m

 

m






  

 w
 
w    
Ang paghihintay ng mga Pilipino sa pangakong
pagbabalik ng mga Amerikano ay natupad noong
1945. Nagdiwang ang mga Pilipino at ang mga
namundok na gerilya nang may higit sa tatlong taon
ay kasa-kasama na ng mga hukbong mapagpalaya ng
mga Amerikano.
Naging makasaysayan sa ating mga Pilipino ang
ika-4 ng Hulyo, 1946 sapagkat dito isinauli ang
kalayaan. Nawala ang tanikala, nawala ang gapos. Sa
unang pagkakataon ay naging malaya sa turing ang
mga Pilipino.
 w
  

w 
ëila naging mapaghangad sa makukuhang
gantimpala ang mga manunulat nang panahong ito
bago pa sumulat ng anumang akda ay inaalam muna
kung aling pahayagan kaya ang magbabayad dito ng
malaking halaga.Isa sa naging kapansin-pansing
pangyayari sa Panitikang Pilipino sa panahong ito
ay ang pagsulpot ng mga kabataang mag-aaral sa
larangan ng panulat. Naging mga ulirang manunulat
na Amerikano sina Ernest Hemingway, William
Saroyan, at John Steinbeck sa kanilang mahusay na
teknesismo ng panulat.Sila ang nagbigay ng diwang
mapanghimagsik at kapangahasan sa panitikang
Tagalog at Ingles.
 m  w 

w 

1. ëungkol sa kalupitan ng mga

Hapones
2. Kahirapan ng pamumuhay sa ilalim
ng pamamahala ng mga Hapones
3. Kabayanihan ng mga gerilya
 m     

m  

1. LIWAYWAY
2. BULAKLAK
3. ILANG-ILANG
4. SINAG-ëALA
 m  w

 

m 
 mGA PILING KAëHA ² (1947-1948) ni Alejandro G.
Abadilla; kinilala bilang ´AmA NG mALAYANG
ëALUDëURANµ
ANG mAIKLING KWENë NG ëAGAL G (1886-1948)
ni ëeodoro Agoncillo
AK
Y ISANG ëINIG (1952)-katipunan ng mga tula
at sanaysay ni Genoveva Edroza matute
mGA PILING SANAYSAY-(1952) ni Alejandro G.
Abadilla
mANLILIKHA, mGA PILING ëULA (1961-
1967) ni Vogelio Mangahas
mGA PILING AKDA NG KADIPAN (1965) ni
°
en Abueg
PIë NG DULA (1968) ² ni Dionisio Salazar
mANUNULAëmGA PILING AKDANG
PILIPIN (1970) ni °
en Abueg
SINING Aë PAmAmARAAN NG PAG-AARAL
NG PANIëIKAN (1965) ni Vu ino Alejand
o
 m  w

w  

Nang musmos Pa si Rizal at Ulirang mag-
aaral si Rizal na sinulat ni èIOSèAèO
CAPINO
Ang Buhay at mga Akda ni Rizal ² BEN
UNGS N
Rizal, Ang Bayani at Guro at iba pa ²
èOMINGO LANèICHO
Gabay sa Pag-aaral ng Noli at Gabay sa Pag-
aaral ng Fili ² °V°N ABU°G
 m

 

 
w  

mGA PAHAYAGANG INGLES
Philippine Free Press
morning Sun ² Se
gio Osmena S
.
Daily News- Vamon Voces
Philippines Herald ² pamilya So
iano
Îhronicle ²pamilya Lopez
Bulletin - Menzi
 m  w

 

