‫ّ‬ ‫ٰ‬

‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬

‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رسالہ‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫االمووالعلیلهاعتیالنصطفیبدافعالبالء‬
‫ہملکۺداعفۺالبالۺےکۺَاھتۺیفطصمۺہیلعۺاٰولصلۃۺؿالسالصۺیکۺتعنۺایبنۺرکےنۺؿاولنۺےکۺےئل‬
‫لالؿنۺےسۺانمۺاؿرۺاےکنۺرمےبتۺیکۺ ُللبدیۺےہ‬

‫مس ّٰ ی‬
‫میہ ینامیتارییخ ی‬
‫‪۱۳۱۱‬ھ‬
‫اکنالالطامۃعلیشركسویباالمورالعامۃ‬
‫وپریۺایقعقۺداھلاۺ(ؿاہویبنۺےکۺاٌۺ)رشكۺرپۺوجۺاومرۺاعہمۺیکۺرطحۺ‬
‫(وموجدۺیکۺہرۺمسقۺرپۺاصدطۺ)ےہ‬

‫ہسمیاهللیالرحمنیالرحیمط ی‬
‫عــــــ‬
‫‪۲۱‬ۺامجدیۺالارخۃۺ‪ ۱۳۱۱‬ھۺ‬ ‫ارۺدیلہۺلارۃۺدنہۺؿراےئۺرمہلسۺومولیۺدمحمۺرکاعقۺاهللۺاخن اصذقی‬ ‫ہلئسمۺ‪:۳۵‬‬
‫املعےئۺدنیۺاٌۺہلئسمۺںیمۺایکۺهرامےتۺںیہۺرلدۺاتہکۺےہۺہکۺڑپانھۺدرؿدۺلاحۺاؿرۺداللئۺاریخلافۺاک‬
‫عــــــ ‪:‬وماللاۺرکاعقۺاهللۺاخنۺاصذقۺہفیلخۺرضحفۺاحیجۺادمادۺاهللۺاہمرجۺیکمۺردمۃۺاهللۺامہیلعۺ‬

‫‪Page 1 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رشك ۺضحم ۺاؿر ۺدبؿق ۺَیبہ ۺےہ ۺاؿر ۺمیلعت ۺاٌ ۺیک ۺمس ۺاقلل ۺرشك ۺاٌ ۺےئل ۺہک ۺدرؿد ۺلاح ۺںیم ۺداعف ۺالبالء ۺؿاوللا ۺء ۺؿالؽشغ ۺؿارملض ۺؿاالمل ۺروسلۺ‬
‫ارکصۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺَانۺںیمۺذموکرۺےہ‪،‬اؿرۺدبؿقۺَیبہۺاٌۺےئلۺہکۺہیۺدرؿددعبۺدصاہۺَالۺےکۺفینصتۺوہےئۺںیہ۔رمعۺؿوجافۺ‬
‫ںیمۺاتہکۺہکۺؿردۺاٌۺدرؿدۺوبقملۺاکۺومذقۺریخۺؿمرتکۺاؿرۺلاؿقۺاردلادۺتبحمۺےہ۔رلدۺرعتیبۺےسۺاجلہۺےہۺؿۃۺںیہنۺاتھجمسۺہکۺرضحفۺیلصۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺَیقۺںیہۺدعفۺلالۺےک‪،‬ارگہچۺداعفۺالبالءۺذؾیؾبًاۺخداےئۺاعتیٰلۺےہ۔ رصتخم ااعملینۺںیمۺانبتیالرہیعیالبقل‪1‬۔(اہبرۺےنۺ‬
‫‪(2"‬اهللۺاعتیٰلۺانۺ‬ ‫زبسۃۺااگلا۔ف)ہکۺوقبلۺومنمۺاجمرۺاؿرۺوقبلۺاکهرۺتقیقحۺهراملاۺےہ۔ؽالؿۃۺارںیۺ"‬
‫‪(3"‬مہۺےنۺ‬ ‫‪‬‬ ‫اکهرؿنۺرپۺذعافۺہنۺهرامےئۺاگۺذقۺلكۺاےۺوبحمفۺوتۺانۺںیمۺرشتفیۺهرامۺےہ۔ف)اؿر"‬
‫ہنۺاجیھبۺںیھمتۺرگمۺردمقۺَارےۺاہجنۺےکۺےئل۔ ف)امہرےۺدوعےئۺرپۺدؿۺمررگۺوگاۃۺںیہ‪،‬اؿرۺایکۺَالۺؿالدفۺرضحفۺردمقۺاعملۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺںیم ۺطحق ۺاعص ۺیک ۺؿلا ۺدعف ۺںیہن ۺوہیئ‪،‬اٌ ۺےک ۺوسا ۺربجالیئ ۺلیلخ ۺاکوقمہل ۺغرا ن ۺرکمی ۺںیم ۺاٌ ۺرطح ۺدرح ۺےہ‪":‬‬
‫‪(4"‬ںیمۺاطعۺرکؿنۺےھجتۺرھتساۺاٹیب۔ف)ۺاہینۺوقبلۺرلدۺرضحفۺربجالیئۺیھبۺاعمدۺاهللۺرشمكۺوہےئگۺویکہکنۺؿۃۺاےنپۺ‬ ‫‪‬‬
‫ا فۺوکۺؿاہفۺهرامۺرےہۺںیہ۔سپۺوجۺوجافۺرلدۺیکۺرطلۺےسۺوہاگۺؿیہۺامہریۺرطلۺےس۔رھپۺوچہکنۺہیۺدرؿدۺومعملۺہبۺاکثرۺاملعءۺؿاشمخئۺؿظاصۺ‬
‫ےہ ۺسپۺؿۃ ۺِق ۺیھبۺرلد ۺےکۺمردلكۺرشمكۺوہےئ ۺاؿرۺرطۃۺہی ۺہک ۺوخدۺرلد ۺیھب ۺاٌ ۺوخاۃ ۺوخماۃۺےکۺرشك ۺےس ۺچب ۺںیہن ۺاتکس ۺویکہکن ۺؿۃ ۺیھبۺمسی‬
‫لیق‬ ‫عــــــ ی‬
‫وکۺاقللۺاؿرۺادؿہیۺوکۺداعفۺدردۺراعفۺؿصبانۺاتہکۺےہ۔اؿرۺرضحفۺَاۃۺؿیلۺاهللۺدحمفۺدولہیۺدیصقۃۺابیطۺا ضۺںیمۺا رضحنفۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺوک ۺداعف ۺهرام ۺرےہ ۺںیہ۔دنسںی ۺوت ۺاؿر ۺیھب ۺںیہ ۺرگم ۺاٌ ۺرصتخم ۺںیم ۺاجنگشئ ۺںیہن۔راہ ۺدص ۺاہ ۺَال ۺےک ۺدعب ۺفینصت ۺوہےن ۺےسۺ‬
‫دبؿقۺَیبہۺوہلا‪،‬ہیۺیھبۺرلدۺیکۺدماغكۺرپۺدالۺےہ۔وخدۺرلدۺوجۺ‬
‫عــــــ ‪ :‬مسۺینعیۺرہر‬

‫یمختصریالمعاین‪،‬احوالیاسنادیالخرب‪،‬المکؾب یالفاروقی یاتلمن‪،‬ضۺ‪۸۵‬‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۳۳/ ۸‬‬
‫‪3‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۰۷/ ۲۱‬‬
‫‪4‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۹/ ۱۹‬‬

‫‪Page 2 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ومولیۺالیعمسۺاصذقۺےکۺےبطخۺہعمجۺںیمۺمرۺرسۺعبثرۺڑپاتھۺےہۺاٌۺےکۺےئلۺاٌۺےکۺلاٌۺوکیئۺدحمكۺےہۺلاۺؿۃۺرامہنۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلع ۺملس ۺیک ۺفینصت ۺںیہ۔سبحانیاهلل ان ۺوبطخن ۺاک ۺڑپانھ(وج ۺدص ۺاہ ۺَال ۺدعب ۺیک ۺفینصت ۺںیہ)وت ۺرلد ۺےک ۺےئل ۺَیق ۺوہ ۺاؿ ۺر ۺاخاصن ۺقح ۺیکۺ‬
‫فینصتۺدرؿدۺاکۺڑپانھۺدبؿقۺَیبہۺرہھٹے‪،‬اہنۺوجۺےغیصۺدرؿدۺےکۺوضحرۺرسؿرۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺوقنملۺںیہۺانۺاکۺڑپانھۺامہرےۺ‬
‫ُ‬
‫مردلكۺیھبۺالضفۺؿرتہبۺےہۺرگماملعےئۺرا زینۺؿرقفاےئۺاکنیلمۺےنۺاحلكۺدؿطۺؿوشطۺںیمۺوجۺدرؿدۺرشفیۺلاافلعۺدبہعیۺفینصتۺهرامےئۺںیہۺ‬
‫نج ۺںیم ۺانجف ۺوغف ۺانیلقثل ۺوبحمف ۺاحبسین ۺیھب ۺَالم ۺںیہ ۺاؿر ۺرضحف ۺخیش ۺدبع ۺاقحل ۺدحمف ۺدولہی ۺےن ۺخدف ۺاولقلف ۺںیم ۺدرح ۺهرامےئۺ‬
‫ںیہ‪،‬اؿرۺوخدرضحفۺخیشۺےنۺالكۺلقتسمۺرَاہلۺاٌۺلارۃۺںیمۺلافیلۺهراملاۺےہ‪،‬اؿرۺےنتجۺدرؿدۺاشمخئۺؿظاصۺےنۺفینصتۺهرامےئۺںیہۺِقۺاٌۺ‬
‫ںیمۺدرحۺںیہ‪،‬اؿرۺرشحۺرفسۺالصفادۃۺںیمۺ‪۳۶‬ےغیصۺروسلۺخداۺےسۺوقنملۺںیہۺلایقۺاحصہبۺؿلانیعبۺےنۺرلادۃۺےئکۺںیہ۔رلدۺاجلہۺےنۺانۺِقۺ‬
‫رضحافۺوکۺاعمدۺاهللۺرشمكۺانبلاۺےہ۔افۺاملعےئۺاؽالصۺےسۺااسفتسرۺےہۺہکۺوقلۺرلدۺاکۺحیحصۺاؿرۺوماقفۺاقعدئۺفلسۺاصحلۺےکۺےہۺلاۺرمعؿۺاکۺ؟ہیۺ‬
‫رشتحیۺؿلیصفتۺارَادۺوہ‪،‬اهللۺا فۺوکۺزجاےئۺریخۺانعمكۺهرامےئ۔‬
‫اوجلاف‪:‬‬
‫ہسمیاهللیالرحمنیالرحیمط ی‬
‫الحمدیهللیعیلیمایعلمیوھدا نایللذییاقومیوسلكیہنای َالیتم ۺؿاےل ۺراےتس ۺرپ ۺخاللا۔امہرا ۺرپؿرداگر ۺدرؿد ۺؿَالص ۺاؿرۺ‬
‫السؽیل یاالسلم یوصیل یرہنا یوہارك یوسلم یعیل یدافعی مرتک ۺلارل ۺهرامےئ ۺلال‪،‬ؿلا‪،‬طحق‪،‬امیبری ۺاؿر ۺدوھکن ۺوک ۺدؿرۺ‬
‫البالءیوالقحطیوالمرضیوااللمیسیدنایومولنایومالکنای رکویناےل ۺامہرے ۺا اق ۺؿومیل ۺؿامكل ۺؿامؿی ۺدمحم ۺرپ‪،‬وج ۺرنیم ۺاؿرۺ‬
‫اوتمن ۺیک ۺرگدونن ۺےک ۺامكل ۺںیہ‪،‬اؿر ۺا ف ۺیک ۺا ل ۺاؿر ۺا ف ۺےکۺ‬
‫وماونایمحمدیمالكیاالرضیورقابیاالممیویعیلیال یوی‬
‫ااحصف ۺرپۺوجۺلضف‪،‬ضیف‪،‬اطع ۺاؿرۺوجد ۺؿرکصۺؿاےل ۺںیہ‪،‬ا نیم۔‬
‫صحب یاویلیالفضلیوالفیضیوالعطاءیوالجودیوالکرمی‬
‫اتہکۺےہۺریقفۺدبعۺایفطصملۺادمحۺراضۺینسۺیفنحۺاقدری‬
‫امنییقالیالفقرییالمستدفعیالبالءیمنی ی‬

‫‪Page 3 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫فضل ینؽی یالعیل یاالعیل یصیل یعلی یاهلل ی ٰ‬

‫تعایل یعبدی امتص ۺرعتںیفی ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺےک ۺےئل ۺںیہ ۺہک ۺاٌ ۺےن ۺںیمہ ۺملع ۺاطعۺ‬
‫المصطیفیاحمدیرضایالمحمدییالسینیالحنیفیالقادریی هراملاۺاؿرۺِقۺےسۺدیسیھۺراۃۺیکۺدہامكۺهرامیئۺاؿرۺںیمہۺمراکیتۺ‬
‫الربکایتیالربیلوییدفعینؽی یعن یالبالءیومنحیقلب ی مرولییۺوجۺیبنۺایلعۺےکۺ ُللبد ۺلضفۺےکۺلیفطبۺتبیصمۺےسۺےنچبۺاکۺ‬
‫بلط ۺاگر ۺےہ۔یبن ۺرکمی ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿاہل ۺؿملس ۺاٌۺ‬
‫النوریوالجالء۔ ی‬
‫ه‬
‫تبیصمۺوکۺدؿرۺ رامںیئۺاؿرۺاٌۺےکۺدلۺوکۺرؿینشۺاؿرۺكمچۺاطعۺ‬
‫هرامںیئ(ف)‬
‫عیض‬
‫ہیۺرصتخموجافۺومعضۺوصافۺ منۺدقمہمۺؿدؿۺلافۺؿاخہمت۔‬
‫دقمہمۺاامتصۺازلاصۺؿدیہمتۺرماصۺںیمۺاعدئۃۺاقہرۃۺؿافدئۃۺراہرۃۺرپۺلمتشم۔‬
‫اعدئۃۺاقہرۃ‬
‫و‬
‫ایھایالمسلمونیدفعینؽیکمیعنکمیہالءیالمجنونیوفؾنۃیالمفتون۔اےۺاملسمونۺ مھارےۺیبنۺےنۺمتۺےسۺونجمنۺیکۺلالءۺاؿرۺہنتفۺازیگنۺاکۺ‬
‫ہنتفۺدؿرۺرکدلاۺےہ۔ف)رلدۺمیؾبدۺےکۺاےسیۺاملکفۺھچکۺلحمۺبجعتۺںیہنۺذمہقۺؿاہہیبۺیکۺانبۺیہۺیتحۺاالاکمنۺوضحرۺدیسۺاالسنۺؿااجلنۺہیلعۺؿیلعۺاہلۺ‬
‫عسل‬
‫الضفۺالصلـۃ ۺؿالسالصۺےکۺدرکۺرشفیۺاٹمےنۺاؿر ۺوبحملان ۺخدا ۺلجۺؿؽال ۺؿ مہیلۺالصلـۃ ۺؿالیباءۺیکۺ میظعۺبولف ۺ مین ۺےسۺاٹھگےنۺرپۺےہۺ‬
‫‪ 5"‬ۺ(اؿر ۺاف ۺاجلا ۺاچےتہ ۺںیہۺػامل ۺہک ۺزک ۺرکؿف ۺرپۺاٹلپ ۺاھکںیئۺےگ۔ف)رگم ۺبجعتۺانۺ‬ ‫"‪‬‬
‫املسملانۺاہلسیقۺےسۺہکۺاےسیۺلالاكۺاوقالۺرپۺاکنۺدرھںی‪،‬تہبۺاکنۺاھکےنۺؿاےلۺداینۺںیمۺوہےئۺاؿرۺوہےتۺرںیہۺےگ‪،‬املسمنۺحیحصۺادیقعلۃۺ‬
‫لیٹ‬
‫انۺیکۺرطلۺاافتلفۺیہۺویکنۺرکںی‪،‬اوسینۺاکۺؽالحۺوضحرۺںیمۺاخومیشۺاؿرۺتبیغۺںیمۺهراومیش‪،‬اؿرۺاےتھٹۺ ھیےۺہرۺؿغكۺہرۺاحلۺاےنپۺوبحمفۺ‬
‫ےب ۺعبال ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےک ۺدرک ۺلاك ۺیک ۺرلادۃ ۺرگوجمیش ۺہک ۺاخمفل ۺوخد ۺیہ ۺاینپ ۺا گ ۺںیم ۺلج ۺںیھجبۺ‬
‫‪(6"‬مت ۺهرام ۺدؿ ۺہک ۺرم ۺاجؿ ۺاینپ ۺنٹھگ ۺںیم‪،‬اهلل ۺوخف ۺاجاتن ۺےہ ۺدولن ۺیکۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ےگ"‬
‫لاف۔ف)اٌۺلاہفلۺےکۺردۺںیمۺاوقالۺاہمئۺؿاملعءۺشیپۺرکےنۺاکۺوکیئۺلحمۺیہۺںیہنۺہکۺہیۺمتۺاےنپۺااقتعدۺےسۺاہمئۺؿاملعءۺےتہکۺوہۺانۺےکۺ‬

‫‪5‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۲۲۷/ ۲۶‬‬
‫‪6‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۱۱۹/ ۳‬‬

‫‪Page 4 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫و‬ ‫و‬
‫مردلكۺؿۃۺیھبۺ مھاریۺرطحۺاعمد ۺاهللۺرشمكۺدبیتعۺےھت‪،‬درؿد ۺومحمد ۺںیمۺبتکۺؿصیؼ ۺریثکۃۺیکۺفینصتۺؿاَاؿق ۺاںیھنۺےنۺیکۺ مھارےۺ‬
‫ایپرےۺیبنۺدمحمۺیفطصمۺداعفۺالبالءۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺاهللۺزعؿلجۺاکۺہفیلخۺاربکۺؿدمدۺشخبۺہرۺكشخۺؿرتۺؿؿاِظہۺااصیلۺہرۺریخۺؿمرتکۺؿؿہلیسۺ‬
‫اضیفنۺہرۺوجدۺؿردمقۺؿَایفۺؿاکیفۺؿاقمسۺتمعنۺؿاکفشۺرکفۺؿداعفۺردمقۺؿیہۺھکلۺےئگۺسجۺیکۺرصتاحیفۺاقہرۃۺےسۺانۺیکۺافینصتفۺلاہرۺۃۺےکۺ‬
‫ا امسن ۺوگجن ۺرےہ ۺںیہ۔ریقف ۺرفغ ۺاهلل ۺہل ۺےن ۺاتکف ۺاطتسمفیسلطنۃیالمصطیفییفیملکوتیکلیالوری ‪۱۲۹۷‬ھ ۺںیم ۺرثکبف ۺارَاداف ۺہلیلجۺ‬
‫ؿوصنض ۺزجہلی ۺعمج ۺےئک ۺنج ۺےک ۺدےنھکی ۺےس ۺدمحب ۺاهلل ۺات نن ۺلارۃ ۺوہ ۺاؿر ۺرؿےئ ۺاپ نن ۺرپ ۺاک نن ۺاک ۺہرۃ ۺوت ۺان ۺےک ۺمردلك ۺذؾیؼ ًۃ ۺہی ۺرشك ۺؿدبؿقۺ‬
‫ںیھمت ۺؿیہ ۺاھکسےئگ ۺا رخ ۺان ۺاک ۺلاین ۺذمہق ۺخیش ۺدجنی ۺہیلع ۺام ۺہیلع ۺدےکنیک ۺوچف ۺاتہک ۺاھت ۺہک ۺ‪۶۰۰‬مرٌ ۺےسےنتج ۺاملعء ۺزگرے ۺِق ۺاکهر ۺےھت ۺکمای‬
‫ذکرہیالمحدثیالعالمۃیالفقی یالفھام یشیخیاالسالمیزینتیالمسجدیالحرامیسیدییاحمدیہنیزینیاہنیدحالنیالمیکیقدسیسرہی‬
‫المیلییکییفیالدرریالسنیۃی‪7‬۔(اسیجۺہکۺرضحفۺدحمفۺالفالہمۺالًؾبہۺاليہاہمۺخیشۺاالَالصۺرتنیۺادجسملۺارحلاصۺدیسیۺادمحۺنبۺرنیۺانبۺدخالنۺایکملۺ‬
‫ل‬
‫دقٌۺرسۃۺا ملکیۺےنۺاٌۺوکۺادلررۺالسیبۃۺںیمۺدرکۺایک۔ف)ااحدمكۺداھکےنۺاکۺایکۺومعقۺہکۺا رخۺِقۺبتکۺدحمكۺاحصحۺؿننسۺؿسمدینۺؿاعممیجۺ‬
‫ؿریغۃۺوضحرۺؿاالۺولصافۺاهللۺاعتیٰلۺؿَالہمۺہیلعۺےکۺدعبۺفینصتۺوہںیئۺوتۺانۺےکۺوطرۺرپۺاعمداهللۺؿۃۺِقۺدبؿقۺاؿرۺفنصمۺدبیتع۔ریہۺا مكۺ‬
‫ہکۺرفۺازعلۃۺلجۺؿؽالۺےنۺلالۺصیصختۺظفلۺؿہغیصۺؿؿغكۺؿدعدۺاقلطمۺاےنپۺبیبحۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺرپۺدرؿدۺؿَالصۺیکۺرطلۺلاللاۺےہ‬
‫اےۺات ننۺؿاولۺ! انۺرپۺدرؿدۺاؿرۺوخفۺَالصۺوجیھب۔‬ ‫‪8"‬۔ ی‬ ‫"‬

‫اللھمیصلیوسلمیوہاركیعلی یوعیلیاٰل یوصحب یاجمعنیی اے ۺاهلل ۺ!درؿد ۺؿَالص ۺاؿرمرتک ۺلارل ۺهرام ۺا ف ۺرپ ۺاؿر ۺا ف ۺیکۺ‬
‫ا لۺاؿرا ف ۺےکۺامتصۺاحصہبۺرپ‪،‬ذق ۺیھبۺا ف ۺےکۺدرکۺرپہتفیشۺ‬
‫کلمایولعیہذکرہیالفائزونیومنعیمنیا کثارہیالھالکون۔ ی‬
‫وہن ۺاکایمف ۺوہویناےل ۺاؿراٌ ۺیک ۺکثرف ۺےس ۺااکنر ۺرکںیۺ‬
‫ہالكۺوہویناےل(ف)‬

‫یالدررالسنیۃییفیالردیعیلیالوہاہی یمکؾب یحقیقۃیدا ریالشفعۃیااتسوبنلۺرتیک۔ض‪۵۲‬‬

‫‪7‬‬

‫‪8‬‬
‫یالقرانیالکریم ‪۵۶/ ۳۳‬‬

‫‪Page 5 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وتۺداللئۺاریخلافۺؿدرؿدۺلاحۺؿریغامہۺِقۺاٌۺمکحۺاجزفناۺےکۺدامرۃۺںیمۺدالخ‪،‬ہیۺیھبۺاںیہنۺوبقملۺوہیتۺرظنۺںیہنۺا یتۺہکۺانۺبتکۺؿصیؼۺںیمۺ‬
‫وضحرۺؿاالۺداعفۺالبالءۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺاؿاصلۺہمیظعۺہلیلجۺؿوعنفۺریثکۃۺزجہلیۺںیہ۔‬
‫اؿراےکنۺاامصۺااطلہفئۺاکۺمکحۺےہۺہکۺ''وجۺرشبۺیکۺیسۺرعتفیۺوہۺاٌۺںیمۺیھبۺااصتخرۺرکؿ"‪9‬۔‬
‫ؽالؿۃ ۺارںی ۺؿہفیظ ۺدرؿد ۺںیم ۺدصاہ ۺلار ۺلاص ۺادقٌ ۺانیل ۺوہاگ ۺاؿران ۺاک ۺاامص ۺھکل ۺاکچ ۺہک ۺلاص ۺخیبا ۺرشك ۺےہ۔اف ۺؿۃ ۺاےنپ ۺاامص ۺیک ۺرصتحی ۺامںین ۺلاۺ‬
‫اہمترےۺخداۺاکۺاػالط۔اہنۺارگۺاںیہنۺےکۺاامصۺااطلہفئۺاؿرۺاٌۺےکۺا لاؿۺاخدادۺؿااکمرۺیکۺاصتفینۺداھکؿۺوتۺَالدۺھچکۺاکصۺےلچۺہکۺاامصۺااطلہفئۺوکۺھچکۺ‬
‫ںیہکۺوتۺات ننۺیکۺگكۺمریۺےنبۺاؿراٌۺےکۺااکمرۺےسۺاکممرۺرںیہۺوتۺاٌۺےسۺویکرکنۺاگریھۺےنھچ‪،‬ایسیۺیہۺہگجۺرپۺدباگلیمۺاکۺاقہیفۺہ گۺوہلاےہۺےہۺ‬
‫ہکۺہنۺلاےئۺرنتفۺہنۺاجےئۺامدنن(ہنۺرےنہۺاکۺلارا‪،‬ہنۺےنلچۺیکۺلاف۔ف)عبلًا‪:‬‬
‫عطی‬
‫اؿلًا‪:‬وینۺوپےئھچۺہکۺایحدارؿ!رصلۺاٌۺرجصۺرپۺہکۺرضحافۺاملعےئۺدنیۺ ىینۺبتکۺرمہمحۺاهللۺاعتیٰل رامہنۺادقٌۺوضحرۺداعفۺالبالءۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺںیم ۺہن ۺےھت ۺاںیہن ۺیک ۺاتکںیب ۺدبؿق ۺاؿرؿۃ ۺاعمداهلل ۺالہ ۺدبؿق ۺغرار ۺلاںیئ ۺےگ ۺلاہی ۺمکح ۺاامص ۺااطلہفئ ۺاؿر اٌ ۺےک ۺمع ۺبسن ۺؿلدرۺ‬
‫رشتعیۺخدۺرطتقیۺانجفۺوماللاۺَاۃۺدبعازعلمرۺاصذقۺاؿراٌۺےکۺخدۺبسنۺؿخدۺرشتعیۺؿهرخدۺرطتقیۺَاۃۺؿیلۺاهللۺاصذقۺاؿرهرخدۺبسنۺ‬
‫ؿذملتۺؿخدۺالزدۺش تعۺَاۃۺدبعایحص مۺاصذقۺؿریغمہۺااکمرۺؿئامدئۺاخدنانۺدیلہۺوکۺیھبۺَالمۺوہاگ۔ ایکۺہیۺرضحافۺرامہنۺادقٌۺںیمۺےھت‪،‬ایکۺانۺ‬
‫یکۺاتکںیبۺیھبجۺفینصتۺوہیئۺںیھت‪،‬ایکۺاوہـنۺےنۺاینپۺاصتفینۺےکۺوبطخنۺںیمۺویسیبنۺفلتخمۺوغیصنۺےسۺوجۺدرؿدۺےھکلۺںیہۺِقۺہنیعبۺوضحرۺ‬
‫داعف ۺالبالء ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےس ۺلامك ۺںیہ‪،‬ارگ ۺںیہ ۺوت ۺاتبد ۺؿ ۺاؿرںیہن ۺوت ۺایک ۺہق ۺدرھیم ۺہنیس ۺرؿری ۺےہ ۺہک ۺایکن ۺاصتفین ۺدبؿق ۺاؿرہیۺ‬
‫ُمك‬
‫دبیتعۺہنۺرہھٹںی‪،‬ایکۺؿیحۺلاینطۺا ٰ بلیۺںیمہۺہیۺمکحۺرشتنقیۺیھبۺا اکچۺےہۺہکۺیجوزیالٰہائكیماالییجوزیلغریھم(ریتےۺا لاءۺےکۺےیلۺاجمرۺےہۺ‬
‫وجۺانۺےکۺؽالؿۃۺیسکۺےکۺےیلۺاجمرۺںیہن۔ف) انۺاکۺاامصۺاصلۺاصلۺھکلۺاکچۺہکۺ ضعۺریغۺالیباءۺرپۺیھب(نجۺںیمۺاٌۺےنۺاےنپۺ ریۺاؿررپۺداداۺ‬
‫وک ۺیھب ۺدالخ ۺایکےہ۔)ےب ۺؿَاتط ۺالیباء ۺؿیح ۺلاینط ۺا یت ۺےہ ۺسج ۺںیم ۺااکحص ۺرشتنقی ۺارتےت ۺںیہ ۺؿۃ ۺالك ۺتہج ۺےس ۺالیباء ۺےک ۺ ریؿ ۺاؿرالكۺ‬
‫تہجۺےسۺوخۺدۺققحمۺ‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالخا مسییفیرداالشراكیالخیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۴۴‬‬
‫‪9‬‬

‫‪Page 6 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وہےت ۺؿۃ ۺَارگد ۺالیباء ۺیھب ۺںیہ ۺاؿرمہ ۺااتسد ۺالیباء ۺیھب‪،‬ؿۃ ۺلثم ۺالیباء ۺوصعمص ۺںیہ‪10‬۔(دوھکی ۺرصاع ۺامیقتسمل ۺعبطم ۺایضء ۺریمھٹ ۺض‪ ۳۸‬دؿ ۺرطسۺ‬
‫اریخلاۺض‪۳۹‬رطسۺ‪۱۰،۱۱‬دؿرطسۺاریخۺضۺ‪۴۱‬رطسۺ‪۵،۶‬لاض‪ ۴۲‬رطسۺ‪۲‬ؿ‪)۳،۴‬رمگایہۺدبۺدینیۺاکۺعبہۺاکال‪،‬رھپۺوبنفۺایکۺیسکۺڑیپۺاکۺلاصۺےہ‪،‬اهللۺیکۺ‬
‫ک‬
‫َانۺہیۺملھکۺ ھالۺاےنپۺااتسدؿنۺ ریؿنۺوکۺیبنۺانبےنۺؿاےلۺوتۺاامصۺاؿراہمئۺرشتعی‪،‬اؿراملعےئۺَیقۺاٌۺرجصۺرپۺہکۺصیقہاےئۺدرؿدۺیفطصمۺیلصۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺویکنۺکثرفۺیکۺاعمداهللۺدبیتعۺدبلاص۔‬
‫لام ًبا‪:‬ہی ۺرہقامین ۺمکح ۺرصل ۺوضحر ۺداعف ۺالبالء ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺرپ ۺدرؿد ۺںیم ۺےہ ۺلا ۺاخدنان ۺاامص ۺااطلہفئ ۺےک ۺااجیداف ۺںیم ۺیھب ۺہک ۺَاۃۺ‬
‫اصذقۺیکۺوقلۺالیمجلۺنجۺےکۺےیلۺاضنمۺؿلیفک۔ایسۺوقلۺالیمجلۺںیمۺاےنپۺاؿرۺاےنپۺ ریانۺؿاشمخئۺےکۺا دافۺرطتقیۺؿااغشلۺرلاتضۺ‬
‫یک ۺتبسن ۺاصل ۺ اھک ۺہک ۺامہری ۺ تبح ۺؿكولك ۺا یزیی ۺوت ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺلك ۺ لصت ۺےہ۔وانیلمییؿبتیتعنییاالٰدابیوالی‬
‫تلكیاالشغالی‪11‬یارگہچۺہنۺانۺاخضۺا دافۺاکۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺوبثفۺےہۺہن انۺااغشلۺاک۔َاۃۺدبعازعلمرۺاصذقۺاحہیشۺںیمۺ‬
‫هرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫''ایسۺرطحۺوشیپاۺلانۺرطتقیۺےنۺخلسافۺاؿرۺہبافۺؿاےطسۺاداکرۺوصخمہصۺےکۺااجیۺےئکۺ''‪12‬۔‬
‫ب‬‫فل‬‫ل‬ ‫ی‬‫م‬‫نض لمسل‬
‫ومولیۺرخیلعمۺفنصمۺ شبۃۺا نۺےنۺاےکسۺرتہمجۺافشءۺا لۺںیمۺَاۃۺاص قۺاکۺہیۺوقلۺلقنۺرکۺےکۺ اھکۺےہ‪'':‬ینعیۺاےسیۺاومرۺوکۺاخمفلۺ‬
‫ذ‬
‫رشػۺلاۺدالخۺدباعفۺَیبہۺہنۺانھجمسۺاچےیہۺاسیجۺہکۺ ضعۺمکۺمہفۺےتھجمسۺںیہ''‪13‬۔‬
‫اؿرَییےۺایسۺوقلۺالیمجلۺںیمۺااغشلۺاشمخئۺدنبشقنہیۺدقِقۺارسارمہۺوصترۺخیشۺیکۺرتبیکۺیھکلۺےہۺہک‪:‬‬

‫‪10‬‬
‫یصراطیمستقیمیذقۺات نینۺاکۺدؿرساۺرمثۃۺکالصۺینپمکۺریتھتۺداٌۺرؿدۺرکایچۺض‪،۶۵‬صراطیمستقیم(افریس)ذقۺات ننۺاکۺدؿرساۺرمثۃیالمکؾبۃیالسلفی یشیشۺلحمۺ‬
‫رؿدۺالوہرۺض‪۳۴‬‬
‫یالقولیالجمیلیایگروہںیۺلصفۺاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۱۷۳‬‬
‫‪11‬‬

‫یشفاءیالعلیلیمعیالقولیالجمیلیوچیھتۺلصفۺاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۵۱‬‬
‫‪12‬‬

‫یشفاءیالعلیلیمعیالقولیالجمیلیوچیھتۺلصفۺاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۵۲‬‬
‫‪13‬‬

‫‪Page 7 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اذایغابیالشیخیعن ییخیلیصورت یہنییعینی یہوصفی خیشۺہمكۺوہوتۺاٌۺیکۺوصرفۺاےنپۺشیپۺرظنۺتبحمۺؿ میظعۺےکۺ‬

‫المحبۃیوالتعظیمیفتفیدیصورت یمایتفیدیصحؽت ‪14‬۔ ی َاھتۺوصتر ۺرکےۺوجۺافدئےۺاٌۺیکۺ تبحۺدیتیۺیھتۺاف ۺہیۺ‬
‫وصرفۺدےۺیگ۔‬

‫افشءۺالفلبلۺںیمۺوماللاۺَاۃۺدبعازعلمرۺاصذقۺےنۺلقنۺایک‪'':‬قحۺہیۺےہۺہکۺِقۺراوہنۺےسۺہیۺراۃۺرلادۃۺرتۺغربیۺےہ"‪15‬۔‬
‫وتکملاف ۺرمر ۺا ۺاصذق ۺاجاجنلان ۺںیم ۺےہ(ںیہنج ۺَاۃ ۺؿیل ۺاهلل ۺاصذق ۺاےنپ ۺوتکملاف ۺںیم ۺسفن ۺدہیک ۺ می ۺرط ہق ۺادمحہی ۺدا ی ۺَیق ۺوبنہی ۺےتھکۺ‬
‫ںیہ)‪:‬‬
‫داعےئ ۺزح ۺف ارحبل ۺؿہفیظ ۺحبص ۺؿَاص ۺؿمتخ ۺرضحاف ۺوخااگجنۺ داعےئۺزحفۺارحبلۺحبصۺؿَاصۺاکۺؿہفیظۺاؿررضحافۺوخااگجنۺدقٌۺ‬
‫دقٌۺاهللۺارسارمہۺہرۺرؿرۺتہجبۺلحۺعصکالۺفۺلالدۺوخادن‪16‬۔ اهللۺارسارمہۺاکۺمتخۺرشفیۺعصکالف ۺےکۺلحۺےکۺےیلۺہر ۺرؿرۺ‬
‫ڑپانھۺاچےیہ۔(ف)‬

‫درا ۺاٌ ۺحبص ۺؿَاص ۺؿہر ۺرؿر ۺےک ۺاافلع ۺرپ ۺیھب ۺرظن ۺرےہ ۺہک ۺؿیہ ۺازتلاص ۺؿدماؿعق ۺےہ ۺےسج ۺارلاف ۺػاہفئ ۺؿ ہ ۺظماتعن ۺغرار ۺدےتی ۺںیہ ۺہی ۺان ۺدا یۺ‬
‫َیقۺےنۺدبؿقۺاؿردبؿقۺاکۺمکحۺدلاۺ َللکہۺاٌۺمتخۺاؿرۺمتخۺدجمدیۺیکۺتبسنۺاںیہنۺوتکملافۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫اٌۺےکۺدعبۺحبصۺےکۺےقلحۺوکۺالرصۺغرارۺدےۺںیل۔(ف)‬ ‫دعبۺہقلحۺحبصۺالرصۺریگد‪17‬۔‬

‫اںیہنۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫اٌۺےکۺدعبۺحبصۺےکۺےقلحۺیکۺلادنبیۺرکینۺاچےیہ۔(ف)‬ ‫دعبۺارۺہقلحۺحبصۺمرانۺومان تۺنیادۺ ۔‬
‫‪18‬‬

‫ِقۺاجےنۺدؿۺوخدۺاامصۺااطلہفئۺرصاعۺمیقتسمۺںیمۺاتھکلےہ‪:‬‬
‫ص‬
‫ااغشلۺانمہبسۺہر ۺؿغك ۺؿ رلااضف ۺطالہمئۺہر ۺغرن ۺخدا ۺخدا ۺیمۺ ہر ۺؿغك ۺےک ۺانمِق ۺائامل ۺاؿرہررامےن ۺےک ۺاطمقب ۺرلا بینۺ‬
‫فلتخمۺوہیتۺںیہۺیہیۺؿ ہۺےہۺہک‬ ‫لادشۺؿذہلاۺاققحمن‬

‫یالقولیالجمیلییٹھچۺلصفۺاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۸۲‬ۺؿ‪۸۱‬‬
‫‪14‬‬

‫یشفاءیالعلیلیمعیقولیالجمیلییٹھچۺلصفۺاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۸۰‬‬
‫‪15‬‬

‫یکلماتیطؼباتیوفلمػافۺرہظمۺاجنۺاجلانۺعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۷۴‬‬
‫‪16‬‬

‫یکلماتیطؼباتیوفلمػافۺرہظمۺاجلانۺاجلانۺعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۴۲‬‬
‫‪17‬‬

‫یکلماتیطؼباتیوفلمػافۺرہظمۺاجلانۺاجلانۺعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۴۲‬‬
‫‪18‬‬

‫‪Page 8 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہر ۺؿغك ۺارااکمر ۺہر ۺرطقی ۺدر ۺدجتلد ۺااغشل ۺوک ۺِشہاہک ۺدۃ ۺادنانبءۺ ااکمر ۺںیمۺےسۺہر ۺرطےقیۺےکۺنیققحمۺےنۺااغشلۺؿائاملۺںیمۺ‬
‫ہیلعۺتحلصمۺدلد ۺؿغك ۺانچنۺااضتقءۺرکد ۺہکۺلكۺلاف ۺارںیۺ دبتیلی ۺرکےن ۺیک ۺوکشش ۺیک ۺلاںی ۺؿ ہ ۺوج ۺتحلصم ۺدیھکی ۺلاۺ‬
‫اتکف ۺمراےئۺایبن ۺااغشلۺخدلدۃۺہکۺانمِق ۺاںیۺؿغك ۺِقۺ احالف ۺاک ۺضاقاض ۺوہا ۺایس ۺےئل ۺاٌ ۺاتکف ۺاک ۺالك ۺلاف ۺاےسی ۺخدلدۺ‬
‫ااغشلۺےکۺےیلۺوجۺاےنپۺاےنپۺؿغكۺیکۺانمَیقۺےسۺرشؿػۺےئکۺ‬ ‫نییعتۺرکدۺوشدۺ‪19‬اخل۔‬
‫ےئگۺنیعتمۺایکۺایگۺےہ۔(ف)‬

‫هلل ااصنل! ہیۺولگۺویکنۺہنۺدبیتعۺوہےئ۔اؿردراۺوصترۺخیشۺیکۺوتربخںیۺےئہکۺےسجۺانجفۺَاۃۺاصذقۺرموحصۺِقۺراوہنۺےسۺغربیۺرتۺراۃۺ‬

‫ُمك‬
‫اتبرےہۺںیہ‪،‬ہیۺات ننۺوقتلۃۺاالت ننۺرپۺٹیھٹۺمكۺرپیتسۺوتۺںیہنۺلاۺہیۺرضحافۺرشتعیۺلاطبہۺا ٰ بلیۺےسۺیٰنثتسمۺںیہ۔‬
‫و‬
‫لالبًا‪ :‬ھالوضحرۺادقٌۺداعفۺالبالءۺامحنۺالكظا یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺداعفۺالبالءۺانہکۺوتۺاعمداهللۺرشكۺوہاۺافۺانجفۺَاۃۺؿیلۺاهللۺاصذقۺیکۺ‬
‫لیق‬
‫ربخۺےئجیلۺؿۃۺاےنپۺدیصقۃۺہیتعنۺابیطۺا ضۺاؿرۺاٌۺےکۺرتہمجۺںیم ایکۺوبلۺوبۺلۺرےہۺںیہ‪:‬‬
‫رظنب ۺیمن ۺا لد ۺرمارگم ۺا رضحنف ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺہکۺ ںیمہۺرظنۺںیہنۺا لاۺرگمۺا نۺرضحفۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺہرۺ‬
‫تبیصمۺےکۺؿغكۺوخمغاریۺهرامےتۺںیہ۔(ف)‬ ‫اجےئۺدِقۺادنؿہگینۺاِقۺدرۺہرۺدشۺےت‪20‬۔‬

‫رھپۺاہک‪:‬‬
‫اجےئ ۺانپۃ ۺرگنتف ۺدنباگن ۺؿرگمراگۃ ۺااشین ۺدرؿغك ۺوخلۺ وضحرۺایقعقۺےکۺدنۺوخرفدؿنۺاؿروخلۺےسۺاھبےنگۺؿاولنۺیکۺ‬
‫اجےئۺانپۃۺںیہ۔(ف)‬ ‫رؿرایقعقۺ‪21‬۔‬

‫رھپۺاہک‪:‬‬
‫لاعف ۺریتن ۺااشیتسن ۺرمدامن ۺرا رمر ۺدلك ۺوجہص ۺوحادف ۺرامنۺ رامہنۺےکۺوجہصۺےکۺؿغك ۺولوگنۺےکۺےئلۺِق ۺےسۺرلادۃۺعفنۺ‬
‫شخبۺںیہ۔(ف)‬ ‫‪22‬۔‬

‫‪19‬‬
‫یصراطیمستقیمیمقدمۃیالکتابیالمکؾبۃیالسلفی یالوہرۺض‪۷،۸‬‬
‫یاطیبیالنغمییفیمدحیسیدیالعربیوالعجمیلصفۺاؿلیتحتیشعریمعتصمیالمکروبییفیکلیغمرةۺعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۴‬‬
‫‪20‬‬

‫یاطیبیالنغمییفیمدحیسیدیالعربیوالعجمیلصفۺدؿصیتحتیشعریمالذعباداهللیملجاءیخوفہمیعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۴‬‬
‫‪21‬‬

‫یاطیبیالنغمییفیمدحیسیدیالعربیوالعجمیلصفۺاہچرصیتحتیشعریواحسنیخلقیاهللیخلقًاوخلق یعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۶‬‬
‫‪22‬‬

‫‪Page 9 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رھپۺاہک‪:‬‬
‫اے ۺرتہبنی ۺقلخ ۺخدا ۺؿاے ۺرتہبنی ۺاطع ۺدننکۃ ۺؿاے ۺرتہبنیۺ اےۺقلخۺخد ۺاںیمۺرتہبنیۺ! اےۺرتہبنیۺاطعؿاےلۺاؿراےۺ‬
‫ع‬
‫رتہبنی ۺتیصخش‪،‬اؿرتبیصم ۺےک ۺؿغك ۺادیمؿار ۺیک ۺتبیصم ۺوکۺ‬ ‫کصبکہۺادیماؿداۺہتشۺوشدۺمراےئۺاراہلۺ طبییےۺ‪23‬۔‬
‫لاےنلۺؿاےل۔(ف)‬

‫رھپۺاہک‪:‬‬
‫ع‬
‫ا فۺوتبیصمنۺےکۺوجہصۺےسۺانپۃۺدےنیۺؿاےلۺںیہ۔(ف)‬ ‫وتۺانپۃۺددنہۺۃۺارۺوجہصۺرکدنۺ طبییےۺ ۔‬
‫‪24‬‬

‫اےنپۺدؿرسےۺدیصقۃۺہیتعنۺزمہہیۺےکۺرتہمجۺںیم ےتھکۺںیہ‪:‬‬
‫ا رخ ۺاحلك ۺامدح ۺا رضحنف ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺراؿہکیتقۺ وضحرۺیکۺرعتفیۺرکےنۺؿاالۺذقۺاینپۺلارَایئۺاکۺاک نٌۺرکےۺوتۺ‬
‫اک نٌ ۺدنک ۺلارَایئ ۺوخد ۺرا ۺار ۺتقیقح ۺانث ۺا تسن ۺہک ۺدنا ۺدنک ۺوخارۺ وضحرۺوکۺاہنمكۺاعزجیۺاؿرۺاخالضۺےسۺاکپرےۺاؿرهرلادۺرکےۺ‬
‫ؿرار ۺدشۃ ۺلاخالض ۺدرانماجف ۺؿہب ۺانپۃ ۺرگنتف ۺلاںی ۺرطقی ۺاےۺ اؿروضحرۺیکۺانپۃۺاٌۺرطحۺاچےہۺہک اےۺخداۺےکۺروسلۺایقعقۺ‬
‫روسلۺخدا ۺاطعےئۺرتاوخیمامہۺرؿر ۺرشح(ایلیقول )وتیئۺانپۃۺارۺ ےکۺدنۺریتیۺاطعۺاچاتہوہنۺوتۺیہۺریمیۺہرۺلالۺیکۺانپۃۺےہ۔یھبجۺ‬
‫ہرلالۺوسبےئۺنصق ۺرؿ ۺا ؿردن ۺنمۺؿہبۺنصق ۺانپۃۺرگنتفۺنمۺ وتۺںیمۺریتیۺرطلۺروجػۺرکلاوہنۺاؿرھجتۺےسۺانپۃۺاکۺبلطۺاگرۺ‬
‫وہنۺاؿرریمیۺادیمںیۺھجتۺےسۺیہۺؿاہتسبۺںیہ اھۺطلش ًصا۔(ف)‬ ‫ؿدرنصقۺادیمۺدانتشۺنمۺ‪25‬اھۺطلش ًصا۔‬

‫یہیۺَاۃۺاصذقۺممفافۺںیمۺر رۺایبنۺتبسنۺاؿنصبہۺےتھکۺںیہ‪:‬‬
‫اررمثاف ۺاںیۺتبسنۺرؿمك ۺا نۺامجؿق ۺِق ۺدرانمصۺؿافدئاہۺ اٌ ۺتبسن ۺےک ۺرمثاف ۺہی ۺںیہ ۺہک ۺاٌ ۺامجؿق(اؿنصبہ)یکۺ‬
‫ااشین ۺلانتف ۺؿدراہمكل ۺؿاضمقئ ۺوسرف ۺا ن ۺامجؿق ۺلددلدۺ رلارف ۺوخاف ۺںیم ۺوہاجیت ۺےہ ۺاؿرہالتک ۺؿیگنت ۺےک ۺاؿاقفۺ‬
‫ںیمۺؿۃۺامجؿق‬ ‫ا دمنۺؿ‬

‫یاطیبیالنغمییفیمدحیسیدیالعربیوالعجمیلصفۺلاردمہیتحتیشعریوصیلیعلیكیاهللییایخرییخلق یعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۲۲‬‬
‫‪23‬‬

‫یاطیبیالنغمییفیمدحیسیدیالعربیوالعجمیلصفۺلاردمہیتحتیشعریوانتیمجریییمنیھیجومیملمۃیالخیعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۲۲‬‬
‫‪24‬‬

‫یاطیبیالنغمییفیمدحیسیدیالعربیوالعجمیلصفۺمششیتحتیاشعاریوآخریمایلمایدح یالخیعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۳۳‬ۺؿ‪۳۴‬‬
‫‪25‬‬

‫‪Page 10 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ػاہرۺوہرکۺںیلکشمۺلحۺهرامیتۺےہ۔(ف)‬ ‫لحۺعصکالفۺؿےۺلانۺوصرفۺوسنمفۺدشن‪26‬۔‬
‫ٰ‬
‫اقیضۺانثءۺاهللۺلاینۺیتپۺانۺےکۺَارگد ردیشۺاؿررمراۺاصذقۺوموصلۺےکۺرملدۺلدرکۃۺاوملهیۺںیمۺارؿاحۺاؿایلےئۺرکاصۺدقٌۺارسارمہۺیکۺتبسنۺ‬
‫ےتھکۺںیہ‪:‬‬
‫ارؿاحۺااشینۺارۺرنیمۺؿا امسنۺؿتشہبۺہراجۺہکۺوخادنہۺؿریمؿدنۺؿ ان ۺیک ۺارؿاح ۺرنیم ۺؿا امسن ۺاؿرتشہب ۺےس ۺہر ۺہگج ۺاہجن ۺاچیتہۺ‬
‫دؿاتسن ۺؿدقتعمان ۺرا ۺدرداین ۺؿا رخف ۺدمداگری ۺعیيرام ۺد ۺؿ ںیہۺاجیتۺںیہۺاےنپۺدؿوتسنۺاؿردقتعمؿنۺیکۺداینۺاؿرا رخفۺںیمۺ‬
‫دمدۺهرامیتۺںیہۺاؿردونمشنۺوکۺہالكۺرکیتۺںیہ۔(ف)‬ ‫دانمشنۺراہالكۺیمۺَاردن‪27‬۔‬

‫اؿرداعفۺالبالءۺزکۺزیچۺاکۺلاصۺےہ۔رمرااصذقۺےکۺوفلمػافۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫تبسنۺامانجبف ۺاریمۺاوملنینمۺیلعۺرمنضٰیۺرکصۺاهللۺؿہہجۺریمۺ اریم ۺاوملنینم ۺرضحف ۺیلع ۺرکص ۺاهلل ۺؿہہج ۺےس ۺریمی ۺتبسنۺ‬
‫دنس ۺؿریقف ۺرااینر ۺاخض ۺلاانجنف ۺلامك ۺِق ۺدرؿغك ۺرعؿضۺ اخضۺؿ ہۺےسۺےہۺہکۺریقفۺوکۺا انجنفۺےسۺاخضۺاینرۺاحلصۺےہۺ‬
‫اعرہض ۺامسجین ۺوت ہ ۺلارضحنف ۺؿاعق ۺیم ۺوشد ۺؿَیق ۺوصحلۺ اؿرسج ۺؿغك ۺوکیئۺاعرہض ۺامیبریۺامسجینۺشیپ ۺوہیتۺےہۺںیمۺ‬
‫ا انجنفۺیکۺرطلۺوت ہۺداتی وہنۺوجۺلاؿقۺافشۺوہاجیتۺےہ۔(ف)‬ ‫افشۺعبگردد‪28‬۔‬

‫دراۺ اٌۺ''اینرۺاخض''رپۺیھبۺرظنۺرےہ۔یہیۺدا یۺَیقۺوبنہیۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬

‫اافتلف ۺوغف ۺانیلقثل ۺلاحل ۺوتمَالن ۺرط ہق ۺہیلع ۺااشین ۺنصبارۺ وضحر ۺوغف ۺانیلقثل ۺاےنپ ۺامتص ۺوتمنیلس ۺےک ۺاحالف ۺیک ۺرطلۺ‬
‫ہٹ‬
‫ولعمص ۺدش ۺلا زکٍ ۺار ۺالہ ۺاںی ۺرط ہق ۺطالاقف ۺنسدۃ ۺہک ۺوت ہۺ وت ہ ۺرےتھک ۺںیہ ۺوکیئ ۺان ۺاک ۺرملد ۺااسی ۺںیہن ۺہک ۺاٌ ۺیک ۺرطلۺ‬
‫ا انجنفۺیکۺوت ہۺہنۺوہ۔(ف)‬ ‫ابمركۺلارضحنفۺلاحشلۺذبمؿلۺتسینۺ‪29‬۔‬

‫دراۺاٌۺابعرفۺےکۺویترۺدےئھکیۺاؿرظفلۺابمركۺ''وغفۺانیلقثلۺ''یھبۺوحلمعۺاخرطۺرےہ‬

‫‪26‬ۺممفافۺممفہۺ‪ ۱۱‬ااکدومبۃۺااشلۃۺؿیلۺاهللۺادلولہیۺدیحرا لادۺلااتسکنۺض‪۵۹‬‬

‫یالمویتیعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض ‪۴۱‬‬
‫ٰ‬ ‫‪27‬یتذکرة‬

‫یکلماتیطؼباتیوفلمػافۺرمرۺارہظمۺاجنۺاجلانۺعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۷۸‬‬
‫‪28‬‬

‫یکلماتیطؼباتیوفلمػافۺرمرۺارہظمۺاجنۺاجلانۺعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۸۳‬‬
‫‪29‬‬

‫‪Page 11 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اٌۺےکۺیہیۺینعمۺےہۺلاۺہکۺاسنۺؿنجۺِقۺیکۺهرلادۺوکۺےنچنہپۺؿاےل۔‬
‫اؿرَییےۺیہیۺسفنۺدہیکۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫م‬
‫م‬ ‫ی‬‫ب‬‫مش‬
‫ن ۺانع ك ۺرضحف ۺوخا ہ ۺدنبشقن ۺلاحل ۺدقتعمان ۺوخدۺ ااسی ۺیہ ۺرضحف ۺوخا ہۺدنبشقن ۺاےنپ ۺدقتعمنیۺےکۺاحالف ۺںیمۺ‬
‫رصمؿل ۺاِق ۺعفالن ۺدرارحا ۺلاؿغك ۺوخاف ۺابابف ۺؿاناپنۺ ہشیمہۺرصمؿلۺرےتہۺںیہۺرچؿاےہۺاؿرسمهر ۺلگنجۺںیمۺلا ۺدنینۺ‬
‫و‬
‫وخد سمامك ۺرضحف ۺوخا ہۺیمۺناپردنۺؿلادیئاف ۺار ۺبیغۺرمہاۃۺ ےک ۺؿغكۺاےنپۺابابف ۺاؿروچلاےئۺوھگرے ۺؿریغۃ ۺوضحر ۺوخا ہۺ‬
‫دنبشقنۺےکۺرپسدرک دےتیۺیبیغۺلادیئۺان ۺےکۺَاھتۺوہیتۺےہ۔‬ ‫ااشینۺیمۺوشدۺ‪30‬۔‬
‫(ف)‬

‫اف ۺوتۺرشكۺاکۺلاینۺرسۺےسۺاؿرپۺوہایگ‪،‬ات نن ۺےسۺکہیـاہمترےۺات نن ۺرپۺانتکۺمرا ۺاھبریۺرشكۺےہۺسجۺرپۺدمد ۺیبیغۺلارلۺوہیتۺاؿرہیۺلافۺ‬

‫‪31‬‬
‫رضحفۺوخا ہۺدقٌۺرسۃۺازعلمرۺےکۺدماحئۺںیمۺینگۺاجیتۺےہ‪،‬خداۺرکےۺاٌۺؿغكۺںیہکۺںیہمتۺدحمكۺاعوذہعظیمی ٰھذایالوادیی ۔(ںیمۺ‬
‫‪32"‬۔ (ا دویمنۺںیم ھچکۺرمدۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫اٌۺؿادیۺےکۺرمکحان ۺیکۺانپۃۺاچاتہوہن۔ف)لا ۺا ہیۺرکہمیۺ"‬
‫ونجنۺےکۺھچکۺرمدؿنۺےکۺانپۃۺےتیلۺےھت۔ف)لاۺدۺا اجےئ‪،‬ۺرھپۺانجفۺرمراۺاصذقۺاؿرۺانۺےکۺدماحۺانجفۺَاۃۺاصذقۺاکۺظرۃۺدےئھکی‪،‬ا رخۺاہمتراۺ‬
‫اامص ۺوھبف ۺرپمك ۺنج ۺرپی ۺاؿراؿایلء ۺدہشاء ۺِق ۺوک ۺالك ۺیہ ۺدر ہ ۺںیم امن ۺراہ ۺےہ‪،‬وماللا ۺَاۃ ۺدبع ازعلمر ۺاصذق ۺریسفت ۺزعمری ۺںیم ااکمرۺ‬
‫اؿایلءۺاکۺاحلۺدعبۺااقتنلۺےتھکۺںیہ‪:‬‬
‫درںیۺاحلك ۺمہ ۺرصتل ۺدرداین ۺدادۃ ۺؿارغتساط ۺا اہن ۺتہجب ۺامکلۺ اؿایلءۺاهللۺدعبۺااقتنلۺداینۺںیمۺرصتلۺهرامےتۺںیہۺاؿران ۺےکۺ‬
‫ؿتعسۺدماركۺا اہنۺامعنۺوت ہۺلاںیۺتمسۺیمنۺرگددؿاؿنصبانۺ ارغتساطۺاکۺامکلۺاؿردمارح ۺےکۺرتعفۺان ۺوکۺاٌۺتمسۺوت ہۺ‬
‫دےنی ۺیک ۺامعن ۺںیہن ۺےہ ۺاؿیسی ۺاےنپ ۺامکالف ۺلاینط ۺاک ۺااہظرۺ‬ ‫لیصحتۺبلطمۺامکالفۺلاینطۺارۺااہنیمۺنیادۺؿارلاف‬
‫هرامےت‬

‫یکلماتیطؼباتیوفلمػافۺرمرۺارہظمۺاجنۺاجلانۺعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺض‪۸۳‬‬
‫‪30‬‬

‫‪31‬یالمعجمیالکبرییدحمكۺ‪۴۱۶۶‬یالمکؾبۃیالفیصلی یہریوتی‪،۲۲۱/ ۴‬المستدركیللحا کمیکتابیمعرفۃیالصحاہۃیذکریتحریمیہنیفائكیداریالفکریہریوتی‬

‫‪۶۲۱/ ۳‬‬
‫‪32‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۶/ ۷۲‬‬

‫‪Page 12 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫احاجف ۺؿاطملك ۺلح ۺعصکالف ۺوخد ۺارااہنیم ۺػلیبد ؿیمۺ ںیہۺاؿراحذق ۺدنمۺولگۺاینپۺعصکالف ۺاکۺلحۺاؿراحذق ۺرؿایئۺ‬
‫اںیہن ۺےس ۺبلط ۺرکےت ۺںیہ ۺاؿراےنپ ۺاقمدص ۺںیم اکایمفۺ‬ ‫لادنب‪33‬۔‬
‫وہےتۺںیہ۔(ف)‬

‫درا ہیۺ''داینۺںیمۺاؿایلءۺاکۺرصتلۺدعبۺااقتنلۺ''وحلمعۺرےہۺاؿرلحۺلکشمۺؿدعفۺلالۺںیم انتکۺهرطۺےہ۔(لاۺیلعۺلکشمۺاشکۺعصکلکسا)‬

‫اؿرہفحتۺاانثرشعہیۺںیمۺوتۺاۺٌۺےسۺیھبۺمرھۺرکۺاجنۺدجنمكۺرپۺایقعقۺوترےئگ‪،‬هرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫رضحفۺاریمۺؿدرلۃۺػاہرۃۺاؿۺدرامتصۺاعقۺمرعبالۺ ریانۺؿرمدشۺ رضحف ۺاریمۺینعیۺرضحف ۺیلعۺرکصۺاهللۺؿہہجۺارکلمیۺاؿران ۺیکۺ‬
‫ان ۺیمۺرپَیبد ۺؿاومر ۺوکتلیبہۺرا ۺلااشینۺؿاہتسبۺدیمادننؿافہحتۺؿ اؿالد ۺػاہرۃ ۺوک ۺامتص ۺاهراد ۺاعق ۺ ریؿن ۺرمدشؿن ۺیک ۺرطح ۺامےتنۺ‬
‫درؿد ۺؿدصاقف ۺؿلدر ۺانبصۺااشینۺراجئۺؿومعملۺرگدلدۃۺانچہچۺ ںیہۺاؿروکتینیۺاومرۺوکۺانۺرضحافۺےکۺَاھتۺؿاہتسبۺاجےتنۺںیہۺ‬
‫اؿرافہحت ۺاؿردرؿد ۺؿدصاقف ۺاؿرلدؿراینر ۺاےکن ۺلاص ۺہشیمہ ۺرکےتۺ‬ ‫عیمجۺاؿایلءۺاهللۺںیمہۺاعمطلہۺاِقۺ‪34‬۔‬
‫ںیہ‪،‬انچہچۺامتصۺاؿایلءۺاهللۺاکۺیہیۺاحلۺےہ۔(ف)‬
‫(ہفحتۺوبطمہعۺہتکلکۺ‪۱۲۴۳‬ھۺا رخۺض‪۳۹۶‬ؿاؿلۺ‪)۳۹۷‬‬

‫ویکنۺاصوبح! ہیۺےنتکۺمرےۺرشاہکۺےئۺاربکۺؿامظعۺںیہۺہکۺَاۃۺاصذقۺنجۺرپۺاامجػۺاعقۺاتبرےہۺںیہ‪،‬افۺوتۺبجعۺںیہنۺہکۺرؿاضفۺیکۺرطحۺ‬
‫و‬
‫اعقۺرموحہمۺوکۺاعمداهللۺاعقۺوعلمہنۺبقلۺدےئجیۺ ھالۺدعفۺلالۺیھبۺاومرۺوکتلیبہۺںیم ےہۺلاۺںیہنۺوجۺدانمۺلاكۺرضحفۺومیلۺیلعۺؿاہلییقۺرکاصۺ‬
‫یتعایلیعلی یسیدیھمیوموالھمیوعلیہمیوہاركیوسلم۔‬ ‫ےسۺؿاہتسبۺےہۺصیلیاهلل ٰ‬
‫رطہفۺرتۺَییے‪َ،‬اۃۺؿیلۺاهللۺاصذقۺےکۺالیباۃۺیفۺَاللسۺاؿایلءۺاهللۺےسۺرؿنشۺہکۺَاۃۺاصذقۺؿاالۺانمغكۺاؿراےکنۺلارۃ‪۱۲‬ۺاَالدۃۺملعۺدحمكۺؿاشمخئۺ‬
‫رطتقیۺنجۺںیمۺوماللاۺاوبۺػاہرۺدمینۺاؿانۺےکۺؿادلۺؿااتسدۺ ریۺوماللاۺامرا میۺرکدیۺاؿرانۺےکۺااتسدۺوماللاۺادمحۺػسایشۺاؿرانۺےکۺااتسدۺوماللاۺادمحۺ‬
‫و‬
‫انشؿیۺاؿرَاۃۺاصذقۺےکۺااتسداالاتسدۺوماللاۺادمحۺ زلیۺؿریغمہۺااکمرۺدالخۺںیہۺہکۺَاۃۺاصذقۺےکۺاکثرۺَاللسۺدحمكۺاںیہنۺاملعءۺےسۺںیہۺوجۺاہرۺ‬
‫ہسمخۺرضحفۺَاۃۺدمحمۺوغف‬

‫یتفسرییفتحیالعزیزتحتیآیۃی‪ ۱۸/ ۸۴‬عبطمۺملسمۺلکدوپۺاللۺونکانۺدیلہۺلارۃۺمعۺض‪۲۰۶‬‬

‫‪33‬‬

‫‪34‬ۺہفحتۺاانثءۺرشعہیۺلافۺمتفہۺدراامعقۺلیہسۺاڈیکیمیۺالوہرۺض‪۲۱۴‬‬

‫‪Page 13 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وگاایلری ۺہیلع ۺایحدمۃ ۺاابلری ۺؿاخض ۺداعےئ ۺیفیس ۺیک ۺااجرںیت ۺےتیل ۺاؿر ۺاےنپ ۺرملدنی ۺؿدقتعمنی ۺوک ۺااجرف ۺدےتی۔ائامل ۺوجاہر ۺہسمخ ۺؿداعےئۺ‬
‫یفیس ۺاک ۺرامہن ۺادقٌ ۺوضحر ۺداعف ۺالبالء ۺیلص ۺاهلل ۺہیلع ۺؿملس ۺےک ۺدعب ۺفینصت ۺوہےن ۺےس ۺدبؿق‪،‬اؿر ۺاٌ ۺؿ ہ ۺےس ۺان ۺاصوبح ۺن ۺاک ۺدبیتع ۺؿرمؿحۺ‬
‫دبؿقۺغرارۺلالاۺدرانکر‪،‬ایسۺوجاہرۺہسمخۺیکۺیفیسۺںیمۺؿۃۺوجہرۺدارۺفیسۺوخوخنار‪،‬ےسجۺد ھکۺرکۺؿاہتیبۺراچیریۺاانپۺوجہررکےنۺوکۺرایر‪،‬ؿۃۺایکۺہکۺلادیلعۺ‬
‫ہکۺات ننۺػاہفئۺرپۺرشكۺیلج۔وجاہرہسمخۺںیمۺرتبیکۺداعےئۺیفیسۺںیمۺهراملا‪:‬‬
‫لادیلعۺتفہۺلار ۺلاہسۺلار ۺلا ۺلكۺلار ۺوخبادنؿ ۺا ن ۺاںیۺِق ینادی لاد یلعۺَاف ۺلار ۺلا ۺنیتۺلار ۺلا ۺالكۺلار ۺڑپانھۺاچےئہ‪،‬اؿرؿۃۺہیۺ‬
‫علیامظھر یالعجائب‪،‬تجدہ یعو ًنا یلك ییف یالنوائب‪،‬کلی ےہ‪:‬یلع(ریضۺاۺهللۺؿبہ)وکۺاکپرۺنجۺیکۺدافۺلاكۺرہظمۺاجعمكۺ‬
‫ً‬
‫م‬
‫ےہ‪ ،‬ذق وت ۺاںیہن ۺاکپرے ۺاگ ۺاںیہن ۺاصم ك ۺؿااکفر ۺںیم ۺاانپۺ‬ ‫ھمیوغمیسؼنجیلیہوالیتكییایعیلییایعیلییایعیلی‪35‬۔‬
‫دمداگرلاےئۺاگۺہر ۺرپاشیینۺؿ ً‬
‫مغۺوفرا ۺدؿر ۺوہاجلاےہۺا ف ۺیکۺدمدۺ‬
‫ےسۺلاۺیلعۺلاۺیلعۺلاۺیلع۔(ف)‬

‫ینعیۺاکپرۺیلعۺرمنضٰی(رکصۺاهللۺؿہہج)وکۺہکۺرہظمۺاجعمكۺںیہۺوتۺاںیہنۺاانپۺدمداگرۺلاےئۺاگ۔وتبیصمنۺںیم‪ِ،‬قۺرپاشیینۺؿمغۺافۺدؿروہےتۺاجےتۺ‬
‫ںیہۺوضحرۺیکۺؿالمكۺےسۺلاۺیلعۺلاۺیلعۺلاۺیلع۔‬
‫دراۺافۺرشكۺػاہفئۺاکۺوملۺوتلۺےئہک‪،‬اٌۺسیفنۺدنسۺیکۺدقرےۺلیصفتۺدراکرۺوہوتۺریقفۺےکۺرَالئ"انھاریاالنوار یمنییمیصلٰوةیاالسرار"ی‬
‫فـــــــ‪۳‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۱‬‬
‫طالہظحۺوہن۔ےہۺہیۺہکۺانۺاخدناینۺ‬ ‫فـــــــی ۺؿ"حیاةیالمواتییفیہیانیسماعیاالموات"یفـــــــ ۺؿۺ"انواریاالنؾباہییفیحلیندایءییارسولیاهلل"ی‬
‫اامومنۺےنۺػاہفئۺیکۺیٹمۺاؿریھبۺرخافۺیکۺےہۺوهللیالحمد۔‬
‫یمیصلوةیاالسرار اتفؿی ۺروضہی ۺوبطمہع ۺراض ۺافؿلدنشی ۺاجہعم ۺاظنہیم ۺروضہی‪،‬الوہر ۺدلج ۺمتفہ ۺںیم ۺض ۺ‪۵۶۹‬رپ ۺوموجدۺ‬
‫ٰ‬ ‫فـــــــ‪:۱‬رَاہل انہاریاالنواریمن ی‬

‫ےہ۔‬
‫فـــــــ‪:۲‬رَاہل ۺحیاةیالمواتییفیہیانیسماعیاالموات اتفؿ ۺ ٰی ۺروضہی ۺوبطمہع ۺراض ۺافؿلدنشی ۺاجہعم ۺاظنہیم ۺروضہی‪،‬الوہر‪،‬دلج ۺمہن ۺںیم ۺض ۺ‪۶۷۵‬رپ ۺوموجدۺ‬
‫ےہ۔‬
‫فـــــــ‪:۳‬رَاہلۺانواریاالنؾباہییفیحلیندایءییایرسولیاهلل اتفؿیۺروضہیۺوبطمہعۺراضۺافؿلدنشیۺاجہعمۺاظنہیمۺروضہیۺالوہرۺدلج‪۲۹‬ںیمۺضۺ‪ ۵۴۹‬رپۺوموجدۺ‬
‫ےہ۔‬

‫‪35‬ۺوجاہرۺہسمخۺرتممجۺاردؿۺرمراۺدمحمۺگیبۺدنبشقنیۺداراالَاؿقۺرکایچۺض ‪ ۲۸۲‬ؿ‪۴۵۳‬‬

‫‪Page 14 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ویکن ۺاصوبح!ہی ۺِق ۺرضحاف ۺیھبۺات ننۺػاہفئۺرپۺرشمك‪،‬ےب ۺات نن‪،‬ؿاذقۺالفداف‪،‬لیحتسمۺالكيران ۺےھتۺلاۺوقتلۃۺاالت ننۺیک ۺا ںیتی ۺدحںیثیۺ‬
‫اامصۺااطلہفئۺاکۺہبنکۺوھچرۺرکۺلایقۺاملعےئۺاہلسیقۺیہۺوکۺرشمكۺدبؿقۺانبےنۺےکۺےئلۺارتیۺںیہ۔اهللۺات ننۺؿایحےشخب۔ا نیم۔‬
‫رغضۺانۺرضحافۺےکۺاقمللۺَالدۺاےسیۺیہۺرگصۺدؿدوھنۺےسۺھچکۺاکصۺےلچۺںیہنجۺہنۺنگلیےۺےنبۺہنۺاےتلگ۔وهللیالحجۃیالساطعۃ۔‬
‫افدئۃۺراہرۃ‬
‫ریخ‪،‬ہیۺوتۺاامجلًاۺانۺرضحافۺیکۺخدعقۺزگاریۺیھت‪،‬اؿردبؿقۺیکۺثحبۺوتۺاملعےئۺَیقۺتہبۺبتکۺںیمۺہمكۺوصقٰیۺلكۺاچنہپۺےکچۺویمنیاحسنی‬
‫یالمویل یالماجدییفیکتاہ یالجلیلیالمفاد ی"اصولیالرشادیلقمعیمباینی‬
‫ٰ‬ ‫منیفصل یوحقق یخاتمیالمحققنییسیدنایالوالد یریضیاهللیعن‬
‫لم‬
‫الفساد"(اخمتۺا شؾؼینۺدیسلاۺؿادل ۺامخدۺریضۺاهلل ۺؿبہ ۺےنۺاینپ ۺلیلجۺؿدیفمۺاتکفۺ"اصولیالرشادیلقمعیمباینیالفساد"ںیمۺاٌۺیک ۺنیسحتۺ‬
‫ؿلیصفتۺؿقیقحتۺیکۺےہ۔ف)‬
‫ریقف ۺرفغاهلل ۺاعتیٰل ۺےنۺیھبۺاےنپۺرَاہلۺ''اقامۃیالقیام یعیلیطاعنیالقیامیلنیبیتھام ''ؿریغاہۺرَالئ ۺںیم ۺدقبر ۺاکیف ۺاکنف ۺدیچۃۺزگارٌۺ‬
‫ےئک ۺاؿراےنپ ۺرَاہل ۺ''منرییالعنیییفیحکمیتقؽیلیاالہھایمنیی'' یفـــــــ ۺؿریغاہ ۺںیم ۺاخدنان ۺذموکر ۺےک ۺرثکبف ۺااجیدؿ ۺادحاف ۺےھکل ۺہک ۺاٌ ۺونۺ‬
‫یفینصتۺیکۺرفصا ینکشۺوکۺسبۺںیہۺاؿروضحرۺداعفۺالبالءۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺؿلاۺؿلالؿطحقۺؿرمضۺؿاملۺوکۺدعفۺهرامےنۺےکۺزجایئفۺؿؿاقعئۺوجۺ‬
‫هللیتعایل بتکۺؿبطخۺاملعءۺںیمۺ‬
‫ٰی‬ ‫ااحدمك ۺںیم رمؿیۺان ۺےکۺعمجۺرکےنۺیکۺرضؿرف ۺہنۺرصحۺیکۺدقرف‪،‬ان ۺںیمۺےسۺتہبۺےسۺہحمدا‬
‫املسموننۺےکۺاکوننۺلكۺچنہپۺےکچۺاؿرافۺوجۺاچےہۺبتکۺریسۺؿذصاصئۺؿزجعمافۺاطمہعلۺرکے۔‬
‫ہتکنۺہلیلجۺ ُکلبہۺ‬
‫انیشاءیاهللیتعایل امتص ۺرشایکف ۺؿاہہیب ۺیک ۺخیب ۺینک ۺںیم ۺاکیف ۺؿ ؿایف ۺاکصۺ‬
‫ٰی‬ ‫رگمریقف ۺرفغاهلل ۺاعتیٰل ۺہل ۺالك ۺہتکن ۺہلیلج ۺہیلک ۺاغبمك ۺدیفم ۺااقلرکے ۺہکی‬
‫دے‪،‬املسمون!ھچکۺربخۺیھبۺےہۺانۺرضحافۺاکۺظفلۺداعفۺالبالءۺاؿراٌۺےکۺعبالۺوکۺرشكۺ‬
‫فـــــــ‪:‬رَاہلۺ"منرییالعنیییفیحکمیتقؽیلیاالہھایمنی"اتفؿی ۺروضہی ۺوبطمہع ۺراض ۺافؿلدنشی ۺاجہعم ۺاظنہیم ۺروضہی ۺالوہر ۺدلج ۺمجنپ ۺہحفص ۺ‪ ۴۲۹‬رپۺ‬
‫وموجدۺےہ۔رَاہلۺ"اقامۃیالقیامۃی"دلجۺ‪۲۶‬ض‪ ۴۹۵‬رپۺوموجدۺےہ۔‬

‫‪Page 15 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫و‬
‫اتبۺےنۺ َللکہۺہی ۺلافۺلافۺرپرشكۺ ھبالےنۺےسۺالصۺدماعۺایکۺےہۺؿۃۺالكۺداےئۺلاینطۺؿرمضۺذيیۺےہۺہکۺاکثرۺوعاصۺراچیرؿنۺیکۺہاگۃۺےس ۺیفخمۺ‬
‫ےہۺانۺےئنۺوفسلفنۺرپاےنۺوسلیفوفنۺےکۺمردلكۺرشكۺاومرۺاعہمۺےسۺےہۺہکۺاعملۺںیمۺوکیئۺوموجدۺاٌۺےسۺاخیلۺںیہنۺاہینۺلكۺہکۺاعمداهللۺ‬
‫ٰ‬
‫رضحافۺہیلع ۺالیباےئ ۺرکاصۺؿطلبکہ ۺؿظاصۺ مہیلۺاٰولصلۃۺؿالسالصۺلاا ہکن ً‬
‫ۺذایدالاهلل ۺوخد ۺرضحفۺرفۺازعلۃۺؿوضحرۺرپۺونر ۺناطلنۺرَالك ۺہیلعۺالضفۺ‬
‫اٰولصلۃۺؿالٹشبۃ‪،‬ؿذہلاۺاامصۺااطلہفئۺےنۺاجاجبۺؿاجیبۺسملئۺیجۺےسۺڑھگےۺہکۺہیۺلالاكۺاٹنیھچۺؿاہنۺلكۺمرےھ‪،‬سجۺیکۺ ضعۺعباںیلۺومجمہعۺاتفؿٰیۺ‬
‫ریقف ۺ''العطایایالنبوی ییفیالفتاوییالرضوی ی''یک ۺدلج ۺمشش ۺ''البارقۃیالشارق یعیلیمارقۃیالمشارق ''ںیم ںیلم ۺیگ‪،‬ان ۺیک ۺلیصفت ۺےسۺ‬
‫وطتلیۺیکۺاحذقۺںیہن‪،‬ہیۺرضحافۺہکۺاٌۺاامصۺےکۺدلقمۺںیہۺ‬
‫‪(36"‬مہ ۺان ۺیک ۺریکل ۺےک ۺےھچیپ ۺںیہ۔ف)ڑپےتھ ۺوہےئ ۺایس ۺدرگ ۺوہےئ‪،‬ہی ۺمکح ۺرشك ۺیھب ۺایس ۺدیب ۺا گ ۺاک ۺدوھانۺ‬ ‫"‬
‫دےۺراہۺےہ‪ ،‬اامجلۺےسۺہنۺوھجمسۺوتۺھجمۺےسۺلصفمۺونس۔‬
‫اقول‪:‬وہاهللیالتوفیق‪،‬تبسنۺؿاانسدۺدؿمسقۺےہ‪:‬یقیقحۺہکۺدنسمۺاہیلۺتقیقحۺےسۺفصتمۺوہ۔‬
‫اؿراجمری ۺہک ۺیسک ۺؽالہق ۺےس ۺریغ ۺفصتم ۺیک ۺرطل ۺتبسن ۺرکدںی ۺےسیج ۺرہن ۺوک ۺاجری ۺلا ۺاحسب ۺہنیفس ۺوک ۺرحتمك ۺےتہک ۺںیہ‪،‬احالہکن ۺذؾیؼ ًۃ ا فۺ‬
‫ؿیتشکۺاجریۺرحتمكۺںیہ۔‬
‫رھپ ۺیقیقح ۺیھب ۺدؿ‪ ۲‬مسق ۺےہ‪:‬دایت ۺہک ۺوخد ۺاینپ ۺداف ۺےس ۺےب ۺاطعےئ ۺریغ ۺوہ‪،‬اؿراطعیئ ۺہک ۺدؿرسے ۺےن ۺاےس ۺذؾیؼ ًۃ ۺفصتم ۺرکدلا وہ ۺوخاۃ ۺؿۃۺ‬
‫دؿرساۺوخدۺیھبۺاٌۺؿفصۺےسۺفصتمۺوہۺےسیجۺؿاِظہۺیفۺاوبثلفۺںیم‪،‬لاںیہنۺےسیجۺؿاِظہۺیفۺاالابثفۺںیم۔انۺِقۺوصروتنۺیکۺاانسدںیۺامتصۺ‬
‫احمؿراف ۺؿؼالےئ ۺاہجن ۺؿالہ ۺہر ۺذمہق ۺؿتلم ۺؿوخد ۺغرا ن ۺؿدحمك ۺںیم ۺَاعئ ۺؿداعئ‪،‬عبلًا ۺانسان ۺاعمل ۺوک ۺاعمل ۺےتہک ۺںیہ‪،‬غرا ن ۺدیجم ۺںیم اجاجبۺ‬
‫اؿولاملعلۺؿؽلمـاینبۺارسالیئۺاؿرالیباءۺ مہیلۺاٰولصلۃۺؿالسالصۺیکۺتبسنۺظفلۺمیلعۺؿارد‪،‬ہیۺتقیقحۺاطعہیئۺےہۺینعیۺنكظاےئۺایہٰلۺؿۃۺذؾیؼ ًۃۺفصتمۺملعۺ‬
‫د‬
‫ںیہ‪،‬اؿرومیٰلۺزعؿلجۺےنۺاےنپۺسفنۺرکمیۺوکۺمیلعۺهراملاۺہیۺتقیقحۺدا ہیۺےہۺہکۺؿۃۺےبۺیسکۺیکۺاطعۺےکۺاینپۺدافۺےسۺاعمل ےہ۔تخسۺا مظۺؿۃۺ‬
‫ہکۺانۺاػالاقفۺںیمۺهرطۺہنۺرکے۔ؿاہہیبۺےکۺسملئۺرشہیکۺااعتسمكۺؿادمادۺؿ ملعۺبیغۺؿ‬

