Wirusy.

Bakterie
– poziom rozszerzony
Egzamin
Egzamin maturalny
maturalny zz biologii
biologii 55
Arkusz
Arkusz II
Egzamin maturalny
II z biologii 5
Arkusz II
Zadanie (2 pkt) pkt)
Zadanie 1.36. Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 36.
Zadanie 36. (2(2 pkt)
Zadanie
Choroby 36. (2 pkt)
Choroby wirusowe
wirusowe rozwijają
rozwijają się
się w
w różnym
różnym tempie.
tempie. Można
Można wyróżnić
wyróżnić dwie
dwie strategie:
strategie: szybką
szybką
Choroby
lub
lub powolną,
powolną, wirusowe
np.
np. wirusy rozwijają
wirusy się w gorączki
tropikalnej
tropikalnej różnym tempie.
gorączki krwotocznej
krwotocznej Można wyróżnić
działają
działają dwie strategie:
błyskawicznie,
błyskawicznie, szybką
zamieniając
zamieniając
lub
w powolną,
w ciągu
ciągu kilku np.
kilku dni wirusy
dni tkanki tropikalnej
tkanki chorego
chorego w gorączki
w krwawą krwotocznej
krwawą masę masę pełną działają
pełną nowych błyskawicznie,
nowych wirusów.
wirusów. Chory zamieniając
Chory umiera
umiera
w ciągu
ciągu kilku
2 – 9 dni
dni. tkanki
Inaczej chorego
jest w w krwawą
przypadku masę
wirusa pełną
w ciągu 2 – 9 dni. Inaczej jest w przypadku wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie,HIV: nowych
powiela wirusów.
się on powoliChory i umiera
skrycie,
w ciągu
długo nie 2 – 9
wywołując dni. Inaczej
żadnych
długo nie wywołując żadnych objawów. jest w
objawów. przypadku wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie,
długo
Opisz nie
Opisz dwie
dwie wywołując
zalety żadnych
zalety strategii
strategii objawów.
działania
działania wirusa
wirusa HIV. HIV.
Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie
Zadanie2.37.
Zadanie (2 pkt)
(2
(2 pkt)
37. pkt) Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 37.
Zadanie
Jeden 37. (2
Jeden zz rodzajów pkt)
rodzajów chemosyntetyzujących
chemosyntetyzujących bakterii
bakterii siarkowych
siarkowych przeprowadza
przeprowadza proces
proces utleniania
utleniania
Jeden w
siarki
siarki z rodzajów
w sposób chemosyntetyzujących
sposób przedstawiony
przedstawiony sumarycznym
sumarycznym bakterii siarkowych przeprowadza proces utleniania
równaniem:
równaniem:
siarki w sposób przedstawiony sumarycznym równaniem:
22 SS ++ 33 OO22 ++ 22 H H22OO→ → 22 H H22SO
SO44 ++ energia
energia
2 S + 3 O2 + 2 H2O → 2 H2SO4 + energia
Wyjaśnij,
Wyjaśnij, w w jaki
jaki sposób
sposób te te bakterie
bakterie wpływająwpływają na na jakość
jakość gleby gleby oraz oraz jakiejakie są są
Wyjaśnij,
konsekwencje w jaki
tego sposób
procesu dlate bakterie
występujących
konsekwencje tego procesu dla występujących tam roślin. wpływają
tam na
roślin. jakość gleby oraz jakie są
konsekwencje tego procesu dla występujących tam roślin.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie
