2007

BIBLIOTEKA
MOJA KNJIGA

Glavni i odgovorni urednik

Nikola Vukoli}

Recenzenti
Sla|ana Prole
Nikola Vukoli}

Likovni urednik
Vuk Dobrnja
 PAVLE STANI[I]

EVROPA
ZA USPOMENU

ZADUŽBINA PETAR KOČIĆ

BANJA LUKA-BEOGRAD
2007.
 NEBO POEZIJE

Slijede}i logiku nekog, istina, po mno-

go ~emu spornog, iskustva da sve {to ima po-
~etak, ima i kraj, da je kraj uslovljen i odre-
|en po~etkom, ve} decenijama, koliko pam-
timo, a mo`da to traje i du`e, mnogi proroku-
ju kraj pjesni{tva, smrt poezije, umjetnosti
kojom je ~ovjek bitno ozna~io svoje mileni-
jumsko trajanje u carstvu zemaljskom. Proro-
~ke znake ovog crnog predskazanja vide u
zbunjuju}oj multimedijalnosti, u agresivnoj
informati~koj tendenciji, u televiziji, interne-
tu, u freneti~nim velikim estradnim po`ari-
ma, u poplavama olake zabave, efikasnim
sredstvima potpune anestezije razuma i duha.
A poezija?
Mijenja teme, teze i tonalitete od neka-
da svetih romanti~arskih zanosa, koje je novo
vrijeme, ponovo nasilno aktuelizovane, u~ini-
lo praznim iluzijama do postmodernisti~kog
apsolutnog odbacivanja iluzija, dakle, onoga
~ime ~ovjek jedino neprikosnoveno raspo-
PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

la`e. Prilago|ava se zahtjevima nove situa-

cije ili tra`i prilago|avanje nekim svojim
davnim, samom poezijom prevazi|enim ma-
nirima i ~esto kao da i sama varira temu pro-
rokovanog joj udesa.
Savremena poljska pjesnikinja Eva Lip-
ska, osje}a se u velikoj brbljivosti svijeta kao
{apat uba~en u akusti~ki fortissimo. Njen pje-
sni~ki glas gu{i i glasna osrednjost, "urlaju}i
motori stadiona", "politi~ka dreka".
Preglasna je ~ak i sekunda ljubavi i ta-
ko }e biti sve

dok mrtva ti{ina ne udari

u svoj uzvi{eni ton.
Istorija kao i uvek
prida}e tome publicitet
da bi zaglu{ila ne~ije
dozivanje u pomo}.

Dozivanje u pomo} se, mo`da, i ~uje

jo{ samo u poeziji, ili ve} i ona doziva u po-
mo}, tra`e}i spasenje od onih koji odavno ne
~uju vlastiti glas.
I pored svega, stanje nije tako porazno
kako se ~ini. Sudbina nu`nog kraja svega {to
je imalo po~etak, kad je u pitanju poezija,
ipak je sporna, jer njeni po~eci su toliko da-
leki da je ~ovjekova svijest o njima krajnje

-6-
 PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

nekompetentna. Uostalom, na po~etku bija{e

rije~, zar ne? Onda bi se po~etak mogao loci-
rati i prije (svakog) po~etka. A {ta je onda s
krajem, koji bi u tom slu~aju mogao da se
desi tek poslije kraja? Poput one jevrejske
formulacije o Uzvi{enom: "njegovo je bivs-
tvo izvan vremena" i "njegov po~etak nema
po~etka", skloni smo da povjerujemo u van-
vremenost poetskog govora, ne pridaju}i mu
nikakve bo`anske odrednice niti olimpske
uzvi{enosti, uzimaju}i ovu bezvremenost sa-
mo kao nu`an alibi za prore~enu osudu poe-
zije na kraj.
Odbrana poezije u ovom slu~aju ima
smisla ~ak i ako ne isklju~imo iz vida ni fa-
talno ~ovjekovo znanje o njegovoj privreme-
nosti na ovom svijetu, kojim nas Sokrat ve}
milenijumima opominje kad na na{u objavu:
"Osu|en si na smrt", ironi~no odgovara: "A
kao da vi niste!" Jer, prema na{em, u ovom
smislu uvijek vrlo skromnom iskustvu, `ivot
se, ipak, obnavlja, a prema ameri~kom pjes-
niku Vilijamu Stenliju Mervinu (Va{ke),

iz re~i ~ovek putuje

ali ima re~i
koje du` puta ~ekaju.

-7-
PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

Prava rije~ }e nas sa~ekati i tamo gdje

se najmanje nadamo, iza nerazumne i nerazu-
mljive velike brbljivosti svijeta, nakon svih
multimedijalnih op~injenosti.

Gledajte
dim se vratio ku}i,

ponovo }e nam do{apnuti citirani pjesnik, ovaj

put na{im glasom i zami{ljeno{}u.
Naravno, ne sugeri{emo povratak ni te-
ma ni tonova pro{lih, ali povratak poezje i,
prije svega, povratak poeziji – svakako. To
nebo siroma{nih, kako je citirani pjesnik de-
finisao budu}nost, ne mo`e se zaobi}i. Nebo
~ovjekove sudbine. Ne}emo, sasvim je si-
gurno, izbje}i ni estetska preispitivanja, ni
Herberta Zbignjeva:

Isuvi{e smo lako povjerovali

da lijepo ne spasava.

Zbignjev, svakako, ne misli o lijepom,

koje nas je naivne ve}om naivno{}u uvjera-
valo u sladunjavu, nedvosmislenu nadu. Za
nove rane i osje}anja, za novo, dakle, znanje,
ljepote su odavna prestale da budu spaso-
nosne, duboki smisao tuge postao je rezisten-
tan na nekad dopadljive osmijehe i suze. A

-8-
 PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

kad je o "ljepoti" rije~, ponovo nas jedan Po-

ljak, Stanislav Grohovjak, opominje:

Vi{e volim ru`no}u

Bli`e je krvotoku...,

pa i juna{tvo, {to je dugo bio udes na{ih pje-

sama i `ivota, ovaj pjesnik razgoli}uje znan-
jem koje je golo kao jelen {to krvari i mu-
dro{}u, koja je tu`na kao seljak koji pere
noge pred odlazak u bolnicu.
Ne radi se, dakle, samo o estetskim pi-
tanjima, radi se o svim mitovima i onim dru-
ge prirode, o zabludama koje su u mnogome
odredile i poeziju, njen karakter, izraz, ali i
polo`aj u na{oj svijesti i stvarnosti.
"Semanti~ka prozirnost", osobina znaka
koji ne skre}e pa`nju na sebe nego na pred-
met koji ozna~ava, na koju nas upu}uje upra-
vo Zbignjev, dovodi u pitanje melodijska, rit-
mi~ka i sva druga figuralna uobi~ajena podi-
la`enja poezije pretpostavljenim osje}ajno-
stima ~itaoca. Rije~ je prozor otvoren prema
stvarnosti, ka`e Zbignjev, nagla{avaju}i da
mu se manje dopadaju stihovi koji vrve od
metafora, koje su oneobi~avanje sintakse, ~i-
ji je cilj dr`anje ~itao~eve pa`nje na pi{~e-
vom majstorstvu.

-9-
PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

Ne}emo ovo shvatiti kao odbacivanje

svih ostvarenih i razvijenih osobina poetskog
govora, niti kao poziv na apsolutni progon
metafore, kakvim pretjerivanjima smo sklo-
ni, nego kao jasno izre~enu potrebu oslo-
ba|anja poezije od izvanpoetskih zahtjeva.
Jo{ jedna demistifikacija, dakle.
Ali, kao da su novi sadr`aji, nova leksi-
ka i forma poetskog govora jo{ ti{i {apat u
svakodnevnom fortissimu, premda to nikako
ne zna~i da }e poezija do`ivjeti Sokratovu
sudbinu. Uostalom, Sokrat je nesumnjivo
pre`ivio, bar do na{ih dana.
Preovla|uju}e op{te stanje u dru{tvu, a
taj pojam danas obuhvata vrlo {iroke prosto-
re upravo zbog eskalacije informativnih sis-
tema, zna~ajno, mo`da i presudno, uti~e na
poeziju i na{ odnos prema pjesni{tvu i nje-
govoj sudbini u na{im `ivotima. U mno{tvu
pojavnih oblika ~esto naizgled razli~itog zna-
~enja i karaktera, to stanje nije jednostavno
prepoznati. Ipak, neke dominante, koje su od
zna~aja za pomenuti odnos, su nesumnjive:
nekontrolisano sticanje materijalnih dobara
kao jedini, isklju~ivi smisao, koji nemilosrd-
no potiskuje svaku istinsku duhovnost, a po-
etsko tuma~enje naro~ito, i politika, koja se
dr`avnom i paradr`avnom prinudom name}e
kao osnovni odnos, omogu}avaju}i prvoj do-

