BAKTERIE I WIRUSY

Zadanie 1. (0-2)
Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzają chemosyntezę, wykorzystując w
jej pierwszym etapie następujące reakcje chemiczne :

Część wydzielonej w tych reakcjach energii jest rozpraszana w postaci ciepła, a część jest dostępna dla
bakterii w formie użytecznej chemicznie.
a) wyjaśnij, jaką rolę w drugim etapie chemosyntezy pełni energia użyteczna chemicznie, uzyskana przez te
bakterie w etapie pierwszym
b) określ znaczenie reakcji nitryfikacji dla roślin.

Prawidłowa odpowiedź:
a) Energia ta zostaje wykorzystana przez bakterie do syntezy związków organicznych/redukcji CO2 do
związków organicznych/asymilacji CO2.
b) Bakterie nitryfikacyjne wzbogacają glebę w łatwo przyswajalną dla roślin formę azotu.

Standard egzaminacyjny nr II. i III. Korzystanie z informacji i tworzenie informacji.

Schemat oceniania.
Zdający otrzymuje 1p. za prawidłowe określenie roli energii użytecznej chemicznie w powyższych
procesach oraz 1p. za prawidłowe określenie znaczenia reakcji nitryfikacji dla roślin.

Źródło: Matura maj 2008, poziom rozszerzony, CKE

Zadanie 2. (0-1)
Antybiotyki wykazują w stosunku do bakterii działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne. Wyjaśnij, co
oznacza, że jakiś antybiotyk ma działanie bakteriostatyczne.

Prawidłowa odpowiedź:
Taki antybiotyk hamuje możliwość mnożenia się bakterii.

Standard egzaminacyjny nr III. Tworzenie informacji.

Schemat oceniania.
Zdający otrzymuje 1p. Za prawidłowe określenie funkcji antybiotyku o działaniu bakteriostatycznym.

Źródło: Matura maj 2008, poziom rozszerzony, CKE

Zadanie 3. (0-1)
Stwierdzono, że każdy człowiek w ciągu roku zapada na co najmniej dwie infekcje wirusowe. Zaznacz dwa
najbardziej skuteczne sposoby zapobiegania chorobom wirusowym .
A. Dieta bogata w witaminę K i sód
B. Szczepienia ochronne
C. Podawanie antybiotyków
D. Dieta bogata w tłuszcze nasycone
E. Unikanie kontaktów z osobami zainfekowanymi

Prawidłowa odpowiedź:
B, E
Standard egzaminacyjny nr I. Wiadomości i rozumienie
Schemat oceniania.
Zdający otrzymuje 1 punkt za wybór właściwych odpowiedzi

Źródło: Matura styczeń 2006, poziom podstawowy, CKE

Zadanie 4. (0-1)
W 2008r Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny przyznano między innymi za odkrycie, że wirus
brodawczaka ludzkiego ( HPV) może być jednym z czynników wywołujących raka szyjki macicy. Choroba
ta jest jedną z najgroźniejszych nowotworowych chorób kobiecych, na które umiera nie świecie około 300
tyś, kobiet .
Jak to odkrycie jest wykorzystywane w profilaktyce medycznej?

Prawidłowa odpowiedź:
Odkrycie to umożliwiło opracowanie/ odkrycie szczepionki przeciw wirusowi, który zastosowany u
dziewcząt ( lub młodych kobiet) zmniejsza ryzyko występowania u nich raka szyjki macicy

Standard egzaminacyjny nr. II. Korzystanie z informacji

Schemat oceniania.
Właściwie uzasadnia opinię na podstawie informacji zawartych w tekście.

Źródło: Matura maj 2010, poziom podstawowy, CKE

Zadanie 5. (0 – 1)
Zespół nabytego upośledzenia odporności w skrócie AIDS, jest skutkiem zakażenia człowieka wirusem
HIV. Wirus ten należy do retrowirusów, ponieważ jego materiałem genetycznym jest RNA, który w procesie
odwrotnej transkrypcji stanowi matrycę do syntezy komplementarnego DNA. Wirus HIV, włączając się w
Dna komórek organizmu, człowieka upośledza ich działanie. Dotychczas nie udało się pomimo
intensywnych badań, otrzymać skutecznego lekarstwa. Jedynym sposobem opóźnienia rozwoju choroby jest
podawanie azydotymidyny (AZT). Substancja ta blokuje działanie odwrotnej transkryptazy.
Na podstawie analizy tekstu wyjaśnij, dlaczego zostaje zatrzymana synteza DNA wirusa HIV.