‫‪36‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۳/ ۴۳‬‬

‫‪Page 16 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رصتافف ۺؿدناؿامسػ ۺهرلاد ۺؿریغاہ ۺاےسی ۺهرط ۺہن ۺرکےن ۺرپ ۺینبم ۺںیہ۔ریقف ۺرفغاهلل ۺاعتیٰل ۺہل ۺےن ۺاٌ ۺثحب ۺرشفی ۺںیم ۺالك ۺسیفن ۺرَاہل ۺیک ۺرطحۺ‬
‫دایلۺےہۺاٌۺںیمۺقلعتمۺمرااعفۺؿاہہیبۺدصاہۺاػالاقفۺوکۺا لافۺؿااحدمكۺےسۺلامكۺاؿرااکحصۺاانسدافۺوکۺلصفمۺایبنۺرکےنۺاکۺدصقۺےہۺانۺ‬
‫ع‬
‫َاءۺاهللۺابتركۺؿاعتیٰلۺوضحرۺرپۺونر‪ ،‬كعیۺالٹہارۺؿارسلؿر‪،‬داعفۺالبالءۺؿارشلؿر‪َ،‬اعفۺویصۺالیصـرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺداعفۺالبالءۺانہکۺیھبۺ‬
‫ینعمبۺیقیقحۺاطعیئۺےہۺاخمفلۺعیكصمۺوکۺوینۺوتقیفۺدصتقیۺہنۺوہۺوتۺریقفۺاکۺرَاہلۺ''سلطنۃیالمصط ٰیفییفیملکوتیکلیالوری''اطمہعلۺرکےۺہکۺ‬
‫ٰ‬
‫وعبہنٖۺاعتیٰلۺقیقحتۺؿوتقیثۺےکۺلاػۺےتکہلۺرظنۺا ںیئۺاؿرات ننۺؿاپ ننۺےکۺوھپلۺےتکہم‪،‬ریخۺاہینۺاٌۺثحبۺیکۺلیمکتۺاکۺؿغكۺںیہنۺزنتللًاۺیہیۺیہسۺہکۺ‬
‫ادحۺاالرمنیۺےسۺاخیلۺںیہنۺتبسنۺیقیقحۺاطعیئۺےہۺلاۺارااجنہکۺوضحرۺَیقۺؿؿہلیسۺؿؿاِظہۺدعفۺالبالءۺںیہۺذہلاۺتبسنۺاجمری‪،‬ریہۺیقیقحۺدایتۺاحَاۺ‬
‫ہکۺیسکۺاملسمنۺےکۺبلقۺںیمۺیسکۺریغۺخداۺیک تبسنۺاٌۺاکۺذغرۃۺزگرے۔‬
‫ل‬
‫اامص ۺؽالہم ۺدیسی ۺیقت ۺالملۃ ۺؿادلنی ۺیلع ۺنب ۺدبعااکلیف ۺِبکی ۺدقٌ ۺرسۃ ۺا ملکی(نج ۺیک ۺاامعق ۺؿخاللك ۺلحم ۺخالل ۺؿِٹہق ۺںیہن‪،‬اہین ۺلك ۺہکۺ‬
‫ایمن لد رۺنیسحۺدولہیۺاےنپۺالكۺرہمیۺدصمطۺوتفٰیۺںیم اںیہنۺلاالافتطۺاامصۺدہتجمۺامےتنۺںیہ)اتکفۺاطتسمفۺافشءۺااقسلصۺرشفیۺںیمۺارَادۺ‬
‫هرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫لؼسیالمرادینسبۃیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیایلی ینعی ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےس ۺدمد ۺامےنگن ۺاک ۺہی ۺبلطمۺ‬
‫الخلق یواالستقالل یہاالفعالیھذا یالیقصدہ یمسلمی ںیہنۺہکۺوضحرۺاخقلۺؿافلعۺلقتسمۺںیہۺہیۺوتۺوکیئۺاملسمنۺارادۃۺ‬
‫فصرف یالکالم یالی یومنع یمن یہاب یالتلبؼس ییفی ںیہن رکلا‪،‬وتۺاٌۺینعمۺرپکالصۺوکۺداھانلۺاؿروضحرۺےسۺدمدۺامےنگنۺ‬
‫وک ۺعنم ۺرکلا ۺدنی ۺںیم ۺاغمہطل ۺدانی ۺاؿروعاص ۺاملسمونن ۺوک ۺرپاشیینۺ‬
‫الدینیوالتشویشیعیلیعوامیالمؤحدین‪37‬۔ ی‬
‫ںیمۺداانلۺےہ۔‬

‫صدقتییایسیدیییجزاكیاهللیعنیاالسالمیوالمسلمنیی ً‬
‫خریا‪،‬اٰمنی(اے ۺریمے ۺا اق!ا ف ۺےن ۺچس ۺهراملا‪،‬اهلل ۺاعتیٰل ۺا ف ۺوک ۺاَالصۺ‬
‫اؿراملسموننۺیکۺرطلۺےسۺزجاءۺریخۺاطعهرامےئ۔ف)‬
‫ریقفۺاتہکےہۺالكۺدعفۺلالءۺؿادمادۺؿاطعیہۺرپۺایکۺوموقلۺولخمطۺیکۺرطلۺالصۺؿوجدۺیہۺیکۺاانسد‬

‫یشفاءیالسقامیالبابیالثا منییفیالتوسلیواالستغاث یالخیہبتکمۺونرہیۺروضہیۺلصیفۺا لادۺض‪۱۷۵‬‬

‫‪37‬‬

‫‪Page 17 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ینعمبۺیقیقحۺدایتۺںیہنۺرھپۺاعملۺوکۺوموجدۺےنہکۺںیمۺؿاہہیبۺیھبۺامہرےۺرشلكۺںیہۺایکۺانۺےکۺمردلكۺاعملۺلداہتٖۺوموجدۺےہۺلاۺوجۺاطسفہیئۺیکۺرطحۺ‬
‫دیقعۃۺحقائقیاالشیاءیثاہتۃ(اایشءۺیکۺتقیقحۺلامكۺےہ۔ف)ےسۺعبکرۺںیہۺاؿرذقۺھچکۺںیہنۺوتایکۺملظۺےہۺہکۺوجۺاحمؿرےۺحبصۺؿَاصۺوخدۺ‬
‫وبےتلۺرںیہۺاملسموننۺےکۺرشمكۺانبےنۺوکۺانۺیکۺرطلۺےسۺا ںیھکنۺدنبرکںیل‪،‬ایکۺاملسمنۺرپۺدبامگینۺرحاصۺیعطقۺںیہن‪،‬ایکۺاٌۺیکۺذمعقۺرپۺ‬
‫ص‬
‫ا لافۺغرا ہینۺؿااحدمكۺ شٹزہۺلاقطۺںیہنۺ َللکہۺااصنلۺیکۺا ھکنۺیلھکۺوہوتۺاٌۺاداعےئۺثیبخۺاکۺدر ہۺوتۺدبامگنۺےسۺیھبۺزگراۺوہاۺےہ‪،‬وسےئۺنظۺ‬
‫ےکۺےئلۺاٌۺامگنۺیکۺاجنگشئۺوتۺاچےیہ‪،‬املسمنۺےکۺلارۃۺںیمۺاےسیۺایخلۺاکۺاامتحلۺیہۺایکۺےہۺاٌۺاکۺومدحۺوہلاۺیہۺاٌۺیکۺرمادۺرپۺوگاۃۺاکیفۺےہۺکمای‬
‫الیخیفیعندیکلیمنیل یعقلیودین(اسیجۺہکۺیسکۺاصذقۺلقعۺؿدنیۺرپۺوپدیشۃۺںیہن۔ف)اتفؿیۺریخہیۺاتکفۺاالت ننۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫سئل ییف یرجل یحلف یان یالیدخل یھذہ یالدار یاال یانی الك ۺصخش ۺےک ۺلارے ۺںیم ۺوسال ۺایک ۺایگ ۺہک ۺاٌ ۺےن ۺمسق ۺاھکیئۺ‬
‫یحکمیعلی یالدھریفدخلیھلییحنثیاجابیالوھذای ےہۺہکۺذق ۺلكۺےھجمۺدہر ۺمکحۺںیہنۺدےۺاگۺںیمۺاٌۺرھگۺںیمۺ‬
‫جازیلصدورہیمنیالموحدیواذایدخلیفقدیحکمیایی دالخۺںیہنۺوہنۺاگ‪،‬اؿرؿۃۺدالخۺوہایگ‪،‬ایکۺؿۃۺمسقۺوترےنۺؿاالۺےہۺ‬
‫م‬
‫لا ۺںیہن‪،‬اٌۺاکۺوجاف ۺہیۺرحت رۺےہۺہکۺاحمك ۺںیہنۺوہا‪،‬ہیۺہملکۺ‬
‫ق ٰٰضیعلی یربیالدھریہدخولہایوھویمستؿینیفالیحنثی‬
‫اجمریۺےہ‪،‬ومدحۺوجۺخدا ۺوکۺالكۺاماتن ےہۺاٌۺےسۺرشكۺاکۺ‬
‫‪38‬اھیہتلخیص۔ ی‬
‫دصؿرۺلانکممۺےہ۔ذقۺدالخۺوہاۺوتۺرفۺادلہرۺینعیۺخداۺےکۺمکحۺ‬
‫ےسۺدالخۺوہا‪،‬اٌۺےئلۺؿۃۺاحمكۺںیہنۺوہاۺاھۺطلش ًصا(ف)‬

‫وتااسیۺلالاكۺاداعدبامگینۺںیہنۺرصحیۺارتفاۺےہ‪،‬ؿۃۺیھبۺاملسمنۺرپۺؿۃۺیھبۺرفکۺاک‪،‬رگمۺایقعقۺوتۺہنۺا یگیئ‪،‬ک نفۺوتۺہنۺوہاگ‪،‬انۺابخمكۺےکۺدوعؿنۺ‬

‫ےس ۺوسال ۺوت ۺہن ۺایک ۺاجےئ ۺاگ‪،‬املسمن ۺیک ۺرطل ۺےس ۺالال ٰ یاال یاهلل ڑگھجلا ۺوہا ۺہن ۺا ےئ ۺاگ۔رگمتس ۺ!وجاف ۺرایر ۺرھک ۺاٌ ۺیتخس ۺےک ۺدنۺ‬
‫‪39"‬۔(اؿرۺافۺاجلااچےتہۺںیہۺػاملۺہکۺزکۺرکؿفۺرپۺاٹلپۺاھکںیئۺےگ۔ف)‬ ‫اک‪ "،‬‬

‫‪38‬‬
‫یالفتاوییالخرییۃیکتابیاالیمانیدارالمعرفۃیہریوتی‪۸۱/ ۱‬‬
‫‪39‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۲۷/ ۲۶‬‬

‫‪Page 18 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ل‬
‫لاہلمجلۺاٌۺاامتحلۺوکۺاہینۺراۃۺیہۺںیہنۺ َللکہۺاںیہنۺدؿۺےسۺالكۺرمادۺلا یؼینۺینعیۺاانسدۺریغۺدایتۺیسکۺمسقۺیکۺوہۺافۺوجۺاےسۺرشكۺاہکۺاجلاےہۺوتۺ‬
‫عــــــ‬
‫اٌۺیکۺدؿۺیہۺوصرںیتۺوصتمرۺرظنبۺدصماطی ۺتبسنۺلاۺسفنبۺاکحمك۔‬
‫اؿلۺہیۺہکۺریغۺخداۺےکۺےیلۺااسیۺااصتلۺاماننۺیہۺاقلطمۺرشكۺارگہچۺاجمریۺوہ‪،‬سجۺاکۺاحلصۺاٌۺہلئسمۺںیمۺہیۺہکۺوضحرۺداعفۺالبالءۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺدعفۺلالۺےکۺَیقۺؿؿہلیسۺؿؿاِظہۺیھبۺںیہنۺہکۺدصماطۺتبسنۺیسکۺرطحۺققحتمۺوجۺریغۺخداۺوکۺاےسیۺاومرۺںیمۺَیقۺیہۺامےنۺؿۃۺیھبۺ‬
‫رشمك۔‬
‫دؿصۺہیۺہک ۺایسی ۺتبسن ۺؿاکحمكۺاخضۺلداہتۺدحمك ۺلجۺؿؽالۺےہۺریغ ۺےک ۺےئل ۺاقلطم ۺرشكۺارگہچۺاانسد ۺریغ ۺدایت ۺامےن‪،‬ا دیم ۺارگ ۺلقعۺؿوہٌۺ‬
‫ےسۺھچکۺرہباۺرکھباۺوہۺوتۺریغۺدایتۺاکۺظفلۺا ےتۺیہۺرشكۺاکۺاخہمتۺوہایگۺہکۺذقۺنكظاےئۺایہٰلۺاملاۺوتۺرشكۺےکۺایکۺینعمۺمرخاللۺاٌۺػایغۺرسشکۺ‬
‫ےکوج ۺلقع ۺیک ۺا ھکن ۺرپ ۺاکممرۃ ۺیک ۺیٹپ ۺلادنھ ۺرک ۺاصل ۺاتہک ۺےہ ۺرھپ ۺوخاۃ ۺوین ۺےھجمس ۺہک ۺہی ۺلاف ۺان ۺوک ۺاینپ ۺداف ۺےس ۺےہ ۺوخاۃ ۺاهلل ۺےک ۺدےنی ۺےسۺ‬
‫رغضۺاٌۺدیقعےۺےسۺہرۺرطحۺرشكۺلامكۺوہلاۺےہ‪40‬۔یسکۺًِبہۺونجمنۺےسۺ‬
‫عــــــ ‪:‬هرطۺہیۺہکۺاؿلۺںیمۺمکحۺعنمۺاکحمكۺرظنبۺنظالنۺؿدعصۺاطمتقبۺوہاگۺینعیۺؿاہعقۺںیمۺوموضػۺاےسیۺتفصۺےسۺفصتمۺیہۺںیہنۺوجۺاٌۺاکحمكۺاکۺ‬
‫عضس‬
‫حۺوہ‪،‬اؿردؿصۺںیمۺاکحمكۺوخدۺیہۺذحمؿرۺوہیگۺارگۺاصدطۺوہہکۺدصطۺؿتحصۺاػالطۺازلاصۺںیہن‪،‬‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمی ایکۺمتۺںیہنۺدےتھکیۺہکۺامہراااقتعدۺےہۺہکۺدمحمۺیلصۺاۺهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ٰ‬ ‫نیہانیمحمدایص‬
‫ً‬ ‫االترییانانؤم‬
‫ٰ‬
‫جل یجلیل یمن یخلق یاهلل یعزوجل یولکنی ولخمطۺایہٰلۺںیم ہر ۺزعمر ۺےس ۺمرھ ۺرک ۺزعمر ۺاؿرہر ۺخاللك ۺؿاےل ۺےسۺ‬ ‫اعز یعزیز یوا ی‬
‫الیقالیمحمدیعزوجلیہلیصیلیاهللیتعایلیعلی یوسلم۔ ی مرھۺرکۺلیلجۺںیہۺرگمۺدمحمۺزعؿلجۺںیہنۺاہکۺاجلا َللکہۺدمحمۺیلصۺاهللۺ‬
‫ٰ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاہکۺاجلاےہ۔(ف)‬

‫وتۺدر ہۺاؿلۺںیم ںیمہۺہیۺایبنۺرکلاۺےہۺہکۺاانسدۺریغۺدایتۺاکۺعظلؼًاۺققحتم‪،‬اؿردؿصۺںیمۺہیۺہکۺہیۺاػالطۺنؼیباۺاجمر۔رپۺػاہرۺہکۺداللئۺؿ ہۺدؿصۺِقۺداللئۺؿ ہۺ‬

‫اؿلۺیھبۺںیہ ہکۺاکحلافۺالہٰبہۺؿوبنہیۺػغفًااصدط۔ذہلاۺمہۺاںیہنۺاجمكۺکثرفۺنؼلقۺوت ہۺرکںیۺےگۺوصنضۺؿ ہۺلاینۺرثکبفۺالںیئۺےگۺوہاهللیالتوفیقی‬
‫‪۱۲‬عبہۺدامتیفیوض ۔‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمان‪،‬الہپۺلاف‪،‬عبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۷‬‬
‫‪40‬‬

‫‪Page 19 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ایکۺاہکۺاجےئۺاگۺہکۺتفصۺایہٰلۺنكظاےئۺایہٰلۺںیہنۺوتۺوجۺنكظاےئۺایہٰلۺےہۺتفصۺایہٰلۺںیہن‪،‬وتۺاٌۺاکۺاابثفۺااالۺیسکۺتفصۺایہٰلۺاکۺاابثفۺیھبۺہنۺوہاۺہنۺ‬
‫ہکۺاخضۺتفصۺزلمؿہمۺاولتیہۺاکۺہکۺرشكۺلامكۺوہۺ َللکہۺہیۺوتۺلادبلاہۃۺتفصۺزلمؿہمۺدبعمكۺوہیئۺہکۺنكظاےئۺریغۺیسکۺتفصۺاکۺوصحلۺوتۺدنبۃۺ‬
‫یہۺےکۺےئلۺوقعملۺوتۺاٌۺاکۺاابثفۺرصاذباۺدبعمكۺاکۺاابثفۺوہاۺہنۺہکۺاعمدۺاهللۺاولتیہۺاک‪،‬الكۺیہیۺرحلۺامتصۺرشایکفۺؿاہہیبۺوکۺ رفیۺذساینۺےکۺ‬
‫ےئل ۺسب ۺےہ‪،‬رگم ۺےھجم ۺوت ۺاہین ۺؿۃ ۺلاف ۺلامك ۺرکین ۺےہ ۺسج ۺرپ ۺںیم ۺےن ۺہی ۺدیہمت ۺااھٹیئ ۺےہ ۺینعی ۺان ۺاصوبحن ۺاک ۺمکح ۺرشك ۺاهلل ۺؿروسل ۺلكۺ‬
‫دعتمیۺوہلا‪،‬اہنۺاٌۺاکۺوبثفۺےئجیلۺایھبۺایبنۺرکاکچۺوہنۺہکۺاٌۺمکحۺلالاكۺےکۺےئلۺدؿۺیہۺؿںیہجۺوصتمر‪،‬انۺںیمۺےسۺوجۺؿ ہۺےئجیلۺہرۺرطحۺہیۺ‬
‫مکحۺاعمدۺاهللۺؿروسلۺلكۺرجنمۺلجۺخالہلۺؿیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫__________________‬

‫‪Page 20 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ّ‬
‫باباول‪:‬‬
‫ؿ ہۺاؿلۺرپۺوصنضۺَییےۺاٌۺںیمۺھچ‪ ۶‬ۺا ںیتیۺاؿرۺَاھٹۺدحںیثی‪،‬ہلمجۺایھچھٹسۺصنۺںیہ۔‬
‫لصفۺاؿّلۺا لافۺرکہمیۺںیم‬
‫ا مكۺ‪:۱‬قالیاهللیعزوجل‬
‫اهلل ۺان ۺاکهرؿن ۺرپ ۺذعاف ۺہن ۺهرامےئ ۺاگ ۺذق ۺلك ۺاے ۺوبحمف ۺ!‬ ‫‪41"‬۔‬ ‫"‬
‫وتۺانۺںیمۺرشتفیۺهرامۺےہ۔‬

‫سبحانیاهللی!امہرےۺوضحرۺداعفۺالبالءۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺافکرۺرپۺےسۺیھبۺَیقۺدعفۺلالۺءںیہۺہکۺاملسموننۺرپۺوتۺاخضۺرؿلۺؿرص مۺںیہۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫ا مكۺ‪:۲‬‬
‫مہۺےنۺہنۺاجیھبۺںیھمتۺرگمۺردمقۺَارےۺاہجنۺےئلیک۔‬ ‫‪42"‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫"‬

‫رپۺػاہرۺہکۺردمقۺَیقۺدعفۺلالۺؿردمق(وجۺوخفۺػاہرۺےہۺہکۺردمقۺَیقۺےہۺتبیصمۺؿردمقۺیکۺدؿریۺاک۔ف)‬
‫ا مكۺ‪:۳‬‬
‫اؿرۺارگۺذقۺؿۃۺاینپۺاجوننۺرپۺملظۺرکںیۺریتےۺوضحرۺاحرضۺوہنۺ‬ ‫‪ ‬‬ ‫"‬
‫رھپۺاهللۺےسۺششخبۺاچںیہۺاؿرۺاعمیفۺامںیگنۺانۺےکۺےئلۺروسل‪،‬‬
‫‪43"‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫وتۺكشیبۺاهللۺوکۺوتہبۺوبقلۺرکےنۺؿاالۺرہملانۺلاںیئ۔‬

‫ا لۃۺرکہمیۺاصلۺارَاۺدۺهرامیتۺےہۺہکۺوضحرۺرپۺونرۺوفعۺوفغرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺ‬

‫‪41‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۳۳/ ۸‬‬
‫‪42‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۱۰۷/ ۲۱‬‬
‫‪43‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۶۴/ ۴‬‬

‫‪Page 21 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لاراگۃۺںیمۺاحرضیۺَیقۺوبقلۺوتہبۺؿدعفۺلالےئۺذعافۺےہ‪َ ،‬للکہۺا مكۺامیبرۺدولنۺرپۺاؿرۺیھبۺلالۺؿذعافۺہکۺرفۺازعلفۺاقدرۺاھتۺوییہنۺگباۃۺشخبۺ‬

‫دےۺرگمۺارَادۺوہلاۺےہۺہکۺوبقلۺوہلاۺاچوہۺوتۺامہرےۺایپرےۺیکۺرساکۺرۺںیمۺاحرضۺوہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوالحمدیهللیربیالعالمنی۔‬
‫ا مكۺ‪:۴‬‬
‫ارگاهللۺاعتیٰلۺا دویمنۺوکۺا دویمنۺےسۺدعفۺہنۺهرامےئۺوتۺہرۺتلمۺ‬ ‫"‪،44‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫ؿذمہقۺیکۺابعدفۺاگۃۺداھدیۺاجےئ۔‬

‫عفۺلالۺںیہ۔‬
‫ولعمصۺوہاۺہکۺاجمدہنیۺا ہلۺؿۺؿاِظہۺد ِ‬
‫ا مك‪:۵‬‬
‫ارگۺہنۺوہلاۺدعفۺرکلاۺاهللۺزعؿلجۺاکۺولوگنۺوکۺالكۺدؿرسےۺےسۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫وتۺكشیبۺابتۃۺوہۺاجیتۺرنیمۺرگمۺاهللۺلضفۺؿاالۺےہۺَارےۺاہجنۺرپ۔‬
‫‪45"‬۔‬ ‫‪‬‬

‫اہمئۺرسفمنیۺهرامےتۺںیہ‪:‬اهللۺاعتیٰلۺاملسمنۺےکۺَیقۺاکهرؿنۺاؿروکیننۺےکۺلاؿقۺدبؿنۺےسۺلالدعفۺرکلا ےہ۔‬
‫ا مكۺ‪:۶‬‬
‫اؿرارگۺہنۺوہےتۺات ننۺؿاےلۺرمدۺاؿرۺات ننۺؿایلۺوعرںیتۺنجۺیکۺ‬ ‫"‬
‫ںیہمتۺربخۺںیہنۺںیہکۺمتۺاںیہنۺرؿدنداولۺوتۺانۺےسۺںیہمتۺااجنینۺ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ںیمۺتقشمۺےچنہپۺلاہکۺاهللۺےسجۺاچےہۺاینپۺردمقۺںیمۺےلۺےلۺ‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬ؿۃ ۺارگ ۺاگل ۺوہاجےت ۺوت ۺمہ ۺان ۺںیم ۺےس ۺاکهرؿن ۺوک ۺدردلاكۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ذعافۺدےتی۔‬
‫‪46"‬۔‬

‫‪44‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۴۰/ ۲۲‬‬
‫‪45‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲‬ی‪۲۵۱ /‬‬
‫‪46‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۵/ ۴۸‬‬

‫‪Page 22 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہی ۺحتف ۺطکہ ۺےس ۺےلہپ ۺاک ۺدرک ۺےہ ۺذق ۺوضحر ۺادقٌ ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺرمعے ۺےک ۺےئل ۺطکہ ۺہمظعم ۺرشتفی ۺالےئ ۺںیہ ۺاؿراکهرؿن ۺےن ۺاقمصۺ‬
‫دحہیبیۺںیمۺرؿاکۺرہشۺںیمۺہنۺاجےنۺدلاحلصۺرپۺہلصیفۺوہاۺػاہرۺیکۺرظنۺںیمۺاَالصۺےکۺےیلۺالكۺدیتبۺوہیئۺلافۺیھتۺاؿرتقیقحۺںیم الكۺمریۺحتفۺ‬
‫‪47"‬۔(ےبكش ۺمہ ۺےن ۺاہمترے ۺےئل ۺرؿنش ۺحتف ۺهرام دی۔ ف)هراملا ۺاهللۺ‬ ‫نیالان ۺیھت ۺےسج ۺاهلل ۺزعؿلج ۺےن ۺ" ‪‬‬
‫ن‬
‫اعتیٰلۺےنۺاملسموننۺیکۺ سکینۺوکۺہیۺا مكۺلارلۺهرامیئۺہکۺاٌۺَالۺںیہمتۺدالخۺطکہۺہنۺوہےنۺدےنیۺںیم یئکۺںیتمکحۺںیھتۺطکمہۺہمظعمۺںیمۺتہبۺ‬
‫رمدؿوعرفۺولغمیبۺےکۺَیقۺہیفخۺاملسمنۺںیہۺنجۺیکۺںیہمتۺربخۺںیہنۺمتۺرہقًاۺاجےتۺوتۺؿۃۺیھبۺغیتۺؿدنبۺےکۺرؿدنےنۺںیمۺا اجےتۺاؿرانۺےکۺوساۺ‬
‫یھبۺؿۃۺولگۺںیہۺوجۺونہراکهرۺںیہۺاؿررقنعبیۺاهللۺاعتیٰلۺاںیہنۺاینپۺردمقۺںیمۺےلۺاگۺاَالصۺدےۺاگۺانۺاکۺ لتۺوظنرۺںیہنۺانۺؿوجۃۺےسۺافکرۺطکہۺرپۺ‬
‫ےسۺذعافۺ لتۺؿرہقۺوموقلۺراھکایگۺہیۺِقۺولگۺاگلۺوہاجےتۺوتۺمہۺانۺاکهرؿنۺرپۺذعافۺهرامےت۔اسیکۺرصحیۺرؿنشۺصنۺےہۺہکۺالہۺاَالصۺ‬
‫ےکۺَیقۺاکهرؿنۺرپۺےسۺیھبۺلالدعفۺوہیتۺےہۺوهللیالحمد۔‬
‫لصفۺدؿصۺااحدمكۺہمیظعۺںیم‬
‫دحمكۺ‪:۱‬ہکۺرفۺازعلفۺلجۺؿؽالهراملاےہ‪:‬‬
‫اینیالھمیہاھلیاالرضیعذاہایفاذاینظرتیایلیعمارہیویتی ںیمۺرنیمۺؿاولنۺرپۺذعاف ۺالارلا ۺاچاتہوہنۺذق ۺریمےۺرھگۺ‬
‫والمتحاہنی ییفی یوالمستغفرین یہاالسحارصرفتی ا لاد ۺرکےن ۺؿاےل ۺاؿرریمے ۺےئل ۺلامہ ۺتبحم ۺرےنھک ۺؿاےلۺ‬
‫ّ‬
‫عمھن۔البھییقییفیالشعبیعنیا نسیہنیمالكیریضی اؿریلھچپۺرافۺوکۺاافغتسرۺرکےنۺؿاےلۺداتھکیوہنۺاانپۺبضغۺانۺ‬
‫ےسۺریھپۺداتیوہن۔(یقہیبۺےنۺبعشۺاالت نن ۺںیمۺاسنۺنبۺ‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمی‬
‫ٰ‬ ‫اهللیتعایل یعن یعنیالنیبیص‬
‫ٰ‬
‫امكلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺاوہـنۺےنۺوضحرۺارکصۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫یتعایلییقولیالحدیث‪48‬۔ ی‬
‫قالیانیاهلل ٰ‬
‫ہیلعۺؿملسۺےسۺہکۺهراملا اهللۺاعتیٰلۺہیۺدحمك ۺایبن ۺهراملاےہ۔‬
‫ف)‬

‫‪47‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱/ ۴۸‬‬
‫‪48‬‬
‫یشعبیاالیمانیدحمكۺ‪ ۹۰۵۱‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪،۵۰۰/ ۶‬کزنالعمالیدحمكۺ‪ ۲۰۳۴۳‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۵۷۹ /۷‬‬

‫‪Page 23 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۲‬ہکۺوضحرۺداعفۺالبالءۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫لوالعباد یهلل یرکع یوصؽیۃ یرضع یوہھائم یرتع یتصبی ارگۺہنۺوہےتۺاهللۺاعتیٰلۺےکۺنیار ۺیۺدنبےۺاؿر ۺدؿد ۺھۺےتیپۺےچبۺ‬
‫نش‬
‫رضا۔الطرباین‪49‬ییفیالکبریی اؿراھگٌۺرچےتۺوچلاےئۺوتۺكشیبۺذعافۺمتۺرپۺ شٹیۺداالۺاجلاۺرھپۺ‬ ‫علیکمیالعذابیصبایثمیرضی ّ‬
‫والؽیہیقییفیالسننیعنیمسافعینیالدیلمیریضیاهللی وبضمع ۺؿمکحم ۺرکدلا ۺاجلا(ربطاین ۺےن ۺریبک ۺںیم ۺاؿریقہیب ۺےنۺ‬
‫ننسۺںیمۺسمعفۺادلیملیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫تعایلیعن ۔ ی‬
‫ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۳‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫انیاهللیتعایل یلیدفعیہالمسلمیالصالحیعنیمائۃیاھلی كشیب ۺاهلل ۺزعؿلج ۺمبك ۺاملسمن ۺےک ۺَیق ۺاٌ ۺےک ۺاسمہےئۺ‬
‫ٰ‬
‫ںیمۺوسۺرھگؿنۺےسۺلالدعفۺهراملاےہ۔‬ ‫ہیتیمنیجریان یالبالء۔ ی‬

‫انبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعےنۺہیۺدحمكۺرؿامكۺهرامۺرکۺا ہیۺرکہمییولویالیدفعیاهللیالناسیہعضہمیہبعضیلفسدتیاالرض لالؿفۺیک۔‬

‫رواہیعن یالطرباینییفیالکبری‪50‬یوعبداهللیہنیاحمدیثمی ربطاین ۺےن ۺریبک ۺںیم ۺانبۺرمع ۺےسۺاؿردبعاهلل ۺنب ۺادمح ۺرھپ ۺوغبیۺ‬
‫ےنۺاعمملۺںیمۺاٌۺوکۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫البغویییفیالمعالم۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۴‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫من یاستغفرللمؤمننی یوالمؤمنات یکل ییوم ً‬
‫یسبعا یوی وجۺہر ۺرؿر ۺاتسسیئۺلار ۺِق ۺاملسمن ۺرمدؿنۺاؿرِق ۺاملسمنۺ‬
‫وعروتنۺےکۺےئلۺاافغتسرۺرکےۺؿۃۺانۺولوگنۺںیمۺوہنجۺیکۺداعۺ‬ ‫عشرینیمرةیکانیمنیالذینییستجابی ی‬
‫وبقلۺوہیتۺےہ‬

‫‪ 49‬یالسنن یالکربی یللؽیہیق یکتاب یصلٰوة یاالسؾسقاء یہاب یاستحباب یالخروج یالخ یمجلس یدائرة یالمعارف یالعثمانی یدنکۺ‪،۳۴۵ /۳‬المعجم یالکبریی‬

‫دحمك‪۷۸۵‬المکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۳۰۹/ ۲۲‬‬
‫‪ 50‬یمعالمیالتزنیل(تفسرییالبغوی)تحتیاآلیۃ ی‪ ۲۵۱/ ۲‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪،۱۷۷/ ۱‬الرتغیبیوالرتہیبیہحوال یالطرباینیالرتہیبیمنیاذییالجاری‬

‫دحمكۺ‪۳۹‬مصطیفیالبایبیالمصری‪،۳۶۳/ ۳‬الدرالمنثوریتحتیاآلیۃی‪۲۵۱/ ۲‬یداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۷۲۶/ ۱‬‬

‫‪Page 24 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لھمیویرزقیہھمیاھلیاالرض۔الطرباینییفیالکبری‪51‬ی اؿر ۺان ۺیک ۺمرتک ۺےس ۺامتص ۺالہ ۺرنیم ۺوک ۺررط ۺاتلم ۺےہ(ربطاینۺ‬
‫ےنۺریبکۺںیم اوبۺدرداءۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺدنسۺدیجۺےکۺ‬ ‫عنیایبیالدرداءیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن یہسندیجید۔ ی‬
‫َاھتۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمك‪:۵‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫ھلیتنیصیرونیوترزقونیاالیہضعفائکم۔البخاریی‪52‬ی ایکۺںیہمتۺدمد ۺؿررطۺیسکۺاؿرےکۺَیق ۺیھبۺاتلمےہۺوساےئۺ‬
‫اےنپ ۺوفیعضن ۺےک۔(اخبری ۺےن ۺدعس ۺنب ۺایب ۺؿاقض ۺریض ۺاهللۺ‬ ‫عنیسعدیہنیایبیوقاصیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۶‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫ان یاهلل یینصرالقوم یہاضعفھم۔الحارث ییف یمسندہی كشیب ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺوقص ۺیک ۺدمد ۺهراملاےہ ۺان ۺےک ۺفیعض ۺرتےکۺ‬
‫َیق۔احرف ۺےنۺاینپۺدنسمۺںیمۺانبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬ ‫عنیاہنیعباسیریضیاهلل ٰ‬
‫‪53‬‬
‫یتعایلیعنہما۔ ی‬
‫امہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمك ۺ‪:۷‬رامہن ۺادقٌ ۺںیم ۺدؿاھبیئ ۺےھت ۺالك ۺبسک ۺرکےت‪،‬دؿرسے ۺخدعق ۺؿاال ۺےئ ۺوضحر ۺداعف ۺالبالء ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺںیم ۺاحرضۺ‬
‫وہےت۔امکۺےنۺؿاےلۺانۺےکۺَایکۺوہےئ‪،‬هراملا‪:‬‬
‫لعلكیترزقیہ ۔الرتمذیی‪54‬وصحح یوالحا کمیعنی ایک ۺبجع ۺہک ۺےھجت ۺاٌ ۺیک ۺمرتک ۺےس ۺررط ۺےلم۔(اےس ۺرتذمیۺ‬
‫ےن ۺرؿامك ۺایک ۺاؿراٌ ۺیک ۺحیحصت ۺیک‪،‬اؿراحمک ۺےن ۺاسن ۺریض ۺاهللۺ‬ ‫ا نسیریضیاهللیت ٰ‬
‫عایلیعن ۔ ی‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫‪51‬‬
‫یکزنالعمالیدحمك‪۲۰۶۸‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۴۷۶/ ۱‬‬
‫یصحیحیالبخارییکتابیالجہادیہابیمنیاستعانیہالضعفاءیالخیدقیمیۺبتکۺاخہن ‪۴۰۵/ ۱‬‬
‫‪52‬‬

‫یکزنالعمالیدحمكۺ‪ ۱۰۸۸۲‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۳۵۷/ ۴‬الجا معیالصغرییدحمكۺ‪۵۱۰‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۳۷/ ۱‬‬

‫‪53‬‬

‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمییفیحجۃیالوداعی‬
‫ٰ‬ ‫‪54‬یسننیالرتمذییکتابیالزھدیدحمكۺ‪۲۳۵۲‬دارالفکریہریوتی‪،۱۵۴/ ۴‬المستدركیللحا کمیکتابیالعلمیخطبۃیص‬

‫دارالفکریہریوتی‪۹۴/ ۱‬‬

‫‪Page 25 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمك‪:۸‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫االہدال ییف یامیت یثلٰثون یہھم یتقوم یاالرض یوہھمی ادبالۺریمیۺاعق ۺںیم سیتۺںیہۺاںیہنۺےسۺرنیمۺاقمئۺےہۺ‬
‫تمطرونیوہہمیتنصرون۔الطرباینی‪55‬یفیالکبرییعنی اںیہنۺےکۺَیقۺمتۺرپۺہنیمۺارتلاۺےہ۔اںیہنۺےکۺلاؿقۺںیہمتۺدمدۺ‬
‫یتلم ۺےہ۔(ربطاین ۺےن ۺریبک ۺںیم ۺابعدۃ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےسۺ‬ ‫یتعایلیعن یہسندیصحیحی۔ ی‬
‫عبادةیریضیاهلل ٰ‬
‫نصبدۺحیحصۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۹‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬ادبالۺَاصۺںیمۺںیہۺاؿرۺؿۃۺاچسیلۺںیہۺذقۺالكۺرملاۺےہۺاهللۺاعتیٰلۺاٌۺےکۺدبےلۺدؿرساۺاقمئۺ‬
‫رکلاےہ۔‬
‫یس ٰیقیہھمیالغیثیوینتصریہھمیعیلیاالعداءیویییصیرفی ایہن ۺےک ۺَیق ۺہنیم ۺدلا ۺاجلاےہ‪،‬اںیہن ۺےس ۺدونمشن ۺرپ ۺدمد ۺیتلمۺ‬
‫عنیاھلیالشامیہھمیالعذاب۔احمد‪56‬عنیعیلیکرمی ےہ‪،‬اںیہنۺےکۺلاؿق ۺَاصۺؿاولنۺےسۺذعاف ۺریھپا ۺاجلاےہ۔‬
‫(اامص ۺادمح ۺےن ۺرضحف ۺیلع ۺرکصۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿہہج ۺےس ۺنصبد ۺنسحۺ‬ ‫تعایلیوجھ یہسندیحسن۔ ی‬
‫اهللی ٰ‬
‫رؿامكۺایک۔ف)‬

‫دؿرسیۺرؿامكۺوینۺےہ‪:‬‬
‫یصرفیعنیاھلیاالرضیالبالءیوالغرق۔اہنیعساکری اںیہنۺےکۺَیق ۺالہۺرنیمۺےسۺلالءۺاؿررغطۺدعفۺوہلا ےہ۔‬
‫(انبۺاسعرکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬
‫‪57‬‬

‫دحمكۺ‪:۱۰‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬

‫‪ 55‬یکزنالعمال یہحوال یعبادة یا ہن یالصامت یدحمك ۺ‪ ۳۴۵۹۳‬مؤسسۃ یالرسال یہریوت ی‪،۱۸۶/ ۱۲‬مجمع یالزوائد‪،‬ہاب یماجاء ییف یاالہدال یالخ یدارالکتبی‬

‫ہریوتی‪،۶۳/ ۱۰‬الجا معیالصغرییہحوال یالطرباینیعنیعبادةیہنیالصامتیدحمكۺ‪ ۳۰۳۳‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۱۸۲/ ۱‬‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعیلیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۱۱۲/ ۱‬‬
‫‪56‬‬

‫یتاریخیدمشقیالکبرییہابیماجاءیانیہالشامییکونیاالہدالیداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۲۱۳/ ۱‬‬
‫‪57‬‬

‫‪Page 26 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ادبالۺَاصۺںیمۺںیہ‪،‬‬
‫ہھم یینصرون یوہھم ییرزقون۔الطرباین ییف یالکبریی ؿۃ ۺاںیہن ۺیک ۺمرتک ۺےس ۺدمد ۺلاےت ۺںیہ ۺاؿراںیہن ۺیک ۺؿہلیس ۺےسۺ‬
‫‪58‬عنیعوفیہنیمالكیویفیاالوسطیعنیعیلیالمرت ٰٰضی ررط۔(ربطاین ۺےنۺریبک ۺںیم ۺوعل ۺنب ۺامكل ۺےس ۺاؿراؿطس ۺںیمۺ‬
‫یلع ۺارملنضٰی ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع ۺےس ۺدؿونن ۺںیم ۺنصبد ۺنسحۺ‬ ‫یتعایلیعنہمایکالھمایہسندیحسن۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬
‫رؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۱‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لن یتخلو یاالرض یمن یارہعنی یرجال یمثل یاہراھیمی رنیمۺہرزگۺاخیلۺہنۺوہیگۺاچسیلۺاؿایلءۺےسۺہکۺامرا میۺلیلخۺاهللۺ‬
‫خلیل یالرحمن یفمھی یتسقون یوہھم یتنصرون۔ی ہیلعۺاٰولصلۺۃۺؿالسالصۺےکۺرپوتۺرپۺوہنۺےگ‪،‬اںیہنۺےکۺَیقۺںیہمت‬
‫الطرباینییفیاالوسط‪ 59‬یعنیا نسیریضیاهللیتعایل یعن ی ہنیمۺےلمۺاگۺاؿراںیہن ےکۺَیق ۺدمد ۺلاؿ ۺےگ(ربطاینۺےنۺاؿطسۺ‬
‫ٰ‬
‫ںیمۺرضحفۺاسنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺدنسۺنسحۺےکۺَاھتۺ‬
‫ہسندیحسن۔ ی‬
‫رؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۲‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لن ییخلو یاالرض یمن یثلٰثنی یمثل یاہراھیم یہھمی امرا میۺلیلخۺاهللۺہیلعۺالصلٰـۃ ۺؿالیباءۺےسۺ ُذـنُـ ۺںیمۺاشمتہبۺ‬
‫تغاثونیوہھمیترزقونیوہھمیتمطرون۔اہنیحبانی رےنھک ۺؿاےل ۺسیت ۺصخش ۺرنیم ۺرپ ۺرضؿر ۺرںیہ ۺےگ‪،‬اںیہن ۺیکۺ‬
‫دبؿلكۺاہمتریۺهرلادۺینسۺاجےئۺیگۺاؿراںیہنۺےکۺَیقۺررطۺلاؿۺ‬
‫یفیتاریخ یعنیایبیھریرہیریضیاهلل ٰ‬
‫‪60‬‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ےگ ۺاؿراںیہن ۺیک ۺمرتک ۺےس ۺہنیم ۺدےئ ۺاجؿ ۺےگ(انب ۺابحن ۺےنۺ‬
‫اینپۺلارخیۺںیمۺرضحفۺاوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺ‬
‫ایک۔ف)‬

‫یالمعجمیالکبرییعنیعوفیہنیمالكیدحمكۺ‪۱۲۰‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۶۵/ ۸‬‬
‫‪58‬‬

‫‪59‬‬
‫یالمعجمیاالوسطیدحمكۺ‪ ۴۱۱۳‬ۃبتکمۺااعملرلۺرلاضۺ‪،۶۵/ ۵‬کزنالعمالیدحمكۺ‪۳۴۶۰۳‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۸۸/ ۱۲‬‬
‫یکزنالعمالیہحوال یحبییفیتاریخ یعنیایبیھیریرةیدحمكۺ‪ ۳۴۶۰۲‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۸۷/ ۱۲‬‬
‫‪60‬‬

‫‪Page 27 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۱۳‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫یرجال یمن یامیت یقلوہھم یعیل یقلبی ریمیۺاعق ۺںیمۺاچسیلۺرمد ۺممصبہۺرںیہۺےگۺہکۺان ۺےکۺدلۺ‬ ‫الیزال یارہعون ً ی‬
‫اہراھیمییدفعیاهللیہھمیعنیاھلیاالرضییقالیلھمی امرا میۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےکۺدلۺرپۺوہنۺےگۺاهللۺاعتیٰلۺانۺےکۺ‬
‫االہدال۔اہو ینعیم ییف یالحلیۃ‪ 61‬یعن یعبداهلل یہنی َیقۺرنیمۺؿاولن ۺےسۺلال ۺدعفۺرکے ۺاگۺان ۺاک ۺبقل ۺادبال ۺوہاگ۔‬
‫(اوب ۺمیعن ۺےن ۺہیلح ۺںیم ۺدبعاهلل ۺنب ۺوعسمد ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہۺ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫مسعودیریضیاهلل ٰ‬
‫ےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۴‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫الیزالیارہعونیرجالییحفظیاهللیہھمیاالرضیکلمایماتی اچسیلۺرمدۺایقعقۺلكۺوہاۺرکںیۺےگۺنجۺےسۺاهللۺاعتیٰلۺرنیمۺ‬
‫رجل یاہدل یاهلل یمکان یاٰخر یوھم ییف یاالرض یکلھا۔ی یکۺافحتظۺےلۺاگۺذقۺانۺںیمۺاکۺالكۺااقتنلۺرکےۺاگۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫اےکسۺدبےلۺدؿرسا ۺاقمئۺهراماگیئ‪،‬اؿرؿۃۺَاریۺرنیمۺںیمۺںیہ۔‬
‫خاللی عنیاہنیعمریریضیاهلل ٰ‬
‫‪62‬‬
‫یتعایلیعنہما۔ ی‬ ‫ال ّ‬
‫(خلّالۺےنۺانبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۵‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬كشیبۺاهللۺاعتیٰلۺےکۺےیلۺقلخۺںیمۺنیتۺوسۺاؿایلءۺںیہ ہکۺانۺےکۺدلۺبلقۺا دصۺرپۺںیہ‪،‬اؿرۺ‬

‫اچسیلۺےکۺدلۺبلقۺومُٰیۺاؿرۺَافۺےکۺبلقۺامرا می‪،‬اؿرلاچنۺےکۺبلقۺربجلی‪،‬اؿرنیتۺےکۺبلقۺاکیملیئ‪ ،‬اؿر الكۺاکۺدلۺبلقۺارسالیفۺ‬
‫لی لٹ‬
‫رپ ۺےہ ۺ مہیل ۺالصلٰـۃ ۺؿا س ض۔ذق ۺؿۃ ۺالك ۺرملا ےہ ۺنیت ۺںیم ۺےس ۺوکیئ ۺالك ۺاٌ ۺاک ۺاقمئ ۺاقمص ۺوہلا ےہ‪ ،‬اؿر ذق ۺان ۺںیم ۺےس ۺوکیئ ۺااقتنلۺ‬
‫عسل‬
‫رکلاےہۺوتۺلاچنۺںیمۺےسۺاٌۺاکۺدبلۺایکۺاجلاےہۺاؿرلاچنۺؿاےلۺاکۺوعضۺَافۺاؿرۺَافۺاکۺاچسیلۺاؿرۺاچسیلۺاکۺنیتۺوسۺاؿرۺنیتۺوسۺاکۺاعصۺ مینۺ‬
‫ےس‪،‬‬

‫‪61‬یحلیۃیاالولیاءیترجم یزیدیہنیوھبی‪۲۶۳‬دارالکتابیالعریبیہریوتی‪،۱۷۳/ ۴‬کزنالعمالیہحوال یطبیعنیا ہینیمسعودیدحمكۺ‪ ۳۴۶۱۲‬مؤسسۃیالرسال ی‬

‫ہریوتی‪۱۹۰/ ۱۲‬‬
‫یکزنیالعمالیہحوال یالخاللیعنیا ہنیعمریدحمكۺ‪۳۴۶۱۴‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۹۱/ ۱۲‬‬
‫‪62‬‬

‫‪Page 28 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫فمھیییحیییویمیتیویمطریوینبتیویدفعیالبالء۔ی اںیہنۺنیتۺوسۺنپھچۺاؿایلءۺےکۺدرہعیۺےسۺقلخۺیکۺایحفۺومف‪،‬‬
‫اہوینعیمییفیالحلیۃی‪63‬واہنیعساکریعنیاہنیمسعودی ہنیمۺاکۺمرانس‪،‬ابنلاف ۺاکۺاُگبا‪،‬لالؿنۺاکۺدعفۺوہلا ۺوہارکلاےہ۔(اوبۺ‬
‫میعن ۺےن ۺہیلح ۺںیمۺاؿرانبۺاسعرک ۺےنۺانب ۺوعسمد ۺریضۺاهللۺ‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۶‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫قرءیالقراٰنیثلٰثۃ(فذکریالحدیثیایلیانیقال)ورجلی نیتۺمسقۺےکۺا دویمنۺےنۺغرا ن ۺڑپاھ(دؿ ۺںیمسق ۺداینۺبلطۺؿ‬
‫قرأیالقر ٰانیفوضعیدواءیالقر ٰانیعیلیداءیقلب یفاسھریہ ی اقری ۺےب ۺلمع ۺایبن ۺرک ۺےک ۺهراملا)الك ۺؿۃ ۺصخش ۺسج ۺےنۺ‬
‫لیل یواظمأہ ینھارہ یوقاموا ییف یمساجدھم یواحبواہ ی غرا نۺمیظعۺڑپاھۺاؿرۺدؿاوکۺاےنپۺدلۺیکۺامیبریۺاکۺؽالحۺانبلاۺوتۺاۺٌ‬
‫ےن ۺاینپ ۺراف ۺاجگ ۺرک ۺاؿراانپ ۺدن ۺایپٌ ۺینعی ۺرؿرے ۺںیم ۺاکلاۺ‬
‫تحت یہرانسھم یف ٰھؤالء ییدفع یاهلل یہھم یالبالء یوی‬
‫اؿر اینپۺدجسمؿنۺںیمۺغرا نۺےکۺَاھتۺنیارۺںیمۺایقصۺایکۺاؿرۺاینپۺ‬
‫یزیلیمنیاالعداءیویزنلیغیثیالسماءیفواهللیھؤالءی‬
‫رادہاہنۺوٹایپنۺےنہپۺرنصۺا ؿار ۺےسۺاٌۺےکۺڑپ ھیےۺںیمۺرؿےئ‪،‬‬
‫من یقراء یالقراٰن یاعز یمین یالکربیت یاالحمر۔اہنی‬
‫وتۺہیۺولگۺؿۃۺںیہۺنجۺےکۺلیفطۺںیم اهللۺاعتیٰلۺلالۺوکۺدعفۺهراملا‬
‫ل‬ ‫حبان‪64‬ییفیالضعفاءیواہوینصریالسجزیییفیاالہانۃیوی‬
‫اؿر ۺدونمشن ۺےس ۺامل ۺؿدؿ ك ۺؿتمینغ ۺداللا ۺاؿرا امسن ۺےس ۺہنیمۺ‬
‫مرَالا ۺےہ ۺخدا ۺیک ۺمسق ۺاقرلان ۺغرا ن ۺںیم ۺاےسی ۺولگۺوگرگد‬ ‫الدیلمیعنیہریدہیریضیاهللی ی‬

‫رسح ۺےس ۺیھب ۺایمکف ۺرت ۺںیہ۔(انب ۺابحن ۺےنۺالطكىاء ۺںیمۺاؿر‬

‫ُ‬
‫اوب ۺرصن ۺ شری ۺےن ۺالالۃ ۺںیم ۺاؿردیملی ۺےن ۺرضحفۺمرلدۃ ۺریضۺ‬
‫اهلل‬

‫یحلیۃیاالولیاءیمقدمۃیالکتابیدارالکتابیالعریبیہریوتی‪،۹/ ۱‬تاریخیدمشقیالکبرییہابیماجاءیانیہالشامییکونیالخیداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۱‬‬
‫‪63‬‬

‫‪۲۲۳/‬‬
‫یشعب یاالیمان یدحمك ۺ‪ ۲۶۲۱‬یدارالکتب یالعلمی یہریوت ی‪۵۳۱ /۲‬ؿ ۺ‪،۵۳۲‬کزن یالعمال یہحوال یحب ییف یالضعفاء یوایب ینصر یالسجزی یالخ یدحمكۺ‬
‫‪64‬‬

‫‪۲۸۸۲‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۲۳/ ۱‬‬

‫‪Page 29 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫تعایل یعن یو یرواہ یالؽیھیق ییف یالشعب یعن یالحسنی اعتیٰلۺؿبہۺےسۺاؿریقہیبۺےنۺبعشۺںیمۺرضحف ۺنسحۺرصبیۺ‬
‫ٰ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫البصرییریضیاهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۱۷‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫النجومیامنۃیللسماءیفاذایذھبتیالنجومیایتیالسماءیمای اتسرےۺاامن ۺںیہۺا امسن ۺےکۺےئل‪،‬ذق ۺاتسرےۺاجےتۺرںیہۺ‬
‫توعد‪،‬وانا یامنۃ یالصحایب یفاذا یذھبت ٰ‬
‫یایت یاصحایب یمای ےگ ۺا امسن ۺرپ ۺؿۃ ۺا ےئ ۺاگ ۺسج ۺاک ۺاٌ ۺےس ۺؿدعۃ ۺےہ ۺینعی ۺقش ۺوہلاۺ‬
‫حایبیایتی انف ۺوہاجلا۔اؿر ۺںیم ۺاامن ۺوہن ۺاےنپ ۺااحصف ۺےکےئل ۺذق ۺںیمۺ‬ ‫ٰ‬ ‫یوعدون‪،‬واصحایبیامنۃیالمیتیفاذایذھبیاص‬
‫رشتفیۺےلۺاجؿنۺاگۺریمےۺااحصفۺرپۺؿۃۺا ےئۺاگۺسجۺاکۺانۺےسۺ‬
‫امیتیمایوعدون۔ ی‬
‫ؿدعۃۺےہۺینعیۺاشمرجاف۔اؿرریمےۺاحصہبۺاامن ۺںیہۺریمۺیۺ‬
‫اعقۺےکۺےیل‪،‬ذقۺریمےۺاحصہبۺہنۺرںیہۺےگۺریمیۺاعقۺرپۺؿۃۺ‬ ‫ی‬

‫ا ےئ ۺاگ ۺسج ۺاک ۺان ۺےس ۺؿدعۃ ۺےہ ۺینعی ۺوہظر ۺذکف ۺؿذماہقۺ‬
‫ی‬
‫افدسۃۺؿطلستۺافکر۔‬
‫ی‬
‫چسۺهراملاۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےن۔(ف)‬
‫صدقیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم۔ ی‬
‫اامص ۺادمح ۺؿملسم ۺےن ۺرضحف ۺاوب ۺومُٰی ۺارعشی ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰلۺ‬
‫احمد یومسلم‪ 65‬یعن یایب یمویس یاالشعری یریض یاهللی ؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔(ف)‬

‫تعایلیعن ۔ ی‬
‫ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۱۸،۱۹‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫النجوم یامان یالھل یالسماء یواھل یہؼیت یامانی اتسرےۺا امسن ۺؿاولنۺےکۺےیلۺاامن ۺںیہۺاؿرریمےۺالہۺتیبۺ‬
‫ریمیۺاعقۺےکۺےیلۺانپۃ۔‬ ‫المیت‪66‬۔ ی‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیامانیالصحاہ یدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ‪،۳۸۸/۲‬مسندیاحمدیہنی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 65‬یصحیحیمسلمیکتابیالفضائلیہابیہیانیانیہقاءیالنیبیص‬

‫حنبلیعنیایب ٰ‬
‫یمویسیاالشعرییالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۳۹۹/ ۴‬‬
‫یالصواعقیالمحرقۃیہابیاالمانیہبقائہمیدارالکتبیالعلمیۃیہریوتیض ‪۳۵۱‬‬
‫‪66‬‬

‫‪Page 30 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اوقل‪:‬ارگۺاہلییقۺںیمۺمیمعتۺوہاسیجۺہکۺػاہرۺدحمكۺےہۺوتۺہل ًباۺاہینۺہالكۺقلطمۺؿارافتػۺغرا نۺمیظعۺؿدہصۺہبعکۺہمظعمۺؿؿ راینۺدمہنیۺ ہبیۺےسۺ‬

‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلم۔اؿرۺ‬
‫ٰ‬ ‫انپۃ ۺرماد ۺوہہک ۺذق ۺلك ۺالہ ۺتیب ۺااہطر ۺرںیہ ےگ ۺہی ۺاجزگنا ۺلالںیئ ۺشیپ ۺہن ۺا ںیئ ۺیگ۔واهللیورسول یاعلمیص‬
‫مردقت رۺوصخضۺوہظرۺوطافئۺاضہلۺرمادۺوہ‪،‬‬
‫ٰ‬
‫کماییفیروایۃیایبییعیلییفیمسندہیعنیسلمۃیہنیاالکو عی اسیج ۺہک ۺدنسم ۺاوب ۺنفلی ۺیک ۺرؿامك ۺںیم ۺہملس ۺنب ۺاوکػ ۺریض ۺاهللۺ‬
‫یتعایلیعن یہسندیحسنیوالحا کمییفیالمستدركی اعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺنصبد ۺنسح ۺےہ۔اؿر ۺاحمک ۺےن ۺدتسمرك ۺںیمۺ‬ ‫ریضیاهلل ٰ‬
‫وصححیوتعقبیعنیاہنیعباسیریضیاهللیتعایلیعنہمای اےسۺرؿامكۺایکۺاۺؿراٌۺیکۺحیحصتۺیکۺاؿرانبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ٰ‬
‫امہنع ۺےسۺاٌۺیک ۺ ریؿیۺیک‪،‬ان ۺےک ۺاافلعۺہی ۺںیہ‪:‬اتسرے ۺرنیمۺ‬
‫ولفظ یالنجومیامانیال یھل یاالرضیمنیالغرقیواھلی‬
‫ؿاولنۺےکۺےئلۺرغطۺوہےنۺےسۺاامنۺںیہۺاؿرۺریمےۺالہۺتیبۺ‬
‫ہؼیتیامانیالمیتیمنیاالختالفی‪67‬الحدیث۔ ی‬
‫ریمیۺاعقۺےکۺےیلۺاذباللۺےسۺاامنۺںیہ‪،‬ادحلمك۔(ف)‬

‫دحمك‪:۲۰‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫اھلیہؼیتیامانیالمیتیفاذیاذھبیاھلیاہؼیتیاتاھمیمای ریمے ۺاہلییق ۺریمی ۺاعق ۺےک ۺےل ۺاامن ۺںیہ ۺذق ۺالہ ۺتیب ۺہنۺ‬
‫یوعدون۔الحا کمی‪68‬وتعقبیعنیجاہریہنیعبداهللی رںیہۺےگۺاعقۺرپؿۃۺا اگیئۺوجۺانۺےسۺؿدعۃۺےہ(احمکۺےنۺرؿامكۺ‬
‫یکۺاؿراجمرۺنبۺدبعاهللۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺیکۺ ریؿیۺیک۔ف)‬ ‫یتعایلیعنہما۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۲۱‬دبعاهللۺنبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺہکۺاوہـنۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫د‬ ‫کانیمنیدالالتیحملیرسولیاهللیص‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی ی یبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےک ۺ مل ۺابمرك ۺیک ۺنساوینن ۺےسۺ‬
‫ٰ‬
‫اھت ۺہک ۺغرشی ۺےک ۺےنتج ۺوچلاےئ ۺےھت ۺِق ۺےن ۺاٌ ۺراف ۺکالص ۺایکۺ‬ ‫وسلمیانیکلیداہۃیکانتیلقریشینطقتیتلكی ی‬
‫اؿراہکۺرفۺہبعکۺیک‬

‫یالمستدركیللحا کمیکتابیمعرفۃیالصحاہۃیاھیلیہؼیتیامانیالمیتیدارالفکریہریوتی‪۱۴۹/ ۳‬‬

‫‪67‬‬

‫یالمستدركیللحا کمیکتابیمعرفۃیالصحاہۃیاھیلیہؼیتیامانیالمیتیدارالفکریہریوتی‪۱۴۹/ ۳‬‬

‫‪68‬‬

‫‪Page 31 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫د‬
‫اللیلۃ یوقالت یحمل یرسول یاهلل یصیل یاهلل ٰ‬
‫یتعایل یعلی ی مسق ۺ!روسل ۺاهللۺیلصۺاهلل ۺاعتیٰلۺہیلع ۺؿملسۺ ملۺںیمۺرشتفیۺ‬
‫وسلمیوربیالکعبۃیوھویامانیالدنیایوسراجیاھلھا‪69‬۔ ی هرام وہےئ ۺؿۃ ۺامتص ۺداین ۺیک ۺانپۃ ۺاؿرالہ ۺاعمل ۺےک ۺوسرح ۺںیہ ۺیلصۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫دحمكۺ‪۲۲‬ؿ‪:۲۳‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫اطلبوایالحوائجیایلیذوییالرحمۃیمنیامیتیترزقوایویفی ریمےۺرمح ۺدلۺاطییـن ۺےسۺاحںیتج ۺاموگنۺررط ۺلاؿےگۺاؿرالكۺ‬
‫لفظیاطلبوایال یفضلیعندیالرحماءیمنیامیتیتعیشواییفی رؿامك ۺںیم ےہ ۺان ۺےس ۺلضف ۺبلط ۺرکؿ ۺان ۺےک ۺدانم ۺںیمۺ‬
‫ا کنافھم یفانیفمھی یرحمیت یویف یلفظ یاطلبوایالفضلی ا راص ۺےس ۺروہےگ ۺہک ۺان ۺںیم ریمی ۺردمق ۺےہ۔اؿرالك ۺاؿر‬
‫و‬
‫رؿامك ۺںیم ۺےہ ۺریمی ۺردمحل ۺاطییـن ۺےس ۺ ھالیئ ۺاچوہ ۺان ۺیکۺ‬
‫یاخری یاطلبوا یالمیعیروف یمنی‬
‫یمن یالرحماء یویف یروایۃ ٰ‬
‫انپۃۺںیمۺنیچۺےسۺروہےگ۔یلیقعۺاؿرربطاینۺےنۺاؿطسۺںیم ظفلبۺ‬
‫ن‬ ‫رحماء یامیت یتعیشوا ییف یا کنافھم۔العقییلی‬
‫ع‬
‫اؿل ۺاؿرانب ۺابحن‪،‬رخا ی‪،‬اضق ی‪،‬اوبانسحل ۺومیلص ۺاؿراحمکۺ‬
‫‪70‬والطرباین ییف یاالوسط یہاللفظ یاالول یواہن یحبانی‬
‫ےنۺلارخیۺںیمۺظفلبۺدؿصۺہکبجۺیلیقعۺےنۺظفلبۺوسصۺرؿامك ۺایکۺ‬
‫والخرا یئیطیویالقضایعیواہوالحسنیالموصیلیوالحا کمی‬
‫ےہ۔ان ۺِق ۺےن ۺاوب ۺدیعس ۺخدری ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےسۺ‬
‫ی ‪71‬‬
‫یف یالتار خ ی یہالثاین یوالعقییل یہالثالث یکلھم یعنی رؿامك ۺایک ۺےہ ۺاؿردتسمرك ۺاحمک ۺںیم ۺدؿرسی ۺرؿامك ۺںیمۺ‬
‫ن‬
‫سعید یالخدری یو یاالخری یللحا کم ییف یالمستدركی مرؿامكۺیلعۺریضۺاهللۺاعتیٰل‬
‫‪72‬عنیعیلنیالمرتٰضیریضیاهللی ی‬

‫یالکربییہحوال یایہوینعیمیعنیا ہنیعباسیہابیمظہرییفیلیلۃیمولدہیالخیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺدنہۺ‪۴۷/ ۱‬‬

‫ٰ‬ ‫‪69‬یالخصائص‬

‫یکزنالعمالیہحوال یعق‪،‬طسیعنیایبیسعیدیدحمك ۺ‪۱۶۸۰۱‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۵۱۸/ ۶‬الجا معیالصغرییہحوال یعق‪،‬طسیعنیایبیسعیدیدحمكۺ‬

‫‪70‬‬

‫‪۱۱۰۶‬دارالکتبیالعلمی یہریوتی‪۱‬ی‪۷۲/‬‬
‫‪ 71‬یالجا معیالصغرییہحوال یالخرائیطییفیمکامیاالخالقیدحمك ۺ‪ ۱۱۱۴‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪،۷۲/ ۱‬کزنالعمالیہحوال یالخرائیطییفیمکارمیاالخالقی‬

‫دحمكۺ‪۱۶۸۰۹‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۵۱۹/ ۶‬‬

‫یالمستدركیللحا کمیکتابیالرقاقیاھیلیالمعرو فییفیالدنیایالخیدارالفکریہریوتی‪،۳۲۱/ ۴‬کزنالعمالیدحمكۺ‪۱۶۸۰۷‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۵۱۹ /۶‬‬
‫‪72‬‬

‫‪Page 32 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ؿبہۺےہ۔(ف)‬ ‫تعایلیعن ۔ ی‬
‫ٰ‬

‫دحمكۺ‪۲۴‬لا‪:۳۷‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫و‬
‫ھالیئۺاؿراینپۺاحںیتجۺ ُذـرشُؿوین ےسۺاموگن۔‬ ‫اطلبوایالخرییوالحوائجیمنیحسانیالوجوہی‪73‬۔ ی‬

‫ع ہکۺینعمۺوبدۺؿوصرفۺوخفۺرا‬
‫ہکۺہیۺوخٌۺرؿۺرضحافۺاؿایلےئۺرکاصۺںیہۺہکۺنسحۺاریلۺنجۺےسۺتبحمۺهراملاےہ۔‬
‫(وج ۺراف ۺوک ۺکثرف ۺےس ۺنیار ۺڑپاتھ ےہ ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺاٌ ۺےکۺ‬ ‫یصلوت یہاللیلیحسنیوجھ یہالنھار‪74‬۔ ی‬
‫منیکثرت ٰ‬
‫رہچےۺوکۺدنۺیکۺرؿینشۺاسیجۺنسحۺاطعرکداتیےہ۔ف)‬
‫ٰ‬
‫اؿروجداکلمۺؿاخسےئۺَالمۺیھبۺاںیہنۺاکۺہصحۺہکۺؿغكۺاطعہتفگشۺرؿیئۺسجۺاکۺادهیۺرمثۃ۔‬
‫الطرباین ییف یالکبری یعن یاہن یعباس یہ ٰھذا یاللفظ یوی ربطاینۺےنۺریبکۺںیمۺانبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺانۺیہۺ‬
‫العقییلیوالخطیبیوتمامیالرازیییفیفوائدی ٖہیوالطرباینی وظفلنۺےک ۺَاھت ۺرؿامك ۺایکۺےہ۔یلیقع‪،‬بیطخ‪،‬امتصۺراریۺ‬
‫یف یالکبری یوالؽیہیق ییف یشعب یاالیمان یعن یواہن یایبی اینپۺوفادئۺںیم‪،‬ربطاینۺریبکۺںیم اؿر ۺیقہیبۺبعشۺاالت نن ۺںیمۺ‬
‫ان ۺیہۺےسۺراؿیۺںیہ۔انبۺایبۺادلاینۺےنۺاضقءۺاوحلاجئۺںیم‪،‬‬
‫الدنیا ییف یقضاء یالحوائج یوالعقییل یوالدارقطین ییفی‬
‫غٹ‬ ‫ػ‬
‫یلیقعۺؿدار یۺےنۺاهرادۺںیم‪،‬ربطاینۺےنۺاؿطسۺںیم‪ ،‬امتصۺاؿرۺ‬
‫االفرادیوالطرباینییفیاالوسطیوتمامیوالخطیبییفیرواةی‬
‫ؿ‬ ‫ہ‬
‫بیطخ ۺےنۺوباِظہۺامكلۺرضحف ۺاوبۺ ر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ بہۺ‬
‫مالك یعن یایب یھریرة‪،‬واہن یعساکر یوالخطیب ییفی‬
‫ےس ۺرؿامك ۺایک۔انب ۺاسعرک ۺاؿر ۺبیطخ ۺےن ۺاینپ ۺلارخی ۺںیمۺ‬
‫تاریخھمایعنیا نسیہنیمالک‪،‬والطرباینییفیاالوسطیوی‬
‫رضحف ۺاسنۺنبۺامكلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامك ۺایک۔‬
‫تمام یواہوی ربطاینۺےنۺاؿطسۺںیم‪،‬یلیقعۺؿرخانعیۺےنۺاؿباللۺاولقلفۺںیم‪،‬‬ ‫العقییل یوالخرائیط ییف یاعتالل یالقلوب یو ی ّ‬
‫امتصۺؿاوبۺلہسۺاؿردبعادمصلۺنب‬ ‫سھلیوعبدالصمدہنی ی‬

‫یالمعجمیالکبرییعنیا ہنیعباسیدحمكۺ‪۱۱۱۱۰‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۸۱/ ۱۱‬‬

‫‪73‬‬

‫‪74‬‬
‫یکزنالعمالیدحمكۺ‪۲۱۳۹۴‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۷۸۳/ ۷‬‬

‫‪Page 33 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عبد الرحمنیالبزارییفیجزئ یوصاحبیالمھریانیاتی دبعایحنمح ۺمرار ۺےن ۺاٌ ۺوک ۺاینپ ۺزجء ۺںیم ۺاؿراصذق ۺرہمااینفۺ‬
‫فیھا یعن یجاہر یہن یعبداهلل ی‪،‬وعبدہن یحمید ییفی ےنۺرہمااینفۺںیمۺرضحفۺاجمرۺنبۺدبعاهللۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺ‬
‫مسندہیواہنیحبانییفیالضعفاءیواہنیعدیییفیالکاملی ےس ۺرؿامك ۺایک۔ہکبج ۺدبع ۺنب ۺدیمح ۺےن ۺاینپ ۺدنسم ۺںیم‪،‬انبۺ‬
‫ابحن ۺےن ۺافعضء ۺںیم‪،‬انب ۺدعی ۺےن ۺاکلم ۺںیم ۺاؿریفلسۺےنۺ‬
‫والسلیفییفیالطیوریاتیعنیاہنیعمر‪،‬واہنیالنجارییفی‬
‫ویطرلاف ۺںیم انبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامك ۺایک۔‬
‫تارییخ یعن یامریالمومننی یعیل‪،‬والطرباین ییف یالکبریی‬
‫انب ۺاجنر ۺےن ۺاینپ ۺلارخی ۺںیم اریم ۺاوملنینم ۺیلع ۺرمیضت ۺریضۺ‬
‫عن یایب یخصیفۃ یوتمام یعن یایب یہکرة‪،‬والبخاری ییفی‬
‫اهللۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ربطاینۺےنۺریبکۺںیمۺاوبۺذطیىہۺےسۺاؿرۺ‬
‫التاریخیواہنیایبیالدنیاییفیقضاءیالحوائج‪،‬واہویع ٰیلییفی‬
‫امتص ۺےن ۺاوب ۺرکبۃ ۺےس ۺرؿامك ۺایک۔اخبری ۺےن ۺلارخی ۺںیم‪،‬انبۺ‬
‫مسند ٖہ‪،‬والطرباین ییف یالکبری یوالعقییل یوالؽیہیق ییفی ایبۺادلاینۺےن ۺاضقءۺاوحلاجئ ۺںیم‪،‬اوب ۺنفلیۺےنۺاےنپ ۺدنسمۺںیم‪،‬‬
‫ٰ‬

‫شعبیاالیمانیواہنیعساکریعنیامیالمؤمننییالصدیقۃی ربطاینۺےنۺریبک ۺںیم‪،‬یلیقعۺؿیقہیبۺےنۺبعشۺاالت نن ۺںیمۺاؿر‬

‫کلھمیہلفظیاطلبوایالخرییعندیحسانیالوجوہ‪،75‬کما ی انبۺاسعرکۺےنۺاصۺاوملنینمۺدیسۃۺاعہشئۺدص ہقۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫اہنعۺےس ۺرؿامك ۺایک ۺےہ۔ان ۺِق ۺےنۺلاںی ۺاافلع ۺدرکۺایک ۺےہۺ‬
‫و‬
‫ہکۺ''وخرشؿوینۺےسۺ ھالیئۺبلطۺرکؿ''اسیجۺہک‬

‫‪ 75‬یاتحافیالسادةیالمتقنییکتابیالصربیوالشکرہیانیحقیقۃیالنعمۃیواقسامہایدارالفکریہریوتی‪،۹۱/ ۹‬کشفیالخفاءیتحتیالحدیثی‪ ۳۹۴‬دارالکتبی‬

‫العلمیۃیہریوتی‪۱۲۲/ ۱‬ؿ‪،۱۲۳‬تاریخیہغدادیذکریمثاینیاالسماءیدارالکتابیہریوتی‪،۱۸۵/ ۴‬تاریخیہغدادیترجم یایوبیہنیالولیدی‪۳۴۴۳‬یدارالکتابیہریوتی‪۷‬‬

‫‪،۱۱/‬لارخی ۺدغباد ۺرتہمج ۺدبعادمصل ۺنب ۺادمح ۺ‪ ۵۷۲۲‬دارلکتابیہریوتی‪،۴۳/ ۱۱‬لارخی ۺدغباد ۺؿضمۃ ۺنب ۺدمحم ۺاالاصنری ۺ‪ ۷۱۴۱‬یدار یالکتابیہریوتی‪،۱۵۸/ ۱۳‬الضعفاءی‬

‫(لایق ۺمرہحفصۺ‬ ‫الکبرییحدیثی‪۱۳۶۶‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪،۳۴۰/ ۳‬شعبیاالیمانیتحتیالحدیثی‪۳۵۴۳‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪،۲۷۹/۳‬‬

‫ا دنئۃ)‬

‫‪Page 34 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لٹ‬
‫عندیاالکثریاوالتمسوای‪76‬کمای یالتمایمیعنیاہنیعباسیوی اکثر ۺےک ۺمردلك ۺےہ۔لا ۺاػلیـا ۺیک ۺہگج ۺا مصـاےہ ۺاسیج ۺہک ۺامتصۺ‬
‫الخطیب یعن یا نس۔والطرباین یعن یایب یخصیفۃ۔اوی ےن ۺانب ۺابعٌ‪،‬بیطخ ۺےن ۺرضحف ۺاسن ۺاؿرربطاین ۺےن ۺاوب‬
‫اہتغو یا‪77‬کما یللدارقطین یعن یایب یھریرة یولفظ ی ذطیىہۺےسۺرؿامك ۺایکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنع۔لا ۺظفل ۺامیكـا ۺےہۺ‬
‫اسیجۺہکۺدارػغٹیۺےنۺاوبہر رۃۺےسۺرؿامكۺایکۺےہ۔انبۺدعیۺیکۺ‬
‫عنداہنیعدییعنیامیالمؤمننییاطلبوایالحاجاتیوھوی‬
‫م‬ ‫م‬ ‫م‬
‫اکلم ۺںیم ۺ رؿا ك ۺاص ۺاوملنینم ۺدح ك ۺےک ۺاافلع ۺوین ۺںیہ ۺہکۺ‬
‫یفیکامل ی‪78‬یوالؽیہیقییفیشعبی ی‬
‫''اینپۺ‬

‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬
‫موسوعۃ یرسا یئل یا ہن یایب یالدنیا یقضاء یالحوائج یدحمك ۺ‪۵۳‬مؤسسۃ یالکتب یالثقافی یہریوت ی‪،۵۱/ ۲‬کزنالعمال یہحوال یقط ییف یاالفراد یحدیثی‬
‫‪۱۶۷۹۲‬مؤسسۃیالرسال یہریوت ی‪،۵۱۶/ ۶‬الجا معیالصغرییہحوال یقطییفیاالفرادیدحمك ۺ‪۴۴‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوت ی‪،۹/ ۱‬الجا معیالصغرییہحوال یتخی‬

‫دحمك ۺ‪۱۱۰۷‬دارالکتب یالعلمیۃ یہریوت ی‪،۷۲/ ۱‬المعجم یاالوسط یعن یایب یھیریرة یدحمك ۺ‪۳۷۹۹‬ۃبتکم ۺااعملرل ۺرلاض ‪،۴۷۲/ ۴‬کزن یالعمال یدحمكۺ‬
‫یتعایل یعن یدحمك ۺ‪۶۱۱۳‬ۃبتکمۺااعملرلۺرلاض ‪،۷۱/۷‬مجمع یالزوائد یہابی‬
‫ٰ‬ ‫‪۱۶۷۹۵‬مؤسسۃ یالرسال یہریوت ی‪،۵۱۶/ ۶‬المعجم یاالوسط یعن یجاہر یریض یاهلل‬
‫مایفعلیطالبیالحاجۃیوممنییطلبھایدارالکتابیہریوتی‪۱۹۴/ ۸‬ؿ‪،۱۹۵‬الکاملیالہنیعدییترجم یسلیمیہنیمسلم‪،‬دارالفکریہریوتی‪،۱۱۶۷/ ۳‬المنتخبی‬

‫منیمسندیعبدیہنیحمیدیدحمكۺ‪۷۵۱‬عالمیالکتبیہریوتیض‪،۲۴۳‬اعتاللیالقلوبیلیلخرائیطیدحمكۺ‪۳۴۲‬ؿ‪۳۴۳‬ہبتکمۺمراریمصطیفیالبازمکۃالمکرمۃی‪۱‬‬
‫‪۱۶۶/‬ؿ‪،۱۶۷‬موسوعۃیرسائلیا ہنیایبیالدنیا یقضاءیالحوائجیدحمك ۺ‪۵۲‬ؿ‪ ۵۱‬یمؤسسۃیالکتبیالثقافیۃیہریوتیص‪ ۵۰‬ؿ‪،۵۱‬الضعفاءیالکبرییرتہمجۺامیلسن ۺنبۺ‬
‫رامقۺ‪ ۱۲۱/ ۲ ۵۹۹‬ؿرتہمجۺامیلسنۺنبۺرکارۺ‪،۱۳۹/ ۲ ۶۲۸‬شعبیاالیمانیدحمكۺ‪۳۵۴۱‬ؿ‪ ۳۵۴۲‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوت‪ ۲۷۸/ ۳‬ی‬
‫‪ 76‬یالمیعیجمیالکبرییعنیایبیخصیفۃیدحمك ۺ‪۹۸۳‬المکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪،۳۹۶/ ۲۲‬تاریخیہغدادیترجم یمحمدیہنیمحمدی‪ ۱۲۸۷‬یدارالکتابیالعریبی‬

‫ہریوتی‪۲۲۶/ ۳‬‬
‫یکزنیالعمالیہحوال یقطییفیاالفرادیعنیایبیھیریرةیدحمكۺ‪۱۶۷۹۲‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۵۱۶/ ۶‬‬
‫‪77‬‬

‫یالکاملیالہنیعدییترجم یالحکمیہنیعبداهللیدارالفکریہریوتی‪۶۲۲/ ۲‬‬

‫‪78‬‬

‫‪Page 35 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عنیعبداهللیہنیجرادیہلفظیاذای یاہتغؼتمیالمعروفی احاجف ۺبلطۺرکؿ''۔ ۺیقہیبۺےنۺبعشۺاالت نن ۺںیمۺدبعاهللۺ‬

‫و‬
‫فاطلبوہ یعند یحسان یالوجوہی‪ 79‬یواحمد یہن یمنیعییفی نب ۺرجاد ۺےسۺلاںیۺاافلعۺرؿامكۺایکےہ ۺہکۺ''ذقۺ ھالیئ ۺبلطۺ‬
‫مسندہیعنییزیدا یل یقسمیلیہلفطیاذایطلؽتمیالحاجاتی رکؿ ۺوت ۺوخرشؿوین ۺےک ۺلاٌ ۺبلط ۺرکؿ۔''ادمح ۺنب ۺطییؼ ۺےن ۺاینپۺ‬
‫لؾش‬
‫دنسمۺںیمۺمرلدۺا ملیۺےسۺانۺوظفلنۺےکۺَاھتۺرؿامكۺایکۺےہۺ‬
‫فاطلبوھا ی‪ 80‬یواہن یایب یشؼبۃ ییف یمصنف یعن یاہنی‬
‫ہکۺ''ذقۺاحاجفۺبلطۺرکؿۺوتوخرشؿوینۺےکۺاہنۺبلطۺرکؿ۔‬
‫مصعبی یاالنصارییوعنیعطاءیوعنیاہنیشہابیالثلٰثۃی‬
‫ن‬

‫''انبۺایبۺہبیشۺےنۺاینپۺفنصمۺںیمۺانبۺعطكقۺااصنری‪،‬اطعءۺ‬
‫مراسیلیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہمیاجمعنی۔ ی‬
‫اؿرانبۺاہشفۺےسۺرؿامكۺایک‪،‬ہیۺلییـنۺدحںیثیۺرملسۺںیہ‪،‬‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺانیعمج۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۳۸‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫اطلبوایاالہادییعندیفقراءیالمسلمنییفانیلھمیدولۃی ںیتمعن ۺاملسمنۺریقفؿن ۺےک ۺلاٌ ۺبلطۺرکؿ ۺہکۺرؿرۺایقعق ۺانۺ‬
‫یوم یالقیمۃ‪81‬۔اہو ینعیم ییف یالحلیۃ یعن یایب یالرہیعی یک ۺدؿلك ۺےہ۔(اوب ۺمیعن ۺےن ۺہیلح ۺںیم ۺاوب ۺایحعیب ۺاشلحئ ۺےس‬
‫ٰ‬
‫ك‬‫ع‬
‫صل(تخسۺلکشم)رؿامكۺیک۔ف)‬ ‫السائحیمعضل۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۳۹‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫یتعایل یعبادااختصھم یلحوائج یالناس ییفز عی اهللۺاعتیٰلۺےکۺھچکۺدنبےۺںیہ ہکۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺاںیہنۺاحذقۺ‬ ‫ان یاهلل ٰ‬
‫گ‬
‫الناسیالمھیییفیحوائجھمیاولٰئكیاالٰمنونیمنیعذابی رؿایئۺقلخۺےکۺےیلۺاخضۺهراملاےہۺولگۺ ھثراےئۺوہےئۺاینپۺ‬
‫احںیتجۺاےنپۺلاٌۺالےتۺںیہ‪،‬ہیۺدنبےۺذعافۺایہٰلۺےسۺاامن‬ ‫اهللی۔الطرباینی ی‬

