ઈ ટટ ૂ ટ ઓફ ઈ ડયન ફાઉ મેન

પિ મી દશ

કા ટ આયન અને એસ. . આયન

પરના અ યાસની ુ તકા

(મેરા ાન કોશ ો ટ ેણીની પહલી ુ તકા)

મેટલ પાવર એનાલી ટકલ ઈ. ા. લ. ારા ો ટમાં સહાય

Page 1 of 56
કા ટ આયન અને એસ. . આયન

પરના અ યાસની ુ તકા

ેય:

નેશનલ સે ટર ફોર ટકિનકલ સિવસીઝ (એન.સી.ટ .એસ.) – આઈ.આઈ.એફ.

ી સં જય વા ુ લડ (વી- માટ થમ ટક ા. લ.)

ી એસ. ુ મિનયમ (ક સલટ ટ)

ી યામ ુ લકણ (ક સલટ ટ)

ારા સં ક લત

અનં ત બામ

આઈ.આઈ.એફ. અ ય – પિ મી દશ

ફ ત ગત િવતરણ માટ જ

િનઃ ુ ક વહચણી

Page 2 of 56

Chairman:
Anant Bam
37/2, Prabhat Road, Lane 6,
Pune 411004
Mobile +919822845478
Email: bamanant@yahoo.co.in
Vice Chairman:
K. K. Bagree
C/o Bagree Alloys Ltd.
72-73/A, Industrial Area – 1,
A.B. Road,
Dewas 455001 (M.P)
Mobile +919826430260
Phone +91 7272 259111-14
Email: kkb@bagree.com
Hon. Secretary:
M. H. Velankar
C/o Velankar Foundchem,
C-403, Shivdham, Satyanagar,
Borivali (W), Mumbai 400092
Mobile: +91 9869003481
Phone: +91 22 28065637
Email: vfc-1985@hotmail.com
Hon. Treasurer
Sushil Sharma
C/o Shamlax Metachem P. Ltd.
NS-19-22, Niecs Ltd, Uppalwadi indl
estate, Kamptee Road, Nagpur
440026
Mobile: +91 9823019533
Phone: +91 712 2641036
Email: info@shamlax.com
તાર ખ: 22nd March 2014
અ ય નો પ
આદરણીય સ યો,
આઈઆઈએફનો પિ મી દશ થાિનક ભાષાઓમાં તૈયાર કરલી આ થમ ુ તકાને
આપતા ગવ અ ુ ભવે છે. તકિનક સા હ યને ુ જરાતી, મરાઠ અને હ દ માં – ણ ુ ય
ભાષાઓ છે પિ મી દશના ૂ ગોળને આવર લે છે – બનાવવાની િવભવના સૌ થમ
ૂત ૂવ અ ય ી અિમશ પાં ચાલ ારા આ
ગળ કરવામાં આવી હતી. તેમ છતાં, િવિવધ કારણો
અને વધાર ય તતાના કારણે ગત વષ તે માં િવલં બ થયો.
આ વષ, વાિષક િવષય તર ક “શીખ ,ુ ં કમા ુ ં અને ળવ ”ુ ં ને પસં દ કરવામાં આ યો
હતો. આ િવષયને અ ુ પ, શીખવા માટની આ સૌથી પહ લી ુ તકાને ુ જ રાતી, મરાઠ અને
હ દ માં તૈયાર કરવામાં આવી છે અને આપણી કંપનીના સ યોને તે “િનઃ ુ ક”આપવામાં આવી
રહ છે . આ કાય ઘણી સં થાઓ અને ય તઓની મદદ િવના શ નહો .ુ ં નીચેના થોડા
નામોના આઈઆઈએફ-પિ મી દશ ૂ બ આભાર છે:
 એનસીટ એસ-આઈઆઈએફ, તેમની તકિનક મા હતી આપવા માટ
 વી- માટના ી સં જય વા ુ ડ, થમલ એનાલીિસસ પરનો ખાસ િનબં ધ આપવા માટ
 ી એસ. ુ મ ણયમ, સે ડ સી ટમ પરનો ખાસ િનબં ધ આપવા માટ
 ી યામ ુ લકણ , ઈ ડ શન મે ટગ અને ફનસ મેનેજમે ટ પરનો ખાસ િનબં ધ આપવા
માટ
 ી કૌિશક જોષી, ુ જરાતી ભાષાં તર અને ડ ટ પી માટ
 ી ધનં જય ગોડસે, મરાઠ અને હ દ ભાષાંત ર અને ડ ટ પી માટ
યાં ુ ધી િવચારોને વા તિવ તામાં પ રવિતત કરવાનો ઉપોય ના હોય યાં ુ ધી
કોઈપણ કાય િવચારોમાં જ રહ છે. આ ઉપાયો મે. મેટલ પાવર એનાલી ટકલ ઈ ડયા ા. લ.
ના મેને જગ ડર ટર ી પી. ડ . પં ત ારા ઉદારમને આપવામાં આ યા હતા. આ ો ટ સં ૂ ણ
ર તે તેમના ારા ાયો જત કરવામાં આ યો હતો અને આ ો ટમાં એક વષથી વધાર
સમયનો િવલં બ થવા છતાં, તેમને ૂ રો િવ ાસ અને ભરોસો હતો ક સ યપદની ૂ ય વ માટ
ફં ડનો ઉપયોગ અથ ૂ ણ ર તે થશે. પિ મી દશ, તેમના પાયાના તરના ાનની વ છંદતાના
ેરક બળ માટ તેમનો ૂ બ આભાર ય ત કર છે અને એ ુ િમિનયમ કા ટગ ે ટસીઝની
તાિવક ુ તકા માટ પણ અમે તેમના ો સાહનની અપે ા રાખીએ છ એ.
વતમાન બ રના મં દ ના ખને યાનમાં લેતા, મને લાગે છે ક દરક ય ત પાસે
િવચાર યાની ુ નરચના કરવા થોડો સમય હશે. મને આશા છે ક આ ુ તકા, સભાસદને
પધા મક દર ુ ટર હત કા ટગ ઉ પ કરવામાં તકિનક પે થોડ મદદ પ થશે. આપની
િત યા અમને આપની અ ભ ુ ચની ૃ િ ઓ અને ો ટ ું આયોજનકરવામાં મદદ પ થશે,
આપણને ુ ણવ ાવાળા કા ટગના અ ણીઓ તર ક ઊભરવામાં મદદ પ થશે.
આપની િત યાની અપે ા સાથે,
ુ ભે છા,
 કરણ 1 : ુ પોલા ટ ારા ે કા ટ આયન

તાવના

પિ મ ભારતમાં ઈ ડ શન ફનસ (ભ ી) વ ુ ને વ ુ લોકિ ય થતી હોવા છતાં, હ પણ ુ પોલા

ફનસની સં યા ું અ ત વ વધાર છે. ુ પોલાએ સીધી અ ની આપ ુ ફનસ છે, યાર, કા ટ આયનને

બળે લા કોલસાનો ધણ તર ક ઉપયોગ કર ને ઓગાળવામાં આવે છે. િપગ આયનના ચા સાથે સીધા

સં પકમાં આવતા, ફાઉ ૂ નાનો પ થર પાછો કર છે . ુ પોલાઓ, ુ વાની રચનાના આધાર થોડા-થોડા

સમયે થ ુ અથવા સતત થ ુ રહ ફનસ

ુ હોઈ શક છે . જો ફાઉ ને દરરોજ વાહ ધા ુ ની જ ર પડતી

હોય, તો બે ુ પોલા રાખવામાં આવે છે, માં એક ુ પોલા તે દવસે કામ કર છે અને બી ને આગળના

દવસ માટ તૈયાર કરવામાં આવે છે. આ ું જ ર છે કારણ ક લાઈિનગ (અ તર)ની આવરદા સાથે-સાથે

ઓગાળવાના દરને અને કાય મતા ળવવા લાઈિનગને ચપ ગ (છોલ )ું અને પે ચગ (થીગ ુ )

કરવાની જ ર પડ છે. પરં ુ થોડા કલાકોમાં જ ફનસને ફર કામે લગાવવા તૈયાર કરવા માટ તે ૂબ જ

ગરમ હોય છે. તેથી તેને નીચે ઉતાયા પછ ના દવસે તે ું સમારકામ કરવામાં આવે છે અને બી દવસે

ુ પોલાને સળગાવવામાં આવે છે.

ુ પોલાની ગણના તેમના ત રક ચમાં આપેલા ડાયામીટરના આધાર થાય છે. તેની શ આત

12"થી ભા યેજ થાય છે પરં ુ સામા ય ર તે, 24" થી 60"ના ફનસ વધાર લોકિ ય છે . સામા ય ર તે

ુ પોલાનો ઓગાળવાનો દર ફનસના િવ તારના એક ચોરસ ટ 0.6 to 0.9 ટન િત કલાક હોય છે . કો ડ

લા ટ ુ પોલા માટ નીચેના ટબલમાં થોડા માણ ૂ ત સં દભ નં બરો આપેલા છે:

ુ પોલા ું માપ (ID ચમાં) ઓગાળવાનો સામા ય દર

(ટન/કલાક)
24 2.0
27 2.4
33 3.75
36 4.5
42 6
48 8
54 10

1. લાઈિનગ ુ ં સમારકામ :

Page 4 of 56
 1.1. સમારકાની શ આત કરતા પહલા ખાતર કરો ક ચા જ ગ ાર બં ધ છે. આમ કર ું જ ર છે

કારણ ક લાઈિનગના સમારકામ માટ યાર કાર ગરો ુ પોલાની આસપાસ હોય, યાર ૂ લથી પણ જો

ચા જ ગ ારમાં થી કંઈનીચે પડ તો તેના કારણે ાણઘાતક અક માત થઈ શક છે .

1.2. ખાતર રાખો ક દરક યં ચાલક ુ ર ા આપતા ડા ગરમી િતરોધક કપડા, હ મેટ, ચ માં,

ૂ ટ, હાથમો િવગેર પહયા છે.

1.3. લાઈિનગને ઠં ુ કરવા માટ ારય પાણીનો ઉપયોગ કરશો ન હ. જો જ ર પડ તો ઠં ુ કરવા

માટ લોઅરનો ઉપયોગ કરો.

1.4. ટની સપાટ સાફ ના દખાય યાં ુ ધી લાઈિનગ પર ચોટલા લેગ(ક ટો), બળે લ કોલસા, ધા ુ

િવગેર વા કચરાને છ ણી ારા સાફ કરો. જો આવી કોઈ વ ુ ઓ ચોટલી રહ ય અને તેના પર થીગ ુ ં

માર દવામાં આવે તો ધા ુ ઓગળવા ું શ થતા થીગ ુ ં નીકળ ય છે અને લાઈનને વધાર ુ શા
ન

કર છે. યં ચાલકો ૂ ં ગળામળવાળા ૂ બ જ ગરમ વાતાવરણમાં કામ કરતા હોવાથી થાક ઓછો લાગે તે

માટ છ ણી ૂ બ જ ધારવાળ હોવી જોઈએ.

1.5. ચા જ ગ ાર ન કની કા ટ આયન ટો શેલ સાથે ૂ બ જસ જડ ર તે ચ ટલી હોવી જોઈએ. જો

તે ઢ લી હોય તો તેને સ જડ કરવાની કાળ લો.

1.6. ડૉ બગ િમ સ ફો ુ લેશન ( ૂ ીકરણ) અને લાઈિનગના સમારકામની યા :

વ ુ િવગત ૂ 1 ૂ 2

ઓછામાં ઓ ં 40% એ ુ િમના સાથે ફાયર લે (100 થી 25% 50%-60%

150 મેશ)

ફાયર સના વાટલા દાણા (16 થી 24 મેશ) 25% 40%-60%

િસ લકા સે ડ (30 થી 40 મેશ) 40% -

પાણી 10% 10%

ડૉ બગ ું સં ૂ ણ ર તે િમ ણ કરો અને24 કલાક ુ ધી પલળવા દો.

ટના ુ શાન થયે લા ભાગને શ ારા ફાયર લે વૉશથી ૂ ઓ. ુ શાન થયેલ લાઇિનગના ધોયેલા

ભાગ પર મજ ૂ તીથી ડૉ બગ િમ સ લગાવો. મોગર ના ઉપયોગથી તેન ે જોરથી મારો. બાક ના ુ પોલાના

સરરાશ ડાયામીટર ુ જબ સપાટ સાથે સરખાવો. લાઈ ડગ ગેજ ારા માપની ુ ટ કરો. યારબાદ ફાયર

Page 5 of 56
લે સાથે 3% સાદા મીઠાના રગડાથી થીગડાને પેઈ ટ કરો. આમ કરવાથી થીગડા પર ધા ુ ચોટતી

અટકશે અને સમારકામ કરલી સપાટ ની આવરદા વધશે. ૂ કાતી વખતે તીરાડો પડતી અટકાવવા આ

થીગડામાં થી હવાની અવરજવર માટ 3મીમી થી 5 મીમીના ડાયામીટરવાળા વાયરનો ઉપયોગ કરો.

થીગડાને ુ દરતી હવાના અવરજવરથી ૂ કાવા દો. ૂ કાઈ ગયા બાદ, તીરાડો ુ ઓ અને તેજ

િમ સથી તીરાડોને ુ ધારો અને સપાટ ને ું વાળ કરો.

1.7. સીધા સખત ટકા (30”ના અથવા મોટા ુપોલા માટ 2 ટકા) ારા તળ યાના ારને બં ધ કરો

1.8. ટકાના ન ૂ ચા તપાસો ુ પોલાને નીચે લાવવા ટકાને ખચી શક.

2. સે ડ બેડ, પાઉટ (વાસણનો વાહ ની સેર કરવાનો ભાગ), ટપ હોલ અને લેગ હોલની તૈયાર :

2.1. વાહ ધા ુ ના ટ પાઓને ભેગા કરવા અને મે ટલને ટિપગ હોલમાં એક કરવા સે ડ બેડને

વેલના તળ યે તૈયાર કરવામાં આવે છે.

રતી ું ૂ :

લોર સે ડ 3 ભાગ

નવી િસ લકા સે ડ 1 ભાગ

બે ટોનાઈટ 2% સે ડ સાથે ું િમ ણ

પાણી જ ર ૂર જ
ું

2.2. બેડની તૈયાર : પહલા 100 મીમીની ડાઈ માટ રતીના મી ણને તળ યાના બં ધ દરવા પર

નાખી સખત ટ પો. સખત ટ પેલી સપાટ માં હવાની અવરજવર માટ શણની દોર ઓ ુ કો (6 દોર ઓ

ૂ રતી છે). િવભાજક તર ક ૂ કા ેફાઈટનો ૂ કો છાં ટ. ો બી 100 મીમીના તર માટ ફર રતી ટ પો. બ ે

તરો દરિમયાન એક-એક ટના ડાયામીટર ટિપગ હોલ તરફ 1 ચનો ઢાળ રાખો.

સખત થ ગડા મારવા ું ટાળો કારણ ક ઓગળતી વખતે તે ઉખડ શક છે અને ટ પા પડતી વખતે

પણ તે સમ યા ઉ પ કર શક છે.

Page 6 of 56
 વૈક પક ર તે, આખા બેડને એક જ તરમાં બનાવી શકાય છે, પરં ુ તેમાં 5 મીમી થી 6 મીમી

ડાયામીટરવાળા ૂણ ડાઈ ુ ધી ભોકાવે લા સળ યા ારા યો ય ર તે હવાની અવરજવર થતી હોવી

જોઈએ. બેડ સે ડ ું ઉખડવા ું અને ભાં ગવા ું અટકાવવા હવાની અવરજવર થવી ૂ બ જ મહ વની . છે

આ ૃ િત 1: સે ડ બેડની બાં ધણી

2.3. ટપ હોલ પાઉટ : ૂ ણ લાઈિનગ, ે અથવા ર ટર વૉશવા પેઈ ટ થયા પછ , તે 1.6માં

વણવેલ લાઈિનગની સામ ી વો જ મોટર ( ૂ નાનો કોલ) ારા જ થ ું જોઈએ. ટિપગ દરિમયાન

ગરમીના યયને અટકાવવા પાઉટ માટ જોઈએ તે ું એક કવર લો.