- 10 -
 PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

minanti nesmetanost, zahtijevaju}i bespogo-

vornu pokornost svih, posebno uvijek spor-
nih sfera duhovnog `ivota, koje su, logi~no,
oduvijek predmet posebne sumnji~avosti vla-
sti i politike.
Danas smo, evo, u prilici da ~itamo Is-
toriju civilizacije Vila Djuranta i da se pod-
sjetimo:
Nismo se potpuno oporavili od mra~-
nog doba: nesigurnost koja pobu|uje pohle-
pu, veliki strah koji podsti~e svirepost, siro-
ma{tvo koje pothranjuje prljav{tinu i nez-
nanje, prljav{tina koja stvara bolesti, nezna-
nje koje ra|a lakovernost, praznoverje, okul-
tizam – sve to jo{ `ivi u nama; a dogmati-
zam, koji se poput gangrene razvija u razne
oblike netolerancije i inkvizicije, samo ~eka
priliku ili dozvolu za ugnjetavanje, ubijanje,
pusto{enje i uni{tavanje. U tom smislu, mo-
dernost je tek pla{t preba~en preko srednjo-
vekovnosti, koja potajno opstaje; a u svakoj
generaciji, civilizacija je s naporom stvoren
produkt i nesigurna obavezuju}a privilegija
progutane manjine.
I premda je stav ve}ine u umjetnostima
u pravilu bez vrijednosti, pa zbog toga i nebi-
tan, a zahtjev za njegova navodna prava ap-
surdan, ve}ina je ~esto presu|uju}i faktor,
onaj koji odre|uje estetsku i tr`i{nu vrijed-

- 11 -
PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

nost duha ili, {to je za na{e uslove posebno

karakteristi~no, dru{tveno mjesto, zna~aj i
vrijednost poezije. Diktatura vladaju}e mase.
Pa, kao i civilizacija uop{te, i poezija je kod
nas naj~e{}e privilegija `rtvovane manjine,
uz to – obavezuju}a.
Ameri~ki istori~ar i filozof kao da je
doslovno pobrojao sve odlike i oblike na{eg
preovla|uju}eg stanja, neba pod kojim cvjeta
na{a poezija kao eho pro{losti ili kao spas. A
da je na{a modernost samo pla{t preba~en
preko srednjovjekovlja mogli smo da se sva-
kodnevno uvjeravamo svih ovih godina po-
sljednje decenije vijeka, koji je tek kalendar-
ski iza nas.
Pohlepa, surovost, neznanje i danas su
stubovi na{eg odnosa prema vrijednostima
`ivota u "dolini suza", pa i prema najkreativ-
nijem tuma~enju stvarnosti – poeziji. Dog-
ma, koja se od svega mo`e sa~initi, pa i od
najvrednijih tradicionalnih motiva, istorijskih
li~nosti, od ponosa, ali i od straha i srama i
nacionalne tragike u osnovi je mnogih pustih
nada i naju`asnijih svireposti. Ona je ~esto
jedini vidljivi najbli`i izlaz povrije|enih. A
sklonost tom osje}anju narodu koji naseljava
ove prostore nikada nije bila daleka.
Ipak, politika je, podrazumijevaju}i sve
pobrojane okolnosti i slu`e}i se njima, pre-

- 12 -
 PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

sudno uticala na gotovo sve zna~ajne dru-

{tvene odnose, pa i na ovaj koji je predmet
na{e nade. Na{e pjesni{tvo dijelilo je sudbinu
naroda i tek u nekim zadivljuju}im trenucima
vra}alo se sebi, svom autenti~nom smislu.
Dim se vra}ao ku}i, a pjesma sebi, lutaju}i
od pateti~nih zanosa kolektivnog duha do du-
~i}evske samosvojnosti poezije, koja bi da
sa~uva ljepotu i gordost.
Ovaj proces de{avao se i ranije i kasni-
je, de{ava se i danas i to obe}ava i sna`i u
uvjerenju i nadi.
I kad govorimo o povratku poezije, ne
smatramo da nam treba izbjegla odnekud da
se vrati. Neka se vrati sebi, oslobo|ena od
na{ih nauma i zala.
Sjajna romanti~arska tradicija ostavila
je tako dubok trag u duhovnom `ivotu naro-
da da se ona i na mali povod aktuelizuje i ~ak
doprinosi bujanju atmosfere koja je doziva,
pa se sti~e porazan utisak da se na tim visi-
nama zavr{ava na{ duhovni sjaj, kojeg je
uzaludno tra`iti po nizinama svakodnevice.
Ali, ako su i ~esta, i takva posrnu}a su krat-
kog daha, jer duh je neukrotiva priroda, pa,
ako je ve} znao da se bori za slobodu klase
ili nacije, zna}e i sam da se oslobodi. Tome
su potrebna i op{ta i najsubjektivnija oslo-
ba|anja od dogmi istorijske pravde, nacio-

- 13 -
PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

nalnih zasluga, veli~anstvenih pogibija u ra-

tovima ~iji su ciljevi pogubljeni po istorij-
skim bespu}ima, pa izgleda da su vo|eni sa-
mo zato da {to vi{e izginemo... (M. Be}ko-
vi}). Jedno takvo bolno osloba|anje, ili, bo-
lje bi bilo re}i: otre`njenje, poslije prvog rata
bio je Du{an Vasiljev, koji je gaze}i u krvi
do koljena ostao bez snova, ali onda je stigao
i onaj drugi rat, pa onda i ovaj kojeg nazivaju
posljednjim.
Dok su se po onim beogradskim posli-
jeratnim kafanama pedesetih godina ve} pro-
{log vijeka prepisivali i pre{aptavali stihovi
Velesa Peri}a (Mesec, sfinga od mesinga...),
niko se vi{e nije pitao koja je i kakva je to
ideja zbog koje ovaj mladi, tek pristigli pjes-
nik strada na Golom otoku, pa ni danas to
vi{e nikoga ne zanima, ostala je `iva samo
bolna ~injenica o njegovom udesu i poneki
stih o njenim rukama koje nekome ma{u, o
zorama, alkoholu, ko~ija{u i o~ima koje su
zra~ile ve}om toplinom - trideset {est sa se-
dam... I uzaludno je optu`ivati politiku (poli-
tika – to su takozvana op{ta mjesta, u kojima
se vrlo brzo nakon isteka odre|ene politi~ke
situacije niko i ni{ta ne prepoznaje). Radi
slobode, u koju vjerujemo i kojoj se nadamo,
treba optu`iti sebe jer, kako bi Tadeu{ Ru-
`evi~ rekao, mrtvi nas ne}e rehabilitovati i:

- 14 -
 PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

krivi su oni koji su pobegli

i oni {to su ostali
oni koji su govorili da
i oni koji su govorili ne
i oni koji nisu govorili.

Optu`nica je op{ta i sveobuhvatna, op-

tu`nica protiv op{teg stanja, stvorenog vo-
ljom ili prinudom ve}ine ili manjine, krivi su
svi `ivi. Kriva je pohlepa, surovost, neznanje.
Slobodna poezija ne mo`e ostati u slu`bi tog
stanja, ni ideje, ni ideologije, ni borbe bilo
kakve, ona razmatra najdublje ti{ine stvar-
nosti, ona misli sudbinu ~ovjekovu, prilaze}i
joj uvijek iz novih, neo~ekivanih aspekata.
Uostalom, kod Vitolda Gombrovi~a smo oda-
vno ~itali: Revolucije, ratovi, kataklizme...
{ta zna~i ta pena u odnosu na temeljnu stra-
vu postojanja?, a jo{ nas je Andre Breton u
Manifestu nadrealizma upu}ivao na intelek-
tualnu hrabrost: Strah od ludila ne}e nas na-
terati da spustimo na pola koplja zastavu
ma{te.
Poezija nema ulogu da savremenog ~o-
vjeka zabavi, niti da ga zavodi bilo kuda, ni u
"predjele suza", niti u bojna polja, na kojima
se u posljednje vrijeme naj~e{}e ostvaruju
sumnjivi interesi, njena uloga nije u tome da

- 15 -
PAVLE STANI[I] NEBO POEZIJE

lijepim rije~ima i osmijesima skre}e pa`nju

sa ~esto vrlo banalnih i surovih istina, a dav-
no su pro{la i vremena kada je bila utjeha.
Ali zbog toga je ne}emo oglasiti mrtvom ni
odbjeglom. I danas ona razmatra najsu{ta-
stvenije ~ovjekove zapitanosti, a ~ak i prema
Pitagori Bele Hamva{a (Ku}a predaka) "naj-
ve}a snaga sveta nije heimarmen (usud, sud-
bina, karma – prim. autora) nego smisao".
Pa, i onda kada pjesnike protjeruju ma-
kar i u samo}u, kr~mu ili na ulicu, {to je,
svakako, dio na{e bogate istorije, ~ovjek uvi-
jek govori, povremeno sam sa sobom, ali
uvijek sebi – ~ovjeku.
Sloboda }e do}i, pored ostalog, i s poe-
zijom, ali, prije svega, ona mora biti slobod-
na. Samo strah od novih vidika, od oslobo-
|enog duha prorokuje smrt poezije, najve}e
slobode.

Pavle STANI[I]

- 16 -
PEJSA@ S DAMOM
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

SVJEDOK

Kao u~esnik u `ivotu

mogu da posvjedo~im
da sam je vidio.

Prepoznao sam
predskazano
obe}anje.

Nisam raspoznavao
bat srca
od njenih koraka.

Osim sna,
u meni je bilo jo{
`eljeza i vode.

Od o~iju crnih
ni{ta se nije vidjelo
u sun~evom sistemu.

- 19 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

Kad je nestala,
tra`io sam
sebe.