‫‪79‬‬
‫یشعبیاالیمانیدحمكۺ‪۱۰۸۷۶‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوت‪۴۳۵/۷‬‬
‫‪ 80‬یاتحافیالسادةیالمتقنییکتابیالصربیوالشکریہیانیحقیقۃیالنعمۃیواقسامہایدارالفکریہریوتی‪،۹۱/ ۹‬کشفیالخفاءیتحتیالحدیثی ی‪ ۳۹۴‬دار یالکتبی‬

‫العلمیۃیہریوتی‪،۱۲۳/ ۱‬المصنفیالہنیایبیشؼبۃیدحمكۺ‪۲۶۲۶۷،۲۶۲۶۸،۲۶۲۶۹‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۴۳۵/ ۵‬‬

‫یحلیۃیاالولیاءیترجم یایبیالرہیعیالسا یئحی‪۴۱۸‬یدارالکتابیالعریبیہریوتی‪۲۹۷/ ۸‬‬
‫‪81‬‬

‫‪Page 36 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یفیالکبریی عنیاہنیعمریریضیاهلل ٰ‬
‫‪82‬‬
‫یتعایلیعنہمایہسندی ںیم ںیہ۔(ربطاین ۺےن ۺریبک ۺںیم ۺانب ۺرمع ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنعۺ‬
‫ےسۺدنسۺنسحۺےکۺَاھتۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫حسن۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۴۰‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫و‬
‫اذا یاراد یاهلل یہعبد یخریا یاستعمل یعیل یقضاء یحوائجی ذق ۺاهللۺاعتیٰلۺیسکۺدنبےۺےسۺ ھالیئۺاکۺارادۃۺهراملاےہۺاٌۺ‬
‫الناس۔الؽیھیقییفیالشعبی‪83‬عنیاہنیعمریریضیاهللی ےسۺولخمطۺیکۺاحذقۺرؿایئۺاکۺاکصۺاتیلۺےہ(یقہیبۺےنۺبعشۺںیمۺ‬
‫انبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫تعایلیعنہما۔ ی‬
‫ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۴۱‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫و‬
‫یخریا یصری یحوائج یالناس یالی ۔ی اهللۺاعتیٰلۺذقۺیسکۺدنبےۺےسۺ ھالیئۺاکۺارادۃۺهراملاےہۺوتۺاےسۺ‬ ‫اذا یاراد یاهلل یہعبد ً‬
‫یتعایلیعن ۔ ی ولوگن ۺاک ۺرمعج ۺاحاجف ۺانبلاےہ(دنسم ۺهردؿٌ ۺںیم ۺرضحفۺ‬
‫مسندیالفردوسی یعنیا نسیریضیاهلل ٰ‬
‫‪84‬‬

‫اسنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایکۺایگ۔ف)‬
‫م‬
‫دحمكۺ‪۴۲‬ؿ‪:۴۳‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬ریمیۺاہمتریۺاہکؿفۺایسیۺےہۺےسیجۺیسکۺےنۺا گۺرؿنشۺیک‪ ،‬بکھبانۺاؿررگنیھجاٌۺ‬
‫ںیمۺگِرلاۺرشؿػۺوہےئۺؿۃۺاںیہنۺا گۺےسۺاٹہۺراہۺےہ‪،‬‬
‫وانا یاٰخذ یہحجزکم یعن یالنار یوانتم یتفلتون یمنی اؿرںیم ۺاہمتری ۺرمکںی ۺڑکپے ۺںیہمت ۺا گ ۺےس ۺاچبراہ ۺوہن ۺاؿر‬
‫متۺریمےۺاہھتۺےسۺنکلباۺاچےتہۺوہ۔(ادمحۺاؿرملسمۺےنۺرضحفۺ‬ ‫یدی۔احمدیومسلمیعنیجاہریواحمد‪85‬ی ی‬
‫اجمرۺےسۺاؿرادمحۺےن‬

‫یکزنالعمالیہحوال یطبیعنیا ہنیعمریدحمكۺ‪۱۶۰۰۷‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۵۰/ ۶‬‬

‫‪82‬‬

‫‪83‬‬
‫یشعبیاالیمانیدحمكۺ‪۷۶۵۹‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۱۱۷/ ۶‬‬
‫‪84‬‬
‫یالفردویسیہماثوریالخطابیدحمكۺ‪ ۹۳۸‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۲۴۳/ ۱‬‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیعیلیاٰمت یالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۴۸/ ۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیجاہری‬
‫ٰ‬ ‫‪ 85‬یصحیحیمسلمیکتابیالفضائلیہابیشفقت یص‬

‫یتعایلیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۳۹۲/ ۳‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیھیریرةیریضیاهلل ٰ‬

‫یتعایلیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۵۴۰/ ۲‬‬ ‫ریضیاهلل ٰ‬

‫‪Page 37 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رضحفۺاوبۺہر رۃۺےسۺرؿامكۺایکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنع۔ف)‬ ‫عنیایبیھریرةیریضیاهلل ٰ‬

‫یتعایلیعنہما۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۴۴‬ہکۺهرامےتۺںیہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لؼسیمنکمیرجلیاالیانایممسكیہیحیجزت یانییقعییفی متۺںیمۺااسی ۺوکیئ ۺںیہن ۺہکۺںیمۺاٌ ۺاک ۺرمکۺدنب ۺڑکپےۺرؿك ۺہنۺراہ‬
‫نیسمرةیریضیاهللیتعایلی وہن ۺہک ۺںیہک ۺا گ ۺںیم ۺہنۺرگڑپے۔(ربطاین ۺےن ۺریبک ۺںیمۺ‬
‫ٰ‬ ‫النار۔الطرباینییفیالکبری‪86‬یع‬
‫رمسۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫عن ۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۴۵‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬اهللۺزعؿلجۺےنۺوجۺرحعقۺرحاصۺیکۺاٌۺےکۺَاھتۺہیۺیھبۺاجلاہکۺمتۺںیمۺوکیئۺاھجےنکنۺ‬
‫ؿاالۺاےسۺرضؿراھجےکنۺاگ۔‬
‫االو یاین یممسك یہحجز یکم یان یتھافتوا ییف یالنار یکمای نس ۺول ۺاؿر ۺںیم ۺاہمترے ۺرمک ۺدنب ۺڑکپے ۺوہن ۺہک ۺںیہک ۺےپۺ‬
‫تھافت یالفراش یوالذہاب۔احمد یوالطرباین‪87‬یفی در نَے ۺا گ ۺںیم ۺاھپدن ۺہن ۺڑپؿ ۺےسیج ۺرپؿاےن ۺاؿرایھکمن۔(ادمح ۺاؿرۺ‬
‫ربطاینۺےنۺریبکۺںیمۺانبۺوعسمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺ‬
‫الکبرییعنیاہنیمسعودیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ایک۔ف)‬

‫اهللۺاربک! اٌۺےسۺرلادۃۺاؿرایکۺدعفۺلالۺوہاگ‪،‬ولٰکنیالوھاہیۃیالیعلمون(نکیلۺؿاہیبۺںیہنۺاجےتن۔ف)‬
‫ہیبنت‪:‬لاسیئ‪۲۲‬ۺےسۺوچاسیل‪۴۴‬ۺلكۺوچسیبۺدحںیثیۺاقللۺادنراحۺؿ ہۺدؿۺںیھتۺہکۺػغفًاۺللصكمۺ ںیہۺدرحۺوہںیئ۔‬
‫دحمكۺ‪۴۶‬لا‪:۵۲‬دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاےنپۺرفۺزعؿلجۺےسۺداعۺیک‪:‬‬

‫یالمعجمیالکبرییعنیسمرةیریضیاهللیعن یدحمكۺ‪۷۱۰۰‬المکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۲۶۹/ ۷‬‬

‫‪86‬‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا ہنیمسعودیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۴۲۴/ ۱‬المعجمیالکبرییعنیا ہنیمسعودیدحمكۺ‪۱۰۵۱۱‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۱۰‬‬

‫‪87‬‬

‫‪۲۶۵/‬‬

‫‪Page 38 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اللھمیاعزیاالسالمیہاحبی ٰھذینیالرجلنییالیكیہعمری ایہٰلۺ! اَالصۺوکۺزعف ۺدےۺان ۺدؿوننۺرمدؿنۺںیمۺوجۺےھجتۺ‬

‫ہنیالخطابیاویہایبیجیھلیہنیھشامی‪88‬۔احمدیو یعبدی رلادۃ ۺایپرا ۺوہ ۺاٌ ۺےک ۺدرہعی ۺےس ۺلا ۺوت ۺرمع ۺنب ۺالشظاف ۺلا ۺاوب ۺلہجۺ‬
‫ہن یحمید یوالرتمذی یوحسن یو حیح یواہن یسعدی نب ۺہساص۔(رؿامك ۺایکۺاٌۺوکۺادمحۺؿدبعنبۺدیمحۺؿرتذمیۺےنۺ‬
‫ص‬
‫اؿر اےسۺنسح‬
‫واہوییع ٰیلیوالحسنی ی‬

‫‪ 88‬یمسندیاحمدیہنیحنیبیلیعنیا ہنیعمریریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۹۵/ ۲‬المنتخبیمنیمسندیعبدیہنیحمیدیدحمك‪ ۷۵۹‬یعالمیالکتبی‬

‫ہریوتیض‪،۲۴۵‬سننیالرتمذییکتابیالمناقبیہابییفیمناقبیعمریہنیخطابیدحمك ۺ‪۳۷۰۱‬دارالفکریہریوت ی‪،۳۸۳/ ۵‬سننیالرتمذییکتابیالمناقبی‬
‫ہاب ییف یمناقب یعمر یہن یخطاب یدحمك ۺ‪ ۳۷۰۳‬دارالفکر یہریوت ی‪،۳۸۴/ ۵‬کزنالعمال یہحوال یالبغوی یعن یرہیع یالسعدی یدحمك ۺ‪۳۲۷۷۵‬مؤسسۃی‬
‫الرسال یہریوت ی‪،۵۸۳/ ۱‬کزنالعمالیدحمك ‪۷۴،۷۳،۷۲‬۔‪۳۲۷۷۱‬مؤسسۃیالرسال یہریوت ی‪ ،۵۸۲/۱‬کزنیالعمالیہحوال یخؼثمۃییفیفضائلیالصحاہۃی‬
‫دحمكۺ‪۳۵۸۸۱‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۶۰۲/ ۱۲‬کزنالعمالیہحوال ییعقوبیہنیسفیانیدحمكۺ‪۳۵۸۴۰‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۵۹۲/ ۱۲‬تاریخیدمشقی‬

‫الکبرییترجم یعمریہنیالخطابی‪۵۳۰۲‬داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۵۰/ ۴۷‬لا‪،۶۸‬کشفیالخفاءیتحتیدحمك ۺ‪ ۵۴۶‬دار یالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۱‬‬

‫الطبقاتیالکربییالہنیسعدیترجم یارقمیہنیایبی‬
‫ٰ‬ ‫‪،۱۶۶/‬دالئلیالنبوةیللؽیہیقیہابیذکریاسالمیعمریہنیالخطابیداریالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۲۱۶ /۲‬ؿ‪،۲۲۰‬‬
‫نیالکربییکتابیقسمی‬
‫ٰ‬ ‫االرقمیدارصادریہریوتی‪ ۲۴۲ /۳‬ؿ ‪ ۲۶۷‬ؿ ‪ ،۲۶۹‬المستدركیللحا کمیکتابیمعرفۃیالصحاہۃیدارصادریہریوتی‪۸۳ /۳‬ؿ‪،۵۰۲‬السن‬
‫الفئییوالغنیمۃیدارصادریہریوتی‪،۳۷۰/ ۶‬المعجمیالکبرییعنیثوہانیریضیاهللیعن یدحمكۺ‪۱۴۲۸‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪،۹۷/ ۲‬المعجمیالکبرییعنی‬

‫ا ہن یمسعود یریض یاهلل یعن یدحمك ۺ‪ ۱۰۳۱۴‬یالمکؾبۃ یالفیصلیۃ یہریوت ی‪،۱۹۷/ ۱۰‬تاریخ یہغداد یترجم یاحمد یہن یہشر ی‪۱۶۶۱‬دارالکتاب یالعریب یہریوت ی‪۴‬‬
‫‪،۵۴/‬المعجمیاالوسطیدحمكۺ‪۴۷۴۹‬ۃبتکمۺااعملرلۺرلاضۺ‪،۳۷۸/ ۵‬المعجمیاالوسطیدحمكۺ‪۱۸۸۱‬ۃبتکمۺااعملرلۺرلاضۺ‪۵۱۲/ ۲‬‬

‫‪Page 39 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ٰ‬
‫ہنیسفٰنیییفیفوائد ٖہ یوالبزاریواہنیمردویۃیوخؼثمۃی اؿرحیحص ۺاہک۔اؿرانب ۺدعس ۺؿاوبنفلی ۺؿنسح ۺنب ۺایفسن ۺےن ۺاینپۺ‬
‫ہنیسلیمانییفیفضائلیالصحاہۃیواہوینعیمیوالؽیہیقی وفادئ ۺںیم۔اؿر ۺمرار‪،‬انب ۺرمدؿہی‪،‬خیٹمہ ۺنب ۺامیلسن ۺاضفلئۺ‬
‫یفیدالئلھمایواہنیعساکریکلھمیعنیامرییالمومننیی احصہبۺںیم‪،‬اوبۺمیعنۺؿیقہیبۺداللئۺالییـۃ ۺںیمۺاؿرانب ۺاسعرک‪،‬ہیۺ‬
‫امتص ۺاریم ۺاوملنینم ۺرمع ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺراؿی ۺںیہ۔‬
‫عمر۔والرتمذییعنیا نسیوالنسائییعنیاہنیعمری‬
‫رتذمیۺےنۺاٌۺےس‪،‬نسایئۺےنۺانبۺرمعۺےس‪،‬ادمحۺنبۺدیمحۺؿانبۺ‬
‫واحمد یواہن یحمید یواہن یعساکر یعن یخباب یہنی‬
‫اسعرکۺےنۺابخفۺنبۺاالرفۺےس‪،‬ربطاینۺےنۺریبکۺںیمۺاؿراحمکۺ‬
‫االرتیوالطرباینییفیالکبرییوالحا کمیعنیعبداهللیاہنی‬
‫ےن ۺدبعاهلل ۺنب ۺوعسمد ۺےس۔رتذمی‪،‬ربطاین ۺاؿر ۺانب ۺاسعرکۺ‬
‫مسعودیوالرتمذییوالطرباینیواہنیعساکریعنیاہنی‬
‫ےن ۺانب ۺابعٌ ۺےس ۺاؿروغبی ۺےن ۺدعجلاف ۺںیم ۺرہعیب ۺنبۺ‬
‫عباس یوالبغویییفیالجعدییاتیعنیرہیعۃیالسعدیی دعسی ۺےس ۺرؿامك ۺایک ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺمہنع ۺانیعمج۔ اؿر انبۺ‬
‫یتعایلیعنہمیاجمعنی‪،‬ورواہیاہنیعساکریعنی اسعرکۺےنۺاٌۺوکۺانبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺ"اللھمی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬

‫اہین یعمر یہلفظ یاللھم یاشدد ی وکاہن یالنجار یعن ی اشدد"ےکۺظفل ۺےسۺرؿامك ۺایکۺاؿرانبۺاجنر ۺیکۺرطحۺاٌۺوکۺ‬
‫‪89‬‬

‫ہلفظیالحدیثیالثاینیواہویداؤدیالطیالییسیوالشایشییفی ظفلب ۺدحمك ۺدؿص ۺرؿامك ۺایک۔اوب ۺداؿد ۺایطیسل ۺاؿرَایش ۺےن ۺاینپۺ‬
‫فوائدہ یوالخطیب یعن یاہن یمسعود یہلفظ یالصدیقی وفادئۺںیمۺاؿربیطخۺےنۺانبۺوعسمد ۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺ‬
‫ظفلب ۺدصقی ۺرؿامك ۺایک ۺوج ۺا ےگ ۺا راہےہ‪،‬ریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺمہنع۔‬ ‫اآلیت۔ ی‬
‫(ف)‬

‫دحمكۺ‪۵۳‬لا‪:۵۷‬ہکۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺداعهرامیئ‪:‬‬
‫ایہٰلۺ! اخضۺرمعۺنبۺالشظافۺےکۺدرےعیۺےس‬ ‫اللھمیاعزیاالسالمیہعمریہنیالخطابی ی‬

‫یتاریخیدمشقیالکبرییترجم یعمریہنیالخطابی‪ ۵۳۰۲‬داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۵۱/ ۴۷‬‬

‫‪89‬‬

‫‪Page 40 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫خاصۃ‪90‬۔اہنیماجۃیواہنیعدییوالحا کمیوالؽیہیقی اَالصۺوکۺزعفۺدے۔(انبۺام ہ‪،‬انبۺدعی‪،‬احمکۺاؿریقہیبۺےنۺ‬

‫عن یام یالمومننی یالصدیقۃ یوہاللفظ یخاصۃ یاہوی اٌۺوکۺاصۺاوملنینمۺدص ہقۺےسۺرؿامكۺایکۺاؿرظفل ّ‬

‫ۺاخاۃۺےکۺریغبۺ‬
‫القاسمیالطرباینیعنیثوہانیوالحا کمیعنیالزہرییوی اٌ ۺوکۺاوبااقلمس ۺربطاین ۺےن ۺوثلان ۺےس‪،‬احمک ۺےنۺرریب ۺےس‪،‬‬
‫ظ‬
‫انب ۺدعس ۺےن ۺرطبقی ۺنسح ۺ زیٹی ۺؿخیٹمہ ۺنب ۺامیلسن ۺےن ۺاحصہبۺ‬
‫اہن یسعد یمن یطریق یالحسنیالمجؾ ٰیب یوخؼثمۃ یہنی‬
‫ل‬ ‫ِ‬
‫ںیم ۺاؿرالاکلیئ ۺےن ۺ ّبہ ۺںیم ۺاؿراوب ۺػا ك ۺاشعری ۺےن ۺاضفلئۺ‬
‫سلیمانییفیالصحاہۃیوالاللکائیییفیالسنۃیواہویطالبینی‬
‫م‬
‫دصقیۺںیمۺاؿرۺانبۺاسعرکۺےن‪،‬انۺِقۺےنۺرطبقیۺ رالۺنبۺ‬
‫یجمیعای‬
‫ً‬ ‫العشاری ییف یفضائل یالصدیق یواہن یعساکر‬
‫ربسۃ ۺاریم ۺاوملنینم ۺدیسلا ۺرضحف ۺیلع ۺےس ۺاؿرانب ۺاسعرک ۺےنۺ‬
‫منیطریقیالزنالیہنیسربةیعنیامرییالمومننییعیلیوی‬
‫رضحف ۺرریب ۺاؿررضحف ۺیلع ۺدؿونن ےس‪،‬اسیج ۺہک ۺربطاین ۺےنۺ‬
‫یمعایکالطرباینی اؿطس ۺںیم ۺرضحف ۺاوب ۺرکب ۺدصقی ۺےس"ایدیاالسالم"ےکۺ‬ ‫اہنیعساکریعنہمایاعینیالزہرییواالمری ً‬

‫یفیاالوسطیعنیایبیہکرینیالصدیقیہلفظیایداالسالمی وظفلنۺےکۺَاھتۺرؿامكۺایکۺےہ۔ریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺانیعمج۔‬
‫ف)‬ ‫ایلیعنہمیاجمعنی۔ ی‬
‫ریضیاهللیتع ٰ‬
‫عسل‬
‫اٌۺداعےئۺرکمیۺےکۺلاؿق ۺرمعافرؿطۺامظعۺےکۺدرہعیۺےسۺوجۺزعںیتۺاَالصۺوکۺںیلمۺوجۺلالںیئۺاَالصۺؿ مین ۺرپۺےسۺدعفۺوہںیئۺاخمفلۺ‬
‫ؿوماقفۺِقۺرپۺرؿنشۺؿنیبم۔ؿذہلاۺدبع اهلل‬

‫یسنن یا ہن یماجۃ یفضل یعمر یریض یاهلل یعن یاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪،۷۱‬الکامل یالہن یعدی یترجم یمسلم یہن یخالد یدارالفکر یہریوت ی‪،۲۳۱۰/۶‬‬
‫‪90‬‬

‫نیالکربییکتابیقسمیالفئییوالغنیمۃیدارصادریہریوتی‪،۳۷۰/۶‬المعجمی‬
‫ٰ‬ ‫المستدركیللحا کمیکتابیمعرفۃیالصحاہۃیدارالفکریہریوتی‪،۸۳/۳‬السن‬
‫الکبرییعنیثوہانیدحمكۺ‪۱۴۲۸‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪،۹۷/۲‬تاریخیدمشقیالکبرییترجم یعمریہنیالخطابی‪ ۵۳۰۲‬داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‬

‫‪،۵۲/۴۷‬کزنالعمال یہیحوال یخؼثم یوالاللکائی یوالعشاری یدحمك ۺ‪ ۳۶۶۹۸‬مؤسسۃ یالرسال یہریوت ی‪ ،۲۳۲/ ۱۳‬المعجم یاالوسط یدحمك ۺ‪۸۲۴۹‬ۃبتکمۺ‬
‫ااعملرلۺرلاضۺ‪۱۱۹/ ۹‬ؿ‪۱۲۰‬‬

‫‪Page 41 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫نبۺوعسمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫مازلنایاعزةیمنذیاسلمیعمری‪91‬۔البخاریییفیصحیح ٖ یوی مہۺہشیمہۺزعمر ۺرےہۺذق ۺےسۺرمعۺاَالصۺالےئ۔(اامصۺاخبریۺ‬
‫اہویحاتمیالرازیییفیمسندہیواہنیحبانیعن یریضی ہیلعۺایحہمحۺےنۺاینپۺاخبریۺںیمۺاؿراوبۺاحمتۺراریۺےنۺاینپۺدنسمۺ‬
‫ںیم ۺاؿر ۺانب ۺابحن ۺےن ۺدبعاهلل ۺنب ۺوعسمد ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہۺ‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫اهلل ٰ‬
‫ےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫زینۺهرامےتۺںیہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہ‪:‬‬
‫ینصرایوامارت یرحمۃی رمع(ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہ)اکۺاَالصۺحتفۺاھتۺاؿرانۺیکۺرجہفۺرصنفۺ‬
‫ً‬ ‫کانیاسالمیعمریفتحایوھجرت‬
‫لقدیرأیؾنایوماینستطیعیانینصیلیہالؽیتیحیتیاسلمی اؿر ۺان ۺیکۺخالتفۺردمق‪،‬كشیبۺںیمۺےنۺاےنپۺرگؿۃۺاحصہبۺوکۺ‬
‫عمر‪92‬۔رواہیاہویظاھریالسلیفیواٰخرہیالہنیاسحقییفی داھکی ۺہک ۺذق ۺلك ۺرمع ۺاملسمن ۺہن ۺوہےئ ۺںیمہ ہبعک ۺہمظعم ۺںیمۺ‬
‫ٰ‬
‫ہ‬ ‫م‬
‫نیار ۺرپ ۺدقرف ۺہن ۺیلم۔(اٌ ۺوک ۺرؿا ك ۺایک ۺاوب ۺػا ر ۺیفلس ۺےن ۺاؿر‬
‫ُ‬ ‫سریت یہمعناہ۔ ی‬
‫ٰ‬ ‫ش‬
‫اٌۺےکۺدعبۺریسۃۺانبۺا ظۺںیمۺاںیہنۺونعمنۺںیم۔ف)‬

‫زینۺهرامےتۺںیہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہ‪:‬‬
‫ذقۺلكۺرمعۺاملسمنۺہنۺوہۺےئۺمہۺےنۺا اکشرنیار‬ ‫مایصلؼنایظاھرینیحیتیاسلمیعمری ی‬

‫‪ 91‬یصحیحیالبخارییکتابیالمناقبیمناقبیعمریہنیالخطابیریضیاهللیعن یدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۵۲۰/ ۱‬المستدركیللحا کمیکتابیمعرفۃیالصحاہۃی‬

‫دارالفکریہریوتی‪،۸۴/ ۳‬الطبقاتیالکربییالہنیسعدیاسالمیعمریریضیاهللیعن یدارصادریہریوتی‪،۲۷۰/ ۳‬صفۃیالصفوةیذکریاسالمیعمریریضیاهللیعن ی‬

‫دارالمعرفۃیہریوتی‪۲۷۴/ ۱‬‬
‫‪92‬یالسریةیالنبویۃیالہنیھشامیاسالمیا ہنیعمریریضیاهللیعن یدارا ہنیکثرییہریوتیالجزئنییاالولنییض‪،۳۴۲‬اسدالغاہۃیرتہمجۺ‪۳۸۲۴‬عمریہنیالخطابی‬

‫دارالفکریہریوتی‪،۶۴۸/ ۳‬لریاضیالنضرةیالبابیالثاینییفیمناقبیعمریہنیالخطابیدحمكۺ‪۵۸۶‬یدارالمعرفۃیہریوتیالجزءیالثاینیض‪۲۴۴‬‬

‫‪Page 42 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ظھریاالسالمیودعاایلیاهللیعالنی ًۃ۔اخرج یالدوالیبییفی ہنۺڑپیھۺسجۺدن ۺےسۺؿۃۺاَالص الےئۺدنیۺےنۺہبلغۺلالا اؿرۺ‬

‫اوہـن ۺےن ۺؽالہین ۺاهلل ۺزعؿلج ۺیک ۺرطل ۺلاللا(دؿالیب ۺےنۺ‬ ‫الفضائلی‪93‬۔ ی‬
‫اضفلئۺںیمۺاےسۺایبنۺایک۔ف)‬

‫صہیقۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫لما یاسلم یعمر یجلسنا یحول یالؽیت یحلقًا یوطفناہ یوی ذق ۺرمعۺاملسمن ۺوہےئۺمہۺرگداخہنۺہبعکۺہقلحۺلادنھۺرکۺلیٹھۺ‬
‫انتصفنایممنیغلظیعلؼنا۔خرج یاہوالفرجییفیصفۃی ےئگ ۺاؿروطال ۺایک ۺاؿرمہ ۺرپ ۺوج ۺیتخس ۺرکےت ۺےھت ۺان ۺےس ۺاانپۺ‬
‫ااصنلۺایل۔(اوبارفلحۺےنۺاےسۺصىۃۺالطًـۃۺںیمۺایبنۺایک۔ف)‬ ‫الصفوةی‪94‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۵۸‬دبعاهللۺنبۺَالصۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺاَالصۺالےتۺیہۺوضحۺرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرعضۺیک‪:‬‬
‫ٹ‬
‫اینیالجدیصفتكییفیکتابیاهللییاییھاالنیبیانایارسل ٰنكی رلد ۺنب ۺاملس ۺنع ۺدبعاهلل ۺنب ۺَالص‪،‬ؿادلاریم ۺؿالی ہؽی ۺنمۺ‬
‫شاھدیًایومبشرایونذیرایایلیقول یلنییقبض یاهللیحیتی رطقیۺاطعءۺنبۺاسیرؿبہۺوحنۃۺؿہل رطقیۺلاینۺیفیالبابیاالٰیتیانی‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫شاءیاهللیتعایل۔كشیب ۺںیم ۺوضحر(یلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس)‬
‫ٰی‬ ‫یقیم یہ یالملۃ یالعوجاء یحیت ییقولوا یال یال یاال یاهلل یوی‬
‫یکۺتفصۺوترافۺںیمۺلالاوہن‪،‬اےۺیبنۺ!نؼیباۺمہۺےنۺےھجتۺاجیھبۺ‬ ‫اصمایوقلوہًایغل ًفای‪95‬۔ی ی‬ ‫یفتحیہ یاعؼنا ً‬
‫یعمیایواٰذاینً ً‬
‫وگاۃ ۺاؿراینپ ۺاعق ۺےک ۺامتصۺاوحال ۺؿ ۺااعفل ۺرپ ۺعلطم ۺاؿروخربخشیۺ‬
‫داتی ۺاؿردرانسلا۔اهلل ۺزعؿلج ۺاٌ ۺیبن ۺوک ۺہن ۺااھٹےئ ۺاگ ۺاہین ۺلكۺ‬
‫ہکۺولگیالیال یایالیاهلل ہہکۺدںیۺاؿراٌۺیبنۺےکۺدرےعی‬

‫یالریاضیالنضرةیالبابیالثاینییفیمناقبیعمریہنیخطابیریضیاهللیعن یدحمكۺ‪۵۸۶‬دارالمعرفۃیہریوت‪،‬الجزءیالثاینیض‪۲۴۴‬‬
‫‪93‬‬

‫یصفۃیالصفوةیذکریاسالمیعمریریضیاهللیعن یدارالمعرفۃیہریوتی‪۲۷۴/ ۱‬‬

‫‪94‬‬

‫‪95‬یدالئلیالنبوةیللؽیہیقیہابیصفۃیرسولیاهللییفیالتوراةیواالنجیلیدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪،۳۸۶/ ۱‬سننیالداریمیہابیصفۃیالنیبیصیلیاهللیعلی یوسلمی‬

‫یفیالکتبیقبلیمبعث یدارالمحاسنیللطباعۃیلقاھرة ی‪،۱۴/ ۱‬الخصائصیالکربییہحوال یا ہنیعسا کریوالداریمیوالؽیہیقیہابیذکرہییفیالتوراةیالخیرمکرۺ‬

‫الطبقاتیالکربییذکریصفۃیرسولیاهللیصیلیاهللیعلی یوسلمییفیالتوراةیواالنجیلیدارصادریہریوتی‪،۳۶۰ /۱‬تاریخیدمشقیالکبریی‬
‫ٰ‬ ‫اہلسیق ۺرجگاف ۺدنہ ‪،۱۰/ ۱‬‬
‫ہابیماجاءییفیالکتبیمنینعت یوصفات یداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۲۱۸/ ۳‬ؿ‪۲۱۹‬‬

‫‪Page 43 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫الطرباینیویاہوینعیمییفیالدالئلیواہنیعساکریعنی ےسۺادنیھۺا ںیھکنۺاؿررہبےۺاکن ۺاؿرؽاللۺڑچےھۺدلۺلھکۺ‬

‫محمدیہنیحمزةیہنییوسفیہنیعبداهللیہنیسالمیعنی اجںیئ ےگ۔(رؿامك ۺایکۺربطاینۺاؿراوبۺمیعنۺےنۺداللئۺںیم‪،‬‬
‫اہی یعنیجدہیواہنیعساکریایضایمنیطریقیزیدیہنی اؿرانبۺاسعرکۺدمحمۺنبۺدمرۃۺنبۺویفسۺنبۺدبعاهللۺنبۺَالصۺ‬
‫ً‬ ‫ٖ‬
‫ےس ۺاوہـن ۺےن ۺاےنپ ۺلاف ۺےس ۺاوہـن ۺےن ۺاےنپ ۺدادا ۺےس‪،‬زینۺ‬
‫اسلمیعنیعبدیاهلل یہنیسالم‪،‬والداریمیویالؽیھیقیمنی‬
‫انبۺاسعرکۺےنۺرطبقیۺرلدۺنبۺاملسۺدبعاهللۺنبۺَالصۺےس‪ ،‬اؿر‬
‫طریقیعطاءیہنییساریعن ینحوہیول یطریقیشاینییفی‬
‫داریمۺاؿریقہیبۺےنۺرطبقیۺاطعءۺنبۺاسیر ۺاںیہنۺےسۺاےسیۺیہۺ‬
‫تعایل۔ ی‬
‫البابیاالٰیتیانیشاءیاهللی ٰ‬
‫یتعایل۔ف)‬
‫اؿررطقیۺدرگیۺا دنئۃۺلافۺںیمۺا اگیئۺانیشاءیاهلل ٰ ی‬

‫دحمكۺ‪:۵۹‬ہکۺاهللۺزعؿلجۺےنۺِكباۺہیلعۺاٰولصلۺۃۺؿالسالصۺوکۺؿیحۺیجیھب‪:‬‬
‫یامیا یافتح یہ یاٰذا ًنا ًّ‬
‫یصما یوقلوہًا یغل ًفای كشیب ۺںیمۺالك ۺیبن ۺایم ۺوکۺےنجیھبۺؿاال ۺوہنۺسج ۺےک ۺدرےعی ۺےسۺ‬ ‫این یہاعث ینؽیا ًّ‬
‫واعؼ ًنایعمیایایلیانیقالیاھدییہ یمنیہعدیالضاللۃیوی رہبےۺاکنۺاؿرؽاللۺڑچےھۺدلۺاؿرادنیھۺا ںیھکن وھکلۺدؿنۺ‬
‫ً‬
‫م‬
‫اعلمیہ یہعدیالجھالۃیوارفعیہ یہعدیالخمالۃیواسمیہ ی اگ ۺاؿراٌ ۺےک ۺَیق ۺرمگایہ ۺےک ۺدعب ۺدہا ك ۺدؿن ۺاگ‪،‬اٌ ۺےکۺ‬
‫درےعی ۺےس ۺلہج ۺےکۺدعب ۺملعۺدؿن ۺاگ‪،‬اٌ ۺےکۺؿےلیس ۺےس ۺانمگیمۺ‬
‫ہعدیالنکرةیوا کثریہ یہعدالقلۃیواغینیہ یہعدیالعیلۃی‬
‫ےک ۺدعب ۺ ُللبد ۺلایم ۺدؿن ۺاگ‪،‬اٌ ۺےک ۺدرےعی ۺےس ۺلاانشیس ۺےک ۺدعبۺ‬
‫واجمعیہ یہعدیالفرقۃیواؤلفیہ یہنییقلوبیو یاھواءی‬
‫ث‬‫ک‬
‫انشذقۺدؿنۺاگ‪،‬اٌۺےکۺؿاےطسۺےسۺیمکۺےکۺدعبۺ رفۺدؿنۺاگ‪،‬‬
‫متشؾتۃیواممیمختلفۃاہنیایبیحاتمیعنیوھبیہنی‬
‫اٌ ۺےک ۺَیق ۺےس ۺاتحمیج ۺےک ۺدعب ۺینغ ۺرکدؿن ۺاگ‪،‬اٌ ۺےک ۺؿےلیسۺ‬
‫منب ‪96‬۔ ی‬
‫ّ‬
‫ےسۺوھپف ۺےکۺدعبۺدکییلۺدؿنۺاگ‪،‬اٌۺےکۺؿےلیسۺےسۺرپاشینۺ‬
‫دولن‪،‬فلتخمۺوخاوشہن‪،‬رفتمطۺاوتمنۺںیمۺلیمۺرکدؿنۺاگ۔‬
‫(انبۺاحمتۺےنۺؿہقۺنبۺطیبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫یالکربییہحوال یا ہنیایبیحاتمیعنیوھبیہنیمنب یرمکرۺالہۺَیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۱۳/ ۱‬‬

‫ٰ‬ ‫‪96‬یالخصائص‬

‫‪Page 44 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫هلل ااصنلۺ! ہیۺزکۺدقرۺلالؿنۺاکۺوضحر(یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس)ےکۺؿےلیسۺےسۺدعفۺوہلاۺےہۺؿهللۺادمحل۔‬

‫دحمكۺ‪:۶۰‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لمایخلقیاهللیالعرشیکتبیعلی یہقلمیمنینور‪،‬طولی ذق ۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺرعٌ ۺانبلا ۺاٌۺرپۺونر ۺےکۺملقۺےسۺسجۺاکۺ‬
‫القلمیماہنییالمشرقیوالمغربیالال ٰ یاالیاهللیمحمدی وطلۺرشمطۺےسۺرغمفۺلكۺاھتۺ اھکۺاهللۺےکۺوساۺوکیئۺاچسۺوبعمدۺ‬
‫رسولیاهللی‪،‬ہ یاٰخذوہ یاعیطیوامت یافضلیاالممیوی ںیہنۺدمحمۺاهللۺےکۺروسلۺںیہ‪،‬ںیمۺاںیہنۺےکۺؿاےطسۺےسۺلُـنۺ‬
‫اگۺاؿر اںیہنۺےکۺؿےلیسۺےسۺدؿنۺاگ‪،‬انۺیکۺاعقۺِقۺاوتمنۺےسۺ‬
‫افضلھا یاہوہکرن یالصدیق۔الرافیع‪ 97‬یعن یسلمانی‬
‫الضف ۺےہ ۺاؿران ۺیک ۺاعق ۺںیم ۺِق ۺےس ۺالضف ۺاوب ۺرکب ۺدصقی‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬
‫ؿ‬
‫(ریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺ بہ)(رایعف ۺےن ۺرضحف ۺاملس ۺن ۺریض ۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫اهللیتعایل ایس ۺدحمك ۺلیلج ۺاجعم ۺرپمتخ ۺےئجیک ۺہک ۺاهلل ۺزعؿلج ۺیک ۺلاراگۃ ۺاک ۺامتص ۺانیل ۺدانی ۺاخد ۺؿاطعِق ۺدمحم ۺروسل ۺاهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺ‬
‫ٰی‬ ‫ہحمدی‬
‫یکثریا۔‬
‫یحمدا ً‬ ‫ؿملسۺےکۺاہوھتنۺانۺےکۺؿاےطسۺےسۺانۺےکۺؿےلیسۺےسۺےہ‪،‬ایسۺوکۺخالتفۺیٰمظعۺےتہکۺںیہ۔وهللیالحمد ً‬
‫دوھکیۺ!ۺنشہادف ۺخدا ۺؿروسلۺلجۺؿؽالۺؿیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺررطۺلالا‪،‬دمد ۺانلم‪،‬ہنیمۺمرانس‪،‬لالدؿر ۺوہلا‪،‬دونمشنۺیکۺولغمیب‪ ،‬ذعاف ۺیکۺ‬
‫وموقیف‪،‬اہینۺلكۺہکۺرنیمۺاکۺایقص‪،‬رنیمۺیکۺابہگنین‪،‬قلخۺیکۺومف‪،‬قلخۺیکۺردنیگ‪،‬دنیۺیکۺزعف‪،‬اعقۺیکۺانپۃ‪،‬دنبؿنۺیکۺاحذقۺرؿایئ‪،‬راذقۺ‬
‫رَاینۺِقۺاؿایلءۺےکۺؿےلیسۺاؿایلۺءۺیکۺمرتکۺاؿایلءۺےکۺاہوھتنۺاؿایلءۺیکۺؿَاتطۺےسۺےہۺرگمۺیفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺدعفۺلالۺاکۺؿاِظہۺ‬
‫املا ۺاؿر ۺرشك ۺدنسپؿن ۺےن ۺرشمك ۺاجلا‪،‬اناهللیوانایالی یراجعون‪،‬اؿردمحباهلل ۺاعتیٰل ۺنیت ۺدحمك ۺاریخ ۺےن ۺرؿنش ۺؿرینتسم ۺرکدلا ۺہک ۺوج ۺتمعنۺ‬
‫ع‬
‫یلمۺوجۺلالۺیلٹۺِقۺ طغيٰیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺلاؿقۺاحلصۺؿرالئۺوہیئ‪ ،‬لاراگۃۺایہٰلۺاکۺانیلۺدانیۺَارااکراخہنۺدمحمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺےکۺاہوھتنۺرپۺےہۺاہنۺاہنۺالیویاهلل‬

‫یکزنالعمالیہحوال یالرافیعیعنیسلمانیدحمكۺ‪ ۳۲۵۸۱‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪ ۵۴۹/۱۱‬ؿ ‪۵۵۰‬‬

‫‪97‬‬

‫‪Page 45 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ثمیہاهلل الكۺدعفۺلالؿوصحلۺاطعۺایکۺامتصۺاہجنۺاؿراٌۺاکۺایقصۺِقۺاںیہنۺےکۺدصۺدقصۺےسۺےہۺاعملۺسجۺرطحۺادتباےئۺا هرشنی ۺںیمۺانۺاکۺ‬

‫اتحمحۺاھتۺہکۺلوالكیلمایخلقتیالدنیا ‪(98‬ارگۺا فۺہنۺوہےتۺںیمۺداینۺوکۺدیپاۺیہۺہنۺرکلا۔ف)‬
‫وییہنۺاقبۺںیمۺیھبۺانۺاکۺاتحمحۺےہ‪،‬ا حۺارگۺانۺاکۺدقصۺدرایمنۺےسۺاکنلۺںیلۺایھبۺایھبۺانفےئۺقلطمۺوہاجےئ ؎‬
‫ؿۃۺوجۺہنۺےھتۺوتھچکۺہنۺاھت‪،‬ؿۃۺوجۺہنۺوہنۺوتۺھچکۺہنۺوہ‬
‫‪99‬‬
‫اجنۺںیہۺؿۃۺاہجنۺیک‪،‬اجنۺےہۺوتۺاہجنۺےہۺ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیوع ٰیلیاٰل ٖ یوصحب ٖ یوہاركیوکرم۔ ی‬
‫صیلیاهلل ٰ‬
‫_____________________‬

‫یتاریخیدمشقیالکبرییہابیذکریعروج یایلیالسماءیالخیداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۲۹۷/ ۳‬‬

‫‪98‬‬

‫‪99‬ۺدحاقئۺششخبۺہبتکمۺروضہیۺا راصۺلاػۺرکایچۺ‪۷۹/ ۱‬‬

‫‪Page 46 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫بابدوم‪:‬‬
‫ؿ ہۺدؿصۺرپۺوصنضۺےئجیلۺاؿردمحباهللۺاعتیٰلۺےسیکۺوصنضۺدجنمكۺنکش‪،‬اجنۺؿاہتیبۺرپۺمرطۺانگف‪،‬اٌۺںیمۺوچاسیل‪۴۴‬ۺا ںیتیۺاؿردؿوسۺاچسیل‪۲۴۰‬ۺ‬
‫دحںیثیۺںیہ۔‬
‫لصفۺاؿّلۺا لافۺرشہفیۺںیم‬
‫یوتعایل‪:‬‬
‫ٰی‬ ‫ا مكۺ‪:۷‬قالیرہنایتبارك‬
‫ۤۡ‬
‫‪ ‬اؿراںیہنۺایکۺمراۺاگلۺیہیۺلاۺہکۺاںیہنۺدؿدنمتلۺرکدلاۺاهللۺاؿرۺاهللۺےکۺ‬ ‫‪‬‬ ‫ن َ َق ُموا‬ ‫"‬
‫روسلۺےنۺاےنپۺلضفۺےس۔‬ ‫"‪100‬۔‬

‫اہنۺہیۺہگجۺےہۺہکۺظیغۺںیم ٹکۺاجںیئۺامیبرۺدل۔اهللۺاعتیٰلۺهراملاےہۺہکۺاهللۺاؿراهللۺےکۺروسلۺےنۺدؿدنمتلۺرکدلاۺاےنپۺلضفۺےس۔‬
‫اےۺاهللۺےکۺروسلۺ!ےھجمۺاؿرِقۺاہلسیقۺوکۺدنیۺؿداینۺاکۺدؿدنمتلۺهرامۺاؿرۺاےنپۺلضفۺےس۔یلصۺاهللۺاعتیٰلۺكیلعۺؿملس ۺ؎‬
‫ںیمۺدگاۺوتۺلادَاۃۺرھبۺدےۺایپہلۺونرۺاک‬
‫‪101‬‬
‫ونرۺدنۺدؿلاۺرتادےۺدالۺدصہقۺونرۺاک‬
‫ا مكۺ‪:۸‬‬
‫اؿرایک ۺوخف ۺاھت ۺارگ ۺؿۃ ۺرایض ۺوہےت ۺخدا ۺاؿرروسل ۺےک ۺدےئ ۺرپ‪،‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫اؿرےتہکۺںیمہۺاهللۺاکیفۺےہۺافۺدےۺاگۺاهللۺںیمہۺاےنپۺلضفۺےسۺ‬
‫‪102"‬۔‬ ‫‪‬‬
‫اؿراٌۺاکۺروسل‪،‬كشیبۺمہۺاهللۺیکۺرطلۺرتبغۺؿاےلۺںیہ۔‬

‫‪100‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۷۴/ ۹‬‬
‫‪101‬ۺدحاقئۺششخبۺہبتکمۺروضہیۺا راصۺلاػۺرکایچۺ‪۳/ ۲‬‬
‫‪102‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۵۹/ ۹‬‬

‫‪Page 47 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اہینۺرفۺازعلفۺلجۺؿؽالےنۺاےنپۺَاھتۺاےنپۺروسلۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺیھبۺدےنیۺؿاالۺهراملاۺاؿرَاھتۺیہۺہیۺیھبۺدہامكۺیکۺہکۺاهللۺ‬
‫ؿروسلۺےسۺادیمۺیگلۺروھکۺہکۺافۺںیمہۺاےنپۺلضفۺےسۺدےتیۺںیہۺلجۺخالہلۺؿیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫ا مكۺ‪:۹‬‬
‫اهللۺےنۺاےسۺتمعنۺیشخب‪،‬اؿراےۺیبنۺ!وتۺےنۺاےسۺتمعنۺدی۔‬ ‫"‪103‬۔‬ ‫"‪‬‬

‫ا مكۺ‪:۱۰‬‬
‫ا دیمۺےکۺےیلۺدبیلۺؿاےلۺںیہۺاٌۺےکۺا ےگۺاؿرۺاٌۺےکۺےھچیپۺہکۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫" ‪  ‬‬
‫اٌۺیکۺافحتظۺرکےتۺںیۺاهللۺےکۺمکحۺےس۔‬
‫‪104"‬۔‬

‫دبیلۺؿاےلۺہیۺہکۺحبصۺےکۺاحمظفۺرصعۺوکۺدبلۺاجےتۺںیہۺاؿررصعۺےکۺحبصۺوک‪،‬وهللیالحمد۔‬
‫ا مكۺ‪:۱۱‬‬
‫اهللۺاتجیھبےہۺمتۺرپۺابہگنوننۺوک۔‬ ‫‪105"‬۔‬ ‫" ‪‬‬

‫انۺا لافۺںیم ومیٰلۺِٹشبٰہۺؿاعتیٰلۺهروتشن وکۺامہراۺاحظفۺؿابہگننۺهراملاےہ۔‬

‫ا مكۺ‪:۱۲‬‬
‫‪106"‬۔ اےۺیبن!اکیفۺےہۺےھجتۺاهللۺاؿروجۺاملسمنۺریتےۺ ریؿۺوہےئ۔‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬

‫اہینۺرفۺابتركۺؿاعتیٰلۺےنۺاےنپۺلاصۺلاكۺےکۺَاھتۺاحصہبۺرکاصۺوکۺطالرکۺهراملاےہ‪:‬اےۺیبنۺ! افۺہکۺرمعۺاَالصۺےلۺا لاۺےھجتۺاهللۺاؿرہیۺاچسیلۺ‬

‫املسمنۺافکمكۺرکےتۺںیہ۔‬
‫خالنیلۺںیمۺےہۺاکیفۺےہۺےھجتۺاهللۺاؿر‬ ‫یفیالجاللنییحسبكیاهللیوحسبك ی‬

‫‪103‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۷/ ۳۳‬‬
‫‪104‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۱/ ۱۳‬‬
‫‪105‬‬
‫یالقرآنیالکریم‪۶۱/ ۶‬‬
‫‪106‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۶۴/ ۸‬‬

‫‪Page 48 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اکیفۺےہۺےھجتۺؿۃۺسجۺےنۺریتیۺ ریؿیۺیک۔(ف)‬ ‫منیاتبعكی‪107‬۔ ی‬

‫رتہمجۺَاۃۺؿیلۺاهللۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫اے ۺاغیپربم ۺافکمك ۺِق ۺرتا ۺخدا ۺؿا لاہک ۺ ریؿی ۺوترکدۃ ۺادنارۺ اے ۺربمغیپ ۺ!اکیف ۺےہ ۺےھجت ۺخدا ۺاؿرؿۃ ۺاملسمن ۺوہنجن ۺےن ۺریتیۺ‬
‫ ریؿیۺیک۔(ف)‬ ‫املسملان‪108‬۔‬

‫ا مكۺ‪:۱۳‬ویفسۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫كشیبۺزعمرۺرصمۺریمارفۺےہۺاٌۺےنۺےھجمۺایھچۺرطحۺراھک۔‬ ‫‪109"‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫"‬

‫ریسفتۺخالنیلۺںیم ےہۺكشیبۺؿۃۺسجۺےنۺےھجمۺرخلدا ۺؿۃۺریماۺ‬ ‫یفیالجاللنییان یاییالذییاشرتاینیریبیسیدیی‪110‬۔ ی‬

‫رفۺینعیۺریماۺ ا اقۺےہ۔(ف)‬

‫ا مكۺ‪:۱۴‬‬
‫اےۺردنان ۺےکۺَاویھت! متۺںیمۺالكۺوتاےنپۺرف ۺوکۺرشافۺ‬ ‫‪111"‬۔‬ ‫"‪‬‬
‫لالےئۺاگ۔‬

‫ا مكۺ‪:۱۵‬‬
‫‪112"‬۔ اؿرویفسۺےنۺاہکۺاٌۺےسۺےسجۺانۺدؿوننۺںیمۺراکٹھراۺلالاۺاھجمۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫ہک ۺاےنپ ۺرف ۺےک ۺلاٌ ۺریما ۺرچاچ ۺویجیک۔ینعی ۺلادَاۃ ۺرصم ۺےکۺ‬
‫َاےنم۔‬

‫ا مكۺ‪:۱۶‬اٌۺرپۺومیٰلۺابتركۺؿاعتیٰلۺهراملاےہ‪:‬‬

‫یجاللنییکالںیتحتیاآلیۃی‪۶۴/ ۸‬یاصحیالمطاہعیدیلہۺض‪۱۵۳‬‬
‫‪107‬‬

‫یفتحیالرحمنییفیترجمۃیالقرآن(رتہمجۺَاۃۺؿیلۺاهللۺ)عبطمۺاہیمشۺدیلہۺض‪۱۸۷‬‬
‫‪108‬‬

‫‪109‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۳/ ۱۲‬‬
‫یجاللنییکالںیتحتیاآلیۃی‪۲۳/۱۲‬یاصیحیالمطاہعیدیلہۺض‪۱۹۱‬‬
‫‪110‬‬

‫‪111‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۴۱/ ۱۲‬‬
‫‪112‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۴۲/ ۱۲‬‬

‫‪Page 49 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫و‬
‫وت ۺاےس ۺ ھالدلا ۺاطیشن ۺےن ۺاےنپ ۺرف ۺلادَاۃ ۺرصم ۺےک ۺا ےگۺ‬ ‫"‪ ،113‬ی‬ ‫"‬
‫ویفسۺاکۺدرکۺرکلا۔‬
‫ی‬
‫خالنیل ۺںیم ےہ ۺینعی ۺَایق ۺوک ۺاطیشن ۺےن ۺویفس ۺہیلع ۺالسالص ۺاکۺ‬
‫و‬ ‫یف یالجاللنی یای یالسایق یالشیطن یذکر ییوسف یعندی‬
‫درکۺاٌۺےکۺرفۺےکۺا ےگۺرکلاۺ ھالدلا۔(ف)‬
‫رہ ‪114‬۔ ی‬

‫ا مكۺ‪:۱۷‬‬
‫ویفس ۺےن ۺاہک ۺٹلپ ۺاج ۺاےنپۺرف ۺےک ۺلاٌۺوساٌ ۺےس ۺوپھچۺایکۺ‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫احلۺےہۺانۺوعروتنۺاکۺوہنجن ےنۺاےنپۺاہھتۺاکےٹۺےھت۔‬
‫‪115"‬۔‬

‫سبحانیاهللی! لادَاۃ ۺؿریغۃ ۺوک ۺوت ۺاجمری ۺرپؿرٌ ۺےک ۺلاؿق ۺاٌ ۺاک ۺرف‪،‬ریتا ۺرف‪،‬ریما ۺرف ۺانہک ۺحیحص ۺوہ‪،‬اهلل ۺهرامےئ ۺاهلل ۺاک ۺروسل ۺهرامےئۺ‬
‫اؿریفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺداعفۺالبالءۺانہکۺرشك۔‬
‫ا مكۺ‪:۱۸‬رفۺلجۺؿؽالۺاےنپۺابمركۺدنبےۺؽیشٰیۺانبۺرممیۺامہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےسۺهراملاےہ‪:‬‬
‫اؿرذق ۺوتۺانبلا ۺیٹمۺےسۺرپدن ۺیکۺ لکۺریمیۺرپؿا یگۺےس‪،‬رھپ ۺ‬ ‫‪‬‬ ‫" ‪‬‬
‫وھپلك ۺامرلا ۺاٌ ۺںیم ۺوت ۺؿۃ ۺوہاجیت ۺرپدن ۺریمی ۺرپؿا یگ ۺےس‪،‬اؿر‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫وتۺااھچۺرکلاۺامدر رادۺادنےھۺاؿردیفسۺداػۺؿاےلۺوکۺریمیۺرپؿا یگۺ‬
‫ےس‪،‬اؿرذقۺوتربقؿنۺےسۺظُردےۺاکناتلۺریمی رپؿا یگۺےس۔‬ ‫‪116" ‬۔‬

‫عفۺلالےئۺرمضۺؿامراےئۺاکمہۺؿامرضۺںیم انتکۺهرطۺےہ۔‬
‫د ِ‬

‫‪113‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۴۲/ ۱۲‬‬
‫یجاللنییکالںیتحتیاآلیۃی‪۴۲/ ۱۲‬یاصحیالمطاہعیدیلہۺض‪۱۹۳‬‬
‫‪114‬‬

‫‪115‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۵۰/ ۱۲‬‬
‫‪116‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۱۰/ ۵‬‬

‫‪Page 50 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لی لٹ‬
‫ا مكۺ‪:۱۹‬رضحفۺحیسمۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ںیم انبلاوہن ۺاہمترے ۺےئل ۺیٹم ۺےس ۺرپدن ۺیک ۺیس ۺومرف ۺرھپۺ‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫وھپاتکنوہنۺاۺںیمسۺوتۺؿۃۺوہاجیتۺےہۺرپدنۺاهللۺیکۺرپؿا یگۺےس‪،‬اؿر‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ںیم ۺافشء ۺداتیوہن ۺامدر ۺرا ۺدادنےھ ۺاؿردبن ۺڑگبے ۺوک‪،‬اؿرںیم‬
‫ردنۃ ۺرکلاوہن ۺرمدے ۺاهلل ۺیک ۺرپؿا یگ ۺےس‪،‬اؿرںیم ۺںیہمت ۺربخ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫داتیوہنۺوجۺمتۺاھکےتۺاؿرۺوجۺرھگؿنۺںیمۺرھبۺرےتھکۺوہۺلاہکۺںیمۺ‬
‫"‪117‬ی۔ ی‬ ‫‪‬‬ ‫(ایلیقول )‬
‫خاللۺرکدؿنۺاہمترےۺےئلۺ ضعۺزیچںیۺوجۺمتۺرپۺرحاصۺںیھت۔‬

‫سبحانیاهللی! ؽیشٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺوجۺهرامرےہۺںیہۺںیمۺقلخۺرکلاوہن‪،‬افشۺداتیوہن‪،‬رمدےۺ ِخاللاوہن‪ ،‬ضعۺرحاومن وکۺخاللۺےئکۺ‬

‫داتیوہن۔انۺاانسدؿنۺیکۺتبسنۺایکۺمکحۺوہاگ!‬
‫ا مكۺ‪:۲۰‬‬
‫اکنح ۺرکدؿ ۺاینپ ۺےب ۺوشہر ۺوعروتن ۺاؿراےنپ ۺمبك ۺدنبؿن ۺاؿر‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫زینکؿنۺاک۔‬
‫‪118"‬۔‬

‫اہینۺومالۺزعؿلجۺامہرےۺؽالومنۺوکۺ''امہرادنبۃ''هرامراہۺےہ۔اهللۺیکۺَانۺرلدۺاکدنبۃ‪،‬رمعؿاکۺدنبۃ‪،‬اٌۺاکۺدنبۃ‪،‬اٌۺاکۺدنبۃۺاهللۺهرامےئۺروسلۺ‬
‫هرامےئۺاحصہبۺهرامںیئۺاہمئۺهرامںیئۺرگمۺدمحمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺدنبۃۺاہکۺاؿررشكۺهرؿوشنۺےنۺمکحۺرشكۺاڑا‪َ،‬ادئۺانۺےکۺ‬
‫مردلكۺرلدۺؿرمعؿۺخداۺےکۺرشلكۺوہ َکیےۺوہنۺےگ۔والیحولیوالیقوةیاالیہاهللیالعیلیالعظیم۔‬
‫ۺا مكۺ‪:۲۱‬‬
‫ؿۃۺولگۺہکۺ ریؿیۺرکںیۺےگۺاٌۺےجیھبۺوہےئۺبیغۺیکۺلاںیتۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫اتبےنۺؿاےلۺےبۺڑپےھۺیکۺےسجۺ اھکۺلاںیئۺےگۺاےنپۺلاٌۺوترمكۺ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ؿالیجنۺںیم‪،‬ؿۃۺاںیہنۺمکح‬

‫‪117‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۴۹/ ۳‬ؿ‪۵۰‬‬
‫‪118‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۲/ ۲۴‬‬

‫‪Page 51 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫و‬
‫دےۺاگۺ ھالیئۺاکاؿرۺرؿےکۺاگۺمرایئۺےس‪،‬اؿۺرخاللۺرکےۺاگۺانۺےکۺ‬ ‫‪‬‬
‫ےیلۺرھتسیۺزیچںیۺاؿررحاصۺرکےۺاگۺان ۺرپۺدنگیۺزیچںی‪،‬اؿر‬
‫الارےۺاگۺان ۺرپ ۺےسۺان ۺاکۺاھبری ۺوبھج ۺاؿرتخس ۺوفیلکتن ۺےکۺ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫وططۺوجۺانۺرپۺےھت۔(یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس)‬ ‫‪119"‬۔‬

‫اجن ۺاہجن ۺؿاہجن ۺاجن ۺاٌ ۺاجن ۺاجن ۺؿاجن ۺات نن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےک ۺلاك ۺابمرك ۺاہوھتن ۺرپ ۺغرلان ۺسج ۺےن ۺامہری ۺوھٹیپن ۺےسۺ‬
‫اھبریۺوبھجۺالارےئلۺامہریۺرگدوننۺےسۺوفیلکتنۺےکۺوططۺاکۺفۺدےئ۔هللۺااصنلۺ!ۺاؿرداعفۺلال کصےۺےتہکۺںیہ‪،‬یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫ا مكۺ‪:۲۲‬دیسلاۺامرا میۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےنۺاےنپۺرفۺزعؿلجۺےسۺرعضۺیک‪:‬‬
‫اےۺرفۺامہرےۺ! اؿرانۺںیمۺاںیہنۺںیمۺےسۺالكۺربمغیپۺجیھبۺ‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫ہک ۺان ۺرپ ۺریتی ۺا ںیتی ۺڑپےھ ۺاؿر ۺاںیہن اتکف ۺؿتمکح ۺاھکسےئۺ‬
‫‪120"‬۔‬ ‫‪‬‬
‫اؿرؿۃۺربمیپۺاںیہنۺگباوہنۺےسۺلاكۺرکدے‪،‬كشیبۺوتۺیہۺےہۺ‬
‫ہلكۺتمکحۺؿاال۔‬

‫ہیۺامہرےۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوہےئۺہک‪:‬‬
‫ںیمۺاےنپۺلافۺامرا میۺیکۺداع وہن(یلصۺاهللۺاعتیٰلۺامہیلعۺؿملس)‬ ‫انایدعوةیایبیاہراھیمی‪121‬۔ ی‬

‫ا مكۺ‪:۲۳‬وخدۺرفۺازعلۃۺلجۺؿؽالءۺهراملاےہ‪:‬‬
‫سج ۺرطح ۺاجیھب ۺمہ ۺےن ۺمت ۺںیم ۺالك ۺروسل ۺںیہمت ۺےس ۺہک ۺمتۺ‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫رپ ۺامہری ۺا ںیتی ۺلالؿف ۺرکلا ۺاؿرںیہمت ۺلازیکۃ ۺانبلا ۺاؿرںیہمتۺ‬
‫غرا نۺؿملعۺاھکسلاۺاؿرانۺلاوتنۺاک‬

‫‪119‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۵۷/ ۷‬‬
‫‪120‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۲۹/ ۲‬‬
‫‪ 121‬یدالئل یالنبوة یہاب یذکر یموالدالمصط ٰیف یالخ یدارالکتب یالعلمیۃ یہریوت ی‪،۸۱/ ۱‬الدرالمنثور یتحت یاآلیۃ ی‪ ۱۲۹/ ۲‬یداراحیاء یالرتاث یالعریب یہریوتی‬

‫‪۳۰۳/۱‬ؿ‪۳۰۴‬‬

‫‪Page 52 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫متۺوکۺملعۺداتیۺےہۺوجۺمتۺہنۺاجےتنۺےھت۔‬ ‫‪122"‬۔‬

‫ا مكۺ‪:۲۴‬‬
‫كشیبۺاهللۺاکۺمراۺاک ننۺوہاۺات ننۺؿاولنۺرپۺہکبجۺاجیھبۺانۺںیمۺالكۺ‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫روسلۺاںیہنۺںیمۺےسۺہکۺڑپاتھےہۺانۺرپۺا ںیتیۺاهللۺیکۺاؿرلاكۺ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫رکلاےہ ۺاںیہن ۺگباوہن ۺےس ۺاؿرملع ۺداتی ےہ ۺاںیہن ۺغرا ن ۺؿ‬
‫تمکحۺاکۺارگہچۺےھتۺاٌۺےسۺےلہپۺكشیبۺیلھکۺرمگایہۺںیم۔‬ ‫‪123"‬۔‬

‫ا مكۺ‪:۲۵‬‬
‫اهلل ۺےہ ۺسج ۺےن ۺاجیھب ۺان ۺڑپوھن ۺںیم ۺالك ۺروسل ۺاںیہن ۺںیمۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫ےس ۺہی ۺان ۺرپ ۺا لاف ۺالہٰبہ ۺڑپاتھ ۺاؿراںیہن ۺرھتسارکلا ۺاؿراںیہنۺ‬
‫‪‬‬
‫اتکفۺؿاقحقئۺاکۺملعۺاتشخبۺےہۺارگہچۺؿۃۺاٌۺےسۺےلہپۺیلھکۺرمگایہۺ‬
‫ںیمۺےھتۺزینۺلاكۺرکےۺاگۺاؿرملعۺاطعهرامےئۺاگۺانۺیکۺسنجۺےکۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ولوگن ۺوک ۺوجاف ۺلك ۺان ۺےس ۺںیہن ۺےلم ۺاؿرؿیہ ۺہلك ۺتمکحۺ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ؿاالۺےہ‪،‬ہی ۺخدۺااک ۺلضفۺےہۺےسجۺاچےہۺاطعهرامےئ ۺاؿراهللۺمرےۺ‬
‫لضفۺؿاالۺےہ۔‬ ‫‪124"‬۔‬

‫الحمدهللی!یاٌ ۺا ہی ۺرکہمی ۺےن ۺایبن ۺهراملا ۺہک ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺاک ۺاطعهراملا‪،‬گباوہن ۺےس ۺلاك ۺرکلا‪،‬رھتسا ۺانبلارصل ۺاحصہب ۺرکاصۺ‬
‫ظ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺےسۺاخضۺںیہنۺ َللکہۺایقصۺایقعقۺلكۺامتصۺاعقۺرموحہمۺوضحریکۺانۺوتمعننۺےسۺ شغـعۺاؿروضحرۺیکۺرظنۺردمقۺےسۺوحلمعۺ‬
‫رےہ۔والحمد‬

‫‪122‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۵۱/ ۲‬‬
‫‪123‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۶۴/ ۳‬‬
‫‪124‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲ / ۶۲‬لا‪۴‬‬

‫‪Page 53 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یالعلمنی۔ ی‬
‫هللیرب ٰ‬
‫اضیبؿیۺرشفیۺںیم ےہ‪:‬‬
‫ھمیالذینیجاءواہعدیالصحاہۃیایلییومیالدین‪125‬۔ ی ینعیۺہیۺدؿرسےۺںیہنجۺیفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺملعۺ‬
‫دےتیۺاؿررخاویبنۺےسۺلاكۺرکےتۺںیہۺامتصۺاملسمن ۺںیہ ہکۺ‬
‫احصہبۺرکاصۺےکۺدعبۺایقعقۺلكۺوہن ےگ۔‬

‫اعمملۺرشفیۺںیم ےہ‪:‬‬
‫قالیاہنیزیدیھم یجمیعیمنیدخلییفیاالسالمیہعدی انب ۺرلد ۺےن ۺهراملا‪:‬ہی ۺدؿرسے ۺولگ ۺامتص ۺالہ ۺاَالص ۺںیہ ہکۺ‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلم(ایلییومیالقیمۃ)ویھی یفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺدعبۺایقعقۺلكۺاَالصۺںیمۺ‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫النیبیص‬
‫دالخۺوہنۺےگ۔اؿریہیۺینعمۺاامصۺاجمدہۺَارگدۺرضحفۺدبعاهللۺ‬ ‫روایۃیاہنیایبینجیحیعنیمجاھد‪126‬۔ ی‬
‫شٹ‬‫و‬
‫نبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺانبۺایبۺ حۺےنۺرؿامكۺ‬
‫ےئک۔‬

‫الحمدیهللی! غرا نۺمیظعۺںیمۺوضحرۺرپونرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺانۺرعتنًـنۺاکۺاٌۺدقرۺاامتہصۺےہۺہکۺاچرہگجۺہیۺاؿاصلۺایبنۺ‬

‫هرامےئۺدؿۺہگجۺوسرۃۺرقبۃ‪،‬شیتےۺا لۺرمعان‪،‬وچےھتۺوسرۃۺہعمج‪،‬اؿرۺاۺےکسۺا رخۺںیمۺوتۺؿۃۺاجزفناۺ ےملۺارَادوہےئۺوہنجنۺےنۺمہۺ ہتفۺںوتخنۺیکۺ‬
‫یالعلمنی۔‬
‫دقت رۺاگجۺدیۺامیبردولن رپۺیلجبۺرگادی۔والحمدهللیرب ٰ‬
‫ا مكۺ‪:۲۶‬ذقۺاوبابلہبۺؿریغۃۺ ضعۺاحصہبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺےنۺزغؿۃۺوبتكۺںیمۺرمہاۃۺراکفۺداعدفۺاحرضۺہنۺوہےئۺےھتۺاےنپۺا فۺوکۺدجسمۺ‬
‫ادقٌۺےکۺوتسوننۺےسۺلادنھۺدلاۺہکۺذقۺلكۺوضحرۺؿاالۺولصافۺاهللۺاعتیٰلۺؿَالہمۺہیلعۺہنۺوھکںیلۺےگۺہنۺںیلھکۺےگ‪،‬ۺا مكۺاُرتی‪:‬‬
‫اےۺیبن!ےلۺولۺانۺوتہبۺرکےنۺؿاولنۺےکۺامولنۺےسۺدصہقۺہکۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫"‪‬‬
‫متۺلاكۺرکؿۺاںیہنۺاؿرۺمتۺرھتساۺرکدؿ‬

‫یانوا ریالتزنیل(تفسرییالؽیضاوی)تحتیاآلیۃی‪۳/ ۶۲‬یدارالفکریہریوتی‪۳۳۷/ ۵‬‬

‫‪125‬‬

‫یمعالمیالتزنیل(تفسرییالبغوی)تحتیاآلیۃی‪۳/ ۶۲‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۳۱۱/ ۴‬‬

‫‪126‬‬

‫‪Page 54 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اںیہن ۺگباوہن ےس ۺاٌ ۺدصےق ۺےک ۺَیق‪،‬اؿرداعےئ ۺردمقۺ‬ ‫‪127"  ‬۔‬ ‫‪‬‬
‫رکؿۺانۺےکۺقحۺںیمۺہکۺاہمتریۺداعانۺےکۺدولنۺاکۺنیچۺےہ۔‬

‫دوھکیۺوضحرۺداعفۺالبالیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاںیہنۺگباوہنۺےسۺلاكۺایکاؿرۺوضحرۺےنۺلالےئۺگباۃۺانۺےکۺرسؿنۺےسۺلایل‪ ،‬اؿرذقۺوضحرۺ‬
‫یتعایلیعیلیدافعیالبالءیوااللمیوع ٰیلیاٰل یوصحب یوہاركیوسلم۔‬
‫یکۺداعۺانۺےکۺدولنۺاکۺنیچۺوہااۺوتیہیۺدعفۺاملۺےہیصیلیاهلل ٰ‬
‫ا مكۺ‪:۲۷‬‬
‫اهللۺزعؿلج ۺےک ۺاہین ۺافشؿقۺےک ۺامكل ۺؿیہ ۺںیہۺوہنجنۺےنۺ‬ ‫‪"‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫" ‪‬‬
‫رنمحۺےکَاھتۺدہعؿۺامیپنۺرکۺراھکےہ۔‬
‫‪128‬۔‬

‫ا مكۺ‪:۲۸‬‬
‫ںیہنجۺرشمنیکۺاهللۺےکۺوسا ۺوپےتجۺںیہۺان ۺںیمۺافشؿق ۺےکۺ‬ ‫‪‬‬ ‫" ‪‬‬
‫امكل ۺرصل ۺؿیہ ۺںیہ وہنجن ۺےن ۺقح ۺیک ۺوگایہ ۺدی ۺاؿرؿۃ ۺملعۺ‬
‫‪129"‬۔‬
‫رےتھکۺںیہ(ینعیۺؽیشٰیۺؿزعمرۺؿطالہکئۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالص)‬

‫انۺا لافۺںیم ومیٰلۺاعتیٰلۺاےنپۺوبحموبنۺوکۺافشؿقۺاکۺامكلۺاتبلاےہۺاؿردہعۺؿامیپنۺرقمرۺوہاجےنۺےسۺوقتلۃۺاالت ننۺیکۺاٌۺدباگلیمۺاکۺ عبہۺیھبۺ‬

‫یسۺدلاۺہکۺافشؿقۺںیمۺیسکۺیکۺوصختیصۺںیہنۺےسجۺاچےہۺاگۺڑھکارکدےۺاگ۔‬
‫ا مكۺ‪:۲۹‬‬
‫لاداونن ۺوک ۺاےنپ ۺامل ۺہک ۺخداےن ۺاہمتری ۺب ك ۺانبےئ ۺںیہ ۺہن ۺدؿۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫اؿراںیہنۺانۺںیمۺےسۺررط‬

‫‪127‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۱۰۳/۹‬‬
‫‪128‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۸۷/ ۱۹‬‬
‫‪129‬‬
‫یالقرانیالکریم‪۸۶/ ۴۳‬‬

‫‪Page 55 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دؿاؿرۺڑپکےۺانہپؿۺاؿرانۺےسۺایھچۺلافۺوہک۔‬ ‫‪130"  ‬۔‬

‫ا مكۺ‪:۳۰‬‬
‫ذق ۺرتہک ۺلاےتٹنۺؿغكۺغرامكۺؿاےلۺاؿرمیتیۺاؿرنیکسم ۺا ںیئ ۺوتۺ‬ ‫"‬
‫اںیہن ۺان ۺںیم ۺےس ۺررط ۺدؿ ۺاؿران ۺےس ۺایھچ ۺلاف ۺوہک۔‬
‫‪131"  ‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫انۺا لافۺںیم دنبؿنۺوکۺمکحۺهراملاےہۺہکۺمتۺررطۺدؿ۔‬

‫ا مكۺ‪:۳۱‬‬
‫و‬
‫‪ "‬ذق ۺؿیح ۺیجیھب ۺریتے ۺرف ۺےن ۺهروتشن ۺوک ۺہک ۺںیم ۺ مھارےۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫َاھتۺوہنۺمتۺلامكۺدقیمۺدؿۺات ننۺؿاولنۺوک۔‬
‫‪132‬۔‬

‫ا مكۺ‪:۳۲‬‬
‫مسقۺےہۺانۺهروتشنۺیکۺہکۺامتصۺاکرؿلا ِرۺداینۺانۺیکۺدتریبۺےسۺےہ۔‬ ‫‪133" ‬؛‬ ‫"‬

‫"‪ 134‬اکصۺیکۺدتریبۺهراملاےہ۔(ف)‬ ‫یتعایل‪":‬‬

‫ہیۺتفصۺیھبۺلاذلافۺدافۺایہٰلۺلجۺؿؽالیکۺےہ۔یقالیاهلل ٰ ی‬
‫اخرنۺؿاعمملۺالبثرلیۺںیم ےہ‪:‬‬
‫قالیاہنیعباسیھمیالملٰئکۃیوکلوایہامورعرفھمیاهللی ینعی ۺدبعاهلل ۺانب ۺابعٌ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع ۺےن ۺهراملا‪:‬ہیۺ‬
‫دممرافۺاالرمۺطالہکئۺںیہۺہکۺانۺاکومنۺرپۺرقمرۺےئکۺےئگۺنجۺیکۺ‬ ‫تعایلیالعملیہھایقالیعبدالرحمنی ی‬
‫ٰ‬
‫اکررؿایئۺاهللۺزعؿلج‬

‫‪130‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۵ /۴‬‬
‫‪131‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۸ /۴‬‬
‫‪132‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۱۲ /۸‬‬
‫‪133‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۵/ ۷۹‬‬
‫‪134‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۵/ ۳۲‬‬

‫‪Page 56 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہن یساہط ییدہر یاالمر ییف یالدنیا ی یارہعۃ یجربیل یوی ےن ۺاںیہن ۺمیلعت ۺهرامیئ‪،‬دبعایحنمح ۺنب ۺَاطب ۺےن ۺهراملا‪:‬داینۺ‬
‫میکائیلیوملكیالموتیواسرافیلیعلمھییالسالم‪،‬یامای ںیمۺاچر ۺهرےتشۺاکومنۺیکۺدتریبۺرکےتۺںیہۺربجلی‪،‬اکیملیئ‪،‬‬
‫جربیلیفمؤکلیہالیریاحیوالجنودیوامایمیکائیلیفمؤکلی زعرالیئ‪،‬ارسالیفۺ مہیلۺالسالص۔ربجلیۺوتوہاؿنۺاؿرںورکؿنۺرپۺ‬
‫ؤملکۺںیہ(ہکۺوہاںیئۺخاللا‪،‬ںورکؿنۺوکۺحتفۺؿتسکشۺدانیۺانۺ‬
‫ہالقطر یوالنبات یواما یملك یالموت یفمؤکل یہقبضی‬
‫‪ 135‬اکۺقلعتۺےہ)اؿراکیملیئۺلارانۺؿرؿدیئیگۺرپۺرقمرںیہ۔(ہکۺہنیمۺ‬
‫االنفسیوامایاسرافیلیفھوییزنلیعلیہمیہاالمری ۔ ی‬
‫رَاےتۺاؿردرذقۺاؿرۺاھگٌۺاؿریتیھکۺااگےتۺںیہ)اؿرزعرالیئۺ‬ ‫م‬

‫ضبق ۺارؿاح ۺرپ ۺطلسم ۺںیہ۔ارسالیف ۺان ۺِق ۺرپ ۺمکح ۺےل ۺرکۺ‬
‫ارتےتۺںیہۺ مہیلۺالسالصۺانیعمج۔‬

‫اهللۺاربک!غرا نۺمیظعۺؿاہہیبۺرپۺالكۺےسۺالكۺتخسۺرتۺا تفۺدااتلےہ۔دحمكۺںیمۺهراملا‪:‬‬

‫القرآنیذووجوہ۔رواہیاہوینعیمی‪136‬عنیاہنیعباسی غرا نۺدعتمدۺاعمینۺرکھباےہ۔(اٌۺوکۺاوبمیعنۺےنۺرضحفۺانبۺ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم۔ ی ابعٌۺریضۺاهلل ۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺاوہـنۺےنۺیبنۺارکصۺیلصۺاهللۺ‬
‫یتعایلیعنہمایعنیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫ریضیاهلل ٰ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫املعءۺهرامےتۺںیہۺغرا نۺمیظعۺاےنپۺہرۺینعمۺرپۺتجحۺےہ۔‬
‫ولمییزلیاالئمۃییحتجونیہ ٖ یعیلیوجوھ یو ٰذلكیمنی اہمئ ۺرکاص ۺہشیمہۺغرا نۺےکۺامتصۺینعم ۺےسۺادتسالل ۺرکےتۺرےہۺ‬
‫اعظمیوجوہیاعجازہیوقدیفصلنایھذایالمرامییفیرسالؾنای ی ںیہ۔اؿرہیۺلافۺغرا نۺدیجمۺےکۺؿوجۃۺااجعرۺںیمۺےسۺمیظعۺرتنیۺ‬
‫ؿ ہۺےہ۔اٌۺیکۺلیصفتۺمہۺےنۺاےنپۺرَاہلۺ''الزاللیاالن ٰیقی‬

‫‪135‬یلبابیالتأو یل(تفسرییالخازن)تحتیاآلیۃی‪۵/ ۷۹‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪،۳۹۱/ ۴‬معالمیالتزنیل(تفسریالبغوی)تحتیاآلیۃی‪۵/ ۷۹‬یداریالکتبی‬

‫العلمیۃیہریوتی‪۴۱۱/ ۴‬‬
‫یکزنالعمالیہحوال یایبینعیمیعنیا ہنیعباسیدحمكۺ‪۲۴۶۹‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۵۵۱/ ۱‬‬
‫‪136‬‬

‫‪Page 57 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫منیہحریسبقۃیاالت ٰ ی‬
‫یق ''ںیمۺایبنۺرکدیۺےہ۔(ف)‬ ‫الزاللیاالن ٰیقیمنیہحریسبقۃیاالت ٰیق۔ ی‬

‫افۺا ہیۺرکہمیۺےکۺدؿرسےۺینعمۺےئجیل‪،‬ریسفتۺاضیبؿیۺرشفیۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫اوصفاتیالنفوسیالفاضلۃیحالیالمفارقۃیفانھایتزنعی ینعی ۺلا ۺان ۺا لاف ۺرکہمی ۺںیم ۺاهلل ۺزعؿلج ۺارؿاح ۺاؿایلء ۺرکاص ۺاک‬
‫عنیاالہدانیغرقایایینزعاشدیدامنیاغراقیالناز عی درک ۺهراملاےہ ۺذق ۺؿۃ ۺاےنپ ۺلاك ۺابمرك ۺدبونن ۺےس ۺااقتنلۺ‬
‫یف یالقوس یوتنشط یایل یعالم یالملکوت یوتسبح یفی ی هرامیتۺںیہۺہکۺمسجۺےسۺوقبفۺامتصۺخداۺوہرکۺاعملۺلاالۺیکۺرطلۺ‬
‫كبس ۺرخایمۺاؿر ۺدرلاےئۺوکلمف ۺںیمۺانشؿریۺرکیتۺریظحۺاہےئۺ‬
‫فؾسبقیایلیحظائریالقدسیفتصرییلشرفھایوقوتھایمنی‬
‫رضحف ۺدقٌ ۺلك ۺدلج ۺرَایئ ۺلایت ۺںیہ ۺسپ ۺاینپ ۺمرریگ ۺؿػاغكۺ‬
‫المدہرات‪137‬۔ ی‬
‫ےکۺلاؿقۺاکرؿلاراعملۺےکۺدتریبۺرکےنۺؿاولنۺےسۺوہاجیتۺںیہ۔‬

‫افۺوتدمحباهللۺاعتیٰلۺاؿایلےئۺرکاصۺدعبۺؿاصلۺاعملۺںیمۺرصتلۺرکےتۺاؿرۺاٌۺےکۺاکومنۺیکۺدتریبۺهرامےتۺںیہۺفل یلّٰ یالحجۃیالبالغۃ۔‬

‫ؽالہمۺادمحۺنبۺدمحمۺاہشفۺافخیجۺانعلۃۺااقلیضۺؿافکلۃۺایحایضۺںیمۺاامصۺدزۃۺاالَالصۺدمحمۺزغایلۺدقٌۺرسۃۺااعلیلۺؿاامصۺرخفراریۺردمۃۺاهللۺہیلعۺےسۺ‬
‫اٌۺینعمۺیکۺلادیئۺںیمۺلقنۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ولذا یقیل یاذا یتحریتم ییف یاالمور یفاستعؼنوا یمنی ینعی ۺاٌ ۺےئل ۺاہک ۺایگ ۺہک ۺذق ۺمت ۺاکومن ۺںیم ۺریحتم ۺوہوتظرارافۺ‬
‫اصحابیالقبوریاالیان یلؼسیہحدیثیکمایتو ّھمیولذای اؿایلءۺےسۺدمداموگن۔رگمۺہیۺدحمك ںیہنۺےہۺاسیجۺہکۺ ضعۺوکۺ‬
‫ا تفقیالناسیعیلیزیارةیمشاھدیالسلفیوالتوسلیہھمی ؿمہ ۺوہا۔اؿرایس ۺےئل ۺظراراف ۺفلس ۺاصنیحل ۺیک ۺرلارف ۺاؿر‬
‫اںیہن ۺاهلل ۺزعؿلج ۺیک ۺرطل ۺؿہلیس ۺانبےن ۺرپ ۺاملسمونن ۺاک ۺاافتطۺ‬
‫ایل یاهلل یوان یانکرہ یہعض یالمالحدة ییف یعصرنا یوی‬
‫ےہۺارگہچۺامہرےۺرامےنۺںیمۺ ضعۺدحلمۺےبۺدنیۺولگۺاٌۺ‬
‫ٰ‬
‫المشتیکیالی یھویاهللی‪138‬۔ ی‬
‫ه‬
‫ےکۺ رۺوہےئۺاؿرخداۺیہۺیکۺرطلۺانۺےکۺاسفدۺیکۺ رلادۺےہ۔‬ ‫ک‬‫ب‬ ‫ع‬