ટપ હોલ ું કદ

ુ પોલાનો ડાયામીટર 600 મીમી (24”) 900 મીમી (36”) 1200 મીમી (48”)

ટપ હોલનો ડાયામીટર 15 થી 20 મીમી 22 to 25 મીમી 25 મીમી (1”)

(5/8” to 3/4”) (7/8” થી 1”)

ટપ હોલની રચના ઉ ણતા િતકારક સામ ી ારા કરલી હોવી જોઈએ અથવા તે ફાયર સના

ુ કડામાં થી કોતરલી હોવી જોઈએ. અવરોધ અટકાવવા અને સરળતાથી ુ ચો માર શકાય તે માટ તે

દરથી બહારની તરફ બળ ું જોઈએ.

2.4. લેગ હોલ અને લેગ પાઉટ : લેગ હોલ tuyersથી 100 થી 125 મીમી નીચે થત હો ું

જોઈએ. લેગ હોલનો ડાયામીટર આશર 30 મીમી હોવો જોઈએ. તે ટપ હોલની મ તે જ મોટરનો

બને લો હોવો જોઈએ. તે પણ દરથી બહારની તરફ બળ ું જોઈએ. ચ કણા લેગના સરળ વાહ માટ

લેગ પાઉટનો ઢાળ 30o નો હોવો જોઈએ.

3. કૉક બેડ બનાવવાની તૈયાર :

Page 7 of 56
 3.1 લગને કોઈ ુ શાન થ ું અટકાવવા, ટપ હોલ પર 2 અથવા 3 નાના અને પાતળા કૉકના

ુ કડાઓ ુ કો.

3.2. સે ડ બેડ પર 3 અથવા 4 જ યા પર ઓઈલમાં પલાળે લા ચ થરા અથવા ુ ણીયા ુ ક.ો

3.3 તેના પર ઢગલો કરવા માટ લાકડાનો છોલ અને બળતણના લાકડાના નાના ુ કડાઓ ુ કો.

3.4. નાનકડા લાકડાના ઢગલાની સૌથી ઉપર 2.5” થી 3” ડાયામીટર વાળા અને ુ પોલાના

ડાયામીટરના 75% લાં બા અને વધાર ઘન વવાળા લાકડા ુ કો, થી ઉ ટા શ ં ુ વો આકાર બને.

3.5 આ લાકડાના ઢગલા પર 3” થી 4”ના માપમાં 30% બેડ કૉક નાખો અને ઓઈલમાં પલાળે લા

ચ થરાને સળગાવો.

3.6. યાર આ કૉક લાલ ગરમ થઈ ય યાર બાક ના 40% અને થોડ વાર પછ વધે લા કૉક નાખો

3.7 આમ કરો યાં ુ ધી લોઅર મારવા ટાળો

ું કારણ ક તે લાકડાના ઢગલાને ુ શાન કર શક છે.

3.8. યાર કૉક 40%થી વ ુ લાલ ગરમ થઈ ય યાર સપાટ ને સમાં તર કરવા તેને ટાયર વડ

સં કોરો

3.9. ચા જ ગ ારમાં થી ગેજ ુ ક બેડ કૉકની ચાઈ માપો. લોગ ૂ કમાં ચાઈ તેમજ વજનની ન ધ

કરો.

ુ પોલા ું માપ ભલામણ વ પ બેડ કૉકની ચાઈ

24” 28” – 32”
36” 36” – 44”
48” 48” – 56”

4. ચા જ ગ :

4.1. દરક ચા ફ ત વજનના આધાર પર જ થ ું જોઈએ. બધા વજનો દા ત ર તે ન હ પરં ુ

ભૌિતક ર તે કરલા હોવા જોઈએ. બધા વજનોની ન ધ લોગ ૂ કમાં કરલી હોવી જોઈએ.

4.2. વજન કાં ટો ક લ ેશન કરલો અને સાર ર તે ળવેલો હોવો જોઈએ.

Page 8 of 56
 4.3. ચા જ ગ પહલા પ એકસમાન કદનો હોવો જોઈએ અને કોઈપણ ુ કડો ુપોલાના

ડાયામીટરના ી ભાગથી મોટો હોવો જોઈએ ન હ. એલો ગ (િમ ઘા ુ બનાવવા) માટ ગ ાવાળા ફરો

એલોયનો ઉપયોગ કરો અને યેક ગ ો 1.5 થી 3 ક. ા. વ ચેનો હોવો જોઈએ.

4.4. ચા ની સામા ય ગણતર :

ટલ 100 ક. ા.

િપગ આયન 300 ક. ા.

પ/ રટ સ 600 ક. ા.

કૉક 100 ક. ા.

લાઈમ ટોન 50 ક. ા.

ફરો Si અને ફરો Mn જ ર યાત ુ જબ

યાર ફનસ ું તાપમાન સા હોય યાર ટ લ લગભગ 2.5% ટ ું કાબન લે છે. ુ લ કાબન ટ લ,

િપગ આયન, ફરો એલો સ અને પ અથવા ર ટ સમાંના કાબનના ટકાના સરવાળા ટ ુ હોય છે. અહ

ુ પોલા ફનસની િવશેષ તા એ છે ક કૉક બળતણ પે તેમજ કાબનના ોત પે કામ કર છે.

ુ પોલામાં રાસાયણીક િનયં ણ :

 િસ લકોનનો લગભગ 15% યય થાય છે .

 મગેનીઝનો લગભગ 15 થી 20% યય થાય છે.

 સ ફર કૉકમાં થી મળે છે. તે લગભગ 0.05 થી 0.08% ુ ધી જઈ શક છે .

 ફો ફરસ િપગ આયન અને પમાંથી મળે છે.

 ટ લ ઉમેરવાથી લફર અને ફો ફરસ ઘટ છે.

4.5. ચા જ ગ દરિમયાનની કાળ :

 મજ ૂ ત પને અને મોટા િપગ આયનને બહારના પ રઘમાં ચા કરો.

 સાધારણ અને હલકા પને મ યમાં ચા કરો.

 નાના હલકા પને અને ફરો એલો સને ક માં ચા કરો.

4.6. ચા જ ગનો મ :

Page 9 of 56
  હલકો ેડ (IS20) પહલા 4 ચા

 મ યમ ેડ (IS25) પછ ના 4 ચા

 ચો ેડ (IS30-35) યારબાદના 8 ચા

 હલકો ેડ (IS20) જ ર યાત ુ જબ

યાર ુ પોલા કનાર ુ ધી ભરાઈ ય યાર ટાયરથી ધ ો મારો. ઢાં કણ બં ધ કરો અને લોઅર

ચા ુ કરો.

આ ૃ િત 2 : ુ પોલાનો ૂ રો ન ૂ નો

5. મે ટગ (ગલન) :

5.1. લોઅર ચા ુ કરતા પહલા યાદ તપાસો :

 ટપ હોલ ુ લો રાખો.

 ુ ર ા સાધનો તપાસો.

 બધા ર તા સાફ કરો.

Page 10 of 56
  બધા ઓ રો, શૅ કસ, કડછ િવગેર તૈયાર અને પહલાથી જ ગરમ કરલા હોવા જોઈએ.

 આક મક આવ ય તા માટ ભાલા સાથેનો ઑ સીજન સી લ ડર હાથવગો હોવો જોઈએ.

 ફરો એલો સ માટ વધારા ું લેડલ હાથવ ુ હો ું જોઈએ.

5.2. લોઅર ચા ુ કયા પછ નો મ :

 ટપ હોલમાં થી બહાર નીકળતા ગેસ પર નજર રાખો. વો ગેસ નીકળે એટલે તેને બેડ માટ

સળગાવો.

 ટાયરના પીપ હોલમાં થી નીકળતા વાહ ના પહલા ટ પા પર નજર રાખો. તેને 6 થી 7

િમનીટમાં જોઈ શકાય છે.

 8 થી 10 િમનીટ બાદ વાહ વહવા ું શ થશે.

 પહલા 10 િમનીટ માટ ઠંડ ધા ુ ને િપગ કરો.

 શ આતથી 20 – 25 િમનીટ પછ ટપ હોલને બો કરો

 વા હ થી ન હ તે માટ ટપ હોલને 3 થી 5 િમનીટના તર ખોલતા રહો.

5.3. લેગ : ટપ હોલને શ કયાના લગભગ 45 િમનીટ પછ ખોલો.

5.4. ટિપગ :

 વેલની મતા અ ુ સાર ધા ુ ું ટિપગ થશે.

 વેલની સામા ય મતા 2 ચા ની હોય છે .

 ટિપગના સમયની ન ધ કરો.

 ટપ થયે લા ધા ુ ું ગ અથવા નના સમતોલથી વજન કરો.

 ધા ુ ના ેડની યોજના પહ લા ચડતા મમાં અનેપછ ઉતરતા મમાં કરો.

 યાર ધા ુ ગરમ હોય યાર ચો ેડ આપતી ે ઠ ધા ુ ટિપગની મ યમાં ઉપલ ધ હશે.

 જો ધા ુ ના વાહમાં થી હલકા તણખા નીકળે તો ધા ુ ને ઑ સડાઈ ડ મા

નવામાં આવે છે.

યાર મોટા અને ચમકતા તણખા નીકળે યાર ધા ુ ને સખત માનવામાં આવે છે.

 સામા ય ર તે લેગ લીલા બોટલ કલર ું હોય છે. કા લેગ ૂ ચવે છે ક તે માં ધા ુ .છે

Page 11 of 56
 કરણ 3 : ધા ુ ની યા
કા ટ આયનના ભૌિતક ુ ણધમ ું સં ચાલન વાહ ધા ુ ના રસાય ણ
ક બં ધારણ અને ઘનીકરણના

વ પ ારા થાય છે. કા ટગમાં થી ઈ છ ત પ રણામો મેળવવા માટ વાહ ધા ુના રસાયણને માફક

બનાવવા ફરો એલો સ વી થોડ સામ ી નાખવી એ એક સામા ય યા છે.

1. પ રચય :

ે કા ટ આયનમાં ઠં ુ થવાની ૃ ીને ઘટાડવા અનેA કારના ેફાઈટ બનવાની ૃ માટ અ ુ ક

સામ ી ઉપરાં ત ઈનૉ ુ લેશન (રસી ૂ કવાની પ િત) વધારાની એક ર તે છે.

ઈનૉ ુ લેશનના ફાયદાઓ :

 ઠં ુ થ ુ ઘટાડ છે અને ેફાઈટના િનમાણમાં ૃ કર છે.

 પાતળા(D અને E કારના) ેફાઈટ અને તેની સાથે સં કળાયેલા ફરાઈટના િનમાણને ઘટાડ છે .

 કા ટગના દરક ભાગમાં એકસર ુ માળ ુ અને સ તાઈ આપે છે.

 મજ ૂ તાઈ વધારવામાં ફાળો આપે છે.

Page 12 of 56
  ઓછા CEવાળા આયન સાથે વધાર મજ ૂ તાઈ આપે છે.

 મિશને બ લટ ુ ધાર છે.

સી થે ટક ેફાઈટ, ફાઉ ેડ ફરો-િસ લકોન (70 – 75%), ક સયમ િસ લસાઈડ અથવા આ બધા ું

િમ ણ ઈનૉ ુ લ સ તર ક કામ કર શક છે . ફરો િસ લકોનમાં નાના ત વો મહ વની ૂ િમકા ભજવે છે.

ુ ફરો િસ લકોનમાં યાં ુ ધી લગભગ 1 થી 2% એ ુ િમિનયમ, 0.5% ક સયમ અને બે રયમ,

ો ટયમ, ટટાિનયમ અથવા સી રયમ વા અ ય ત વો ન હોય યાં ુ ધી તે ઈનૉ લ

ુ સ તર ક કામ

કર શ તો નથી. યાર ેફાઈટનો ઉપયોગ ઈનો ુ લેશન માટ થાય છે યાર તે આકારર હત ના હો ું

જોઈએ, ન હ તો તેને ૂ ર ર તે પકડ શ શે ન હ. આક ફનસમાં ઉપયોગ થતા ેફાઈટ ઈલેક ો સના

દાણાદાર ુ કડાઓ, સરળતાથી ઉપલ ધ અને સ ુ ઈનો ુ લ ટછે .

ઈનો ુ લ ટ ું માપ પણ તેટ ુ જ મહ વ ું છે. નાના કણ ઝડપથી ઓગળ ય છે , યાર ૂ બ મોટા

કણ ઓગળે એ પહ લા તે વા હમાં ફસાઈ જવાના કારણે ુ સાન પેદા કર શક છે. તે ું માપ િનચેન ા પર

આધાર ત છે :

 ટિપગ ું તાપમાન,

 ટિપગ અને પો રગ વ ચે ું તર (પો રગના તાપમાનમાં ઘટાડો અને સમયમાં િવલં બ)

 કા ટગનો િવભાગ

 લેડલની મતા,

 ઈનો ુ લેટ કરલી સામ ીનો િનકાલ કરવા માટ ઉપલ ધ ુ લ સમય.

લેડલ ું માપ ઈનો ુ લ ટ ું માપ

1 ટન 4 થી 10 મીમી

50 ક. ા. 1 થી 3 મીમી

 પાવડર અથવા બાર ક ઈનો ુ લ ટનો ઉપયોગ કરશો ન હ.

 ભેજવાળ અથવા ઓ સડાઈ ડ સામ ીનો ઉપયોગ કરશો ન હ.

 ગરમ ધા ુ ને સાફ કરવા માટ ઈનો ુ લ ટ ઉમેર.ો

 શ તેટ ું મોડથી નાખો.

 તેનો વાહ પાઉટ પર નાખો.

 ખાલી, ુ કા લેડલમાં ારય ઈનો ુ લ ટ નાખશો ન હ.

Page 13 of 56
 ઈનો ુ લ ટની મા ા/ભાગ :

 જો િસ લકોન આધાર ત ઈનો ુ લ ટનો ઉપયોગ કય હોય, તો તે Siનો વધારો 0.3%થી ઓછો

આપવો જોઈએ.

 જો ેફાઈટ આધાર તનો ઉપયોગ કય હોય, તો તે કાબનનો વધારો 0. 1%થી ઓછો આપવો

જોઈએ.

70 – 75% Si સાથે ફરો િસ લકોનનો ઉમેરો

િસ લકોનનો વધારો 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3

ક. ા./ટન 0.7 1.3 2 2.7 3.35 4

ામ/100 ક. ા. 70 130 200 270 335 400

ઈનો ુ લેશન ું િવલીન:

 સમય સાથે ઈનો ુ લેશનની અસર ઘટ છે.

 યાર ઈનો લ
ુ ટ ઓગળે છે યાર તેની અસર મહ મ હોય છે .

 5 િમનીટ પછ તેની અસરમાં 50%નો ઘટાડો આવે છે.

 10 થી 15 િમનીટ પછ તેની અસર ન હવ ્ થઈ ય છે.

 સી રયમ ઈનો ુ શનની અસરને લાં બા સમય ુ ધી રાખવામાં મદદ પ થાય છે.

ઈનો લ
ુ ેશનની અસરકારકતાને કવી ર તે તપાસવી?

 ઈનો ુ લેશન કયા પહલા અને પછ ના વે જ ટ ટને સરખાવો.

 માઈ ો ચર( ૂ મ રચના) અને તાણ શ ત સરખાવો.

 ઈ ુ ટ ટક સેલોની સં યાને સરખાવો.

ઈનો ુ લેશનની આડઅસરો :

 વધાર ઈ ુ ટ ટક સેલો બનવાના કારણે, કા ટગ ું િવ તરણ થાય છે થી મો ડ લાય છે.

 િતમ ગલનમાં 0.05%થી વધાર એ ુ િમિનયમને કારણે િછ ો ઉદભવી શક છે .