Zadanie3.38.
Zadanie 38. (2 pkt)
(2 pkt)
(2 złocisty,
pkt) Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 38.
Zadanie 38.
Gronkowiec (2 pkt) aa szczególnie
Gronkowiec złocisty, szczególnie szczep
szczep MRSA,
MRSA, jest
jest zmorą
zmorą szpitali,
szpitali, ponieważ
ponieważ może
może
Gronkowiec
powodować uuzłocisty,
powodować chorychatrudne
chorych szczególnie
trudne do
do leczeniaszczepinfekcje.
leczenia MRSA, Bakteria
infekcje. jest zmorą
Bakteria ta szpitali,
ta jest
jest oporna
oporna ponieważ
na
na większość może
większość
powodować
stosowanych u
stosowanych antybiotyków,chorych
antybiotyków, co trudne do
co bardzo leczenia
bardzo utrudnia infekcje.
utrudnia jej Bakteria
jej zwalczanie. ta
zwalczanie. Gronkowiec, jest oporna
Gronkowiec, aby na większość
aby przetrwać
przetrwać
iistosowanych
rozwijać się,antybiotyków,
musi pobierać cood bardzo
swojego utrudnia
gospodarza jej
rozwijać się, musi pobierać od swojego gospodarza żelazo. Najbogatszym źródłem zwalczanie.
żelazo. Gronkowiec,
Najbogatszym aby przetrwać
źródłem żelaza
żelaza
wiwrozwijać
organizmie się, musi
człowieka pobierać
jest od swojego
hemoglobina. gospodarza
Genom
organizmie człowieka jest hemoglobina. Genom gronkowca zawiera całą rodzinę genów żelazo.
gronkowca Najbogatszym
zawiera całą źródłem
rodzinę żelaza
genów
w organizmie
kodujących
kodujących białka człowieka
białka odpowiedzialne jest
odpowiedzialne zahemoglobina.
za uwalnianieGenom
uwalnianie hemoglobinygronkowca zawiera
hemoglobiny zz erytrocytów, całą
erytrocytów, jej rodzinę genów
jej transport
transport
kodujących
przez ścianę białka
komórkowąodpowiedzialne
gronkowca za uwalnianie
i odzyskiwanie
przez ścianę komórkową gronkowca i odzyskiwanie żelaza – czyli za regulację hemoglobiny
żelaza –z erytrocytów,
czyli za jej transport
regulację cyklu
cyklu
przez
życiowego.
życiowego. ścianę komórkową gronkowca i odzyskiwanie żelaza – czyli za regulację cyklu
życiowego.
Wyjaśnij,
Wyjaśnij, jak jak wykorzystać
wykorzystać ważną ważną cechę cechę gronkowca,
gronkowca, jaką jaką jestjest duże
duże zapotrzebowanie
zapotrzebowanie na na
Wyjaśnij,
żelazo, w jak wykorzystać
pracach nad ważną
działaniem cechę
żelazo, w pracach nad działaniem leku, który skutecznie utrudniłbyleku,gronkowca,
który jaką
skutecznie jest duże
utrudniłbyzapotrzebowanie
gronkowcowi
gronkowcowi na
żelazo,
rozwój
rozwój w w pracach
w organizmie nad
organizmie człowieka działaniem
człowieka ii ostatecznie leku, który
ostatecznie doprowadziłby skutecznie
doprowadziłby do utrudniłby
do unieszkodliwieniagronkowcowi
unieszkodliwienia tej tej
rozwój
bakterii.
bakterii. w organizmie człowieka i ostatecznie doprowadziłby do unieszkodliwienia tej
bakterii.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

