Mga Dulang Panlibangan
pagtukoy sa mamamayan ng Pilipinas na Filipino; ikinarangal ang
1. Karilyo- itinuturing na isang laro ng mga tau-tauhang ginagampanan ng
mga aninong ginawa mula sa karton.
2. Moro-moro- dula na ipinaalala ang kabutihan ng relihiyong Kristiyano.
Ang moro-moro ay may hari’t reyna at mga mandirigmang kawal.
3. Karagatan- batay sa alamat ng singsing ng isang prinses na naihulog sa
dagat sa hangarin niyang mapangasawa ang kasintahang mahirap.
Patulang laro.
4. Duplo- humalili sa karagatan. Paligsahan ng husay sa pagbigkas at
pangangatwiran na patula. Ang pangangatwiran ay hango sa sa
Bibliya, sawikain at kasabihan. Karaniwang nilalaro sa lamay.
5. Korido- tulang pasalaysay na natutungkol sa katapangan, kabayanihan,
kababalaghan at pananampalataya ng mga tauhan. Wawaluhing
pantig ang bawat taludtod.
6. Saynete- dulang panlibangan na ang paksa ay nahihinggil sa
paglalahad ng kaugalian ng isang lahi o katutubo sa kanyang
pamumuhay, nangingibig, at pakikipagkapwa.
7. Sarswela- melodrama o dulang musical na tatluhing yugto
8. Tibag- dala ng mga kastila na nagpapakitaa ang pag-alaala ng
paghahanap ni Sta. Elena sa kinamatayang krus ni Hesus sa
pamamagitan ng pagtitibag ng bundok-bundukan.
9. Lagaylay- sa mga Pilarenos ng Sorsogon, isang pagkakataon at pag-
iipon-ipon kung buwan ng Mayo.
10. Senakulo- pagtatanghal ito na natutungkol sa buhay at pagpapakasakit
ng ating Poong si Hesukristo. Ang salitaan ditto ay nagmula sa Pasyon.
11. Panunuluyan- pagtatanghal bago mag-alas-dose ng gabi ng
kapaskuhan. Natutungkol ito sa paghahanap ng matutuluyan ng Birheng
Maria at ni Joseph upang doon ipanganak si Hesukristo.
12. Panubong- isang mahabang tulang nagpaparangal sa isang may
kaarawan o kapistahan na kung tawagin ay panubong ay ginaganap
bilang parangal sa panauhin o may kaarawan.
Pantikan ng Paggising nang Damdaming Makabayan
Panahon ng Kilusang Propaganda/Pagbabagong-Diwa/Pagbabagong-
Isip
Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang…
• Tumutuligsa sa pang-aabuso ng gobyernong kolonyal
• Nagkikintal ng pagkamakabayan
• Humihingi ng reporma
• Humuhubog ng sariling pagkakakilanlan ng mga Pilipino (pinauso ang
pagiging indio)
• Nakasulat sa Espanyol (sapagkat nais nilang magbago ang mga
Kastila; hindi pa nila nais na maging malaya ang Pilipinas)
Mga Repormang Hinihingi ng Kilusang Propaganda
• Asimilasyon ng Pilipinas bilang lalawigan/probinsya ng Espanya
• Iba’t ibang karapatan para sa mga Pilipino na tinatamasa ng mga
Espanyol sa Espanya (malayang pamamahayag, pagpoprotesta,
pagpupulong atbp.)
• Pilipinisasyon ng mga parokya
• Pagkakaroon ng kinatawang Pilipino sa Cortes (ang tawag sa
parlamento/parliament ng Espanya)
Mga Manunulat
1. Dr. Jose Rizal
 ipinanganak noong Hunyo 19, 1861.
 Siya ay isang manggagamot, siyentipiko, makata, nobelista, pintor,
eskultor, dalubwika, pilosopo, mananaliksik at mananalaysay.
 Siya ay tinaguriang Pambansang Bayani ng Pilipinas.
 Sagisag panulat- Laong Laan, Dimasalang at Pepe
Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:
a. Mi Ultimo Adios (Ang Huling Paalam)
b. Noli Me Tangere
c. El Filibusterismo
d. Brindis
e. Awit ni Maria Clara
f. Sa Aking mga Kabata
g. Hinggil sa Katamaran ng mga Pilipino
h. Sa Mga Kababaihang Taga-Malolos
i. Ang Pilipinas sa Loob ng Sandaang Taon
2. Marcelo H. del Pilar (1850-1896)
 Isinilang noong Agosto 1850 sa Bulacan
 Itinuturing siya na “Perdikador ng Masa”
 Sagisag panulat- Plaridel, Dolores Manapat, Piping Dilat, Pupdoh
 Nagtatag ng “Diyaryong Tagalog” noong 1882 na pinaglathalaan ng
mga karaingan ng mga naaapi at pahingi ng reporma sa pamahalaang
Kastila.
Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:  Binigyan-diin niya ang ang kahalagahan ng edukasyon, at
a. Caiigat Cayo pagtatanggol sa Inang Bayan.
b. Dasalan at Tocsohan
d. Ang Cadaquilaan ng Dios Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:
e. Sagot ng España sa Hibik nang Pilipinas a. Ang Pagpugot kay Longhino
f. Pag-ibig sa Tinubuang Lupa b. Mga Alamat ng Bulacan
g. Ang Kalayaan c. The Literature of the Propaganda Movement
d. Ang mga Pilipino sa Indo Tsina
3. Graciano Lopez-Jaena
 Isinilang noong Disyembre 17, 1856 sa Jaro, Iloilo 6. Pascual Poblete
 Isa sa kilalang manunulat at mananalumpati sa “Gintong Panahon ng  Tinaguriang “Ama ng Pahayagan”
Panitikan at Pananalumpati  Mapanuligsa ang kanyang panulat na nagging dahilan ng
 Nagtatag ng pahayagang “La Solidaridad” na naging opisyal na pagpapatapon niya sa Africa
pahayagan ng “Asociacion Hispano-Filipino.  Itinatag at pinamagatan niya ang pahayagang “El Resumen” nang sila
 Ipinagbili niya kay Marcelo H. del Pilar ang “La Solidaridad” ni del Pilar ay maghiwalay na sa pagsulat sa “Diariong Tagalog”
 Nagtatag ulit ng bagong pahayagan “El Latigo Nacional” (Pambansang
Latigo) 7. Jose Maria Panganiban (1863-1890)
 Magaling na mamamahayag at mananalumpati
Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:  Sagisag panulat- Jomapa
a. Fray Botod  Katulong ni del Pilar sa pahayagang “La Solidaridad”
b. El Bandolerismo en Filipinas
c. La Hija del Fraile Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:
d. Mga Kahirapan sa Pilipinas a. Noche de Mambulao
e. Sa mga Pilipino b. A Nuestro Obispo
c. Lupang Tinubuan
4. Antonio Luna d. El Pensamiento
 Parmasiyutikong higit na kilala bilang heneral ng hukbo noong e. La Universidad de Manila
himagsikan laban sa mga Amerikano.
 Kapatid niya ang tanyag na pintor na si Juan Luna 8. Pedro Paterno (1858-1911)
 Sagisag panulat- Taga-ilog  Manunulat, makata, nobelista at dramaturgo
 Paksang panrelihiyon ang kanyang tinatalakay sa akda niya
Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:  Kauna-unahang manunulat na nakalaya sa sensura sa panitikan sa
a. Impresiones panahon ng mga Kastila.
b. La Maestra de mi Pueblo
c. Noche Buena Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:
d. La Tertulia Pilipinas (Ang Piging na Pilipino) a. Ninay
e. Todo Por El Estomago b. Sampaguita y Poesias Varias
c. A mi Madre (Sa Aking Ina)
d. La Civilization

