Kpss Tarih Konu Anlatım Genel Tekrar

/sait.
zaman
SAİT
Nizamı Cedid Tarih Ders Notları
ZAMAN
GİRİŞ
Kamu Personeli Seçme Sınavına
hazırlanan adaylar,
Bu çalışma 2017 Öğretim Programı

doğrultusunda 2018 Eğitim/Öğretim yılında
yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı temel
Tarih ders kitapçılarındaki yer alan bilgiler
doğrultusunda hazırlanmıştır.
SAİT ZAMAN
KPSS Tarih müfedatında yer alan bilgiler
ünitelerine göre kısa notlar şekilde derle-
nerek bu notların içerisinde yer almaktadır.
Gireceğiniz sınav için çalışma sürecinde

sizlere faydalı olmasını diler, şimdiden
sınavlarınızda başarılar dilerim.
Sait ZAMAN
1 https://www.instagram.com/sait.zaman/
SAİT
ZAMAN
İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

TÜRK GÖÇLERİ O R T A A S Y A K Ü L T Ü R BÖLGELERİ
►► GÖÇLERİN NEDENLERİ
Anav: Orta Asya’daki en eski kültür bölgesidir.At ilk defa bu
✎
✎Boylar arasındaki mücadeleler kültür’de görülmüştür.
✎
✎Elverişsiz iklim koşulları Afanesyevo: Türklere ait en eski kültür bölgesidir.
✎
✎Çin ve Moğol baskıları Andronova: Altından ve tunçtan yapılan ilk eşyalar bu kültür
✎
✎Yeni yurt edinme dü- bölgesinde görülmüştür.
şüncesi Tagar: En yeni ve en gelişmiş kültür bölgesidir.
✎
✎Nüfusun hızla artması Karasuk: İlk demir işletmeciliğin görüldüğü kültür bölgesidir.
✎
✎Hayvan hastalıklarının Kelteminar: Balıkçılık faaliyetleriyle uğraşılan kültür bölgesidir.
artması
SAİT ZAMAN
✎
✎Cihan Hakimiyeti dü-
şüncesi gibi nedenler- İ S L A M Ö N C E S İ T Ü R K DEVLETLERİ
den dolayı Türkler Dünya’nın bir çok bölgesine göç et-
►► İSKİTLER(SAKALAR)
mişlerdir.
✎
✎Bilinen ilk Türk topluluğudur.
✎
✎Karadeniz’in kuzey taraflarında kurulmuştur.
►► GÖÇLERİN SONUÇLARI
✎
✎Bilinen en ünlü hükümdarları Alp Er Tunga’dır(Afresiyab).
✎
✎Türk kültürü çok geniş bir alana yayılmıştır.
✎
✎Tarihin ilk kadın hükümdarı olan Tomris Hatun İskitler dö-
✎
✎Türk tarihini bir bütün olarak incelemek zorlaşmıştır. neminde yaşamıştır.
✎
✎Farklı yerlerde farklı devletler kurulmuştur. ✎ üzengiyi yapmışlardır.
✎İlk
✎
✎Gittikleri bölgeden etkilenmiş ve o bölgeyi etkilemişlerdir. ✎
✎Altın ve gümüş işletmeciliğinde öncü olduklarından do-
✎
✎Bazı Türk boyları milli kimliklerini kaybetmiş ve asimile ol- layı kendilerine Bozkırın Kuyumcuları unvanı verilmiştir.
muşlardır. ✎
✎Amazon Kadın savaşçıları bu dönemde faaliyet göster-
✎
✎Kavimler göçüne neden olmuştur. mişlerdir.
https://www.instagram.com/sait.zaman/
2
SAİT
ZAMAN

✎
✎İskit-Pers savaşlarından dolayı Firdevsi’nin Şehname adlı ✎ düzenli Ordu Mete Han döneminde kurulmuştur.
✎İlk
eserinde Alp Er Tunga’dan bahsedilmiştir. ✎
✎Onluk sisteme geçilmiştir.
✎
✎Günümüzdeki Yakut Türkleri İskit soyundan gelmektedir. ✎
✎Islıklı ok ilk defa Mete Han döneminde kullanılmıştır.
✎ destanı önemlidir. İskit hükümdarı Şu ile Makedonyalı
✎Şu ✎
✎Vatan ve Millet sevgisinden bahseden ilk kişi Mete
Büyük İskender arasındaki mücadelelerden bahsedilmiş- Han’dır.
tir.
✎
✎Kendisinde toprak isteyen Çin hükümdarına ‘’Toprak Mil-
►► ASYA(BÜYÜK)HUN DEVLETİ letindir onu kimseye vermem’’ demiştir.
✎
✎Bilinen teşkilatlı ilk Türk devletidir. ✎
✎Mete Han’dan sonra tahta geçen Ki-Ok Çinli prensesler-
✎
✎Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır. Teoman, ‘’Sonsuzluk’’ le evlenme geleneği başlatmıştır.
ve ‘’genişlik’’ anlamına gelen ‘’Tan-hu’’ ve ‘’Şanyü’’ ✎
✎Çi-Çi ise Mete Han gibi Türk milliyetçisidir.
SAİT ZAMAN
unvanlarını almıştır.(2018 9.Sınıf güncellenmiş Meb tarih ✎
✎Artan taht kavgaları ve Çinlilerin baskılarından dolayı
kitabı) Çin kaynaklarında Tuman olarak geçmektedir. Asya Hun devleti M.S 216 Tarihinde Batı ve Güney olmak
✎
✎Başkentleri Toprak Ana denilen Ötüken’dir. üzere 2’ye ayrılmıştır. Batı Hun devleti Çinlilere bağlan-
✎
✎Çin Seddi ilk defa Teoman döneminde örülmeye başlan- mıştır.Sonrasında ise Kavimler Göçü meydana gelmiştir.
mıştır.Mete Han döneminde ise bitmiştir. ✎
✎NOT: Orta Asya’nın en uzun ömürlü devleti Asya Hun
✎
✎Teoman’ı tahttan indiren Mete Han Asya Hun devleti Devleti’dir.
Hakan’ı olmuştur.Mete Han’ın tahta çıkış tarihi olan M.Ö.
209 bugün Türkiye Cumhuriyeti’nin Kara Kuvvetleri Ko- K A V İ M L E R GÖÇÜ
mutanlığının kuruluş tarihi olarak gösterilmektedir.) ✎
✎Asya Hun devletinin parçalanmasından sonra Asya’nın
✎
✎Mete Han dönemi Asya Hun Devleti’nin en parlak dö- batısında bulunan Hunlar ilerleyerek Alan’ların toprak-
nemidir. larını ele geçirmiştir.Buradaki kavimlerin hareketi sonucu
Kavimler göçü başlamıştır.
✎
✎Mete Han tüm Türk boylarını tek çatı altında toplamıştır.
✎
✎Sonuçları:
✎
✎Çin kaynaklarında Mao-Dun olarak geçmektedir.
✎
✎Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı olmak üzere 2’ye ay-
✎
✎Devlet Merkez-Sağ-Sol şeklinde idare edilmiştir.
rılmıştır.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Zamanla Batı Roma İmparatorluğu yıkılmıştır. ✎
✎Devlet en güçlü dönemini Atilla döneminde yaşamıştır.
✎
✎İlkçağ kapanıp Ortaçağ açılmıştır. ✎
✎Atilla Batı Roma üzerine İtalya ve Galya,Doğu Roma
✎
✎Türk kültürü Avrupa’ya yayılmıştır. üzerine ise I.ve II. Balkan seferlerini başlatmıştır.
✎
✎Avrupa’da feodalite kurulmuştur. ✎
✎Bizans ile yapılan mücadeleler sonucunda Margos ve
Anatolyus antlaşmaları imzalanmıştır.
✎
✎Dogmatik düşünce yayılmıştır.
✎
✎Bizans üzerinde hakimiyet kuran Atilla,Alpler üzerinden
✎
✎Avrupa’da bir çok Türk devleti kurulmuştur.Hunlar,Avarlar,
Roma’ya girmiştir.Hunlar Papa I.Leo aracılığıyla Atilla ile
Macarlar,Bulgarlar gibi.
antlaşmak istemiştir.Atilla Batı Roma üzerindeki hakimiyet
✎
✎Avrupa’da kurulan bir çok Türk devleti milli kimliklerini kurduğu,daha önce şehri istila eden Got kralının ani ölü-
kaybedip asimile olmuşlardır. mü ,Doğu’dan gelen Sasani tehlikesi gibi nedenlerden
dolayı şehri yağmalamaktan vazgeçmiştir.
SAİT ZAMAN
✎
✎Batı Romalılar Atilla’nın kendilerini cezalandırmak
için gönderildiğine inandıkları için kendisine ‘’Tanrının
Kırbacı’’,’’Cesur Kavimlerin Efendisi’’ gibi unvanlar ver-
miştir.Aynı zamanda Hun-Burgod mücadelelerinden do-
layı Almanların Nibeluengen Destanında Atilla için ‘’Et-
►► AVRUPA HUN DEVLETİ
zel’’ de denilmiştir.
✎
✎Kavimler Göçünden sonra Balamir komutasındaki Türkler ✎
✎Atilla’nın ölümünden sonra İlek, İrnek ve Dengizlik başa
tarafından Macaristan’da Avrupa Hun Devleti kurulmuş- geçmişse de devlet iyice zayıflamış ve yıkılmıştır.
tur.
✎
✎Avrupa’da kurulan ilk Türk devletidir.
►► GÖKTÜRKLER
✎
✎Balamir’den sonra başa Uldiz geçmiştir.
✎
✎Avar ülkesinde çıkan Töles isyanının bastırılmasında etkili
✎
✎Uldiz zamanında Anadolu’ya ilk akınlar başlamıştır.
olan Bumin Kağan tarafından Ötüken’de kurulmuştur.
✎
✎Uldiz Bizans’ı baskı altına tutmuş ve kendisine gönderilen
✎
✎Köktürkleri kuran kabilenin adı Aşina’dır.
Trakya elçisine ‘’İstesem Güneşin battığı yere kadar her
yeri zaptederim.’’ demiştir. ✎
✎Bumin Kağan ‘’İl Kağan’’ unvanını almıştır.
4
SAİT
ZAMAN

✎
✎Tarih’te ‘’Türk’’ adıyla kurulan ilk devlettir. ►► II.KÖKTÜRK (KUTLUK) DEVLETİ
✎
✎Asya Hun devletinden sonra Türk birliğini sağlayan ikinci ✎ sık ayaklanan Türkler 682’de Kutluk Kağan önderliğin-
✎Sık
Türk devletidir. de bağımsızlıklarını kazanmışlardır.
✎
✎Sınırları en geniş olan Türk devletidir. ✎
✎Bu başarısından dolayı kendisine
✎
✎Bumin Kağan ülkeyi Doğu-Batı şeklinde ayırıp kardeşi İs- ‘’İlteriş(Derleyen,Toplayan)’’ unvanı verilmiştir.
temi Yabgu ile yönetmiştir. ✎
✎Kutluk Kağan’dan sonra başa Kapkan Kağan geçmiştir.
✎
✎Sasanilerle ittifak kurarak Kapkan Kağan’a ‘’Otuz
Akhunları,Bizanslarla ittifak Boyun Kağanı’’ unvanı
kurarak ise Sasanileri orta- verilmiştir.
dan kaldırmıştır. ✎
✎Devlet en parlak döne-
✎
✎Bizans ile ilk siyasi ilişkiler Gök- mini ise Bilge Kağan dö-
SAİT ZAMAN
türkler döneminde olmuştur. neminde yaşamıştır.
Bizans’tan gelen elçinin adı Zemerkhos,Göktürklerden ✎
✎Bilge Kağan ülkeyi Kül Ti-
Bizans’a giden elçinin adı ise Maniah’tır. gin ve Vezir Tonyukuk ile
✎
✎Göktürklerin en parlak dönemi ise Mukan Kağan döne- yönetmiştir.
midir. ✎
✎Bu dönemin en parlak dönemi olma nedeni ‘’Türk-
✎
✎Tapo Kağan Budizm inancından etkilenmiş ve bunu ken- lerin Bismarc’ı’’ ve ‘’Apa Tarkan’’ unvanlarını alan
di ülkesinde yaymak istemişse de tepki almıştır. Tonyukuk’un bilgi ve tecrübelerini Bilge Kağan ve Kül Ti-
✎
✎‘’Yedi İklimin ve Yedi Irkın hükümdarı’’ olarak tanınan hü- gin ile paylaşmasıdır.Tonyukuk aynı zamanda Türk Tarihi-
kümdar Tardu’dur. nin ilk veziridir.
✎
✎I.Köktürkler hanedan mücadeleleri ve Çin baskıların- ✎
✎Kültigin ve Bilge Kağan’ın ölümünden sonra Uygur,Basmil
dan dolayı yıkılmış ve yaklaşık 50 yıl Çin esaretinde ve Karlukların saldırıları sonucu II.Köktürk devleti yıkılmıştır.
yaşamıştır(MATEM EVRESİ).Bu dönemde sık sık ayaklanıl- ✎ dönemde ilk alfabe kullanılmıştır.
✎Bu
sa da başarılı olunamamıştır.Bu ayaklanmaların en ünlü- ✎
✎Para ilk defa bir değişim aracı olarak kullanılmıştır.
sü Kürşad ayaklanmasıdır.
✎
✎Orhon abideleri bu dönemde yazılmıştır.
SAİT
ZAMAN

►► UYGURLAR ►► AVARLAR
✎
✎Çin kaynaklarında ‘’Şahin Gibi dolaşan,Hücum eden’’ ✎
✎Çin Kaynaklarında Juan-Juan olarak geçmektedirler.
anlamlarına gelir. ✎
✎Bayan Han önderliğinde
✎
✎Kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan’dır. kurulmuştur.
✎ parlak dönemleri Moyen-Çur dönemidir.
✎En ✎
✎İstanbul Sasanilerin yardımı
✎
✎Moyen-Çur’dan sonra tahta geçen Böğü Kağan Ti- ile 2 defa kuşatılmıştır.
bet seferi dönüşünde Mani adı verilen bir rahip ile ta- ✎
✎Avrupa’ya üzengi yapımını
nışarak Maniheizm’i benimsemiştir.Maniheizm’e bağ- öğretmişlerdir.
lı olarak;Hükümdarların isimlerinin başına ‘’Ay,kün’’ ✎
✎Hıristiyanlığı kabul eden Avarlar,Frankların saldırıları sonu-
gibi isimler getirilmiştir. Hayvansal gıdalardan cu yıkılmıştır.
uzaklaşılmış,savaşçılık özellikler kaybedilmiş ve Tarım ya-
SAİT ZAMAN
pılarak ilk defa Yerleşik hayata geçilmiştir.
►► BULGARLAR
✎ Türk şehir devletleri kurulmuştur.
✎İlk
✎
✎Türk Tarihinin ilk mimari eserleri verilmiştir. ✎
✎Kelime anlamı ‘’Karışık,karmaşık’’ tır.
✎
✎Yeni bir dini öğrenmek için bir çok kitap basılmış ve kü- ✎
✎Kurucusu Kubrad’tır
tüphane kurulmuştur. ✎
✎Kubrad’ın ölümünden sonra Hazarların saldırıları sonucu
✎
✎Tiyatro’nun temelleri atılmıştır. İtil ve Tuna bulgarları olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
✎ Harften oluşan alfabe kullanılmıştır.
✎14
✎
✎Stupa adı verilen tapınaklar oluşturulmuştur. ○○ TUNA BULGARLARI
✎
✎Kırgızların saldırılar sonucu Kansu ve Tufan Uygurları diye ✎
✎Kurucusu Asparuh Han’dır.
2’ye ayrılmışlardır. ✎
✎Kurum Han döneminde İstanbul kuşatılmıştır.
✎
✎Moğolların Türkleşmesinde Tufan Uygurları etkili olmuştur. ✎
✎Boris Han döneminde Hıristiyanlık kabul edilmiştir.
✎
✎Günümüzde Sincan bölgesinde yaşamaktadırlar. ✎
✎Çar unvanını kullanan ilk Türk devletidir.Çar unvanını kul-
lanan ilk hükümdar ise Simon’dur.
6
SAİT
ZAMAN

○○ İTİL (VOLGA) BULGARLARI ✎
✎Polonya’da yaşayan Karay Türkleri Hazarların soyundan-
✎
✎Almış Han döneminde Abbasi halifesinden İslamiyet’i dır.
öğrenmek amacıyla bir heyet istemiştir.Gelen heyetin ✎
✎Rus knezlikleri tarafından yıkılmıştır.
içinde İbn-i Fadlan da bulunmaktadır.İbn-i Fadlan’ın Rih-
le adlı eseri İtil bulgarlarının İslamiyet’e geçme hikayesi
►► MACARLAR
anlatılmaktdır.
✎
✎İslamiyet’i kabul eden İlk Türk devletidir. ✎
✎Kurucusu Arpad’tır.
✎
✎Hıristiyanlığın Katolik mezhebini be-
nimsemişlerdir.
►► HAZARLAR
✎
✎Slavların germenleşmesini engelle-
✎
✎Kuzey Kafkasya’da kurulmuşlardır. mişledir.
SAİT ZAMAN
✎
✎Kağan semboliktir. Devlet idaresi tamamen Bey adı veri- ✎ Türkoloji Enstitüsü Budapeşte’de
✎İlk
len yöneticilerin elindedir. Bu durum Hazarlar’da Çift Ha- kurulmuştur.
kimiyet anlayışının olduğunu göstermektedir.
✎
✎Kendilerini Avrupa Hun Devleti’nin
✎
✎Museviliği benimseyen ilk Türk devletidir. varisi olarak görmüşlerdir.
✎
✎Halk arasında Musevilik,Hıristiyanlık ve İslamiyet özgür bir
şekilde yaşanmıştır.Bu yüzden bu döneme ‘’Hazar Barış
►► PEÇENEKLER
Çağı’’ adı verilmiştir.
✎
✎Avrupa’da kurulan ilk Türk devletleri arasında en uzun ✎
✎Bizans ordusunda ücretli olarak görev almışlardır.
ömürlü olanı ve en güçlü olanıdır. ✎
✎Malazgirt savaşında taraf değiştirerek Büyük Selçuklula-
✎ Türk-Arap savaşları bu dönemde yaşanmıştır.
✎İlk rın tarafına geçmişlerdir.
✎
✎Hazar ülkesinde yaşatan Müslümanların liderine ‘’Hazz’’ ✎
✎Divan-i Lügati’t Türk’te ‘’Rum Diyarında oturan bir bö-
adı verilmektedir. lük’’ olarak geçmektedir.
✎
✎Ordularında paralı asker kullanan ilk Türk devletidir. ✎
✎İstanbul’u kuşatmak isteyen Çaka Bey’e destek olmuş-
lardır.
✎
✎Kürk yolu üzerinde hakimiyet kurmuşlardır.
✎
✎Miklos hazineleri Peçeneklere aittir.
SAİT
ZAMAN

►► KIPÇAKLAR(KUMANLAR)
✎
✎Kelime anlamı Sarı Saçlı,öfkeli’dir.
✎
✎Eyyubi ve Memlük ordularında görev yapmışlardır.
✎
✎Codex Comenicus adında bir sözlük yapmışlardır.(Vene-
dik Kütüphanesinde)
✎
✎Oğuzlar ile yaptıkları mücadeleler Dede Korkut Hikayele-
rinde yer almıştır.
✎
✎Ruslar ile yaptıkları mücadeleler İgor Destanında yer al-
mıştır.
SAİT ZAMAN
►► SABİRLER
►► OĞUZLAR ✎
✎Kelime anlamı ‘’Yol değiştiren,sapan’’ anlamındadır.
✎
✎Bizans ordusunda paralı asker olarak görev yapmışlardır. ✎
✎Buğarık adlı kadın hükümdarları vardır.
✎
✎Oğuz adı ilk defa Orhun kitabelerinde yer almıştır. ✎
✎Anadolu’ya sefer düzenleyen ikinci Türk topluluğudur.
✎ Kalabalık Türk boyudur.
✎En ✎
✎Sibirya’ya adını vermişlerdir.
✎
✎Hıristiyan oğuzlara Uz adı verilmektedir.
✎
✎Romanya civarında yaşayan Gagauzlar Oğuzlar’ın to-
runlarıdır. ►► BAŞKIRTLAR
✎
✎Büyük Selçuklu,Anadolu Selçuklu ve Osmanlı’nın kurul- ✎
✎Altın ordu devletine bağlanarak İslamiyet’e geçmişlerdir.
masında etkili rol oynamışlardır.
✎
✎İbn-i Fadlan Seyahatnamesinde Başkırtlardan bahset-
miştir.
8
SAİT
ZAMAN

►► TÜRGEŞLER ✎
✎Moğol Hakimiyetine giren ilk Türk topluluğudur.
✎
✎Bilinen ilk hükümdarı Baga Tarkan’dır. Baga Tarkan kendi ✎
✎Dünyanın en uzun destanı olan Manas destanını yazmış-
adına para bastırmıştır. lardır.
✎
✎Hükümdarları Çor unvanını kullanmıştır. ✎
✎1991’de Sovyetlerin dağılmasından sonra Kırgizstan’da
kurulmuştur.
✎
✎Sulu Kağan zamanında Emevilerle savaşarak Orta
Asya’nın araplaşmasını engellemişlerdir.
✎
✎Uygurlardan sonra yerleşik yaşama geçen ikinci Türk ►► KARLUKLAR
devletidir. ✎
✎İslamiyet’i kabul eden ilk Türk topluluğudur.
✎
✎Karluk hükümdarları Atasagun unvanını taşımışlardır.
►► AKHUNLAR(EFTALİTLER) ✎
✎Karluklara Üç Kabile Yabguluğu da denilmiştir.
SAİT ZAMAN
✎
✎Afganistan civarlarında kurulmuştur. ✎
✎Moğol Hakimiyetine giren ilk Müslüman Türk topluluğu-
✎
✎Sasani ülkesinde meydana gelen Mazdek İsyanının bas- dur.
tırılmasında etkili olmuşlardır.Mazdek İsyanı Tarihteki ilk ✎
✎Karahanlıların kurulmasında rol oynamışlardır.
Komünist isyan’dır. ✎
✎Talas savaşında Çinlilere karşı Müslümanların yanında sa-
✎
✎Göktürk ve Sasanilerin işbirliği sonucu yıkılmışlardır. vaşa katılmışlardır.
✎
✎Akhunlar’da Ay-yıldız tamga olarak kabul edilmiştir.
✎
✎Sarı ve Kara olmak üzere ikiye ayrılmışlardır. ►► KİMEKLER
✎
✎Ülkeyi 11 İl’e ayırıp her ilin başına Tutug adı verilen yöne-
►► KIRGIZLAR ticiler atamışlardır.
✎
✎Uygurları yıkarak Ötüken merkez olarak kurulmuşlardır.
✎
✎Ölülerini yakan tek Türk devletidir. ►► TABGAÇLAR
✎
✎Milletlerarası yarışma düzenleyen ilk Türk devletidir. ✎
✎Çin’in kuzeyinde kurulmuştur.
✎
✎Orta Asya’da kurulan son Türk devletidir.
SAİT
ZAMAN

İSL AM İY ET Ö N C E S İ T Ü R K D E V L E T - ►► Hükümdarlık unvanları
LE R İN DE K Ü L T Ü R V E M E D EN İ Y E T
►► SOSYAL YAŞAM
✎
✎Aile yapısı olarak çekirdek aile mevcuttur.
✎
✎Tek eş ile evlilik bulunmaktadır(Monogami).
✎
✎Yaşam tarzlarına bağlı olarak göçebe yaşam vardır.
✎
✎Yöneten ve yönetilenler arasında Tüz adı verilen yazılı ol-
mayan bir anlaşma bulunmaktadır.
✎
✎Göçebe yaşamdan dolayı özel mülkiyet kavramı bulun-
mamaktadır.
SAİT ZAMAN
✎
✎Temel geçim kaynağı hayvancılıktır
✎
✎Toplumsal hiyerarşi şu şekildedir.
✎
✎Oğuş(Aile)→Urug(Soy)→Boy(Boy)→Budun(Millet)→İl(De
vlet)
►► DEVLET YÖNETİMİ
✎
✎Egemenlik yetkisinin Göktanrı tarafından Kağan ve ailesi-
ne verilmesi anlayışına Kut anlayışı denir.
✎
✎Tanrının verdiği iktisadi güç Ülüg(Ülüş),Tanrının verdiği as-
keri güç ise Küç olarak tanımlanmaktadır.
10
SAİT
ZAMAN

►► Hükümdarlık Sembolleri ✎
✎Kurultay’ın diğer isimleri; Toy ve Kengeş’tir.
✎
✎Otağ(Çadır) ✎
✎Kurultay üyelerine Toygun adı verilmektedir.
✎
✎Yay
✎
✎Bayrak ►► Diğer Türk devletlerinde Kurultayın isimleri;
✎
✎Tuğ(Sancak) ✎
✎Hazarlar→İhtiyarlar
✎
✎Nevbet(Davul) ✎
✎Tabgaçlar →Nazırlar
✎
✎Yarlığ(Kağan emiri) ✎
✎Peçenekler →Komenton
✎
✎Kotuz(Sorguç) ✎
✎Tuna Bulgaları→ Millet
✎
✎Örgin(Taht)Kamçı(Berge) ✎
✎Avrupa Hunları→ Logades(Seçkinler)
✎
✎Toy(Şölen) ✎
SAİT ZAMAN
✎Oğuzlar→Tirnek Meclisi
NOT:Hükümdarlık sembolleri arasında ok YOK’tur.
►► Diğer genel özellikler ►► Bazı önemli görevliler ve anlamları:
✎
✎Türklerin tarihteki en büyük özelliklerinden biri teşkilatçı ✎
✎Tudun →Vergi memuru
olmalarıdır. ✎
✎Buyruk→ Bakan
✎
✎Ülke yönetimi doğu-batı diye ikiye ayrılmıştır.Doğu’da ✎
✎Ataman→ Tigin hocası
hakan,Batı’da ise kardeşi olan Yabgu bulunmaktadır.
✎
✎Bitikçi→ Katip
✎
✎Hükümdar sınırsız yetkilere sahip değildir.Töre ve Kurultay
✎
✎Tutug→ Askeri vali
Hakan’ın gücünü sınırlandırmıştır
✎
✎Tamgaç →Mühürdar
✎
✎Teokratik yönetim anlayışı yoktur.
✎
✎Apa →Sivil yönetici
✎
✎Kurultay danışma meclisi olmakla beraber karar meclisi
de olmuştur. ✎
✎Ayuki →Hükümet
✎
✎Kurultay;Kağan,Hatun,Boy beyleri,şad,Yabgu,Aygucı,Ta ✎
✎Aygucu →Vezir
rkan,Tigin’lerden oluşmaktadır. ✎
✎Ağılığ→ Hazine görevlisi
SAİT
ZAMAN

►► ORDU ✎
✎Göçebe yaşamdan dolayı hapis cezaları 10 günü geç-
memiştir.
✎
✎Yaşam şartlarından dolayı savaşçılık özellikleri görülmek-
tedir. ✎
✎Başkanlığını Kağan’ın yaptığı yüksek mahkemelere Yar-
gu denir.
✎
✎Ordu-Millet anlayışı hakimdir
✎
✎Töre’yi yazılı hale getiren Uygurlardır.
✎T✎ u r a n , S a h t e
Ricat,Kurt Ka- ✎
✎Töre’nin değişebilen kuralları olduğu gibi değişmeyecek
panı gibi tak- hükümleri de bulunmaktadır.Onlar da şunlardır;
tikler savaşta ✎
✎Adalet →Könilik
kullanılmıştır. ✎
✎İyilik →Uzluk
✎
✎Islıklı ok ilk defa ✎
✎Eşitlik →Tüzlük
Mete Han dö-
SAİT ZAMAN
✎
✎Bağımsızlık →Oksızlık
neminde bu-
lunmuştur.
✎ üzengi yapımı ve at koşum takımları Avrupalılara öğ-
✎İlk ►► EKONOMİ
retilmiştir. ✎
✎Uygurlardan önce yaşam göçebe hayat üzerine kurulu
✎
✎Onluk sistem dünyaya tanıtılmıştır. olduğu için Tarım gelişmemiştir.
NOT:Türkler en çok Askeri alanda dünyayı etkilemiştir. ✎
✎Tötö kanalı Asya Hun devleti döneminde yapılmış
olup,Göktürkler tarafından kullanılmıştır.
►► HUKUK ✎
✎Para Türleri;
✎
✎Kuanpo →Bez Para
✎
✎Türklerin yaşamının temelini oluşturan sözlü kurallara Töre
denir ✎
✎Kamdu →Mühürlü para
✎
✎Yöneten ve yönetilenler arasındaki antlaşmaya ise Tüz ✎
✎Çav →Kağıt para
adı verilmektedir. ✎
✎Yarmak →Para
✎
✎Hukuk kuralları yazısızdır. ✎
✎Satır →Gümüş para (2018 9.sınıf Güncellenmiş Meb Tarih
12
SAİT
ZAMAN

kitabı) ✎ Minyatür örnek-
✎İlk
✎
✎İhraç ürünleri; Madeni araç,Dokuma malzemeleri lerini Uygurlar ver-
miştir.
✎
✎İthal ürünleri; Tarım ürünleri,hububat
✎
✎Türklerde Ressam-
lara Bedizci den-
►► DİN VE İNANÇ SİSTEMLERİ miştir.
✎
✎Türkler Göktanrı,Musevilik,Hıristiyanlık,İslamiyet,Budizm,M ✎ Çökmüş adam
✎Diz
aniheizm gibi dinlere inanılmıştır. heykeli Uygurlara
✎
✎Şamanizm,Doğalar Kültü,Atalar kültü gibi inançlara sa- aittir.
hiptirler ✎ Heykel örnekleri
✎İlk
✎
✎Bazı Terimler ve anlamları; olan Balballar ilk
SAİT ZAMAN
✎
✎Kurgan→ Mezar defa İskitler tara-
fından verilmiştir.
✎
✎Balbal →Mezar taşı
✎
✎Uçmağ →Cennet
►► DİL,YAZI VE EDEBİYAT
✎
✎Tamu →Cehennem
✎
✎Kam,Baksı→ Din Adamları ✎
✎Sözlü edebiyat ürünleri;Sav,Sagu,Koşuk,Destan
✎
✎Yuğ→ Cenaze Töreni ✎
✎Yazılı edebiyat ürünleri; Orhun Abideleri,Bugut,Karabalsa
gun,Moyen-Çor yazıtları
✎
✎Bazı önemli destanlar;
►► SANAT
✎
✎Göç →Uygur
✎
✎Göçebe yaşamdan dolayı sanat eşyaları taşınabilir mal-
✎
✎Türeyiş →Uygur
zemelerden olmuştur.
✎
✎Ergenekon→ Göktürk
✎
✎Hayvan üslubu kullanılmıştır.
✎
✎Bozkurt→ Göktürk
✎
✎Dünya’nın ilk halısı olan Pazırık halısı Ermitaj müzesindedir.
✎ →İskit
✎Şu
✎
✎Altın Elbiseli adam Hunlar’a aittir.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Alp er Tunga→ İskit ✎ kısmı Çince bir kısmı Türkçe yazılmıştır.
✎Bir
✎
✎Oğuz Kağan →Asya Hun ✎
✎Türkiye’de bunlara ait ilk çalışmaları yapan Necip
✎
✎Manas →Kırgız Asım’dır.
✎
✎Şan Kızı Destanı→ Bulgarlar ✎
✎Moğolistan’ın Ulan Batur şehrinde bulunmaktadır.
►► Diğer Edebi Ürünler

✎
✎Göktürklere ait diğer ürünler; Bugut yazıtları
✎
✎Uygurlara ait edebi ürünler; Karabalsagun,Moyen-
Çor yazıtları(Sine-Uşi),Prens Kalyanamkara ve
Papamkara,Altın Yaruk,Sekiz Yükmek,İrg Bitig
SAİT ZAMAN
✎
✎Kırgızlara ait edebi ürünler; Manas Destanı,Yenisey yazıt-
ları
✎
✎Bulgarlara ait edebi ürünler; Madara Kaya kitabesi
✎
✎Türk Tarihinin bilinen ilk şairi Aprın Çor Tigin’dir.
✎
✎Türk edebiyatında ilk tiyatro örneği Maitrsimit’tir.
✎
✎Türklerde yaygın eğitim ilk kez Asya Hunları tarafından
başlatılmıştır.
►► Orhun Abideleri’nin özellikleri;
✎
✎Uygurlar döneminde ise ilk defa örgün eğitim kurumları
✎
✎Kutluk Devleti zamanında yazılmıştır
oluşturulmuştur.
✎ siyasetname örneğidir
✎İlk
✎ kez Thomsen tarafından çözülmüştür
✎İlk
✎ sözcük ‘’Tengri’’dir
✎İlk
✎ yazar Tonyukuk’tur.
✎İlk
✎ nutuk özelliği taşır
✎İlk
14
SAİT
ZAMAN
TÜRK - İSLAM TARİHİ

T ÜR K - İ S L A M T A R İ Hİ ✎
✎Türklerin İslamiyet’e hizmetleri
✎
✎İslam kültür ve medeniyeti geniş bir alana yayılmıştır.
►► TALAS SAVAŞI
✎
✎Türkler İslam dünyasını; Haçlılar,Bizanslar ve Moğollara
✎
✎Çinliler ile Araplar arasında meydana gelmiştir.
karşı korumuştur.
✎
✎Türkler bu savaşta tarihi düşmanlarına karşı Arapların ya-
✎
✎Abbasi halifesini dış baskılara karşı korumuşlardır.
nında olmuştur ve Çin ordusunun mağlup edilmesinde
etkili olmuşlardır. ✎
✎İslam bilim ve kültürüne önemli kişilikler kazandırmışlardır.
✎
✎Sonuçları
T Ü R K - İ S L A M D EVLETLERİ
✎
✎Türkler arasında İslamiyet büyük bir hızla yayılmıştır.
►► KARAHANLILAR (840-1212)
✎
✎Türk-İslam tarihi başlamıştır.
✎
✎Türk-Müslüman ilişkileri gelişmiştir. ✎
✎Bilge Kül Kadir Han tarafından Türkistan’da kurulmuştur.
SAİT ZAMAN
✎
✎Türkler Abbasilerin askeri ve idari alanında yer almışlardır. ✎
✎Karahanlı devleti; Hakaniye,Afrasyab,İlighanlar gibi ad-
larla da anılmıştır.
✎
✎Kağıt ve Matbaa Abbasiler aracılığıyla Orta Asya dışına
yayılmıştır. ✎
✎Satuk Buğra Han zamanında İslamiyet kabul edilmiştir.
Satuğ Buğra Han Müslüman olunca Abdulkerim adını al-
✎
✎Türklerin İslamiyet’e geçişini kolaylaştıran etkenler
mıştır.
✎
✎Türk ahlak anlayışı ile İslamiyet’in birbirine benzemesi
✎
✎Satuk Buğra Han’a aynı zamanda El-Gazi ve El-Mücahit
✎
✎Göktanrı inancında yer alan bazı unsurların(ahiret,cenn unvanları da verilmiştir.(2018 9.Sınıf güncellenmiş Meb ta-
et,cehennem) İslamiyet’te de bulunması rih kitabı)
✎
✎Din adamlarının ayrıcalıklı bir sınıf olmaması ✎
✎Karahanlılar Orta Asya’da kurulan ilk Türk-İslam devleti-
✎
✎Abbasilerin,Emevilere göre daha hoşgörülü bir politika dir.
izlemesi ✎
✎Ebu Nasr Ahmed,Abbasi halifesi tarafından İslam hüküm-
✎
✎Her iki dinde de Tek tanrı inancının olması darı olarak tanınan ilk Karahanlı hükümdarıdır.
✎
✎Türklerdeki Cihan hakimiyeti ile Müslümanlardaki Cihat ✎
✎Devlet en parlak dönemini Yusuf Kadir Han zamanında
anlayışının benzer olması yaşamıştır.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Tamgaç Buğra Han(Uluğ Han) döneminde ilk burslu eği- ile Maveraünnehir Görüşmeleri yapılmıştır.
tim başlamıştır. ✎
✎Abbasi halifesinin isteği üzerine Hindistan üzerine 16 sefer
✎
✎Karahanlıların resmi dili Türkçedir. düzenlenmiştir(Somnat seferleri)
✎ Türk-İslam eserlerini vermişlerdir.
✎İlk ✎ seferlerde ünlü bilgin Biruni de yer almıştır.Bunun için
✎Bu
✎ Kervansaray,ilk Medrese(Semerkant),ilk Camii,ilk Pos-
✎İlk Gazneli Mahmut, Biruni için ‘’Sarayımın en değerli hazi-
ta teşkilatı ve İlk Hastane(Bimarhane) örneklerini vermiş- nesi’’ demiştir.
lerdir. ✎
✎Hindistan seferleri sonucunda Kast sistemine dar-
✎
✎Askeri alanda Gulam sistemini başlatmışlardır. be vurulmuştur.Bu seferler neticesinde günümüz
Pakistan,Bangladeş ve Afganistan gibi şehirler ortaya
✎
✎Hanedan içi taht kavgaları sonucu Doğu ve Batı olarak
çıkmıştır.
ikiye ayrılmışlardır. Doğuya Karahitaylılar, Batı kısmına
Harzemşahlılar son vermiştir. ✎
✎Gazneli Mahmut ‘’Alemin aslanı’’,’’Zamanın
SAİT ZAMAN
yeganesi’’,’’Devlet’in kılıcı’’ gibi unvanlar da almıştır.
✎
✎Büyük Selçuklu Devleti ile yapılan Dandanakan savaşı
►► GAZNELİLER(963-1187)
sonucunda devlet yıkılış sürecine girmiştir.
✎
✎Afganistan’ın Gazne şehrinde Alp Tigin tarafından kurul- ✎
✎Afgan yerlileri Gurlular tarafından yıkılmıştır.
muştur.(2018 9.sınıf Güncellenmiş Meb tarih kitabı)
✎
✎Padişah unvanını kullanan ilk kişi Alp Tigin’dir.
►► BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ(1040-1157)
✎
✎Gazneli Mahmut,Şii Büveyhoğullara karşı Abbasi Halife-
sini korumuştur.Abbasi halifesi buna karşılık olarak Gaz- ✎
✎Devletin adı kurucusu olan Selçuk Bey’den gelir.Selçuk
neli Mahmut’a Sultan unvanını vermiştir.Böylece Sultan Bey Cend şehrini merkez olarak almıştır.
unvanını ilk kullanan Gazneli Mahmut’tur. ✎
✎Selçuk Bey’den sonra Tuğrul ve Çağrı beyler tahta geç-
✎
✎Aynı zamanda Gazneli Mahmut için ‘’Put Kıran’’’ denil- miştir.
miştir. ✎ dönemde Gaznelilerle Nesa,Serahs ve Dandanakan
✎Bu
✎
✎İslamiyet’i koruyan ilk Türk devletidir. savaşları yapılmıştır.Dandanakan savaşından sonra Gaz-
neliler yıkılış sürecine girmiştir.
✎
✎Büyük Selçuklu Devleti’nin büyümesine karşı Karahanlılar
16
SAİT
ZAMAN

✎
✎Dandanakan savaşından sonra Nişabur’da Tuğrul Bey Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır.Bu savaş sonu-
adına ‘’Es-Sultanü’l-Muazzam’’ unvanıyla hutbe okutul- cunda Abbasi Halifesi tarafından Sultan Alparslan’a ‘’İs-
muştur.(2018 Güncellenmiş 9.Sınıf meb tarih kitabı) lam ülkelerinin sultanı’’ unvanını vermiştir.
✎
✎Toprakların yetmemesinden dolayı Anadolu’ya keşif ○○ Malazgirt savaşının sonucunda;
amaçlı seferler düzenlenmiştir. →Bu savaş Bizans İmparatoru Romen Diyojen esir
✎
✎1048’de yapılan Pasinler savaşını Bizans ve Gürcü kuv- alınmıştır.
vetlerine karşı Büyük Selçuklu Devleti kazanmıştır.(Pasinler →Bu savaş sonucunda Türkiye Tarihi başlamıştır.
savaşı ilk Büyük Selçuklu-Bizans savaşıdır.)Bu savaş sonun- →Bu savaş sonucunda Bizans baskısı ortadan kalkmıştır.
da Gürcü kralı Liparit esir alınmıştır.Bizans’ın İstanbul’daki →Sultan Alparslan bu savaş sonucunda ‘’Toprak
Camii’yi onarması karşılığında serbest bırakılmıştır. fethedenin malıdır’’ politikası ile bazı komutanlarına Kılıç
✎
✎1055’te Abbasi halifesinin yardım istemesi üzerine Şii Bü- Payı adını verdiği toprakları vermiştir.Bu topraklar üzer-
SAİT ZAMAN
veyhoğullarına son verilmiştir.Bunun üzerine Abbasi Hali- inde ilk Anadolu beylikleri kurulmuştur.
fesi Tuğrul Bey’e ‘’Doğunun ve Batının Sultanı’’ unvanını →Haçlı seferlerinin başlamasına neden olmuştur.
vermiştir. →Malazgirt savaşı ‘’Yurt Kuran savaşı’’ olarak
✎
✎Büyük Selçuklu Devletinde ilk medrese Tuğrul Bey döne- tanımlanmaktadır.
minde Nişabur’da açılmıştır. →Alparslan döneminde Nizamülmülk tarafından
○○ Alparslan Dönemi: Bağdat’ta ilk nizamiye medresesi açılmıştır.
✎ dönemde asıl adı Ebu Hasan olan Vezir Nizamülmülk

✎Bu ○○ Melikşah Dönemi:
vezirlik makamına getirilmiştir. ✎
✎Kudüs,Şam,Halep fethedilmiştir.
✎
✎Azerbaycan fethedilmiştir. ✎
✎Süleyman Şah,Melikşah’ın onayı ile İznik’te Anadolu Sel-
✎
✎Hıristiyanlar için çok önemli bir merkez olan Ani Kalesi fet- çuklu Devleti’ni kurmuştur.
hedilmiştir.Bunun üzerine Abbasi halifesi tarafından Sul- ✎
✎Büyük Selçuklu Devleti’nin en parlak dönemidir.
tan Alparslan’a ‘’Ebu’l Feth’’ unvanı verilmiştir. ✎
✎İkta sistemi ilk kez uygulanmıştır.
✎
✎1071’de Bizanslarla yapılan Malazgirt savaşını Bü- ✎
✎Hassan Sabah önderliğinde Batınilik faaliyetleri bu dö-
yük Selçuklu Devleti kazanmıştır.Bu savaş sonucunda nemde artmıştır.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Melikşah’ın ölümünden sonra Mahmut,Mehmet ►► TOLUNOĞULLARI
Tapar,Berkayaruk ve Sencer arasında taht mücadeleleri
✎
✎Tolunoğlu Ahmet tarafından Mısır’da kurulmuştur.
yaşanmıştır. Bu mücadeleyi Sultan Sencer kazanmıştır. Bu
mücadeleyi kazandığı için “Sultanıazam” ünvanını almış- ✎
✎Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir.
tır. ✎
✎Maristan adı verilen ilk hastaneleri kurmuşlardır.
✎
✎Karahitaylarla yapılan Katvan savaşı kaybedilince dev- ✎ Eczaneyi inşa etmişlerdir.
✎İlk
let yıkılış sürecine girmiştir. ✎
✎Tolun kelimesi ‘’Dolunay’’ anlamına gelir.
►► Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılma nedenleri: ✎
✎Türk-İslam mimarisinin Mısır’daki ilk örneklerini vermişlerdir.
→Batınilik faaliyetleri ✎
✎Abbasiler tarafından yıkılmıştır.
→Oğuz boylarının küstürülmesi
→Atabeylerin bağımsız hareket etmesi ►► İHŞİDLER(AKŞİTLER)
SAİT ZAMAN
→Ülke hanedanın ortak malıdır anlayışı ile hareket edilm- ✎
✎Muhammed Bin Togaç tarafından kurulmuştur.
esi
✎
✎Akşit ‘’Beyaz Güneş’’ anlamına gelmektedir.
→Halifelerin olumsuz tutumu
✎
✎Kutsal topraklara sahip olan ilk Türk devletidir.
►► Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra
✎
✎İhşid kelime anlamı ‘’Prens’’ demektir.
✎
✎İran’da, Salgurlular ✎
✎Fatimiler tarafından yıkılmıştır.
✎
✎Azerbaycan’da, İldenizoğuları
✎
✎Erbil’de, Begteginoğulları
►► EYYUBİLER
✎
✎Şam’da, Böriler
✎
✎Selahattin Eyubi tarafından Mısır’da kurulmuştur.
✎
✎Musul’da, Zengiler atabeylikleri kurulmuştur.
✎
✎Hıttin Savaşı’nda Haçlılara karşı savaşarak Kudüs’ü geri
almıştır.
NOT: Büyük Selçuklu Devleti Türk-İslam tarihinde ilk defa;
✎
✎Arma sistemleri ile Avrupalılara örnek olmuşlardır.
İkta,Divan ve Atabeylik sistemlerini kullanmıştır.
✎
✎Dönemin ünlü tıpçısı İbn-i Meymun bu dönemde yaşa-
18
SAİT
ZAMAN

mıştır. ✎
✎Harzemşahlarla Otrar faciasını yaşamışlardır.
✎
✎Memlükler tarafından yıkılmıştır. ✎
✎Anadolu Selçuklu Devleti ile yapılan Kösedağ savaşını
kazanmışlardır.
✎
✎Cengiz Han ölmeden önce ülkeyi oğulları arasında pay-
►► MEMLÜKLER
laşmıştır.
✎
✎Aybeg tarafından Mısır’da kurulmuştur.
○○ Altın Orda Devleti
✎
✎İlhanlılarla yapılan Aynı Calud savaşı kazanılmıştır.Moğol-
✎
✎Batu Han tarafından kurulmuştur.
ların batıya ilerleyişini durduran ilk devlettir.
✎
✎İslamiyet’i kabul eden ilk Moğol devletidir.
✎
✎Memlükler’de her komutana ve emire sultan olabilme
hakkı tanınmıştır. ○○ Çağatay Hanlığı
✎
✎Memlük devletinin varlığına Mercidabık ve Ridaniye sa- ✎
✎Doğu Türkistan’da kurulmuştur.
SAİT ZAMAN
vaşları ile Osmanlı Devleti son vermiştir. ○○ Kubilay Hanlığı
✎
✎Memlük kelimesinin anlamı ‘’Efendisinin Tasarrufundaki ✎
✎Çin’de kurulmuştur.
Esir’dir.
✎
✎Türkleşmeyen ve İslamiyet’i kabul etmeden tek Moğol
devletidir.
►► SAFEVİLER ✎ devlet hakkında en önemli bilgiler Marco Polo’nun
✎Bu
✎
✎Kurucusu Şah İsmail’dir.Şah İsmail Hattai mahlasını kul- seyahatnamesinde yer alır.
lanmıştır. ○○ İlhanlı Devleti
✎
✎Osmanlı ile 1514 Çaldıran savaşını yaptılar ve kaybettiler. ✎
✎Hülagü Han tarafından İran’da kurulmuştur.
✎ devletin yıkılmasıyla İran’daki Türk hanedanlığı son
✎Bu ✎
✎Kösedağ savaşında Anadolu Selçuklu Devleti’ni yenmiş-
bulmuştur. lerdir.
✎
✎Alamut Kalesini yıkmışlardır.
►► MOĞOL İMPARATORLUĞU
✎
✎Cengiz Han tarafından kurulmuştur. ►► TİMUR DEVLETİ
SAİT
ZAMAN

✎
✎Timur tarafından Belh şehrinde kurulmuştur. ►► HARZEMŞAHLAR
✎
✎Cengiz Han’ın soyundan gelmediği için ‘’Emir’’ unvanını ✎
✎Harzem’de İl Arslan tarafından kurulmuştur.
kullanmıştır.
✎
✎Kendilerini Büyük Selçuklu Devleti’nin varisi olarak gör-
✎
✎Eyalet sistemi uygulanmış ve her eyaletin başına da ‘’Mir- müşlerdir.
za’’ adı verilen valiler gönderilmiştir.
✎
✎Moğollar ile Otrar Faciasını yaşamışlardır.
✎
✎Uluğ Bey ve Hüseyin Baykara gibi hem hükümdarlık yap-
✎
✎Anadolu Selçuklu devleti ile yaptıkları Yassıçemen sava-
mış hem de bilim adamlığı kişiler bu dönemdeyaşamıştır.
şını kaybettikten sonra yıkılış sürecine girmişlerdir.
✎ Kuşçu ve Ali Şir Nevai bu dönemde yaşamış önemli
✎Ali
bilim insanlarıdır.
►► KARAKOYUNLULAR
✎
✎Osmanlı Devleti ile yaptıkları Ankara savaşını kazanmış-
lardır. ✎
✎Bayram hoca tarafından merkez Tebriz’de kurulmuştur.
SAİT ZAMAN
✎
✎Altınorda devletini yıkarak Rusların güneye inmesine se- ✎
✎Azerbaycan’ın Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır.
bep olmuşlardır. ✎ Türk devletlerinde görülen Balbal dikme geleneği bu
✎İlk
✎
✎Şeybaniler tarafından yıkılmıştır. dönemde de görülmüştür.
✎
✎Akkoyunlular tarafından yıkılmıştır.
►► BABÜR DEVLETİ
✎
✎Babür Şah tarafından Hindistan’da kurulmuştur. ►► AKKOYUNLULAR
✎
✎Şah Cihan döneminde eşi Mümtaz Hatun için Tac Mahal ✎
✎Kara Yölük Osman tarafından merkez Diyarbakır olmak
yaptırılmıştır(Anıt mezar) üzere kurulmuştur.
✎
✎Tac Mahal için Osmanlı’dan Mimar İsmail,İsa ve Settar ✎
✎Devletin en parlak dönemi Uzun Hasan dönemi olmuştur.
efendiler getirilmiştir. ✎
✎Kuran-ı Kerim’i Türkçe çevirmişlerdir.
✎
✎Babür Şah’ın Vekayi(Babürname) adlı eseri vardır. ✎
✎Dede Korkut Hikayelerini yazılı hale getirmişlerdir.
✎
✎İngilizler tarafından yıkılmıştır. ✎
✎Avrupa’da Uzun Hasan için Küçük Türk unvanı kullanıl-
✎
✎Yeniçağ’da kurulup yakınçağ’da yıkılan tek devlettir. mıştır.
20
SAİT
ZAMAN

✎
✎Karakoyunlularda olduğu gibi Balbal dikme geleneği bu
dönemde de görülmüştür.
✎
✎Osmanlılarla yapılan Otlukbeli savaşı ile yıkılma sürecine
girmişlerdir..
►► FATİMİLER
✎
✎Tunus’ta kurulmuş ve Batinilik faaliyetlerine destek ver-
mişlerdir.
✎
✎El-Ezher medresesi ve Darü’l Hikme yüksekokulu bu dö-
nemde kurulmuştur.
T ÜR K- İS L A M T A R İ H İ N D E K Ü L T Ü R
SAİT ZAMAN
VE UYGARLIK
►► DEVLET YÖNETİMİ
✎
✎İslamiyet öncesinde görülen ikili teşkilatlanma İslamiyet’in
kabulü ile devam etmiştir.
✎
✎Ülke hanedanın ortak malıdır anlayışı devam etmiştir.
✎
✎Devlet yönetimi; Hükümdar,Saray,Merkez yönetimi ol-
mak üzere 3 şekilde incelenmektedir.
○○ Hükümdar
✎
✎Geniş yetkilere sahip olmakla beraber bu yetkilerini örfi
ve şeri hukuk kuralları sınırlamaktadır.
✎
✎Divan-ı Mezalim’e başkanlık eder
✎
✎Türk-İslam devletlerinde İslam öncesi devletlerden farklı
olarak hükümdarlığı halife tarafından onaylanır.
SAİT
ZAMAN

○○ Saray DİĞER GÖREVİ BAŞKANI
✎
✎Padişahın ve ailesinin yaşadığı yerdir.Aynı zamanda dev- DİVANLAR
letin yönetildiği yerdir. Divan-ı Yazışmalardan sorumlu divan Tuğrai,
✎
✎Saray Görevlileri Tuğra Münşi
Camedar: Sultan’ın kıyafetlerinden sorumlu Divan-ı İstifa Mali işlerden sorumlu divan Müstevfi
Alemdar: Bayrak sorumlusu Divan-ı İşraf Mali ve idari işleri teftiş divanı Müşrif
Abdar: Temizlikçi Divan-ı Arz Askeri işlemlerden sorumlu Emir-i Arz
Candar: Padişah’ın muhafız birliği divan
Hares Emiri: Devlet’e karşı suç işleyenleri cezalandıran kişi ○○ Taşra Yönetimi:
Silahdar: Silahlardan sorumlu ✎
✎Türk-İslam devletlerinde taşra; Eyalet,vilayet,kaza ve
SAİT ZAMAN
Emir-i Ahur: Atlardan sorumlu köylerden meydana gelmektedir.
Kapucubaşı: Günlük işlerinden sorumlu ✎ bölgelerde askeri valiler veya hanedan üyesi kişiler
✎Bu
Serhenk: Törenlerde yol düzenini sağlayan görevli görevlendirilmiştir.Hanedan üyesi kişiler Melik sıfatı almış-
Hacubü’l Hüccap: Hükümdar ile halk arasındaki tır.Melikleri eğiten kişilere ise Atabey denmiştir (İlk Atabey
görüşmeleri ayarlayan görevlidir.Hükümdar ve vezirden Nizamülmülk)
sonra en büyük görevlidir.
○○ Merkezi Yönetim:
✎
✎Padişah’tan sonra gelen en önemli görevli Vezir’dir.Vezir
Kutadgu Bilig’te Sultan’ın elidir diye yer almıştır.
✎
✎Devlet işleri,başkanlığını hükümdarların yaptığı Divan-ı
Saltanatta görüşülürdü.
✎
✎Hükümdarın başkentte olmadığı zamanlarda işlerle ilgi-
lenen divan Niyabet-i Saltanat’tır.Başkanı da Naip’tir.
✎✎ Bunların dışında;
22
SAİT
ZAMAN

►► ORDU ✎
✎İkta sahibi olanarın ikta karşılığı beslemek zorunda oldu-
ğu askerlere Cebelü denir
✎
✎İslamiyet öncesindeki Cihan anlayışı yerine Cihat anlayışı
hakim olmuştur. b) Eyalet askerleri
✎
✎Ordu Merkez Ordusu ve Diğer Birlikler olarak iki kısma ay- c)Yardımcı kuvvetler
rılmıştır. d)Türkmenler
✎
✎Gulam sistemini ilk kez Karahanlılar getirmiştir.
○○ Merkez Ordusu ✎
✎Gaznelilerde ücretli askerler de görev almıştır.
✎
✎Gulaman-ı Saray
✎
✎Savaşlarda esir edilen çcukların Gulamhanelerde yetişti- ►► HUKUK SİSTEMİ
rilmesi ile oluşturulmuştur. ✎
✎Türk-İslam devletlerinde hukuk; Şeri ve örfi olmak üzere
SAİT ZAMAN
✎
✎Sultan’a bağlıdırlar. ikiye ayrılır.
✎ Ayda bir Bistegani adı verilen maaş almışlardır.
✎3 ○○ Şeri Hukuk
✎ kez Karahanlılar döneminde uygulanmıştır.
✎İlk ✎
✎Temeli islam hukukun dayanır
✎
✎Hassa Ordusu ✎
✎Aile,Miras,Boşanma,Evlenme gibi konular şeri hukuk kap-
✎
✎Sultana bağlı olup onun güvenliğini sağlamakla görev- samındadır.
lidirler. ✎
✎Şeri davalara Kadı bakar
✎
✎Maaş yerine iktalardan gelen vergiler verilmiştir. ✎
✎Kadıların başında sorumluya ise Kadı’l- Kudat denir
✎
✎Ordunun asıl vurucu gücüdür ○○ Örfi Hukuk
✎
✎Temeli eski Türk inanışlarına dayanır.
○○ Diğer Birlikler ✎
✎Yönetim,Askerlik,Maliye gibi konuları inceler
a) İkta Ordusu ✎
✎Örfi Davalara Emir-i Dad bakardı
✎
✎Selçukluların en kalabalık kısmıdır NOT: Türk-İslam devletlerinde askeri davalara Kadıleşker
✎
✎Maaş almazlar bakardı.
SAİT
ZAMAN

►► TOPRAK SİSTEMİ VE EKONOMİ ncılık,ticaret,dokumacılık ve madencilik alanında geliş-
miştir.
○○ TOPRAK SİSTEMİ
✎
✎Öşür: Müslümanlardan alınan ürün vergisi
✎
✎Türk-İslam devletlerinde toprak Mülk ve Miri olmak üzere
iki kısımda incelenmektedir. ✎
✎Haraç: Gayr-ı müslümanlardan alınan ürün vergisi
✎
✎Mülk Topraklar ✎
✎Cizye: Gayr-ı müslümanlardan askere gitmemeleri karşılı-
ğında alınan vergidir.(Yaşlı,kadın,çocuk ve din adamla-
✎
✎Mülkiyeti şahıslara ait olan topraklardır.
rından alınmaz.)
✎
✎Mülk topraklar Öşri ve Haraci olmak üzere kendi arasın-
✎
✎Zekat: Müslümanlardan 1/4 oranında alınan vergidir.
da ikiye ayrılır
a) Öşri topraklar
►► DİL VE EDEBİYAT
✎
SAİT ZAMAN
✎Müslümanlara ait olan topraklardır.
✎ Türk-İslam devletlerinde konuşma dili Türkçe,Edebiyat
✎İlk
b)Haraci topraklar dili ise Farsça olmuştur.
✎
✎Gayr-ı Müslimlere ait olan topraklardır. ✎
✎Karahanlılarda hem konuşma dili hem edebiyat ve bilim
dili Türkçe olmuştur.
►► Miri Topraklar
○○ Kutadgu Bilig:
✎
✎Mülkiyeti devlete ait olan topraklardır.
✎
✎‘’Mutluluk veren bilgi’’ anlamına gelmektedir.
✎
✎Has,Vakıt ve İkta olmak üzere kendi arasında üçe ayrılır.
✎
✎Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınmıştır.
✎
✎Has: Geliri hükümdar ve ailesine bırakılan topraklardır
✎
✎Türk-İslam edebiyatının ilk yazılı eseridir.
✎
✎Vakıf: Geliri hayır kurumlarına bırakılan topraklardır.
✎ siyasetname özelliğini taşır.
✎İlk
✎
✎İkta: Devlete hizmet eden melik,emir,komutanlara gör-
dükleri hizmetin karşılığı tahsis edilen topraklardır. ✎
✎Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.
○○ Divan-ı Lügat’it Türk:
►► EKONOMİ ✎
✎Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınmıştır.
✎
✎Türk-İslam devletlerinde toprak dışında ekonomi;Hayva ✎
✎Araplara Türkçe öğretmek amacıyla Arapça yazılmıştır.
24
SAİT
ZAMAN

✎ Türkçe sözlüktür.
✎İlk ○○ Siyasetname
✎ eserde ilk Dünya haritası yer almıştır.
✎Bu ✎
✎Nizamülmülk tarafından kaleme alınmıştır.
✎
✎Abbasi halifesi Ebu’l-Kasım Abdullah’a sunulmuştur. ✎
✎Devlet yönetimi ile ilgili bilgiler vermektedir.
○○ Divan-ı Hikmet ✎
✎Büyük Selçuklu sultanı Melikşah’ sunulmuştur.
✎
✎Hoca Ahmet Yesevi tarafından kaleme alınmıştır. (Pir-i ✎ eski Nushası İran’da bulunmaktadır.
✎En
Türkistan)
✎
✎Türk Edebiyatının ilk tasavvuf eseridir. ○○ Muhakemetu’l Lugateyn
✎
✎Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han’a sunulmuştur. ✎ Şir Nevai tarafından kaleme alınmıştır.
✎Ali
✎
✎Türkçe’nin Farsça kadar zengin bir dil olduğunu yazıl-
○○ Atabetü’l Hakayık maktadır.
SAİT ZAMAN
✎
✎Edip Ahmet Yükneki tarafından kaleme alınmıştır. ✎ Şir Nevai Çağatay Türkçesi’nin en büyük şairidir.
✎Ali
✎
✎‘’Gerçeklerin Eşiği’’ anlamına gelmektedir.
✎
✎Sipehsalar Mehmet Bey’e sunulmuştur. ○○ Pendname
✎
✎Sebük Tigin trafından çocuklarına bırakılan bir ahlak ki-
○○ Şehname tabıdır.
✎
✎Firdevsi tarafından kaleme alınmıştır.
✎
✎İran-Turan mücadelelerinden bahsetmektedir. ►► BİLİM
✎
✎Gazneli hükümdarı Gazneli Mahmut’a sunulmuştur. ✎
✎Türk-İslam devletlerinde en önemli kurumlar medreseler-
dir.
○○ Tarih-i Yemin ✎ Türk-İslam medresesi → Semerkant Medresesi( Kara-
✎İlk
hanlılar dönemi)
✎
✎Utbi tarafından kaleme alınmıştır.
✎ Büyük Selçuklu devleti medresesi→Nişabur( Tuğrul bey
✎İlk
✎
✎Gazneli hükümdarı Gazneli Mahmut’a sunulmuştur.
dönemi)
SAİT
ZAMAN

