Ο Παρθενώνας φλέγεται - Ατύχηµα ή συνειδητό έγκληµα του Μοροζίνι;... about:reader?url=http://www.katiousa.gr/istoria/o-parthenonas-flegetai-...

katiousa.gr

Ο Παρθενώνας φλέγεται - Ατύχηµα ή συνειδητό

έγκληµα του Μοροζίνι; - Κατιούσα

Κατιούσα

Αν κάνει κανείς µια βόλτα στο Βένετο, το νοµό δηλαδή στον οποίο ανήκει η Βενετία, θα δει
ότι περίπου τα µισά χωριά έχουν µια οδό Μοροζίνι. Είναι ο φόρος τιµής του τόπου το στον
«Πελοποννησιακό», όπως τον ονόµασαν οι συµπατριώτες του, για τη νίκη του επί των
Οθωµανών και την κατοχύρωση της δεύτερης ενετοκρατίας στο Μωριά (1684-1715). Μια
νίκη που µπορεί βέβαια να χαρακτηριστεί πύρρεια για τη Γαληνοτάτη ∆ηµοκρατία της
Βενετίας, όχι µόνο για τα βραχύβια αποτελέσµατά της, αλλά και για το κόστος που είχε.
Κόστος βέβαια, που σε σηµαντικό βαθµό δεν επωµίστηκε η ίδια, αλλά τα θέατρα του έκτου
ενετοτουρκικού πολέµου (1684-1699). Ανάµεσά τους η Αθήνα, µια πόλη περίπου 10.000
κατοίκων, µε µεικτό πληθυσµό, µουσουλµανικό και χριστιανικό. Βασικό σηµείο αναφοράς
της, τότε όπως και τώρα, ήταν ο βράχος της Ακρόπολης, που µε διάφορες µεταλλαγές και
καταστροφές συνδεδεµένες µε τις αλλαγές πολιτικού κυριάρχου διατηρούσε εν µέρει τον
“ιερό” του χαρακτήρα, µε τη µετασκευή του Παρθενώνα από ναό της Αθηνάς, σε
εκκλησίας της Παναγίας της Αθηνιώτισσας, καθολικό ναό και µετέπειτα σε τζαµί επί
οθωµανικής περιόδου.

Η στρατηγική θέση της ακρόπολης και η επιλογή των Οθωµανών να εγκατασταστήσουν

εκεί την πυριτιδαποθήκη τους, µην έχοντας πάρει το µάθηµά τους από την έκρηξη στα
Προπύλαια που χρησιµοποιούνταν για τον ίδιο λόγο το 1656, µοιραία την έφερε στο
επίκεντρο της πολεµικής σύγκρουσης µε το στρατό του Μοροζίνι. Από τα πολλά θύµατα,
στην ιστορία καλώς ή κακώς γράφτηκε µόνο ένα, ο ναός της Αθηνάς, που καταστράφηκε
µετά από αιώνες, όπου, παρά τις διάφροες µετασκευές, είχε διατηρηθεί σχετικά
αναλλοίωτος µέσα στο χρόνο. Πώς όµως έφτασαν τα πράγµατα ως την καταστροφή ενός
από τα διασηµότερα µνηµεία (έστω και όχι ακριβώς µε τη σύγχρονη έννοια του όρου) του
δυτικού κόσµου;

Βρισκόµαστε στα τέλη του 17ου αιώνα, την περίοδο που οι Οθωµανοί έχουν πια διαβεί
οριστικά την κορυφή της ακµής τους, µετά τη δεύτερη κι ο οριστική αποτυχία τους να
κατακτήσουν τη Βιέννη το 1683, 154 χρόνια µετά την πρώτη πολιορκία της πόλης το 1529.
Από την άλλη η άλλοτε κραταιά θαλασσοκράτειρα Βενετία, βλέπει τον ανταγωνισµό από
τα βασίλεια της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, που ήδη είχαν εδραιωθεί στο Νέο Κόσµο,
αλλά και τη σταδιακή άνοδο των πρωτοπόρων στον καπιταλιστικό µετασχηµατισµό
δυνάµεων της Ολλανδίας αρχικά και της Αγγλίας µετέπειτα, να υποβαθµίζει σοβαρά το
ρόλο της πόλης – κράτους στη Μεσόγειο.

Ο σχηµατισµός τoυ Ιερού Συνασπισµού το 1684, µε πρωτοβουλία του πάπα Ιννοκεντίου ΙΑ’

1 από 3 30/9/2019 2:16 πµ

Ο Παρθενώνας φλέγεται - Ατύχηµα ή συνειδητό έγκληµα του Μοροζίνι;... about:reader?url=http://www.katiousa.gr/istoria/o-parthenonas-flegetai-...