5. Mariano Ponce Pantikan ng Panahon ng Himagsikan

 Siya ay tubong Baliwag, Bulacan at matibay na haligi ng Kilusang
Propaganda 1. Andres Bonifacio
 Sagisag panulat- Tikbalang, Kalipulako at Naning  Supremo ng Katipunan
  “Ama ng Demokrasya sa Pilipinas”
 Tinagurian din siyang “Dakilang Maralita” at “Dakilang Plebeyo”

Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:

a. Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
b. Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog
c. Katapusang Hibik ng Pilipinas
d. Kartilya ng Katipunan
e. Katipunan ng Mararahas na mga Anak ng Bayan

2. Emilio Jacinto
 Utak ng Katipunan
 Sagisag panulat- Dimas-ilaw at Pingkian
 Patnugot ng “Kalayaan” ang pahayagan ng Katipunan
 Sanggunian ni Andres Bonifacio

Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:

a. Mga Aral ng Katipunan ng mga Anak ng Bayan
b. Ningning at Liwanag
c. A Mi Madre
d. Sa May Nasang Makasanib sa Katipunang Ito
3. Apolinario Mabini
 Utak ng Himagsikan
 Tinaguriang “Dakilang Lumpo”

Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:

a. El Verdadero Decalogo (Ang Tunay na Sampung Utos)
b. El Simil Alejandro (Ang Katulad ni Alejandro)
c. Sa Bayang Pilipino
d. El Desarollo y Caida de la Republica Filipina
e. Programa Constitucional dela Republika Filipina

4. Jose Palma
 Isang kawal sa himagsikan na isinilang sa Tondo, Maynila noong Hunyo
6, 1876.
 Kamag-aral at kaibigan ni Hen. Gregorio del Pilar
 “Ang Mandirigmang umaawit sa gitna ng labanan
 Sagisag panulat- Dapithapon”

Ilan sa mga akda niya ay ang mga sumusunod:

a. Himno Nacional Filipino
b. De Mi Jardin
c. Melancholias (Mga Panimdim)