✎ Nizamiye Medresesi→Bağdat (Sultan Alparslan döne-
✎İlk ○○ İbn-i Sina
mi) ✎
✎Avrupa’da Avicenna olarak tanınmıştır.
✎
✎Tıp’ın babası olarak bilinmiştir.
✎
✎Eğitim Kurumları ile ilgili Kavramlar: ✎
✎El-Kanun Fi’t Tıp ve Kitabü’l Şifa eserleri önemlidir.
✎
✎Müderris→Medrese hocası ✎
✎İslam aleminde şeyh el reis olarak bilinir.
✎
✎Müid→Müderris yardımcısı
✎
✎İcazetname→Diploma ○○ Biruni
✎
✎Danişmend→Yüksek bölüm öğrencisi ✎
✎Gazneliler döneminde yaşamıştır.
✎
✎Softa→Medrese öğrencileri ✎
✎Gazneli Mahmut onun için ‘’Sarayımın en değerli hazi-
✎
✎Önemli Türk-İslam bilginleri nesi’’ demiştir.
SAİT ZAMAN
✎
✎Asar’ül Bakiye eserinde Asyalılar ile ilgili bilgi vermiştir.
○○ Harezmi ✎
✎Enlem ve Boylam derecelerini hesap etmiştir.
✎ kullanmıştır.
✎0’ı ✎
✎Kitabü’l Cevahir adlı eseri önemlidir.
✎
✎Kitabü’l Cebr ve Mukabele adlı eserleri önemlidir.
○○ Gazali
○○ Farabi ✎
✎Büyük Selçuklu döneminde yaşamış ve Nizamiye medre-
✎
✎Muallim-i Sani adını almıştır. sesinde baş müderris olarka görev almıştır.
✎
✎İhsaü’l Ulum eserinde ilimleri sınıflandırmıştır. ✎
✎Batınilik faaliyetlerine karşı büyük mücadeleler vermiştir.
✎ Medinetü’l Fazıla eserinde devlet başkanında olması
✎El ✎
✎İhya’ül Ulumiddin en önemli eseridir.
gerekenleri anlatmıştır. ✎
✎Doğruya din ile ulaşılabileceğini savunmuştur.
✎
✎Kitabü’l Müsika adlı müzik kitabı hazırlamıştır. ✎
✎Tehaffüt adlı eseri önemlidir(Tutarsızlık)
✎ defa Birleşmiş Milletler fikrini ortaya atmıştır.
✎İlk
26
SAİT
ZAMAN

○○ İbn-i Rüşt ○○ El-Razi
✎
✎İspanya’da yetişmiş olup Averros adıyla anılmıştır. ✎
✎Çiçek ve kızamık hastalıklarının farklı olduğunu ispat et-
✎
✎Gazali ile çatışma yaşamıştır miştir.
✎
✎Gazali’nin Tehafütt adlı eserine karşılık Tehaffüt Tehaffüt ✎
✎El-Havi adlı eseri vardır.
(Tutarsızlığın tutarsızlığı)adlı eseri yazmıştır. ○○ İbn’ül Heysem
✎
✎Thomas Aguians ona ‘’Şarih(Yorumcu)’’ adını vermiştir. ✎
✎Fizik ve Optik alanında çalışmalar yapmıştır.
✎
✎Batıya Aristo’yu tanıttı. ○○ Nasirüddin Tusi
✎
✎Trigonometri alanında çalışmalar yapmıştır.
○○ Ömer Hayyam
✎
✎Rubaileri ile meşhurdur ►► MİMARİ VE SANAT
SAİT ZAMAN
✎
✎Celali Takvim’i hazırlayan komisyonun başkanlığını yap-
✎
✎Türk-İslam mimarisinin ilk örneklerini Karahanlılar vermiştir.
mıştır.
○○ Karahanlılar
✎
✎Degaron Cami→İlk Türk-İslam Camii
○○ Uluğ Bey
✎
✎Arap Ata türbesi→En eski Türbe
✎
✎Timur’un torunu olup Semerkantta rasathane açmıştır.
✎
✎Ribat-ı Melik→İlk Türk-İslam kervansarayı
✎ önemli eseri Zic’dir.
✎En
✎
✎Semerkant medresesi→İlk Türk-İslam Medresesi
✎
✎Ayşe Bibi türbesi
○○ Cabir Bin Hayyam
✎
✎Kimya’nın kurucusudur.
○○ Gazneniler
✎
✎Atom’un parçalanabileceğini Einstain’den önce öne
sürmüştür. ✎
✎Zafer Kuleleri
✎
✎Leşker-i Bazar Sarayı
SAİT
ZAMAN

○○ Büyük Selçuklu Devleti Malakari: Duvar süsleme sanatıdır.
✎
✎Mescid-i Cuma Çini: Pişmiş toprak üstünde boyama yapmadır.
✎
✎Sultan Sencer Türbesi NOT: Kitaplarda;Tezhip,Hat,Minyatür,Cilt kullanılır.
✎
✎Nişabur Medresesi
NOT: Mimaride; Taş,Alçı,Hat,Tuğla,Maden kullanılır.
✎
✎Nizamiye Medreseleri
○○ Tolunoğulları ►► Önemi Mimari yapılar

✎
✎Kahire Ulu cami Külliye: Merkez binası Cami olan yapılar topluluğudur.
✎
✎Tolunoğlu Ahmet Cami Kümbet: Anıt mezardır.
Bedesten: Altın,gümüş,ipek gibi değerli malzemelerin
SAİT ZAMAN
olduğu pazardır.
○○ Babürler
Arasta: Benzer ürünlerin satıldığı yerler.
✎
✎Tac Mahal Kapan: Aynı türden ürünlerin satıldığı yer.
✎
✎Agra Kalesi Tabhane: Bakım evi
İmarethane: Aş evi
►► Sanat Dalları Türbe: Üzeri Kubbe ile örtülü anıt mezar
Vitray: Cam boyama sanatıdır. Bimaristan: Akıl ve sinir hastalarının tedavi gördüğü yer.
(İlk kez Karahanlılar dönemi)
Tezhip: Dini kitapların kenarlarını altın tozu ile süsleme
sanatıdır.Tezhip sanatçısına Müzehhip denir. Maristan: Hastane( İlk kez Tolunoğulları dönem.)
Hat: Arapça’yı güzel yazma sanatıdır.Bu işle uğraşanlara
Hattat denir.İlk Hattat Amasyalı Yakut’tur.
Minyatür: Resimlerin kitaba aktarılmasıdır.Bu işle
uğraşanlara Nakkaş denir.El-Cezeri’nin Otomata adlı es-
eri önemlidir.
Telkari: Gümüş işletmeciliği
28
SAİT
ZAMAN
TÜRKİYE TARİHİ
TÜRKİYE TARİHİ ►► MENGÜCEKLİLER
✎
✎Bizans ile Büyük Selçuklu arasında yapılan Malazgirt sa- ✎
✎Erzincan merkez olmak üzere Mengücek Gazi tarafın-
vaşından sonra kurulan Türk beylikleri ile Türkiye Tarihi dan kurulmuştur.
başlamıştır. ✎
✎Divriği civarında hüküm sürmüşlerdir.
✎
✎Muvaffakudin Abdüllatif önemli bilim insanıdır.
A NA DO LU D A K U R U L A N B E YL İ K L E R
✎
✎Önemli eserler; Divriği Ulu cami ve Külliyesi(Anadolu’nun
VE DEVLETLER en eski külliyesi)
►► SALTUKLULAR ✎
✎Divriği külliyesi,UNESCO’nun Dünya mirası listesinde yer
✎
✎Saltuk Bey tarafından Erzurum ve çevresinde kurulmuştur. almaktadır.
✎
✎Anadolu’daki ilk Türk devleti beyliğidir.
SAİT ZAMAN
✎
✎Önemli eserleri; Mama Hatun Türbesi,Erzurum Tepsi ►► ARTUKLULAR
minare,Üç Kümbetler,Erzurum Ulu Camii ✎
✎Artuk Bey tarafından kurulmuştur.
✎
✎Hasankeyf,Harput,Mardin şeklinde varlıklarını sürdürmüş-
►► DANİŞMENDLİLER lerdir.
✎
✎Danişmend Ahmet Gazi tarafından Sivas,Malatya,Tokat ✎
✎I.Beylikler arasında en son yıkılan beyliktir.
civarında kurulmuştur. ✎
✎Beyliğin hükümdarları için Melik unvanı kullanılmıştır.
✎
✎Kendi adına para bastran ilk hükümdar Ahmet Gazi’dir. ✎
✎Marco Polo burada bulunan halılardan çok bahsetmiştir.
✎
✎I.Beylikler arasında sınırları en geniş ve en güçlü olanıdır. ✎
✎Sibernetiğin kurucusu olan El-Cezeri bu dönemde yaşa-
✎
✎Yapmış oldukları Yağıbasan Medresesi Aanadolu’daki ilk mıştır.
medresedir. ✎
✎Malabadi Köprüsü,Dünya’nın en büyük taş kemerli köp-
✎
✎Önemli eserleri; Kayseri Ulu cami,Niksar Ulu cami en rüsüdür.
önemli eserleridir. ✎ önemli eserleri; Artuklu Sarayı, Malabadi Köprüsü, Ha-
✎En
tuniye medresesi,Muzafferiye medresesi,Kasımiye med-
resesi
SAİT
ZAMAN
TÜRKİYE TARİHİ
►► ÇAKALAR tır.
✎
✎Çaka bey tarafından İzmir ve çevresinde kurulmuştur. ►► I.Kılıçarslan Dönemi:
✎
✎Beyliğin kuruluş tarihi olan 1081 Türkiye Cumhuriyeti De- ✎
✎Kayınpeeri Çaka Bey’i Bizans’ın kışkırtmaları sonucu öl-
niz Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş yılı olarak kabul edil- dürmüştür.
mektedir.
✎
✎I.Haçlı tehlikesine karşı başkenti İznik’ten Konya’ya taşı-
✎
✎Çaka Bey,İstanbul’u ele geçirmek amacıyla Peçenekler mıştır.
ve Selçuklular ile ittifak kurmuştur.
►► I.Mesut Dönemi:
►► Kurulan Diğer Beylikler
✎
✎II.Haçlı ordusunu yenmiştir.
✎
✎Çubukoğulları →Harput
✎ Kaynakları Anadolu’dan ilk kez Türkiye diye bahset-
SAİT ZAMAN
✎Batı
✎
✎Dilmaçoğulları→ Bitlis miştir.
✎
✎Sökmenliler(Ahlatşahlar)→ Ahlat ✎ bakır para bu dönemde basılmıştır.
✎İlk
✎
✎Tanrıvermişoğulları →Efes ✎ imar ve şehircilik faaliyetleri bu dönemde yaşanmıştır.
✎İlk
✎
✎Kızılarslanoğulları →Siirt
✎
✎İnaloğulları→ Diyarbakır ►► II.Kılıçarslan dönemi:
✎
✎Sultan-ı Muazzam unvanını almıştır.
AN AD OL U S E L Ç U K L U D E VL E T İ ✎
✎Kayseri civarında Yabanlu Pazarı’nı kurmuştur.
✎
✎Bizans ile yapılan Miryokefalon(Kumdanlı-Yurt tutan) sa-
►► Süleyman Şah Dönemi:
vaşı ile Anadolu’nunTürk yurdu haline gelmesi kesinleş-
✎
✎Anadolu Selçuklu hükümdarı Melikşah’tan aldığı ferman miştir.
ile İznik civarında Büyük Selçuklu Devletini kurmuştur. ✎
✎Anadolu’nun ilk kervansarayı olan Alay Han yapılmıştır.
✎
✎Mezarı önceden Ceber Kalesinde bulunmaktayken ✎ altın para basılmıştır.
✎İlk
2015’te Şah Fırat operasyonu ile Eşme Köyü’ne taşınmış-
30
SAİT
ZAMAN
TÜRKİYE TARİHİ
►► I.Gıyaseddin Keyhüsrev dönemi: ✎ sigortacılık faaliyetleri başlamıştır.
✎İlk
✎ kez tahta geçmiştir.
✎2
✎
✎Antalya alınmıştır. ►► II.Gıyaseddin Keyhüsrev dönemi:
✎
✎Hıristiyanlar için Mina adı verilen mahalleler kurulmuştur. ✎
✎Baba İshak isyanı başlamış ve zorlukla bastırılmıştır.
✎
✎Venedik ile ilk ticaret antlaşması imzalanmıştır. ✎
✎Moğollarla Kösedağ savaşı yapılmış ve Anadolu Selçuklu
✎ hastane(Gevher Nesibe) ile ilk medrese(Koca Hasan
✎İlk devleti yenilmiştir.Bu savaştan sonra Türk Siyasi birliği bo-
medresesi) bu dönemde yapılmıştır. zulmuştur.
✎
✎Ravendi, Selçuklu Tarihi adlı eserini I.Gıyaseddin NOT: Saadettin Köpek I.Alaadin Keykubad ve II.Gıyaseddin
Keyhüsrev’e sunmuştur. Keyhüsrev döneminde vezirlik yapmıştır. Zazadin Han’ı
yaptırmıştır.
NOT: Sultan II.İzeddin Keykavus’un mezarı Türkiye sınırları
SAİT ZAMAN
►► I.İzeddin Keykavus dönemi: dışındadır.(Kırım’da)
✎
✎Sinop fethedilmiştir. ○○ Şehirlere verilen bazı ünvanlar
✎
✎Abbasi halifesi tarafından kendisine Sultanü’l Galip un- Konya: Darülmülk
vanı verilmiştir. Sinop: Aşk Diyarı
✎
✎Anadolu Selçuklu devletinin ilk tersanesi Sinop’ta açılmış- Kayseri: Fetih kapısı
tır. Sivas: Yücelik
►► I.Alaadin Keykubad dönemi: ►► Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra

✎
✎Moğol saldırılarına karşı Eyyubilerle anlaşılmıştır. kurulan Beylikler
✎
✎Alanya ve Suğdak limanı alınmıştır. ✎
✎Karamanoğulları: Konya civarında kurulmuştur.Kendile-
✎
✎1230 Yassıçemen savaşı ile Harzemşahlar yenilmiştir. rini Büyük Selçuklu devletinin varisi olarak görmüşlerdir.
✎
✎Anadolu Selçuklu devletinin ilk donanması oluşturulmuş- ✎
✎Germiyanoğulları: Kütahya civarında kurulmuştur.Top-
tur. raklarını çeyiz olarak Osmanlı’ya vermişlerdir.
SAİT
ZAMAN
TÜRKİYE TARİHİ
✎
✎Dulkadiroğulları: Elbistan civarında kurulmuştur. döneminde olmuştur.
✎
✎Karesioğulları: Balıkesir civarında kurulmuştur.Osmanlıya ✎
✎Divan teşkilatına Divan-ı Pervane eklenmiştir.Tımarların
katılan ilk beyliktir.Ankara savaşından sonra tekrar kurul- düzenlenmesinden sorumludur.
mamıştır. ✎ tımar sistemi Tokat’ta uygulanmıştır.
✎İlk
✎
✎Candaroğulları: Sinop civarında kurulmuştur.
✎
✎Menteşeoğulları: Muğla civarında kurulmuştur.
►► Ordu Teşkilatı
✎
✎Aydınoğulları: Aydın civarında kurulmuştur.
✎
✎Anadolu Selçuklu Devletinde donanma ordunun önemli
✎
✎Saruhanoğulları: Manisa civarında kurulmuştur. bir gücünü oluşturmuştur.Donanma komutanına Meli-
✎
✎Hamitoğulları: Antalya ve Isparta civarında kurulmuştur. küs-Sevahil denilmiştir.
✎
✎Ramazanoğulları: Adana ve çevresinde kurulmuştur.
SAİT ZAMAN
NOT: Karamanoğulları,Germiyanoğulları,Dulkadiroğulları ve ►► Toplumsal Yapı
Ramazanoğulları dışında hepsi denizcilikle uğraşmışlardır.
✎
✎Anadolu Selçuklu Devletinde ahilik teşkilatı önemlidir.
✎
✎Ahilik teşkilatı esnaf ve zanaatkar kuruluşudur.
AN A DO LU S E L Ç U K L U D E V L E T İ N D E ✎
✎Ahilik teşkilatının kurucusu Ahi Evran’dır.(Asıl adı Şeyh
KÜ LT Ü R V E U Y G A R L IK Nasirüddin’dir)
✎
✎Anadolu Selçuklu Devleti kültür ve uygarlığı ile Büyük Sel- ✎
✎Temeli abbasilerdeki Fütuvet teşkilatıdır.
çuklu Devleti kültür ve uygarlığı hemen hemen benzer ✎
✎Ahi teşkialtının önemli merkezi Kırşehir,Konya ve
yapıdadır. Kayseri’dir.
►► Devlet yönetimi ✎
✎I.Alaadin Keykubat döneminde Ahilik teşkilatı kurulmuş-
tur.
✎
✎Hükümdarlar daha çok Rükneddin,Gıyaseddin,İzeddin,
✎
✎Manevi lideri Hacı Bektaşi Veli’dir.
Keykubat,Keykavus gibi unvanlar almıştır.Bu ise Selçuklu-
ların Fars kültüründen etkilendiğinin kanıtıdır. ✎
✎Ahiliğin temel mesleği Dabbaklık’tır.
✎
✎Sultanların kendi adına hutbe okutması ilk kez I.Kılıçarslan ✎
✎Ahi Evran teşkilatın yapısını Letaif-i Hikmet adlı eserinde
32
SAİT
ZAMAN
TÜRKİYE TARİHİ
anlatmıştır. ○○ Muhyiddin Arabi
✎
✎Ahilerin toplandıkları yerlere Zaviye denir. ✎
✎Ekberiliğin kurucusudur.
✎
✎Ahilerin nasıl davranması gerektiği Fütuvetname adlı ✎
✎Vahdet-i Vucud görüşünü savunmuştur.
eserde toplanılmıştır. ✎
✎Yavuz Sultan Selim mezarını bulup Türbe yaptırmıştır.
✎
✎Ahi teşkilatına Gayr-i Müslimler üye olamaz. ○○ İbn-i Bibi
✎
✎Ahi Evran’ın eşi Fatma Bacı liderliğinde Bacıyan-ı Ruum ✎
✎Devrin önemli tarihçilerindendir.
teşkilatı kurulmuştır.Temel felsefesi ise ‘’Eşine,aşına ve işi-
ne dikkat et’’tir. ○○ Caca Bey:
✎
✎Kırşehir’de medrese yaptırmıştır.
○○ Hacı Paşa
►► Dil,Edebiyat ve Bilim
SAİT ZAMAN
✎
✎Anadolu’un İbn’i Sina’sı olarak bilinmektedir.
✎
✎Anadolu Selçuklu Devleti’nin resmi dili Farsça’dır.
○○ Mevlana
►► Önemli Mimari Eserler
✎
✎Mesnevi,Mektubat,Fihi Ma fih,Divan-ı Kebir önemli eser-
leridir. ✎ Medrese →Koca Hasan Paşa
✎İlk
✎
✎Oğlu Sultan Veled zamanında Mevleviye tarikatı ortaya ✎ Camii→ Diyarbakır Ulu Cami
✎İlk
çıkmıştır. ✎ Kervansaray→ Alay Han
✎İlk
○○ Yunus Emre ✎ Külliye→ Hunad Hatun
✎İlk
✎
✎Risaletü’n Nushiye en önemli eseridir. ✎ Darüşifa →Gevher Nesibe Hatun
✎İlk
○○ Hacı Bektaş-i Veli NOT: İstanbul,Bursa,Edirne ve Trabzon’daki tüm eserler
Osmanlı devletine aittir.
✎
✎Ahi teşkilatının manevi lideridir.
NOT: Sultan, Bey,Yeşil sözcükleri varsa bu eserler Osmanlı dev-
✎
✎Osmanlı ordusunda Yeniçeriler,Bektaşilik kurallarına göre letine aittir.
yetiştirilirdi.
NOT: Anadolu’da en çok eseri olan devlet Anadolu Selçuklu
✎
✎Makalat en önemli eseridir. Devleti’dir.
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
O SM A N L I D E V L E T İ K U R U L U Ş DÖNEMİ ✎
✎Kurulduğu coğrafi bölgenin şartlarının iyi olması
✎
✎Osmanlı Devletini kuran Bozokların Kayı boyudur.
Anadolu’ya gelen kayılar önce Ahlat’a yerleştiler.Daha ►► OSMAN BEY:
sonra I.Alaadin Keykubatın isteği ile Karacadağ’a yer-
✎
✎Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra başa geçmiştir.
leştirildiler.Daha sonra Bizans üzerindeki baskıyı arttırmak
için Bizans sınırındaki Söğüt ve Domaniç’e yerleştirildiler. ✎
✎‘’Fahrüddin’’ lakabını almıştır.(Dinin övdüğü)
Kayılarında başında bu srada Ertuğrul Bey bulunmaktay- ✎
✎Ahilerin desteğini almış ve Şeyh Edebali’ninn kızı Bala Ha-
dı. tun ile evlenmiştir.
✎
✎Kayıların sembolü Ok-Yay’dır. ✎
✎1298’de Bilecik alınmıştır.(Bilecik,demir madeninin işlen-
mesinden dolayı önemlidir.)
►► Osmanoğullarının kısa sürede büyümesinin nedenleri:
✎
✎1302’de Bizans ile ilk savaş olan Koyunhisar savaşı yapıl-
SAİT ZAMAN
✎
✎Güçlü bir yönetim merkezi anlayışının olması mıştır.
✎
✎Bizans’ın iç karışıklıklarından yararlanılması(Müdara Poli- ✎ Osmanlı parası bakırdan basılmıştır.
✎İlk
tikası)
✎ Osmanlı vergisi konmuştur.(Bac vergisi)
✎İlk
✎
✎Anadolu’da güçlü bir devletin olmaması
✎ kale fethedilmiştir.
✎İlk
✎
✎Sınırlarını Anadolu’dan değil Bizans yönünde
✎ ada fethedilmiştir.
✎İlk
ilerletmesi(Darü’l İslam politikası)
✎
✎1324’te Bursa kuşatılmıştır.
✎
✎Ahilerin desteğini alması
✎
✎Mezarı Gümüşlü Kümbet olarak adlandırılmıştır.
✎
✎Kabiliyetli kişiler tarafından yönetilmesi
✎
✎Osmanlı’yı aşiretten beyliğe geçtiği dönemdir.
✎
✎Tımar ve İskan politiklarının başarılı bir şekilde uygulan-
ması ✎ Kadı ataması yapılmıştır.(Dursun Fakih)
✎İlk
✎
✎Fethedilen yerlerdeki kişilere din ve ibadet özgürlüğünün
sağlanması(İstimalet Politikası) ►► ORHAN BEY
✎
✎Avrupa’da devam eden İngiltere ve Fransa arasındaki ✎
✎‘’İhtiyarüddin’’ ve ‘’Seyfüddin’’ unvanlarını almıştır.
100 yıl savaşları
✎
✎1326’da Bursa fethedilip başkent yapılmıştır.
34
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎1329’da Bizans ile Maltepe(Palekanon)savaşı yapılmıştır. ✎ Sultan ulvanını kullanmıştır.
✎İlk
✎
✎Maltepe savaşından sonra İznik ve İzmit fethedilmiş ve ✎ Bütçe oluşturulmuştur.
✎İlk
Kocaeli yarımadasının fethi tamamlanmıştır. ✎ kez Sancak sistemi getirilmiştir.
✎İlk
✎
✎Karesioğulları beyliğine son verilmiştir.Karesioğulları beyli- ✎
✎İbn-i Batuta Orhan Bey’i ‘’Türkmen hükümdarlarının en
ği Osmanlı’ya katılan ilk beyliktir. yücesi’’ olarak nitelendirmiştir.
✎
✎Bizans’ta taht mücadelesine giren Kantakuzen’e yar- ✎
✎Orhan Bey döneminde beylik Devlet’e dönüşmüştür.
dım edilmiş ve kızı Theodora ile evlenilmiştir.Theodora ilk
✎
✎NOT: Rumeli’nin fethi üzerine bölgeye yerleştirilen Türk
Gayr-i Müslim Haseki Sultandır.
Halkına Evlad-ı Fatihan denmiştir.
✎
✎Kantakuzen’e yapılan yardımlar karşılığında Bizans Çim-
pe Kalesini Osmanlı’ya vermiştir.Çimpe kalesinin alınması
ile Rumelideki ilk toprak parçası kazanılmıştır. ►► I.MURAT
SAİT ZAMAN
✎
✎Ankara alınmıştır. ✎
✎I.Murat balkanlarda ilerleyebilmek için Bizans ve Bulgar-
✎ Saray yaptırılmıştır.(Bursa’da bulunan Bey sarayı)
✎İlk larla Sazlıdere savaşını yapmıştır.
✎ Medrese yaptırılmıştır.(İznik’te Orhaniye medresesi)
✎İlk ✎ savaşta Edirne fethedilip başkent ilan edilmitşir.
✎Bu
✎ Müderris ataması yapılmıştır.(Davud-i Kayseri)
✎İlk ✎
✎Osmanlıların balkanlarada ilerlemesi üzerine
Sırp,Macar,Bulgar beylikleri Papa’nın teşfikiyle birleşmiş
✎ Cami yapıldı.(İznik’te Hacı Özbek Cami)
✎İlk
ve Sırpsındığı savaşı yapılmıştır.Bu savaş ilk Haçlı-Osmanlı
✎ Tersane açıldı.(Karamürsel)
✎İlk savaşıdır.Bu savaşta daha çok sırplının ölmesine üzerine
✎
✎Yaya ve Müsellem adında ilk düzenli ordu kurulmuştur. savaşın adı Sırpsındığı’dır.
✎ Vezir ataması yapılmıştır.(Alladin Paşa)
✎İlk ✎
✎Sırplar Sırpsındığı Savaşı’nın intikamını almak için saldır-
✎ Gümüş para basılmıştır.(Akçe)
✎İlk ması ile II.Çirmen savaşı olmuş ve savaşı Osmanlı kazan-
✎ Divan teşkilatı kurulmuştur.
✎İlk mıştır.
✎ İskan politikası uygulanmıştır.

✎İlk ✎
✎Osmanlı’nın Balkanlarda ilerleyişinden rahatsız olan bir
grup haçlı birliği Ploşnik’te Osmanlı ordusunu bozguna
✎ Tımar sistemi uygulanmıştır.
✎İlk
uğratmıştır.
✎ Bedesten açılmıştır.
✎İlk
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎Bunun üzerine harekete geçen I.Murat Haçlıları I.Kosova ►► I.BAYEZİD
savaşı ile mağlup etmiştir.Bu savaşta ilk kez Top kullanıl-
✎
✎Karamanoğulları ile yapılan Frenkyazısı savaşı sırasındaki
mıştır.Bu savaşta I.Murat Milos Obiliç tarafından öldürül-
mücadelesinden dolayı ‘’Yıldırım’’ unvanını almıştır.
müştür.Böylelikle savaş meydanında ölen tek Osmanlı
Padişahıdır. ✎
✎Candaroğulları,Aydınoğulları,Saruhanoğulları,Germiyan
oğulları beylikleri itaat altına almış ve Anadolu’da Türk
✎
✎Germiyanoğullarından çeyiz olarak Hamitoğullarından
Siyasi birliği büyük ölçüde ilk defa sağlanmıştır.
ise para karşılığında toprak alınmıştır.
✎
✎Dulkadiroğullarının topraklarının bir kısmı ele geçirilince
✎
✎Savcı Bey isyanı çıkmıştır.
Memlüklerle ilişkiler ilk defa bozulmuştur.
✎
✎Rumeli Beylerbeyliği kurulmuşmuştur.Rumeli Beylerbeyliği
✎
✎Kütahya merkez olmak üzere Anadolu Beylerbeyliği ku-
merkezi Manastır buraya atanan ise Lala Şahin Paşa’dır.
rulmuştur.Buraya atanan ilk kişi ise Kara Timurtaş Paşa’dır.
✎
✎Devşirmenin temeli olan Pençik Sistemi ilk defa uygulan-
✎ 1396’de olmak üzere İstanbul 4 defa kuşatılmıştır.Bu
SAİT ZAMAN
✎İlki
mıştır.
kuşatmalar için Anadolu Hisarı (Güzelcehisar) yaptırılmış-
✎
✎Topçu ocağı kurulmuştur. tır.
✎
✎Acemi oğlanlar ocağı kurulmuştur. ✎
✎Bayezid’in İstanbul’u kuşattığını gören Papa’nın girişimiy-
✎ kez kazaskerlik makamı oluşturulmuştur.İlk kazasker
✎İlk le bir kaçlı ordusu oluşturulmuştur.
Çandarlı Kara Halil Paşa’dır. ✎
✎Yapılan Niğbolu savaşını Osmanlı Devleti kazanmıştır.Bu-
✎ kez defterdarlık makamı oluşturulmuştur.
✎İlk nun üzerine halife Yıldırım’a ‘’Sultan-ı İklim-i Rum’’ unva-
✎
✎‘’Ülke hanedanın ortak malıdır’’ anlayışı yerine ‘’Ülke pa- nını vermiştir.Niğbolu zaferinden sonra elde edilen gani-
dişah ve oğullarındır’’ anlayışı getirilmiştir. metlerle Bursa Ulu cami yaptırılmıştır.
✎ Vezir-i Azamlık makamı kurulmuştur.
✎İlk ✎
✎Niğbolu savaşından sonra İstanbul tekrar kuşatılmıştır.An-
cak Timur tehlikesinin baş göstermesine üzerine kuşatma
✎
✎I.Murat ‘’Hüdevendigar’’ ve ‘’Gazi hünkar’’ lakaplarını
kaldırılmıştır.
almıştır.
✎
✎NOT: Ankara ve Niğbolu savaşlarının ortak özelliği; İstan-
✎
✎Sancağa çıkan İlk Osmanlı padişahıdır.
bul kuşatmalarının kaldırılmasıdır.
36
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
○○ Ankara Savaşı’nın Nedenleri: ►► Fetret Devri:
✎
✎Çin üzerine sefer düzenlenmek isteyen Timur’un arkasın- ✎
✎1402-1413 yılları arasında Osmanlı şehzadelerinin arala-
dan güçlü bir devlet bırakmak istememesi rındaki mücadele sonucunda devlet Fetret devrine gir-
✎
✎Türk-İslam liderliğini ele geçirmek arzusu miştir.
✎
✎Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf ile Celayir hükümdarı ✎
✎İsa,Musa,Mehmet,Süleyman arasında gerçekleşmiştir.
Ahmet Celayir’in Yıldırım’a sığınması ✎
✎Musa çelebi bu dönemde İstanbul’u kuşatmıştır.
✎
✎Akkoyunlu devleti ve Beylikler’in Timur’u kışkırtmaları ✎
✎Yapılan mücadeleleri Mehmet Çelebi kazanmıştır.
✎
✎Hakaret dolu mektuplaşmalar
○○ Gelişme ve sonuç: ►► I.MEHMET (ÇELEBİ)
✎
✎Osmanlı ordusunda yer alan Kara Tatarların Timur’un ta- ✎
✎Osmanlı’nın ikinci kurucusu sayılmaktadır.
SAİT ZAMAN
rafına geçmesi
✎
✎Beylikleri tekrar itaat altına almıştır.
✎
✎Timur’un ordusunun kalabalık olması ve fillerle desteklen-
✎
✎Şeyh Bedrettin isyanı yaşanmıştır.Şeyh Bedrettin isyanı
mesi
Osmanlıdaki ilk dini nitelikli isyandır.
✎
✎Savaş kaybedimiş ve Bayezid Timur’e esir düşmüştür. Ti-
✎
✎Venediklerle ilk deniz savaşı yapılmıştır.(Çalıbey savaşı)
murla beraber Timur’un oğlu Mustafa da esir alınmıştır.
✎
✎Timur’un esir aldığı Mustafa Çelebi Anadolu’ya gelmiş ve
✎
✎İstanbul’un fethi 50 yıl geçmiştir.
isyan etmiştir.(Düzmece Mustafa )
✎
✎Balkanlarda ilerleme durmuştur.
✎
✎Düzmece Mustafa sonrasında Bizans’a sığınmıştır.
✎ Yıllık fetret dönemine girilmiştir.(Fasılat-ı Saltanat)
✎11
✎
✎Ankara savaşından sonra duran fetihlere paralel olarak
✎
✎Ankara savaşından sonra Beylikler tekrar kuurlmuştur.Ka- Pençik sistemi uygulanamaz hale gelmiştir.
resioğulları ve Kadı Eretna devleti tekrar kurulmamıştır.
✎
✎Osmanlı tebaasındaki hıristiyanların kullanılmsıyla devşir-
✎ büyük Osmanlı tersanesi Gelibolu’da açılmıştır.
✎İlk me sistemi ilk defa uygulanmıştır.
✎
✎Ölümü gizlenen ilk Osmanlı padişahıdır.
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
►► II.MURAT Molla Fenaridir.
✎
✎Hayır Babası, Muradi mahlaslarını kullanmıştır.
✎
✎Tahta geçince Bizans,Mustafa’yı serbest bırakmıştır.Ve
OSMANLI DEVLETİ YÜKSELME DÖNEMİ
Mustafa’yı Edirne’de idam ettirmiştir.
✎
✎Bizans’ı cezalandırmak için 1422’de İstanbul’u kuşatmış- ►► II.MEHMET
tır. ○○ İstanbul’un fethinin nedenleri:
✎
✎Bizans bu sefer Şehzade olan Mustafa’yı kışkırtmıştır.(Şeh- ✎
✎Bizans’ın Anadolu beyliklerini kışkırtması
zade Mustafa İsyanı)
✎
✎Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini kışkırtması
✎
✎Macarlarla yapılan savaş sonrasında Edirne-Segedin
✎
✎Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki bağltının sağ-
antlaşması imzalanmıştır.
lanmak istenmesi
SAİT ZAMAN
✎ antlaşmadan sonra II.Murat,tahtı oğlu II.Mehmet’e
✎Bu
✎
✎İpek yoluna hakim olma düşüncesi
bırakmıştır.
✎
✎Hz.Peygamber’in hadisine nail olma isteği
✎
✎Bunu fırsat bilen Haçlılar Osmanlı’ya saldırmıştır.Bunun
üzerine II.Murat tekrar tahta geçmiştir.Yapılan Varna sa- ✎
✎İstanbul’un önemli bir konumda olması
vaşını Osmanlı kazanmıştır. ✎
✎Osmanlı’nın Hazırlıkları
✎
✎Varna’nın intikamını almak isteyen Haçlılar tekrar bir ordu ✎
✎Bizans’a Karadeniz’den gelecek yardımları önlemek için
hazırlamıştır.Yapılan II.Kosova savaşını Osmanlı kazanmış- Rumeli Hisarı(Boğazkesen) yaptırıldı.
tır. Bu savaştan sonra Balkanlardaki Osmanl Hakimiyeti ✎
✎Silivri ve Vize kaleleri alındı.
kesinleşmiştir. Osmanlı devleti bu savaştan sonra saldırı,
✎
✎‘’Şahi’’ adı verilen toplar döktürüldü.
Avrupa ise savunma durumuna geçmiştir.
✎
✎400 Parçalık donanma oluşturuldu.
✎ yeniçeri isyanı olan Buçuktepe isyanı bu dönemde
✎İlk
çıkmıştır. ✎
✎Karamanoğulları ile antlaşma yapıldı.
✎
✎Tahttan kendi isteğiyle çekilen ilk Osmanlı padişahıdır. ✎
✎Bizans’ın hazırlıkları
✎
✎Şiirleri günümüze ulaşan ilk Osmanlı padişahıdır. ✎
✎Surlar ve kaleler tamir edildi.
✎ Şeyh’ül İslam bu dönemde atanmıştır.İlk Şeyh’ül İslam

✎İlk ✎
✎Haliç’in ağzı kapatıldı.
38
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎Grejuva(Rum Ateşi) denilen savaş malzemesi geliştirilmiş- dan Sinop,1461’de Trabzon alınmıştır.
tir. ✎
✎Karamaanoğullarından Karaman ve Konya alınmıştr.
✎
✎Avrupalı devletlerden yardım istendi. ✎
✎1473’te Akkoyunlar ile yapılan Otlukbeli savaşı kazanıl-
✎
✎Katolik ve Ortodoks kiliseleri birleştirilmek istendi mıştır.Ve Akkoyunlular yıkış sürecine girmiştir.
○○ Fethin Dünya Tarihi açısından önemi: ✎
✎Denizlerdeki fetihler: Kırım alınarak Karadeniz bir Türk ha-
✎
✎Bizans yıkılmıştır. line gelmiştir.
✎
✎Orta çağ kapanıp,Yeniçağ açılmıştır. ✎
✎Venediklilere ilk defa Kapitülasyonlar verildi.Venedik el-
çisinin adı Balyos’tur.
✎
✎Fetihten sonra İtalya’ya gidenler Rönesans’ı başlattı.
✎
✎Otranto alınmış ama Fatih’in ölümü üzerine geri dönül-
✎
✎Coğrafi keşiflerin başlamasına neden oldu
müştür.
✎
✎Mutlak krallıkların güçlenmesine neden oldu.
SAİT ZAMAN
○○ Teşkilatlanma ve Diğer önemli gelişmeler:
✎
✎Fethin Türk Tarihi açısından önemi
✎
✎Divan’a Sadrazam başkanlık yapmaya başlamıştır.
✎
✎II.Mehmet ‘’Fatih’’ unvanını almıştır.
✎ altın para basılmıştır.(Yaldızlı,Sultani,Flori)
✎İlk
✎
✎Osmanlı kuruluştan yükselme dönemine geçmiştir.
✎
✎Sahn-ı Seman medresesi açılmıştır.Bu medrese İstanbul
✎
✎İpek yolunun denetimi Osmanlı’ya geçmiştir. Üniversitesinin temeili sayılmaktadır.
✎
✎Başkent İstanbul olmuştur. ✎
✎Tettimme medreseleri açılmıştır.
✎
✎II.Mehmet’in yayınladığı Amanname ile Ortodoks halkı ✎
✎Osmanlı’nın ilk köşkü olan Çinili köşk yaptırılmıştır.
üzerinde etkili olunmuştur.
✎
✎Topkapı sarayı yaptırılmıştır.
○○ Diğer Fetihler:
✎ Kuşçu İstanbul’ getirilmiştir.
✎Ali
✎
✎Balkanlar’da; Belgrad hariç Sırbistan,Arnavutluk,Mora,Efl
✎
✎Kanunname-i Ali Osmani yayımlandı.Bu kanında Sancak
ak,Boğdan,Bosna,Hersek alınmıştır.
usulu,Kardeş katli ve Culus bahşişi yasallaşmıştır.
✎
✎Eflak’ta Kazıklı Voyvoda olak tanınan Vlad Tepeş bura-
✎ defa müsadere uygulanmıştır.
✎İlk
daki katliamlarından dolayu Drakula lakabını almıştır.
✎
✎Humbaracı Ocağı kuruldu.
✎
✎Anadolu’da;Cenevizlerden Amasra, Candaroğulların-
NOT: Fatih Mora ve Trabzon’u alarak Bizans’ın yeniden
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
canlanmasını engellemiştir. Reis gönderilmiştir.(Sefared Yahudileri)
✎
✎Fatih Sultan Mehmet ‘’Han’’ unvanını kullanan ilk Os- ✎
✎Edirne’de müzikli tedavi gyapan darüşifa açılmıştır.
manlı Padişahı’dır. ✎
✎Yükselme dönemi içinde duraklama dönemidir.
✎
✎‘’Avni’’ mahlasını kullanmıştır. ✎
✎‘’Sofu’’ ve ‘’Adli’’ mahlasını kullanmıştır.
✎
✎‘’Kayser-i Rum’’ unvanını almıştır.
✎
✎Fatih Sultan Mehmet’in kuşatıp da alamadığı yerler;
►► I.SELİM(YAVUZ)
Belgrad ve Rodos’tur.
✎
✎Babasını ‘’Karıştıran’’ savaşıya yenmiş ve tahttan indir-
miştir.
►► II.BAYEZİD ✎
✎Safevilerle yapılan Çaldıran savaşı kazanılmıştır.
✎
✎Kardeşi Cem ile taht mücadlesine girmiştir.Cem Sultan’ın ✎
✎Memlüklere bağlı olan Dulkadiroğulları beyliğine Turna-
SAİT ZAMAN
Bursa’da hutbe okutması üzerine yapılan savaşı II.Bayezid dağ savaşı ile son verilmiştir.Bu gelişme ile Anadolu’daki
kazanmıştır. Türk Siyasi Birliği kesin olarak sağlanmıştır.
✎
✎Cem Sultan Önce Karamanoğullarına sonra ✎
✎Memlüklerle Mercidabık ve Ridaniye savaşları yapılmıştır.
Memlüklere,Rodos şövalyelerine ve en son ise Papa’ya
✎
✎Nedenleri:
sığınmıştır.Cem Sultan olayı bir iç sorunken dış sorun hali-
ne gelmiştir. ✎
✎Yıldırım’dan beri devam eden Hicaz-Su yolları meselesi
✎
✎Cem’in Karamanoğullarına sığınmasından dolayı Kara- ✎
✎Şah ismail ile ittifak yapmaları
manoğulları beyliğine son verilmitşri. ✎
✎Yavuz’un İslam Dünyası liderliğini ele geçirmek istemesi
✎
✎Memlüklerle yapılan savaşlarda netice alınamamıştır.Bu ✎
✎Sonuçları:
savaştaki masraflarından dolayı ilk kez Avarız vergisi top- ✎
✎Suriye,Filistin,Mısır,Hicaz Osmanlı’ya katılmıştır.
lanmıştır. ✎
✎Halifelik Osmanlı’ya geçmiştir.
✎ dönemde Safevilerin çıkartığı Şahkulu İsyanı zorla bas-
✎Bu ✎
✎Baharat yolu Osmanlı’nın egemenliğine geçmiştir.
tırılmıştır.
✎
✎Hazine ve Kutsal eyalar Osmanlı devletine geçmiştir.
✎
✎İspanya’daki müslüman ve yahudilere yardım için Kemal
✎
✎Venedikliler Kıbrıs için Memlüklere ödedikleri vergiyi
40
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
Osmanlı’ya ödemeye başlamışlardır. ✎
✎Ferdinand,Şarklen’e güvenerek Budin’i tekrar kuşattı.
✎
✎NOT:Halifeliğin Osmanlı’ya geçmesi ile Şeyhü’l İslam Di- Kanuni bunun üzerine Şarklen’i savaşa çağırarak Alman
van üyesi olmuştur. seferine çıkmıştır.Bunun üzerine İstanbul(İbrahim Paşa)
antlaşması imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre
✎
✎Diğer Gelişmeler:
✎
✎Avusturya,Osmanlı devletine vergi ödeyecek.
✎ defa Tokat’ta Celali adı verilen isyanlar çıkmıştır.
✎İlk
✎
✎Avusturya kralı,Osmanlı sadrazamına denk sayılacak
✎
✎Muhyiddin Arabi’nin mezarı bulunup Türbe yaptırılmıştır.
✎ ilk Osmanlı-Avusturya antlaşmasıdır.
✎Bu
✎ Reis Dünya haritasını Yavuz Sultan Selim’e sunmuştur.
✎Piri
✎
✎1566 Zigetvar seferi Kanuni’nin son seferidir.
✎
✎Hazine’yi dolduan tek Osmanlı Padişahıdır.
○○ Osmanlı-Fransız ilişkileri
✎
✎1535’te Fransızlara Kapitülasyonlar verilmiştir.
►► I.SÜLEYMAN
SAİT ZAMAN
○○ Doğu’daki gelişmeler
✎
✎Taht mücaelesi yaşamadan padişah olmuştur.
✎
✎İran üzerine 4 sefer düzenlenmiştir.Ve İran ile ilk antlaşma
✎
✎Muhibbi mahlasını kullanmıştır.
olan Amasya antlaşması imzalanmıştır.
✎
✎Canberdi Gazali ve Ahmet Paşa isyanları çıkmıştır.Bu is-
○○ Denizlerdeki gelişmeler
yanların ortak özelliği Memlük devletini tekrar canlandır-
maktır. ✎
✎Rodos alınmıştır.
✎
✎Baba Zünnun ve Kalender Çelebi isyanları çıkmıştır. ✎
✎Cezeyir’i elinde bulunduran Hızır Reis,Barboros Hayrettin
Paşa adını alarak Kaptan-ı Derya olmuştur ve Cezayir
✎
✎Macarların Osmanlıya karşı saldırgan tavırlarından dola-
Osmanlı’ya bağlanmıştır.
yı Kanuni 1521’de Belgrad seferine çıkmıştır.Bu aynı za-
manda Kanuni’nin ilk seferidir.Yapılan Mohaç meydan ✎
✎Haçlılarla yapılan Preveze Deniz savaşı ile Akdeniz Türk
savaşını Osmanlı Devleti kazanmıştır. gölü haline gelmiştir.Preveze deniz savaşının tarihi olan
27 Eylül Türkiye’de Donanma günü olarak kutlanmakta-
✎
✎Mohaç’tan sonra Kanuni bölgeden ayrılınca Ferdi-
dır.
nand Budin’i kuşatmıştır.Bunun üzerine Kanuni geri gelip
I.Viyana kuşatmasını başlatmıştır.Ama başarısızlıkla so- ✎
✎Turgut Reis döneminde Trablusgarp elde edilmitşir.
nuçlanmıştır. ✎
✎Cerbe Deniz savaşı ile Kuzey Afrika’da üstünlü ele geçi-
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
rilmiştir. ✎
✎Kıbrıs’ın intikamını almak isteyen Haçlılar İnebahtı’da Os-
○○ Hint Deniz savaşları manlı donanmasını yakmıştır.
✎
✎Hindistan’daki müslümanların yardım istemesi ve Porte- ✎ baskında Cervantes kolunu kaybemiştir.
✎Bu
kizlilerin Müslümanlara baskı yapması gibi nedenlerle bu ✎
✎Yemen ve Tunus alınmıştır.
seferler başlamıştır fakat başarısız olunmuştur. ✎
✎Fas,Çad ve Nijerya alınmıştır.
✎
✎I.Hint Seferi→ Hadım Süleyman Paşa ✎
✎Lehistan alınarak Osmanlı Devleti’nin batı sınırları Baltık
✎
✎II.Hint Seferi→ Piri Reis(Kitab-ı Bahriye) Denizine kadar ulaşmıştır.
✎
✎III.Hint Seferi→ Murat Reis ✎
✎Kanun-i Kadim ilk defa bozulmuştur.
✎ Hint Seferi →Seydi Ali Reis(Miratül Memalik-Memleket-
✎IV. ○○ Don Volga projesi
lerin Aynası) ✎
✎Kırım’ın güvenliğini sağlamak,İran üzerinde üstünlük
SAİT ZAMAN
○○ Diğer gelişmeler kurmak,Orta Asya’daki Türklere ulaşmak için tasarlanan
✎
✎Süleymaniye Medresesi açılmıştır. bu proje başarısızlıkla sonuçlanmıştır.Projeyi SSCB yap-
mıştır.
✎
✎Mimar Sinan,Matrakçı Nasuh,Baki,Fuzuli bu dönemde
yaşamıştır. ○○ Süveyş Projesi
✎
✎İtalyan Ressam Titian Kanuni’nin portesini yapmıştır. ✎
✎Akdeniz ticaretini canlandırmak,Baharat yolunu
canlandırmak,Portekiz’in faaliyetlerini engellemek ama-
✎
✎Amerikan Temsilciler Meclisinde Kanuni’nin portresi bu-
cıyla tasarlanan bu proje de başarısızlıkla sonuçlanmştır.
lunmaktadır.
Proje’yi İngiltere hayata geçirmiştir.
✎✎
○○ SOKULLU PEHMET PAŞA
✎✎
✎
✎Kanuni,II.Selim ve III.Murat dönemlerinde sadrazamlık
✎✎
yapmıştır.
✎✎
✎
✎Osmanlı’nın en uzun boylu sadrazamıdır.
✎✎
✎
✎Sokullu’nun tüm itirazlarına rağmen II.Selim Kıbrıs’ı fethet-
miştir. ✎✎
42
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
O SM A N L I D E V L E T İ D U R A K L A MA DÖNEMİ ✎
✎Yeniçerilerin askerlik dışı işlerle uğraşması
✎
✎1579 Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüyle başlayıp 1699 ✎
✎Yeniçerilerin cülus bahşişi almak için sürekli padişah de-
Karlofça antlaşmasına kadar geçen süredir. ğiştirmek istemeleri
✎
✎Osmanlı Devleti bu dönemde toprak kazanmaya de- ✎ isyanlara örnekler; Vakay-ı Vakvakiye,II.Osman’ın öl-
✎Bu
vam etmiştir. dürülmesi
○○ Duraklama’nın nedenleri: ✎
✎Sonuçları:
✎
✎Merkezi otoritenin bozulması ✎
✎Askerler isteklerini yapmayı başarmışlardır.
✎
✎Küçük yaşta çocukların padişah olması ✎
✎Devlet otoritesinin zayıflamasına neden olmuştur.
✎
✎Saray kadınlarının ve ağalarnın yönetime karışması ○○ Celali(Anadolu)İsyanlarının nedenleri:
✎
✎Rüşvet iltimasın artması ✎
✎Vergilerin yüksek olması
SAİT ZAMAN
✎
✎Saray masraflarının artması ✎
✎Yöneticilerin halka kötü davranması
✎
✎Güvenliğin bozulması ✎
✎Ekonominin bozulması
✎
✎Vergilerin yükseltilmesi ✎
✎Merkezi otoritenin bozulması
✎
✎Eğitim sisteminin bozulması ✎
✎İran ve Avusturya savaşlarının uzaması
✎
✎Avrupa’daki gelişmelerin takip edilmemesi ✎
✎Sonuçları:
✎
✎Avrupa’lıların haçlı anlayışı ile Osmanlı’ya saldırması ✎
✎Devlet otoritesi sarsılmıştır.
✎
✎İmparatorluğun doğal sınırlara ulaşması ✎
✎Anadolu’da huzur ve güvenlik bozulmuştur.
✎
✎Vergiler toplanamamıştır.
✎
✎Üretim azalmış,Tımar sistemi bozulmuştur.
►► DURAKLAMA DÖNEMİ İSYANLARI
○○ Eyalet İsyanları
○○ İstanbul(Merkez) İsyanlarının nedenleri:
✎
✎Bölge halkı çıkarmıştır ve Büyük devletler tarafından des-
✎
✎Saray kadınlarının olumsuz faaliyetleri
teklenmiştir.
✎
✎‘’Devlet,Ocak içindir’’ anlayışının egemen olması
✎
✎Burada çıkan isyanlar nedeni ile devlet otoritesi sarsılmış-
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
tır. ►► I.AHMET
✎
✎NOT: Bu isyanlarda milliyetçi akımı etkili değildir. ✎
✎III.Mehmet döneminde yapılan Haçova savaşından son-
►► PADİŞAHLAR VE SİYASİ GELİŞMELER-ISLAHATLAR ra Zikvatoruk antlaşması imzalanmıştır.
✎ antlaşma ile Avusturya üzerindeki üstünlük sona ermiş-
✎Bu
►► III.MURAT tir.Bu antlaşma ile Avusturya kralına Cesar unvanı veril-
✎
✎Osmanlı-İran savaşları sonucunda Ferhat Paşa imzalan- miştir.
dı.Bu antlaşma ile Osmanlı’nın Doğuda en geniş sınırlara ✎
✎Sancağa çıkmadan tahtta oturan ilk osmanlı padişahı-
ulaşmıştır. dır.
✎
✎Polonya alınarak sınırlar Baltık denizine ulaşıldı. ✎
✎İran ile yapılan savaşlar sonucunda Nasuh Paşa Antlaş-
✎
✎Kanun-i Kadim ilk defa bu dönemde bozulmuştur. ması imzalanmıştır.Ferhat Paşa antlaması ile alınan yerler
✎ geri verimiştir.Ve Osmanlı’nın Doğu’da yenildiği ve top-
SAİT ZAMAN
✎Beylerbeyliği Olayı bu dönemde çıkmıştır.
rak kaybettiği ilk antlaşmadır.
✎ dönemde Takiyüddin Mehmet tarafından Osman-
✎Bu
lı’daki ilk rasathane açılmıştır. ✎
✎Ekber ve Erşed uygulamasını getirmiştir.Bu uygulamaya
göre tahta en tecrübeli ve en akıllı kişi geçecekti.
✎
✎Dönemin sadrazamı Kuyucu Murat Paşa’dır.
►► III.MEHMET
✎
✎Osmanlı-Avusturya savaşlarındaki başarısından dolayı
‘’Eğri Fatihi’’ unvanı verilmiştir. ►► II(GENÇ) OSMAN
✎
✎Kanuni’den sonra sefere çıkan ilk padişahtır. ✎
✎Lehistan üzerine Hotin seferini düzenlemiştir.Bu sefer sıra-
sında yeniçerilerin disipsiz davranışlarından dolayı Yeni-
✎
✎Eğri’nin fethinden sonra Haçova meydan savaşı yapıl-
çeri ocağını kaldırmayı düşünmüştür.
mıştır.Savaşın ilerleyen sürecinde geri planda olan Aşçı
ve Seyislerin katılımı ile savaş kazanılmıştır.Bu yüzden bu ✎
✎Şeyhü’l İslam’ın yetkilerini kısıtlamıştır.
savaşa Kepçe kazan savaşı da adı verilmektedir. ✎ kez Saray dışından evlilik yapmıştır.
✎İlk
✎
✎Sancağa çıkan son Osmanlı Padişahıdır. ✎
✎Başkenti İstanbul’dan Anadolu’ya taşımıştır.
✎
✎Sancağa çıkma geleneğini kaldırmıştır. ✎
✎Islahat yapma fikrine sahip ilk Osmanlı padişahıdır.
44
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎Osmanlı devletinde ilk baraj olan Topuz Bendi barajı bu ►► IV.MEHMET
dönemde yapılmıştır.
✎
✎1662-1664 Osmanlı-Avusturya savaşları yaşanmış ve bu
✎
✎Farisi mahlasını kullanmıştır. savaş sonucunda Vasvar Antlaşması imzalanmıştır.Bu sa-
vaşta Köprülü Fazıl Ahmet Paşa uyvar kalesini almıştır bu
yüzden Avrupa’da ‘’Uyvar önünde bir Türk gibi güçlü’’
sözü söylenmeye başlanmıştır.
►► IV.MURAT
✎
✎Girit’in jeopolitik öneminden dolayı Venedik ile savaşlar
✎
✎İran ile yapılan savaşlardan ötürü Revan ve Bağdat se- yapılmış ve Girit fethedilmiştir.Girit’in alınması Osmanlı
ferlerine çıkmıştır.Bu yüzden kendisine ‘’Bağdat Fatihi’’ Devleti’nin denizlerdeki son zaferidir.
unvanı verilmiştir.Bu savaşlardan sonra Kasr-ı Şirin antlaş-
✎
✎Lehistan ile yapılan savaştan sonra Bucaş antlaşması im-
ması imzalanmıştır.Kasr-ı Şirin antlaşmasının önemi İran ile
zalanmıştır.Bu antlaşma ile Batı’da en geniş sınırlara ula-
SAİT ZAMAN
bugün ki sınırlarımızın çizilmesidir.
şılmıştır.
✎
✎Gece sokağa çıkma yasağını getirmiştir.
✎
✎Avusturya’ya bağlı Macarların Osmanlı’dan yardım iste-
✎
✎Tütün yasağını getirmiştir. mesi üzerine Merzifonlu’nunda şöhret kazanma isteğin-
✎
✎Devletin kötü gidişatını öğrenmek ve engellemek ama- den dolayı Viyana İkinci defa kuşatılmıştır.Kuşatma ba-
cıyla raporlar hazırlatmıştır.Bunlardan en önemlileri Koçi şarısız olunca Merzifonlu idam edilmiştir.
Bey ve Katip Çelebi’dir. ✎
✎II.Viyana kuşatmasından sonra Avusturya,Venedik,Malta
✎
✎Hazerfen Ahmet Çelebi,Lagari Hasan çelebi bu dönem- ,Lehistan ve Rusya kendi aralarında Kutsal İttifak’ı oluştur-
de yaşamıştır. muşlardır.Avusturya,Venedik,Malta,Lehistan ie yapılan
✎
✎Osmanlı tarihinde ilk defa Şeyh’ül İslam idam edilmiştir. savaşlardan sonra Karlofça Antlaşması imzalanmıştır.
✎
✎Muradi mahlasını kullanmıştır. ✎
✎Rusya ile de İstanbul antlaşması imzalanmıştır.
✎
✎Karlofça antlaşması ile Osmanlı Batı’daki ilk toprak kaybı-
nı yaşamış ve gerileme dönemine girmiştir.
✎
✎IV.Mehmet döneminde Vaka-yı Vakvakiye olayı yaşan-
mıştır.
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
►► II.MUSTAFA OSMALI DEVLETİ GER İLEME DÖNEMİ
✎
✎II.Viyana’dan sonra imzalanan Karlofça ve İstanbul ant- ✎
✎1699 Karlofça antlaşmasından 1792 Yaş antlaşmasına
laşmaları bu dönemde olmuştur. kadar geçen süredir
✎
✎Ordunun başında sefere çıkan son Osmanlı Padişahıdır. ✎
✎Osmanlı’nın bu dönemdeki genel politikası Karlofça ve
İstanbul antlaşması ile kaybettiği toprakları geri almaktır.
►► ISLAHATLARIN ÖZELLİKLERİ ✎ dönemde batının üstünlüğü kabul edilmiştir.