Heart of the Islands (1974) ni Manuel Vi
ay-
kalipunan ng mga tula
Phil. Îross Section(1950) nina Maximo Vamos at
lo
entino Vale
os
Prose and Poems (1952) ni Nick Joaquin
Phil. Writing (1953) ² ni T.è. Agcaoli
Phil. Harvest (1953) nina Maximo Vamos at
lo
entino Vale
os
Horizon
s East (1967)A
temio Patacsil at Silve
io
Baltaza

 
m
w

Isa ring nakapagpasigla sa ating mga
manunulat na Pilipino ang pagkakalunsad
ng ´ëimpalak-Palancaµ o ´Palanca memorial
Awards for Literatureµ na pinamumunuan
ni Ginoong Îarlos Palanca Sr. noong 1950.
magpahanggang ngayon ay patuloy pa rin sa
pagbibigay gantimpala ang timpalak na ito
bagama
t ang nagtatag ay yumao na. Ang
larangang pinagkakalooban dito ay ang
mAIKLING KWENë , DULA at ëULA.
 m w
w
 
  


mABANGIS NA KAmAY..mAAm NG KAmAY

² Pedro Dandan
PLANEëA, BUWAN Aë mGA BIëUIN ² Elpidio
Kapulong
KWENë NI mABUëI ² Genoveva Edroza-
matute
 è


  w m

 
m


rHULY 4,1954 A.D. ² sinulat ni Dionisio
Salazar

 w m

 
m


- ALAmAë NG PASIG ² sinulat ni Fernando
monleon
 
w  
 
w
 m
 w
 
w    
Ang pagiging malaya sa turing ng mga Pilipino ay
hindi maatim tanggapin ng ilang mga mamamayang
Pilipino, lalo na ng mga kabataan.
Naging mainit ang pamamalasak ng aktibismo ng
mga kabataan noong 1970-1972. Samutsaring
paniniwala ang dahilan ng kanilang pagiging aktibista.
Sa masusing pagmamasid at pag-aaral sa takbo ng
pamahalaan, marami sa ating mga kabataan ang
naniniwalang di na ´demokratikoµ kundi isang
´gobyernong kapitalistaµ ang umiiral sa ating bayan
sapagkat damang-dama raw nila ang lalong paghihirap
ng mga mahihirap at lalong pagyaman ng mga
mayayaman. Ang iba naman ay may patuloy na
Nanalig na matatag ang pamahalaang demokratiko
at mga tao lamang na nagpapatakbo ng pamahalaan
ang mga kakulangan. Ang iba naman ay may
paniniwalang dapat nang palitan ng Ñsosyalismoµ o
Ñkomunismoµ ang bulok na pamahalaan. Iba
t ibang
samahan ang naitatag at nasapian ng ating mga
kabataan nang panahong ito. may mga kabataang
napabilang sa ÑBagong Hukbo ng Bayan [ New
Peoples
Army], may mga naging ´burgisµ radikal o
rebelde at mayroon ding mga nanatiling parang
walang pakialam sa takbo ng pamahalaan.
Sa kalahatan, maraming kabataan ang naging
aktibista upang humingi ng pagbabago sa takbo ng
pamahalaan. Subalit sa kanilang pamamahayag
hinggil sa pagbabagong ito na dala na rin marahil ng
matinding damdaming makabayan at upang
mabigyang diin na rin ang kahalagahan ng kanilang
Kanilang kahingian ay naging matalim at
mabalasik ang panunulat ng ilan nating
kabataan. At dahil dito, kasama ng ilang
rebeldeng manunulat, marami sa kanila ang
nangapiit sa mga kampong militar ng bansa.
marami ring akda ang naisulat sa
panahong ito, ngunit dahil sa ang mga
akda
y mahigpit na ipinagbawal sa una pa
lang na paglalahathala at karamihan sa mga
umakda
y kailangang lapitan pa
t
makapanayam, ang pangangalap at
pagpapahalaga ng mga akdang ito ay
ipinauubaya na sa mga masusing nagsaliksik.
   w
 m