για την ανακοπή της προέλασης των Οθωµανών στην κεντρική Ευρώπη και την εκδίωξή
τους από τα Βαλκάνια, εµφανίστηκε ως χρυσή ευκαιρία των Βενετών για «ρεβάνς», τόσο
εναντίον της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, που είχε ήδη εν πολλοίς καταλάβει τα τόσο
πολύτιµα για τη Γαληνοτάτη εδάφη της στη σηµερινή ελληνική επικράτεια, όσο και κατά
των Αψβούργων. Οι Βενετοί µε τους Αψβούργους ήταν φυσικά σύµµαχοι στον Ιερό
Συνασπισµό, απέναντι στον κοινό οθωµανικό εχθρό, αλλά παρέµεναν άσπονδοι φίλοι σε
ό,τι αφορά τον έλεγχο των διασυνοριακών περιοχών µεταξύ τους.

Για πρώτη και τελευταία φορά στην ιστορία των επτά τελικά συνολικά πολεµικών
συγκρούσεων µεταξύ Οθωµανικής Αυτοκρατορίας και Βενετίας, η Γαληνοτάτη κηρύσσει
τον πόλεµο στην Υψηλή Πύλη στις 16 Ιούνη 1684. Τρεις µήνες νωρίτερα, ο Φραντσέσκο
Μοροζίνι έχει διοριστεί «capitano generale da mar», αρχιναύαρχος δηλαδή του ενετικού
στόλου. Κατόρθωµα διόλου ευκαταφρόνητο, αν αναλογιστεί κανείς πως 15 χρόνια πριν, το
1669, ήταν εκείνος που µε τη «Συνθήκη της Κανδίας», παρέδιδε το Χάνδακα, το σηµερινό
Ηράκλειο Κρήτης, στους Οθωµανούς, µετά από 20ετή πολιορκία. Μάλιστα για την
αποτυχία του αυτή δικάστηκε στην πόλη, αθωώθηκε ωστόσο και διατήρησε τα υψηλά του
αξιώµατα.

Ο στρατός της Βενετίας αρχικά αποτελείται από 12000 άνδρες, κατά το ήµισυ Γερµανοί
µισθοφόροι. Εκείνα τα χρόνια, πρίγκηπες από τα κρατίδια του Αννόβερου και της
Σαξονίας συνηθίζουν να νοικιάζουν στρατεύµατα στη Βενετία για να ενισχύσουν τα ταµεία
τους. Στη διάρκεια της εκστρατείας όµως, καταφθάνουν ολοένα και περισσότεροι άνδρες,
από τα γερµανικά κράτη, το παπικό κράτος, την Τοσκάνη, τους ιππότες της Μάλτας, αλλά
και κάθε γωνιά της Ευρώπης, γοητευµένοι από την προοπτική της απόσπασης πλούσιας
λείας από τους «άπιστους».

Ο Μοροζίνι πράγµατι δείχνει να παίρνει το αίµα του πίσω για την απώλεια της Κρήτης.
Ξεκινά από τα ενετοκρατούµενα Ιόνια, για να περάσει το 1685 στο Μωριά, όπου κατακτά
την Κόρινθο, την Πάτρα, αλλά και τη Ναύπακτο απέναντι, εκδιώκοντας ένα χρόνο µετά
τους Οθωµανούς από την Πελοπόννησο. Εκείνο που του έλειπε ωστόσο ήταν µια
εµβληµατική νίκη που θα κατοχύρωνε την υστεροφηµία του και τον έλεγχο της Βενετίας
στη νότια Ελλάδα. Το Νεγρεπόντε (Εύβοια) και η Αθήνα αποτελούν τον επόµενο στόχο
«Για το Χριστό και τη Βενετία», όπως αντηχούσαν οι ιαχές των στρατιωτών.

Οι δυνάµεις του Μοροζίνι, µε επικεφαλής του µισθοφορικού σώµατος τον κόµη Όττο
Γουιλιέλµο φον Καίνιγκσµαρκ καταφθάνουν στον Πειραιά στις 21 Σεπτέµβρη 1687. Ήδη
έχουν ξεκινήσει οι συνεννοήσεις µε τους χριστιανούς της πόλης και στις 22 του µήνα, ο
στρατός των Ευρωπαίων θέτει τελεσίγραφο στους Οθωµανούς να εγκαταλείψουν την
πόλη, µε αντάλλαγµα να µεταφέρουν σώοι τα περιουσιακά τους στοιχεία. Οι Οθωµανοί
απορρίπτουν την πρόταση, επιλέγοντας να ταµπουρωθούν στον Παρθενώνα, όπου είχαν
αποθηκεύσει όλη τους την πυρίτιδα, κι όπου είχαν βρει καταφύγιο όσοι µουσουλµάνοι δεν
είχαν ήδη εγκαταλείψει την πόλη, πάνω από 2000 ή και 3000 άνθρωποι, ανάµεσά τους
γυναίκες και παιδιά.

2 από 3 30/9/2019 2:16 πµ

Ο Παρθενώνας φλέγεται - Ατύχηµα ή συνειδητό έγκληµα του Μοροζίνι;... about:reader?url=http://www.katiousa.gr/istoria/o-parthenonas-flegetai-...