✎Bu
✎
✎Islahatlarda batı etkisi görülmüştür.
✎
✎Islahatlar süreklilik kazanmamıştır.
✎
✎Islahatlar devlet politikası haline gelmemiştir.
✎
✎Şiddet ve baskı yolu kullanılmıştır. ►► III.AHMET
✎ gelişmeler takip edilmemiştir. ✎
✎Padişah II.Mustafa devlet işlerini Şeyhü’l İslam Feyzullah
SAİT ZAMAN
✎Avrupa’daki
efendiye bırakarak Edirne’ye yerleşmiştir.Bunun üzerine
isyancılar Feyzullah efendiyi öldürmüş ve II.Mustafa’yı
►► DİĞER ÖNEMLİ ISLAHATÇILAR tahttan indirerek III.Ahmet’i getirmişlerdir(Edirne Olayı)
✎
✎I.Ahmet ✎
✎Rusya’ya Poltova savaşıyla yenilen İsveç kralı demirbaş
✎
✎Kuyucu Murat Paşa Şarl Osmanlı’ya sığınınca,Rusya Osmanlı sınırlarını ilhak
✎
✎II.Osman etti.Bunun üzerine 173 Prut savaşı gerçekleşti.Yapılan sa-
vaşı Osmanlı’nın kazanması üzerine Prut antlaşması imza-
✎
✎IV.Murat
landı.Buna göre;
✎
✎Tarhuncu Ahmet Paşa: İlk defa bir sonraki yılın bütçesi
✎ Azak kalesi geri alındı
✎→
hazırlanmıştır.
✎
✎→Ruslar artık İstanbul’da elçi bulundurmayacak
✎
✎Köprülü Mehmet Paşa
✎
✎NOT:Bu antlaşma ile Osmanlı kaybettiği toprakları geri
✎
✎Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
alma ümidi yaşamıştır.
✎
✎NOT:Köprülüler dönemi Duraklama içinde yükselme dö-
✎
✎Mora Halkının Venedik idaresinden memnun olmama-
nemidir.
sından dolayı Osmanlı’dan yardım istemiştir.Bunun üzeri-
46
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
ne Osmanlı Mora’yı almıştır.Ama Karlofça antlaşmasının Dede’nin Müneccim Tarih’i adlı eseridir.
garantör devleti olan Avusturya bunu kabul etmeyerek ✎ kez çiçek aşısı İran’dan getirilmiştir.
✎İlk
Osmanlı’ya savaş ilan etmiştir.Yapılan Petervaradin sa-
✎
✎Mimaride batı üslubu kullanıldı.İlk batı üslubu III.Ahmet
vaşını Osmanlı devleti kaybetmiştir.Savaş sonunda Ve-
Çeşmesidir.
nedik ve Avusturya ile Pasarofça antlaşması imzalanmış-
tır.Bu antlaşmaya göre; ✎
✎Yalova’da kağıt fabrikası kurulmuştur.
✎
✎→Bu antlaşma ile Osmanlı Batı’nın üstünlüğünü kabul et- ✎
✎Dönemin Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır.
miştir. ✎
✎Dönemin şairi Nedim’dir.
✎
✎→Osmanlı,ortodoksları koruma görevini son kez yerine ✎
✎Dönemin Nakkaşı Levni’dir.
getirmiştir. ✎
✎NOT: Lale devrini kelime olarak kullanan ilk kişi Yahya
✎
✎→Bu antlaşma ile Lale devrine girilmiştir. Kemal’dir.
SAİT ZAMAN
✎
✎Lale devri Patrona Halil isyanı ile son bulmuştur.III.Ahmet
tahttan indirilip I.Mahmut başa getirilmiştir.Sadabad Sa-
LALE DEVRİ rayı yıkılmış ama Matbaa’ya dokunulmamıştır.
✎
✎Avrupa’da ilki Paris’te olmak üzere geçici elçilikler açıl- ✎
✎Lale Devrinde sadece İran ile savaşılmıştır.
mıştır.İlk geçici elçi ise 28.Mehmet Çelebidir.
✎
✎İbrahim Müteferrika ve Sait efendi ile özel matbaayı aç- ►► I.MAHMUT
tılar.Bu matbaada basılan ilk eser Vankulu Lugati’dir.Ya-
✎ kez batı tarzında askeri ıslahatlar yapılmıştır.
✎İlk
zarı ise Vani Efendi’dir.
✎
✎Yabancı uzmanlar Osmanlı’ya getirilmiştir.
✎
✎Batı’dan getirilen ilk yenilik matbaa’dır.
✎
✎1736-1739 yıllarında Rusya ve Avusturya ile savaşlar ya-
✎
✎Tulumbacılar ocağı kurulmuştur.
pılmıştır.Bu savaşların sonucunda Belgrad antlaşması im-
✎
✎Tercüme encümenliği kurulmuştur. zalanmıştır.
✎
✎Tercümesi yapılan ilk batı eseri Aristo’nun Fizik adlı eseri- ✎
✎Osmanlı’nın batıda imzaladığı son kazançlı antlaşması-
dir. dır.
✎
✎Tercümesi yapılan ilk doğu eseri Müneccimbaşı Ahmed ✎
✎Karadeniz’in son kez Türk gölü olduğunu belirten antlaş-
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
madır. ✎
✎Rusya,Ortodoksları koruyacak.
✎
✎Fransızların arabulucuğundan dolayı kapitülasyonlar sü- ✎
✎→Osmanlı ilk defa savaş tazminat ödemiştir.
rekli hale gelmiştir. ✎
✎→Rusya’ya kapitülasyonlar verilmiştir.
✎ savaşın kazanılmasında ilk yabancı uzmanı olan Com-
✎Bu ✎
✎→İlk defa ahalisi Türk ve müslüman olan bir yeri kaybet-
te De Boneval Humbaracı Ahmet Paşa adını almıştır. miştir.
✎
✎Teknik askeri personel yetiştirmek için Hendesehane ku- ✎
✎→İlk defa Esham senetleri kullanılmıştır.Esham senetleri
rulmuştur.Hendesehane Osmanlı’daki ilk teknik askeri kağıt paraya geçişin aşamasıdır.
okuldur.
✎
✎→Macar asıllı Baron Dö Tott,Sürat topçuları ocağını kur-
✎
✎Osmanlı’nın ilk madalyası hazırlanmıştır. muştur.
✎
✎→Deniz mühendishanesi kurulmuştur.(Çeşme baskının-
SAİT ZAMAN
►► III.OSMAN dan dolayı)
✎
✎Nur-u Osmaniye camisi yaptırıldı. ✎
✎→İlk bayrak reformu yapılmıştır.
✎ uzun kafeste kalan padişahtır.
✎En ✎
✎→Koca Ragıp paşa ve Cezayirli Hasan paşa önemli sad-
razamlardır.
✎ deniz feneri yapılmıştır.
✎İlk
►► I.ABDULHAMİD
►► III.MUSTAFA
✎
✎1779 Aynalıkavak Tenkihnamesi ile Kırım özerk hale gel-
✎
✎1768-1774 Osmanlı-Rus savaşı yaşandı.Bu savaşta
miştir.
Rusya,İngiltere’nin desteğiyle Akdeniz’i ulaştı.Ve 1770’de
Çeşme’de Osmanlı donanması yakılmıştır.III.Mustafa’nın ✎
✎İstihkam okulu açıldı.
ölümüyle Osmanlı barış teklif etmiştir. ✎
✎Ulufe alım-satımı yasaklandı.
✎
✎İmzalanan Küçük Kaynarca antlaşması ile ✎
✎Yurtdışından getirilen uzmanların müslüman olma şartı
✎
✎→Kırım bağımsız olmuştur fakat dini yönden Osmanlı’ya kaldırıldı.
bağlı kalacaktır. ✎
✎Cülus dağıtımı kaldırıldı.
✎
✎→Karadeniz’in Türk gölü olma özelliği ortadan kalktı. ✎
✎Kürk satışı yasaklandı
48
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎Halil Hamit paşa önemli sadrazımdır. ✎ daimi elçilik Londra’da açılmıştır.İlk daimi elçi Yusuf
✎İlk
Agah efendidir.
✎ kez bir Amerikan ticaret gemisi olan George Washing-
✎İlk
►► III.SELİM
ton fırkateyni İzmir’e gelmiştir.
✎
✎1787-1792 Osmanlı ve Rusya-Avusturya savaşları yapıldı.
✎
✎Koca Yusuf Paşa dönemin sadrazamıdır.
Bu savaşta Prusya ve İsveç Osmanlı’nın yanında savaşa
katılmıştır.Fransız ihtilalinin etkisiyle Avusturya Ziştovi ant- ✎
✎Kabakçı Mustafa isyanı ile tahttan indirilmiştir.
laşmasıyla savaştan çekilmiştir. ✎✎
✎
✎NOT:Ziştovi antlaşması son Osmanlı-Avusturya antlaşma-
sıdır. X I X . Y Ü Z Y I L D A O S MANLI DEVLETİ
✎
✎Rusya ile Yaş antlaşması imzalanmıştır. ✎
✎Osmanlı devleti bu dönemde ‘’Denge Politikası’’ yürüt-
müştür.Denge politikası ilk kez Mısır’ı işgal eden Fransa’ya
SAİT ZAMAN
✎ antlaşma ile Kırım Rusya’ya bağlanmıştır.
✎Bu
karşı yürütülmüştür.
✎
✎Osmanlı bu antlaşma ile Dağılma dönemine girmiştir.
✎ dönemde Ulusçuluk akımının etkisiyle oluşan isyanlar-
✎Bu
✎
✎NOT:Rusya’nın Kırım’ı bir defada ele geçirecek gücü la uğraşılmıştır.
olmasına rağmen aşama aşama topraklarına katma
✎ dönemde Islahatlar devam etmiştir.En fazla Hukuk ve
✎Bu
nedeni;Müslüman olan kırımın tepkisinden çekinmiştir.
yönetim alanında ıslahatlar gerçekleşmiştir.
✎ radikal ıslahat girişimleri yapan Osmanlı Padişahıdır.
✎İlk
✎
✎Halkın padişahın yanında yönetimde yer alması ilk defa
✎
✎Yapılan ıslahatların genel adı Nizam-ı Cedit’tir. bu dönemde olmuştur.
✎
✎Lahiya adı verilen raporlar hazırlatılmıştır.
○○ 1798-1801 Osmanlı-Fransız savaşı:
✎
✎Levent ve Selimiye kışlaları yaptırılmıştır.
✎
✎Fransa Mısır’ı ele geçirmek ve İngiliz sömürgelerine giden
✎
✎Mühendishane-i Bahr-i Hümayun kurulmuştur. yolu kontrol altına almak için Mısır’ı ele geçirmiştir.Buna
✎
✎Mühendishane-i Berr-i Hümayun kurulmuştur. tepki gösteren İngiltere ve Rusya bir donanma gönder-
✎ devlet matbaası bu dönemde kurulmuştur.
✎İlk miştir.
✎
✎Askeri ve teknik okullarda Fransızca zorunlu dil olarak ka- ✎
✎Osmanlı’yı barışa zorlamak isteyen Fransa Akka kalesini
bul edilmiştir. kuşatmıştır.Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki Nizam-ı
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
Cedid ordusu Fransızları yenmiştir.Bu aynı zamanda ✎
✎Fransız ihtalinden doğan Milliyetçilik akımının etkisi
Nizam-ı Cedid’in ilk başarısıdır. ✎
✎Avrupalıların Rumları desteklemesi
✎
✎1801 El-Ariş antlaşması ile Fransa Mısır’dan çekilmiş,1802 ✎
✎Sırp isynının başarılı olması
Paris antaşması ile Mısır Osmanlı’ya geri verilmiştir.
✎
✎Filik-i Eterya adlı cemiyetin faaliyetleri.(Alexander İpsilan-
di tarafından kurulmuştur.)
○○ 1804 Sırp İsyanı: ✎
✎Gelişmeler:
✎
✎Milliyetçilik akımları ✎ isyan Eflak’ta çıkarılmıştır.Çıkan isyan fazla destek bu-
✎İlk
✎
✎Rusların kışkırtması ve Osmanlı-Avusturya savalarında sa- lamadığından dolayı bastırılmıştır.
vaş alanına dönen Sırplar ilk isyanları Kara Yorgi önderli- ✎
✎İkinci isyan Mora’da çıkarılmıştır.İsyanı bastırmayan
ğinde başlatmıştır. Osmanlı,Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan yardım
SAİT ZAMAN
✎
✎Fransız ihtilaline karşı ilk isyan eden Sırplardır. istemiştir.
✎
✎Girit ve Mora valiliklerinin kendisine verilmesi karşılığında
○○ 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı Mehmet Ali Paşa yardım isteğini kabul etmemiştir.Ve ge-
len ordu Mora’daki isyanı bastırmıştır.
✎
✎Nedeni; Rusların Sırp isyanına destek vermeleri ve Fransa-
Rusya savaşında Osmanlı’nın Fransızları desteklemesii ✎
✎İngiltere,Fransa ve Rusya Yunanistan’a özerklik verilmesi-
ni istemiştir.Osmanlı devletinin bunu kabul etmemesi üze-
✎
✎Fransız ve Rusların işbirliğinden çekinen Osmanlı,İngiltere
rine 1827’de Navarin’De Osmanlı donanması yakılmıştır.
ile Kale-i Sultani(Çanakkale) antlaşması imzalamıştır.
(Bu esnada Yeniçeri ocağı kaldırılmıştır.)
✎
✎3.Selim’in ölmesine üzerine 1812’de Bükreş Antlaşması
✎
✎Bunun üzerine Osmanlı-Rusya arasında Edirne antlaşma-
imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre
sı imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre;
✎
✎→Sırplara ayrıcalık verildi.
✎
✎→Yunanistan bağımsız olmuştur.Bağımsızlığını kazanan
✎
✎→Osmanlı devletinde ilk defa bir millete ayrıcalık verildi. ilk azınlık Yunanlar olmuştur.
✎
✎→Sırbistan özerklik kazanmıştır.
○○ 1820 Rum İsyanı ✎
✎→Bu esnada Fransa, Cezayir’i işgal etmiştir. Osmanlı
✎
✎Nedenleri; Devleti’nin Kuzey Afrika’daki ilk toprak kaybı Cezayir ol-
50
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
muştur. ○○ 1833 Hünkar İskelesi Antlaşması
✎
✎→Küçük kaynarcadan sonra şartları en ağır olan antlaş- ✎
✎II.Mahmut anlaşmasına rağmen Mehmet Ali Paşa’ya
ma Edirne antlaşmasıdır. güvenmiyor ve tekrar saldırıya uğramaktan korktuğu
✎
✎→Bu isyanda İngiliz şair Lord Byron Rum isyanını destekle- için Rusya ile Hünkar İskelesi antlaşması imzalamıştır.Buna
miştir. Don Juan adlı eserini bu dönemde yazmıştır. göre;
✎
✎→Osmanlı bir saldırıya uğrarsa Rusya yardım edecek
○○ Mısır Meselesi ve 1833 Kütahya Anlaşması: ✎
✎→Rusya bir saldırıya uğrarsa Osmanlı devleti boğazları
kapatacak
✎
✎Mora’da bağımsız Yunanistan kurulunca Mora yerine
Girit ve Suriye valiliğini isteyen Mehmet Ali Paşa’nın bu ✎
✎→Antlaşma 8 yıl sürecek
isteği kabul edilmeyince Mısır Ordusu Kütahya’ya kadar ✎
✎→İlk kez boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır
gelmiştir.
SAİT ZAMAN
✎
✎→Osmanlı’nın boğazlar üzerinde tek başına karar verdiği
✎
✎II.Mahmut,İngiltere ve Fransa’dan yardım istemiş ama son antlaşmadır.
talep gelmeyince ‘’Denize düşen yılana sarılır’’ diyerek
Rusya’dan yardım istemiştir.Rus donanmasının İstanbul’a
○○ 1838 Balta Limanı Antlaşması
gelmesi üzerine İngiltere ve Fransa devreye girmiş ve Mı-
sır valisi ile Kütahya antlaşması imzalanmıştır.Bu antlaş- ✎
✎Mısır’ın tekrar saldıracağını düşünen ve Ruslara güven-
maya göre; meyen Osmanlı,İngiltere ile Balta Limanı antlaşması im-
zalamıştır.Bu antlaşmaya göre;
✎
✎→Kavalalı’ya Girit,Mısır ve Şam Valilikleri verilmiştir.
✎
✎→İngiliz Tüccarlar hiçbir kısıtlama olmadan tüm malları
✎
✎→Oğlu İbrahim Paşa’ya Cidde ve Adana valilikleri veril-
Osmanlı pazarına sokmuştur.
miştir.
✎
✎→Yabancı mallar boğazlardan serbeste geçecek
✎
✎→Bu antlaşma ile Mısır konusu,bir iç sorunken dış sorun
haline gelmiştir. ✎
✎→Bu antlaşma ile Osmanlı yarı sömürge haline gelmiştir.
○○ 1840 Nizip Savaşı ve Londra Konferansı

✎
✎Mehmet Ali Paşa ödemekle yükümlü olduğu vergiyi öde-
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
meyince II.Mahmut,Mısır’a savaş ilan etmiştir. ○○ 1853-1856 Osmanlı-Rus Savaşı(Kırım Savaşı)
✎
✎Nizip civarında yapılan savaşı Osmanlı devleti kaybet- ✎
✎Nedenleri;
miştir.Bu haberi duyan II.Mahmut hayatını kaybetmiştir. ✎
✎Avusturya’ya karşı ayaklanan Macar mültecilerin
✎
✎Rusya’nın yeninden İstanbul’a gelmesini önlemek için Osmanlı’ya sığınması
İngiltere,Fransa olaya müdahele etmiştir.1840’da Londra ✎
✎Rusya’nın Osmanlı üzerindeki tarihi emelleri
Konferansı düzenlenmiştir.Buna göre;
✎
✎Rusya’nın Kutsal Yerler sorununu bahane etmesi
✎
✎→Mısır,Osmanlı’ya bağlı olacak
✎
✎Rus Elçisi Mençikof’un istekleri
✎
✎→Mısır valiliği babadan oğula geçecek
✎ savaş önceside Osmanlı Devleti için ‘’Hasta Adam’’
✎Bu
✎
✎→Londra Konferansındaki bu kararları kabul etmeyen tabiri kullanılmıştır.
Mısır’a İngiltere,Fransa ve Osmanlı asker çıkarmıştır.Bunun
✎
✎Gelişmeler:
üzerine →Londra Konferansıyla Mısır sorunu çözülmüştür.
SAİT ZAMAN
✎
✎Rusya,Eflak ve Boğdan’ı işgal etmiştir.
NOT: Mısır meselesi ilk kez Uluslararası bir kurulda çözülmüştür.
✎
✎İngiltere ve Fransa Osmanlı’ya yardım için Boğazları ge-
NOT: Londra konferansında etkili olmak isteyen Sultan Abdül-
mecid 1839’da Tanzimat Fermanı’nı ilan etmiştir. çerek Osmanlı’ya yardıma gelmiştir.
✎
✎Bunun üzerine Rusya,Sinop’ta bulunan Osmanlı donan-
masını yakmıştır.
○○ 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi
✎
✎Avusturya ve Piyomente Osmanlı’ya yardım etmiş ve
✎
✎Hünkar iskelesi antlaşmasının süresi dolunca İngiltere,Fr
Kırım’a asker çıkarmıştır.
ansa,Avusturya,Osmanlı’nın katılımıyla Lonra Boğazlar
Konferansı toplanmıştır.Konferans sonucunda Londra ✎
✎Rusya barış isteği üzerine 1856’da Paris Antlaşması imza-
Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır.Buna göre; lanmıştır.Bu antlaşmaya göre;
✎
✎→Boğazlar,Osmanlı egemenliğinde kalacak ✎
✎Karadeniz tarafsız hale gelecektir.
✎
✎→Boğazlar,tüm devletlerin savaş gemilerine kapalı ama ✎
✎Osmanlı bir Avrupa devleti sayılacak ve Avrupa huku-
ticaret gemilerine açık olacak kundan yararlanacak
✎
✎→Boğazlar ilk kez Uluslararası bir statü kazanmıştır. ✎
✎Türklerin Avrupa Birliği ile münasebetleri antlaşmanın bu
maddesine kadar indirgenmektedir.
52
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎Osmanlı’nın toprak bütünlüğü Avrupalı devletler tarafın- ✎
✎Doğuda Gazi Ahmet Muhtar Paşa Erzurum civarında
dan sağlanacak Rusları durdurmuştur.Bu cephede Nene Hatun’un müca-
✎
✎Osmanlı kazandığı halde yenik devlet statüsü görmüştür. deleri önemlidir.Ölümünden bir kaç ay önce Yılın annesi
NOT: Paris Antlaşması XIX’da imzalanan şartları en iyi seçilmiştir.
antlaşmadır. ✎
✎Batı’da ise Gazi Osman Paşa Plevne’de yaptığı müca-
delelerinden dolayı Plevne Kahramanı unvanını almıştır.
✎
✎Ruslar’ın İstanbul’a doğru ilerlemesine karşı Osmanlı dev-
○○ 1859 Kuleli Olayı
leti barış teklif etmiştir.Bunun üzerine Ayestefanos(Yeşilköy)
✎
✎Abdulmecid’i devirip yerine Abdulaziz’i getirmek için ya-
antlaşması imzalanmıştır.Buna göre;
pılan başarısız bir darbe girişimidir.
✎
✎→Sırbistan,Karadağ ve Romanya bağımsız olacaktır.
✎
✎→Büyük bir Bulgaristan krallığı kurulacak.
SAİT ZAMAN
○○ 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı(93 Harbi)
✎
✎→Kars,Ardahan,Batum,Doğubeyazit Ruslara verilecek
✎
✎Nedenleri
✎
✎→Girit ve Ermenilerin yaşadığı yerlerde Islahatlar yapıla-
✎
✎Balkan bunalımından sonra toplanan Tersane konferan- cak
sında Osmanlı Balkan ülkeleriyle alakalı olan şartları ka-
NOT:İlk defa Ermeni meselesi bu antlaşmayla gündeme
bul etmemiştir.Bu sırada I.Meşrutiyet ilan edilmiştir.
gelmiştir.
✎
✎Bunun üzerine Londra’da bir konferans toplanmıştır.Bu NOT: İlk defa Balkanlar’dan Anadolu’ya göçler 93 Harbi ile
konferans da alınan kararlar da Osmanlı egemenliğine olmuştur.
ters olmuştur.
NOT:Ayestefanos Antlaşması ile Ruslar’ın balkanlarda güçlen-
✎
✎Bunun üzerine Rusya Osmanlı Devletine savaş ilan etmiş- mesinden endişe duyan Avrupalılar Berlin’de bir konfer-
tir. ans düzenlediler.Bu konferansta İngiltere,Osmanlı’ya Kıbrıs
NOT:Bu savaşta İngiltere ilk defa Osmanlı topraklarını koruma yönetiminin kednisine verilmesi durumunda Ayestefanos
politikasından vazgeçmiştir. Anlaşmasının hafifleteceğini söylemiştir.
✎
✎Savaş’ın gelişimi
✎
✎Rusya Doğu’da Kafkasya,batıda Balkanlar üzerinden
harekete geçmiştir.
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
○○ 1878 Berlin Antlaşması: ✎
✎→Girit’e bir Rum vali atanmıştır.
✎
✎Sırbistan,Karadağ,Romanya bağımsız olacaktır.İlk kez ✎
✎→Osmanlı’nın kazandığı son meydan muharebesidir.
birden fazla devlet bağımsızlığını kazanmıştır. ✎✎
✎
✎Bulgaristan 3’e ayrılacak ve asıl Bulgaristan Osmanlı’ya
►► II.MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI
bağlı olacak.
✎
✎Doğubeyazid Osmanlı’ya geri verilecek.Elviye-i Selase ○○ Yönetim alanında yapılan Islahatlar:
adı verilen Kars,Ardahan ,Batum Ruslar’a verilmiştir. ✎
✎Ayanlarla Sened-i İttifak imzalanmıştır.Padişahın otoritesi
✎
✎Girit ve Ermenilerin yaşadığı yerlerde Islahatlar yapıla- ilk kez sınırlanmıştır.Bu hareket aynı zamanda ilk demok-
cak.Ermeni meselesi ilk defa Uluslararası bir alanda çö- ratikleşme hareketidir.
zülmüştür.Girit Ermenileri için Halepa Fermanı ilan edilmiş- ✎
✎Sened-i İttifak Tazminat fermanının alt yapısını oluştur-
tir. muştur.
SAİT ZAMAN
✎
✎NOT:Bu antlaşma ile Osmanlı devleti çöküşten Dağılma ✎
✎Divan-ı Hümayun kaldırılarak yerine Heyet-i Vukela oluş-
dönemine girmiştir. turulmuştur.
✎
✎NOT:93 Harbinden sonra Osmanlı devleti Almanya’ya ✎
✎Bakanlıklar yerine Nazırlıklar kurulmuştur.
yaklaşmıştır. ✎
✎Memurlara ceket,fes ve pantolon giyme zorunluluğu ge-
tirildi.
✎
✎1881’de Tunus ,Fransa tarafından işgal edilmiştir. ✎
✎Devlet memuru yetiştirmek amacıyla Mekteb-i Maarifi
✎
✎1882’de Mısır, İngiltere tarafından işgal edilmiştir. Adliye kurulmuştur.
✎
✎1897 Osmanlı-Yunan Savaşı(Dömeke Meydan Savaşı) ✎
✎Muhtarlıklar oluşturulmuştur.
✎
✎Halepa fermanı üzerine tekrar ayaklanan Rumlar ile Os- ✎
✎Anadolu’dan İstanbul’a gelecek kişiler için Mürur Tezke-
manlılar arasında yapılan savaşı Osmanlı Devleti kazan- resi alma zorunluluğu getirilmiştir.
mıştır. ✎ resmi gazete olan Takvim-i Vekayi yayınlandı.
✎İlk
✎
✎Savaş sonucunda imzalanan İstanbul antlaşmasına ✎
✎Tımar sistemi kaldırıldı.
göre; ✎
✎Padişah portresi devlet dairelerine asıldı.
✎
✎→Girit’e özerklik verilmiştir.
54
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎Darü’ş Şura-ı Bab-ı Ali kuruldu. ○○ Ekonomi alanında yapılan ıslahatlar
✎
✎Evkaf nezareti açıldı. ✎
✎Yerli malı kullanımı teşvik edildi.
✎
✎Sadrazam > Baş Vekalet ✎
✎Çuha fabrikası açıldı.
✎
✎Reisülküttap > Hariciye Nezareti ✎
✎Balta limanı antlaşmasındaki olumsuz maddeler için yerli
✎
✎Şeyhülislam > Bab-ı Meşihat üretici için gümrük kolaylığı sağlandı.
✎
✎Sadaret Ketküdası > Dahiliye Nezareti ✎
✎D)Eğitim ve Kültür alanında yapılan ıslahatlar
✎
✎Orta okul seviyelerinde Rüştiyeler açıldı.
○○ Askeri alanda yapılan Islahatlar ✎
✎Medreselerin yanında Avrupa tarzında okullar açıldı.
✎
✎Nizam-ı Cedid benzeri Sekban-ı Cedit ocağı ✎
✎İstanbul’da kız ve erkek çocuklar için ilköğretim zorunlu
kuruldu,oluşan tepkiler üzerine kaldırıldı. hale geldi.
SAİT ZAMAN
✎
✎Eşkinci ocağı kuruldu ve o da süreç içinde kaldırıldı. ✎
✎Avrupa’ya ilk defa öğrenci gönderildi.
✎
✎Yeniçeri ocağı kaldırıldı(Vaka-yı Hayriye) ✎
✎Yabancı devetlerle ilişkiler için Tercüme odası kuruldu.
✎
✎Yeniçeri ocağı yerine Asakir-i Mensure-i Muhammediye ✎
✎Mekteb-i Ulumiye Edebiye açıldı.
ordusu kurulmuştur. ✎ kez yurtiçi gezisine çıkıldı.(Tekirdağ,Çanakkale civarı-
✎İlk
✎
✎Seraskerlik makamı kurulmuştur.(Günümüz Genel Kur- na)
may başkanlığı)
✎
✎Acemi oğlanlar ocağı yerine Mekteb-i Harbiye kuruldu.
✎
✎Mekteb-i Tıbbiye açıldı.
✎ tarafından Mızıka-i Hümayun adında askeri
✎Donizetti
bando oluşturuldu.
T A N Z İ M A T D Ö N E M İ(1839-1876)
✎
✎Darü’l Şura-i Askeriye kuruldu.(Bugün ki Yüksek Askeri ✎
✎Bu dönemin padişahları Abdulmecid, Abdulaziz ve
Şura’sı) V.Murat’tır.
✎
✎Osmanlı’da eski ve yeni kurumların ilk kez bir arada faali-
yet gösterdiği dönemdir.
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
►► ABDULMECİD DÖNEMİ ISLAHATLARI ✎ fermanda dış baskı olmamıştır.
✎Bu
✎
✎Askerlik vatan görevi haline gelmiştir.
►► Tanzimat Fermanı
✎
✎II.Mahmut döneminde hazırlanmıştır. ►► Islahat Fermanı
✎
✎Mustafa Reşit paşa tarafından hazırlanıp Sultan Abdul- ✎
✎Fermanı Ali paşa hazırlamıştır.
mecid tarafından ilan edilmiştir. ✎
✎Fermanı Sultan Abdulmecid ilan etmiştir.
✎
✎İlan edilme nedenleri ✎
✎Ferman’ın Yayınlama nedenleri
✎
✎Osmanlı’nın parçalanmasını önlemek ✎
✎Osmanlı’nın dağılmasını engellemek
✎
✎Mısır sorununda karlı çıkmak ✎
✎Azınlıkların Osmanlı’ya bağlılığını artırmak
✎
✎Azınlıkların Osmanlı’ya bağlılığını arttırmak ✎
✎Milliyetçilik aımının etkisini azaltmak
SAİT ZAMAN
✎
✎Milliyetçilik akımının etkilerini azaltmak ✎
✎1856 Paris konferansında Osmanlı hakkında aleyhte bir
✎
✎Maddeleri: karar alınmasını engellemek
✎
✎Herkesin can ve mal güvenliğini sağlamak ✎
✎Maddeler
✎
✎Vergiler herkesin gelirlerine göre alınacak ✎
✎Gayr-i Müslimler devlet memuru olabilecek
✎
✎Kanunlar herkese uygulanacak ✎
✎Gayr-i Müslimler’den haraç ve cizye alınmayacak
✎
✎Kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak ✎
✎Gayr-i Müslimler bedelli askerlik yapabilecek
✎
✎Müsadere kaldırılacak ✎
✎Gayr-i Müslimler kendi dillerinde okul açabilecek
✎
✎Özellikleri ✎
✎Gayr-i Müslimler belediye ve il genel meclisine üye ola-
bilecek.
✎
✎Osmanlı devleti ilk kez hukukun üstünlüğünü kabul etmiş-
tir. ✎
✎Gayr-i Müslimler banka kurabilecek.(Bank-ı Osmani)
✎
✎Osmanlı devleti ilk kez Anayasal sisteme geçmiştir. ✎
✎Özellikleri
✎
✎Padişah’ın yetkileri ilk kez yasa ile sınırlandırıldı. ✎
✎Gayr-i müslimlere daha çok ayrıcalık verilmiştir.
✎
✎Müslüm ve Gayr-i Müslüm halkın eşit olması amaçlanmış- ✎
✎Gayr-i müslimlere tanınan il genel meclis üyeliği onlara
tır. tanınan ilk siyasal haktır.
56
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎Islahatlara tepki olarak Cidde olayları çıkmıştır. ✎
✎Şirket-i Hayriye çıkarılmıştır.
✎
✎Tanzimat fermanında ‘’Eşitlik’’, Islahat fermanında ise ✎
✎Arazi kanunnamesi çıkarılmıştır.
‘’Gayr-i Müslim’’ vurgusu yapılmıştır. ✎
✎Gedik usulüne son verilmiştir.
○○ İdari ve Adli Islahatlar ○○ Eğitim ve Kültür alanında yapılan Ishalatlar
✎
✎İltizam sistemi kaldırıldı. ✎
✎Darülmuallim adı verilen erkek öğretmen okulu açılmıştır.
✎ belediye teşkilatı kurulmuştur.
✎İlk ✎
✎Encümen-i Daniş kurulmuştur.
✎İl✎ genel meclisleri kurulmuştur. ✎
✎Meclis-i Maarif-i Umumiye kurulmuştur.
✎
✎Meclis-i Ali Tanzimat kurulmuştur.(Kanun hazırlama ve Is- ✎
✎Tercüman-ı Ahval adı ile ilk özel gazete çıkarılmıştır.
lahat yapma)
✎ kız Rüştiyeler kurulmuştur.
✎İlk
✎
✎Posta Nezareti kurulmuştur.
✎
✎Tercüman-ı Ahval İk özel gazete
SAİT ZAMAN
✎
✎Polis teşkilatı kurulmuştur.
✎
✎Ceride-i Havadis İlk yarı resmi gazete
✎
✎Edirne-Varna-Kırım arasında ilk telgraf hattı kurulmuştur.
✎
✎Vekay-ı Tıbbiye İlk Türk dergisi
○○ Askeri Islahatlar
✎
✎Askeri idadiler kurulmuştur.
►► ABDÜLAZİZ DÖNEMİ ISLAHATLARI
✎
✎Jandarma teşkilatı kurulmuştur.
○○ İdari ve Adli ıslahatlar
○○ Ekonomi Alanında yapılan Islahatlar
✎
✎Mecelle adı ile Osmanlı Devleti’nin ilk Medeni kanunu
✎
✎Bank-ı Dersaadet adı ile Osmanlı devletinde ilk banka
hazırlanmaya başlamıştır.
kurulmuştur.(Galata sarrafları tarafından kurulmuştur)
✎
✎Nizamiye mahkemeleri kurulmuştur.
✎
✎Bank-ı Osmani açılmıştır.İngiliz sermayeli olan bu banka
✎
✎Vilayet Nizamnameleri kurulmuştur.
daha sonra Bank-ı Şahane-i Osmani adını almıştır.
✎
✎Şuray-ı Devlet kurulmuştur.(Günümüz Danıştay’ı)
✎ kağıt para olan Kaime bastırılmıştır.
✎İlk
✎
✎Divan-ı Ahkam-ı Adliye kurulmuştur.(Günümüz Yargıtay’ı)
✎
✎Anadolu’da ilk demiryolu İzmir-Turgutlu arasında açılmış-
tır. ✎
✎Beylerbeyi ve Çırağan sarayları yapılmıştır.
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
○○ Eğitim ve Kültür ıslahatları ○○ Abdulaziz dönemi Yayın organları
✎
✎Darüşşafaka lisesi açılmıştır. ✎
✎Terakk-i Muhadderat→ İlk kadın dergisi
✎
✎Galatasaray sultanisi açılmıştır. ✎
✎Diyojen →Teodor Kasap’ın ilk mizah dergisi
✎
✎Darülmuallimat adı ile ilk bayan öğretmen okulu kurul- ✎
✎Hadika →Türk Yayın tarihinde sansür uygulanan ilk ga-
muştur. zetedir.
✎ mizah dergisi olan Diyojen çıkarılmıştır.Bu dergiyi Teo-
✎İlk
dar Kasap çıkarmıştır.
►► II.ABDÜLHAMİD
✎
✎Darülfünun açılmıştır.Bu okul Osmanlı Devleti’nin ilk üni-
versitesidir. ►► I.MEŞRUTİYET DÖNEMİ(1876-1878)
✎ resim sergisi açılmıştır.
✎İlk ✎
✎Genç Osmanlılar(Jön Türkler) adı verilen grup Meşrutiyeti
ilana yanaşmayan Sultan Abdülaziz’i tahttan indirmiş ve
SAİT ZAMAN
○○ Ekonomi alanında yapılan Islahatlar
V.Murat’ı tahta geçirmiştir.
✎
✎Memleket sandıkları açılmıştır.
✎
✎V.Murat’ın akıl sağlığı yerinde olmaması nedeniye
✎
✎Emniyet sandıkları açılmıştır. yerine,Meşrutiyeti ilan edeceğinin garantisini veren
✎ posta pulu basılmıştır.
✎İlk II.Abdülhamid tahta geçirilmiştir.
✎
✎Islah-ı Sanayi komisyonu kurulmuştur. ✎
✎II.Abdülhamid’in sadrazamlığa getirdiği Mithat Paşa’nın
NOT: Sarayda batılı anlamda müzik dersi alan ilk padişah Sul- çalışmaları ile anayasa hazırlıklarına başlanmıştır.
tan Abdulmecid’tir.’’Alafranga’’ lakabı takılmıştır. ✎
✎Meşrutiyet’in İlan edilme nedenleri:
NOT: Yavuz Sultan Selim’den sonra Mısır’ı ziyaret eden ilk ve ✎
✎İmparatorlukta yaşayanları yönetime katarak parçalan-
tek Osmanlı Padişahı’dır.
mayı önleme isteği
NOT: İlk kez basına Sansür uygulayan padişah Abdulaziz’dir.
✎
✎Fransız İhtilali’nin yaydığı fikirlerden etkilenmeme isteği
NOT: Abdulaziz Batı Avrupa’ya ziyaretler yapan ilk ve tek
osmanlı Padişahıdır. ✎
✎Balkanlar konusunun görüşüleceği ‘’Tersane
Konferansın’’da Osmanlı devleti aleyhine karar çıkma-
sını engellemek
58
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
○○ I.Meşrutiyet ►► İstibdat Dönemi(1878-1908)
✎
✎Devletin başkenti İstanbul,devletin resmi dili Türkçe ve ✎
✎Muharrem kararnamesi ile borçların ödenmesi belirlen-
dini İslam’dır. miştir.
✎
✎Padişah kutsal ve dokunulmazdır. ✎
✎Düyun-u Umumiye Teşkilatı kurulmuştur.
✎
✎Meclis; Mebusan ve Ayan gruplarından oluşur. ✎
✎Ermeniler ilk kez isyan etmiştir, Doğu anadolu ermeni is-
✎
✎Ayan meclisinin vekillerinin görevi ömür boyudur yanlarına engel olmak için Hamidiye alayları kurulmuştur.
✎
✎Meclis-i Mebusan üyeleri ise 4 yıllığına seçilir. ✎ deniz müzesi kurulmuştr.
✎İlk
✎
✎Ayan meclisi üyesi olabilmek için 40 yaşını doldurmak ✎
✎Darülaceze kurulmuştur.
gerekir ✎
✎Ziraat bankası kurulmuştur.
✎
✎Meclis-i Mebusan üyesi olabilmek için 25 yaşını doldur- ✎
✎İslamcılık resmi devlet politikası haline gelmiştir.
SAİT ZAMAN
mak gerekir.
✎
✎Yıldız İstihbarat teşkilatı kurulmuştur.
✎
✎Padişah,sürgün ve idam hakkına sahiptir.
✎
✎Osman Hamdi Bey tarafından Sanay-i Nefise Mektebi ve
✎
✎Padişah,meclisi feshedebilir. Asar-ı Atika müzesi kurulmuştur.
✎
✎Yasalarda son söz padişaha aittir. ✎
✎Çırağan Baskını: Çırağan Sarayında tutulan eski Osmanlı
✎
✎I.Meşrutiyet’in ilanı ile; Padişahlarından V.Murat’ı kurtarmak ve tekrar tahta ge-
✎
✎Osmanlı devletinde ilk kez rejim değişmiştir. çirmek amacıyla yapılan ihtilal girişimidir.Fakat bu giri-
şimde Ali Suavi ve 60 adamı öldürülmüştür.
✎
✎Yönetim sistemine ilk kez parlamento kavramı girmiştir.
✎
✎Türk tarihinde ilk kez anayasa ilan edilmiştir.
✎ kez halk padişahın yanında yönetime katılmıştr.
✎İlk ►► II.MEŞRUTİYET
✎
✎I.Meşrutiyet hazırlanırken Prusya ve Belçika anayasaları ✎
✎II.Meşrutiyet’in ilanında etkili olan grup İttihat ve
temel alınmıştır. Terraki’dir.
✎
✎İttihat ve Terraki cemiyeti İtalya’daki Carbonari Mason
teşkilatını örnek almıştır.
✎
✎İttihatçılar Türk Ocaklarını kurmuşlardır.
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎İttihatçılar İtibar-ı Milli Bankasını kurmuşlardır. ►► 31 Mart İsyanı
✎
✎İkinci Meşrutiyet’in ilan edilme nedenleri: ✎
✎Olayın Nedenleri:
✎
✎Reval görüşmelerine bağlı olarak somutlaşan Avrupa ✎
✎İttihat ve Terraki’ye güvensizlik duyulması
müdahelesini önlenmek istenmesi
✎
✎Volkan,Tanin ve Serbesti gazetelerinin halkı hükümete
✎
✎Osmanlıcılık fikri etrafında bütün tebaayı toplayarak da- karşı kışkırtması
ğılmayı önleme düşüncesi
✎
✎İttihat ve Terrakicilerin mason olduklarına dair sözlerin ya-
✎
✎İmparatorlğun devamının sağlanmak istenmesi yılması
✎
✎Gelişmeler: ✎
✎Gelişmeler:
✎
✎İttihatçılar,Reval görüşmeleri bilgisine dayanarak gere- ✎
✎Serbesti Gazetesi’nin yazarı Hasan Fehmi’nin
kirse silah zoru ile de olsa Meşrutiyet’i yeniden ilan ettir- öldürülmesi,Avcı Taburlarından bir grubun İttihatçıların
SAİT ZAMAN
mek için Hürriyet Taburlarını kurmuştur.Silahlı bir grubun idamını istemesi üzerine Komutanlığını Mahmut Şevket
İstanbul’a geleceği dedikodusundan endişe duyan Paşa’nın yaptığı Hareket Ordusu Selanik’ten harekete
II.Abdülhamid II.Meşrutiyet’i ilan etmiştir. geçerek İstanbul’a ulaşmıştır.
✎
✎II.Meşrutiyet’in İlanının sonuçları ✎
✎İstanbul’a gelen Hareket ordusu II.Abdülhamid’i tahttan
✎
✎İttihat ve Terraki yönetim üzerindeki gücünü arttırmıştır. indirip yerine V.Mehmet’i tahta geçirmiştir.
✎
✎Osmanlıcılık fikir akımı yerine Turancılık fikir akımı önem ✎
✎Ayrıca II.Abdülhamid’in İstanbul’da kalması da sakıncalı
kazanmaya başlamıştır. bulunarak Selanik’te oturması uygun görülmüştür.
✎
✎Osmanlı Devleti’nde ilk kez çok partili hayat başlamıştır. ✎ Mart İsyanı Rejime karşı olan ilk isyandır.
✎31
✎
✎II.Meşrutiyet’in ilanı sırasında Yaşanan bazı gelişmeler: ✎ Mart isyanının bastırılması olayı,Mustafa Kemal’in tarih
✎31
✎
✎Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir. sahnesine ilk ciddi çıkışıdır.
✎
✎Yunanistan,Girit’i ilhak etmiştir. ✎
✎II.Abdülhamid,Meclis kararı ile tahttan indirilen ilk padi-
şahtır.
✎
✎Avusturya-Macaristan,Bosna-Hersek’i ilhak etmiştir.
○○ Anayasa’da Yapılan Değişiklikler
✎
✎Kanun teklifi için Padişah izni kaldırılmıştır.
60
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎Padişah’ın veto yetkisi kısıtlanmıştır. OSMANLI İMPAR ATORLUĞU
✎
✎Kanun dışı tutuklama yasaklanmıştır. KÜLTÜR VE ME DENI YET
✎
✎Padişah’ın sürgün yetkisi kaldırılmıştır. ○○ Osmanlı İmparatorluğunun kuruluşundan yıkılışına ka-
✎
✎Padşah’ın meclisi feshetme yetkisi kısıtlanmıştır. dar Merkezi olan şehirler
○○ II.Abdülhamid Dönemi Yayın Organları ✎

✎Söğüt – Karacahisar – Bilecik – İznik – Bursa – Edirne – İs-
tanbul
✎
✎Şükufezar: Yazarların tamamı kadın olan dergi
○○ Osmanlı İmparatorluğunda hükümdar ünvanları
✎
✎Sabah: İlk kez miladi tarih kullanılan gazete
✎
✎Han, Hakan, Bey, Gazi, Padişah, Sultan, Halife, Hünkar,
✎
✎Demet: Halide Edip öncülüğünde basılan dergi
Hüdavendigar
✎
✎Volkan: 31 Mart olayından etkili olan gazete
○○ Osmanlı İmparatorluğunda Hükümdarlık sembolleri
✎
✎II.Abdülhamid,çok sayıda okul açtığı için Marifetperver
SAİT ZAMAN
olarak adlandırılmıştır. ✎
✎Otağ, Alem, Tuğ, Tuğra, Çetr, Tabl, Hutbe, Hilat, Taht, Kı-
lıç Alayı, Sikke, Cülus Bahşişi, Sancak
✎
✎Harp okulu öğrencilerinin,Askeri mektepler Nazırı Zeki
Paşa’ya düzenlemeyi düşündükleri suikast planının suya ○○ Osmanlı İmparatorluğunda Padişah’ın Yasama yetkileri
düşmesi üzerine Sultan II.Abdülhamid’in 78 kişiyi Şeref ✎
✎Buyruk: Yazılı emirler
Vapuruna bindirip Fizan’a göndermesi olayına Şeref Sür- ✎
✎Tuğra: Padişahın imzası
günleri adı verilir.
✎
✎Kanunname: Padişah belgesi
✎
✎Berat: Atama belgesi
✎
✎Adaletname: Hak koruyucu belge
✎
✎Hattı hümayun: Padişahın yazdığı emirler
○○ Osmanlı İmparatorluğunda Padişah’ın Yürütme yetkileri
✎
✎Divana başkanlık ederek Devletin yönetilmesi üzerine alı-
nan kararlarda söz sahibi olmak
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
○○ Osmanlı İmparatorluğunda Padişah’ın Yargı yetkileri ✎
✎Padişahın mutlak vekili olan ve Padişahın mührünü taşı-
✎
✎Kulluk sistemi: Devşirme sistemi üzerindeki etkisi yan; Serdar-ı Ekrem sıfatıyla orduyu komuta eden devlet
görevlisi Sadrazam’dır.
✎
✎Müsadere sistemi: Kişilerin mal varlığına el koyma hakkı
✎
✎Türk ve Müslüman olup Medrese çıkışlı olması gereken
Askeri davalardan ve Adalet işlerinden sorumlu divan
○○ Osmanlı İmparatorluğunda Veraset Sistemi üyesi Kazasker’dir.
✎
✎Osman Bey: Ülke hanedanın ortak malıdır. ✎
✎Devletin her türlü mali işlerini yürüten Divan üyesi
✎
✎I.Murat: Ülke padişahın ve oğullarının ortak malıdır. Defterdar’dır.
✎
✎II.Mehmet: Ülke sadece padişahın malıdır. ✎
✎Devletin dış yazışmalarından sorumlu divan üyesi
✎
✎I.Ahmet: Ekber ve Erşed (en büyük ve olgun) olan tahta Reisülküttap’tır.
geçer. ✎ ve dış yazışmaları yürüten ve belgelere Padişahın im-
✎İç
SAİT ZAMAN
zası sayılan Tuğra çeken divan üyesi Nişancı’dır.
○○ Sancak Sistemine tabii tutulan Sancaklar; ✎
✎Osmanlı’da fetva verme yetkisi bulunan tek kişi olan aynı
✎
✎Saruhan (Manisa), Amasya, Trabzon, Aydın, Kütahya, zamanda Divanın daimi bir üyesi olmamasına rağmen
Konya, Kastamonu, Çankırı, Teke ve Kefe (Anadolu dı- alınan kararların dine uygun olup olmadığı bilgisine baş-
şında bulunan tek sancak Kefe’dir) vurulan görevli Şehyülislam’dır.
✎
✎Osmanlı’da deniz kuvvetlerinin en büyük askeri ve mülki
○○ Osmanlı Sarayları amiri olan ve vezir olması halinde divan toplantılarına ka-
✎
✎Bursa Sarayı (Orhan Bey) tılan Devlet görevlisi Kaptan-ı Derya’dır.
✎
✎Edirne Sarayı (I.Murat) ✎
✎İstanbul’un güvenliğinden sorumlu olan vezir rütbesine
✎
✎Topkapı Sarayı (II.Mehmet) sahip olmaları halinde Divan toplantılarına katılan Devlet
görevlisi Yeniçeri Ağası’dır.
✎
✎Yıldız Sarayı (III.Selim)
✎
✎Dolmabahçe Sarayı (Abdülmecit)
✎
✎Çırağan Sarayı (Abdülaziz)
✎
✎Beylerbeyi Sarayı (Abdülaziz)
62
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
○○ Osmanlı İmparatorluğunda idari ve askeri alanlarda so- ►► Osmanlı Askeri sisteminde Kapıkulu Askerleri
rumlu olan Seyfiye yönetici sınıfı görevlileri;
✎
✎Acemi Oğlanlar: Küçük yaşta ocağa alıp eğitim alanlar
✎
✎Sadrazam, Vezirler, Yeniçeri Ağası, Kaptan-ı Derya, Bey-
✎
✎Yeniçeri Ocağı: Merkezi ordunun en önemli kısmıdır. As-
lerbeyi, Sancakbeyi, Subaşı
kerlikten başka işle uğraşmazlar 3 ayda bir ulufe denilen
maaş alırlardı.
○○ Osmanlı İmparatorluğunda eğitim, din ve hukuk alanla- ✎
✎Topçu Ocağı: Top döken ve Savaşta kullanan
rında sorumlu olan İlmiye yönetici sınıfı görevlileri;
✎
✎Cebeci Ocağı: Silah yapım, bakım, onarım
✎
✎Şeyhülislam, Kazasker, Kadı, İmam, Müderris ✎
✎Lağımcı Ocağı: Savaşlarda tünel kazan ve düşman sur-
larını imha eden teknik sınıf
○○ Osmanlı İmparatorluğunda bürokrasi ve diplomasi alan- ✎
✎Humbaracı Ocağı: Havan topu, El bombaları yapıp kul-
SAİT ZAMAN
larında sorumlu olan Kalemiye yönetici sınıfı görevlileri; lananlar
✎
✎Defterdar, Nişancı, Reisülküttap, Katip, Memur ✎
✎Bostancı Ocağı: Saray çevresinin güvenliğinden sorumlu
✎
✎Silahtar ve Sipahiler: Atlı birliklerdir. Savaş sırasında Otağı
○○ Osmanlı İmparatorluğunda Başkentin idaresinden so- korurlar.
rumlu olan kişiler ✎
✎Garipler: Atlı birliklerdir. Savaş sırasında hazine ve gani-
✎
✎Sadrazam: Genel düzeninden sorumlu metleri korurlar.
✎
✎Yeniçeri Ağası: Şehrin güvenliğinden sorumlu ✎
✎Ulufeciler: Atlı birliklerdir. Savaş sırasında saltanat sanca-
✎
✎Taht Kadısı: Adalet işlerinden sorumlu ğını korurlardı.
✎
✎Muhtesip: Çarşı-Pazar düzeninden sorumlu
✎
✎Şehremini: Belediye işlerinden sorumlu ►► Osmanlı Askeri sisteminde Eyalet Askerleri
✎
✎Mimarbaşı: İmar işlerinden sorumlu ✎
✎Tımarlı Sipahiler: Ordunun en kalabalık bölümünü oluş-
turan ve temeli Dirlik sistemine dayanan Türk askerlerdir.
✎
✎Akıncılar: Hafif süvari birliklerdir.
✎
✎Azaplar: Sınır kalelerini koruyanlar.
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
✎
✎Beşliler: Sınır kalelerini koruyanlar. isimler verilmiştir.
✎
✎Cerahorlar: Ordunun geçeceği yerlerde yol açan Hristi- ►► Toprak Sistemi
yan askerlerdir.
✎
✎Osmanlı İmparatorluğunda Toprak Mülk ve Miri Arazi ola-
✎
✎Delilier: Hafif süvari birlikleridir. Keşif ve bilgi koludur. rak ikiye ayrılmıştır.
✎
✎Derbentçiler: Ticaret yolları üzerinde güvenliği sağlayan- 1) Mülk Arazi Örşi ve Haraci arazidir.
lar.
2) Miri Arazi
✎
✎Gönüllüler: Sınırdaki şehir ve kasabaları koruyanlar. Miri Arazinin bölümleri;
✎
✎Müsellemler: Ordunun önünde yol açan, körü kuran bir- ✎
✎Dirlik Arazi: Devlet vazifesi karşılığı verilen, Geliri 100 bin
liktir. akçeden fazla olana Has, 20-100 bin arasında olana Ze-
✎
✎Mortulozlar: Sarp geçitlerde güvenliği sağlayan maaşlı amet, 10-20 bin arasında olana Tımar adı verilmiştir.
SAİT ZAMAN
Hristiyan askerlerdir. ✎
✎Mukataa: Geliri İltizam yoluyla toplanan topraklardır.
✎
✎Turnalar: Ordunun posta işleriyle ilgilenenler ✎
✎Paşmaklık: Geliri Valide Sultanlara ve diğer sultanlara
✎
✎Sakalar: Ordunun su ihtiyacını karşılayanlar verilen ayrılan topraklardır.
✎
✎Yayalar: Yol açmak, siper kazmak gibi görevli askerler. ✎
✎Ocaklık: Geliri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine
✎
✎Voynuklar: Ordunun atlarına bakma vazifesi olan ve sa- ayrılan topraklardır.
vaşlara katılan Hristiyan askerler. ✎
✎Arpalık: Üst düzeyde devlet görevlilerine emeklilik döne-
mi için ayrılan topraklardır.
►► Osmanlı Askeri sisteminde Donanma kuvvetleri ✎
✎Yurtluk: Geliri sınır boylarında görev yapanlara ayrılan
topraklardır.
✎
✎Günümüzdeki Deniz Kuvvetleri Komutanına Osmanlı’da
Kaptan-ı Derya denilmiştir. ✎
✎Mevat: Tarıma elverişsiz verimsiz topraklar.
✎
✎Donanma komutanına Reis denir. ✎
✎Malikane: Üstün hizmet karşılığı Padişah tarafından veri-
len mülk topraklardır.
✎
✎Donanma askerine Levent denir.
✎
✎Vakıf: Vergi alınmayan ve sosyal hizmet için kullanılan
✎
✎Donanmada bulunan gemilere Kadırga, Karamürsel, Kır-
topraklardır.
langıç, Firkate, Baştarda, Kalyon, Mavna ve Kalita gibi
64
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
►► Osmanlı’da açılan bankalar ✎
✎Canavar Resmi: Gayrimüslimlerden alınan domuz vergisi
✎
✎Bank-ı Dersaadet: Açılan ilk Osmanlı bankasıdır. ✎
✎Çiftbozan: Üretimde sürekliliği sağlamak adına toprağını
ekmeyenden alınan vergi
✎
✎Bank-ı Osmani: İngiliz destekli açılmış sonradan Fransa
da ortak olmuştur. ✎
✎İspenç: Gayrimüslim çiftçilerden alınan vergi
✎
✎Memleket Sandıkları: Ziraat Bankasının temelini oluşturan ✎
✎İhtisap: Şehir ve taşrada Pazar ve panayır yerlerinden alı-
çiftçiye destek amaçlı açılan bankadır. nan vergi
✎
✎Ziraat Bankası: II.Abdülhamit döneminde açılan ilk milli ✎
✎Mücerred: Evlenme çağındaki bekar çiftçilerden alınan
bankadır. vergi
✎
✎Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası: İttihat ve Terakki tarafından ✎
✎Resmi Çift: Müslümanlardan toprağın büyüklüğü ve me-
açılmıştır. deni duruma göre alınan vergi
SAİT ZAMAN
✎
✎Tapu: Miri arazinin ziraatten alıkoyunması üzerine alınan
vergi
►► Osmanlı İmparatorluğunda Şer’i vergiler
✎
✎Öşür: Müslümanlardan alınan ürün vergisi
►► Osmanlı İmparatorluğunda Örfi vergiler
✎
✎Haraç: Gayrimüslimlerden alınan üretim vergisi
✎
✎Avarız: Olağanüstü durumlarda alınan vergi
✎
✎Cizye: Gayrimüslimlerden askerlik yapmamaları karşılı-
ğında alınan vergi ✎
✎Bad-ı Heva: Tazminat vergisi
✎
✎Ağnam: Hayvan vergisi ✎
✎Derbent: Yol, Geçit ve Köprü vergisi
✎
✎Amediye: Gümrük vergisi ✎
✎Resm-i Nüzül: Ordunun geçtiği yerden halktan alınan
vergi
✎
✎Arusane: Evlilikte kız sahibinin tımar sahibine ödediği ver-
gi ✎
✎İmdadiyye-i seferiyye: Hane reislerinden savaş harca-
malarını karşılamak için alınan vergidir
✎
✎Bac-ı Bacar: Çarşı ve Pazar vergisi
✎
✎İmdadiyye-i hazariyye: Hane reislerinden savaş olma-
✎
✎Bennak: Toprak eken evli erkeklerden alınır
yan zamanlarda ihtiyaç doğması halinde alınan vergidir.
✎
✎Cerime: Dirliklerde suç işleyenlerden alınır
✎
✎İâne-i cihadiyye: Hane reislerinden savaşa yardım için
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
alınan vergidir. ►► Padişah ve önemli devlet adamları lakapları
✎
✎Kürekçi bedeli: Hane reislerinden gemilerde kürek çe- ✎
✎Adli: “Adil”. II. Bayezid, III. Mehmed ve II. Mahmud’a ve-
ken ve yelken açıp toplayanların ücretlerinin ödenmesi rilmiştir.
için alınan vergidir.
✎ Başlı: “Ak başlıklı”. Aktimur’a verilmiştir.
✎Ak
✎
✎İzn-i sefine: Yabanci tüccarlardan boğazlardan geçen
✎
✎Avcı: IV. Mehmed’e verilmiştir. Hayatındaki en önde ge-
tüccar gemilerine verilen izinlere karşılık alınan vergidir.
len uğraşısı idi. Edirne civarında kendisini bu iptilaya kap-
✎
✎Resmi Sürsat: Ordunun yol güzargahı üzerindeki halktan tırmıştı.
alınan nevale vergisidir.
✎
✎Bahti: “Talihli”. I. Ahmed’e verilmiş ve onun tarafından şi-
irlerinde maslah olarak kullanılmıştır.
►► Osmanlı Ekonomisinde Klasik dönemde etkili olan 3 ✎
✎Bedros: “Kurnaz”. Genel bir Ermeni adıdır ve güya II.
önemli ilke
SAİT ZAMAN
Abdülhamid’in yüz hatları itibariyle Ermeniler’e benzedi-
✎
✎İaşecilik: Reayanın refahını sürekli kılmak için piyasayı ğini ima için ona verilmiştir.
kontrol altında tutan ilke ✎
✎Ceddü’l Osman:”Osmanlıların Babası”.Süleyman Şah’a
✎
✎Gelenekçilik: Sosyal ve iktisadi ilişkilerde mevcut denge- verilmiştir.
leri korumayı ve varolan düzeni bozacak değişme eği- ✎
✎Cihandar: “Dünyanın Efendisi”. III. Selim’e verilmiştir.
limlerini engellemeyi ifade ilke ✎
✎Civan: “Genç”.Kapıcıbaşı Mehmed’e verilmiştir.
✎
✎Fiskalizm: Hazineye ait gelirleri mümkün olduğu kadar ✎
✎Çelebi: Padişah oğullarına ayrıca I. Mehmed’e de özel-
yüksek düzeye çıkarmayı ve ulaştığı düzeyin altına inme- likle verilmiştir.
sini engellemeyi amaçlayan ilke
✎
✎Damad-ı Şehriyarı: “Padişah Damadı”. Padişahların kız-
✎
✎Osmanlı Devletinde mahkemelerde alınan kararların iş- larıyla evlenenlere verilen ünvandır.
lendiği deftere Şeriyye Sicilleri denir.
✎
✎Deli: I. Mustafa ve İbrahim’e verilmiştir.
✎
✎Osmanlı’da Padişahlara ve Önemli Paşalara verilen la-
✎
✎Düzmece: “Sahte”. Şehzade Mustafa’ya verilmiş ünvan-
kaplar
dır.
✎
✎Eğri: “Eğri-büğrü”. Topal olan Şehzade Cihangir’e veril-
66
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
miştir. tır.
✎
✎Eğri Fatihi: III. Mehmed’e verilmiştir. ✎
✎Osmancık: “Küçük Osman”. I. Osman için kullanılmıştır.
✎
✎Fahriddün: “Dinin öğüncü”. I. Osman’a verilmiştir. ✎
✎Saibü’l-Aşereti’l Kamilet: “On numarayı tamamlayan”.
✎
✎Fatih: İstanbul’u fethinden dolayı II. Mehmed’e verilmiştir. Onuncu sultan olduğu için I. Süleyman’a verilmiştir.
✎
✎Fatih-i Bağdat: “Bağdat’ı fetheden” IV. Murad’a veril- ✎
✎Sarı: “Sarı”, “Soluk”. II. Selim’e verilmiştir.
miştir. ✎
✎Sığır: II. Selim’e verilmiştir.
✎
✎Genç II. Osman’a verilen isimdir. ✎
✎Sofu: II. Bayezid’e verilen unvanıdır.
✎
✎Güreşçi: Güçlü olduğu için I. Mehmed’e verilmiştir. ✎
✎Sultanü’l-Guzat: “Gaziler sultanı”. İlk dönem unvanıdır. I.
✎
✎Hadimı’l Harameyni’ş Şerifeyn: “İki mübarek şehir olan Murad ve diğerlerine verilmiştir.
Mekke ve Medine’nin koruyucusu”. I. Selim’e 1517’de ✎
✎Şahin:Sokullu Mehmed Paşa’ya verilmiştir.
SAİT ZAMAN
Mekke Şerifi tarafından bu şehirlerin anahtarı gönderil- ✎
✎Şücaeddin: “Dinin kahramanı”. Orhan’a verilen ünvan-
mek suretiyle verilmiş bir ünvandır. dır.
✎
✎Hünkar: “Hükümdar” I. Murad ve II. Mehmed’e verilen ✎
✎Tavil: “Uzun”. Sokullu Mehmed Paşa’ya verilmiştir.
ünvan.
✎
✎Veli: II. Bayezid’e verilen ünvandır.
✎
✎Hüdavendigar” Hükümdar”, “Bey”. I. Murad’a verilmiş
✎
✎Yavuz: “Yiğit”. I. Selim’e verilmiştir.
✎
✎İlhami: “İlham alan”. III. Selim’e verilen ünvandır.
✎
✎Yıldırım: I. Bayezid’e verilmiştir.
✎
✎Kanbur: I. Mahmud’a verilmiştir.
✎
✎Kanuni: “Adil”. II. Mehmed’e ve özellikle de I.Süleyman’a
verilmiştir.
✎
✎Kuyucu: Murat Paşa’ya verilmiştir.
✎
✎Mest: “Sarhoş”. II. Selim’e verilmiştir.
✎
✎Muhteşem: Avrupalılar tarafından I. Süleyman’a verilen
unvandır
✎
✎Mezamorta: (Yarı Ölü) Hüseyin Paşa’ya verilen bir lakap-
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
►► Osmanlı İmparatorluğunda Mimari’de Erken Dönem ye Medresesi, Eyüp Sultan Türbesi, Köprülü Mehmet Paşa
eserleri Külliyesi, Kara Mustafa Paşa Külliyesi (DİNİ)
✎
✎Bilinen ilk yapı İznik Hacı Özbek Camii (Orhan Bey) ✎
✎Mostar Köprüsü, Osiyek Köprüsü, Drina (Sokullu Mehmet
✎ Medrese İznik Süleyman Paşa Medresesi (Orhan Bey)
✎İlk Paşa) Köprüsü, Rüsteş Paşa Kervansarayı, Sokullu Meh-
met Paşa Sarayı, Bağdat Köşkü, Revan Köşkü, Mısır Çarşı-
✎ Külliye Fatih Külliyesi (Mimar Sinaneddin Yusuf)
✎İlk
sı, Şemsi Paşa Kütüphanesi (SİVİL)
✎ eski köşk Çinili Köşk (II.Mehmet)
✎En
✎
✎Seddülbahir Kalesi (ASKERİ)
✎
✎Sahnı Seman Medresesi, Bursa Ulu Camii, Bursa Yeşil
Medrese ve Türbe, Edirne Üç Şerefeli Camii, Edirne II. Be-
yazıt Kulliyesi (DİNİ) ►► Osmanlı İmparatorluğunda Mimari’de Lale Devri
eserleri
✎
✎Edirne Sarayı, Edirne Uzunköprü, Topkapı Sarayı, Bursa
SAİT ZAMAN
İpek Han (SİVİL) ✎
✎Sadabad Kasrı, Nevşehirli İbrahim Paşa Külliyesi ve III.Ah-
✎
✎Kale Sultaniye, Kilitbahir Kalesi, Bozcaada Kaleci, Ana- met Çeşmesi
dolu ve Rumeli Hisarı (ASKERİ)
►► Osmanlı İmparatorluğunda Mimari’de Barok ve Ro-

►► Osmanlı İmparatorluğunda Mimari’de Klasik Dönem
koko Üslubu ile yaratılan eserler
eserleri
✎
✎Nuru Osmaniye Camii (ilk örnek)
✎ yapı Beyazıd Camii’dir (Mimar Hayrettin)
✎İlk
✎
✎Laleli Camii, İshak Paşa Sarayı, Levent ve Selimiye Kışlası,
✎
✎Dönemin en ünlü mimarı Mimar Sinan’dır. Eserleri;
Eyüp Sultan Camii
- Haseki Hürrem Sultan Camii ve Külliyesi (ilk)
- Şehzade Camii (Çıraklık)
- Süleymaniye Camii (Kalfalık) ►► Osmanlı İmparatorluğunda Mimari’de Neoklasik Dö-
nem eserleri
- Selimiye Camii (Ustalık) “Unesco Miras Listesi”
✎
✎Bebek Camii, Alman Çeşmesi, Bostancı Camii, Haydar-
✎
✎Sultan Ahmet Camii (Sedefkar Mehmet Ağa)
paşa İskelesi
✎
✎Rüstem Paşa Camii, Mihrimah Sultan Camii, Süleymani-
68
SAİT
ZAMAN
OSMANLI TARİHİ
►► DİĞER ÖNEMLİ BİLGİLER “Seyehatname”si bulunan alim Evliya Çelebi
✎
✎Osmanlı İmparatorluğunda ilk rasathaneyi kuran ünlü ✎
✎Osmanlı Tarihinin ilk bilim tarihçisi olan ve “Miftahü-s-
gökbilimci Takiyüddin Mehmet Sa’de ve Misbahü’s-Siyade” eseri bulunan kişi Taşköprü-
lüzade Ahmet
✎
✎Osmanlı’da Yapay kanat takarak uçuş denemesi yapan
ilk insan Hazerfen Ahmet Çelebi ✎
✎Osmanlı’nın ilk şeyhülislam’ı olarak kabul edilen ve Aynü’l
Ayan adlı eseri bulunan alim Molla Fenari
✎
✎Osmanlı İmparatorluğunda ilk roket uçuşu denemesini
yapan bilim adamı Lagari Hasan Çelebi ✎
✎Mehmet Ali Paşa tarafından Mısır’da çıkarılan gazetenin
adı Vekay-i Mısriyye
✎
✎Osmanlı İmparatorluğunda döneminde yaşamış Türk
Plasik Cerrahinin Babası olarak bilinen bilim adamı Sa- ✎
✎Abdülmecit döneminde çıkarılan ve ilk yarı Resmi Türkçe
buncuoğlu Şerafettin özelliği olan gazete Ceride-i Havadis
✎ ✎
✎Şinasi ve Agah Efendi tarafından çıkarılmış ilk özel gaze-
SAİT ZAMAN
✎Osmanlı İmparatorluğunda döneminde yaşamış ilk Os-
manlı vakanüvisti Halepli Mustafa Naima Efendi tenin adı Tercüman-ı Ahval
✎
✎Osmanlı İmparatorluğunda döneminde yaşayan en bü- ✎
✎Tasvir-i Efkar adlı özel gazeteyi çıkaran Şinasi
yük vakanüvist olarak bilinen ve Mecelle’yi hazırlayan ✎
✎Gazete üzerinde ilk kez Miladi Tarih kullanılma özelliği
devlet adamı Ahmet Cevdet Paşa olan gazete Sabah
✎
✎Cihannüma adlı eserinde Osmanlı’nın kuruluş dönemiyle ✎
✎Osmanlı İmparatorluğunda çıkarılan ilk resmi gazete
ilgili bilgiler veren Neşri Takvim-i Vekayi (II.Mahmut)
✎
✎Kanuni döneminin ünlü denizcisi ve bilim adamı olan ✎
✎Abdülmecit döneminde çıkarılan ilk Türk dergisi Vekay-ı
“Kitab-ı Bahriye” adlı eserini I.Süleyman’a takdim eden Tıbbiye
ünlü denizci Piri Reis ✎
✎Abdülaziz döneminde çıkarılan ve ilk kadın dergisi olma
✎
✎Kanuni döneminin ünlü denizcisi ve Coğrafyacısı “Miratül özelliğini taşıyan derginin adı Muhadderat
Memalik” adlı eseri bulunan bilgin Seydi Ali Reis ✎
✎Teodor Kasap tarafından çıkarılan ilk mizah dergisinin adı
✎
✎II.Mehmet ve II.Beyazıt dönemlerini anlatan “Tarih-i Ebü’l- Diyojen
Feth” adlı eserin sahibi ünlü Tarihçi Tursun Bey ✎
✎II.Abdülhamit döneminde yazar kadrosunun tamamı ka-
✎
✎Osmanlı Döneminde yaşamış ünlü bir seyyah olan ve dınlardan oluşan gazete Şüküfezar
SAİT
ZAMAN
MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

