Primaryang Batis - Ay Mga Impormasyon Na Naggaling Sa Bagay O Taong

Pinag-Uusapan Sa Kasaysayan. Ito Ay Mga Detalye Na Mismo Ang Taong Pinag-

Uusapan Ang Nagsabi O Nagbigay. Maaari Ring Ito Ay Mga Impormasyon Na
Nagmula Sa Taong Nakasaksi Sa Pangyayari. Habang Ang

impormasyon kung saan may akda o kung saan mas tiyak ka na totoo ang
sinasabi ng batis at natitiyak andun mismo siya nung nangyari ang mga
pangyayari

Sekondaryang Batis- Naman Ay Impormasyon Na Nagmula Sa Primaryang

Batis. Maaari Mo Itong Tingnan Brainly.Ph/Question/218393 Para Sa Iba Pang
Detalye Ukol Sa Primaryang Batis.

Ang pagsusulat sa kasaysayan ang nakabase sa mga batis na pinanggalingan ng

mga impormasyon.

Ang ibig sabihin ng Primaryang batis ay isang batis na naglalalman ng mga

impormasyon na galing mismo sa mga bagay o taong pinag-uusapan sa
kasaysayan.

Ang ibig sabihin ng Sekondaryang batis ay isang batis na naglalaman ng mga

batayan ng impormasyon na mula sa pangunahing batis ng kasaysayan.

Mga halimbawa ng primaryang batis ay:

1. Ulat pampamahalaan
2. Batas / Ordinansa

3. Talambuhay

Ito ay tala ng mga karanasan ng isang tao sa pang-araw-

4. Talaarawan O Diary/ Journal –
araw niyang buhay. Kung ang taong ito ay siya mismong paksa o bahagi ng pinag-
aaralang kasaysayan, ang kaniyang talaarawan ay nagiging tuwirang patunay ng isang
pangyayari Halimbawa nito ay ang talaarawan ni Jose Rizal noong siya ay nakatira sa
Europe na maaaring pangunahing batis sa pag-aaral ng kaniyang talambuhay.
Mayroon ding diary si Hen. Gregoric del Pilar na nagtapos sa bisperas ng labanan sa
Pasong Tirad noong ika-2 ng Disyembre 1899.

5. Pahayagan

1. 6. 2. Pahayagan at Broadcast Media • Publikasyon na naglalaman ng balita, tampok na

kuwento, komentaryo, anunsyo , at iba pa na inilalathala araw-araw
2. • Halimbawa: Broadsheet, Tabloid, Magasin, Editorial Cartoon, Editorial, News Report
3.
4. 7. 2. Pahayagan at Broadcast Media Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit •
Maraming uri ng impormasyon ang makikita • Madaling maghanap ng mahahalagang
impormasyon at pangyayari • Factual/ informative • Mayroong mga biswal • Naglalahad ng
mahahalang mga isyu o pangyayari na naganap sa panahon ng pagkakalathala •
Nagpapakita ng bias ng publisher/may- ari, editor, at manunulat • Pagkakaroon ng
paghihigpit sa nilalaman ng pahayagan (censorship) • Mahirap ipreserba/ madaling masira

6. Broadcast Media

1. 6. 2. Pahayagan at Broadcast Media • Publikasyon na naglalaman ng balita, tampok na

kuwento, komentaryo, anunsyo , at iba pa na inilalathala araw-araw • Halimbawa:
Broadsheet, Tabloid, Magasin, Editorial Cartoon, Editorial, News Report
2. 7. 2. Pahayagan at Broadcast Media Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit •
Maraming uri ng impormasyon ang makikita • Madaling maghanap ng mahahalagang
impormasyon at pangyayari • Factual/ informative • Mayroong mga biswal • Naglalahad ng
mahahalang mga isyu o pangyayari na naganap sa panahon ng pagkakalathala •
 Nagpapakita ng bias ng publisher/may- ari, editor, at manunulat • Pagkakaroon ng
paghihigpit sa nilalaman ng pahayagan (censorship) • Mahirap ipreserba/ madaling masira

7. Patalastas

1. 8. 3. Anunsyo/Patalastas • Mga anunsyo na makikita sa pahayagan, radyo, TV, Poster, atbp.