Prepoznao sam se
u lutalici
na `alu.

Pijeskom je
zatrpavao
njen lik.

- 20 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

PRELAZAK

Koliko jo{ `ivota nebesima,

pameti ljubavi
i tebi puste nade
da si u ogledalu
van opasnosti?

I koliko je ovom tijelu

potrebno tame
za svjetlost koju rasipa{
pred prodavnicom
ju`nog vo}a,

gdje te pravdam jutru

koje te optu`uje,
pokazuju}i
kako prelazim preko ulice
u tvoj posljednji stadij?

- 21 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

ZORA

Slijedili smo tragove,

razgrtali pomr~inu
i na{li se kona~no
o~i u o~i sa zorom.

Razbi}e{ je, strepio sam,

tje{io se: Ne}e{.
Ne}e{.
Ne}e{ mo}i.

Ali, razbila si zoru,

punu moje krvi.

- 22 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

GRANICE POEZIJE

Svaki tvoj pokret podizao je

moje najskrivenije rije~i,
rije~ima sam te ponavljao,
doticao, u rije~i sam te pretvarao

dok nisam shvatio

da ne postoji rije~
koja boli kao ti.

- 23 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

NO]

Ne boj se privi|enja,
draga.
No} je
i moja d`epna baterijska lampa
pomr~inom roni suze,
tra`e}i izgubljeni put.

- 24 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

JUTRO

Pod ovim jutrom, du{om blagom,

bezbroj buji~avih, mutnih, predubokih,
bez trunke neba, bez kapi sjaja
koja me sna|o{e u razbacanom svijetu
dok sam te `udio nebom i pa{njacima
sa `ivom crnom mi{lju u zubima.

Pa iza svakog osmijeha

krvave provale, `edni bezdni,
pod svakom zorom gorke no}i,
i ti, ljubavi, pod svakom nadom.

- 25 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

CVR^AK

Ovu prastaru lobanju vje{to sam ~uvao

na suvom, na sobnoj temperaturi,
po uputstvima ~uvara lobanja,
sve dok si s njom voljela da se igra{.

Bolesti koje }e joj razoriti oblik i vrline,

koje su moj kona~ni rezultat,
sada uvje`bavam
obilaze}i istorijske spomenike.

Kada bi ti bila iza mene u koloni

kao grob puna kostiju i zaljubljena,
kad bi mi dopustila da jo{ samo malo
istrunem u tom uvjerenju,

nave~e bismo slu{ali cvr~ka,

koji se u njoj ve} potajno javlja.

- 26 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

IZ OP[TE ISTORIJE

Kako mogu biti odgovoran za nepoznate procese

u materiji i ljubavi, koji tvore jasnu misao
da ni{ta nije savr{eno kao nesre}a,
u {ta me ustrajno uvjeravate raspinju}i ga
uvijek iznova po ukra{enim balkonima

i u mojoj postelji, punoj uskladi{tenih otrova,

{to izaziva bludna sje}anja i bolesti,
patolo{ko osje}anje vremena, zloslutno
predskazanje,
blagi humor i padavicu,

truju}i ga istom kukutom i cijankalijem

za slu~aj da optu`be nezakonitom mudro{}u
budu osporene,
dugim molitvama za spas i radost mojih
neprijatelja
i njihovu uspje{nu izdaju,
~ime daju skroman doprinos op{tim
zakonitostima i poretku stvari?

- 27 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

I tu vi{e nema {ta da se doda osim njenog lika

iz mog rastu`enog mozga i ranjenog lava
sa asirskog reljefa iz op{te istorije likovnih
umjetnosti.

- 28 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

POSLEDNJI MONOLOG
ARTISTE

A jo{ sam mogao

da osmijehom promijenim boju tvoga lica,
da dodirom u tebi otkrijem podzemne vode,
da te pogledom oslobodim telefonske slu{alice
koju dr`i{ u ruci...

Istina, olovku vi{e ne mogu

da okom po stolu pro{etam,
ali jutros sam ti pokazao
da sam u stanju iz velike udaljenosti
suzu iz suvog srca da ti iscijedim

samo kada ti poka`em dlan,

koji se tek jedva nazire
iz bijelog kombija
kojim si oti{la asfaltnim putem
i ostavila me ovdje na otvorenom.

Ni stare pra{ine da me zakloni.

- 29 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

CRKVA SVETOG SPASA

U ovom kraju sve je isto

otkad tebe nema:

ja na jednom,
crkva na drugom brdu.

^uje{ li
kako zvonimo?

- 30 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

DATUM

Obilazio sam i molio tvoje ve~eri,

jutra razbacana, nepo~e{ljana,
puna zaostalih sje}anja nerazbu|enih,
no}i crne, o~i ~arne da bi ne gledale

zemne ostatke svojih snova

u mojoj definitivnoj sudbini,
kojoj se mo`e dodati jo{ samo datum
koji se po starinski pi{e

na kraju `albe.

- 31 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

ISKU[ENJE

Slutim isku{enje u dodiru sa vlastitom

materijom i rije~ima,
zapisima sa kojih ki{e skupljaju znake,
koje sunce prozire i vjetar podi`e sa ulice,
gdje ti se obra}am za tren odvojen od smrti
ovim izli{nim likom po kojem pada ki{a.

Gledam te kao pejsa` koji o`ivljava na ostacima

moje ideje,
{to je bolest koja }e me u daljem slijedu
osporiti,
dovode}i u pitanje razloge kojima obja{njavam
sve osim tvog krhkog smisla koji na sitne
`alosti tro{im
dokazuju}i opravdanost straha od kojeg dani
bje`e preda mnom.

- 32 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

VIKEND U PLANINI

Toliko je trebalo ~ekati

da bismo dospjeli pred zapaljeni horizont
koji trenutak prije nego {to }e se sru{iti.

Dogorijevamo,
ali ja ti ni{ta ne}u re}i,
kao {to ti nikada ne}u odati tajnu smrtnosti

jer jo{ dobijamo svjetlost

prili~no redovno i u koli~inama
dovoljnim za ovu pozori{nu sezonu.

Ako bismo se ponovo, na primjer,

jedno drugome sru~ili u zagrljaj,
ko zna {ta bismo ve} sada tamo na{li.

Zato je najbolje
da se povu~emo u hotel,
svako ispod svoje lampe,

- 33 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

na dva pola prostrane postelje,

zakupljene unaprijed u okviru
kompletnog aran`mana za dvije tu`ne osobe.

- 34 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

IGRA 1

Ne zaustavljaj mi ludu glavu,

ne tjeraj je nazad
dok se veselo kotrlja
prema cvjetnom polju

gdje se okupljaju glave.

- 35 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

IGRA 2

Sve je isto kao {to je bilo

u na{im dje~jim igrama:
evo, umirem
s tvojim osmijehom.

I vidim kako dolazi{ na moj grob

premda zna{ da nisam tu,
da sam se uvijek znao sakriti
gdje niko ne mo`e da me na|e.

- 36 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

IGRA 3

Dan je po~eo tmurno.

Oblaci kuljaju kroz prozore,
o~i, u{i.

Ki{a.
Saksija pada s balkona.
Svijet je haoti~no jutro.

Ali kasnije }e do}i Ona,

uze}e dan u svoje ruke,
pospremi}e ga, obasjati.

Prije nego {to padne no},

otprati}u je nazad
do njenog vje~nog doma.

- 37 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

SLOBODA

Tvoja nje`na du{a,

moje bojno polje,
po kojem smo krvarili,
padali i ustajali,

i ponovo krvarili,
padali i ustajali.

Tvojom du{om,
poljem cvjetnim,
na kojem sam one no}i
poginuo za slobodu,

sad {etaju privi|enja.

- 38 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

RIJE^I

Prvo sam ti rije~i {aputao,

onda sam po~eo da ih izvikujem
i, kona~no, da ih {tampam.

Sve je to samo }utanje,

koje se kao smrt
prikriva.

- 39 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

U SUN^EV SMIRAJ

Gori prozor tvoj,

u kojem zalazim.

- 40 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

NIT

Isto ljeto,
isti cvijet se otvara,
ista plavet nam poglede zatrpava,
ista ki{a sau~estvuje u na{em bolu,

jedna ista ljubav - putni~ka groznica,

izme|u na{ih pogleda ista tanana nit
kao ona izme|u `ivota i smrti,
prema opisu rijetkih putopisaca.

- 41 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

AUTONOMNOST

Ona fotografija,
slika tvoga lika,
kao slika povr{ine mjeseca,
pretpostavka
koju sam poku{avao da doka`em,
postala je samo papir
kojeg vjetar razmatra po ulicama,

kao {to se i moja glava,

koja se uvijek iznova izmi{lja,
uporno poziva
na svoju samostalnost,
uklju~uju}i
pravo na otcjepljenje.

- 42 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

RADUJ SE, NEVJESTO

Pozatvaraj prozore koje }u da razbijam,

raspremi {kripavu postelju,
prostri nepoznato tijelo,
toplokrvni zatvoreni sistem,
u koji }u da provalim,

pomra~itelj sjaja, d`elat tvojih ljubavnika,

progonitelj misli, ku}epazitelj,
da tvoje slijepe o~i uvide nevidljivu kap,
koja sadr`i budu}e dane i no}i
i sve ostalo. Raduj se, nevjesto!