‫الحولیوالیقوةیاالہاهللیالعیلیالعظیم۔ ی‬

‫یانوا ریالتزنیل(تفسرییالؽیضاوی)تحتیاآلیۃی‪۵/ ۷۹‬یدارالفکریہریوتی‪۴۴۵/ ۵‬‬

‫‪137‬‬

‫یعنایۃیالقایضیوکفایۃیالرایض(حاشیۃیالشہابیعیلیالؽیضاوی)تحتیاآلیۃی‪۵/ ۷۹‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۳۹۹/ ۹‬‬

‫‪138‬‬

‫‪Page 58 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اہنۺںیمۺےنۺاہکۺاھتۺہکۺہیۺتفصۺرضحفۺزعفۺیکۺےہ‪،‬ںیہنۺںیہنۺہیۺاخضۺتفصۺایسۺیکۺےہ۔رفۺزعؿلجۺهراملاےہ‪:‬‬
‫اےۺیبن! ان ۺاکهرؿنۺےسۺهرامۺؿۃۺوکن ۺےہۺوجۺںیہمتۺا امسن ۺؿ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫رنیمۺےسۺررطۺداتیےہۺلا ۺوکن ۺامكل ۺےہۺاکن ۺاؿرا ںوھکنۺاک‪،‬‬
‫اؿروکنۺاکناتلۺےہۺردنۃ ۺوک ۺرمدے ۺاؿراکناتلےہ ۺرمدے ۺوکۺردنۃۺ‬
‫ےس‪،‬اؿروکنۺدتریبۺرکلاےہۺاکصۺیک‪،‬افۺہہکۺدںیۺےگۺہکۺاهللۺ‪،‬وتۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫هرامۺرھپۺدرےتۺویکنۺںیہن۔‬
‫‪139"‬۔‬

‫غرا نۺمیظعۺوخدۺیہۺهراملاےہۺہکۺہیۺتفصۺاهللۺزعؿلجۺےکۺےئلۺایسیۺاخضۺےہۺہکۺاکهرۺرشمكۺلكۺاٌۺاکۺااصتخضۺاجےتنۺںیہۺانۺےسۺیھبۺوپوھچۺ‬
‫ہکۺاکصۺیکۺدتریبۺرکےنۺؿاالۺوکنۺےہ‪،‬وتاهللۺیہۺوکۺاتبںیئۺےگۺدؿرسےۺاکۺلاصۺہنۺںیلۺےگۺاؿروخدۺیہۺاٌۺتفصۺوکۺاےنپۺوبقملۺدنبؿنۺےئلیکۺلامكۺ‬
‫هراملاےہ ۺہک‪:‬مسق ۺان ۺوبحملان ۺخدا ۺیک ۺوج ۺاعمل ۺںیم ۺدتریب ۺؿرصتل ۺرکےت ۺںیہ۔''ات نن ۺےس ۺانہک ۺؿاہتیب ۺےک ۺدرھص ۺرپ ۺغرا ن ۺمیظع ۺرشك ۺےسۺ‬
‫ویکرکن ۺاچب۔اےۺلالاكۺػاےفئۺیک ۺتگنس ۺؿاول!ذقۺلك ۺدایتۺؿاطعیئ ۺےکۺهرط ۺرپۺات ننۺہنۺالؿ ۺےگۺیھبک ۺغرا نۺؿدحمكۺےک ۺرہقؿن ۺےسۺانپۃ ۺہنۺلاؿۺ‬
‫ےگ‪،‬اؿراٌۺرپات ننۺالےتۺیہۺہیۺاہمتریۺرشایکفۺےکۺراگۺ ہقلعتۺدت ربۺؿرصتلۺؿ اِٹمدادۺؿااعتسمكۺؿداعفۺالبالءۺؿاحذقۺرؿاۺؿعصکلکساۺؿملعۺ‬
‫بیغۺؿدناۺؿریغاہۺِقۺاکوفرۺوہاجںیئۺےگۺاؿرۺاهللۺاعتیٰلۺےکۺابمركۺوصنمر(رصنفۺدےئۺےئگ‪،‬دمدۺدےئۺےئگ)دنبےۺا ںوھکنۺدےھکیۺوصنمرۺرظنۺ‬
‫ا ںیئۺےگ۔‬
‫وتۺكشیبۺاهللۺیہۺاکۺرگؿۃۺہلكۺےہ۔(ف)‬ ‫‪140"‬۔‬ ‫"‬

‫ا مكۺ‪:۳۳‬‬
‫وت هرامۺںیہمتۺومفۺداتیےہۺؿۃۺرمگۺاکۺهرہتشۺوجۺمتۺرپۺرقمرۺےہ۔‬ ‫"‪141‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫"‬

‫‪139‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۱/ ۱۰‬‬
‫‪140‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۲/ ۵۸‬‬
‫‪141‬‬
‫یالقرآنیالکریم‪۱۱/ ۳۲‬‬

‫‪Page 59 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ا مكۺ‪:۳۴‬‬
‫ومفۺدیۺاےسۺامہرےۺروسولنۺےن۔‬ ‫"‪142‬۔‬ ‫" ‪‬‬

‫احالہکنۺوخدۺهراملاےہ‪:‬‬
‫اهللۺےہۺہکۺومفۺداتیےہۺاجوننۺوک۔‬ ‫‪143" ‬۔‬ ‫"‬

‫ا مكۺ‪:۳۵‬‬
‫(ربجلی ۺےن ۺرممی ۺےس ۺاہک)ہک ۺںیم ۺاطعرکؿن ۺےھجت ۺرھتسا ۺاٹیب‪ ،‬یلصۺ‬ ‫‪144"‬۔‬ ‫"‪‬‬
‫اهللۺاعتیٰلۺ مہیلۺؿملس۔‬

‫و‬
‫اهللییاهللی! اف ۺوت ۺربجلی ۺاٹیب ۺدے ۺرےہ ۺںیہ۔ ھالدجنہی ۺےک ۺاہین ۺاٌ ۺےس ۺمرھ ۺرک ۺاؿرایک ۺرشك ۺوہاگ۔والیحولیوالقوةیاالیہاهللیالعیلی‬
‫لی لٹ‬
‫العظیم۔ؿاہہیب ۺوت ۺایس ۺوک ۺرؿےت ۺےھت ۺہک ۺدمحم ۺشخب‪،‬ادمح ۺشخب ۺلاص ۺرانھک ۺرشك ۺےہ ۺاہین ۺغرا ن ۺمیظع ۺدیسلا ۺؽیشٰی ۺہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿا س ض ۺوک ۺربجلیۺ‬
‫شخبۺاتبراہۺےہ۔وهللیالحجۃیالسامیۃ۔ ا مكۺ‪:۳۶‬‬
‫كشیب ۺاهلل ۺاےنپ ۺیبن ۺاک ۺدمد ۺاگر ۺےہ ۺاؿر ۺربجالیئ ۺاؿر ۺمبك ۺاملسمنۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫اؿرۺاٌۺےکۺدعبۺِقۺهرےتشۺدمدۺرپۺںیہ۔‬
‫‪145"‬۔‬

‫دحمكۺںیمۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاٌۺا مكۺیکۺریسفتۺںیمۺهراملا‪:‬‬
‫صالحیالمومننییاہوہکریوعمریرواہیالطرباینییفیالکبریی‪146‬یوی ہیۺمبكۺاملسمنۺاوبۺرکبۺدصقیۺؿرمعۺافرؿطۺںیہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫نیمسعودیریضیاهللیتعایلی امہنع۔(ربطاینۺےنۺریبکۺںیمۺاؿرۺانبۺرمدؿلۃۺاؿرۺبیطخۺےنۺاۺنبۺ‬
‫ٰ‬ ‫اہنیمردوی یوالخطیبیعنیاہ‬

‫وعسمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺاٌۺوکۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫عن ۔ ی‬

‫‪142‬‬
‫یالقرآنیالکریم‪۶۱/ ۶‬‬
‫‪143‬‬
‫یالقرآنیالکریم‪۴۲/ ۳۹‬‬
‫‪144‬‬
‫یالقرآنیالکریم‪۱۹/ ۱۹‬‬
‫‪145‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۴/ ۶۶‬‬
‫‪146‬یالمعجمیالکبرییدحمكۺ‪۱۰۴۷۷‬یالمکتبیالفیصلیۃیہریوتی‪،۲۵۳/ ۱۰‬الدریالمنثوریہحوال یا ہنیمردوی یوایبینعیمیتحتیاالیۃی‪۴ / ۶۶‬یداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‬

‫‪۲۰۸ /۸‬‬

‫‪Page 60 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫َللکہۺدیسلاۺایبۺنبۺبعکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺیکۺغراۺءۺفۺںیمۺوینۺیہۺاھت‪:‬‬
‫وصالحیالمومننییاہوہکریوعمریوالمالئکۃیہعدیذلكی مبكۺاملسمن ۺاوبرکبؿرمعۺاؿر ۺاٌۺےکۺدعبۺهرےتشۺدمد ۺرپۺںیہ۔‬
‫(ف)‬ ‫ظہریی‪147‬۔‬

‫اہینۺاهللۺزعؿلجۺاےنپۺلاصۺابمركۺےکۺَاھتۺاےنپۺوبحموبنۺوکۺهراملاےہۺاهللۺاؿرربجالیئۺاؿرۺاوبرکبؿرمعۺدماگرںیہۺ‬
‫ا مكۺ‪:۳۷‬‬
‫َلٹ‬
‫دہدہۺےنۺكلمۺبابۺےسۺا رکۺدیسلاۺ منۺہیلعۺالصلـۃۺؿالسالصۺےسۺ‬ ‫" ‪‬‬
‫رعضۺیکۺںیمۺےنۺالكۺوعرفۺلایئۺہکۺؿۃۺانۺیکۺامكلۺےہۺاؿرۺ‬
‫‪148"‬۔‬
‫اےسۺِقۺھچکۺدلاۺایگۺےہۺاؿرۺاٌۺاکۺمراۺتختۺےہ۔‬

‫اہینۺلادَاۃۺوکۺراعلاۺاکۺامكلۺهراملاۺوتۺراعلاۺہکۺا رادۺؿؽالصۺِقۺاٌۺےکۺولممكۺوہےئۺرگمۺوکیئۺارگۺوبحملانۺخداۺوکۺاانپۺامكلۺاؿرۺاےنپۺا فۺوکۺانۺاکۺ‬

‫دنبۃۺولممكۺےہکۺؿاہہیبۺےکۺدنیۺںیمۺرشكۺرہھٹے۔‬
‫ا مكۺ‪:۳۸‬‬
‫سجۺےنۺالكۺاجنۺوکۺردنۃۺایکۺاٌۺےنۺوگلاۺِقۺا دویمنۺوکۺخالۺایل۔‬ ‫‪149"‬۔‬ ‫"‬

‫ہیۺا مكۺاٌۺےکۺلارےۺںیمۺےہۺسجۺےنۺیسکۺےکۺ لتۺلاقحۺےسۺارتحارۺایکۺلاۺاقللۺےسۺاصقضۺہنۺایلۺوھچردلاۺاےسۺهراملاۺےہۺہکۺاٌۺےنۺاٌۺ‬

‫صخشۺوکۺردنۃۺایکۺاؿرۺالكۺایسۺوکۺایکۺوگلاۺامتصۺا دویمنۺوکۺخالۺایل۔اعمملۺرشفیۺںیم ےہ‪:‬‬
‫اؿرۺسجۺےنۺالكۺاجنۺوکۺردنۃۺایکۺاؿرۺاٌۺےکۺ لتۺےسۺاانتجفۺ‬ ‫ومنیاحیاھایوتور عیعنیقتلھای‪150‬۔ ی‬
‫ایک۔(ف)‬

‫‪147‬‬

‫‪148‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۲۳/ ۲۷‬‬
‫‪149‬‬
‫یالقرانیاالکریمی‪۳۲/ ۵‬‬
‫یمعالمیالتزنیل(تفسرییہغوی)تحتیاالیۃی‪۳۲/۵‬یدارالکتبیالعلمی یہریوتی‪۲۵/ ۲‬‬
‫‪150‬‬

‫‪Page 61 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اٌۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫ومنیاحیاھایاییعفایعمنیوجبیعلی یالقصاصیل یفلمی اؿر ۺسجۺےنۺاےسۺردنۃ ۺایک ۺینعیۺوجاصقضۺاٌۺرپ ۺؿاذق ۺوہ ۺاکچۺ‬
‫اھتؿۃۺاعملۺرکدلاۺاؿرۺاصقضۺںیمۺاٌۺےنۺ لتۺںیہنۺایک۔ف)‬ ‫یقتل ‪151‬۔ ی‬

‫ؿاہیبۺاصذقۺاتبںیئۺہکۺدعفۺلالۺرلادۃۺےہۺلاردنۃۺرکلا‪،‬خالۺانیل‪،‬ایحفۺدانی۔‬
‫ا مكۺ‪:۳۹‬‬
‫ویفس ۺہیلع ۺالصلـۃ ۺؿالسالص ۺےن ۺاےنپ ۺاھبویئ ۺن ۺےس ۺهراملا ۺایک ۺمتۺ‬ ‫‪152"‬۔‬ ‫"‬
‫دےتھکیۺںیہنۺہکۺںیمۺوپراۺامیپہنۺاطعۺهراملاۺوہنۺاؿرۺںیمۺِقۺےسۺ‬
‫رتہب ۺالارےن ۺؿاال ۺوہن ۺہک ۺوج ۺریمے ۺَاہی ۺردمق ۺںیم ۺارتلاےہۺ‬
‫اےسۺؿۃۺراذقۺاتشخبۺوہنۺہکۺںیہکۺںیہنۺیتلم۔‬

‫ویفسۺہیلعۺالصلـۃۺؿالسالصۺےنۺوتۺہیۺهراملا‪،‬اؿرۺرفۺزعؿلجۺونحۺہیلعۺالصالۃۺؿالسالصۺےسۺهراملاۺےہ‪:‬‬
‫‪ "‬اےۺونحۺذقۺوتۺاؿرۺریتےۺَاھتۺؿاےلۺیتشکۺرپۺكیھٹۺلیٹھۺںیلۺ‬ ‫"‬
‫وتۺریمیۺدمحۺاجبۺاللاۺاؿرۺوینۺرعضۺرکلاۺہکۺاےۺرفۺریمےۺےھجمۺ‬
‫‪153‬۔‬
‫مرتکۺؿاالۺالارلاۺالارۺاؿرۺوتۺِقۺےسۺرتہبۺالارےنۺؿاالےہ۔‬

‫ہیۺاهللۺزعؿلجۺیکۺاخضۺتفصۺیبنۺدصقیۺہیلعۺالصلـۃۺؿالسالصۺےنۺاےنپۺےئلۺیسیکۺلامكۺهرامیئۺاؿرۺذقۺیبنۺدصقیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺِقۺ‬
‫ےسۺرتہبۺالارےنۺؿاےلۺراذقۺؿتمعنۺےنشخبۺؿاےلۺوہےئۺوتۺداعفۺالبالءۺےسۺیھبۺمرھۺرکۺوہےئیکمایالییخیف(اسیجۺہکۺوپدیشۃۺںیہن۔ف)‬
‫ا مكۺ‪:۴۰‬‬
‫ینعیۺاےۺاملسمون! اہمتراۺدمداگرۺںیہنۺرگمۺاهللۺاؿر‬ ‫"‬

‫یمعا لمیالتزنیل(تفسرییالبغوی)تحتیاالیۃیدارالکتبیالعلمی یہریوتی‪۲۵/ ۲‬‬

‫‪151‬‬

‫‪152‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۵۹/ ۱۲‬‬
‫‪153‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۲۹/ ۲۳‬‬

‫‪Page 62 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اٌۺاکۺروسلۺاؿرؿۃۺات ننۺؿاےلۺوجۺنیارۺاقمئۺرےتھکۺاؿرروکٰۃۺدےتیۺ‬
‫اؿر ؿۃۺروکػۺرکےنۺؿاےلۺںیہ۔‬
‫‪154‬‬
‫‪"‬‬

‫اوقل‪(:‬ںیمۺاتہکوہن۔ف)اہینۺاهللۺؿروسلۺاؿرمبكۺدنبؿنۺںیمۺدمدۺوکۺرصحنمۺهرامدلاۺہکۺسبۺیہیۺدمداگرۺںیہۺوتۺرضؿرۺہیۺدمدۺاخضۺےہۺسجۺ‬
‫رپۺمبكۺدنبؿنۺےکۺوساۺاؿرولگۺاقدرۺںیہنۺاعصۺدمداگریۺاکۺؽالہقۺوتۺہراملسمنۺےکۺَاھتۺےہ۔اقلۺاعتیٰل‪:‬‬
‫املسمنۺرمدۺاؿراملسمنۺوعرںیتۺا سپ ۺںیمۺالك ۺدؿرسے ۺےکۺ‬ ‫‪155"‬۔‬ ‫"‬
‫دمداگرۺںیہ۔‬

‫احالہکنۺوخدۺیہۺدؿرسیۺہگجۺهراملاےہ‪:‬‬
‫اهللۺےکۺوساۺیسکۺاکۺوکیئۺدمداگرۺںیہن۔‬ ‫‪156"‬۔‬ ‫"‬

‫اعمملۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫لیالسم ٰوتیواالرض(منیدون ٖ )ایی ںیہن ۺےہ ۺان ۺےک ۺےیل ۺینعی ۺا امسن ۺاؿررنیم ۺؿاولن ۺےئلیک ۺوسا ۺاٌۺ‬
‫ٰ‬ ‫(مالھم)اییما یالھ‬
‫ےک‪،‬ینعیۺوساۺاهللۺاعتیٰلۺےکۺوکیئۺؿیلۺینعیۺدمداگر۔(ف)‬ ‫منیدونیاهللی(منیویلّ)ناصر‪157‬۔ ی‬

‫ک‬
‫ؿاہیبۺاصوبح! اہمترےۺوطرۺرپۺاعمداهللۺاسیکۺ ھالۺرشكۺوہاۺہکۺغرا نۺےنۺخداۺیکۺاخضۺتفصۺادمادۺوکۺروسلۺؿاحلصءۺےکۺےیلۺلامكۺایکۺےسجۺغرا نۺ‬
‫یہ ۺاجاجب ۺهراماکچ ۺاھت ۺہک ۺہی ۺاهلل ۺےک ۺوسا ۺدؿرسے ۺیک ۺتفص ۺںیہن‪،‬رگم ۺدمحباهلل ۺالہ ۺَیق ۺدؿونن ۺا وتین ۺرپ ۺات نن ۺالےت ۺاؿر دایت ۺاؿر ۺاطعیئ ۺاک ۺهرطۺ‬
‫ےتھجمس ۺںیہ‪،‬اهلل ۺاعتیٰل ۺلاذلاف ۺدمداگر ۺےہ‪،‬ہی ۺتفص ۺدؿرسے ۺیک ۺںیہن‪،‬اؿرروسل ۺؿاؿایلء ۺاهلل ۺےک ۺدقرف ۺدےنی ۺےس ۺدمداگر ۺںیہ‪،‬ؿهللی‬
‫الحمد‪،‬افۺاانتۺاؿرھجمسۺےئجیلۺدمداکےہۺےکۺےیلۺوہیتۺےہۺ؟ دعفۺلالءۺےکۺؿاےطس۔وتۺذقۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاؿراهللۺےکۺوبقملۺ‬
‫دنبےۺمیصۺغرا نۺاملسموننۺےکۺدمداگرۺںیہۺوتۺػغفًاداعفۺالبالءۺیھبۺںیہ‪،‬اؿرهرطۺؿیہۺےہۺہکۺاهلل‬

‫‪154‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۵۵/ ۵‬‬
‫‪155‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۷۱/ ۹‬‬
‫‪156‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۶/ ۱۸‬‬
‫یمعالمیالتزنیل(تفسرییالبغوی)تحتیاآلیۃی‪۲۶/ ۱۸‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۱۳۲/ ۳‬‬
‫‪157‬‬

‫‪Page 63 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫احبسہنۺلاذلافۺداعفۺالبالءۺےہۺاؿرالیباءۺؿاؿایلءۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالیباءۺنكظاےئۺخدا۔والحمدهللیالعیلیاالعیل۔‬
‫جنپۺا مكۺارۺوترافۺؿالیجنۺؿروبرۺدقمہس‬
‫ِ‬
‫ا مكۺ‪،۴۱‬وترافۺرشفی‪:‬اامصۺاخبریۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺاؿرداریمۺؿربطاینۺؿوقعیفۺنبۺ ىیٰنۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺ‬
‫َالصۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺراؿیۺہکۺوترافۺدقمٌۺںیمۺوضحرۺرپونرۺداعفۺالبالءۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺتفصۺوینۺےہ‪:‬‬
‫اومبشرایونذیرایحر ًزای اے ۺیبن ۺ! مہ ۺےن ۺےھجت ۺاجیھب ۺوگاۃ ۺاؿروخربخشی ۺدےنی ۺؿاال ۺاؿر ۺدر‬
‫ً‬ ‫كیشاھد‬
‫ً‬ ‫ٰیایھاالنیبیانایارسل ٰن‬
‫یتعایل)اعملۺ‬
‫ٰی‬ ‫انسےنۺؿاالۺاؿرےب ۺڑپوھنۺےکۺےیلۺانپۃ(ایلیقول‬ ‫‪158‬‬
‫لالمینی(ایلیقول ٖ ٰ‬
‫یتعایل)یعفوویغفر۔‬ ‫ٰ‬
‫رکلاےہۺاؿررفغمفۺهراملاےہ۔‬

‫رحرۺیھبۺرفۺازعلفۺلجۺؿؽالیکۺافصفۺےسۺےہ۔دحمكۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫اےۺوفیعضنۺیکۺانپۃۺ! اےۺرغوبینۺےکۺزخاےنۺ!‬ ‫یایحرزیالضعفاءییا کزنالفقراءی‪159‬۔ ی‬

‫ؽالہمۺرراقینۺرشحۺوماہقۺرشفیۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫جعل ینفس یحر ًزا یمبالغۃ یلحفظ یلھم ییفی ینعیۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺانپۃۺدےنیۺؿاےلۺںیہۺرگمۺرفۺ‬
‫ابتركۺؿاعتیٰلۺےنۺوضحرۺوکۺوطبرۺابمہغل‬ ‫الدارین‪160‬۔ ی‬

‫‪158‬یسننیالداریمیہابیصفۃیالنیبیصیلیاهللیعلی یوسلمییفیالکتبیقبلیمبعث یدارالمحاسینیللطباعۃیقاھیرة ‪،۱۴/ ۱‬دالئلیالنبوةیللؽیہیقیہابیصفۃیرسولیاهللی‬

‫صیلیاهللیعلی یوسلمییفیالتوراتیواالنجیلیدارالکتبیالعلمی یہریوتی‪،۲۷۶/ ۱‬صحیحیالبخارییکتابیالؽیو عی‪ ۲۸۵/ ۱‬یو یکتابیالتفسرییسورةیالفتح ی‪۲‬‬

‫الطبقاتیالکربییالہنیسعدیذکریصفۃی‬
‫ٰ‬ ‫صیالکربییہابیذکرہییفیالتوراةیواالنجیلیالخیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہلۺ‪،۱۰/ ۱‬‬
‫ٰ‬ ‫‪ ۷۱۷/‬دقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ‪،‬الخصائ‬

‫رسولیاهللیصیلیاهللیعلی یوسلمییفیالتوراةیواالنجیلیدارصادریہریوتی‪۳۶۰/ ۱‬ؿ‪۳۶۲‬‬

‫‪159‬ی‬
‫‪160‬یشر حیالزرقاینیعیلیالمواھبیاللدنیۃ‬

‫‪Page 64 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وخدانپۃۺاہک(ےسیجۺاعدلۺوکۺدعلۺلاۺاعملۺوکۺملعۺےتہکۺاؿراٌۺؿفصۺیکۺؿ ہۺہیۺےہۺہک)وضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺداینۺؿا رخفۺںیمۺاینپۺ‬

‫یالعلمنی۔‬
‫اعقۺےکۺاحمظفۺؿابہگننۺںیہ۔والحمدهللیرب ٰ‬
‫ا مكۺ‪،۴۲‬ارۺوتراف‪:‬اہن اہنۺربخدارۺؿوہایشر‪،‬اےۺدجنلانۺلااکبر‪،‬درامکۺنسۺونۺدیپاۺذایرۃۺاخصۺلارۃۺؿاہتیبۺاکنرۃۺےکۺےھننۺےسۺےجیلکۺرپۺاہھتۺدرھۺ‬
‫انیلۺوترافۺؿروبرۺیکۺدؿۺا ںیتیۺلالؿفۺیکۺاجںیئۺےگۺونۺ زیۺؿاہتیبۺیکۺلادانۺاجنۺرپۺرہقۺایہٰلۺیکۺںایلجنۺرگاںیئۺےگۺاسوسٌۺںیہمت وترافۺؿروبرۺیکۺ‬
‫ذکتبی ۺرکےتۺایک ۺت اتۺاھتۺذق ۺمتۺغرا ن ۺیکۺہنۺونسۺاهللۺاکۺذکف ۺمتۺنکممۺم وۺرگمۺاجن ۺیکۺا تفۺک ےۺیکۺت ۺوتہیۺےہۺہکۺا لاف ۺانجف ۺَاۃۺ‬
‫دبعازعلمراصذق ۺےن ۺلقن ۺهرامںیئ ۺکالص ۺایہٰل ۺاتبںیئ‪،‬ہی ۺاامص ۺااطلہفئ ۺےک ۺبسن ۺےک ۺاچچ‪،‬رشتعی ۺےک ۺلاف‪ ،‬رطتقی ۺےک ۺدادا۔اف ۺاںیہن ۺہنۺ‬
‫رشمكۺےہکۺیتنبۺےہۺہنۺکالصۺایہٰلۺرپۺات ننۺالےنۺوکۺرؿیھٹۺؿاہتیبۺیتلمۺےہ‪،‬ہنۺلاےئۺرنتفۺہنۺاجےئۺامدنن(ہنۺرےنہۺاکۺلارا‪،‬ہنۺےنلچۺیکۺلاف۔ف)‬
‫؎‬
‫‪161‬‬
‫لالےئۺ تبحۺونجمنۺؿهرغكۺونجمن‬ ‫دؿوگہنۺرجنۺؿذعافۺاِقۺاجنۺیلیلۺراۺ‬
‫(یلیلۺیکۺاجنۺوکۺدؿمسقۺاکۺدھکۺاؿرذعافۺےہ‪،‬ونجمنۺیکۺ تبحۺاؿراٌۺیکۺخدایئۺیکۺتبیصم۔ف)‬
‫ک‬ ‫گ‬
‫اہنۺافۺدرا ھثراۺےئۺدولن‪،‬رشامیئۺوتچونن ےسۺاجلیئۺال ھرلانۺاؿرپۺااھٹےیئۺاؿردمحبۺاهللۺؿۃۺَییےۺہکۺات ننۺ بیصۺوہوتینسۺوہاجےیئ‪ ،‬انجفۺَاۃۺ‬
‫اصذقۺہفحتۺاانثۺرشعہیۺںیم ےتھکۺںیۺوترافۺےکۺرفسۺاہچرصۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫لٹ‬ ‫لی‬
‫قالیاهللیتعایل یالہراھیمیانیھاجرةیتلدیویکونیمنی اهللۺاعتیٰلۺےنۺامرا میۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺےسۺهراملاۺكشیبۺاہرجۃۺ‬
‫ٰ‬
‫ولدھا یمن ییدہ یفوق یالجمیع یوید یالجمیع یمؽسوطۃی ےکۺاؿالدۺوہیگۺاؿراٌۺےکۺوچبنۺںیمۺؿۃۺوہاگۺسجۺاکۺاہھتۺِقۺرپۺ‬
‫لاالۺےہۺاؿرِقۺےکۺاہھتۺاٌۺیکۺرطلۺےلیھپۺںیہۺاعزجیۺاؿر گر‬ ‫الی یہالخشو ع‪162‬۔ ی‬
‫گراےنۺںیم۔‬

‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلم۔غرلان ۺریتے ۺاے ۺ ُللبد ۺاہھت ۺؿاےل‪،‬اے ۺدؿاہجن ۺےکۺ‬

‫ٰ‬ ‫ؿۃ ۺوکن ۺ؟محمدیرسولیاهللیسیدیالکونیمعیطیالعونیص‬
‫ااجےل۔دمحۺاٌۺےکۺؿ ہۺرکمیۺوکۺسجۺےنۺامہریۺاعزجیۺؿ‬

‫‪161‬‬

‫‪162‬ۺہفحتۺاانثۺرشعہیۺلافۺمششۺدرثحبۺوبنفۺؿات ننۺالیباءۺ مہیلۺالصلٰـفۺؿالسالصۺلیہسۺاڈیکیمۺالوہرۺض‪۱۶۹‬‬

‫‪Page 65 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫و‬
‫اتحمیجۺےکۺاہھتۺہرمیئلۺےبۺدقرفۺےسۺاچبےئۺاؿرھجتۺےسیجۺرکمیۺرؿلۺؿرص مۺےکۺَاےنمۺ ھبالےئ‪،‬والحمدهللیریب ٰ‬
‫یالعلمنیییی؎‬
‫ؿیہۺرفۺےہۺسجۺےنۺھجتۺوکۺہمہۺنتۺرکصۺانبلا‬
‫‪163‬‬
‫ںیمہۺكیھبۺامےنگنۺوکۺرتا ا اتسن اتبلا‬
‫ا مكۺ‪،۴۳‬ارۺروبرۺدقمٌ‪:‬زینہفحتۺںیمۺروبرۺرشفیۺےسۺوقنمل‪:‬‬
‫یا یاحمد یفاضت یالرحمۃ یعیل یشفؾیك یمن یاجل ی ٰذلكی اےۺادمحۺ! ردمقۺےنۺوجٌۺامراۺریتےۺوبلنۺرپ‪،‬ںیمۺاٌۺےئلۺ‬
‫اہاركیعلیكیفتقلدیالسیفیفانیہھائكیوحمدكیالغالبی ےھجتۺمرتکۺداتیوہن‪،‬وتۺاینپۺولتارۺدمالئۺرکۺہکۺریتیۺكمچۺاؿر‬
‫(ایل یقول ٖ )واالممییخرونیتحتكیکتابیحقیجاءیاهللی ریتی ۺرعتفی ۺہلك ۺےہ‪ِ،‬ق ۺاںیتم ۺریتے ۺدقومن ۺںیمۺ‬
‫ٰ‬
‫م‬
‫رگںیۺیگ‪،‬یچسۺاتکفۺاللاۺاهللۺ رتکۺؿلایکۺےکۺَاھتۺطکہۺےکۺاہپر‬
‫ہ یمنیالیمنیوالتقدیسیمنیجبیلیفارانیوامتالءیتی‬
‫ےس ۺرھبیئگ ۺرنیم ۺادمح ۺیک ۺدمح ۺاؿراٌ ۺیک ۺلایک ۺوبےنل ۺےس‪،‬ادمحۺ‬
‫االرضیمنیتحمیدیاحمدیوتقدیس یوملكیاالرضیوی‬
‫امكلۺوہا ۺَاریۺرنیم ۺاؿرامتصۺاوتمنۺیکۺرگدوننۺاک۔یلصۺاهللۺ‬
‫رقابیاالممی‪164‬۔ ی‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫اے ۺادمح ۺایپرے ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےک ۺولمموک ۺوخیش ۺؿَادامین ۺےہ‪،‬اہمترے ۺےئل ۺاہمترا ۺامكل ۺایپرا ۺرسالارکص ۺرسالاردمق ۺےہ‪،‬‬
‫والحمدهللیربیالعالمنییییۺ؎‬
‫‪165‬‬
‫امہمہۺدنبۃۺؿاںیۺوقصۺخداؿدناۺدنن‬ ‫دہعۺاملالكۺریشںیۺدانہنۺتسبۺخداےئۺ‬
‫(امہراۺدہعۺؿامیپنۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺےھٹیمۺعبہۺؿاولنۺےکۺوبلنۺےکۺَاھتۺلادنھۺدلاۺےہ۔مہۺِقۺؽالصۺںیہۺاؿرہیۺوقصۺاموکلنۺیکۺےہ۔ف)‬
‫ینعیۺوبحمفۺؿظشقۺںیمۺںیہنۺریماۺریتا‪166‬۔‬ ‫ںیمۺوتۺامكلۺیہۺوہکنۺاگۺہکۺوہۺامكلۺےکۺبیبحۺ‬
‫ؿذہلاۺرضحفۺاامصۺالجۺاعرلۺلاهللۺدیسۺیۺلہسۺنبۺدبعاهللۺنسثریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہ‪،‬‬

‫‪163‬ۺدحاقئۺششخبۺہبتکمۺروضہیۺرکایچۺہصحۺدؿصۺض‪۵۳‬‬
‫‪164‬ۺہفحتۺاانثۺرشعہیۺلافۺمششۺدرثحبۺوبنفۺؿات ننۺالیباءۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺلیہسۺاڈیکیمۺالوہرۺض‪۱۶۹‬‬
‫‪165‬‬

‫‪166‬ۺدحاقئۺششخبۺہبتکمۺروضہیۺا راصۺلاػۺرکایچۺض‪۲‬‬

‫‪Page 66 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رھپۺاامصۺالجۺاقیضۺذایضۺافشءۺرشفی‪،‬رھپۺاامصۺادمحۺػصظالینۺوماہقۺدلہینۺرشفیۺںیمۺنؼلًاۺؿلدریکًا‪،‬رھپۺؽالہمۺاہشفۺادلنیۺافخیجۺرصمیۺمیسنۺ‬
‫ۺرشخاۺؿریسفتًاۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ایحلاض‪،‬رھپۺؽالہمۺدمحمۺدبعاابلیقۺرراقینۺرشحۺوماہقۺںیم ً‬
‫منیلمییروالیۃیالرسولیعلی ییفیجمیعیاحوال یویری وجہر ۺاحل ۺںیم ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺوک ۺاانپ ۺؿیل ۺاؿر ۺاےنپۺ‬
‫ا فۺوکۺوضحۺریکۺكلمۺہنۺاجےنۺؿۃۺَیقۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬ ‫نفس ییفیملک یالیذوقیحالوةیسنت ی‪167‬۔ ی‬
‫ؿملسۺیکۺخالؿفۺےسۺاالًاۺربخدارۺہنۺوہاگ۔‬
‫یالعلمنی۔ ی‬
‫والعیاذہاهللیرب ٰ‬

‫افدئۃۺہمیظع‪:‬الحمدهلل وینسنۺیکۺاابقیلۺدرگی۔انۺا لافۺوترافۺؿروبرۺرپۺریقفۺرفغاهللۺاعتیٰلۺہلۺوکۺدؿ‪ ۲‬ا مكۺوترافۺؿالیجنۺابمركۺعمۺدنچۺ‬

‫ااحدمكۺےکۺلاۺدا ںیئۺرگمانۺےکۺدرکۺےسۺےلہپۺاامصۺااطلہفئۺےکۺالكۺااجننۺےنپۺاکۺاغرارۺنسۺےئجیل۔وقتلۃۺاالت ننۺلصفۺلاینۺارشاكۺیفۺاملعلۺےکۺ‬
‫رشؿػۺںیمۺ اھکۺےہ‪:‬‬
‫''سجۺےکۺاہھتۺںیمۺیجنکۺوہیتۺےہۺلفقۺایسۺےکۺاایتخرۺںیم وہلا ےہۺذقۺاچےہۺوتۺوھکےلۺذقۺاچےہۺہنۺوھکےل۔"ا نتہ ٰ ی‬
‫ی‪168‬۔‬
‫وھبال لادانۺےتھکۺوتۺھکلۺایگۺرگم ۺ؎‬
‫دنیۺدجنیۺلاومالۺَیبانۺوہاجاگیئ‬ ‫ایکۺربخۺیھتۺانؼالفۺا امسنۺوہاجاگیئۺ‬
‫رغبیۺنیکسمۺایکۺاجاتنۺاھتۺہکۺؿۃۺوتۺدنچۺؿرطۺدعبہیۺےنہکۺوکۺےہۺہکۺ''سجۺاکۺلاصۺدمحمۺلاۺیلعۺےہۺؿۃۺیسکۺزیچۺاکۺاتخمرۺںیہن''‪169‬۔‬
‫اہینۺاٌۺےکۺوقلۺےسۺامتصۺاعملۺرپۺدمحمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺاایتخرۺلاصۺلامكۺوہاجاگیئۺراچیرےۺنیکسمۺزعمرۺےکۺدایھنۺںیمۺاٌۺ‬
‫ؿغكۺیہیۺولےہۺلیبلۺیکۺایجنکنۺںیھت‬

‫یالشفاءیہتعریفیحقوقیالمصط ٰ‬
‫یف یالبابیالثاینیلزومیمجت یصیلیاهللیعلی یوسلمیالمطبعۃیالشرکۃیالصحافیۃی‪،۱۶/ ۲‬نسیمیالریاضییفیشر حیالقایضی‬ ‫‪167‬‬

‫عیاضیالبابیالثاینیلزومیمجت یصیلیاهللیعلی یوسلمیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺدنہۺ‪۳۴۶/۳‬ؿ‪،۳۴۷‬المواھبیاللدنیۃیالمقصدیالسا ہعیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‬

‫‪۲۹۹/ ۳‬ؿ‪،۳۰۰‬شر حیالزرقاینیعیلیالمواھبیاللدنیۃیالفصلیاالولیدارالمعرفۃیہریوتی‪۳۱۳/ ۶‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۴‬‬
‫‪168‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالرا ہعیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۲۸‬‬
‫‪169‬‬

‫‪Page 67 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وجۺاجعمۺدجسمۺیکۺڑیسھیـنۺرپۺاسبیطل ےسیپۺےسیپۺےتچیبۺاٌۺیکۺوخافۺںیمۺیھبۺایخلۺہنۺاھتۺہکۺدمحمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺرفۺ‬
‫لجۺؿؽالۺےنۺاٌۺلادَاۃۺابجرۺلیلجۺاالدتقارۺمیظعۺاالایتخرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺایکۺایکۺایجنکنۺاطعهرامیئۺںیہۺاہنۺمہۺےسۺنسۺاؿرؿۃۺنسۺہکۺ‬
‫نسۺوہاج۔‬
‫مٹ‬
‫ا لافۺؿااحدمكۺاطعےئۺافم حۺاعملۺوضحبرۺرپۺونرۺومالےئۺامظعۺیلصۺاهللۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ا مك ۺ‪،۴۴‬ار ۺوتراف ۺرشفی‪:‬یقہیب ۺؿاوب ۺمیعن ۺداللئ ۺالییـۃ ۺںیم ۺرضحف ۺاص ۺادلرداء ۺےس ۺراؿی ۺںیم ۺےن ۺبعک ۺاابحر ۺےس ۺوپاھچ‪:‬مت ۺوتراف ۺںیمۺ‬
‫وضحرۺادقٌۺیلص اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺتعنۺایکۺلاےتۺوہ؟اہک‪:‬وضحۺراکۺؿفصۺوترافۺدقمٌۺںیمۺوینۺےہ‪:‬‬
‫محمدرسولیاهللیاسم یالمتوکلیلؼسیہفظیوالیغلیظیوی دمحمۺاهللۺےکۺروسلۺںیہۺانۺاکۺلاصۺوتملکۺےہ‪،‬ہنۺدرِقۺوخںیہۺہنۺ‬
‫الیسخابییفیاالسواقیواعیطیالمفاتیحیلؼبصراهللیہ ی تخسۺوگ‪،‬ہنۺلارارؿن ںیمۺخلّاےنۺؿاےل‪،‬ؿۃ ۺایجنکنۺدےئ ۺےئگۺ‬
‫اعؼنا یعورا یویسمع یہ یاٰذا نا یصما یویقیم یہ یالسنۃی ںیہ ۺلاہک ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺان ۺےک ۺدرہعی ۺےس ۺوھپیٹ ۺا ںیھکن ۺانیب ۺاؿر‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫رہبے ۺاکن ۺونش ۺااؿرڑیٹیھ ۺرلاںین ۺدیسیھ ۺرکدے ۺاہین ۺلكۺ‬
‫معوجۃیحیتییشھدوایانیالیال ٰ یاالیاهللیوحدہیالشریكی‬
‫ہکۺولگۺوگایہۺدںیۺہکۺالكۺاهللۺےکۺوساۺوکیئۺاچسۺوبعمدۺںیہنۺاٌۺ‬
‫ل ییعنییالمظلومیویمنع یمنیانییستضعف‪170‬۔ ی‬
‫اکۺَایھجۺںیہنۺؿۃۺیبنۺرکمیۺہرۺمولظصۺیکۺدمدۺهرامںیئۺےگۺاؿراےسۺ‬
‫زمکؿرۺےھجمسۺاجےنۺےسۺاچبںیئۺےگ۔‬

‫ا مك ۺ‪،۴۵‬ار ۺالیجن ۺلیلج‪:‬احمک ۺلاافدۃ ۺحیحصت ۺاؿرانب ۺدعس ۺؿیقہیب ۺؿاوب ۺمیعن ۺرؿامك ۺرکےت ۺںیہ ۺاص ۺاوملنینم ۺؿوبحمہب ۺوبحمف ۺرف ۺااعلنیمل ۺرضحفۺ‬
‫اعہشئۺدص ہقۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺنفلہاۺؿامٹہاۺؿاہیلعۺؿملسۺهرامیتۺںیہ‪:‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺؽلہۺؿملسۺیکۺتفصۺؿانثۺالیجنۺلاكۺںیمۺوتکمفۺ‬
‫ےہ‪:‬‬

‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمی‬
‫ٰ‬ ‫صیالکربییہابیذکرہییفیالتوراةیواالنجیلیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہل ‪،۱۱/ ۱‬دالئلیالنبوةیللؽیہیقیہابیصفۃیرسولیاهللیص‬
‫ٰ‬ ‫‪170‬یالخصائ‬

‫یفیالتوراةیواالنجیلیدارالکتبیالعلمی یہریوتی‪۳۷۷/ ۱‬‬

‫ل‪:‬اسبیط‪:‬رخدۃۺهرؿٌ۔رضؿرفۺیکۺوھچیٹۺومیٹۺزیچںیۺےنچیبۺؿاال۔‬

‫‪Page 68 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫الفظیوالیغلیظیوالیسخابییفیاالسواقیواعیطیالمفاتیحی ہنۺتخسۺدلۺںیہ ۺہنۺدرِق ۺ ُذـ‪،‬ہنۺلارارؿنۺںیمۺوشر ۺرکےت‪،‬‬

‫الخیمثلیما ّ‬
‫‪171‬‬
‫اںیہنۺایجنکنۺاطعوہیئۺںیہ۔لایقۺابعرفۺلثمۺوترافۺابمركۺےہ۔‬ ‫یمرسوا ًءیہسواء۔ ی‬

‫مٹ‬
‫دحمكۺ‪:۶۱‬اخبریۺؿملسمۺرضحفۺاوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺراؿی‪،‬وضحرۺامكلۺاافمل حۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ہؼنایاناینائمیا تیتیہمفاتیحیخزائنیاالرضیفوضعتی ںیمۺوسر ۺراہ ۺاھت ۺہکۺامتصۺزخانئۺرنیم ۺیک ۺایجنکن ۺالیئ ۺںیئگۺاؿر‬
‫ریمےۺدؿوننۺاہوھتنۺںیمۺرھکۺدیۺںیئگ۔‬ ‫یفییدی‪172‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۶۲‬اامصۺادمحۺؿاوبرکبۺنبۺایبۺہبیشۺدیسلاۺیلعۺرکصۺاهللۺؿہہجۺارکلمیۺےسۺراؿیۺوضحرۺامكلۺؿاتخمریلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫اعطیت یمالم ییعط یاحدمن یاالنؽیاء یقبیل ینصرتی ےھجمۺؿۃۺاطعوہا ۺوجۺھجمۺےسۺےلہپۺیسکۺیبنۺوکۺہن ۺطال‪،‬رؿق ۺےسۺ‬
‫ریمیۺدمدۺهرامیئۺیئگ(ہکۺہنیہمۺرھبۺیکۺراۃۺرپۺدنمشۺریماۺلاصۺلاكۺ‬ ‫ہالرعبیواعطیتیمفاتیحیاالرضیالحدیث‪173‬۔ ی‬
‫نسۺرکۺاکےپن)اؿرےھجمۺَاریۺرنیمۺیکۺایجنکنۺاطعوہںیئ‪،‬‬

‫الحدیث۔‬

‫اامصۺخاللۺادلنیۺویسیطۺےنۺاٌۺدحمكۺیکۺحیحصتۺیک۔‬
‫دحمكۺ‪:۶۳‬اامصۺادمحۺاینپۺدنسمۺاؿرۺانبۺابحنۺاینپۺحیحصۺاؿرایضءۺدقمیسۺحیحصۺاتخمرۃ‪،‬اوبۺمیعنۺداللئۺالییـۃ‬

‫صیالکربییہابیذکرہییف یایلتوراةیواالنجیلیالخیرمکر ۺاہلسیق ۺرجگاف ۺادنہل ۺ‪،۱۱/ ۱‬المستدركیللحا کمیکتابیالتاریخیکانیاجودیالناسیہالخریی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 171‬یالخصائ‬

‫یالکربییالہنیسعدیذکریصفۃیرسولیاهللیصیلیاهللیعلی یوسلمییفیالتوراةیواالنجیلیدارصادریہریوتی‪۳۶۳/ ۱‬‬

‫ٰی‬ ‫دارالفکریہریوتی‪،۶۱۴/ ۲‬الطبقات‬
‫‪ 172‬یصحیحیالبخارییکتابیاالعتصامیہابیقولیالنیبیصیلیاهللیعلی یوسلمیہعثتیہجوامعیالکلمیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۱۰۸۰/ ۲‬صحیحیمسلمیکتابی‬

‫المساجدیوموضعیالصلٰوةیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۱۹۹/ ۱‬‬
‫‪ 173‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعیلیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۹۸/ ۱‬المصنفیالہنیایبیشؼبۃیکتابیالمناقبیدحمك ۺ‪ ۳۱۶۳۸‬دارالکتبی‬

‫یوسلمیہالنصریہالرعبیرمکرۺالہۺَیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۱۹۳/ ۲‬‬ ‫العلمیۃیہریوتی‪،۳۰۸/ ۶‬الخصائصیالکربییہابیاختصاص یصیلیاهللیعلی‬

‫‪Page 69 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ںیمۺنصبدۺحیحصۺرضحفۺاجمرۺنبۺدبعاهللۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺراؿی‪،‬وضحرۺامكلۺامتصۺداینۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫اتیتیہمقالیدیالدنیایعیلیفرسیاہلقیجاءیینیہ یجربیلی داینۺیکۺایجنکنۺاقلبۺوھگرےۺرپۺرھکۺرکۺریمیۺخدعقۺںیمۺاحرضۺیکۺ‬
‫ںیئگۺربجلیۺےلۺرکۺا ےئۺاٌۺرپۺلاركۺرمشیۺاکرنیۺوپٌۺلاشقنۺ‬ ‫علی یقطیفۃیمنیسندسی‪174‬۔ ی‬
‫ؿہاگرۺڑپاۺاھت۔‬

‫دحمكۺ‪:۶۴‬اامصۺادمحۺدنسمۺاؿرربطاینۺمجعمۺریبکۺںیمۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺراؿی‪،‬وضحرۺرپونرۺاوبااقلمسۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ےھجمۺہر ۺزیچۺیکۺایجنکنۺاطعوہںیئۺوسا ۺان ۺلاچنۺےک۔ینعیۺویغفۺ‬ ‫اوتیتیمفاتیحیکلی ی‬
‫ش ییئیاالیالخمسی‪175‬۔ ی‬
‫ہسمخ۔‬

‫ؽالہمۺذًٹیۺاحہیشۺاجعمۺریغصۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫رھپۺہیۺلاچنۺیھبۺاطعوہںیئۺانۺاکۺملعۺیھبۺدےۺدلاایگ۔‬ ‫ثمیاعلمیہھایہعدی ٰذلكی‪176‬۔ ی‬

‫لم‬
‫ایسۺرطحۺؽالہمۺویسیطۺےنۺیھبۺذصاصئۺربکٰیۺ‪177‬ںیمۺلقنۺهراملا‪:‬ؽالہمۺدمانقیۺرشحۺحتفۺا بینۺاامصۺانبۺرجحۺیکمۺںیمۺهرامےتۺںیہۺیہیۺقحۺ‬
‫ےہ۔وهللیالحمد۔‬
‫ٰ‬
‫دحمكۺ‪:۶۵‬ہنیعبٖۺیہیۺومضمنۺادمحؿاوبۺنفلیۺ‪178‬ےنۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺوعسمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔‬
‫دحمكۺا رخۺاوبۺمیعنۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺراؿی‪،‬وضحرۺامكلۺویغرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺؿادلۃۺامخدۃۺرضحفۺ‬
‫ا عبہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺهرامیتۺںیھت‪:‬‬

‫صیالکربییہحوال یاحمدیوا ہنیحبانیوایبینعیمیہابی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 174‬یمسندیاحمدیہنیحنبل‪،‬عنیجاہریریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۳۲۸/ ۳‬الخصائ‬

‫اختصاص یہالنصریرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۱۹۵/ ۲‬‬

‫‪ 175‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا ہنیعمریریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۸۵/ ۲‬المعجمیالکبرییعنیا ہنیعمریریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمی‬

‫ہریویتی‪۳۶۱/ ۱۲‬‬
‫یحوایشیالحفینیعیلیالجا معیالصغرییعیلیہا مشیالسراجیالمنرییالحدیثیاوتیتیمفاتیحیالخیالمطبعۃیاالزھیریۃیالمصری یرصم‪۷۳/ ۲‬‬
‫‪176‬‬

‫یالکربییہابیاختصاص یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیہالنصریہالرعبیرمکرۺالہۺَیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۱۹۵/ ۲‬‬ ‫ٰ‬ ‫‪177‬یالخصائص‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا ہنیمسعودیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۳۸۶/ ۱‬‬

‫‪178‬‬

‫‪Page 70 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لمایخرجیمنیہطینیفنظرتیالی یفاذایاناہ یساجدیثمی ذق ۺوضحر ۺریمے ۺمکش ۺےس ۺدیپاوہےئ ۺںیم ےن ۺداھکی ۺدجسےۺ‬
‫رایتیسحاہۃیہیضاءیقدیاقبلتیمنیالسماءیحیتیغشؼت ی ںیم ڑپےۺںیہ‪،‬رھپۺالكۺدیفسۺامر ۺےنۺا امسن ۺےسۺا رکۺوضحرۺ‬
‫فغیبیعنیوجیھ‪،‬ثمیتجلتیفاذایاناہ یمدر جییفیثوبی وک ۺداھمك ۺایل ۺہک ۺریمے ۺَاےنم ۺےس ۺہمك ۺوہےئگ‪،‬رھپ ۺؿۃ ۺرپدۃۺ‬
‫لک‬
‫اٹہ وتۺںیمۺایکۺد ھٹیۺوہنۺہکۺوضحرالكۺاؿینۺدیفسۺڑپکےۺںیمۺ‬
‫نش‬ ‫صوفیاہیضیوتحت یحریرةیخضراءیو یقدیقبضیعیلی‬
‫می‬
‫لییےۺںیہۺاؿرزبسۺر نۺوھچبلاۺاھچبۺےہۺاؿروگہرۺَادافۺیکۺنیتۺ‬
‫ثلٰثۃ یمفاتیح یمن یاللؤلوء یالرطب یواذا یقائل ییقولی‬
‫ایجنکن ۺوضحر ۺیک ۺیھٹم ۺںیم ۺںیہ ۺاؿرالك ۺےنہک ۺؿاال ۺہہک ۺراہ ۺےہ ۺہکۺ‬
‫قبض یمحمد یعیل یمفاتیح یالنصرة یو یمفا یت ییح یالرہحی‬
‫رصنفۺیکۺایجنکن‪،‬عفنۺیکۺایجنکن‪،‬وبنفۺیکۺایجنکن‪ِ،‬قۺرپۺدمحمۺیلصۺ‬
‫قبلتیسحاہۃیاخرییحیتیغشؼت ی‬
‫ٰ‬ ‫ومفاتیحیالنبوةیثمیا‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺہضبقۺهراملا۔رھپۺاؿرۺامرۺےنۺا رکۺوضحرۺوکۺ‬
‫فغیبیعنیعؼینیثمیتجلتیفاذایاناہ یقدیقبضیعیلی داھاپنۺہکۺریمیۺرظنۺےسۺپھچۺےئگ۔رھپۺرؿنشۺوہاۺوتۺایکۺد ھٹیۺ‬
‫لک‬

‫حریرةیخضراءیمطویۃیواذقائلییقولیہخ یہخ یقبضی وہنۺہکۺالكۺزبسۺرمشیۺاکۺلیبا ۺوہا ۺڑپکا ۺوضحر ۺیکۺیھٹمۺںیمۺےہۺ‬

‫محمدیعیلیالدنیایکلھایلمییبقیخلقیمنیاھلھایاالدخلی اؿروکیئ ۺانمدی ۺاکپر ۺراہ ۺےہ ۺؿاۃ ۺؿاۃ ۺَاری ۺداین ۺدمحم ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰلۺ‬
‫یفیقبضت ‪179‬۔ھذایمختصر۔یوالحمدهللیربیالعالمنیی ی ہیلع ۺؿملس ۺیک ۺیھٹم ۺںیم ۺا یئ ۺرنیم ۺؿا امسن ۺںیم ۺوکیئ ۺولخمط ۺایسیۺ‬
‫ہنۺریہۺوجۺانۺےکۺہضبقۺںیمۺہنۺا یئ۔یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫دحمكۺ‪:۶۶‬احظفۺاوبۺررکلاۺییحیۺنبۺاعلدۺاینپۺومدلۺںیمۺمرؿامكۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺرضحفۺا عبہۺرہرہیۺریضۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺاہنعۺےسۺراؿی‪،‬روضانۺاخرنۺذیقۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےنۺدعبۺؿالدفۺوضحرۺدیسۺاوکلنینۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿ ملسۺوکۺاےنپۺرپؿنۺےکۺ‬
‫ادنرۺےلۺرکۺوگٌۺادقٌۺںیمۺرعضۺیک‪:‬‬

‫یالکربییہحوال یاہوینعیمیعنیا ہنیعباسیہابیماظہرییفیلیلۃیمولدہیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۴۸/ ۱‬‬

‫ٰ‬ ‫‪179‬یالخصائص‬

‫‪Page 71 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫معك یمفاتیح یالنصرة یقد یالؽست یالخوف یوالرعبی وضحرۺےکۺَاھتۺرصنفۺیکۺاینکنۺںیہۺرؿقۺؿددبہبۺاکۺاجہمۺوضحۺ‬

‫الیسمعیاحدیہذکركیاالیوجلیفؤادہیوخافیقلب یوانی ر ۺوک ۺانہپلا ۺایگ ۺےہ ۺوج ۺوضحر ۺاک ۺرچاچ ۺےنس ۺاگ ۺاٌ ۺاک ۺدل ۺدر ۺاجےئ ۺاگ‬
‫اؿررگجۺاکمك ۺاےھٹۺاگۺارگہچۺوضحۺر ۺوکۺہنۺداھکیۺوہۺاےۺاهللۺےکۺ‬ ‫لمییركییایخلیفۃاهللی‪180‬۔ ی‬
‫لامكۺ!یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫ات نن ۺیک ۺا ھکن ۺںیم ۺونر ۺوہوت ۺالك ۺاهلل ۺاک ۺلامك ۺیہ ۺےنہک ۺںیم ۺِق ۺھچک ۺا ایگ‪،‬اهلل ۺاک ۺلامك ۺااسی ۺیہ ۺوت ۺاچےئہ ۺہک ۺسج ۺاک ۺلاص ۺدمحم ۺےہ ۺؿۃ ۺیسک ۺزیچ ۺاک ۺاتخمرۺ‬
‫ںیہن۔الكۺداینۺےکۺےتکۺاکۺلامك ۺںیہکۺاکۺوصہبۺایکسۺرطلۺےسۺؿاہنۺےکۺایسۃۺؿدیپسۺاکۺاتخمر ۺوہلاےہۺرگمۺاهللۺاکۺلامك ۺیسکۺرھتپۺاک ۺلامك ۺےہۺ‬
‫"‪181‬۔(اهلل ۺیک ۺدقر ۺہن ۺاجین ۺیسیج ۺاچےئہ ۺیھت۔ف) ۺےب ۺدؿوتلن ۺےن ۺاهلل ۺیہ ۺیک ۺدقرف ۺہن ۺاجین ۺالیواهللیاهلل اکۺ‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫لامكۺاهللۺیکۺرطلۺےسۺاهللۺےکۺكلمۺںیمۺرصتلۺلاصۺاکۺاایتخرۺرکھباےہۺذقۺوتۺاهللۺاکۺلامكۺکہاللاۺیلصۺاۺهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫دحمكۺ‪:۶۷‬اامصۺداریمۺاینپۺننسۺںیمۺاسنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺراؿی‪،‬وضحرۺامكلۺذیقۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫انایاولیالناسیخروجایاذایہعثوایوانایقائدھمیاذایوفدوای ںیمۺِقۺےسۺےلہپۺربقۺےسۺلاہرۺا ؿنۺاگۺذقۺولگۺااھٹےئۺاجںیئۺ‬
‫وانایخیطیؼمھبیاذایانصتواویانایشفیعھمیاذایحؽسوایوانای ےگ‪،‬اؿرںیم ۺان ۺاک ۺوشیپا ۺوہن ۺذق ۺؿۃ ۺاحرض ۺلاراگۃ ۺوہن ۺےگ‪،‬‬
‫مبشرھمیاذاییػسوایالکرامۃیوالمفاتیحییومئذیہیدیی اؿرںیم ۺان ۺاک ۺبیطخ ۺوہن ۺذق ۺؿۃ ۺدص ۺوخبد ۺوہن ۺےگ‪ ،‬اؿرںیمۺ‬
‫ان ۺاک ۺعیفش ۺوہن ۺذق ۺؿۃ ۺوبحمٌ ۺوہن ۺےگ‪،‬اؿرںیم ۺوخربخشیۺ‬
‫ویلویاءیالحمدییومئذیہیدیی‪182‬۔ ی‬
‫دےنیۺؿاالوہنۺذقۺؿۃۺلاادیم‬

‫یالکربییہابیمایظہرییفیلیلۃیمولدہیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۴۹/ ۱‬‬ ‫ٰ‬ ‫‪180‬یالخصائص‬
‫‪181‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪ ۹۱/ ۶‬ؿ ‪۶۷۰ /۳۹‬‬
‫مشکوةیالمصاہیحیہحوال یالرتمذییوالداریمیہابیفضائلیسیدالمرسلنییدقیمی ۺبتکۺاخہن ۺرکایچ ۺض‪،۵۱۴‬سننیالداریمیہابیمایاعیطیالنیبیصیلیاهللی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 182‬ی‬
‫صیالکربییہابیاختصاص یصیلیاهللیعلی یوسلمیہان یاولیمنیتنشقی‬
‫ٰ‬ ‫علی یوسلمیمنیالفضلیدحمك ۺ‪۴۹‬دارالمحاسنیللطباعۃیالقاھیرةیض ۺ‪،۳۰‬الخصائ‬

‫االرضیمن یرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۲۱۸/ ۲‬‬

‫‪Page 72 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وہنۺےگ‪،‬زعف ۺاؿرایجنکنۺاٌۺدن ۺریمےۺاہھتۺوہنۺیگۺاؿرۺ‬ ‫الحدیث۔ ی‬

‫ولاءۺادمحلۺاٌۺدنۺریمےۺاہھتۺوہاگ۔‬

‫والحمدهللیربیالعالمنی‪،‬رکش ۺاٌ ۺرکمی ۺاک ۺسج ۺےن ۺزعف ۺدانی اٌ ۺدن ۺےک ۺاکومن ۺاک ۺاایتخر ۺایپرے ۺرؿل ۺؿرص م ۺےک ۺاہھت ۺںیم ۺراھک ۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔اٌۺےئلۺخیشۺققحمۺوماللاۺدبعاقحلۺدحمفۺدولہیۺردمۃۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺدمارحۺرشفیۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫درانۺرؿر ۺػاہر ۺرگددہکۺؿےۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺلامكۺ اٌۺدنۺػاہرۺوہاجےئۺاگۺہکۺا فۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺامكلۺ‬
‫ٰملكییومیالدین ۺِق ۺرؿر ۺرؿر ۺاؿِق ۺؿمکحۺمکحِۺاؿمکحبۺربی ویصۺدنیۺےکۺلامك ۺںیہ۔ؿۃۺدن ۺا ف ۺاکۺوہاگۺاؿراٌۺںیمۺرفۺ‬
‫ااعلنیملۺےکۺمکحۺےسۺا فۺاکۺمکحۺےلچۺاگ۔(ف)‬ ‫العالمنیی‪183‬۔‬

‫دحمكۺ‪:۶۸‬انبۺدبعۺرہبۺاتکفۺوہزۃۺااجملسلۺںیمۺراؿیۺہکۺوضحرۺرپۺونرۺالضفۺولصافۺاهللۺامیلستہتۺہیلعۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یالقیمۃیمنربیعیلیالصراطیوذکریالحدیثی رؿرۺایقعقۺرصاعۺےکۺلاٌۺالكۺعبثرۺاھچبلاۺاجاگیئۺرھپۺالكۺهرہتشۺ‬ ‫ینصبیایلییوم ٰ‬
‫(ایل یانیقال)ثم ییأیتیملكیفیقفیعیلیاولیمرقاةمنی ا رک ۺاٌ ۺےک ۺےلہپ ۺرہنی ۺرپ ۺڑھکا ۺوہاگ ۺاؿردنارکے ۺاگ ۺاے ۺرگؿۃۺ‬
‫ٰ‬
‫منربی یفؼنادی یمعاشرالمسلمنی یمن یعرفین یفقدی املسملان ۺ!سجۺےنۺےھجمۺاچہپلا ۺاٌۺےنۺاچہپلا ۺاؿرسجۺےنۺہنۺ‬
‫اچہپلاۺںیم امكلۺدارؿہغۺدؿرحۺوہنۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺےھجمۺمکحۺدلاۺ‬
‫ینیفانایملكیخازنیالناریانیاهللی‬
‫ٰ‬ ‫عرفینیومنیلمییعرف‬
‫ےہۺہکۺمنہجۺیکۺایجنکنۺدمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺدےۺدؿنۺ‬
‫امرینیانیادفعیمفاتیحیجہنمیایلیمحمدیوانیم ً‬
‫حمدای‬
‫اؿردمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺمکحۺےہۺہکۺاوبۺرکبۺدصقی (ریضۺ‬
‫امرینیانیادفعیایلیایبیہکرھاہ۔اشھدواھاہیاشھدوایثمی‬
‫اهلل ۺؿبہ)ےک ۺرپسد ۺرکدؿن‪،‬اہن ۺاہن ۺوگاۃ ۺوہاجؿ ۺاہن ۺاہن ۺوگاۃۺ‬
‫یقف یملك یاٰخر یعیل یثاین یمرقاة یمن یمنربی یفؼنادیی‬
‫وہاجؿ۔رھپۺالكۺاؿرهرہتشۺدؿرسےۺرہنیۺرپڑھکا ۺوہرکۺاکپرےۺ‬
‫عسل‬ ‫معاشرالمسلمنییمنیعرفینی ی‬
‫اگ‪:‬اےۺرگؿۃۺ مینۺ! سجۺےنۺےھجمۺاجلا‬

‫‪183‬یمدار جیالنبوة‬

‫‪Page 73 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫فقد یعرفین یومن یلم ییعرفین یفانا یرضوان یخازنی اٌۺےن ۺاجلا ۺاؿرسجۺےن ۺہنۺاجلا ۺوتۺںیم ۺروضان ۺدارؿہغ ۺذیقۺ‬
‫الجنانیانیاهللیامرینیانیادفعیمفاتیحیالجنۃیایلیمحمدی وہنۺےھجمۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺمکحۺهراملا ۺےہۺہکۺذیق ۺیکۺایجنکنۺدمحمۺ‬
‫وانی حمدایامرینیانیادفعہایایلیایبیہکرھایہیاشھدوایھاہی یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺدےۺدؿنۺاؿردمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫م‬
‫ؿملس اک ۺمکح ۺےہ ۺہک ۺاوبرکب(ریض ۺاهلل ۺؿبہ)ےک ۺرپسد ۺرک‬
‫اشھدوایالحدیث۔(اوردہیالعالمۃیاہراہیمیہنیعبدی‬
‫دؿن۔اہنۺاہنۺوگاۃۺوہاجؿ ۺاہنۺاہنۺوگاۃۺوہاجؿ۔(ؽالہمۺامرا میۺ‬
‫اهللیالمدینیالشافیعییفیالبابیالساہعیمنیکتابیالتحقیقی‬
‫نبۺدبعاهللۺادملینۺااشلیعفۺےنۺاینپۺیقیقحتۺاتکف ۺاالکتفاءییفی‬
‫یفیفضلیالصدیقیمنیکتاہ یاالکتفاءییفیفضلیاالرہعۃی‬
‫فضلیاالرہعۃیالخلفاء ےکۺَاوتںیۺلاف ۺںیمۺاضفلئ ۺدصقیۺ‬
‫الخلفاءی‪184‬۔ ی‬
‫ںیمۺایبنۺایکےہ۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۶۹‬احظفۺاوبۺدیعسۺدبعاكلملۺنبۺامثعنۺاتکفۺرشلۺالییـۃۺںیمۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺراؿی‪ ،‬وضحرۺرپونرۺ‬
‫دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یالقیمۃیوجمعیاهللیاالولنییواالٰخرینییؤیتی رؿر ۺایقعق ۺاهللۺاعتیٰلۺِق ۺاولگنۺولھچپنۺوکۺعمجۺهرامےئۺاگۺدؿۺ‬
‫اذایکانییوم ٰ‬
‫ہمنربینیمنینوریفؼنصبیاحدھمایعنییمنییالعرشی عبثرۺونرۺےکۺالرکۺرعٌۺےکۺداےنہۺلاںیئۺاھچبےئۺاجںیئۺےگۺانۺ‬
‫واالٰخریعنییسارہ یویعلوھمایشخصانیفؼنادییالذیی رپ ۺدؿ ۺصخش ۺڑچںیھ ۺےگ‪،‬داےنہ ۺؿاال ۺاکپرے ۺاگ‪:‬اے ۺامجاعفۺ‬
‫ٖ‬
‫ولخمط!ۺسجۺےنۺےھجمۺاچہپلاۺاٌۺےنۺاچہپلاۺاؿرسجۺےنۺہنۺاچہپلاۺوتۺ‬
‫عنییمنییالعرشیمعاشریالخالئقیمنیعرفینیفقدی‬
‫ںیمۺروضانۺدارؿہغۺتشہبۺوہنۺےھجمۺاهللۺزعؿلجۺےنۺمکحۺدلاۺ‬
‫عرفینیومنیلمییعرفینیفانایرضوانیخازنیالجنۃیانی‬
‫ہکۺ قۺیکۺایجنکنۺدمحمیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺرپسد رکؿنۺ‬ ‫ی‬ ‫ذ‬
‫اهلل یامرین یان یاسلم یمفاتیح یالجنۃ یایل یمحمد یوانی‬
‫اؿردمحم ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺمکح ۺدلا ۺہک ۺاوبرکب ۺؿرمع‬
‫محمدا یامرین یان یاسل ّمھا یایل یایب یہکر یوعمر یلیدخالی‬
‫(ریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنع)وکۺدؿنۺہکۺؿۃۺاےنپۺدؿوتسنۺوکۺذیقۺںیمۺ‬
‫دالخۺرکںی۔َییےۺوہوگاۃۺوہاجؿ۔‬ ‫محؽیھمایالجنۃیاالیفاشھدوای ی‬

‫‪184‬‬

‫‪Page 74 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ثمیینادییالذییعنییساریالعرش یمعشریالخالئیقی رھپۺلاںیئۺؿاالۺاکپرےۺاگ‪:‬اےۺامجاعف ۺولخمط! سجۺےنۺےھجمۺ‬

‫من یعرفینیفقدیعرفینیومنیلمییعرفینیفانا یمالكی اچہپلااٌۺےنۺاچہپلا ۺاؿرسجۺےنۺہنۺاچہپلا ۺوتۺںیمۺامكلۺدارؿہغۺ‬
‫خازنیالناریانیاهللیامرینیانیاسلمیمفاتیحیالناریایلی دؿرحۺوہنۺےھجمۺاهللۺزعؿلجۺےنۺمکحۺدلاۺہکۺدؿرحۺیکۺایجنکنۺدمحمۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺرپسدۺرکؿنۺاؿرۺدمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫محمد یومحمد یامرین یان یاسلمھا یایل یایب یہکر یوعمری‬
‫ہیلعۺؿملس ۺےنۺمکحۺدلا ۺہکۺاوبرکبۺؿرمع(ریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنع)وکۺ‬ ‫‪185‬‬
‫۔اویردہیایضای‬
‫ً‬ ‫لیدخالیمبغضیھمایالناریاالیفاشھدوا‬
‫دؿنۺہکۺؿۃۺاےنپۺدونمشنۺوکۺمنہجۺںیمۺدالخۺرکںی‪َ،‬ییےۺوہۺوگاۃۺ‬
‫یفیالبابیالساہعیمنیکتابیاالحادیثیالغرریفیفضلی‬
‫وہاجؿ۔(اٌۺوکۺیھبۺکتابیاالکتفاء ںیمۺکتابیاالحادیثی‬
‫الشیخنییایبیہکروعمریمنیکتابیاالکتفاء۔ ی‬
‫الغرریفیفضلیالشیخنییایبیہکریوعمر ںیم ۺلاف ۺمتفہ ۺںیمۺ‬
‫ایبنۺایک۔ف)‬

‫یہیۺینعمۺںیہۺاٌۺدحمكۺےکۺہکۺاوبۺرکبۺَایعفۺےنۺؿبالاینفۺںیمۺرؿامكۺیک‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلی رؿرۺایقعقۺدناۺیکۺاجےئۺیگۺاہکنۺںیہۺااحصفۺدمحمیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ٰ‬ ‫یییومیالقیمۃیاینیاصحابیمحمدیص‬
‫ٰ‬ ‫ینا ٰد‬
‫یتعایل یعنہمی ہیلعۺؿملس۔سپۺافلخءۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺالےئۺاجںیئۺےگۺاهللۺ‬
‫یوسلم‪،‬فیؤیت یہالخلفاء یریض یاهلل ٰ‬ ‫علی‬
‫ٰ‬
‫فیقولیاهللیلھمیادخلوایمنیشػتمیالجنۃیودعوایمنی زعؿلج ۺان ۺےس ۺهرامےئ ۺاگ ۺمت ۺےسج ۺاچوہ ۺذیق ۺںیم ۺدالخ ۺرکؿۺ‬
‫اؿرےسجۺاچوہۺوھچردؿ۔(ؽالہمۺاہشف ۺافخیجۺےنۺمیسنۺایحلاضۺ‬
‫شػتمیاوماھویہمعناہیذکرہیالعالمۃیالشھابیالخفّایجی‬
‫رشحۺافشءۺاامصۺاقیضۺذایض ۺںیمۺلصفۺ''یبنۺارکصۺیلصۺاهللۺ‬
‫یف ینسیم یالریاض ی‪186‬شرح یشفاء یاالمام یالقایضی‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺنکۺنکۺویغفۺرپۺعلطمۺایکۺایگ''ںیمۺاٌۺاکۺدرکۺ‬
‫عیاضییفیفصلیمایاطلعیعلی یالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی ی‬
‫ایکۺاؿرهراملاۺلاۺوجۺاٌۺےکۺمہۺینعمٰۺےہ۔(ف)‬
‫وسلمیمنیالغیوب‪،‬وقالیاوماھویہمعناہ۔ ی‬

‫یمناحلیالشفاءیومناھلیالصفاءیہتحقیقیشرفیالمصطیفیدحمكۺ‪۲۳۸۸‬دارالبشائریاالسالمی یہریوتی‪۴۱۹/ ۵‬ؿ‪۴۲۰‬‬

‫‪185‬‬

‫ینسیمیالریاضیشر حیشفاءیالقایضیعیاضیہحوال یالغیالنیاتیفصلیومنی ٰذ لكیمایاطلعیعلی یمنیالغیوبیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۱۶۴/ ۳‬‬

‫‪186‬‬

‫‪Page 75 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۷۰‬ؿذہلاۺدیسلاۺومالیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺارکلمیۺےنۺهراملا‪:‬الاۺ میسۺاانلرۺںیمۺ میسۺدؿرحۺوہن۔‬

‫ینعیۺؿۃۺاےنپۺدؿوتسنۺوکۺذیقۺاؿرۺادعاءۺوکۺدؿرحۺںیمۺدالخۺهرامںیئۺےگ۔‬
‫یریضیاهللیتعایل یعن ییفی اٌ ۺوک ۺَادان ۺےن ۺزجء ۺرداسمشل ۺںیم ۺرؿامك ۺایک ۺےہ۔اهللۺ‬
‫ٰ‬ ‫رواہیشاذانی‪ 187‬یالفضییلیعن‬
‫جزء یردّالشمس یجعلنا یاهلل ی یممن یواالہ یکما ییحب ی اعتیٰل ۺںیمہ ۺاٌ ۺےک ۺوبحمن ۺںیم ۺرےھک ۺاسیج ۺہک ۺؿۃ ۺوخد ۺاٌ ۺےسۺ‬
‫ّ‬
‫تبحمۺهراملاےہۺاؿراٌۺرپۺرایضۺےہۺاٌۺےکۺوبحمنۺےکۺامجلۺ‬ ‫حباہیاٰمنی۔ ی‬‫ویرضاہیہجاہیجمالیم ّ‬
‫ےکۺدصےق۔ا نیم۔(ف)‬

‫َللکہۺاقیضۺذایضۺرہمحۺاهللۺاعتیٰل ٰۺےنۺاےسۺااحدمكۺوضحرۺؿاالۺولصافۺاهللۺاعتیٰلۺؿَالہمۺہیلعۺںیمۺدالخۺایکۺہکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫ؿملسۺےنۺرضحفۺومیٰلۺیلع(رکصۺاهللۺؿہہجۺارکلمی)وکۺ میسۺاانلرۺهراملا۔افشءۺرشفیۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫قدخرجیاھلیالصحیحیوالائمۃیما یاعلمیہ ٖ یاصحاہ ی كشیبۺااحصفۺاحصحۺؿاہمئۺدحمكۺےنۺؿۃۺدحںیثیۺرؿامكۺںیکۺ‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیممایوعدھمیہ یمنیالظھوری نج ۺںیم ۺوضحر ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺاےنپ ۺااحصف ۺوکۺ‬
‫ٰ‬ ‫ص‬
‫عیل یاعدائ (ایل یقول )وقتل یعیل یوان یاشقاھا یالذیی بیغ ۺیک ۺربخںی ۺدںی ۺعبلًا ۺہی ۺؿدعۃ ۺہک ۺؿۃ ۺدونمشن ۺرپ ۺہلك ۺا ںیئۺ‬
‫ٰ‬
‫ےگۺاؿرۺومیٰلۺیلع(رکصۺاهللۺؿہہجۺارکلمی)یکۺاہشدفۺاؿرہیۺہکۺدب‬
‫یخضبی ٰھذہیمنی ٰھذ ٖہیاییلحؼت یمن ّیراس یوان یقسیمی‬
‫تخبۺرتنیۺاعقۺانۺےکۺرسۺابمركۺےکۺوخنۺےسۺرشیۺرہطمۺوکۺ‬
‫النارییدخلیاولیاءیہیالجنۃیواعداءیہیالنار‪188‬۔ریضی‬
‫رےگن ۺاگ‪،‬اؿرہی ۺہک ۺومال ۺیلع(ریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ) میس ۺدؿرحۺ‬
‫یتعایلیعن یوعناہ یاٰمنیی! ی‬
‫اهلل ٰ‬
‫ںیہۺاےنپۺدؿوتسنۺوکۺتشہبۺںیمۺاؿراےنپۺدونمشنۺوکۺدؿرحۺ‬
‫ںیمۺدالخۺهرامںیئۺےگ۔اهللۺاعتیٰلۺاٌۺےسۺرایضۺوہۺاؿراٌۺ‬
‫ےکۺدصےقۺمہۺےسۺرایضۺوہ۔ا نیم۔(ف)‬

‫یکزنالعمالیہحوال یشاذانیالفضییلییفیردالشمسیدحمكۺ‪ ۳۶۴۷۵‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۵۲/ ۱۳‬‬

‫‪187‬‬

‫یفیفصلیومنیذالكیماا طلعیعلی یمنیالغیوبیالمکؾبۃیالشرکۃیالصحافیۃی‪۲۸۳/ ۱‬ؿ‪۲۸۴‬‬

‫یالشفاءیہتعریفیحقوقیالمصط ٰ‬
‫‪188‬‬

‫‪Page 76 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫میسنۺںیمۺابعرفۺاہنہی‪:‬‬
‫رضحف ۺیلعۺریضۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےنۺهراملا‪:‬ںیم ۺ میس ۺدؿرحۺ‬ ‫یتعایلیعن یقالیانایقسیمیالنار۔ ی‬
‫یعلیاریضیاهلل ٰ‬
‫ان ًّ‬
‫وہن۔(ف)‬

‫درکۺرکۺےکۺهراملا‪:‬‬
‫اہنیاالثرییثقۃیومایذکرہیعیلیالیقالیمینیقبلیالرایی انبۺاریثۺہقثۺےہۺاؿروجۺھچکۺرضحفۺیلعۺرمٰیضتۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫فھوییفیحکمیالمرفو عیاذیالیمجالیفی یلالجتھادی‪189‬اھی ؿبہۺےنۺدرکۺهراملاۺؿۃۺاےنپۺراےئۺےسۺںیہنۺاہکۺاجاتکسۺےہ‪،‬ذہلاۺؿۃۺ‬
‫اقول‪:‬کالمیالنسیمیان یلمییرہیمرویایعنیعیلیفاحالی رموفػۺےکۺمکحۺںیم ۺوہاگۺویکہکن ۺاٌۺںیمۺااہتجد ۺیکۺاجملۺںیہنۺ‬
‫ّ‬
‫ک‬
‫اھ۔ںیمۺاتہکۺوہنۺمیسنۺےکۺ الصۺےسۺولعمصۺوہلاۺےہۺہکۺؿۃۺاٌۺ‬
‫عیل یوثاقۃ یاہن یاالثری یوقد یذکرنا یتخریج یوهللی‬
‫وک ۺرضحف ۺیلع ۺےس ۺرمؿی ۺںیہن ۺاجےتن ۺانچہچ ۺاوہـن ۺےن ۺاےسۺ‬
‫الحمد۔ ی‬
‫انب ۺاریث ۺےک ۺہقث ۺوہےن ۺیک ۺرطل ۺریھپ ۺدلا ۺےہ ۺاؿرمہ ۺےن ۺاٌۺ‬
‫و‬
‫یکۺ شرجیۺرکدیۺےہ۔ؿهللۺادمحل۔(ف)‬

‫دمارحۺرشفیۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫ا دمۃۺاِقۺہکۺااتسیدۃۺعبکبداؿ را رپؿرداگرۺؿےۺنیمیۺرعٌۺؿدر رمؿیۺےہۺہکۺاهللۺاعتیٰلۺا ف ۺوکۺرعٌ ۺیکۺداںیئۺاجمك ۺڑھکاۺ‬
‫رؿاےتی ۺمررعٌ ۺؿدررؿاےتی ۺمررکیس ۺؿےم ۺناپردوبے ۺدیلکۺ رکے ۺاگ۔الك ۺرؿامك ۺںیم ۺےہ ۺہک ۺرعٌ ۺےک ۺاؿرپ‪،‬اؿرالكۺ‬
‫رؿامك ۺںیمۺےہۺہکۺرکیسۺرپۺڑھکا ۺرکاگیۺاؿرذیق ۺیکۺاچیبۺا فۺ‬ ‫ذیق‪190‬۔‬
‫ےکۺرپسدۺهرامےئۺاگ۔(ف)‬