na may layuning maglahad ng mensahe o di kaya ay magbenta ng produkto o serbisyo. •
Halimbawa: TV and radio Commercial, Ad Posters, Print Ads, Commercial Flyers
2. 9. 3. Anunsyo/Patalastas Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit • Biswal • Mabilis
kumalat at madaling maging pamilyar sa mga tao • Naipapakita ang mga pangangailangan
at kaugalian ng mga tao sa panahong ginawa ang patalastas • Walang petsa Ang lumilikha
ng patlastas ay hindi nakikilala • Pangunahing layunin ay magbenta ng produkto; gumagamit
ng propaganda at mababa ang antas na makapagbibigay ng totoong mga impormasyon

8. Litrato

1. Litrato/ Picture • Larawang likha sa pamamagitan ng potograpiya

2. 11. 4. Litrato/ Picture Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit • Biswal na naipapakita
ang pangyayari • Maraming naipapakitang bagay tungkol sa isang lugar o pangyayari •
Naipapakita ang araw-araw na buhay o di kaya ay ang usong mga bagay o gawain sa
nakaraan • Magandang alternatibo sa pag- aaral ng nakaraan lalo na kung walang mga
naiwang tala • Hindi naipapakita ang kabuuang pangyayari sa nakaraan • May bias mula sa
kumukuha ng litrato o di kaya ay sa kinukunan ng litrato • May mga natural at gawang-tao na
aspekto na maaaring makaapekto sa kalidad ng mga larawan • Hindi madalas malaman
kung kalian at saan ispesipikong kinuha ang larawan

9. Kasaysayang Pasalita

1. 12. 5. Oral Histories/ Kasaysayang Pasalita • Pagtatala ng pagkakaalala, salaysay, at

interpretasyon ng isang tao na nabuhay sa nakaraan at/o nakasaksi sa isang pangyayari,
gamit ang pegrerecord o pagsusulat
2. 13. 5. Oral Histories/ Kasaysayang Pasalita Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit •
Nalalaman ang personal na karanasan at opinion ng isang taong nabuhay sa isang
nagdaang pangyayari o panahon • Nagpupuno ng mga impormasyon na posibleng wala sa
mga tala ng kasaysayan • Maaaring makahingi ng beripikasyon sa kinakapanayam dahil
buhay pa ang impormante • Naglalahad ng istorya na maaaring pumukaw sa interes ng mga
mag- aaral • Limitadong kaalam ng impormante • Bias mula sa impormante • Ang nag-
 iinterbyu at ang kinakapanayam ay ispesipiko lamang sa iisang paksa ang pinag- uusapan •
Kailangang ikumpara ang testimonya sa iba pang ebidensya upang mapatunayan ang
katotohanan ng mga pahayag ng impormante

10. Artifact –

1. Artifact • Produkto ng sining, kasanayan, at pamumuhay ng mga sinaunang

tao
2. 15. 6. Artifact Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit • Nakabibigay
ng impormasyon hinggil sa pamumuhay ng sinaunang tao • Nagbibigay ng
ideya tugkol sa mga materyales na mayroon sa paggawa ng mga bagay •
Tangible o nahahawakan • Sa mga museo lamang matatagpuan ang aktuwal
na mga artifact • Tanging lawaran lamang ang makikita dahil sa pag-aalaga
ng mabuti sa mga gamit • Hindi nagbibigay ng mahahalagang impormasyon
tungkol sa isang particular na pangyayari • Madalas mahirap isipin kung para
saan at bakit ginawa ang mga bagay

1. 1. Paggamit ng mga Primaryang Sanggunian

2. 2. Bakit magandang gumamit ng mga Primaryang Sanggunian? •
Makatotohanang pag-aaral sa mga tala at bagay ng kasaysayan •
Nagpapakita ng ibat-ibang pananaw tungkol sa mga nakaraang pangyayari •
Nagkakaroon ng aktibong pagkatuto
3. 3. Mga Uri ng Primaryang Sanggunian
4.
5. 4. 1. Dokumento • Mga bagay o usaping nakasulat sa papel; Maaaring:
Pampublikong dokumento o Personal/ pribadong dokumento • Halimbawa:
Ulat pampamahalaan, Batas/ Ordinansa, Talaarawan, Talambuhay,
Autobiograpiya