Poprawna odpowiedź: Zablokowanie odwrotnej transkryptazy powoduje zatrzymanie syntezy DNA na

matrycy RNA / odwrotnej transkrypcji.

Standard egzaminacyjny: I i II, wiadomości i rozumienie, korzystanie z informacji

Schemat oceniania: Zdający otrzymuje 1p za podanie prawidłowego wyjaśnienia
Źródło: Iwona Żelazny „Biologia -zbiór zadań maturalnych”, wydawnictwo szkolne Omega
Zadanie 6 (0 - 1)

Uporządkuj etapy infekcji wirusowej.

Poprawna odpowiedź:
E, B,D,C,A
Standard egzaminacyjny: III, korzystanie z informacji
Schemat oceniania: Za podanie prawidłowej kolejności etapów zdający uzyskuje 1 punkt.

Źródło: Iwona Żelazny „Biologia - zbiór zadań maturalnych” , wydawnictwo szkolne Omega

Zadanie 7 (0 -1)

U dziewcząt około 13 roku życia stosuje się obowiązkowe szczepienie ochronne przeciw różyczce.
Wyjaśnij, dlaczego szczepienia przeciw różyczce są obowiązkowe tylko dla dziewcząt.

Poprawna odpowiedź:
Wirus różyczki jest groźny dla płodu i może powodować jego poważne uszkodzenia, dlatego szczepienie
dziewcząt zapobiega infekcji płodów w czasie ciąży.

Standard egzaminacyjny: II, tworzenie informacji

Schemat oceniania: Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie właściwego wyjaśnienia.

Źródło: Matura, maj 2006, poziom podstawowy, CKE

Zadanie 8. (0-3)
Badania nad fizjologią drobnoustrojów oraz sposobami ich wykorzystania dla potrzeb człowieka wymagają
prowadzenia długotrwałej hodowli.
I sposób hodowli – hodowla statyczna: po wysianiu drobnoustrojów na pożywce nie dochodzi do
żadnej zewnętrznej integracji w hodowlę. Krzywa liczebności najpierw wznosi się łagodnie, potem
następuje wzrost wykładniczy, następnie przez pewien czas liczebność nie zmienia się, wreszcie
gwałtownie spada.
II sposób hodowli – hodowla ciągła: liczebność populacji jest stała ze względu na stały dopływ
nowych porcji pożywki i jednoczesny odpływ takiej samej ilości zużytego podłoża z produktami
metabolizmu.
Na podstawie obu opisów narysuj dwa wykresy obrazujące opisane sposoby hodowli. Podaj przyczynę
gwałtownego spadku liczebności populacji bakterii w przypadku hodowli statycznej.

Poprawna odpowiedź:

Bakterie rozwijają się do czasu wyczerpania składników pokarmowych (w pożywce) lub zatrucia się
produktami własnej przemiany materii.

Standard egzaminacyjny: II i III, tworzenie informacji i korzystanie z informacji

Schemat oceniania: Za każdy prawidłowo wykonany wykres - po 1 punkcie, Za podanie przyczyny – 1

punkt.

Źródło: Iwona Żelazny „Biologia - zbiór zadań maturalnych” , wydawnictwo szkolne Omega

Zadanie 9. (0-1)
Bakterie nie rozmnażają się płciowo, jednak u niektórych zaobserwowano procesy przenoszenia części
materiału genetycznego pomiędzy osobnikami, prowadzące do zwiększenia różnorodności genetycznej
bakterii.
Schematy ilustrują przykłady dwóch takich procesów.
Na podstawie analizy schematów porównaj sposób przeniesienia materiału genetycznego z jednej komórki
bakteryjnej do innej.

Poprawna odpowiedź:
- w przypadku A sam DNA wnika do komórki bakterii/komórka bakterii pobiera z otoczenia obcy DNA
- w przypadku B wirus/bakteriofag przenosi fragment DNA pomiędzy komórkami/wirus jest nośnikiem
DNA

Standard egzaminacyjny: II, korzystanie z informacji

Schemat oceniania: Zdający właściwie korzysta ze schematów.

Źródło: Iwona Żelazny „Biologia - zbiór zadań maturalnych” ,Wydawnictwo szkolne Omega

Zadanie 10. (0-1)

W tabeli zamieszczono zakresy tolerancji niektórych bakterii względem pH podłoża, w którym występują.