‫طالیج ۺ!درا ۺااصنل ۺیک ۺیجنک ۺےس ۺدلدۃ ۺلقع ۺےک ۺوکار ۺوھکل ۺرک ۺہی ۺایجنکن ۺدےئھکی ۺوج ۺامكل ۺاكلمل ۺاشنہشۃ ۺدق ر ۺلج ۺخالہل ۺےن ۺاےنپ ۺلامك ۺاربک ۺہفیلخۺ‬
‫امظعۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺاطعهرامیئۺںیہۺزخاوننۺیکۺایجنکن‪،‬رنیمۺیکۺایجنکن‪،‬داینۺیکۺایجنکن‪،‬ذیقۺیکۺایجنکن‪،‬لارۺیکۺایجنکن۔اؿرۺافۺاانپۺؿۃۺ‬
‫لالےئۺاجنۺاغرارۺلادۺےئجیکۺ''سجۺےکۺاہھتۺیجنکۺوہیتۺےہۺلفقۺایسۺےکۺاایتخرۺںیمۺوہلا ےہۺذقۺاچےہۺوھکےلۺذقۺاچےہۺہنۺوھکےلۺ''‪191‬۔د ھکۺ‬
‫تجحۺایہٰلۺوینۺاقمئۺوہیتۺےہ۔والحمدهللیربیالعالمنی۔‬

‫ینسیمیالریاضیفصلیومنیذالكیمایاطلعیعلی یمنیالغیوبیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۱۶۳/ ۳‬‬

‫‪189‬‬

‫‪190‬‬
‫یمدار جیالنبوةیلافۺمتشہۺہبتکمۺونرہیۺروضہیۺرھکس ‪۲۷۴/ ۱‬‬
‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۴‬‬
‫‪191‬‬

‫‪Page 77 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لصفۺدؿصۺااحدم ِ‬
‫كۺطییىہۺںیم‬
‫نیتۺؿلصۺرپۺلمتشم‪:‬‬
‫ؿلصۺاؿّل‪:‬امظعۺؿالجۺدمحمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺرطلۺاجزفناۺاانسدۺںیمۺنجۺےسۺات ننۺیکۺاجنۺںیمۺاجنۺا ےئۺات ننۺیکۺ‬
‫ا ھکنۺونرۺؿۺاپ ننۺلاےئ‪،‬وہاهللیالتوفیق۔‬
‫دحمكۺ‪:۷۱‬اخبریۺرشفیۺںیمۺدیسلاۺاوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرمؿیۺےہۺذقۺانبۺلیمجۺےنۺروکٰۃۺدےنیۺںیمۺیمکۺیکۺدیسۺاعملۺینغمۺارکصۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫یفقریا یفاغناہ یاهللی انبۺلیمجۺوکۺایکۺ ُمرا ۺاگلۺیہیۺلا ۺہکۺؿۃۺاتحمح ۺاھتۺاهللۺؿروسلۺےنۺ‬
‫ً‬ ‫ماینقم یاہن یجمیل یاال یا ّن یکان‬
‫اےسۺینغۺرکدلا‪،‬لجۺخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬ ‫ورسول ی‪192‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۷۲‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫یمویلیمنیالیمویلیل ۔الرتمذییوحسن یوی سجۺاکۺوکیئۺابہگننۺہنۺوہۺاهللۺؿروسۺلۺاٌۺےکۺابہگننۺںیہ(اےسۺ‬
‫ٰ‬ ‫اهللیورسول‬
‫یتعایلیعن ی رتذمیۺےنۺرؿامكۺایکۺاؿراےسۺنسحۺاہک‪،‬اؿرانبۺام ہۺےنۺاریمۺ‬
‫اہنیماجۃیعنیامرییالمومننییعمریریضیاهلل ٰ‬
‫اوملنینمۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫‪193‬۔ ی‬

‫ؽالہمۺانمؿیۺلیسثرۺںیمۺاٌۺیکۺرشحۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ینعی ۺارَاد ۺدحمك ۺاک ۺبلطم ۺہی ۺےہ ۺہک ۺسج ۺاک ۺوکیئ ۺاحظف ۺںیہنۺ‬ ‫اییحافظیمنیالحافظیل ‪194‬۔ ی‬
‫اهللۺؿروسلۺاٌۺےکۺاحظفۺںیہ۔‬

‫دحمكۺ‪:۷۳‬ہکۺذقۺدیسلاۺرضحفۺرفعجۺایطرۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺیکۺاہشدفۺوہیئۺوضحرۺاونرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاےکنۺاہینۺرشتفیۺےلۺ‬
‫ےئگۺاؿرانۺےکۺمیتیۺوچبنۺوکۺخدعقۺادقٌۺںیم‬

‫یتعایلیویفیالرقابیوالغارمنییدقیمیۺبتکۺاخہنۺاشپؿرۺ‪۱۹۸/ ۱‬‬
‫یالزکوةیہابیقولیاهلل ٰ‬
‫ٰ‬ ‫یصحیحیالبخارییکتاب‬ ‫‪192‬‬

‫نیماجۃیاہوابیالزکوةیہابیذوییاالرحامیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺ‬
‫ٰ‬ ‫‪ 193‬یسننیالرتمذییہابیماجاءییفیمریاثیالخالیدحمكۺ‪۲۱۱۰‬دارالفکریہریوتی‪،۳۳/ ۴‬سننیا ہ‬

‫رکایچۺض‪۲۰۱‬‬
‫یمویلیمنیالیمویلیل یۃبتکمۺاالامصۺااشلیعفۺرلاضۺ‪۲۰۶/ ۱‬‬
‫ٰ‬ ‫‪194‬یالتؼسرییشر حیالجا معیالصغرییتحتیالحدیثیاهللیورسول‬

‫‪Page 78 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لادۺهراملاۺؿۃۺاحرضۺوہےئۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺرفعجۺایطرۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺاےسۺایبنۺرکۺےکۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫فجاءیتیامنایفذکریتییؾیمنایفقالیرسولیاهللیصیلیاهللی ریمیۺامنۺےنۺاحرضۺوہرکۺوضحرۺانپۃۺاسکیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫تعایل یعلی یوسلمیالعیلۃیتخافنییعلمھییوانایولمھیی ؿملس ۺےس ۺامہری ۺیمیتی ۺیک ۺاکشمك ۺرعض ۺیک‪،‬وضحرادقٌ ۺیلصۺ‬ ‫ٰ‬
‫یفیالدنیایواالٰخرة۔احمدیوالطرباین‪195‬یواہنیعساکری اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملاۺایکۺانۺرپۺاتحمیجۺاکۺادن ہشۺرکیتۺےہۺ‬
‫احالہکنۺںیمۺان ۺاکؿیلۺؿاکرَار ۺوہنۺداینۺؿا رخف ۺںیم۔(اامصۺ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬
‫ادمحۺاؿرربطاینۺاؿرانبۺاسعرک ۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرؿامكۺ‬
‫ایک۔ف)‬

‫ذً‬
‫ؿایلۺؿومیٰلۺؿ ؿلیٍۺوتیئ‬ ‫؎ مغۺوخنردۺا ہکنۺ یغٍۺوتیئۺ‬
‫(ؿۃۺمغۺںیہن اھکلاۺسجۺاکۺاحمظف‪،‬ؿایل‪،‬ا اقۺاؿر ؿیلۺوتۺےہ۔ف)‬
‫دحمكۺ‪:۷۴‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫حب یایب یہکروعمرمن یاالیمان یوہغضہما یکفر یوحبی تبحمۺاوبرکب ۺؿرمعۺیک ۺات نن ۺےس ۺےہۺاؿرانۺاک ۺضغب ۺکُير‪،‬اؿرتبحمۺ‬
‫االنصاریمنیاالیمانیوہغضھمیکفریوحبیالعربیمنی ااصنر ۺیک ۺات نن ۺےس ۺےہ ۺاؿران ۺاک ۺضغب ۺرفک‪،‬اؿرتبحم ۺرعف ۺیکۺ‬
‫ن‬
‫االیمانیوہغضھمیکفر‪،‬ومنیسبیاصحایبیفعلی یلعنۃی ات نن ۺےس ۺےہ ۺاؿران ۺاک ۺ ُكص ۺرفک‪،‬اؿرریمے ۺااحصف ۺوک ۺوجۺ‬
‫مراےہک ۺاٌ ۺرپ ۺاهلل ۺیک ۺتنعل‪،‬اؿروج ۺان ۺےک ۺاعمطلہ ۺںیم ۺریما ۺاحلعۺ‬
‫یالقیمۃ۔اہنی‬
‫اهللی‪،‬ومنیحفظیینیفمھییفانایاحفظ ییوم ٰ‬
‫رےھکۺںیمۺرؿرۺایقعقۺاٌۺاکۺاحظفۺؿابہگننۺوہنۺاگ(انبۺاسعرکۺ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ٰ‬ ‫عساکری‪196‬عنیجاہریریضیاهلل‬
‫ےنۺرضحفۺاجمرۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫وهللیالحمد ی‬

‫دحمكۺ‪۷۵‬ؿ‪:۷۶‬داینۺیکۺػاہرۺیۺرتنیۺؿخالؿفۺاؿراملۺخاللۺامکۺرکۺایھچۺہگجۺرخحۺرکےن‬

‫‪ 195‬یمسند یاحمد یہن یحنبل یعن یعبداهلل یہن یجعفرالمکتب یاالسالیم یہریوت ی‪۲۰۴/ ۱‬ؿ‪،۲۰۵‬تاریخ یدمشق یالکبری یرتہمج ۺ‪۳۳۰۳‬عبداهلل یہن یجعفری‬

‫داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۱۷۳/ ۲۹‬ؿ‪۱۷۴‬‬
‫یتاریخیدمشقیالکبرییرتہمجۺ‪۵۳۰۲‬یعمریہنیالخطابیداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۱۸۱/ ۴۷‬‬
‫‪196‬‬

‫‪Page 79 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یکۺوخیبۺاؿررحاصۺامکۺرکۺمریۺہگجۺااھٹےنۺیکۺمرایئۺایبنۺهرامۺرکۺارَادۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫وربیمتخوضیفیمایشایءتینفس یمنیمالیاهللیورسول ٖ ی اؿرتہبۺاهللۺاؿرروسلۺےکۺاملۺےسۺاےنپۺسفنۺیکۺوخاوشہنۺ‬
‫لؼس یل ییوم یالقیمۃ یاال یالنار۔احمد ی‪197‬والرتمذیی ںیم ۺدؿےنب ۺؿاےل ۺںیہ ۺنج ۺےک ۺےیل ۺایقعق ۺںیم ۺںیہن ۺرگمۺ‬
‫ٰ‬
‫وقالیحسنیصیحیحیعنیخولۃیہنتیقؼسیوالؽیھیقییفی ا گ۔(ادمح ۺاؿررتذمی ۺےن ۺوخہل ۺتنب ۺسیق ۺےس ۺرؿامك ۺایک ۺاؿر‬
‫اٌۺوکۺنسحۺحیحصۺاہکۺاؿریقہیبۺےنۺبعشۺںیمۺانبۺرمعۺریضۺاهللۺ‬
‫الشعبیعنیاہنیعمریریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہم۔ ی‬
‫اعتیٰلۺمہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫یقطیمانفعینیمالیایبیہکر ےھجمۺیسکۺاملۺےنۺؿۃۺعفنۺہنۺدلاۺ‬
‫دحمكۺ‪:۷۷‬ذقۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬مانفعینیمال ّ‬
‫وجۺاوبۺرکبۺےکۺاملۺےنۺدلا۔دصقیۺاربکۺرؿےئۺاؿررعضۺیک‪:‬ھلیانایومایلیااللكییایرسولیاهلل ریمیۺاجنۺؿاملۺاکۺامكلۺوضحرۺےکۺوساوکنۺےہۺ‬
‫لاروسلۺاهللۺ۔‬
‫احمد‪ 198‬ییف یمسندہ یہسند یصحیح یعن یایب یھریرةی ادمحۺےنۺاینپۺدنسمۺںیمۺنصبد ۺحیحصۺاوبۺہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺ‬
‫ےسۺرؿامكۺایک۔(ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۷۸‬ا ہیۺرکہمی‪:‬‬
‫متۺهرامؿۺںیمۺاٌۺرپۺمت ےسۺھچکۺارجفۺںیہنۺاماتگنۺرگمۺغرامكۺیکۺ‬ ‫‪199"‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫تبحم۔(ف)‬
‫گ‬
‫ےکۺابابفۺمرؿلۺںیمۺرمؿیۺااصنرۺرکاصۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺوضحرۺاعزجیۺرکےتۺوہےئۺ ھییـنۺےکۺللۺ‬
‫ڑھکےۺوہےئۺاؿررعضۺیک‪:‬‬
‫امہرےۺاملۺاؿرامہرےۺاہوھتنۺںیم وجۺھچک‬ ‫اموالنایوماییفیایدینایهللیوی ی‬

‫‪197‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیخول یہنتیقؼسیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۳۷۸/ ۶‬سننیالرتمذییکتابیالزھدیہابیماجاءییفیاخذیالمالی‬

‫دحمكۺ‪۲۳۸۱‬دارالفکریہریوت‪،۱۶۶/ ۴‬شعبیاالیمانیدحمكۺ‪۵۵۲۷‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۳۹۶/ ۵‬ؿ‪۳۹۷‬‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیھیریرةیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۵۳/ ۲‬‬
‫‪198‬‬

‫‪199‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۳/ ۴۲‬‬

‫‪Page 80 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رسول ۔اہناء یجریر ی‪ 200‬یو یایب یحاتم یومردویۃ یعنی ےہۺِق ۺاهللۺؿروسلۺاکۺےہ۔(رج رۺےکۺوٹیبنۺاؿر ۺایبۺاحمتۺاؿر‬
‫عؾش‬
‫رمدؿہیۺےنۺ ضۺےسۺاوہـنۺےنۺانبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬ ‫مقسمیعنیاہنیعباسیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہما۔ ی‬
‫امہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫ذ‬
‫دحمك ۺ‪:۷۹‬ہک ۺذق ۺوضحر ۺادقٌۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملسۺےن ۺرؿر ۺ بین ۺرلان ۺؿایبان ۺینب ۺوہارن ۺوک ۺاریسۺهراملا ۺاؿراومال ۺؿؽالصۺؿزینکۺ‬
‫اجمدہنیۺرپۺمیسقتۺهرامدےئۺافۺرسدارانۺہلیبقۺاےنپۺالہۺؿذایلۺؿاومالۺوضحر(یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس)ےسۺامےنگنۺوکۺاحرضۺوہےئ ُۺرریہۺنبۺ‬
‫ذش‬
‫رصدۺ میۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرعضۺیک‪:‬ی؂‬
‫ییفانكیالمرءینرجوہیونذخر‬ ‫(‪)۱‬امننیعلؼنایرسولیاهللییفیکرم‬
‫ییفشتتیشملھاییفیدھرھایغری‬ ‫(‪)۲‬امننیع ٰیلیہیضۃیقدیعاقھایقدری‬
‫ییعیلیقلوہھمیالغماءیوالغمر‬ ‫(‪)۳‬اہقتیلنایالدھرھنایفاعیل َ‬
‫یحزنی‬

‫ییییایارجیحیالناس ً‬
‫یحلمایحنیییخؾرب‬ ‫(‪)۴‬انیلمیتدارکھمینعماءیتنشر ًھا‬
‫(‪)۱‬لاروسل ۺاهلل ۺ! مہ ۺرپ ۺاک نن ۺهرامےیئ ۺاےنپ ۺرکص ۺےس‪،‬وضحر ۺیہ ۺؿۃ ۺرمد ۺاکلم ۺؿاجعم ۺوفا ل ۺؿاحمنس ۺؿئاملئ ۺںیہ ۺسج ۺےس ۺمہ ۺادیم ۺرکںیۺ‬
‫اؿرےسجۺؿغكۺتبیصمۺےکےئلۺدریخۃۺانبںیئ۔‬
‫(‪)۲‬اک ننۺهرامےیئۺاٌۺاخدنانۺرپۺہکۺدقت رۺسجۺےکۺا رےۺا یئۺاٌۺیکۺامجؿقۺلثّرلثّروہیئگۺاٌۺےکۺؿغكۺیکۺاحںیتلۺدبلۺںیئگ۔‬
‫(‪)۳‬ہیۺدباحایلنۺہشیمہۺےکےئلۺمہۺںیمۺمغۺےکۺؿۃۺرمہیثۺوخانۺلایقۺر ںیھۺیگۺنجۺےکۺدولن رپۺرجنۺؿظیغۺوتسمیلۺوہاگ۔‬
‫(‪)۴‬اؿروضحر ۺیک ۺںیتمعن ۺںیہنج ۺوضحر ۺےن ۺاعص ۺهرامدلا ۺےہ ۺان ۺیک ۺدمد ۺوک ۺہن ۺںیچنہپ ۺوت ۺان ۺاک ۺںیہک ۺاکھٹہن ۺںیہن ۺاے ۺامتص ۺاہجن ۺےس ۺرلادۃ ۺلقعۺ‬
‫ؿاےلۺ!(صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یواٰل ٖ یواصحاہ یوسلم)‬

‫‪ 200‬یجا معیالؽیان(تفسرییطربی)تحتیاآلیۃی‪ ۲۳/ ۴۲‬یداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۳۲/ ۲۵‬تفسرییا ہنیایبیحاتمیتحتیاآلیۃی‪ ۲۳ /۴۲‬ہبتکم ۺمراری‬

‫مصطیفیالبازمکۃیالمکرمۃی‪،۳۲۷۶/ ۱۰‬الدرالمنثوریہحوال یا ہنیجریروا ہنیایبیحاتمیوا ہنیمردوی ی‪۲۳/ ۴۲‬یداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۲۹۹/ ۷‬‬

‫‪Page 81 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیھذای ہیۺااعشرۺنسۺرکۺدیسۺارمحۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملاۺوجۺ‬

‫ٰ‬ ‫قالیفلمایسمعیالنیبیص‬
‫الشعر یقال یماکان ییل یولؽین یعبدالمطلب یفھو یلکم یوی ھچک ۺریمے ۺاؿرینب ۺدبعالمظلق ۺےک ۺےصح ۺںیم ا لاؿۃ ۺںیم ۺےنۺ‬
‫قالت یقریش یماکان یلنا یفھوهلل یولرسول یوقالتی ںیہمت ۺشخب ۺدلا۔غرشی ۺےن ۺرعض ۺیک ۺوج ۺھچک ۺامہرا ۺےہ ۺؿۃ ۺِقۺ‬
‫اهللۺاکۺےہۺاؿراٌۺےکۺروسلۺاکۺےہ۔ااصنرۺےنۺرعضۺیکۺوجۺھچکۺ‬
‫االنصاریماکانیلنایفھویهللیورسول ٖ ۔الطرباینییفیثالثیاتی‬
‫خ‬
‫امہراۺےہۺؿۃۺِقۺاهللۺاکۺےہۺاؿراٌۺےکۺروسلۺاکۺےہۺلجۺ الہلۺؿۺ‬
‫معجم یالصغری یحدثنا یعؽید یاهلل یاہن یرما یحسی‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔ربطاینۺےنۺمجعمۺریغصۺیکۺلالایثفۺںیم‬
‫یس یہرمادةیالرمالۃیسنۃیارہعیوسبعنییومائتنیی‬ ‫القؼ ّ‬
‫اہکۺہکۺںیمہۺ‪۲۷۴‬ھۺںیمۺرامدۃۺرطلہۺرپۺدیبعۺاهللۺنبۺرامسحۺ‬
‫ثنایاہویعمرویزیادیہنیطارقیوکانیقدیاتتیعلی یعشرونی‬
‫یسیقۺےنۺدحمكۺایبنۺیک‪،‬ؿۃۺےتہکۺںیہۺہکۺںیمہۺدحمكۺایبنۺیکۺ‬
‫رول یزھری یہن یصردنی اوبۺرمعؿۺرلادۺنبۺػارطۺےنۺنجۺیکۺرمعۺ‪َ۱۲۰‬الۺوہیئۺاوہـنۺےنۺ‬ ‫یج َی‬
‫ومائۃ یسنۃ یقال یسمعت یاہا َی‬
‫ذش‬ ‫الجشمی‪201‬ییقولیفذکرہ۔ ی‬
‫اہک ہکۺںیم ےنۺاوبۺرجؿلۺرریہۺنبۺصُرد ۺ میۺوکۺےتہکۺوہےئۺ‬
‫انس‪،‬رھپۺاوہـن ےنۺاٌۺوکۺدرکۺایک۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۸۰‬ہکۺاوسدۺنبۺوعسمدۺیفقثۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺوضحرۺرپونرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرعضۺیک‪؎ :‬‬
‫یالمطری ی‬
‫یعندالقحوطیاذایمایاخطاء ُ‬ ‫یتریجیفواضل ُ‬
‫انتیالرسولیالذی ٰ‬
‫وضحرۺؿۃۺروسلۺںیہۺہکۺوضحرۺےکۺلضفۺیکۺادیمۺیکۺاجیتۺےہۺطحقۺےکۺؿغكۺذقۺہنیمۺذظارکے‬
‫ل‬
‫عمریہنیشؼبۃیمنیطریقیعامرنیالشعیبیذکرہیالیحافظی (رمعۺنبۺہبیشۺےنۺرطبقیۺاعرمۺا صكٹیۺےسۺرؿامك ۺایک‪،‬احظفۺ‬
‫ےنۺاالاصہبۺںیمۺاٌۺاکۺدرکۺایکۺاؿرهراملا ۺاٌۺاکۺدرکۺانبۺوحتفنۺ‬ ‫یفیاالصاہۃیوقالیذکرہیاہنیفتحونییفیالذیل‪202‬۔ ی‬
‫ےنۺدلیۺںیمۺایک۔ف)‬

‫‪ 201‬یالمعجمیالکبرییعنیزہرییہنیصردالجشمیدحمكۺ‪ ۵۳۰۳‬المکؾبۃیالفیصلیۃیہریوت ی‪۷۰ /۵‬ۺؿ ‪،۲۶۹‬المعجمیالصغرییمنیاسم یعؽیدیاهللیدار یالکتبی‬

‫العلمیۃیہریوتی‪۳۷ /۱‬۔‪،۲۳۶‬المعجمیاالوسطیدحمكۺ‪ ۴۶۶۷‬ۃبتکمۺااعملرلۺرلاضۺ‪۱۹/ ۵‬۔‪۳۱۸‬‬

‫یاالصاہۃییفیتمؼیزیالصحاہۃیترجم ی‪۱۶۴‬یاسودیہنیمسعودیثقیفیدارالفکریہریوتی‪۷۵/ ۱‬‬
‫‪202‬‬

‫‪Page 82 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۸۱‬الكۺارعایبۺےنۺخدعقۺادقٌۺںیمۺاحرضوہرکرعضۺیک‪:‬‬
‫یوقدیشغلتیاممیالصیبیعنیالطفل‬ ‫(‪)۱‬اتؼناكیوالعذراءییدیمیلباہھای‬
‫یمنیالجو عیضعفاالیمریوالییحیل‬ ‫یتیالستکانۃی‬
‫(‪)۲‬والقتیہکفیہایالف ٰ‬
‫یواینیقراریالخلقیاالیایلیالرسل ی‬ ‫(‪)۳‬ولؼسیلنایاالیالیك ُ‬
‫یفرارنای ی‬
‫(‪)۱‬مہۺدر دؿلكۺرپۺدشفۺطحقۺیکۺایسیۺاحلكۺںیمۺاحرضۺوہےئۺہکۺوجۺونکاریۺڑلایکنۺںیہ(ںیہنجۺانۺےکۺؿادلنیۺتہبۺزعمرۺرےتھکۺںیہۺلاداریۺ‬
‫ےکۺلاؿقۺاخدہمۺرےنھکۺیکۺػاغكۺںیہنۺرےتھکۺاکصۺاکحۺرکےتۺرکےتۺانۺےکۺَییےۺقشۺوہےئگ)انۺیکۺاھچویتنۺےسۺوخنۺہہبۺراہۺےہۺامںیئۺوچبنۺوکۺ‬
‫وھبلۺیئگۺںیہ۔‬
‫(‪)۲‬وجانۺوقیۺوکۺارگوکیئۺڑلیکۺدؿوننۺاہوھتنۺےسۺدھکاۺدےۺوتۺفعضۺرگِبگیۺےسۺاعزجاہنۺرنیمۺرپۺااسیۺرگڑپلاۺےہۺہکۺعبہۺےسۺکرؿیۺیھٹیمۺلافۺ‬
‫ںیہنۺنکلٹی۔‬
‫(‪)۳‬اؿرامہرا ۺوضحر ۺےک ۺوسا ۺوکن ۺےہ ۺسج ۺےک ۺلاٌ ۺتبیصم ۺںیم ۺاھبگ ۺرک ۺاجںیئ‪،‬اؿروخد ۺولخم ۺط ۺوک ۺاجےئ ۺانپۃ ۺےہ ۺیہ ۺاہکن ۺرگم ۺروسولن ۺیکۺ‬
‫لاراگۃۺںیم۔صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلمھییوہاركیوسلم۔‬
‫ہیۺهرلادۺنسۺرکۺوضحرۺردمقۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺمٹہامكۺتلجعۺعبثرارہطۺرپۺولجۃۺهرامۺوہےئۺاؿردؿوننۺدِقۺابمركۺ ُللبدۺهرامۺرکۺاےنپۺ‬
‫رفۺزعؿلجۺےسۺلاینۺامہاگ‪،‬ایھبۺؿۃۺلاكۺابمركۺاہھتۺكھجۺرکۺولگےئۺرپونرۺلكۺہنۺا ےئۺےھتۺہکۺا امسنۺاینپۺویلجبنۺےکۺَاھتۺاُڈماۺاؿرریبؿنۺ‬
‫رہشۺےکۺولگۺهرلاد ۺرکےت ۺا ےئۺہکۺلاروسلۺاهللۺ! مہۺدؿےبۺاجےتۺںیہ۔وضحر ۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬وحاانیلۺالؽلیبا ۺامہرےۺ‬
‫ک‬
‫ٌ۔وفراۺامرۺدمےنیۺرپۺےسۺلھکۺایگ‪،‬ا ٌۺلاۺٌۺرھگا اھتۺاؿردمہنیۺ ہبیۺےسۺ ھال وہا۔ہیۺطالہظحۺهرامۺرکۺوضحرادقٌۺیلصۺاهللۺ‬
‫ً‬ ‫رگدمرٌۺمہۺرپہنۺمر‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺدنخۃۺددنان نیاۺایکۺاؿرهراملا‪:‬اهللۺےکۺےیلۺےہۺوخیبۺاوبۺػالك ۺیک‪ ،‬اٌۺؿغك ۺؿۃۺردنۃۺوہلا ۺوتۺاٌۺیکۺا ںیھکنۺڈنھٹیۺ‬
‫وہںیت‪،‬وکنۺےہۺوجۺںیمہۺاٌۺےکۺااعشرۺانسےئ۔‬
‫ومیلۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺےنۺرعضۺیک‪:‬لاۺروسلۺاهللۺ! َالدۺوضحرۺہیۺااعشرۺَیباۺاچےتہۺںیہۺوجۺاوبۺػالكۺےنۺتعنۺادقٌۺںیمۺرعضۺےئکۺ‬
‫ےھت‪؎ :‬‬
‫یثمالیالؼتایمیعصمۃیلالرامل ی‬ ‫(‪)۱‬واہیضییسؾسیقیالغمامیہوجھ ی‬
‫یفھمیعندہییفینعمۃیوفواضل‬ ‫(‪)۲‬تلوذہ یالھالكیمنیالیھاشمی‬

‫‪Page 83 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫(‪)۱‬ؿۃۺوگرےۺرلگۺؿاےلۺہکۺانۺےکۺعبہۺےکۺدصےقۺںیمۺامرۺاکۺلاینۺامہاگۺاجلاۺےہ۔ومیتینۺےکۺاجےئۺانپۃ‪،‬ویباؿۺنۺےکۺابہگنن۔‬
‫(‪)۲‬ینبۺاہمش(ےسیجۺویغرۺولگ)ابتیہۺےکۺؿغكۺانۺیکۺانپۃۺںیمۺا ےتۺںیہۺاےکنۺلاٌۺانۺیکۺتمعنۺؿلضفۺںیمۺرسبۺرکےتۺںیہ۔‬
‫وضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬اجلیذلك ُّ ی‬
‫یاردت۔اہنۺیہیۺمظنۺںیمہۺوصقمدۺیھت۔‬
‫صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیوسقانایہجاھ یعندہیالغیثی اهلل ۺاعتیٰل ۺا ف ۺرپ ۺدرؿد ۺؿَالص ۺلارل ۺهرامےئ ۺاؿر ۺںیمہ ۺا ف ۺےکۺ‬
‫لیفطۺلارانۺردمقۺاطعۺهرامےئۺوجۺلاعفۺاکلمۺرتنیۺاؿرۺِقۺوکۺ‬ ‫النافعیاالتمیاالعمیامنیی! ی‬
‫َالمۺوہۺا نیم(ف)‬
‫الؽیھیق‪203‬یفیالدالئلیہسندیصالحیکمایافادہیحافظی‬
‫یقہیب ۺےن ۺداللئ ۺںیم ۺنصبد ۺاصحل ۺرؿامك ۺایک ۺاسیج ۺہک ۺاحظفۺ‬
‫الشان یالعسقالین یوالدیلم ییف یمسند یالفردوسی‬
‫ؿ‬
‫ااشلنۺ صؼالینۺےنۺاؿرۺدیملیۺےنۺدنسمۺارفلدؿٌۺںیمۺاٌۺاکۺاافدۃۺ‬
‫کالمھمایعنیا نسیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ؿ‬
‫راملا ۺان ۺدؿونن ۺےن ۺرضحف ۺاسن ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺ بہ ۺےسۺ‬ ‫ه‬

‫رؿامكۺایک۔(ف)‬

‫ہیۺدحمكۺسیفنۺدمحبۺاهللۺاعتیٰلۺاؿلۺلاا رخۺافشےئۺومنینمۺؿاقشےئۺانمنیقفۺےہۺاؿرۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺدنسپلدۃۺهرومدۃۺ‬
‫ااعشرۺںیمۺہیۺاافلعۺاخضۺامہرےۺوصقمد رَاہلۺںیہۺہکۺوضحرۺےکۺوساامہراۺوکیئۺںیہنۺسجۺےکۺلاٌۺتبیصمۺںیمۺاھبگۺرکاجںیئ۔قلخۺےئلیکۺ‬
‫اجےئ ۺانپۃ ۺںیہن ۺوس ۺا ۺلاراگۃ ۺالیباء ۺ مہیل ۺالصلـۃ ۺؿالیبا ۺء ۺےک‪،‬ؿۃ ۺوگرے ۺرلگ ۺؿاال ۺایپرا ۺسج ۺےک ۺاچدن ۺےس ۺعبہ ۺےک ۺدصےق ۺںیم ۺہنیم ۺارتلا ےہ‪،‬ؿۃۺ‬
‫ومیتینۺاکۺاحظف‪،‬ؿۃۺویباؿنۺاکۺابہگنن‪،‬ؿۃۺاجلمؿامؿاۺہکۺمرےۺمرےۺابتیہۺےکۺؿغكۺایکسۺانپۃۺںیمۺا رکۺاٌۺیکۺتمعنۺاٌۺےکۺلضفۺےسۺنیچۺرکےتۺںیہۺ‬
‫صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوال یوہاركیوسلم۔‬
‫دحمكۺ‪:۸۲‬ہکۺذقۺذقراہنۺےکۺاومالۺتمینغۺوضحرۺرپۺونرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿمسۺےنۺغرشیۺؿۺ‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیالخیدارالکتبیالعلمی یہریوت‪،۱۴۱/ ۶‬فتحیالبارییشرحیصحیحیالبخارییہابی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 203‬یدالئلیالنبوةیللؽیھیقیہابیاسؾسقاءیالنیبیص‬

‫سوالیالناسیاالمامیاالسؾسقاءی‪۴۲۹/۳‬‬

‫‪Page 84 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫درگیۺاوقاص ۺرعفۺوکاطعۺهرامےئۺاؿرۺااصنر ۺرکاص ۺےن ۺاٌ ۺںیم ۺےس ۺوکیئ ۺےش ۺہنۺلایئۺایھن(اٌ ۺایخل ۺےس ۺہک ۺَالد ۺوضحر ۺادقٌۺیلص ۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺوکۺمہۺرپۺافۺؿۃۺرظنۺوت ہۺؿرکصۺہنۺریہۺَالدۺافۺاینپۺوقصۺغرشیۺیکۺرطلۺرلادۃۺاافتلفۺهرامںیئۺومؾیصاےئۺَیقۺاشعطۺہکۺدؿرسؿنۺ‬
‫رپۺفطلۺوبحمفۺرادئۺد ھکۺرکۺردیجنۃۺؿدیبکۃۺوہےتۺںیہ)طاللۺزگراۺاہینۺلكۺ ضعۺیکۺرلانۺرپۺ ضعۺاملکفۺاکشمكۺا یزیۺا ےئۺوضحرۺادقٌۺےنۺ‬
‫انس‪،‬اخرطۺاونرۺرپۺلاوگارۺزگرا‪،‬اںیھنۺعمجۺرکےکۺارَادۺهراملا‪:‬‬
‫الم یاجدکم یضالال یفھدا کم یاهلل یالم یاجدکم یعالۃی ایکۺںیمۺےنۺںیھمت ہنۺلالاۺرمگاۃۺسپۺاهللۺزعؿلجۺےنۺںیھمتۺراۃۺ‬
‫داھکیئ‪،‬ایک ۺںیم ۺےن ۺںیھمت ہن ۺلالا ۺاتحمح ۺسپ ۺاهلل ۺزعؿلج ۺےنۺ‬ ‫فاغنا کمیاهللی‪204‬۔ ی‬
‫ںیھمتۺوتۺرگنیۺدی۔‬

‫اؿرۺحیحصۺاخبریۺؿحیحصۺملسمۺؿدنسمۺاامصۺادمحۺںیمۺوینۺےہ‪:‬‬
‫یایمعشریاالنصاریالمیاجدیکمیضالیالیفھدا کمیاهللی اے ۺرگؿۃ ۺااصنر ۺ!ایک ۺںیم ۺےن ۺہن ۺلالاںیہمت ۺرمگاۃ ۺسپ ۺاهللۺ‬
‫یب‪،‬وکنتم یمتفرقنی یفالفکم یاهلل ییب‪،‬وکنتم یعالۃی زعؿلجۺےنۺںیہمتۺریمےۺدرےعیۺےسۺدہامكۺیک‪،‬اؿر اہمترےۺ‬
‫فاغنا کمیاهللیتعایلییب۔رواہیعنیعبدیاهللیہنیزیدیہنی ا سپۺںیم وھپفۺیھتۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺریمےۺؿےلیسۺےسۺمتۺںیمۺ‬
‫ٰ‬
‫وماتقف ۺرکدی‪،‬اؿرمت ۺاتحمح ۺےھت ۺاهلل ۺزعؿلج ۺےن ۺریمےۺ‬
‫عاصم‪205‬وینحوہیالحمدیعنیا نسی‪206‬ول یولعبدیہنی‬
‫ؿاےطسۺےسۺںیہمتۺوترگنیۺیشخب(دبعاهللۺنبۺرلدۺنبۺاعمصۺےسۺ‬
‫حمیدیوالضیاءیعنیایبیسعیدی ریضیاهلل ٰ‬
‫‪207‬‬
‫یتعایلی۔ ی‬
‫اےسۺرؿامكۺایکۺایگۺاؿرایسۺرطحۺادمحۺےنۺرضحفۺاسنۺےسۺزینۺ‬
‫ادمح‪،‬دبعنبۺدیمحۺاؿرایضءۺےنۺاوبۺدیعسۺخدریۺےسۺرؿامكۺایک‬

‫یالمصنفیالہنیایبیشؼب یکتابیالمغازییغزوہیحننییالخیدحمكۺ‪۳۶۹۸۶‬دارالکتبیالعلمی یہریوتی‪۴۱۹/ ۷‬‬

‫‪204‬‬

‫حیمسلمیکتابیالزکوةیہابیاعطاءیالموئفۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺ‬‫یصحیحیالبخارییکتابیالمغازییہابیغزوةیالطائفیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۶۰/ ۲‬صحی‬ ‫‪205‬‬

‫ٰ‬
‫رکایچۺ‪،۳۳۹/ ۱‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعبداهللیہنیزیدیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۴۲/ ۴‬‬
‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا نسیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۱۰۴/ ۳‬ؿ‪۲۵۳‬‬
‫‪206‬‬

‫یکزنالعمالیہحوال یحمیوعبدہنیحمیدیعنیایبیسعیدیالخدرییدحمكۺ‪۳۳۷۶۴‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۷/ ۱۲‬‬

‫‪207‬‬

‫‪Page 85 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنع۔(ف)‬ ‫عنہم۔ ی‬

‫ااصنرۺرکاصۺہرۺ ےملۺرپۺرعضۺرکےتۺاجےتۺےھت‪:‬‬
‫مہۺاهللۺیکۺانپۃۺامےتگنۺںیہۺاهللۺےک ۺبضغۺاؿر ۺروسلۺاهللۺےکۺ‬ ‫نعوذیہاهللیمنیغضبیاهللیومنیغضبیرسول ۔ ی‬
‫بضغۺےسۺلجۺخالہلۺؿیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫و‬
‫وضحرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬اال زییـنۺوجافۺویکنۺںیہنۺدےتیۺ؟ااصنرۺےنۺرعضۺیک‪:‬‬
‫اهللۺؿروسلۺاکۺاک ننۺرادئۺےہۺاؿرۺاهللۺؿروسلۺاکۺلضفۺمراۺےہ۔‬ ‫اهللیورسول یامنیوافضل۔ ی‬

‫وضحرۺےنۺهراملا‪:‬متۺاچوہۺوتۺوجافۺدےۺ َکیےۺوہ۔ااصنرۺرکاصۺرؿےئۺاؿرۺلارلارۺرعضۺرکےنۺےگل‪:‬‬
‫اهللۺؿروسلۺاکۺاک ننۺرادئۺےہۺاؿراهللۺؿروسلۺاکۺلضفۺمراےہ۔‬ ‫اهللیورسول یامنیوافضل۔ ی‬

‫اہوہکریہنیایبیشؼب ی‪208‬یفیمصنف یعنیایبیسعیدینی اوب ۺرکب ۺنب ۺایب ۺہبیش ۺےن ۺاینپ ۺفنصم ۺںیم ۺاوب ۺدیعس ۺخدری ۺریضۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔(ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫الخدرییریضیاهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۸۳‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫موتانیاالرضیهللیورسول یالؽیھیقی‪209‬یفیالشعبیعنیای وجۺرنیمۺیسکۺیکۺكلمۺںیہنۺؿۃۺاهللۺاؿر ۺاهللۺےکۺروسلۺیکۺےہۺ‬
‫یقہیب ۺےن ۺبعش ۺںیم ۺانب ۺابعٌ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع ۺےس ۺومۺ‬ ‫یموصوال۔ ی‬
‫ً‬ ‫ہنیعباسیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنھما‬
‫وصالۺرؿامكۺایک۔(ف)‬

‫یالمصنفیالہنیایبیشؼبۃیکتابیالمغازییدحمكۺ‪۳۶۹۸۶‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۴۱۹/ ۷‬‬
‫‪208‬‬

‫یالسننیالکربییللؽیہیقیکتابیاحیاءیالمواتیہابیالیرتكیذیمییحؼی یالخیدارصادریہریوتی‪۱۴۳/ ۶‬‬

‫‪209‬‬

‫‪Page 86 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۸۴‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫عادییاالرضیمنیاهللیورسول یھویفیھایعنیطاؤسی‪210‬ی دقمیۺرںینیمۺاهللۺؿروسلۺیکۺكلمۺںیہ۔ایسۺںیمۺػاؿٌۺےسۺ‬
‫رمَلًاۺرمؿیۺےہ۔(ف)‬ ‫مرسال۔ ی‬

‫اوقل‪:‬نب‪،‬لگنج‪،‬اہپرؿن ۺاؿر ۺرہشؿ ۺنۺیک ۺكلم ۺااتفدۃۺرونیمنۺیک ۺصیصخت ۺاٌ ۺےئلۺهرامیئ ۺہکۺانۺرپۺػاہریۺكلم ۺیھب ۺیسکۺیک ۺںیہن ۺہیۺہر ۺرطحۺ‬
‫اخصلۺكلمۺخداۺؿروسلۺںیہۺلجۺخالہلۺؿیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔ؿرہنۺولحمن‪،‬ااحوطن‪،‬رھگؿن‪،‬اکموننۺیکۺرںینیمۺیھبۺِقۺاهللۺؿروسلۺیکۺ‬
‫كلمۺںیہۺارگہچۺػاہریۺلاصۺنمۺؿوتۺاکۺاگلۺوہاۺےہ۔روبرۺرشفیۺےسۺرفۺازعلفۺاکۺلاصۺنسۺیہۺےکچۺہکۺادمحۺامكلۺوہاۺَاریۺرنیمۺاؿرۺامتصۺاوتمنۺ‬
‫‪ 212"‬ںیمۺصیصختۺرامینۺہکۺ‬ ‫یکۺرگدوننۺاک‪،211‬یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔وتۺہیۺصیصختۺاکمینۺایسیۺےہۺےسیجۺا ہیۺرکہمیۺ"‬
‫مکحۺاٌۺدنۺاهللۺےکۺےئلۺےہ‪،‬احالہکنۺہشیمہۺاهللۺیہۺاک ےہ۔رگمۺؿۃۺدنۺرؿرۺوہظرۺتقیقحۺؿانؾظاػۺاداعۺےہ۔الۺرجصۺحیحصۺاخبریۺرشفیۺیکۺدحمكۺ‬
‫ےنۺَاریۺرنیمۺلالۺصیصختۺاهللۺؿروسلۺیکۺكلمۺاتبیئۺؿۃۺاہکنۺ؟ ؿۃۺاٌۺدحمكۺا دنئۃۺںیم‪:‬‬
‫دحمكۺ‪:۸۵‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫اعلمویایانیاالرضیهللیولرسول یالبخاریی‪213‬یفیالجہادی نیقیۺاجنۺولۺہکۺرنیمۺےکۺامكلۺاهللۺؿروسلۺںیہۺلجۺؿؽالۺؿیلصۺ‬
‫منیالجامعیالصحیحیہابیاخراجیالیہودیمنیجزیرةی اهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس۔اامص ۺاخبری ۺےن ۺالجامعیالصحیح ںیمۺ‬
‫کتاب یالجہاد لاف ۺوہید ۺاک ۺزج ر ۺۃ ۺارعلف ۺےس ۺارخاح ۺںیمۺ‬
‫العربیعنیایبیھریرةیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫رضحفۺاوبۺہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۸۶‬ایشعۺامرینۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺخدعقۺادقٌۺعنۺاےنپۺ ضعۺااقرفۺیکۺالك‬

‫یالسننیالکربییللؽیہیقیکتابیاحیاءیالمواتیہابیالییرتكیذیمییحؼی یالخیدا ریصادریہریوتی‪۱۴۳/ ۶‬‬

‫‪210‬‬

‫‪211‬ۺہفحتۺاانثۺرشعہیۺلافۺمششۺدرۺثحبۺوبنفۺؿات ننۺالیباءۺلیہسۺاڈیکیمۺالوہرۺض‪۱۶۹‬‬
‫‪212‬‬
‫یالقرانیالکریمی‪۱۹/ ۸۲‬‬
‫‪ 213‬یصحیحیالبخارییکتابیالجہادیہابیاخراجیالیہودیمنیجزیرةیالعربیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۴۴۹/ ۱‬صحیحیمسلمیہابیاجالءیالیہودیمنیجزیرةی‬

‫العربیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۹۴/ ۲‬‬

‫‪Page 87 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫هرلادۺےلۺرکۺاحرضۺوہےئۺاؿرۺاینپۺوظنصۺرعیضۺسمعمۺدقہیسۺرپۺرعضۺیکۺسجۺیکۺادتبا اٌۺرصمػۺےسۺیھتۺ ع‬
‫یامالكیالناسیودیانیالعرب ی‬
‫(اےۺامتصۺا دویمنۺےکۺامكلۺاؿرۺاےۺرعفۺےکۺزجاۺؿزساۺدےنیۺؿاےل)‬
‫وضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺانۺیکۺهرلادۺنسۺرکۺاکشمكۺرعفۺهرامۺدی۔‬
‫یمعشرنیالرباءیثینیصدقۃیہنیطؼسلۃیثینیمعنیہنیثعلبۃیالمازینیوالیحی‬
‫ّ‬ ‫االمامیاحمدیحدثنایمحمدیہنیایبیہکرینیالمقدیمیثنایاہو‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیفانشدت ییایمالكیالناسیودیانیالعربی‬
‫ٰ‬ ‫زینیریضیاهللیتعایل یعن یقالیاتیتیالنیبیص‬
‫ٰ‬ ‫ہعدیثینیاالعیشیالما‬
‫الحدیث‪214‬یورواہیاالمامیاالجلیاہویجعفرنیالطحاویییفیمعاینیاآلثاریحدثنایاہنیایبیداودیثنایالمقدیمیثنایاہویمعشرایلیاخرہینحوہی‬
‫سندا‪215‬یویمؾ ًنایورواہیاہنیعبداهللیاہنیاالمامییفیزوائدیمسند ٖہیمنیطریقیعوفیہنیکھمسیہنیالحسنیعنیصدقۃیہنیطؼسلۃی‬
‫یریضیاهللیتعایلیعن یفذکرہی‪216‬یقلتیوالی یاعینیعبداهللیعزاہیحافظی‬
‫ٰ‬ ‫حدثیینیمعنیہنیثعلبۃیالمازینیوالیحیہعدہیقالویایثنایاالع ٰ‬
‫یش‬
‫الشانییفیاالصاہۃ‪217‬۔ان یرواہییفیالزوائدیوالعبدالضعیفیغفراهللیت ٰ ی‬
‫عایلیل یقدرواہییفیالمسندینفس یایضا کمایسمعتیوهللیالحمدی‬
‫ورواہیالبغوییواہنیالسکنیواہنیایبیعاصمیکلھمیمنیطریقیالجنبدیہنیامنییہنیعروةیہنینضلۃیہنیطریقیہنیہھصلیالحرمازیی‬
‫عنیاہی یعنیجد ٖہینضلۃیولفطیالبغوییعن یحدثینیایبیامنییحدثینیایبیذروةیعنیایبینضلۃیعنیرجلیممھنییقالیل یاالعییشیواسم ی‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیفعادہ یوانشأیقولییای‬
‫ٰ‬ ‫نیاالعورریضیاهللیتعایلیعن یفذکریالقصۃیوفی یفخرجیحیتیایتیالنیبیص‬
‫ٰ‬ ‫عبداهللیہ‬
‫مالكیالناسیودیانیالعربیالحدیث‪218‬۔ی ی‬
‫ی‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۲۰۱/ ۲‬مجمعیالزوائدیکتابیالنکاحیہابیالنشوزیدارالکتابیہریوتی‪۲۳۱/ ۴‬‬

‫‪214‬‬

‫یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالکراھیۃیہابیروایۃیالشعریالخیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪۴۱۰/ ۲‬‬
‫‪215‬‬

‫یزوائدیعبداهللیہنیاحمدیکتابیاالدبیہابیماجاءییفیالشعریدحمك‪۱۲۸‬یدارالبشائریاالسالمیۃیہریوتیض‪۳۲۳‬‬
‫‪216‬‬

‫یاالصاہۃییفیتمؼیزیالصحاہۃیرتہمجۺ‪۴۵۳۳‬یعبداهللیہنیاالعوریدارالفکریہریوتی‪۱۵۲/ ۳‬‬
‫‪217‬‬

‫یاالصاہۃییفیتمؼیزیالصحاہۃیہحوال یالبغوییرتہمجۺ‪۸۷۱۴‬ینضلۃیہنیطریفیدارالفکریہریوتی‪۳۳۷/ ۵‬‬

‫‪218‬‬

‫‪Page 88 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہیۺدحمكۺلیلجۺاےنتۺاہمئۺابکرۺےنۺلاَادینۺدعتمدۃۺرؿامكۺیکۺاؿررطقیۺاریخۺںیمۺہیۺظفلۺںیہۺہک‪:‬‬
‫ایشع ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےن ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺیک ۺانپۃ ۺیل ۺاؿررعض ۺیک ۺہک‪:‬اے ۺامكل ۺا دایمن‪،‬ؿاے ۺزج ۺاؿزسا دۃ ۺرعف ۺصیلیاهللی‬
‫تعایلیعلی یوسلمیوہاركیوسلم۔‬
‫ٰ‬
‫دحمكۺ‪:۸۷‬احرفۺنبۺوعلۺظرینۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺاحرضۺخدعقۺوہرکۺرعضۺیک‪:‬‬
‫ریمےۺَاھتۺیسک ۺصخشۺوکۺوضحرۺارَالۺهرامںیئۺوج ۺریمی ۺوقصۺوکۺ‬ ‫اہعثیمیعیمنییدعویایلیدینكیفانال یجار۔ ی‬
‫وضحرۺےکۺدنیۺیکۺرطلۺدوعفۺرکےۺاؿرؿۃۺریمیۺانپۃۺںیم وہاگ۔‬

‫وضحۺرادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺالكۺااصنریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺَاھتۺرکۺدلاۺاحرفۺریضۺاۺهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےکۺےبنکۺؿاولنۺےنۺدہعۺ‬
‫و‬
‫ینکشۺرکۺےکۺاںیہنۺدیہشۺرکدلا۔ک ننۺنبۺلامكۺریضۺاۺهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺاٌۺلارےۺںیمۺااعشرۺےہکۺارا سملہۺہیۺرعش ۺ؎‬
‫یمحمدایالیغدر ی‬
‫ً‬ ‫یمنکمیفان‬ ‫یاحارثیمنییغدریہذمۃیجارہی ی‬
‫اےۺاحرفۺ! وجۺوکیئۺمتۺںیمۺاےنپۺانپۃۺدےئۺوہےئۺےکۺدہعۺےسۺےبۺؿافیئۺرکےۺوتۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسجۺانپۃۺدےتیۺںیہۺؿۃۺیچسۺانپۃۺ‬
‫وہیتۺےہ۔‬
‫فجاء یالحارث یفاعتذر یو یودی یاالنصاری یوقال ییای احرف ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےن ۺاحرض ۺوہرک ۺذعر ۺایک ۺاؿر ۺااصنریۺ‬
‫محمدیاینیعائذہكیمنیلسانیحسان۔الزہرییہنیہکاری دیہشۺیکۺدمكۺدیۺاؿروضحرۺےسۺرعضۺیکۺلاروسلۺاهللۺ! ںیم‬
‫حدثینیعمیمصعبیانیالحارثیہنیعوفیایتیالنیبی وضحرۺیک ۺانپۃ ۺاماتگنوہنۺک ننۺیکۺرلانۺےس۔رریب ۺنب ۺاکبر ۺےنۺ‬
‫اہک ۺےھجم ۺریمے ۺاچچ ۺعطكق ۺےن ۺدحمك ۺایبن ۺیک ۺہک ۺاحرف ۺنبۺ‬
‫صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمی‪219‬فذکرہ۔ ی‬
‫وعلۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺلاٌۺاحرضۺوہرکۺ‬
‫رھپۺوپریۺدحمكۺایبنۺیک۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۸۸‬حیحصۺملسمۺرشفیۺںیمۺرضحفۺاوبۺوعسمدۺدبریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہ‪:‬‬
‫ان یکانییضربیغالم یفجعلییقولیاعوذہاهللیقالی ی ینعیۺؿۃۺاےنپۺؽالصۺوکۺامرۺرےہۺےھت‪،‬ؽالصۺےنۺانہکۺرشؿػۺایک‪،‬اهللۺ‬
‫یکۺداہیئ‪،‬اهللۺیک ُۺداہیئ۔‬

‫یاالصاہۃییفیتمؼیزیالصحاہۃیہحوال یالزہرییرتہمجۺ‪۱۴۵۷‬یالحارثیہنیعوفیدارالفکریہریوتی‪۴۳۰/ ۱‬‬

‫‪219‬‬

‫‪Page 89 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اہیئ۔وفراۺ‬
‫ً‬ ‫فجعلییضرہ یفقالیاعوذہرسولیاهللی‪،‬فرتک یفقالی اوہـن ےنۺاہھتۺہنۺرؿاک۔ؽالصۺےنۺاہک‪:‬روسلۺاهللۺیکۺد‬
‫تعایلیعلی یوسلمیواهللیاقدرعلیكی وھچردلا۔وضحر ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺهراملا‪:‬‬
‫رسولیاهللیصیلیاهللی ٰ‬
‫خداۺیکۺمسقۺ! ےبۺكشۺاهللۺھجتۺرپۺاٌۺےسۺرلادۃۺاقدرےہۺانتجۺوتۺ‬ ‫منكیعلی یقالیفاعتق ی‪220‬۔ ی‬
‫اٌۺؽالصۺرپ۔اوہـن ےنۺؽالصۺوکۺا رادۺرکدلا۔‬

‫الحمدهللی! اٌ ۺدحمك ۺحیحص ۺےک ۺویتر ۺدےئھکی‪،‬ایح وہ ۺوت ۺؿاہتیب ۺوک ۺدؿف ۺرمےن ۺیک ۺیھب ۺہگج ۺںیہن‪،‬ہی ۺدحمك ۺوت ۺخدا ۺاجےن ۺامیبردولن ۺرپ ۺایک ۺایکۺ‬
‫ایقںیتمۺوترےۺیگ۔روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیک ُۺداہیئۺدانیۺیہۺانۺےکۺداہیئۺاچمےنۺوکۺتہبۺیھتۺہنۺہکۺؿۃۺیھبۺوینۺہکۺدیسلاۺاوبۺوعسمدۺ‬
‫دبریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوخدۺهرامےتۺںیہۺؿۃۺاهللۺزعؿلجۺیکۺداہیئۺداتیراہۺںیمۺےنۺہنۺوھچراۺذقۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺداہیئۺدی ً‬
‫ۺوفراۺ‬
‫وھچرۺدلا۔‬
‫املعءۺهرامےتۺںیہۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺداہیئۺنسۺرکوضحرۺیکۺتمظعۺدلۺرپاھچیئۺاہھتۺرؿكۺایل۔‬
‫و‬
‫اوقل‪(:‬ںیمۺاتہکوہن۔ف)ینعیۺ ہلیۺلافۺالكۺومعملۺوہاجےنۺےسۺایسیۺومرثۺہنۺوہیئ‪،‬انسانۺاکۺاقدعۃۺےہۺہکۺسجۺلافۺاکۺاحمؿرۃۺمکۺوہلاےہۺ‬
‫اٌۺاکۺارثۺرلادۃۺڑپلاۺےہۺؿرہنۺیبن یلص اهلل ہیلع ؿملس یک داہیئ ہنیعب اهلل زع ؿ لج یک داہیئ ےہ اؿر یبن یلص اهلل ہیلع ؿملس یک تمظع ۺ‬
‫اهلل ۺزعؿلج ۺیک ۺتمظع ۺےس ۺلایش ۺےہ۔دمحباهلل ۺدحمك ۺےک ۺہی ۺینعم ۺںیہ ۺارگہچ ۺؿاہہیب ۺےک ۺوطر ۺرپ ۺوت ۺاٌ ۺاک ۺدر ہ ۺرشك ۺےس ۺیھب ۺھچک ۺا ےگ ۺمراھۺ‬
‫وہاےہ۔‬
‫دحمكۺ‪:۸۹‬یہیۺومضمنۺدبعایحراطۺےنۺاینپۺفنصمۺںیمۺاامصۺنسحۺرصبیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک‪:‬‬
‫قالیہؼنایرجلییضربیغالمال ‪،‬وھوییقولیاعوذہاهللیاذی ینعیۺالكۺاصذقۺاےنپۺؽالصۺوکۺامرۺرےہۺےھتۺاؿرؿۃۺہہکۺراہۺاھتہکۺ‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیفقالیاعوذی اهللۺیک ُۺداہیئ۔اےنتۺںیمۺؽالصۺےنۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ٰ‬ ‫ہصریہرسولیاهللیص‬
‫ہیلع ۺؿملس ۺوکۺرشتفی ۺالےتۺداھکی ۺاف ۺاہک ۺروسلۺاهللۺیک ۺداہیئ۔‬ ‫ہرسولیاهللیفال ٰیقی ی‬
‫وفراۺاٌ‬
‫ً‬

‫یصحیحیمسلمیکتابیاالیمانیہابیصحۃیالممالیكیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۵۲/ ۲‬‬
‫‪220‬‬

‫‪Page 90 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ماکانییفیید ٖہیوخ ٰیلیعنیالعبدیفقالیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬

‫یتعایلی اصذق ۺےن ۺوکرا ۺاہھت ۺےس ۺدال ۺدلا ۺاؿرؽالص ۺوک ۺوھچردلا۔وضحرۺ‬
‫علی یوسلمیامایواهللیان یاحقیانییعاذیمنیاستعاذ یہ ی ادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪َ:‬یباۺےہۺخداۺیکۺمسقۺ‬
‫مینیفقالیالرجلییارسولیاهللیفھویحریلوج یاهللی‪221‬۔ ی كشیبۺاهللۺزعؿلجۺھجمۺےسۺرلادۃۺاٌۺاکۺقحتسمۺےہۺہکۺاٌۺیکۺ‬
‫ُداہیئ ۺدےنی ۺؿاےل ۺوک ۺانپۃ ۺدی ۺاجےئ۔ان ۺاصذق ۺےن ۺرعضۺ‬
‫یک‪:‬لاۺروسلۺاہلۺ!وتۺؿۃۺاهللۺےکۺےیلۺا رادۺےہ۔‬

‫اوقل‪:‬الحمدیهلل اٌۺدحمكۺےنۺوتۺاؿریھبۺلاینۺرسۺےسۺریترکدلا‪،‬اصلۺرصتحیۺهرامدیۺہکۺوضحۺرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺؽالصۺ‬
‫و‬
‫یکۺدؿونن ُۺداہایئنۺیھبۺںینسۺاؿر ہلیۺداہیئۺرپۺانۺاکۺہنۺرانکۺاؿردؿرسیۺرپوفراۺلارۺرانہۺیھبۺطالہظحۺهراملاۺرگمۺاسوسٌۺہکۺؿاہتیبۺیکۺدلكۺؿرمدؿدمكۺ‬
‫وکۺہنۺوتۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاٌۺؽالصۺےسۺهرامےتۺںیہۺہکۺوتۺرشمكۺوہایگۺاهللۺےکۺوسۺاریمیۺداہیئۺداتیےہۺاؿرؿۃۺیھبۺزکۺرطحۺ‬
‫ہکۺاهللۺزعؿلجۺیکۺداہیئۺوھچرۺرکۺہنۺا اقۺےسۺارَادۺرکےتۺںیہۺہکۺہیۺاسیکۺرشكۺاربک‪،‬خداۺیکۺداہیئۺیکۺؿۃۺےبۺرپؿایہۺاؿرریمیۺداہیئۺرپۺہیۺرظن‪،‬الكۺوتۺ‬
‫ریمی ۺداہیئ ۺامینن ۺاؿر ۺؿۃ ۺیھب ۺوین ۺہک ۺخدا ۺیک ۺداہیئ ۺہن ۺامن ۺرک ۺاسوسٌ ۺا اق ۺؿؽالص ۺوک ۺرشمك ۺانبلا ۺدرانکر ۺوخد ۺوج ۺاٌ ۺرپتحیصن ۺهرامےت ۺںیہ ۺؿۃ ۺزکۺ‬
‫ظرےۺیکۺلافۺےہۺہکۺاهللۺھجمۺےسۺرلادۃۺاٌۺاکۺقحتسمۺےہ‪،‬داہیئۺوتۺاینپۺیھبۺاقمئۺرا یۺاؿراینپۺداہیئۺدےنیۺرپہنۺدینیۺیھبۺلامكۺرا ی‪،‬رصلۺاانتۺ‬
‫ارَادۺوہاۺہکۺخداۺیکۺداہیئۺرلادۃۺامےننۺےکۺاقللۺیھت۔ادمحلهللۺہکۺاهللۺےکۺےچسۺروسلۺیلص اۺهللۺاعتیٰل ہیلعۺؿملسۺےنۺدہوناہہیبۺےکۺٹوھےٹۺغرا نۺ‬
‫وقتلۃۺاالت ننۺیکۺھچکۺدقرۺہنۺهرامیئۺاےسۺتخسۺدلكۺاچنہپیئۺسجۺںیمۺاٌۺاکۺاامصۺاتھکلےہ‪:‬‬
‫"اؿلۺینعمۺرشكۺؿوتدیحۺےکۺانھجمسۺاچےیہۺاکثرۺولگۺ ریؿنۺربمغیپؿنۺوکۺلکشمۺےکۺؿغكۺاکپرےتۺںیہ‪،‬انۺےسامدںی امےتگنۺںیہ‪ ،‬وکیئۺاےنپۺ‬
‫ےٹیبۺاکۺلاصۺدبعایبنلۺرکھباےہۺوکیئۺیلعۺشخبۺوکیئۺؽالۺصۺیحمۺادلنی‪،‬وکیئۺلکشمۺےکۺؿغكۺیسکۺیکۺداہیئۺداتیےہ‪،‬رغضۺہکۺوجۺھچکۺدنہؿۺاےنپۺوتن‬
‫ےسۺرکےتۺںیہۺؿۃۺِقۺھچکۺہیۺٹوھےٹۺاملسمنۺاؿایلءۺؿۺالیباءۺےسۺرکۺزگرےتۺںیہۺاؿردوعیٰۺاملسمینۺاکۺےئکۺاجےتۺںیہ۔چسۺهراملاۺاهللۺاصذقۺےن‬

‫یالدرالمنثوریہحوال یعبدالرزاقیعنیالحسنیتحتیاآلیۃی‪۳۶/ ۴‬یداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۵۰۲/ ۲‬کزنیالعمالیہحوال یعبیعنیالحسنیدحمكۺ‬

‫‪221‬‬

‫‪۲۵۶۷۳‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۲۰۳/ ۹‬‬

‫‪Page 91 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہکۺںیہنۺاملسمنۺںیہۺاکثرۺولگۺرگمۺہکۺرشكۺرکےتۺںیہ‪222‬۔"اھۺرصتخمًا‬
‫انۺداعفۺالبالءۺےکۺعبکرؿنۺےسۺیھبۺاانتۺوپھچۺےئجیلۺہکۺیسکۺیکۺانپۃۺینعیۺاٌۺیکۺداہیئۺدینیۺدعفۺلالۺیہۺےکۺےیلۺوہیتۺےہۺلاۺھچکۺاؿر۔ویلٰکنیالوھاہیۃی‬
‫قومییعتدون۔(اؿروقصۺؿاہہیبۺدحےسۺمر ھیےۺؿایلۺےہ۔ف)‬
‫دحمكۺ‪:۹۰‬انبۺام ہۺرضحفۺمیمتۺداریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺراؿی‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی ی ینعیۺمہۺخدعقۺادقٌۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ٰ‬ ‫قالیکنایجلویسایعندیرسولیاهللیص‬
‫وسلمیاذیاقبلیہعرییتعدوایحیتیوقفیعیلیھامۃیرسولی ںیمۺاحرضۺوہےئۺلااگۃۺالكۺاؿمكۺدؿرلا ا لاۺاہینۺلكۺہکۺوضحرۺ‬
‫اهللیصیلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیایھایالؽیعیریاسکنیفانی ےک ۺرس ۺابمرك ۺےک ۺغربی ۺا رک ۺڑھکا ۺوہا‪،‬وضحر ۺادقٌ ۺیلص ۺاهللۺ‬
‫ٰ‬
‫م‬ ‫ه‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺ راملا‪:‬اےۺاؿ ك ۺ!رہھٹارگۺوتۺاچسۺےہۺوتۺ‬
‫تكیصادقًایفلكیصدقكیوانیتكیکاذ ًہافعلیكیکذہكی‬
‫ریتے ۺچس ۺاک ۺلھپ ۺریتے ۺےیل ۺےہ ۺاؿرٹوھلا ۺےہ ۺوت ۺریتےۺ‬
‫مع یان یاهلل ٰ‬
‫یتعایل یقد یامن یعائذنا یولؼس یہخائبی‬
‫ٹوھف ۺاک ۺؿلال ۺھجت ۺرپ ۺےہ‪،‬اٌ ۺےک ۺَاھت ۺہی ۺلاف ۺكشیب ۺہک ۺوجۺ‬
‫الئذنایفقلناییارسولیاهللیمایقولیھذایالبعری‪،‬فقالی‬
‫امہریۺانپۃۺںیمۺا ےئۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺاٌۺےکۺےیلۺاامنۺرا یۺےہۺ‬
‫ھذایہعرییھمیاھل یہنحرہیواکلیلحم یفھربیممھنیوی‬
‫اؿرۺوجۺامہرےۺوضحر ااجتلۺالےئۺؿۃۺلارمادیۺےسۺمریۺےہ۔احصہبۺ‬
‫استغاثیہنیکمیہؼناینحنیکذٰ لكیاذ یایقبلیصاحب یاوی ےن ۺرعض ۺیک‪:‬لاروسل ۺاهلل ۺ!ہی ۺاؿمك ۺایک ۺرعض ۺرکلاےہ ۺ؟‬
‫قالیاصحاہ ییتعادونیفلماینظریالمھییالبعریعادیایلی هراملا‪:‬اٌ ۺےک ۺاموکلن ۺےن ۺاےس ۺخال ۺل ۺرک ۺےک ۺاھکانیل ۺاچاہ ۺاھت ۺہیۺ‬
‫ان ۺےکۺلاٌۺےسۺاھبگۺا لا ۺاؿر ۺاہمترےۺیبنۺےکۺوضحر ۺهرلادۺ‬ ‫ھا ّمۃیرسولیاهللیصیلیاهللی ی‬
‫اللا۔مہ ۺوینۺیہۺےھٹیب ۺےھتۺہک ۺاےنت ۺںیمۺاٌۺاکۺامكل ۺلااہک ۺاٌۺ‬
‫ےک ۺامكل ۺدؿرےت ۺا ےئ‪،‬اؿمك ۺےن ۺذق ۺاںیہن ۺداھکی ۺرھپ ۺوضحرۺ‬
‫ادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےک‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالہپۺلافۺوتدیحۺؿرشكۺےکۺایبنۺںیمۺعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺضۺ‪۴‬‬
‫‪222‬‬

‫‪Page 92 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫علی یوسلمیفالذہھایفقالواییایرسولیاهللیھذایہعرینای رساونرۺےکۺلاٌۺا ایگۺاؿرۺوضحرۺیکۺانپۃۺڑکپی‪،‬اٌۺےکۺاموکلنۺےنۺ‬

‫ھربیمنذیثالثۃیایامیفلمینلق یاالیہنیییدییک‪،‬فقالی رعضۺیک‪:‬لاۺروسلۺاهللۺ!امہرا اؿمكۺنیتۺدنۺےسۺاھباگۺوہاۺےہۺ‬
‫صیلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیامایان ییشکواییلیفبػستی ا ح ۺوضحر ۺےکۺلاٌۺطالۺےہ۔وضحر ۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫ٰ‬
‫ؿملس ۺےن ۺهراملا‪َ:‬ییے ۺوہ ۺاٌ ۺےن ۺریمے ۺوضحر ۺلاشل ۺیک ۺےہۺ‬
‫الشکایۃ۔فقالوییارسولیاهللیماییقولی؟قالییقولیان ی‬
‫م‬
‫اؿر ۺرتہب ۺیہ ۺ ری ۺلاشل ۺےہ۔ؿۃ ۺوبےل‪:‬لا ۺروسل ۺاهلل ۺ!ہی ۺایکۺ‬
‫ریبییفیامنکمیاحواالیوکنتمیتحملونیعلی ییفیالصیفی‬
‫اتہکےہۺ؟هراملا‪:‬ہیۺاتہکۺےہۺہکۺؿۃۺمروسنۺاہمتریۺاامنۺںیمۺلالۺ‬
‫ایلیمواجعیالکالءیفاذایکانیالشتاءیرحلتمیایلیموضعی‬
‫رگیم ۺںیم ۺاٌ ۺرپ ۺابابف ۺالدرک ۺزبسۃ ۺےنلم ۺیک ۺہگج ۺلك ۺاجےت ۺاؿر‬
‫یاہالسائمای‬
‫الدفاء یفلما یکرب یاستفخلتم یفرزقکم یاهلل ً‬
‫ً اجرےۺںیم رگصۺاقمصۺلكۺوکح ۺرکےت‪،‬ذق ۺؿۃۺمرا ۺوہا ۺوتۺمتۺ‬
‫فلمایادرکت یھذہیالسنۃیالخصبۃیھممتمیہذہح یواکلی ےنۺاےسۺَالدانبایلۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺاٌۺےکۺےفطنۺےسۺاہمترےۺ‬
‫لحم ٖ ۔فقالویایواهللیکانی ٰذلكییارسولیاهللی۔فقالیصیلیای تہبۺاؿمكۺرکدےیۺوجۺرچےتۺرھپےتۺںیہ‪،‬افۺوجۺاےسۺہیۺَادافۺ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیماھذایجزاءیالمملوكیالصالحیمنی مرٌ ۺا لا مت ۺےن ۺاےس ۺدحب ۺرکےک ۺاھک ۺانیل ۺاچاہ۔ؿۃ ۺوبےل‪ :‬لاۺ‬
‫هلل ٰ‬
‫موالی ۔فقالواییارسولیاهللیفانایالنؽیع یوالیننحرہ۔ی روسلۺاهللۺ!خدایکۺمسقۺ!وییہنۺوہا۔وضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫فقالیصیلیایهللیتعایلیعلی یوسلمیکذہتمیقدیاستغاثی ہیلع ۺؿملس ۺےن ۺهراملا ۺمبك ۺولممك ۺاک ۺدبہل ۺاٌ ۺےک ۺاموکلن ۺیکۺ‬
‫ٰ‬
‫رطلۺےسۺہیۺںیہنۺےہ۔ؿۃۺوبےل‪:‬لاۺروسلۺاهللۺ!وتۺمہۺاےسۺہنۺ‬
‫ہکمیفلمیتغؼثوہیوانایاویلیہالرحمۃیمنکمیفانیاهللی‬
‫ه‬
‫ںیچیبۺےگۺہنۺدحبۺرکںیۺےگ۔ راملا‪:‬طلغۺےتہکۺوہۺاٌۺےنۺمتۺےسۺ‬
‫نز عیالرحمۃیمنیقلوبیالمنافقنییواسکنھاییفیقلوبی‬
‫هرلادۺیکۺوتۺمتۺاٌۺیکۺهرلادۺوکۺہنۺےچنہپۺاؿرۺںیمۺمتۺےسۺرلادۃۺاٌۺاکۺ‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیممھنی‬
‫ٰ‬ ‫المؤمننی۔فاشرتاہیص‬
‫قحتسمۺؿالقئۺوہن ۺہکۺهرلادی ۺرپۺرمحۺهرامؿنۺاهلل ۺزعؿلج ۺےنۺ‬
‫ہمائۃیدرھمیوقالی ٰیایھایالبعری!ی ی‬
‫انموقفنۺےکۺدولنۺےسۺردمق ۺاکنلۺیلۺاؿر ۺات نن ۺؿاولنۺےکۺ‬
‫دولن ۺںیمۺرا ی ۺےہ‪،‬سپ ۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ےن ۺؿۃ ۺاؿمك ۺان ۺےس ۺوس ۺرؿےپ ۺوک ۺرخلد ۺایل ۺاؿر ۺاٌ ۺےس ۺارَادۺ‬
‫هراملا‪:‬اےۺاؿمكۺ!‬

‫‪Page 93 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫۔فریغ یعیل یھامۃی خالۺاجۺہکۺوتۺاهللۺزعؿلجۺےکۺےئلۺا رادۺےہ۔ہیۺنسۺرکۺاٌۺےنۺرسۺ‬

‫ٰ‬ ‫ا نطلق یفانت یحر یلوج یاهلل ٰ‬
‫یتعایل‬
‫تعایل یعلی یوسلمیفقالیصیلیاهللی ادقٌ ۺرپ ۺاینپ ۺوبیل ۺںیم ۺھچک ۺا ؿار ۺیک۔وضحر ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺ‬
‫رسولیاهللیصیلیاهللی ٰ‬
‫یریغی ؿملسۺےنۺا نیمۺیہک۔اٌۺےنۺدؿلارۃۺا ؿارۺیکۺوضحرۺےنۺرھپۺا نیمۺ‬ ‫یریغیفقالیاٰمنی۔ثم ٰ‬
‫تعایلیعلی یوسلمیاٰمنی۔ثم ٰ‬
‫ٰ‬
‫یہک۔اٌۺےنۺہسۺلارۃۺرعض ۺیکۺوضحر ۺےنۺرھپۺا نیمۺیہکۺاٌۺ‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلم۔فقلنای‬
‫ٰ‬ ‫الراہعۃیفبیکیالنیبیص‬
‫ےنۺوچیھتۺلارۺھچکۺا ؿارۺیکۺاٌۺرپۺوضحرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫یارسولیاهللیماییقولیھذایالبعری؟قالیقالیجزاكیاهللی‬
‫ےنۺرگہیۺهراملا۔احصہب ۺےنۺرعضۺیک‪:‬لاۺروسلۺاهللۺ!ہی ۺایک ۺاتہکۺ‬
‫ےہۺ؟هراملا‪:‬اٌۺےنۺاہکۺاےۺیبنۺاهللۺ!اهللۺزعؿلجۺوضحر ۺوکۺ‬ ‫ایھایالنیبیعنیاالسالمیوالیقر ٰان ً‬
‫یخریا۔‪،‬فقلتیاٰمنی۔ی‬
‫یومیالقیمۃیکمایسکنتی‬
‫ٰ‬ ‫ثمیقالیسکنیاهللیرعبیامتكی‬
‫اَالص ۺؿ ۺغران ۺیک ۺرطل ۺےس ۺرتہب ۺزجا ۺاطع ۺهرامےئ ۺںیم ۺےن ۺاہکۺ‬
‫رعیبیفقلتیاٰمنی۔ثمیقالیحقنیاهللیدماءیامتكیمنی ا نیم‪،‬رھپ ۺاٌ ۺےن ۺاہک ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺایقعق ۺےک ۺدن ۺوضحر ۺیک ۺاعقۺ‬
‫اعدائھایکمایحقنتیدیمیفقلتیاٰمنی۔ثمیقالیالجعلی ےس ۺوخل ۺدؿر ۺرکے ۺسج ۺرطح ۺوضحر ۺےن ۺریم ۺوخل ۺدؿر ۺایکۺ‬
‫اهللیہاسیامتكیہؼنھایفبکیتیفانیھذہیالخصالیسألتی ںیم ۺےن ۺاہکۺا نیم۔رھپۺاٌ ۺےن ۺاہکۺاهلل ۺلجۺؿؽال ۺوضحرۺیکۺاعقۺ‬
‫ریب یفاعطانیھا یومنعین یھذ ٖہ یواخربین یجربیل یعلی ی ےکۺوخنۺانۺےکۺدونمشنۺےکۺاہوھتنۺےسۺظوفحعۺرےھک(ہکۺافکرۺ‬
‫السالمیعنیاهللیعزوجلیانیفناءیامیتیہالسیفیجریی یھبک ۺاںیہن ۺااصیتسل ۺہن ۺرک ۺںیکس)اسیج ۺوضحر ۺےن ۺریما ۺوخنۺ‬
‫اچبلا‪،‬ںیم ۺےن ۺاہک ۺا نیم ۺرھپ ۺاٌ ۺےن ۺاہک ۺاهلل ۺاحبسہن ۺاعق ۺؿاال ۺیکۺ‬
‫القلمیہمایھویکائن۔کذایاوردہیعازیای ی‬
‫م‬
‫یتخسۺاےکنۺا سپۺںیمۺہنۺرےھک(لایمہۺوخرن ریۺےسۺدؿرۺرںیہ)‪،‬‬
‫اٌ ۺرپ ۺںیم ۺےن ۺرگہی ۺهراملا ۺہک ۺہی ۺِق ۺرمادںی ۺںیم ۺاےنپ ۺرفۺ‬
‫زعؿلجۺےسۺاملگۺاکچۺاؿر ۺاٌۺےنۺےھجمۺاطعۺهرامۺدںیۺرگم ۺہیۺ‬
‫لی لٹ‬
‫یلھچپۺعنمۺهرامیئۺاؿرۺےھجمۺربجالیئۺانیمۺہیلعۺالصلـۃۺؿا س ضۺےنۺ‬
‫اهللۺزعؿلجۺیکۺرطلۺےسۺربخۺرکۺدیۺہکۺریمیۺاعق ۺیکۺانفۺ‬
‫ولتارۺےسۺےہ۔ملقۺلچۺاکچۺدشینۺرپ۔‬

‫‪Page 94 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ل یاالمامیالحافظیذیکیالدینیعبدالعظیمیالمنذرییی وینۺیہۺاتکف ۺارتلبیغۺؿارتلھیق ۺںیمۺاامصۺاحظفۺدیکۺادلنیۺ‬

‫یتعایل یعلی ییف یکتاب یالرتغیب یوالرتھیبی دبعۺامیظعلۺدنمریۺردمۃۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺےسۺؿاردۺےہ۔(ف)‬
‫رحمۃ یاهلل ٰ‬
‫‪223‬۔ ی‬

‫ریقفۺےنۺاٌۺرَاہلۺںیمۺرظنبۺااصتخرۺاکثرۺااحدمكۺاکۺخالۺہصۺ اھکۺلاۺرصلۺلحمۺادتساللۺرپۺااصتقرۺایک۔ہیۺدحمكۺسیفنۺہکۺالكۺایلعۺاؽالصۺوبنفۺ‬
‫ؿزجعمافۺلیلجۺرضحفۺرَالكۺہیلعۺؿیلعۺاہلۺالضفۺالصلـۃۺؿالٹشبہۺےسۺیھتۺامتبہمۺدرکۺرکینۺانمِقۺیھجمس‪،‬اہینۺومعضۺاَیبادۺؿۃۺایپریۺایپریۺ‬
‫اانسد ۺےہ ۺہک ۺوجامہری ۺانپۃ ۺےل ۺاهلل ۺزعؿلج ۺاےس ۺانپۃ ۺداتیےہ ۺاؿر ۺوجمہ ۺےس ۺااجتل ۺرکے ۺلارماد ۺںیہن ۺراتہ۔ الحمدیهللیربیالعالمنی اؿر ۺخداۺ‬
‫اجےنۺداعفۺالبالۺزکۺےشۺاکۺلاصۺےہ۔‬
‫دحمكۺ‪:۹۱‬دبعاهللۺنبۺَالہمۺنبۺریمعۺایملسۺاحصیبۺانبۺاحصیبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫تزوجتیاہنۃیسراقۃیاہنیحارثۃیالنجارییوقتلیہبدری ںیمۺےنۺرساہقۺنبۺاحرہثۺاجنریۺدیہشۺزغؿۃۺدبرۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫فلمیاصبیشیاءیمنیالدنیایکانیاحبیایلیمنینکاحھایوی ؿبہۺیکۺاصرثرادیۺےسۺاکنحۺایکۺداینۺیکۺوکیئۺزیچۺںیمۺےنۺایسیۺہنۺ‬
‫اصدقتھا یمائییت یدرھم یفلم یاجد یشییئ یاسوق یالیھای لایئ ۺوج ۺاےکن ۺَاھت ۺَادی ۺوہےن ۺےس ۺےھجم ۺرلادۃ ۺایپری ۺوہ ۺںیم‬
‫ےنۺدؿ ۺوسۺرؿےپۺان ۺاکۺرہمۺایکۺاھتۺاؿر ۺلاٌۺھچکۺہنۺاھتۺوجۺاںیہن‬
‫یالمعولیفجئتیرسولیاهللیصیلی‬
‫ّ‬ ‫فقلتیعیلیاهللیورسول‬
‫وجیھبن‪،‬ںیم ےنۺاہکۺاهللۺاؿراهللۺےکۺروسلۺیہۺرپۺرھبؿہسۺےہ‪،‬‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیفاخربت یالحدیث۔ ی‬ ‫اهلل ٰ‬
‫ع‬ ‫خ‬
‫سپۺںیمۺ د قۺاونرۺوضحرۺرپۺونریلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیم‬
‫احرضۺوہاۺاؿراحلۺرعضۺایک۔‬

