bm = = m
= 0.60(T ) ; m= = = 6879(kg )
0.9 S 0.9 196 10 4 1000 1000

PFe 6879
PFe = PFe' m = 1.5 6879 = 10.31(kW ) Ig = = = 2.08( A)
U 1 3300

I 0 = I g = 2.08( A)

Kad frekvenciju smanjimo za 1.5 puta

U1 3300
m = = = 23.97 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 33.33 930

23.97 10 3
Bm = m
= = 1.35(T ) H m = 1000( A / m)
0.9 S 0.9 196 10 4

H m l sr 1000 4.5 I µm 4.83

I µm = = = 4.83( A) ; Iµ = = = 3.42( A)
N1 930 2 2

S l sr 196 4500 7.8

m= = = 6879(kg ) ; PFe = PFe' m = 5.25 6870 = 36.11(kW )
1000 1000

PFe 36114
Ig = = = 7.29( A) ; I 0 = I g2 + I µ2 = 4.83 2 + 7.29 2 = 8.74( A)
U1 4950
 4. Slu aj:
U1 6600
U 1 = E1 = 4.44 f m N1 ; m = = = 39.9 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 745
39.9 10 3
Bm = m
= 4
= 1.108(T ) ; H m = 250( A / m)
0.9 S 0.9 400 10

H m l sr 250 6 I µm 2.01
I µm = = = 2.01( A) ; Iµ = = = 1.42( A)
N1 745 2 2

S l sr 400 6000 7.8

m= = = 18720(kg ) ; PFe = PFe' m = 4 18720 = 74.88(kW )
1000 1000

PFe 74880
Ig = = = 11.34( A) ; I 0 = I g2 + I µ2 = 11.34 2 + 1.42 2 = 11.43( A)
U1 6600

PFe 74880 U 1 6600

cos 0 = = = 0.99 ; n= = = 30
U 1 I 0 6600 11.43 U2 220

N 1 745
N2 = = = 25
n 30
E=U

I0
Ig

Iµ m

E1, -E2

2.

Kad se napon pove4a za 1.5 puta!

U1 9900
m = = = 59.85 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 50 745

59.85 10 3
Bm = m
= = 1.66(T )
0.9 S 0.9 400 10 4
 S l sr 400 6000 7.8
m= = = 18720(kg ) ; PFe = PFe' m = 7 18720 = 130.04(kW )
1000 1000

PFe 130400
Ig = = = 13.23( A) ; I 0 = I g = 13.23( A)
U1 9900

Kad se napon smanji za 1.5 puta!

U1 4400 26.6 10 3
m = = = 26.6 10 3 (Vs ) Bm = =
m
4
= 0.73(T )
4.44 f N 1 4.44 50 745 0.9 S 0.9 400 10

S l sr 400 6000 7.8

m= = = 18720(kg ) ; PFe = PFe' m = 2 18720 = 37.44(kW )
1000 1000

PFe 37440
Ig = = = 8.51( A) ; I 0 = I g = 8.51( A)
U1 4400

3.
Kad frekvenciju pove4amo 1.5 puta!

U1 6600
m = = = 39.90 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 75 745

39.9 10 3
Bm = m
= 4
= 1.08(T ) ; H m = 250( A / m)
0.9 S 0.9 400 10

H m l sr 250 6 I µm 2.01
I µm = = = 2.01( A) ; Iµ = = = 1.42( A)
N1 745 2 2

S l sr 400 6000 7.8

m= = = 18720(kg ) ; PFe = PFe' m = 4 18720 = 74.88(kW )
1000 1000

PFe 74880
Ig = = = 11.34( A) ; I 0 = I g2 + I µ2 = 11.34 2 + 1.42 2 = 11.43( A)
U1 6600

PFe 74880 U 1 6600

cos 0 = = = 0.99 ; n= = = 30
U 1 I 0 6600 11.43 U2 220

N 1 745
N2 = = = 25
n 30
 Kad frekvenciju smanjimo za 1.5 puta

U1 6600
m = = = 59.85 10 3 (Vs )
4.44 f N 1 4.44 33.33 745

59.85 10 3
Bm = m
= = 1.66(T )
0.9 S 0.9 400 10 4

S l sr 400 6000 7.8

m= = = 18720(kg ) ; PFe = PFe' m = 7 18720 = 130.04(kW )
1000 1000

PFe 130400
Ig = = = 13.23( A) ; I 0 = I g = 13.23( A)
U1 9900

Riješio :Želinski Ivan

8.31. Jednofazni transformator od 380/127 V ima nominalnu snagu S=2 kVA. Stupanj korisnog djelovanja je
"=97% pri cos&2=0.8 (cos&2 je koeficijent snage potroša)a). Treba odrediti:

1. za nominalni režim rada struje u namotajima snagu potroša/a i snagu koju uzima transformator iz mreže.

2. kako )e se promjeniti stupanj korisnog djelovanja ako je pri nominalnom režimu cos&2=1 ili cos&2=0.6?

