E mërkurë 13 shkurt 2013
www.mapo.al MAPO 11
Studenti duhet të ketë hapësirën maksimale për t’u bërë aktor i formimit të vet profesional duke i
ofruar atij një mjedis pedagogjik e shkencor sa më cilësor e fleksibël. Sot insistohet shumë në
orientimin drejt një formimi profesional e civil sa më polivalent, duke nxitur dhe krijuar
mentalitetin që të mësohemi të mësojmë gjatë gjithë jetës në sinkron dhe dinamikë me sfidat e
zhvillimit ekonomiko-social, me strategjitë e politikat që bëjnë të mundur këtë zhvillim.
Cilësia e universiteteve si
kusht për cilësinë e zhvillimit
N S
ë fillimet e këtij shekulli, de-
batet për të ardhmen e uni-
versiteteve dhe kërkimit
shkencor po fokusohen rreth im-
paktit të tyre në katër forcat e mëdha
të ndryshimit të botës moderne: stim-
ulimin e teknologjive të reja, përbal-
limin dhe përfitimin nga efektet e
globalizimit, formimin e kapitalit so-
cial dhe përmirësimin e mirëqe-
verisjes. Cilësia e universiteteve dhe e
kërkimit shkencor në raport me zhvil-
limin ekonomik e social të një vendi
konsiderohen të barabarta me efek-
tet që japin teknologjitë moderne
dhe format e avancuara të drejtimit
e menaxhimit. Statusi i univer-
siteteve dhe i kërkimit shkencor,
rekomandimet dhe punimet e tyre
po vlerësohen si çelësi i kompetitiv-
itetit ekonomik në kontekstin e për-
ballimit të globalizimit. Vendet e zh-
villuara, por dhe ato në zhvillim, si
një nga indikatorët bazë të suksesit
kanë performancën e sistemit të tyre
universitar dhe kërkimit shkencor,
rolin dhe cilësinë e kapitalit human
që prodhojnë, udhëhiqen nga filozo-
fia se universitetet duhet të prodhojnë
mendje cilësore dhe jo thjesht koka
të mbushura me dije e njohuri, duke i
dhënë përparësi kreativitetit individu-
al e kolektiv në shërbim të zhvillimit.
Përpara universiteteve shtrohen py-
etje e sfida: si po i përgjigjet sistemi
universitar nevojave të shoqërisë në
shek. XXI? Çfarë kontributi duhet
të japë universiteti dhe kërkimi
shkencor në zhvillimin e ekonomisë
së dijes? Si mund të matet cilësia dhe
impakti i universiteteve në zhvilli-
min ekonomik dhe social të çdo ven-
di? etj. Përballë këtyre tendencave,
Shqipëria ndodhet në emergjencën
e rivlerësimit dhe realizimit të refor-
mave cilësore për sa i përket orga-
nizimit dhe administrimit të univer-
siteteve, politikave të kërkim-zhvil-
limit, funksionimit të tregut shken-
cor dhe efekteve të tyre në politikat
dhe strategjitë e zhvillimit të vendit,
mënyrave të financimit etj.
Megjithëse edukimi është një e
drejtë fondamentale e çdo njeriu, ai
konsiderohet si një instrument që
promovon zhvillimin ekonomik të
çdo vendi, si një faktor i rëndë-
sishëm që nxit produktivitetin dhe
efikasitetin ekonomik. Progresi
teknologjik ka qenë për të gjitha
vendet motori i industrializimit të tyre.
Që në kohën e revolucioneve indus-
triale të shekujve XVIII – XIX u
dëshmua se zhvillimi i çdo vendi
është vepër e njohurive shkencore më
shumë sesa thjesht bollëkut të buri-
meve natyrore. Sinteza e kësaj
eksperience ishte roli thelbësor i edu-
kimit dhe formimit profesional në pro-
movimin e zhvillimit ekonomik të popu-
jve e shteteve të ndryshme që kanë di-
tur të krijojnë një korrelacion të dre-
jtë ndërmjet dy elementeve. Eksper-
ienca ndërkombëtare dëshmon se jo
çdo investim në sektorin e arsimit
dhe edukimit përkthehet automatiki-
s h t n ë z hv i l l i m e ko n o m i k .