Gatunek bakterii Wartość pH podłoża

minimum optimum
Przecinkowiec cholery 5,6 6,2-8,0
Dwoinka zapalenia płuc 7,2 7,8
Pałeczka okrężnicy 4,4 6,0-7,0

Podaj, która z wymienionych powyżej bakterii jest stenobiontem względem badanego czynnika. Uzasadnij
swój wybór.

Poprawna odpowiedź:
Dwoinka zapalenia płuc, ponieważ bakterie te mają najmniejszy zakres tolerancji na pH podłoża.

Standard egzaminacyjny: II, korzystanie z informacji

Schemat oceniania: Zdający prawidłowo odczytuje informacje z tabeli.

Źródło: Matura 2007, poziom rozszerzony, CKE

Zadanie 11. (0-3)

Bakterie należą do organizmów występujących powszechnie w przyrodzie. Są obecne w wodzie, glebie i w

powietrzu. Część z nich to bakterie chorobotwórcze. Należą do nich m.in. bytująca w glebie laseczka tężca,
występujący w wodzie przecinkowiec cholery oraz prątki wywołujące gruźlicę. Zaproponuj trzy sposoby,
które należy stosować w celu ochrony własnego zdrowia przed każdą ze wskazanych bakterii.

Poprawna odpowiedź:
 1) W przypadku zranienia unikanie kontaktu z glebą , w której bytują laseczki tężca (przemywanie ran
wodą utlenioną).
2) Picie przygotowanej wody dla uniknięcia zarażenia przecinkowcem cholery.
3) Szczepienia ochronne dla uniknięcia zarażenia prątkiem gruźlicy.

Standard egzaminacyjny: II, korzystanie z informacji

Schemat oceniania: Za każdą poprawną odpowiedź zdający otrzymuje 1 punkt.

Źródło: Iwona Żelazny „Biologia - zbiór zadań maturalnych” , wydawnictwo szkolne Omega

Zadanie 12. ( 0-1)

Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są z cząstek
charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych. Właśnie ze względu na
rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród
wirusów posiadających DNA są takie, które mają dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci
jednoniciowych cząsteczek. Podobną klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających
RNA, gdyż mogą je mieć w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.
Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.

Poprawna odpowiedź:

Standard egzaminacyjny: II, korzystanie z informacji

Schemat oceniania
Zdający otrzymuje 1 punkt za narysowanie w całości poprawnego schematu.
Źródło : Matura V 2009 r, poziom rozszerzony, CKE

Zadanie 13. ( 0-1)

Na wykresie przedstawiono zależność przeżywalności dwóch populacji tego samego gatunku bakterii
(dzikiej i zmutowanej) od stężenia antybiotyku w pożywce.

Na podstawie obu wykresów podaj skutek mutacji dla przedstawionego gatunku bakterii.
Poprawna odpowiedź: mutacja zwiększyła przeżywalność osobników tego gatunku bakterii w obecności
antybiotyku lub mutacja zwiększyła oporność bakterii na antybiotyk.
Schemat oceniania
Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie skutków mutacji dla przeżywalności populacji bakterii zależnie od
stężenia antybiotyku w pożywce.
Standard egzaminacyjny: III, Tworzenie informacji
Źródło : Matura V 2009, poziom rozszerzony , CKE

Zadanie 14.(0-2)
Na schemacie przedstawiono makrofaga i jego udział w powstawaniu reakcji obronnej organizmu
podczas infekcji bakteryjnej.

Podkreśl rodzaj odporności, w którym bezpośrednio uczestniczy makrofag:

A. komórkowa B. humoralna
Przyporządkuj kolejne etapy reakcji obronnej oznaczone na schemacie cyframi I i II, do roli makrofaga w
powstawaniu tej reakcji:
a. makrofag prezentuje antygen ……………………
b. makrofag fagocytuje antygen ……………………

Poprawna odpowiedź: a) komórkowa

b) A. – II B. - I

Standard egzaminacyjny: I i II, wiadomości i rozumienie, korzystanie z informacji

Schemat oceniania
1p- podkreślenie właściwego rodzaju odporności
1p- za dwa poprawnie przyporządkowane etapy reakcji obronnej do funkcji jaką w niej pełni makrofag
Źródło: Matura maj 2010, poziom podstawowy, CKE

3. Uzupełnij tabelę. (0–3 p.)

Znaczenie
Odkrycie Odkrywca
odkrycia
Robert Koch

możliwość
zwalczania
chorób
wywoływanych
przez bakterie
Pasteryzacja

Odp. wierszami kolejno:

Prątek gruźlicy;
np. rozwój mikrobiologii / poszukiwanie sposobów leczenia chorób wywoływanych przez bakterie / zmiana
nawyków higienicznych;
Penicylina;
Alexander Fleming;
Louis Pasteur;
obniżenie liczby zatruć pokarmowych

4. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0–1 p.)