XX. YÜ ZY I L D A O S M A N L I D E V L E T İ ✎
✎Fethi Okyar
✎
✎Derne ve Tobruktaki direnişlerden dolayı İtalyanlar kıyı
►► TRABLUSGARP SAVAŞI(1911)
şeridinden içeri girememiştir.Bunun üzerine İtalya Os-
✎
✎Nedenleri: manlı Devletini barışa zorlamak için; 12 adayı işgal etmiş
✎
✎1871’de siyasi birliğini kuran İtalya’nın sömürge yarışına ve Çanakkale boğazını ablukaya almıştır.
katılması ✎ sırada balkan savaşlarının başlaması üzerine Osmanlı
✎Bu
✎
✎Osmanlı’nın bu bölgede zayıf olması Devleti barış istemek zorunda kalmıştır.
✎
✎Trablusgarp’un zengin hammadde yataklarına sahip ol- ✎
✎İsviçre’nin Uşi kasabasında imzalanan Uşi Antlaşmasına
ması göre;
✎
✎Gelişmeler: ✎
✎→Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakılmıştır.
✎
✎İtalya savaş öncesinde Rusya ile Roccinigi antlaşmasını ✎
✎→Bölge halkı dini bakımdan Osmanı’ya bağlı olacaktır.
SAİT ZAMAN
imzalamıştır. ✎
✎→İtalya 12 adaları elinde tutacak,Balkan savaşlarından
✎
✎İtalya,Trablusgarp’ı önce Osmanlı’dan istemiş fakat red- sonra Osmanlı’ya geri verecektir.
dedilince Trablusgarp’a asker çıkarmıştır. ✎
✎Mustafa Kemal bu savaşta Binbaşı olarak görev almıştır.
✎
✎Osmanlı donanması çürümeye terkedildiğinden dolayı ✎ savaşta ilk kez Savaş uçağı kullanılmıştır.
✎Bu
denizden asker gönderememiş,Mısır’ı elinde tutan İngil-
✎
✎Mustafa Kemal’in emperyalizme karşı ilk savaşı burada
tere de izin vermeyince karadan da asker göndereme-
olmuştur.
miştir.Bunun üzerine subaylar bölgede halkı teşkilandır-
mak için Milli Müdafaa Komitesi kurmuştur. ✎
✎Antlaşma sonrası özellikle Ömer Muhtar’ın direnişi bura-
da önemlidir.
✎
✎Gönüllü Subaylar
✎
✎Mustafa Kemal→ Gazeteci Şerif
►► I.BALKAN SAVAŞI(1912)
✎
✎Enver Paşa →Tüccar Hamdi
✎
✎Fuat Bolcu ✎
✎Nedenleri:
✎ Çetinkaya
✎Ali ✎
✎Balkan devletlerinin Osmanlı’yı Balkanlardan çıkarmak
istemesi.
✎
✎Nuri Conker
70
SAİT
ZAMAN

✎
✎Rusya’nın Balkan devletlerini kışkırtması ►► Londra Antlaşması(1913)
✎
✎Osmanlı’nın Trablusgarp’ta savaşıyor olması ✎
✎Osmanlı’nın Batı sınırı Meriç nehrinden Midye-Enez hattı-
✎
✎Gelişmeler: na çekilmiştir.
✎
✎Savaş Karadağ’ın Yenipazar’a saldırısı ile başlamıştır. ✎
✎Doğu Trakya,Bulgaristan’a verildi.Kaybedilen topraklar-
✎
✎Bulgarlar Doğu Trakya’yı ele geçirmiştir. dan Anadolu’ya göçler başlamıştır.
✎ esnada Arnavutluk Bağımsızlığını ilan etmiştir.(Arna-
✎Bu
vutluk Osmanlı Devletinden ayrılan son devlet olmuştur) ►► II.BALKAN SAVAŞI(1913)
✎
✎I.Balkan savaşındaki mücadelelerinden dolayı Rauf ✎
✎Nedeni:
Orbay’a ‘’Hamidiye Kahramanı’’ unvanı verilmiştir.
✎
✎Bulgaristan’ın I.Balkan savaşında en büyük payı alması
✎
✎Zor durumda kalan Osmanlı barış istemek zorunda kal-
✎
✎Gelişmeler:
SAİT ZAMAN
mıştır.
✎
✎Romanya’nın katılımı ile Yunanistan,Sırbistan ve Karadağ
✎
✎Ordu’ya siyasetin karışması savaşı kaybetmemize neden
Bulgaristan’a savaş ilan etmiştir.
olmuştur.
✎ durumdan yararlanan Enver Paşa Edirne ve Kırklareli’yi
✎Bu
✎ esnada Enver,Talat,Cemal paşalar hükümete el koy-
✎Bu
geri almıştır.Bu yüzden kendisine ‘’Edirne Fatihi’’ unvanı
muştur.(Bab-ı Ali Baskını)
verilmiştir.
✎
✎I.Balkan savaşı sırasında Mustafa Kemal,Akdeniz Boğazı
✎
✎Savaş sonucunda:
Birleşik Kuvvetler Hareket Şubesi Müdürlüğüne atanmıştır.
✎
✎Balkan devletleri kendi aralarında Bükreş Antlaşmasını
imzalamıştır.
►► Bab-ı Ali Baskını(23 Ocak 1913) ✎
✎Osmanlı ile Bulgaristan arasında 1913 İstanbul antlaşma-
✎
✎Osmanlı İmparatorluğunda 23 Ocak 1913 günü Enver sı imzalanmıştır.Bu antlaşma ile Bulgarisyan ile sınır Meriç
Bey ve Talat Bey’in başını çektiği bir grup İttihat ve Terraki nehri olmuştur.
üyesi tarafından hükümet binası Bab-ı Ali’nin basılmasıy- ✎
✎Osmanlı ile Yunanistan arasında Atina antlaşması imza-
la gerçekleştirilen askeri darbedir. lanmıştır.
✎
✎Osmanlı ile Sırbistan arasında İstanbul antlaşması imza-
SAİT
ZAMAN

lanmıştır. ✎
✎NOT :Bu bloklaşmalar Savaştan önce olmuştur.
✎
✎Savaşlar,ölümler nedeniyle kimsesiz kalan çocuklar için ►► Özel nedenler:
Padişah V.Mehmet tarafından Darüleytam kurulmuştur.
✎
✎Almanya ile Fransa arasındaki Alsas-Loren bölgesi sorunu
✎
✎NOT:
✎
✎Rusya ile Avusturya arasında Panislavizm’den dolayı olu-
→I.Balkan savaşında olmayıp da II.Balkan savaşında
şan gerginlik
olan devlet: Romanya
✎
✎Almanya ve İtalya’nın siyasi bağımsızlığını geç kazanma-
→Sınırımız olmadığı halde antlaşma imzalanan devlet:
Sırbistan(Orada yaşayan Türklerin haklarını korumak için) ları
→Balkan savaşlarında Osmanlı ile savaşmasına rağmen ✎
✎İngiltere’nin Almanya sömürgelerine göz dikmesi
savaş sonrasında herhangi bir antlaşma imzalanmayan ✎
✎İtalya’nın Akdeniz’e egemen olma düşüncesi
devlet: Karadağ
○○ Savaş’ın başlaması
SAİT ZAMAN
→Doğu Trakya: Tekirdağ,Kırklareli,Dimetoka
✎
✎Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahtının Gavrilo
Princip adında bir sırplı tarafından öldürülmesi sonucu
Avusturya,Sırbistana savaş ilan etmiş ve I.Dünya savaşı
I.DÜNYA SAVAŞI resmen başlamıştır.
►► Genel nedenler:
✎
✎Sanayi İnkılabından dolayı artan hammadde ve pazar ►► Osmanlı Devleti’nin durumu:
arayışı ✎
✎Osmanlı Devleti savaş başlamadan önce tarafsızlığını
✎
✎Fransız İhtilali etkisiyle yayılan Milliyetçilik akımı ilan etmiş,kapitülasyonları kaldırdığını ilan etmiştir.Daha
✎
✎Devletler arası bloklaşmalar sonrasında Savaşa katılmak istemesinden dolayı önce
İngiltere sonra Fransa ile ittifak kurmak istemişse de bu
►► İTTİFAK GRUBU İTİLAF GRUBU
teklifi reddedilmiştir.
Almanya İngiltere
○○ Almanya’nın Osmanlı Devleti’ni kendi yanında savaşa
İtalya Fransa sokmak isteme nedenleri:
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Rusya
✎
✎Yeni cepheler açarak savaşı geniş bir alana yaymak
72
SAİT
ZAMAN

✎
✎Osmanlı’nın halifelik gücünden yararlanmak ►► OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER
✎
✎Osmanlı’nın jeopolitik konumundan yararlanmak iste-
TAARUZ (SALDIRI) SAVUNMA YARDIM
mesi CEPHELERİ CEPHELERİ CEPHELERİ
✎
✎Osmanlı’nın asker sayısından yararlanmak istemesi Kafkas Çanakkale Romanya
○○ Osmanlı’nın Almanya yanında yer alma nedenleri Kanal Irak Galiçya
✎
✎Siyasi yanlızlıktan kurtulma isteği Suriye-Filistin Makedonya
✎
✎Savaşı Almanların kazanacağı düşüncesi Hicaz-Yemen
✎
✎İttihatçıların özellikle de Enver Paşa’nın Alman hayranlığı
✎
✎Kaybettiği toprakları geri almak istemesi ►► TAARUZ CEPHELERİ
○○ Osmanlı’nın savaşa girmesi:
SAİT ZAMAN
○○ KAFKAS CEPHESİ
✎
✎Alman-Osmanlı ittifak sözleşmesinden haberdar
✎
✎Açılma nedenleri:
olan İngiltere’nin,Osmanlı Devleti’nin sipariş ettiği iki
zırhlıyı(Genç Osman,Reşadiye) Osmanlı Devleti’ne tes- ✎
✎Osmanlı Devleti’nin Bakü petrollerini ele geçirmek iste-
lim etmekten vazgeçmesi üzerine,Goben ve Breslav mesi
adlı iki Alman zırhlısı Çanakkale Boğazı’ndan geçerek ✎
✎Berlin Antlaşması ile kaybedilen Kars,Ardahan ve
İstanbul’a gelmiştir.İngiltere’nin bu durumu yansızlığını Batum’un geri alınmak istenmesi
ihlali olarak değerlendiren bir nota vermesi üzerine Al- ✎
✎Orta Asya Türkleri ile bağlantı kurulmak istenmesi
man zırhlıları Osmanlı donanmasınca satın alınmış ve ✎
✎Gelişmeler:
gemi mürettebatı fes giydirilerek Osmanlı hizmetine dev-
✎
✎Enver Paşa’nın emriyle Sarıkamış Kız Taaruzu başlamıştır.
redilmiştir.Bu gemiler Rusya’ya ait Sivastopol,Odessa ve
Ancak kış şartlarından,teknik ve askeri yetersizlik gibi ne-
Novorossiysk limanlarını topa tutarak Osmanlı Devleti’ni
denlerden dolayı taaruz başarısız olmuştur.
savaşa sokmuştur.
✎
✎Bunun üzerine Ruslar saldırıya geçip Erzincan, Erzurum,
✎
✎Osmanlı savaşa girdiğinde tahtta V.Mehmet,iktidarda
Trabzon,Muş ve Bitlis’i ele geçirmiştir.
ise Sait Halim Paşa vardı.
✎
✎Anadolu’ya gelen Ruslar,Ermenileri kışkırtmışlardır.Bunun
✎
✎Cihad-ı Ekber ilanı İstanbul Fatih Camii’nde okunmuştur
SAİT
ZAMAN

üzerine Osmanlı Devleti Tehcir kanunu çıkarmıştır. gilizlere yardımından dolayı savaşı kaybetmiştir.
✎
✎Çanakkale cephesinden buraya gelen Mustafa Kemal ✎
✎Türkiye Cumhuriyeti 5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay bu
16.Kolordu komutanı olarak Muş ve Bitlis’i geri almıştır. cephede İngilizlere esir düşmüştür.
✎
✎Rusya’da 1917’de Bolşevik ihtilalinin yaşanması üzerine
Rusya, Osmanlı ile önce Erzincan Ateşkes antlaşma-
►► SAVUNMA CEPHELERİ
sı imzalamış daha sonrasında ise Brest-Litowsk antlaş-
ması ile savaştan çekilmiştir.Rusya savaştan çekilince ○○ ÇANAKKALE CEPHESİ
Kars,Ardahan ve Batum’u ve işgal ettiği yerleri Osmanlı ✎
✎Açılma nedenleri:
Devletine geri vermiştir. ✎
✎İngiltere ve Fransa’nın Boğazlar yoluyla Rusya’ya yardım
✎
✎Sonuçlar: göndermek istemesi
✎
✎Elviye-i Selase(Kars,Ardahan,Batum) geri alınmıştır. ✎
✎İstanbul’un alınarak Osmanlı Devletini savaş dışı bırak-
SAİT ZAMAN
✎
✎Osmanlı’nın toprak kazandığı tek cephedir. mak
✎
✎Resmi olarak açılan ilk cephedir. ✎
✎Gelişmeler:
✎
✎Mustafa Kemal’in buradaki başarısından dolayı kendisi- ✎
✎Boğazlardan geçmeye çalışan İngiliz ve Fransızlar başa-
ne ‘’Altın Kılıç Madalyası’’ verilmiştir. rısız olmuştur.Özellikle de Nusret Mayın gemisinin burada-
ki başarısı önemlidir.
✎
✎Boğazlardan geçemeyen itilaf devletleri Gelibolu yarı-
►► KANAL CEPHESİ
madasına asker çıkarmıştır.
✎
✎Açılma nedenleri: ✎
✎Anafartalar,Conkbayırı,Seddülbahir,Arıburnu,Kireçtepe,
✎
✎Almanya’nın İngilizlerin sömürgeleri ile olan bağlantısını Aslantepe gibi mevkilerde yapılan mücadelelerde Os-
kesmeyi amaçlaması manlı askerleri büyük başarılar elde etmiştir.
✎
✎Osmanlı Devleti’nin İngiltere’ye kaptırdığı Mısır’ı geri al- ✎
✎Mustafa Kemal: ‘’Ben size savaşmayı değil ölmeyi emre-
mak istemesi diyorum.Biz ölünceye kadar geçecek zaman içinde ye-
✎
✎Gelişmeler: rimizi başka kuvvetler ve başka kumandanlar alabilir.’’
✎
✎Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu,Arapların İn- sözünü Conkbayırı’ndaki muharebede söylemiştir.
74
SAİT
ZAMAN

✎
✎Sonuçlar: ►► IRAK CEPHESİ
✎ cephede yapılan mücadeleler sonucu yarım milyona
✎Bu ✎
✎Açılma nedeni:
yakın insan hayatını kaybetmiştir.
✎
✎İtilaf devletleri tarafından Çanakkale’den Rusya’ya gi-
✎
✎Ruslar’a yardım gönderilememiştir. demeyen yardımı bu sefer karadan göndermek
✎
✎I.Dünya savaşının süresi uzamıştır. ✎
✎Musul,Kerkük ve Abadan petrollerini ele geçirmek
✎
✎Bulgaristan ittifak grubuna dahil olmuştur. ✎
✎Gelişmeler:
✎
✎Mustafa Kemal burada Albay rütbesini almıştır. ✎ cephede Selman-ı Pakt ve Kutu’l Amare’de önem-
✎Bu
✎
✎Çanakkale savaşının diğer isimleri: ‘’Aydınlar li başarılar elde edilmiştir.İngiliz General Townsead esir
Savaşı’’,’’Centilmenler savaşı’’,’’Dardanel Savaşı’’, ’’Ke- düşmüştür.
malyeri’’ ✎
✎Buraya asker gönderen İngilizler Cepheyi elde etmişler-
SAİT ZAMAN
✎
✎Resmi olarak kapanan ilk cephedir. dir.
✎
✎Osmanlı devletinin kazandığı tek cephedir. ✎
✎Kutu’l Amare’deki mücadelelerinden dolayı Halil Kut
✎
✎Buradaki mücadelelerde ‘’18 Mart Kahramanı’’ unvanı- Paşa’ya ‘’Kutu’l Amare Fatihi’’ unvanı verilmiştir.
nı alan Cevat Çobanlı’dır. ✎
✎Kutu’l Amare zaferi Türkiye’de 1952’ye kadar ‘’Kut Bay-
ramı’’ olarak kutlanmış sonrasında ise Adnan Menderes
döneminde bu bayram kaldırılmıştır.
►► SURİYE-FİLİSTİN CEPHESİ
✎
✎Kanal cephesinin devamı olan cephedir.
►► HİCAZ-YEMEN CEPHESİ
✎
✎Osmanlı devleti burada yapılan mücadelelerde başarı-
sız olmuştur. ✎
✎İtilaf devletlerinin Mekke’ye saldıracağı haberi üzerine
Osmanlı Devleti buraya askerlerini göndermiştir.Ama id-
✎
✎Mustafa Kemal bu cephede Yıldırım Orduları Komutanlı-
daların asılsız olduğunu öğrenen Osmanlı ordusu geri dö-
ğına atanmıştır
nüşte Medine’de İngilizler tarafından kuşatılmıştır.
✎
✎Medine savunması yapan Fahreddin Paşa’ya ‘’Medine
Müdafi’’,’’Çöl Kaplanı’’,’’Türk Aslanı’’ gibi unvanlar ve-
SAİT
ZAMAN

rilmiştir. Hicaz Emiri Şerif Hüseyin arasında imzalanmıştır.Bu ant-
laşmaya göre Şerif Hüseyin’e bağımsız bir arap devleti
►► CEPHELERİN ÖZELLİKLERİ
Vaat edilmiştir.
✎
✎Açılan ilk cephe→ Kafkasya Cephesi
✎
✎Saint Jean De Murienne Antlaşması: İngiltere-Fransa-Rus-
✎
✎Resmi olarak kapanan ilk cephe→Çanakkale cephesi ya tarafından imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre İzmir ve
✎ çok toprak kaybedilen cephe→Suriye-Filistin cephesi
✎En Çevresi Yunanistan’a bırakılmıştır.
✎ son kapanan cephe→Suriye-Filistin cephesi
✎En ✎
✎NOT:Rusya’nın savaştan çekilmesi üzerine Bolşevikler Gizli
✎
✎Savaşın süresini uzatan cephe→Çanakkale cephesi antlaşmaları Sarı Kitap adındaki bir kitapla tüm Dünya’ya
duyurmuştur.
✎ çok Askerin öldüğü cephe→Galiçya Cephesi(800.000)
✎En
►► ABD ve I.DÜNYA SAVAŞI
SAİT ZAMAN
►► SAVAŞ SIRASINDA İMZALANAN GİZLİ ANTLAŞMA-
LAR ✎
✎Savaş başlarında tarafsızlığını ilan eden ABD daha son-
✎
✎Boğazlar Antlaşması: İngiltere-Fransa-Rusya tarafından ra itilaf devletlerine cephane ve ham madde satmaya
imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre Boğazlar ve çevresi başlamıştı.Bunun üzerine Almanya,ABD’ye ait sivil ticaret
Rusya’ya bırakılmıştır. gemilerini batırınca,ABD İtilaf devletlerin yanında savaşa
katılmıştır.
✎
✎Londra Antlaşması: İngiltere-Fransa-İtalya tarafından
imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre 12 ada ve Antalya ○○ Wilson İlkeleri
İtalya’ya bırakılmıştır. ✎
✎Taraflar arasında gizli antlaşmalar imzalanmayacak.
✎
✎Sykes-Picot Antlaşması: İngiltere-Fransa tarafından imza- ✎
✎Ekonomik engeller kaldırılacak.
lanmıştır.Bu antlaşma ile Orta Doğu İngiltere ve Fransa ✎
✎Alsas-Loren bölgesi Fransızlara bırakılacak.
tarafından paylaşılmıştır.
✎
✎Bağımsız bir Polonya devleti kurulacak.
✎
✎Petrograd Antlaşması: İngiltere-Fransa ve Rusya tarafın-
✎
✎Belçika boşaltılacak.
dan imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre Doğu Anadolu
✎
✎Yenen Devletler yenilen devletlerden savaş tazminatı ve
Rusya’ya bırakılmıştır.
toprak talep etmeyecek.
✎
✎Mc Mahon Antlaşması: İngiltere Valisi Mac mahon ile
76
SAİT
ZAMAN

✎
✎Her ulus kendi devletini kuracak(Self-Determinasyon). ✎
✎Savaş sırasında taraf değiştiren devlet→İtalya
✎
✎Barışı hakim kılacak uluslararası bir kurul oluşturulacak. ✎
✎Savaştan ilk çekilen devlet→Japonya
►► I.DÜNYA SAVAŞI’NIN GENEL SONUÇLARI ✎
✎Savaşa en son katılan devlet→Yunanistan
✎
✎Savaşı İtilaf grubu kazandı. ✎
✎Savaşa en son katılan İttifak devleti→Bulgaristan
✎
✎İmparatorluklar yıkıldı.(Osmanlı Devleti, Rusya, Avustur- ✎
✎Savaştan ilk çekilen ittifak devleti→Bulgaristan
ya-Macaristan İmparatorluğu,Almanya) ✎
✎Savaştan en son çekilen İttifak devleti→Almanya
✎
✎Yeni Devletler kuruldu.(Türkiye,SSCB,Yugoslavya,Çekoslo ✎
✎Savaş Sonucunda imzalanan Ateşkes antlaşmaları:
vakya,Letonya,Litvanya,Estonya,Finlandiya,Gürcistan,Er ✎
✎Almanya: Rethondes
menistan,Azerbaycan vb.) ✎
✎Avusturya-Macaristan: Willa Gusti
NOT: Kuruluş tarihi Türkiye Cumhuriyeti ile aynı olan devlet ✎
✎Bulgaristan: Selanik
SAİT ZAMAN
SSCB’dir.(1 Ocak 1923)
✎
✎Osmanlı Devleti: Mondros
✎
✎Yeni Rejimler ortaya çıkmıştır. Almanya’da
Nazizm,İtalya’da Faşizm,Rusya’da ise Komünizm.
✎
✎ABD,Monreo Doktrini’ne geri dönmüştür. ►► MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 EKİM 1918)
✎
✎Sivil ölümlerin fazlalığından dolayı ‘’Sivil Savunma’’ anla- ✎
✎Hükümet: İzzet Paşa Hükümeti
yışı ortaya çıkmıştır. ✎
✎Yer: Limni Limanı-Agememmnon Zırhlısı
✎
✎Avrupa’da sınırlar değişmiştir. ✎
✎İmzalayan taraflar: Osmanlı Devleti adına Rauf
✎
✎Sömürgeciliğin yerini Manda ve Himaye almıştır. Orbay,İtilaf grubu adına İngiliz amiral Charltope
✎
✎Savaştan en karlı çıkan devletler→İngiltere,Japonya,Fra ○○ Maddeler
nsa ✎
✎Çanakkale ve İstanbul boğazları açılacak
✎
✎Savaştan en zararlı çıkan devlet→Almanya ✎
✎Osmanlı ordusu terhis edilecek
✎
✎Savaşın süresini uzatan devlet→Osmanlı Devleti ✎
✎Tüm haberleşme araçları itilaf devletlerinin denetimine
✎
✎Savaşın süresini kısaltan devlet→Abd girecek
✎
✎Savaş sırasında rejimi değişen devlet→Rusya ✎
✎Osmanlı’nın elindeki savaş esirleri serbest bırakılack
SAİT
ZAMAN

✎
✎Toros tünelleri itilaf devletleri tarafından işgal edilecek ►► PARİS BARIŞ KONFERANSI(18 OCAK 1919)
✎
✎İtilaf devletleri güvenliklerini tehdit edecek herhangi bir ✎
✎Toplanma Nedeni: Yenen devletler ile yenilen devletler
yeri işgal edebilecekler(Madde 7.) arasında barış antlaşmalarının şartlarını görüşmek
✎
✎Vilayet-i Sitte(Bitlis,Erzurum,Sivas,Diyarbakır,Elazığ,Van)’ ✎
✎İzmir ve çevresi Yunanistan’a verilmesine sonucu İtalya
de herhangi bir karışıklık çıkması durumunda itilaf devlet- konferansı terketmiştir.Bu aynı zamanda İtilaf devletleri
leri buraları işgal edebilecek(Madde 24.) arasındaki ilk görüş ayrılığıdır.
○○ Mondros’a bağlı işgal edilecek yerler ✎
✎Konferansta Dünya barışını korumak ve sürdürmek için
✎
✎İngiltere: Musul,Samsun,Kars,Çanakkale,Urfa,Antep,Mar Cemiyet-i Akvam(Milletler Cemiyeti) kurulmuştur.
aş(Urfa,Antep ve Maraş ilerleyen süreçte Suriye İtilafna- NOT: Milletler Cemiyetine üye olmayan devlet ABD’dir.
mesi ile Fransızlara bırakılacak) ✎
✎Konferansta sunulan Hrisantos raporu;Türkler’in
✎ Hatay,Adana,Mersin,Bursa,Balıkesir,Urfa,Antep, Karadeniz’de katliam yaptığı yalanını ortaya çıkarmıştır.
SAİT ZAMAN
✎Fransa:
Maraş,Zonguldak ✎
✎Suriye ve Filistin araplarının konu edildiği King-Crane ra-
✎
✎İtalya:Antalya,Muğla,Bodrum,Milas,Marmaris,Afyon,Kon poru sunulmuştur.
ya ✎
✎Konferans’a Osmanlı adına Damat Ferit Paşa katılmıştır.
✎
✎Ortak İşgal yerleri: İstanbul ✎ konferansta İtalya,Abd,İngiltere ve Fransa tarafından
✎Bu
✎
✎Osmanlı Toprakları içerisinde ilk işgal edilen yer: Musul. Dörtler Konseyi oluşturulmuştur.Japonya’nın katılımı ile
✎
✎Anadolu Toprakları içerisinde ik işgal edilen yer: de Dörtler konseyi,Beşler Konseyi olarak değişmiştir.
Hatay(Dörtyol). ✎
✎Manda ve Himaye fikri ilk defa ortaya çıkmıştır.
✎
✎NOT:Düşman’a karşı ilk kurşunu atan Kara Mehmet Ça- ✎
✎Barış Antlaşmaları:
vuş olmuştur ✎
✎Almanya →Versay Antlaşması
✎
✎Mondros Ateşkes antlaşması ile Osmanlı devleti fiilen ✎
✎Avusturya→ Sen Germen Antlaşması
sona ermiştir.
✎
✎Macaristan→ Triyannon Antlaşması
✎
✎İşgallerden dolayı Ahmet İzzet Paşa hükümeti istifa etmiş
✎
✎Bulgaristan →Nöyyi Antlaşması
yerine ise Damat Ferid paşa gelmiştir.
78
SAİT
ZAMAN

►► İZMİR’İN İŞGALİ(15 MAYIS 1919) ►► AMİRAL BRİSTOL RAPORU
✎
✎İngiltere’nin bölgede güçlü bir İtalya yerine,zayıf bir ✎
✎Bölgede yaşanan olayın sorumlusu Rumlardır.
Yunanistan’ı tercih ederek Paris Barış Konferansında İzmir ✎
✎Bölgede Türkler çoğunluktadır.
ve Çevresini Yunanistan’a vermiştir.
✎
✎Yunanlar bölgeyi işgali ilhaka yöneliktir.
✎
✎İşgalden önce Redd-i İlhak cemiyeti kurulmuştur.
✎
✎NOT: İşgalin gereksiz ve haksız olduğu belirtilmiştir.İlk defa
✎
✎İzmir Valisi Nurettin Paşa Ulusal örgütlerin kurulması için gi- uluslararası bir belge Türk Milli Mücadelesi’nin haklılığını
rişimlerde bulunmuşsa da görevinden alınmış yerine İzzet göstermiştir.
paşa getirilmiştir.
✎ Mayıs 1919’da İzmir işgal edilmiştir.
✎15
►► CEMİYETLER
✎
✎Bölgede yaşanan İşgal karşısında daha fazla dayanama-
○○ YARARLI CEMİYETLER
SAİT ZAMAN
yan Hukuk-i Beşer gazetesi yazarı Hasan Tahsin(Osman
Nevres) Yunanlara karşı ilk kurşunu atmış ve orada şehit ✎
✎İşgallere karşı Türk milletinin gösterdiği ilk tepki Cemiyetle-
düşmüştür. rin kurulması olmuştur.
✎
✎‘’Yaşasın Venezilos’’ demediği için Albay Süleyman Fet- ✎ cemiyetlerin oluşmasında bağımsızlık düşüncesi etkili
✎Bu
hi burada şehit edilmiştir. olmuştur.
✎
✎İşgallere karşı ilk miting Maşatlık Mitingi’dir. ✎ cemiyetlerin kaynağı halktır.
✎Bu
✎
✎İstanbul Sultanahmet’te yapılan mitinge; Halide Edip ✎
✎Ortak fikirleri Milliyetçiliktir.
Adıvar,Selim Sırrı Tarcan ve Mehmet Emin Yurdakul ka- ✎ cemiyetlerin en olumsuz tarafı ise bölgesel kurtuluşu
✎Bu
tılmıştır. amaçlamalarıdır.
✎
✎İzmir’in işgalini Yunanlar ‘’Asya Felaketine giden yol’’ ○○ Kars İslam Şurası
olarak nitelendirmişlerdir.
✎ yararlı cemiyettir.
✎İlk
✎
✎Kurucusu: Yakup Şevki Paşa’dır.
✎
✎Osmanlı dağılırsa Güney Kafkasya’da devlet kurmayı
hedeflemiştir.
SAİT
ZAMAN

✎
✎İkinci toplantısında Garbi Kafkas Cumhuriyetini kurmuş- ○○ Kilikyalılar Cemiyeti
lardır. ✎
✎Rıfat Menemencioğlu tarafından Adana ve Çevresini Er-
menilere verilmesini engellemek ve Fransızlar işgalinden
○○ Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti korumak için kurulmuştur.
✎
✎Kurucusu: Caffer Tayyar’dır. ✎
✎Pozantı Kongresini düzenlemişlerdir.
✎
✎Trakya’nın Yunanistan’a verileceği endişesi ile kurulmuş-
tur. ○○ Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti
✎
✎Osmanlı Devleti parçalandığı takdirde burada Trakya ✎
✎Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devleti’nin kurulması-
Cumhuriyeti kurulacak. nı engellemek için kurulmuştur.
✎
✎Lüleburgaz ve Edirne kongrelerini düzenlemiştir. ✎
✎Erzurum Kongresine delege göndermiştir.
SAİT ZAMAN
✎
✎Yeni Edirne ve Ahali gazetelerini çıkarmıştır.
○○ Trabzon Adem-i Merkeziyetçi Cemiyeti
○○ İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ✎
✎Trabzon ve çevresinde bağımsız bir Türk devleti kurmak
✎
✎İzmir’de Nurettin Paşa tarafından kurulmuştur. amacı ile kurulmuştur.
✎
✎İzmir’in Yunanistan’a verilmesini engellemek için kurul-
muştur. ○○ Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti
✎
✎İlerleyen süreçte ismini İzmir Redd-i İlhak cemiyeti olarak ✎
✎Doğuda bir Ermeni Devleti’nin kurulmasını engellemek
değiştirmiştir. için kurulmuştur.
✎
✎Cemiyet Le Pays,Hadisat ve Albayrak gazetelerini çıkar-
○○ İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti mıştır.
✎
✎Balıkesir ve Alaşahir kongrelerini düzenlemiştir. ✎
✎Erzurum Kongresini düzenleyen bu cemiyet en etkili olan
cemiyettir.
80
SAİT
ZAMAN

○○ Milli Kongre Cemiyeti kurmayı amaçlamıştır.
✎
✎Talim ve Terbiye kurulu üyeleri tarafndan kurulmuştur. ✎
✎Türklerin kurduğu zararlı cemiyetler ise daha çok manda
✎ cemiyetin amacı Türkler hakkında dünyada yapılmış
✎Bu ve himaye fikrini savunmuşlardır.
ve yapılmakta olan propagandaları yayın yoluyla karşı
koymaktır. ►► TÜRKLERİN KURDUĞU ZARARLI CEMİYETLER
✎
✎Dr.Esat Işık raporunda ‘’Kuvay-ı Milliye’’ deyimi ilk defa
○○ Wilson İlkeleri Prensibi
kullanılmıştır.
✎
✎Merkezi İstanbul’dur.
○○ Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti
✎
✎Amerika’nın mandasına girerek kurtulmayı ve hızla uy-
✎
✎Mustafa Kemal’in desteği ile Sivas’ta kurulmuştur.
garlaşmayı hedeflemektedirler
✎
✎Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda etkili olan Bacıyan-ı
✎
✎Halide Edip Adıvar,Ahmet Emin gibi şahsiyetler de bu
SAİT ZAMAN
Rum teşkilatını örnek alarak kurulmuşlardır.
cemiyetin önemli isimleri arasında olmuştur.
○○ Gizli Karakol Cemiyeti
✎
✎İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve cephane kaçırılmasın-
○○ İslam Teali Cemiyeti
da önemli bir rol oynamıştır.
✎
✎Merkezi İstanbul’dur.Konya ve çevresinde de yoğun fa-
✎
✎Zabitan adı verilen silahlı güçleri oluşturmuşlardır.
aliyetlerde bulunmuşlardır.
○○ Mim Mim grubu ✎
✎Ülkenin kurtuluşunu hilafet ve saltanatta görmüşlerdir
✎
✎İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve cephane sevkinde ça-
lışmışlardır.
○○ Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti
✎
✎Mustafa Kemal’e İstanbul’un işgalini ilk bildiren cemiyet-
✎
✎Merkezi İstanbuldur.
tir.
✎
✎Padişaha Bağlılığı savunmuştur.
►► ZARARLI CEMİYETLER
✎
✎Milli mücadelenin sıkıntıya girmesine neden olmuşlardır.
○○ Kürt Teali Cemiyeti
✎
✎Azınlıkların kurduğu zararlı cemiyetler bağımsız devlet
✎
✎Seyit Abdülkadir tarafından İstanbul’da kurulmuştur.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Amacı;Doğu Anadolu’da bağımsız bir Kürt devleti kur- eski Bizans’ı canlandırmak amacıyla kurulmuştur.
maktır.
○○ Mavri Mira Cemiyeti
○○ Hürriyet ve İtilaf Fırkası ✎
✎Kelime anlamı ‘’Kara Gün’’ demektir.
✎
✎İttihat ve Terakki Partisine karşı olanlar tarafından kurul- ✎
✎Bu cemiyetin amacı; Trakya,İstanbul’da Büyük
muştur. Yunanistan’ı kurmaktır.
✎
✎İngilizilerle beraber hareket etmiştir. ✎
✎Yunan Göçmenler Komisyonu,Rum okulları İzcilik
✎
✎Alemdar ve Peyam-ı Sabah gazetelerini çıkarmışlardır. kolları,Yunan kızılkaç örgütü gibi teşkilatlar da bu cemi-
✎
✎Türklerin kurduğu zararlı cemiyetler arasında en tehlikeli yet için çalışmıştır.
olanıdır.
SAİT ZAMAN
✎✎Rum Pontus Cemiyeti
○○ Osmanlı Nigehban Cemiyeti ✎
✎1904 yılında Merzifon Amerikan Kolejin’de gizli olarak ku-
✎
✎Saltanat yanlısı emekli bazı subaylar tarafından kurul- rulmuştur.
muştur. ✎
✎İnebolu’dan Samsuna kadar geniş sahada Rum impara-
✎
✎Cemiyetin adı, ‘’Askerlerin Bekçileri’’ anlamına gelmek- torluğunu kurmak istemişlerdir.
tedir.
○○ Kordos Cemiyeti
►► AZINLIKLARIN KURDUĞU ZARARLI CEMİYETLER ✎ cemiyetin resmi adı Rum Göçmen Komisyonu’dur
✎Bu
✎
✎Etnik-i Eterya’nın bir koludur
○○ RUMLARIN KURDUĞU ZARARLI CEMİYETLER
○○ Etnik-i Eterya Cemiyeti
►► ERMENİLERİN KURDUĞU ZARARLI CEMİYETLER
✎
✎1814 yılında Alexander İpsilandi tarafından kurulmuştur.
✎
✎Rumların kurduğu ilk cemiyettir. ✎
✎Hınçak,Taşnak,Sütyun
✎
✎Rumların yaşadığı tüm toprakları Yunanistan’a katarak ✎ cemiyetlerin ortak amacı Doğu Anadolu’da bağımsız
✎Bu
82
SAİT
ZAMAN

bir Ermeni devleti kurmaktır. ✎
✎Batı’da ilk Kuvay-ı Milliye cephesi Ayvalık cephesinde Ali
✎
✎Hınçak cemiyeti Cenevre’de,Taşnak cemiyeti ise Tiflis’te Çetinkaya komutanlığında açılmıştır.
kurulmuştur. ✎
✎Çerkez Ethem’in kuvvetlerine verilen isim Kuvay-ı
Seyyare’dir.
►► MUSEVİLERİN KURDUĞU ZARARLI CEMİYETLER
○○ Bazı Önemli Kuvay-ı Milliye Şefleri
✎
✎Alyans İsrailit,Macabi
✎
✎Topal Osman
✎
✎Merkezleri İstanbul’dur.
✎
✎İpsiz Recep
✎
✎Büyük İsrail devletini kurmayı amaçlamıştır.
✎
✎Parti Pehlivan
✎
✎Kısmen de olsa amacına ulaşan tek cemiyettir.
✎
✎Gaddar Pehlivan
✎
✎Yahya Kaptan: Mustafa Kemal’in Nutuk adlı eserinde en
►► KUVAY-I MİLLİYE
SAİT ZAMAN
çok bahsedilen kişidir.
✎
✎Kurulma Nedenleri
✎ yönetiminin işgaller karşısında tepkisiz kalması
✎İstanbul
M İ L L İ M Ü CADELE
✎
✎Osmanlı ordusunun terhis olması
✎
✎Anadolu’nun işgal edilmesi
H A Z I R L I K DÖNEMİ
✎ Ekim 1918’de Mondros’un imzalanmasından sonra Su-
✎30
✎
✎Hür yaşama isteği
riye-Filsitin cephesinde bulunan Mustafa Kemal,Ahmet
✎
✎Özellikleri İzzet Paşa ile temasa geçerek mücadeleye devam et-
✎ silahlı mücadele örgütleridir
✎İlk mek istediğini söylemişse de bu teklifi kabul edilmemiştir.
✎
✎Hareket noktaları milliyetçiliktir ✎
✎Ahmet İzzet Paşa 8 Kasım 1918’de istifa etmiş yerine Tev-
✎
✎İhtiyaçlarını halktan karşılamışlardır fik Paşa geçmiştir.Mustafa Kemal,aldığı emir ile 13 Kasım
1918’de İstanbul’a gelmiştir.
✎
✎Bölgesel hareket etmişlerdir
✎
✎İstanbul Limanında bulunan İtilaf gemilerini gören Musta-
✎
✎Düzensiz birliklerdir
fa Kemal,yanında yer alan yaveri Cevat Abbas’a ‘’Gel-
✎
✎Düşmanı oyalamışlardır dikleri gibi giderler’’ demiştir.
SAİT
ZAMAN

○○ Mustafa Kemal’in İstanbul Faaliyetleri Kastamonu,Ankara,Sivas,Erzurum,Van ve D.bakır bulun-
✎ olarak Rauf Orbay ile daha sonra diğer arkadaşları ile
✎İlk muştur.
görüşmeler yapmıştır. ✎
✎9.Ordu Müfettişliği daha sonra adı 3.Ordu müfettişliği
✎
✎Padişah Vahdettin ile dört kez görüşmüştür. olarak değiştirilmiştir.
✎
✎Daha önce yazdığı Zabit ve Kumandan ile Hasbihal ese-
rini yayımlamıştır. ►► SAMSUN’A ÇIKIŞ VE SAMSUN RAPORU(19 MAYIS
✎
✎Harbiye Nazırlığında görev almıştır. 1919)
✎
✎Tevfik Paşa hükümetinin güvenoyu almaması için uğraş- ✎
✎Mustafa Kemal,Samsun’a çıktıktan hemen sonra bölge-
mıştır. deki durumu inceledikten sonra Hükümet’e bir telgraf
✎
✎Fethi Okyar ile Minber gazetesini çıkarmıştır. göndermiştir.Bu telgrafta İzmir’in Yunanlılar tarafından iş-
galinin ordu ve milleti çok içten yaraladığını belirterek,bu
SAİT ZAMAN
haksız tecavüzü sindiremeyeceklerini ve kabul etmeye-
○○ Mustafa Kemal’e 9.Ordu Müfettişliğinin verilmesi ceklerini açıklamıştır.Bu gelişme ile Mustafa Kemal görevi
✎
✎Mustafa Kemal’in Anadolu’ya geçmek için yol aradı- dışına ilk defa çıkmıştır.
ğı sırada Karadeniz’deki Pontus Rum çetelerinin Türk- ✎
✎Samsun raporu bir araştırma raporudur.
Müslüman halka saldırıları artmıştı.Ancak İngiltere asayiş
✎
✎Samsun raporu,Kurtuluş mücadelesinin ilk yazılı belgesi-
ve sukuneti sağlamadığı taktirde bölgeyi işgal edeceğini
dir.
bildirmiştir.
✎
✎Samsun raporunda İzmir’e dair bilginin yer alması Musta-
✎ sırada iktidara gelen Ferid Paşa ile görüşme yapan
✎Bu
fa Kemal’in yetkisi dışında hareket ettiğinin ve mücadele
Mustafa Kemal’e 9.Ordu Müfettişliği verilmiştir.
ruhunun kanıtıdır.
✎
✎Mustafa Kemal,Samsun’da Mıntıka Palas Oteli’ne kal-
○○ 9.Ordu Müfettişliği mıştır.
✎
✎Üçlü Yemin adında bir rapor ile kurulmuştur. ✎
✎Samsun’a çıkış tarihi olan 19 Mayıs 1919 Milli Mücadele’nin
✎
✎Merkezi; Erzurum. başlangıç tarihidir.
✎
✎9.Ordu Müfettişliği’nin yetki alanında, Samsun,Trabzon,
84
SAİT
ZAMAN

►► HAVZA GENELGESİ(28-29 MAYIS 1919) ✎ Fuat Cebesoy
✎Ali
✎
✎Mustafa Kemal Havza’ya geçtikten sonra Milli Mücadele ✎
✎Kazım Karabekir
için kurulan teşekküllerin yaygınlaştırılması için çalışmalara ✎
✎Cemal Paşa etkili olmuştur.
başlamıştır.Halkın içinde bulunduğu durumu,yöneticilerin ✎
✎Amasya Genelgesi Mustafa Kemal’in yaveri Cevat Ab-
tutumunu,işgal güçlerinin amacını anlatarak ihtilali halka bas tarafından kaleme alınmıştır.
bildirmeyi amaçlamıştır.
○○ Maddeler:
✎
✎Mustafa Kemal işgallerin protesto edimesi konusun-
✎
✎→Vatanın bütünlüğü ve Milletin istiklali tehlikededir.(Milli
da tüm yurttaki sivil ve askeri yöneticilere yolladığı
Mücadele’nin gerekçesi belirtilmiştir.)
genelge,halk arasında büyük heyecan uyandırmıştır.
✎
✎→İstanbul hükümeti sorumluluğunu yerine getirmemek-
✎
✎Mustafa Kemal işgaller karşı kuvay-ı milliye birliklerinin
tedir.(Milli Mücadele’nin gerekçesi belirtilmiştir.)
kurulması,silah ve cephanenin teslim edilmesini,birliklerin
SAİT ZAMAN
dağıtılmamasını ve hükümeti protesto eden telgraflar ✎
✎→Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurta-
çekilmesini istemiştir. racaktır.(Milli Mücadele’nin yöntemi belirtilmiştir.İlk kez
Ulusal egemenlik fikri ortaya atılmıştır.)
✎
✎Havza Genelgesi Milli mücadelenin ilk genelgesidir.
✎
✎→Ulusun durumunu saptamak ve halkın sesini dünyaya
✎ genelge Mondros’a karşı ilk açık tepkidir.
✎Bu
duyurmak için her türlü etki ve denetimde uzak bir ulusal
✎
✎Mustafa Kemal genelgeyi tek başına imzaladığı için ma- kurulun varlığı şarttır.(Temsil Heyeti’nin alt yapısı oluşturul-
ceracı olarak nitelendirilmiştir. muştur.)
✎
✎→Bunun için Anadolu’nun en güvenli yeri olan Sivas’ta
►► AMASYA GENELGESİ (TAMİMİ) (22 HAZİRAN ulusal bir kongrenin acele olarak toplanması gereklidir.
1919) ✎
✎→Doğu ileri adına 10 Temmuz’da Erzurum’da bir kongre
✎
✎Tamim’in imzalanmasında: toplanacakır.(Erzurum’da toplanacak kongrenin bilgisi
✎
✎Mustafa Kemal verilmiştir.)
✎
✎Rauf Orbay ✎
✎Genelge ulusal egemenliğe dayalı Yeni Türk Devleti’nin
kurulması yolunda atılan ilk adımdır.
✎
✎Refet Bele
✎
✎Ulusal bağımsızlık ve Ulusal egemenlik vurgusu birlikte ya-
SAİT
ZAMAN

pılmıştır. ►► Toplayanlar:
✎
✎Genelge Saraydüzü Kışlasında imzalanmıştır. Vilayet-i Şarkiyye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
✎
✎Genelge,millet iradesine dayalı yeni bir devletin ilk işaret- Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti
lerini vermiştir. Kazım Karabekir
✎ genelge ile Osmanlı Hükümetinin görevini yerine ge-
✎Bu ○○ Katılan İller
tirmediği ilk kez gündeme getirilmiştir.
Bitlis
✎
✎Ali Fuat Cebesoy,Amasya genelgesini imzalayan ve Erzurum
onaylayanlar için ‘’Mukaddes İttifak’’ terimini kullanmış-
Sivas
tır.
Trabzon
✎
✎Genelge’nin ardından Mustafa Kemal yeniden İstanbul’a
Van
çağrılmıştır.Dönmeyeceğini açıklayınca da baskı üzerine
SAİT ZAMAN
askerlik görevinden ayrılmıştır. Kars
✎
✎Mustafa Kemal Genelgeden sonra ‘’Artık İstanbul ○○ Katılmayan İller
Anadolu’ya egemen değil,bağlı olmak zorundadır.’’ Diyarbakır
demiştir. Elazığ
Mardin
►► ERZURUM KONGRESİ(23 TEMMUZ-7 AĞUSTOS ✎
✎Kongre Başkanı: Mustafa Kemal
1919) ✎
✎Mustafa Kemal,Erzurum’a gelişinden 5 gün sonra çok
○○ Neden Erzurum? sevdiği askerlik mesleğinden ve görevinden istifa etmiştir.
✎
✎Erzurum topraklarında bir Ermeni Devleti’nin kurulmasının ✎
✎Kazım Yurdalan ve Cebat Dursunoğlu’nun Erzurum de-
hedeflenmesi legeliğinden istifa etmesi ile de Mustafa Kemal ve Rauf
Orbay kongre üyesi olmuştur.
✎
✎Erzurum’un galip devletlerin ellerinin en güç yetişeceği
bir vatan bölgesi olması ✎
✎Maddeler:
✎
✎Dağıtılmamış olan XV.Kolordu’nun burada bulunması ✎
✎Milli Sınırlar içinde vatan bir bütündür,bölünemez.
✎ defa milli sınırlardan bahsedilmiştir.)
✎(İlk
86
SAİT
ZAMAN

✎
✎Her türlü yabancı işgal ve müdahelesine karşı millet birlik ✎
✎Erzurum kongresinde ilk defa mandacılık reddedilmiştir.
olarak kendisini müdafaa edecektir. ✎ kez hükümet kurulması fikri gündeme taşınmıştır.
✎İlk
✎
✎Vatanın ve İstiklalin muhafazında İstanbul Hükümeti üstü- ✎ kez azınlıklara ayrıcalık verilmeyeceği bildirildi.
✎İlk
ne düşen görevi yapmadığı takdirde,geçici bir hükümet
✎ kez Misak-ı Milli’nin temeli atıldı.
✎İlk
kurulacaktır.
✎ kez geçici bir hükümetten bahsedilmiştir.)
✎(İlk
►► SİVAS KONGRESİ(4-11 EYLÜL 1919)
✎
✎Kuvay-ı milliye’yi amil ve İradey-i Milliye’yi hakim kılmak
esastır. ✎
✎Mustafa Kemal,29 Ağustos’a Erzurum’dan hareket ede-
✎
✎Hrıstiyan azınlığa siyasi ve sosyal dengemizi bozacak rek 2 Eylül 1919’da Sivas’a gelmiştir.
haklar verilemez. (Islahat Fermanı yok sayılmıştır.) ✎
✎Sivas Kongresi,bütün Anadolu’yu ve Trakya’yı temsilen
✎
✎Manda ve Himaye kabul edilemez. toplanacaktı.Amasya Genelgesi’nde toplacağı belirti-
SAİT ZAMAN
len Sivas kongresi,bazı sebeplerden dolayı belirtilen şart-
✎
✎(Manda ve Himaye ilk defa reddedilmiştir.)
larda gerçekleşememiştir.
✎
✎Saltanat ve hilafet makamı korunacaktır.
✎
✎Kongreyi Dağıtma Girişimleri:
○○ Erzurum Kongresi ile ilgili önemli gelişmeler:
✎
✎İngiliz Binbaşı Noel
✎
✎Erzurum Kongresi toplanma şekli ile bölgesel olmasına
✎
✎Sadrazam Damat Ferid Paşa
rağmen aldığı kararlar ile ulusal bir kongredir.
✎
✎Ankara Valisi Muhittin Paşa
✎ kongre Mustafa Kemal’in ilk sivil faaliyetidir.
✎Bu
✎
✎Elazığ Valisi Ali Galip
✎
✎Kongre kararlarından sonra 9 Kişilik bir Temsi Heyeti oluş-
✎
✎Fransız Binbaşı Bruno
turulmuştur.Heyet başkanı ise Mustafa Kemal seçilmiştir.
✎
✎Kongre,Sivas Sultanisi binasında Mustafa Kemal’in açılış
✎
✎Erzurum kongresi kararları doğrultusunda Karadeniz ve
konuşmasıyla başlamıştır.
Doğu Anadolu’da kurulan cemiyetler tek çatı altında
toplanmıştır. ✎
✎Sivas Kongresinde,Erzurum Kongresinin kararları tama-
men kabul edilmekle beraber bazı eklemeler de yapıl-
✎
✎Erzurum kongresinde ilk defa milli sınırlardan bahsedilmiş-
mıştır.
tir.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Maddeler: ✎
✎Kongre’de Mustafa Kemal’in başkanlığının istememesi,
✎
✎Milli Sınırlar içinde bulunan vatan parçaları bir bütündür. ABD mandasının kabul edilmemesi, İttihatçılık sorunları
yaşanmıştır.
✎
✎Her Türlü işgal ve müdaheleye karşı millet birlik olarak
kendisini müdafaa ve mukavemet edecektir. ✎
✎Sivas Kongresi’ne bağlı olarak Ali Rıza Paşa’nın hükümet
kurması ve Damat Ferit’in istifası,Temsil Heyeti’nin İstan-
✎
✎Manda ve Himaye kabul edilemez.
bul Hükümeti’ne karşı ilk siyasi başarısı olmuştur.
✎
✎(Manda ve Himaye kesin ve son kez reddedilmiştir.)
✎
✎Mustafa Kemal Ya İstiklal Ya Ölüm sözünü Sivas’ta söy-
✎
✎Aynı gaye ile Milli vicdanından doğan cemiyetler ‘’Ana- lemiştir.
dolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’’ adı altında
✎
✎Erzurum ve Sivas kongrelerine katılanlara İstiklal Madal-
birleştirilmiştir.
yası verilmiştir.
✎
✎Temsil heyeti kişi sayısı 9 kişiden 15’e çıkarılmıştır.
SAİT ZAMAN
✎
✎İşgal emeli taşımayan devletlerle ilişki kurulabileceği ka-
rarı alınmıştır.
✎
✎Sivas Kongresi ile ilgili önemli gelişmeler: ►► GENERAL HARBORD RAPORU
✎ Fuat Cebesoy Temsil heyeti tarafından Batı Anadolu

✎Ali ✎
✎ABD’li general Sivas,Erzurum,Batum bölgelerini gezerek
Milli Kuvvetler Genel Komutanlığına atanmıştır.Bu temsil İstanbul’a geçmiştir.General edindiği izlenimleri ABD
heyeti’nin yürütme gücünü kullandığına ve bir hükümet Başkanı Wilson’a Yakın Doğu Hakikatleri adlı eseri ile ra-
gibi hareket ettiğinin kanıtıdır. por ile sunmuştur.
✎
✎Milli Mücadele’nin ilk yayın organı olan İradey-i Milli- ✎
✎Raporda;
ye gazetesi çıkarılmıştır.Bu gazetede ilk başyazıyı İsmail ✎
✎Anadolu’da Ermenilerin katledilmediği,
Hamdi Danişment yazmıştır. ✎
✎Anadolu’nun ABD için yeterli kaynağa yeterli olmadığı,
✎
✎Kongre toplanma şekli ve kararları bakımından ulusal tek ✎
✎Anadolu’da mücadele edenlerin çok kararlı olduğu bil-
kongredir. gileri yer almıştır.
✎
✎Sivas Kongresi almış olduğu kararlar bakımından ihtilalci
bir kararlar taşımaktadır.
88
SAİT
ZAMAN

►► AMASYA GÖRÜŞMESİ VE PROTOKOLÜ(20-22 EKİM ulaştığında,bu esasları hükümete kabul ettireceğini,eğer
1919) ettiremezse istifa edeceğini söylerek İstanbul’a döndü
✎
✎Damat Ferit Paşa’nın istifası üzerine yeni hükümet Ali Rıza ve çalışmalara başlamıştır.Fakat hükümete Meclis-i Me-
Paşa tarafından kurulmuştur. busan ‘ın açılması hariç bu protokolleri kabul ettireme-
miş ve istifa da etmemiştir.
✎
✎Temsil heyeti ve Ali Rıza hükümeti arasında yazışmalar
NOT: Amasya görüşmeleri ile İstanbul hükümeti Temsil
bir süre devam etmiş ve sonunda Temsil Heyeti ile yakın
Heyeti’nin varlığını hukuken ilk kez tanımıştır.
ilişkiyi gerekli gören Ali Rıza Paşa hükümeti,Anadolu’ya
bir temsilci gönderme kararı almıştır.Bu göreve Salih Paşa NOT: Buluşmadan önce Şeyh Recep isyanı çıkarılmıştır.
getirilmiş ve görüşme yerinin de Amasya olması kararlaş-
tırılmıştır.
✎
✎Amasya Görüşmeleri’nde Alınan Kararlar ►► TEMSİL HEYETİ’NİN ANKARA’YA GELİŞİ
SAİT ZAMAN
✎
✎Sivas kongresi kararları,İstanbul hükümeti tarafından ka- ✎
✎Mustafa Kemal,Sivas’taki toplantıda alınan kararlar
bul edilecektir. doğrultusunda,seçilen milletvekillerinin İstanbul’a gitme-
✎
✎Türk toprakları düşmana bırakılmayacak,Türk Vatanının den önce kendisi ile görüşmek üzere,Ankara’ya davet
bağımsızlığı ve bütünlüğü korunacaktır. etmiştir.
✎
✎Manda ve himaye kesinlikle kabul edilmeyecektir. ✎
✎Mustafa Kemal Ankara’ya davet ettiği milletvekillerin-
✎
✎Müslüman olmayan azınlıklara siyasi ve sosyal dengemizi den;
bozacak ayrıcalıklar verilmeyecektir. ✎
✎-Müdafa-i Hukuk grubunun oluşturulmasını
✎
✎İtilaf devletleri ile Osmanlı arasında yapılacak barış ✎
✎-Ve oluşturulan bu grupta kendisinin başkan seçilmesini
görüşmelerine,Temsil heyeti tarafından uygun görülen istemiştir.
kişiler de katılacaktır.
✎
✎Mebusan Meclisi derhal toplanmalıdır.
►► SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ VE MİSAK-I
✎
✎Mebusan Meclisinin güvenli olmayan İstanbul’da top- MİLLİ(12 OCAK 1920)
lanması uygun değildir.
✎
✎Son Osmanlı Mebusan Meclisi,12 Ocak 1920’de Padişa-
✎
✎Görüşmeler sonrasında Salih Paşa İstanbul’a hın beyannamesi okunarak açılmıştır.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Son Osmanlı Meclisinde Mustafa Kemal’in istediği ►► İSTANBUL’UN RESMEN İŞGALİ(16 MART 1920) ve
gibi,Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk cemiyetinin MEBUSAN MECLİSİ’NİN DAĞITILMASI(11 NİSAN 1920)
bir grubunu kurmak ve bu adla adlandırmak mümkün ✎
✎Son Osmanlı Mebusan Meclisinde Misakımilli kararlarının
olmamıştır.Müdafaa-i Hukukçular Felah-ı Vatan grubunu onaylanmas üzerine,İtilaf Devletleri İstanbul Hükümetine
kurmuştur.Başkanı ise Rauf Orbay olmuştur. baskı yapmaya başlamıştır.Bu baskılara daha fazla da-
✎
✎Son Osmanlı Mebusan Meclisinde Celaleddin Arif Bey yanamayan Ali Rıza Hükümeti yerine Salih Paşa Hüküme-
başkanlık yapmıştır. ti kurulmuştur.
✎
✎Misak-ı Milli Kararları: ✎ Mart 1920’de İstanbul resmen işgal edilmiştir.
✎16
✎
✎Siyasi,adli ve mali gelişmemize engel olan her türlü sınır- ✎
✎İtilaf Devletleri,işgalden sonra mebusan meclisini dağıt-
lamalar kaldırılacaktır.Kapitülasyonlara ilk kez karşı çıkıl- mış ve bir çok mebusu tutuklayıp Malta’ya sürgün etmiş-
mıştır. tir.
SAİT ZAMAN
✎
✎İstanbul’un ve Marmara Denizi’nin güvenliği sağlanmalı- ✎
✎İstanbul’da sıkıyönetim ilan eden anlaşma devletleri,bir
dır.Çanakkale ve İstanbul Boğazlarının dünya ticaretine genelge yayınlamışlardır.Bu genelgede;
ve ulaşıma açılması konusunda ilgili devletlerin oy birliği ✎
✎→İşgal geçidir
ile vereceği kararlar geçerli olacaktır.
✎
✎→Anlaşma devletlerinin niyeti saltanat ve hilafetin gücü-
✎
✎Sadece Milli Sınırlar içinde kalan bölgelerin borçları kabul nü arttırmaktır.
edilmiştir.
✎
✎→Anadolu’da isyan çıktığı ve katliam yaptığı an İstanbul
✎ Bölge için halk oylaması kararı alınmıştır.Elviye-i
✎3 Türklerden alınacaktır.
Selase,Arap Memleketleri,Batı Trakya.
✎
✎İtilaf Devletleri,Salih Paşa’yı görevden almış ve yerine
✎
✎Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalandığı sırada işgal Damat Ferit Paşa’yı getirmiştir.
edilmemiş olan ve Türk-Müslüman çoğunlğun olduğu
NOT: İstanbul’un işgalini Mustafa Kemal’e bildiren ilk kişi
yerlerin tümü bir bütündür ve bölünemez.
Manastırlı Hamdi Bey’dir.
✎
✎Azınlıkların hakları,komşu memleketlerdeki Müslüman
halklara verilen haklar kadar olacaktır.
NOT:Misak-ı Milli kararları arasında Milli Egemenlik yoktur.
90
SAİT
ZAMAN