 હલ ુ સ ફર આયન ઈનો ુ લેશનને િત યા આપ ું નથી. અસરકારક ઈનો ુ લેશન માટ

ગલનમાં ઓછામાં ઓ ં 0.06% Sની જ ર પડ છે .

2. કોપરની અસર :

Page 14 of 56
ધા ુ િવ ા અ ુ સાર, કોપર પેઅરલાઈટ અને ફરાઈટને મજ ૂ ત કર છે. પેઅરલાઈટને ુ કર છે અને

ભાર કાબાઈડ ૂ ર કર છે. તેના લીધે નીચેના ભૌિતક ુ ણધમ માં વધારો થાય છે :

 UTSમાં વધારો થાય છે

 તાણની મયાદામાં વધારો થાય છે

 સ તાઈમાં વધારો થાય છે

 મશીને બ લટ માં વધારો થાય છે

 ઘસારાની િતરોધક શ તમાં ુ ધારો થાય છે

 કાટની િતરોધક શ તમાં ુ ધારો થાય છે

 િવભાગ સં વે દતા ઘટાડ છે.

 ોિમયમ અને મ લ ડનમનો ઉપયોગ કરતી વખતે ચ લગ અને કાબાઈટ બનવા વી

આડઅસરોને સં ુ લત કર છે

 ગલનની મયાદા 2% મા યતાને યો ય છે .

 રણ કરલા કોપર ારા લીડના ૂ ષણને અટકાવે છે.

રસાયણશા ૂ ચવે છે ક સામા ય ર તે કોપરની અસર UTS અને BHN પર થાય છે :

રસાયણશા - ૂ ળ ત વો વજનમાં % ુ ણધમ

C Si Mn S P Cu Mo Cr UTS BHN
ક. ા/મીમી 2

2.91 2 0.53 0.03 0.16 - - - 23 200

2.91 2 0.53 0.03 0.16 1.52 - - 24.5 223
2.91 2 0.53 0.03 0.16 3.11 - - 26 238
2.91 2.25 0.61 0.03 0.16 - 0.51 - 27 207
2.91 2.25 0.61 0.03 0.16 0.82 0.51 - 30 229
2.91 2.25 0.61 0.03 0.16 1.66 0.51 - 33 255
2.92 1.61 0.64 0.06 0.08 1.23 0.47 - 41 259
3.1 1.65 0.85 0.1 0.3 1 - 0.35 26.5 230
3. ફો ફરસની અસર:

ફો ફરસ સામા ય ર તે ે કા ટ આયનમાં ભેળસેળ પે મળે છે . િપગ આયન માટ તે તેનો ોત

લોઢાની કાચી ધા ુ માં થી મેળવે છે. ભારતમાં, ઓ ડશા િવ તારની હમેટાઈટ ધા ુમાં સૌથી ઓછા

ફો ફરસના ત વો હોય છે . ગલન દરિમયાન ઉપલ ધ બ ુ ફો ફરસ મો ટન ધા માં

ુ પાં તર ત

થાય છે.

Page 15 of 56
ધા ુ િવ ા અને ભૌિતક અસરો:

 ટ ડાઈટ (Fe3P) અથવા ફો ફાઈડ ઈ ુ ટ ટક બનવાની યા એ ૂ કલ તબ ો છે.

 તેના નીચા ગલન બ ુ 980oC ને કારણે તે તમાં સખત બને છે અને તેથી તે દાણાની કનાર ઓ

પર જોવા મળે છે .

 ઘનીકરણ દરિમયાન તે નાના િછ ો (પોરોિસટ ) બનાવી સં કોચાય છે.

 તર ક ર તે જોડાયેલ માઈ ો પોરોિસટ બનાવે છે ના પ રણામે દબાણની કસોટ માં િન ફળ ય

છે .

 વૈક પક ગરમી અને ઠંડ ના ઉ ણતાના દાબ હઠળ િન ફળ ય છે.

 લાઈનરના અ ુ ક ઉ પાદકો આ ત રક ર તે જોડાયેલ માઈ ો પોરોિસટ નો ફાયદો હોવાનો દાવો

કર છે અને દરના જણ અને એ જન લાઈનરની આવરદા ુ ધારવા કઠણ જ યાઓને થાિનય

કર છે.

 ેસર ટાઈટ કા ટગ માટ ફો ફરસની મા ા 0.06%થી ઓછ હોવી જોઈએ.

 લાઈનરના ઉ પાદનો માટ ફો ફરસની મા ા 0.07% ુ ધી રાખવામાં આવે છે

4. કા ટ આયનમાં ફરો એલો સની ૂિમકા :

4.1. ફરો િસ લકોન :

 2.5% ુ ધી ું િસ લકોન ચ લગના ુ ણધમ ને ઘટાડ છે

,
 તળ યે ઘન ેફાઈટની ૃ કર છે

 મિશને બ લટ ુ ધાર છે અને સ તાઈ ઘટાડ છે .

 િવ ુ ત િતકારક શ ત વધાર છે .

 2.5%થી વ ુ હોય તો સ તાઈ વધાર છે.

 વધાર િસ લકોનવાળા િપગ આયનનો ઉપયોગ એ િસ લકોન ઉમેરવાનો સૌથી સ તો ોત છે.

 સામા યતઃ ફાઉ ઓ ફરો િસ લકોનનો ઉપયોગ 15% થી લઈ 75% Si ુ ધી કર છે .

 લેડલ વધારવા માટ Siની ટકાવાર સીવાય કણોના માપ ું પણ મહ વ છે.

 જો ઈનો ુ લ ટ તર ક ઉપયોગ કરવામાં આવે તો ફરો િસ લકોનમાં 1.5 થી 2 % એ ુ િમિનયમ અને

0.5 થી 0.8% ક સયમ હો ુ જોઈએ.

4.2. ફરો મગેનીઝ:

Page 16 of 56
 યાર લગભગ 1% મગેનીઝ હોય યાર પેઅરલાઈટને થર કર છે થી મજ ૂ તાઈ વધે છે.

 તે સ ફરની ુ શાનકારક અસરોને બેઅસર કર છે.

 ફ ર ટક ચર = (1.7X%S) +0.15 માટ મગેનીઝની જ ર પડ છે

 પેઅર લ ટક ચર = (3 X %S) +0.35 માટ મગેનીઝની જ ર પડ છે

 મગેનીઝ ટ લના પનો ઉપયોગ કર ચા માં મગેનીઝ ઉમેર શકાય છે.

 લેડલ વધારવા માટ, લેડલનાં માપ અ ુ સાર ફરો મગેનીઝ અથવા િસ લકોન મગેનીઝના કણના

માપથી ઉપયોગ કરો. સામા ય ર તે 50 ક. ા. હ ડ શૅ ક માટ -20 મેસના માપ ઉપયોગ થાય છે ,

1 ટનના લેડલ માટ 30 મીમીના માપનો ઉપયોગ થાય છે .

4.3. ફરો ોમ:

 ોિમયમ કાબાઈડને સાર ર તે થર કર છે.

 તે સખતપણામાં વધારો કર છે અને મિશને બ લટ ઘટાડ છે.

 સામા ય ેડોમાં વધાર સખતપણાની જ ર પડ છે, ોિમયમ 1% ુ ધી હોય શક છે

 ગરમી િતરોધક કા ટગ માટ ોિમયમ 2% ુ ધી રાખવામાં આવે છે.

 ગરમી અને ઑ સડશન િતરોધક કા ટગ માટ ોિમયમની ેણી 15 થી 20% હોય છે .

 ુ પોલા ઉમેરવા માટ, ફરો ોમના વાટલા દાણાને બાઈ ડર સાથે યાશીલ કર ધા ુ અને કૉક

સાથે ચા કરવામાં આવે છે.

 લેડલ વધારવા, તેને ુ પાડવા માટ વધાર િસ લકોન સાથેના ફરો ોમને ાથિમ તા આપવામાં

આવે છે.

 મો ુ લેડલ ઉમે રવા, FeCr ને એ સોથમ ટક સામ ી સાથે યાશીલ કરવાને ાથિમકતા આપવામાં

આવે છે.

4.4. િનકલ:

 તે ેફ ાઈટ તર ક કામ કર છે.

 ઠંડ ઓછ કર છે અને મિશને બ લટ વધાર છે.

 દાણાને ુ કર છે અને ેફાઈટના કદને ઓ કર છે.

 ુ પોલા વધારવા માટ, ફરો િનકલ ઈ ગોટને ચા કરવામાં આવે છે.

 લેડલ વધારવા, ફરો િનકલ શો સનો ઉપયોગ થાય છે.

Page 17 of 56
 ફરો િનકલ, 92% Ni, 5.5% Si, 1.65% Fe, 0.55%C, 0.2%CU, 0.06%S ના માણ ૂ ત

રસાયણશા માં ઉપલ ધ છે.

4.5. મે નેશીયમ:

 માણ ૂ ત ત વ ેફાઈટના આકારમાં ફરફાર કર છે.

 S.G. અને C.G. આયન બનાવવામાં ઉપયોગ થાય છે.

 મોટભાગે ફરો િસ લકોન મે નેશીયમનો ઉપયોગ એલોય તર ક થાય છે.

 વૈક પક ર તે િનકલ મે નેશીયમનો ઉપયોગ થઈ શક છે પરં ુ વધાર કમતને કારણે તે પોસા ુ

નથી.

 તેને S.G. આયન િવષયમાં વધાર િવગતવાર દશાવવામાં આ ુ છે.

4.6. ફરો મો લ ડનમ:

 મો લ ડનમ ઠંડ વધાયા િવના પેઅરલાઈટને ુ કર છે.

 0.2 થી 0.5% મો લ ડનમ મજ ૂ તાઈ, સખતપ ું અને ઢતા વધાર છે.

 વધાર ટકાવાર ચા તાપમાને મજ ૂ તાઈ વધાર છે.

 ગ દાર એલોયનો ઉપયોગ ચા જ ગ માટ થાય છે. પાવડર વા દાણાં નો (#8 મેશ અને તેનાથી

નીચે) ઉપયોગ લેડલ વધારવામાં થાય છે.

 સામા ય ર તે તે ૂ ણર તે વપરાઈ ય છે (ગલનમાં તેનો યય થતો નથી/ઊડ જ ુ નથી.)

 માણ ૂ ત એલોયમાં લગભગ 60% મો લ ડનમ હોય છે.

4.7. ફરો વેને ડઅમ:

 તે તણાવ શ ત વધાર છે,

 સખતપ ું અને ઘસારાની િતરોધ તા ુ ધાર છે,

 તે કાબાઈડને સાર ર તે થર કર છે

 તેનો ઉપયોગ 0.3% ુ ધી મયાદ ત છે અને તે પણ કોપર અને િનકલ સાથે.

 ઑ સજન, નાઈ ોજન અને ઘા ુ ઓમાં તે મના સં ય ોજનો સાથે િત યાશીલ છે

 ુ કડાના માપ, િવતરણ અને ેફાઈટને તળ યે બેસવાની એક પતામાં મદદ કર છે

4.8. ફરો ટાઈટિનઅમ:

Page 18 of 56
 દાણા ુ કરનાર, સફાઈ કરનાર અને ેફાઈટ બનાવનાર તર ક કામ કર છે. બાર ક મખમલી

ભં ગાણ આપે છે.

 નાઈ ોજનની ખરાબ અસરોને સં ુ લત કર છે અને િતરાડોનેમં દ કર છે.

 િસ લકોન સાથે અથવા િવના 30% થી 70 %નાં સાં ણમાં ઉપલ ધ છે.

 લેડલ વધારવા, 70% પસં દ કરવામાં આવે છે.

4.9. ફરો બોરોન:

 કાબાઈને સાર ર તે થર કર છે. ડ ુ ધી ઠંડ વધાર છે.

 0.01% પર ઝડપથી ઠંડા થતા િવ તારમાં તે ેફાઈટના પમાં ઈ ુ ટ તકનેદબાવી દ છે .

 0.05% પર તે સખતપણામાં ુ ધારો કર છે અને ચલના તં ભાકરા માળખાને ુ કર છે

 લેડલ ઉમેરવા, 20 મેશના દાણા અથવા 12-18% Bo સાથે ઓછા મે શનો ઉપયોગ થાય છે.

 ૂ બ ઓછ મા ા ુ ણધમ બદલી શ તી હોવાથી FeBo અને ઘા ુ બ ે ું વજન કરો.

4.10. ફરો ઝરકોિનઅમ:

 ૂ બ ઓછ મા ા ેફાઈટ ઉ પ કરનાર અને દાણા ુ કરનાર તર ક કાય કર છે.

 0.05%થી વધાર નાખવાથી તે ૂ બ બાર ક ુ કડાઓ અને ફ ર ટક સાચો આપે છે.

 સારા ઑ સજનહારક તર ક કાય કર છે.

 લેડલ ઉમેરવા, 8 અથવા ઓછા મેશના દાણાનો ઉપયોગ કરો.

4.11. ફરો ફો ફરસ :

 વા હતા વધાર છે .

 ુ શોભન અથવા શણગારના કા ટગમાં ઉપયોગ થાય છે.

 કઠણપ ું અને ઘસારાની િતરોધકતા વધાર છે.

 ફો ફાઈડ ઈ ુ ટ ટક તર ક ર તે જોડાયેલા ૂ મ સં કોચનો આપે છે સ તાઈના દબાણની

કસોટ માં િન ફળ ય છે .

સરળતાથી ુ પડ ુ અને તૈય ાર મળ ુ હોવાને કારણે ુ ધા ુ ની ુ લનામાં ફરો એલોયને

ાથમી તા આપવામાં આવે છે. તેમ છતાં, તે અ ુ ઓના મોટા ોત તર ક કાય કર શક છે. તેમ

Page 19 of 56
 જ, કાબનની ુ લ ટકાવાર ને યાનમાં લેતી વખતે તેમાં રહલા કાબન ત વોને યાનમાં લેવા

જોઈએ.

ેફાઈટાઈઝેશન

ે કા ટ આયનમાં કાબન 2%થી વ ુ હોય છે. આ કાબન પેઅરલાઈટ, ફરાઈટ, સીમે ટાઈટના પમાં

અથવા માં ૂ બ થો ુ કાબન હોય તેવા આયન કાબન સં યોજનોના અ ય તબ ાઓના પમાં જોઈ

શકાય છે અને વધાર પડ ુ કાબન ેફાઈટના ુ કડા પે િવખેરાઈ ય છે. ેફાઈટના ુ કડામાં

િવખેરાવાની યાને “ ેફાઈટાઈઝેશન” કહ છે.

યાં િ ક ુણધમ અને ેફાઈટ ું વ પ પર પર સં કળાયેલા છે અને તેન ે ેફાઈટના કાર

, આકાર,

ુ કડાના કદ અને સાં ચામાં ેફાઈટના ુ કડાઓનાં િવતરણ અ ુ સાર વગ ૃ ત કર શકાય છે.

ુ ક ડાના કદને એએસટ એમ લેક સાઈઝ નં બર અ ુ સાર વગ કત કર શકાય છે . તેના કદની ે ણી

#1 થી #8 છે . કદ #1 સૌથી મો ુ છે. 100Xના િવ ૃ તીકરણ હઠળ તે 4” અથવા 100 મીમી થી મો ુ હોય

છે . યાર સૌથી ના ુ #8 છે 1/16” અથવા 1.5 મીમીથી ના ુ હોય છે. તે ઠં ુ થવાના દર પર અને

ઈનો ુ લેશનના માણ પર આધાર ત હોય છે . વધાર ાથિમ તા મેળવતા કદો #4 અને 6 છે .