Mjaft vende, megjithëse kanë inves-
tuar shumë në sistemin e tyre arsi-
economicus
Adrian
Civici
Megjithëse edukimi
është një e drejtë
fondamentale e çdo
njeriu, ai konsiderohet si
një instrument që
promovon zhvillimin
ekonomik të çdo vendi,
si një faktor i
rëndësishëm që nxit
produktivitetin dhe
efikasitetin ekonomik.
Progresi teknologjik ka
qenë për të gjitha
vendet motori i
industrializimit të tyre...
mor, vazhdojnë të mbeten akoma
vende të varfra dhe pa progres në
procesin e industrializimit dhe zh-
villimit. Ekspertët nënvizojnë se
thjesht një zgjerim sasior dhe mbështetje
e sektorit të edukimit nuk çon automa-
tikisht në zhvillim ekonomik. Një vend
mund të nxjerrë persona të kualifi-
kuar, por në qoftë se nuk arrin të kri-
jojë infrastrukturat, institucionet,
kuadrin ligjor rregullator, sistemin
e motivimit dhe konceptin e karri-
erës profesionale sidomos në sektorin
publik, atëherë ky vend nuk arrin të
krijojë sinergjinë e nevojshme që kjo
kategori njerëzish të shkolluar e
edukuar të verë në jetë njohuritë e
përfituara dhe të ndikojë cilësisht në
zhvillimin ekonomik. Një element
thelbësor, sipas UNESCO-s, plani i
zhvillimit perspektiv të çdo sistemi ar-
simor është koordinimi dhe kombinimi
i tij me planin e zhvillimit perspektiv
ekonomik të çdo vendi...se vendimmar-
rja në fushën e arsimit nuk mund të jetë
pronë vetëm e ekspertëve të edukimit,
por në mënyrë të veçantë edhe e
ekspertëve të ekonomisë dhe zhvillimit.
Miradministrimi i Universiteteve
është një nga elementet e suksesit.
Për të stimuluar përmirësimet
teknologjike, SHBA tërheqin inten-
sivisht nëpërmjet një sistemi
specifik të universiteteve të tyre
shkencëtarë e intelektualë të shquar
nga e gjithë bota, indianë, kinezë,
japonezë, europianë, afrikanë, lati-
no-amerikanë etj. Ndërkohë që për
BE, apo dhe për shumë vende të
tjera, kjo arritje amerikane është ako-
ma larg. Politikanë, drejtues univer-
sitetesh apo intelektualë e pranojnë
se universitetet janë bërë një përqen-
drim privilegjesh e të ardhurash…qe-
verisja e tyre dominohet nga «prod-
huesit», pra nga profesorët, ndërkohë
që duhej të dominohej nga «për-
doruesit» e produkteve universitare,
d.m.th, nga bota e biznesit, bankat, in-
stitucionet publike etj». Edhe BE në
një raport të saj, Edukimi dhe kompe-
tencat në Europë, kërkon nga të gjitha
institucionet e saj që edukimi dhe
formimi profesional të konsiderohen si
investime strategjike jetësore për të sig-
uruar të ardhmen efikase të biznesit eu-
ropian....se universitetet dhe formimi
profesional vazhdojnë të konsiderohen
nga qeveritë dhe vendimmarrësit si
çështje e brendshme e tyre... se industria
dhe biznesi kanë influencë të vogël
në hartimin dhe zhvillimin e pro-
grameve mësimore....
A ndodhen përpara një situate të
tillë universitetet shqiptare? Në sen-
atet apo këshillat shkencorë të tyre,
përfaqësimi i bizneseve, bankave,
industrisë, tregtisë, institucioneve
publike, OJQ-ve etj., është i mangët.