Humantong sa pagkakadeklara ng ´BAëAS

mILIëAR [martial Law] noong 1972 ang BINHI NG
AKëIBISm . Ngunit masasabing ang binhi ay
naihasik na sa mga kabataan maging noong mga
panahon pa nina Lapulapu, Lakandula, Rizal at iba
pa. Sadya pa ring masasabi na monopolohiya ng
kabataang may init ng dugong dumadaloy sa
kanilang ugat ang dahilan ng paghihimagsik laban sa
makapangyayaring lakas ng Pilipinas. Kaya
t balido
ang sinabi ni Rizal na ´ANG KABAëAAN ANG SIYANG
PAG-ASA NG BAYANµ.
 w
   
w 

oo Punung-puno ng damdaming mapanghimagsik

oo Nagkaroon ng kamulatang panlipunan
oo maliban sa makinilya, gumamit din sila ng
PINSEL at isinulat sa mga plakard, sa PULANG
PINëURA ang mga kaugnay na salitang
nagpapahayag ng karaingan at pakikibaka
oo ëinalakay nila ang kabulukan ng lipunan at
pulitika
 m w


m è

 R LAND ëINI
R GELI mANGAHAS
EFREN ABUEG
VIRGILI ALmARI aka RI ALmA
ÎLEmENëE BAUëISëA
 


 

Nagtataglay ng tatlong [3] katangian ang mga

tulang naisulat ng mga batang makata at
mananalumpati sa panahong ito ng aktibismo
A. ang pagmamasid at pagsusuri sa kalagayan ng
bayan
B. ang pagsisiwalat ng mga katiwalian at dayukdok
na pagpapasasa ng mga nanunungkulan at;
Î. ang tahasang masasabing labag sa kagandahang-
asal na panunungayaw at karahasan sa pananalita
 m 


 m   
 mGA A! NG PANAH N [1970] ni Alejand
o Q. Pe
ez
KALIKASAN [1970] ² ni Aniceto Silvest
e
PERIGRINASY N Aë IBA PANG ëULA [1970] ni Vio
Alma
mGA ëULA NG BAYAN K Aë IBA PA [1972] ² ni
V.G. Sua
ez
SIëSIë SA KULIGLIG [1972] ni Volando Tinio
mGA GINë NG KAISIPAN [1972] ni Segundo
°sgue

a
 è

m w
w


 

Labis na naging mapangahas ang mga
manunulat ng dula, maikling kwento o maging
nobela sa panahong ito, hindi lamang sa paksa
kundi maging sa usapan ng kanilang mga tauhan sa
akda.
Payak ngunit makatotohanan ang salitaan o
lenggwaheng ginagamit nila ngunit kadalasa
y ang
payak at makatotohanang usapan, bagama
t nasa
makabagong panahon na ay hindi pa rin
makayanang basahin ng mga babaeng may bakas pa
ni maria Îlara, lalo
t ang usapan ay usapang lalaki
o ginagamit sa tagpo ng pakikipagtalik.
 m  
w



wmw
Nang panahon ding ito ng aktibismo,
nagsimulang napanood ang mga pelikulang
malalaswa na nakasisira sa kaugaliang
silanganin-ang tinatawag na mga
PELIKULANG B mBA.
Dito rin dumagsa ang mga komiks at iba
pang babasahin na ang mga larawang
iginuhit ay walang mga saplot sa katawan.
  