‫وضحرۺےنۺالكۺاہجدۺرپۺاںیہن اجیھبۺاؿرۺهراملا‪:‬‬
‫ںیمۺادیمۺرکلاوہنۺہکۺاهللۺزعؿلجۺںیہمتۺاینتۺتمینغۺدالدےۺ‬ ‫ارجوایانییغنیكیاهللیمھرزیوجتكی۔ ی‬
‫اگۺہکۺاینپۺویبیۺاکۺرہمۺادارکدؿ۔‬

‫ااسیۺیہۺوہا‪،‬وهللیالحمد۔‬
‫اامصۺہقثۺدمحمۺنبۺرمعۺؿادقےنۺایبۺدحرد‬ ‫االمامیالثقۃیمحمدیہنی‪224‬یعمرواقدی ی‬

‫یتعایلیمصطیفیالبایبیرصمۺ‪۸/ ۳‬۔‪۲۰۷‬‬
‫یالرتغیبیوالرتھیبیالرتغیبییفیالشفقۃیعیلیخلقیاهلل ٰ‬
‫‪223‬‬

‫یکتابیالمغازییسریۃیخضرةیامریھایاہویقتادةیمؤسسۃیاالعلمیللمطبوعاتیہریوتی‪۷۸/ ۲‬۔‪۷۷۷‬‬
‫‪224‬‬

‫‪Page 95 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫نیسالمۃیالمذکوریریضیاهللیتعایلی وجَالہمۺذموکرریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺاٌۺرپۺایکنۺدنسۺےسۺ‬
‫ٰ‬ ‫عنیایبیحدردوھواہ‬
‫عنہمایہسند ٖہ یالی یوقدیعیلیتوثیق یاالمامیالمحققی رؿامكۺایک‪،‬اؿراامصۺققحمۺیلعۺاالػالطۺےنۺحتفۺںیمۺاٌۺیکۺوتقیثۺ‬
‫هرامیئۺاؿرمہۺےنۺاےس(اےنپۺرَاےل)عبثر ۺانیعلۺںیم ایبنۺ‬ ‫عیلیاالطالقییفیالفتحیوذکرناییفیمنرییالعنی۔ ی‬
‫ایک۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪۹۲‬ؿ‪:۹۳‬زغؿۃۺربیخۺرشفیۺںیمۺربیخۺوکۺاجےتۺؿغكۺرضحفۺاعرمۺنبۺاوکػۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ےکۺوضحرۺںیمۺرزجڑپےتھۺےلچ ۺ؎‬
‫یوالیتصدقنایوالیصلؼنا ی‬ ‫(‪)۱‬اللھمیلوالانتیمااھتدینا ی‬
‫یوالقنییسکؼنۃیعلؼنا ی‬ ‫(‪)۲‬فاغفرفدا ًءیلكیمااہقؼنا ی‬
‫یونحنیعنیفضلكیمایاستغنؼنا ی‬ ‫(‪)۳‬وثبتیاالقدامیانیالقؼنا ی‬
‫(‪)۱‬خداوگاۃۺےہۺلاۺروسلۺاهللۺ!ارگۺوضحرۺہنۺوہےتۺوتۺمہۺدہامكۺہنۺلاےت‪،‬ہنۺروکٰۃۺدےتیۺہنۺنیارۺڑپےتھ۔‬
‫(‪)۲‬وتۺشخبۺدےئجیۺمہۺوضحرۺرپۺغرلانۺوجۺگباۃۺامہرےۺرۃۺےئگۺںیہۺاؿرمہۺرپوضحرۺہنیکسۺالارںی۔‬
‫(‪)۳‬اؿرذقۺمہۺدونمشنۺےسۺاقمللۺوہن وتۺوضحرۺںیمہۺلامكۺدقصۺر ںیھۺمہۺوضحرۺےکۺلضفۺےسۺےبۺاینرۺںیہن‪،‬یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫ہیۺدحمكۺحیحصۺاخبرۺیۺ‪225‬ؿحیحصۺملسمۺؿننسۺایبۺداؿدؿننسۺنسایئۺؿدنسمۺادمحؿریغاہۺںیمۺہملسۺنبۺاوکػۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرطبطۺدعلدۃۺےہۺ‬
‫وس‬
‫اؿر ھالرصمہعۺرلادافۺحیحصۺملسمۺؿاامصۺادمحۺےسۺےہ۔‬
‫رواہیمنیطریقیایاسیہنیسلمۃیعنیاہی یسلمۃیہنی الاٌ ۺنب ۺہملس ۺےک ۺرطقی ۺرپ ۺان ۺےک ۺؿادل ۺہملس ۺنب ۺاوکػ ۺریضۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫االکو عیریضیاهلل ٰ‬

‫یصحیحیالبخارییکتابیالمغازییہابیغزوةیخؼربیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۶۰۳/ ۲‬صحیحیمسلم‪،‬کتابیالجہادیوالسرییہابیغزوہیخؼربیدقیمیۺبتکۺاخہنۺ‬
‫‪225‬‬

‫رکایچۺ‪،۱۱۱/ ۲‬سننیالنسائییکتابیالجہادیوالسرییہابیمینیقاتلییفیسؽیلیاهللیونرۺدمحمۺاکراخہنۺاجترفۺبتکۺرکایچۺ‪،۶۰/ ۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیسلمۃیہنی‬

‫اال کو عیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۵۰/ ۴‬‬

‫‪Page 96 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عش ٰ‬
‫مہۺدحمكۺحیحصۺاخبریۺعمۺرشحۺاامصۺادمحۺػصظالینۺ م ّیۺہبۺارَادۺاشلریۺےکۺاافلعۺرکہمیۺرصتخمۺدرکۺرکںی‪:‬‬
‫(عنییزیدیہنیایبیعؽیدیعنیسلمۃیہنیاالکو عیریضی ینعیۺمرلدۺنبۺاوبۺدیبعۺاےنپۺومیٰلۺدیسلاۺہملسۺنبۺاوکػۺریضۺاهللۺ‬
‫یتعایلی اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺرکےتۺںیہۺہکۺمہۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺ‬
‫یتعایل یعن یقالیخرجنا یمعیالنیب یصیل یاهلل ٰ‬
‫اهلل ٰ‬
‫یلیال یفقال یرجل یمنی اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺرمہاۃۺراکفۺادقٌۺربیخۺوکےلچ‪،‬رافۺاکۺرفسۺ‬
‫علی یوسلم یایل یخؼرب یفسرنا ً‬
‫اھت‪،‬احرضنیۺےسۺالكۺاصذقۺرضحفۺادیسۺنبۺریضحۺریضۺاهللۺ‬
‫القوم)ھویاسیدیہنیحضرییریضیایهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن (لعامری‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےنۺہملسۺنبۺاوکػۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےکۺاچچرضحفۺ‬
‫یاعامریاالتسمعنایمنیھنیہاتک)وعندیاہنیاس ٰحقی‬
‫اعرمۺنبۺاوکػۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺاہک‪:‬اےۺاعرمۺ!ںیمہۺ‬
‫میریضیاهللیتعایلی‬
‫ٰ‬ ‫منیحدیثینصرہنیدھرینیاالسل‬
‫ھچک ۺااعشر ۺاےنپ ۺںیہن ۺانسےت‪،‬اؿرانب ۺاقحس ۺےن ۺرصن ۺنب ۺدہر‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمی‬
‫ٰ‬ ‫عن یان یسمعیرسولیاهللیص‬
‫ایملسۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺوینۺرؿامكۺایکہکۺںیم ےنۺرفسۺ‬
‫یقولییفیمسری ٖہیایلیخؼربیلعامریہنیاالکو عیریضیاهللی ربیخۺںیمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺاعرمۺنبۺاوکػۺ‬
‫تعایل یعن یانزلییااہنیاالکو عیفاحدیلنایمنیھنیھای ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺهرامےتۺانسۺ''اےۺانبۺاوکػ !''ارترکۺ‬
‫ٰ‬

‫تكیففی یان یصیلیاهلل ٰ‬

‫یتعایلیعلی یوسلمیھویالذییامرہی ھچک ۺاےنپ ۺااعشر ۺامہرے ۺےئل ۺرشؿػ ۺرکؿ۔اٌ ۺرؿامك ۺےسۺ‬

‫ہذٰ لك یوکان یعامر یریض یاهلل ٰ‬

‫یتعایل یعن یرجال یشاعرای ولعمصۺوہا ۺہکۺوخد ۺوضحر ۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺ‬
‫ً‬
‫اںیہن ۺاٌ ۺارم ۺاک ارم ۺهراملا۔اعرم ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺَارع ۺےھتۺ‬ ‫فزنلییحدوہالقومییقولییی؎ ی‬
‫ارتے ۺاؿروقص ۺےک ۺَاےنم ۺوین ۺدح ۺی ۺوخاین ۺرکےت ۺےلچ ۺہک‪:‬‬
‫اللھمیلویالیانتیماأھتدینا ی‬
‫لارفۺ!ارگۺوضحرۺہنۺوہےتۺمہۺراۃۺہنۺلاےتۺہنۺروکٰۃۺؿنیارۺاجبالےت۔‬
‫مہۺوضحر ۺرپۺلالرگدان ل وہنۺامہرےۺوجۺگباۃۺلایقۺرےہۺںیہۺ‬ ‫والتصدقنایوالصلؼنا ی‬
‫شخبۺدےئجی۔انۺااعشرۺںیمۺاخمبط‬
‫فاغفریفداءیلك‪،‬المخاطبیہذٰ لكیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلی ی‬

‫ل‪:‬غرلانۺوہےنۺؿاال‪،‬دؿرسےۺیکۺلالاےنپۺاؿرپۺےنیلۺؿاال۔‬

‫‪Page 97 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫علی یوسلمیاییاغفرلنایتقصریناییفیحقكیونصركیاذی وضحرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیہۺینعیۺوضحۺرۺےکۺوقحطۺوضحرۺ‬

‫یتعایل یوی یکۺدمد ۺںیم ۺوج ۺوصقر ۺمہ ۺےس ۺوہےئ ۺوضحراعملۺهرامدںی۔‬ ‫الیتصور یان ییقال یمثل ی ٰھذا یالکالم یللباری ٰ‬
‫قول یاللھم یلم ییقصد یہھا یالدعاء یوانما یافؾتح یہھای وضحر ۺےکےئلۺذظاف ۺوہےنۺیکۺدلیلۺہیۺےہۺہکۺاهللۺزعؿلجۺ‬
‫ےسۺااسیۺذظاف ۺرکلا ۺوقعملۺںیہن(اہمئۺهرامےتۺںیہۺہکۺیسکۺ‬
‫الکالم(مااہقؼنا)ای یماخل ّفنا یوراءنا یمن یاالٰثام ی(وی‬
‫ل‬
‫رپۺدفاوہےن ۺےکۺینعم ۺہیۺںیہ ہک ۺاٌ ۺرپ ۺارگوکیئ ۺ الءۺلا ۺفیلکتۺ‬
‫القنی)ای یاو یسل یرہك یان ییلقنی(سکؼنۃ یعلؼنا٭ یوی‬
‫ا یت ۺوتۺؿۃ ۺاےنپۺاؿرپ ۺےل ۺیلۺاجےئۺاٌ ۺیکۺاحمتظفۺںیمۺاینپ ۺاجنۺ‬
‫ثبت یاالقدام)ای یوان ییؿبت یاالقدام(ان یالقؼنا)ی‬
‫دے ۺدی ۺاجےئ ۺوت ۺاهلل ۺزعؿلج ۺوک ۺاٌ ۺکالص ۺاک ۺاخمبط ۺویکرکنۺ‬
‫العدو(فقالیرسولیاهللیصیلیاهللیعلی یوسلمیمن یھذای‬
‫انب َکیےۺںیہ)راہۺہیۺہکۺادتباءۺںیم اللھم ۺےہۺاٌۺےسۺوصقمد‬
‫السائقیقالوایعامریہنیاال کو عیقالییرحم یاهللی)وعندی‬
‫رضحفۺزعفۺلجۺخالہلۺوکۺاکپرلاۺںیہن(ہکۺہیۺاهللۺزعؿلجۺےسۺ‬
‫احمدیمنیروایۃیایاسیہنیسلمۃیفقالیغیفیرلكیرہكی رعض ۺغرارلاےئ) َللکہۺاٌۺےکۺلاصۺےسۺادتباےئۺکالصۺےہۺاؿر‬
‫قالیومایاستغفررسولیاهللیص‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمی وضحرۺمہۺرپہنیکسۺالارںی َ‬
‫ۺاقمللہۺدنمشۺےکۺؿغكۺاؿرںیمہۺلامكۺ‬ ‫ٰ‬
‫النسانییخص یاالیاستشھدیقالیرجلیمینیالقومیھوی دقصۺر ںیھۺینعیۺاےنپۺرف ۺلجۺؿؽالےسۺان ۺرمااعف ۺیکۺداعۺ‬
‫هللیتعایل یعن یکماییفیمسلمی هرامدںی۔ہیۺااعشر ۺنسۺرکۺوضحۺرادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿ‬
‫ٰ‬ ‫عمریہنیالخطابیریضیا‬
‫ملسۺےنۺدرلاتفۺهراملا‪:‬ہیۺوکن ۺاؿوٹننۺوکۺرؿانۺرکلاےہۺ؟‬ ‫(وجبت)ل یالشھادةیہدعائكیل ی ی‬
‫احصہبۺےنۺرعضۺیک‪:‬اعرمۺنبۺاوکػ۔وضحرۺےنۺهراملا‪:‬اهللۺاٌۺ‬
‫رپۺردمقۺرکے۔اؿردنسمادمح(ؿحیحصۺملسم)ںیمۺمرؿامكۺالاٌۺ‬
‫نبۺہملس(اےنپۺؿادلۺامخد ۺہملسۺنبۺاوکػۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺ‬
‫ےس)ےہ ۺروسل ۺاهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن(اعرمریضۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےس)هراملا‪:‬ریتاۺرۺفۺریتیۺرفغمفۺهرامےئۺاؿر‬
‫وضحر(ایسیۺہگج)ذقۺیسکۺاخضۺصخشۺاک‬

‫‪Page 98 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫(یانیبیاهللیلویالیامتعؾناہ )اہقؼت یلنایلنتمتعیہ ‪226‬۔ ی لاص ۺےل ۺرک ۺداعےئ ۺرفغمف ۺهرامےت ۺےھت ۺؿۃ ۺدیہش ۺوہاجلااھت (ذہلا)‬
‫احرضنی ۺںیم ۺےس ۺالك ۺاصذق ۺینعی ۺاریماوملنینم ۺرمع ۺریض ۺاهللۺ‬
‫اعتیٰل ۺؿبہ ۺاسیجہک ۺحیحص ۺملسم ۺںیم ۺرصتحی ۺےہ ۺرعض ۺیک‪:‬لاروسل ۺ!‬
‫وضحر ۺیکۺداعےسۺاعرمۺےکےئلۺاہشدف ۺؿاذق ۺوہ یئگۺوضحر ۺےنۺ‬
‫ںیمہۺانۺےسۺعفنۺویکنۺہنۺےنیلۺدلاۺینعیۺوضحرۺاںیہنۺایھبۺردنۃۺرےتھکۺ‬
‫ہکۺمہۺانۺےسۺرہبۺۃۺدنمۺوہےت۔امٹہٰی۔‬
‫ُ‬
‫ہیۺےلھچپ ۺظفلۺیھب لادۺرےنھک ۺےک ۺاقلل ۺںیہ ہکۺ''وضحرۺاںیہنۺردنۃۺرےتھک''۔یلصۺاهللۺاعتیٰل ۺہیلعۺؿملس۔ہی ۺدحمكۺانبۺا شٰظ ۺےن ۺاٌ ۺدنس ۺےسۺ‬
‫رؿامكۺیک‪:‬‬
‫حدثینیمحمدیہنیاہراھیمیہنیالحارثیعنیایبیالھیشمی ایبنۺایکۺھجمۺےسۺدمحمۺنبۺامرا میۺنبۺااحلرفۺےنۺاوہـنۺےنۺایبۺامشیہلۺ‬
‫ہنینصریہنیدھرنیاالسلمیانیاہاہیحدث یان یسمعیرسولی نب رصن ۺنب ۺدہرایملس ۺےس ۺہک ۺاےکنۺؿادل ۺےن ۺرفس ۺربیخۺںیمۺروسلۺ‬
‫اهللیصیلیاهللیتعایل یعلی یوسلمییقولییفیمسریہیایلیخؼربی اهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺاعرم ۺنبۺاوکػ ۺوکۺہی ۺهرامےتۺوہےئۺ‬
‫ٰ‬
‫انسوتۺاٌۺاکۺدرکۺرکدلا۔(ف)‬
‫لعامریہنیاالکو عیفذکرہی‪227‬۔ ی‬

‫ایسۺںیم ےہ‪:‬‬
‫ابیریضیاهللیتعایل یعن یوجبت یواهللی اریم ۺاوملنینم ۺرمع ۺنب ۺذظاف ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےن ۺرعض ۺیک ۺخداۺ‬
‫ٰ‬ ‫نیالخط‬
‫ّ‬ ‫فقالیعمریہ‬
‫یشہیدا‪228‬۔ ی یکۺمسقۺاہشدفۺؿاذقۺوہیئگ‪،‬لاۺروسلۺاهللۺ!اکٌۺوضحرۺںیمہۺانۺیکۺ‬ ‫ً‬ ‫یارسولیاهللیلوامتعؾنایہ ٖ ‪،‬فقتلییومیخؼرب‬
‫ردنیگۺےسۺرہبۃۺلافۺرےتھک۔ؿۃۺرؿرۺربیخۺدیہشۺوہےئۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہ۔‬

‫ُ‬
‫زینۺاامصۺاۺدمحۺےنۺدنسمۺںیمۺرطبقیۺانبۺا شٰظۺرؿامكۺهرامیئ‪:‬‬
‫سحقیثنایمحمدیہنیاہراھیمی ںیمہۺدحمكۺایبن ۺیکۺوقعیفۺےنۺہک ۺںیمہۺریمےۺلافۺےنۺوحباہلۺ‬ ‫حدثناییعقوبیثنایایبیعنیاہنیا ٰ‬
‫مٹ‬
‫سندایویمؾ ًنایہیدیان یاقتصری ی انبۺااحسطۺدحمكۺایبن ۺیکۺہکۺںیمہۺدمحم ۺنبۺامرا میۺنبۺاحرفۺ میۺ‬
‫ً‬
‫‪229‬‬
‫ہنیالحارثیالؾیمیالحدیثی‬
‫ےنۺدنسۺؿنتمۺذموکرۺےکۺَاھت‬

‫یارشادیالسارییشر حیصحیحیالبخارییکتابیالمغازییدحمكۺ‪۴۱۹۶‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۲۱۴ /۹‬لا‪۲۱۶‬‬

‫‪226‬‬

‫یالمسریایلیخؼربیدارا ہنیکثرییہریوتیالجزئنییالثالثیوالرا ہعیض ‪۳۲۸‬ؿ‪۳۲۹‬‬‫یالسریةیالنبویۃیالہنیہشامیذکر‬ ‫‪227‬‬

‫ٰ‬
‫یالمسریایلیخؼربیدارا ہنیکثرییہریوتیالجزئنییالثالثیوالرا ہعیض‪۳۲۹‬‬‫یالسریةیالنبویۃیالہنیہشامیذکر‬ ‫‪228‬‬
‫ٰ‬
‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثینصریہنیدھیریریضیاهلل ٰ‬
‫‪229‬‬
‫یتعایلیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۴۳۱/ ۳‬‬

‫‪Page 99 of 277‬‬
 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عیلیاالشعاریولمییذکریدعاءیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی ی دحمكۺایبنۺیکۺوساےئۺاٌۺےکۺہکۺاوہـنۺےنۺرصلۺااعشرۺرپاۺ‬
‫یتعایلیعن یوفی یفاحدیلنای افتکء ۺایک۔یبن ۺرکمی ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺیک ۺداع ۺابمرك ۺاؿر‬
‫وسلمیوالیقولیعمرریضیاهلل ٰ‬
‫مکانیقول ٖ یفخذلنایولعلیھذایھویاالصوبیواهللیتعایلی رضحف ۺرمع ۺریضۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہۺاکۺوقل ۺابمركۺدرکۺںیہن ایک۔‬
‫ٰ‬
‫اؿراٌۺرؿامكۺںیم"فخذلنا"یکۺہگجۺظفل"فاحدلنا" ےہ۔‬
‫اعلم۔ ی‬
‫یتعایلیاعلم۔(ف)‬ ‫َالدۺیہیۺرلادۃۺدرِقۺےہۺواهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۹۴‬نیحیحصۺںیمۺاصۺاوملنینمۺدص ہقۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺےسۺےہۺہکۺاوہـن ےنۺالكۺوصت رۺدارۺاقنیلۺرخلدا‪،‬وضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺ‬

‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺلاہرۺےسۺرشتفیۺالےئۺدرؿارےۺرپۺرؿقنۺاهرؿرۺرےہۺادنرۺدقصۺرکصۺہنۺراھک‪،‬اصۺاوملنینمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺےنۺرہچۃۺاونرۺںیم‬
‫ارثۺلارایضۺلالا(اهللۺاںیہنۺلاراضۺہنۺرکےۺدؿوننۺاہجنۺںیم)رعضۺرکےنۺںیگل‪:‬‬
‫یایرسولیاهللیاتوبیایلیاهللیوایلیرسول ٖ یماذایاذنبت‪230‬۔ ی لاروسلۺاهلل!ںیمۺاهللۺاؿراهللۺےک ۺروسلۺیکۺرطلۺوتہبۺرکیتۺ‬
‫وہنۺھجمۺےسۺایکۺذظاۺوہیئ۔‬

‫دحمكۺ‪:۹۵‬اچسیل‪۴۰‬ۺاحصہبۺرکاصۺریضۺاۺهللۺاعتیٰلۺمہنعۺلامہۺےھٹیبۺہلئسمۺدقرۺؿربجۺںیمۺثحبۺرکےنۺےگلۺانۺںیمۺدصقیۺؿافرؿطۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫امہنعیھبۺےھتۺرؿحۺانیمۺربجلیۺہیلعۺالسالصۺےنۺخدعقۺادقٌۺوضحرۺدیسۺارملنیلسۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیمۺاحرضۺوہرکۺرعضۺیک‪:‬لاروسلۺ‬
‫اهلل!وضحرۺاینپۺاعقۺےکۺلاٌۺرشتفیۺےلۺاجںیئۺہکۺاوہـنۺےنۺیئنۺراۃۺاکنیل۔وضحرۺرپونرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاےسیۺؿغكۺلاہررشتفیۺ‬
‫الےئۺہکۺؿۃۺؿغكۺوضحرۺیکۺرشتفیۺا ؿریۺاکۺہنۺاھتۺاحصہبۺےھجمسۺوکیئۺیئنۺلافۺےہ۔ا ےگۺدحمكۺےکۺایپرےۺایپرےۺاافلعۺدشکلۺؿدونلارۺوینۺںیہ‪:‬‬
‫وخر جیعلمھییملتمعاًیلون یمتوردةیوجنتاہیکانمایتف ّیقأ ی ینعیۺوضحرۺرپونرولصافۺاهللۺاعتیٰلۺؿَالہمۺہیلعۺانۺرپۺاٌۺاحلكۺ‬
‫ںیمۺمرا دمۺوہےئۺہکۺرلگ‬

‫‪ 230‬یصحیحیالبخارییکتابیاللباسیہاب یمن یکرہیالقعودیعیلیالصوریدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۸۸۱/۲‬صحیحیمسلمیکتابیاللباس یوالزینۃیہابیتحریمی‬

‫یصدیقۃیریضیاهللیتعایلیعنہایالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۲۴۶/۶‬مصنفی‬
‫ٰ‬ ‫تصویریصورةیالحیوانیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۰۱/۲‬مسندیامامیاحمدیعنیعائش‬

‫عبدالرزاقیہابیالتما ثیلیوماجاءیفی یدحمكۺ‪۱۹۴۸۴‬یالمجلسیالعلمیہریوتی‪۳۹۸/۱۰‬‬

‫‪Page 100 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہیحبیالرمانیالخامضیفنھضوایایلیرسولیاهللیصیلیاهللی رہچۃ ۺادقٌ ۺاک(دشف ۺخالل ۺےس)دكہ ۺراہ ےہ‪،‬دؿونن ۺراسخرۃۺ‬

‫تعایل یعلی یوسلمیحاسرینیاذرعھمیترعدیا کفہمیوی ابمرك ۺگالف ۺیک ۺرطح ۺرسح ۺںیہ وگلا ۺالار ۺرتٌ ۺےک ۺداےنۺ‬
‫ٰ‬
‫اذرعہمیفقالوایتؽنایایلیاهللیورسول ٖ یالحدیث۔یالطرباینی وھپف ۺےلکن ۺںیہ‪،‬احصہب ۺرکاص ۺہی ۺدےتھکی ۺیہ ۺوضحر ۺیک ۺرطل‬
‫(اعزجی ۺےک ۺَاھت)کالایئن ۺوھکےل ۺاہھت ۺرھترھتاےت ۺاکےتپنۺ‬
‫یمویلی‬
‫ٰ‬ ‫نیثوہانیریضیایهللیتعایل یعن‬
‫ٰی‬ ‫‪ 231‬ییفیالکبرییع‬
‫ڑھکے ۺوہےئ ۺاؿررعض ۺیک ۺہک ۺمہ ۺاهلل ۺؿروسل ۺیک ۺرطل ۺوتہبۺ‬
‫رسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم۔ ی‬
‫رکےتۺںیہ۔(ربطاینۺےنۺریبکۺںیمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫ؿملسۺےکۺؽالصۺرضحف ۺوثلان ۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺ‬
‫ایک۔ف)‬

‫ان ۺااحدمك ۺےس ۺلامك ۺہک ۺدص ہق ۺؿدصقی ۺؿافرؿط ۺؿریغمہ ۺااتکسیل ۺاحصہب ۺرکاص ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺمہنع ۺےن ۺوتہب ۺرکےن ۺںیم اهلل ۺاقلل ۺاوتلفۺ‬
‫لجۺخالہلۺےکۺلاصۺلاكۺےکۺَاھتۺاٌۺےکۺلامكۺاربکۺیبنۺاوتلہبۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺلاصۺلاكۺیھبۺطاللاۺاؿروضحرۺرپ ونرۺخلیىۃۺاهللۺاالمظعۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺوبقلۺهراملاۺاحالہکنۺوتہبۺیھبۺالصۺقحۺرضحفۺزعفۺزعخالہلۺاکۺےہ۔ؿذہلاۺدحمكۺںیمۺےہۺالكۺدیقیۺرگاتفرۺرکۺ‬
‫ےکۺخدعقۺادقۺٌۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیم اللاایگۺؿۃۺوبال‪:‬‬
‫ایہٰل!ریمی ۺوتہب ۺریتی ۺرطل ۺےہ‪،‬ہن ۺدمحم ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿ‬ ‫اللھمیاینیاتوبیالیكیوالیاتوبیایلیمحمد۔ ی‬
‫ملسۺیکۺرطل۔‬

‫وضحر ادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫عرفیالحقیالھل ٖ ۔احمد‪ 232‬یو یالحا کمیو یصحح یوی قح ۺوک ۺقح ۺؿاےل ۺےکےئل ۺاچہپن ۺایل۔ادمح ۺؿاحمک ۺےن ۺاےس ۺرؿامكۺ‬
‫ایک ۺاؿراٌ ۺیک ۺحیحصت ۺیک ۺاؿراٌ ۺوک ۺاوسد ۺنب ۺرسعی ۺےس ۺرؿامكۺ‬ ‫روییعنیاالسودیہنیسریعیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬ ‫ٰ‬
‫ایک۔(ف)‬

‫یالمعجمیالکبرییعنیثوہانیریضیاهللیعن یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۹۵/۲‬ؿ‪۹۶‬‬
‫‪231‬‬

‫‪ 232‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیاسودیہنیسر یعیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۴۳۵/۳‬کزنالعمالیدحمك ۺ‪ ۸۷۲۵‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‬

‫‪ ۷۷۶/۳‬کزنالعمالیدحمكۺ‪۱۱۶۱۲‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۵۴۶/۴‬کشفیالخفاءیدحمكۺ‪۱۷۲۵‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۵۵/۲‬‬

‫‪Page 101 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۹۶‬حیحصۺاخبریۺؿحیحصۺملسم ۺںیم ۺرضحف ۺبعک ۺنب ۺامكلۺااصنری ۺریضۺاهللۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےسۺےہ ۺذقۺان ۺیکۺوتہب ۺوبقلۺوہیئۺاوہـن ےنۺ‬
‫ومالۺےئۺدؿۺاہجنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرعضۺیک‪:‬‬
‫یارسولیاهللیانیمنیتوہیتیانیا نخلعیمنیمایلیصدقۃی لاروسلۺاهللۺریمیۺوتہبۺیکۺامتیمۺہیۺےہۺہکۺںیم اےنپۺَارےۺ‬

‫ایلیاهللیوایلیرسول ٖ ی صیلیاهلل ٰ‬
‫‪233‬‬
‫امل ۺےس ۺلکن ۺاجؿن ۺاهلل ۺاؿراهلل ۺےک ۺروسل ۺےک ۺےیل ۺدصہق ۺرکۺ‬ ‫یتعایلیعلی یوسلم۔ ی‬
‫ےک۔لجۺخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫ارَاداشلریۺرشحۺحیحصۺاخبریۺںیم ےہ‪:‬‬
‫اییصدقۃیخالصۃیهللیولرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی ی ینعی ۺاٌ ۺدحمك ۺںیم ۺاهلل ۺؿروسل ۺیک ۺرطل ۺدصہق ۺرکےن ۺےکۺ‬
‫ینعم ۺاهلل ۺؿروسل ۺےک ۺےیل ۺدصتط ۺںیہ‪،‬وت ۺاحلص ۺہی ۺہک ۺاانپ ۺَاراۺ‬ ‫یفایلیہمعینیالالم‪234‬۔ ی‬
‫وسلم ٰ‬
‫املۺاخضۺخدا ۺاؿرروسلۺےکۺلاصۺرپۺدصتطۺرکدؿنۺابتركۺؿ‬
‫اعتیٰل ۺؿیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس۔انچہچ ۺاٌ ۺںیم ۺایل ۺینعمب ۺالصۺ‬
‫ےہ۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۹۷‬نمیۺیکۺالكۺیبۺیبۺاؿرانۺیکۺیٹیبۺلاراگۃۺسکیبۺانپۃۺوبحمفۺاہلۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیمۺاحرضوہںیئ‪،‬درتخۺےکۺاہھتۺںیم اھبریۺ‬
‫ایسر ِ ی‬
‫ك‬ ‫یزکوةیھذا اٌۺیکۺروکٰۃۺدےۺیگ۔رعضۺیک‪:‬ہن هراملا‪:‬ۺ ّی‬ ‫ه‬
‫اھبریۺنگنکۺوسےنۺےکۺےھت‪،‬ومیلۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺ راملا‪:‬تعطنی ٰ‬

‫حیالبخارییکتابیالزکوةی‪ ۱۹۲/۱‬یوکتابیالوصایا‪ ۳۸۶/۱‬یوکتابیالمغازیی‪،۶۳۶/۲‬صحیحیمسلمیکتابیالتوہۃیہابیحدیثیتوہ یدقیمی ۺبتک ۺاخہنۺ‬

‫ٰ‬ ‫‪ 233‬یصحی‬

‫رکایچۺ‪،۳۶۰/۲‬سننیایبیداودیکتابیاالیمانیوالنذرہابیمنینذرانییتصدقیہمایل یا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪،۱۱۴/۲‬سننیالنسائییکتابیاالیمانیہابیاذایھدیی‬

‫الزکوةی ی‪ ۱۸۱/۴‬یوکتابیالسریی‪ ۳۵/۹‬یو یکتابیاالیمانی‪ ۶۸/۱۰‬یدارصادری‬
‫ٰ‬ ‫نیالکربییللؽیہیقیکتابی‬
‫ٰ‬ ‫مال یعیلیوج یالنذریونر ۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچ ‪،۱۴۷/۲‬السن‬
‫ہریوت‪،‬مسندیامامیاحمدیحدیثیکعبیہنیمالكیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪ ،۴۵۶،۴۵۹، ۴۵۴/۳‬المصنفیالہنیایبیشؼبۃیکتابیالمغازیی‬

‫دحمكۺ‪۳۶۹۹۶‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۴۲۵/۷‬‬
‫یارشادالسارییشرحیصحیحیالبخارییکتابیالمغازییدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۳۹۲/۹‬‬
‫‪234‬‬

‫‪Page 102 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یالقیمۃیسواریینیمنینارٍ۔ایکۺےھجتۺہیۺاھبلاۺےہۺہکۺاهللۺاعتیٰلۺایقعقۺےکۺدنۺاےکنۺدبےلۺےھجتۺا گۺےکۺدؿۺنگنکۺ‬
‫انییسوركیاهللیہھماییوم ٰ‬
‫انہپےئۺ؟انۺیبۺیبۺےنۺوفراًۺؿۃۺنگنکۺالارۺرکۺدالۺدےئۺاؿرۺرعضۺیک‪:‬‬
‫یتعایلیعلی یوسلم۔احمدی‪235‬یوی لا ۺروسلۺاهلل!ہیۺدؿوننۺاهللۺاؿراهللۺےکۺروسلۺےکۺےیلۺںیہۺ‬‫ھمایهللیورسول ٖ یصیلیاهلل ٰ‬
‫اہو یداؤدیوالنسائییعنیعبداهللیہنیعمرو یریضیاهللی لجۺخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔(ادمحۺؿاوبداؿدۺؿنسایئۺےنۺ‬
‫دبعاهللۺنبۺرمعؿۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺنصبد''اٌۺںیم کالصۺ‬ ‫تعایلیعنہمایہسندیالمقال یفی ۔ ی‬
‫ٰ‬
‫م‬
‫ںیہنۺ''رؿا كۺایک۔ف)‬

‫دحمك ‪:۹۸‬ہکۺذقۺرضحفۺاوبابلہبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺیکۺوتہبۺوبقلۺوہیئۺاوہـن ےنۺخدعقۺادقٌۺوضحردیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬

‫ںیمۺاحرضۺوہرکۺرعضۺیک‪:‬‬
‫یارسولیاهللیاینیاھجردارقویمیالیتیاصبتیہھایالذنبی لاروسلۺاهلل!ںیم اینپۺوقصۺاکۺہلحمۺسجۺںیمۺھجمۺےسۺذظاۺرسردۺ‬
‫وا نخلعیمنیمایلیصدقۃیایلیاهللیوایلیرسول یصیلیاهللی وہیئ ۺوھچرلاوہن ۺاؿراےنپ ۺامل ۺےس ۺاهلل ۺؿروسل ۺےک ۺلاص ۺرپۺ‬
‫دصتطۺرکۺےکۺلاہرۺا لاوہنۺلجۺخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬ ‫تعایلیعلی یوسلم۔ ی‬
‫ٰ‬

‫وضحر ۺرپونر ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺهراملا‪:‬اے ۺاوبابلہب!اہتیئ ۺامل ۺاکیف ۺےہ۔اوہـن ۺےن ۺثلث ۺامل ۺاهلل ۺؿروسل ۺےک ۺےئل ۺدصہق ۺرکدلاۺ‬
‫زعخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫الطرباینییفیالکبرییواہوینعیمیعنیاہنیشہابینیالزھریی ربطاین ۺےن ۺریبک ۺںیم ۺاؿراوب ۺمیعن ۺےنانب ۺاہشف ۺرہری ۺےسۺ‬
‫عنیالحسنییہنیالسائبیہنیایبیلباہۃیعنیاہی یریضی اوہـنۺےنۺنیسحۺنبۺَامكۺنبۺاوبابلہبۺےسۺوحباہلۺاےنپۺلافۺ‬
‫اهللیتعایل یعن یقالیلمایتابیاهللیعیلیجئتیرسولیاهللی ےکۺرؿامك ۺایکؿۃۺهرامےتۺںیہۺذق ۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺریمیۺوتہبۺ‬
‫ٰ‬
‫وبقلۺهرامیئۺوتۺںیمۺےنۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺ‬
‫صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلی ی‬
‫خدعقۺںیمۺاحرضۺوہرکۺرعضۺایک‪:‬‬

‫ةیہابیزکوةیالحیلیونرۺدمحمۺاکراخہنۺاجترفۺ‬ ‫ةیہابیالکزنیمایھویوزکوةیالحیلیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہرۺ‪،۲۱۸/۱‬سننیالنسائ‬ ‫یسن‬ ‫‪235‬‬

‫ٰ‬ ‫ییکتابیالزکو‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫نیایبیداودیکتابیالزکو‬
‫ٰ‬
‫بتک ۺرکایچ ۺ‪،۳۴۳/۱‬مسندیامامیاحمدیعنیعبداهللیہنیعمرویالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۱۷۸/۲‬ؿ ۺ‪ ۲۰۴‬ۺؿ ۺ‪،۲۰۸‬مسندیامامیاحمدیعنیاسماءیہنتییزیدی‬

‫المکتبیاالسالیمیہریوتی‪۴۶۱/۶‬‬

‫‪Page 103 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رھپۺوپریۺدحمكۺدرکۺیک۔(ف)‬ ‫علی یوسلمیفقلتیفذکرہ‪236‬۔ ی‬

‫ہیۺدحںیثیۺاجنۺؿاہتیبۺرپۺرصحیۺا تفۺںیہۺہکۺدصتطۺرکۺےنۺںیمۺاهللۺزعؿلجۺےکۺَاھتۺاهللۺےکۺوبحمۺفۺارکصۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺلاصۺ‬
‫لاكۺطاللاۺاجلاۺاؿروضحرۺرپونرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوبقمۺلۺرےتھکۺںیہ‪،‬وهللیالحجۃیالبالغۃ۔‬
‫لم‬
‫ایسۺلیبق ۺےس ۺےہ ۺالضفۺاالؿایلء ۺا سمدلین ۺدیسلا ۺدصقی ۺاربکاامصۺااشملدہنی ۺریضۺاهلل ۺاعتیٰلۺؿبہۺیکۺرعض ۺہکۺرضحف ۺوماللا ۺااعلرلۺلاهللۺ‬
‫ل‬
‫اوقلی‪،‬ومولیۺدقٌۺرسۃۺا مكیـیۺےنۺونثمیۺرشفیۺںیمۺلقنۺیکۺہکۺذقۺرضحفۺدصقیۺقیتعۺدیسلاۺلاللۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺا رادۺرکۺےکۺ‬
‫احرضۺلاراگۃۺاعملۺانپۃۺوہےئ ۺ؎‬
‫‪237‬‬
‫رکدشمۺا رادۺمہۺمر ُرؿےئۺوت‬ ‫تفگۺامدؿۺدنباگنۺوکےئۺوتۺ‬
‫(دصقیۺاربکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺاہکۺمہۺدؿوننۺا فۺیکۺلاراگۃۺےکۺؽالصۺںیہۺںیم ےنۺا فۺیکۺاخرطۺاوکسا رادۺرکدلا ےہ۔)‬
‫اؿرےلہپۺرصمػۺںیمۺوجۺھچکۺرضحفۺدصقیۺاربکۺاےنپۺامكلۺؿومیٰلۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرعضۺرکۺرےہۺںیہۺاٌۺرپۺوتۺداھکیۺاچےئہ‪،‬ؿاہتیبۺ‬
‫اکۺنجۺانتکۺےلچم‪،‬دجنمكۺیکۺا گۺاہکن لكۺاےلھچ‪،‬رگمۺاہنۺاریمۺاوملنینمۺظیغۺاانملنیقفۺرمعۺافرؿطۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺاکۺدرۃۺایسِقۺداھکلاۺاچےئہۺ‬
‫ہکۺوھبفۺاھبےگ‪،‬اؿرَاۃۺؿیلۺاهللۺاصذقۺےکۺلاینۺاکۺاٹنیھچۺدےئجیۺہکۺا گۺدےب‪،‬ؿۃۺاہکنۺ؟ ؿۃۺاٌۺدحمكۺا دنئۃۺںیم‪،‬وہاهللیالتوفیق۔‬
‫ُ‬
‫دحمكۺ‪َ:۹۹‬اۃۺاصذقۺارالۃۺالشىاءۺںیمۺوحباہلۺرؿامكۺاوبۺخدہفیۺا شٰظۺنبۺرشبۺؿاتکفۺاطتسمفۺالریاضیالنضرہییفیمناقبیالعشرہ لالقۺہکۺ‬
‫اریمۺاوملنینمۺرمعۺافرؿطۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺاےنپۺالكۺےبطخۺںیم مررسۺعبثرۺهراملا‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیفکنتی ںیم وضحرۺرپۺونرۺا اقۺؿومالےئۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺ‬
‫ٰ‬ ‫کنتیمعیرسولیاهللیص‬
‫لاراگۃۺںیمۺاھتسپۺںیمۺوضحرۺاکۺدنبۃ‬ ‫عبدہی ی‬

‫‪236‬یالیمیعجمیالکبرییعنیایبیلباہۃیدحمكۺ‪۴۵۰۹‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪،۳۳/۵‬کزنالعمالیہحوال یطبیوایبینعیمیعنیالزھیرییدحمكۺ‪۱۷۰۳۳‬یمؤسسۃی‬

‫الرسال یہریوتی‪،۵۹۱/۶‬کزنالعمالیہحوال یطبیوایبینعیمیعنیالزھیرییدحمك‪۴۶۱۰۶‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۲۴/۱۶‬‬

‫یمؿنوییمعنوییمعاتب یکردنیحضرتیرسولیہاصدیقیالخیدرتفۺمششۺونراینۺبتکۺاخہنۺاشپؿرۺض‪۲۹‬‬
‫‪237‬‬

‫‪Page 104 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اؿروضحرۺاکۺخدیتمۺاھت۔‬ ‫وخادم ‪238‬۔ ی‬

‫اوقل‪:‬ہی ۺدحمك ۺاوبخدہفی ۺذموکر ۺےن ۺوتفح ۺااشلص ۺاؿرنسح ۺنب ۺرشب ۺان ۺےن ۺاینپ ۺوفادئ ۺںیم ۺانب ۺاہشف ۺرہری ۺؿریغۃ ۺاہمئ ۺلانیعب ۺےس ۺزین ۺانبۺ‬
‫رشبانۺےنۺاامیل‪،‬اوبۺادمحۺداقہنۺےنۺرحرۺدحمٹی‪،‬انبۺاسعرکۺےنۺلارخی‪،‬الاکلیئۺےنۺاتکفۺاۃنسلۺںیمۺالضفۺااتلنیعبۺدیسلاۺدیعسۺنبۺالمسیقۺنبۺ‬
‫زحنۺریضۺاهللۺمہنعۺےسۺرؿامكۺیکۺذقۺاریماوملنینمۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺہفیلخۺوہےئۺولوگنۺرپۺانۺےکۺدشفۺخاللۺےسۺبجعۺتبیہۺاھچیئۺ‬
‫اہینۺلكۺہکۺولوگن ےنۺلاہرۺانھٹیبۺوھچردلاۺہکۺذقۺلكۺاریمۺاوملنینمۺاکۺمرلاؿۺہنۺولعمصۺوہ رفتمطۺروہ‪،‬ولگۺوبےلۺدصقیۺاربکۺیکۺرنیمۺاٌۺ‬
‫در ہۺیھتۺہکۺاملسموننۺےکۺےچبۺذقۺاںیہن دےتھکیۺدؿرےتۺوہےئۺلافۺلافۺےتہکۺاےکنۺلاٌۺاجےتۺؿۃۺانۺےکۺرسؿنۺرپۺاہھتۺریھپےت‪،‬اؿرانۺیکۺ‬
‫تبیہۺیکۺہیۺاحلكۺےہۺہکۺرمدؿنۺےنۺاینپۺاجمسلۺوھچردںی۔ذقۺاریمۺاوملنینمۺوکۺہیۺربخۺیچنہپۺمکحۺدلاۺہکۺامجؿقۺنیارۺےکۺےئلۺاکپرۺدںی۔ولگۺ‬
‫احرض ۺوہےئ ۺاریم ۺاوملنینم ۺعبثر ۺرپ ۺؿاہن ۺےھٹیب ۺاہجن ۺدصقی ۺاربک ۺاےنپ ۺدقص ۺرےتھک ۺےھت ۺاؿر ۺهراملا ۺہک ۺےھجم ۺاکیف ۺےہ ۺدصقی ۺےک ۺدقومن ۺیک ۺہگجۺ‬
‫وھٹیبن‪،‬ذقۺِقۺعمجۺوہےئلۺاریمۺاوملنینمۺےنۺعبثرۺارہطۺدیسۺارہرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺرپۺڑھکےۺوہۺرکۺہبطخۺهراملاۺدمحۺؿانثۺایہٰلۺؿدرؿدرَالكۺ‬
‫انپیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺدعباہک‪:‬‬
‫یاییھایالناسیاینیقدیعلمتیانکمیکنتمیتؤنسونیمینی ولوگ!ںیمۺاجاتنۺوہنۺہکۺمتۺھجمۺںیمۺیتخسۺؿدریتشۺلاےتۺےھتۺاؿرۺ‬
‫شدة یوغلظۃ یوذلك یاین یکنت ی یمع یرسول یاهلل یصیل یاهللی اٌۺاکۺَیقۺہیۺےہۺہکۺںیمۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ےکۺَاھتۺاھتۺاؿرۺںیمۺوضحرۺاکۺدنبۃۺاؿرۺخد راگرۺاھت۔‬ ‫تعایلیعلی یوسلمیوکنتیعبدہیوخادم ۔ ی‬
‫ٰ‬

‫وضحرۺیکۺرنیمۺؿردمقۺؿۃۺےہۺسجۺیکۺریظنۺںیہن‪،‬اهللۺزعؿلجۺےنۺوخدۺاےنپۺاامسےئۺرکہمیۺےسۺدؿلاصۺوضحرۺوکۺاطعۺهرامےئۺرؿلۺرص مۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪،‬وتۺںیمۺوضحرۺےکۺَاےنمۺریشمشۺمرہنہۺاھتۺؿۃۺاچےتہۺےھجمۺاینصۺںیمۺهرامےتۺاچےتہۺےنلچۺدےتی‪،‬ںیمۺایسۺاحلۺرپۺراہۺاہینۺلكۺہکۺ‬
‫وضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺھجمۺےسۺرایضۺرشتفیۺےلۺےئگ‪،‬اؿرۺخداۺاکۺرکشۺےہۺاؿرۺریمۺیۺداعدف‪،‬رھپۺدصقیۺاملسموننۺےکۺاکصۺےکۺ‬
‫ؿایلۺوہےئ‪،‬انۺیکۺرنیمۺؿردمقۺؿرکصۺیکۺاحلكۺمتۺِقۺرپۺرؿنشۺےہ‬

‫یکزنالعمالیدحمكۺ‪ ۱۴۱۸۴‬مؤسسۃیالرسالۃیہریوتی‪،۶۸۱/۵‬الریاضیالنضرہییفیمناقبیالعشرہیالفصلیالتاسعیدارالمعرفۃیہریوتی‪۲۷۱/۲‬‬
‫‪238‬‬

‫‪Page 105 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫فکنتیخادم یوعون ںیمۺانۺاکۺاخدصۺاؿرۺان اکۺناپیہۺاھت۔اینپۺدشفۺانۺیکۺرنیمۺےکۺَاھتۺاللا‪،‬انۺےکۺَاےنمۺغیتۺرعلانۺاھتۺؿۃۺاچےتہۺاینصۺ‬

‫ںیمۺرکےتۺوخاۃۺرؿانۺهرامےت‪،‬ںیمۺایسۺاحلۺرپۺراہۺاہینۺلكۺہکۺؿۃۺھجمۺےسۺرایضۺوہےئگ‪،‬اؿرۺخداۺاکۺرکشۺےہۺاؿرۺریمیۺداعدف‪،‬افۺہکۺںیمۺ‬
‫و‬
‫مھاراۺؿایلۺوہا‪،‬اجنۺولۺہکۺؿۃۺدشفۺدؿینۺوہۺیئگۺدروجنۺمرھۺیئگ‪،‬رگمۺزکۺرپۺوہۺیگ۔انۺرپۺوجۺاملسموننۺرپۺملظۺؿدعتیۺرکںی‪،‬اؿرۺددارؿنۺےکۺ‬
‫ےئلۺوتۺںیمۺوخدۺانۺےکۺا سپۺےسۺیھبۺرلادۃۺرنصۺؿرہملانۺوہن‪،‬ےسجۺملظۺؿرلادیتۺرکےتۺلاؿنۺاگۺاےسۺہنۺوھچرؿنۺاگۺاٌۺاکۺالكۺاگلۺرنیمۺرپۺرھکۺرکۺ‬
‫دؿرسےۺاگلۺرپۺاانپۺلاؿنۺروھکنۺاگۺاہینۺلكۺہکۺقحۺوکۺوبقلۺرکےل۔دیعسۺنبۺعسیقۺؿاوبۺہملسۺنبۺدبعۺایحنمحۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫خدا ۺیکۺمسقۺرمعۺےنۺوجۺهراملا ۺوپرا ۺرکۺداھکلا‪،‬ؿۃۺرتیعۺےکۺےئلۺ‬ ‫فویفیعمریواهللیہمایقالیوکانیاہایالعیایل‪239‬۔ ی‬
‫رہملان ۺلاف ۺےھت ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ۔ہی ۺرصتخم ۺےہ۔اؿر ۺ ضعۺ‬
‫یکۺدحمكۺ ضعۺںیمۺدالخۺوہیئگۺےہ۔(ف)‬

‫دوھکیۺاریمۺاوملنینمۺافرؿطۺامظعۺاکۺَاۺادشۺاانلٌۺیفۺارمۺاهللۺمرطالۺمرۺرسۺعبثرۺاےنپۺا فۺوکۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺدنبۃۺاتبۺراہۺےہۺاؿرۺ‬
‫عمجم ۺاعص ۺاحصہب ۺرکاص ۺَیبا ۺاؿر ۺمرغرار ۺکھبا ۺےہ۔وهللیالحمدیول یالحجۃیالسامیۃ(رعتفی ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺےک ۺےئل ۺےہ ۺاؿر ۺایس ۺیک ۺتجح ۺ ُللبدۺ‬
‫ےہ۔ف)اریم ۺاوملنینم ۺرمع ۺافرؿط ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺوک ۺرجبص ۺرتؿجی ۺرتاؿحی ۺےسج ۺاٌ ۺانجف ۺافرؿتیق ۺآمف ۺےن ۺدبؿق ۺامن ۺرک ۺااھچ ۺاتب ۺلا ۺاؿرۺ‬
‫هراملا‪:‬‬
‫ہیۺدبؿقۺتہبۺوخفۺؿنسحۺےہ۔‬ ‫نعمیالبدعۃیھذہ‪240‬۔ ی‬

‫ؿاہیبۺڑیبےۺےکۺ ضعۺاویحفۺاہبدرۺلثمۺونافۺوھبلایلۺونقیجۺؿریغۃۺرصاخ ًۃۺاعمدۺاهللۺرمگاۃۺدبیتعۺھکلۺیہۺےکچۺافۺاےنپۺا فۺوکۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬

‫ہیلعۺؿملسۺاکۺدنبۃۺامےننۺرپۺرشكۺاکۺاػالطۺرکےتۺاںیھنۺایک‬

‫‪239‬یتاریخیدمشقیالکبرییرتہمجۺ‪۵۳۰۲‬یعمریہنیالخطابیداریاحیایالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۲۱۰،۲۱۱/۴۷‬کزنیالعمالیہحوال یا ہنیہشرییانیوایبیاحمدیدھقانی‬

‫والاللکائییدحمكۺ‪۱۴۱۸۴‬مؤسسۃیالرسالۃیہریوتی‪۶۸۱/۵‬لاۺ‪۶۸۳‬‬
‫یصحیحیالبخارییکتابیالصومیہابیفضلیمنیقامیرمضانیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۶۶۹/۱‬‬
‫‪240‬‬

‫‪Page 106 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ت اتۺےہ‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ذقۺوتۺمٹزاۺوہۺاجےئۺوتۺرھپۺوجۺاچےہۺرک۔(ف)‬ ‫اذایلمیتستیحیفاصنعیمایشئتی‪241‬۔ ی‬

‫ع مٹشباۺلاٌۺہرۺہچۺوخایہۺنک‬
‫مٹشباۺوہۺاجرھپۺوجۺاچےہۺرک۔(ف)‬
‫رگمۺاصوبح!دراۺوسحۺرکۺہکۺَاۃۺؿیلۺاهللۺاصذقۺاکۺدانمۺر رۺگنسۺاخرادلاۺےہ ؎‬
‫وینۺرظنۺدؿرےۺہنۺرتیھچۺلانۺرک‬
‫اانپۺاگیبہنۺدراۺاچہپنۺرک‬
‫اے ۺدیبع ۺاوہلا‪،‬اے ۺدیبعۺادلرامہۺؿدیبع ۺادلاین!اۺف ۺیھب ۺدبع ۺایبنل‪،‬دبعۺایحوسل۔دبع ۺایفطصملۺوک ۺرشكۺانہک۔والیحولیوالیقوةیاالیہاهللیالعیلی‬
‫العظیم۔‬
‫دحمك‪:۱۰۰‬دمحبۺاهللۺالكۺےسۺالكۺرادئۺَییےۺاجےیئ‪:‬الكۺدنۺاریمۺاوملنینمۺرمعۺافرؿطۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺرضحفۺزہشادۃۺوگلگنۺابقۺاامۺصۺنیسحۺ‬
‫دیہشۺرکلالۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺمرۺرسۺعبثرۺوگدۺںیمۺےلۺرکۺهراملا‪:‬‬
‫و‬
‫امہرےۺرسؿنۺرپۺلالۺزکۺےنۺااگےئۺوہےئۺںیہ۔ مھارےۺیہۺ‬ ‫ھلیانبتیالشعریعیلیرؤسنایاالیاہوك۔ ی‬
‫لافۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺااگےئۺوہےئۺںیہ۔‬

‫ینعیۺوجۺھچکۺزعف‪،‬تمعنۺؿدؿلكۺےہۺِقۺوضحرۺیہۺیکۺاطعۺےہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫اہنیسعدییفیالطبقات ی‪ 242‬یعنیالسیدیالحسنییصیلی انب دعس ۺےن ۺاقبطف ۺںیم ۺدیس ۺاامص ۺنیسح‪،‬اهلل ۺاعتیٰل ۺان ۺےکۺ‬
‫یتعایل یعیل یجدہ یواہی یوام یواخی یوعلی یوہنی ی خد ۺرکمی‪،‬ان ۺےکۺؿادلۺامخد‪،‬ان ۺیکۺؿادلۃۺامخدۃ‪،‬ان ۺےکۺاھبیئۺ‬
‫اهلل ٰ‬
‫اؿرانۺےکۺوٹیبنۺرپمراکفۺؿۺَالیتمۺلارلۺهرامےئ‪،‬ےسۺرؿامكۺ‬ ‫وہاركیوسلم۔ ی‬
‫ایک۔(ف)‬
‫ظ‬
‫دحمكۺ‪:۱۰۱‬ہکۺالكۺلاراریمۺاوملنینمۺنسحۺ زیٹیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺیلعۺخدۃۺارکلمیۺؿہیلعۺؿملسۺےنۺاکۺَاہن‬

‫‪241‬‬
‫یالمعجمیالکبرییدحمكۺ‪،۶۵۳،۶۵۸‬المکؾبۃیالفیصلی یہریوتی‪۲۳۶،۲۳۷/۱۷‬‬
‫‪242‬یالطبقاتیالکربییالہنیسعد‬

‫‪Page 107 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫خالتف ۺافرؿیقۺرپ ۺادن ۺبلطۺایکۺایھبۺااجرفۺہنۺا یئ ۺیھت ۺہکۺاریمۺاوملنینم ۺافرؿطۺامظعۺریضۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہۺےک ۺاصرثرادے ۺرضحف ۺدبعۺاهللۺ‬
‫ظ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺدرؿارےۺرپۺاحرضۺوہۺرکۺادنۺامہاگ‪،‬اریمۺاوملنینمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺااجرفۺہنۺدی‪،‬ہیۺاحلۺد ھکۺرکۺدیسلاۺاامصۺ زیٹیۺ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺیھبۺؿاسپۺا ےئگ‪،‬اریمۺاوملنینمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺاںیھنۺلالۺاجیھب‪،‬اوھننۺےنۺا رکۺاہک‪:‬لاۺاریمۺاوملنینم!ںیمۺےنایخۺلۺ‬
‫ایکۺہکۺاےنپۺاصرثرادےۺوکۺوتۺادنۺدلاۺںیہنۺےھجمۺویکنۺدںیۺےگ‪،‬هراملا‪:‬‬
‫انتیاحقیہاالذنیمن یوھلیانبتیالشعرییفیالراسی ا فۺانۺےسۺرلادۃۺقحتسمۺادنۺںیہۺاؿرۺہیۺلالۺرسۺرپۺاهللۺزعؿلجۺ‬
‫و‬
‫ےکۺدعب ۺزک ۺےن ۺااگےئ ۺںیہۺوساۺ مھارے(اٌ ۺوک ۺدار ۺػغٹی ۺےنۺ‬ ‫ہعدیاهللیاالیانتم۔رواہیالداریقطین‪243‬۔ ی‬
‫رؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمك‪:۱۰۲‬دیسلاۺاامصۺنیسحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہۺاریمۺاوملنینمۺافرؿطۺامظعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺھجمۺےسۺاہک‪:‬‬
‫اےۺریمےۺےٹیب!ریمیۺانمتۺےہۺہکۺا فۺامہرےۺلاٌۺا لاۺرکںی۔‬ ‫اییہینیلوجعلتیتاتؼنایتغشانا۔ ی‬

‫الكۺدن ۺںیم ایگۺوتۺولعمصۺوہا ۺہکۺاہنتیئۺںیمۺاعمؿہیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺلاںیتۺرکۺرےہۺںیہۺاؿردبعاهللۺنبۺرمعۺریضۺا ۺهللۺاعتیٰلۺامہنع‬

‫درؿارےۺرپۺرےکۺںیہۺدبعاهللۺےٹلپۺانۺےکۺَاھتۺںیمۺیھبۺؿاسپۺا لا‪،‬اٌۺےکۺدعبۺاریمۺاوملنینمۺےھجمۺےلم‪،‬هراملا‪:‬لمیاراك ذقۺےسۺرھپۺںیمۺ‬
‫ےن ۺا ف ۺوک ۺہن ۺداھکی ۺینعی ۺرشتفی ۺہن ۺالےئ ۺںیم ۺےن ۺاہک‪:‬لا ۺاریم ۺاوملنینم!ںیم ۺا لا ۺاھت ۺا ف ۺاعمؿہی ۺےک ۺَاھت ۺخلـف ۺںیم ۺےھت ۺا ف ۺےکۺ‬
‫اصرثرادےۺےکۺَاھتۺؿاسپۺخالۺایگ۔اریمۺاوملنینمۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫انتیاحقیمنیاہنیعمریفانمایانبت ٰ‬
‫یماتریییفیرءیوسنای ا فۺانبۺرمعۺےسۺقحتسمۺرتںیہۺہیۺوجا فۺامہرےۺرسؿنۺرپدےتھکیۺ‬
‫ںیہۺہیۺاهللۺیہۺےنۺوتااگےئۺںیہ۔‬ ‫اهللیثمیانتمی‪244‬۔ ی‬

‫‪243‬یالدا ریقطین‬
‫‪ 244‬یکزن یالعمال یہحوال یا ہن یسعد یوا ہن یراوی یدحمك ۺ‪۳۷۶۶۲‬مؤسسۃ یالرسال یہریوت ی‪،۶۵۵/۱۳‬الریاض یالنضرة ییف یمناقب یالعشرة یالباب یالثاینی‬

‫دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۳۴۱/۲‬‬

‫‪Page 108 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رھپا فۺےسۺالكۺاؿررؿامكۺںیم ےہ‪:‬‬

‫ھلیانبتیالشعریغریکم۔الخطیبیمنیطریقییحییی ایکۺرسرپۺلالۺیسکۺاؿرےنۺااگےئۺںیہۺوساےئۺاہمترے؟(بیطخۺ‬
‫ذ‬
‫ہن یسعید ین یاالنصاری یعن یعؽید یہن یحننی یثینی ےن ۺییحی ۺنب ۺدیعس ۺااصنری ۺےک ۺرطقی ۺےس ۺدیبع ۺنب ۺ بین ۺےسۺ‬
‫الحسنی یاہن یعیل یریض یاهلل یتعایل یعنہما یوکذا یاہنای رؿامك ۺیکۺہکۺےھجمۺنیسحۺنبۺیلعۺےنۺدحمك ۺایبن ۺیک۔وییہنۺ‬
‫ٰ‬
‫م‬ ‫م‬
‫دعسۺاؿر راوہہیۺےکۺوٹیبنۺےنۺرؿا كۺیک۔اؿرالكۺاؿردح كۺ‬
‫یواالخرییرواھایالحافظیمحبیالدینی‬
‫ٰ‬ ‫سعدیوراھویی‬
‫ی‬‫ل‬ ‫ظ‬
‫سج ۺوک ۺ شق ۺادلنی ۺربطی ۺےن ۺرلاض ۺا ظرۃ ۺںیم رطبقی ۺدیبعۺ‬
‫ذ‬ ‫الطربی ییف یالریاض یالنضرة یمن یطرییق یعؽید یہنی‬
‫ل‬
‫نبۺ نۺدؿوننۺزہشادؿنۺینعیۺنینسحۺرکنیمیۺںیمۺےسۺا كۺ‬ ‫ی‬‫ب‬
‫یتعایلیعنہما۔ ی‬
‫حننییالحدیالریحانتنییریضیاهلل ٰ‬
‫ےکۺلارےۺںیمۺرؿامكۺایکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنع۔(ف)‬

‫احظفۺااشلنۺاامصۺؿصؼالینیاالصاہۃییفیتمؼیزیالصحاہ ںیمۺاےسۺمرؿامكۺبیطخۺدرکۺرکۺےکۺهرامےتۺںیہ‪:‬سندہیصحیحی‪245‬۔اٌۺدحمكۺ‬
‫یک ۺدنس ۺحیحص ۺےہ۔ںیم ۺدرلا ۺوہن ۺہک ۺاریم ۺاوملنینم ۺرمعافرؿط ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺیک ۺان ۺدحوثین ۺاک ۺانسلا ۺںیہک ؿاہیب ۺاصوبحن ۺوکرایضف ۺیھب ۺہنۺ‬
‫رکدے۔‬
‫‪246"‬۔ متۺهرامدؿ ۺہکۺرماجؿ ۺاینپۺنٹھگۺںیم‪،‬اهللۺوخف ۺاجاتنےہۺدولنۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫یکۺلاف۔(ف)‬
‫و‬
‫َاہرادؿنۺےسۺاریمۺاوملنینم ۺےکۺاٌۺهرامےنۺاکۺبلطمۺیھبۺؿیہۺےہۺوجۺظفلۺاؿلۺںیمۺاھتۺہکۺہیۺلالۺ مھارےۺرہملانۺلافۺیہۺےنۺااگےئۺںیہۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔سجۺرطحۺارانیکۺتنطلسۺاےنپۺا اقرادؿنۺےسۺےتہکۺںیہۺہکۺوجۺتمعنۺےہۺاہمتریۺیہۺدیۺوہیئۺےہۺینعیۺاہمترےۺیہۺ‬
‫رھگےسۺیلمۺےہ۔‬
‫دحمك‪:۱۰۳‬ہک ۺرضحف ۺوتل ۺرہرایلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺیٰلع ۺامٹہا ۺؿاہیلع ۺؿیٰلع ۺنفلہا ۺؿالیٹہا ۺؿلارك ۺؿملس ۺاےنپ ۺدؿونن ۺَاہرادؿن ۺوک ۺےلرکۺ‬
‫خدعق ۺاونر ۺدیسارہطیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیمۺاحرضۺوہںیئۺاؿررعض ۺیک‪:‬یارسولیاهللیا نحلھمایلا ۺروسلۺاهلل!ان ۺدؿوننۺوکۺھچکۺ‬
‫اطعهرامےیئ۔قالینعم‬

‫یاالصاہ ییفیتمؼیزیالصحاہۃیرتہمجۺ‪۱۷۲۰‬یحسنییہنیعیلیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنھمایدارالفکریہریوتی‪۴۹۸/۱‬‬
‫‪245‬‬

‫‪246‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۱۹/۳‬‬

‫‪Page 109 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اقمسۺزخانئ ۺایہٰل ۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلع ۺؿملس ۺےنۺهراملا‪:‬اہن ۺوظنر۔امایالحسنیفقدینحلت یحلمیوھییؽیتیوامایالحسنییفقدینحلت ی‬

‫نجدیتیوجودی نسحۺوکۺوتۺںیم ےنۺاانپۺملحۺاؿرتبیہۺاطعیکۺاؿرنیسحۺوکۺاینپۺاجشؿقۺاؿراانپۺرکصۺاشخب۔‬
‫اہنیعساکر‪247‬یعنیمحمدیہنیعؽیدیاهللیہنیایبیرافعی انبۺاسعرکۺےنۺدمحمۺنبۺدیبعۺاهللۺنبۺاوبۺراعفۺےسۺاوہـنۺےنۺ‬
‫اےنپۺلافۺےسۺاوہـنۺےنۺاےنپۺداداۺریضۺاۺهللۺؿبہۺےسۺرؿامكۺ‬ ‫عنیاہی یوعم یعنیجدہیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ایک۔(ف)‬

‫دحمك ۺ‪:۱۰۴‬ہکۺذق ۺرضحف ۺاخوتن ۺهردؿٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺےنۺرعض ۺیک‪:‬یانیبیاهللیانحلھما لایبنۺاهلل!ان ۺدؿونن وکۺھچکۺاطع‬

‫وہ۔هراملا‪:‬‬
‫نحلت یھذا یالکبری یالمھاہۃ یوالحلم یونحلت یھذای ںیم ۺےن ۺاٌ ۺمرے ۺوک ۺتبیہ ۺؿمردلاری ۺاطع ۺیک ۺاؿراٌ ۺوھچےٹۺ‬
‫الصغری یالمحبۃ یوالرضا۔العسکری ی‪248‬یف یاالمثالی وکۺتبحمۺؿراضۺیکۺتمعنۺدی۔(رکسعیۺےنۺاعبالۺںیمۺاجمرۺنبۺ‬
‫عن یجاہر یہن یسمرة یعن یام یایمن یہرکۃ یریض یاهللی رمسۃ ۺےس ۺاوہـن ےن ۺاص ۺانمی ۺمرۃک ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺمہنع ۺےسۺ‬
‫رؿامكۺایک۔ف)‬
‫عنہم۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۰۵‬ہکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺسجۺرمضۺںیمۺؿاصلۺابمركۺوہاۺےہۺاٌۺںیمۺدؿۺاہجنۺیکۺَاہرادیۺاےنپۺدؿوننۺ‬
‫لی لٹ‬
‫زہشادؿنۺوکےئلۺاےنپۺلدررکمیۺہیلعۺؿ مہیلۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺےکۺلاٌۺاحرضوہںیئۺاؿررعضۺیک‪:‬‬
‫لاروسل ۺاهلل!ہی ۺریمے ۺدؿونن ےٹیب ۺںیہ ۺاںیہن ۺاینپ ۺریمافۺ‬ ‫یارسولیاهللیھذانیاہناییفورثھمایشػیا۔ ی‬
‫رکمیۺےسۺھچکۺاطعهرامےیئ۔‬

‫ارَادۺوہا‪:‬‬
‫نسحۺےکۺےیلۺوتۺریمیۺتبیہۺاؿررسداریۺےہ‬ ‫امایحسنیفل یھیؽیتیوسؤددییوامایحسنیی ی‬

‫یتاریخیدمشقیالکبرییرتہمجۺ‪۱۵۵۹‬حسنییہنیعیلیریضیاهللیعن یداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۱۴۱/۱۴‬‬
‫‪247‬‬

‫‪248‬‬
‫یکزنیالعمالیہحوال یالعسکریییفیاالمثالیدحمكۺ‪۳۷۷۱۰‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۷۰/۱۳‬‬

‫‪Page 110 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫فل یجرأیتیوجودی۔الطرباینی‪249‬یفیالکؼربیواہنیمندہی اؿرنیسح ۺےک ۺےیل ۺریمی ۺرجاف ۺاؿرریمارکص(ربطاین ۺےن ۺریبکۺ‬
‫ویاہنیعساکریعنیالؽتولیالزھراءیریضیاهللیعنہا۔ ی ںیم ۺاؿرانب ۺدنمۃ ۺاؿرانب ۺاسعرک ۺےن ۺوتل ۺازلہرا ۺریض ۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺاہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫اقول‪:‬وہاهللیالتوفیق ملحۺؿتبحمۺؿوجدۺؿاجشؿقۺؿراضۺؿتبحمۺھچکۺاایشےئۺوسحمہسۺؿااسجصۺػاہرۃۺوتۺںیہنۺہکۺاہھتۺںیمۺااھٹۺرکۺدےۺدےیۺاجںیئۺ‬
‫اؿروتلۺرہرۺاۺاکوسالۺہغیصبۺرعضۺؿدروخاِقۺاھتۺہکۺوضحرۺاںیھنۺھچکۺاطعهرامںیئۺےسجۺرعلۺاحنۃۺںیمۺہغیصۺارمۺےتہکۺںیہۺاؿرۺؿۃۺرامنۺاابقتسلۺ‬
‫ےکۺےیلۺاخضۺہکۺذقۺلكۺہیۺہغیصۺرلانۺےسۺاداوہاگ رامہنۺاحلۺعیؾضیۺوہاجےئۺاگۺاٌۺےکۺدعبۺوبقلۺؿ ؿوقػۺوجۺھچکۺوہاگۺرامہنۺملۺےسۺرامہنۺ‬
‫لبقتسمۺںیمۺا ےئۺاگۺارگہچۺلاحلكۺوفرؿااصتلۺاےسۺرع ًافۺرامہنۺاحلۺںیہکۺرہباحلۺدروخاِقۺؿوبقلۺوکرامہنۺامیضۺےسۺاا ًالۺقلعتۺںیہن‪،‬افۺ‬
‫وضحر ۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺایکۺهراملا ۺنعم اہنۺدؿنۺاگ۔ الرجصۺہیۺوبقلۺرامہنۺاابقتسلۺاکۺؿدعۃۺوہا ۺ فانیالسؤالیمعادییفی‬
‫الجوابیایینعمیا نیحلھما اٌۺےکۺ لصتۺیہۺوضحرۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺہکۺںیم ےنۺاےنپۺاٌۺَاہرادےۺوکۺہیۺںیتمعنۺدںیۺ‬
‫اؿراٌۺزہشادےۺوکۺہیۺدؿںیتلۺںیشخب۔ہیۺےغیصۺاظبہرۺامیضۺےکۺںیہ اؿراٌۺےسۺرامنۺؿدعۃۺاھتۺاؿرۺرامنۺؿدعۃۺاطعۺںیہنۺہکۺؿدعۃۺاطعۺرپۺدقمصۺ‬
‫وہلاےہ۔الرجصۺہیۺےغیصۺاابخرۺےکۺںیہن َللکہۺانساۺںیہۺسجۺرطحۺلاعئۺؿرتشمیۺےتہکۺںیہۺہعتیاشرتیت ںیمۺےنۺیچیبۺںیمۺےنۺرخلدی۔ہیۺےغیصۺ‬
‫یسکۺزگہتشۺرخلدؿهرؿذقۺیکۺربخۺدےنیۺےکۺںیہن وہےتۺ َللکہۺاںیہن ےسۺعیبۺؿرشۺاۺدیپاوہیتۺےہۺانسایکۺاجیتۺےہۺینعیۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺےکۺاٌۺهرامےنۺیہۺںیم ہکۺںیم ےنۺاےسۺہیۺدلاۺاےسۺہیۺدلاۺملحۺؿتبیہۺؿوجدۺؿاجشؿقۺؿراضۺؿتبحمۺیکۺدؿںیتلۺَاہرادؿنۺوکۺشخبۺ‬
‫دںیۺہیۺںیتمعنۺاخضۺخزائنیملك ٰ‬
‫یالسمواتیواالرضیجلیجالل یکۺںیہ۔ۺ‬

‫‪249‬یتاریخیدمشقیالکبرییرتہمجۺ‪۱۵۵۹‬حسنییہنیعیلیریضیاهللیعن یداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۱۴۰/۱۴‬المعجمیالکبرییدحمكۺ‪۱۰۴۱‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃی‬

‫ہریوت ی‪،۴۲۳/۲۲‬کزنالعمال یہحوال یا ہن یمندہ یکر یدحمك ۺ‪ ۱۸۸۳۰‬یمؤسسۃ یالرسال یہریوت ی‪،۲۶۸/۷‬کزنالعمال یہحوال یطب یوا ہن یمندہ یکر یدحمكۺ‬
‫‪۳۴۲۷۲‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۱۱۷/۱۲‬کزنیالعمالیہحوال یا ہنیمندہیطب‪،‬ایبینعیم‪،‬کریدحمكۺ‪۳۷۷۰۹‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۷۰/۱۳‬‬

‫‪Page 111 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫‪250‬‬
‫لاہنۺوشسدخداےئۺدنشخبۃۺ‬ ‫؎ اںیۺداعدفۺمرؿرۺلارؿۺتسینۺ‬
‫(ہیۺداعدفۺاینپۺػاغكۺےسۺاحلصۺںیہن وہیتۺذقۺلكۺاطعۺهرامےنۺؿاالۺاهللۺاعتیٰلۺاطعہنۺهرامےئ۔ف)‬
‫اعطقۺنؼیباۺؿیہۺرکاتکسےہۺسجۺاکۺاہھتۺاهللۺؿاہفۺ‬
‫وتۺؿۃۺوجۺرلانۺےسۺهرامدےۺہکۺںیمۺےنۺدںیۺاؿراٌۺهرامےنۺیہۺےسۺؿۃۺںیتمعنۺاحلصۺوہاجںیئ ً‬
‫رفۺاالرلافۺلجۺخالہلۺےکۺزخاوننۺرپۺاتچنہپےہۺےسجۺاٌۺےکۺرفۺلجۺؿؽالۺےنۺاطعۺؿعنمۺاکۺاایتخرۺدلاۺےہ‪،‬اہن ؿۃۺوکن‪،‬اہن ؿاهللۺؿۃۺدمحمۺروسلۺ‬
‫اهللۺامدؿنۺؿاتخمرۺرضحۃۺاهللۺاقمسۺؿرصتمۺلۺزخانئۺاهللۺلجۺخالہلۺؿیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪،‬والحمدیهللیربیالعالمنی‪،‬الرجصۺاامصۺالجۺادمحۺ‬
‫نبۺرجحۺیکمۺرہمحۺاهللۺاعتیٰلۺاتکفۺاطتسمفۺوجۺہرۺمظنمۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ھو یصیل یاهلل ٰ‬
‫یتعایل یعلی یوسلم یخلیفۃ یاهلل یاالعظمی ؿۃۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاهللۺزعؿلجۺےکۺؿۃۺہفیلخۺامظعۺںیہۺ‬
‫الذییجعلیخزائنیکرم یوموائدینعم یطو عییدی یوی ہک ۺقح ۺلج ۺؿؽالےن ۺاےنپ ۺرکص ۺےک ۺزخاےن‪،‬اینپ ۺوتمعنن ۺےکۺ‬
‫وخانۺِقۺانۺےکۺاہوھتنۺےکۺعیطمۺاےکنۺارادےۺےکۺر رۺهرامنۺ‬ ‫تیحتیارادت ییعیطیمنییشاءی‪251‬۔ ی‬
‫رکدےیئۺےسجۺاچےتہۺںیہۺاطعهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫انۺابمذقۺدقہیسۺےکۺاجزفناۺایبنۺریقفۺےکۺرَاہلۺسلطنتیالمصط ٰیفییفیملکوتیکل ٰ‬
‫یالوری ںیم رثکبفۺںیہۺوهللیالحمد۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۰۶‬نیحیحصۺںیم ےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ان ییل یاسماء یانا یمحمد یوانا یاحمد یوانا یالمایح یالذیی كشیبۺریمےۺدعتمد ۺلاصۺںیہ‪،‬ںیمۺدمحمۺوہن‪،‬ںیمۺادمحۺوہن‪،‬‬
‫یمحوایاهللییلیالکفریوانایالحاشریالذیییحشریعیلیقدیمی ںیم ۺامیح ۺینعی ۺرفکؿرشك ۺاک ۺاٹمےن ۺؿاال ۺوہن ۺہک ۺاهلل ۺاعتیٰلۺ‬
‫ریمےۺدرےعیۺےسۺرفکۺاٹملاےہ‪،‬ںیمۺاحرشۺینعیۺولخمطۺوکۺرشحۺ‬
‫(صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم)ی ی‬
‫دےنیۺؿاالۺوہنۺہکۺریمےۺدقومنۺرپۺامتصۺولوگن اکۺرشحوہاگۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫‪250‬‬

‫یالجوہریالمنظمیالفصلیالسادسیالمکؾبۃیالقادریۃیاجہعمۺاظنہیمۺروضہیۺالوہرۺض‪۴۲‬‬
‫‪251‬‬

‫‪Page 112 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫مالك یواحمد یواہو یداود یالطیالیس یواہن یسعد یوی اٌ ۺوک ۺامكل‪،‬ادمح‪،‬اوب ۺداؿد ۺایطیسل‪،‬انب ۺدعس‪،‬اخبری‪ ،‬ملسم‪،‬‬
‫البخاریی‪252‬ویمسلمیوالرتمذییوالنسائییوالطرباینی رتذمی‪،‬نسایئ‪،‬ربطاین‪،‬احمک‪،‬یقہیب‪،‬اوبمیعن اؿردرگیۺدحمنیثۺےنۺ‬
‫عغق‬
‫ویالحا کمیوالؽیہیقیواہونعیمیواٰخرونیعنیجبرییہنی ریبجۺنبۺ ضۺریضۺاهللۺؿبہۺےسۺرؿامكۺهراملا۔(ف)‬

‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫مطعمیریضیاهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪۱۰۷‬لا‪:۱۱۱‬حیحصۺملسمۺرشفیۺںیم ےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫انایمحمدیواحمدیوالمقیفیوالحاشریونیبیالتوہۃیونیبی ںیمۺدمحمۺوہنۺاؿرادمحۺاؿرِقۺالیباءۺےکۺدعبۺا ےنۺؿاالۺاؿرخالقئۺ‬
‫وکۺرشحۺدےنیۺؿاالاؿروتہبۺاکۺیبنۺاؿر ۺردمق ۺاکۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬ ‫الرحمۃ(صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم)۔ ی‬
‫ہیلعۺؿملس۔‬
‫احمدیومسلمی‪253‬ویالطرباینییفیالکبریی ی‬
‫اٌۺوکرؿامكۺایکۺادمح‪،‬ملسمۺاؿرربطاینۺےنۺریبکۺںیمۺ‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 252‬یصحیحیالبخارییکتابیالتفسرییسورةیالصفیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۷۲۷/۲‬صحیحیمسلمیکتابیالفضائلیہابییفیاسمائ یص‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیدحمك ۺ‪ ۳۶۵‬دار یالفکریہریوتی‬

‫ٰ‬ ‫دقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۶۱/۲‬الشمائلیمعیسننیالرتمذییہابیماجاءییفیاسماءیرسولیاهللیص‬

‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمی‬
‫ٰ‬ ‫‪،۵۷۲/۵‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیجبریہنیمطعمیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۸۴/۴‬مؤطایالمامیمالكیماجاءییفیاسماءیالنیبیص‬

‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیدارصادریہریوتی‪،۱۰۵/۱‬المستدركیللحا کمیکتابیالتاریخی‬

‫ٰ‬ ‫ریمۺدمحمۺبتکۺاخہنۺرکایچۺض‪،۷۳۷‬الطبقاتیالکربییذکریاسماءیالنیبیص‬

‫یتعایل یعلی یوسلمی‬

‫ٰ‬ ‫یتعایل یعلی یوسلم یدارالفکرہریوت ی‪،۶۰۴/۲‬دالئل یالنبوة یللؽیہیق یہاب یذکر یاسماء یرسول یاهلل یصیل یاهلل‬
‫ٰ‬ ‫ذکر یاسماء یالنیب یصیل یاهلل‬
‫دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۱۵۲/۱‬لا‪،۱۵۵‬مسندیایبیداودیطیا لیسیاحادیثیجبرییہنیمطعمیریضیاهللیعن یالیجزءیالرا ہعیض‪،۱۲۷‬دالئلیالنبوةیالیبینعیمی‬

‫الفصلیالثالثیذکریفضیلت یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیہاسمائ یعالمیالکتبیہریوتی‪۱۲/۱‬‬
‫نیایبیمویس یاالشعریی‬
‫ٰ‬ ‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیدقیمی ۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۶۱/۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیع‬
‫ٰ‬ ‫‪ 253‬یصحیحیمسلمیکتابیالفضائلیہابییفیاسمائ ٖ یص‬