1
8 Egzamin maturalny z biologii
Arkusz II

Zadanie (2 pkt)
Zadanie 4. 43. (2 pkt) Źródło: CKE 2005 (PR), zad. 43.
Uproszczony zapis procesu fotosyntezy u roślin zielonych
H2O + CO2 → cukier + O2
Sumaryczne równanie procesu fotosyntezy u purpurowych bakterii siarkowych (beztlenowce)
H2S + CO2 → cukier + S
Cechą wspólną tych reakcji jest powstawanie cukrów na drodze redukcji CO2.
Wskaż źródła wodoru użytego do redukcji CO2 w procesach fotosyntezy u roślin
zielonych i u purpurowych bakterii siarkowych oraz wyjaśnij, dlaczego organizmy te
korzystają z różnych źródeł tego pierwiastka.
substraty glikolizy:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
produkty glikolizy:
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z biologii 15
Poziom rozszerzony
.......................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 33. (1 pkt)

W
Zadanie
Zadanie (1
tabeli5. 44.
37.pkt)
zamieszczono
(1 pkt) zakresy tolerancji niektórych bakterii względem
Źródło: pH(PR),
CKE 05.2006 podłoża,
zad. 37.
w którymprzedstawia
Schemat występują.
Chemosynteza jest formągospodarkę ATPCO
asymilacji w organizmie.
2, dla której źródłem energii są procesy utleniania,
najczęściej związków nieorganicznych. Mimo, iż bakterie chemosyntetyzujące nie są
głównymi producentami Wartość pH podłoża
wzrost intensywności
Gatunek bakterii masy organicznej, odgrywają jednak dużą rolę w ekosystemach
wodnych i lądowych. minimum oddychania optimum maksimum
Przecinkowiec cholery w mitochondrium6,2 – 8,0
5,6 9,6
Dwoinka zapalenia
Przedstaw na dowolnym płuc 7,2 bakterii chemosyntetyzujących
przykładzie 7,8 ich8,2
znaczenie
Pałeczka ............poziom
okrężnicy
w przyrodzie. ATP 4,4 6,0 – 7,0........... poziom ATP
9,0

Podaj, która z wymienionych powyżej bakterii jest stenobiontem względem badanego

.......................................................................................................................................................
czynnika. Uzasadnij swój wybór. wzrost intensywności pracy
.......................................................................................................................................................
mięśni – zużycia energii
.......................................................................................................................................................
Uzupełnij schemat wpisując w zaznaczone kropkami miejsca wyrazy: wysoki lub niski.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 45. (2 pkt)
.......................................................................................................................................................
Schematy przedstawiają zakresy tolerancji na temperaturę różnych gatunków.
Zadanie 6. 34.
Zadanie (2 pkt)
(2 pkt) Źródło: CKE 2007 (PR), zad. 34.
Nr zadania 34. 35. 36. 37.
Na korzeniach łubinu w charakterystycznych
Wypełnia Maks. liczba pkt brodawkach
2 1występują
2 symbiotyczne
1 bakterie
egzaminator!
azotowe z rodzaju Rhizobium. Uzyskana liczba pkt
Określ korzyści wynikające z tej formy współżycia dla:
a) bakterii:
......................................................................................................................................................
b) łubinu: krzywą, która obrazuje zakres tolerancji organizmu stenotermicznego.
Wybierz
Uzasadnij swój wybór.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 35. (2 pkt)
Wielu naukowców twierdzi, że widoczny wpływ na zjawisko stopniowego wymierania
płazów w skali ogólnoświatowej ma działalność człowieka, której skutkiem jest degradacja
środowiska wodnego. Prowadzone na dużą skalę melioracje powodują osuszanie podmokłych
terenów, przyczyniając się czasami wręcz do pustynnienia wielu rejonów naszego globu.
Kwaśne deszcze powodują zakwaszenie zbiorników wodnych. Do wód spływają metale
ciężkie i pestycydy. Nie bez znaczenia jest też zwiększone promieniowanie UV
spowodowane dziurą ozonową.
Podaj dwa wybrane z tekstu skutki działalności
2 człowieka mające negatywny wpływ
66 Egzamin maturalny
Egzamin maturalny zz biologii
biologii
Poziom rozszerzony
Poziom rozszerzony

Zadanie
Zadanie
Zadanie (2 pkt)
7. 10.
10. (2 pkt)
(2 pkt) Źródło: CKE 2008 (PR), zad. 10.
Bakterie nitryfikacyjne
Bakterie nitryfikacyjne (Nitrosomonas
(Nitrosomonas sp., Nitrobacter sp.)
sp., Nitrobacter sp.) przeprowadzają
przeprowadzają chemosyntezę
chemosyntezę
wykorzystując w jej pierwszym etapie następujące reakcje chemiczne:
wykorzystując w jej pierwszym etapie następujące reakcje chemiczne:
Nitrosomonas sp.
Nitrosomonas 2NH33 ++ 3O
sp. 2NH 3O22 →
→ 2HNO
2HNO22 ++ 2H
2H22O
O ++ 661
661 kJ
kJ
Nitrobacter sp.
Nitrobacter sp. 2HNO22 ++ O
2HNO O22 →
→ 2HNO
2HNO33 ++ 176
176 kJ
kJ
Część wydzielonej
Część wydzielonej ww tych
tych reakcjach
reakcjach energii
energii jest
jest rozpraszana
rozpraszana w
w postaci
postaci ciepła,
ciepła, aa część
część jest
jest
dostępna dla bakterii w formie użytecznej chemicznie.
dostępna dla bakterii w formie użytecznej chemicznie.
a) Wyjaśnij,
a) Wyjaśnij, jaką
jaką rolę
rolę w
w drugim
drugim etapie
etapie chemosyntezy
chemosyntezy pełni
pełni energia
energia użyteczna
użyteczna
chemicznie, uzyskana
chemicznie, uzyskana przez
przez te
te bakterie
bakterie w
w etapie
etapie pierwszym.
pierwszym.