Uhode}i drve}e po parkovima

i sjene tvojih nogu,
kazuju}i se ~lanom planinarske dru`ine,
gra|aninom, rodoljubom, alhemi~arem
koji razmu}uje tvoj osmijeh i moju bol, padoh.

- 43 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

Okrvavi{e ruke i rukave do lakata,

rastavi{e me na sastavne organe. Govorio sam:
Pove`ite ih u bilo kakav smisao
koji je u stanju da je voli.
Ali, slu~aj je bio obi~an. Raduj se, nevjesto!
Standardan. Zahvat rutinski.

3
Moje je neznanje, pokazalo se,
sve nesigurnije skloni{te,
nedovoljno uobli~eno da bi se moglo uklopiti
u neki od nau~nih sistema,
i izbiti mi iz glave misao o sparivanju s tobom,
ili nekom sli~nom varijantom ljubavi i tuge,
nedovoljno da ubla`i pad sa petnaestog sprata,
ako do njega neminovno do|e

4
kad budem posmatrao uzajamnost
svog polo`aja i upla{enih gmizavaca,
ili je to ista pojava pod masama vodene pare,
koje pronose sje}anje na potop i razbijene
horde,

- 44 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

gomilaju}i op{ti gnjev

da nikakva misao ni ljepota ne opstanu,

kad budem odmotavao sendvi~,

koji si mi sino} pripremala
i mislila o ki{i koja }e me jutros
sprati s balkona, ako ima pravde. Raduj se

svemu {to }e{ morati da vrati{ dok na|e{,

{to }e{ i kasnije iznova da tra`i{
po mom smije{nom licu, dok budem zakopavao
svjetlost
ne bih li je sa~uvao od gonilaca,
{to navje{}uju tamu koja }e da presudi
da nikad nigdje nismo postojali.

Maha}u, pokaziva}u ti jezik, krevelji}u se

da ne primijeti{ da smo ve} krenuli.
Raduj se.

- 45 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

POZIV NA SVIJETLE DRUMOVE

Sjaj sa stola i s tvog lica

to je sve {to se kao najnu`nije mo`e prenijeti
ukoliko se odlu~i{, jer ovaj tra~ak svjetlosti
{to nam ulazi kroz prozor pomjeri}e nas sam.

Dan je ovaj na no} rije{en da bi nas izmijenio,

stvari smi{ljaju osloba|anje od zna~enja i te`e,
samo se mi ne odri~emo
ni onda kad se zagrcnemo mislima.

Tajnom se azbukom slu`i{ u razgovorima

koje od mene krije{ dobuju}i prstima po stolu,
dok ja ispitujem mogu}nosti (koja je ja~a
stihija),
{to ne zna~i da strahujem za tijelo,
u pitanju je san koji bismo mogli izgubiti
(kao {to sam nad danom tvog povratka strepio
da mu se ne{to ne desi).

Pali{ cigaretu i vidim kako se udaljava{,

ponovo posti|en provjeravam pravilo
da nismo izuzeci. Osporavaju}i

- 46 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

potvrdili smo ovje{tala saznanja

i ne tra`im oprost jer ti uporno postoji{.
Mogli bismo popiti kafu, ka`em, a vjetar s
pu~ine
ovdje nerazumljive glase pohranjuje.
O`ivje}e u tvojoj glavi koja mi se primi~e,
mislim,
ili u mom govoru. Dva ~ovjeka, dvije sinteze
odmjerenih elemenata (kao i sve uostalom),
koji tek u spoju progovore.
Sre}ni govorni spojevi
nad dvije sklopljene knjige i dvije {oljice kafe
~ekamo glas odnekud neminovan i neopoziv.
(Mnogi }e vidjeti sebe, ka`e knjiga.)
Dok se tvojim tijelom bude misli
kojima se bave oni {to te znaju i
pretpostavljaju,
op{tosti kojoj pripadam smi{ljam osvetu:
krenuti sam za svojim koracima i ponovo te
na}i
tamo gdje preobra`eni u korov smi{ljaju na{u
smrt
nenaviklu na svoju ko`u i moj pokret,
na blisku opasnost, iskustvo trenutka,

- 47 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

na nebo, bilje i miris moje cigarete,

neupu}enu u tajne znake, tek jedva postoje}u.
Dokazati im tvoju rije{enost,
zariti prste u njihove kosti rasute pod tvojom
haljinom,
u}i u tebe, koja si pod odje}om potpuno naga,
(Ho}e{ li jo{ kafe? pita{ shvataju}i da ne{to
treba preduzeti)
na kraju do~ekati tvoje druk~ije o~i.

Posramljena prolazno{}u o~itava{ moje surove

misli kao istinu:
izgna}e slike iz ljudskih obli~ja, naseli}e nas
predmeti.
Ponesi samo najnu`nije u svijet, ma gdje se
nalazio,
samo ga ti mo`e{ uvjeriti u postojanje.

Iza}i na svijetle drumove po tragu izgubljenih,

dok jo{ po horizontima pozlije|eni sjaj
zarasta plavim varom,
ako me ponovo mo`e{ na}i u bijelom hotelu
gdje me nema,
i dozvati me tihim glasom sa udaljenosti od
dvjesta milja,

- 48 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

zaboraviti sve {to ti nisam govorio, gradove u

kojima nas nije bilo,
ako jo{ zna{ da lebdi{ uve~e nad mojim pisa}im
stolom.

Raseliti se svijetom oda{ilju}i potomke nalik na

sebe
ili se prosuti rije~ima u vrijeme u kojem
pripa{}emo svemu,
(Koju haljinu da obu~em? pita{),
oteti tvoje tijelo od njihovih o~iju,
stvoreno sebi na radost, vratiti ga smislu,
padati sobom premoreni na osamljeno ve~e?

(Kada }emo se vratiti? pita{). Poput ^rtomira

jade predosje}am: "okolinu }e gusti mrak da
skrije",
ali gdje se vratiti mislim?

- 49 -
UVID
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

UVID

Izmi~em se samo zato

da bih bolje vidio

{ta smo ovo uradili od svijeta,

ljubavi.

- 53 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

VASKRSENJE

Oni ~ekaju vaskrsenje mrtvih

a mi smo ve} odavna
ovdje.

- 54 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

POKOJ
Stani{i Laki}evi}u

Ukopa{e ga u crnu zemlju

i navali{e na njega kamen cjelac
da se nose poljem lijevanjskim.

Pro{lo je ta~no
dvije stotine godina,
jo{ ni jedan ne popu{ta.

- 55 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

TRENUTAK

Sve se desilo odjednom

u samo jednom `ivotu:
vidjeh kako oti~e sunce rijekom
pored koje smo zauvijek prolazili.

- 56 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

PEJSA@

Kako je lijep kanjon

u koji sam se
strmoglavio.

- 57 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

STRAH

Prelazim ulicu
nose}i prepunjenu kap,

iz koje se mo`e izliti

sve {to postoji.

- 58 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

SUN^ANO POSLIJEPODNE

Po na{em namje{taju visokog sjaja

pada prah,
u koji se, prema literaturi,
pretvaramo.

Ti ga bri{e{ krpom za pra{inu.

- 59 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

TRE]A NO]

I jedno `estoko pi}e moglo bi u~initi

sre}nim moja ~ula u udobnoj sobi,
u kojoj me moderno dizajnirana harmonika vrata
razdvajaju od posljednjih jecaja moje majke,
u okolnostima u kojima sve {to je ljudsko
nagoni na povra}anje.

Kafe bar se javlja neartikulisano iz prizemlja.

A ja, ni{ta u sve~anom obliku,
zvijer ispru`ena na le`aju,
razmatram estetska pitanja
i predskazano zbli`avanje trenutaka,
dok se jutro pribli`ava vratima iz kojih }u iza}i.

- 60 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

ODLAZAK

Moje udaljavanje je sve br`e

i slaba{ni tragovi,
koje sam ostavljao dolinom,
ne}e me sti}i.

- 61 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

POSTELJA

Postelja prepuna opasnosti,

a negdje treba ugasiti lampu.

- 62 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

DAKLE, @IVOT

To je samo jedan mali nesporazum,

to je samo slu~ajna zabuna,
to je samo ovaj put.

- 63 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

OBJAVLJIVANJE

Dan se objavljuje
na sasvim crnoj podlozi,
kao i svaka svjetlost.

Da se to ne zbiva,
ne bi se vidjelo ni{ta
osim istine.

- 64 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

^OVJEK KOJI DOLAZI

^ovjek koji dolazi

je mlad,

silazi strmom ulicom

osmijehnut,

uskoro }e biti
ovdje,

tuma~i}e mi moje
misli.

Priroda se raduje
njegovom neznanju.

- 65 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

SJE]ANJE

Oslu{kujem
svoje korake
pod prozorom.

- 66 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

DAN

Svitanje nas pretvara

u odbljeske seoskih prozora,

ve~e
u slutnje,

no}u se uspavljujemo
na katastrofalnom zemljotresu.

- 67 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

VJERUJEM

Bez obzira na sve {to se pi{e i govori,

niko uistinu nije svjestan toga da je smrtan
(osim, mo`da, umiru}ih) i niko ne zna da si ti
uzrok svetoga neznanja.