○Temsil
○ Heyeti’nin İstanbul’un işgaline karşı aldığı önlemler ○○ Nazilli Kongresi:
✎
✎İstanbul ile her Türlü haberleşmeler kesilmiştir. ✎
✎Kongre başkanlığını Celal Bayar yapmıştır.(Galip
✎
✎İstanbul’daki tutuklamalara karşı Anadolu’daki İtilaf Dev- Hoca,Reşad-ı Sani)
letli mensubu subaylar tutuklanmıştır. ✎
✎Kuvay-ı Milliye’ye destek kararı alınmıştır.
✎
✎Geyve ve Ulukışla civarındaki demir yolları tahrip edilmiş-
tir. ○○ Edirne Kongresi:
✎
✎Anadolu’dan İstanbul’a resmi kuruluşlara ait her türlü kıy- ✎
✎Trakya Paşaeli Cemiyet’nin çalışmaları ile toplanmıştır.
metli eşya ve vergilerin gönderilmesi engellenmiştir.
✎
✎Paris Konferansında temsilci bulundurmuştur.
✎
✎Trakya’da Yunan emellerini yok etmeyi amaçlamıştır.
►► TOPLANAN DİĞER KONGRELER
SAİT ZAMAN
○○ Balıkesir Kongresi: ○○ Lüleburgaz Kongresi:
✎
✎Başkanlığını Hacim Muhittin Bey yapmıştır. ✎
✎Trakya Paşaeli Cemiyeti’nin çalışmaları ile toplanmıştır.
✎
✎Padişah’a bağlılık bildirilmiştir.
✎
✎Kongre’nin düzenlenmesinde İzmir Müdafa-i Hukuk ○○ Afyon Kongresi:
Cemiyeti’nin büyük etkisi olmuştur. ✎
✎Mustafa Kemal,Fevzi Çakmak ve İsmet İnönü gibi isimler
✎
✎Kongre,Kuvay-ı Milliye’nin Batı Cephesi’nin oluşmasında katılmıştır.
etkili olmuştur. ✎
✎Batı Anadolu’da düzenlenen son kongredir.
○○ Alaşehir Kongresi:
○○ Pozantı Kongresi:
✎
✎Başkanlığını Hacim Muhittin Bey yapmıştır. ✎
✎Mustafa Kemal ve Fevzi Çakmak paşalar katılmıştır.
✎
✎Gerekli hallerde Yunan’a karşı İtilaflar’ın tercih edilebile- ✎
✎Milli Mücadele’nin son kongresidir.
ceği fikri savunulmuştur.
SAİT
ZAMAN

►► MİLLİ MÜCADELEDE BASIN-YAYIN ►► MİLLİ MÜCADELE KARŞITI YAYINLAR
✎
✎Minber: Ali Fethi Okyar ve Mustafa Kemal’in İstanbul’da ✎
✎Alemdar
yayımladıkları gazetedir. ✎
✎Peyam-ı Sabah
✎
✎İradey-i Milliye: Sivas Kongresi’nde alınan karar ile ku- ✎
✎Selamet
rulmuştur.Milli Mücadele’nin doğrudan sözcülüğünü ya-
✎
✎Zafer
pan ilk gazetedir.
✎
✎Ümit
✎
✎Hakimiyet-i Milliye: Temsil Heyeti Ankara’ya geldikten
sonra yayın hayatı başlamıştır.TBMM’nin yarı resmi yayın ✎
✎Aydede
organıdır.1935 yılından itibaren Ulus gazetesi adı ile ba- ✎
✎Tan
sılmıştır. ✎
✎Güleryüz
✎
✎Ceridey-i Resmiye: TBMM’nin resmi yayın organıdır. ✎
✎İrşad
SAİT ZAMAN
✎
✎Anadolu Ajansı: Halide Edip Adıvar ve Yunus Nadi gibi ✎
✎Yeni Dünya
düşünürlerin öncülüğünde kurulmuştur.
✎
✎Albayrak, Hadisat ve Le Pays(Vatan): Doğu Anadolu I . T B M M D ÖNEMİ
Müdafa-i Hukuk grubu tarafından çıkarılmıştır. ✎
✎Mustafa Kemal,19 Mart’ta vali ve komutanlara birer ge-
✎
✎Açıksöz: Kastamonu’da çıkarılmıştır.İstiklal Marşı’nı ilk ya- nelge göndererk Osmanlı Mebusan Meclisi’in artık ba-
yımlayan gazetedir. ğımsızlığını tamamen kaybettiğini,deryal yeni seçimlerin
✎
✎Vakit: Çok renkte basılan ilk gazetedir. yapılması ve Ankara’da olağanüstü bir meclisin toplan-
ması gerektiğini bildirmiştir.Ayrıca kapatılan son Osmanlı
✎
✎Küçük Mecmua: Ziya Gökalp tarafından çıkarılmıştır
Mebusan Meclisi üyelerinin de katılmasının önü açılmıştır.
✎
✎İkdam: Mustafa Kemal’in ‘’Geldikleri gibi giderler’’ sözü Bundaki temel amaç,milli birliği sağlama isteğidir.
ilk bu gazetede yayımlanmıştır.
✎ Nisan 1920 tarihinde Ankara Hacı Bayram Camii’nde
✎23
✎
✎İleri: Mustafa Kemal’in isimsiz yazılarına yer verilmiştir. kılınan Cuma namazının ardından I.TBMM açılmıştır.
✎
✎Babalık: Konya’da çıkarılmıştır ✎
✎I.TBMM’de Mustafa Kemal Ankara’dan vekil seçilmiştir.
✎
✎İzmir’e doğru: İzmir’de çıkarılmıştır. ✎
✎Meclis seçimlerine gayrimüslimler alınmamıştır.
92
SAİT
ZAMAN

✎
✎Meclisin ilk gününde geçici başkan sıfası ile en yaşlı üye ✎
✎Cami Bey İç İşleri Bakanı
olan Sinop vekili Şerif Bey konuşma yapmış meclis’in 24 ✎
✎İsmet İnönü Genel Kurmay Başkanı
Nisan 1920’de toplantısında Meclis Başkanı seçilen Mus-
✎
✎Adnan Adıvar Sağlık Bakanı
tafa Kemal,hükümetin derhal kurulması için önerge ver-

miştir.
►► I.TBMM’NİN ÖZELLİKLERİ
►► 24 NİSAN ÖNERGESİ
✎
✎Kurucu bir meclistir.Yeni bir devlet kurmuştur.Anayasa
✎
✎Hükümet Kurmak zorunludur.(İstanbul Hükümeti yok sa-
ilan etmiştir.Hükümet kurmuştur.
yılmıştır.)
✎
✎Ulusal bir meclistir.Azınlıklara temsil hakkı vermemiştir.
✎
✎Geçici kaydıyla olsa Osmanlı yönetiminin etkisinde olan
hükümet başkanı tanımak veya padişah vekili atamak ✎
✎İhtilalcidir.Saltanat ve İstanbul Hükümetini yok saymıştır.
doğru değildir.(Meclis’in sürekliliği belirtimiştir) ✎
✎Demokratiktir.Üyeleri ve başkanı seçim usulü ile belirlen-
SAİT ZAMAN
✎
✎TBMM’nin üzerinde bir güç yoktur.(Meclis’in üstünlüğü miştir.
vurgulanmıştır.) ✎
✎Olağanüstü yetkilere sahiptir.Yasama,yürütme ve yargı
✎
✎Padişah ve Halife’nin durumu İtilaf baskısından kuruldu- yetkilerini bünyesinde toplamıştır.
ğu zaman,Büyük Millet Meclisi’nin düzenleyeceği ya- ✎
✎Siyasi partilere yer vermemiştir.Temel amaç,bölünmeyi
saya göre belirlenecektir.(İleri de rejimin değişeceğinin ve milli birliğin bozulmasını önlemektir.
sinyalidir.) ✎
✎Meclis hükümeti sistemi vardır.
NOT:Kurucu meclis olarak çalışması düşünülen bu ✎
✎Kurtuluş mücadelesini yönettiği için,Savaş meclisi’dir.
meclisi,Mustafa Kemal halkın yadırgamaması için olağanüstü
yetkilere sahip bir meclis olarak takdim etmiştir.
►► MECLİS İÇİNDE KURULAN GRUPLAR
►► I. İCRA VEKİLLERİ
✎
✎Mustafa Kemal Meclis Başkanı ○○ Yeşil Ordu Cemiyeti
✎
✎Fevzi Çakmak Milli Savunma Bakanı ✎ Eğilimli bir grup olup Çerkez Ethem ve çevresi tarafın-
✎Sol
dan desteklenmiştir.
✎
✎Dr.Rıza Nur Milli Eğitim Bakanı
✎
✎Anadolu’daki bir devrimin Rusya’nın yardımını sağlaya-
✎
✎Bekir Sami Dış İşleri Bakanı
SAİT
ZAMAN

cağını ve Batı Emperyalizimine karşı bir direnç oluştura- tim ve tüketimi ile tütün ürünleri yasaklanmıştır.
cağını düşünenlerin yer aldığı gruptur. ✎
✎İstiklal Marşı’nın kabulü kanunu çıkarılmıştır.
○○ Müdafaa-i Hukuk ✎
✎Saltanat kaldırılmıştır.
✎
✎Mustafa Kemal’in başkanı olduğu gruptur. ✎
✎1921 Anayasası kabul edilmiştir.
○○ Tesanüd ✎
✎İzmir İktisat kongresi düzenlenmiştir.
✎
✎Eski İttihatçıların oluşturduğu bir gruptur. ✎
✎NOT:Tekalif-i Milliye Emirleri ve Takrir-i Sükun kanunu
○○ İstiklal I.TBMM tarafından çıkarılmamıştır.
✎
✎Mustafa Kemal hayranlarının oluşturduğu bir gruptur.
○○ Halk Zümresi ►► I.TBMM’YE KARŞI ÇIKAN İSYANLAR
✎ Devrimi’nin örnek alınması gerektiğini düşünenle- ○○ İsyanların nedenleri:
SAİT ZAMAN
✎Sovyet
rin bir araya geldiği gruptur. ✎
✎Osmanlı Hükümeti’nin ve İtilaf Devletlerinin Milli
Mücadele’nin padişah ve halifeye karşı yapıldığı şeklin-
deki propagandaları,
►► I.TBMM’NİN ÖNEMLİ FAALİYETLERİ
✎
✎Azınlıkların ayrı birer devlet kurma hedefleri,
✎
✎Kurtuluş Savaşı yapılmıştır.
✎
✎İngilizlerin,Boğazların her iki yakasına yerleştirmek ama-
✎
✎Ağnam vergisi artırılmıştır.(İlk Kanun)
cıyla ayaklanmaları desteklemesi,
✎
✎Vatana ihanet yasası çıkarılmıştır.
✎
✎Bazı Kuvay-ı Milliyecilerin düzenli orduya katılmak isteme-
✎
✎Asker kaçaklarını önlemek için Firariler kanunu çıkarılmış- meleri
tır.
✎
✎Şeyhülislam Dürrizade Abdullah’ın milli micadele karşıtı
✎
✎Nisab-ı Müzakere Kanunu çıkarılmıştır.Meclis iç tüzüğü ile fetva vermesi
ilgili bir kanundur.
✎ takım çevrelerin manda ve himaye fikrini savunması
✎Bir
✎
✎Başkomutanlık kanunu çıkarılmıştır.
✎
✎Men-i İsrafat Kanunu çıkarılmıştır.
✎
✎Men-i Müskirat kanunu çıkarılmıştır.Bu kanun ile içki üre-
94
SAİT
ZAMAN

○○ İstanbul Hükümeti Tarafından çıkarılan İsyanlar ✎
✎Postacı Nazım isyanı
✎
✎Hilafet Ordusu(Kuvay-ı İnzibatiye): Boğazlar ve çevre-
sinde güç kazanmak isteyen İtilaf devletleri tarafından ○○ Azınlıklar tarafından çıkarılan İsyanlar
oluşturulan bir ordudur.Bu isyanın bastırılmasında Ali Fuat
✎
✎Pontus İsyanları: TBMM’ye karşı en uzun süren isyanlardır.
Cebesoy etkili olmuştur.
✎
✎Ermeni İsyanları
✎
✎Ahmet Anzavur(Kuvay-ı Muhammediye): İsyan,İngilizler
tarafından Boğazları elinde tutabilmek amacı ile destek-
lenmiştir.Bu isyan Çerkez Ethem ve Ali Fuat Cebesoy ta- ○○ Kuvayımilliye Yanlısı Olup Sonradan İsyan Edenler
rafından bastırılmıştır. ✎
✎Çerkez Ethem(Kuvay-ı Seyyare)
✎
✎Demirci Mehmet Efe İsyanı
○○ İstanbul Hükümeti ve İtilaflar tarafından çıkarılan İs-
SAİT ZAMAN
yanlar
►► I.TBMM’nin İsyanlara karşı aldığı önlemler
✎
✎Bolu,Düzce ve Hendek isyanları: Refet Paşa ve Ali Fuat
✎
✎Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılmıştır.
paşalar tarafından bastırılmıştır.
✎
✎Firariler kanunu kabul edilmiştir.
✎
✎Yenihan,Yozgat ve Boğazlıyan isyanları: Yozgat’ta Ça-
panoğlu ve Aynacıoğlu sülaleleri tarafından çıkarılmıştır. ✎
✎İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur.
Çerkez Ethem tarafından bastırılmıştır. ✎
✎→İstiklal mahkemeleri üyeleri TBMM üyeleri arasından se-
✎
✎Afyon: Çopur Musa isyanı çilmiştir.Bu durum TBMM’nin yargı gücünü elinde tut-
tuğuna bir kanıttır.
✎
✎Konya isyanı: Refet Bele tarafından bastırılmıştır.
✎
✎→Seyyar ve sürekliliği olmayan mahkemelerdir.
✎
✎Milli Aşiret isyanı: Urfa ve Siverek dolaylarında çıkarılan
bir isyandır. ✎
✎→İstiklal mahkemelerin verdiği karar kesin olup derhal
uygulanmıştır.
✎
✎Koçgiri isyanı: Erzincan civarında çıkarılan bir isyandır.
✎
✎→Kararlara itiraz ve temyiz hakkı olmamıştır.
✎
✎Şeyh Eşref isyanı: Bayburt civarında çıkarılan bir isyandır.
✎
✎→İstiklal Mahkemeleri 1920-1927 yılları arasında fiilen
✎ Bati İsyanı: Mardin civarında çıkarılan bir isyandır.
✎Ali
çalışmıştır.1927’den sonra kurulmamasına rağmen 1949
✎
✎Cemil Çeto isyanı: Muş civarında çıkarılan bir isyandır.
SAİT
ZAMAN

yılına kadar yasada yerini korumuştur. ○○ Antlaşma’nın Maddeleri
✎
✎Dürrizade Abdullah Efendi’nin fetvasına karşılık Rıfat Bö- ✎
✎İstanbul,Osmanlı’nın başkenti sayılacak ancak Osmanlı
rekçi tarafından karşı fetva verilmiştir. azınlık haklarını koruyamazsa elinden alınacak.
✎
✎Damat Ferit vatan haini ilan edilmiştir.Hıyanet-i Vataniye ✎
✎Boğazlar içinde Türk üyenin olmadığı bir komisyon tara-
kanunu ile yargılanan ilk kişi Damat Ferit olmuştur. fından yönetilecek.
✎
✎İstanbul hükümetleri ile resmi haberleşmeler kesilmiştir. ✎
✎Boğazlar savaş zamanında tüm devletlerin gemilerine
✎
✎Kamoyu oluşturmak amacıyla İrşad heyetleri oluşturul- açık olacak.
muştur. ✎
✎Vilayet-i Sitte’de bir Ermeni devleti,Güneydoğu’da ise
Kürt devleti kurulacak.
►► SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 AĞUSTOS 1920) ✎

✎Osmanlı Devleti’nin ordusu,donanması ve ağır silahları
olmayacak.
SAİT ZAMAN
✎
✎Mondros Ateşkes antlaşmasından sonra Osmanlı Dev-
✎
✎Kapitülasyonlar artırılarak devam ettirilecek.
leti ile herhangi bir barış antlaşması imzalanmamıştı.Bu-
nun nedenleri arasında; Osmanlı Devleti’ni aralarında ✎
✎Doğu Trakya ve Batı Anadolu Yunanistan’a verilecek.
paylaşamamaları,İzmir’in Yunanistan’a verilmesi ve Türk ✎
✎Osmanlı Devleti tazminat ödeyecek.
milleti’nin işgal kuvvetlerine karşı mücadeleye girişmesi ○○ Antlaşma’nın Değerlendirilmesi
✎
✎Barış antlaşmasının koşulları İtalya’daki San Remo konfe- ✎
✎Mebusan meclisi tarafından onaylanmadığı için yürürlü-
ransında belirlenmiştir. ğe girmemiştir.
✎
✎Sevr barış antlaşmasını imzalayan Saltanat Şurasında; ✎
✎Sevr antlaşması,Osmanlı Devleti’nin imzaladığı son ant-
Rıza Tevfik,Hadi Paşa,Reşat Halis Bey bulunmaktaydı. laşmadır.
✎
✎Saltanat şurasında olmasına rağmen antlaşması imzala- ✎ antlaşmayı imzalayan Damat Ferit Paşa hükümeti isti-
✎Bu
mayan tek kişi Topçu Feriki Ali Rıza Paşa’dır. fa etmiş yerine Tevfik Paşa hükümeti gelmiştir.
✎
✎Sevr antlaşması,Paris civarındaki Sevr kasabasında imza- ✎
✎Türk milletinin direnişi ile karşılaştığı için ölü doğmuş bir
lanmıştır. antlaşmadır.
✎ antlaşmayı imzalayanlar vatan haini ilan edilmiştir.
✎Bu
96
SAİT
ZAMAN

►► BİLECİK GÖRÜŞMELERİ(5 ARALIK 1920) ►► 1)DOĞU CEPHESİ
✎
✎Sadrazam Damat Ferit Paşa yerine gelen Tevfik Paşa İs- ✎ cephede Ermeni ve Gürcülerle savaşılmıştır.
✎Bu
tanbul ve Anadolu arasında Bilecik’te bir görüşme yapıl- ✎
✎Cephede Osmanlıdan kalan son düzenli birlik olan ve
masını istemiştir. Kazım Karabekir’in komutasındaki XV. Kolordu mücade-
✎
✎Bu görüşmede TBMM’yi Mustafa Kemal ve İsmet le etmiştir.
İnönü,İstanbul hükümetini ise Ahmet İzzet Paşa ve Salih ✎
✎A)Ermenilerle İlişkiler ve Gümrü Barış Antlaşması:
Paşa temsil etmiştir.
✎
✎XIX.Yüzyıla kadar Millet-i Sadıka(Sadık Millet) olarak kabul
✎
✎Herhangi bir sonuç çıkmamıştır.Ama görüşmelere gelen edilen Ermeniler,İngiltere,Fransa ve özellikle de Rusya’nın
kişiler zorla Ankara’ya götürülmüş olsalar bile daha sonra kışkırtmaları sonucu sorun olmaya başlamıştır.
Mustafa Kemal’e bir daha İstanbul hükümetinde görev
✎
✎Sevr antlaşmasını dayanak gösteren Ermeniler Kars
yapmayacakları sözünü verince serbest bırakılmışlardır.
SAİT ZAMAN
ve çevresini işgal etmiştir.XV.Kolordu komutanı Ka-
✎
✎Bilecik görüşmeleri ile İstanbul Hükümeti,TBMM’nin siyasi zım Karabekir bunun üzerine başlattığı hareket üzerine
gücünü tanımıştır. Sarıkamış,Kars ve Gümrü’yü ele geçirmiştir.Türk kuvvetleri
karşısında daha fazla dayanamayan Ermeniler barış iste-
mek zorunda kalmıştır.
►► MİLLİ MÜCADELE MUHAREBELER DÖNEM
✎
✎Gümrü Antlaşması:
✎
✎Milli mücadele muharebeler döneminde;
✎
✎Ermenistan Sevr Barış antlaşmasını kabul etmeyecektir.
✎
✎→Doğu cephesinde; Ermeniler ve Gürcülerle
✎
✎Türklere karşı silah kullanmayan Ermeniler 6 ay içinde
✎
✎→Güney Cephesinde; Fransız ve Ermenilerle savaşılmış-
Türkiye’ye dönebilecek.
tır.Burada sadece kuvayı milliye mücadele etmiş,düzenli
ordu savaşmamıştır. ✎
✎Ermenistan,TBMM’yi ve Misak-ı Millli’yi tanıyacak.
✎
✎→Batı Cephesinde; Yunanlılar ve işbirlikçileri İngilizlerle ✎
✎Gümrü Antlaşması’nın önemi ve özellikleri:
savaşılmıştır.Burada kuvay-ı milliye ve TBMM’nin kurduğu ✎
✎Gümrü antlaşması ile kapanan ilk cephe Doğu Cephesi
düzenli ordu mücadele etmiştir. olmuştur.
✎
✎TBMM ilk uluslararası zaferini kazanmıştır.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Ermenistan,Sevr’in geçersizliğini tanıyan ilk devlet olmuş- ►► 2)GÜNEY CEPHESİ
tur.
✎
✎Mondros Ateşkes antlaşmasından sonra Urfa,Antep,Maraş
✎
✎Ermenistan,TBMM’nin varlığını kabul eden ilk devlet ol- Fransızlar tarafından işgal edilmeye başlandı.Fransızlar
muştur. işgale başladıkları bu şehirlerde silahlandırdıkları Ermeni
✎
✎TBMM’nin imzaladığı ilk antlaşmadır. çeteciler ile baskıyı arttırmıştır.
✎ kez uluslararası bir sözleşmede Türkiye adı kullanılmıştır.
✎İlk ✎
✎Adana Savunması:
✎
✎Doğu sınırı ilk kez Gümrü antlaşması ile şekillenmiştir. ✎
✎Bu şehirde özellikle Karaisalı Müftüsü Hoca Mehmet
✎ antlaşmayı TBMM adına Kazım Karabekir imzalamıştır.
✎Bu Efendi,Yüzbaşı Osman,Topçu Kemal Bey,Yüzbaşı Ratip
bey gibi isimler önemli savunmalarda bulunmuşlardır.
✎
✎Maraş Savunması:
✎
✎2)Gürcistan ile ilişkiler ve Batum Antlaşması
✎ şehirde Sütçü İmam,Yörük Salim Bey ve Rıdvan Hoca
SAİT ZAMAN
✎Bu
✎
✎Brest-Litowsk anlaşması ile Rusların savaştan çekilmesini
önemli isimlerdendir.
fırsat bilen Gürcistan;Ardahan,Artvin ve Batum’u ele ge-
çirmiştir. ✎
✎Rıdvan Hoca,kaleden Türk bayrağının indirilmesine tepki
göstererek ‘’Kalesinde bayrağı dalgalanmayan ülkede
✎
✎Bunun üzerine düzenlenen Pasof Harekatı sonrasında
cuma namazı kılınmaz!’’ demiştir.
Gürcistan geri çekilmiş ve Batum antlaşması imzalanmış-
tır. ✎
✎Urfa Savunması:
✎
✎Batum Antlaşması: ✎ şehirde Yüzbaşı Ali Saip önemli isimlerdendir.
✎Bu
✎
✎Artvin,Ardahan,Batum Türkiye’ye bırakılmıştır. ✎
✎Urfa Savunmasında etkili olan ve 12’ler olarak
adlandırılan,Urfa’nn önde gelen 12 vatanseverlerinden
✎ antlaşmayı TBMM adına Kazım Karabekir imzalamıştır.
✎Bu
oluşan Kuvay-ı Milliye hareketinin lider Hacı Mustafa
✎
✎Batum Bu antlaşmadan sonra SSCB tarafından işgal edi-
Hacıkamiloğlu’dur.
len Gürcistan’a bırakılmıştır.
✎
✎Antep Savunması:
✎
✎Milli mücadele döneminde Ankara’da büyülelçilik açan
✎ şehirde Şahin Bey,Kılıç Ali gibi isimler önemlidir.
✎Bu
ilk devlet Gürcistan’dır.
✎
✎Semt Teşkilatları,Mağarabağı savaşları şehrin savunma-
✎
✎Türkiye’nin ilk kez elçilik açtığı ülke ise SSCB’dir.
sında önemli olmuştur.
98
SAİT
ZAMAN

✎
✎Fransızlar,Aptep şehrini Ankara antlaşması ile boşaltmış- meti Ayvalık’ta Ali Çetinkaya’nın mücadelesi olarak gös-
tır. terilmiştir.
✎
✎Gediz Taaruzu ve Düzenli Ordunun Kuruluşu
İŞGAL EDİLME SIRASI İŞGALDEN KURTULMA SIRASI ✎
✎Kuvay-ı Milliye birlikleri disiplin ve kontrolden yoksun ol-
21 Aralık 1918-Adana 11 Şubat 1920-Maraş ması ve bazı şeflerin elindeki gücü bir baskı aracı olarak
29 Ekim 1919-Maraş 10 Nisan 1920-Urfa kullanmaya başlamasından dolayı,bu birliklerin derhal
30 Ekim 1919-Urfa 25 Aralık 1921-Antep denetim altına alınması gerekliliği ortaya çıkmıştır.
5 Kasım 1919-Antep 5 Ocak 1922-Adana ✎
✎Temsil Heyeti,Kuvay-ı Milliye birliklerini denetim altına al-
mak için Sivas Kongresinde Batı cephesi Kuvay-ı Milliye
✎✎
Komutanlığına Ali Fuat Cebesoy’u atamıştır.
UNVAN ALMA İSTİKLAL MADALYASI ALMA SIRASI
✎ Fuat Cebesoy’un komutasındaki birlikler Çerkez Et-
✎Ali
SAİT ZAMAN
1921-Antep(Maraş) 1924-İnebolu
hem ile birlikte Gediz’de yunan kuvvetleri üzerine taa-
1973-Maraş(Kahraman) 1925-Maraş ruza geçiş fakat disiplinden yoksun olduklarından dolayı
1984-Urfa(Şanlı) 2008-Gaziantep taaruz başarısız olmuştur.
2016-Şanlıurfa ✎ başarısız taaruz sonucu Ali Fuat Cebesoy Moskova
✎Bu
Büyükelçiliğine atanmıştır.
✎ Fuat Cebesoy’un yerine İsmet İnönü ve Refet Bele
✎Ali
►► 3)BATI CEPHESİ atanmıştır.
✎
✎Mondros Ateşkesi ile Osmanlı Orduları terhis edilmiş silah ✎
✎Kuvay-ı Milliye birlikleri düzenli orduya dönüştürülmüştür.
ve cephanelere el konulmuş ve İtilaf devletleri Osmanlı Düzenli Ordu’ya katılmak istemeyen Çerkez Ethem ve
topraklarını işgale başlamıştır. birlikleri ise dağıtılmıştır.
✎
✎İstanbul hükümeti tarafından kendi kaderlerine terk edi-
len Türk halkı,direniş teşkilatları kurarak bölgesel müca- ►► I.İNÖNÜ MUHAREBESİ
deleye başlamıştır.
✎
✎Yunan Taaruzu’nun Amaçları
✎
✎Kurtuluş Savaşı’nda bir ordu birliğinin ilk silahlı mukave-
✎
✎Türk Ordusunun güçlenmesini engelleyerek düzenli ordu-
SAİT
ZAMAN

ya darbe vurmak ✎
✎→Marş ilk defa bir dergide yayımlanması ise Sabiülreşad
✎
✎Ankara’yı ele geçirip Meclis’i dağıtmak Dergisi’nde olmuştur.
✎
✎Batı Anadolu’yu ele geçirmek ✎
✎→Mehmet Akif Ersoy yarışma parasını Darü’mesai’ye ba-
ğışlamıştır.
✎
✎Sevr antlaşmasını Türklere kabul ettirmek
✎
✎→Marşı mecliste ilk okuyan kişi Hamdullah Suphi
✎
✎Eskişehir’e doğru saldıraya geçen Yunan kuvvetleri güç-
Tanrıöver’dir.
lü direniş karşısında geri çekilmek zorunda kalmıştır.
✎
✎→İstiklal Marşı’nı 1924-1930 arasında Ali Rıfat Çağatay
✎
✎Yenilgiyi kabul etmeyen Yunanlar bu savaşa ‘’Taaruzi
bestesi kullanmıştır.1930’dan sonra ise →Cumhurbaşkan-
Keşif’’ adını vermiştir.
lığı Senfoni Orkestra şefi Osman Zeki Üngör’ün bestesi kul-
○○ I.İnönü Muharebesi’nin sonuçları lanılmıştır.
✎
✎TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun ilk başarısıdır. ✎
✎→İstiklal Marşı ilk kez 1982 Anayasasında yer almıştır.
SAİT ZAMAN
✎
✎İsmet Paşa’ya Generallik rütbesi verilmiştir. ○○ Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalanmıştır.
✎
✎İstiklal Marşı kabul edilmiştir. ✎
✎→Başlangıç metninde Dostluk ve Kardeşlik ibaresi bulu-
✎
✎→TBMM Hükümeti tarafından 1920’de bir karar alınarak nan ilk antlaşma olarak sorulmuştur.
Milli Eğitim Bakanlığı bir yarışma düzenlemiştir.Yarışma- ✎
✎→TBMM adına Ali Fuat Paşa-Rıza Nur-Yusuf Kemal Tengir-
nın düzenlenmesinde dönemin MEB bakanı Hamdullah şek imzalamıştır.
Suphi Tanrıöver’in büyük çabası olmuştur.Yarışmaya 724
✎
✎→Bu antlaşma ile Kapitülasyon hakkından vazgeçen ilk
kişi katılmış ve bu katılanların arasında Kazım Karabekir
devlet Rusya olmuştur.
de yer almıştır.Mehmet Akif Ersoy yarışmaya para ödülü
olduğu için katılmamıştır.Daha sonra Hamdullah Suphi ✎
✎→Bu antlaşma ile Batum Gürcistan’a bırakılmıştır.Misak-ı
Tanrıöver kendisine bir mektup yazmış ve bu mektup son- Milli’den ilk taviz verilmiştir.
rasında Mehmet Akif Ersoy milli marşı yazmıştır. ✎
✎→Her iki taraftan birinin tanımadığı devletler arası bir
✎
✎→Mehmet Akif Ersoy İstiklal Marşı’nı Türk ordusuna itha- antlaşmayı diğeri de tanımayacak.Bu madde tarafların
fen yazmıştır. uluslar arası alanda birlikte hareket edeceğinin kanıtıdır.
Bu antlaşma ile Rusya Sevr’in geçersizliğini kabul etmiştir.
✎
✎→Marş ilk olarak Açıksöz gazetesinde yayınlanmıştır.
✎
✎→Bu antlaşma ile ilk kez Büyük bir Avrupa devleti
100
SAİT
ZAMAN

TBMM’nin varlığını tanımıştır. gerçek devletin Ankara’da kurulan yeni devlet olduğu-
✎
✎→Bu dostluğa bağlı olarak Türkiye ilk büyükelçiliği- nu belirtmiştir.
ni Moskova’da açmıştır.İlk Moskova elçisi ise Ali Fuat ✎
✎NOT:İtilaflar,TBMM’yi konferansa davet ederek resmen
Cebesoy’dur. ve hukuken ilk kez tanımıştır.
○○ Teşkilat-ı Esasiye Kanunu(20 Ocak 1921) ○○ Afganistan ile dostluk antlaşması
✎
✎→Yeni Türk Devleti’nin ilk Anayasası’dır. ✎
✎→TMMM adına bu antlaşmayı Yusuf Kemal Tengirşek im-
✎
✎→Detaylı bir Anayasa değildir. zalamıştır.
✎
✎→TBMM’nin varlığını tanıyan ilk Müslüman devlet
Afganistan’dır.
►► Londra Konferansı
✎
✎→TBMM’nin I.İnönü savaşını kazanmasından dolayı İti-
SAİT ZAMAN
laflar TBMM’yi İstanbul Hükümeti aracılığı ile konferansa ►► İKİNCİ İNÖNÜ MUHAREBESİ
çağırmıştır. ✎
✎Londra konferansında bir sonuç çıkmaması üzerine İti-
✎
✎→Mustafa Kemal Türk milleti adına karar verecek tek lafların isteği üzerine saldırıya geçen Yunanistan İsmet
meşru makamın TBMM olduğunu söylemiş ve TBMM İnönü ve Fevzi Çakmak gibi komutanların sayesinde geri
hükümeti’nin bizzat çağrılmadıkça konferansa katılma- püskürtülmüştür.
yacağını bildirmiştir. ✎
✎Mustafa Kemal bu savaş sonrasında İsmet İnönü’ye ‘’Siz
✎
✎→Bu gelişmeler üzerine İtalya’nın aracılığıyla TBMM kon- orada yanlız düşmanı değil,milletin maküs talihini de
feransa davet edilmiştir. yendiniz’’ demiştir.
○○ Konferansa Katılanlar ○○ II.İnönü savaşının sonuçları

TBMM HÜKÜMETİ OSMANLI DEVLETİ ✎
✎Fransa,Zonguldak bölgesini boşaltma kararı almıştır.
Bekir Sami Bey Tevfik Paşa ✎
✎İngiltere,TBMM ile ilişkilerini yumuşatmak için Malta’daki
40 Türk’ü serbest bırakmıştır.
✎
✎→Konferansta Tevfik Paşa,söz sırası kendine geldiğinde ✎
✎Osmanlı Şehzadesi Ömer Faruk Efendi,Mücadeleye des-
‘’Söz Türk Milletinin gerçek temsilcisine aittir.’’ diyerek tek vermek için Anadolu’ya geçmiştir.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Fevzi Çakmak Orgenerallik rütbesine yükseltilmiştir. ✎
✎Savaş devam ederken,Ankara’da I.Maarif Kongresi top-
○○ Aslıhanlar-Dumlupınar Muharebeleri: lanmıştır.
✎
✎II.İnönü savaşından sonra Türk Ordusu Refet Bele’nin ✎ savaştan sonra Mustafa Kemal’e Başkomutanlık Yet-
✎Bu
emri ile saldırıya geçmiş ve başarısız olmuştur.Bu gelişme kisi verilmiştir.
üzerine Refet Bele,Batı Cephesi Güney kısım Komutan- ○○ Mustafa Kemal’e Başkomutanlık Yetkisinin Verilmesi
lığından alınmış ve Batı Cephesi İsmet Paşa liderliğinde ✎
✎1921’de kabul edilen Başkomutanlık Yasası ile meclis tüm
birleştirilmiştir. yetkilerini 3 aylık bir süreyle Mustafa Kemal’e devretmiştir.
Kanunun 3 ay ile sınırlı kalması talebi Mustafa Kemal’den
gelmiştir.Bu kanun; yasama,yürütme ve yargı yetkilerinin
►► ESKİŞEHİR-KÜTAHYA MUHAREBELERİ
Mustafa Kemal’in bünyesinde toplanması sağlanmıştır.
✎
✎Yunanistan,II.İnönü savaşının yenilgisini unutturmak ama-
○○ Tekalif-i Milliye Emirleri
SAİT ZAMAN
cıyla Ankara’ya yürümüştür.İngiltere’nin desteği ile yeni-
lenen Yunan ordusu karşısında Türk ordusu geri çekilme- ✎
✎Mustafa Kemal Başkomutanlık yasası ile yetki aldık-
ye başlamışır. tan sonra ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ve Milli
Mücadele’ye kaynak sağlamak için Tekalif-i Milliye emir-
✎
✎Mustafa Kemal,ordunun daha fazla kayıp vermemesi
lerini yayımlamıştır.
için ordunun Sakarya nehrinin doğusuna çekilme emrini
vermiştir. ○○ Emirler:
○○ Eskişehir-Kütahya Muharebeleri’nin Sonuçları ✎

✎Her ilçede Tekalif-i Milliye komisyonları kurulacak.
✎
✎Afyon,Kütahya,Eskişehir gibi yerler kaybedilmiştir. ✎
✎Her aile orduya bir çift çarık,bir çift çorap bir takım ça-
maşır hazırlayarak derhal orduya verecek.
✎
✎Meclis içinde Mustafa Kemal’e muhalefet artmıştır.
✎
✎Motorlu taşıma aracı olanlar ordu için her 100 km yol as-
✎
✎Meclis’in ve önemli kurumların Kayseri’ye taşınması gün-
keri sevkiyat yapacak.
deme gelmiştir.
✎
✎Sahipsiz mallar Tekalif-i Milliye komisyonlarına bırakılacak.
✎
✎İtalya ve Fransa,Anadolu’dan çekilme işlemlerini durdur-
muşlardır. ✎
✎Emirlerde TBMM onayı yoktur.
✎
✎Batı Cephesinde ilk ve tek mağlubiyet bu savaştır. ✎
✎Emirler gerçek faydasını Büyük Taaruz’da göstermiştir.
102
SAİT
ZAMAN

✎
✎Emirlerin uygulanması için; Samsun, Ankara, Konya, Kas- ✎
✎→Sovyetler’e bağlı Ermenistan,Gürcistan,Azerbaycan
tamonu ve Yozgat’ta İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. ve TBMM arasında yapılmıştır.
✎
✎→Antlaşmayı,TBMM adına Kazım Karabekir imzalamıştır.
►► D)SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ ✎
✎→Türkiye’nin doğu sınırı kesinleşmiştir.
✎
✎Yunan kuvvetleri Türk ordusunun Eskişehir-Kütahya Mu- ✎
✎Fransa ile Ankara antlaşması imzalanmıştır.
harebelerinde yenilgi almasını değerlendirip güçlenme- ✎
✎→Batı cephesinde II.İnönü Muharebesinin kazanılma-
sine fırsat vermemek için harekete geçmiş ve Sivrihisar’ı sından sonra Fransa TBMM’ye temsilci göndererek gö-
ele geçirmiştir. rüşmeler yapmıştır.Ancak Eskişehir-Kütahya savaşlarının
✎
✎Mustafa Kemal Türk ordusunu cesaretlendirmek ama- kaybedilmesi üzerine görüşmeler durmuştur.
cıyla orduya verdiği emirde ‘’Hattı Müdafaa yoktur,sathı ✎
✎Türk ordusunun zaferinden sonra antlaşma imzalanmıştır.
müdafaa vardır.O satıh bütün vatandır.Vatanın her ka-
SAİT ZAMAN
✎
✎→Hatay ve İskenderun sancağı Fransa mandasındaki
rış toprağu vatandaşın kanıyla sulanmadıkça düşmana Suriye’nin denetiminde olacak.
terk edilmeyecektir.’’ demiştir. ✎
✎→Süleyman Şah’ın Caber kalesinde bulunan mezarı Türk
✎ gün 22 gece süren mücadeleler sonucunda Türk or-
✎22 toprağı sayılacak ve Caber Kalesi’nde Türk bayrağı dal-
dusu zafer kazanmıştır. galanacak.
✎
✎Mustafa Kemal bu savaşta Başkomutan sıfatı ile ilk mu- ✎
✎→Hatay’ın milli sınırlar dışında kalması ile Misak-ı Milli’den
harebesidir. ikinci defa taviz verilmiştir.
✎
✎Sakarya Savaşı’nın sonuçları: ✎
✎→Ankara antlaşması ile ilk kez bir itilaf devleti TBMM’nin
✎
✎Yunan ordusu bu savaştan sonra saldırı yerine savunma- varlığını resmen tanımıştır.
ya geçmiştir. ✎
✎→Bu antlaşma ile Güney cephesi kapanmıştır.
✎
✎Türklerin II.Viyana kuşatmasından sonra devam eden ✎
✎Ukrayna arasında Dostluk Antlaşması imzalanmıştır.
geri çekilişi son bulmuştur. ✎
✎İngiltere ile Esir değişimi Sözleşmesi imzalanmıştır.
✎
✎Mustafa Kemal’e ‘’Gazilik’’ unvanı ve ‘’Mareşallik’’ rüt- ✎
✎İtalya Anadolu’dan çekilmiştir.
besi vermiştir.
✎
✎Sakarya Meydan Muharebesi Topyekün Savaş taktiğine
✎
✎Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması imzalanmıştır.
SAİT
ZAMAN

örnektir. vermiştir.
✎
✎Mustafa Kemal bu savaş için Melhame-i Kübra(Kan ✎ zafere katkısından dolayı Fevzi Çakmak’a Mareşallik
✎Bu
Gölü) demiştir. rütbesi verilmiştir.
✎Bu ✎ savaşta 300 civarı subay şehit olduğu için bu savaşa ✎
✎İnönü savaşlarında Metristepe,Sakarya Savaşında
Subaylar Savaşı adı verilmiştir. Duatepe,Büyük Taaruzda da Kocatepe önemli mevki-
NOT: Bu savaştan sonra TBMM tarafından Paris Mukarretı adı lerdendir.
verilen Ateşkes önerisini sunulmuşsa da itilaflar tarafından ka-
bul edilmemiştir.
►► MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI(3-11 EKİM
1922)
►► BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ (DUMLU- ✎ konferansa TBMM adına İsmet İnönü katılmıştır.
✎Bu
PINAR MEYDAN SAVAŞI)
SAİT ZAMAN
✎
✎İngiltere adına; General Harrington
✎
✎Sakarya yenilgisinden sonra savunma durumuna geç-
✎
✎Fransa adına; General Charrpy
mek zorunda kalan Yunan ordusu Eskişehir-Afyonka-
rahisar hattına çekilerek gerekli korunma tedbirlerini ✎
✎İtalya adına; General Monbelli
alırken,Türk Genel kurmayı onlar toparlanmadan taaru- ✎
✎Yunanistan adına; General Mazarakis katılmıştır.
za geçilmesini düşünüyordu. ○○ Maddeler:
✎ Ağustos’ta Afyon’da taaruz başlamış ve Yunan kuv-
✎26 ✎
✎Türk-Yunan silahlı mücadelesi duracak
vetleri 30 Ağustos’ta Türk birlikleri tarafından tamamen
✎
✎Yunanlar 15 gün içinde Doğu Trakya’yı boşaltacak.
sarılmıştır.Yapılan meydan muharebesinde Yunan Baş-
komutanı General Trikopis esir alınmıştır. ✎
✎Müteffik askerler bulundukları yerlerde barış yapılıncaya
kadar kalacaklar.
✎
✎Mustafa Kemal’in ‘’Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir.İle-
ri’’ emri ile birlikte Uşak,Eskişehir,Aydın,Manisa,Balıkesir,N ✎ Ekim’de yürürlüğe giren mütakerede kararlaştırılan
✎15
azilli,Simav kurtarılmıştır.Türk ordusu 9 Eylül sabahı İzmir’e Doğu Trakya’nın teslimi işini Türk tarafı adına Refet Bele
girerek,İzmir’i düşmandan kurtarmıştır. atanmıştır.
✎
✎Mustafa Kemal bu muharebeye ‘’Rum Sındığı’’ adını ✎
✎İmzalanan ateşkes antlaşması ile Türk İstilal Savaşı’nın si-
lahlı mücadele yönünün Türk’ün zaferiyle sonuçlandığı-
104
SAİT
ZAMAN

nın yazılı belgesidir. Rıza Nur katılmıştır.
✎
✎Doğu Trakya,İstanbul ve Boğazlar savaşılmadan alınmış- ✎
✎Konferansta gözlemci devlet; ABD
tır. ✎
✎Konferans yeri tartışması; Türk tarafı Yunanların tahribi-
✎
✎İsmet Paşa’nın bu başarısı ona Lozan yolunu açmıştır. ni göstermek için konferans yerini İzmir istemiştir. Ancak
✎
✎Loyd George’nun siyasi hayatı sona ermiştir. tarafsız olması nedeni ile İsviçre’nin Lozan kasabasında
karar kılınmıştır.
✎
✎Mudanya ateşkes antlaşması ile Osmanlı hukuken yok
sayılmıştır. ✎
✎Mustafa Kemal’in taviz verilmesini istemediği konular; Er-
meni Yurdu ve Kapitülasyonlar
✎
✎NOT: Osmanlı Fiilen Mondros ile,Hukuken Mudanya ateş-
kes antlaşması ile,Resmen de Saltanat’ın kaldırılması ile ✎
✎Lozan’da İsmet Paşa’nın sözü; ‘’Çok ızdırap çektik,çok
son bulmuştur. kan akıttık.Bütün medeni uluslar gibi hürriyet ve bağım-
sızlık istiyoruz.’’
SAİT ZAMAN
✎
✎Antlaşma’nın içeriği
►► LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI
✎
✎a)Sınırlar:
✎
✎TBMM Hükümeti İstanbul hükümeti’nin konferansa davet
✎
✎Bulgaristan ile Sınır Meriç Nehri,Yunanistan ile Meriç nehri
edilmesinin Mudanya Mütakeresine aykırı olduğunu,bu
kabul edilmiş,Karaağaç ise Tazminat olarak Türklere bı-
durumda konferansa katılmayabileceklerini bildirmiştir.
rakılmıştır.Suriye sınırı; 1921’de Fransa ile imzalanan An-
Bunun üzerine bir komisyon kurarak,Saltanat ve Hilafetin
kara antlaşması ile belirlenen sınırlar olmuştur.Irak Sınırı;
birbirinden ayırarak saltanatın kaldırılmasına dair karar
Lozan’da kabul edilmeyip sonraya bırakılan sorundur.
taslağını hazırladıktan sonra meclise gönderdi ve karar
mecliste oy çokluğu ile kabul edilmiştir(1 Kaım 1922) ✎
✎b)Boğazlar:
✎
✎Saltanatın kaldırılması ile beraber son hükümet Tevfik ✎
✎Boğazlar her iki kıyısında 20 Km’lik bir alan askersiz bölge
Paşa kabinesi istifa etmiş ve Son padişah Vahdettin de olacak.Boğazlar Milletler Cemiyeti’nin denetiminde bir
ingiliz savaş gemişi ile yurt dışına çıkarılmıştır. komisyon tarafından idare edilecek,bu komisyon boğaz-
lardan geçecek savaş gemileriyle ilgili olarak her yıl Mil-
✎
✎Vahdettin’in ülkeyi terketmesinden sonra Abdülmecid
letler Cemiyetine bilgi verecek.Boğazları denetleyen mil-
efendi halife ilan edilmiştir.
letlerarası kurulun başkanlığını Türk Temsilcisi yapacaktı.
✎
✎Konferansa TBMM adına; İsmet İnönü,Hasan Saka,Dr.
SAİT
ZAMAN

✎
✎c)Azınlıklar ve Mübadele: ✎
✎g)Adalar:
✎
✎Türkiye sınırları içinde yaşayan tüm azınlıklar Türk vatan- ✎
✎İstanbul’un güvenliği açısından,Gökçeada,Bozcaada
daşı olarak kabul edilmiştir.Yunanistan’daki Türklerle Tür- ve Tavşan adaları Türkiye’ye bırakılmıştır.
kiye’deki Rumlar mübadele edilecekler.İstanbul’daki ✎
✎Rodos ve 12 ada İtalya’ya bırakılmıştır.
Rumlarla,Batı Trakya’daki Türkler bunun dışında tutula- NOT:Lozan görüşmelerini I.TBMM yapmış ve imzalamıştır.
caktı. II.TBMM ise onaylamıştır.
✎
✎d)Borçlar: NOT:Lozan görüşmeleri sıraısında İzmir İktisat Kongresi
✎
✎Osmanlı Devleti’nin,Avrupalı devletlerinden 1854’ten toplanmıştır.
itibaren almaya başladığı borçların ödenmesi,bu tarih-
lerde Osmanlı sınırları içindeyken daha sonra ayrılarak
►► MİLLİ MÜCADELE’NİN KADIN KAHRAMANLARI
bağımsız devlet haline gelen ülkelerle Türkiye arasındaki
SAİT ZAMAN
taksim edildikten sonra Türkiye payına düşen kısmı öde- ✎
✎Kılavuz Hatice
yecekti.Türkiye borçlarını Lira veya Frank olarka öden- ✎
✎Tayyar Rahmiye
mesini kabul etti. ✎
✎Kara Fatma
✎
✎e)Savaş Tazminatı: ✎
✎Binbaşı Ayşe: Rütbeli olarak orduya katılan ilk kadındır.
✎
✎Anadolu’da büyük yıkıma sebep olan Yunanistan savaş ✎
✎Gördesli Makbule
tazminatı olarak Karaağaç ve çevresini Türkiye’ye ver-
✎
✎Küçük Nezahat: ‘’Türk Jan Dark’’ı olarak tanınmıştır.
miştir.
✎
✎Halide Edip Adıvar: Mücadelede Onbaşı rütbesi almıştır.
✎
✎f)Yabancı okullar:
✎
✎Türkiye’de bulunan tüm yabancı okullar Türk kanunlara ►► MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ EDEBİYAT VE SANAT
uyacak uymayanlar kapatılacak. ÇAIŞMALARI
✎
✎e)Patrikhane: ✎
✎Nutuk,Söylev ve Demeçler: Mustafa Kemal
✎
✎Patrikhane İstanbul’da kalmış ancak ekümenik özellikleri ✎
✎İstiklal Harbimiz,Paşaların Kavgası: Kazım Karabekir
elinden alınmıştır. ✎
✎Zeytindağı: Suriye Cephesi’nin anlatıldığı Falih Rıfkı
Atay’ın eseridir.
106
SAİT
ZAMAN
CUMHURİYET TARİHİ
✎
✎Çankaya: Cumhuriyet dönemi anılarının anlatıldığı Falih ✎
✎Halil Dikmen: Mermi Taşıyan Kadınlar
Rıfkı Atay’ın eseridir.
✎
✎Vurun Kahpeye: Halide Edip Adıvar’ın Kuvay-ı Milliye olu-
►► CUMHURİYET DÖNEMİ İNKILAPLAR,İÇ POLİTİKA
şumunu bahsettiği eseridir. VE KÜLTÜR UYGARLIK
✎
✎Ateşten Gömlek: Kurtuluş savaşı ile ilgili ilk eserdir.Halide
○○ Türk İnkılabının Özellikleri:
Edip Adıvar tarafından kaleme alınmıştır.
✎
✎Birbirini tamamlar niteliktedir
✎
✎Türk’ün ateşle imtihanı: Halide Edip Adıvar tarafından ka-
leme alınan bu eserde savaştaki rütbelerini,mücadelesini ✎
✎Türk milletinin ihtiyaçlarından doğmuştur.
anı şeklinde anlatmıştır. ✎
✎Evrensel yönü ile diğer uluslara da örnek teşkil etmiştir.
✎
✎Yaban: Yakup Kadri Karaosmanoğlu ✎
✎Belli bir ideolojinin ürünü değildir.
✎
✎Sodom ve Gomore: Yakup Kadri Osmanoğlu ✎
✎Tavandan tabana doğru bir süreç yaşanmıştır.
SAİT ZAMAN
✎
✎Küçük Ağa: Tarık Buğra ✎
✎Laik,ulusal,demokratik özelliklere sahiptir.
✎
✎Yorgun Savaşçı: Kemal Tahir ✎
✎Toplumda kargaşa oluşturan ikili uygulamalara son ver-
✎ Şehrin İnsanları: Kemal Tahir
✎Esir miştir.
✎
✎Cehennem Değrmeni: Rauf Orbay ✎
✎Fikri ortaya koyanlar ile süreci yürütenler aynı kadrolardır.
✎
✎Kalpaklılar: Samim Kocagöz
✎
✎Atatürk’ten anılar: Kemal Arıburnu ►► 1)SİYASİ İNKILAPLAR VE İÇ POLİTİKA GELİŞMELE-
✎
✎Düşman’ın yaktığı Köyler Ahalisi: Yakup Kadri Karaosma- Rİ
noğlu tarafından Yunan’ın yıkımını bahsetmiştir. ○○ SALTANATIN KALDIRILMASI
○○ Milli Mücadele Ressamları: ✎
✎Nedenleri:
✎
✎İbrahim Çallı: Zeybekler Tablosu ✎
✎Osmanlı Devleti’nin Lozan görüşmelerini davet edilme-
✎ Çelebi: Yaralı Asker
✎Ali sinden dolayı ortaya çıkabilecek bir kargaşayı önleme
ve böylece Lozan Konferansına tek ve güçlü gitme isteği
✎
✎Hikmet Onat: Siperde Mektup Okuyan Asker
✎
✎Cumhuriyet idaresine ortam hazırlama isteği
✎
✎Namık İsmail: Savaşın yankıları
SAİT
ZAMAN
✎
✎Ulus egemenliğine ilkesine hayata geçirme isteği ✎
✎Siyasi parti sayesinde demokrasinin bir gereğini yerine
✎
✎Yönetimde iki başlılığa son verme isteği getirme düşüncesi amacıyla kurulmuştur.
✎
✎Gelişmeler: ✎ Partidir.
✎İlk
✎
✎Son Osmanlı padişahı Vahdettin yurt dışına çıkarılmış ve ✎
✎Başkanı: Mustafa Kemal
son Osmanlı hükümeti olan Tevfik Paşa Hükümeti’ne son ✎
✎Ekonomide Devletçilik esasları belirlenmiştir.
verilmiştir. ✎
✎Atatürk ilkelerine tam bağlılık bildirilmiştir.
✎
✎Sonuçlar: ✎
✎1924 tarihinde isminin başına Cumhuriyet kelimesi eklen-
✎
✎Devletin laikleşmesi yolunda ilk ciddi adım atılmıştır. miştir.
✎
✎Osmanlı Devleti’nin resmi olarak varlığı son bulmuştur. ✎
✎Atatürk’ün tüm ilkelerine programında yer vermiştir.Bu
✎
✎Türk milletinin tek temsilcisinin TBMM olduğu ortaya kon- nedenle ambleminde Altı Ok işareti vardır.
SAİT ZAMAN
muştur. ✎
✎Halk Fırkası’nın temelini Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i
✎
✎I.TBMM’nin gerçekleştirdiği tek inkılap salatanat kaldırıl- Hukuk Cemiyetleri oluşturmuştur.Bu cemiyetin Sivas
masıdır. kongresinde kurulduğu düşünülürse,Halk Fırkası’nın ilk ku-
rultayı Sivas kongresi sayılabilir.
►► İKİNCİ TBMM(11 AĞUSTOS1923-1 EKİM 1927)