કદ # 1 કદ # 2

કદ # 3 કદ # 4

Page 20 of 56
 કદ # 5 કદ # 6

કદ # 7 કદ # 8

એએસટ એમ ારા વગ ૃ ત કરવામાં આવેલ ેફાઈટના ુ કડાઓ ુ ં િવતરણ:

A કાર : અ યવ થત િનધારણમાં ેફાઈટના ુ કડાઓ ું એકસમાન િવતરણ

B કાર : રઝેટ ( ુ લાબ આકારમાં) સ ૂ હકરણ

C કાર : અ યવ થત િનધારણ સાથે ુ પરઈ પો ડ લે સ

D કાર : ઈ ટરડ ટક ૃ થક થિત, અ યવ થત િનધારણ

E કાર : પસં દગીના િનધારણ સાથે ઈ ટરડ ટક ૃ થક થિત

A કાર સૌથી વ ુ પસંદ થ ુ અને તેને ઈ ુ ટ ટક સો લ ડ ફકશના યો ય તાપમાન સાથેના

ઈનો ુ લેશન ારા મેળવી શકાય છે. D અને E કારના ેફાઈટ ઈ છત નથી અને તેને હં મેશા ટાળવા

જોઈએ. એકદમ ઓછ ઠંડક, નબળા ઈનો ુ લેશન અને સો લ ડ ફકશનના િવલં બને કારણે એ ુ થઈ શક

છે .

Page 21 of 56
 ‘A’ કાર ‘B’ કાર

‘C’ કાર ‘D’ કાર

‘E’ કાર

કરણ 4 : ઘા ુ ની ુ ણવ ા અગાઉથી િનયત કરવી

ચલ ટ ટ અથવા વેજ ટ ટ, અથવા વૈક પક ર તે CE મીટરનો ઉપયોગ કર ૂ લગ ક સ સાથે

કાબન સમ ુ ય માપ કા ટ આયનના ણ

ુ ધમ ન કર ને ેફાઈટ બનવાની ભિવ યવાણી કર શક છે

અથવા આ બ ે ુ લો ઘા ુ ની યા અને લાઈનમાં ુ ધારો કરવા માટ ૂ બ જ ઉપયોગી છે

.

ચલ ટ ટ અથવા વેજ ટ ટ:

આ ટ ટમાં, નીચેની રખા ૃ તીમાં દશા યા અ ુ સાર વેજના પમાં એક ટ ટના ુ કડાને કા ટ કર ઉભો

ૂ કવામાં આ યો છે :

Page 22 of 56
 વેજ ટ ટની યા :

 મો ડને ઓઈલ સે ડ અથવા િસ લકટ સે ડમાં બનાવો.

 ભેજ ૂ ર કરવા માટ તેને સરખી ર તે ૂ કવો.

 તેને ટિપગ બ ુ ની ન ક ૂ કો.

 નાની સે પલ ચમચીથી ધા ુ રડો.

 ઉપરનો ુ લો ભાગ કાળો ગરમ ન થાય યાં ુ ધી રાહ ુ ઓ.

 ુ રત જ મો ડને તોડ નાખો.

 સે પલને સાણસીમાં લો અને પાણીની ડોલમાં ઉ ુ બોળો.

 ઠંડ ા વેજને સીધી સખત સપાટ પર ૂ કો.

 1 ક. ા.ની હથોડ વડ વેજની મ યમાં જોરથી ફટકો મારો.

 વેજ બે ુ કડાઓમાં ુ ટ જશે.

 નીચેના માટ ુ ટલી સપાટ ું અવલોકન કરો:

અવલોકનો :

 ૂ ટલો ભાગ એકદમ સપાટ હોવો જોઈએ.

 સપાટ ને ૂ કવો.

 થોડો ભાગ સફદ હશે અને થોડો ભાગ રાખોડ હશે.

 સફદ અને રાખોડ સપાટ ની પહોળાઈ માપો.

 સપાટ ની આદશ પહોળાઈ સૌથી પાતળા કા ટગના લ ણથી ≤ 1/3 હોવી જોઈએ.

 જો ચલ વધાર પડતી પહોળ હોય તો તેન ે ઈનો ુ લેશનથી ઓછ કરો.

Page 23 of 56
  િવગત માટ નીચેની આ ૃ તીનો સં દભ લો

CE મીટર ારા કાબન ઈ વવેલ ટ (કાબન સમ ુ ય):

ુ લ કાબન, િસ લકોન, મગેનીઝ, સ ફર અને ફો ફરસ ે કા ટ આયનની રચના કર છે. આ

બધામાં થી કાબન ૂ બ જ મહ વ ું છે
, સં ુ ત કાબન (કાબાઈડ/ઈ ટરમેટા લક સં યોજન તર ક) અને

ુ ત કાબન ( ેફાઈટ) બ ેમાં ઉપ થત હોય છે. કા ટગના ભૌિતક ુ ણધમ ન કરવા માટ કાબનની

ુ લ ટકાવાર ૂ બ જ મહ વનો ભાગ ભજવે છે.

િસ લકોન અને મગેનીઝ આયનમાં કાબનની વણશીલતાને અસર કર છે. મગેનીઝ વણશીલતામાં

વધારો કર છે , તેથી ેફાઈટ ું િવખેરા ુ ઓ કર છે. યાર, િસ લકોન અને ફો ફરસ કાબનની

વણશીલતાને ઓછ કર છે અને ઈ ુ ટ ટક જ દ બનાવે છે.

CE (કાબન ઈ વવેલ ટ)ના ૂ ય ું મહ વ :

 આદશ ઈ ુ ટ ટક બ ુ 4.3% કાબન પર હોય છે.

 હાઈપો ઈ ુ ટ ટક એલોયમાં સારા ુ ણધમ સાથે ન કના દાણાવા માળ ુ હોય છે.

 CE ઈ ુ ટ ટકની ભિવ યવાણી કર છે અને ૂ લગ ક સ ન કર દશા ૂ ચક ઘનીકરણ કર

શકાય છે .

CEના ૂ ય માટ ું ૂ :

કાબન ઈ વવેલ ટ (CE) = ુ લ કાબન% + 1/3(િસ લકોન% + ફો ફરસ%)

Page 24 of 56
 ઉદાહરણ: કા ટ આયનનાં એક બેચમાં ુ લ 3.3% કાબન, 2.1 % િસ લકોન અને 0.15% ફો ફરસ છે .

તે ું CE ૂ ય નીચે ૂ જબ હશે:

CE = 3.3 +1/3(2.1+0.15)

=3.3 + 1/3 (2.25)

= 3.3 + 0.75

= 4.05

મો ટન ધા ુ માટ એડવા સ થમલ એનાલીિસસ ( ગિત સાધેલ થમલ િવ લેષણ)

એડવા સ થમલ એનાલીિસસ િસ ટમ, વધાર અસરકારક યાના િનયં ણ ારા ફાઉ ની ખર

પધા મકતાને ુ ધારવામાં મદદ કર શક છે. ુ ધારાઓ ટનમાં રડાતા ધા ુ ને અસર કરતા હોવાથી
,

ર શમાં ધટાડો આવવા વા નાના ુ ધારાઓ પણ નફાકારકતામાં ન ધપા અસર કર શક છે. તે

ર શનને ઘટાડવામાં મદદ કર છે. યાં િ ક ુ ણધમ માં ધા ુ ના યોજન, ઉપજ ુ ધારણા, ઓછા

તફાવતને કારણે ઈનો ુ લ સ અને એમ -એલો સની મા ા ઘટાડ છે .

થમલ એનાલીિસસ આપણને ફ ત કાબન ઈ વવેલ ટ, કાબનની ટકાવાર અને િસ લકોનની ટકાવાર

િવષેની જ મા હતી નથી આપ ુ, પરં ુ તાણશ ત, સખતપ ,ું ૂ મ રચના, નોડ ુ લા રટ ની ટકાવાર ,

નોડ ુ લની સં યા, ઈનો ુ લ ટની અસરકારકતા અને ઈ ુ ટ ટક સેલની સં યા િવષે પણ મા હતી

આપે છે. તે સં કોચન ૃ ી, ચ લગ ૃ ી, કાબાઈડ ઈ ડ સ, ચલની ડાઈ િવષે પણ મા હતી આપે

છે .

થમલ એનાલીિસસ C- Si િવ લેષક તર ક :

Page 25 of 56
પરં પરાગત થમલ એનાલીિસસનો ઉપયોગ બે અલગ થમલના અટકાવોને દશાવવા થઈ ર ો છે.

એક વાહ તાપમાન પર અને બી ુ સફદ ઈ ુ ટ ટક તાપમાન પરથી એમ આ બે તાપમાન %CE,

%C અને %Siના અટકાવોને ન કર શકાય છે.

મો ટન ધા ુ ની ુ લએશન અવ થાની દખરખ રાખવા માટ થમલ એનાલીિસસ :

ઘટકની રચના અને પસંદ કરલી કા ટગ પ િત ારા ન કરલા દર વા હ આયન ઠં ુ

થાય છે. એકવાર વા હ આયનને મો ડમાં રડ દવાયા પછ તે TL તાપમાન પર ના પહ ચે યાં ુ ધી

સતત ઠં ુ થ ુ રહ છે, યાર ઓ ટનાઈટ ુ લએટ (ક ક બન )ું અને આગળ વધાર ૂ લગ

દરિમયાન ડ ટક હારમાળા થાય, યાર આ ૃ તી 2માં દશા યા અ ુ સાર, બહાર આવતી ગ ભત

ગરમી ૂ લગ દરને ધીમો કર છે. વા હ યાં ુ ધી TES તાપમાન પર ના પહ ચે યાં ુ ધી સતત ઠં ુ

થ ુ રહ છે, યાં ેફાઈટ ુ લએશન ઈ ુ ટ ટક સેલ બનાવવાની શ આત કર છે

.

યાં ુ ધી ૂ લગ તાપમાન TU ુ ધી ના પહ ચે યાં ુ ધી વધતી ુ ત ગ ભત ગરમી

ુ લએશનને મળતી રહ છે. યારબાદ, ઈ ુ ટ ટક સેલની ૃ થાિપત થાય છે અને ર ક સી સ

દરિમયાન શ આતમાં ઉ પ થાય છે. ૂ લગ ારા િવકિસત ગરમી અને ૂ ર કરલી ગરમી વ ચેના

સં ુ લનના પ રણામે યાં ુ ધી થર ૃ વાળા તાપમાનની થિત TER થાિપત ના થાય યાં ુ ધી

તેમાં ચાલક બળનો ઘટાડો થતો રહ છે. ું ઈ ુ ટ ટક ું સખતપ ું ૂ ણ થવા આવે એટલે ુ ત

થતી ગ ભત ગરમીમાં મશઃ ઘટાડો આવે છે અને તાપમાન ઘટ છે. ઈ ુ ટ ટક ું સખતપ ું TEE

તાપમાને ૂ ણથાય છે .

Page 26 of 56
આ િવિવધ તાપમાનોના થળો અને વા હમાં રહલા િવિવધ કણો ારા આયનના માળખાક ય લ ણો

ન થાય છે, ારં ભક અને ઈ ુ ટ ટક સખતપણાં માટ ુ લઅ સ તર ક કાય કર છે.

દશાવેલા ઘટકના ુ ણધમ ને સં તોષીઆયન ું જ ર માળ ુ મેળવવા, ફાઉ ના માણસે C, Si, Mn,

S અને P વા ુ ય ત વો ું અને Al, Cu, Mg, Ce, Sr, Ti, Bi, િવગેર વા ગૌણ ત વો ું અને ગલન

પ ર થતી, રડતી વખતના તાપમાનો, ઈનો ુ લેશન, સં ભિવત ેફાઈટ બનવા ,ું ૂ લગ દર િવગેર

વી પ રવતનશીલ યાના ફરફાર િનયં િ ત કરવા જોઈએ.

કા ટ આયન ુ ં ારં ભક સખતપણાનાં માળખા :

ૂ લગ ક સમાં સખતપણાં ની યાને રકોડ કરવાની અને તે માં ઉદભતી બધી ઘટનાઓને

ઓળખવાની મતા છે અને ારં ભક સખતપણાં ના માળખા પર ફાઉ ના માણસ ારા કરવામાં

આવેલા બદલાવોની અસરના ૂ યાં કનની તક આપે છે . ુ ય ત વ સામ ી(C, Si, Mn, S િવગેર)નો

ૂ ળ ગલન ચા , ગલન પ િત અને વાહ ધા ુ ઉપચાર, પાયાના ુ લએશન તર સાથે સં ભિવત

ચો સ ેફાઈટાઈઝેશન ું વા હ આયન ઉ પ કર છે. ઈનો ુ લેશન િવના આયન ું સખતપ ું

અથવા ફરોડાઈ ઝગ ઉપચાર આ ૃ તી 2માં દશાવેલ ૂ લગ ક સના સં બ ં ધ માં ગણી શકાય.

Page 27 of 56
સખતપણાંની પહલી ઘટના એ ુ લએશન છે અને ઓ ટનાઈટ ડ ટ ઝના વ ની શ આત TL

તાપમાને થાય છે. TES તાપમાને ઈ ુ ટ ટક ું ુ લએશન એ બી મહ વની ઘટના છે

.

TES અને TU ની જ યા વા હમાં ુ લએશનના તર પર આધાર ત હોય છે. તે ુ દશાવવામાં

આવેલ છે ક જો ગલનને ઈનો ુ લેટ કર ુ ના હોય તો ેફાઈટ માટ સૌથી વ ુ અસરકારક

ુ લઅ ટ Mn:S કણો હોય છે . તેથી, Mn:S ું માણ મહ વ ું છે.

વા હ આયનના ઈનો ુ લેશનની અસર આ ૃ તી 3માં ૂ લગ ક સમાં પ ટ છે.

Inoculant % CaSi 0 0.05 0.1 0.2

ઈનો ુલ ટ

Eutectic 24 15 4 4
Undercooling 0C

ઈ ુ ટ ટક અ ડર ૂ લગ

cell count/cm2 55 108 160 215

સેલની સં યા/સે.મી 2

ટબલ 1 : આયનના ુ કડામાં ુ લએશન પર અને અ ડર ૂ લગ પર ઈનો ુ લેશનનો ભાવ

Page 28 of 56
 Cooling rate C/min 60 120 200 375

ઠં ુ થવાનો દર C/િમ.

Eutectic 12 14 18 22
Undercooling 0C

ઈ ુ ટ ટક અ ડર ૂ લગ

cell count/cm2 57 75 94 113

સેલની સં યા/સે.મી 2

ટબલ 2 : આયનના ુ કડામાં ુ લએશન પર અનેઅ ડર ૂ લગ પર ૂ લગ દરનો ભાવ

થોડા એવા Mn S કણો હોય છે યાર Mn S ું માણ ુ હોય યાર Mn અને S

અસં ુ લત હોય છે તેથી આયન સાર ર તે ઈનો ુ લેટ થ ુ નથી. TU અને TR બ ે નીચા હોય છે

અને ેફ ાઈટના ુ કડા D કારના હોય છે . Mn:S ું ઘટ ુ માણ ુ લાઈ(સેલની સં યા)ની સં યા

વધાર છે , TU અને TR પણ વધે છે અને ુ કડાઓનો આકાર મશઃ બદલાઈ A કારનામાં પરાવત ત

થાય છે. તેમ છતાં, Mn:S ું સૌથી ઓ માણ વા હમાં Sને ુ ત કર દ છે , ુ લએશન તર

વધારવાના ઈનો ુ લેશનને ો સા હત કર છે અને ઈનો ુ લ ટની મા ા અને કારના આધાર પર

બધા ઈ ુ ટ ટક તાપમાનોને એક હદ ુ ધી વધાર છે. તે A કારના ેફાઈટના માળખામાં પણ

ો સા હત કર છે. આ અસરને ટબલ 1 માં દશાવેલ છે. બી બા ુ ટબલ 2 માં દશા યા અ ુ સાર,

વધેલો ૂ લગ દર ુ લએશનના તરને વધાર છે પરં ુ ૂ લગ કવના તાપમાનોને ઓ કર છે.