‫(لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬ ‫المکتبیاالسالیمیہریوتی‪۳۹۵/۴‬‬

‫‪Page 113 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫نیایبیمویس یاالشعرییونحوہیاحمدیواہناسعد یوایبی اوبۺومُٰیۺارعشیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺےس۔اؿراٌۺیکۺلثمۺ‬

‫ٰ‬ ‫ع‬
‫شؼبۃ یوالبخاری ییف یالتاریخ یوالرتمذی ییف یالشمائلی ادمح‪،‬ا ۺنب ۺوعسمد‪،‬انب ۺایب ۺہبیش ۺاؿراخبری ۺےن ۺلارخی ۺںیم ۺاؿر‬
‫عنیحذیف یواہنیمردوی ییفیالتفسرییواہوینعیمییفی رتذمی ۺےن ۺئاملئ ۺںیم رضحف ۺخدہفی ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہۺ‬
‫ےس۔اؿرۺانبۺرمدؿہیۺےنۺریسفتۺںیم‪،‬اوبۺمیعنۺےنۺداللئۺںیم‪،‬‬
‫الدالئل یواہن یعدی ییف یالکامل یواہن یعساکر ییفی‬
‫انبۺدعیۺےنۺاکلمۺںیم‪،‬انبۺاسعرکۺےنۺلارخیۺدقشمۺںیمۺ‬
‫غ‬ ‫ل‬ ‫تاریخیدمشقیوالدیلمییفیمسندیالفردوسیعنیایبی‬
‫ب‬‫ً‬
‫اؿردیملیۺےنۺدنسمۺارفلدؿٌۺںیمۺرضحۺفۺاوبۺا لۺریضۺاهللۺ‬
‫الطفیل یواہن یعدی یعن یایب یھریرة یریض یاهلل ٰ‬
‫یتعایلی‬
‫اعتیٰل ۺؿبہ ۺےس۔اؿر ۺانب ۺدعی ۺےن ۺاوبہر رۃ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺمہنعۺ‬
‫عنہم یواہن یسعد یعن یمجاھد یمرسال ً ییزیدون یوی‬
‫ےس۔اؿرانبۺدعسۺےنۺاجمدہۺےسۺرمَ ًال ۺرؿامك ۺایک۔اٌۺںیمۺ‬
‫راؿیۺیمکۺیشیبۺرکےتۺرےہۺرگمۺاحرشۺرپۺِقۺقفتمۺںیہ۔(ف)‬ ‫ینقصونیوکلھمیعیلیالحاشریمتفقون۔ ی‬

‫دحمك ۺ‪:۱۱۲‬وضحر ۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺالكۺکبیسہۺوہید ۺںیمۺرشتفیۺےلۺاجرکۺدوعف ۺاَالصۺهرامیئ‪،‬یسکۺےنۺوجاف ۺہنۺ‬

‫دلا‪،‬دؿلارۃۺهرامیئ‪،‬وکیئۺہنۺوبال۔وضحرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫متۺےنۺہنۺاملاۺوتنسۺولخداۺیکۺمسقۺںیمۺیہۺرشحدےنی‬ ‫اہؼتمیفواهللیانایالحاشریوانای ی‬

‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬
‫یالکربییالہنیسعدیذکری‬
‫ٰ‬ ‫شمائلیالرتمذییمعیسننیالرتمذییہابیماجاءییفیاسماءیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیدارالفکریہریوتی‪،۵۷۲/۵‬الطبقات‬
‫یتعایل یعلی یوسلم یداراصادر یہریوت ی‪،۱۰۴/۱‬المصنف یالہن یایب یشؼب یکتاب یالفضائلیدحمك ۺ‪ ۳۱۶۸۳‬دارالکتب یالعلمی یہریوتی‬
‫ٰ‬ ‫اسماء یالرسول یصیل یاهلل‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیعالمیالکتبیالعلمی یہریوت ی‪،۱۲/۱‬کزنیالعمالیہحوال یعد‪،‬وا ہنی‬
‫ٰ‬ ‫‪،۳۵۱/۶‬دالئلیالنبوةیالیب ینعیمیالفصلیالثالثیذکریفضیلت یص‬
‫عسا کر یعن یایب یالطفیییل یدحمك ۺ‪۳۳۱۶۹‬مؤسسۃ یالرسال یہریوت ی‪۴۶۲/۱۱‬ؿ‪،۴۶۳‬الفردوس یہماثور یالخطاب یدحمك ۺ‪ ۹۷‬یدارالکتب یالعلمیۃ یہریوتی‬

‫یالکربییذکریاسماءیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیدارصادریہریوتی‪۱۰۵/۱‬‬ ‫ٰ‬ ‫‪،۴۲/۱‬الطبقات‬

‫‪Page 114 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫العاقب یوانا یالنیب یالمصط ٰیف یاٰمنتم یاوکذہتم۔ی ؿاال ۺوہن‪،‬ںیم یہ ۺاخمت ۺااللیباء ۺوہن‪،‬ںیم یہ ۺیبن ۺیفطصمۺ‬
‫الحا کمی‪254‬وصحح یعنیعوفیہنیمالكیریضیاهللی وہن‪،‬اچےہۺمتۺامونۺلا ۺہنۺامون(احمکۺےنۺوعلۺنبۺامكل ۺریضۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺایبنۺایکاؿرۺاٌۺیکۺحیحصتۺیک۔ف)‬ ‫تعایلیعن ۔ ی‬
‫ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۱۱۳‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫انایاحمدیوانایمحمدیوانایالحاشریالذییاحشریالناسی ںیمۺادمحۺوہن‪،‬ںیمۺدمحمۺوہن‪،‬ںیمۺاحرشۺوہنۺہکۺولوگن وکۺ‬
‫عیلیقدیمیوانایالمایحیالذیییمحوایاهللییلیالکفر‪255‬۔ ی اےنپ ۺدقومن ۺرپ ۺرشحدؿن ۺاگ‪،‬ںیم ۺامیح ۺوہن ۺہک ۺاهلل ۺاعتیٰلۺ‬
‫ریمےۺدرےعیۺےسۺرفکۺیکۺلالۺوحمۺهراملاےہ‪،‬یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫ہیۺامس ۺامیح ۺیھب ۺامہرے ۺوصقمدۺرَاہل ۺےسۺےہ ۺزین ۺتہجب ۺاانسد ۺاؿرزینۺوین ۺہک ۺاعمداهللۺرفک ۺےسۺدبرتۺاؿرایکۺلالۺےہ‪،‬وتوجۺایپراۺامیح ۺرفک ۺےہۺاٌۺ‬
‫ےسۺمرھۺرکوکنۺداعفۺالبالءۺےہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔رگمۺاٌۺلاصۺلاكۺاحرشۺیکۺاانسدۺوکۺؿاہیبۺاصذقۺاتبںیئۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫ؿملسۺہیۺایکۺهرامرےہۺںیہۺہکۺںیمۺرشحۺدےنیۺؿاالۺوہنۺںیمۺاےنپۺدقومنۺرپۺخالقئۺوکۺرشحۺدؿنۺاگ۔متۺےنۺوتۺغرا نۺدیجمۺےسہیۺانسۺوہاگۺہکۺ رشۺرکلاۺ‬
‫رشحۺدانیۺخداۺیکۺَانۺےہ‪،‬اہینۺیھبۺاہمتراۺاامصۺااطلہفئۺیہیۺےہکۺاگہکۺیبنۺےنۺاےنپۺا فۺوکۺخداۺیکۺَانۺںیم طالدلا‪،‬خداۺیکۺَانۺمتۺدمذاینۺملعۺ‬
‫ؿات ننۺایھبۺخداۺیکۺَانۺیہۺےکۺینعمۺہنۺےھجمس‪،‬یبنۺیکۺِقۺَاںین خداۺیکۺَانۺںیہ‪،‬وتۺخداۺیکۺ ضعۺَاںینۺرضؿرۺیبنۺیکۺَانۺںیہ ہکۺومہبجۺہیلکۺ‬
‫وکۺاٌۺاکۺسکعۺومہبجۺزجہیئۺالرصۺےہ‪،‬اہن ؿۃۺَانۺسجۺےسۺخدایئۺالرصۺا ےئۺیبنۺےکۺےیلۺںیہنۺوہیتکس‪،‬دعفۺلالۺلاۺامسػۺدناۺلاۺهرلادۺوکۺانچنہپۺلاۺرمادۺاکۺ‬
‫دانیۺؿریغۃۺاومرۺمراہیعۺہکۺنكظاےئۺردماینۺؿؿَاتطۺضیفۺرلاینۺےسامےنۺاجےتۺںیہ زلؿصۺاولتیہۺےسۺایکۺقلعتۺرےتھکۺںیہۺولٰکنیمنیلمی‬
‫ینورایفمال یمنینور(نکیلۺےسجۺاهللۺاعتیٰلۺونرۺاطعہنۺهرامےئۺاٌۺےکۺےیلۺوکیئۺونرۺںیہن۔ف)‬
‫یجعلیاهللیل ً‬
‫حمد اؿرالیجنۺںیم‬ ‫دحمكۺ‪:۱۱۴‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬ریماۺلاصۺغرا نۺںیمۺم ّی‬

‫یالمستدركیللحا کمیکتابیمعیرفۃیالصحاہۃیقص یذکریرؤیایعبداهللیہنیسالمیدارالفکریہریوتی‪۴۱۵/۳‬‬

‫‪254‬‬

‫‪ 255‬یالمعجم یالکبری یعن یجاہر یریض یاهلل یعن یدحمك ۺ‪ ۱۷۵‬یالمکؾبۃ یالفیصلیۃ یہریوت ی‪،۱۸۴/۲‬الکامل یالہنیعدی یوھب یہن یوہب یالخ یدارالفکر یہریوتی‬

‫‪۲۵۲۷/۷‬‬

‫‪Page 115 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ادمح ۺاؿروتراف ۺںیم ۺادیح ۺےہ ۺوانمایسمیتیاحیدیالینیاحیدیعنیامیتینارجھنم اؿرریما ۺلاص ۺادیح ۺاٌ ۺےئل ۺوہاہک ۺںیم اینپ ۺاعق ۺےسۺ‬
‫ا شتۺدؿرحۺوکدعفۺهراملاوہن۔‬
‫فلوج یرہكیالحمدیوعلیكیالصلٰوةیوالسالمییای یاحیدی ا فۺےکۺرفۺےک ۺےیل ۺدمحۺاؿرا ف ۺرپ ۺدرؿدۺؿَالص ۺوہاے ۺادیح‪،‬‬
‫یاینیبیالحمد۔اہنایعدییوعساکر‪256‬یعنیاہنیعباسی اےۺیبنۺدمح۔اٌۺوکۺانبۺدعیۺاؿر ۺانبۺاسعرکۺےنۺدیسۺلا ۺانبۺ‬
‫ابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایکےہ۔(ف)‬ ‫یتعایلیعنہما۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬

‫ؿاہیب ۺاصوبح!اہمترےۺمردلك ۺادیحۺایپراۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺؿملس ۺداعفۺالبالءۺوتۺےہ ۺیہ ۺںیہن‪،‬ہہک ۺدؿ ۺہکۺؿۃ ۺمت ۺےسلارمنہج ۺیھبۺدعفۺہنۺهرامںیئۺ‬
‫اؿراظبہرۺادیمۺوتۺایسیۺیہۺےہۺہکۺوجۺسجۺتمعنۺایہٰلۺاکۺعبکرۺوہلاےہۺاٌۺتمعنۺےسۺرحمؿصۺراتہےہ۔اهللۺزعؿلجۺهراملاےہ‪:‬‬
‫ںیم ۺاےنپۺدنبے ۺےس ۺاٌۺےکۺامگن ۺےک ۺوماقفۺاعمطلہۺهراملا‬ ‫انایعندیظنیعبدیییبی‪257‬۔ ی‬
‫وہن۔‬

‫ذقۺاہمتراۺامگنۺہیۺےہۺہکۺدمحمیفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺداعفۺلالۺںیہن وتۺمتۺایسۺےکۺقحتسمۺوہۺہکۺؿۃۺاہمترےۺےئلۺداعفۺالبالءۺہنۺوہن۔الكۺ‬
‫لارۺریقفۺےکۺاہینۺاٌۺہلئسمۺاکۺدرکۺاھتۺہکۺرایضفۺدلدارۺایہٰلۺےکۺعبکرۺںیہۺاؿرؿاہیبۺافشؿقۺوبنیۺےک۔ریقفۺےنۺاہکۺالكۺیہیۺہلئسمۺمراہیعۺےہسجۺ‬
‫ںیمۺمہۺاؿرؿۃۺدؿوننۺراِقۺوگۺںیہ مہۺےتہکۺںیہۺدلدارۺایہٰلۺوہاگۺاؿرمہۺقحۺےتہکۺںیہیانیشاءیاهللیالغفارۺںیمہۺوہاگ‪،‬رایضفۺےتہکۺںیہ ہنۺوہاگۺؿۃۺچسۺ‬
‫ےتہکۺںیہۺانیشاءیاهللیالقہار اںیہنۺہنۺوہاگ‪،‬مہۺےتہکۺںیہۺافشؿقۺیفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺقحۺےہۺاؿرمہۺاعطققحۺرپںیہ انۺےکۺرکصۺ‬
‫ےسۺامہرےۺےئلۺوہیگ‪،‬ؿاہیبۺےتہکۺںیہۺہکۺافشؿقۺاحملۺقلطمۺےہ‪،‬اؿرؿۃۺكیھٹۺےتہکۺںیہ ادیمۺےہۺہکۺاےکنۺےئلۺہنۺوہیگ۔ ع‬
‫رگ مرۺوتۺرحاصۺِق رحاعق لادا‬
‫(ارگۺھجتۺرپۺرحاصۺےہۺوتۺرحاصۺرےہ۔ف)‬

‫یتاریخیدمشقیالکبرییہابیمعرفۃیاسمائ ٖیالخیداراحیاءیالرتاثیالعریبی‪،۲۱/۳‬الکاملیالہنیعدییترجم یا ٰ‬
‫سحقیہنیہشریدارالفکریہریوتی‪۳۳۱/۱‬‬
‫‪256‬‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۳۱۵/۲‬الرتغیبیوالرتہیبیالرتغیبییفیاال کثاریمنیذکراهللیحدیثی‪۱‬یمصطیفیالبایبیرصم ‪۳۹۳/۲‬‬

‫‪257‬‬

‫‪Page 116 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫راِقۺوگۺیتفگۺدؿۺدضۺوگرارجا‬ ‫احرضانۺدنتفگۺاکےۺدصرۺاولرٰیۺ‬
‫‪258‬‬
‫رتكۺؿدنہؿدرنمۺا نۺدنیبۺہکۺاؿِق‬ ‫تفگۺنمۺا ہنیئۺاصۺعطؾـلۺدؿِقۺ‬
‫(احرضنیۺےنۺرعضۺیکۺہکۺاےۺرسؿراکانئفۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس!ا فۺےنۺدؿۺاضتمدۺلافۺرکےنۺؿاولنۺوکۺےسیکۺدرِقۺغرارۺدلا۔ا فۺےنۺ‬
‫ارَادهراملاۺہکۺںیمۺدؿِقۺاکۺیعلقۺایکۺوہاۺا ہنیئۺوہن‪،‬رتكۺاؿردنہؿۺھجمۺںیمۺؿیہۺداتھکیےہۺاسیجۺؿۃۺوخدۺےہ۔ف)‬
‫وضحرۺرپونرَاعفۺویصۺالیصـرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یتییومیالقیمۃیحقیفمنیلمییؤمنیہھایلمییکنی رؿرۺایقعقۺریمیۺافشؿقۺقحۺےہۺوتۺوجۺاٌۺرپۺنیقیۺہنۺالےئۺؿۃۺ‬
‫ٰ‬ ‫شفاع‬
‫منیاھلھا۔اہنیمنیعییفیمعجم ی‪259‬عنیزیدیہنیارقمی اٌۺےکۺالقئۺںیہن(انبۺطییؼۺےنۺاینپۺمجعمۺںیم رلدۺنبۺارمقۺاؿر‬
‫دٌۺےسۺدنچۺرادئۺاحصہب ۺریضۺاهلل ۺاعتیٰلۺمہنعۺےسۺرؿامك ۺایک۔‬
‫وہضعۃیعشریمنیالصحاہۃیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہم۔ ی‬
‫ف)‬

‫ؽالہمۺانمؿیۺلیسثرۺںیمۺےتھکۺںیہ‪:‬اطلقیعلی یالتواتر‪260‬۔اٌۺدحمكۺوکۺوتمارتاہکایگ۔‬
‫لاہلمجلۺؿۃۺاہمترےۺےئلۺداعفۺالبالءۺہنۺیہسۺرگمۺالیواهلل امہرااکھٹلاۺوتۺانۺیکۺلاراگۃۺسکیبۺانپۃۺےکۺوساۺںیہن ۺ؎‬
‫ا فۺیہۺمہۺرپۺوتردمقۺےئجیک‬ ‫عبکرۺاانپۺاؿراحیمۺدوھلدںیلۺ‬
‫َللکہۺالیواهلل ارگۺرفبضۺطلغۺرفبضۺلالطۺاعملۺںیم انۺےسۺخداۺوکیئۺدؿرسۺااحیمۺنبۺرکۺا ےئۺیھبۺوتںیمہ اٌۺاکۺاک ننۺانیلۺوظنرۺںیہنۺؿۃۺاینپۺ‬
‫دمامكۺااھٹۺرکۺرےھکۺںیمہۺامہرےۺومالےئۺرکمیۺلجۺخالہلۺےنۺےبۺامہرےۺااقحتسطۺےبۺامہریۺایلغكۺےکۺاےنپۺوبحمفۺاکۺرکۺایلۺاؿرۺایسۺیکۺؿ ہۺ‬
‫رکمیۺوکۺدمحۺدقمیۺےہۺافۺمہۺدؿرسےۺاکاننبۺںیہنۺاچےتہۺسجۺاکۺاھکےیئۺایسۺاکۺاگےیئ۔‬

‫‪258‬‬

‫یکزنیالعمالیہحوال یا ہنیمنیعیدحمكۺ‪ ۳۹۰۵۹‬مؤیسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۹۹/۱۴‬‬

‫‪259‬‬

‫یالتؼسرییشر حیالجا معیالصغرییتحتیحدیثیشفاعیتییوم ٰ‬

‫یالقیمۃیحقیۃبتکمۺاالامصۺااشلیعفۺرلاضۺ‪۷۸/۲‬‬
‫‪260‬‬

‫‪Page 117 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رؿلصۺدرگیۺےۺےکۺاکصۺریگد‬ ‫؎ وچدلۺلادربلۺےۺا راصۺریگدۺ‬

‫(ذقۺالكۺوبحمفۺےسۺدلۺا راصۺلالاۺےہۺوتۺدؿرسےۺےکۺؿلصۺےسۺاےسۺایکۺاکص۔ف)‬
‫لاۺوتۺوینۺیہۺڑتفۺےکۺاجںیئۺلاۺؿیہۺداصۺےسۺڑھچاںیئۺ تنمۺریغۺوکیئۺااھٹیئۺوکیئۺرتٌۺاتجےئۺویکن‬
‫لارانۺدرؿدۺمر ُرحۺلاشکۺلار‬ ‫رلا ی‪:‬اےۺؿاۃۺدۃۺبیبحۺرادیلکۺہمہۺاکرۺ‬
‫و‬
‫راہنرۺدبِقۺدرگیۺاشنۺعصبار‬ ‫دےتسۺہکۺدباامنۺرک مٍۺردۃۺامیۺ‬
‫(اےۺاهلل!اٌۺبیبحۺوکۺہراعمےلمۺیکۺاچیبۺاطعهرامۺاٌۺےکۺرحۺرابیۺرپۺدرؿدۺیکۺلارٌۺمرَا‪،‬سجۺاہھتۺےسۺمہۺےنۺاٌۺاکۺدانمۺرکصۺاھتۺامۺےہۺہرزگۺمہۺوکۺ‬
‫دؿرسؿنۺاکۺدِقۺرگنۺہنۺانب۔ف)‬
‫؎ ریتےۺڑکٹؿنۺہپۺےلپۺریغۺیکۺوھٹرکۺہپۺہنۺدال‬
‫ڑھجایکنۺاھکںیئۺاہکنۺوھچرےکۺدصہقۺریتا‬
‫یتعایلیعلیكیوسلمیوع ٰیلیاٰلكیوصحبكیوہاركیوکرم۔والحمدهللیربیالعالمنی۔ ی‬
‫صیلیاهلل ٰ‬
‫ریخ‪،‬انۺالہۺرشۺےکۺعبہۺایکۺےئگل‪،‬املسمنۺرظنۺهرامںیلۺہکۺذایداًۺلاهللۺلارمنہجۺےسۺتخسۺرتوکنۺیسۺلالۺوہیگۺرگمۺاٌۺاکداعفۺداعفۺالبالۺںیہنۺےہۺہیۺ‬
‫ہکۺؿاہہیبۺےکۺلاۺٌۺہنۺلقعۺےہۺہنۺدنی‪،‬والیحولیوالیقوةیاالہاهللیالعیلیالعظیم۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۱۵‬حیحصۺاخبریۺؿحیحصۺملسمۺؿدنسمۺاامصۺادمحۺںیمۺدیسلاۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺاوہـنۺےنۺوضحرۺادقٌۺردمقۺاعملۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرعضۺیکۺہکۺوضحرۺےنۺاےنپۺاچچۺاوبۺػالكۺوکۺایکۺعفنۺدلاۺخداۺیکۺمسقۺؿۃۺوضحرۺیکۺدمامكۺرکلاۺوضحرۺےئلیکۺولوگنۺےسۺڑللاۺڑگھجلاۺ‬
‫اھت‪،‬هراملا‪:‬‬
‫وجدت ییف یغمرات یمن یالنار یفاخرجت یایلی ںیم ےنۺاےسۺرسالاۺا گۺںیمۺدؿلاۺلالاۺوتاےسۺںیمۺےنۺچنیھکۺرکۺ‬
‫لاؿنۺلكۺیکۺا گۺںیم رکدلا۔یلصۺاهللۺاعتیٰلۺكیلعۺؿملس۔‬ ‫ضحضاحی‪261‬۔ ی‬

‫‪ 261‬یصحیحیالبخارییہابیہنیانیالکعب یقص یایبیطا لبی‪ ۵۴۸/۱‬یوکتابیاالدبیالمشركی‪،۹۱۷/۲‬صحیحیمسلمیکتابیاالیمانیہابیشفاعۃیالنیبیصیلیاهللی‬

‫تعایلیعلی یوسلمیالیبیطالبیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪،۱۱۵/۱‬مسنداحمدیہینیحنبلیعنیعباسیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۰۶/۱‬ؿ‪۲۰۷‬‬

‫ٰ‬

‫‪Page 118 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمك ۺ‪:۱۱۶‬ہک ۺوضحر ۺردمۃ ۺاعللنیمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےس ۺرعض ۺیک ۺیئگ‪:‬ھلینفعتیاہاطالبی۔وضحر ۺےن ۺاوبػالك ۺوک ۺھچک ۺعفن ۺدلا؟‬
‫هراملا‪:‬‬
‫اخرجت یمنیغمرةیجھنمیایلیضحضاحیمنھا۔البزاری ںیم اےس ۺدؿرح ۺےک ۺرغط ۺےس ۺلاؿن ۺلك ۺیک ۺا گ ۺںیم ۺاکنلۺ‬
‫ٰ‬
‫‪ 262‬یواہویعیل یواہن یعدی یوتمام یعن یجاہر یہنی اللا۔(اٌ ۺوک ۺمرار‪،‬اوبنفلی‪،‬انب ۺدعی ۺاؿرامتص ۺےن ۺرضحف ۺاجمرۺ‬
‫نبۺدبعاهللۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یتعایلیعنہما۔ ی‬
‫عبداهللیریضیاهلل ٰ‬

‫ؿاہیبۺاصوبح!یفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوتۺالكۺاکهرۺےکۺلافۺںیمۺهرامۺرےہۺںیہۺہکۺاےسۺںیمۺےنۺرغطۺا شتۺےسۺچنیھکۺایلۺاےسۺںیم اکنلۺ‬

‫اللا۔اؿرمتۺوضحرۺوکۺاملسمونن ےکۺےیلۺیھبۺداعفۺالبالءۺںیہن امےتن‪،‬ہیۺاہمتراۺات نن ےہ۔املسمنۺاےنپۺوبحمفۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺ‬
‫رصتل‪،‬دقرںیت‪،‬اایتخر ۺدںیھکی‪،‬داینۺایکۺلالےہۺا رخف ۺےکۺاکراخوننۺیکۺلاںیگۺاےکنۺاہھتۺںیم رپسد ۺوہیئۺںیہۺاؿرہنۺریغبۺاهللۺزعؿلجۺےکۺ‬
‫امدؿنۺؿاتخمرۺےئکۺزکۺیکۺاجملۺےہۺہکۺاهللۺےکۺدیقیۺیکۺزساۺدبلۺدےۺسجۺذعافۺںیمۺاےسۺراھکوہ ؿاہنۺےسۺاےسۺاکنلۺےلۺہیۺؿیہۺایپراۺےہۺ‬
‫سجۺیکۺزعفۺؿاجہقۺسجۺیکۺوبحمتیبۺےندؿاہجنۺےکۺاایتخرافۺاےسۺدالۺدےئ۔ا رخۺدحمكۺنسۺےکچ‪:‬‬
‫زعفۺدانیۺاؿرامتۺصۺاکرؿلارۺیکۺایجنکنۺاٌۺدنۺریمےۺاہھتۺوہنۺیگ۔‬ ‫الکرامۃیوالمفاتیحییومئذیہیدی‪263‬۔ ی‬

‫وترافۺرشفیۺاکۺارَادۺنسۺےکچ‪:‬‬
‫اٌۺاکۺاہھتۺِقۺاہوھتنۺرپۺ ُللبدۺےہۺِقۺےکۺاہھتۺاٌۺیکۺرطلۺ‬ ‫یدہیفوقیالجمیعیویدیالج یم ییعیمؽسوطۃیالی ی ی‬
‫ےلیھپۺںیہۺاعزجی‬

‫یمسندیایبییعیلیعنیجاہریریضیاهللیعن یدحمكۺ‪۲۰۴۳‬یمؤسسۃعلومیالقرآنیہریوتی‪،۳۹۹/۲‬الکامیلیالہنیعدییترجم یا ٰ‬
‫سمعیلیہنیمجاہدیدارالفکری‬ ‫‪262‬‬

‫ہریوتی‪،۳۱۳/۱‬مجمعیالزوائدکتابیصفۃیالناریتفاوتیا یھلییفیالعذابیدارالکتابیالعریبیہریوتی‪۳۹۵/۱۰‬‬
‫مشکوة یالمصاہیح یہابی‬
‫ٰ‬ ‫یتعایل یعلی یوسلم یمن یالفضل یدحمك ۺ‪ ۴۹‬یدارالمحاسن یللطباعۃ یالقاھیرہ ی‪،۳۰/۱‬‬
‫ٰ‬ ‫‪ 263‬یسنن یالداریم یہاب یما یاعیط یالنیب یصیل یاهلل‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیہان یاولیمنیتنشقیعن یاالرضی‬
‫ٰ‬ ‫صیالکربییہابیاختصاص یص‬
‫ٰ‬ ‫فضائلیسیدیالمرسلنییدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺض‪،۵۱۴‬الخصائ‬

‫رمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہلۺ‪۲۱۸/۲‬‬

‫‪Page 119 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اؿرگرگراےنۺںیم‪،‬یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬ ‫ہالخشو ع‪264‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۱۷‬حیحصۺملسمۺرشفیۺںیمۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یانورھای كشیبۺہیۺربقںیۺانۺےکۺَاونکنۺرپۺادنھثرےۺےسۺرھبیۺںیہۺاؿر‬ ‫ان یھذہ یالقبور یمملوة یعیل یاھلھا یظلمۃ یواین ّ‬
‫ےبۺكشۺںیم اینپۺنیارۺےسۺاںیہنۺرؿنشۺرکداتیوہن۔‬ ‫ہصالیتیعلمھی۔ ی‬

‫صیلیایهللیتعایل یوہاركیوسلمیقدرنورہیوجمال یوجودہی اهلل ۺاعتیٰل ۺا ف ۺرپ ۺاؿر ۺا ف ۺیک ۺا ل ۺرپ ۺا ف ۺےک ۺونر ۺؿامجل ۺاؿروجدۺ‬
‫ُ ٖ‬ ‫ٰ‬
‫ه‬ ‫م‬
‫ؿاطعءۺےکۺاطمقبۺدرؿد ۺؿَالصۺاؿر رتکۺلارلۺ رامےئ۔اٌۺ‬
‫ونوال ٖ یعلی یوع ٰیلیاٰل ٖ یاٰمنی۔ھویواہنیحبان‪265‬یعنیایبی‬
‫ےنۺاؿرانبۺابحن ۺےنۺوحباہلۺاوبہر رۃ ۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺاٌۺ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ھریرةیریضیاهلل ٰ‬
‫وکۺرؿا كۺایکےہ۔(ف)‬ ‫م‬

‫دحمكۺ‪:۱۱۸‬اصۺاوملنینمۺہملسۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺہکۺےلہپۺرضحفۺاوبۺہملسۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےکۺاکنحۺںیمۺںیھتۺذقۺایکنۺؿاففۺوہیئۺاؿرایکنۺ‬
‫دعف ۺزگریۺدیس ۺاعملۺیلصۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺؿملس ۺےنۺاںیہن ایپصۺاکنح ۺدلا‪،‬اوہـن ےن ۺرعضۺیک‪:‬لاۺروسلۺاهلل!ھجمۺںیم نیت ۺلاںیت ۺںیہ‪:‬انای‬
‫امرأةیکبریة۔ریمی ۺرمع ۺرادئےہ۔دیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺهراملا‪:‬انایا کربیمنك ںیم ۺمت ۺےس ۺمرا وہن۔رعض ۺیک‪:‬وانای‬
‫امیر ّ‬
‫أةیغیوریںیم ۺرانکشك ۺوعرف ۺوہن۔(ینعی ۺارؿاح ۺرہطماف ۺےک ۺَاھت ۺرکش ۺریجن ۺاک ۺادن ہش ۺےہ۔) هراملا‪:‬ادعوایاهللیعزوجلیفیذھبی‬
‫یامرةیمصؼبۃ لاروسلۺاهللۺ‬
‫عنكیغریتك ںیمۺاهللۺزعؿلجۺےسۺداعۺرکؿنۺاگۺؿۃۺاہمتراۺركشۺدؿرۺ رامےئۺاگ۔رعضۺیک‪ :‬یارسولیاهلل!وانا ّ‬
‫ه‬
‫اؿرریمےۺےچبۺںیہ(ینعیۺانۺیکۺرپؿرٌۺاکۺایخلۺےہ۔)هراملا‪:‬ھمیایلیاهللیوایلیرسولٍٖ۔ےچبۺاهللۺاؿراٌۺےکۺروسلۺےکۺرپسدںیہ۔‬
‫ادمحۺےنۺدنسمۺںیمۺاہکۺںیمہۺدحمكۺایبنۺیکۺؿکیؼۺےن‬ ‫احمدییفیالمسند حدثنایوکیعیثنایا ٰ‬
‫سمعیلی ی‬ ‫‪266‬‬

‫‪264‬ۺہفحتۺاانثرشعہیۺلافۺششۺدرثحبۺوبنفۺؿات ننۺلیہسۺاڈیکیمیۺالوہرۺض‪۱۶۹‬‬
‫نیالکربییکتابیالجنائزیہابیالصلٰوةیعیلیالقربیالخیداری‬
‫ٰ‬ ‫‪ 265‬یصحیحیمسلمیکتابیالجنائزیفصلییفیالصلٰوةیعیلیالقربیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ‪،۳۱۰/۱‬السن‬

‫صادریہریوتی‪۴۷/۴‬‬
‫‪266‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیامیسلم یریضیاهللیعنہایالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۳۲۱/۶‬المعجمیالکبرییعنیامیسلم یدحمكۺ‪۴۹۹‬ؿ‪۵۸۵‬ؿ‪۹۷۴‬یالمکؾبۃی‬

‫الفیصلیۃیہریوتی‪۲۴۸/۲۳‬ؿ‪۲۷۳‬ؿ‪۴۰۶‬‬

‫‪Page 120 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہنیعبدالملكیہنیایبیالصغریاءیثینیعبدالعزیزیاہنی ںیمہ ۺدحمك ۺایبن ۺیک ۺالیعمس ۺنب ۺدبعاكلمل ۺنب ۺاوباریغصلاءۺ‬
‫یتعایل یعنہمای ےن‪،‬ےھجمۺدحمكۺایبنۺیکۺدبعازعلمرۺنبۺتنبۺاصۺہملسۺےنۺدیسۃۺ‬
‫ہنت یام یسلمۃ یعن یام یسلمۃ یریض یاهلل ٰ‬
‫اص ۺہملس ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع ۺےس۔اؿر ۺہی ۺدحمك ۺننس ۺنسایئۺ‬ ‫والحدیثییفیالسننیالنسائیی‪267‬وغری ٖہ۔ ی‬
‫ؿریغۃۺںیمۺذموکرۺےہ۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۱۹‬ہکۺدیسۺارملنیلسۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺدرکۺحیسمۺذکافۺںیم هراملا‪:‬‬
‫اہشروافانییخرجیوانایہنییاظھرکمیفاهللیکافیکمیوی وخٌ ۺوہہکۺارگۺؿۃۺنکال ۺاؿرںیمۺمتۺںیمۺرشتفیۺهرامۺوہا ۺوتۺاهللۺ‬
‫ںیہمتۺاکیفۺےہۺاؿراهللۺاکۺروسل‪،‬لجۺخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬ ‫رسول ۔ ی‬
‫ؿملس۔‬
‫الطرباینییفیالکبریی‪268‬عنیاسماءیہنتییزیدیریضیاهللی‬
‫ربطاینۺےنۺریبکۺںیمۺاامسءۺتنبۺمرلد ۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺ‬
‫تعایلیعنہما۔ ی‬
‫ٰ‬
‫رؿامكۺایک۔(ف)‬

‫اہینۺتخسۺرتنیۺادعاءۺےکۺاقمےلبۺںیمۺاهللۺؿروسلۺوکۺافکمكۺهرامےنۺؿاالۺاتبلاۺہکۺوخٌۺوہۺےبۺوخلۺروہۺاهللۺؿروسلۺےکۺوہےتۺںیہمت ھچکۺ‬
‫ادن ہشۺںیہن۔اهللۺاهللۺایسیۺلیلجۺاحذقۺرؿاویئنۺعصکلساویئنۺںیم اهللۺزعؿلجۺےکۺلاصۺادقٌۺےکۺَاھتۺبیبحۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺلاصۺ‬
‫لاكۺانلمۺؿاہہیبۺےکۺریمخۺوجیلکنۺرپۺخداۺاجےنۺاہکنۺلكۺكمنۺڑھچےکۺاگ۔وهللیالحمد۔‬
‫دحمك‪:۱۲۰‬اریم ۺاوملنینم ۺرمع ۺافرؿط ۺامظع ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺهرامےت ۺںیہ ۺالك ۺدن ۺوضحر ۺارکص ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺںیمہ ۺدصہقۺ‬
‫دےنیۺاکۺمکحۺهراملا‪،‬اافتطۺےسۺانۺدوننۺںیمۺاکیفۺامدلارۺاھتۺںیم ےنۺاےنپۺیجۺںیم اہکۺارگۺیھبکۺںیمۺاوبرکبۺےسۺتقبسۺےلۺاجؿنۺاگۺوتۺؿۃۺدنۺا حۺ‬
‫یہۺےہ‪،‬ںیمۺاانپۺا داھۺاملۺاحرضۺاللا‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬مایاہقیتیالھلك متۺےنۺاےنپۺرھگؿاولنۺےکےئلۺایکۺلایقۺ‬
‫راھکۺ؟ںیم ےنۺرعض ۺایک‪:‬اہقیتیلھم ان ۺےکےئلۺیھبۺلایقۺوھچرا لاوہن۔ هراملا‪ :‬ما یاہقیتیلھم ا رخۺان ۺےکۺےیلۺانتکۺوھچرا ےئۺ‬
‫وہ؟رعضۺیک‪:‬مثل یاانتیہی۔اؿردصقیۺاربکۺاانپۺَارااملۺامتصۺؿامکلۺےلرکۺاحرض وہےئ۔دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬یایاہای‬
‫ہکر‬

‫یاالصاہۃیہحوال یالنسائییرتہمجۺ‪۱۲۰۵‬یامیسلم یہنتیایبیامی یدارالیفکریہریوتی‪۳۲۶،۳۲۷/۷‬‬

‫‪267‬‬

‫‪268‬‬
‫یالمعجمیالکبرییدحمكۺ‪۴۳۰‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۱۷۰/۲۴‬‬

‫‪Page 121 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫مایاہقیتیالھلك۔اےۺاوبۺرکب!رھگۺؿاولنۺےکۺےئلۺایکۺلایقۺراھکۺ؟رعض ۺیک‪:‬اہقیتیلھمیاهللیورسول ۔ںیم ےنۺرھگؿاولنۺےکےئلۺاهللۺ‬

‫ؿروسلۺوکۺلایقۺراھکۺےہۺلجۺخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔ںیم ےنۺاہک‪:‬ںیمۺاوبۺرکبےسۺیھبکۺتقبسۺہنۺےلۺاجؿنۺاگ۔‬
‫الداریمی‪269‬یواہوداودیوالرتمذییوقالیحسنیصحیحی داریم‪،‬اوبداؿد‪،‬رتذمی‪َ،‬ایش‪،‬انبۺایبۺاعمصۺاؿرانبۺَانیہۺےنۺ‬
‫و یالشایشیواہن یایبیعاصمیواہنیشاھنیییفیالسنۃیوی ۃنس ۺںیم ۺاؿراحمک ۺےن ۺدتسمرك ۺںیم ۺاؿراوب ۺمیعن ۺےن ۺخلبۃ ۺںیمۺ‬
‫الحا کمییفیالمستدركیواہوینعیمییفیالحلیۃیوالؽیھیقی اؿریقہیب ۺےن ۺننس ۺںیم ۺاؿرایضء ۺےن ۺاتخمر ۺۃ ۺںیم ِق ۺےن ۺاریمۺ‬
‫اوملنینم(رمع ۺافرؿط)ریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺرؿامك ۺایک۔‬
‫یفیالسننیوالضیاءییفیالمختارةیکلھمیعنیامرییالمؤمننیی‬
‫داریم‪،‬اوبۺداؿداؿررتذمیۺےنۺاےسۺنسحۺحیحصۺاہک۔(ف)‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۱۲۱‬ہکۺوضحرۺرپونرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺدیسلاۺؿانبۺدیسلاۺاَاہمۺنبۺرلدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےکۺقحۺںیمۺهراملا‪:‬‬
‫احب یاھیل یمن یقد یانعم یاهلل یعلی یوانعمت یعلی ۔ی ےھجمۺاےنپۺرھگؿاولنۺںیمۺِقۺےسۺایپراؿۃۺےہۺےسجۺاهللۺزعؿلجۺ‬
‫‪270‬‬
‫ےنۺتمعنۺدیۺاؿرںیمۺےنۺتمعنۺدی۔(رتذمیۺےنۺرضحفۺرمعۺ‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫الرتمذی یعن یریضیاهلل ٰ‬
‫افرؿطۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫وماللاۺیلعۺاقریۺہیلعۺردمۃۺاابلریۺرماقۃۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫لمییکنیاحدیمنیالصحاہۃیاالیوقدیانعمیاهللیعلی ی ینعیۺِقۺاحصہبۺاےسیۺیہۺےھتۺںیہنجۺاهللۺےنۺتمعنۺیشخبۺاؿراهللۺ‬
‫ےکۺروسلۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‬ ‫رسول یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلی ی‬

‫نیایبیداودیکتابیالزکوةیہابیالرخصۃییفی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 269‬یسننیالرتمذییکتابیالمناقبیہابییفیمناقبیایبیہکریوعمریریضیاهللیعنہمایدارالفکریہریوت ی‪،۳۸۰/۵‬سن‬
‫ذالكیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪،۲۳۶/۱‬سننیالداریمیہابیالرجلییتصدقیہجمیعیمایعندہیدحمكۺ‪ ۱۶۶۷‬یدارالمحاسنیللطباعۃیالقاھیرة ی‪،۳۲۹/۱‬کزنیالعمالی‬

‫دحمكۺ‪۳۵۶۱۱‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۴۹۱/۱۲‬‬
‫یسننیالرتمذییکتابیالمناقبیہابیمناقبیاسام یہنیزیدیدحمكۺ‪۳۸۴۵‬دارالفکریہریوتی‪۴۴۷/۵‬‬
‫‪270‬‬

‫‪Page 122 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫علی یوسلمیاالیانیالمرادیالمنصوصیعلی ییفیالکتابیوی ےن ۺتمعن ۺیشخب‪،‬رگم ۺاہین ۺرماد ؿۃ ۺےہ ۺہک ۺسج ۺیک ۺرصتحیۺ‬
‫یتعایلیواذتقولیللذییانعمیاهللیعلی یوانعمتی غرا ن ۺمیظعۺںیمۺارَاد ۺوہیئۺےہۺہکۺذق ۺهراملااھتۺوتۺاٌۺےسۺ‬‫ٰ‬ ‫ھویقول‬
‫ےسجۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺعن عقۺدیۺاؿرۺاےۺیبن!وتۺےنۺاےسۺتمعنۺ‬ ‫علی یوھویزیدیالخالفییفی ٰذلكیوالیشكی‪271‬یالخ۔ ی‬
‫دی‪،‬اؿر ۺؿۃ ۺرلد ۺنب ۺاحرہث ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺںیہ‪،‬اٌ ۺںیم‬
‫یسک ۺاکۺخاللۺہن ۺاالًا ۺكش‪،‬اؿرا مكۺارگہچۺرلدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ؿبہۺےکۺقحۺںیمۺارتیۺرگمۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺ‬
‫اٌ ۺاک ۺدصماط ۺاَاہم ۺنب ۺرلد ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع ۺوک ۺرہھٹالا ۺہکۺ‬
‫رسپۺلاعبۺلدرےہ‪،‬افادہییفیالمرقاة۔‬

‫اوقل‪:‬ہنۺرصلۺاحصہبۺ َللکہۺامتصۺالہۺاَالصۺاؿنیلۺؿا رخنیۺِقۺاےسیۺیہۺںیہۺںیہنجۺاهللۺزعؿلجۺےنۺتمعنۺدیۺاؿرروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬

‫‪"‬ی‪272‬۔ہیۺیبنۺلاكۺ‬ ‫ؿملسۺےنۺتمعنۺدی۔لاكۺرکدےنیۺےسۺمرھۺرکۺاؿرایکۺتمعنۺوہیگۺسجۺاکۺدرکۺا لافۺرکہمیۺںیم نسۺےکچۺہکۺ"‬
‫اؿرۺرھتسارکداتی ےہۺ َللکہۺالؿاهللۺامتصۺاہجنۺںیمۺوکیئۺےشۺایسیۺںیہن سجۺرپاهللۺاکۺاک ننۺہنۺوہۺاهللۺےکۺروسلۺاکۺاک ننۺہنۺوہ۔هراملاےہ‪:‬‬
‫مہۺےنۺہنۺاجیھبۺںیہمت رگمۺردمقۺَارےۺاہجنۺےئلیک۔‬ ‫‪273"‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫"‬

‫ذقۺؿۃۺامتصۺاعملۺےکۺےئلۺردمقۺںیہۺوتۺػغف ًاۺَارےۺاہجنۺرپۺانۺیکۺتمعنۺےہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔الہۺرفکۺؿالہۺرفکانۺارگۺہنۺامںینۺوتۺایکۺ‬
‫اصقننۺ ؎‬
‫وکررہبۺہکۺا اتففۺایسۃ‬ ‫راِقۺوخایہۺہرارۺمشچۺانچنۺ‬
‫(ارگۺچسۺاچےہۺوتۺایسیۺہرارۺا ںوھکنۺاکۺادناھۺوہلاۺرتہبےہۺہنۺہکۺا اتففۺاکۺایسۃۺوہلا۔ف)‬

‫یمرقاةیالمفاتیحیکتابیالمناقبیوالفضائلیہابیاھیلیہیتیالنیبیتحتیالحدیثی‪۶۱۷۷‬یالمکؾبۃیالحبیؽی یوکہٹئ ‪۵۴۶/۱۰‬‬

‫‪271‬‬

‫‪272‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۲۹/۲‬‬
‫‪273‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۰۷/۲۱‬‬

‫‪Page 123 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۱۲۲‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫من یاستعملناہ یعیل یعمل یفرزقناہ یرز یقًا یالحدیث۔اہوی ےسج ۺمہ ۺےن ۺیسک ۺاکص ۺرپ ۺرقمر ۺایک ۺسپ ۺمہ ۺےن ۺاےس ۺررطۺ‬
‫داودیوالحا کمی‪274‬یہسندیصحیحیعنیہریدةیریضیاهللی دلا۔(اوبداؿداؿراحمکۺےنۺنصبد ۺحیحصۺمرلدۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺ‬
‫ےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫تعایلیعن ۔ ی‬
‫ٰ‬
‫و‬
‫ہلیۺدحمكۺںیمۺوضحرۺےنۺهراملاۺاھت‪'':‬مہۺےنۺینغۺرکدلا۔''ااحدمكۺہیطعۺنینسحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺںیم اھتۺہکۺهراملا‪'':‬نسحۺوکۺاہممكۺ‬
‫مہۺےنۺدی‪،‬ملعۺمہۺےنۺدلا۔نیسح وکۺاجشؿقۺمہۺےنۺدی‪،‬رکصۺمہۺےنۺدلا‪،‬تبحمۺاکۺرمہبت‪،‬راضۺاکۺاقمصۺمہۺےنۺاطعۺایک۔''دحمكۺاَاہمۺںیمۺ‬
‫یلیاهللیتعایل یعلیكیوع ٰیل یاٰلكیقدرجودكیونوالكی‬
‫ٰ‬ ‫اھت‪'':‬اےسۺتمعنۺمہۺےنۺیشخب۔''اہینۺارَادوہلا ۺےہ‪'':‬ررطۺمہۺےنۺدلا۔''ص‬
‫وہاركیوسلم۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۲۳‬هرامےتںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لقدیجاءیکمیرسولیالیکمیلؼسیہوھنیوال کسلیلییحی كشیبۺرشتفیۺاللاۺاہمترےۺلاۺٌۺؿۃۺروسلۺاہمتریۺرطلۺاجیھبۺ‬
‫صمایویقیمی وہاۺوجۺفعضۺؿاکیلہۺےسۺلاكۺےہۺلاہکۺؿۃۺروسلۺردنۃۺهرامۺدےۺ‬ ‫قلو ًیہایغل ًیفایویفتحیاعؼ ًینای ًی‬
‫عمیایویسمعیاٰذا ًینای ًی‬
‫السنۃیعوجا یحیتییقالیالال یاالیاهللیوحدہ۔الداریمی ؽالل ۺڑچےھ ۺدل‪،‬اؿر ۺؿۃ ۺروسل ۺوھکل ۺدے ۺادنیھ ۺا ںیھکن‪،‬‬ ‫ًی‬
‫اؿرؿۃۺروسلۺونشارکدےۺرہبےۺاکوننۺوک‪،‬اؿرؿۃۺروسلۺدیسیھۺ‬
‫یتعایلی‬
‫ٰ‬ ‫‪275‬یف یسنن ٖ یعن یجبری یہن ینفری یریض یاهلل‬
‫رکدےۺڑیٹیھۺرلاوننۺوک‪،‬اہینۺلكۺہکۺولگۺہہکۺدںیۺہکۺالكۺ‬
‫عنہما۔ ی‬
‫اهلل ۺےک ۺوسایسک ۺیک ۺرپشتسۺںیہن۔(داریم ۺےنۺاینپ ۺننسۺںیم‬
‫ریبجۺنبۺریفنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫اقول‪:‬صحیحیاذیقالیاخربنایحیوةیہنیشرییحیثقۃیشیخیالبخاریی ی‬
‫ی‬

‫یالزکوة یدارالفکر یہریوتی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 274‬یسنن یایب یداود یکتاب یالخراج یوالفئی یہاب ییف یارزاق یالعمال یا اتفف ۺاعمل ۺرپسی ۺالوہر ۺ‪،۵۲/۲‬المستدرك یللحا کم یکتاب‬

‫‪،۴۰۶/۱‬کزنالعمالیدحمكۺ‪۱۱۰۸۴‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۹۴/۴‬‬
‫یاهللیتعایلیعلی یوسلمیدحمكۺ‪۹‬یدارالمحاسنیللطباعۃیالقاھیرةی‪۱۵/۱‬‬
‫ٰ‬ ‫‪275‬یسننیالداریمیہابیماکانیعلی یالناسیقبلیمبعثیالنیبیصیل‬

‫‪Page 124 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یفیصحیح یواہویداودیوالرتمذییہلیواحمدیواہنیمعنییوھمایمنیاقران یثناہقیۃیہنیالولیدیثقۃیمنیاالعالمیمنیرجالیمسلمیوقدی‬

‫زالیمایخیشیمنیلؼس ٖ یہقول ٖ یثنایہحریہنیسعدیثقۃیثبتیعنیخالدیہنیمعدانیثقۃیعاہدیمنیرجالیالستۃیعنیجبرییہنینفریینی‬
‫تعایل یعنہما یثقۃ یجلیل یمخضرم یمن یالثانیۃ یوقدروی یاہن یالسکن یوالباوردی یواہن یشاھنی یمطوال یعنی‬
‫الحضریم یریض یاهلل ی ٰ‬
‫عبدالرحمنیعنیجبرییہنینفرییعنیاہی یقالیادرکتیالجاھلیۃیواتانایرسولیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیہالیمنیفاسلمنای‬
‫فمرسل یکمراسیلیسعیدیہنیالمسیبیاوفوقیعالیانیالمرسلیحجۃیعندنایوعندیالجمھوریوالحدیثیمسلسلیہالحمصینییحیوةیایلی‬
‫جبرییکلھمیاھلیحمص۔ ی‬
‫دحمكۺ‪:۱۲۴‬ہکۺدؿۺاؿمكۺتسمۺوہرکۺڑگبۺےئگۺےھت‪،‬یسکۺوکلاٌ ہنۺا ےنۺدےتی‪،‬اموکلنۺےنۺلاػۺںیم دنبۺرکدےئۺےھت‪،‬لاػۺااجرےتۺےھت‪،‬دیسۺ‬
‫اعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےک ۺوضحر ۺاکشمك ۺا یئ ۺوضحر ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺرشتفی ۺهراموہےئ‪،‬درؿارۃ ۺوھکےنل ۺاکمکح ۺدلا‪،‬امومرےنۺ‬
‫ادن ہشۺایکۺابمداۺوضحرۺوکۺالدادںی۔هراملاوخلۺہنۺرک‪،‬وھکلۺدے۔وھکلۺدلا۔الكۺدرؿارےۺیہۺےکۺلاٌۺڑھکاۺاھتۺوضحرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫وکۺدےتھکیۺیہۺدجسےۺںیم رگڑپا۔وضحرۺےنۺاہمردالۺرکۺوحاےلۺایک۔دؿرساۺطیٹہاےئۺلاػۺرپۺاھت‪،‬ذقۺؿاہنۺرشتفیۺےلۺےئگۺاٌۺےنۺیھبۺوضحرۺ‬
‫وکۺدےتھکیۺیہ دجسۃۺایک‪،‬وضحرۺےنۺاےسۺیھبۺلادنھۺرکۺرپسدۺهراملا۔احصہبۺرکاصۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺےنۺہیۺاحلۺد ھکۺرکۺرعضۺیک‪:‬‬
‫یا ینیب یاهلل یتسجد یلك یالبھائم یفما یهلل یعندنا یہكی لاروسلۺاهلل!وچلاےئۺلك ۺوضحرۺوک ۺدجسۃ ۺرکےت ۺںیہ ۺوتاهللۺےکۺ‬
‫احسنیمنیھذایاجرتنایمنیالضاللۃیواسؾنقذتنایمنی ےیلۺوضحر ۺےکۺدرےعیۺےسۺامہرےۺلا ۺٌۺوجۺھچکۺےہۺوتۺوتۺاٌۺ‬
‫الھلکۃیافالیتأذنیلنایہالسجود۔اہنیقانعیواہوینعیمی ےسۺتہبۺرتہبۺےہ‪،‬وضحرۺےنۺںیمہ رمگایہۺےسۺانپۃۺدی‪،‬وضحرۺ‬
‫ےنۺںیمہ ہالتکۺےسۺاجنف ۺیشخبۺوتۺایکۺوضحر ۺںیمہۺااجرفۺ‬
‫‪276‬عنیغیالنیہنیاسامۃیالثقیفیریضیاهللی ی‬
‫ںیہنۺدےتیۺہکۺمہۺوضحرۺوکدجسۃۺرکںی۔(انبۺاقعنۺؿاوبۺمیعنۺےنۺ‬
‫ؿبالنۺنبۺاَاطۃۺایفقثلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےس‬

‫یدالئلیالنبوةیالیبینعیمیالفصلیالثاینیوالعشرونیذکریسجودیالبہائمیعالمیالکتبیہریوتیالجزءیالثاینیض‪۳۷‬۔‪۱۳۶‬‬
‫‪276‬‬

‫‪Page 125 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رؿامك ۺایک۔اٌۺےکۺدعتمد ۺرططۺںیہۺوجہکۺ ضعۺ ضعۺںیم‬ ‫تعایلیعن یول یطرقیوقدیدخلیہعضھاییفیہعض۔ ی‬

‫ٰ‬
‫دالخۺںیہ۔ف)‬

‫ؿاہہیبۺہکۺرمگایہۺدنسپۺؿہالتکۺدؿِقۺںیہ‪،‬انۺتخسۺرتنیۺلل ِبافۺوکۺلالۺویکنۺںیھجمس ےگۺہکۺانۺےسۺانپۃۺدےنیۺؿاےلۺاجنفۺےنشخبۺؿاےلۺیبنۺیلصۺ‬

‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺداعفۺالبالءۺاجںین۔‬
‫دحمك‪:۱۲۵‬ذقۺؿدفۺوہارنۺخدعقۺادقۺٌۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیم احرضۺوہاۺاؿراےنپۺاومالۺؿالہۺؿذایلۺہکۺاملسمنۺ‬
‫تمینغۺںیمۺالےئۺےھتۺوضحرۺےسۺامےگنۺاؿرػالكۺاک ننۺؿاالۺوہےئ‪،‬وضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫اذایصلؼتمیالظھریفقولوایاناینستعنییہرسولیاهللیعیلی ذق ۺرہظ ۺیک ۺنیار ۺڑپھ ۺوکچ ۺوت ۺڑھک ۺے ۺوہلا ۺاؿروین ۺانہک ۺمہ ۺروسلۺ‬
‫ینسائنای اهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺااعتسمكۺرکےتۺںیہۺومنینمۺ‬ ‫ییف‬ ‫یاوالمسلمنی‬ ‫المؤمننی‬
‫واہنائنا۔النسائی‪277‬یعنیعمرویہنیشعیبیعنیاہی ی رپاینپ ۺوعروتن ۺاؿروچبن ۺےک ۺلاف ۺںیم(نسایئ ۺےن ۺرمعؿ ۺنبۺ‬
‫بیعشۺےسۺاوہـنۺےنۺاےنپۺلاف ۺےسۺاوہـن ےنۺاےنپۺداداۺ‬
‫عنیجد ٖہیعبداهللیہنیعمرویریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہما۔ ی‬
‫م‬
‫دبعاهللۺنبۺرمعۺؿریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿا كۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺهرامیتۺےہۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺسفنبۺسیفنۺمیلعتۺهرامیئۺہکۺمہۺےسۺدمدۺاچانہۺنیارۺےکۺدعبۺوین انہکۺہکۺمہۺروسلۺاهللۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺااعتسمكۺرکےتۺںیہ۔‬
‫‪278" ‬۔ےکۺینعمۺےئہکۺااعتسمكۺوتخداۺیہۺےکۺَاھتۺاخضۺیھت‪،‬ہیۺارَادۺاسیکۺےہۺہکۺمہۺےسۺ‬ ‫ؿاہیبۺاصوبح!"‬
‫ااعتسمك ۺرکلا۔اؿر ۺرامن ۺایحف ۺداینؿی ۺاؿراٌ ۺےک ۺدعب ۺاک ۺرفتہق ۺؿاہہیب ۺیک ۺاہجلك ۺیہ ۺںیہن ۺ َللکہ ۺرسارس ۺااللك ۺےہ ۺعطق ۺرظن ۺاٌ ۺلاف ۺےس ۺہکۺ‬
‫الیباءۺرکاصۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺِقۺوشبافۺیقیقحۺداینؿیۺامسجینۺردنۃۺںیہ‪،‬وجۺلافۺخداۺےکۺےیلۺ‬

‫یسننیالنسائییکتابیالھبۃیھبۃیالمشاعیونرۺدمحمۺاکراخہنۺاجترفۺبتکۺرکایچۺ‪۱۳۶/۲‬‬
‫‪277‬‬

‫‪278‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۴/۱‬‬

‫‪Page 126 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اخضۺوہیکچۺریغۺخداۺےکۺَاھتۺرشكۺرہھٹۺیکچ‪،‬اٌۺںیم ایحفۺؿومف‪،‬غرفۺؿدعب‪،‬تیکلمۺؿرشبمكۺوخاۃۺیسکۺؿ ہۺاکرفتہقۺاسیکۺایکۺدعبۺومفۺ‬

‫یہۺرشتکۺخدۺایکۺاالذیقۺںیہنۺریتہۺلاحلۺایحفۺرشلكۺوہ َکیےۺںیہۺہیۺونجۺنۺؿاہہیبۺوکۺہرۺہگجۺاجاگےہۺسجۺےنۺاںیہنۺدمامكۺوتدیحۺےکۺرمعۺ‬
‫ںیم ااٹلۺرشمكۺانبۺدلاۺےہۺالكۺلافۺوکۺںیہکۺےگۺرشكۺےہۺرھپۺیھبکۺومفۺایحفۺاکۺهرطۺرکےگنیۺیھبکۺغرفۺؿ نُفدۺاکۺیھبکۺیسکۺاؿرؿ ہۺاک‪،‬سجۺاکۺ‬
‫اصلۺاحلصۺہیۺےلکنۺاگۺہکۺہیۺاونےھکۺومدحۺ ضعۺمسقۺولخمطۺخداۺاکۺرشلكۺاجےتنۺںیہۺذقۺوتۺؿۺۃۺلافۺہکۺریغۺےکۺےیلۺاٌۺاکۺاابثفۺرشكۺاھتۺانۺ‬
‫ک‬
‫ےکےئلۺلامكۺامےتنۺںیہ۔افۺ ھالۺہکۺاےکنۺاامصۺےنۺوقتلۃۺاالت ننۺںیمۺانۺؿاہیبۺاصوبحنۺیہۺیکۺتبسنۺاہکۺاھتۺہک‪:‬‬
‫''اکثرۺولگۺرشكۺںیم رگاتفرۺںیہۺاؿردوعٰۺیۺاملسمینۺاکۺےئکۺاجےتۺںیہ‪،‬سبحانیاهللۺہیۺعبہۺاؿرہیۺدوعٰی‪،‬چسۺهراملاۺاهللۺاصذقۺےنۺہکۺںیہنۺ‬
‫املسمنۺںیہۺاکثرۺولگ‪،‬رگمۺرشكۺرکےتۺںیہ''‪279‬۔‬
‫ہیۺہتکنۺلادرےنھکۺاکۺےہۺہکۺایکنۺتہبۺاف ہشۺاہجوتلنۺیکۺرپدۃۺدریۺرکلاےہۺوہاهللیالتوفیق۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۲۶‬ربطاینۺمجعمۺاؿطسۺںیمۺنصبدۺنسحۺدیسلاۺاجمرۺنبۺدبعاهللۺااصنریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺراؿی‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیامریالشمسیفتا ّخرتی دیس ۺاعملۺیلصۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺؿملس ۺےن ۺا اتففۺوکۺمکح ۺدلا ۺہکۺھچکۺ‬
‫ٰ‬ ‫انیالنیبیص‬

‫ۺوفراۺرہھٹۺایگ۔‬
‫د رۺےنلچۺےسۺلارۺرۃ۔ؿۃ ً‬ ‫ساعۃیمنینھار‪280‬۔ ی‬

‫اوقل‪:‬اٌۺدحمكۺنسحۺاکۺؿاہعقۺاٌۺدحمكۺحیحصۺےکۺؿاہعقۺہمیظعۺےسۺخداۺےہۺسجۺںیمۺدؿلاۺوہاۺوسرحۺوضحر(یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس)ےکۺ‬
‫ےیلۺاٹلپےہۺاہینۺلكۺہکۺومیٰلۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺارکلمیۺےنۺنیارۺرصعۺیکۺخدعقۺزگاریۺوبحمفۺلاریۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیمۺاضقۺ‬
‫وہیئۺیھتۺادا ۺهرامیئ۔اامصۺالجۺاحطؿیۺؿریغۃۺااکمر ۺےنۺاٌۺدحمك ۺیکۺحیحصتۺیک۔الحمد یهلل اےسۺخالتفۺرف ۺازعلف ۺےتہکۺںیہۺہکۺوکلمفۺ‬
‫الشمٰـٰفۺؿاالرضۺںیمۺانۺاکۺمکحۺاجریۺےہۺامتصۺولخمطۺایہٰلۺوک‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالہپۺلافۺوتدیحۺؿرشكۺےکۺایبنۺںیمۺعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۴‬‬
‫‪279‬‬

‫یتعایل یعلی یوسلمی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 280‬یالمعجم یاالوسط یدحمك ۺ‪ ۴۰۵۱‬ۃبتکمۺااعملرلۺرلاض ۺ‪،۳۳/۵‬مجمع یالزوائد یکتاب یعالمات ینبوت یہاب یحؽس یالشمس یصیل یاهلل‬

‫دارالکتابیہریوتی‪۲۹۶/۸‬‬

‫‪Page 127 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫انۺےکےئلۺمکحۺاػاؿقۺؿهرامربنداریۺےہ۔ؿۃۺخداۺےکۺںیہۺاؿروجۺھچکۺخداۺاکۺےہۺِقۺانۺاکۺےہ‪،‬ؿۃۺوبحمفۺالجۺؿارکصۺؿخلیىۃۺاهللۺاالمظعۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺذق ۺدؿدھ ۺےتیپ ۺےھت ۺوہگارۃ ۺںیم اچدن ۺان ۺیک ۺؽالیم ۺاجباللا‪،‬خدرھ ۺاَارۃ ۺهرامےت ۺایس ۺرطل ۺكھج ۺاجلا۔دحمك ۺںیم ۺےہ ۺدیسلاۺ‬
‫ابعٌ ۺنب ۺدبعالمظلق ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع ۺمع ۺرکمص ۺدیس ۺارکص ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺوضحر ۺےس ۺرعض ۺیک‪:‬ےھجم ۺاَالص ۺرپ ۺلاؿق ۺوضحرۺ‬
‫ےکالكۺزجعمےۺاکۺدانھکیۺوہا‪،‬‬
‫رایتك ییف یالمھد یتنایغ یالقمر یوالی یہاصبعكیفحیثی ںیمۺےنۺوضحۺرۺوکۺداھکیۺہکۺوضحرۺوہگارےۺںیم اچدنۺےسۺلاںیتۺ‬
‫هرامےت ۺسج ۺرطح ۺاتشگن ۺابمرك ۺےس ۺاَارۃ ۺرکےت ۺاچدن ۺایسۺ‬ ‫اشرتیالی یمال۔ ی‬
‫رطلۺكھجۺاجلا۔‬

‫دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫اینیکنتیاحدث یویحدثینیویلھؼینیعنیالبکاءیواسمعی اہن ۺںیم ۺاٌ ۺےسۺلاںیتۺرکلا ۺاھتۺؿۃۺھجم ۺےس ۺلاںیتۺرکلا ۺاؿر ۺےھجمۺ‬
‫رؿےنۺےسۺوہاللا‪،‬ںیم اٌۺےکۺرگےنۺاکۺدھماہکۺَیبااھتۺذقۺؿۃۺ‬ ‫وجؽت یحنیییسجدیتحتیالعرش۔ ی‬
‫ر رۺرعٌۺدجسےۺںیمۺرگلا۔‬
‫الؽیھیق ییف یالدالئل ی‪281‬واالمام یشیخ یاالسالمی‬
‫ؿٹ‬
‫یقہیب ۺےن ۺداللئ ۺںیم ۺاؿراامص ۺخیش ۺاالَالص ۺاوب مٰن ۺالیعمس ۺنبۺ‬
‫سمعیل یہن یعبدالرحمن یالصاہوین ییفی‬ ‫عثمن یا ٰ‬
‫اہو ٰ‬
‫ی‬ ‫ب‬‫م‬
‫دبع ایحنمحۺاصوبینۺےنۺام ن ۺںیمۺاؿربیطخۺؿانبۺاسعرکۺ‬
‫المائتنی یو یالخطیب یواہن یعساکر ییف یتاریخ یہغدادی‬
‫ےنۺلارخیۺدغبادۺؿدقشمۺںیمۺایبنۺایکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہ۔(ف)‬
‫ودمشقیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬

‫اامصۺخیشۺاالَالصۺاصوبینۺهرامےتۺںیہ‪:‬یفیالمعجزات نسحۺہیۺدحمكۺزجعمافۺںیمۺنسحۺےہ۔‬
‫ذقۺدؿدھۺلییـنۺیکۺہیۺخکـعقۺاقہرۃۺےہۺوتۺافۺہکۺخالنۃۺاربکلٰیۺاکۺوہظرۺنیعۺابشفۺرپےہۺا اتففۺیکۺایکۺاجنۺہکۺانۺےکۺمکحۺےسۺرسلایبۺرکےۺ‬
‫ا اتففۺؿاماتہۺفۺدرانکر‪،‬واهللیالعظیم‪،‬ملٰئک‬

‫صیالکربییہحوالۃیالؽیہیقیوالصاہوینیوغریہیہابیمناغاةیللقمریالخیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہلۺ‪،۵۳/۱‬کزنیالعمالیہحوال یھقییفیالدالئلیوغریہی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 281‬یالخصائ‬

‫دحمكۺ‪۳۱۸۲۸‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۸۳/۱۱‬‬

‫‪Page 128 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫مدہراتیاالمر ہکۺامتصۺمظنۺؿقسنۺاعملۺنجۺےکۺاہوھتنۺرپۺےہۺدمحمۺروسلۺاهللۺخلیىۃۺاهللۺاالمظعۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺدامرۃۺمکحۺےسۺلاہرۺ‬
‫ںیہنۺلکنۺ َکیے۔روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ارسلتیایلیالخلقیکافۃ۔رواہیمسلمی‪282‬عنیایبیھریرةی ںیم امتص ۺولخمط ۺایہٰل ۺیک ۺرطل ۺروسل ۺاجیھب ۺایگ۔(اٌ ۺوک ۺملسمۺ‬
‫ےنۺرضحفۺاوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬

‫غرا نۺهراملاےہ‪:‬‬
‫مرتک ۺؿاال ۺےہ ۺؿۃ ۺسج ۺےن ۺالارا ۺغرا ن ۺاےنپ ۺدنبے ۺرپ ۺہک ۺامتصۺ‬ ‫‪‬‬ ‫"‪‬‬
‫الہۺاعملۺوکۺدرۺانسےنۺؿاالۺوہ۔‬
‫‪283"‬۔‬

‫الہۺاعملۺںیم عیمجۺطالہکئۺیھبۺدالخۺںیہۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالص۔‬

‫‪284" E‬۔اہین ۺلكۺہک ۺوسرحۺ‬ ‫دیسلا ۺامیلسن ۺہیلعۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص ۺیک ۺنیار ۺرصع ۺوھگرؿن ۺےک ۺطالہظحۺںیم اضقۺوہیئ ۺ"‬
‫‪285" ‬۔اٹلپۺالؿ ۺریمیۺرطل۔اریمۺاوملنینمۺومیٰلۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺارکلمیۺےسۺاٌۺا مكۺ‬ ‫رپدےۺںیمۺاجۺاپھچ۔هراملا‪":‬‬
‫رکہمیۺیکۺریسفتۺںیمۺرمؿیۺہکۺامیلسنۺہیلعۺالصلـۃۺؿالسالصۺےکۺاٌۺوقلۺںیمۺریمضۺا اتففۺیکۺرطلۺےہۺاؿرۺذظافۺانۺطالہکئۺےسۺےہۺوجۺا اتففۺ‬
‫رپۺنیعتمۺںیہۺینعیۺیبنۺاهللۺاملسنۺےنۺانۺهروتشنۺوکۺمکحۺدلاۺہکۺدؿےبۺوہےئۺا اتففۺوکۺؿاسپۺےلۺا ؿ‪،‬ؿۃۺذصقۺامکحلۺؿاسپۺالےئۺاہینۺلكۺہکۺ‬
‫َلٹ‬
‫رغمف ۺوہرک ۺرھپ ۺرصع ۺاک ۺؿغك ۺوہایگ ۺاؿردیسلا ۺ مٰن ۺہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص ۺےن ۺنیار ۺاداهرامیئ۔ اعممل ۺالبثرلی ۺرشفی ۺںیم ےہ‪:‬حییکیعنیعیلی‬
‫یتعایلیعن یان یقالیمع ٰینیقول یردوھایعیلییقولی ٰ‬
‫سلیمنیعلی یالصلٰوةیویالسالمیہامریاهللیعزوجلیللملٰئکۃیالمؤکلنییہالشمسی‬ ‫ریضیاهلل ٰ‬
‫ردوھایعیلییعینیالشمسیفردوھایعلی یحیتیصیلیالعصرییفیوقتھا‪286‬۔ ی‬
‫ی‬

‫یصحیحیمسلمیکتابیالمساجدیوموضعیالصلٰوةیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۱۹۹/۱‬‬
‫‪282‬‬

‫‪283‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱/۲۵‬‬
‫‪284‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۲/۳۸‬‬
‫‪285‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۳/۳۸‬‬
‫یمعالمیالتزنیل(تفسرییالبغوی)تحتیاآلیۃی‪۳۳/۳۸‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۵۲/۴‬‬
‫‪286‬‬

‫‪Page 129 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دیسلا ۺامیلسنۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺونالانۺلاراگۃۺرَالكۺہیلعۺالضفۺالصلٰـۃۺؿالٹشبۃۺےسۺالكۺلیلجۺادقلرۺلامكۺںیہۺرھپۺوضحرۺاکۺمکحۺوت وضحرۺاکۺمکحۺ‬

‫عٹ‬
‫ےہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔اهللۺِٹشبٰہۺؿاعتیٰلۺیکۺےبۺئامرۺرںیتمحۺاامصۺرلاینۺادمحۺنبۺدمحمۺبیطخۺػصظالینۺرپۺہکۺوماہقۺدلہینۺؿ حۺدمحمہیۺںیمۺ‬
‫هرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیخزانۃیالسریوموضعی ینعی ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺزخاہن ۺرار ۺایہٰل ۺؿ ۺاجےئ ۺذافد ۺارمۺ‬
‫ٰ‬ ‫ھویص‬
‫ںیہ‪،‬وکیئ ۺمکح ۺلاذف ۺںیہن وہلا ۺرگم ۺوضحر ۺےک ۺدرلار ےس‪ ،‬اؿر وکیئۺ‬
‫نفوذیاالمریفالینفذیامریاالمن یوالییینیقلیخرییاالیعن ی‬
‫تمعنۺیسکۺوک ںیہنۺیتلمۺرگمۺوضحرۺیکۺرساکرےسۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیییی؎‬
‫ؿملس۔‬

‫االہایبیمنیکانیملکا ً‬
‫یوسیدا ی‬
‫ینعی ۺربخدار ۺوہ ۺریمے ۺامن ۺلاف ۺغرلان ۺان ۺرپ ۺوج ۺلادَاۃ ۺؿرسدار ۺںیہۺ‬
‫اٌ ۺؿغك ۺےس ۺہک ۺا دص ۺہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص ۺایھب ۺا ف ۺؿگِل ۺےک ۺادنرۺ‬ ‫واٰدمیہنییالماءیوالطنییواقف ی‬
‫رہھٹےۺوہےئۺےھتۺؿۃۺسجۺلافۺاکۺارادۃۺهرامںیئ اٌۺاکۺخاللۺںیہن‬
‫یامرایالیکونیخالف ی‬
‫اذایرام ً‬
‫وہلا‪،‬امتصۺاہجنۺںیمۺوکیئۺانۺاکۺمکحۺریھپےنۺؿاالۺںیہن۔‬
‫‪287‬‬
‫ی‬ ‫ولؼسیلذاكیاالمرییفیالکونیصارف‬

‫اوقل‪:‬اؿرۺاہنۺویکرکنۺوکیئۺانۺاکۺمکحۺریھپۺےکسۺہکۺمکحۺایہٰلۺیسکۺےکۺریھپےۺںیہنۺرھپلا۔‬
‫اٌۺیک ۺاضقءۺوکۺرد ۺرکےنۺؿاالۺاؿر ۺاٌۺےکۺمکحۺوکۺریھپےنۺؿاالۺ‬ ‫الرادیلقضائ ٖ یوالیمعقبیلحکم ٖ ۔ ی‬
‫وکیئۺںیہن۔(ف)‬

‫ہیۺوجۺھچکۺاچےتہۺںیہ خدۺاؿیہۺاچاتہےہۺہکۺہیۺؿیہۺاچےتہۺںیہۺوجخداۺاچاتہےہ۔نیحیحصۺاخبریۺؿملسمۺؿنسایئۺؿریغاہۺںیمۺدحمكۺحیحصۺلیلجۺےہۺہکۺ‬
‫اصۺاوملنینمۺدص ہقۺاےنپۺایپرےۺوبحمۺفۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرعضۺرکیتۺںیہ‪:‬‬
‫ک‬‫ل‬
‫لاروسلۺاهلل!ںیم وضحر ۺےکۺرف ۺوکۺںیہنۺد ھٹیۺرگمۺوضحر‬ ‫یارییرہكیاالییسار عیھواكی‪288‬۔ ی‬ ‫ما ٰ‬
‫یکۺوخاشہۺںیم دلجیۺؿاتشیبۺرکلاوہا۔‬

‫املسمون!درادانھکیۺوکیئۺؿاہیبۺلالاكۺادرھۺادرھۺوہوتۺاےسۺلاہرۺرکدؿۺاؿروکیئۺٹوھلاۺوصتمل‬

‫‪287‬‬
‫یالمواہبیاللدنیۃیالمقصدیاالولیتوطئۃیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۵۶/۱‬‬
‫یصحیحیالبخارییکتابیالتفسرییہابیقول یتریجیمنیتشاءیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۷۰۲/۲‬‬
‫‪288‬‬

‫(لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬

‫‪Page 130 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اصنرٰیۺیکۺرطح ۺولغۺؿاهراعۺؿاال دلا ۺاپھچ ۺوہوت ۺاےس ۺیھب ۺدؿررکدؿ ۺاؿرمت ۺدبعۃۺؿروسہلۺیکۺیچس ۺایعمر ۺرپاکےٹنۺیک ۺوتل ۺمیقتسمۺوہرکۺہی ۺدحمك ۺونس ۺہکۺ‬
‫اسنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫مرضیاہوطالبیفعادہیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمی ینعی ۺاوب ۺػالك ۺامیبر ۺڑپے ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملسۺ‬
‫فقالییایاہنیایخیادعیرہكیوالذییہعثكییعافؼینیفقالی ذایدف ۺوک ۺرشتفی ۺےل ۺےئگ ۺاوب ۺػالك ۺےن ۺرعض ۺیک‪:‬اےۺ‬
‫اللھمیاشفیعمیفقامیکانماینشطیمنیعقالیفقالییای ےجیتھب ۺریمے!اےنپ ۺرف ۺےس ۺسج ۺےن ۺوضحر ۺوک ۺاجیھب ۺےہۺ‬
‫ریمی ۺدنتریتسۺیک ۺداعےئجیک۔وضحر ۺدیس ۺاعملۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺ‬
‫ہنیایخیانیرہكیالذییتعبدہیلیطیعكیفقالیوانتییای‬
‫ؿملس ۺےن ۺداع ۺیک‪:‬ایہٰل!ریمے ۺاچچ ۺوکافش ۺدے۔ہی ۺداع ۺهرامےتۺ‬
‫عماہ یلو یاطعت ‪،‬لیطیعنك۔اہن یعدی ی‪289‬من یطریقی‬
‫یہۺاوبۺػالك ۺاھٹۺڑھکےۺوہےئۺےسیجۺیسکۺےنۺدنبۺٌ ۺوھکلۺ‬
‫الھؼثمیالبکاءیعنیثاہتینیالؽناینیعنیا نسیاہنیمالكی‬
‫دی‪،‬وضحر ۺےسۺرعض ۺیک‪:‬اےۺریمےۺےجیتھب!كشیب ۺوضحر ۺاکۺ‬
‫عــــــ‬ ‫تعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهللی ٰ‬
‫رف ۺسج ۺیک ۺمت ۺابعدف ۺرکےت ۺوہ ۺوضحر ۺیک ۺاػاؿق ی رکلا‬
‫ےہ۔دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےن(اٌۺہملکۺرپۺااکنرۺہنۺ‬
‫هراملا َللکہ ۺاؿرلادیکًا ۺؿلادیئًا)ارَاد ۺایک ۺہک ۺاے ۺاچچ!ارگ ۺوت ۺاٌ ۺیکۺ‬
‫اػاؿق ۺرکے ۺوت ۺؿۃ ۺریتے ۺَاھت ۺیھب ۺوییہن ۺاعمطلہ ۺهرامےئ ۺاگ۔‬
‫(انبۺدعی‬

‫عــــــ ‪ :‬اہینۺاػاؿقۺےکۺینعمۺہرۺرمادۺوبحمفۺذصقۺرمادۺوبحمف ً‬
‫ۺوفراۺوموجدۺهرامدےۺ‪۱۲‬عبہ۔‬

‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬
‫صحیحیالبخارییکتابیا کاحیہابیالشغاریدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪ ،۷۶۶/۲‬حیمسلمیکتابیالرضاعیہابیجوا زیھؽتہاینوہتھایلضرتہایدقیمیۺبتکۺاخہنۺ‬
‫صحی‬ ‫لن‬
‫رکایچ ‪،۴۷۳/۱‬سننیالنسائییذکریامریرسولیاهللییفیالنکاحیونرۺدمحمۺاکراخہنۺاجترفۺبتکۺرکایچ ‪،۶۷/۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعائش یریضیاهللیعنہای‬

‫المکتبیاالسالیمیہریوتی‪۱۳۴/۶‬‬
‫یالکاملیالہنیعدییترجم یالہؼثمیہنیجمازیدارالفکریہریوتی‪۲۵۶۱/۷‬‬
‫‪289‬‬

‫‪Page 131 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہٹ‬
‫ےنۺرطبقیۺ ی ضۺالیکاءۺاوہـن ےنۺلامك ۺانبین ۺےسۺاوہـنۺےنۺ‬
‫اسنۺانبۺامكلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫ل‬
‫اؿردحمكۺَییےۺہکۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہۺكشیبۺلا یؼینۺںیمۺرؿرۺایقعقۺامتصۺاہجنۺاکۺدیسۺوہن‪،‬ریمےۺاہھتۺںیم ولاءۺ‬
‫ادمحلۺوہاگ‪،‬وکیئۺصخشۺااسیۺہنۺوہاگۺوجۺریمےۺنسانۺےکۺےچینۺہنۺوہاشکشئۺاکۺااظتنررکلاۺوہا۔ںیم ولچنۺاگۺاؿرولگۺریمےۺَاھتۺوہنۺےگۺاہینۺ‬
‫لكۺہکۺدرؿارۃۺذیقۺرپۺرشتفیۺهراموہرکۺدرؿارۃۺولھکاؿنۺاگۺوسالۺوہاگۺوکنۺںیہ؟ ںیمۺهرامؿنۺاگۺدمحم (یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس)۔اہکۺاجےئۺاگۺ‬
‫رمابحۺدمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوک۔رھپۺذقۺںیم اےنپۺرفۺزعؿلجۺوکۺدوھکینۺاگۺاٌۺےکۺےئلۺدجسۃۺرکشۺںیمۺرگؿنۺاگۺاٌۺرپۺاہکۺاجےئۺاگ‪:‬‬
‫اانپۺرسااھٹؿ ۺاؿروج ۺانہک ۺوہۺوہک ۺاہمتریۺاػاؿق ۺیک ۺاجےئ ۺیگۺاؿر‬ ‫ارفعیراسكیوقلیتطاعیواشفعیتشفع۔ ی‬
‫افشؿقۺرکؿۺہکۺاہمتریۺافشؿقۺوبقلۺوہیگ۔‬