►► ANKARA’NIN BAŞKENT OLMASI(13 EKİM 1923)
✎
✎İkinci TBMM inkılap yanlıların çok olması nedeniyle çok
sayıda inkılap gerçekleştirilmiştir.Bu nedenle İnkılapçı ✎
✎İsmet Paşa,Ankara’nın başkent oluşunu öngören öner-
Meclis olarak isimlendirilmiştir. geyi 9 Ekim 1923’te 14 arakdaşı ile birlikte TBMM’ye ver-
miştir.
✎
✎II.TBMM 1 Ekim 1927 tarihine kadar faaliyet yürütmüştür.
✎
✎Ankara’nın başkent olması II.TBMM döneminde olmuştur.
✎
✎1928 yılında Ankara’nın imar planı için düzenlenen yarış-
►► HALK FIRKASI(9 EYLÜL 1923)
mada Hermann Jansen yarışmayı kazanmıştır.
✎
✎Anadolu ve Müdafaa-i Hukuk Grubu’nun yayımladığı
Dokuz Umde çerçevesinde parti kurulmuştur.
108
SAİT
ZAMAN
►► CUMHURİYET’İN İLANI(29 EKİM 1923) ►► HALİFELİĞİN KALDIRILMASI(3 MART 1924)
✎
✎Nedenleri ✎
✎Nedenler:
✎
✎Ulusu tek egemen güç haline getirmek ✎
✎Halifelik makamının yapılacak inkılaplar önünde en bü-
✎
✎Ekim bunalımı olarak da bilinen Hükümet bunalımını at- yük engel olması
latmak. ✎
✎İngilizlerin kadrolarında görevli olan Seyyid Emir Ali ve
✎
✎Devlet başkanlığı ve rejim tartışmalarına son vermek. Ağa Han’ın,Türkiye’nin içişlerine karışıldığını ortaya koyan
mektunun muhalif gazetelerden Tanin’de yayımlanması.
✎
✎Türkiye Devleti’nin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’dir.
✎
✎Devletin laikleşmesinin sağlanmak istenmesi
✎
✎Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı İsmet İnönü’dür.
✎
✎Halifelik makamının Cumhuriyet Rejimi ve ulus devlet an-
✎
✎Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk meclis başkanı Ali Fethi
layışı ile bağdaşmaması.
Okyar’dır.
SAİT ZAMAN
✎
✎Sonuçlar:
✎
✎İnkılaplar ve milli egemenliğinin önündeki en büyük en-
►► CUMHURİYET DÖNEMİ’NİN İLK HÜKÜMETİ
gel ortadan kalkmıştır.
✎
✎CUMHURBAŞKANI Mustafa Kemal ✎ başlı görüntü yok edilmiştir.
✎İki
✎
✎TBMM BAŞKANI Fethi Okyar ✎
✎Milli egemenlik anlayışı güçlendirilmiştir.
✎
✎BAŞBAKAN İsmet İnönü ✎
✎Laikleşme yolunda en önemli adım atılmıştır.
✎
✎GENELKURMAY BAŞKANI Fevzi Çakmak ✎
✎Şeyhülislamlık makamı sona erdirilmiştir.
✎
✎MİLLİ SAVUNMA BAKANI Kazım Özalp
○○ 3 Mart 1924 Tarihinde Yaşanan Diğer Gelişmeler
✎
✎MİLLİ EĞİTİM BAKANI İsmail Sefa Özler
✎
✎Tevhid-i Tedrisat Kanununun kabul edilmesi
✎
✎İKTİSAT BAKANI Hasan Saka
✎
✎Şeriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması
✎
✎Erkan-ı Harbiye-i Umumiye vekaleti kapatılması
✎
✎Osmanlı Hanedan üyelerinin yurtdışına çıkarılması ile ilgili
kanun
SAİT
ZAMAN
►► 1924 ANAYASASI(30 NİSAN 1924) ✎
✎Adem-i Merkeziyetçilik ilke edinmiştir.
✎ uzun süre yürürlükte kalan Anayasa olmuştur.
✎En ✎
✎Liberalizm’i savunmuştur.
✎
✎1928 yılında Devletin dini İslam’dır. ✎
✎Parti’nin ilk şubesi Urfa’da açılmıştır.
✎
✎1928 yılında,Cumhurbaşkanı yemin biçiminden ‘’Valla- ✎
✎Parti kısa sonra başlayacak olan Şeyh Said İsyanı nede-
hi’’ şeklinde başlayan dini tanımlar kaldırılmıştır. niyle kapatılmıştır.
✎
✎1934 yılında seçme yaşı 18’den 22’ye çıkarılmıştır. ✎
✎Mustafa Kemal bu partinin kurulmasını ‘’Paşaların Komp-
losu’’ olarak değerlendirmiştir.
✎
✎1937 yılında Atatürk ilkeleri Anayasa’da yer almıştır.
✎
✎Parti fikirleri açısından Cumhuriyetçiydi,ancak Laiklik ile
✎
✎1945 yılında anayasanın dili Türkçeleştirilmiştir.
ilgili görüşleri farklıydı.Programda da yer alan ‘’Her Tür iti-
✎
✎1946 yılında,tek dereceli seçim sistemine dair değişiklik kada saygılıyız.’’ ifadesi eskiye eğilim ve hilafet taraflarla-
yapılmıştır. rınca partinin kötü emellere alet edilmesine yol açmıştır.
SAİT ZAMAN
✎
✎1952 yılında,anayasa dili yeniden eski haline dönüştürül-
müştür.
►► NESTURİ İSYANI(26 EYLÜL 1924)
✎
✎Güneydoğu Anadolu’da Arap Hıristiyan Nesturilerin ba-
►► TERAKKİPERVER CUMHURİYET HALK FIRKASI
ğımsızlık için başlattığı isyan hareketidir.
✎
✎Kurucuları: ✎
✎İsyan’da İngiltere’nin kışkırtıcı rol oynamasında Musul ko-
✎
✎→Kazım Karabekir(Kurucu) nusunu lehine çözme isteği etkili olmuştur.
✎
✎→Rauf Orbay
✎
✎→Adnan Adıvar ►► ŞEYH SAİD İSYANI(1925)
✎
✎→Refet Bele
○○ Nedenler:
✎
✎→Ali Fuat Cebeoy
✎
✎Cumhuriyet idaresini ve uygulamalarını yıkma isteği
✎
✎→Cafer Tayyar
✎
✎Halifeliğin kaldırılmasının Doğu’da tepki alması
✎
✎İkinci partidir ve ilk muhalefet partisidir.
✎
✎Kürt Teali Cemiyeti’nin de öncülük etmesiyle Doğu’da
✎
✎Tek dereceli seçimlerin gereği savunulmuştur.
110
SAİT
ZAMAN
bir kürt Devleti kurma isteği ✎
✎Suikastçilar arasında;
✎
✎Bazı Terrakiperver Cumhuriyet Halk fırkası idarecilerinin ✎
✎→Ziya Hürşit
propagandalarının halkı etkilemesi ✎
✎→Şükrü Bey
○○ Gelişme: ✎
✎→Çopur Hilmi
✎
✎İsyan Diyarbakır Eğil’de meydana gelmiştir. ✎
✎→Gürcü Yusuf
✎
✎Başbakan Ali Fethi Okyar isyanı bastıramayınca istifa et- ✎
✎→Laz İsmail
miş yerine İsmet İnönü getirilmiştir. ✎
✎→Giritli Şevki
✎
✎Takrir-i Sükun yasası çıkarılmıştır. ✎
✎İstiklal Mahkemeleri’nin son kez kurulduğu olay İzmir Sui-
○○ Sonuçlar: kast girişimidir.
✎
✎Diyarbakır ve Ankara’da istiklal mahkemeleri kurulmuş- ✎
✎Yargılananlar arasında; Kazım Karabekir,Ali Fuat
SAİT ZAMAN
tur. Cebesoy,Refet Bele gibi kurtuluş savaşı’nın önde gelen
✎
✎Musul konusu aleyhimize sonuçlanmıştır. isimleri de yer almıştır.
✎
✎İsyanda etkili olduğu düşünülen tekke ve zaviyeler çıkarı- ✎ olay neticesinde İttihatçiler tamamen tasfiye edilmiş-
✎Bu
lan bir kanun ile kapatılmıştır. tir.
✎
✎Bölgede bir dönem sıkı yönetim uygulanmıştır. ✎
✎Mustafa Kemal bu girişim sonrasında ‘’Benim Naçiz vü-
cudum bir gün elbet toprak olacaktır,fakat Türkiye Cum-
✎
✎Terrakiperver Fırkası’nın birçok üyesi yargılanmış ve parti
huriyeti ilelebet payidar kalacaktır.’’
kapatılmıştır.
✎
✎Şeyh Said ve adamları yargılanarak idam edilmiştir.
NOT: Takrir-i Sükun Kanunu,1925-1927 yılları arasında geçer- ►► TÜRK KADINI VE SİYASİ HAKLARI
li olmak üzere çıkarılmıştır.Ancak İzmir Suikast girişiminden ✎
✎1930 tarihinde kabul edilenen yasa ile ilk defa kadınlara
dolayı süre 1929’a kadar uzatılmıştır. belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
►► İZMİR SUİAST GİRİŞİMİ(1926) Kadınlara verilen ilk siyasi hak bu olmuştur.Türkiye’nin ilk
kadın belediye başkanı Sadiye Hanım olmuştur.
✎
✎İzmir kentinde Mustafa Kemal’e karşı yapılması tasarlan-
mış bir suikast girişimidir. ✎
✎1933 tarihinde kabul edilen yasa ile kadınlara muhtar
SAİT
ZAMAN
seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.İlk kadın muhtar Gül ✎
✎Mustafa Kemal’in şartı partinin Laiklik ve Cumhuriyetçilik
Esin olmuştur. esaslarına sıkı sıkı bağlı kalması olmuştur.
✎ Aralık 1934 tarihinde kabul edilen yasa ile kadınlara ve-
✎5 ✎
✎Mustafa Kemal kadınların da bu partide yer almasını is-
kil seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.1935 seçimlerinde temiştir.
17,1936 ara seçiminde 1 olmak üzere Meclis’e 18 kadın ✎
✎Parti zamanla eski rejim ve hilafet taraftarlarının merke-
vekil olarak girmiştir. zi haline gelmiş ve bunun üzerine Ali Fethi Okyar parti’yi
✎ Kadın Muhtar: Gül Esin
✎İlk feshettiğini açıklamıştır.
✎ Kadın Belediye Başkanı: Sadiye Hanım
✎İlk ○○ Program içeriği:
✎ Savaş Pilotu: Sabiha Gökçen
✎İlk ✎
✎Tek dereceli seçimle geçilmeli
✎ Kadın Öğretmen: Refet Angın
✎İlk ✎
✎Teşvik-i Sanayi kanunu uygulanmalı
SAİT ZAMAN
✎ Kadın Tiyatro sanatçısı: Afife Jale
✎İlk ✎
✎Kadınlara da siyasi hak tanınmalı
✎ Kadın Tarihçi: Afet İnan
✎İlk ✎
✎Liberalizm modeli benimsenmeli
✎ Kadın Arkeolog: Jale İnan
✎İlk ✎✎
✎ Kadın meclise katılan vekil: Satı Çırpan
✎İlk ○○ Atatürk Dönemi Diğer Partiler
✎ Kadın Bakan: Türkan Akyol
✎İlk ✎
✎→Ahali Cumhuriyet Fırkası
✎ Kadın Başbakan: Tansu Çiller
✎İlk ✎
✎→Amele ve Çiftçi Fırkası
✎
✎→Laik Cumhuriyetçi İşçi ve Çiftçi Fırkası
►► SERBEST CUMHURİYET FIRKASI(1930)
✎
✎Demokrasinin bir unsuru olan çoğulculuğu gerçekleştir- ►► MENEMEN OLAYI(1930)
me isteği ve Hükümeti muhalefet bir organ ile denetle-
✎
✎Derviş Mehmet önderliğinde ‘’Din elden gidiyor.’’ gibi
yebilme isteği nedeniyle Ali Fethi Okyar tarafından ku-
yalanlarla Laik Cumhuriyet’e karşı başlatılmış bir isyandır.
ruldu.
✎
✎Olaylara müdahele eden Asteğmen Kubilay’ı şehit eden
✎
✎Partinin kurulmasında Mustafa Kemal’in büyük payı ol-
grupların isyanı daha da yayması İsmet Paşa Hükümeti-
muştur.
112
SAİT
ZAMAN
nin de müdahelesi ile engellenmiştir. ►► TOPLUMSAL İNKILAPLAR
✎
✎Suçlular Divan-ı Harp’te yargılanmıştır.
►► ŞAPKA KANUNU(25 Kasım 1925)
✎
✎Bu olay Serbest Cumhuriyet fırkası’nın kapatılmasının
✎ Kasım 1925’te Şapya Giyilmesi Hakkındaki Kanun çı-
✎25
haklılığını ortaya koymuştur.
karılmıştır.İlk defa Kastamonu-İnebolu’da giyilmiştir.
○○ Cumhuriyet Dönemi Diğer İsyanlar ve Önemli Olaylar
✎
✎Kurtuluş Savaşı’nın simge kıyafeti Kalpak’tır.
✎
✎Razgrad Olayı: 1930 tarihinde Bulgaristan’daki Türk me-
zarlarının yağmalanması olayıdır.
►► TEKKE, ZAVİYE VE TÜRBELERİN KAPATILMASI(30
✎
✎Bursa Olayı: 1933 tarihinde Ezanın Türkçe okunması üzeri-
KASIM 1925)
ne Ulu Cami’de yaşanan olaydır.
✎
✎Vagon-Lits Olayı: 1933 tarihinde İstanbul’daki Fransız ✎
✎Nedenler:
✎
SAİT ZAMAN
firmasında,Türkçe konuştuğu için bir işçinin cezalandırıl- ✎Din İstismarını engellemek
ması üzerine çıkan olaydır. ✎
✎Halk arasında eşitliği sağlamak
✎ mekanları rejim karşıtı eylemlerin odağı olmaktan çı-
✎Bu
►► HUKUK ALANINDA YAŞANAN GELİŞMELER kartmak
✎
✎Refik Koraltan ve bazı vekillerin önergesi ile sunulan ka-
✎
✎1921-1924 Anayasaları hazırlanmıştır
nun kabul edilmiştir.
✎
✎Şeriye mahkemeleri kapatılmıştır.
✎
✎Şeyh Said İsyanı’nda en önemli rolu bu merkezler üstlen-
✎
✎Ankara hukuk mektebi açılmıştır. miştir.
✎
✎Medeni Kanun kabul edilmiştir. ✎
✎Dervişlik,mollalılık,şeyhlik gibi unvanlar ve faaliyetler ya-
✎
✎Medeni Kanun→İsviçre saklanmıştır.
✎
✎Borçlar Kanunu→İsviçre ✎
✎Takvim Değişikliği: 1 Ocak 1926’ tarihiden itibaren miladi
✎
✎Ceza Kanunu→İtalya takvim kabul edilmiştir.
✎
✎Ticaret Kanunu→Almanya ✎
✎Saat Sistemi değişikliği: 1 Ocak 1926 tarihinden itibaren
Alaturka saat sitemine geçilmiştir.
SAİT
ZAMAN
►► SOYADI KANUNU(1934) ►► EĞİTİM VE KÜLTÜR İNKILAPLARI
✎
✎Toplumsal eşitliği sağlamak ve Resmi ve sosyal ilişkilerde ►► I.MAARİF KONGRESİ
yaşanan kargaşaya son vermek amacıyla 21 Haziran
✎
✎Milli mücadele’nin Eskişehir-Kütahya muharebeleri sıra-
1934’te Soyadı kanunu çıkarılmıştır.
sında Ankara’da toplanmıştır.
✎
✎Mustafa Kemal’e Atatürk soyadının verilmesini öneren Dil
Kurumu Başkanı Saffet Arıkan’dır.
►► TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNU(3 MART 1924)
○○ Nedenler
►► UNVAN VE LAKAPLARIN KULLANIMINI YASAKLA- ✎
✎Eğitim-öğretimde birlik ve beraberliği sağlamak.
YAN KANUN(1934) ✎
✎Eğitim de laikleşmeyi,modernleşmeyi,eşitliği sağlamak.
SAİT ZAMAN
✎ kanun ile ağa,hacı,efendi,hanım gibi ayrıcalık belir-
✎Bu ✎
✎Ulusal eğitim ile milli bilinci geliştirmek.
ten unvanların kullanımı yasaklanmıştır.
○○ Gelişme
✎
✎Osmanlı Devleti’ni verdiği harp madalyaları
✎
✎Tevhid-i Tedrisat kanunu ile ilgili önergeyi meclise döne-
hariç;nişan,madalya ve rütbelerin kullanımı yasaklanmış-
min Maarif Nazırı Vasıf Çınar sunmuştur.
tır.
✎
✎Türkiye Cumhuriyeti sınırları içindeki tüm eğitim-öğretim
kurumları Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır.
✎
✎Osmanlı Devleti zamanında din eğitimi veren kurumlar
►► KILIK-KIYAFET KANUNU(3 ARALIK 1934) kapatılarak yerlerine İlahiyat Fakültesi ve İmam Hatip
✎
✎1934’te kabul edilen kanun ile din adamları dışında kim- gibi okullar açılmıştır.
senin dini kıyafet ile sokakta dolaşamayacağına karar
verilmiştir. ►► MEDRESELERİN KAPATILMASI(11 MART 1924)
✎ uygulamalardan Diyanet İşleri Başkanı,Hahambaşı ve
✎Bu
✎
✎Tevhid-i Tedrisat kanunu çerçevesinde Milli Eğitim Baka-
Patrik muaf tutulmuştur.
nı Vasıf Çınar Bey’in talimatı ile medreseler kapatılmaya
başlamıştır.
114
SAİT
ZAMAN
✎
✎Son medreseler Şeyh Said isyanı sonrasında kapatılmıştır. tır.
✎
✎Eğitimde ikililik ortadan kalkmıştır. ✎
✎Mustafa Kemal bu talimatname ile Başöğretmen seçil-
miştir.
✎ Kasım Öğretmenler günü olarak kutlanması 1981 yılın-
✎24
►► MAARİF TEŞKİLATI KANUNU(1926)
dan itibaren başlamıştır.
✎
✎İlköğretim zorunlu ve ücretsiz olması sağlanmıştır.
✎
✎Karma eğitim modeline geçilmiştir.
►► TÜRK TARİH KURUMU(1931)
✎
✎Türk eğitim kurumlarında müfredatlarını şekillendirilmesin-
de John Dewey’den yararlanılmıştır. ✎
✎Türk Tarih Kurumu’nun ilk başkanı Tevfik Bıyıklıoğlu’dur.
✎
✎1937 yılından itibaren Belleten adı verilen süreli yayın çı-
karılmıştır.
►► HARF DEVRİMİ(1 KASIM 1928)
SAİT ZAMAN
✎
✎Belleten gazetesi; Latin alfabesi ile yayımlanan ilk tarih
✎ Mayıs 1928 tarihinde Maarif Vekaleti tarafından kuru-
✎29 dergisidir.
lan Dil encümeni tarafından Elifba Raporu hazırlanmıştır.
✎
✎Mustafa Kemal yeni harflerin tanıtımını Sarayburnu
Parkı’nda yapmıştır. ►► HALKEVLERİ(1932)
✎ Kasım 1928 tarihinde de kanun kabul edilmiştir.

✎1 ✎
✎Cumhuriyet ilkeleri ve inkılaplarını halka aktarmak amacı
ile kurulmuştur.
✎
✎Okur-yazar oranında ciddi artış gözlemlenmiştir.
✎
✎1931 yılında Türk ocakları adını almıştır.
✎
✎Basılan kitap sayısı artmıştır.
✎
✎Halkevlerinin yayın organı Ülkü Dergisi’dir.
✎
✎Batı eserlerin tercümesi kolaylaşmıştır.
✎
✎Londra’da şubesi açılmıştır.
✎
✎Yeni harflerle basılan ilk gazete Mardin Gazetesidir.
✎
✎1951 tarihinde Adnan Menderes tarafından kapatılmıştır.
►► MİLLET MEKTEPLERİ TALİMATNAMESİ(24 KASIM

1928) ►► TÜRK DİL KURUMU(1932)
✎
✎Millet mektepleri yeni harfleri öğretmek amacı ile açılmış- ✎
✎Türk dilini yabancı kelimelerin boyundurluğundan kurtar-
SAİT
ZAMAN
mak ✎
✎1936 Yılında Ankara Devlet Konservatuarı kurulmuştur.
✎
✎Türk dilinin kökenlerini araştırmak ✎
✎Paul Hindetmith müzik kurumlarının durumu ile ilgili rapor
✎
✎Türk diline yeni kelimeler kazandırmak hazırlamıştır.
✎
✎1932 yılından itibaren Dil bayramı kabul edilmiş ve kut- ✎
✎Türk Beşleri
lanmıştır. ✎
✎→Cemal Reşit Rey→İlk konservatuarı kurmuştur.
✎
✎Türk Dil Kurumu’nun ilk başkanı Semih Rıfat Horozcu’dur. ✎
✎→Ahmet Adnan Saygun→İlk Türk operasının bestesicidir.
✎
✎→Ulvi Cemal Erkin
►► ÜNİVERSİTE REFORMU(1933) ✎
✎→Hasan Ferit Alnar
✎
✎Maarif Vekili Reşit Galip tarafından İsviçreli Profesör Al- ✎
✎→Necil Kazım Akses
bert Malche Türkiye’ye davet edilmiş ve rapor hazırla- ✎
✎1928 Yılında Ankara’nın imar planı için bir yarışma düzen-
SAİT ZAMAN
mıştır.Bunun sonucunda Darülfunun kapatılarak yerine lenmiştir.Bu yarışmayı Harmann Jansenn kazanmıştır.
İstanbul Üniversitesi açılmıştır. ✎ Atatürk heykeli Heinrich Krippel tarafından Gülhane
✎İlk
✎
✎John Dewey→Köy okullarunın kurulması hakkında rapor Parkında açılmıştır.
hazırlamıştır. ✎
✎TBMM Binasının mimarı,Vedat Tek.
✎
✎Alexander Kühne→Meslek okullarının nasıl oluşturulaca- ✎
✎1927 yılında ilk devlet müzesi Etnogafya müzesi açılmıştır.
ğına dair rapor hazırlamıştır.
✎
✎Einsten→Mustafa Kemal’e yazdığı mektupla bilim adam-
larına sahip çıkılmasını rica etmiştir.
►► EKONOMİ İNKILAPLARI
►► MÜZİK-RESİM-HEYKEL-MİMARİ-MÜZE ►► İZMİR İKTİSAT KONGRESİ(1923)
✎
✎1924 Yılında Ankara Musiki Muallim Mektebi açılmıştır. ✎
✎Lozan görüşmelerinin kesildiği sırada İzmir’de çeşitli mes-
lek gruplarından katılımcıların oluşturduğu Türkiye İktisat
✎
✎1930 Yılında İstanbul Opera cemiyeti kurulmuştur.
Kongresi toplanmıştır.
✎
✎1934 Yılında İlk opera Özsoy Operası sergilenmiştir.
✎
✎Kongre Başkanlığını Kazım Karabekir yapmıştır.
116
SAİT
ZAMAN
○○ Kongre Kararları: ✎
✎1925 Yılnda Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur.
✎
✎Milli Bankaar ve Kredi kurumları oluşturulacaktır. ✎
✎1926 Yılında Emlak ve Eytam Bankası kurulmuştur.
✎
✎Vergi sisteminde reform yapılacaktır. ✎
✎1926 Yılında Kabotaj Kanunu kabul edilmiştir.
✎
✎Topraksız çiftçiye toprak verilmesi sağlanacaktır. ✎
✎1927 Yılında Teşvik-i Sanayi kanunu kabul edilmiştir.
✎
✎Yerli malı kullanımı sağlanacaktır. ✎
✎1928 Yılında Egebank kurulmuştur.
✎
✎İşçilerin çalışma koşulları düzeltilecektir. ✎
✎1929 Yılında Koruyucu Gümrük Yasası kabul edilmiştir.
✎
✎Teknik eğitim geliştirilecektir. ✎
✎1929 Yılında Deniz Ticaret kanunu kabul edilmiştir.
✎
✎Kongre’de Okuma Bayramı kabul edilmiştir. ✎
✎1930 Yılında Merkez Bankası kurulmuştur.
✎
✎1933 Yılında Halkbankası kurulmuştur.
►► TARIM ALANINDA GELİŞMELER ✎
✎1933 Yılında I.Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlanmıştır.
SAİT ZAMAN
✎
✎1925 Yılında Aşar vergisi kaldırılmıştır. ✎
✎1933 Yılında Sümerbank kurulmuştur.Ulusal sanayinin ge-
lişmesi için gerekli önlemleri araştırmak için kurulmuştur.
✎
✎1925 Yılında Atatürk Orman Çiftliği açılmıştır.
✎
✎1935 Yılında Etibank açılmıştır.Maden ve Enerji üretiminin
✎
✎1929 Yılında köylüye toprak dağıtılması kararı alınmıştır.
gerektirdiği malzemelerin alım-satımına aracı olmak için
✎
✎1931 Yılında I.Ziraat kongresi toplanmıştır. kurulmuştur.
✎
✎1933 Yılında Yüksek Ziraat Enstitüsü kurulmuştur. ✎
✎1935 Yılında MTA kurulmuştur.
✎
✎1936 Yılında Tarım Kredi Kooperatifleri kurulmuştur. ✎
✎1937 Yılında Deniz bank kurulmuştur
✎
✎1938 Yılında Toprak Mahsülleri Ofisi açılmıştır. ✎
✎1938 Yılında II.Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlanmıştır.İkinci
Dünya savaşından dolayı uygulanamamıştır.
►► TİCARET ALANINDA GELİŞMELER ✎
✎Özel Sektöre ait ilk fabrika,Alpullu Şeker Fabrikasıdır.
✎
✎1924 Yılında İş Bankası kurulmuştur.İş Bankası ilk özel ban-
kadır.İlk genel müdürü Celal Bayar’dır.
✎
✎1924 Yılında ilk madeni para basılmıştır.
SAİT
ZAMAN
►► ULAŞIM VE BAYINDIRLIK ÇALIŞMALARI ✎
✎İstanbul Harp Akademisi: Kurmay Yüzbaşı rütbesi ile me-
zun olmuştur.
✎
✎1924’te Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü kurulmuş-
tur.Bu kurum ilk kamu işletmesidir. ○○ İlham aldığı şehirler
✎
✎1932’de Vecihi Hürkuş,ilk sivil havacılık okulunu açtı. ✎
✎Selanik - Manastır - Sofya - İstanbul
✎
✎1933’te Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi açıldı.
►► SAĞLIK VE SOSYAL ÇALIŞMALAR ○○ Düşünce Sistemi Etkileyen Kişiler
✎
✎Voltaire
✎
✎1920’de Yeşilay kurulmuştur.
✎
✎Montesquie
✎
✎1923’te Hilal-i Ahmer,Kızılay’a dönüştürülmüştür.
✎
✎Namık Kemal
✎
✎Genel Hıfzısıhha kanunu kabul edilmiştir.
✎
✎Ziya Gökalp
SAİT ZAMAN
✎
✎Sağlık memur okulları açılmıştır.
✎
✎Tevik Fikret
✎
✎Ebe ve hemşire okulları açılmıştır.
✎
✎Descartes
►► ATATÜRK’ÜN HAYATI VE İLKELERİ
✎
✎Manevi Evlatları
○○ Mustafa Kemal’in Eğitim Aldığı Okullar ✎
✎Abdurrahman Tuncak
✎
✎Selanik Mahalle Mektebi ✎
✎Afife Hanım
✎
✎Selanik Şemsi Efendi Okulu ✎
✎Zehra Aylin
✎
✎Selanik Mülkiye Rüştiyesi ✎
✎Afet İnan
✎
✎Selanik Askeri Rüştiyesi: Öğretmeni Mustafa Yüzbaşı’dan ✎
✎Sığırtmaç Mustafa
Kemal ismini almıştır.
✎
✎Ülkü Adateep
✎
✎Manastır Askeri İdadisi: Tarih Öğretmeni Mehmet Tevfik
✎
✎Rukiye Erkin
Efendi’den çok etkilenmiştir.Bu sırada çıkan 1897 Os-
manlı-Yunan savaşına katılmayı çok istemiştir ✎
✎Mustafa Kemal Tevfik Fikret için ‘’Hangi Türk şairi böyle
İnkılapçı şiirler yazmıştır?’’ demiştir.
✎
✎İstanbul Harp Okulu: Teğmen Rütbesi ile mezun olmuştur.
118
SAİT
ZAMAN
○○ Kaleme Aldığı Eserler ○○ Atatürk’ün Hayatı ile ilgili yazılan eserler
✎
✎Takımın Muharebe Talimi ✎
✎Bozkurt: C.Armstrong
✎
✎Cumalı Ordugahı ✎
✎Atatürk ile bir ömr: Sabiha Gökçen
✎
✎Tabiye ve Tatbikat Seyahati ✎
✎Sınıf Arkadaşım Atatürk: Ali Fuat Cebesoy
✎
✎Zabit ve Kumandan ile Hasbihal ✎
✎Babanız Atatürk: Rıfkı Atay
✎
✎Nutuk: Eserin sonunda Gençliğe hitabe yer almıştır.Telif ✎ Milletin Yeniden uyanışı: Kinross
✎Bir
hakkı Türk Tayyare Cemiyeti’ne bırakılmıştır. ✎
✎Modern Türkiye’nin kurucusu: Mango
✎
✎Vatandaş için Medeni Bilgiler ✎
✎Tek Adam: Şevket Süreyya Aydemir
✎
✎Atatürk Ne İdi: Rıfkı Atay
○○ Atatürk’ün Mirası ✎
✎Çankaya: Rıfkı Atay
SAİT ZAMAN
✎
✎Türk Tayyare Cemiyeti
►► MUSTAFA KEMAL İLE İLGİLİ DİĞER BİLGİLER
✎
✎Cumhuriyet Hak Fırkası
✎
✎Cenaze Namazını Şerafettin Yaltkaya kıldırmıştır.
✎
✎Türk Dil Kurumu
✎
✎Dört Kez Cumhurbaşkanlığı yapmıştır.
✎
✎Türk Tarih Kurumu
✎
✎Köpeğinin adı Fox,Atı’nın adı Sakarya’dır :)
✎
✎Bursa Belediyesi
✎
✎Times Dergisi,1938 yılında adına özel sayı yayımlamıştır.
✎
✎Ankara Belediyesi
✎ son okuduğu eser Beletten’dir.
✎En
✎
✎Afet İnan
✎
✎Mısır,Tunus,Pakistan,Arjantin,İran devletleri Atatürk Pulları
✎
✎Kardeşi Makbule Hanım bastırmıştır.
✎
✎Sabiha Gökçen ✎
✎Mustafa Kemal’in ölümünün ardından İran’da 1 ay sü-
✎
✎Rukiye Hanım reyle milli yas ilan edilmiştir.
✎
✎İsmet Paşa’nın Çocukları ✎
✎Doğumunun 100.yılında,UNESCO hakkında bildiri yayım-
lanmıştır.
✎
✎Nobel’e aday gösterilen ilk Türk’tür.
SAİT
ZAMAN
►► ATATÜRK İLKELERİ ►► 2)LAİKLİK
►► 1)CUMHURİYETÇİLİK ✎
✎Saltanat kaldırıldı.
✎
✎TBMM açıldı. ✎
✎Halifelik kaldırıldı.
✎
✎Saltanat kaldırıldı. ✎
✎Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi.
✎
✎Cumhuriyet ilan edildi. ✎
✎Şeriye ve Evkaf Vekaleti kaldırıldı.
✎
✎Çok partili hayat denemeleri gerçekleşti. ✎
✎Şeriat Mahkemeleri kapatıldı.
✎
✎Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı. ✎
✎Medreseler kapatıldı.
✎
✎Ordu siyasetten ayrıldı. ✎
✎Şehülislamlık makamı kaldırıldı.
✎
✎1921 ve 1924 Anayasaları kabul edildi. ✎
✎Laiklik anayayasa girdi.
✎
✎Anayasa’dan ‘’Devletin dini İslam’dır.’’ maddesi çıkarıl-
SAİT ZAMAN
✎
✎Erkan-ı Harbiye vekaleti kapatıldı.
dı.
✎
✎Halifelik kaldırıldı.
✎
✎Yemin metinlerinden ‘’Vallahi’’ sözcüğü çıkarıldı.
○○ Anahtar kelimeler:
✎
✎Tekke,zaviye ve Türbeler kapatıldı.
✎
✎→Miller İradesi
○○ Anahtar Kelimeler:
✎
✎→Temsil Hakkı
✎
✎→Akıl
✎
✎→Halk İradesi
✎
✎→Bilim
✎
✎→Oy verme
✎
✎→Din,Vicdan ve mezhep özgürlüğü
✎
✎→Millet Meclisi
✎
✎→Ulusal Egemenlik
►► 3)HALKÇILIK
✎
✎→Seçme ve seçilme hakkı
✎
✎Aşar vergisi kaldırıldı.
✎
✎Türk Medeni Kanunu kabul edildi.
✎
✎Kılık-Kıyafet kanunu kabul edildi.
120
SAİT
ZAMAN
✎
✎Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıdı. ✎
✎Türk Dil Kurumu kuruldu.
✎
✎Soyadı kanunu kabul edildi. ✎
✎Türk Tarih Kurumu kuruldu.
✎
✎Millet mektepleri açıldı. ✎
✎Yeni Türk harflerinin kabulü.
✎
✎İlköğretim zorunlu hale geldi. ○○ Anahtar Kelimeler:
✎
✎Ayıcalık içeren unvanlar kaldırıldı. ✎
✎→Ulusal bağımsızlık.
✎
✎Osmanlı’dan alınan nişan,rütbe ve madalyaların kullanı- ✎
✎→Birlik ve Beraberlik
mı yasaklandı. ✎
✎→Dil birliği
○○ Anahtar Kelimeler: ✎
✎→Kültür Birliği
✎
✎→Eşitlik ✎
✎→Irkçı olmama
✎
✎→Sosyal Adalet ✎
✎→Vatan sevgisi
SAİT ZAMAN
✎
✎→Halka Hizmet ✎
✎→Ulusallaşma
✎
✎→Kanun üstünlüğü ✎
✎→Ortak geçmiş ve gelecek.
✎
✎→Halkın refah ve huzuru
✎
✎→Toplumsal dayanışma
►► 5)DEVLETÇİLİK
✎
✎→Sosyal Devlet
✎
✎I.Beş Yıllık Sanayi planı hazırlandı ve uygulandı.
►► 4)MİLLİYETÇİLİK ✎
✎II.Beş Yıllık Sanayi planı hazırlandı ancak savaş nedeniyle
✎
✎Kurtuluş savaşı yapıldı. uygulanamadı.
✎
✎TBMM açıldı. ✎
✎Sümerbank kuruldu.
✎
✎Kapitülasyonlar kaldırıldı. ✎
✎Etibank kuruldu.
✎
✎İzmir İktisat Kongresi toplandı. ✎
✎Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın temelleri atıldı.
✎
✎Demiryolları ulusallaştırıldı. ✎
✎Merkez Bankasını kuruldu.
✎
✎Türkçe sözlük hazırlandı. ✎
✎Çubuk Barajı inşa edildi.
SAİT
ZAMAN
○○ Anahtar Kelimeler: A T A T Ü R K D Ö N E M İ - DIŞ POLİTİKA
✎
✎→Devlet Planlaması
►► Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Temel ilkeler:
✎
✎→Devlet Yatırımları
✎
✎-Bağımsızlık
✎
✎→Milli Kalkınma
✎
✎-Gerçeklik
✎
✎→Ekonomik Refah
✎
✎-Barışseverlik
✎
✎→Milli Bankacılık
✎
✎-Güvenlik
►► İNKILAPÇILIK ✎
✎-Akılcılık
✎
✎Ölçü-Tartı birimleri değiştirildi. ✎
✎-Batıcılık
✎
✎Miladi takvim kabul edildi. ○○ Türk Dış Politikasının Prensipleri
SAİT ZAMAN
✎
✎Kılık-Kıyafet kanunu kabul edildi. ✎
✎-Hukuk Gücüne dayanır.
✎
✎Hafta tatili pazara alındı. ✎
✎-Gerçekçi Politikalar izler.
✎
✎Uluslar arası saat sistemine geçildi. ✎
✎-Bağımsızdır.
✎
✎Uluslar arası rakamlar kullanılmaya başladı. ✎
✎-Yurtta Barış,Dünyada barışı esas alır.
○○ Anahtar Kelimeler:
✎
✎→Sürekli değişim
✎
✎→Çağdaşlaşma ►► 1)FRANSA İLE İLGİLİ MESELELER
✎
✎→İlerleme ✎
✎A)Yabancı Okullar Sorunu
✎
✎→Dinamik olma ✎
✎Yabancı okullar Lozan antlaşması sonrası kabul edilen
✎
✎→Çağdaşlaşma Tevhid-i Tedrisat kanunu ile yurttaki tüm okullar Milli Eği-
✎
✎→Muhasırlaşma tim Bakanlığına bağlanmıştır.Bu alınan karardan rahat-
sız olan Fransa konuyu yeniden görüşmeyi teklif etmişse
✎
✎→Modernizm
bile TBMM bu konunun bir iç sorun olduğunu söylemiş ve
✎
✎→Geriye hiç bakmama görüşme teklifini reddetmiştir.
122
SAİT
ZAMAN
✎
✎Yabancı okullar sorunu Milletler cemiyetine taşınmadan ✎
✎Chester Projesi:ABD’nin Samsun,Trabzon,Erzurum,Van,
çözülmüştür. Musul güzergahında 2500 km’lik demiryolu şebekesi ya-
✎
✎Yabancı okullar sorununun çözülmesi Yeni Türk devletinin pım imtiyazını içeren projedir.Plan uygulanamamış ve
Lozan’dan sonra dış politkadaki ilk siyasi başarısıdır. 1923’te proje antlaşması feshedilmiştir.
✎
✎B)Bozkurt-Lotus Sorunu ✎
✎D)Osmanlı Borçları Meselesi
✎
✎1926 tarihinde İstanbula gitmekte olan Fransız yolcu ge- ✎
✎Osmanlı imparatorluğunun en çok borç aldığı devlet
misi Lotus ile Midilli civarında dolaşan Bozkurt gemisinin Fransa.İlk borç aldığı ülke ise İngiltere’dir.
çarpışması olayıdır. ✎
✎Tüm borçlar Osmanlı’dan ayrılan devletlerin aldıkları ara-
✎
✎İkiye parçalanan Bozkurt gemisi batmış ve içerisinde yer zi oranına göre borç çıkarılmıştır.
alan Türk vatandaşları hayatını kaybetmiştir. ✎
✎Lozan sonrasında alınan karar ile ABD Başkanı Hoover
SAİT ZAMAN
✎
✎Konu Milletler Cemiyeti Lahey Adalet Divanına taşınmış tarafından Hoover Moratoryum’u ilan edilmiştir.Bu siste-
ve Adalet Divanı Türk tarafını haklı bulmuştur. me göre Türkiye,Osmanlı’dan kalan borçlarını taksitlerle
ödemiştir.
✎
✎Lahey Adalet Divanının Türk tarafını haklı bulmasında 1
Temmuz 1926’da çıkarılan Kabotaj kanunun etkisi olmuş- ✎
✎Borç Ödemelerine hesap çıkarılan devletler: Türkiye,Yu
tur nanistan,Suriye,Lübnan,Irak,Yugoslavya,Filistin,Bulgarista
n,Arnavutluk,Hicaz,Yemen,İtalya,Ürdün,Suudi Arabistan
✎
✎NOT:Bozkurt-Lotus olayı,Kabotaj kanununa ortam hazır-
lamamıştır.Çünkü Kabotaj kanunu Bozkurt-Lotus olayın-
dan önce çıkarılmıştır. ►► 2)İNGİLTERE İLE İLGİLİ MESELELER
✎
✎Adalet Bakanı Mahmut Esat Bey’e bu davadaki duru- ✎
✎Musul Sorunu
mundan dolayı ‘’Bozkurt’’ soyadı verilmiştir.
✎
✎Türkiye ile İngiltere arasında yaşanmıştır ve Lozan’da çö-
zülmeyen tek sorundur.
✎
✎C)Adana-Mersin Demiryolları Meselesi ✎
✎Meclis Başkanı Ali Fethi Okyar’ın temsil ettiği Türkiye ile İn-
✎
✎1929 Yılında Fransa ile yapılan sözleşme ile Demiryolları giltere arasında 1924’te Haliç Konferansı toplanmış ama
işletim hakkı satın alınmıştır. herhangi bir sonuç elde edilememiştir.
SAİT
ZAMAN
✎
✎Haliç konferansının sonuçsuz kalması üzerine konu Millet- ►► 3)YUNANİSTAN İLE İLGİLİ MESELELER
ler Cemieti Lahey Adalet divanına taşınmıştır.Görüşmeler
✎
✎A)Nüfus Mübadelesi(Etabli)
devam ederken Milletler cemiyeti ‘’Brüksel Hattı’’ raporu
yayımlamıştır.Bu rapora göre Musul Irak sınırları içerisinde ✎ sorun Türkiye ile Yunanistan arasında yaşanan bir so-
✎Bu
yer almıştır. rundur.
✎
✎İngiltere bu esnada haklı çıkmak için Nasturi ve Şeyh Sait ✎
✎Lozan antlaşmasına göre;Türkiye’de
İsyanlarını desteklemiştir. Rumlarla,Yunanistan’daki Türkler karşılıklı olarak yer de-
ğiştirecekti.(Batı Trakya’daki Türkler ile İstanbul’daki Rum-
✎
✎Çıkan bu isyanlar karşısısında Türkiye geri adım atmış ve
lar Hariç).Fakat Yunanistan İstanbul’daki Rumları müba-
Türkiye,Irak ve İngiltere arasında 1926 Ankara antlaması
dele kapsamı dışında tutmak ve İstanbul’da daha fazla
imzalanmıştır.Bu antlaşmaya göre;
Rum bırakmak isteyince Etabli Antlaşmazlığı ortaya çık-
✎
✎→Musul ve Kerkük İngiltere yönetimindeki Irak’a bırakıl- mıştır.
SAİT ZAMAN
mıştır.
✎
✎Konu Milletler Cemiyetine bağlı Lahey Adalet Divanına
✎
✎→Hakkari sancağı Türkiye toprağı sayılmışır. taşınmış ancak sorun bir çözüme kavuşturulamamıştır.
✎
✎→Irak,Petrol gelirlerinin % 10’unu 25 yıl süre ile Türkiye’ye ✎
✎Yunan başbakanı Venezilos olası bir savaşın Yunanistan’a
verecektir.Türkiye bu hakkından vazgeçmiş ve 500.000 getireceği sıkıntıları düşünerek tutumunu yumuşatmış ve
sterlin ile bu maddeden vazgeçmiştir. 1930’da Ankara’da iki ülke arasında Ahali Mübadelesi
✎
✎Haliç Konferansında Türkiye’yi Ali Fethi Okyar temsil et- Antlaşması imzalanmıştır.Bu antlaşma ile mübadele soru-
miştir. nu çözülmüş ve Venezilos’un Türkiye’ye yaptığı ziyaretle
✎ antlaşma ile Misak-ı Milli’den üçüncü kez taviz veril-
✎Bu dostluk ilişkileri pekişmiştir.Başbakan İsmet İnönü’de Türki-
miştir. ye Cumhuriyeti adına Yunanistan’ı ziyaret etmiştir.
✎ politikada yanlız kalan Türkiye,Sovyet Rusya’ya yakın-
✎Dış ✎ gelişme Türkiye’nin Milletler Cemiyetine üye olmasın-
✎Bu
laşmıştır. da etkili olmuştur.
✎
✎B)Patrikhane Meselesi:
✎
✎Lozan antlaşmasından sonra başpapazlığa Arapoğlu
124
SAİT
ZAMAN
Konstantin’in tayin edilmesinden rahatsız olmuş ve bu Türk-Sovyet Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması imzalan-
rahatsızlığını da belirtmiştir.Bu rahatsızlık Konstantin’in ye- mıştır.
rine Vasil Georgiades’in seçilmesi ile ortadan kalkmıştır.
✎
✎Yunan Başbakanı Venezilos ilişkilerin bozulmasından
►► 5)TÜRKİYE-AFGANİSTAN İLİŞKİLERİ
endişe duyduğundan 1934 yılında Atatürk’ü Nobel Ba-
rış ödülüne aday göstermiştir.Ancak ödül İngiliz bakan ✎
✎1928 yılında Afgansitan ile Türk-Afgan dostluk ve İşbirli-
Handersen’e verilmiştir. ği antlaşması imzalanmıştır.Türkiye’yi ziyaret eden ilk ya-
bancı lider Afgan Kralı Amanullah olmuştur.
✎
✎Türk-Yunan ilişkileri 1954’te Kıbrıs Sorununun ortaya çık-
masıyla tekrar bozulmuştur.
NOT: ►► 6)BARIŞA KATKI AMAÇLI BAZI ULUSLARARASI
→Kardak Kayalıkları sorunu ÖRGÜTLENMELER VE DİĞER GELİŞMELER
SAİT ZAMAN
→Kara sularının 6 Milden 12 mile çıkarılması ○○ KÜÇÜK ANTANT(1921)
→Kıta sahanlığı sorunu ✎
✎Almanya’nın oluşturduğu tehdide karşı Fransa öncülü-
→Ege adaları sorunu ğünde kurulan bu örgütlenmeye Yugoslavya,Çekoslav
→Balkan azınlıkları sorunu akya,Belçika,Polonya,Romanya arasında imzalanmıştır.
→Kıbrıs sorun ✎
✎Türkiye bu uluslararası kuruluşa üye değildir.
→Ege Hava sahası
gibi sorunlar,Atatürk Dönemi’nde ortaya çıkan gelişmeler ○○ LOCARNO ANTLAŞMASI(1925)
değildir.
✎
✎Dünya Savaşından sonra Fransa’nın,Milletler Cemiyetine
rağmen,Almanya’ya karşı güvensizliği sürmekteydi.
►► 4)TÜRKİYE-SSCB İLİŞKİLERİ ✎
✎İngiltere,Fransa,Almanya,İtalya,Belçika,Polonya,Çekosl
✎
✎1923-1930 arası dönemde en sorunsuz ilişkiler Sovyet Rus- avakya arasında müzakere edilmiş ve Londra’da imza-
ya ile yaşanmıştır. lanmıştır.
✎
✎Türkiye ile İngiltere arasında yaşanan Musul sorununda ✎
✎Türkiye bu uluslararası kuruluşa üye değildir.
Türkiye,SSCB ile yakınlaşmıştır.Bunun sonucunda 1925’te
SAİT
ZAMAN
○○ BRİAND-KELLOG PAKTI(1928) ✎
✎Türkiye’nin Cemiyet’teki ilk temsilcisi Cemal Hüsnü Taray
✎
✎ABD Dışişleri bakanı Kellog ile Fransa dışişleri bakanı Bri- olmuştur.
and öncülüğünde imzalanmıştır. ○○ VAGON-Lİ OLAYI(1933)
✎ pakt ile ‘’ Savunmaya dayanmayan savaş,kanun dışı
✎Bu ✎ olay Türkiye ile Fransa arasında yaşanan bir gergin-
✎Bu
sayılmış ve devletler arası ilişkilerde barışçı yollara başvu- liktir.
rulması esas alınmıştır’’tır. ✎
✎İstanbul’da faaliyet gösteren Fransız şirketi Vagon-li fırma-
✎ pakta; ABD,İngiltere,Almanya,İtalya,Japonya,Polony
✎Bu sında çalışan Türk İşçilerin Türkçe konuşması üzerine,şirket
a,Çekoslovakya,Belçika katılmıştır. yönetimi tarafından işlerine son verilmiştir.
✎ pakta Türkiye de katılmıştır.
✎Bu ✎
✎Türk Milletinin bu olaya tepki göstermesi diline bilinçli bir
şekilde sahip çıktığını göstermektedir.
SAİT ZAMAN
○○ LİTVİNOV PROTOKOLÜ(1929)
✎
✎1929’da Sovyet Rusya’nın hazırladığı ve ‘’Uluslararası so- ○○ RAZGRAD OLAYI(1933)
runların çözümünde barışçı politikaların esas alınması ve ✎ olay Türkiye ile Bulgaristan arasında yaşanan bir ger-
✎Bu
silahsızlanmanın sağlanması’’ gibi ilkelere dayanan özel ginliktir.
bir protokoldür. ✎
✎1933’te Bulgaristan’ın Razgrad şehrindeki Türk mezarlığı-
✎
✎Türkiye bu pakta 1929 yılında üye olmuştur. nın tahrip edilmesiyle patlak veren olaydır.
○○ MİLLETLER CEMİYETİ’NE ÜYELİK(1932) ○○ BALKAN ANTANTI(1934)

✎
✎Milletler Cemiyeti sürekli büyük devletlerin çıkarların ko- ✎
✎Almanya’da Nazilerin iktidara gelmesi ile Balkanlarda Al-
ruduğundan Türkiye,cemiyete girmeyi düşünmemiştir. manların tehdidi artmıştır.
Musul Meselesinde de Milletler Cemiyeti İngiltere’ye ✎
✎Türkiye Balkan devletleri ile iyi ilişki kurmak ve Batı sınırını
taraf olmuştur.Bu taraftan dolayı Türkiye bu cemiyete korumak amacı ile Yunanistan,Bulgaristan,Romanya,Yu
ilk başka katılmaya sıcak bakmamış olsa bile 1932’te goslavya ile 1934’te antlaşma imzalamıştır.
Yunanistan’ın desteğiyle Türkiye Milletler Cemiyetine üye
✎
✎Balkan antantına göre devletler birbirinin bütünlüğünü
olmuştur.
126
SAİT
ZAMAN
tanıyacak ve birbirlerinin içişlerine karışmayacaktır. ✎
✎→Boğazlar kesin olarak Türk egemenliği altında olacak-
✎
✎Balkan antantına imza atan devlet adamı; Dış işleri ba- tır.
kanı Tevfik Rüştü Aras ✎
✎→Montrö boğazlar sözleşmesi ile milli hakimiyeti sınırlan-
NOT: Bulgaristan,Ege Denizi ve Dobruca üzerindeki istekler- dıran engellerden biri daha ortadan kaldırılmış,bir an-
inden dolayı;Arnavutluk ise Makedonya üzerindeki isteklerin- lamda bağımsızlık düşüncesi gelişmiştir.
den dolayı üye olmamıştır.
○○ AKDENİZ PAKTI(1936)
○○ MONTRÖ SÖZLEŞMESİ(1936) ✎
✎İtalya’nın Akdeniz’de oluşturduğu tehdit karşısında İn-
✎
✎Avrupa’da ortaya çıkan II.Dünya savaşı tehlikesine karşı giltere ve Fransa arasında imzalanan sözleşmedir.Daha
ve İtalya’nın Habeşistan’a saldırması gibi nedenlerden sonra pakta Türkiye,Yunanistan ve Yugoslavya da katıl-
dolayı Türkiye Boğazların hakları için bir konferans top- mıştır.
SAİT ZAMAN
lanmasını istemiştir.
✎
✎Türkiye’nin Boğazlar konusundaki isteklerinin başlıca se- ○○ SADABAD PAKTI(1937)
bepleri şunlardır:
✎
✎İtalya’nın 1935’te Habeşistan’a saldırması ve yayılmacı
✎
✎→Boğazların silahsız olması politika izlemesi Doğu Akdeniz’de güvenliği tehlikeye
✎
✎→Milletler cemiyetinin güvenlik konusunda verdiği ga- düşürmüştür.
rantinin yetersiz olması ✎
✎Bu gelişme üzerine 1937’de Sadabad Sarayı’nda
✎
✎→İtalya ve Almanya’nın yayılmacı politikaları Türkiye,İran,Irak ve Afganistan arasında Sadabad Paktı
✎
✎İsviçre’nin Montrö şehrinde bir konferans toplanmıştır. imzalanmıştır.
✎
✎Konferans sonunda Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalan-
mıştır. ○○ NYON KONFERANSI(1937)
✎
✎İtalya daha sonra bu sözleşmeyi tanımıştır. ✎
✎Türkiye’nin de yer aldığı 9 Devletin(İngiltere,Mısır,Bulgar
✎
✎Yapılan bu sözleşmeye göre; istan,Fransa,Yunanistan,Romanya,SSCB,Yugoslovaya)
✎
✎→Boğazlar Komisyonu kaldırılarak Boğazların yönetimi İtalya’nın Akdeniz’deki saldırgan politikalarına karşı İngil-
tamamen Türkiye’ye verilecektir. tere ile birlikte hareket etme kararı almıştır.
SAİT
ZAMAN
✎
✎Atatürk bu konuda ‘’Topraklarımızda gözü olan İtalya’ya ✎
✎1939’da ise Hatay Meclisi aldığı bir kararla Türkiye’ye
karşı kuvvetli devletlerin yanında olmak menfaatimiz ica- bağlanmıştır.
bıdır.’’ demiştir. ✎ Cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen
✎İlk
✎ Başbakan Abdurrahman Melek
✎İlk
○○ HATAY MESELESİ(SANCAK SORUNU) VE ANATAVANA ✎ Meclis Başkanı Abdülgani Türkmen
✎İlk
KATILMASI(1939)
✎
✎Mustafa Kemal Hatay sorunu için ‘’Şahsi meselem’’ de-
✎
✎Sakarya savaşı sonrası Fransa ile yapılan 1921 Anka- miştir.
ra antlaşması ile Hatay Fransa yönetimindeki Suriye’ye
✎
✎Mustafa Kemal Kurun gazetesinde Asım Us takma adı
bağlı özerk bir yönetime kavuşmuştur.Ancak Atatürk bu
ile köşe yazısında Hatay konusunda sessiz kalan İsmet
durumu hiç bir şekilde kabul etmemiştir.
İnönü’yü eleştirmiştir.
✎
✎Atatürk Hatay için ‘’Kırk asırlık Türk yurdu düşman elinde
SAİT ZAMAN
✎
✎Hatay’ın Anavatana katılması ile en son belirlenen sınır
esir kalamaz’’ sözüyle,Misak-ı Milli doğrultusunda Hatay
Suriye sınırı olmuştur.
ve İskenderun’un Türkiye’ye ait olduğunu ifade etmiştir.
NOT: Hatay Devleti’nin kurulması(1938) Mustafa Kemal döne-
✎
✎Fransa Almanya tehdidi nedeniyle Avrupa politikası- mi gelişmesiyken Hatay’ın Anavatana katılması(1939) Musta-
na ağırlık vermek zorunda kalınca 1936’da Suriye ve fa Kemal dönemi gelişmeleri arasında yer almaz.
Lübnan’dan mandasını kaldırmıştır.
✎
✎Mustafa Kemal,Milletler Cemiyeti ve Fransa’a bir nota
vererek Hatay’ın durumunun yeniden ele alaınmasını ve
Hatay’a bağımsızlık verilmesi istemiştir.
✎
✎Bunun üzerine Milletler Cemiyet İsveç Temsilcisi Sandler’i
bölgede inceleme yapması için bölgeye göndermiştir.
Sandler’in hazırladığı raporda; Hatay ve çevresinde Türk
nüfusunun çoğunlukta olduğu belirtilmiş ve Sancak soru-
nu ile ilgili bir komisyon kurulması önerilmiştir.
✎
✎1938’de Yapılan halkoylamasında bağımsız Hatay Cum-
huriyeti kurulmuştur.
128
SAİT
ZAMAN
ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ

X X. YÜ ZY I L D A D Ü N Y A V E İ K İ N C İ rin başlattığı isyan hareketine askerlerin katılmasıyla isyan
DÜNYA SAVAŞI bir devrime dönmüştür.
✎
✎Zor durumda kalan Çar II.Nikola yönetimden
✎
✎Paris Barış konferansı,I.Dünya savaşına katılan devletler
çekilmiş,Duma meclisi tarafından kurulan Devrimci Sos-
arasında yapılacak barış antlaşmalarının esaslarını belir-
yalist Hükümet Cumhuriyeti ilan etmiştir.
lemek amacıyla toplanmıştır.
✎
✎Lenin Başkanlığındaki Bolşevik Partisi’nin 1917’de iktidarı
✎
✎Konferansa 32 devlet katılmış fakat İngiltere,ABD,Fransa
ele geçirmesinden sonra Bolşevikler Brest-Litowsk antlaş-
ve İtalya konferans kararları üzerinde etkili olmuştur.
ması ile savaştan çekilmiştir.
✎
✎ABD,Konferansta Milletler Cemiyeti’nin kurulmasını sağ-
lamıştır.Ancak savaş sonrası düzende Wilson ilkelerine ○○ Vladimir İlyiç Lenin Dönemi:
uyulmadığını görünce isteklerine ulaşamayacağını anla- ✎
✎Bitme noktasına gelen ekonomiyi canlandırmak için NEP
mış ve Monreo Doktrinine geri dönmüştür. adı verilen yeni bir ekonomik politika ilan etmiştir.Bu po-
SAİT ZAMAN
litikaya göre;
✎
✎→Küçük sanayi işletmelerin devletleştirilmesinden vazge-
►► Monreo Doktrini:
çilmiştir.
✎
✎ABD başkanı James Monreo’nun 1823’te kongreye sun- ✎
✎→Köylülere ürünleri pazarlama özgürlüğü tanınmıştır.
duğu doktrindir.Bu doktrine göre; ABD,Avrupalı devlet-
✎
✎→Küçük esnaf ve tüccara kolaylıklar sağlanmıştır
lerin Amerika kıtasında yeniden sömürgecilik hareket-
lerine ve kendi sistemlerini kıtanın herhangi bir yerinde ✎
✎→1 Ocak 1923’te SSCB kurulmuştur.
uygulamak için yapacakları girişimlere izin veremez. ✎
✎→1924’te Lenin’in ölümünden sonra iktidara Josep Stalin
ABD,Avrupalı güçlerin arasında bunları ilgilendiren başa geçmiştir.
soruna,savaşlara ve politikalara karışmamayı esas almış- ○○ Stalin Dönemi:
tır.
✎
✎Beş yıllık Kalkınma planı hazırlanmıştır.
✎
✎Tarımda küçük toprakların makineleşmiş büyük çiftliklere
►► SSCB’NİN KURULMASI dönüşmesi için Kolektifleştirme Politikası izlenmiştir.
✎
✎Çarlık Rusya’da 1917 yılında Petersburg’da kadın işçile- ✎
✎Toplum üstünde baskı kurulmuştur.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Sibirya’daki petrol,gaz ve maden rezervleri işletilmeye ✎
✎Basmacı hareketi Hokand şehrinde Korbaşı Ergaş liderli-
başlanmıştır. ğinde başlamıştır.
✎
✎Basmacılar ile Kızıl ordu arasında çok kanlı savaşlar ol-
○○ SOVYETLERİN ORTA ASYA VE TÜRK DÜNYASI POLİ- muş.
TİKASI ✎
✎Basmacı harekatı Enver Paşa’nın 1921 Türkisyan’a gelip
✎
✎XX.Yüzyılın hemen başında Çarlık Rusya’nın baskıcı ida- başa geçmesiyle daha da şiddetlenmiştir.
resine karşı Türkleri ve diğer Rus hakimiyetindeki topluluk- ✎
✎Enver Paşa’nın Türkistan’daki milli mücadelelerin başku-
ları harekete geçirmiş ve 1905 ihtilali yaşanmıştır. mandanı olmasından sonra Ruslar önemli kayıplar vermiş
✎
✎Bu ihtilalin etkisiyle kültürel çalışmalara ağırlık veren ve 19 Nisan 1922’de Semerkant şehrinde Türkistan Türk
Türkler,Yusuf Akçura ve İsmail Gaspıralı çalışmalarıyla Müstakil İslam Cumhuriyeti kurulmuştur.
1905 yılında Rusya Müslümanları I.Kongresi toplanmıştır. ✎
✎Harekatın manevi esin kaynağı Köroğlu’dur.
SAİT ZAMAN
✎
✎1916’da Milli İstiklal Ayaklanması başlamıştır. ✎
✎Enver Paşa’nın ölümüyle Basmacı Hareketi devam et-
✎
✎Sovyetler ayrıca bölgede ‘’Sovyet Milletleri’’ anlayışı mişse de Ruslar 1935 tarihinde Basmacı Hareketine kesin
içinde suni sınırlar meydana getirerek Türkistan’ın parça- olarak son vermiştir.
lanmasını sağlamaya çalışmışlardır.Bunun için de;
✎
✎→İslam Kültürü ve kurumlarını ortadan kaldırma ○○ Zeki Velidi Togan
✎
✎→Yazar ve Şairleri tutuklayarak fikir hürriyetini yok etme ✎
✎Türk ve Tatar Tarihi adlı eserini yayımladı.
✎
✎→Orta Asya Türk kültürü ve tarihine ait izleri silme ✎
✎Kutadgu Bilig’in yeni bir nüshasını buldu.
✎
✎→Bölgeyi Türk ve Müslüman bölgelerinden tecrit etme ✎
✎Türkistan Milli Birliği’ni kurdu ve ilk başkanı oldu.
✎
✎Avrupa’da geçirdiği günlerden sonra tekrar Türkiye’ye
○○ BASMACI HAREKETİ döndü.Türk Tarihi Kürsüsü’nü kurdu.
✎
✎Rusya’da Türkistan’ın bağımsızlığı için ortaya çıkan ayak- ✎
✎Türkiye’de Turancılar davası olarak anılan davada yar-
lanma ve ulusal direnişe Basmacı Hareketi adı verilmiştir. gılandı.
✎
✎‘’Baskın eden,Hücum eden’’ anlamına gelmektedir.
130
SAİT
ZAMAN

○○ Yusuf Akçura ►► ORTADOĞU’DA MANDA YÖNETİMLERİNİN KURUL-
✎
✎Türkçülük akımının önde gelen düşünür ve tarihçisidir. MASI
✎
✎Mısır’da çıkan Şuray-ı Ümmet ve Türk gazetelerinde çok ✎
✎I.Dünya savaşı sürecinde İngiltere,Fransa ve Rusya yap-
sayıda imzasız makalesi yayımlandı. tıkları gizli antlaşmalarla Orta Doğu’yu paylaşmışlardı.
✎ Tarzı Siyaset başlıklı dizi makale önem taşır.
✎Üç Ancak Rusya’nın savaştan çekilip bu antlaşmaları açık-
lamaları ve I.Dünya Savaşı sırasında yayımlanan Wilson
✎
✎Türk Derneği ve Türk Ocağı’nın kurucuları arasında yer
ilkeleri,İngiltere ve Fransa’nın planlarını bozmuştur.
alır.
✎
✎Öte yandan ABD’nin Monreo Doktirini ile yalnızlık politi-
kasına dönmesi,İngiltere ve Fransa’nın Orta Doğu’da ra-
○○ Gaspıralı İsmail hat olmalarına ve manda yönetimleri kurmalarına ortam
✎
✎Tercüman adlı gazetesiyle düşüncelerini yaymıştır. hazırlamıştır.Nitekim İngiltere ve Fransa 1920 San Remo
SAİT ZAMAN
✎
✎Dilde,Fikirde,işte birlik! sözüyle Türk halklarındaki birlikteli- Konferansı ‘nda mandater yönetimler kurulması konu-
ğin temel ilkelerini oluşturdu. sunda fikir birliğine varılmıştır.
✎
✎Gaspıralı, kadınlar için Alem-i Nisvan(Kadınlar Dünyası) ○○ Bu paylaşıma göre;
ve Alem-i Subyan(Çocuklar Dünyası) adlı birer yayın çı- ✎
✎→Fransa; Suriye,Cezayir,Tunus ve Lübnan’ı
kardı. ✎
✎→İngiltere; Arabistan Yardımadası,Mısır,Ürdün,Irak,Kuvey
t’i manda sistemiyle himayelerine almışlardır.
○○ Enver Paşa ✎
✎Arabistan Yarımadası: İngiltere’nin bağımsızlık vaadi üze-
✎
✎İttihat ve Terraki Cemiyeti’nin kurucu ve önderleri arasın- rine Hicaz Emiri Şerif Hüseyin kendini Arap ülkeleri Kralı
da bulunmuştur. ilan etmiştir.
✎
✎Hürriyet Kahramanı ve Edirne Fetihi olarak tanındı. ✎
✎Şerif Hüseyin de oğullarını Irak ve Ürdün’e kral tayin et-
miştir.
✎
✎Basmacı Hareketine liderlik yapmış ve şehit olmuştur.
✎
✎Irak: San Remo konferansı ile Musul dahil Irak’ın İngiliz
✎
✎1996 yılında Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in girişimi
mandasına girmesi kabul edilmiştir.İngiltere yaptığı bir re-
ile naaşı Türkiye’ye getirildi.
ferandumla Kral Faysal’ı Irak kralı seçtirmiştir.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Ürdün: Mekke Şerifi Hüseyin’in oğlu Abdullah’ın krallığın- ✎
✎→Takvim değiştirildi.
da ve İngiltere’nin mandasında kurulmuştur.İki Dünya sa- ✎
✎→İngiltere örnek alınarak donanma kuruldu.
vaşından sonra bağımsızlığını kazanmıştır.
✎
✎→Silah sanayi kuruldu.
✎
✎Filistin: İngiltere’nin baskısı sonucu imzalanan Balfour
✎
✎→Kast sistemi kaldırıldı
Deklarasyonundan sonra İngiltere’nin bölgede Yahudi
Devleti’nin kurulmasını destekleyen bir tutum izlemesi gü- ✎
✎→Şintoculuk dini yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır.
nümüze kadar süren Filistin Sorunu’nu ortaya çıkarmıştır.
✎
✎Mısır: İngiltere’nin üstünlük kurma çabası Saad Zaglul’un ►► 1929 DÜNYA EKONOMİK KRİZİ: ‘’KARA PERŞEMBE’’
kurduğu Vafd Partisi bütün memlekette ayaklanma ve ✎
✎Nedenleri:
gösterilere başvurarak İngiltere’ye karşı milliyetçi hareke-
✎
✎Amerikan ekonomisinin büyük bölümünün holdinglere
tin öncülüğünde ele almasıyla sona ermiştir.
dayanması ve iflas eden holdinglerin ekonomiyi sarsması
SAİT ZAMAN
✎
✎Suriye ve Lübnan: Fransa 1930’da Suriye’den 1936’da
✎
✎Şirket ve bankalarda yeterli denetiminin yapılmaması
Lübnan’dan çekilmiştir.
✎
✎Başkan Hoover yönetiminin tecrübesiz olmasından dola-
yı krize zamanında ve etkili şekilde müdahele edeme-
►► UZAK DOĞU’DA YAŞANAN GELİŞMELER:JAPONYA mesi
✎
✎Japonya’da ‘’Meiji Dönemi’’,1867’de imparator olan ✎
✎Almanya’da borç ödenmesi adına karşılığı olmayan pa-
Mutsihito’nun 45 yıllık saltanat dönemine verilen özel bir rarnın basılması ve hiperenflasyon yaşaması
isimdir.Bu döneme Aydın Hükümet adı da verilir. ✎ durum karşısında ABD,1924 yılında Almanya’ya Da-
✎Bu
✎ restorasyon kapsamında;
✎Bu wes Planı’nı önermiştir.Buna göre;ABD Almanya’ya ye-
✎
✎→Daymiyo denen derebeylik sistemine son verilerek ülke niden yapılanması için kredi verecek; yapılanmasını
çağdaş bir şekilde idari bakımdan organize edilmiştir. tamamlayan Almanya da daha sonra tazminatını öde-
✎
✎→İlk gazete çıkarılmıştır. yecekti.
✎
✎→Çıkarılan bir kanunla ilköğretim zorunlu olmuştur. ✎
✎Krizin Gelişmesi:
✎
✎→Mecburi askerlik sistemi kabul edilmiştir. ✎
✎New York borsası 1929 yılı Ekim ayının başına kadar olan
süreçte gittikçe yükselmiş ve yüksek fiyat yüksek kazanç
132
SAİT
ZAMAN

oranı getirmiştir. tir.
✎ Ekim 1929 tarihine gelindiğinde borsa çöküşe geçmiştir.
✎3 ✎
✎Merkez Bankası kurma kararı alınmıştır.
✎ çöküş tarihe Kara Perşembe olarak geçmiştir.
✎Bu ✎
✎Türkiye dış ödemelerde kliring ve takas sistemi uygulan-
✎
✎Krizin Sonuçları: ması başlanmıştır.
✎
✎Bunalım Dünyada milyonlarca insanın işsiz
kalmasına,yeryüzündeki toplam üretiminin % 42 oranın- ►► I.DÜNYA SAVAŞI SONRASI AVRUPA
da ve dünya ticaretinin de % 65 oranında azalmasına
○○ Almanya:
neden olmuştur.
✎
✎Birinci Dünya savaşından yenik çıkan Almanya imzaladı-
✎
✎Dünya ticaret hacmi azalmıştır.
ğı Versay antlaşması’nın getirdiği ağır yükümlülükler ülke-
✎
✎Alışverişte takas usulune dönülmüştür.
nin iç düzenin bunalmasına neden olmuştur.
SAİT ZAMAN
✎
✎Birçok insanın ruh sağlığı bozulmuştur.
✎
✎İlan edilen Weimar Anayasası ile demokratik düzene ge-
✎
✎Krizden en çok madencilik sektörü zarar görmüştür. çilmiştir.Bununla beraber Nasyonal-Sosyalist Parti(Nazi)
✎
✎ABD başkanı Roosvelt New Deal adı ile kalkınma planı seçimlere girmiş ve 1932’de kazanmıştır.
hazırlamıştır. ✎
✎Cumhurbaşkanı Hindenburg, 1933’te başbakanlığa
Hitler’i atamıştır.Böyle Nazi partisi iktidara gelmiştir.
○○ Kriz’in Türkiye’ye Etkileri ✎
✎Gestapo: Nazi Almanya’sının gizli servisidir.
✎
✎Hükümet Devletçi-Korumacı politikasına ağırlık vermek ✎
✎Halk Toplumu: Nazilerin kurduğu rejime verdiği isimdir.
zorunda kalmıştır. ✎
✎Nazizim: Almanya’da Germenlerin üstün ırk olduğunu ile-
✎
✎1929 tarihine İstanbul Üniversitesinde yapılan toplantıda ri süren,aşırı milliyetçi ve saldırgan ideolojidir.
Yerli Malı Haftası kutlanması kararı alınmıştır. ✎
✎Hayat Alanı: Naziler Almanya dışındaki Almanların birleş-
✎
✎Kazım Özalp tarafından Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti tirilmesi ve tek bir devlet altında toplanması politikasıdır.
kurulmuştur. ✎ Hitler’in muhafız birliğidir.
✎SS:
✎
✎Devletçilik modeli uygulanmaya başlanmıştır. ✎
✎SA(Kahverengi Gömlekliler): Almanya’da Nazizm des-
✎
✎Koruyucu Gümrük Yasası ile gümrük vergileri yükseltilmiş- tekçisi gruptur.
SAİT
ZAMAN