Αν οι Οθωµανοί υπολόγιζαν πως οι Ενετοί κι οι σύµµαχοί τους δε θα χτυπούσαν τον

Παρθενώνα, έκαναν µεγάλο λάθος. Ήδη από τις 23 του Σεπτέµβρη, οι πολιορκητές
ξεκίνησαν να ρίχνουν πυρά κατά του οθωµανικού οχυρού, τα οποία υπολογίζεται πως
ξεπέρασαν τις 2000 βολές. Οι Βενετοί είχα παρατάξει το πυροβολικό τους κυρίως δυτικά
της ακρόπολης, ενώ πυροβολαρχία κανονιών υπήρχε στις πλαγιές της Πνύκας, όπως και
συστοιχία όλµων στον Άρειο Πάγων. Λίγο αργότερα, τοποθετήθηκε συστοιχία δύο όλµων
και ανατολικά του Ιερού Βράχου.

Η κορύφωση του δράµατος ήρθε το βράδυ της 26ης προς 27η Σεπτέµβρη, όταν δύο βόµβες
διαπέρασαν µέσα από κάποιο άνοιγµα της οροφής που οι Οθωµανοί είχαν αµελήσει να
φράξουν τον Παρθενώνα, µε αποτέλεσµα οι τεράστιες ποσότητες πυρίτιδας να
αναφλέγουν. Ακολούθησε κολοσσιαία έκρηξη, κατά την οποία το κεντρικό τµήµα του ναού,
ο σηκός, κατέρρευσε, ενώ ό,τι ακόµα έστεκε άρπαξε φωτιά, που εξαπλώθηκε στον
πυκνοκατοικηµένο οθωµανικό µαχαλά της ακρόπολης. Οι ισχυρισµοί του ίδιου του
Μοροζίνι πως επρόκειτο για “τυχαίο” χτύπηµα πολύ δύσκολα µπορούν να πείσουν, αφού
φαίνεται πως οι πολιορκητές είχαν νωρίτερα πληροφορηθεί πως φυλάσσονταν πυρίτιδα
και τρόφιµα στο ναό.

Η φωτιά συνέχιζε να καίει για µέρες, ενώ στις 29 Σεπτέµβρη οι Οθωµανοί παρέδιδαν την
ακρόπολη στο Μοροζίνι. Η Γαληνοτάτη πανηγύρισε το γεγονός µε κοπή αναµνηστικών
µεταλλίων, σύντοµα όµως οι Βενετοί αποφάσιζαν να εγκαταλείψουν την Αθήνα,
υποχωρώντας προς τις πελοποννησιακές τους κτήσεις. Έκτοτε ο Παρθενώνας θα έµενε
υπό οθωµανικό έλεγχο ως και τα χρόνια της επανάστασης του 1821.

Οι Οθωµανοί έχτισαν ένα νέο, µικρότερο τζαµί πάνω στο δάπεδο του σηκού, το οποίο
κατεδαφίστηκε από το πρώτο νεοελληνικό κράτος το 1842, ενώ νωρίτερα οι Βενετοί, πριν
την αποχώρησή τους είχαν δοκιµάσει να αποσπάσουν τµήµα του γλυπτού διακόσµου του
δυτικού αετώµατος που είχαν διασωθεί από το βοµβαρδισµό, µε αποτέλεσµα να πέσουν
και να σπάσουν. ∆ιασηµότερη αρχαιολογική λεία των Ενετών από την πολεµική τους
περιπέτεια στην Αττική η υπήρξε ο περίφηµος «Λέων του Πειραιώς», ένα µυστηριώδες ως
προς τη χρονολόγησή του γλυπτό λιονταριού, που έδωσε ως και την απαγωγή του, το
όνοµα «Πόρτο Λεόνε» στον Πειραιά και σήµερα το αυθεντικό κοσµεί το ναύσταθµο της
Βενετίας.

Όσο για το Μοροζίνι, ανταµείφθηκε το 1688 µε τη θέση του δόγη, του ανώτατου δηλαδή
αξιώµατος της Βενετίας, παιρνώντας τα τελευταία χρόνια της ζωής του προσπαθώντας να
διατηρήσει τα κεκτηµένα του στο Μωριά. Έφυγε από τη ζωή στο Ναύπλιο λόγω λιθίασης
το 1693 και το πτώµα του ταριχεύτηκε και τάφηκε µεγαλοπρεπώς στη γενέτειρά του. Η
καταστροφή που προκάλεσε στον Παρθενώνα θα περνούσε πιθανότατα στην ιστορία ως η
µεγαλύτερη ως τώρα βεβήλωση του ναού, αν δεν είχε µεσολαβήσει η διαρπαγή των
γλυπτών του από το λόρδο Έλγιν, στο διάστηµα 1801-1804.

∆ύσκολες Νύχτες

3 από 3 30/9/2019 2:16 πµ