Ljubavi, tajno!
Posve}ujem ti usamljene rije~i i ruke,
jer nakon svih isku{enja: Vjerujem!
Ali ko u tome jo{ mo`e da prepozna spas?

- 68 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

PJESNIK

Svijet strada,
propada.
Bijeli. Putuju}i.
To se dobro vidi
odavde,
kao {to i mene
neko odnekud gleda
kako igram na `ici
ponad grada,
dr`e}i se za misao
nesigurnu,
i smi{ljam mu pjesme.
Vesele.

Jer ove misli

nisu radi mene.
One su sebe radi
i nekog smisla.
Nejasnog.

- 69 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

Kao {to sam i sam

misao.
Lebde}a.
Neshvatljiva.
Unaprijed osporena
do posljednje rije~i
padom
neminovnim.

Moja sre}a ili nesre}a

su bezna~ajne,
ja sam pjesnik,
zapisao je Borhes.

- 70 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

PUT

Kad je sve~ana ostavinska rasprava bila

zavr{ena
i knjige sklopljene,
oti{ao sam da vidim taj svijetli put
koji su mi pro{li ostavili
dok su jo{ bili u putuju}em stanju
i pri legitimno priznatom raspolo`enju.

Niko od njih vi{e nije hodao

po trenutno osvijetljenoj strani kugle,
pa sam o~ekivao da je moj put pust
poput onih puteva sa slika starih majstora
rafiniranog ulja,
prav, tek blago savijen, sa tri visoke topole
uz travom i suvim li{}em iznijansiranu ivicu.

Od slu~ajnih prolaznih korisnika moga puta

mogla se o~ekivati samo starinski elegantna
dama,
istan~anog ukusa i struka,
pod ki{obranom, naizgled pogru`ena
u blage tuge devetnaestog vijeka,

- 71 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

a u stvari, po mom mi{ljenju, utonula u bludne

misli.
^itav pejsa` s damom, mislio sam, bi}e
iznena|en
pojavom ra{~upanog nasljednika,
s neobi~nom navikom da pljuje po putu,
uz put urinira i psuje pretke i prolaznike.

S mukom sam se prisje}ao onog Tatjaninog

pisma,
kako bih odmah popravio prvi utisak,
ali dok sam joj {apatom izgovorio taj citat:
Sad znam, u va{oj je nadle`nosti (moj prevod)
da me kaznite prezirom,
mlada dama u pocijepanim farmerkama,
sa uzdignutim palcem, simbolom nove sekte,
izgovorila mi je rije~i koje nisu za savremenu
poeziju.
Tada se zaustavio zvi`de}i automobil
i gusar s velikim crnim nao~arima
kidnapovao je nesre}nicu.

Shvatio sam: moj put su zauzeli automobilima,

kamionima,
autobusima i oklopnim hladnja~ama,

- 72 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

a na mjestu gdje su bile one visoke povijene

topole,
zasadili su metalne antenske stubove,
navodno, odbrambene.

Moja o~ekivana neopoziva odluka glasi:

Odri~em se svog cjelokupnog nasljedstva
u korist drumskih razbojnika,
{to izjavljujem, evo, napismeno,
pri prili~no ~istoj svijesti
i normalno tragi~noj pameti.

- 73 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

RASTANAK

Bez bola,
lu~enja sluzi iz suznih kanala,
{irenja praznih ruku praznim prostorima
rastajem se sa ovim trenutkom sebe

zauvijek. Jedina istina

na rodnom polju zrelih zabluda.
Ostavljam ih onima
koje vi{e ne mogu da ~ekam.

Ali, kako iz mutnih nagona,

mjese~ine isprane crnim o~ima,
mlakih svitanja, pljesnjivih zalazaka,
namirisane tuge,

iz tvog osmijeha,
bolesne zavisnosti,
opsjene,
iz ljubavi, utopije?

- 74 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

POZDRAV IZ VREMENA

I ovo do krvi, do suza bolno vrijeme

uskoro }e se pretvoriti u jedno davno,
dobro, zlatno doba,
u kojem su ljudi vjerovali u ~uda:
u ljubav, u ~etiri strane svijeta,
godi{nja doba i poeziju.

Ovo natrulo, opasno, opako,

nepravedno vrijeme
bi}e topla pro{lost,
kojoj }e se kao djetinjstvu
vra}ati prevareni
da se osane snom pravednika.

Dragi nevidljivi,
tu je sve {to tra`ite,
i sre}a, i bol, naro~ito.
Ali, idite za tugom svojom,
jer drugog puta nema
u krajevima `ivog pijeska-vremena.

- 75 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

ZBOGOM, SJENKO

Moj krunski svjedok,

moj najja~i razlog,
zalog, opravdanje,
moja sjenka, velika
bol, sjeta, patnja, `al,
iza svakog ugla,
svakog grma,
pogleda, osmijeha,
sje}anja, nade,
iza svakog prozora,
svakog svjetla,
ispod svakog jutra,
usred svake no}i,
moja pjesma samotna,
misao moja stra{na
u velikom umoru vremena
koji nadolazi
ostavi}e me.

Zbogom,
sjenko moja crna.

- 76 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

JESENJE KAPI

Kao trula jesen,

zimski pejsa` u prolje}e,
svije}a koja nad odrom dogorijeva
otapam se

rije~ po rije~.

Pazite da koja ne klizne niz vas,

jer materija je neuni{tiva,
mo`e se desiti da se pretvorim u mrlju
na va{im sve~anim uspomenama

ili na rukavu.

A uzalud sam sanjao da pote~em rijekom

u kojoj }ete ispirati rane tu`nih du{a,
ostavljati poglede i za~u|ena lica
i tu me|u oblacima i nebeskim ~udima hladiti
noge

i lubenice.

- 77 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

Ali ja se razla`em na rije~i,

na hladne kapi, ali ja se pretvaram u ki{u,
la`nu nadu naivnog rastinja.
Svije}a sam nad vlastitim uzglavljem,

jesen.

- 78 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

POEZIJA

Kaplju rije~i
niz slivnike-misli,
niz rijeke, ki{e,
niz no}ne more plju{te,

niz plaveti prozorske,

nerazbu|ene zore,
o~ajni~ke zalaske,
niz savjesti.

Niz sve strane

velike ti{ine
nemir mrtvih,
spokoj umiru}ih.

- 79 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

ISPOD OZONSKE RUPE

*
Dr`im dan
da se ne sru{i,
oblak iznad oka,
primaju}i na svoju du{u
su{e i poplave,
me}ave i uspomene
i mjese~ine-pau~ine,
u koje se hvataju
tuge i insekti.

- 80 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

Svemir po~inje
odmah ispred vrata
iza kojih krijem bol,
koja tu bezbri`no raste.

- 81 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

Vjetrovi, ki{e, me}ave,

olujne, otrovne,
luda~ki nabujali snovi...

Rije~i se zvonko odbile

po praznoj stratosferi
i zapu{tenim sje}anjima,

gdje moji vjerni |avoli

jo{ tra`e crnu kutiju,
ispunjenu }utanjem.

- 82 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

ADRESA

Htio sam da ovdje, na papiru,

ostavim ne{to vrlo va`no,
ono {to smo vidjeli u o~ima,
~uli u onom glasu
dok smo razgledali svijet,
a vodi~i nas uvjeravali da }e do}i
neminovno.

Jo{ ~ekam
i na ovom papiru
mogu samo opet da ostavim adresu:

I sada stanujem iza onog mutnog jutra na kraju,

gdje ni ptice, ni najcrnje, nemaju strpljenja,
odakle samo Poov gavran polije}e.

- 83 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

ZALAZAK

Bezbroj iskrenih ve~eri,

olujnih no}i, vjetrova, ki{a,
naivnih svitanja...
razbilo mi se o prozore,

ostavljaju}i krvave tragove

po mojim pogledima na svijet.
Poku{ao sam, dakle, i taj `ivot
pjevaju}i i pla~u}i zloglasnom Dolinom.

I, eno, blijede mi velika ogledala budu}ih

prolje}a,
`arne boje zalazaka rastanaka, horizonti,
a i ja ve} postajem nejasan
u plavim dalekim projekcijama.

- 84 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

OGLEDALO

Tu je, dakle, taj osu|enik na trajno progonstvo

iz svakog dana i svake no}i, sna
i pejsa`a, iz sje}anja, djetinjstva
i mladosti, iz svake radosti
i bola, iz svakog pam}enja
i smisla, iz smrti, zaborava, pro{losti
i budu}nosti, ljubavi, tuge
i vremena, iz mora, s neba
i kopna, iz svih godi{njih doba,
iz sun~evog sistema.

Pa, ipak, poznati sjaj straha-nade

na grumenu velike praznine
u dnu umornih o~iju,
onaj isti koji progonjene zvijeri
o~ajni~kom snagom spasavaju
po vrletnim bespu}ima
i mislima mojim.