○○ İtalya: ✎
✎Savaş sonucunda İspanya’da Franco’nun ölümüne ka-
✎
✎I.Dünya savaşından istediğini elde edemeyen İtalya’da dar sürecek olan diktatörlüğü dönemi başlamıştır.
ortaya çıkan olumsuz hava ‘’Duçe’’ lakaplı Benito ►► İKİ SAVAŞ ARASINDA DÜNYA
Mussollini’nin liderliğinde Faşist Partinin başa geçmesini
✎
✎Mimaride Bauhaus akımı başlamıştır.
kolaylaştırmıştır.
✎
✎Radyonun önem kazanması ile Konuşan Basın dönemi
✎
✎İşçilerin genel greve gitmeleri üzerine Mussolini önderli-
başlamıştır.
ğindeki Faşist parti Roma üzerine yürümüş ve hükümet
çekilmek zorunda kalmıştır. ✎
✎Tenten,Temel Reis,Süperman gibi çizgi film kahramanları
bu dönemde doğmuştur.
✎
✎Mussolini Roma İmparatorluğunu tekrar kurmak için gün-
deme gelen ‘’Mare Nostrum(Bizim Deniz)’’ politikasını ✎
✎1919’da İlk nükleer proton keşfedilmiştir.
hayata geçirmeye çalışmıştır. ✎
✎1921’de Teberküloza karşı ilk etkili silah olan BCG aşısı
SAİT ZAMAN
✎
✎Mussollini’nin dış politika anlayışı ‘’Sürekli barış ne müm- Calmette ve Guerin tarafından bulunmuştur.
kün ne de yararlıdır.Sadece savaş insanın enerjisini en ✎
✎Albert Einstein,1922’de Nobel Fizik ödülünü kazanmıştır.
yüksek gerilimde tutar.’’ ✎
✎1923’te İlk buzdolabı üretilmiştir.
✎
✎Scala Nutku Musollini’ye aittir. ✎
✎1927’de İlk sesli sinema filmi yapılmıştır.
✎
✎Kara Gömlekliler: Roma yürüyüşü ile Mussolini’yi iktidara ✎
✎1929’da Alexander Fleming tarafından Penisilin bulun-
taşıyan gruptur. muştur.
○○ İspanya: ✎
✎1932’te Nötron bulunmuştur.
✎
✎İspanya’da Ordu’nun yönetime müdahale etmesi ile ✎
✎1939’da Rus mühendis İgor Sikorsky ilk helikopteri yapmış-
patlak veren sosyoekonomik sıkıntılar iç savaşın başla- tır.
masına neden olmuştur. ✎
✎Sürreaizlim ve Ekspresyonizm akımları ortaya çıkmıştır.
✎ savaş Cumhuriyetçiler ile General Franco önderliğin-
✎İç ✎
✎John Steinback’in kaleme aldığı Gazam Üzümleri adlı
deki Milliyetçiler arasında yaşanmıştır. eser 1929 Krizinden sonra ABD’nin sosyoekonomik duru-
✎ savaş Milliyetçilerin Madrid’i ele geçirmesiyle son bul-
✎İç munu anlatmaktadır.
muştur.
134
SAİT
ZAMAN

II.DÜNYA SAVAŞI ✎
✎1938’de Avusturya ilhak edilmiştir.
✎
✎Nedenleri: ✎
✎Çekoslavakya toprakları içindeki Sudet bölgesi işgal edil-
miştir.
✎
✎Almanya ile imzalanan Versay antlaşmasının ağır yü-
kümlülükler içermesi
✎
✎Japonya’nın Çin’in Mançurya bölgesine saldırması ○○ İtalya:
✎
✎Dünya Ekonomik Buhranının ortaya çıkardığı ekonomik ✎
✎Yugoslavya’ya baskı yapılarak serbest şehir olan Fiume
sıkıntı alınmıştır.
✎
✎Nazizm ve Faşizm’in tehditlerinin artması ✎
✎Yunanistan’ın Korfu adası işgal edilmiştir.
✎
✎Devletlerde yaşanan siyasi buhranların artması ✎
✎Habeşistan’a saldırmıştır.
✎
✎İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesine ve Almanya’nın ✎
✎Mussolini,Akdeniz politikasının adını Bizim deniz koymuş-
SAİT ZAMAN
ise Ruhr Bölgesini silahlandırmasına Milletler Cemiyeti’nin tur.
herhangi bir yaptırım uygulayamaması ✎
✎İtalya 1937’de Roma’da imzalanan bir antlaşmayla Anti-
✎
✎İtalya’nın savaşı kazandığı halde isteklerine ulaşamama- Komintern Pakt’a katılmıştır.
sı
○○ Japonya:
►► SAVAŞ ÖNCESİ YAŞANAN SİYASİ GELİŞMELER ✎
✎1931’de Mançurya’yı işgal etmişti.
○○ Almanya: ✎
✎Daha rahat etmek için 1933’te Milletler
Cemiyetinden,1934’te de Washington Antlaşmasından
✎
✎Yaşam Alanı-Hayat Sahası düşüncesini uygulamaya koy-
çekilmiştir.
muştur.
✎
✎‘’Asya Asyalılarındır’’ politikasını uygulamıştır.
✎
✎1933’te Silahsızlanma Konferansı ve Milletler
Cemiyeti’nden çekilmiştir. ✎
✎1938’de Çin topraklarını ele geçirmeye başlayan
Japonya,Batılıların Doğu Asya’dan atılmasını savunan
✎
✎Fransa’ya bırakılan Saar bölgesi halk oylaması neticesin-
Yeni Düzen’i ilan etmiştir.
de 1935’te Almanya yönetimine geçmiştir.
✎
✎1936’da Ren bölgesine asker göndermiştir.
SAİT
ZAMAN

○○ İngiltere: S A V A Ş I N T A RAFLARI
✎
✎İngiltere bu süreçte Yatıştırma Politikası gütmüştür. MİHVER DEVLETLER MÜTEFFİK DEVLETLER
✎
✎Yatıştırma Politikası,İkinci Dünya Savaşına giden dönem- Almanya İngiltere
de İngiltere Başbakanı Neville Chamberlain’in olası bir İtalya Fransa
savaşın başlamasına engel olmak için yürüttüğü diplo- Japonya SSCB
masidir.
ABD
✎
✎Almanya’nın Çekoslovakya’yı işgale başlaması ile Yatış-
Çin
tırma politikası sona ermiştir.
✎
✎Zaman içinde Almanya ve İtalya’nın yayılmacılığının
önüne geçemeyince bu politikadan vazgeçmiştir. ►► İKİNCİ DÜNYA SAVAŞINDA LİDERLER
✎
✎İngiltere:1940’a kadar Neville Chamberlain,Winston
SAİT ZAMAN
○○ SSCB:
Churchill,Clement Attlee
✎
✎İngiltere ve Fransa ile arasındaki anlaşmazlıklardan do- ✎
✎Fransa: Mareşal Petain(Alman yanlısı Vichy hükümeti),
layı 1939’da Almanya ile Saldırmazlık Paktı imzalanmıştır. Charles De Gaulle(İngiltere’deki Fransız direniş lideri)
✎
✎ABD: Roosvelt,Truman
✎
✎SSCB:Stalin
►► DEVLETLER ARASI BLOKLAŞMA
✎
✎İtalya:Mussolini
✎
✎Anti Komintern Pakt: 1936’da Almanya ile Japonya ara-
✎
✎Japonya: Hirohito
sında yapılmıştır.
✎
✎Çelik Pakt: 1939’da İtalya ve Almanya arasında yapılmış-
tır. ►► SAVAŞIN BAŞLAMASI VE GELİŞİMİ
✎
✎Üçlü Pakt: 1940 yılında Almanya,İtalya ve Japonya ara- ✎
✎II.Dünya savaşı öncesi Almanya Avusturya’yı,
sında yapılmıştır. Çekoslovakya’yı işgal etmiştir.
✎ Eylül 1939 tarihinde Polonya’yı işgale başlamıştır.İngilte-
✎1
re ve Fransa ise bu işgalin durdurulmasını istemişlerse de
136
SAİT
ZAMAN

Almanya böyle bir talebi kabul etmemiştir. gibi durumlardan dolayı çekilmek zorunda kalmıştır.
✎
✎Yaşananlar karşısında İngiltere ve Fransa 3 Eylül 1939 ta- ✎ harekat aynı zamanda tarihin en geniş çaplı askeri
✎Bu
rihinde Almanya’ya savaş ilan etmiş ve böylece yeni bir harekatı olarak bilinmektedir.
Dünya savaşı başlamıştır. ✎
✎Kuzey Afrika cephesinde İtalya ve Almanya İngiliz-
✎
✎Almanya Nisan 1940’da Norveç’i işgal etmiştir.Ardından lerle mücadele etmiştir.Bu cephede özellikle Savaş
Danimarka’ya saldırmış ve teslim almıştır. Baltası,Crauseder Harekatı,El-Aalameyn zaferleri ile kesin
✎
✎Almanya Mayıs 1940’ta Belçika,Hollanda,Lüksemburg’u neticeye ulaşan İngiltere,bu cephenin kapanmasında
işgal etmiştir. etkili olmuştur.
✎
✎Fransa yaklaşan Alman tehdidine karşı Maginot Hattı adı ✎
✎Uzakdoğu cephelerinde Japonya; Filipinleri,Hong-
ile bir savunma hattı oluşturmuştur. Kong’u, Malaya’yı,Singapur’u işgal etmiştir.
✎
✎Magino Hattı: Fransa’nın tüm kuzey ve doğu sınırlarını ✎
✎ABD,savaşın seyrinden sonra İngiltere’ye para ve silah
SAİT ZAMAN
kapsayan hatta son kısmı da Korsika’da inşa edilmesi yardımı yapmıştır.
planlanmış savunma hattıdır. ✎ Ağustos 1941 tarihinde bir araya gelen ABD Başkanı
✎14
✎
✎Almanya Haziran ortalarında Paris’e girmiş ve Fransa Roosvelt ile İngiltere Başbakanı Churchill Atlantik Bildirisini
22 Haziran tarihinde ateşkes imzalamıştır.Almanya’nın yayımlamışlardır.
Fransa’yı işgali sırasında Almanya’ya bağlı uydu bir dev- ✎
✎Atlantik Bildirisi Birleşmiş Milletler Teşkilatının ilk adımını
let olan Vichy hükümeti kurulmuştur.Bu hükümetin başı- oluşturmuştur.
na Mareşal Petain getirilmiştir. ✎ Aralık 1941’de,Japon Uçak gemilerinden havalanan
✎7
✎
✎Hitler bir sonraki hedef olarak İngiltere’yi seçmiş,Alman savaş uçakları Japon Amiral Suroku Yamamoto’un plan-
hava kuvvetleri Güney İngiltere’deki havaalanlarını ve lamasıyla ABD’ye ait Pearl Harbour üssüne saldırmıştır.
limanlarını her gün bombalamaya başlamıştır. ✎ olay üzerine ABD kongresi Japonya’ya savaş ilan et-
✎Bu
✎
✎Barbarossa Harekatı: Hitler SSCB ile imzaladığı Saldır- miştir.
mazlık antlaşmasını yok saymış ve 22 Haziran 1941’de ✎
✎Fransa’nın kurtarılması için ABD,İngiliz birliklerinden olu-
harekata başlamıştır.Bu harekat aynı zamanda Doğu şan birlikler 1944 Mayıs ayında Normandiya çıkarmasını
Cephesi’ni açan harekattır.Almanya iyi başladığı bu ha- yapmışlardır.Normandiya Çıkarmasında Müteffik güçle-
rekatta zaman içinde yorulmuş orduları,mevsim şartları
SAİT
ZAMAN

rinin başkomuyanı General Eisenhower’dir. ✎
✎Bagriton Harekatı: Stalin tarafından Alman hatlarına karşı
✎
✎1945 Nisanında Müteffik kuvvetler Po Nehri’ni geçmiş ve başlatılan Kızıl ordu taaruzudur.
Alplere ulaşmıştır.Berlin’e vardıklarında Hitler intihar et-
miştir. K O N F E R A N SLAR
✎
✎Savaşın son dönemlerinde yapılan ABD-Japon savaşla- ►► CASABLANCA
rından sonra ABD tarafından Japonya’nın Hiroşima ve
✎
✎İngiltere Başbakanı Churchill ile Abd Başkanı Roosevelt
Nagazaki’ye Little Boy(Küçük Çocuk) ve Fat Man(Şişman
arasında toplanmıştır.
Adam) adında atom bombaları atılmış ve Japonya tes-
lim olmuştur. ✎
✎Almanya,Japonya ve İtalya kayıtsız şartsız teslim olunca-
ya kadar mücadeleye devam edilmeli ve Dünya kamo-
yunda bu yenilgi kabul ettirilmeli.
HA R E K A T İ S İ M L E R İ
SAİT ZAMAN
✎
✎Almanların üzerindeki baskı arttırılmalı
✎
✎Yıldırım Savaşı: II.Dünya savaşı içinde ki Alman saldırıları- ✎ konferans aldığı karar ile savaşın uzamasına neden
✎Bu
nın genel adıdır. olduğu düşüncesi ile eleştiri almıştır.
✎
✎Kartal Hücumu: 1940’da Almanya tarafından İngiltere’ye
karşı başlatılan hava harekatıdır. ►► WASHİNGTON(TRİDENT) KONFERANSI
✎
✎Çöl Fareleri: İngiliz Birlikleri ✎
✎İngiltere Başbakanı Churchill ile Abd Başkanı Roosevelt
✎
✎Merkür Harekatı: Almanya’nın Girit adasını işgal hareka- arasında toplanmıştır.
tıdır. ✎
✎İtalya işgal edilerek savaşta saf dışı bırakılacak.
✎
✎Hisar Harekatı: Alman kuvvetlerinin Kursk çıkıntısına karşı ✎
✎Türk hava alanlarından yararlanmak için gerekli hazırlık-
giriştikleri harekattır. lar yapılacak.
✎
✎Barbarossa Harekatı: Almanya’nın Rusya’yı işgal hareka- ✎
✎Türkiye de Balkan federasyonuna dahil olacak.
tıdır.
✎
✎Deniz aslanı Harekatı: Almanya’nın Britinya adasını işgal
planının kod adıdır.
138
SAİT
ZAMAN

►► QUEBEC KONFERANSI 1944’te açılması kabul edilmiştir.
✎
✎Churchill,İngiliz Genelkurmayı ve Amerikan Genelkurma- ✎
✎İkinci cephe olarak,Türkiye’nin de savaşa katılmasına ka-
yı arasında Quebec’te yapılmıştır. rar verilmiştir.
✎
✎Almanya ve İtalya’nın işgal edilmesine kararlılıkla devam
edilecektir. ►► II.MOSKOVA KONFERANSI
✎
✎SSCB ile İngiltere arasında gerçekleşmiştir.
►► I.MOSKOVA KONFERANSI ✎
✎Yüzdeler antlaşması imzalanmıştır.Bu antlaşma ile Doğu
✎
✎İngiltere-ABD-SSCB-ÇİN arasında gerçekleşmiştir. Avrupa paylaşılmıştır.
✎
✎Savaş sonrası düzeni konu eden ilk resmi toplantıdır.
✎
✎SSCB,Almanya’ya karşı nihai zafere kadar savaşacak. ►► YALTA KONFERANSI
SAİT ZAMAN
✎
✎SSCB,savaştan sonra kurulacak olan uluslararası kuruluşu ✎
✎ABD-SSCB-İngiltere arasında gerçekleşmiştir.
destekleyecek. ✎
✎Birleşmiş Milletler’in kurulması ve Birleşmiş Milletler
Sözleşmesi’nin temel ilkeleri belirlenmiştir.
►► KAHİRE KONFERANSI ✎ Mart 1945’e kadar ortak düşmana savaş ilan etmiş
✎1
olanların üyeliğe alınmamalarına karar verilmiştir.
✎
✎İngiltere-ABD-Çin-Türkiye arasında gerçekleşmiştir.
✎
✎ABD ve İngiltere Avrupa Üzerine Bildiri’yi yayımlamıştır.
✎
✎Konferansta Uzak doğu politikaları üzerinde durulmuştur.
✎
✎Türkiye’nin savaşa girmesi durumu görüşülmüş ama bir
sonuca varılamamıştır. ►► SAN FRANSİSCO KONFERANSI
✎ Ekim 1945’de Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesinin
✎24
yanı sıra imza sahibi öteki devletlerin çoğunluğunun da
onaylamasıyla Birleşmiş Milletler kurulmuştur.
►► TAHRAN KONFERANSI(EUREKA)
✎
✎Konferansa Türkiye de katılmış ve BM’de kurucu üye ol-
✎
✎ABD-İngiltere-SSCB arasında gerçekleşmiştir.
muştur.
✎
✎SSCB’nin baskıları ile sonucunda ikinci cephenin 1 Mayıs
SAİT
ZAMAN

►► POSTDAM KONFERANSI ✎
✎Sovyet yayılmacılığına karşı NATO kurulmuştur.
✎
✎ABD-SSCB-İngiltere arasında gerçekleşmiştir.
✎
✎ABD-SSCB-İngiltere arasında yapılan son toplantıdır. ►► BİRLEŞMİŞ MİLLETLER
✎ konferans barışın nasıl sağlanacağı konusunu görüş-
✎Bu ✎
✎Kuruluşunda San Fransisco Konferansı etkili olmuştur
müştür. ✎
✎Merkezi: New York
✎
✎Polonya-SSCB sınırı Curzon Çizgisi olarak kabul edilecek- ✎
✎Daimi Veto Yetkisi olan devletler:
tir. ABD,SSCB,İngiltere,Fransa,Çin
✎
✎Genel Kurul: Tüm üyeler katılır.
İ K İ N C İ D Ü N Y A S A V A Ş I N I N S ONUÇLARI ✎
✎Güvenlik Konseyi: Barış ve Güvenlikten sorumludur.Beş
büyük devletten biri aleyhte oy verirse karar veto edilir.
SAİT ZAMAN
✎
✎Nazizm ve Faşizm rejimleri önem kaybetmiştir.
✎
✎Vesayet Konseyi: Henüz kendi kendini idare edecek güç
✎
✎Müttefik devlet savaştan galip çıkmıştır. sahip olamayan milletlerin ilerlemesini sağlar
✎
✎Komünizm hızla yayılmaya başlamıştır. ✎
✎Adalet Divanı: BM’nin en yüksek yargı organıdır.
✎
✎Almanya Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmıştır. Hollanda’nın Lahey şehrinde bulunur.
✎
✎Sömürgecilik dönemi sona ermeye başlamıştır.
✎
✎ABD ve SSCB dünyanın iki süper gücü olmuştur. ►► BİRLEŞMİŞ MİLLETE BAĞLI ÖRGÜTLER VE UZMAN
✎
✎SSCB toplamda 20 milyona yakın vatandaşını kaybetmiş- KURULUŞLAR
tir. ✎
✎FAO:Gıda ve Tarım Örgütü
✎
✎Avusturya,Almanya gibi dört devlet arasında işgal böl- ✎
✎HABİTAT:İnsan Yerleşimleri Merkezi
gelerine ayrılmıştır.
✎
✎ILO:Uluslararası Çalışma örgütü
✎
✎Mısır,Hindistan,Pakistan,Tunus,Fas,Cezayir gibi ülkeler ba-
✎
✎İMF:Uluslararası Para Fonu
ğımsız olmuştur.
✎
✎UNESCO:BM Eğitim,Bilim ve Kültür Teşkilatı
✎
✎1945’te BM kurulmuş ve Türkiye kurucu 50 ülke arasında
yer almıştır. ✎
✎UNICEF:BM Çocuk fonu
140
SAİT
ZAMAN

✎
✎WHO:Dünya Sağlık Örgütü ✎
✎Bu görüşmelere Sağırlar Diyaloğu da denmiştir.Çünkü
Churchill ve İnönü taban tabana zıt fikirlerde görüşme-
lere katılmışlıar,görüşme sonunda her iki taraf amacına
►► İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE TÜRKİYE
ulaştığı izlenimi ile ayrılmıştır.
✎
✎Türkiye,İkinci Dünya Savaşına fiilen katılmamıştır.Ancak
savaş boyunca izlediği yansızlık siyasetinde zaman za-
man büyük baskılara maruz kalmıştır. ►► I.KAHİRE KONFERANSI(6 KASIM 1943)
✎
✎1939’da Savaş ihtimalinin artması üzerine Ankara’da Tür- ✎
✎İngiltere Dışişleri Bakanı Antony Eden,Moskova konferan-
kiye-İngiltere-Fransa ittifak antlaşması imzalanmıştır. sından dönerken Kahire’de Türk Dışişleri bakanı Numan
Menemencioğlu ile görüşmüştür.
✎ Haziran 1941’de Almanya ile antlaşma imzalanmıştır.
✎18
Bu Türkiye’nin savaş dışı kalma siyasetinde yeni bir aşa- ✎
✎Eden,Türkiye’den hava üslerini açmasını ve yıl sonuna
kadar savaşa katılmasını istemiştir.
SAİT ZAMAN
ma olmuştur.
✎
✎1941 yılında SSCB,Türkiye’ye bir saldırmazlık anlaşması ✎ istekler Menemencioğlu tarafından rededilmiştir.
✎Bu
önermiştir.
✎
✎Savaşın iyice yoğunlaştığı 1941 tarihinde İngiltere ve ►► II.KAHİRE KONFERANSI(5 ARALIK 1943)
SSCB Türkiye ile dost olduklarını belirtmiş ve Türkiye’nin
✎
✎Mısır’da gerçekleşen konferansa; Churchill,Roosevelt ve
1936 Montrö Sözleşmesini tam olarak uygulayarak İstan-
İnönü katılmıştır.
bul ve Çanakkale Boğazlarını savaş gemilerine kapalı
tutmasını istemişlerdir. ✎
✎Konferansın sonunda,Türkiye’nin tarafsızlığının devam et-
mesine karar verilmiştir.
○○ ADANA GÖRÜŞMELERİ(30 OCAK 1943)
✎
✎Türkiye’nin Savaş İlanı :
✎
✎İsmet İnönü ile Churchill arasında Yenice İstasyonunda
✎
✎1944 yılına gelindiğinde Türkiye’nin Müteffik Devletler ile
yapılan görüşmelerdir.
ilişkileri iyice askıya alınmış ve bunu kendisi için tehlikeli
✎
✎Temel konu; Türkiye’nin savaşa dahil olmasıdır.
gören Türkiye ilişkileri düzeltmek amacı ile Almanya ile
✎
✎Türkiye,karşılanması imkansız şartlar ile İngiltere’yi oyala- diploması ilişkilerini kestiğini açıklamıştır.
mış ve Türkiye’nin tarafsız kalmasının daha yararlı olacağı
✎
✎Savaşın son günlerinde ise Türkiye Birleşmiş Milletler’de
politikası,1945 yılı Şubat ayına kadar korunmuştur.
SAİT
ZAMAN

yer alabilmek amacıyla Japonya ve Almanya’ya simge- →Hüseyin Nihal Atsız
sel olarak savaş ilan etmiştir. →Alparslan Türkeş
→Nurullah Barıman
→Fethi Tevetoğlu
TÜR Kİ YE ’D E Ö N E M L İ G E L İ Ş M E L E R ✎
✎İsmet Paşa döneminde açık oy,gizli sayımı değiştirilmiştir.
✎
✎Atatürk’ün ölümü üzerine Abdülhalik Renda’nın bir gün-
✎
✎İsmet Paşa döneminde paralara Cumhurbaşkanlarının
lük vekilliğinden sonra 11 Kasım 1938’de İsmet İnönü oy-
fotoğrafları konulabilir kararı alınmıştır.
birliğiyle Cumhurbaşkanlığına seçilmiştir.
✎
✎1946 yılında Tek dereceli Seçim sistemine geçilmiştir.
✎
✎İkinci Dünya Savaşı sürecinde Türkiye’de;
✎
✎Bütün illerde hava saldırılarına karşı ‘’karartma’’ uygula-
✎
✎→Refik Saydam
ması başlamıştır.
✎
✎→Ahmet Fikri Tüzer(1 Gün)
SAİT ZAMAN
✎
✎Alman işgaline karşı Çakmak hattı yapımına başlanmıştır.
✎
✎→Şükrü Saraçoğlu
✎
✎Ekmek karnesi uygulaması başlatılmıştır.
✎
✎başbakanlık yapmıştır.
✎
✎Gece sokağa çıkma yasağı getirilmiştir.
✎ dönemde Türkiye’nin öncelikli amacı tarafsızlığını ko-
✎Bu
✎
✎II.Beş yılık kalkınma planı yürürlüğe konmuş fakat savaş
rumak ve yıkıcı bir savaşa girmemekti.Türkiye bunu ba-
şartları nedeniyle başarı sağlanamamıştır.
şarmış olmasına rağmen savaştan çok etkilenmiştir.
✎
✎Hükümete ekonomiye müdahahele etme hakkı tanıyan
✎
✎1945 yılında Nuri Demirağ tarafından Milli Kalkınma Partisi
Milli Koruma Kanunu ilan edilmiştir.
kurulmuştur.
✎
✎Olağanüstü savaş koşullarının yarattığı yüksek kazancı
✎ Ocak 1946’da Celal Bayar ve Adnan Menderes gibi
✎7
vergilendirmek amacıyla Varlık Vergisi kanunu çıkarılmış-
isimlerden oluşan bir grup CHP’den ayrılarak,Demokrat
tır.
Parti’yi kurmuştur.
✎
✎1944’te Toprak Mahsulleri vergisi kanunu çıkarılmıştır.
✎ dönemde Turancılık akımı güçlenmiş ve bunun sonu-
✎Bu
✎
✎1945’te Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu çıkarılmış ancak
cunda bir çok kişi Turancılık Davası ile yargılanmıştır.
bu kanundan beklenen başarı sağlanamamıştır.
✎ kişiler;
✎Bu
✎
✎Refah Şilebi Olayı: II.Dünya savaşı başlamadan önce si-
→Zeki Velidi Togan
142
SAİT
ZAMAN

pariş edilen deniz araçlarını teslim almak için yola çıkan SSCB’nin dağılmasına kadar ara ara görülen gerginlik ve
Refah Şilebi’nin batırılması olayıdır.Batırılma Mısır’dan İs- sınırlı çatışmalara Soğuk Savaş denir.
kenderiye limanına giderken gece vakti olmuş ve 150 ✎
✎Soğuk Savaş deyimini ilk kez 1947’de ABD’li ekonomist ve
kadar mürettebat şehit olmuştur. devlet adamı Bernard Baruch kullanmıştır.
✎ Eylül 1947 kararları ile Türk lirasının değeri düşürülerek
✎7 ✎
✎Soğuk Savaş Dönemi’nin mantığı ‘’Müteffik olmayan sa-
ithalat kolaylaştırılmış,bankaların altın satmalarına izin ve- dece düşman olabilir.’’ şeklindedir.
rilmiştir.
✎
✎ABD ve SSCB dışında Asya ve Afrika’daki sömürge halin-
✎
✎Türkiye iktisadi kalkınma planı hazırlanmıştır. deki ülkeler,bağımsızlığını kazanmaya başlamış ve böy-
✎
✎1940 tarihinde Köy Enstitüleri kurulması kanunlaşarak yü- lece Üçüncü Dünya veya Bağlantısızlıklar bolu adı veri-
rürlüğe girmiştir. len yeni bir blok ortaya çıkmıştır.
✎
✎Okulların açılmasında dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan
SAİT ZAMAN
Ali Yücel’in önemli katkısı olmuştur.
►► SOĞUK SAVAŞA YOL AÇAN GELİŞMELER
✎
✎1948 yılında Müzik alanında Harika Çocuklar yasası çıka-
○○ a)Yüzdeler Antlaşması:
rılmıştır.
✎
✎Churchill ve Stalin arasında1944’te gerçekleşen ve Doğu
✎
✎1944 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi,1946 yılında da
Avrupa’nın paylaşımı amacıyla imzalanan antlaşmadır.
Ankara Üniversitesi açılmıştır.
✎
✎1940’larda ilk edebi hareket şiir alanında Garip Akımı ile ○○ b)Berlin Buhranı:
başlamıştır.Bu akımda Orhan Veli Kanın,Oktay Rıfat,Melih ✎
✎İkinci Dünya savaşından sonra,Almanya’nın tümünde
Cevdet Anday yer almıştır. yapıldığı gibi Berlin şehri de dört işgal bölgesine ayrılmıştı.
✎
✎ABD,İngiltere ve Fransa kendi işgal bölgelerinde Federal
Alman Cumhuriyeti,SSCB ise kendi işgal bölgesinde De-
S OĞ U K S A V A Ş D Ö N EM İ mokratik Alman Cumhuriyeti’ni kurmuştur.Bu bölünme-
✎
✎SSCB ile ABD’nin II.Dünya savaşından birer süper güç nin sonucu olarak 1961’de Berlin ikiye ayrılmış ve Berlin
olarak ortaya çıkması Soğuk Savaş sürecini başlatmıştır. Duvarı inşa edilmeye başlanmıştır.
✎
✎II.Dünya savaşından sonra ABD ile SSCB arasında
SAİT
ZAMAN

○○ c)Nükleer Silah Denetiminde Anlaşmazlık: şı sırasında oluşan iç savaş Mao’nun 1949’da Çin Halk
✎
✎II.Dünya savaşından sonra ABD,Baruch panıyla enerjisi- Cumhuriyeti’ni kurulduğunu ilan etmesiyle sona ermiştir.
nin geliştirilmesi ve kullanımının tüm aşamalarını denet- ✎
✎c)Kuzey Kore Devrimi: Kim İl Sung önderliğindeki komü-
leyecek olan bir Uluslararası Atom Geliştirme Kurulu ku- nistler 1946’da Kore İşçi Partisini kurmuş ve yapılan seçim-
rulmasını istemiştir.Bu planı kabul etmeyen SSCB ile ABD lerde Kore Demokratik Halk Cumhuriyetini kurmuşlardır.
arasında gerginlik daha da büyümüştür. Daha sonra 1950 yılında başlayan Kore savaşı sonucun-
○○ d)SSCB’nin Komünizm’i Yayma Çabaları: da Kore 38.Enlem sınır olmak üzere Kuzey ve Güney ol-
mak üzere ikiye ayrılmıştır.
✎
✎İkinci Dünya savaşından sonra Doğu Almanya,Polonya
,Çekoslovakya,Macaristan,Romanya,Bulgaristan,Arnav
utlukve Yugoslavya komünist partiler siyasal iktidarı ele ►► DOĞU BLOKU’NUN KURULMASI
geçirmiştir. ✎
✎Cominform
SAİT ZAMAN
✎
✎Yugoslavya ve Arnavutlukta SSCB komünizmi çok fazla ✎
✎Molotof Planı
etkili olmamıştır.Bunun nedeni bu devletlerin kendi ça-
✎
✎Comecon
baları ile kurtulmuş olmalarıdır.
✎
✎Varşova Paktı
✎
✎Arnavutluk’ta Enver Hoca önderliğindeki Milli Kurtuluş
Cephesi 1944’te iktidara gelerek komünist idareyi kur- ○○ 1-)COMİNFORM
muştur. ✎
✎Stalin tarafından 1947’de ‘’Amerikan emperyalizmin bir
aleti’’ olarak tanımladığı Marshall Planına karşı bir girişim
olarak kurulmuştur.
►► AVRUPA DIŞINDA KOMÜNİZM’İN YAYILMASI
○○ Üyeleri:
✎
✎a)Küba Devrimi: 26 Temmuz 1953 Moncada Kışlası isya-
nıyla başlayan devrim hareketi Batisa’nın kovulması ve ✎
✎SSCB
Fidel Castro,Che Guevara,Raul Castro liderliğindeki is- ✎
✎Polonya
yancılar tarafından ele geçirilmesiyle son bulmuştur. ✎
✎Bulgaristan
✎
✎b)Çin Devrimi:1934’te komünist devrimi amaçlayan Mao ✎
✎Çekoslovakya
kuvveleriyle milliyetçi kuvvetler arasında II.Dünya sava-
✎
✎Romanya
144
SAİT
ZAMAN

✎
✎Macaristan ✎
✎Arnavutluk
✎
✎Yugoslovya ✎
✎Demokratik Almanya
✎
✎Fransa ✎
✎Moğolistan
✎
✎İtalya ✎
✎Küba
○○ 2-)MOLOTOF PLANI ○○ 3)VARŞOVA PAKTI

✎
✎ABD’nin Marshall Planına karşılık SSCB tarafından hazırla- ✎
✎Kurulma amacı:
nan mali yardım planıdır. ✎
✎NATO saldırısına karşı Doğu Avrupa ülkelerini savunmak-
✎
✎Plan,Macaristan İsyanı,Stalin’in ölümü gibi nedenlerden tır.
dolayı başarılı olamamıştır. ✎
✎Merkezi Moskovadır.
SAİT ZAMAN
○○ Üyeleri:
○○ 3-)COMECON ✎
✎SSCB
✎
✎Sosyalist ülkeler(Demir Perde Ülkeleri) arasında ekono- ✎
✎Çekoslovakya
mik iş birliği ve dayanışma amacıyla,1949’da kurulan ve
✎
✎Bulgaristan
Batı’da COMECON olarak adlandırılan uluslararası ör-
güttür. ✎
✎Macaristan
○○ Üyeleri:
✎
✎Polonya
✎
✎SSCB ✎
✎Doğu Almanya
✎
✎Bulgaristan ✎
✎Romanya
✎
✎Romanya ✎
✎Arnavutluk
✎
✎Polonya
✎
✎Macaristan
✎
✎Çekoslovakya
SAİT
ZAMAN

►► SSCB’NİN YAYILMASINA KARŞI TEPKİLER B A T I B L O K U ’ N U N KURULMASI
○○ a)Yugoslovya’nın Cominform’dan Çıkarılması ✎
✎Truman Doktrini
✎
✎SSCB,Yugoslavya’da tam manasıyla kontrolleri altına ✎
✎Marshall Planı
almak istemiş fakat Yugoslav lider Tito buna müsade ✎
✎Batı Avrupa Birliği
edememiştir.Bunun üzerine Yugoslavya SSCB tarafından ✎
✎NATO(Kuzey Atlantik Paktı)
Cominform’dan çıkarılmıştır.
✎
✎Avrupa Konseyi
✎
✎Cominform’dan çıkarılan ilk ülke Yugoslavya olmuştur.
✎
✎Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu
○○ b)Macaristan’dan tepkiler
○○ 1)TRUMAN DOKTRİNİ
✎
✎Macaristan’daki işçiler 1953’te ayaklanınca SSCB İmre
✎
✎ABD başkanı Truman,Amerikan Kongresine gönderdiği
Nagi’yi başbakan atamıştır.
mesajında Türkiye ve Yunanistan’a 400 milyon dolarlık
SAİT ZAMAN
✎
✎İmre Nagi ve reformları SSCB’yi rahatsız edince de Nagi askeri yardım yapılması için kendisine yetki verilmesini is-
görevden alınmıştır. temiştir.
✎ öğrenci mitingi şeklinde başlayan olaylar bir anda
✎Bir ✎
✎Abd’nin Batı dünyasının liderliğini açık bir şekilde üstlen-
tüm ülkeye yayılmış ve Rus tankları devreye girerek ihtilali mek için yaptığı ilk girişim,Truman Doktrini’dir.
kanlı bir şekilde bastırmıştır.
○○ 2)MARSHALL PLANI
○○ c)Çekoslavakya’da tepkiler
✎
✎İkinci Dünya savaşı sonrasında ABD dışişleri bakanı Mars-
✎
✎1967 yıllında Çekoslovakya Komünist Partisi Genel hall tarafından Avrupa ülkelerine yardımda bulunmak
Sekreterliği’ne Alaxander Dubçek’in getirilmesiyle Prag ve bu ülkeleri geliştirilip güçlenmeleri sağlamak amacıy-
Baharı denilen olaylar başlamıştır. la hazırlanan bir yardım programıdır.
✎
✎Dubçek’le başlayan İnsancıl Komünizm SSCB’nin bu ül- ✎
✎Marshall Planı; Stalin tarafından 1947’de ‘’Amerikan em-
keyi işgal etmesiyle sona ermiştir. peryalizmin bir aleti’’ olarak tanımlanmıştır.
○○ 3)BATI AVRUPA BİRLİĞİ
✎
✎1948’de Sovyet Tehdidine karşı İngiltere,Fransa,Belçika,H
ollanda ve Lüksemburg arasında kurulmuştur.
146
SAİT
ZAMAN

✎
✎Batı Avrupa Birliği Sovyet tehdidine karşı Avrupa’da alın- Robert Schuman’ın Batı Almanya ve Fransa’da çelik ve
mış ilk askeri tedbirdir. kömür üretimini denetleyecek tek bir organ oluşturması
○○ 4)NATO(Kuzey Atlantik Paktı) konusunda önerdiği plandır.
✎
✎ABD,Sovyet yayılmasını durdurmak için 1949’da 12 Batılı ✎
✎1951’de Batı Almanya,Fransa,Belçika,Hollanda,Lüksem
ülke ile NATO’yu kurmuştur. burg ve İtalya Dışişleri Bakanlarının katıldığı konferansta
kurulmuştur.
✎
✎Türkiye’nin Kore’ye asker göndermesi NATO’ye üyeliğinin
önünü açmıştır. ✎
✎Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu 1958 Roma Antlaşma-
sıyla Avrupa Atom Enerjisi ve Topluluğuna dönüşmüştür.
✎
✎Türkiye bu teşkilata 1952 yılında katılmıştır.
✎
✎Belçika,Almanya,Fransa,Hollanda,Lüksemburg ve İtalya
✎
✎Türkiye Cumhuriyeti’nin NATO’daki ilk temsilcisi Fatin Rüş-
üyeleridir.
tü Zorlu’dur.
✎
✎Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunun ilk başkanı; Jean
SAİT ZAMAN
✎
✎‘’Barış için Ortaklık’’ fikrini ortaya atan kuruluş NATO’dur.
Monnet’tir.
✎
✎Soğuk Savaş Dönemi Nato Stratejileri: Sınırlı Savaş
Stratejisi,Esnek Karşılık Stratejisi,Kitlesel Karşılık Stratejisi,İleri O R T A D O Ğ U ’ D A K İ GELİŞMELER
Savunma Stratejisi
►► İSRAİL’İN KURULMASI VE ARAP-İSRAİL SAVAŞLARI
○○ 5)AVRUPA KONSEYİ
✎
✎Yahudilerin Filistin’de ana vatana sahip olma faaliyet-
✎
✎1949’da; Belçika,İngiltere,Danimarka,Fransa,Hollanda,İrl
leri 1880’lerde Rusya’daki Yahudi Aleyhtarlığı karşısında
anda,İsveç,İtalya,Norveç,Lüksemburg’un bir araya gel-
Rusya yahudilerinin Filistin’e göç etmek zorunda kalma-
mesi ile kurulmuştur.
ları ile başlamış ve Theodor Herzl’in 1896’da yayımladığı
✎
✎Birliğin amacı,üye ülkelerin ortak mallarını ve ilkelerini ko- ‘’Yahudi Devleti’’ adlı eseriyle hızlanmıştır.
ruma ve yayma,iktisadi gelişimlerini sağlamak amacıyla
✎
✎Theodor Herzl 1897’de Dünya Siyonist Teşkilatını kurmuş-
aralarında daha sık sıkı bir işbirliği oluşturmaktadır.
tur.
✎
✎Türkiye,Avrupa Konseyine 1949 yılında üye olmuştur.
✎
✎Lord Arthur Balfour 2 Kasım 1917’de Filistin topraklarında
○○ 6)AVRUPA KÖMÜR VE ÇELİK TOPLULUĞU bir Musevi devleti kurulması konsuunda İngiliz hükümeti-
✎
✎Schuman Planı,9 Mayıs 1950’de Fransa Dışişleri Bakanı nin destek vereceğini bildirmiştir.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Filisten’e yapılan göçleri Haganah adlı gizli bir teşkilat or- ►► 1956 SÜVEYŞ KRİZİ
ganize etmiştir.
✎
✎Hür subaylar Komitesi’nin yaptığı askeri darbeyle Cemal
✎
✎1948 yılında İsrail Devleti kurulmuştur.Devlet kurulur kurul- Abdülnasır Mısır’ın yönetimini ele geçirmiştir.
maz, Mısır,Ürdün,Suriye,Lübnan ve Irak orduları İsrail üze-
✎
✎1956 yılında Nasır,Süveyş kanalını millileştirdiğini ilan et-
rine yürümüş ve I.Arap-israil savaşları başlamıştır.
miştir.
○○ I.Arap-İsrail Savaşı:
►► 1957 EİSENHOWER DOKTRİNİ
✎
✎1948-49 Arap-İsrail savaşları yaklaşık bir yıl kadar
sürmüş,Birleşmiş Milletler bir ateşkes sağlamak için aracı- ✎
✎ABD Başkanı Eisenhower 1957’de Kongreye gönderdiği
lık çabalarına girişmiştir. ve bağımsızlığını korumak için ekonomik kalkınma çaba-
sı içine giren Orta Doğu ülkelerine ekonomik,askeri yardı-
✎
✎Savaş sonucunda Filistin’de yaşayan bir milyon kadar
mı öngören doktrinidir.
Arabı yerinden yurdundan etmiştir.
SAİT ZAMAN
✎
✎ABD ve SSCB’nin Ortadoğu’da ilk defa karşı karşıya gel-
✎
✎İsrail’i tanıyan ilk devlet ABD’dir.
mesi Eisenhower Doktrini ile olmuştur.
✎
✎İsrail’i ilk tanıyan Müslümanlar devlet Türkiye’dir.
✎
✎Eisenhower Doktrini’ni kabul etmeyen
✎
✎İsrail’i ilk tanıyan Arap devleti Mısır’dır. ülkeler;Ürdün,Suriye,Mısır ve Suudi Arabistan’dır.
►► 1955 BAĞDAT PAKTI ✎
✎Eisenhower Doktrini’ni kabul eden ülkeler; Lübnan,Pak
✎
✎Sovyet Rusya’nın Orta Doğu’ya sızmasını önlemek ama- istan,Irak,Türkiye,Yunanistan,Afganistan,Libya,Tunus ve
cıyla Orta Doğu ülkeleri arasında bir ittifak kurma fikri ort- Fas.
ya atılmıştır. ►► 1959 CENTO
✎
✎1955 Şubatında Türkiye ile Irak arasında Bağdat’ta bir it- ✎
✎Irak,1958’de monarşinin devrilmesi sonucu 1959’da Bağ-
tifak antlaşması imzalanmıştır. dat Paktından çekildiğini resmen açıklamıştır.
✎ pakta İngiltere,Pakistan ve İran da dahil olmuştur.
✎Bu ✎
✎Irak’ın ayrılmasından sonra Bağdat Paktının adı CENTO
✎
✎Pakta katılanlar; Irak,İran ve Pakistan olarak değiştirilmiş merkezi de Ankara’ya taşınmıştır.
✎
✎Karşı çıkanlar; Mısır,Suriye,Suudi Arabistan ve Yemen ✎
✎Irak’ın çekilmesiyle paktın; Üye sayısı,Merkezi ve İsmi de-
✎
✎Tarafsız kalanlar; Ürdün ve Lübnan ğişmiştir.
148
SAİT
ZAMAN

UZ AK DO Ğ U ’ D A K İ G E L İ Ş M E L E R Tahsin Yazıcı’dır.
✎
✎Türk Tugayı’nın kod adı Şimal Yıldızıdır.
►► Kore Savaşı(1950-1953)
✎
✎II.Dünya Savaşından sonra Kore’nin kuzeyi Sovyet,güneyi ►► Hindiçini Savaşı(1954)
ise ABD işgali altındaydı. ✎
✎Fransa İkinci Dünya savaşından sonra Hindiçini’ndeki sö-
✎
✎Sovyetler,Kuzey Kore’deki birliklerine 1950 Haziranında mürge düzenini devam ettirmek istemiştir.Bu düzene ise
Güney Kore’ye saldırı emrini verdi.Bu saldırı ABD’yi hare- Vietnam,Kamboçya,Laos ve Tayland karşı çıkmıştır.
kete geçirdi. ►► SEATO(Manilla) Paktı(1954)
✎
✎Bunun üzerine ABD,Birleşmiş Milletler Antlaşması gere- ✎
✎ABD’nin Güneydoğu Asya’yı korumak için at-
ğince Güney Kore’nin yardımına gönderilmek üzere bir tığı ilk adım bağımsızlıklarını kazanmış bulunan
çok miletten meydana gelen bir kuvvet oluşturulmasını Tayland,Laos,Kamboçya ve Güney Vietnam’a askeri ve
SAİT ZAMAN
sağladı ve bu birliğin komutanlığına ABD’li generel Mc ekoomi yardımlarını arttırmak oldu.İkinci adım ise SEATO
Arthur getirildi. adı verilen Güneydoğu Asya Antlaşması Teşkilatının ku-
✎
✎Türkiye,Kore savaşında Güney Korelilerin yanında yer rulmasıdır.Bu teşkilata;Abd,İngiltere,Fransa,Yeni Zelanda
alarak Kore’ye bir tugaylık asker göndermiştir.Bu durum ,Avustralya,Filipinler,Tayland,Pakistan katılmıştır.
Türkiye’nin 1952’de NATO’ya alınmasına neden olmuş- ✎
✎SEATO’nun imzası ile ABD,Sovyetler Birliği ve müteffiki Çin
tur. etrafında,Avrupa’nın Atlantik kıyılarndan Pasifiğe kadar
✎
✎Stalin’in ölmesine üzerine Sovyetler mütakereye razı uzanan bir ittifaklar çemberi meydana getirmiş oluyordu.
oldu.1953’te ‘’Panmunjom Mütarekesi’’ imzalanmıştır.
✎ çok insan kaybına rağmen Postdam konferansında
✎Bir GÜNEYASYA VE AFRİKA ’DA GELİŞMELER
38.Enlem iki bölgeyi ayıran sınır olarak kabul edilmiştir.
►► Hindistan:
✎
✎Kore savaşı sırasında Kore’de görevli Türk askerlerinin
✎
✎Hindistan Bağımsızlık Hareketi’nin lideri olan Gandhi halkı
memleketlerinden haber alabilmesini sağlamak ama-
protesto etmek için örgütlenmiştir.
cıyla Türkçe olarak ‘’Kutup Yıldızı’’ adlı bir gazete çıka-
rılmıştır. ✎
✎Gandi,İngilizlerin Hindistan’dan aldığı tuz vergisine karşı
yaptığı 400 km’lik Tuz yürüyüşü ile İngiltere’ye karşı baş-
✎
✎Kore’ye gönderilen Türk Tugayı’nın komutanı Tuğgeneral
SAİT
ZAMAN

kaldırılmasında etkili olmuştur. ►► Avrupa Konseyi’ne üyelik:
✎
✎Gandi,resmi olarak Ulus’un Babası ilan edilmiştir ve do- ✎
✎Türkiye 1949’da Avrupa Konseyi’nin davetiyle
ğum günü olan 2 Ekim milli tatil olarak kutlanmaktadır. beraber,Yunanistan ve İzlanda ile birlikte konseye katıl-
✎
✎Birleşmiş Milletler de 2007’de 2 Ekim Gününü Dünya Şid- mıştır.
dete Hayır Günü ilan etmiştir.
►► NATO’ya üyelik:
✎
✎Hindistan 1947’de bağımsızlığını kazanmıştır.
✎
✎Demokrat Parti yönemini 4.500 kişilik bir askeri gücü
►► Pakistan: ABD’nin önderliğinde NATO kuvvetlerine yardımcı olması
✎
✎Muhammed Ali Cinnah’ın başkanlığındaki oturumda için Kore’ye göndermiştir.
Müslümanlar ve Gayrimüslimler arasında bölünmesi ka- ✎
✎Kore Savaşından sonra NATO Eylül 1951’de Türkiye ve
rarı alınmıştır. Yunanistan’ın NATO’ya üye olarak alınmasına oybirliği
SAİT ZAMAN
✎
✎1947’de Pakistan bağımsızlığını kazanmıştır. ile karar vermiştir.
✎
✎TBMM 1952’de NATO’yu Tasdik etmiş ve üye olmuştur.
►► Afrika:
✎
✎Bağımsızlık için ilk adımı Gana atmıştır. ►► Balkan Paktı(1954)
✎
✎Evian sözleşmesi ile Cezayir bağımsızlığını kazanmıştır. ✎
✎SSCB’nin Akdeniz ve Balkanlarda yayılması-
nı engellemek için 1951 yılında bir araya gelen
►► SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ’NDE TÜRK DIŞ POLİTİKASI Türkiye,Yugoslavya,Yunanistan arasında yakınlaşma
✎
✎Türkiye,II.Dünya Savaşından sonra SSCB’nin baskısı üze- 1952’de de devam etmiştir.Bunun üzerine Bled Antlaş-
rine Batı Bloku’na yakın bir politika izlemeye önem ver- ması imzalanmıştır.
miştir.
►► Bağdat Paktı ve CENTO:
✎
✎SSCB’nin Orta Doğu’ya sızmasını önlemek amacıyla Orta
Doğu ülkeleri arasında bir ittifak kurma fikri ortaya atıl-
mıştır.Pakistan,İran,Irak ve İngiltere’nin katılımıyla Bağdat
Paktı kurulmuştur.
✎
✎Irak’ın çekilmesiyle Bağdat Paktı ,CENTO’ya dönüşmştür.
150
SAİT
ZAMAN

S OĞ UK S A V A Ş D Ö N E M İN D E ►► 27 Mayıs Askeri Darbesi:
T ÜR K İ Y E ’ D E Y A Ş A NA N ✎
✎Demokrat Parti ve Cumhuriyet Halk Partisi arasında-
Sİ Y A S İ G E L İ Ş M E L E R ki çekişme sokağa da yansımış ve özellikle İstanbul ve
Ankara’da çıkan olaylar bu şehirlerde sıkıyönetimin ilan
✎
✎CHP’nin içinde Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu kabulü
edilmesine yol açmıştır.Bütün bu gelişmeler üzerine Milli
sırasında parti içi muhalefet oluşmuş bu muhalefetin ba-
Birlik Komitesi,Türk Silahlı Kuvvetleri adına ülke yönetimine
şını Celal Bayar,Adnan Menderes,Fuat Köprülü ve Refik
el koymuştur.
Koraltan çekmiştir.Bu kişilerin verdiği Dörtlü Takrir’in red-
di üzerine bu kişilerin parti kurma çalışmaları başlamış ve ✎
✎Orgeneral Cemal Gürsel başkanlığında bir hükümet ku-
1946’da Demokrat Parti kurulmuştur. rulmuş ve tüm sivil siyasi faaliyetler askıya alınmıştır.
✎
✎Parti’nin kurucu başkanı Celal Bayar olmuştur. ✎
✎Hasan Polatkan,Fatin Rüştü Zorlu ve Adnan Menderes
Yassıada’da da idam edilmiştir.Celal Bayar ve Refik Ko-
SAİT ZAMAN
✎
✎1946 Seçimlerinde Cumhuriyet tarihinde ilk defa tek de-
raltan ise haklarında idam kararı verilmesine rağmen yaş
receli seçim esasına geçilmiştir.
nedeni ile ömür boyu hapis cezası verilmiştir.
✎
✎1950 Seçimleri Türk tarihinin ilk demokratik seçimleridir.
Çünkü bu seçimlerde ilk kez gizli oy,açık tasnif sistemi uy- ►► DİĞER ÖNEMLİ GELİŞMELER
gulanmıştır. ✎
✎6-7 Eylül Olayları: Atatürk’ün Selanik’teki Evi Bombalandı
✎
✎Cumhurbaşkanlığına Celal Bayar,Başbakanlığına Adnan yalanı haberi üzerine İstanbul’da yaşayan başta Rum-
Menderes,Meclis Başkanlığına Refik Koraltan seçilmiştir. lara olmak üzere azınlıklarla yaşanan olaylardır.6-7 Eylül
✎
✎1950 Seçimleri tarihimizde Beyaz Devrim olarak adlandı- olayları için Mozaik Çatladı açıklaması yapılmıştır.
rılmıştır. ✎
✎1958’de imzalanan belge ile İMF’den borç alınmasının
yolu açılmıştır.
►► Millet Partisi:
✎
✎1960 yılında Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu.
✎
✎Tarihimizde 12 Temmuz Beyannamesi yayınlanmıştır.Bu
✎
✎Zeki Müren,Neşet Ertaş,Müzeyyen Senar gibi isimler bu
Beyannameye göre Demokrat Parti,CHP’nin güdümün-
dönemde yaşamıştır.
de bir parti olduğu iddia edilmiştir.Bunun üzerine Fevzi
Çakmak önderliğinde Millet Partisi kurulmuştur. ✎
✎Ömer Lütfi Akad’ın Vurun Kahpeye filmi sinemada izleri
görülmüştür.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Garipçilere karşı İkinci Yeniciler oluşmuştur. ✎
✎1953’te ilk renkli televizyon yayını başlamıştır.
✎
✎Halkevleri kapatılmıştır. ✎
✎1954’te Nükleer enerjiyle çalışan ilk denizaltı Nautilus,ABD
✎
✎Atatürk’e karşı işlenen suçlarla mücadele kanunu çıka- tarafından suya indirilmiştir.
rılmıştır. ✎
✎1955-1956 yılında ilk kez UEFA Şampiyonlar Kulüpler Ku-
✎
✎Ezan yeniden Arapça okunmaya başlamıştır. pası düzenlenmiş ve Real Madrid şampiyon olmuştur.
✎
✎Ege Üniversitesi,Karadeniz Teknik Üniversitesi,Orta Doğu ✎
✎1957’de SSCB,Sputnik I uydusunun yörüngeye oturtuldu-
Üniversitesi,Atatürk Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesi ğunu açıklamıştır.
açılmıştır. ✎
✎1959’da SSCB Luna 2 adlı ilk insansız uyduyu Ay’a gön-
✎ renkli Türk filmi olan ‘’Halıcı Kız’’ gösterime girmiştir.
✎İlk dermiştir.
✎
✎Türkiye’de ilk televizyon yayını İstanbul Teknik üniversite-
SAİT ZAMAN
sinde başlamıştır. ►► YUMUŞAMA(DETANT) DÖNEMİ
✎
✎1947’de ‘’7 Eylül Kararları’’ ile TL’nin değeri ✎
✎Yumuşama,Soğuk Savaş döneminde Doğu-Batı ilişkile-
düşürülmüş,böylece ithalat kolaylaşmıştır.Bu kararlar rinde çatışma ve gerginliğin azaldığı tarihsel bir dönemi
devletçilikten liberal ekonomiye geçişin ilk adımı olarak tanımalamak için kullanılmaktadır.
kabul edilmektedir.
✎
✎ABD başkanı John Kennedy ve SSCB başkanı Kruş-
çev,1961 yılında bir araya gelerek yumuşama sürecini
başlatmışlardır.
SOĞ UK S AV A Ş D Ö N E M İ N D E D Ü N Y A D A
MEYDANA GELEN
►► YUMUŞAMA’NIN ETKİLERİ
Ö NE M L İ G E L İ Ş M E L E R
✎
✎Doğu ve Batı Bloku arasındaki ilk ilişkiler,1958 Berlin Buh-
✎
✎1945’te ilk Atom bombası yapılmış ve kullanılmıştır.
ranı sonrasında Cenevre’de yapılan toplantılarla başla-
✎
✎1951’de Akdeniz oyunları ilk kez Mısır’da düzenlenmiştir. mıştır.
✎
✎Eniac adı verilen bilgisayar piyasaya sürülmüştür. ✎
✎Toplantıların ardından ABD’nin daveti üzerine SSCB Dev-
✎
✎James Watson DNA molekülünün yapısını çözmüştür. let başkanı Krusçev ABD’ye gitmiştir.Camp David’de Ei-
152
SAİT
ZAMAN

senhower ile Krusçev ilk kez bir araya gelmiştir. Nükleer Denemelerin Kısmen Durdurulması Sözleşmesini
✎
✎Yumuşama Dönemiyle beraber Doğu ve Batı Avrupa imzalamıştır.
devletleri arasında AGİK Görüşmeleri başlamış ve ilişkiler ✎
✎ABD ve Rusya arasında SALT-1 antlaşması imzalanmıştır.
güçlenmiştir. Bu imzalar ABD Başkanı Nixon-SSCB Başkanı Brejnev ara-
✎
✎ABD ile SSCB arasında nükleer savaş tehlikesini azaltmak sında imzalanmıştır.
amacıyla SALT Görüşmeleri başlamıştır. ✎
✎1979 yılında ABD başkanı Carter ile SSCB Komünist Parti
✎
✎Doğu ve Batı blokları dışında Üçüncü Dünya Ülkeleri de- genel sekreteri Brejnev arasında Viyana’da SALT-II ant-
nilen ülkelerin katılımıyla Bağlantısızlar Hareketi ortaya laşması imzalanmıştır.Bu antlaşma ile de uzun menzilli
çıkmıştır. nükleer silahlar sınırlandırılmıştır.
✎
✎SSCB’nin 1979 yılında Afganistan’ı işgal etmesi üzerine
ABD kongresi,SALT II antlaşmasını onaylamamıştır.
►► PİNG-PONG DİPLOMASİSİ
SAİT ZAMAN
✎
✎Çin bu dönemde ABD ve SSCB emperyalizmlerine karşı
çıkmak ve Üçüncü Dünya ülkeleri ile işbirliği yapmak is- ►► HELSİNKİ NİHAİ SENEDİ(AGİK)
temiştir. ✎
✎Batı Avrupa Devletleri Avrupa Güvenliği konusunda gö-
✎
✎Çin’in bu politikası ile gerilen ilişkiler Henry Kissinger’in rüşmelere girişmeyi kabul etmiş ancak buna paralel ola-
Çin’e yaptığı tarihi ziyaret iki ülke arasındaki ilişkilerin nor- rak Karşılıklı ve Dengeli Kuvvet Bildirimleri müzakerelerine
malleşmesinin ilk adımı olmuştur. de başlanması önerisinde bulunmuştur.Bunun üzerine
AGİK,15 Ocak 1973 tarihinde Helsinki’de çalışmalarına
✎
✎Japon’yadaki Dünya Masa Tenisi Şampiyonası sonrasın-
başlamıştır.
da Çinlilerin,ABD masa tenisi takımını Pekin’e davet et-
mesi gelişmesi ile de Ping-Pong Diplomasisi gelişmiştir. ✎ Ağustos 1975’de Helsinki Nihai Senedi’nin Sonuç
✎1
Belgesi,Arnavutluk hariç tüm Avrupa Ülkeleri ile ABD ve
Kanada tarafından imzalanmıştır.
►► SALT ANTLAŞMALARI
✎
✎Kübra Bunalımında ortaya çıkan nükleer problemin tehli-
►► KÜBA BUNALIMI(1962)
kesinin anlaşılması üzerine ABD,İngiltere ve SSCB 1963’te
✎
✎Fidel Castro’nun 1959 yılında Batista diktatörlüğüne son
SAİT
ZAMAN

vererek iktidarı ele geçirmesinden sonra,1960 ve 1961 ✎
✎Savaş,Kuzey Vietnamlıların Güney’e saldırmasıyla başla-
yıllarında,komünistler Küba siyasetine hakim olmuştur. mış ve ABD’nin müdahelesi ile uluslararası bir boyut ka-
✎
✎ABD’nin Casto rejimine karşı olması,muhalefeti destekle- zanmıştır.
mesi üzerine Küba-Sovyet Rusya ile sıkı ilişkiler kurmuştur. ✎
✎Kuzey Vietnam birliklerin güneye girmesiyle ABD bölgeye
✎
✎SSCB,ABD’ye karşı üstünlük kurmak amacıyla Küba’ya asker sevk etmiş,bu gelişme ABD kamoyu tarafından se-
tüm dünyadan habersiz ABD’yi vurabilecek güdümlü fü- bepsiz ve anlamsız görülmüştür.
zeler yerleştirmiştir. ✎ savaşta Muhammed Ali Clay Vietnam Savaşı’na çağ-
✎Bu
✎
✎Nükleer savaş ihtimali üzerine ABD ve SSCB geri adım at- rılmasına rağmen savaşa gitmeyi reddetmiş ve ‘’Kuzey
mak zorunda kalmıştır. Vietnamlılar bana hiçbir kötülük yapmadılar ki onlarla
savaşayım’’ demiştir.
✎
✎ABD başkanı Kennedy,Krusçev’den füzelerin hemen sö-
külmesini istemiştir.
SAİT ZAMAN
✎
✎SSCB,Türkiye’deki ABD’ye ait Jupiter füzelerinin sökülmesi ►► KEŞMİR SORUNU
karşılığında Küba’daki füzeleri sökebileceğini bildirmişir. ✎
✎1947’de Pakistan ve Hindistan bağımsızlıklarını ilan
✎
✎ABD’nin öneriyi kabul etmesi sonucunda karşılıklı füze sö- ettiklerinde,Keşmir halkı yapılan antlaşmaya göre uy-
kümü ile Küba Buhranı çözülmüştür. gulanan seçim haklarını Müslüman Pakistan’dan yana
✎
✎Sovyet Rusya ile ABD arasında,özellikle buhran dönemle- kullanmıştı.Bu bölgenin iki tarafa paylaşılmaması sonu-
rinde yanlış anlaşılmalarını önlemek için ‘’Kırmızı Telefon cu oluşan problem SSCB aracılığıyla 1966’da Taşkent
Hattı’’ kurulmuştur. Deklorasyonu’nun imzalanmasından sonra çözüme ka-
vuşulmuş ve iki taraf savaş öncesi sınırlara çekilmeyi ka-
bul etmiştir.
►► VİETNAM SAVAŞI
✎
✎İkinci Dünya savaşından sonra Vietnam’da komünistlerle
►► AFGANİSTAN’IN İŞGALİ
milliyetçiler arasında iç savaş başlamıştı.
✎
✎Fransa Vietnam’dan çekilince,BM ile birlikte bu bölgenin ✎
✎Afganistan’da Kral Davud’un devrilmesinden sonra ikti-
17.Paralel sınır olmak üzere Kuzey ve Güney olarak ikiye dara gelen Halk Partisi’nin Marksist ve Leninist politikala-
ayrılmasını sağlamıştır. rına karşı halkın ayaklanması üzerine hükümet SSCB’den
154
SAİT
ZAMAN

yardım istemiştir. ✎
✎Bunlar;
✎
✎Bu talep üzerine Afganistan’da iktidar mücadelesinin ✎
✎→Siyasi bağımsızlık
sürdüğü sırada SSCB,1979’da ülkeyi fiilen işgal etmiştir. ✎
✎→Askeri ittifaklara katılmama
✎
✎SSCB’nin işgaline karşı mücadele veren Afgan grupları- ✎
✎→Kendi topraklarında başka ülkelere askeri üsse izin ver-
na ‘’Mücahit’’ adı verilmiştir. meme
✎
✎SSCB’nin bu işgali üzerine ABD,SALT-II Antlaşmasını onay- ✎
✎→İkili ittifaklara girmeme
lamaktan vazgeçmiş ve işgale tepki olarak ABD ve 70
✎
✎→Milli kurtuluş savaşlarını destekleme
ülke Moskova’da düzenlenen 1980 Yaz Olimpiyatlarına
katılmamıştır. ✎
✎Bağlantısızlar hareketinin Afrika temsilcisi Mısır(Nasr),
Avrupa temsilcisi Yugoslavya(Tito),Asya temsilcisi ise
Hindistan(Nehru)’dur.
►► BAĞLANTISIZLAR HAREKETİ
SAİT ZAMAN
✎
✎Sovyetler bloğunun dağılmasıyla beraber Bağlantısızlık
✎
✎1960’lardan itibaren uluslararası alanda yeni bir faktör hareketi de önemini kaybetmiştir.
olarak ortaya çıkan önemli olaylardan biri de Doğu ve
Batı Bloklarının dışında Bağlantısızlık adı ile yeni bir dev-
►► ORTADOĞU’DAKİ GELİŞMELER
letler gruplaşmasının ortaya çıkmasıdır.
✎
✎Bu hareketin ortaya çıkmasında etkili olan dev- ○○ 1967-1968 Arap-İsrail savaşları(Altı Gün Savaşları):
let Kore Savaşı sürecinde bağımsızlıklarını kazanan ✎
✎Savaşın başlamasında;1948-1949 Arap-İsrail Savaşı son-
Hindistan,Yugoslavya ve Mısır’dır. rasında yurtlarından edinen mültecilere İsrail’in uygula-
✎
✎Bağlantısızlar Hareketi’nin başlangıç noktası ise 1955 yı- dığı baskı ve buna karşı Filistinlilerin mücadeleye girişmesi
lında Endonezya’nın Bandung şehrinde toplanan Asya- etkili olmuştur.
Afrika(Bandung) konferansıdır. ✎
✎Suriye topraklarına saldıran İsrail,Golan tepelerini almıştır.
✎
✎Konferansta alınan kararlar içinde en etkili olanı barış ✎
✎Birleşmiş milletlerin çağrısı üzerine İsrail Süveyş kanalına
içinde bir arada yaşamanın beş ilkesi olarak 1954 yılında kadar olan yerleri ele geçirmiştir.
Çin ve Hindistan başbakanlarının dünyada tanıttığı ka- ○○ 1973 Arap-İsrail Savaşı(Yom Kippur Savaşı)
rarlar olmuştur.
✎
✎1967-68 Savaşı sonrasında ümitlerini BM’ye ve ABD-SSCB
SAİT
ZAMAN

görüşmelerine bağlamış olan Arap devletleri umduklarını katılmıştır.
bulamayınca hızla silahlanmaya başlamışlardır. ✎
✎1967 Arap İsrail savaşından sonra sorunun çözümünde
✎
✎Mısır ve Suriye,İsrail’e karşı ortak bir harekat düzenlemeyi istediğine ulaşamayan Arap Ülkeleri oldukça önemli bir
planlamışlardır. enerji kaynağı durumunda olan petrolü Batı Dünyasına
✎
✎Mısır ve Suriye orduları,İsrail’in kutsal bayramını kutladığı karşı bir baskı aracı olarak kullanmak istemiştir.Bunun için
gün(Yom Kippur),yani 6 Ekim 1973 günü taaruzu başlat- OAPEC’i(Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri) kurmuşlardur.
mıştır.BM’nin araya girmesiyle İsrail de ateşkese uymuş-
tur.
►► IRAK
✎
✎1958 yılında yapılan askeri bir darbeyle monarşinin yı-
►► Camp David Antlaşması: kılarak cumhuriyet rejimine geçilen Irak’ta 17 Temmuz
1968’de gerçekleşen kansız bir darbenin ardından ikti-
SAİT ZAMAN
✎
✎Yom Kippur savaşlarından sonra ABD Dışişleri Bakanı
Henry Kissinger Mısır ile İsrail arasında bir mekik diploma- dar tamamen Baas Partisi’ne geçmiştir.
sisi başlatmıştır.Ve sonucunda Camp David antlaşması ○○ Baas Partisi;
imzalanmıştır. ✎
✎‘’Yeniden doğuş’’ anlamına gelmektedir.
✎ antlaşmayla beraber İsrail’in varlığını resmen tanıyan
✎Bu ✎
✎Arap sosyalizmi savunmuştur.
ilk Arap devleti Mısır olmuştur.
✎
✎Irak ve Suriye’de iktidar şansı bulmuştur.
►► 1973 Bunalımı ve OPEC