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
b) Określ
b) Określ znaczenie
znaczenie reakcji
reakcji nitryfikacji
nitryfikacji dla
dla roślin.
roślin.

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

Zadanie
Zadanie
Zadanie (1 pkt)
8. 11.
11. (1 pkt)
(1 pkt) Źródło: CKE 2008 (PR), zad. 11.
Antybiotyki wykazują
Antybiotyki wykazują w
w stosunku
stosunku do
do bakterii
bakterii działanie
działanie bakteriobójcze
bakteriobójcze lub
lub bakteriostatyczne.
bakteriostatyczne.
Wyjaśnij, co
Wyjaśnij, co oznacza,
oznacza, że
że jakiś
jakiś antybiotyk
antybiotyk ma
ma działanie
działanie bakteriostatyczne.
bakteriostatyczne.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
12 Egzamin maturalny z biologii
.......................................................................................................................................................
Poziom rozszerzony

Zadanie
Zadanie
Zadanie (2 pkt)
9. 12.
12.
23. (1 pkt)
(1
(2 pkt) Źródło: CKE 2009 (PR), zad. 23.
Grzyby to
Grzyby
Poniżej to organizmyróżne
organizmy
wymieniono cudzożywne.
cudzożywne.
działaniaIch Ich strzępki
strzępki
ludzi mające potrafią
potrafią
na celu pochłaniać
pochłaniać
ograniczenie tylko występowania
tylko proste, łatwo
proste, łatwo
przyswajalne
przyswajalne
zakażeń bakteryjnych. substancje organiczne. Związki organiczne
substancje organiczne. Związki organiczne występują zwykle w środowisku występują zwykle w środowisku
w postaci
w postaci związków
związków wielkocząsteczkowych,
wielkocząsteczkowych, które które w w tej
tej postaci
postaci nie nie mogą
mogą być być wprost
wprost przezprzez
A. Poprawa
grzyby jakości wody pitnej.
pobierane.
grzyby pobierane.
B. Wprowadzenie przepisów kontroli sanitarnej żywności.
Opisz
Opisz
C. sposób działania
sposób
Dezynsekcja działania
i deratyzacja,grzybów,
grzybów, dzięki
czylidzięki
regularnektóremu
któremu mogą one
mogą
zwalczanie one pobierać
pobierać
niektórych związkizwierząt
związki
rodzajów organiczne
organiczne np.
ze środowiska.
ze środowiska.
wśród owadów – wszy i pcheł; wśród gryzoni – szczurów i myszy.
D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być
skutecznie ograniczone przez dane działanie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
1. kiła 2. dżuma 3. gruźlica 4. salmonelloza 5. cholera
Zadanie 13.
Zadanie (1 pkt)
13. (1 pkt)
Niektóre grzyby
Niektóre grzyby wchodzą
wchodzą zz innymi
innymi B.
A. .............. organizmami
organizmami w związki
w
............. C. związki pokarmowe:
............. pokarmowe:
D. .............
1. obustronnie
1. obustronnie korzystne,
korzystne, 2. korzystne
2. korzystne tylko
tylko dla
dla grzybów.
grzybów.
Zadanie 24. (1 pkt)
Podaj nazwy
Podaj
Wirusy nazwy opisanychowyżej
opisanych
są pasożytami wyżej form współżycia.
form
uproszczonej współżycia.
budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są
z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych.
1. .................................................................,
1. 2. .................................................................
................................................................., 2. .................................................................
Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na
DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają
dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną
klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć
w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.
Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.