6. 5. 1. Dokumento Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit • Nagbibigay

ng mga pangunahing detalye tungkol sa pangyayari • Nakasulat ang
impormasyon • Malalaman ang antas ng edukasyon ng sumulat • Minsan ay
nagpapakita ng emosyon ang dokumento • Hindi lubos na obhetibo • Walang
biswal na paglalarawan/ purong pasulat • May bias/agenda ang awtor o ang
institusyong naglabas ng dokumento • Minsan ay di tiyak ang pagkakakilanlan
ng awtor • May mga teknikal na salita
7. 6. 2. Pahayagan at Broadcast Media • Publikasyon na naglalaman ng balita,
tampok na kuwento, komentaryo, anunsyo , at iba pa na inilalathala araw-
araw • Halimbawa: Broadsheet, Tabloid, Magasin, Editorial Cartoon, Editorial,
News Report
8. 7. 2. Pahayagan at Broadcast Media Kagandahan ng Paggamit Balakid sa
Paggamit • Maraming uri ng impormasyon ang makikita • Madaling maghanap
ng mahahalagang impormasyon at pangyayari • Factual/ informative •
Mayroong mga biswal • Naglalahad ng mahahalang mga isyu o pangyayari na
naganap sa panahon ng pagkakalathala • Nagpapakita ng bias ng
publisher/may- ari, editor, at manunulat • Pagkakaroon ng paghihigpit sa
nilalaman ng pahayagan (censorship) • Mahirap ipreserba/ madaling masira
9. 8. 3. Anunsyo/Patalastas • Mga anunsyo na makikita sa pahayagan, radyo,
TV, Poster, atbp. na may layuning maglahad ng mensahe o di kaya ay
magbenta ng produkto o serbisyo. • Halimbawa: TV and radio Commercial,
Ad Posters, Print Ads, Commercial Flyers
10.
11. 9. 3. Anunsyo/Patalastas Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit •
Biswal • Mabilis kumalat at madaling maging pamilyar sa mga tao •
Naipapakita ang mga pangangailangan at kaugalian ng mga tao sa panahong
ginawa ang patalastas • Walang petsa Ang lumilikha ng patlastas ay hindi
nakikilala • Pangunahing layunin ay magbenta ng produkto; gumagamit ng
propaganda at mababa ang antas na makapagbibigay ng totoong mga
impormasyon
12. 10. 4. Litrato/ Picture • Larawang likha sa pamamagitan ng potograpiya

13. 11. 4. Litrato/ Picture Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit • Biswal

na naipapakita ang pangyayari • Maraming naipapakitang bagay tungkol sa
isang lugar o pangyayari • Naipapakita ang araw-araw na buhay o di kaya ay
ang usong mga bagay o gawain sa nakaraan • Magandang alternatibo sa
pag- aaral ng nakaraan lalo na kung walang mga naiwang tala • Hindi
naipapakita ang kabuuang pangyayari sa nakaraan • May bias mula sa
kumukuha ng litrato o di kaya ay sa kinukunan ng litrato • May mga natural at
gawang-tao na aspekto na maaaring makaapekto sa kalidad ng mga larawan
• Hindi madalas malaman kung kalian at saan ispesipikong kinuha ang
larawan
14. 12. 5. Oral Histories/ Kasaysayang Pasalita • Pagtatala ng pagkakaalala,
salaysay, at interpretasyon ng isang tao na nabuhay sa nakaraan at/o
nakasaksi sa isang pangyayari, gamit ang pegrerecord o pagsusulat