Riješanje:

S = S1 = S 2 uzimamo da su nominalne snage jednake na primaru i sekundaru

P2 = S 2 cos 2 = 1,6kW iz nominalne snage dobivamo snagu potroša/a

iz snage se izra/unavaju nominalne vrijednosti

S1 S2
I1 = = 5263 A 5 , 26 A I2 = = 15 . 748 A 15 ,7
U1 U2
faktor korisnosti je bedimenzionalna jedinica, a ra/unamo ga kao omjer snage na primaru i sekundaru, odnosno
ako je on zadan možemo odrediti jednu od veli/ina

P2 P2
= P1 = = 1,649kW 1,65kW
P1

razlika snage na primaru i sekundaru naziva se snaga gubitaka i može se izra/unati kao njihova razlika

P1 P2 = Pg = 50W

ra unamo ponovno snagu ako bi spoj bio istog radnog karaktera ( za cos&2=1 )te kad bi bio induktivnog
karaktera ( cos&2=0,6 )

stupanj korisnosti ra/unamo iz omjera snage i snage s gubicima te množimo s 100 da dobijemo postotak

2000
cos 2 =1 P2 = 2kW = = 0,976 = 97,6%
2000 + 50
1200
cos 2 = 0,6 P2 = S 2 cos 2 = 1,2kW = = 0,96 = 96%
1200 + 50

Riješio: Domagoj Viljevac

ID 100
Zadatak 8.32

Na jednofaznom transformatoru su prije puštanja u pogon izvršena ispitivanja po shemi koja je prikazana na
slici 1. Rezultati ispitivanja (pokazivanja instrumenata) svrstani su u tablicu 2..

1. Izra)unati nominalnu snagu transformatora u kVA i radni otpor primara i sekundara R1 i R2

(pretpostavlja se da su gubici u bakru jednaki za primar i za sekundar ) , zatim stupanj korisnog
djelovanja uz a) cos+2=0.8; b) cos+1=1. Otpori rasipnih induktiviteta su X1 i X2 uz pretpostavku da
U
se napon kratkog spoja (uk= 1K 100% ) podjednako raspodjeli na pad napona u primaru i
U 1n
sekundaru.
2. Na1ite stupanj korisnog djelovanja transformatora u praznom hodu i pri optere2enju koje iznosi
1 1 1 3
, , , i 1 nominalnog optere2enja, i to uz vrijednost cos+1=1 i cos+2=0.8.
10 4 2 2

I10 P10
A W

+
V U1 V U20

a)

I1k P1k
A W

+
V U1k

A
I2k
b)

Slika 1.
Tablica 2.

U10(V) U20(V) I10(A) P10(W) U1k(V) I1k(A) I2k(A) P1k(W)

1. 3300 220 0,182 70 188 3,04 45,5 250
2. 3300 120 0,2 100 198 3,04 83,4 300
3. 380 127 1,2 50 21 16,7 50,3 165
4. 6600 220 0,3 300 363 3,04 91 600
5. 6600 120 0,15 100 363 1,515 83,4 300
6. 6600 220 0,532 350 363 7,6 227 1000
7. 220 24 0,5 10 12 4,54 41,7 30

Rješenje:

1. Aktivni otpor namota odre1ujemo iz pokusa kratkog spoja

P1k P
= I 12k R1 ; 1k = I 22k R1 pa dobijemo R1 = 13,5 i R 2 = 0,06
2 2
188
Relativni napon kratkog spoja iznosi u k = 100 = 5,7%;
3300
8.33 Jednofazni transofrmator od 3 300/200 V, snage kVA, ima napon kratkog spoja u postotcima uk = 5.5 %.

Gubici kratkog spoja iznose P1k = 270 W. Zanemarite struju praznog hoda i nacrtajte vektorski dijagram

optere*enog transformatora ( s nominalnim teretom ) ako je cos.2 = 1, cos.2 = 0.8 i cos.2 = 0.6. Pri rješavanju

valja pretpostaviti : a) da je cos.2 = cos.1; b) da su gubici u bakru podjednako raspore3eni na oba namota;

c) da se procentualni napon kratkog spoja podjednako rasporedjuje na primar i sekundar.

Odredite : 1. vektorskog dijagrama E1 , E2 , U2 ; 2. snagu P2 ; 3. magnetski tog u praznom hodu i pri teretu s

cos.2 = 0.8 i 1 ako je broj namotaja primara N1 = 1 500 ; 4. primarnu i sekundarnu struju u slu9aju kratkog

spoja sekundara.

Rješenje: 1. cos.2 = 0.8 ; E1 = 3 217 V ;

E2 = 214 V ; U2 = 208.5 V ;

2. P2 = 7 600 W;

3. u praznom hodu ;m = 0.00993 Vs ;

cos.2 = 0.8; ;m = 0.00965 Vs ;

4. I2k = 828 A; I1k = 55.5 A;

Riješio : Marijan Kop9i*