આયનના ુ કડાની ફે ાઈટ મોફ લો ૂ લગ દરનાં સાધારણ વધારા સાથે ટાઈપ Dમાં

પરાવત ત થાય છે . વ ુ વધારો આયનને Fe-Fe3C ઈ ુ ટ ટક તાપમાનથી નીચે ઠં ુ રાખે છે. આ ુ

કા ટગની સપાટ પર થાય છે યાં સફદ આયન બને છે. આ વા હ ેફાઈટ ઈ ુ ટ ટક તાપમાનની

બાબતમાં ન ધપા ર તે ઓ ઠં ુ થયે ું હોય છે અને ેફાઈટ ઈ ુ ટ ટક ુ લએટ થઈ શક છે

અને ૃ થઈ શક. આ ઘટનાઓ સાથે સં કળાયેલ ગ ભત ગરમી બાક રહલા વા હના તાપમાનને

Fe-Fe3C ઈ ુ ટ ટક તાપમાનથી વ ુ વધાર છે. વા હ સખત રાખોડ બને છે તેથી ટપકાં વા

આયન ઉ પ થાય છે.

Page 29 of 56
 ઝડપી ૂ લગ દર સાથે ુ લ ચલ ઉદભવે છે. વા હ આયન, તાપમાનને મેટા ટબલ

ઈ ુ ટ ટક તાપમાનથી ઉપર વધારતા ર ક સી સને અટકાવવા ન ધપા ઝડપી દર ઝડપથી Fe-

Fe3C ઈ ુ ટ ટક તાપમાનથી નીચે ઠં ુ થાય છે, ઈ ુ ટ ટક વા હના ઘષણ ું બળતાના કારણે

C.E.V. ઘટતા ચલ થવાની ૃિ વધે છે અને તેથી, ગ ભત ગરમીના િવકાસમાં ઘટાડો આવે છે.

આમ આયનમાં Mn:Sના માણ સાથેના O અને Sનો સાધારણ ઉમે રો ેફાઈટ ુ લએશન

ડર ૂ લગને ઘટાડ છે. ઈનો ુ લેશનમાં પણ આવી જ અસર હોય છે. બી બા ુ , S,N ને ૂબ

વધાર ઉમેરવાથી અને સાથે જોડાયે લા કટલાક ગૌણ ત વો સેલની સં યા વધવાથી ૂ લગ દર વધે

છે , પરં ુ ૂ લગ દરના વધારા સાથે. ાવક ઉમેરવાથી ડર ૂ લગના બં ધારણીય ઉ પિ ને કારણે

અને ડર ૂ લગના વધાર દર પર થમલના ડર ૂ લગના કારણે આમ થાય છે . જો આ ડર ૂ લગ

િવ ૃ ત થાય તો મેટા ટબલ કાબાઈડ બને છે.

વા હમાં સં ભિવત ેફાઈટ બનવા ું સં ુ લત કર નેચ લગ ૃ િ ને વધાર-ઘટાડ શકાય છે.

તેને એલોય ારા મેળવી શકાય છે , બે ઈ ુ ટ ટક તાપમાનોને ભાિવત કર છે. આ ૃ તી 4 માં દશાવેલ

વત ુ ં ક, કા ટ આયનમાં ઉપયોગ કરલ ાવકના સામા ય સં ક ણ માટ છે .

ેફાઈટાઈઝેશનના ઘટકો, ેફાઈટ ઈ ુ ટ ટક તાપમાન અને કાબાઈડ ઈ ુ ટ ટક તાપમાનને

મશઃ વધાર અને ઘટાડ છે . કાબાઈડ ટ બલાઈઝસ ેફાઈટ ઈ ુ ટ ટક તાપમાનને ઘટાડ છે અને

કાબાઈડ ઈ ુ ટ ટક તાપમાનને વધાર છે. એ ણ ું જ ર છે ક કાબાઈડ અલગ-અલગ કારણોને

લીધે બને છે અને અને તેના ઉપાયો અલગ-અલગ છે . આયનમાં ેફટાઈઝસના તરને વધાર ુ એ

ચલ ઓ કરવામાં અસરકારક છે. તેમ છતાં જ ર નથી ક ઈ ટરસે ુ લર કાબઈડને ટાળવા માટ

આ પ િત ે ઠ હોય, કારણ ક ેફટાઈઝસ સેલની કનાર ઓથી અલગ થઈ ય છે . કાબાઈડ

ટ બલાઈઝસને, ખાસ કર ને એકદમ અલગ થઈ જતા કાબાઈડના તરને ઘટાડ ું એ વધાર

અસરકારક છે. ૂ લગ કવની લા ણ તાઓ અને સે પલ માઈ ો ચર વ ચેના સ ં બં ધનો, ૂ લગ

Page 30 of 56
કવની લા ણ તાઓને સે પલ માઈ ો ચરની ભિવ યવાણી કરવાના ઉપયોગમાં લેવા માટ, ૂણ

ર તે અ યાસ કરવામાં આવેલ છે.

તાણ શ ત અને નેલ સખતપણાંની ભિવ યવાણી :

યાર િનિ ત ડાયામીટરના ટ ટ બારને કા ટ કરવામાં આવે યાર તેના બળના સં દભ ારા

મોટા ભાગની સામ ીના ધોરણો ે કા ટ આયનને પ ટ કર છે . કા ટગના િવિવધ ેડ મે ળવવા માટ

રાસાય ણક બં ધારણમાં િવિવધતા હોવી જ ર છે. ુ ે કા ટ આયનને ૂ ળ ૂ ત ર તે આયન

, કાબન,

િસ લકોન, ફો ફરસ એલોય તર ક માની શકાય છે , આપેલ સે શન સાઈઝના આયન કા ટ ું બળ અને

સખતપ ું ન કરવામાં આ ત વોની મોટ અસર હોય છે.

વ ુ પડતા એ જિનઅર ગ ે કા ટ આયનમાં CEના ૂ યો 4.3% થી નીચે હોય છે.

ઈ ુ ટ ટક માળખા ધારક રહલા ાથિમક ડ ટ ઝના ભાગમાં વધારો, CE ૂ ય 4.3%થી વધાર

ઘટવાથી ે આયનની મજ ૂ તાઈ અને સખતપ ું મવાર વધે છે.

તેથી CE ૂ ય એ આપે લ કા ટ સે શન સાઈઝમાં આયનના બળનો ઉપયોગી ક હોય છે .

બળ અને સખતપણાં ની વ ુ પ ટ ભિવ યવાણી કરવા માટ, CE વે ુ સાથે ઈ ુ ટ ટક સેલની

સં યાને મોિનટર અને િનયં િ ત કરવીઆવ યક છે .

ઈ ુ ટ ટક સેલ સં યા ુ ં માપ:

ઈ ુ ટ ટક સેલ સં યાને માપવા આપણે સે પલને ઘ ે બનવા દ ુ પડ છે, તે માટ આપણે

ટ લ રયમ િવનાના કપનો ઉપયોગ કરવો પડ છે . ન ૂ ના પ ૂ લગ કવ આ ૃ તી 2માં દશાવેલ છે.

અહ આપણે પહલા િન પ પદાથ પર ડર ૂ લગ (TU), ર ક સી સ (r) અને મહ મ ર ક સ સ

દર(TEM) જોઈ શક એ છ એ. આ ડટાના ઉપયોગથી ECC ન કર શકાય છે .

ઈ ુ ટ ટક સેલની સં યાના ૂ યનો નીચેના માટ ઉપયોગ થઈ શક છે

 ેફાઈટની બનાવટ અને િવતરણ ારા ે આયનના માઈ ો ચરની ભિવ યવાણી કરવા
 સં કોચન ૃ િ ની ( ૂ બ વ ુ સેલ સ ં યા માટ ે કા ટ આયનમાં સં કોચન ૃિ વધે .)
છે
ભિવ યવાણી કરવા
 ઈનો લ
ુ ેશન ું સા પ રણામ ા ત કરવા
 ઈનો ુ લેશનની અસરકારકતા અને ઈનો ુ લ ટ ઉડવાની અસરનો અ યાસ કરવા/તપાસવા
 બે અલગ-અલગ ઈનો ુ લ ટોની વત ૂ ં કને સરખાવવા.

Page 31 of 56
 ઈનો ુ લેશન ન કરતા પ રબળો:

ઈનો ુ લેશન ન કરતા પ રબળો, આપેલા બેઝ મેટલની પ ર થિત માટ ઈનો ુલ ટનો

ઉપયોગ અસરકારક ર તે થયો છે ક કમ તેની મા હતી આપે છે. ઈનો ુ લેશનની અસર, બેઝ મેટલના

ુ લએશન તર અને ઈનો ુ લ ટના કાર પર આધાર ત હોય છે.

જો IDF 1 હોય તો ઈનો ુ લેશનની કોઈ અસર થતી નથી. સામા ય ર તે IDF ું ૂ ય1.6 થી

2.6 હોય છે . જો ૂ ય 2.6થી વધાર હોય તો આયન “વધાર ઈનો ુ લેટ થયે લ” છે .

1. IDF ૂ ય 1.3થી ઓ ં : ગલમાં અસરકારક ટલાઈઝસની નાની વ ુ ઓ હોય છે, તે ગલન

દરિમયાનની ૂ લ છે. અ ુ ચત સામ ી અને/અથવા અ ુ ચત ઈનો ુ લેશન હોઈ શક છે .

2. IDF ૂ ય 1.3 થી 1.6 : જો ખામીરહ ત ઈનો ુ લેશન હોય તો પણ તેમાં આયનના

ઈનો ુ લેશનની સ જતાની અને કા ટ આયનને ભાિવત કરતા પ રબળોની ઉણપ હોઈ શક છે .

Page 32 of 56
3. IDF ૂ ય 1. 6 થી 2.6 : ે ઠ સં ચાલન ેણીના લ ણ છે. ઈનો ુ લેશનના ઈન ુ ટ અને

આઉટ ુ ટ વ ચેનો સારો સં બ ં ધ દશાવે છે.

4. IDF ૂ ય 2.6થી વ ુ : ૂ બ મોટ સં યામાં અસરકારક ટલાઈઝસથી ા ત થાય છે. અિતશય

ઈનો ુ લેશનના જોખમ તરફ દોર છે અને તે થી પાઈિપગની વધાર શ તાઓ હોય છે .

તેથી, બેઝ મેટલના ુ લએશ પર ુ લઅ ટની મા ામાં ફરફાર કર આપ કા ટગની

ખામીઓને અને ભૌિતક ુ ણધમ માં ફરફારો થતા ઘટાડ શકો છો.

ડ ટાઈલ આયનમાં %નોડ ુ લા રટ અને નોડ ુ લની સં યાની ભિવ યવાણી:

સચોટ પ ર ણામો માટની ૂ વ જ ર યાતો:

1. એક ઉ ણતા િતકારક ટ લની ચમચી લો, માં મો ટન ધા ુ રાખી શકાય. ભલામણ કરલી

સે પલ ચમચી કા ટ આયન અથવા ટ લની હોવી જોઈએ, લાઈ ડ અથવા દરની સપાટ

ઉ ણતા િતકારક સીમે ટથી આવરલી અથવા કો ટગ કરલી હોય છે . સીમે ટ અથવા કો ટગમાં

એવી કોઈ સામ ીના હોવી જોઈએ મો ટન સે પલના રસાયણોને અસર કર. સે પલ ચમચી

કાબન અથવા ેફાઈટની ના હોવી જોઈએ કારણ ક ચમચીમાં રહલો થોડો કાબન સે પલમાં

ઓગળ શક છે ના કારણે આયન સે પલ ું ૂ યાં કન ખો ુ થઈ શક છે

.

Page 33 of 56
 કપમાં રડવા માટ સે પલ લેતા પહલા ચમચીને અગાઉથી ગરમી આપેલી હોવી જોઈએ તેવી

ભલામણ કરવામાં આવે છે. સે પલ ઉપાડતા પહ લા ચમચીને 5-15 સેક ડ માટ મો ટન આયનમાં

પકડ રાખીને અથવા ચમચીને એક ક બે વાર મો ટન આયનથી ભર આયનને ચમચીમાં થી

બહાર ફક દઈ આ ું કર શકાય છે અને યારબાદ સે પલને લઈ શકાય છે.

તાપમાનના યયને ટાળવા આ ચમચીનો આગળનો ભાગ પહોળો હોવો જોઈએ ન હ. સે પલની

ૂ રતી મા ા ચમચીમાં લો અને એક ટક ટ ટ કપમાં રડો. ુ ટ કરો ક વા હ તાપમાન

500Cથી વધાર છે. કપ કોર ુ ધી ભરાવો જોઈએ પરં ુ છલકાવો જોઈએ ન હ. ઠં ુ સે પલ અથવા

અ ૂ રો ભરલો કપ અ ૂ રતા ડટામાં પ રણમે છે અને તેથી અિનિ ત તાપમાન મળ શક છે

.

સે પલ રડ ા પછ ુ ંક સમયમાં જ ‘માપન’ લે પ ચા ુ થશે અને ડસ લે તેમજ રડ લે પ બં ધ

થઈ જશે.

સે પલ એવી જ યાએથી લેવાયે ુ હો ું જોઈએ મો ટન આયનના ુલ ૂ ય ું યો ય ર તે

િતિનિધ વ કર ુ હોય.

2. ખોટા સં ચાલનોને અને ટ ડના ુ શાનને અટકાવવા, કસોટ થઈ ગયા બાદ કપને ુ રત જ લઈ

લેવો જોઈએ.

3. મો ટન કા ટ આયન ું સે પલ નીચે ૂ જબ ું હો ું જોઈએ

:

 કપમાં રડતી વખતે ના હને અટકાવ ુ તાપમાન ઓછામાં ઓ ં 500 Cથી વધાર હો ું

જોઈએ.

 ઈનો ુ લેશન ારા વધાર પડ ુ ુ લએટ કર ુ હો ુ જોઈએ ન હ અથવા મે નેિશયમ ક

સી રયમ સાથે યા કરલી હોવી જોઈએ ન હ. યાર પણ કોઈ ગલનમાં એલોય વધારવામાં

આવે યાર આપ ટપ કરો તે પહલા સમ પ સે પલ મે ળવવા માટ આશર 10 િમનીટ રાહ

જોવી એ મહ વ ું છે.

Page 34 of 56
  અ ય CE ૂ યો સાથે ું ગલન અને એલોય ત વસામ ીના ુ ધારાના પ રમાણોની ર ત

અલગ-અલગ હોય છે . તેથી યો ય આયન ેડને પસં દ કરો. સે પલને ટિપગ કરતા પહલા

ફરફાર કરો.

જો આપ સરખામણીના હ ુ થી રાસાય ણક િવ લેષણ માટ સે પલ લેવા ઈ છતા હો, તો ચમચીમાં

સે પલ થોડ વધાર મા ામાં લો, પહલા તે ને સે પલ કપમાં રડો અને લેબોરટર સે પલ માટ બાક

રહતી મા ાને મો ડમાં રડો.

ખોટા પ રણામો અને ૂ લોના કારણો :

(a) વા હ અટકાવ ુ તાપમાન ૂ ક ગયા, આ ુ નીચેનાને કારણે થાય છે:

1. સે પલ ું તાપમાન ૂ ર ુ ગરમ નહો ું ક થી તાપમાન વા હ અટકાવવાના તાપમાનથી

ઉપર થઈ ય.

2. વા હનો અટકાવ જોઈ શકાય તેવો ૂ રતો સમતલ નહોતો.

3. િસ ટમમાં ઈલે કલ નોઈઝ વ ુ હોવો, થી સ ં તોષકારક સમતલતા ું અને વા હના

અટકાવના ુ મેળ ું યાન ર ું ન હ.

(b) વા હ અટકાવમાં ર ક સ સ થવા ું કારણ:

1. Sample cooling excessively rapidly to the liquidus.

(c) વા હ અટકાવ પહલા ઓપન-સરક ટ થવા ું કારણ :

1. સે પલ ૂ બ જ ગરમ હોવાથી થમ કપલના વાયરો ઓગળવા.

2. હો ડર એસે બલી પરનો સં પક ૂ ટવો.

(d) ઘન વ અટકાવવામાં ર ક સ સ થવા ું કારણ :

1. સે પલ સફદ આયનને બદલે ે આયન ું ઘનીકરણ કર છે. આ ુ નીચેનાને કારણે બને છે :

 એવા કપનો ઉપયોગ કરવામાં આ યો હોય ની દર ટ લ રયમ ના હોય.