 
 w
 
w    
Nagsimula ang panahon ng Bagong Lipunan
noong ika-21 ng Setyembre, 1972. Nagpatuloy pa rin
ang gawad Îarlos Palanca sa pagbibigay patimpalak.
Halos tungkol sa IKAUUNLAD NG BAYAN ang
karaniwang paksain ng mga akda tulad ng Luntiang
Rebolusyon (Green Revolution), Pagpaplano ng
Pamilya, Wastong Pagkain ( Nutrition), ´Drug
Addictionµ, Polusyon, at iba pa.Pinagsikapan ng
Bagong Lipunan na maputol ang malalaswang mga
babasahin, gayundin ang mga akdang nagbibigay ng
masasamang impluwensya sa moral ng mga
mamamayan.Ang lahat ng mga pahayagang
pampaaralan ay pansamantalang pinahinto, at
maging ang mga samahang pampaaralan.
Nagtatag ang pamahalaang militar ng bagon
kagawaran na tinawag na ´mINISëRI NG
KABAëIRANG PANGmADLAµupang siyang
mamahala at sumubaybay sa mga pahayagan, aklat,
at iba pang babasahing panlipunan.
muling naibalik ng dating Unang Ginang IM°LèA
MAVCOS sa pagpapanibagong-buhay ang ating mga
SINAUNANG èULA tulad ng S°NAKULO,
°MBAYOKA NG MGA MUSLIM at iba pa.Ipinatayo
niya ang Îultural Îenter of the Philippines, Folk
Arts ëheater, at maging ang metropolitan ëheater
ay muli niyang ipinagawa upang mapagtanghalan
ng mga dulang Pilipino.
 Naging laganap din ang pag-awit noon sa
wikang Pilipino. maging ang mga
ipinadadala sa ibang bansa ay awiting
Pilipino rin ang inaawit
Ang mga lingguhang babasahin tulad ng
KISLAP, LIWAYWAY at iba pa ay malaki ang
naitulong sa pagpapaunlad ng Panitikan.
Naging Lagusan ito ng manunulat upang
mailathala ang kanilang mga akda.
ëahasang masasabi na nagningning din
ang Panitikang Filipino nang panahong ito.
  





-Naglabasan ang mga ´sloganµ sa panahon na ito ng
Bagong Lipunan
halimbawa Sa ikauunlad ng bayan, disiplina ang
kailangan
ëayo
y kumain ng gulay, upang humaba
ang buhay
magplano ng pamilya, nang ang buhay
ay lumigaya
Ang pagsunod sa magulang, tanda ng
anak na magalang
 Naging paksa ng mga tula ang
PAGKAKAISA, ëIYAGA, PAGPAPAHALAGA
SA PAmBANSANG KULëURA, UGALI,
KAGANDAHAN NG KAPALIGIRAN.
Kabilang sa mga nagsisulat ng tula sa
panahong ito sina P NÎIAN PINEDA,
ANIÎEë SILVESëRE, J SE GARÎIA
RELEV , BIENVENID RAm S, VIÎENëE
DImASALANG, ÎIR L PEZ FRANÎISÎ .

Pilipino Isang Depinisyon ² P NÎIAN

PINEDA
 m  

 
Ganito ang ilan sa mga awiting lumitaw
nang mga unang taon ng Bagong Lipunan
ë

 

   
ëë  
   
ë
  




! 
"#

Noong 1975, nagbago ang takbo ng

kasaysayan ng awiting Pilipino nang ang ´ëL
Ako sa Iyoµ ay awitin ng pangkat Îinderella.
Ang awiting ito ay naging popular sa tawag
na HImIG-mAYNILA. Binubuo ito ng ilang
´balbalµ na Pilipino may kakaibang kumpas
kaya mabilis na tinanggap ng mga tao.
Narito ang awit.
 ë $ %&
'( ( ()((
$ (ë(
((*)( 
((

  (ë+ (
,$-.
$)((( (
 ((
  
ë
,.
+ë (/ ()0)(
Naging tanyag din si RIÎ J. PUN sa
pag-awit ng himig-maynila tulad ng
kanyang ´ëhe Way We Wereµ. Narito
ang isang saknong ng kanyang awit.

)))

)
)
))))) )
ë))))-)) )))))
 Sa kaligirang ito, ang ilan pang mga
mang-aawit na kompositor ay nadagdag
pa. Kabilang dito sina Freddie Aguilar,
Florante, Jose marie Îhan, at ang
magkakasamang ëito, Vic at Joey.
Naging matagumpay ang ´ANAKµ ni
Freddie Aguilar dahil sa dalang diwa at
damdaming ipinahahayag ng awiting
ito. Sa katunayan ay nagkaroon pa nga
ito ng salin sa Hapon at sa iba pang
wika. Narito ang awit
  $
(
(
(

*



 


((
ë
 ((

*
(  


! *(
%
(
*
! 