Por, janë pikërisht këta konsumatorët
kryesorë të produkteve të univer-
siteteve, dhe duhet të jenë ata që
duhet ta formatojnë studentin dhe
specialistin e ardhshëm. Filozofia e
“Kartës së Bolonjës” është fleksibil-
iteti i Universiteteve dhe drejtimeve
të diplomimit në raport me din-
amikën e tregut të punës. Aktiviteti
i rektorateve apo senateve dëshmon
se janë të pakta studimet bazike për
kërkesat e tregut të punës, perspe-
ktivat afatmesme e afatgjata të tij,
tendencat e zhvillimit ekonomiko-
social të vendit, studime mbi
teknologjitë e reja që duhet të imple-
mentohen në ekonomi, implikimet
që sjellin në tregun e punës proceset
e integrimit europian, thellimi i glo-
balizimit, krizat financiare, ekono-
mia e energjisë, papunësia etj. Të
mangëta janë dhe analizat për shpe-
jtësinë dhe eficencën e integrimit të
të diplomuarve në tregun e punës.
Cilësia e universiteteve evidentohet
pikërisht duke përdorur këtë treg-
ues, duke i listuar universitetet sipas
performancës që paraqesin të diplo-
muarit e tyre në tregun e punës,
ndërkohë që ne nuk kemi akoma ev-
idenca të plota apo database me pu-
nësimin dhe ecurinë në karrierë të
të diplomuarve. Për t’u bërë ballë
nevojave publike, universitetet
duhet të ndryshojnë logjikën dhe
filozofinë e funksionimit të tyre: ato
duhet të kalojnë nga një logjikë ba-
zuar në ofertën që ato japin, në një
logjikë të re, e cila integron gjerë-
sisht kërkesën e shoqërisë dhe bi-
znesit për produktet universitare.
Studenti duhet të ketë hapësirën
maksimale për t’u bërë aktor i
formimit të vet profesional duke i ofru-
ar atij një mjedis pedagogjik e shkencor
sa më cilësor e fleksibël. Sot insistohet
shumë në orientimin drejt një
formimi profesional e civil sa më po-
livalent, duke nxitur dhe krijuar men-
talitetin që të mësohemi të mësojmë
gjatë gjithë jetës në sinkron dhe din-
amikë me sfidat e zhvillimit eko-
nomiko-social, me strategjitë e poli-
tikat që bëjnë të mundur këtë zhvil-
lim.
*Botuar fillimisht në revistën
MAPO.
— Adrian Civici
TAP, punësim
dhe energji e lirë
për shqiptarët
ot në Athinë, së bashku me kolegët e mi të nde-
koment ruar të vendeve fqinje, Z. Avramopullos, dhe Z.
Passera, do të nënshkruajmë Marrëveshjen
ndërqeveritare mes Republikës së Shqipërisë, Greq-
isë dhe Italisë në lidhje me gazsjellësin Trans Adriatik
(TAP). Në këtë marrëveshje kuadër, qeveritë e Italisë,
Greqisë, dhe Shqipërisë, marrin përsipër përgjegjësitë
politike dhe ligjore për mbështetjen e këtij gazsjellësi
strategjik për tri vendet tona dhe vetë BE.
Edmond Kjo marrëveshje është rezultat i një pune dis-
Haxhinasto
avjeçare, intensifikuar ndjeshëm 2 vitet e fundit, duke
bindur edhe organizmat dhe partnerët ndërkom-
Nënshkrimi bëtarë për rëndësinë strategjike dhe ekonomike të
i kësaj mar- këtij gazsjellësi, jo vetëm për Shqipërinë dhe vendet
rëveshjeje e Ballkanit Jugor, por edhe për vetë Evropën.