Page 35 of 56
  આયન સે પલમાં રહલા ત વો એવા તર પર હોય સફદ આયનની વ ના ઘનીકરણમાં ચલ

વૉશની અસરને નકાર.

 ચા માં ું બ ુ ેફાઈટ ઓગળ યતેટલી ૂ રતી ગરમી આયનને આપવામાં આવેલ નહોતી.

 કપમાં રડતી વખતે સે પલ પોતે જ એટ ુ ઠં ુ થઈ ગ ુ હોયક વા હનો અટકાવ ા ત થાય તે

પહલા વા હ આયનમાં ફાઈટ

ે ું ુ લએશન થવા દ ુ હોય
.

કા ટ આયન માટ ૂ ઈ ડટ ટ ટ ( વા હતાની કસોટ )

મો ડને ભરવા માટની ધા ુ ની મતા એટલે ૂ ઈ ડટ. દશાવેલ પાઈરલ ટ ટ (નળાકાર કસોટ )ના

ુ કડા ારા તે ની ગણતર કર શકાય છે. આ માણ ૂ ત મો ડમાં આ ૃ ત2" લં બાઈની નીશાનીની

સં યાના પે તેને માપી શકાય છે.

ૂઈ ડટ ને અસર કરતા પ રબળો :

 રસાયણશા

 કાબન ઈ વવેલ ટ

 ઘા ુ ું તાપમાન

 મેટલો ટ ટક(ઘા ુ ને લગ )ુ દબાણ

 રડવાનો સમય

 ઓ સડાઈઝ સપાટ

 શોષાતા ગેસ

 થ ગત થયેલ સમાવેશ

કાબન ઈ વવેલ ટ અને રસાયણશા એ ૂ બ જ મહ વના પ રબળો છે.

સે પલ બનાવતી વખતે લેવામાં આવવી જોઈતી કાળ :

 લેડલના મોઢાને શ તેટ ુ રડાતા બેિસનની ન ક રાખ . ું

 મો ડ CO2 સે ડ અથવા ઓઈલ સે ડનો બનેલો હોવો જોઈ.

 મો ડ ૂ ણ ર તે ૂ કાયેલો હોવો જોઈએ

.

Page 36 of 56
તાપમાન અને રસાયણશા િસવાય, નીચેના ુ ાઓ પણ મો ડ ભરવામાં અસર કર છે :

 મો ડગ સે ડ અને તેના ુણધમ

 મો ડ ું ફિનસ( િતમ વ પ)

 મો ડનો કાર અને તેની ૂ િમિત

 કોલસાની ૂ ળ હોવી

 મો ડ ું તાપમાન

 ગેટની રચના

 રડવાના ક ની જ યા

 મેટલો ટ ટક દબાણ

 Speed of pouring. રડવાની ગિત

માણ ૂ ત પાઈરલ ૂ ઈ ડટ ટ ટનો ુ કડો

Page 37 of 56
 ૂ ઈ ડટ ટ ટના ુ કડાની નવી રચના

કરણ 5 : સે ડના ુ ણધમ અને કસોટ

લગભગ બધી આ ુ િનક ફાઉ ઓએ ીન સે ડ મો ડગ િસ ટમને અપનાવી લીધી છે. આ કરણમાં

ીન સે ડના ઈ છત ુ ણઘમ અને તેને તપાસવાની ર તને સમ વામાં આવી છે.

ીન સે ડના ુ ણધમ િવષેની સલાહ

કસોટ શા માટ? ચકો આપી HPML માટના

દબાવવાના ુ ણઘમ ુ ણધમ

મીથીલીન ૂ માટ ના સ ય ત વો ૂ નતમ 425 ૂ નતમ 425

મોઈ ચર કો ટ ટ મોલાડા બ લટ , ગેસ ુ 3.5% - 4.5% 2.5% - 3.5%

િનમાણ

પમઅ બ લટ હવાની ુ ણવ ાઓ 100 - 150 100 - 130

( સરણ મતા)

Page 38 of 56
 ીન કો ે િસવ થ મો ડ ું બળ 100 - 140 ા/મીમી2 145 - 200 ા/મીમી 2

કો પે ટ બ લટ વાહ મતા 45 - 50 35 - 40

મો ડ હાડનેસ િવ પતા િતકારક 80 - 85 પર ઉ ,ુ 85 એકસમાન સખતપ ું

- 90 પર આ ુ 90 અને તેથી વધાર

શેટર ઈ ડ સ મો ડની આવરદા આશર 90 75 - 85

વોલેટાઈલ મેટ સારા ફિનશ ૂ ચવ ું 3% - 4% 3% - 4%

લોસ ઓન ઈ નશન ખરચેલા કોલસાની 8% - 10% 8% - 10%

રજ

એ ટવ લે કો ટ ટ બે ટોનાઈટનો ઉમેરો 8% - 10% 6.5% - 7.5%

ન કરો

ડડ લે કો ટ ટ બાર કાઈ ન કરવી 2% - 3% 2% - 3%

ુ લ લે પાણીની માં ગ ન 10% - 13% 10% - 13%

કર ું

ર ટન સે ડ ું પાણીની માં ગ અને 45o C 45o C

તાપમાન મો ડની આવરદા

િમ સર પછ ું મો ડની આવરદા 35o C 35o C

તાપમાન

હાલના દવસોમાં, નામાં કત ઉ પાદકો પાસે સે ડની કસોટ માટ ભ કારના માણ ૂ ત ઉપકરણો

ઉપલ ધ છે. સામા ય ર તે, એક ફાઉ પાસે નીચેના ઉપકરણો હોવા જોઈએ :

 પેિસમેન ેપરશન મિશન (ન ૂ નો તૈયાર કરવા ું મશીન)

 કૉ પે ટ બ લટ ટ ટર (ઘન વની કસોટ કરનાર)

 િસવ સેટ (ચાળવાનો સેટ)

 માઈ ો બેલે સ ( ૂ મ સમ ુ લા
)

 પિમઅ બ લટ એપરટસ (અભે તા ઉપકરણ)

 એ ટવ લે ક ટ ટ

 મો ડ હાડનેસ ટ ટર (મો ડના સખતપણાં ની કસોટ કરનાર)

Page 39 of 56
 કરણ 6: ે કા ટ આયનની હ ટ ટમે ટ (ગરમી ઉપચાર)
સ ર લિવગ (દબાણમાં રાહત) : દરક કા ટગ ઘણા થમલ અને ફ ઝકલ દબાણો હઠળથી પસાર

થાય છે. કામ દરિમયાન કા ટગને વળ ુ ક િવટા ુ અટકાવવા, સ ર લિવગ હ ચ ટમે ટ ારા આ

દબાણોને િનયં િ ત ર તે ઓછા કરવામાં આવે છે.

માણ ૂ ત SR સાઈકલ (આવતન) :

 તાપમાનને 550 થી 650o C ુ ધી 50o C િત કલાકના દર મશઃ વધારો

 કા ટગની ડાઈના યેક 25 મીમી િત કલાક ુ ધી તેને બોળવા માટ રાખો, તે ઉપરાં ત

વ ુ 1 કલાક માટ બોળ રાખો.

 200o C ુ ધી 50o c િત કલાકના દર મશઃ તેન ે ઠં ુ થવા દો અને યારબાદ તેને ુ દરતી

ર તે ઠં ુ થવા દો.

અની લગ ( ૃ ુ કરણ) : જો કા ટગનો અ ુ ક ભાગ ૂ બ જ કઠણ હોય અને મિશનેબલ ના હોય, તો આ

જ ર છે.

માણ ૂ ત અની લગ સાઈક સ :

ફ રટાઈ ઝગ અથવા સબ- ટકલ અની લગ :

 700 થી 800o C ુ ધી ગરમી

 કા ટગના દરક 25 મીમીની ડાઈ માટ 1 કલાક ુ ધી અને તે ઉપરાં ત વ ુ 1 કલાક ુ ધી

બોળ રાખો.

 ફનસમાં 100 થી 150o િત કલાકના દર તેન ે મશઃ ઠં ુ કરો.

મ યમ અથવા ૂ ણ અની લગ:

 800 થી 900o C ુ ધી ગરમી

 કા ટગના દરક 25 મીમીની ડાઈ માટ 1 કલાક ુ ધી અને તે ઉપરાં ત વ ુ 1 કલાક ુ ધી

બોળ રાખો.

 ઈ ુ ટ ટોઈડની િત યા માટ ધીમે-ધીમે ઠં ુ કરો

 ફનસમાં 500o C ુ ધી ધીમે-ધીમે વધાર ઠં ુ કરો

 ઓરડાના તાપમાને ૃ દરતી ર તે ઠં ુ થવા દો

Page 40 of 56
 ેફાઈટાઈ ઝગ અની લગ : સખતપણાં દરિમયાન ઉ પ થયેલા કાબાઈડના મોટા જ થાને ૂ ર કરવા

માટ ઉપયોગ થાય છે .

 900 થી 950o C ુ ધી ગરમી

 પહલાની મ બોળ રાખો, આ તબ ે ક લગ ( ેણી અ ુ સાર ગોઠવણ)ને ટાળો

 ફ ર ટક માળખા માટ ફનસને ઠં ુ થવા દો

 પેઅર લ ટક માળખા માટ હવામાં ઠં ુ કરો

નોમલાઈ ઝગ (સામા ય કર /
ું થિત) : જો પેઅર લ ટક માળ ુ ઈ છતા હો, તો આ યાને

અ ુ સરવી પડ છે :

 875 થી 900o C ુ ધી ગરમી

 પહલાની મ બોળો

 ૂ ણ પેઅરલાઈટ મેળવવા માટ780 અને 650o c વ ચેની ઝડપે હવામાં ઠં ુ કરો

 650 પછ , ુ દરતી ર તે ઠં ુ થવા દો.

લેમ અને ઈ ડ શન ું સ તીકરણ : તે ફ ત પેઅર લ ટક ેડોને જ લા ુ પડ છે કારણ ક સપાટ ના

સ તીકરણમાં ઉપલ ધ ૂ ં કા સમય હઠળ ફ ર ટક ે ડો પાં ત રત થઈ શકતા નથી.

 લગભગ 2 થી 4 મીમી ડાઈની ક નને 850 થી 950o C ુ ધી ગરમી આપો.

 ુ રત જ પાણીથી ઠં ુ કરો

 તે લગભગ 50 થી 60 HRCના સખતપણાંની સપાટ આપશે

કરણ 7 : કા ટગની ખામીઓ

ફાઉ ઓમાં કા ટગની ખામીઓ ત ન સામા ય છે અને તે ફાઉ ના સરવૈયામાં થી સાર એવી

કમત લઈ ય છે . કોઈપણ કારની ખામી ટાળ શકાય એવી હોય છે અને જો યો ય ર તે તે ું

િવ લેષણ કરવામાં આવે, તો તેના ઉપાયો પણ ઉપલ ધ હોય છે .

નીચેના ટબલમાં થોડ સવસામા ય ખામીઓ િવગતવાર આપેલ છે :

Page 41 of 56
ખામી દખાવ કારણ ઉપાય ફોટો

િમસરન/ મેટલના બે વાહો ધા ુ ુ ં તાપમાન ઓ ં ગરમ ધા ુ નો ઉપયોગ કરો

લેપ મળે છે પરં ુ ૂણ ઓછ વા હતા કાબન, ફો ફરસ વધાર ુ

ર તે જોડાતા નથી. ઓછ હવા મળવી વધાર ઠાં સ ુ ટાળો

અયો ય રડાણ હવા આપો

કોઅર ખસવો કોઅર ૂ ચકનો ઉપયોગ કરો

સરફસ/ ભાર િવભાગની અયો ય ગે ટગ. યો ય જ યાઓ પર ઉ ચત ફ ડરોનો

ઓપન સપાટ અથવા અયો ય ફ ડગ. ઉપયોગ કરો.

િ કજ ુ દ ા- ુ દ ા િવભાગો નબ ઈનો ુ લેશન. અલગ પડલા િવભાગો માટ ચલનો

પર ખરબચ ુ ં અ ુ ચત રસાયણો. ઉપયોગ કરો.

પોલણ અથવા અ ુ ૂ ળ CE મેળવવા માટ

રકાબી ું છ છ ુ ં િસ લકોન/કાબનને સં ુ લત કરો

દબાણ અથવા

લેગ મિશિનગ થયા પછ ખરાબ ધા .ુ સાફ ધા .ુ

ખાડાવાળ સપાટ ખરાબ લેડલ. સાફ લેડલ.

અથવા ઈ ુઝ સ ુ ધ ગે ટગ. સમતલ રડાણ મેળવો.

જોવા મળવા. ૂ લભર ુ ં રડાણ. ખિપયો અને ક ટોનાં ફાંસા ારા યો ય

પોલાણો ું વાળા ઓછા તાપમાને ગે ટગનો ઉપયોગ કરો

હોય અને તેમાં રડાણમાં વધાર પડ ુ નર/ ફ ટરનો ઉપયોગ કરો.

ઈ ુ ઝ સ હોઈ શક સ ફર અને મગેિનઝ સ ફરને ટાળ ,ુ ં ગરમ રડોણ.

અથવા ના પણ હોઈ હો ુ ં

શક.

પોરોિસટ ેસર ટ ટગ સમયે અ ુ ચત રસાયણો. િસ લકોન અને ફો ફરસ ઘટાડો.

કા ટગ લીક થ ુ ં નબ ગે ટગ અને યો ય રાઈઝ રગનો ઉપયોગ કરો.

ફ ડગ. યો ય ર તે હવા આપો.

કઢણ, અભે મો ડ. રડાણ કરતા પહલા ધા ુ ને સાફ કરો.

ઓ સ ઈ ડ મેટલ.

હાડ મેટલ મિશિનગ થયેલી અ ુ ચત રસાયણો. િસ લકોન, Mn વધારો.

સપાટ ૂબ વ ુ S, ઓ Mn. S ઘટાડો.

ચળકતી દખાવો, વધાર ભેજ. ભેજ ઘટાડો.

તોડવામાં સરળ, ખરાબ રડાણ. ઘા ુ ના છાંટા ઉડવા ટાળો.

ૂ ટલો ભાગ સફદ

દખાવો.
કબ ભાર િવભાગોની સખત, અસમતલ મો ડમાં એક સર ુ ં રિમગ કરો.

સપાટ પર રિમગ. શ ુ તે ટ ુ ં ઝડપથી રડાણ કરો.

ખરબચ ુ ં મસાવા ૂ બ જ ધી ુ ં રડાણ

. ગે સ, રનસ વધારો.

ઉસ ન અસમાન રતીના કણો. લાકડાનો થોડો ૂ કો ઉમેર.ો

વધાર ભેજ. ભેજ અને કોલસાની રજ ઘટાડો

વધાર અ થર બાબતો. સારા ઉ ણતા િતકારાક પેઈ ટનો

રતી ઘસાઈ જવી. ઉપયોગ કરો.

ડ ટશન કા ટગની સપાટ અસમતલ અથવા સમતલ અને મજ ૂ ત ર તે રિમગ કરો.

પર ગાવો દખાવો મો ડ ુ ં ઓ સખતપ .ુ ં મેટલો ટ ટક ેસર કરતા વ ુ ભાર મો ડ

હલકા ડડ વેઈ સ. પર ડડ વેઈ સનો ઉપયોગ કરો.

ૂ બ જ ભાર કા ટગ. ભાર કા ટગો માટ CO2 મો ડનો

ત રક સં કોચન તાણ. ઉપયોગ કરો.

સં કલી શકાય તેવા કોઅરનો ઉપયોગ

કરો.

રફ સરફસ/ કા ટગનો બહારનો વધાર મોટ રતી બાર ક રતનો ઉપયોગ કરો.

મેટલ ભાગ ૂ બ ખરબચડો ઢ લો મો ડ. મજ ૂ ત અને સમતલ ર તે રિમગ કરો.