( 
 

1 ( ((23
!  


((,45.

Narito pa ang awit ni FL RANëE na kaisa

ng Bagong Lipunan sa panawagan sa lalong
makabuluhang pamamayan.
 $&&
  (
 
(( 
((
$-
6(  (
ë(7((

 
8)-9(

 
(
 
 è

  


 
Nanguna sa pagpapanibagong-buhay ng ating
mga sinaunang dula ang ating Unang Ginang ng
bansa na si GNG. ImELDA mARÎ S. Binuhay niya
ang sarsuwela ng mga ëagalog, Sinakulo at
Embayoka ng mga muslim na pawang itinanghal sa
ipinakumpuni niyang metropolitan ëheater at
ipinatayong Folk Arts ëheater at Îultural Îenter of
the Philippines.
Lalong nakapagpasigla sa dula nang panahong
iyon at maging sa kasalukuyan ang mga sumusunod
na samahang pandulaan.
1. PEëA ² nina Îecille Guidote Alvarez at Lino
Brocka
2. REPERë RY PHILIPPINES ² nina Rebecca
Godines at Zenaida Amador
3. UP REPERë RY ² ni Behn Îervantes
4. ëEAëR FILIPIN ² ni Rolando ëinio


'$ 

Nagkaroon ng taunang Pista ng mga Pelikulang
Pilipino sa panahong ito. Sa tuwing may ganitong
kapistahan ay pawang mga pelikulang Pilipino
lamang ang ipinalalabas sa mga sinehan sa metro
manila. Ginagawaran ng gantimpala at pagkilala ang
nagwawaging mga pelikula at artista.
 Nagsilabas sa panahong ito ng Bagong Lipunan
hanggang 1979 ang mga pelikulang walang romansa
o seks subalit tinangkilik dahil sa kakaibang
kayarian nito, tulad ng 

r
& 

$$
6 
+ '
-)) )()(ë:(
ë) -:
r
 & 




  
 
r
ë$
  $ &
&2
;)))
*9
r  
+7$)
r
 + <))8 8
;)))
    wmw
m  
  
 
Sa panahong ito ng Bagong Lipunan,
nagbihis ng panibagong anyo ang nilalaman
ng mga pahayagan. Ang mga balitang dati
y
naglalahad ng karahasan tulad ng patayan,
nakawan, panggagahasa, at iba pa ay
napalitan ng mga balitang pangkaunlaran,
pang-ekonomiko, disiplina, pangkultura,
turismo at iba pa. Narito ang mga
sumusunod na pahayagan
1. BULLEëIN ë DAY
2. ëImES J URNAL
3. PE PLE
S J URNAL
4. BALIëA
5. PILIPIN EXPRESS
6. PHIL. DAILY EXPRESS
7. EVENING EXPRESS
8. EVENING P Së
 Sadyang nakahiligan nang basahin ng mga
mamamayang Pilipino ang magasing
LIWAYWAY simula pa noong 1922. Bukod sa
Liwayway, ang ilan pang magasing mababasa
nang panahong ito ay ang

! $  
= ë $ $
4 '>ë- 7ë
8
' ' ë
 Bukod sa mga magasin, para namang mga
kabuteng nagsisulpot ang mga komiks na
siyang kinagiliwang basahin ng marami.
Kabilang dito ang mga sumusunod

! 
= '>ë-
4 !'<'
76

? $ $
@ ' ' & 
 w


  

w    


 
Sa kabuuang tanaw, masasabing ang sangay ng
Panitikang Pilipino na nanaluktok sa Bagong
Lipunan ay ang mga SANAYSAY, AWIë, mGA
ëALUmPAëI, Aë ëULA.

Walang pinag-iba ang mga maikling kwento

nang panahong ito sa mga naisulat noong bago
magkaroon ng aktibismo, gayun din naman ang
mga nobela at dula.