Projekti TAP është gjithashtu një metaforë e bu-
është para-
prirë nga një
kur, një urë e rëndësishme për të lidhur më tej ven-
det e rajonit mes tyre, Shqipërinë aspirante me dy
punë e vende anëtare të BE, për të forcuar më tej vizionin e
palodhur përbashkët për bashkëpunim, integrim, Europën e
bashkuar dhe zhvillimin ekonomik.
profesionale Nëpërmjet realizimit të gazsjellësit TAP dhe disa
e ekipeve të termocentraleve për prodhimin e energjisë elektrike
METE, në dhe termike me gazin e siguruar nga ky gazsjellës, si
dhe shtrirjes së rrjetit shpërndarës të gazit në të gjithë
bashkëpun-
im me insti-
territorin e Shqipërisë, do të sigurohet një shkallë e
lartë punësimi jo vetëm në vendet ku kalon traseja e
tucionet e gazsjellësit, por në të gjitha qytetet e Shqipërisë që do
tjera të përfshihen në këtë rrjet shpërndarës dhe në ofri-
min e shërbimeve të ndërlidhura në funksion të tij.
shtetërore, të
Më konkretisht, në territorin shqiptar investimi
cilat gjej ras- parashikohet të jetë mbi 2 miliardë dollarë dhe do të
tin t’i falen- krijojë në mënyrë direkte dhe të tërthortë, gjatë ndër-
deroj thellë- timit dhe funksionimit të tij, mbi 20 mijë vende të re-
sisht për ja pune. Nga ana tjetër, përdorimi i gazit natyror në
biznese dhe banesa, jo vetëm do të garantojë komod-
kontributin itet dhe siguri në furnizimin me lëndë energjetike të
në suksesin e qytetarëve, por do të mundësojë eficiencë më të lartë
kësaj mar- dhe kosto qenësisht më të ulët për ngrohje, gatim dhe
rëveshjeje që përdorim industrial.
Me pjesëmarrjen në gazsjellësin TAP, Shqipëria
nënshkrua- është vend përfitues i drejtpërdrejtë dhe për herë të
jmë sot. parë siguron një lidhje të qëndrueshme dhe të aftë
për të përballuar furnizim të plotë dhe cilësor për
kërkesat në rritje të ekonomisë për energji. Përfshirja
në këtë rrjet i siguron vendit mundësinë e përdorim-
it të gazit në prodhimin e energjisë elektrike me kos-
to më të ulët për qytetarët, duke ndikuar kështu poz-
itivisht dhe ndjeshëm në rritjen e mirëqenies së tyre.
Njëkohësisht, TAP siguron edhe diversifikimin e
burimeve të prodhimit të energjisë me ndotje mini-
male në mjedis.
Nga pikëpamja strategjike, vendi ynë ofron
rrugën më të shkurtër dhe koston minimale për të
gazifikuar edhe Republikën e Kosovës dhe atë të
Malit të Zi. Gjithashtu, Shqipëria do të jetë një pikë
kyçe edhe për të mbyllur unazën e rrjetit ballkanik
të gazit nëpërmjet projektit IAP (Jonian Adriatik
Pipeline), i cili do të lidhë vendin tonë me vendet e
Ballkanit Perëndimor: Malin e Zi, Bosnjën e Herce-
govinën dhe Kroacinë.
Së fundmi, jam i bindur se zhvillimi i këtij rrjeti do
të vlerësojë dhe shfrytëzojë depozitat natyrore të ga-
zit, duke ofruar kështu një tjetër burim të ardhurash
të qenësishëm për ekonominë shqiptare, ndërlidhur
me gazsjellësin TAP.
Nënshkrimi i kësaj marrëveshjeje është paraprirë
nga një punë e palodhur profesionale e ekipeve të
METE, në bashkëpunim me institucionet e tjera
shtetërore, të cilat gjej rastin t’i falenderoj thellësisht
për kontributin në suksesin e kësaj marrëveshjeje që
nënshkruajmë sot.
Në prag të firmosjes së kësaj marrëveshjeje ndi-
hem optimist dhe krenar për rrugën e bërë me ko-
legët e mi dhe ndjej përgjegjësinë e këtij momenti kaq
domethënës që garanton rrugën e vendit në një zh-
villim të qëndrueshëm, punëson mbi 20 mijë qytetarë
shqiptarë, ofron energji me çmim shumë më të lirë
dhe integron Shqipërinë në ekonominë europiane.