- 85 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

SAN NEPOSTOJE]IH

Nose}i osmijeh kao kaznu, hrane}i se umom

uzgajanim u dotrajalim hladnja~ama vjekova,
s du{om-zabiti u~malom, seoskom kr~mom,
u kojoj cvjeta nepostoje}i grm, o kojem se
do{aptavaju
pjesnici i zaludnici, pijanice i kurve,
dok talambasi talambasaju bolnim ~ulima
i niskim crnim stropovima tuge,
ismijavaju}i osmijehnutu nesre}u i zabrinute
nade,
a spolja nadiru duboke no}i, snjegovi i zvijeri
razo~arane, zavijaju}e,
sti`em pred posljednji rov, poru{eni Elijarov
Dvorac,
svoju raku-zavi~aj.
Vra}am se bez onih u ~ije sam postojanje
zaludno vjerovao
kao u jutro, kao u sunce i rijeku, u no} i dan.
Sam. Vje~nosti slijepa, postoji li u tebi misao
koja jesam,
a koju sam, zaveden svjetlostima nebeske
pozornice

- 86 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

i la`nim svjedo~enjima o`ivljenih aveti,

zaturio negdje u olake zabave i oblake,
gre{ni usamljenik, prolaznik, iluzija mrtvih,
igra davnih, no}na mora, san nepostoje}ih?

- 87 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

ZABORAV

Zaboravi}u te kao {to je ~ovjek zaboravio sebe

na ljulja{ci-zvijezdi.
U umu i oku, najdubljim provalijama.
Zaboravi}u te kao svoj grob.
Kao upla{enu sjenu,
osu|enu na svaki moj pokret.
Kao staro napu{teno jutro.
Zaboravi}u te kao svoj prvi dan,
~iji datum nosim kao {to logora{ nosi
svoj utetovirani robija{ki broj.
Kao {to `ivot zaboravi svoje lijepe sanjare,
pa ostaju zauvijek izgnani na pustim ostrvima.
Zaboravi}u te kao {to zaboravlja pravda.
Iskreno i trajno.

- 88 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

KAO SVIJEST

I obe}ani dan,
i oplakana no},
sve na istoj gomili, grobnoj humki,
u mom sje}anju, usamljenom grmu
koji se uznosi na radost ludaka
iz nestvarnih ideja daljine,

u trenu nebeske tame,

koja obe}ava,
osporavaju}i varljivu svjetlost,
~istu ideju-san,
gdje se crni moja misao,
po kojoj se bolno iskre ljute zore,

u sjeni koja me milion godina uhodi,

otapaju}i se, rasta~u}i se
preko sje}anja, brda i o~iju,
koja me prati i negdje
vjerno ~eka,
vje~na kao svijest.

- 89 -
 EVROPA
ZA USPOMENU
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

OBLACI MIHAILA JURJEVI^A

Nigdje zaljubljenih maturanata koji su uglas

za profesoricom Klavdijom,
ruskim emigrantom, ponavljali:
Tu~ki njebesnije... Nigdje.

A oblaci Mihaila Jurjevi~a jo{ plove

s milovo severa v storonu ju`nuju.

Ljermontov je vidio oblake u svojim o~ima,

profesorica u oblacima svoje lice,
samo su maturanti, tek budu}i emigranti, veselo
vjerovali
da je to nebo davno, davno, davno, davno
pro{lo.

A oblaci, plove li, plove. Pogledajte.

Vje~nije stranjiki.

- 93 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

NA BUVLJAKU PLA^

Zlokobne sjene
ra{irenih krila
po tezgama,
licima, cjenovnicima.

Ni robu nismo sklonili,

krilate igra~ke,
u koje smo ulo`ili ljubav, san
i druge raspolo`ive artikle

kad smo se jo{ radovali

{arenom nebu,
kraljevskom ukrasu
nad `ivopisnom glavom prosjaka,

blje{tavoj kuglcvvvi
nad praznim pogledom,
bezubim osmijehom,
drhtavom nadom.

- 94 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

A nebo je kanulo
zorom punom sjaja
po zanosnoj bi`uteriji,
raznesenoj po dimu i gare`i.

Zna li ko gdje su nam ruke,

kome pru`ene, od du{e otpale?
Na ~iju radost?
U kom veselom svijetu?

- 95 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

OPRO[TAJ

Jedan nesre}an ~ovjek

mo`e da unesre}i mnoge,
pa se ne pravdam, ne branim,

jer sam opasan,

uhva}en u tajnoj gre{noj vezi
s ljepu{kastom domovinom svoje mladosti.

Ali ne bojim se, jer pro{la su vremena

u kojima su ljudi ubijali ljude
kad god su htjeli i mogli.

Sada se to radi u strogo odre|enim sezonama,

koje treba da budu objavljene i zaklju~ene
na odgovaraju}i na~in. Transparentno.

A ona je za mene bila ~udno vezana, priznajem,

zavodila me krivim drumovima,
{umama tajnovitim

- 96 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

i po skrivenim vodama, mislima i pli}acima,

ali kad su mi javili da je kona~no otrovana,
slegnuo sam ramenima.

I one gre{ne ki{ne no}i

uhva}en u tajnoj misli,
nisam bje`ao,

samo sam otresao njene ve} hladne kapi

sa svog starog mantila,
koji odavna nije bio u modi.

Kafana ne radi, doviknuo mi je onda kelner,

ovdje se vi{e ne pije na njen ra~un.
Himna je odsvirana.

I, eto, nje nema

a no} i dalje lije,
i ulica postoji i ja na ulici.

Samo stari Grci znaju

jesam li zvijer
ili Bog.

- 97 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

POLITI^KO PITANJE

Razdvojili se gradovi,
razi{li gosti,
pusti snovi - kafane jutarnje.

A da li jo{ gore
postoji Beograd
i "Pre{ernova klet",

gdje sam one davne prostrane no}i

po~eo da propadam u svijet,
iz kojeg iza}i ne znam?

- 98 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

PATRIOTSKA PJESMA

Ovo je, dakle, taj grad iz kojeg }u da se vinem

u istinu,
ostavljaju}i vjerno tijelo pod kamenom,
a lijepi svijet u gorem stanju nego {to sam ga
na{ao
onoga dana kada sam do{ao na visoku planinu
nad morem.
Iskreno vjerujem da ni onu planinu,
ni more sinje, ni ovaj grad
nisam preopteretio svojom te`inom i sre}om.
I sada visim o vlastitom kosturu i bolu,
a ni lik koji nosim nije iznajmljen,
dat je meni li~no
da bih mogao da iska`em zahvalnost nebu
za njegove sjajne predstave
kojima sam redovno prisustvovao sa
zadovoljstvom.
Ni{ta nisam izmi{ljao ni dodavao svojoj sudbini,
zapisuju}i stihove koje sam prethodno uzalud
tra`io
po obimnoj literaturi i drugim zanosnim
patnjama.

- 99 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

Nisam se skrivao iza grmova, tu|ih grobova i

zastava,
i{ao sam svojim blatnim rasplakanim putem
do ovog grada koji me ~ekao.

Tu }emo zano}iti,
rekoh rijeci, koja je ve} odlazila.

- 100 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

PISMO IZ NJEMA^KE

Tamo je, ka`e{, prolje}e, ure|uju groblja,

milina je pogledati.

Opet kre~e staro nebo, grade nove ru{evine

i smi{ljaju zemljotrese.

A jorgovan ~ak i ovdje

jo{ miri{e.

Prolje}a su minirana,
pa se ~uvaj i pogleda,

opasna je svaka suza

i misao koja kane.

A ja ovdje,
na nagradnom putovanju u samo}u,

imam vizu za ulazak

u kafanu,

- 101 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

gdje me sti`u crne sjene

drvoreda
kojih nigdje vi{e nema.

- 102 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

QVO VADIS, DOMINE

Kad su se ruski emigranti krenuli nebom i

morima,
umotavali su po grumen rodne zemlje
u Pu{kinove sveske i ruba{ke bijele,
slo`ene u pra{njave kofere opto~ene zlatom.

Kad su se krenuli emigranti

iz Bosne, Hrvatske, sa Kosova ravnog...
svaki je ponio po grumen zlatne grobljanske
ilova~e
u srcu.

Za{to sad i ti pakuje{ sun~anu Heladu,

Romulov vje~ni grad, Monmartr i moju glavu
i kud si to krenuo s grumenom Evrope,
Gospode?