Szczepionka to
A. substancja o działaniu bakteriobójczym.
B. preparat zawierający osłabione lub zabite drobnoustroje lub ich składniki.
C. substancja stosowana w leczeniu chorób wirusowych.
D. preparat zawierający przeciwciała skierowane przeciwko określonym drobnoustrojom.

Odp. B

3. Uzupełnij tabelę. (0–3 p.)

Znaczenie
Odkrycie Odkrywca
odkrycia
Prątek gruźlicy

zmniejszenie
liczby zatruć
pokarmowych
Alexander
Fleming

Odp. wierszami kolejno:

Robert Koch;
np. rozwój mikrobiologii / poszukiwanie sposobów leczenia chorób wywoływanych przez bakterie / zmiana
nawyków higienicznych;
Pasteryzacja;
Louis Pasteur;
Penicylina;
możliwość zwalczania chorób wywoływanych
4. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0–1 p.)
Antybiotyk to
A. substancja hamująca wzrost mikroorganizmów lub je zabijająca.
B. preparat zawierający osłabione lub zabite drobnoustroje lub ich składniki.
C. substancja stosowana w leczeniu chorób wirusowych.
D. preparat zawierający przeciwciała skierowane przeciwko określonym drobnoustrojom.

Odp. A

PROTISTA I GRZYBY
Zadanie 1. (0-2)
Na podstawie powyższego schematu opisz dwie drogi zakażenia się człowieka gruźlicą.

Prawidłowa odpowiedź:
1. Drogą kropelkową od chorego człowieka lub przez powietrze od chorego człowieka.
2. Przez pokarm lub mleko, lub mięso od chorych krów.

Standard egzaminacyjny nr II Korzystanie z informacji

Schemat oceniania.
Zdający otrzymuje po 1p. za każdą z dwóch poprawnie opisanych dróg zakażenia się człowieka gruźlicą.

Źródło : Matura maj 2009, poziom podstawowy. CKE

Zadanie 2. (0 – 1)
Niektóre grzyby wchodzą z innymi organizmami w związki pokarmowe:
1. Obustronnie korzystne,
2. Korzystne tylko dla grzybów.
Podaj nazwy opisanych wyżej form współżycia.

Prawidłowa odpowiedź: 1. Symbioza 2. Pasożytnictwo

Standard egzaminacyjny: III, tworzenie informacji

Schemat oceniania: Zdający otrzymuje 1p za prawidłowe podanie dwóch form współżycia

Źródło: Matura maj 2008, poziom rozszerzony, CKE

Zadanie 3. (0-1)
Na schemacie przedstawiono cykl rozwojowy taśmy morskiej należącej do zielenic. W cyklu tym
występuje diploidalny sporofit oraz haploidalny gametofit, które mają podobną budowę morfologiczną.

a) Na podstawie powyższych informacji zapisz litery, którymi na schemacie oznaczono:

Zarodniki ……………. Gamety …………….
b) Wpisz na schemacie literę R w miejscu, gdzie zachodzi mejoza

Poprawna odpowiedz: a) Zarodniki - B Gamety - D

b) na schemacie pomiędzy A i B

Standard egzaminacyjny: I, wiadomości i rozumienie

Schemat oceniania: 1p – za poprawne wpisanie liter

Źródło: Matura styczeń 2006, poziom rozszerzony, CKE

Zadanie 5. (0-1)

Na schemacie przedstawiono fagocytozę- jeden ze sposobów pobierania pokarmu przez

ameby.

Na podstawie rysunku wpisz do poniższej tabelki cyfry od 1 do 5, tak aby zostały

uszeregowane we właściwej kolejności etapy fagocytozy.

Nr etapu Charakterystyka etapu

Usunięcie niestrawionych resztek pokarmu na
zewnątrz, regeneracja błony komórkowej.
Utworzenie wysłanego błoną wklęśnięcia na
powierzchni ameby, które obejmuje pokarm.
Identyfikacja pokarmu przez cząsteczkę
receptora tkwiącego w błonie komórkowej.
Trawienie pokarmu i wchłanianie prostych
związków do cytoplazmy.
Utworzenie wodniczki pokarmowej,
przesunięcie jej w głąb cytoplazmy i połączenie
z lizosomom.
Poprawna odpowiedz: Kolejność etapów: 5,2,1,4,3.