15. 13. 5. Oral Histories/ Kasaysayang Pasalita Kagandahan ng Paggamit

Balakid sa Paggamit • Nalalaman ang personal na karanasan at opinion ng
isang taong nabuhay sa isang nagdaang pangyayari o panahon • Nagpupuno
ng mga impormasyon na posibleng wala sa mga tala ng kasaysayan •
Maaaring makahingi ng beripikasyon sa kinakapanayam dahil buhay pa ang
impormante • Naglalahad ng istorya na maaaring pumukaw sa interes ng mga
 mag- aaral • Limitadong kaalam ng impormante • Bias mula sa impormante •
Ang nag-iinterbyu at ang kinakapanayam ay ispesipiko lamang sa iisang
paksa ang pinag- uusapan • Kailangang ikumpara ang testimonya sa iba
pang ebidensya upang mapatunayan ang katotohanan ng mga pahayag ng
impormante
16. 14. 6. Artifact • Produkto ng sining, kasanayan, at pamumuhay ng mga
sinaunang tao
17. 15. 6. Artifact Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit • Nakabibigay
ng impormasyon hinggil sa pamumuhay ng sinaunang tao • Nagbibigay ng
ideya tugkol sa mga materyales na mayroon sa paggawa ng mga bagay •
Tangible o nahahawakan • Sa mga museo lamang matatagpuan ang aktuwal
na mga artifact • Tanging lawaran lamang ang makikita dahil sa pag-aalaga
ng mabuti sa mga gamit • Hindi nagbibigay ng mahahalagang impormasyon
tungkol sa isang particular na pangyayari • Madalas mahirap isipin kung para
saan at bakit ginawa ang mga bagay
18. 16. 7. Literatura • Produkto ng sining, kasanayan, at pamumuhay ng mga
sinaunang tao
19. 17. 7. Literatura Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit •
Naglalarawan o nagpapakita ng posibleng buhay na mayroon sa nakaraan •
Nagpapakita ng pananaw, nasaksihan o naranasan ng awtor o lumikha
tungkol sa pamumuhay sa nakaraan • Dahil likhang isip, hindi lahat ng
nakasaad sa mga litertura ay totoong naganap o nabuhay • May halong
sariling pananaw at bias ng awtor ang kanyang akda

20. 18. 8. Historical Sites/ Houses/ Shrines • Mga lugar o istruktura na may
makasaysayang kahalagahan o pangyayaring naganap, o di kaya ay naitayo
bilang pagdakila sa isang tao o pangyayari
21. 19. 8. Historical Sites/ Houses/ Shrines Kagandahan ng Paggamit Balakid sa
Paggamit • Naglalahad ng mahalagang pangyayaring naganap sa isang lugar
• Pagkakaroon ng kaugnayan ng mga mag-aaral sa mga lugar na
pinangyarihan ng mga makasaysayang pangyayari • Ang ilang mga
monument ay naitayo lamang bilang pagkilala at walang aktuwal na
kaugnayan sa makasaysayang tao o pangyayari • Mahal o malayo ang lugar
para mapuntahan

22. 20. 9. Digital • Mga tala mula sa internet o mga kagamitang digital •
Halimbawa: Facebook account, Twitter, E-Mail, Text Messages, Online site,
Online page
23. 21. 9. Digital Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit • Naipapakita
ang ugali at mga kaganapan gamit ang makabagong teknolohiya • Bago
lamang na uri ng komunukasyon; hindi nagamit noong sinaunang panahon
24. 22. 10. Quantitative Data/ Statistics • Mga pananaliksik na nagpapakita ng mga quantitative
na datos; madalas na maka-table o di kaya ay grapiko • Halimbawa: Census, Surveys,
Statistical Reports, Pictographs
25. 23. 10. Quantitative Data/ Statistics Kagandahan ng Paggamit Balakid sa Paggamit •
Gumamit ng siyentipiko/ obhetibong mga panukat sa pag- aaral • Madaling basahin kaysa sa
tekstuwal na mga pananaliksik • Bias mula sa nagsagawa ng pag- aaral o gumawa ng datos
• Limitadong impormasyon at sample population ang maibibigay
26. 24. Mga Katanungan Para sa Pagsusuri ng mga Primaryang Sanggunian: • Kailan ito
nagawa? • Sino ang gumawa? • Para kanino o saan ito? • Ano ang layunin/ gawain/ silbi
nito? • Ano ang mensaheng nais ipakita nito? • Kanino itong punto-de-bista (point of view)? •
Mayroon ba itong bias? Kanino? • Ano ang mga bagay na interesante/ kakaiba sa bagay na
ito?
27. 25. Sanggunian • Engaging Students with Primary Sources. Smithsonian National Museum
of American History. Retrieved from: https://historyexplorer.si.edu/sites/default/fil
es/PrimarySources.pdf • http://www.nationalww2museum.org/learn/e ducation/for-
teachers/primary-sources/using- primary-sources.pdf