પેની શન હોવો ઓછ કોલસાની ૂ ળ. કોલસાની ૂ ળ ઉમેર.ો

અસમતલ રિમગ. યો ય ર તે કૉ ટગ કરો.

હોટ સ દરના ભાગમાં કઠણ મો ડ. મો ડના યો ય સખતપણાં માટ કા ટગને

રં ગ બદલવા સાથે કઠણ કોઅર. વધાર ુ ત ર તે સં કોચોવા દો.

વાળ ટલી પાતળ સં કોચન તાણ. સં કલી શકાય તેવા/બોદા કોઅરનો

િતરાડો. ઉપયોગ કરો.

ગે ટગ િસ ટમમાં ુ ધારો કરો.

કો ડ સ દરના ભાગનો નૉક આઉટ, ફટ લગ, પાતળ દવાલ વાળા કા ટગ ુ ં નૉક

રં ગ બદલાયા િવના સટ દરિમયાન આઉટ અને ફટ લગ કરતી વખતે ૂબ જ

યાં િ ક ચકો.
વાળ ટલી પાતળ કાળ રાખો.

િતરાડો. ફ ડરો/કા ટગ પર સીધો હાર કરવા ુ ં

ટાળો.

લો હો સ પેટા સપાટ પર ઓછ અભે તા. સાર અભે તા માટ યો ય

અથના તે નાથી પણ વધાર ભેજ. એએફએસવાળ રતીનો ઉપયોગ કરો.

વ ુ ડાઈમાં ઓછ હવા મળવી. ભેજ ઘટાડો.

ગોળ/ગોળાકાર ૂ બ વધાર રિમગ. હવા માટ વાયરોનો ઉપયોગ કરો.

પોલાણો/િછ ો. ઓ તાપમાન. વધાર પડ ુ રિમગ કર ુ ં ટાળો.

 ારક બોદા ભેજવા લેડલ. પહલાથી ગરમ કરલા લેડલો ારા ગરમ

િવભાગો. કાટવા / ભેજવા ચલ/ ધા ુ રડો.

ચૅ લટ. સાફ ૂ ંફાળા ચલ/ચૅ લટનો ઉપયોગ

કરો.

રજ/ રતીનો કા ટગમાં ખરબચડા ગં દા લેડલો. સાફ લેડનો ઉપયોગ કરો.

સમાવેશ પોલાણો, ખાસ કર મો ડની મજ ૂ તાઈ મજ ૂ ત મો ડ બનોવો.

ુ ણાઓમાં. ઓછ . મજ ૂ તાઈથી રિમગ કરો.

ઢ ુ ં રિમગ. હ ડ કટ ગેટ/રનરને સાફ કરો અને સા

ગે ટગ િસ ટમ ુ ં ખરાબ ફિનિશગ આપો.

ફિનિશગ. મો ડને ધ ો/સરકાવો ન હ.

અ યવ થત મો ડ. ખરલી રતીને જમાં કરવા સે ડ કોડનો

કોઅર ૂ કતી વખતે રતી ઉપયોગ કરો.

ખરવી.

િશ ટ કા ટગમાં િવભાજક કોઅર ખસ .ુ ં િ ટો તપાસો, જો અલગ-અલગ હોય

રખા પર જોઈ કોઅરમાં ફાટ. તો તેને બરાબર કરો.

શકાય તેવી ખોટ મો ડ ખસવો. કોઅરના ુ કડાઓને જોડવા કોઅર

ગોઠવણ હોવી. ગમનો ઉપયોગ કરો.

જો શ હોય તો આખા કોઅરનો

ઉપયોગ કરો.

િપનો અને ુ શને તપાસો. લોઝ

ટોલર સ િપન ુ શ િસ ટમનો ઉપયોગ

કરો.

વેિનગ Fine wafer like કોઅર અથવા મો ડનો ૂ રતા બાઈ ડરનો ઉપયોગ કરો.
metallic
projections on ફલાવો, િતરાડો ઉ પ વધાર પડ ુ રિમગ કર ુ ં ટાળો.
interior or exterior
કર છે . યો ય કદના કણો અને િવતરણનો
of casting.
કા ટગના દરના ઉપયોગ કરો.

અથવા બહારના સારા ઉ ણતા િતકારક પેઈ ટનો

ભાગમાં ફાઈ વૅફર ઉપયોગ કરો.

વા મેટા લક

ેપો

કો ડ શો સ ધા ુ ના નાના અયો ય/ઉતાવ રડાણ સાવચેતી ૂ વક રડો. ધા ુ ના વાહને

ગોળાકાર બ ુ ઓ અયો ય ગે ટગ િસ ટમ. અટકાવો ન હ.

યો ય િવલીનીકરણ લેડ ુ ં રડાણ યો ય રનરનો ઉપયોગ કરો અને ગેટમાં

 થયા િવના જ પોઈ ટ/ લપ ૂબ વ ુ શોટ/ પેટરના વેશને અટકાવો

કા ટગમાં ફસાયેલા .ુ ચા રડાણ બ ુ માટ પો રગ બેિસનનો

રહ જવા ભેજવાળો/ભીનો મો ડ ઉપયોગ કરો.

અગાઉથી ગરમી આપેલા મો ડ.

ટરનલ ધા ન
ુ ા િપડમાં અયો ય ગે ટગ. મોડ લ
ુ સને યાનમાં લઈ સાઈ ટ ફક

િ કજ ખરબચડા ડ ટક અયો ય ફ ડગ. ગે ટગ અને ફ ડગનો ઉપયોગ કરો.

પોલાણ. અયો ય ચ લગ. ઉપે ત ભાર િવભાગો માટ દર/બહાર

સામા ય ર તે નબળા રસાયણો. યો ય ચલનો ઉપયોગ કરો

કા ટગના વ ુ ભાર ૂબ ુ તાપમાન. યો ય તાપમાને રડો

િવભાગોમાં જોવા મો ડ/કોઅરમાં હોટ ફ

ે ાઈટાઈઝસનો ઉપયોગ કરો.

મળે છે . પોટ થત કરવા. તી ણ ધારો/ ૂણાઓ/અણીઓને

ગોળાકાર કર હોટ પોટને ટાળો.

લ ોસ કા ટગની જ ડત ધી ુ ં રડાણ. મો ડને વ ુ ઝડપથી ભરવા અને ધા ન

ુ ા

કાબન વૅફર વી/ ૂબ વધાર કાબનવાળ વહવાના તરને ઓ કરવા, યો ય

ડફ સ ચોળાયેલા કાગળ બાબતો. રનર સાથે બ િુ વધ ગે ટગ કરો.

વી વચા. વા હ ધા ુ ૂબ લાંબા કોલસાની ૂળનો યો ય માણમાં

તરમાં વહ .ુ ં ઉપયોગ કરો

S.G. આયન ું ઉ પાદન

ફરોડાઈ ડ ેફાઈટ આયન અથવા નોડ ુ લર આયન અથવા ડ ટાઈલ આયન એ બધા એક જ છે

ને લોકો તે મની બોલીમાં S.G. આયન કહ છે. તે કા ટ આયનના ભ પ છે તળ યે બેસ ેલા

ેફાઈટના ુ કડાને ફરોઈડ અથવા નોડ ુ સમાં પ રવિતત કર છે . આ પ રવતન કા ટ આયનના

િવ તારવાના ુ ણધમને સ ય કર છે. નોડ ુ લાઈઝસનો ઉપયોગથઈ વા હ ધા ુ પર યા કર આ

પ રવતન મેળવી શકાય છે. S.G. આયન સૌ થમ 1948માં, ઈ ટરનેશનલ િનકલ કંપની અને ટશ

કા ટ આયન ર સચ એસોિસએશન ારા ર ૂ કરવામાં આ ુ હ . ુ શ આતમાં સી રયમનો ઉપયોગ

નોડ ુ લાઈઝર તર ક થતો હતો અને હવે મે નેિશયમનો ઉપયોગ નોડ ુ લાઈઝર તર ક થાય છે.

ઉ પાદન યાની સફળતા નીચેના પર ઘણો આધાર રાખે છે :

 બેઝ મેટલના રસાયણશા .

Page 45 of 56
  સ ફર ક ટ ટ અને ડ સ ફરાઈઝેશન યા.

 મે ને િ શયમની યા

 પો ટ(પછ )ું ઈનો ુ લેશન.

 રડતી વખતે ું તાપમાન અને શૉપ લોર પર ુ ણવ ા ું િનયં ણ

ઢ પરં પરાથી, ુ પોલા સ હત કોઈપણ ફનસમાં વા હ ધા ુ બની શક છે , પરં ુ ુ કરણ હ ુ એ

ઈ ડ શન ફનસના તેના પોતાના જ ફાયદાઓ છે . ઈ ડ શન ફનસ પિ મ ભારતમાં પણ વધાર લોકિ ય

મે ટગ ુ િનટ (ગલન પા ) છે. મે નેિશયમની યા પહ લા, બેઝ મેટલના રસાયણો નીચેની રચના

અ ુ સાર ુ ધરલા હોવા જોઈએ :

કાબન 3.6% - 3.9%

િસ લકોન 1.2% - 1.8%

મગેિનઝ 0.2% - 0.5%

સ ફર 0.01% થી ઓ

(ચો સાઈ ૂ વક)

ફો ફરસ 0.03% થી ઓ

બેઝ મેટલ ુ ં ડ સ ફરાઈઝેશન (સ ફરથી ુ ત કર )ુ ં :

ક સયમ કાબાઈડ, બળે લો ૂ નો અથવા સોડા એશ ઉમેર સ ફરને અસરકારક ર તે ૂ ર કર શકાય

છે . આમ કર ુ ૂ બ જ મહ વ ું છે
, કારણ ક સ ફર મે ને િશયમને ખાઈ ય છે અને યાને િન ફળ

બનાવે છે અથવા ૂ બ જ જ દ ઉડ ય છે . નીચેના ટબલમાં ણેયની સરખામણી આપેલ છે :

પ રબળ ક સયમ કાબાઈડ સોડા એશ બળે લો ૂ નો

લેગ (ક ટો)ના દાણાદાર, ૂ ર એકદમ વા હ, ૂ ર કરવામાં દાણાદાર, ૂ ર

ુ ણધમ કરવામાં સરળ ૂ કલ કરવામાં સરળ

ૂ માડો ૂ બ થો ુ િનકાલની જ ર પડ છે ૂ બ થો ુ

તાપમાનમાં ઘટ નાના ઉ મા ેપક વધાર વધાર

િસ લકોનની ઘટ ન હવત 0.3% થી ઓ ન હવત

Page 46 of 56
 ટોરજ મે ડટ ટટ ુ ટર ૂ ુ રાખો ૂ ુ રાખો

ઉ ણતા િતકારક મહ વ ું નથી ૂળ ૂત મહ વ ું નથી

ડ સ ફરાઈઝરની મા ા, સ ફર કો ટ ટ પર આધાર ત ચા વજનના 0.5% થી 2% ુ ધી અલ-અલગ

હોઈ શક છે

નોડ ુ લાઈઝસ :

ત વ નોડ ુ લા રટ નો ભાગ ેફાઈટના ુ કડાને આપે તેન ે નોડ ુ લાઈઝર કહ છે

. સામા ય ર તે તે બે

કારના હોય છે :

1. એ લમે ટલ નોડ ુ લાઈઝર

2. એલોઈડ નોડ ુ લાઈઝર

ભારતીય થિતમાં, મે નેિશયમ સૌથી વધાર પસં દ થ ુ નોડ ુ લાઈઝર છે

. એલીમે ટલ થતમાં, તેનો

5 લોકિ ય ટકિનકોમાં ઉપયોગ કર શકાય છે :

1. લ જગ ( ૂ ુ બોળ ને)

2. યો ફશર ટકિનક

3. ર ટર કોટડ મે નેિશયમ લેબ (ઉ ણતા િતકારક ું આવરણ લગાવેલા મે નેિશયમના તર)

4. મેગ-કૉક ટકિનક

5. મે ને િશયમ વાયર ટકિનક

એલોઈડ મે ને િશયમનો બે વ પમાં બહોળા માણમાં ઉપયોગ થાય છે :

1. િનકલ મે નેિશયમ

2. ફરો િસ લકોન મે નેિશયમ

Page 47 of 56
 િનકલ મે નેિશયમ એલો સના રસાયણો :

Mg Si C Fe Ni વ પ ુ નઃ ા ત ઘનતા
%
1 13 – 16 - 2 - સં ુ લત વાટ ુ 70 -

2 13 – 16 26 – 33 - <5 સં ુ લત વાટ ુ 70 -

3 4.2-4.5 - 2 - સં ુ લત િપગ 80-90 7.7

4 4-4.5 - 2.5 32-36 સં ુ લત િપગ 80-90 7.3

િનકલ આધાર ત એલો સની ુ નઃ ા ત અને એકંદર કાય ે ઠ હોય છે, તેમ છતાં, મ ઘી કમતને

કારણે તે લોકિ ય નથી.

ભારતમાં સૌથી વ ુ લોકિ ય િસ ટમ ફરો િસ લકોન મે નેિશયમ છે. તેની સરળ ઉપલ ધતા અને

સ તી કમતને કારણે, સે ડિવચ પ િત, ટન ડશ પ િત, ઈન-મો ડ પ િત અને અ ય ઘણી પ િતઓ ારા

તેનો બહોળો ઉપયોગ થાય છે. સૌથી વ ુ લોકિ ય એલોયમાં 5 થી 8% મે નેિશયમ હોય છે અને બેઝ

મેટલ વજન પર તેના 1 થી 1.25% યા માટ ૂ રતો હોય છે.

દરક નોડ ુ લાઈઝરની ૂ િમકા:

મે નેિ શયમ: મે ને િશયમ ું ઉ કલન બ 1107

ુ o
C છે , S.G. આયનના રડાવા ું સામા ય તાપમાન

કરતા ઘ ું ઓ છે. તેથી ુ નઃ ા ત અને ઝડપી ુ શાન અથવા બા પીભવનના કારણે ઊડ જ ું એ

ુ ય સમ યાઓ છે. તેમ જ ઓછ ઘનતાને કારણે એલોયના સપાટ પર તરવાના વલણને લીધે

બા પભવન અને સળગવામાં વધારો થાય છે.

રઅર અ સ : ડ ટાઈલ આયનમાં તેની ૂ િમકા મે ને િ શયમ કરતા ઘણી જટ લ છે . નોડ ુ લાઈ ડ

રઅર અથ િવ વં સક ત વો અને સક કને િનયં િ તકર છે. રઅર અથ એ ુ ય વે લે થાનાઈડ ેણ(ીLa,

Ce, Pr, Nb, Pm, Sm, Eu, Gd, Tb, Dy, Ho, Er, Tm, Yb, Lu)ના 15 ત વો અને ારક યે યમ પણ

હોય છે . રઅર અથનો ોત બે ટનાસાઈટ ઓર અને 50% સી રયમ અને 50% રઅર અથ ધરાવતી

િમ ચ ધા ુ છે

Page 48 of 56
 સી રયમ : ટટાિનયમ, એ ટમોની, બ ુ થ અને લીડ વા િવ વં સક ત વોની ુ શાનકારક અસરોને

િનયં િ ત કરવા એ િવ યાત છે . સીરિનયમ ઉ ચત ઉપયોગ નોડ ુ લની સ ં યા વ ુ આપે છે અને કાબાઈડ

બનવા ું ઘટાડ છે. તે ઊડ જવાના સમયને પણ વધાર છે.

ક સયમ અને યે યમ : તેઓ નોડ ુ લાઈ ઝગ ત વો પણ છે , પરં ુ પાનમાં સામા યપણે તેનો

ઉપયોગ થતો નથી. ક સયમના ઉરયોગની ઘણી યાઓ િવ સત થઈ છે . તેમ છતાં, ભારતમાં

સામા યપણે તે નો ઉપયોગ નોડ ુ લાઈઝર કરતા ુ લઅ ટ તર ક વધાર થાય છે.