- 103 -
ILUSTRACIJE
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Branim sebe ideju

neutemeljenu

nedorastao snu
razlozima

prijetnjama
izlozima

na rubu svjetlosti
izme|u dvije beskrajne no}i

- 107 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Sun~ani mi dani
raspeti
na Trgu slavlja

- 108 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Pokre}u se odlaze nestaju

neosvojivi bedemi
zeleni grmovi ukrasnog `bunja
koje smo na radost u~itelja i ptica
uzgajali oko svojih pogleda na svijet

Neko dolazi

- 109 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

^itav svijet
optu`nica protiv mene

samo nebo ponekad

zakrvari

i rijeke
dok pronose sunca

u mojoj suzi
zastanu

- 110 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

U dolini u daljini svijetli grad

razgr}em `eravice
koje mi gasnu u o~ima

izgaraju godine
u ru{evine
gradovi u groblja-iluzije

- 111 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

I ako misao koju zna~im

tugu svega {to postoji
sje}anje velikog radosnog bola
nisam vjerno obnavljao
okupljaju}i misli
po grobljima-rje~nicima-
-strati{tima-smeti{tima
kanu}u i posljednju
kap svoje tame
u mrak-beskraj

- 112 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Osmijehnuta
visi glava
na pramenu
povjetarca

Plamte}a bomba
za tren zaustavljena
pogledima

- 113 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Nisu oni lijepi dani prohujali

kroz nas draga
Kao bikovi u koridi na crveni pla{t
i mi nasr}emo
na sun~ani dan

I sad mi osmijehnut pred licem treperi

ili to drhti nevidljiva ruka
dok ga dr`i ispred mog pogleda

Vidi{ li kako mu se rubovi crvene

kako je na mjestima ve} providan
I ova pjesma moje muklo glasanje
uvertira je u stra{ni tutanj
smrti koja dolazi

- 114 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Tu su me tukli
lovorovim granjem

ali ideja koju svojim likom

uzalud poku{avam da doka`em
nije se mogla isplakati

I plave zore i ljubavi i nade

svega ~ega sam se u`asno pla{io
pla{io sam se s pravom

I sada ostavljam sjenu-trag

misli
po kojima me sti`u

- 115 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Onaj sam s kojim probdjeh no}

i kojeg zaboravih dok je svanulo
dok se otvorila prodavnica hljeba
umije{enog od sna sitno mljevenog

- 116 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Ispod svakog si opalog lista

sudbino

- 117 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Tu`na molekularna kombinacija

trideset hiljada gena
me|usobno neznanih netrpeljivih
tro{im svoje nepoznate rije~i pjevaju}i
na olupini planete

- 118 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Zbog uzaludne radosti onih bole{ljivih svitanja

skrivenih nada nesmotrenih
kada su pucali prezreli dani
i grcaju}i plju{tala poezija
niz uli~ne slivnike odnose}i komade neba
sa ovozemnom prljav{tinom i svojim
zna~enjima

zbog ovog lika koji me odaje i ne napu{ta

kojeg sam maskiranog pronio pored stra`a
do voda Vavilonskih
{to isti~u iz svih izvora skrivenih
po najdubljim po neznanim patnjama

gorko pla~em misao

da kad sve nestane kad me do crne sjene ogole
osta}e prastaro strah-nada-slutnja-smisao
uto~i{te-pe}ina
i bol

- 119 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Nebo se ne ponavlja
mijenjaju}i se svakog trena
ali nijedna nebeska scena
nije mi nepoznata I sam

igraju}i se no}nim zvjezdicama

i prebacuju}i plamte}e kugle
iz dana u no} iz no}i u dan
ni{ta novo ne dodah
stra{noj istoriji sna

- 120 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Klonuo dan
umorne svjetlosti posr}u spoti~u}i se
po slutnjama i sjenama

a ja ni{ta ne preduzimam jer znam

izbi}e na nekom drugom mjestu
kao sje}anje

- 121 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Snove tople mu~ki ubijam

na opustjelim obalama
a onda ih oplakujem o`ivljavam

i sam san
zaboravljen negdje
nekada

- 122 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

^ekam trenutak
kada preru{ena svjetlost
bolno zalepr{a mislima
kada izlaze siroma{ni pacovi
da sakupe ostatke ovih rije~i
po mojim napu{tenim njivama

- 123 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Vjerujem u neuhvatljivu pravdu

nedosti`nu istinu
u smisao ovog

i svakog obe}anog bola

iskreno nepokolebljivo
kao slijepac u ljubav na prvi pogled

Pored pakla raja i ~istili{ta

vjerujem da i tamo postoji
bar dom za sirote

~ija se du{a odvajala

od njihovog imena
po takvim zemaljskim kona~i{tima

- 124 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Samo}a je velika
a zategnuta nit
izme|u `ivota i smrti
sve tanja

Odavna majka preko nje

ne prostire ve{

- 125 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

I ne radi se samo
o na{em pla~nom
rastajanju svijete

Dok mi ti u o~ima
dugo bolno
umire{

oblak po oblak
osmijeh po osmijeh
rije~ po rije~

ja na svoju du{u
preuzimam
tvoj grijeh

- 126 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Krvave raspre
godi{njih doba
svjetla i tmine

od smrti do smrti
od rije~i do rije~i
do dna sna

- 127 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

@ubor bora je vapaj vuka

zov jelena jek planine cvrkut potoka
vrisak sirene grmljava aviona
grobna ti{ina prestanak opasnosti

- 128 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Slu`im nebu zavi~aju

i pla~u}i gazim ga po gre{noj zemlji
i po blatnim jarugama
po kojima se u njemu ogledam
~ekaju}i stra{ni prekor
za sva ona sjajna jutra
koja sam gasio
nadaju}i se ludo da }e me vjerna
opet negdje sa~ekati
i onda
kad mi moje rodno nebo
posljednji put u srcu zadrhti

- 129 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Po nama lepr{aju sjene

nebeskih ptica
ne pru`amo ruke
ne podi`emo poglede
privikavamo se

s jesenjim li{}em

ne ~udimo se vlastitom oblaku-starcu

koji se uzalud preobra`ava
i ~udnom pantomimom obja{njava
tvoje o~i
moje privikavanje na bol

- 130 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Pre`ivjeh
iluzije sre}e i ljepote

ljubavi prijateljstva
bogatstva

Izdr`ah
iluzije autokratije i demokratije

Ispih
gorke snove komunizma i kapitalizma

Pregrmih
stra{nu iluziju pravde

Pre`alih
iluzije nje`nosti i poraza

iluziju vje~nosti i prolaznosti

iluziju `ivota

- 131 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

O~vrsnuo
pustom nadom

prekaljen
smr}u

zaveden
uporno{}u sun~evih zalazaka

odlazim
iz lika iz dana

iz tebe
iluzije smisla

- 132 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Pri~a o Nojevoj la|i

nije samo pri~a
Zar ne vidite:
plovimo
a svuda uokolo potop
i nema znaka na vidiku
I jedemo se
pro`diremo
ni izme|u ~ovjeka i zvijeri
nema sporazuma
samo jagnje bijelo
kojem cijena na tr`i{tu raste
I mno`imo se navodno
da sa~uvamo vrstu do obale
ili da kona~no potonemo
da se plovidba zavr{i
Ipak kosti svoje ugra|ujemo
u o{te}ene dijelove barke

- 133 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

na mesu vlastitom
uzgajamo bilje
i gutamo ga
halapljivo
prepoznaju}i ukus bola
na kojem izrasta

- 134 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Jedno sam od tu`nih dalekih sje}anja

i strahujem
da ovim bolom ne obogatim
sje}anje neko budu}e

- 135 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

U koncentracionom logoru Planeta Zemlja

pjesma se ori
zapjevali prognani o sudbini
o dubokom snu o dalekom
pla~u iskupljenje opravdanije svoje
sabiru}i puste misli prazne fla{e i poglede
po smeti{tima zaostalim od pam}enja
koje im je oduzeto na ulazu

- 136 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Ovo {to ostavljam nisu ozlogla{ene metafore

samo rije~i samo sadr`aj zvuka
to je popis imovine:
nebo zalutalih ptica-snova
i dva groblja prijatelja

a tamo je rijeka koja te~e

obja{njavaju}i ne{to {to shvatio nisam
a mo`da se to meni samo pri~injava
kao {to se mo`da ~ini njoj
da ona stoji a da te~em ja

jedna suza zaostala

na licu svijeta

- 137 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Nad ru{evinama tih rukopisa

zavi~aja poharanih
koje sam podizao po zbjegovima strepim

za sudbinu nada-vjerovanja
za njihov opstanak u tvr|avama
koje izranjaju iz smrti-postojbine

za misao – dah progonjenih

- 138 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Sutra }e ponovo sun~ano ili pla~no

{irom otvoreno jutro
kafa cigareta i ja
sam pred tako velikim isku{enjem

Javlja mi se stalno
po ko zna koji put
ne{to tra`i od mene
ili me progoni

~eka odgovor
koji jo{ nisam nau~io
ho}e da mi ne{to stra{no javi
ili da me samo jo{ jednom pogleda

Uhodi me uporno i znam ve} je tamo

u oblaku iznad solitera i sa~eka}e me
kod prvog ugla iza ove no}i
u kojoj stanujem

- 139 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

Zna mi dobro staze i namjere

gdje se pojavljujem gdje jutrom idem na kafu
i ~eka Ipak strahujem:
jednom }e odustati

- 140 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Pe}inu sam svoju opremio

tehni~kim napravama
sve otvore zatvorio
da je ni kap rasplakanog neba ne sna|e
ozvu~io sam je stereo ure|ajima
udahnuo joj malo tu`nog duha i pro{losti
jo{ mi je preostalo
da u zidove po sje}anju ukle{em
sjevernog jelena rogatog
i jednog mamuta po mogu}nosti
pa da odselim u op{tu istoriju

- 141 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

[ta vidi{ iz blizine

u koju smo se strmoglavili

Mo`da me tek nazire{

kao svoju ideju

Ni esperantom ni internetom
ne mo`emo se dozvati

Otkako su nam pobrkali rije~i

i ruke i misli i snove
su nam pobrkali
na kuli vavilonskoj

- 142 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Samo}a je u satu na mojoj ruci

u ovom na zidu i na nebu
pustom obalom
sa crkvenih zvona odjekuje
iskri se na poslijepodnevnim talasima
ispod Rca kod Risna
koji me svuda
po dalekim danima i po no}ima susti`u
sipa sa snje`nih ozrenskih jela
punim sjajem blista u stolnoj lampi
cvili u telefonskoj slu{alici
u svakom je osmijehnutom liku
na fotosima s kojima provodim snove