►► İRAN
✎
✎1960 Tarihinde Bağdat’ta toplanan bir konferans so-
✎
✎Muhammed Rıza Pehlevi’nin 1962 yılında hayata geçir-
nucunda petrol ihraç eden ülkeler teşkilatı anlamında
mek istediği Ak Devrim’e karşı başta ulama olmak üzere
OPEC kurulmuştur.
bir çok kesim Şah’a karşı muhalefetini artırmıştır.
✎
✎Kurucu üyeleri;Suudi Arabistan,İran,Kuveyt,Irak,Venezüe
✎
✎Bunun üzerine Ayetullah Humeyni,büyük bir halk deste-
la.
ğiyle İran’a geri dönmüştür.1 Nisan 1979’da İran İslam
✎
✎Kuruluşa sonradan; Katar,Libya,Endonezya,Ekvador,BAE Cumhuriyeti kurulmuştur.
156
SAİT
ZAMAN

►► İRAN-IRAK SAVAŞI(1980-1988) ✎
✎İran-Irak savaşı sırasında İran havalanında masur kalan
215 Japon,Başbakan Turgut Özal’ın talimatıyla düzenle-
✎
✎1979 yılında İran’daki İslam Devriminin sonucunda
nen Büyük Operasyon ile kurtulmuştur.
Hümeyni’nin iktidara gelmesi ve Irak’ta büyük bir Şii ço-
ğunluğunun bulunması Şiilerin Humeyni tarafından kışkır-
tılacağını düşünen Irak Devlet başkanı Saddam Hüseyin’i
endişelendirmiştir. Y U M U Ş A M A D Ö N E M İNDE DÜNYA’DA
✎
✎İran’ın iki ülke arasında anlaşmazlık konusu olan böl- O R T A Y A Ç IKAYAN
geden askerlerini çekmeyi reddetmesi üzerine 22 Eylül Ö N E M L İ G E L İŞMELER
1980’de Irak ordusu sınırı geçmiş ve Basra Körfezi’ne ka- ✎ dönemde II.Dünya Savaşından sonra devletlerin eko-
✎Bu
dar ilerlemiştir.Cezayir Antlaşmasını feshettiğini açıkla- nomik kalkınma politikalarına hız vermeleriyle beraber
mıştır. ekonomik kalkınmada önemli bir ivme yakalanmış bun-
SAİT ZAMAN
✎ Yıl süren savaş 1988 Ağustos ayında yapılan ateşkes
✎8 dan dolayı bu döneme Muhteşem Otuzlar denmiştir.
ile sonlanmıştır.İki ülke arasındaki barış,ancak Irak’ın ✎ kez 1964 Tokyo Olimpiyatları canlı televizyon yayını ile
✎İlk
Kuveyt’i 1990 Ağustos ayında işgali ve ABD ile savaşa tüm dünyaya ulaştırılmıştır.
tutuşma korkusuyla İran’dan aldığı toprakları geri verme-
✎
✎Çin’de Mao’nun önderliğinde Kültür Devrimi başlamıştır.
siyle gerçekleşmiştir.
✎
✎Fransa’da 68 Kuşağı öğrenci hareketleri başlamıştır.
✎ ülkenin birbirlerinin petrol tesislerine saldılar düzenle-
✎İki
mesi sonucu petrol üretimi düşmüş,petrol fiyatları artmış- ✎
✎SSCB 1957’de ilk uzay aracı olan Sputnik’i uzaya fırlat-
tır. mıştır.
✎
✎Savaş boyunca Irak,kendisini destekleyen devletlerden ✎
✎1961’de Ruz kozmonot Yuri Gagarin,Vostok-1 uzay aracı
borç alarak silah satın almıştır.Bu borçları ödeyemeyince ile ilk kez uzaya giden insan oldu.
1990’da Kuveyt’e saldırarak oradaki petrol kuyularını ele ✎
✎1969’da ise Amerikalı Astronot Neil Amstrong Ay’a ayak
geçirmeye çalışmasına yol açmıştır. basmıştır.
✎
✎İran-Irak Savaşı sırasında İran’ın İsrail aracılığı ile ABD’den ✎
✎1969 yılında ilk olarak ABD’de bilim insanları arasındaki
gizlice silah aldığının ortaya çıkması üzerine yaşanan iletişimi sağlamak için deneme niteliğinde ARPANET ku-
olaya İrangate Skandalı denir. rulmuştur.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Türkiye 1971 yılında düzenlenen Akdeniz oyunlarına İzmir İngiltere’ye resmen başvurmuş ve bu girişimi olumsuz kar-
ev sahipliği yapmıştır. şılanınca meseleyi BM’ye taşımıştır.
✎
✎Yunanistan ve Kıbrıs rumları,diplomatik girişimlerden bir
sonuç alamayınca terör faaliyetleri ile Enosis’i gerçekleş-
YU MU Ş A M A D Ö N E M İ ’ N D E tirmeye çalışmışlardır.Bu doğrultuda 1955 yılında Yorgo
TÜ RK D I Ş P O L İ T İ K A S I Grivas önderliğinde EOKA adlı terör örgütünü kurmuşlar-
dır.
✎ dönemde Kıbrıs,Ege sorunları,Orta Doğu’da Arap-İs-
✎Bu
rail savaşları ve Ermeni terörü Türk Dış politikasının belir- ✎
✎EOKA’nın eylemlerine karşılık Türkler de Rauf Denktaş ön-
lenmesinde etkili olmuştur. cülüğünde 1958’de Türk Muhavemet Teşkilatını kurmuş-
lardır.
○○ Türkiye-ABD Münasebetleri
✎
✎1959’da Türkiye ve Yunanistan başbakanları
✎
SAİT ZAMAN
✎1960’lı yıllardan itibaren Türk-Amerikan münasebetlerin-
öncülüğünde,Kıbrıs anlaşmazlığını çözmek için Zürih’te
de Kıbrıs meselesi önemli rol oynamıştır.
görüşmeler başlamış,11 Şubat 1959’da Kıbrıs’ta bağımsız
✎
✎Türk-Yunan meselelerinde ABD’nin Yunan yanlısı politika- bir cumhuriyet kurulması kararı alınarak Zürih Antlaşması
sı iki ülke arasında güven bunalımına sebep olmuştur. yapılmıştır.
✎ dönemde Kıbrıs konusunda ABD’nin tavrını ortaya
✎Bu ✎
✎Daha sonra Türkiye,Yunanistan ve İngiltere arasında
koyan Johnson Mektubu ve 1975-1978 yılları arasındaki Londra’da bu sorun tekrar ele alınmış ve 1959’da imzala-
ambargo dönemi Türk-Amerikan ilişkilerinde sarsıntılara nan Londra antlaşması ile Zürih antlaşması esas alınarak
yol açmıştır. bağımsız bir Kıbrıs devletinin kurulmasına karar verilmiştir.
✎
✎Johnson Mektubu ile Türkiye Kıbrıs’a müdahaleden vaz- ✎
✎1960’ta bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti ilan
geçmiştir.Bu ambargoyu tanımayan ülke ise;Libya’dır. edilmiş,Cumhurbaşkanlığına Rum lider Makarios yar-
dımcılığına da Türk lider,Dr.Fazıl Küçük getirilmiştir.Ancak
Kıbrıs’ta sağlanan bu barış ortamı uzun sürmemiştir.
►► TÜRK-YUNAN İLİŞKİLERİ
✎
✎Türkiye’de İsmet İnönü’nün istifasıyla yaşanan bunalım-
○○ a)Kıbrıs Meselesi
dan yararlanan Makarios,Türklerin imhasın ve Kıbrıs’ın
✎
✎Yunanistan,1951’de Kıbrıs’ın kendisine verilmesi için Yunanistan’a bağlanmasını öngören Akritas Planı’nı uy-
158
SAİT
ZAMAN

gulamaya koymuştur. ✎
✎BM Genel kurulu,13 Mayıs 1983’te Kıbrıs Rumlarını Kıbrıs
✎ plan çerçevesinde Rum çeteleri Türk köylerini yakıp
✎Bu Hükümeti olarak tanıma kararı almıştır.
yıkmıştır. ✎ gelişmeler karşısında Türk toplumu da 15 Kasım 1983’te
✎Bu
✎
✎1963’te ‘’Kanlı Noel’’ olarak bilinen ve 24 Türk’ün şehit Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetini kurmuştur.
edilmesi üzerine Türk Savaş uçakları Lefkoşa üzerinde ilk ○○ b)Ege adalarının silahlanması
uyarı uçuşunu yapmıştır. ✎
✎Yunanistan, 1963 Kıbrıs bunalımından itibaren Lozan Ant-
✎ Haziran 1964’te Kıbrıs’a çıkarma kararı alınmışken John-
✎7 laşmasına aykırı olarak Meis,12 Ada ve Türkiye kıyılarına
son Mektubu patlak vermiştir. yakın olan adaları silahlandırmıştır.Bunun üzerine Türkiye
✎
✎Rumlarla bir arada yaşamanın mümkün olamayaca- farklı zamanlarda Yunanistan’a nota vermiştir.
ğını anlayan Kıbrıs Türkleri 1967’de ‘’Kıbrıs Geçici Türk ✎
✎Yunanistan 1974’ten itibaren Ege adalarını açık olarak
Yönetimi’ni kurmuşlar,yönetimin başkanlığına Dr.Fazıl silahlanırmaya devam etmiştir.
SAİT ZAMAN
Küçük,başkan yardımcılığına da Rauf Denktaş seçilmiştir.
○○ c)Kıta sahanlığı sorunu
✎
✎Enosis’in hemen gerçekleşmesini isteyen EOKA üyeleri
✎
✎Yunanistan,1970 başlarında petrol arama ruhsat alanını
1974’te Makarios’a karşı bir darbe gerçekleştirmiştir.Ni-
Doğu Ege’yi kapsayacak şekilde genişletmiş,bunun üze-
kos Sampson cumhurbaşkanlığına getirilirken ‘’Kıbrıs Elen
rine Türkiye de 1973’te Türkiye Petrolleri Anonim Ortak-
Cumhuriyeti’’ ilan edilmiştir.
lığını Ege’nin açık deniz sularında ve kendi kıta sahan-
✎
✎Türk silahlı kuvvetleri Enosis’e engel olmak,barışı yeni- lığında petrol arama ruhsatı vermiştir.Yunanistan’ın bu
den kurmak ve bölgedeki Türklerin güvenliğini sağlamak duruma itirazi iki ülke arasında Kıta Sahanlığı Sorununu
amacıyla 20 Temmuz 1974 sabahı Kıbrıs Barış Harekatı’nı ortaya çıkartmış,1974 Kıbrıs Barış Harekatının gerçekleşti-
başlatmıştır.Kıbrıs’taki çıkarmanın askeri durumu dolayı- rilmesi iki ülke ilişkilerini daha da gerginleştirmiştir.
sıyla Türkiye,Güvenlik Konseyinin kararlarını kabul ederek
✎ ülke temsilcilerinin Bern’de yaptıkları görüşmeler so-
✎İki
ateş kesmiştir.
nunda Bern Deklerasyonu imzalanmış,böylece taraflar
✎
✎Toplanan Cenevre konferansında bir sonuç çıkmayınca Ege Denizinde kıta sahanlığı ile ilgili hiç bir faaliyette bu-
Türkiye,II.Kıbrıs Barış Harekatını başlatmıştır.II.Kıbrıs barış lunmayacaklarını kabul etmiştir.
harekatına Yunanistan dışında en büyük tepkiyi ABD ve
SSCB göstermiştir.
SAİT
ZAMAN

○○ d)Kara Sularının 12 Mile Çıkarılması sorunu na neden olmuştur.
✎
✎Lozan antlaşmasında Ege Denizinde kara suları genişli- ►► TÜRKİYE-ERMENİSTAN İLİŞKİLERİ
ği 3 mil olarak belirlenmişti.Bu genişlik ilerleyen süreçte 6
✎
✎Ermeniler,iddialarını dünyaya duyurmak ve Türkiye’ye
Mile çıkarılmıştır.
kabul ettirmek,Türkiye’den tazminat ve toprak almak ve
✎
✎Fakat Yunanistan 1947’de sınırı 12 mile çıkarmak büyük Ermenistan’ın hayalini gerçekleştirmek amacıyla
isteyince,bu durum iki ülke arasında gerginliğe neden propaganda faaliyetlerine başlamışlardır.
olmuştur.
✎
✎Bunun üzerine 1975’te Lübnan’ın Beyrut Şehrinde Agop
✎
✎Ancak Türkiye,1976’da Yunanistan’ın kara sularını 6 milin Agopyan tarafından ASALA örgütünü kurmuşlardır.
üzerine çıkarmasını hiçbir zaman kabul etmeyeceğini ve
✎
✎ASALA’nın amaçları;
böyle bir girişimin savaş nedeni olacağını açıklamıştır.
✎
✎→Ermeni soykırımı iddialarını Türk devletince itirafını sağ-
SAİT ZAMAN
lamak,
○○ e)Ege Havası Sahası(FIR HATTI)
✎
✎→Türkiye’yi bu sözde soykırım nedeni ile tazminat öde-
✎
✎Yunanistan,1931’e kadar 3 mil olan hava kontrol sahasını meye zorlamaki
10 mile çıkarmış,fakat Türkiye iki ülke arasındaki iyi ilişkiler-
✎
✎→Doğu ve Güneydoğu toprakların Ermenilere iadesini
den dolayı tepki göstermemiştir.
sağlamak
✎
✎Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü,Türkiye’nin Ege kara su-
✎
✎→Bu topraklar üzerinde bir Ermeni devleti kurmak
ları sınırı ‘’Fır HATTI’’ olarak kabul edince,Ege Denizi üzerin-
deki hava sahasının kontrolü büyük ölçüde Yunanistan’a ✎
✎Örgüt’n ilk eylemini Dünya Kiliseler Birliğine yaptığı saldırı
geçmiştir. ile gerçekleşmiştir.
✎
✎Türkiye 1974’te yayımladığı bir NOTAM ile yeni bir Fır hattı ✎
✎Los Angeles’te Başkonsolos Mehmet Baydar ve yardım-
oluşturmuştur. cısı Bahadır Demir ile 1975’te Viyana büyükelçisi Daniş
Tunaligil ve Paris Büyükelçisi İsmail Erez katledilen Türk
✎
✎Yunanistan ise Kıbrıs Barış harekatından sonra Fır hızmet-
diplomatlardır.
lerini durdurarak Ege semalarını uluslarası hava trafiğine
kapatmıştır.Türkiye’nin Ege’deki haklarını zedeleyen bu ✎
✎1983’te Paris Orly Havaalanı saldırısından sonra örgüt bir
durum iki ülke arasında yeni bir sorunun ortaya çıkması- çok ufak gruba bölünmüştür.
160
SAİT
ZAMAN

T ÜR K İ Y E ’ D E M E Y D AN A tilen Türkiye’de,1965’te yapılan genel seçimleri Adalet
G E L E N G E L İ Ş M E L ER Partisi kazanmıştır.
✎ Ekim 1965’te Süleyman Demirel’in başbakanlığı ile
✎27
►► A)SİYASİ GELİŞMELER başlayan Adalet Partisi iktidarı,12 Mart 1971 Askeri muh-
✎
✎İktidar-Muhalefet arasında yaşanan çekişme,hükümetin tarısına kadar devam etmiştir.
muhalif düşüncede olanları tutuklamasına kadar geniş ✎ Mart muhtırasından sonra başbakan Süleymen De-
✎12
yetkilere sahip bir Tahkikat Komisyonu kurmasına yol aç- mirel istifa etmiş,daha sonra ise partisinden istifa ederek
mıştır. bağımsız olan Nihat Erim başbakanlığında meclis dışın-
✎
✎Bütün bu gelişmeler sonucunda Milli Birlik komitesi,TSK dan ve farklı partilerin milletvekillerinden oluşan geniş ta-
adına ülke yönetimine el koymuş ve Kara Kuvvetleri ko- banlı ve hiçbir siyasi partiyle doğrudan ilişkili olmayan bir
mutanı Org.Cemal Gürsel başkanlığında bir hükümet ku- hükümet kurmuştur.
SAİT ZAMAN
rulmuştur. ✎
✎1973’te Fahri Korutürk cumhurbaşkanı seçilmiştir.
✎
✎Milli Birlik komitesi idam cezalarını onaylamış Hasan ✎ Aralık 1973’te İsmet İnönü vefat etmiş ve Anıtkabir’e
✎25
Polatkan,Fatin Rüştü Zorlu ve Adnan Menderes idam defnedilmiştir.
edilmiştir.
►► 12 Eylül 1980 Askeri müdahalesi ve Sonrası
✎ Şubat’ta Ragıp Gümüşpala başkanlığında Adalet
✎11
Partisi,Ekrem Alican başkanlığında Yeni Türkiye Partisi ku- ○○ Nedenleri:
rulmuştur. ✎
✎→1979-1980 Yıllarında çok sayıda siyasi amaçlı faaili
✎ Mayıs 1961’de yeni anayasa referandumla % 60.4 oy
✎27 meçhul cinayetlerin gerçekleşmesi.
alarak kabul edilmiştir. ✎
✎→Konya’da şeriat içerikli Kudüs Mitingi’nin yapılması
✎ Ekim 1961’de yapılan seçimle tek aday Cemal Gürsel
✎26 ✎
✎→Dış ticaret açığı
cumhurbaşkanlığına getirilmiştir. ✎
✎→Sağ-Sol gerginliğine dayanan olayların yaşanması
✎
✎Seçimlerden sonra cumhurbaşkanı tarafından görev- ✎
✎Türkiye’de yaşanan bu gelişmeler Genelkurmay Başka-
lendirilen CHP lideri İsmet İnönü AP ile anlaşarak Türkiye nı Kenan Evren liderliğinde ordu mensuplarının 12 Eylül
Cumhuriyeti’nin ilk koaalisyon hükümütini kurmuştur. 1980 günü devlet yönetimine el koyması sonucunu do-
✎
✎1965 seçimlerine kadar koalisyon hükümetleriyle yöne- ğurmuştur.
SAİT
ZAMAN

✎
✎Müdahale sonrası Süleyman Demirel’in başbakan oldu- miştir.
ğu hükümet görevinden alınmıştır. ✎ ekonomik dengesizlikler sonucunda karma ekonomi
✎Bu
✎ Kasım 1983’e kadar devam eden bu dönem,Türk siya-
✎24 modelinden serbest piyasa ekonomisine geçişi sağlayan
si tarihine ‘’12 Eylül Dönemi’’ olarak geçmiştir.Bu dönem- 24 Ocak 1980 Ekonomik İstikrar Kararları alınmıştır.
de siyasi partiler kapatımış ve parti liderleri yargılanmıştır.
Böylece demokratikleşme süreci bir kez daha kesintiye
►► C)SOSYAL VE KÜLTÜREL GELİŞMELER
uğramıştır.
✎
✎Askeri müdahele sonucu Milli Güvenlik Konseyi ✎
✎1960’ta ilk Bilgisayar Karayolları Genel Müdürlüğünde
oluşturulmuş,Kenan Evren Devlet başkanlığı görevini üst- kullanılmıştır.
lenmiştir.Bülent Ulusu başbakanlığında oluşturulan Ba- ✎
✎1962’de TÜBİTAK kurulmuştur.
kanlar Kurulu da çalışmalarına başlamıştır. ✎
✎1968’de TRT ilk televizyon yayınına başlamıştır.
SAİT ZAMAN
✎ dönemde Prof. Dr. Orhan Aldıkaçtı başkanlığında ku-
✎Bu ✎
✎Edebiyatta Toplumculuk akımı ortaya çıkmıştır.
rulan komisyonun hazırladığı 1982 Anayasası halkoyuna ✎
✎Türk sinemasında Metin Akpınar,Zeki Alasya,Münir
sunularak kabul edilmiştir. Özkul,Adile Naşit,Şener Şen ve Kemal Sunal sosyal içerikli
✎ Kasım 1983’te yapılan seçimlerde ANAP tek başına ik-
✎6 konuları güldürü yoluyla işlemiştir.
tidar olmuştur. ✎
✎1964’te ilk kez Antalya Film Festivali düzenlenmeye baş-
lamıştır.
►► B)EKONOMİK GELİŞMELER ✎
✎Türkiye’de seri üretim yapılan ilk otomobil Fuldamobil li-
✎
✎1960 yılında Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur. sansı ile 1958 yapımı Nobel 200’dür.
✎
✎1963-1967 yıllarını kapsayan I.Beş Yıllık Kalkınma Planı ile ✎ yerli otomobil 1961’de üretilen Devrim’dir.
✎İlk
1968-1972 yıllarını kapsayan II.Beş Yıllık Kalkınma Planı is- ✎
✎Seri üretimi yapılan ilk yerli otomobil ise 1966 Anadol’dur.
tikrarlı bir büyüme hızı ve kalkınma sağlanması amacıyla ✎
✎1973’te Boğaziçi köprüsü,1988’de ise Fatih Sultan Meh-
uygulamaya konmuştur. met Köprüsü hizmete açılmıştır.
✎
✎1970’li yıllarda uygulanan ‘’İleri İthal İkameci Ekonomi
Modeli’’ ile dayanıklı tüketim malları ve otomobil üretil-
162
SAİT
ZAMAN

K ÜR E S E L L E Ş E N D Ü NY A ✎
✎Çekoslovakya’da meydana gelen ‘’Kadife Devrimi’’
sonucu Çekoslovakya,Çek Cumhuriyeti ve Slovakya ol-
►► SSCB’DE YAŞANAN DEĞİŞİM VE SONUÇLARI mak üzere ikiye ayrılmıştır.
✎
✎1980’li yıllardan itibaren SSCB’de yönetim tarafından ✎
✎1990’da Doğu Almanya ve Batı Almanya birleşmiştir.
bazı değişiklikler yapılmaya başlanması uluslararası den-
gelerde Sovyetler Birliği’nin durumunun sarsılmasına yol B A Ğ I M S I Z O LAN TÜRK
açmıştır.
C U M H U R İ Y ETLERİ
✎
✎Sovyetler Birliğinde 1985’te iktidara gelen Mihail Gor-
baçov Sovyet komünizmin yapısını değiştirmeye ka- ►► A)AZERBAYCAN
rar vermiştir.Bu yüzden ‘’Glasnost’’(Açıklık,Şeffaflık) ve ✎
✎Azerbaycan,1918’de Mehmet Emin Resulzade önderliğin-
‘’Perestroika’’(Yeniden yapılanma) adını verdiği reform- de bağımsız oldu fakat bir süre sonra SSCB,Azerbaycan’ı
ları uygulamaya koymuştur.Bu reformlar SSCB’nin dağıl-
SAİT ZAMAN
tekrar yönetime bağlamıştır.
masında etkili olmuştur. ✎
✎Eylül 1991’de Cumhurbaşkanlığı seçimini Halk Cephesi
✎
✎Mihail Gorbaçov’un uygulamaya koyduğu politikalar Lideri Ebulfeyz Elçibey kazandı.
nedeniyle SSCB’ye bağlı ülkeler bağımsızlıklarını ilan et- ✎
✎1991’de bağımsız olan Azerbaycan’ı tanıyan ilk ülke
meye başlamıştır. Türkiye’dir.
✎ süreçte birlik içindeki en büyük cumhuriyet olan Rusya
✎Bu ✎
✎‘’Biz bir millet,iki devletiz’’ sözü Haydar Aliyev’e aittir.
Federasyonu’nun lideri Boris Yeltsin,Haziran 1990’da ba-
✎
✎SSCB’den ilk ayrılan Orta Asya Türk topluluğu
ğımsızlığını ilan etmiştir.
Azerbaycan’dır.
✎
✎Gorbaçov SSCB’nin son lider,Boris Yeltsin ise Rusya
Federasyonu’nun ilk lideri olmuştur. ○○ Dağlık Karabağ Sorunu:
✎
✎1988’de Azerbaycan’a bağlı Dağlık Karabağ
○○ SSCB’nin Dağılmasının Doğu Avrupa’ya Etkileri:
yönetimi,bölgenin Ermenistan’a bağlanmasını öngören
✎
✎1989’da Macaristan Komünist Partisi,Marksizm’den vaz- bir karar aldı.Moskova bu kararı reddedince Ermeniler
geçmiştir. ayaklanma başlattı.
✎
✎1990’da Polonya’da Sosyal Demokrasi Partisi adını almış- ✎
✎Olayların büyümesi üzerine SSCB ordusu Azerbaycan’a
tır.
SAİT
ZAMAN

girip büyük katliamlar yapmıştır. ✎
✎1990’da bağımsızlığını kazanan Özbekistan’ın ilk Cum-
✎
✎Ağustos 1993’te Azerbaycan topraklarının % 25’i Ermeni- hurbaşkanı İslam Kerimov olmuştur.
ler tarafından işgal edildi. ✎
✎1991’de bağımsızlık olan Özbekistan’ı tanıyan ilk ülke
✎
✎Hocalı Katliamı: Ermeni Güçlerinin 1992 yılında Türkiye’dir.
Azerbaycan’ın Hocalı Kasabası’nda yaptığı katliamdır.
►► E)TÜRKMENİSTAN
►► B)KAZAKİSTAN ✎
✎Saparmurad Niyazov önderliğinde 1991’de bağımsızlığı-
✎
✎1991’de bağımsızlığını ilan etmiştir. nı ilan etmiştir.
✎ devlet Başkanı Nursultan Nazrbayev’dir.
✎İlk ✎
✎Orta Asya Cumhuriyetleri arasında en büyük doğal gaz
rezervine ve yıllık üretim kapasitesine sahip olan ülke
✎
✎1993 yılında Türkiye ve Kazakistan’ın ortak
SAİT ZAMAN
Türkmenistan’dır.
katkılarıyla,Kazakistan’ın Türkistan şehrinde Ahmet Yesevi
üniversitesi kurulmuştur. ✎
✎1991’de bağımsızlık olan Türkmenistan’ı tanıyan ik ülke
Türkiye’dir.
✎
✎1991’de bağımsız olan Kazakistan’ı tanıyan ilk ülke
Türkiye’dir.
►► BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU
►► C)KIRGIZİSTAN ✎
✎1991’de Rusya,Beyaz Rusya,Ukrayna SSCB’nin sona erdi-
ğini ilan ederek Bağımsızlık Devletler Topluluğunu kurduk-
✎
✎Asker Akayev öncülüğünde 1991’de bağımsızlığını ka-
larını açıklamışlardır.Gorbaçov bu kararı tanımamıştır.
zanmıştır.
✎
✎Gorbaçov’un bu kararına karşın 11 devletin katılımıyla
✎
✎Dünyaca ünlü roman’’Selvi Boylum Al Yazmalım’’ roma-
Kazakistan’ın Alma Ata şehrinde zirve toplantısı yapmıştır.
nının yazarı Kırgız Cengiz Aytmatov’dur.
✎
✎Alma Ata zirvesine 1993’te gözlemci olarak katılan dev-
✎
✎Kırgizistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke Kırgizistan’dır.
let Gürcistan,Güney Osetya Savaşından sonra 2008’de
topluluktan ayrılmıştır.
►► D)ÖZBEKİSTAN ✎
✎Alma Ata toplantısı 1991’de SSCB’ye fiilen son vermiştir.
164
SAİT
ZAMAN

✎
✎SSCB Devlet başkanı Gorbaçov,BDT’nin kurulmasından komünist partilerin idaresinden kurtulmuşlar,daha sonra
sonra devlet başkanlığından istifa etmiştir. demokratik eylemler ve seçimler yoluyla sistemlerini de-
✎
✎NOT: SSCB’den ayrılan ilk devlet Gürcistan,SSCB’den ay- ğiştirmişlerdir.Ancak Romanya’da demokratikleşmeye
rılan ilk Türk-Müslüman devlet ise Azerbaycan olmuştur. karşı direnen Devlet Başkanı Nikolay Cavuşesku,halkın
yönetime karşı ayaklanması sonucu görevinden uzaklaş-
►► TİKA(TÜRK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA İDARESİ) tırılmıştır.
✎
✎Başta Türk dilinin konuşulduğu ülkeler ve Türkiye’ye kom- ✎
✎1990’da bir çok Doğu Bloku ülkesi bağlı bulundukları
şu ülkeler olmak üzere,gelişmekte olan ülkelerin kalkın- bloktan kopmaya başlamış,önce COMECON,sonra da
malarına yardımcı olmak,bu ülkelerle ekonomik,ticari,te Varşova Paktı’na son verilmiştir.
knik,sosyal,kültürel ve eğitim alanlarında iş birliği sağla-
✎
✎1961’de inşa edilen Berlin Duvarı 1989 yılı başlarında Al-
mak amacıyla 1992’de kurulmuştur.
man Demokratik Cumhuriyeti Hükümetinin,isteyen Doğu
SAİT ZAMAN
○○ Tika’nın Amaçları: Almanya vatandaşlarının SSCB dahilindeki diğer Doğu
✎
✎Gelişmekte olan ülkelerle iş birliği sağlamak Bloku ülkelerine geçiş yapabilmesine izin vermesiyle öne-
✎
✎Gelişmekte olan ülkeler için gerekli proje ve programları mini kaybetmiştir.
hazırlamak ✎ Ocak 1990’dan itibaren Berlin Duvarı yıkılmıştır.
✎1
✎
✎Eğitim ve kültür alanlarındaki programlar için gerekli dü- ✎ Ekim 1990’da iki Almanya resmen birleşmiştir.
✎3
zenlemeleri yapmak
✎
✎Ana hizmet ve görevleriyle ilgili konularda diğer kamu
kurum ve kuruluşları ile gerekli iş birliği ve koordinasyonu A V R U P A E K O N O M İ K TOPLULUĞUNDAN
sağlamak A V R U P A B İ RLİĞİNE
✎
✎Avrupa Birliği’nin temelleri,1951’de altı ülkenin katılımıyla
DOĞ U BL O K U ’ N D A N S O N R A A V R U P A oluşturulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğuna ve 1957
✎
✎Gorbaçov’un 1985’te iktidara gelmesiyle başlayan de- Roma Antlaşmasına dayanmaktadır.
ğişim ve gelişmeler Orta ve Doğu Avrupa’daki SSCB’ye ✎
✎Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu 1957 Roma Antlaşma-
bağlı devletleri de etkilemiştir. sıyla Avrupa Atom Enerjisi topluluğuna dönüşmüştür.
✎
✎Doğu Avrupa’daki devletler önce kendi ülkelerindeki
SAİT
ZAMAN

✎
✎Avrupa Ekonomik Topluluğu,7 Şubat 1992’de imzalanan ✎ kriterler;
✎Bu
ve 1993’te yürürlüğe giren Maastricht Antlaşmasının im- ✎
✎→Demokrasi
zalanmasıyla Avrupa Birliği adını almıştır.
✎
✎→Hukuk’un üstünlüğü
✎
✎1985 Schengen Antlaşması ile AB’ye üye ülkeler arasında
✎
✎→İnsan hakları
pasaport kontrolünün kaldırılması kararlaştırılmıştır.
✎
✎→Azınlık hakları
✎
✎Avrupa Birliği 2002’de ortak para birimi olarak Avro kulla-
nılmasını kararlaştırılmıştır. ✎
✎→İşleyen bir piyasa ekonomisi
✎ Üyesi Olup Avro’yu Kullanmayan Devletler→Danima

✎AB
T Ü R K İ Y E V E A V R UPA BİRLİĞİ
rka,İsveç,İngiltere
✎
✎Türkiye-AB ilişkilerinin başlangıcı Türkiye’nin 1959’da Av-
✎
✎AB Üyesi Olmayıp Avro’yu Kullanan Devletler→
rupa Ekonomik Topluluğuna üyelik için başvuruda bulun-
Monaco,San Marina,Vatikan
SAİT ZAMAN
masıyla başlamıştır.
✎ ile bir antlaşma yapmaksızın Avro’yu kullanan Devlet
✎AB
✎
✎Avrupa Devletleri Türkiye’ye tam üyelik şartlarını gerçek-
ler→Andorra,Karadağ,Kosova
leşinceye kadar geçerli olacak bir antlaşma önermişler-
○○ a)Maastricht Kriterleri dir.Bu teklife sıcak bakan Türkiye ile 1963’te Ankara Ant-
✎
✎Hollanda’nın maastricht kentinde imzalanan Avrupa Bir- laşması imzalanmıştır.
liği Antlaşmasında,ekonomik ve parasal birliğin aşama- ✎
✎Türkiye Cumhuriyeti’nin Avrupa Ekonomik Topluluğu ile
ları konusunda ‘’Maastricht Kriterleri’’ olarak adlandırılan imzaladığı ilk antlaşma 1963 Ankara antlaşmasıdır.
yakınlaşma kriterleri belirlenmiştir.
✎
✎Avrupa Birliği ile bütünleşmenin ilk aşaması olarak,1 Ocak
○○ b)Kopenhag Kriterleri 1996’da Gümrük Birliği Antlaşması imzalanmıştır.
✎
✎1993 tarihinde yapılan Kopenhag Zirvesinde Avrupa ✎
✎1999’da Helsinki’de yapılan AB Zirvesi’nde Türkiye oy bir-
Konseyi,Avrupa Birliği’nin genişlemesinin Merkezi Doğu liği ile Avrupa Birliğine aday ülke olarak kabul edilmiştir.
Avrupa Devletleri’ni kapsayacağı kabul etmiş ve aynı ✎
✎17 Aralık 2004’te Brüksel’de toplanan AB
zamanda adaylık için başvuruda bulunan ülkelerin tam Zirvesi’nde,Türkiye’nin siyasi kriterleri yeterli ölçüde yeri-
üyeleğine kabul edilmeden önce karşılaması gereken ne getirdiği belirtilmiş ve katılım müzakerelerine 3 Ekim
kriterleri de belirtmiştir. 2005’te başlanması kararlaştırılmıştır.
166
SAİT
ZAMAN

✎
✎2005 Yılında AB ile Türkiye arasında tam üyelik müzake- rında savaşmaya başlaması Sırpların işini kolaylaştırmıştır.
releri başlamışsa da Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği hala Bunun üzerine Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafın-
kabul edilememiştir. dan bu bölgelere Barış Gücü askeri gönderilmiştir.
✎
✎Serebrenika ‘’Güvenli Bölge’’ olarak ilan edilmiş olma-
sına rağmen 11 Temmuz 1995 tarihinde General Mladiç
Y ENİ OLUŞ UM SÜRECİNDE B A L K A N L A R komutasındaki sırp güçlerinin eline geçmiştir.Bunun sonu-
cunda 8 bin civarında sivil boşnak öldürülmüştür.(Sereb-
►► A)Yugoslavya’nın Dağılması
renika Katliamı)
✎
✎II.Dünya savaşında Almanya’nın Yugoslavya’yı ele ge-
✎
✎Mavi Kelebekler: Bosna ve Kosova katliamlarında ölen
çirmesi ile Nazi yanlısı Büyük Hırvatistan kurulmuş ve Hır-
binlerce insanın toplu mezarlarının tespitinde görülen
vatlar ‘’Ustaşa’’ adı verilen ayrılıkçı bir örgüt kurmuşlardır.
canlıdır.
✎
SAİT ZAMAN
✎Sırplar da ‘’Çetnik’’ adı verilen aşırı milliyetçi bir örgüt ku-
✎
✎Sırpların bu bölgelerden çekilmek istememesi sonucu
rarak Ustaşa’nın faaliyetlerine karşı mücadele etmişlerdir.
NATO hava kuvvetleri Sırbistan’a müdahelede bulun-
✎
✎1945’te yapılan seçimlerde Tito,ülkedeki monarşi faali- muştur.(Kararlı Güç Harekatı)
yetlerine son vermiştir.
✎
✎Bunun üzerine 1995’te Yugoslavya Cumhurbaşkanı
✎
✎Tito’nun SSCB’den uzaklaşma düşüncesine bağlı olarak Miloseviç,Hırvatistan Cumhurbaşkanı Tucman ve Bosna-
Yugoslavya,COMİNFORM’dan ihraç edilmiştir. Hersek Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç tarafından
✎
✎1987’de bir darbeyle başa geçen Miloseviç,Kosova ve Dayton antlaşması imzalanmıştır.
Voyvodina’ya verilen özerklik hakkını reddetmiştir. ✎
✎Aliya İzzetbegoviç,’’Bilge Kral’’ olarak bilinmektedir.
✎ gelişmeler karşısında önce Slovenya daha sonrasında
✎Bu
►► B)Arnavutluk’ta Demokratikleşme Çabaları
ise Hırvatistan bağımsızlığını ilan etmiştir.
✎
✎İkinci Dünya savaşından sonra Enver Hoca liderliğinde
✎
✎1990’da bağımsızlığını ilan ederek Yugoslavya’dan ko-
Arnavutluk,İtalyan ve Almanlara karşı mücadele vermiş
pan ilk devlet Slovenya’dır.
ve sonunda Komünist Parti’nin idaresine girmiştir.
✎
✎‘’Küçük Yugoslavya’’ olarak anılan Bosna-Herkes ba-
✎
✎Ramiz Aliya döneminde SSCB’de başlayan değişim rüz-
ğımsızlık kararı almıştır.
garından en son etkilenen devlet olmuştur.
✎
✎Boşnak ve Hırvatların anlaşmazlığa düşüp kendi arala-
SAİT
ZAMAN

O R T A D O Ğ U V E AFGANİSTAN’DA GE LİŞMELER ✎
✎Fransa ve Almanya 2003 Körfez Krizinde ABD’ye destek
vermemiştir.Bu yüzden dönemin ABD savunma bakanı
►► A)Körfez Savaşları: Rumsfeld tarafından ‘’Eski Avrupa’’ olarak nitelendiril-
○○ I.Körfez Savaşı mişlerdir.
✎
✎Saddam Hüseyin yönetimi 1990’da uluslararası çağrılara
uymayarak Kuveyt’i işgal etmiştir. ►► B)Filistin Sorunu
✎
✎Bunun üzerine ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin ✎
✎1948’de İsrail Devleti’nin kurulmasıyla başlayan Arap-İs-
saldırısıyla I.Körfez savaşı gerçekleşmiştir. rail savaşları sonrasında,İsrail sınırlarını oldukça genişlet-
✎
✎Savaş 1991’de ABD öncülüğünde gerçekleşen Çöl Fırtı- miştir.
nası Operasyonu adı verilen hava saldırısıyla başlamıştır. ✎
✎1964 yılında Yaser Arafat öncülüğünde Filistin Kurtuluş Ör-
✎
✎Mayıs 1991’de 36.Paralelin kuzeyini kontrol altında tut- gütü kurulmuştur.
SAİT ZAMAN
mak ve Irak’ın ateşkes koşullarına uyup uymadığını kont- ✎
✎1987 yılı sonlarında işgal altındaki Filistin topraklarında
rol etmek için uluslararası Çekiç Güç kurulmuştur.Merkezi FKÖ’nün yönlendirmesiyle İntifada(Harekete geçme)
Türkiye’deki İncirlik Üssü’dür. adı verilen ayaklanmalar başlamıştır.
○○ II.Körfez Savaşı ✎
✎İntifada: İsrail’in işgal ettiği topraklarda,sivil halkın ve Ya-
✎
✎Irak yönetiminin,nükleer silah üretiminin BM tarafından ser Arafat’ın ‘’Küçük Generallerim’’ dediği çocukların
denetlenmesine izin vermemesi üzerine başlamıştır. başlattıkları ayaklanmalardır.
✎
✎Türkiye başta olmak üzere İslam ülkelerinin tamamı Irak ✎
✎1988’de Bağımsız Filistin devleti kurulmuş ve Yaser Arafat
için yapılacak bir güç kullanımına karşı çıkmıştır. Devlet Başkanlığına seçilmiştir.
✎
✎ABD ve İngiltere tarafından 2003 yılında Irak’a saldırı baş- ✎
✎İsrail ile Filistin ilk defa 1991’de düzenlenen Madrid Konfe-
lamıştır.Mevcut Irak kuvvetleri bir başarı elde edememiş ransında bir araya gelmiştir.
ve Irak Devlet başkanı Saddam Hüseyin,2006’da idam ✎
✎1993’teki Oslo Konferansıyla da İsrail ve Filistin ilk kez bir-
edilmiştir. birini tanımışlardır.
✎
✎Yapılan seçimlerden sonra Celal Talabani Cumhurbaş- ✎
✎2004’te İsrail’in Gazze’ye yönelik başlattığı ‘’Refah Ope-
kanı olmuştur. rasyonu’’ adı verilen saldırılar,Yaser Arafat’ın ölümü son-
168
SAİT
ZAMAN

rasında Filistin Devlet başkanı olan Mahmut Abbas ile laştırılmıştır.
İsrail arasında imzalanan ateşkes antlaşması ile son bul- ✎
✎Taliban yönetimi yerine Hamid Karzai liderliğine hükümet
muştur. kurulmuştur.Bu hükümete destek vermek amacıyla ISAF
✎
✎İsrail ile Filistin arasında 2007’de Annapolis toplantısı ya- kurulmuştur.
pılmış ancak herhangi bir sonuç alınamamıştır. ✎
✎ISAF: Bm tarafından Afganistan’da güvenliğin sağlan-
✎
✎İsrail 2008’de Gazze üzerine başlattığı ‘’Dökme Kurşun ması amacı ile oluşturulan Uluslararası Güvenlik Destek
Operasyonu’’ ile bir çok sivil hayatını kaybetmiştir. Gücü’dür.
►► C)Afganistan’daki Gelişmeler ►► D)Ortadoğu’da Su sorunu

✎
✎1989’da SSCB Birliklerinin Afganistan’dan çekilmesinden ✎
✎Ortadoğu’nun başıca su kaynakları;Dicle,Fırat,Asi,Şeria
SAİT ZAMAN
sonra Molla Muhammet Ömer önderliğindeki Taliban ve Nil nehirleridir.
grubu,ülkenin yarısını kontrol altına almıştır. ✎ nehri için sorun yaşayanlar; Mısır,Suriye,Etiyopya
✎Nil
✎
✎Taliban yönetimine karşı olanlar da Kuzey İttifakı adı al- ✎
✎Şeria için sorun yaşayanlar; Ürdün,İsrail,Suriye
tında örgütlenmişlerdir.
✎
✎Fırat; Irak,Suriye,Türkiye
✎
✎ABD,11 Eylül 2001’deki New York şehrindeki İkiz Kulelere
✎
✎Dicle; Irak,Suriye,Türkiye
yapılan saldırılardan Afganistan’da bulunan El-Kaide ör-
gütünü sorumlu tutmuştur. ✎
✎Asi; Türkiye,Suriye
✎
✎ABD,bu saldırılardan sorumlu tuttuğu terör örgütü lideri- ✎
✎1987’de imzalanan Ekonomik İş Birliği Protokolü Fırat ve
nin Afganistan’da bulunduğunu iddia ederek kendisine Dicle’nin suyunu Arap Yardımadasına kadar akıtacak
teslim edilmesini istemiş ve Taliban yönetiminin olum- Barış Suyu Projesi’ni ortaya atmıştır.
suz cevap vermesi üzerine 2001 tarihinde Afganistan’a
hava harekatını başlatmıştır.
✎
✎Özbek general Raşid Dostum ve Kuzey İttifakı da hareka-
ta karadan destek vermiştir.Hava operasyonlarında ça-
resiz kalan Taliban yönetimi 2001’de yönetimden uzak-
SAİT
ZAMAN

D ÜN YA D A K İ G E L İ Ş M E LE R doğal gazının Şah Deniz Projesiyle Gürcistan ve Türkiye
üzerinden dünyaya pazarlanması hedeflenmektedir.
✎
✎1954’te ilk başarılı böbrek nakli gerçekleşmiştir.
✎
✎Trans-Hazar-Boru hattı projesi ile Türkmenistan doğal ga-
✎
✎1996’da ‘’Dolly’’ adlı koyun kopyalanmıştır.Ülkemizde ise
zının Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınması amaçlan-
2007’de ‘’Oyalı’’ adı verilen ilk koyun kopyalanmıştır.
makta olup,bu konuda Aşkabat ile yapılan müzakerele-
✎
✎1990’lardan sonra dünyada İnternet Kullanıcı sayısı da rin sonuna gelinmiştir.
hızla artmıştır.
✎
✎Türkiye-Ermenistan ile ilişkilerini geliştirmek amacıyla kuru-
✎
✎Askeri teknolojide ‘’Komuta Hiyerarşisi’’ yerine ‘’Ağ Kur- luşunda öncü olduğu Karadeniz Ekonomik İş Birliği Teşki-
gusu’’ öne çıkmıştır. altına Ermenistan üye olarak davet etmiştir.Bu teşkilatın
✎
✎1990 yılında Venüz yüzeyine inilerek araştırmalar yapıl- temel amacı; üye devletlerin coğrafi yakınlıklarından ve
mıştır. ekonomilerinin birbirlerini tamamlayıcı özelliklerinden ya-
SAİT ZAMAN
✎
✎1998’de Uluslararası Uzay İstasyonunun inşasına başla- rarlanılarak ekonomik,bilimsel ve teknolojik ilişkileri geliş-
mıştır. tirmelerini sağlamak ve Karadeniz’in bir barış,iş birliği ve
✎
✎1986’da Çernobil kazası sonrası çevre sorunlarına duyar- refah bölgesi haline gelmesini sağlamaktır.
lılık artmıştır. ►► Türk Kültürü ve Sanatları Ortak Yönetimi(TÜRKSOY)
✎ Azerbaycan,Kazakistan,Gürcistan,Özbekista
TÜ RK D I Ş P O L İ T İ K A S I ✎1993’te
n,Türkmenistan ve Türkiye kültür bakanları tarafından
✎
✎Rus doğalgazı’nın Karadeniz’in altından döşenecek bir Almatı’da kurulmuştur.
boru hattu ile Samsun’a ulaşmasını sağlayan Mavi Akım
✎
✎Örgütün genel merkezi Ankara’dır.
Projesi,Türkiye-Rusya ilişkilerini geliştirmiştir.
✎
✎Temel Amacı; Türk dili konuşan ülkeler arasında bilim,kültür
✎
✎Azerbaycan petrollerinin taşınması amacıyla 2002’de
ve sanat alanlarında iş birliği sağlamak ve bu alanlarda
yapımına başlanan ‘’Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hat-
çalışmalar yapmaktır.
tı’’ boru hatları içinde ilk kez gündeme gelmiş ve 2005’te
tamamlanmıştır. ►► Türkiye’nin Ortadoğu Politikası
✎
✎Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru hattı ile paralel olarak ge- ✎
✎Türkiye,1990’da Basra Körfezi ve Irak’ta meydana gelen
liştirilen Güney Kafkasya Boru Hattı ile de Azerbaycan gelişmelerde askeri müdaheleye destek vermiş,Irak’a
170
SAİT
ZAMAN

uygulanan ambargodan olumsuz etkilenmiştir.Ayrıca masıyla sorun çözülmştür.
2003’te ABD liderleiğinde Irak’a askeri müdahele yapıl- ✎
✎Türkiye-Yunanistna ilişkileri ise 1996’da Kardak Kayaklıkları
masıyla Irak’ta bir otorite boşluğu oluşmuştur. yüzünden iki ülke savaşın eşiğine kadar gelmiştir.’’O Şim-
✎
✎Türkiye ile Suriye arasındaki ‘’Su Sorunu’’ ve Suriye’nin di Asker’’ adlı sinema filmi Türkiye-Yunanistan arasında
Türkiye’ye yönelik terör faaliyetlerine destek vermesi yaşanan bu krizi konu edinmiştir.
1990’lı yıllarda iki ülke ilişkilerini olumsuz etkilemiştir. ✎
✎Türkiye ile Yunanistan arasında yıllardır süren Batı Trak-
✎
✎Türkiye ile İran ilişkileri 1990’lı yıllarda Terör olaylarına ya sorunu bu dönemde de devam etmiştir.1990’da Batı
desek vermesi ile bozulmuş ancak öte yandan İran ve Trakya Türkleri liderlerinden Dr.Sadık Ahmet’in ‘’Türk’’ ke-
Türkmenistan doğal gazlarının Türkiye üzerinden Batı ül- limesini kullandığı için cezalandırılması ve Türklere yöne-
kelerine ulaştırması için anlaşmalar yapılması da ilişkilerin lik saldırılar Türkiye’nin Yunanistan ile diplomatik ilişkilerini
gelişmesinde etkili olmuştur. kesmesine yol açmıştır.
SAİT ZAMAN
✎
✎Türkiye-İsrail ilişkileri 2000’li yıllarda İsrail’in Filistin’e yö- ✎
✎Türkiye ile Yunanistan arasında yıllardır devam eden so-
nelik saldırıları Türkiye-İsrail ilişkilerini olumsuz etkilemiş- runlardan biri de ‘’Kıbrıs Sorunu’’dur.1992 sonlarına ka-
tir.2004’teki Mavi Marmara Gemisi’nin uluslararası su- dar yapılan görüşmelerde bir çözüm sağlanamayan
larda İsrail askerleri tarafından basılması ve 9 Türk’ün Kıbrıs Sorunu’na,Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin AB’ye
öldürülmesi iki ülke arasındaki ilişkileri kopma aşamasına yaptığı tam üyelik başvurusunun kabul edilmesiyle AB
getirmiştir. müdahil olmuştur.
►► Türkiye’nin Balkan Politikası ✎
✎Kıbrıs sorununun çözümüne yönelik en önemli gelişme
ise,Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan’ın hazır-
✎
✎Türkiye,Balkan ülkeleri arasında barış içinde birlikte yaşa-
ladığı rapordur.Bu rapora göre,Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti
maya dayalı bir ortamın oluşturulmasına önem vermiştir.
kurulacak ve bakanlıkların en az 1/3’ü Türk olacak.
✎
✎Türkiye-Bulgaristan ilişkileri,1980-1990 yılları arasında
✎
✎2004’te referanduma sunulan Annan Planı’na Türkler
Bulgaristan’ın Türk azınlığa karşı uygulamaya koyduğu
‘’Evet’’ derken Rumlar ‘’Hayır’’ demiştir.
asimilasyon politikası nedeniyle gerginleşmiştir.Bu ger-
gin durum 1989’da Cumhurbaşkanı Jivkov’un iktidardan
uzaklaşmasına kadar devam etmiş,yeni devlet Başkanı
Mladenov’un bu uygulamalardan vazgeçildiğini açıkl-
SAİT
ZAMAN

►► Kızılay’ın Yurt Dışı Yardım Faaliyetleri ✎
✎gibi ülkelere barışı koruma ve uygulama harekatlarına
barış gücü olarak katılmıştır.
✎
✎2005’te Endonezya,Tayland ve Sri Lanka
✎
✎2005’te Pakistan
✎
✎2006’da Lübnan
✎
✎2006’da Sudan
✎
✎2007’de Irak 1 9 8 0 S O N R A S I TÜRKİYE
✎
✎2008’de Gürcistan
►► A)Siyasi Gelişmeler
✎
✎2008’de Filistin
✎
✎1983 Yılında yapılan seçimler sonucunda Turgut Özal ön-
derliğindeki Anavatan partisi iktidara gelmiştir.
►► Türk Ordusu ve Dünya Barışına Katkılar
SAİT ZAMAN
✎
✎Türkiye bu dönemde dünyaya açılma konusunda önem-
✎
✎Somali,Kore Savaşından sonra yurt dışındaki ilk görev yeli adımlara atarak AB’ye tam üyelik başvurusunda bu-
ridir. lunmuştur.Ayrıca 12 Eylül Askeri darbesi ile siyaset yasağı
✎
✎Bosna-Hersek getirilen Bülent Ecevit,Alparslan Türkeş,Süleyman Demi-
rel ve Necmettin Erbakan’ın yasakları kaldırılmıştır.
✎
✎Arnavutluk
✎
✎ANAP 1987 genel seçimlerinde tekrar birinci parti olmuş-
✎
✎Kosova
tur.
✎
✎Makedonya
✎
✎1989’da Turgut Özal Cumhurbaşkanı seçilmiş ve Yıldırım
✎
✎Afganistan Akbulut Başbakan olmuştur.
✎
✎Sudan ✎
✎1991 seçimlerini kazanan Doğru Yol partisi lideri Süley-
✎
✎Lübnan man Demirel,Sosyal Demokrat Halkçı Parti ile birlikte ko-
✎
✎Kongo alisyon hükümetini kurmuştur.
✎
✎Libya ✎
✎Turgut Özal’ın 1993’te ölmesi üzerine Süleyman Demirel
Cumhurbaşkanı seçilmiştir.
✎
✎Katar
✎
✎Turgut Özal,Mustafa Kemal’den sonra görevi başında
172
SAİT
ZAMAN

hayatını kaybeden tek cumhurbaşkanımızdır. ✎
✎Turgut Özal
✎
✎Süleyman Demirel’in yerine DYP genel başkanlığına Tan- ✎
✎Süleyman Demirel
su Çiller getirilmiştir.Tansu Çiller Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ✎
✎Ahmet Necdet Sezer
kadın başbakanıdır.
✎
✎Abdullah Gül
✎
✎Çiller zamanında AB ile ‘’Gümrük Birliği Antlaşması’’ im-
✎
✎Recep Tayyip Erdoğan
zalanmıştır.
✎
✎Mayıs 2000’de Anayasa Mahkemesi başkanı Ahmet
Necdet Sezer Cumhurbaşkanı seçilmiştir. ►► B)Sosyokültürel,Spor ve Sanatsal Gelişmeler
✎
✎2002,2007 ve 2011’de yapılan seçimleri tek başına ikti- ✎
✎Sertap Erener 2003’te Eurovision Şarkı Yarışmasını kazan-
dara gelen Akp’nin kurduğu hükümet günümüzde de mıştır.
ülkeyi yönetmektedir. ✎
✎1984’te ilk renkli televizyon yayını başlamıştır.
SAİT ZAMAN
✎
✎2007’de görev süresi dolan Ahmet Necdet Sezer yerine ✎
✎1990’da ilk özel televizyon kanalı açılmıştır.
Abdullah Gül Cumhurbaşkanı seçilmiş olup,2014 yılında ✎
✎1990’lı yılalrla birlikte Türk sineması tekrar canlanma sü-
ilk kez yapılan halk oylamasıyla bu görevi Recep Tayyip recine girmiştir.2008 yılında 61.Düzenlenen Cannes Film
Erdoğan’a bırakmıştır. Festivali’nde ‘’Üç Maymun’’ adlı filmiyle en iyi yönetmen
ödülünü Nuri Bilge Ceylan kazanmıştır.
CU MH UR B A Ş K A N L A R I L IS T E S I
✎
✎Orhan Pamuk ilk kez Nobel Edebiyat Ödülü’nü almıştır.
✎
✎Mustafa Kemal Atatürk
✎ internet bağlantısı ODTÜ’den yapılmıştır.
✎İlk
✎
✎İsmet İnönü
✎
✎1988 Seul Olimpiyatlarında Naim Süleymanoğlu altın ma-
✎
✎Celal Bayar dalya kazanmıştır.
✎
✎Cemal Gürsel
►► C)Ekonomik Gelişmeler
✎
✎Cevdet Sunay
✎
✎1980’den sonra ekonomi önceki dönemlere göre büyük
✎
✎Fahri Korutürk
bir değişim göstermiş ve 24 Ocak 1980’de alınan kararlar
✎
✎Kenan Evren Türk Ekonomi anlayışında bir dönüm noktası olmuştur.
SAİT
ZAMAN

✎
✎1980’lerin sonuna gelindiğinde artık yabancı sermaye gi- ✎
✎Dünya Sağlık Örgütü(WHO)
rişi ve ihracat artmıştır. ✎
✎BM Eğitim,Bilim ve Kültür örgütü(UNESCO)
✎
✎1997,1998,2001,2008 yıllarında yaşanan ekonomik krizler ✎
✎çalışmalar yapmaktadır.
Türkiye’yi olumsuz etkilemiştir.
►► D)Salgın Hastalıklar
✎
✎AIDS
KÜ R E S E L S O R U N L A R ✎
✎Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Hastalığı: İlk kez Kırım’da or-
taya çıkmıştır.
►► A)Kyoto Protokolü
✎
✎Kuş Gribi(H5N1)
✎
✎Küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda mücadeleyi
sağlamaya yönelik olarak Birleşmiş Milletler İklim Değişik- ✎
✎SARS(Akut Solunum Yolu Yetmezliği Sendromu)
✎
✎Hepatit
SAİT ZAMAN
liği Çerçeve Sözleşmesi’ne bir ek niteliğindeki uluslarası
tek çevre antlaşmasıdır. ✎
✎Sıtma
✎ Aralık 1997’de Japonya’nın Kyoto şehrinde imzalanan
✎11 ✎
✎Domuz Gribi(H1N1)
Kyoto Protokolü,2005 yılında yürürlüğe girmiştir.Türkiye ise
bu protokolü 2009’da imzalamıştır.
►► B)Çernobil Nükleer Kazası
✎
✎1986’da Ukrayna’daki Çernobil Nükleer Güç Reaktörün-
de meydana gelen bu kazayla büyük miktarda ortaya
çıkan radyoaktif serpinti tüm Avrupa ve Türkiye’ye yayıl-
mıştır.
►► C)Yoksulluk ve Açlıkla Mücadele
✎
✎Yoksulluk ve açlıkla mücadele etmek için;
✎
✎Gıda ve Tarım Örgütü(FAO)
✎
✎Dünya Gıda Programı(WFP)
174
SAİT
ZAMAN
SAİT ZAMAN

Kpss Tarih Konu Anlatım Genel Tekrar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Kpss Tarih Konu Anlatım Genel Tekrar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kpss Tarih Konu Anlatım Genel Tekrar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

/sait.

Bu çalışma 2017 Öğretim Programı

Gireceğiniz sınav için çalışma sürecinde

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

İSLAM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

►► Diğer Edebi Ürünler

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

✎ dönemde asıl adı Ebu Hasan olan Vezir Nizamülmülk

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

TÜRK - İSLAM TARİHİ

○○ Tolunoğulları ►► Önemi Mimari yapılar

►► I.Alaadin Keykubad dönemi: ►► Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra

✎ İskan politikası uygulanmıştır.

✎ Şeyh’ül İslam bu dönemde atanmıştır.İlk Şeyh’ül İslam

►► ISLAHATLARIN ÖZELLİKLERİ ✎ dönemde batının üstünlüğü kabul edilmiştir.

○○ 1840 Nizip Savaşı ve Londra Konferansı

○○ II.Abdülhamid Dönemi Yayın Organları ✎

►► Osmanlı İmparatorluğunda Mimari’de Barok ve Ro-

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

►► ABD ve I.DÜNYA SAVAŞI

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