મે નેિશયમ યા : સમ યાઓ :

1. ની ુ ઉ કલન બ ુ બા પભવનને કારણે ઝડપી ુ શાન આપે છે.

2. નીચી ા યતા િત યામાં િવલં બ અને આયન આધા રત એલો સની અયો યેતા આપે છે.

3. નીચી િનિ ત ેિવટ તરણ અને તે વધાર ુ શાન આપે છે.

4. ૂ માડો : ઉ કલન પહલા, મે ને િશયમ ઘણા બધા ૂ માડા સાથે સળગવા ું શ થાય છે
. કામના

િનરોગી વાતાવરણ માટ ૂ માડાને બહાર ખચી કાઢ તેવા સાધનની જ ર પડ છે અને મે ને િશયમ

ઓ સાઈડ

5. ૉસ ફોમશન (ક ટોની બં ધણી) : પાણીમાં મે નેિશયમ સ ફર સાથે િત યા આપે છે ૂબ

જ ૉસ બનાવે છે, પણ ઈ ુ ઝન ું કારણ બની શક છે.

આ સમ યાઓના ઉકલો :

1. અલોય મે નેિશયમ િનિ ત ેિવટ ને વધાર છે થી તરણમાં ઘટાડો આવે છે. સવસામા ય

એલોયને િનકલ, ફરો-િસ લકોન અને કોપર સાથે કરવામાં આવેલ છે.

2. સે ડિવચ અથવા ટન ડશ પ િતના ઉપયોગ ારા એલોયને ઘા ુ ની સપાટ થી નીચે ૂબાડલો

રાખવામાં આવી શક થી તરણને રોક શકાય.

3. ચં ચળતા ઘટાડવા અને ુ નઃ ા ત વધારવા, મે નેિશયમ અથવા એલોયને બેઝ મેટલમાં

દર નાખી શકાય છે .

4. િન ય ગેસ સાથે અથવા િવના, વધાર દબાણ સાથે અથવા િવના અલગ-અલગ ચે બરોમાં

યા કરવાથી વાતાવરણ સાથે ની મે નેિશયમની િત યાને ઘટાડ અથવા ૂ ર કર શકાય છે, તેના

લીધે કાય મતા વધે છે અને ૂ ષણ ઘટ છે. તેમ છતાં, આવા ઉપકરણોમાં ભાર ૂ ડ ખચ થાય છે.

ુ નઃ ા ત :

Page 49 of 56
 મે ને િ શયમ પહલા બેઝ મે ટલના સ ફર સાથે િત યા આપે છે અને યારબાદ બાક ની િત યા

ઘા ુ નો ભાગ આપવા નોડ ુ લા રટ સાથે િત યા આપે છે. િત યા માટ ઉપલ ધ મે નેિશયમના

ઘષણને મે નેિ શયમની ુ નઃ ા ત કહવામાં આવે છે.

(0.75 X S%)+ શેષ મે નેિશયમ%

મે ને િ શયમની ુ નઃ ા ત = ------------------------------------------------ X 100

ઉમેરાયે ુ મે નેિશયમ

વધાર સ ફર કો ટ ટ સાથે, મે ને િશયમની માં ગ વધે છે થી યાનો ખચ વધે છે. વધાર પડતો

મે ને િશયમ સ ફાઈડ પણ બને છે વધાર ૉસ ઉ પ કર છે. તેથી સ ફર 0.02%થી નીચે િનયં િ ત

કર ુ હો ુ જોઈએ, શ તો 0.01%થી નીચે રાખો.

યાની લોકિ ય પ િતઓ :

સે ડિવચ પ િત : સાધારણ લેડલના તળ યે એક ના ું પરં ુ ુ પોકટ બનાવવામાં આવ છે

.

એલોયને તે પોકટમાં રાખવામાં આવે છે અને યારબાદ તેન ે ટ લ અથવા િસ લકોન ટ લ ું પં ચ ગ ારા

ઢાક દવામાં આવે છે. આમ એલોયની સે ડિવચ બને છે. પં ચ ગ ું સૌથી ઉપર ું તર રડલા બેઝ

મેટલમાં ઓગળવામાં થોડો સમય લે છે. આ સમય દરિમયાન, લેડલ પહ લાથી જ લગભગ અડધાથી 2/3

ભાગના તર ુ ધી ભરાઈ ગયેલ હોય છે. તે એલોયને બોટમ પોકટ પર ુ ત કર છે, તેના લીધે લેડલના

તળ યા પરની મે નેિશયમની િત યા ઉપર તરફ સરક છે. આ સમય દરિમયાન, લેડલ ભરાઈ ગયે ુ

હોય છે અને યા ૂ ર થાય છે.

એલોયના આવરણના જ ર પં ચગની ડાઈ ન કરવા આ પ િત માટ થોડા યોગો કરવા જ ર

છે . યાર લેડલનો 2/3 ભાગ ભરાઈ ય યાર િત યા શ થઈ જવી જોઈએ. તેમજ, બોટમ પોકટની

બી બા ુ રડાણ િનયં િ ત થ ું જોઈએ. થી આવરણવાળા એલોયને બેઝ મેટલની સીધી અસર થાય

ન હ, આવરણને ૂ બ જ દ ભં ગ કર છે.

લેડર વધાર પાત અને અ ય સામા ય લેડલો કરતા 2.5 થી 3 ડાયામીટરના ુ ણો ર ટ ુ લાં ુ

હો ું જોઈએ. આવી બધી સાવચેતીઓના અ યાસ સાથે મે ને િશયમની ુ નઃ ા ત 40% થી 50% હોય છે .

આ યાને બેઝ મેટલના થોડા વધાર તાપમાન પર કરવામાં આવે છે, થી આવરણવાળ મેટલની

ઊ ની માં ગની ભરપાઈ થઈ શક.

Page 50 of 56
 એફ ક વટર (પ રવતક) : યામાં ુ મે નેિશયમાના ઉપયોગથી આ પ િત સૌથી વ ુ સફળ

થાય છે. સી લ કલ વૅસલ (નળાકાર વાસણ) એ ક વટર છે , ઘર પર 180o એ ફર શક છે. તેમાં

સીલ કર શકાય તેવા સાઈડ પોકટ પણ હોય છે , માં ુ ય ચે બર અને સાઈડ પોકટ વ ચે િછ ોવાળ

દવાલ હોય છે .

 પહલા, યાર ક વટર આ ુ હોય યાર તેમાં બેઝ મેટલ રડવામાં આવે છે.

 યારબાદ ુ મે નેિશયમને સાઈડ પોકટમાં ૂ કવામાં વે છે

, તે સમયે બેઝ મે ટલ સાથે

સં પકમાં હો ુ નથી.

 સાઈડ પોકટને બહારથી સીલ કર દવામાં આવે છે અને ક વટરને આઈસોલેશન ચે બરમાં

ૂ કવામાં આવે છે.

 ક વટરને ઊભી થિતમાં નમે ું રાખવામાં આવે છે, થી બેઝ મે ટલ િછ ોવાળ દ વાલમાં થી

વહ ને મે નેિશયમ સાથે યા આપે.

 ભડકો બં ધ ન થાય યાં ુ ધી2 થી 5 િમનીટ ુ ધી િત યા ચા ુ રહ છે.

 ક વટરને ચે બરની બહાર કાઢ લેવામાં આવે છે અને ફર નમે ુ રાખવામાં આવે છે
.

 યા કરલી ધા ુ ને લેડલમાં રડવામાં આવે છે, ડ લેગ થાય છે અને પો રગ ટશન પર

મોકલવામાં આવે છે.

ફાયદાઓ :

 50% થી 60%ની સાર ુ નઃ ા ત થાય છે

 ઓછ કમત ું મેટા લક મે નેિશયમનો ઉપયોગ કર શકાય છે.

 ચી સ ફર ધા ુ ઓ સાથે યા કર શક છે.

 િસ લકોન અને એ ુ િમિનયમ ુ ત યા.

 મે ને િ શયમ ઓ ં શેષ રહ છે.

 ફરો એલો સના ઉપયોગની સરખામણીએ ધા ુ માં અ ુ હોવાની સ ં ભાવના ઓછ હોય છે,

તેના લીધે માઈ ો ચર પર સા િનયં ણ આપે છે.

ગેર ફાયદાઓ :

 વ ુ ૂ ડ ખચ

 હો ડગ ફનસની જ ર

Page 51 of 56
 સૌથી ના ું ક વટર 6 ટનની મતા ું

 ધીમો આવતન કાળ

 ઉ િત યા

 બે વખત ફરવવાને કારણે તાપમાન ું ુ શાન

 ર એ શન ચે બરની દખભાળ

 ઉ ણતા િતકારક િછ ોવાળા િવભાજક દખભાળ અને વપરાશ.

બેઝ મેટલને ઈ ડ શન ફનસમાં થી યાના લેડલમાં ટપગ

Page 52 of 56
 ટન ડશમાં મે નેિશયમની યા દરિમયાનના ઉ ભડકા

પો ટ ઈનો ુ લેશન :

પો ટ ઈનો ુ લેશન એ મે નેિશયમની યા પછ વા હમાં ુ લએશનની નવી જ યાઓ તૈયાર

કરવાની યા છે . ુ લએશનની આ જ યાઓ વ ુ અ ુ માન કર શકાય તે ુ અને એકસર ુ ઘનીકરણ

આપે છે, થી એકસમાન ેન ચર અને નોડ ુ લા રટ મળે છે.

તેમજ, તે કાબાઈડ બન ું પણ ઘટાડ છે અને અિનવાય કાબાઈડના આકારને બદલે છે. એ તેન ે

ગોળાકાર બનાવે છે યારબાદ સોય વા અથવા ૂ ંકા ડા બને છે. ૂ ંકમાં, જો પો ટ ઈનો ુ લેશન

પ ર ૂ ણ કરવામાં આવે તો ડ ટાઈલ આયન ખરા અથમાં ડ ટાઈલ બને છે

.

ઈનો ુ લેશન ેફાઈટાઈઝેશનને ો સા હત કર છે અને તેથી ચલ, સફદ કા ટ આયન અને મોટ ડ

(ટપકાવા ) ચરની શ તાઓ ઘટ છે. ગમે તે પ ર થિતમાં, યાં ુ ધી મે નેિશયમની યા

Page 53 of 56
અસરકારક છે યાં ુ ધી ેફાઈટાઈઝેશન દરિમયાન તળ યે બેસતો ઘન પદાથ હં મેશા નોડ ુ લર જ હશે
,

તેથી ઈનો ુ લેશન માઈ ો ચરમાં ૂબ વ ુ ુ ધારો કર .છે

75% િસ લકોન સાથે ફાઉ ેડ ફરો િસ લકોન અને 2 થી 3મીમી કદના દાણાનો ઈનો ુલ સ

તર કનો ઉપયોગ લોકિ ય છે. 0.3% થી 1% ક સયમ સાથેની થોડ ખાનગી તો અને મગેનીઝ,

ઝરકોિનયમ, બે રયમ અને ો ટયમના અ પાં શો પણ ઉપલ ધ હોય છે, એકલા ફરો િસ લકોન કરતા

વધાર સારા પ રણામો આપે છે. સામા ય ર તે ધા ુ ના વજનના 0.5% થી 0.75% ધા ુ ને ઈનો ુ લ ેટ

કરવા માટ ૂ ર ુ છે.

લેડલ ઈનો ુ લેશન :

 મે ને િ શયમના ભડકા ઓછા થાય પછ ઈનો ુ લ ટ ઉમેરો.

 યા કરલી ધા ુ સાથે તેને સરખી ર તે ભેળવો.

 સતત ઉમેરવા ું તર ળવી રાખો.

 ધા ુ ને શ તે ટ જ
ુ દ રડો, શ તઃ ઈનો ુ લેશન પછ 5 િમનીટમાં.

 જો ધા ુ ું યાના લેડલમાંથી રડાણના લેડલમાં થળાં તર થઈ ગ ુ હોય તો થળાં તર

દરિમયાન ઈનો ુ લેટ કરો.

 થો ુ ઈનો ુલ ટ યાના લેડલમાં ઉમેરો અને આશર 0.1% થી 0.2% રડાણના લેડલમાં

ઉમેરો.

મો ુ ં ઈનો લ
ુ ે શન : અહ ઈનો ુ લ ટને ૂ બ મોડથી ઉમેરવામાં આ ું ,છેદા.ત. મો ડમાં રડતી

વખતે. આ ું ઓટો પોર અથવા ેસ પોર સી ટમોમાં ૂ બ સામા ય છે

.

 મં દનને ૂ ર કર છે.

 આશર 0.02% ઉમેરો ૂ રતો છે.

 ખચમાં ઘટાડો આવે છે.

 વધાર વળતરનો ચા માં ઉપયોગ થઈ શક છે.

 કાબાઈડના િનયં ણમાં વ ુ અસરકારક છે.

 કા ટ ફ ર ટક મે સ તર ક આપે છે.

 નોડ ુ લની સં યામાં વધારો કર છે.

 એકધારા પ રણામો વ ુ આપે છે.

Page 54 of 56
  પેઅરલાઈટ ેડો ઉ પ કરવા ૂ કલ છે.

 વધાર ૂ ડ ખચ આવે છે.

મો ડ ઈનો ુ લે શન :

 મો ડમાં ધા ુ ના માગમાં તૈયાર કરલા પોકટમાં ઈનો ુ લ ટને ૂ કવામાં આવે છે

..

 0.1% થી 0.5% ઈનો ુ લ ટ મો ડમાં ૂ કવામાં આવે છે

.

 ધા ુ ના પહલા વાહમાં ઈનો ુ લ ટના ધોવાણને કારણે અિનિ ત પ રણામો આવી શક છે

.

લેક ેફાઈટ આયન ( ે સીઆઈ) માટ સમ ુ ય માણ ૂ ત િવગતવાર વણન

IS-210 FG150 FG200 FG220 FG260 FG300 FG350 FG400

ભારત
ISO-185 GR15 GR20 - GR25 GR30 GR35 GR40
આઈએસઓ
BS-1452 Gr150 Gr180 Gr220 Gr260 Gr300 Gr350 Gr400
.ુ ક.
DIN-1691 GG 15 GG 20 - GG25 GG 30 GG 35 GG 40
જમની
NFA-31-101 Ft15D Ft20D - Ft25D Ft30D Ft35D Ft40D
ાસ
GOST-1412 SC-15- SC18- SC-21- SC-24- SC-32- SC-36- SC-40-
રિશયા
32 38 40 44 52 56 60

UNI-5007 G-15 G-20 - G-25 G-30 G-35 -

ઈટલી

JIS-G-5501 FC15 FC20 - FC25 FC30 FC35 -

પાન

ેડની કો UTS (અ ટમે ટ ટ સાઈલ થ)ના ૂ ચક છે. દાખલા તર ક, FG 150નો અથ, 30

મીમીના ડાયામીટરના અલગથી કા ટ કરલા ટ ટ બારમાં 150 /ુ મીમી2 ું ૂ નતમUTS વા ે કા ટ

આયન છે.

GG15 નો અથ UTS 150 /ુ મીમી2

એસ આયનના માણ ૂ ત ેડોના ુ ણઘમ

ેડ ૂ નતમ ૂ નતમ ઈલ ગેશન સખતપ ું મે સ

UTS MPa YS MPa િવ તાર )ું % BHN

Page 55 of 56
 900/2 900 600 2 302-359 નરમ પાડ ુ
800/2 800 480 2 248-352 પેઅર લ ટક
700/2 700 420 2 229-302 પેઅર લ ટક
600/3 600 370 3 192-269 પેઅર લ ટક
500/7 500 320 7 170-241 પેઅરલાઈટ -

ફરાઈટ
450/10 450 320 10 160-221 પેઅરલાઈટ -

ફરાઈટ
400/18 400 250 18 179 ુ ધી ફરાઈટ
350/22 350 220 22 160 ુ ધી ફરાઈટ
400/18L 400 250 18 179 ુ ધી ફરાઈટ
350/22L 350 220 22 160 ુ ધી ફરાઈટ

Page 56 of 56