Vrijeme mjerim vlastitim pulsiranjem

misao je moja mjera no}ne tame

- 143 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Zora – sjajna misao prostrta po ovom kraju

kao i crna misao no}i po krajevima crnim

Za sada stanje je takvo {to zna~i

da }e svakako da se potpuno izmijeni

Pa ipak nije sve ba{ tako prolazno kao {to

smatraju
zaludni vjetrovi koji lutaju mislima

jer i ono {to ja zna~im ne po~inje mojim

dolaskom
niti mojim iznenadnim odlaskom iz tvoje
glave zavr{ava

- 144 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

***

Ako je ono stvarnost

a ova ulica kojom tamo `urim san
ako je tamo stvarnost
a san i ova misao kojom je doti~em
i u tvom bolnom pogledu slutim
ako su ovaj dan i ova rijeka i ti
i no} koja se pod nekim krovom skriva
primjeri i obja{njenja samo

probudi}u se tamo

Prenije}u ipak samo nadu

u blje{tav i prostran
moj nadgrobni dan

- 145 -
NA PJE[A^KOM
PRELAZU
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

USAMLJENA MISAO

Sjeme vremena
razbacano ovuda
gdje korov buja
po snovima

glas skriven duboko

da se negdje nekada
odjekom javi
iz misli usamljene

refleksna bol
velike bolesti vremena
koje me u bolesti svojoj
zaboravlja

- 149 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

U SUTONU NASLIJE\ENOM

Dok sam te u jednom sutonu

naslije|enom od svih pokojnika
~ekao na mostu pored grada
s porukom duboko u snu skrivenom
strepio sam da me ne}e{ prepoznati

I slu{ao sam opake korake

kojima si odlazila
do{aptavaju}i se s nekim mobilnim telefonom
i kao godine brojao sam
uznemirene jecaje rijeke tragove za povratak

- 150 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

NA PJE[A^KOM PRELAZU

Kada sam po{ao po veliku tajnu

ve} na samom ulazu u dan
zaustavljen na pje{a~kom prelazu
shvatio sam da nemam izlaza
ali da mi ni povratka nema

Ko zna
stojim li i sada tamo
ili pod nekim novim nebom
ili pod onim starim mostom
ronim ove rije~i

- 151 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

VJE[TICE

Pro{li su nas krvavi

snovi i ratovi

a Nu{i} je i sad na repertoaru

i Hamlet se jo{ no}u s duhovima doziva

a vje{tice protjerivane kamenovane spaljivane

stigo{e nas preko interneta

dok mi naivni jo{ skrivamo ovu

pora`enu du{u koja proki{njava

- 152 -
 PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

U GLUVOM SVIJETU

Rije~i plodovi opali

djeca ~udesnih nagona uma
u svim ratovima ubijana

Svaki mrtvi vojnik

grobnica `ivih rije~i
koje skupljam po ovom svijetu

ispod svje`ih vje{ala

beskrajnih ti{ina
dubokog muka i jauka bezglasnih

sjeme govora
u slova preobra`avam
u misli pohranjujem

A {ta }u s njima
a kako }u u svijetu
koji svoje rije~i ne razumije

- 153 -
PAVLE STANI[I] EVROPA ZA USPOMENU

NOSE]I SVOJU SMRT

Svoju smrt nosim ovim svijetom

pokazuju}i da mi do nje nije stalo
izazivam je dra`im tvrdim da ne postoji
njom sebi prijetim u trenucima tamnim
gasim joj sjaj i pla~em skupljaju}i sunce
rasuto nebom i rijekama
koje mi do{aptavaju stihove
{to mi sad izmi~u iz nade
i okupljaju se oko iskrenog bola
na ovom pustom pje{a~kom
prelazu u vje~nost

- 154 -
 SADR@AJ

NEBO POEZIJE ............................................................ 5

PEJSA@ S DAMOM

Svjedok..................................................................... 19
Prelazak .................................................................... 21
Zora .......................................................................... 22
Granice poezije ........................................................ 23
No} ........................................................................... 24
Jutro .......................................................................... 25
Cvr~ak ...................................................................... 26
Iz op{te istorije ......................................................... 27
Poslednji monolog artiste......................................... 29
Crkva svetog spasa ................................................... 30
Datum ....................................................................... 31
Isku{enje................................................................... 32
Vikend u planini ....................................................... 33
Igra 1 ........................................................................ 35
Igra 2 ........................................................................ 36
Igra 3 ........................................................................ 37
Sloboda ..................................................................... 38
Rije~i ........................................................................ 39
U sun~ev smiraj........................................................ 40
Nit ............................................................................. 41
Autonomnost ............................................................ 42
Raduj se, nevjesto .................................................... 43
Poziv na svijetle drumove ........................................ 46
UVID

Uvid .......................................................................... 53
Vaskrsenje ................................................................ 54
Pokoj (Stani{i Laki}evi}u) ....................................... 55
Trenutak ................................................................... 56
Pejsa`........................................................................ 57
Strah ......................................................................... 58
Sun~ano poslijepodne .............................................. 59
Tre}a no} .................................................................. 60
Odlazak .................................................................... 61
Postelja ..................................................................... 62
Dakle, `ivot .............................................................. 63
Objavljivanje ............................................................ 64
^ovjek koji dolazi .................................................... 65
Sje}anje .................................................................... 66
Dan ........................................................................... 67
Vjerujem................................................................... 68
Pjesnik ...................................................................... 69
Put ............................................................................ 71
Rastanak ................................................................... 74
Pozdrav iz vremena .................................................. 75
Zbogom, sjenko........................................................ 76
Jesenje kapi .............................................................. 77
Poezija ...................................................................... 79
Ispod ozonske rupe .................................................. 80
Adresa ...................................................................... 83
Zalazak ..................................................................... 84
Ogledalo ................................................................... 85
San nepostoje}ih ...................................................... 86
Zaborav .................................................................... 88
Kao svijest ................................................................ 89
EVROPA ZA USPOMENU

Oblaci Mihaila Jurjevi~a .......................................... 93

Na buvljaku pla~ ...................................................... 94
Opro{taj .................................................................... 96
Politi~ko pitanje ....................................................... 98
Patriotska pjesma ..................................................... 99
Pismo iz Njema~ke ................................................ 101
Qvo vadis, domine ................................................. 103

ILUSTRACIJE

* (Branim sebe ideju...) ......................................... 107

* (Sun~ani mi dani...) ............................................ 108
* (Pokre}u se odlaze nestaju...)............................. 109
* (^itav svijet...) .................................................... 110
* (U dolini u daljini...) .......................................... 111
* (I tako misao koju zna~im...) ............................ 112
* (Osmijehnuta visi glava...) ................................. 113
* (Nisu oni lijepi dani prohujali...) ....................... 114
* (Tu su me tukli...) ............................................... 115
* (Onaj s kojim probdjeh no}...) ........................... 116
* (Ispod svakog si opalog lista...) ......................... 117
* (Tu`na molekularna kombinacija...) .................. 118
* (Zbog uzaludne radosti...) .................................. 119
* (Nebo se ponavlja...) .......................................... 120
* (Klonuo dan...) ................................................... 121
* (Snove tople mu~ki ubijam...)............................ 122
* (^ekam trenutak...) ............................................ 123
* (Vjerujem u neuhvatljivu pravdu...) .................. 124
* (Samo}a je velika...)........................................... 125
 * (I ne radi se samo...) ........................................... 126
* (Krvare raspre...) ................................................ 127
* (@ubor bora...) .................................................... 128
* (Slu`im nebu...) .................................................. 129
* (Po nama lepr{aju sjene...) ................................. 130
* (Pre`ivjeh iluzuje sre}e i ljepote...) ................... 131
* (Pri~a o Nojevoj la|i...) ...................................... 133
* (Jedno sam od tu`nih dalekih sje}anja...) .......... 135
* (U koncentracionom logoru...)........................... 136
* (Ovo {to ostavljam nisu
ozloga{ene metafore...) .................................... 137
* (Nad ru{evinama tih rukopisa...)........................ 138
* (Sutra }e ponovo...) ............................................ 139
* (Pe}inu sam svoju opremio...) ........................... 141
* ([ta vidi{...) ........................................................ 142
* (Samo}a je u satu...) ........................................... 143
* (Zora – sjajna misao...) ...................................... 144
* (Ako je ono stvarnost...)..................................... 145

NA PJE[A^KOM PRELAZU

Usamljena misao .................................................... 149

U sutonu naslije|eno .............................................. 150
Na pje{a~kom prelazu ............................................ 151
Vje{tice................................................................... 152
U gluvom svijetu .................................................... 153
Nose}i svoju smrt ................................................... 154
 BIBLIOTEKA
MOJA KNJIGA

PAVLE STANI[I]
EVROPA ZA USPOMENU
Izdavač
ZADU@BINA PETAR KO^I]
BANJA LUKA-BEOGRAD

Za izdava~a
Nikola Vukoli}, direktor

Lektor
Sla|ana Prole

Kompjuterska obrada
Janko Velimirovi}

[tampa
ILGRAF
BANJA LUKA