3
 A. .............. B. ............. C. ............. D. .............

Zadanie (1 pkt)
Zadanie 10.24. (1 pkt) Źródło: CKE 2009 (PR), zad. 24.
14 Egzamin maturalny z biologii
Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie
Poziom i nie mają metabolizmu. Zbudowane są
rozszerzony
z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych.
Właśnie ze28.
Zadanie względu
(2 pkt)na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na
DNA-wirusy
Długość i RNA-wirusy.
poszczególnych Wśród
faz cyklu wirusów posiadających
komórkowego DNA
może się różnić są takie, które
w zależności mają
od rodzaju
dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci
komórek. Na schemacie przedstawiono cykl komórkowy. jednoniciowych cząsteczek. Podobną
klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć
w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.
Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.

WIRUSY
Podaj nazwę fazy cyklu komórkowego oznaczonej na schemacie literą X oraz określ,
na czym polega zachodzący w niej proces.
Faza ....................................... polega na .....................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 25. (2 pkt)

Zadanie 11.
Zadanie
Podkreśl (1 pkt)
29.
cechy (1charakterystyczne
pkt) dla budowy pierścienic. Źródło: CKE 2009 (PR), zad. 29.
Na wykresie przedstawiono zależność przeżywalności dwóch populacji tego samego gatunku
A. Ciało(dzikiej
bakterii pokrytei zmutowanej)
cienką chitynową kutykulą.
od stężenia antybiotyku w pożywce.
B. Obecność wora powłokowo-mięśniowego.
C. Oddychanie tchawkami.
D. Otwarty układ krwionośny.
E. Metamerycznie ułożone narządy wydalnicze.

stężenie antybiotyku w jedn. umownych

(skala logarytmiczna)

Na podstawie obu wykresów podaj skutek mutacji dla przedstawionego gatunku bakterii.
......................................................................................................................................................

4
.......................................................................................................................................................

Zadanie (2 pkt)
Zadanie 12.12. (2 pkt) Źródło: CKE 2010 (PR), zad. 12.
W komórkach wielu gatunków bakterii oprócz genoforu znajdują się koliste cząsteczki DNA
o zróżnicowanej wielkości, zwane plazmidami. Plazmidy są zwykle mniejsze od genoforu
i niosą dodatkową informację genetyczną, np. dotyczącą oporności danego gatunku bakterii
na antybiotyki. Plazmidy mogą być przekazywane między bakteriami. Można je stosunkowo
łatwo wyizolować z komórek bakteryjnych.
Na podstawie powyższego tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe,
a które fałszywe. Wstaw w odpowiednich miejscach tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).

P/F

Plazmidy kodują informację o wszystkich funkcjach niezbędnych do życia

1.
komórki bakteryjnej.

2. Dzięki wymianie plazmidów komórki bakteryjne zyskują nowe cechy.

3. Plazmidy w komórce bakteryjnej wpływają na lekooporność bakterii.

Plazmidy zawierają geny niezbędne do życia bakterii i stanowią część genomu

4.
bakterii.

Zadanie 13. (1 pkt)

Gospodarka wodna roślin lądowych opiera się na oszczędzaniu wody przez ograniczenie jej
parowania. Ograniczeniu parowania służy przede wszystkim skórka, dodatkowo pokryta
kutikulą, a za regulację parowania wody odpowiedzialne są znajdujące się w niej aparaty
szparkowe. U roślin okrytonasiennych, które wróciły do życia w wodzie, ograniczenie
parowania nie jest konieczne. Aparaty szparkowe są w liściach roślin wodnych różnie
rozmieszczone.
Uzupełnij zdania, wpisując w wolne miejsca oznaczenia literowe określeń wybranych
spośród podanych poniżej.

A. dolna strona liścia B. górna strona liścia C. obie strony liścia

D. brak aparatów szparkowych