‫سپۺوجۺولگۺلجۺےکچۺےھتۺؿۃۺاهللۺیکۺردمقۺاؿرریمیۺافشؿقۺےسۺدؿرحۺےسۺاکنلۺےئلۺاجںیئۺےگ۔‬
‫الحا کمییفیالمستدركی‪290‬واہنیعساکریعنیعبادةی احمک ۺےن ۺدتسمرك ۺںیم ۺاؿرانب ۺاسعرک ۺےن ۺابعدۃ ۺنب ۺاصعقۺ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺاٌۺوکۺرؿامكۺایک۔(ف)‬ ‫ہنیالصامتیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬

‫ایسۺلاف ۺےسۺےہ ۺدحمك ۺہکۺهرامےت ۺںیہ ۺیلصۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺؿملس‪:‬انیریبیاستشارینییفیامیتیماذایافعلیہھمۺكشیب ۺریمےۺرف ۺےنۺ‬
‫ریمیۺاعقۺےکۺلافۺںیمۺھجمۺےسۺوشمرۃۺبلطۺهراملاۺہکۺںیمۺانۺےکۺَاھتۺایکۺرکؿن۔فقلتیماشئتییاربیھمیخلقكیوعبادكیںیم ےنۺ‬
‫رعضۺایکۺہکۺاےۺرفۺریمے!وجۺوتۺاچےہۺہکۺؿۃۺریتیۺولخمطۺاؿرریتےۺدنبےۺںیہ۔فاستشارینیالثانیۃ اٌۺےنۺدؿلارۃۺھجمۺےسۺوشمرۃۺ‬
‫وپاھچ۔فقلتیل یکذٰ لك ںیم ۺےن ۺاف ۺیھب ۺؿیہ ۺرعض ۺیک۔فاستشاریینیالثالثۃ اٌ ۺےن ۺہس ۺلارۃ ۺھجم ۺےس ۺوشمرۃ ۺایل۔فقلتیل یکذٰ لك‬
‫یتعایلیاینیلنیاخزیكییفیامتك‬
‫ںیم ےنۺرھپۺؿیہۺرعضۺیک۔فقال ٰ‬

‫یاتحاف یالسادة یالمتقنی یہحوال یالحا کم یوا ہن یعسا کر یصفۃ یالشفاعۃ یدارالفکر یہریوت ی‪،۳۰/۱‬کزن یالعمال یہحوال یك یوا ہن یعسا کر یدحمك‬
‫‪290‬‬

‫‪۳۲۰۳۸‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۴۳۴/۱‬‬

‫‪Page 132 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫انیاولیمنییدخلی‬
‫لاۺادمحۺوت رفۺزعؿلجۺےنۺهراملا‪:‬اےۺادمح!كشیبۺںیم ہرزگۺےھجتۺریتیۺاعقۺےکۺاعمطلہۺںیمۺروساۺہنۺرکؿنۺاگ۔وہشرینی ّ‬
‫الجنۃیمیعیمنیامیتیسبعونیال ًفایمعیکلیالفیسبعونیالفًالؼسیعلمھی ک نفۺاؿرےھجمۺنسارفۺدیۺہکۺریمےۺرتسۺہرارۺایتمۺِقۺےسۺےلہپۺ‬
‫ریمےۺَاھتۺدالخۺتشہبۺوہےگنۺانۺںیم ہرۺہرارۺےکۺَاھتۺرتسۺہرارۺوہےگنۺنجۺےسۺک نفۺلكۺہنۺایلۺاجاگیئ۔‬
‫ا ےگۺدحمكۺاؿروطلیۺؿلیلجۺےہۺسجۺںیمۺاےنپۺاؿراینپۺاعقۺرموحہمۺےکۺاضفلئۺلیلجۺارَادۺهرامےئۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿ مہیلۺؿلاركۺ‬
‫ؿملسۺا نیم!‬
‫االمامیاحمدی‪291‬یواہنیعساکریعنیحذیفۃیریضیاهللی اامص ۺادمح ۺاؿرانب ۺاسعرک ۺےن ۺرضحف ۺخدہفیۺریض ۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺ‬
‫ےسۺرؿامكۺایک۔(ف)‬ ‫تعایلیعن ۔ ی‬
‫ٰ‬

‫دمحباهللۺیہیۺینعمۺںیہۺاٌۺدحمكۺےکۺہکۺرفۺازعلۃۺرؿرۺایقعقۺرضحفۺرَالكۺہیلعۺالضفۺالصلٰـۃۺؿالٹشبۃۺےسۺعمجمۺاؿنیلۺؿا رخنیۺںیمۺهرامےئۺ‬
‫اگ‪:‬‬
‫کلھمییطلبونیرضایئییوانایاطلبیرضاكییایمحمد‪292‬۔ ی ہیۺِق ۺریمیۺراضۺاچےتہۺںیہ ۺاؿرںیم ۺریتیۺراضۺاچاتہوہنۺ‬
‫اےۺدمحم!۔ۺ‬

‫ںیمۺےنۺاانپۺكلمۺرعٌۺےسۺهرٌۺلكۺھجتۺرپۺغرلانۺرکدلا صیلیاهللیعلیكیوعی ٰیلیاٰلكیوہاركیوسلم۔‬

‫اےۺاملسمون‪،‬اےسۺینسۺاھبیئ‪،‬اےۺیفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺَانۺارعفۺےکۺدفایئ!ا اتففۺؿاماتہفۺرپۺانۺاکۺمکحۺاجریۺوہلاۺایکۺلافۺےہۺ‬
‫ا اتفف ۺولطػ ۺںیہن رکلا ۺذق ۺلك ۺان ۺےک ۺلامك ۺان ۺےک ۺؿارف‪،‬ان ۺےک ۺهرردن‪،‬اےکن ۺدلیبد‪،‬وغف ۺانیلقثل‪،‬وغف ۺاوکلنین‪،‬وضحر ۺرپونر ۺدیس ۺلاۺ‬
‫ؿوماللاۺاامصۺاوبۺدمحمۺخیشۺدبعااقلدرۺذبالینۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺرپۺَالصۺرعضۺہنۺرکےل۔اامصۺالجۺدیسۺیۺونرۺادلنیۺاوبانسحلۺیلعۺِغیـیفۺدقۺٌۺرسۃۺ‬
‫ایحؿیف(ںیہنجۺاامصۺلیلج‬

‫‪ 291‬یمسنداحمدیہنیحنبلیعنیحذیف یریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۳۹۳/۵‬کزنالعمالیہحوال یحمیوا ہنیعسا کریدحمك ۺ‪ ۳۲۱۰۹‬مؤسسۃی‬

‫یتعایلیعلی یوسلمیہانیامت یوضعیعنہمیاالمریرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺدنہۺ‪۲۱۰/۲‬‬

‫یالکربییہابیاختصاص یصیلیاهلل ٰ‬
‫ٰ‬ ‫الرسال یہریوتی‪،۴۴۸/۱۱‬الخصائص‬

‫یمفاتیحیالغیب(التفسرییالکبری)تحتیاآلیۃی‪۱۴۲/۲‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۸۷/۴‬‬
‫‪292‬‬

‫‪Page 133 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اعرل ۺلاهلل ۺدیسی ۺدبعاهلل ۺنب ۺادعس ۺیکم ۺلایعف ۺَایعف ۺرہمح ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺےن ۺمرآةیالجنان ںیم ۺالشیخیاالمامیالفقی یالمقرادی‪ )293‬ےسۺ‬
‫ؿفصۺایک۔ۺاتکفۺاطتسمفۺوہزۃۺاالرسارۺرشفیۺںیمۺوخدۺرؿامكۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫اخربنایاہویمحمدیعبدالسالمیہنیایبیعبداهللیمحمدی ینعیۺاامصۺالجۺرضحفۺاوبااقلمسۺرمعۺنبۺوعسمدۺؿمراراؿررضحفۺ‬
‫ہنیعبدیالسالمیہنیاہراھیمیہنیعبدالسالمیالبصریی اوبۺصفحۺرمعکمٹمایتۺرمہمحۺاهللۺاعتیٰلۺهرامےتۺںیہۺامہرےۺخیشۺ‬
‫االصلیالبغدادییالمؤلدیوالدارہالقاھرةیسنۃیاحدیی وضحر ۺدیسلا ۺدبعااقلدر ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺاینپ ۺسلجم ۺںیم ۺمرطالۺ‬
‫ٰ‬
‫ه‬ ‫ل‬‫ل‬
‫رنیم ۺےس ُ بد ۺرکۃ ۺوہا ۺرپ ۺیشم ۺ رامےت ۺاؿر ۺارَاد ۺرکےت ۺا اتففۺ‬
‫وسبعنییوستمائۃیقالیاخربنایالشیخیاہویالحسنیعیلی‬
‫ولطػ ۺںیہن رکلا ۺاہینۺلك ۺہکۺھجمۺرپۺَالصۺرکےل ۺاین ۺَال ۺذقۺ‬
‫ہن یسلیمان یالبغدادی یالخباز یہبغداد یسنۃ یثلٰث یوی‬
‫ا لا ۺےہ ۺھجم ۺرپَالص ۺرکلا ۺاؿرےھجم ۺربخ ۺداتیےہ ۺوج ۺھچک ۺاٌ ۺںیم‬
‫ثلٰثنی یوس ّتمائۃ یقال یاخربنا یالشیخان یالشیخ یاہوی‬
‫وہےن ۺؿاال ۺےہ ۺاین ۺہتفہ ۺذق ۺا لاےہ ۺھجم ۺرپَالص ۺرکلا ۺاؿرےھجم ۺربخۺ‬
‫داتی ےہۺوجۺھچکۺاٌۺںیم وہےنۺؿاالۺےہ‪،‬اینۺدنۺوجا لاۺےہۺھجمۺرپۺ‬
‫یاحدییوتسعنییوی‬ ‫حفصیعمریالکمیمایتیہبغدادیوسنۃ ٰ‬
‫لشی‬
‫خمسمائۃیقاالیکانیشیخنایا خیعبدالقادریریضیاهللی َالصۺرکلا ۺےہۺاؿرےھجمۺربخ ۺداتیےہۺوج ۺھچکۺاٌۺںیمۺوہےنۺؿاالۺ‬
‫تعایل یعن ییمیش ییف یالھواء یعیل یرؤوس یاالشھاد ییفی ےہ‪،‬ےھجمۺاےنپۺرفۺیکۺزعفۺیکۺمسق!ہکۺامتصۺدیعسۺؿیقشۺھجمۺرپۺ‬
‫ٰ‬
‫مجلس یویقول یماتطلع یالشمس یحیت یتسلم یعییل یوی شیپ ۺےئک ۺاجےت ۺںیہ ۺریمی ۺا ھکن ۺولح ۺظوفحع ۺرپیگل ۺےہ ۺینعی ۺولحۺ‬
‫تیجئییالسنۃیایلیوتسلمیعیلیوتخربینیماییجرییفیھایوی ظوفحعۺریمےۺشیپۺرظنۺےہ‪،‬ںیمۺاهللۺزعؿلجۺےکۺملعۺؿاشمدہۃۺ‬
‫ییجءیالشھریویسلمیعیلیویخربینیہماییجرییفی ‪ ،‬یوی ےکۺدرلاؿنۺںیم وغػہۺرنۺوہن‪،‬ںیمۺمتۺِقۺرپتجحۺایہٰلۺوہن‪،‬‬
‫ںیمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺلامكۺاؿر رنیمۺںیم‬
‫یجیئیاالسبو عیویسلمیعیلیویخربینیہماییجرییفی یوی‬
‫وضحر(یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس)‬
‫یجیئیالیومیویسلمیعیلی ی‬

‫‪293‬یمرآةیالجنان‬

‫‪Page 134 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ویخربین یہما ییجری یفی یوعزة یریب یان یالسعداء یوی اکۺؿارف ۺوہن۔چسۺهراملا ۺےہۺا ف ۺےنۺاےۺریمےۺا اق‪،‬دخباۺ‬
‫االشقیاءیلیعرضونیعیلیعؼینییفیاللوحیالمحفوظیانای ا فۺنیقیۺرپۺینبمۺکالصۺهرامےتۺںیہۺسجۺںیمۺوکیئۺكشۺاؿرؿمہۺ‬
‫غائص ییف یہحار یعلم یاهلل یومشاھد یت یانا یحجۃ یاهللی راۃۺںیہنۺلالا۔ےبۺكشۺا ف ۺےسۺوکیئۺلا ۺف ۺیہکۺاجیتۺےہۺوتۺ‬
‫ا ف ۺےتہک ۺںیہ ۺاؿرا ف ۺوک ۺاطع ۺوہلاےہ ۺوتا ف ۺمیسقت ۺهرامےتۺ‬
‫یلیاهللیتعایلی‬
‫ٰ‬ ‫علیکمیجمیعکمیاناینائبیرسولیاهللیص‬
‫ںیہ۔ۺرا فۺوکارمۺایکۺاجلاےہۺوتۺا ۺفۺلمعۺرکےتۺںیہ۔اؿرِقۺ‬
‫علی یوسلمیووارث ییفیاالرضی‪294‬۔صدقتییایسیدییی‬
‫رعتںیفیۺاهللۺرفۺااعلنیملۺےکۺےیل۔(ف)‬
‫واهللیفانمایانتیکلمتیعنییقنییالشكیفی یوالوھمی‬
‫یعرتی یانما یتنطق یفؾنطق یوتعیط یفتفرق یوتؤمری‬

‫فتفعلیوالحمدهللیربیالعالمنی۔ ی‬

‫اٌۺدحمكۺےکۺقلعتمۺکالصۺےنۺدقرےۺوطۺلۺلالاۺرگمۺالحمدهلل ہکۺوصقمدۺرَاہلۺےسۺلاہرۺہنۺا لا وہاهللیالتوفیق۔‬

‫دحمكۺ‪:۱۲۷‬حیحصۺملسمۺرشفیۺؿننسۺایبۺداؿدۺؿننسۺانبۺام ہۺؿمجعمۺریبکۺربطاینۺںیمۺدیسلاۺرہعیبۺنبۺبعکۺایملسۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہ‪:‬‬
‫هللیتعایل یعلی یوی ںیم وضحرۺرپونرۺدیسارملنیلسۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺلاٌۺ‬
‫ٰ‬ ‫قالیکنتیاہیتیمعیرسولیاهللیصیلیا‬
‫سلم یفاتؼت یہوضوئ یوحاجت یفقال ییل یسل(ولفظی راف ۺوک ۺاحرض ۺراتہۺالكۺِق ۺوضحر ۺےکۺےیلۺا ف ۺؿوضۺؿریغۃۺ‬
‫الطرباینیفقالییوماییایرہیعۃیسلینیفاعطیكیرجعنایایلی رضؿرلاف ۺاللا(ردمق ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺاک ۺرحبۺ‬
‫ً‬
‫ل‬ ‫ه‬
‫ر ق ۺوجۺٌ ۺںیم ۺا لا)ارَاد ۺ راملا‪:‬ام گ ۺایکۺاماتگن ۺےہۺہک ۺمہۺ‬‫م‬‫د‬
‫لفظیمسلم)قالیفقلتیاسألكیمرافقتكییفیالجنۃی ی‬
‫ےھجت ۺاطع ۺ رامںیئ۔ںیم ےن ۺرعض ۺیک‪:‬ںیم ۺوضحر ۺےس ۺوسالۺ‬ ‫ه‬

‫رکلاوہنۺہکۺذیقۺںیم‬

‫یہہج یاالسرا ریذکریکلمایاخربہہایعنینفس یالخیدارالکتبیالعلمیۃیہریوتیض‪۵۰‬‬

‫‪294‬‬

‫‪Page 135 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫فقالیاوغریی ٰذلكیقلتیھویذاكیقالیفاعینیعیلینفسكی اینپۺرافغكۺاطعهرامںیئ۔هراملا‪:‬ھچکۺاؿر؟ںیمۺےنۺرعضۺیک‪:‬‬

‫ریمی ۺرماد ۺوت ۺرصل ۺیہی ۺےہ۔هراملا‪:‬وت ۺریمی ۺااعمك ۺرک ۺاےنپۺ‬ ‫ہکثرةیالسجود‪295‬۔ ی‬
‫سفنۺرپۺکثرفۺوجسدےس۔‬

‫ع ہکۺفیحۺلادشارۺؿریغۺاؿانمتےئ‬
‫(فیحۺےہۺاٌۺےسۺاٌۺےکۺریغۺیکۺانمتۺرکلا۔ف)‬
‫؎ َالئۺوہنۺرتۺااماتگنوہنۺھجتۺےسۺیھجتۺوک‬
‫ولعمصۺےہۺاغرارۺیکۺاعدفۺرتیۺھجمۺوک‬
‫دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪":‬وتۺریمیۺااعمكۺرکۺاےنپۺسفنۺرپکثرفۺوجسدۺےس۔"‬
‫الحمدهلل ہیۺلیلجۺؿسیفنۺدحمكۺحیحصۺاےنپۺہرۺہرےلمجۺےسؿاہتیبۺشکۺےہ۔وضحرۺادقٌۺخلیىۃۺاهللۺاالمظعۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿ ملسۺاکۺعظلؼًاۺلالۺ‬
‫دیق ۺؿلال ۺصیصختۺارَاد ۺهراملا ۺلسۺاملگ ۺایک ۺاماتگن ۺےہ‪،‬اجن ۺؿاہتیبۺرپاسیک ۺاہپر ۺےہ ۺسجۺےسۺاصل ۺػاہر ۺےہۺہکۺوضحر ۺہر ۺمسقۺیکۺاحذق ۺرؿاۺ‬
‫هرام َکیےۺںیہۺداینۺؿا رخفۺیکۺِقۺرمادںیۺوضحرۺےکۺاایتخرۺںیم ںیہ ذقۺوتۺلالۺنؼیبدۺارَادوہا‪:‬املگۺایکۺاماتگنےہۺینعیۺوجۺیجۺںیم ا ےئۺاموگنۺہکۺ‬
‫امہریۺرساکرۺںیمۺِقۺھچکۺےہۺ ؎‬
‫دبراگشہۺایبؿہرہچۺوخیمایہۺانمتۺنک‬ ‫رگۺریخمكۺداینۺؿیٰبقعۺا ررؿۺداریۺ‬
‫و‬
‫(ارگۺوتۺداینۺؿا رخۺفۺیکۺ ھالیئۺاچاتہےہۺوتۺاٌۺیکۺلاراگۃۺںیمۺا اؿرۺوجۺاچاتہےہۺاملگۺےل۔ف)‬
‫خیش ۺویشح ۺاملعء ۺادنہل ۺاعرل ۺلاهلل ۺاعقش ۺروسل ۺاهلل ۺہرکۃیالمصط ٰیفییفیھذہیالدیار دیسی ۺخیش ۺققحم ۺوماللا ۺدبعاقحل ۺدحمف ۺدولہی ۺدقٌ ۺرسۃۺ‬
‫اوقلیۺرشحۺٰوکشمۃۺرشفیۺںیمۺاٌۺدحمكۺےکۺےچینۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫قلطمۺوسالۺےسۺہکۺا فۺےنۺهراملا(اےۺرہعیب)‬ ‫ارۺاػالطۺوسالۺہکۺهرومدٌۺوخباۃۺصیصخت‬

‫‪ 295‬یصحیحیمسلمیکتابیالصلٰوةیہابیفضلیا یلسجودیوالحثیعلی یدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۱۹۳/۱‬سننیایبیداودیکتابیالصلٰوةیہابیوقتیقیامیالنیبیصیلیاهللی‬

‫تعایلیعلی یوسلمیمنیاللیلیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪،۱۸۷/۱‬کزنیالعمالیدحمكۺ‪۱۹۰۰۶‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۳۰۶/۷‬المعجمیالکبرییعنیرہیع یدحمكۺ‬

‫ٰ‬
‫‪۴۵۷۶‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۵۷/۵‬ؿ‪۵۸‬‬

‫‪Page 136 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رکند ۺومظلـےب ۺاخض ۺولعمص ۺوشیمد ۺہک ۺاکر ۺہمہ ۺدبِق ۺتمہ ۺؿ املگ۔اؿریسکۺاخض ۺےش ۺوک ۺامےنگن ۺیکۺصیصخت ۺںیہنۺهرامیئ۔‬
‫رکاعق ۺاؿِق ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺہر ۺہچ ۺوخادہ ۺؿرکاوخادہۺ ولعمصۺوہلاےہۺہکۺامتصۺاعمطلہۺا فۺےکۺدِقۺادقٌۺںیم ےہ‪،‬‬
‫وجاچںیہ ۺےسج ۺاچںیہ ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺےک ۺادن ۺےس ۺاطعهرام دںی۔‬ ‫لادنۺرپؿرداگرۺوخدۺددہ‪296‬۔‬
‫(ف)‬

‫ی‬ ‫‪297‬‬
‫یومنیعلومكیعلمیاللو حیوالقلم‬ ‫فانیمنیجودكیالدنیایوضرتھای ی‬
‫ہیۺرعشۺدیصقۃۺمردۃۺرشفیۺاکۺےہۺسجۺںیمۺدیسیۺاامصۺالجۺدمحمۺوباثریۺدقٌۺرسۃۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرعضۺرکےتۺ‬
‫ںیہ‪'':‬لاۺروسلۺاهلل!داینۺؿا رخفۺدؿوننۺوضحرۺےکۺوخانۺوجدؿرکصۺےسۺالكۺہصحۺںیہۺاؿرولحۺؿملقۺےکۺامتصۺؽلـصۺنجۺںیم اماکنۺؿاموکینۺوجۺ‬
‫ھچکۺوہاۺاؿروجۺھچکۺایقصۺایقعقۺلكۺوہےنۺؿاالۺےہۺدرۃۺدرۃۺلا لیصفتۺدنمرحۺےہۺوضحرۺےکۺؽلـصۺےسۺالكۺلارۃۺںیہ۔''‬
‫اؿرالہپۺرعشۺہکۺ''ارگریخمكۺداینۺؿیٰبقعۺاخلۺ''ۺرضحفۺخیشۺققحمۺرہمحۺاهللۺاعتیٰلۺاکۺےہۺہکۺدیصقۃۺہیتعنۺوضحرۺرپونرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫ؿملسۺںیمۺرعضۺایکۺےہ‪:‬ادمحلهللۺہیۺدیقعےۺںیہ اہمئۺدنیۺےکۺدمحمروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺانجفۺاعملۺلافۺںیم‪،‬مرخاللۺاٌۺ‬
‫رسشک ۺػایغۺاطیشن ۺنیعل ۺےکۺدنبۃۺدایغ ۺوجۺہک ۺات نن ۺیکۺا ھکن ۺرپ ۺرفکان ۺیکۺرکیھٹی ۺرھک ۺرکۺاتہکےہ‪" :‬سجۺاک ۺلاصۺدمحم ۺےہ ۺؿۃ ۺیسکۺزیچ ۺاک ۺاتخمرۺ‬
‫ںیہن"‪298‬۔‬
‫اال یص ّٰ ی‬
‫یل یرب یمحمد یعیل یمحمدواٰل یوسلم یواخریی درؿدۺؿَالصۺلارلۺهرامےئۺرفۺدمحمۺدمحمۺیفطصمۺرپۺاؿرا فۺیکۺا لۺ‬
‫منتقصی یواعاذنایمنیحالھمیوشرھمیوسلمیاٰمنی۔ ی رپ‪،‬اؿردؿرساۺرگؿۃۺا فۺیکۺَانۺںیمۺصیقنتۺرکےنۺؿاالےہ‪،‬اهللۺ‬
‫اعتیٰل ۺںیمہ ۺاےکن ۺاحل ۺاؿران ۺےک ۺرش ۺےس ۺاچبےئ ۺاؿرَالعقۺ‬
‫رےھک‪،‬ا نیم(ف)‬

‫ؽالہمۺیلعۺاقریۺہیلعۺردمۃۺاابلریۺرماقۃۺرشحۺٰوکشمۃۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یؤخذیمنیاطالق ٖ یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیاالمریہسؤالی ینعیۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺامےنگنۺاکۺمکحۺقلطمۺ‬
‫دلاۺاٌۺےسۺافتسمدۺوہلاےہ‬ ‫انی ی‬
‫ّ‬

‫یاشعۃیاللمعاتیکتابیالصلٰوةیہابیالسجودیوفضل یالفصلیاالولیہبتکمۺونرہیۺروضہیۺرھکسۺ‪۳۹۶/۱‬‬
‫‪296‬‬

‫یالکوا کبیالدریۃییفیمدحیخرییالربیۃ(قصیدہیہردہ)الفصلیالعاشریرمکرۺاہلسیقۺرجگاۺفۺادنہلۺض‪۵۹‬‬
‫‪297‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالرا ہعییفیذکریرداالشراكییفیالعبادةیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرض‪۲۸‬‬
‫‪298‬‬

‫‪Page 137 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یتعایل یمکن یمن یاعطاء یکل یما یارادمن یخزائنی ہکۺاهللۺزعؿلجۺےنۺوضحرۺوکۺاعصۺدقرفۺیشخبۺےہۺہکۺخداۺےکۺ‬

‫اهلل ٰ‬
‫زخاوننۺےسۺوجۺاچںیہۺاطعهرامدںی۔‬ ‫الحق‪299‬۔ ی‬

‫والحمدهللیربیالعالمنیی ؎‬
‫امكلۺوکنینۺںیہۺوگلاٌۺھچکۺرےتھکۺںیہن‬
‫‪300‬‬
‫دؿاہجنۺیکۺںیتمعنۺںیہۺانۺےکۺاخیلۺاہھتۺںیم‬
‫رھپاٌ ۺدحمك ۺلیلجۺںیم ۺِق ۺےسۺمرھ ۺرک ۺاجنۺؿاہتیب ۺرپۺہی ۺیسیکۺا تف ۺہک ۺوضحرۺادقٌۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺؿملس ۺےکۺاٌ ۺارَادۺرپ ۺرضحفۺ‬
‫رہعیبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوخدۺوضحرےسۺذیقۺامےتگنۺںیہۺہکۺاِبلكۺرماوؾبكۺیفۺاۃنجلۺلاروسلۺاهلل!ںیمۺوضحرۺےسۺوسالۺرکلاوہنۺہکۺذیقۺ‬
‫ںیمۺرافغكۺؿاالۺاطعوہ۔‬
‫ک‬
‫ؿاہیبۺاصوبح!ہیۺاسیکۺ ھالۺرشكۺؿاہتیبۺےہۺےسجۺوضحرۺامكلۺذیقۺہیلعۺالضفۺالصلٰـۃۺؿالٹشبۃۺوبقلۺهرامۺرےہۺںیہ‪،‬وهللیالحجۃیالسامیۃ۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۲۸‬دحمكۺحیحصۺؿلیلجۺؿمیظعۺتخسۺؿاہتیبۺشکۺےسجۺنسایئۺؿرتذمیۺؿانبۺام ہۺؿانبۺزخہمیۺؿربطاینۺؿاحمکۺؿیقہیبۺےنۺدیسلاۺامثعنۺنبۺ‬
‫فینحۺریضۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےسۺرؿامك ۺایکۺاؿراامصۺرتذمی ۺےن ۺنسحۺرغبی ۺحیحص ۺاؿرربطاین ۺؿیقہیب ۺےن ۺحیحصۺاؿراحمک ۺےنۺمررشع ۺاخبریۺؿملسمۺ‬
‫حیحصۺاہکۺاؿراامۺصۺاحظفۺادحلمكۺریکۺادلنیۺدبعامیظعلۺذنمریۺؿریغۃۺاہمئۺدقنۺؿحیقنتۺےنۺاٌۺیکۺحیحصتۺوکۺملسمۺؿمرغرارۺراھکۺسجۺںیمۺوضحرۺادقٌۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺلاانیبۺوکۺداعمیلعتۺهرامیئۺہکۺدعبۺنیارۺےئہک‪:‬‬
‫اللھم یاین یاسئلك یوا توج یالیك یہنؽیك یمحمد ی ینیبی ایہٰل!ںیم ۺھجت ۺےسۺدمد ۺاماتگن اؿر ۺریتی ۺرطلۺوت ہۺرکلاوہنۺ‬
‫الرحمۃییایمحمدیاینیا توج یہكیایلیریبییفیحاجیتیھذہی ریتےۺیبنۺدمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺؿےلیسۺےسۺوجۺرہملاینۺ‬
‫ےکۺیبنۺںیہ‪،‬لاروسلۺاهلل!ںیمۺوضحرۺےکۺؿےلیسۺےسۺاےنپۺرفۺ‬ ‫لیق ٰٰضییلیاللھمی ی‬
‫یکۺرطلۺاینپۺاٌۺاحذقۺںیمۺوت ہۺرکلاوہنۺلاہکۺریمیۺاحذقۺ‬
‫رؿایئ‬

‫یمرقاةیالمفاتیحیکتبیالصلٰوةیہابیالسجودیوفضل یالفصلیاالولیتحتۺدحمكۺ‪۸۹۶‬یالمکؾبۃیالحبیؽی یوکہٹئ ‪۶۱۵/۲‬‬

‫‪299‬‬

‫‪300‬‬

‫‪Page 138 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وہ‪،‬ایہٰل ۺ!اںیہن ریما ۺعیفش ۺرک ۺان ۺیک ۺافشؿق ۺریمے ۺقح ۺںیمۺ‬ ‫فشفع ییفی‪301‬۔ ی‬
‫وبقلۺهرام۔‬

‫ہیۺدحمكۺوخد ۺیہ ۺامیبردولنۺرپۺرمخ ۺاکری ۺیھتۺسجۺںیمۺروسل ۺاهللۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملسۺوک ۺاحذقۺےکۺؿغكۺدنا ۺیھب ۺےہ ۺاؿروضحر ۺادقٌۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺااعتسمكۺؿااجتلۺیھب‪،‬رگمۺنصحۺنیصحۺرشفیۺیکۺ ضعۺرؿالافۺےنۺرسۺےسۺلاینۺریتیۺدلا۔اٌۺںیم لتقٰضییلی‬
‫‪302‬ہغیصبۺرعمؿلۺےہۺینعیۺلاروسلۺاهلل!وضحرۺریمیۺاحذقۺرؿاهرامدںی۔ وماللاۺاف لۺیلعۺاقریۺہیلعۺردمۃۺاابلریۺرحرۺنیمثۺرشحۺنصحۺ‬
‫نیصحۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ویف ینسخۃ یہصیغۃ یالفاعل یای یلتقٰض یالحاجۃ ییلی اؿرالكۺہخسنۺںیمۺہغیصبۺافلع(لعفۺرعمؿل)ےہ‪،‬ینعیۺا فۺ‬
‫المعینیتکونیسؽبایلحصولیحاجیتیووصولیمرادیی ریمی ۺاحذق ۺرؿایئ ۺهرامںیئ۔بلطم ۺہی ۺےہ ۺہک ۺا ف ۺریمیۺ‬
‫ً‬
‫م‬
‫احذق ۺرؿایئۺؿدصقمۺ را ریۺںیم َیق ۺؿؿہلیسۺنبۺاجںیئ۔‬ ‫فاالسنادیمجازیی‪303‬۔ ی‬
‫انچہچۺاانسدۺاجمریۺوہاگ۔(ف)‬

‫افۺداعفۺالبالءۺوکۺرشكۺامےننۺاکۺوملۺوتلۺےئہک۔‬

‫نیماجۃیاہوابیاقامۃیالصلوةیہابیماجاءییفیصلوةیالحاجۃیاچی امیۺدیعسۺ‬
‫ٰ‬ ‫‪301‬یسننیالرتمذییکتابیالدعواتیدحمكۺ‪۳۵۸۹‬دارالفکریہریوتی‪،۳۳۶/۵‬سننیا ہ‬
‫نیخزیمۃیہابیصلوةیالرتغیبیوالرتھیبیدحمك ۺ‪ ۱۲۱۹‬یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۲۶/۲‬المعجمیالکبرییعثمانیہنیحنیفی‬
‫ٰ‬ ‫ینپمک ۺرکایچ ۺض‪،۱۰۰‬صحیحیا ہ‬
‫کمیکتابیصلوةیالتطو عیدعاءیردالبصریدارالفکریہریوتی‪،۳۱۳/۱‬دالئلیالنبوةیللؽیہیقیہابی‬
‫ٰ‬ ‫دحمكۺ‪۸۳۱۱‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪،۱۸/۹‬المستدركیللحا‬
‫یف یتعلیم یالضریر یماکان یفی یشفاء یالخ یدارالکتب یالعلمیۃ یہریوت ی‪۱۶۶/۶‬لا‪،۱۶۸‬عمل یالیوم یواللیلۃ یللنسائی یدحمك ۺ‪ ۶۵۷‬یدارا ہن یحزم یہریوتی‬

‫یصلوةیالحاجۃیمصطیفیالبایبیرصم ‪۴۷۳/۱‬لا‪۴۷۵‬‬
‫ض‪۱۵۹‬ؿ‪،۱۶۰‬الرتغیبیوالرتھیبیالرتغیبییف ٰ‬
‫یصلوةیالحاجۃیافضلیالمطاہعیض‪۱۲۵‬‬
‫یالحصنیالحصنییمزنلییومیاالثننی ٰ‬
‫‪302‬‬

‫یصلوةیالحاجۃیافضلیالمطاہعیض‪۱۲۵‬‬
‫یحرزثمنییشر حیالحصنیالحصنییمعیالحصنیالحصنییمزنلییومیاالثننی ٰ‬
‫‪303‬‬

‫‪Page 139 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ثمیاقول‪(:‬رھپ ۺںیم ۺاتہکوہن۔ف)دیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺاےنپ ۺرامہن ۺادقٌ ۺںیم ۺلاانیب ۺوک ۺداعمیلعت ۺهرامیئ ۺہک ۺدعب ۺنیار ۺوینۺ‬
‫رعضۺرکؿ امہراۺلاصۺلاكۺےلۺرکۺدناۺرکؿ مہۺےسۺاِٹمدادۺؿااجتلۺرکؿ‪،‬رشكۺؿاہتیبۺوکۺرعقمنہجۺںیم اچنہپےنۺوکۺسبۺیہیۺاھتۺہک‪:‬‬
‫اؿلًا‪ :‬وجۺرشكۺےہۺاٌۺںیمۺرفتہقۺرامہنۺایحفۺؿدعبۺؿاففۺلارفتہقۺغرفۺؿنُفدۺلاۺتبیغۺؿوضحرۺِقۺرمدؿدۺؿ‪،‬روہر‪،‬سجۺاکۺایبنۺاؿرپۺذموکر۔‬
‫لام ًبا‪ :‬احلصۺمیلعتۺہیۺہنۺاھتۺہکۺدؿۺرتعکۺنیارۺڑپھۺرکۺداعۺاکۺلاالیئۺڑکٹاۺوتۺاهللۺزعؿلجۺےسۺرعضۺرکلاۺرھپۺامہرےۺلاٌۺاحرضۺوہرکۺلاۺدمحمۺےسۺاریخۺ‬
‫لك ۺرعض ۺرکلا‪،‬اؿر ۺداع ۺںیم َیق ۺاافخےہ ۺاؿرا ہتسہ ۺےنہک ۺںیم ۺؿاہتیب ۺیک ۺلقع ۺلاصق ۺرپ ۺتبیغ ۺؿوضحر ۺاسکین ۺےہ‪ ،‬اعدی ۺوطررپ ۺدؿونن ۺدناۺ‬
‫لابیغلۺوہنۺیگ‪،‬رگمۺایقعقۺوتۺدیسلاۺامثعنۺنبۺفینحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺوپریۺرکدیۺہکۺرامہنۺخالتفۺاریمۺاوملنینمۺامثعنۺینغۺریضۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺںیم یہیۺداعۺالكۺاصذقۺاحدنمتجۺوکۺمیلعتۺهرامیئۺاؿردناۺدعباولاصلۺےسۺاجنۺؿاہتیبۺرپ ا تفۺیٰمظعۺداھیئ۔مجعمۺریبکۺاامصۺربطاینۺںیمۺ‬
‫ہی ۺدحمك ۺوین ۺےہ ۺہک ۺالك ۺصخش ۺاریم ۺاوملنینم ۺامثعن ۺینغ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺیک ۺلاراگۃ ۺںیم ۺاینپ ۺیسک ۺاحذق ۺےک ۺےیل ۺاحرض ۺوہا ۺرکےت ۺاریمۺ‬
‫اوملنینم ۺان ۺیک ۺرطل ۺاافتلف ۺہن ۺهرامےت ۺہن ۺان ۺیک ۺاحذق ۺرپ ۺوغر ۺرکےت‪،‬الك ۺدن ۺامثعن ۺنب ۺفینح ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺان ۺےس ۺےلم ۺان ۺےسۺ‬
‫اکشمكۺیک‪،‬امثعنۺنبۺفینحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫ائت یالمیضاة یفتوضا یثم یاٰت یالمسجد یفصل یفی ی ؿوضۺیکۺہگجۺاجرکۺؿوضۺرکؿرھپۺدجسمۺںیمۺاجرکۺدؿرتعکۺنیارۺڑپوھۺ‬
‫رکعتنییثمیقلیاللھمیاینیاسئلكیواتوج یالیكیہنؼنای رھپۺوینۺداعرکؿ ۺہکۺایہٰل!ںیمۺھجتۺےسۺوسالۺرکلا اؿر ریتیۺ‬
‫محمدیصیلیاهللیتعایلیعلی یوسلمینیبیالرحمۃییایمحمدی رطل ۺامہرے ۺیبن ۺدمحمیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺیبن ۺردمق ۺےکۺ‬
‫ٰ‬
‫درےعی ۺےس ۺوتم ہ ۺوہلا ۺوہن‪،‬لاروسل ۺاهلل!ںیم ۺوضحر ۺےکۺ‬
‫اینیاتوج یہكیایلیریبیفیقٰضیحاجیتیوتذکریحاجتكیوی‬
‫ؿےلیسۺےسۺاےنپۺرفۺیکۺرطلۺوت ہۺرکلاوہن ہکۺریمیۺاحذقۺ‬
‫ر حیایلیحیتیارو حیمعك۔ ی‬
‫ذ‬
‫رؿاۺ رامۺےیئ۔اؿراینپۺاح قۺاکۺدرکۺرکؿ‪َ،‬اصۺوکۺرھپۺریمےۺلاٌۺ‬ ‫ه‬

‫ا لاۺہکۺںیمۺیھبۺاہمترےۺَاھتۺولچن۔‬

‫اصذ ِقۺاحذقۺےنۺاجرکۺااسیۺیہۺایک‪،‬رھپۺاریمۺاوملنینمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےکۺدرؿارےۺرپۺاحرضۺوہےئ‪،‬درلانۺا لاۺاہھتۺڑکپۺرکۺاریمۺاوملنینمۺےکۺ‬

‫وضحرۺےلۺایگ‪،‬اریمۺاوملنینم(امثعنۺینغ)ےن‬

‫‪Page 140 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اےنپۺَاھتۺدنسمۺرپۺاھٹبلاۺاؿرهراملاۺےسیکۺا ےئۺوہ؟ اوہـنۺےنۺاینپۺاحذقۺرعضۺیک‪،‬اریمۺاوملنینمۺےن ً‬

‫ۺوفرا رؿاهرامیئ‪،‬رھپۺارَادایک؛ۺاےنتۺدوننۺ‬
‫ںیمۺمت ۺےنۺاٌ ۺؿغكۺاینپۺاحذق ۺیہک۔اؿرهراملا‪:‬ذقۺیھبک ۺںیہمتۺوکیئۺاحذق ۺشیپۺا ےئ ۺامہرےۺلاٌۺا لا۔اف ۺہیۺاصذقۺاریمۺاوملنینم ۺےکۺ‬
‫لاٌۺےسۺلکنۺرکۺرضحفۺامثعنۺنبۺفینحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےلمۺانۺےسۺاہک‪:‬اهللۺاعتیٰلۺا فۺوکۺزجاےئۺریخۺدےۺاریمۺاوملنینمۺہنۺریمیۺ‬
‫احذقۺںیمۺوغرۺهرامےتۺےھتۺہنۺریمیۺرطلۺاافتلفۺالےت‪،‬اہینۺلكۺہکۺا فۺےنۺریمیۺافسرٌۺانۺےسۺیک۔امثعنۺنبۺفینحۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلی خداۺیکۺمسق!ںیمۺےنۺوتۺاہمترےۺلارےۺںیمۺاریمۺاوملنینمۺےسۺ‬
‫ٰ‬ ‫واهللیماکلمت یولٰکنیشہدتیرسولیاهللیص‬
‫علی یوسلمیواتاہیرجلیضیریریتشیکیالی یذھابیہصرہی ھچک ۺیھب ۺہن ۺاہک ۺرگم ۺےہ ۺہی ۺہک ۺںیم ۺےن ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰلۺ‬
‫فقالیل یالنیبیصیلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیوسلمیایتی ہیلعۺؿملسۺوکۺداھکیۺوضحرۺیکۺخدعقۺادقٌۺںیمۺالكۺلاانیبۺاحرض‬
‫ٰ‬
‫وہا ۺاؿراینپ ۺلاانیبیئ ۺیک ۺاکشمك ۺوضحر ۺےس ۺرعض ۺیک‪،‬وضحرۺ‬
‫المیضاة یفتوضا یثم یصل یرکعتنی یثم یادع یہ ٰھذہی‬
‫ه‬
‫ادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺ راملا‪:‬ومعضۺؿوضۺرپۺاجرکۺ‬
‫الدعوات یفقال یعثمان یہن یحنیف یفواهلل یماتفرقنای‬
‫ؿوضۺرکۺےکۺدؿرتعکۺنیار ۺڑپھۺرھپۺہیۺداعںیئۺڑپھ۔امثعن ۺنبۺ‬
‫وطالیہنایالحدیثی‪304‬حیتیدخلیعلؼنایالرجلیکان یلمی‬
‫فینحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہۺخدا ۺیکۺمسق!مہۺاےنھٹۺ‬
‫یکنیہ یضریقط۔ ی‬
‫یھبۺہنۺلاےئۺےھتۺلاںیت یہۺرکۺرےہۺےھتۺہکۺؿۃۺلاانیبۺامہرےۺلاٌۺ‬
‫اایھکنرےۺوہرکۺا ےئۺوگلا ۺیھبکۺایکن ۺا ںوھکن ۺںیم ھچک ۺاصقننۺہنۺ‬
‫اھت۔‬

‫اامص ۺربطاین ۺاٌ ۺدحمك ۺیک ۺدعتمد ۺاانسدںی ۺدرک ۺرک ۺےک ۺهرامےت ۺںیہ‪:‬والحدیث یصحیح‪305‬۔ہی ۺدحمك ۺحیحص ۺےہ۔والحمدهلل یربی‬
‫العالمنی۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۲۹‬ہکۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺالہۺدمہنیۺ ہبیۺےسۺارَادۺهراملا‪:‬‬
‫ربصرکؿۺاؿر َاد وہہکۺكشیبۺںیمۺےنۺاہمترے‬ ‫اصربوایویاہشروایفاینیقدیہارکتی ی‬

‫یالمعجمیالکبریعنیعثمانیہنیحنیفیدحمكۺ‪۸۳۸‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۱۸/۹‬‬
‫‪304‬‬

‫یصلوةیالحاجۃیمصطیفیالبایبیرصم‪۴۷۶/۱‬‬
‫‪305‬‬
‫یالرتغیبیوالرتھیبیہحوالۃیالطرباینیالرتغیبییف ٰ‬

‫‪Page 141 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عیلیصاعکمیومدکم۔البزارییفیمسند ٖیہی‪306‬عنیامریی ررطۺیکۺامیپونن رپۺمرتکۺرکدیۺےہ۔(مرارۺےنۺاینپۺدنسمۺںیمۺ‬

‫اریمۺاوملنینمۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫المومننییعمریریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬

‫اٌۺدحمكۺےنۺاتبلاۺہکۺالہۺدمہنیۺےکۺررطۺںیمۺمرتکۺرےنھکۺوکۺوضحرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاینپۺرطلۺتبسنۺهراملا۔‬

‫‪۱۳۱۱‬ھ‬
‫(رَاہلۺینمض)مهیۃاللبیباىالتشریحبیدالحبیب‬
‫(دنملقعۺاکۺدصقمۺہکۺےبۺكشۺااکحصۺرشػۺبیبحۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺاایتخرۺںیمۺںیہ)‬

‫ااحدم ِ‬
‫كۺرحتمیۺرحصۺدمہنیۺمکحبۺامکحۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫دحمكۺ‪:۱۳۰‬نیحیحصۺںیمۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺرعضۺیک‪:‬‬
‫لی لٹ‬
‫اللھم یان یاہراھیم یحرم یمکۃ یواین یاحرم یماہنیی ایہٰل ۺ!كشیب ۺامرا می ۺہیلع ۺاٰولصلۃ ۺؿا س ض ۺےن ۺطکہ ۺہمظعم ۺوک ۺرحص ۺرکدلاۺ‬
‫اؿرںیمۺدؿوننۺِبگصبان ۺدمہنیۺ ہبیۺےکۺدرایمن ۺوجۺھچکۺےہۺاےسۺ‬ ‫‪307‬‬
‫الہؾیہا۔ھما یواحمد والیطحاوی ییف یشرح یمعاینی‬
‫رحص ۺانبلاوہن۔(اخبری‪،‬ملسم ۺاؿرادمح ۺاؿر ۺاحطؿی ۺےن ۺرشح ۺاعمینۺ‬
‫االٰثاریعنیا نسیریضیاهللیعن ۔ ی‬
‫الالارۺںیمۺرضحفۺاسنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۳۱‬زینۺنیحیحصۺںیمۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫لی لٹ‬
‫انیاہرھیمیحرمیمکۃیودعایالھلھایواینیحرمتیالمدینۃی كشیبۺامرا میۺہیلعۺاٰولصلۃۺؿا س ضۺےنۺطکہۺہمظعمۺوکۺرحصۺانبدلاۺاؿر‬ ‫ّ‬
‫اٌۺےکۺَاونکنۺےکۺےیلۺداعهرامیئ‪،‬اؿركشیبۺںیمۺےنۺدمہنیۺ‬ ‫کمایحرمیاہراھیمیمکۃیواینی ی‬
‫ ہبیۺوکۺرحص‬

‫‪306‬یکزنالعمالیہحوالۃیالبزا ریدحمكۺ‪۳۸۱۲۳‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۲۵/۱۴‬‬

‫یصحیحیالبخارییکتابیاالنؽیاءیہابییزفونیالنسالنیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۴۷۷/۱‬صحیحیالبخاری‪،‬کتابیالمغازییغزوہیاحدیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‬
‫‪307‬‬

‫‪۵۸۵/۲‬میصحیحیالبخاری‪،‬کتابیاالعتصامیہابیماذکریالنیبیصیلیاهللیعلی یوسلمیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۱۰۹۰/۲‬صحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلی‬

‫المدینۃیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪،۴۴۱/۱‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا نسیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۱۴۹/۳‬شرحیالمعاینیاآلثاریکتابیالصیدی‬

‫ہابیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچ ‪۳۴۲/۲‬‬

‫‪Page 142 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دعوتییفیصاعھایومدھایہم یث َ ی‬
‫یل یما یدعایاہراھیمیالھلی رکدلاۺسجۺرطحۺاوہـنۺےنۺےکمۺوکۺرحصۺایکۺاؿرںیمۺےنۺاٌۺےکۺ‬
‫مکۃ۔ھمی‪308‬جمیعایعنیعبداهللیہنیزیدیہنیعاصمی امیپوننۺںیمۺاٌۺےسۺدؿینۺمرتکۺیکۺداعۺیکۺوجۺداعۺاوہـنۺےنۺ‬
‫الہۺطکہۺےکۺےیلۺیکۺیھت(انۺِقۺےنۺدبعاهللۺانبۺرلدۺنبۺاعمصۺ‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۳۲‬زینۺنیحیحصۺںیمۺاوبۺہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺرعضۺیک‪ :‬ایہٰل! كشیبۺامرا میۺ‬

‫ریتےۺلیلخۺاؿرریتےۺیبنۺںیہۺاؿر ۺوتۺےن ۺان ۺیکۺرلان ۺرپ ۺطکہۺہمظعمۺوکۺرحصۺایک اللھمیوانایعبدكیونؽیكیواینیاحرمیماہنییالہؾیھای‬
‫‪309‬۔ایہٰل!اؿرۺںیمۺریتاۺدنبۃۺاؿرریتاۺیبنۺوہنۺںیم دمہنیۺ ہبیۺیکۺدؿوننۺدحؿنۺےکۺادنرۺَاریۺرنیمۺوکۺرحصۺانبلا وہن۔اامصۺاحطؿیۺےنۺاٌۺ‬
‫ےکۺغربیۺرؿامكۺیکۺاؿرہیۺرادئۺایک‪:‬‬
‫ونیھیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیانییعضدیشجرھای روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺعنمۺهراملاۺہکۺاٌۺاکۺڑیپۺ‬
‫اکںیٹۺلاۺےتپۺاھجرںیۺلاۺاٌۺےکۺرپدنؿنۺوکۺڑکپںی۔‬ ‫اویخبطیاویؤخذیطریھای‪310‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۳۳‬حیحصۺملسمۺںیمۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫اینیاحرمیماہنییالہیتیالمدینۃیانییقطعیعضاھھایاوی كشیبۺںیمۺرحصۺانبلاوہنۺدؿَیگالح ۺدمہنیۺےکۺدرایمن ۺوکۺہکۺ‬
‫اٌۺیکۺوببںیلۺہنۺاکیٹۺاجںیئ‬ ‫یقتلی ی‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۲۸۶/۱‬صحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 308‬یصحیحیالبخارییکتابیالؽیو عیہابیہرکۃیصاعیالنیبیص‬

‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۴۴۰/۱‬مسندایحمدیہنیحنبلیعنیعبداهللیہنیزیدیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمی‬

‫ٰ‬ ‫المدینۃیودعایالنیبیص‬

‫ہریوتی‪،۴۰/۴‬شر حیالمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیہابیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪۳۴۲/۲‬‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۴۴۲/۱‬سننیا ہنیماجۃیاہوابیالمناسكی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 309‬یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلیالمدینۃیودعایالنیبیص‬

‫ہابیفضلیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪،۲۳۲‬کزنیالعمالیدحمكۺ‪۳۴۸۸۲‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۲۴۵/۱۲‬‬
‫‪310‬‬
‫یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچ ‪۳۴۳/۲‬‬

‫‪Page 143 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫صیدھا۔ھو یو یاحمد ی‪311‬والیطحاوی یعن یسعدہن یایبی اؿر ۺاٌۺاکۺاکشر ۺہنۺامرااجےئ(ملسمۺاؿرادمحۺاؿراحطؿیۺےنۺدعسۺ‬

‫نبۺاۺیبۺؿاقضۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫وقاصیریضیاهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۱۳۴‬زینۺحیحصۺملسمۺںیم ےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫انیاہراھیمیحرمیمکۃیواینیاحرمیماہنییالہؾیھا۔ھوی كشیبۺامرا میۺےنۺطکہۺہمظعمۺوکۺرحصۺرکدلا ۺاؿرںیم دمہنیۺےکۺ‬
‫جیریضیاهللیتعایلی دؿونن ۺَیگالح ۺےک ۺدرایمن ۺوک ۺرحص ۺرکلاوہن(ملسم ۺاؿراحطؿیۺ‬
‫ٰ‬ ‫ویالطحاویی‪312‬عنیرافعیہنیخدی‬
‫ےنۺراعفۺنبۺخدجیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫عن ۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۳۵‬زینۺحیحصۺملسمۺںیمۺاوبۺدیعسۺخدریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺرعضۺرکےتۺںیہ‪:‬‬
‫اللھمیانیاہراھیمیحرمیمکۃیفجعلھایحر ًمایواینیحرمتی ایہٰلۺ!كشیبۺامرا میۺےنۺطکہۺہمظعمۺوکۺرحاصۺرکۺےکۺرحصۺانبدلا اؿرۺ‬
‫المدینۃیحرا ًمایماہنییمازمیھایانیالیھریاقیفیھایدمیوی كشیبۺںیم ےنۺدمہنیۺےکۺدؿوننۺانکرؿنۺںیم وجۺھچکۺےہۺاےسۺ‬
‫الییحملیسالحیلقتالیوالی یخبطیفیھایشجرةیاالیہعلفی رحص ۺانبرکرحاص ۺرک ۺدلا ۺہک ۺاٌ ۺںیم وکیئ ۺوخن ۺہن ۺرگالا ۺاجےئ ۺہنۺ‬
‫ی‬
‫ڑلایئۺےکۺےیلۺاہحلسۺااھٹلاۺاجےئۺہنۺیسکۺڑیپۺےکۺےتپۺاھجرںیۺرگمۺ‬
‫‪313‬۔ ی‬
‫اجونرۺوکۺاچرۃۺدےنیۺےئلیک۔‬

‫دحمكۺ‪:۱۳۶‬زینۺحیحصۺملسمۺںیمۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺرعضۺرکےتۺںیہ‪:‬‬
‫ایہٰل!كشیبۺںیمۺےنۺامتصۺدمہینۺوکۺرحصۺرکدلا‬ ‫اللھمیاینیقدیحرمتیماہنییالہؾیھای ی‬

‫‪ 311‬یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضائلیالمدینۃیالخیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۴۴۰/۱‬مسندایحمدیہنیحنبلیعنیسعدیہنیایبیوقاصیریضیاهللیعن ی‬

‫المکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۱۸۱/۱‬شر حیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪۳۴۱/۲‬‬
‫یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضائلیالمدینۃیالخیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۴۴۰/۱‬شرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیصیدیالمدینۃیاچی ۺامی ۺدیعس ۺینپمکۺ‬
‫‪312‬‬

‫رکایچۺ‪۳۴۲/۲‬‬
‫یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلیالمدینۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۴۴۳/۱‬‬
‫‪313‬‬

‫‪Page 144 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫کمایحرمتیعیلیلسانیاہراھیمیالحرمیھویواحمدی‪314‬وی سجۺرطحۺوتۺےنۺرلانۺامرا میۺرپۺرحصۺرتحمصۺرکۺرحصۺانبلا(ملسم‪،‬‬

‫ادمحۺاؿر رؿلاینۺےنایبۺاتقدۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔‬ ‫الرویاینیعنیایبیقتادةیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۳۷‬زینۺحیحصۺملسمۺںیمۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫انیاہراھیمیحرمیہیتیاهللیوامن یواینیحرمتیالمدینۃی كشیب ۺامرا می ۺےن ۺتیب ۺاهلل ۺوک ۺرحص ۺانبدلا ۺاؿرانم ۺؿاال ۺرکدلاۺ‬
‫ماہنییالہؾیہایال ییقطعیعضایھھایوالییصادیصیدھا۔ھوی اؿرںیمۺےن ۺدمہنیۺ ہبی ۺوکرحص ۺایکۺہک ۺاٌۺےک ۺاخر ۺدار ۺدرذقۺ‬
‫وا حاوی‪315‬عنیجاہریہنیعبداهللیریضیایهللیتعایلی یھبۺہنۺاکےٹۺاجںیئۺاؿرۺاٌۺےکۺاجونرۺاکشرۺہنۺےئکۺاجںیئ(ملسمۺ‬
‫ٰ‬ ‫لط‬
‫م‬
‫اؿراحطؿی ۺےن ۺرضحف ۺاج ر ۺنب ۺدبعاهلل ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنعۺ‬
‫عنہما۔ ی‬
‫م‬
‫ےسۺرؿا كۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۳۸‬نیحیحصۺںیمۺےہۺاوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫یتعایل یعلی یوسلم یماہنیی امتصۺدمہنیۺ ہبیۺوک روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺرحصۺرک‬ ‫حرم یرسول یاهلل یصیل یاهلل ٰ‬
‫دلاۺاؿرۺاٌۺےکۺا ٌۺلاٌۺلارۃۺلارۃۺلیمۺلكۺزبسۃۺؿ درذقۺوکۺولوگنۺ‬ ‫الہیتیالمدینۃیوجع‬
‫لیاثنایعشریمیالحولیالمدینۃی‬
‫ً‬
‫د‬
‫ےکۺرصتلۺےسۺاینپۺ مامكۺںیم ےلۺایل۔ اخبریۺاؿرملسمۺاؿر دبع‬
‫ح ٰم۔ھمایواحمد‪316‬وعبدالرزاقییفیمصنف ۔ ی‬
‫ایحراطۺےنۺاینپۺفنصمۺںیم رؿامكۺایک۔ف)‬

‫‪ 314‬یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلیالمدینۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۴۴۰/۱‬لا‪،۴۴۳‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیقتادہیریضیاهللیعن یالمکتبی‬

‫االسالیمیہریوتی‪،۳۰۹/۵‬کزنیالعمالیہحوال یحمیوالرویاینیعنیایبیقتادہیریضیاهللیعن یدحمكۺ‪۳۴۶۸۷۵‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۲۴۴/۱۲‬‬

‫‪ 315‬یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیصیدیالمدینۃیاچی ۺامی ۺدیعس ۺینپمک ۺرکایچ ۺ‪،۳۴۲/۲‬کزنیالعمالیہحوال یمسلمیدحمك ۺ‪ ۳۴۸۱۰‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‬

‫‪۲۳۲/۱۲‬‬
‫یصحیحیالبخارییفضائلیالمدینۃیہابیحرمیالمدینۃیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۵۱/۱‬صحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلیالمدینۃیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‬
‫‪316‬‬

‫‪،۴۴۲/۱‬مسند یاحمد یہن یحنبل یعن یایب یہریرة یریض یاهلل یعن یالمکتب یاالسالیم یہریوت ی‪،۴۸۷/۲‬المصنف یلعبد یالرزاق یکتاب یحرمۃ یالمدینۃ یدحمكۺ‬
‫‪۱۷۱۴۵‬یالمجلسیالعلمیہریوتی‪۲۶۰/۹‬ؿ‪۲۶۱‬‬

‫‪Page 145 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫انبۺرج ریکۺرؿامكۺوینۺےہ‪:‬‬
‫حرمیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیشجرھایانی روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺدمہنیۺ ہبیۺےکۺڑیپاکانٹۺ‬
‫یعضد یاویخبط۔رواہ یعن یخؽیبن یالھذیلی‪ 317‬یریضی لاۺانۺےکۺےتپۺاھجرلاۺرحاصۺهراملا۔(اٌۺوکۺخییقۺذہیلۺریضۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایکےہ۔ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫اهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۱۳۹‬حیحصۺملسمۺرشفیۺںیم ےہۺراعفۺنبۺخدجیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیحرمیماہنیی كشیبۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺامتصۺدمہنیۺ ہبیۺ‬
‫ٰ‬ ‫انیرسولیاهللیص‬
‫وک ۺرحص ۺانبدلا۔(ملسم ۺاؿراحطؿی ۺےن ۺاعمین ۺالالار ۺںیم ۺرؿامكۺ‬ ‫الہیتیالمدینۃ۔ھویوالطحاویی‪318‬یفیمعاینیاالٰثار۔ ی‬
‫ایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۴۰‬زینۺحیحصۺملسمۺؿاعمینۺالالارۺںیمۺاعمصۺاوحلۺےسۺےہ‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلی ینعی ۺںیم ےن ۺاسن ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺوپاھچ‪،‬ایک ۺدمہنی ۺوکۺ‬
‫ٰ‬ ‫قلتیالنسیمنیمالكیأحرمیرسولیاهللیص‬

‫علی یوسلم یالمدینۃ یقال ینعم یالحدیث‪319‬۔زاد یاہوی روسلۺاهللۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس ۺےنۺرحصۺانبدلاۺ؟ هراملا‪ :‬اہن‪،‬‬
‫جعفر ییف یروایۃ یالیعضد یشجرھا ی‪320‬ولمسلم ییفی اٌۺاکۺڑیپۺہنۺاکلاۺاجےئۺاٌۺیکۺاھگٌۺہنۺیلیھچۺاجےئ‪،‬وجۺااسیۺرکےۺ‬
‫اٌۺرپتنعلۺےہۺاهللۺاؿرهروتشنۺاؿرا دویمنۺِقۺیک۔ویالعیاذی‬
‫اخریینعمییھیحرامیالیخت ٰیل یخالھایفمنیفعلی ٰذلكی‬ ‫ٰ‬
‫یتعایل۔‬
‫ہاهلل ٰ ی‬
‫فعلی یلعنۃیاهللیویالملٰئکۃیوالناسیاجمعنی‪321‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۴۱‬ننسۺایبۺداؿدۺںیم ےہۺدعسۺنبۺایبۺؿاقضۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺهراملا‪:‬‬

‫‪317‬‬

‫یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلیالمدینۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۴۴۰/۱‬شرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیہابیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺ‬
‫‪318‬‬

‫رکایچۺ‪۳۴۲/۲‬‬
‫یصحیحیمسلمیکتابیالحجیفضلیالمدینۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۴۴۱/۱‬‬
‫‪319‬‬

‫‪320‬‬
‫یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیہابیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪۳۴۳/۲‬‬
‫یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلیالمدینۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۴۴۱/۱‬‬
‫‪321‬‬

‫‪Page 146 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلم یحرمیھذای كشیبۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاٌۺرحصۺرتحمصۺوکۺ‬

‫ٰ‬ ‫انیرسول یاهللیص‬
‫رحصۺانبدلا۔‬ ‫الحرم‪322‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۴۲‬رشخیبلۺےتہکۺںیہۺمہۺدمہنیۺ ہبیۺںیم ھچکۺاجلۺاگلۺرےہۺےھتۺرلدۺنبۺلامكۺااصنریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺرشتفیۺالےئۺاجۺلۺكنیھپۺ‬

‫دےیۺاؿرهراملا‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیحرمی ںیہمتۺربخۺںیہن ہکۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺ‬
‫ٰ‬ ‫تعلموایانیرسولیاهللیص‬
‫صیدھا۔االمامیاہویجعفری‪323‬یفیشر حیالطحاوی۔ ی دمہنی ۺ ہبی ۺاک ۺاکشر ۺرحاص ۺغراردلاےہ۔(اامص ۺاوب ۺرفعج ۺےن ۺرشحۺ‬
‫احطؿیۺںیمۺاٌۺوکۺایبنۺایکۺےہ۔ف)‬

‫اوبرکبۺنبۺایبۺہبیشۺےنۺرلدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺوینۺرؿامكۺیک‪:‬‬
‫یتعایل یعلی یوسلم یحرم یماہنیی كشیبۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺدمےنیۺےکۺدؿوننۺَیگالحۺ‬ ‫ان یالنیب یصیل یاهلل ٰ‬
‫ےکۺامنیبۺوکۺرحصۺرکدلا۔‬ ‫الہؾیھا‪324‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۴۳‬اوبدیعسۺخدریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیحرمیماہنیی كشیب ۺروسل ۺاهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺامتص ۺدمےنی ۺوکۺ‬
‫ٰ‬ ‫انیرسولیاهللیص‬
‫رحصۺانبدلاۺےہۺہکۺاٌۺےکۺڑیپۺہنۺاکےٹۺاجںیئۺہنۺےتپۺاھجرںی۔‬ ‫الہیتیالمدینۃیانییعضدیشجرھایاویخبط‪325‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۴۴‬امرا میۺنبۺدبعایحذنۺنبۺوعلۺهرامےتۺںیہۺںیمۺےنۺالكۺڑچلاۺڑکپیۺیھتۺاےسۺےئلۺوہےئۺلاہرۺایگۺریمےۺؿادلۺامخدۺرضحفۺ‬
‫دبعایحنمحۺنبۺوعلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےلمۺدشفۺےسۺریمۺااکنۺلمۺرکۺڑچلاۺوکۺوھچردلاۺاؿرهراملا‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیصیدیما یہنیی روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺدمےنیۺاکۺاکشر ۺرحاصۺ‬
‫ٰ‬ ‫حرمیرسولیاهللیص‬

‫هرامدلاےہ۔‬ ‫الہؾیھا‪326‬۔ ی‬

‫یسننیایبیداؤدیکتابیالمناسكیہابییفیتحریمیالمدینۃیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪۲۷۸/۱‬‬

‫‪322‬‬

‫‪323‬‬
‫یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچ ‪۳۴۲/۲‬‬
‫‪324‬ی‬
‫‪325‬‬
‫یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچ ‪۳۴۲/۲‬‬
‫‪326‬‬
‫یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچ ‪۳۴۲/۲‬‬

‫‪Page 147 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمك‪:۱۴۵‬بعصۺنبۺاثجہمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یاهللیتعایلیعلی یوسلمیحرمیالبقیعی كشیبۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺنؾیؼۺوکۺرحصۺانبدلاۺ‬
‫ٰ‬ ‫انیرسولیاهللیصیل‬
‫اؿرهراملا‪:‬رچااگۃۺوکۺوکیئۺاینپۺدمامكۺںیمۺںیہن ےلۺاتکسوساۺاهللۺ‬ ‫وقالیالح ٰمیاالهللیورسول ٖی‪327‬۔ ی‬
‫ؿروسلۺےکۺلجۺخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫روییالثلٰثۃیاالیمامیالطحاوی(لییـنۺااحدمكۺاامصۺاحطؿیۺےنۺرؿامكۺںیک۔ف)‬
‫و‬
‫ہیۺوسہل‪۱۶‬ۺدحںیثیۺںیہ‪ ،‬ہلیۺا ھٹۺںیمۺوخدۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملاۺہکۺمہۺےنۺدمہنیۺ ہبیۺوکۺرحصۺرکدلا‪ ،‬اؿریلھچپۺا ھٹۺ‬
‫ںیم احصہب ۺرکاص ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺمہنع ۺےن ۺاہک ۺہک ۺوضحر ۺےک ۺرحص ۺرکدےنی ۺےس ۺدمہنی ۺ ہبی ۺرحص ۺوہایگ‪،‬احالہکن ۺہی ۺتفص ۺاخض ۺاهلل ۺزعؿلج ۺیکۺ‬
‫لی لٹ‬ ‫و‬
‫ےہ۔ ہلیۺا ھٹۺےسۺلاچنۺںیمۺاےنپۺلدررکمیۺدیسلاۺامرا میۺہیلعۺاٰولصلۃۺؿا س ضۺیکۺرطلۺیھبۺیہیۺتبسنۺارَاد وہیئۺہکۺطکہۺہمظعمۺیکۺرحصۺرتحمصۺ‬
‫اوہـن ےنۺرحصۺرکدیۺاوہـنۺےنۺانمۺؿایلۺانبدی‪،‬احالہکنۺوخدۺارَادۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫یتعایل یولم ییحرمھا یالناس۔ی كشیب ۺطکہ ۺہمظعم ۺوک ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺےن ۺرحص ۺایک ۺےہ ۺیسک ۺا دیم ۺےن ۺہنۺ‬
‫ٰ‬ ‫ان یمکۃ یحرمھا یاهلل‬
‫البخارییوالرتمذی ی‪328‬یعنیایبیشریحینیالبغدادیی ںیہن ایک۔(اخبری ۺاؿررتذمی ۺےن ۺایب ۺرشحی ۺدغبادی ۺریض ۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬

‫ہیۺاانسدۺںی اخضۺامہرےۺرَاےلۺیکۺوصقمدۺںیہۺرگمۺاہینۺاجنۺؿاہتیبۺرپۺالكۺا تفۺاؿرتخسۺؿدشلدۺرتۺےہ‪،‬دمہنیۺ ہبیۺےکۺلگنجۺاکۺرحصۺوہلاۺہنۺ‬

‫طقفۺاںیہنۺوسہلۺ َللکہۺاےکنۺوساۺاؿرتہبۺااحدمكۺریثکۃۺؿاردۺںیہ۔‬
‫دحمك‪ ۱۷‬نیحیحص‪:‬اسنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےس‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫دمہنیۺاہینۺےسۺاہینۺلكۺرحصۺےہۺاٌۺاک‬ ‫المدینۃیحرمیمنیکذایایلیکذای ی‬

‫‪327‬‬
‫یشرحیمعاینیاآلثاریہابیاحیاءیاالرضیالمؼتۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچ ‪۱۷۵/۲‬‬
‫‪ 328‬یصحیحیالبخارییاہوابیالعمرةیہابیالیعضدیشجریالحرمیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ‪،۲۴۷/۱‬سننیالرتمذییکتابیالحجیدحمك ۺ‪ ۸۰۹‬یدارالفکریہریوتی‬

‫‪۲۱۷/۲‬‬

‫‪Page 148 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ال ییقطع یشجرھا۔ھما یواحمد ی‪329‬والیطحاوی یواللفظی ڑیپ ۺہن ۺاکلا ۺاجےئ۔اامص ۺاخبری ۺاؿرملسم ۺاؿرادمح ۺاؿراحطؿی ۺےنۺ‬
‫لضشٹ‬
‫رؿامكۺایکاؿرۺظفلۺاجعمۺا حۺےکۺںیہ۔ف)‬ ‫للجامعیالصحیح۔ ی‬

‫دحمك‪۱۸‬نیحیحص‪:‬اوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےس‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫المدینۃ یحرم یالحدیث یھما‪ 330‬یوالیطحاوی یواہنی دمہنی ۺرحص ۺےہ(اخبری ۺؿملسم ۺاؿراحطؿی ۺاؿرانب ۺرج ر ۺےنۺ‬
‫رؿامكۺایکاؿرظفلۺملسمۺےکۺںیہ۔ف)‬ ‫جریریواللفظیللمسلم۔ ی‬

‫دحمكۺ نیحیحص‪:‬ومیلۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺارکلمیۺےس‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫‪۱۹‬‬

‫المدینۃیحرمیماہنییعرییایلیکذایولمسلمیوالطحاویی دمہنی ۺوکۃ ۺـثر ۺےس ۺلبج ۺوثر ۺلك ۺرحص ۺےہ۔ادمحاؿر ۺاوب ۺداؿد ۺےنۺ‬
‫ماہنییعرییایلیثوریالحدیث‪331‬یزادیاحمدیواہویداودییفی الكۺرؿامكۺںیمۺہیۺااضہفۺایکۺہکۺاٌۺیکۺاھگٌۺہنۺاکیٹۺاجےئۺاؿرۺ‬
‫اٌۺاکۺاکشرۺہنۺڑھباکلااجےئ۔‬ ‫روایۃیالیختیلیخالھایوالینفریصیدھا‪332‬۔ ی‬

‫یصحیحیالبخارییفضائلیمدین یہابیحرمۃیالمدینۃیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۵۱/۱‬صحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلیالمدینۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺ‬
‫‪329‬‬

‫سیریضیاهللیتعایل یعن ی‬
‫ٰ‬ ‫رکایچ ‪،۴۴۱/۱‬کزنیالعمالیہحوال یحمیوغریہیدحمك ۺ‪۳۴۸۰۴‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۲۳۱/۱۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا ن‬

‫المکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۴۲/۳‬‬
‫یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلیالمدینۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۴۴۲/۱‬‬
‫‪330‬‬

‫یصحیحیالبخارییفضائلیمدین یہابیحرمۃیالمدینۃیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۵۱/۱‬صحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضائلیمدین یالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺ‬

‫‪331‬‬

‫س یننیایبیداؤدیکتابیالمناسكیہابییفیتحریمیالمدینۃیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہرۺ‪،۲۷۸/۱‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعیلیریضیاهللیعن یالمکتبی‬

‫رکایچۺ‪ ،۴۴۲/۱‬ی‬

‫االسالیمیہریوتی‪،۸۱/۱‬شر حیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیہابیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪۳۴۱/۲‬‬
‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعیلیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۱۱۹/۱‬سننیایبیداود‪،‬کتابیالمناسكیہابییفیتحریمیالمدینۃیا اتففۺاعملۺرپسیۺ‬
‫‪332‬‬

‫الوہر‪۲۷۸/۱‬‬

‫‪Page 149 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمك‪۲۰‬حیحصۺملسم‪:‬لہسۺنبۺفینح ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہۺےس‪،‬روسلۺاهللۺیلص ۺاهللۺاعتیٰلۺہیلع ۺؿملسۺےنۺدِق ۺابمركۺےس ۺدمہنی ۺ ہبی ۺیکۺ‬
‫رطلۺاَارۃۺرکۺےکۺهراملا‪:‬‬
‫انھاحرمی ٰامن‪،‬ھویواحمد‪333‬یوالطحاوییواہویعوانۃ۔ ی كشیب ۺہی ۺانم ۺؿایل ۺرحص ۺےہ۔(ملسم‪،‬ادمح‪،‬احطؿی ۺاؿراوبوعاہنۺ‬
‫ےنۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمك‪:۲۱‬اامصۺادمحرضحفۺدبعاهللۺنبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےس‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ہرۺیبنۺےکۺےیلۺالكۺرحصۺوہیتۺےہۺاؿرریمۺیۺرحصۺدمہنیۺےہ۔‬ ‫لکلینیبیحرمیوحریمیالمدینۃی‪334‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۲۲‬دبعایحراطۺرضحفۺاجمرۺنبۺدبعاهللۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےس‪:‬‬
‫یتعایل یعلی یوسلم یحرم یکل یدافۃی كشیبۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس ۺےنۺہر ۺرگؿۃۺرمدص ۺوکۺہکۺ‬ ‫ان یالنیب یصیل یاهلل ٰ‬
‫احرضۺدمہنیۺوہۺاٌۺےکۺاخردارۺدروتخنۺوکۺونممػۺهرامدلا۔‬ ‫اقبلتیعیلیالمدینۃیمنیالعضۃیالحدیث‪335‬۔ ی‬

‫گ‬
‫دحمكۺ‪:۲۳‬اامصۺاحطؿیۺرطبقیۺامكلۺنعۺویسنۺنبۺویفسۺنعۺاطعۺنبۺاسیرۺہکۺڑلوکنۺےنۺالكۺرؿلاۃۺوکۺ ھثرۺرکۺالكۺوگےشۺںیم رکدلاۺاھت‪،‬اوبۺ‬
‫اویفۺااصنریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺڑلوکنۺوکۺدؿررکدلا‪،‬اامصۺامكلۺهرامےتۺںیہۺاؿرۺےھجمۺاےنپۺنیقیۺےسۺہیۺلاۺدےہۺہکۺهراملا‪:‬‬
‫یتعایل یعلی یوسلم ی ُییصنعی ایکروسل ۺاهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺیک ۺرحص ۺںیم ااسی ۺایکۺ‬
‫این یحرم یرسول یاهلل یصیل یاهلل ٰ‬
‫اجلاےہۺ؟‬ ‫ھذا‪336‬۔ ی‬

‫‪ 333‬یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفضلیالمدینۃیالخیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪۴۴۳/۱‬ومسندیاحمدیہنیحنبلیعنیسہلیہنیحنیفیالمکتبیاالسالیمی‬

‫ہریوتی‪۴۸۶/۳‬وکزنیالعمالیہحوال یایبیعوان یدحمكۺ‪۳۴۸۰۰‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۲۳۰/۱۲‬وشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیہابیصیدیالمدینۃیاچیۺ‬

‫امیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪۳۴۲/۲‬‬
‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا ہنیعباسیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۳۱۸/۱‬‬
‫‪334‬‬

‫یالمصنفیلعبدالرزاقیہابیحرمۃیالمدینۃیدحمكۺ‪۱۷۱۴۷‬یالمجلسیالعلمیہریوتی‪۲۶۱/۹‬‬
‫‪335‬‬

‫‪336‬‬
‫یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالصیدیصیدیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪۳۴۲/۲‬‬

‫‪Page 150 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۲۴‬دنسمۺارفلدؿٌۺںیمۺدبعاهللۺنبۺوعسمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺہکۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫یبعثیاهللیعزوجلیمنی ٰھذہیالبقعۃیومنیھذایالحرمی اهلل ۺاعتیٰل ۺرؿر ۺایقعق ۺاٌ ۺنؾیؼ ۺاؿراٌ ۺرحص ۺےس ۺرتس ۺہرار ۺصخشۺ‬
‫سبعنییالفاییدخلونیالجنۃیہغرییحسابییشفعیکلی اےسیۺااھٹےئ ۺاگ ۺہکۺمٹشساف ۺذیق ۺںیم ۺاجںیئ ۺےگۺاؿران ۺںیمۺہرۺ‬
‫واحد یممھن ییف یسبعنی یالفاوجوھھم یکالقمر یلیلۃی الك ۺرتس ۺہرار ۺیک ۺافشؿق ۺرکے ۺاگ ۺان ۺےک ۺرہچے ۺوچدوھںیۺ‬
‫رافۺےکۺاچدنۺیکۺرطحۺوہنۺےگ۔‬
‫البدر‪337‬۔ ی‬

‫اؿرارگۺؿۃۺدحںیثیۺینگۺاجںیئۺنجۺںیم طکہۺہمظعمۺؿدمہنیۺ ہبیۺوکۺرحنیمۺهراملاۺوتۺدعدۺریثکۺںیہ‪،‬لاہلمجلۺدحںیثیۺاٌۺلافۺںیمۺدحوتارتۺرپۺںیہ‪،‬وتۺ‬

‫ع‬ ‫ل‬
‫لا یؼینۺلامكۺہکۺ طغيٰیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺدمہنیۺ ہبیۺےکۺلگنجۺاکۺاتبدیکۺلاصۺؿاامتہصۺامتصۺؿیہۺادفۺرقمرۺهرامدلاۺوجۺطکہۺہمظعمۺےکۺ‬
‫لگنجۺاکۺےہ‪،‬‬
‫لاںیۺہمہۺػاہفئۺلاہفلۺؿاہہیبۺاکۺاامصۺدبۺهراجصۺامکبلۺدرلدۃۺدینہۺاصلۺاصلۺھکلۺایگ‪'':‬رگدؿشیپۺےکۺلگنجۺاکۺادف ۺرکلا ۺینعیۺؿاہنۺاکشر ۺہنۺ‬
‫رکلا‪،‬درذق ۺہن ۺاکانٹ‪،‬ہی ۺاکص ۺاهلل ۺےن ۺاینپ ۺابعدف ۺےک ۺےیل ۺاتبےئ ۺںیہ ۺرھپ ۺوجوکیئ ۺیسک ۺ ری‪،‬ربمغیپ ۺلا ۺوھبف ۺؿرپی ۺےک ۺاکمونن ۺےکرگدؿشیپ ۺےکۺ‬
‫‪338‬‬
‫لگنجۺاکۺادفۺرکےۺوتۺاٌۺرپرشكۺلامكۺےہ''‬
‫ویکن‪،‬مہۺہنۺےتہکۺےھتۺہکۺہیۺلالاكۺذمہقۺوعلمنۺرشمفۺایسۺےئلۺنکالۺےہۺہکۺاهللۺؿروسلۺلكۺرشكۺاکۺمکحۺاچنہپےئۺرھپۺاؿریسکۺیکۺایکۺیتنگ۔نمۺ‬
‫ہرارۺنمۺمرۺرؿےئۺدبدینی۔افۺدانھکیۺےہۺہکۺاٌۺاامصۺےبۺاگلصۺےکۺدلقمۺہکۺمرےۺوم ّخدۺےنبۺرھپےتۺںیہۺاےنپۺاامصۺاکۺَاھتۺدےتیۺںیہۺلاۺمحمدی‬
‫رسولیاهلل ڑپ ھیےۺیکۺھچکۺالحۺرےتھکۺںیہ۔اهللۺےکۺےبۺئامرۺدرؿدںیۺدمحمروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاؿرانۺےکۺادفۺدانۺؽالومنۺرپ۔‬
‫ہیبنتۺہیبن‪:‬املسمون!رصلۺیہیۺہنۺانھجمسۺہکۺاٌۺرمگاۃۺاامصۺااطلہفئۺےکۺمردلكۺرحصۺرتحمصۺوضحرۺرپونرامكلۺاالممۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺادفۺ‬
‫یہۺرشكۺےہ‪،‬ںیہنۺںیہنۺ َللکہۺاٌۺےکۺذمہقۺ‬

‫‪337‬‬
‫یالفردوسیہمایثوریالخطابیدحمكۺ‪۸۱۲۳‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۲۶۰/۵‬وکزنیالعمالیدحمكۺ‪۳۴۹۶‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۲۶۲/۱۲‬‬
‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیمقدمۃیالکتابیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرض‪۸‬‬
‫‪338‬‬

‫‪Page 151 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ںیم ۺوجصخش ۺوضحر ۺارکص ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺیک ۺرلارف ۺرسالا ۺاہطرف ۺےک ۺےیل ۺدمہنی ۺ ہبی ۺوک ۺےلچ ۺارگہچ ۺاچر ۺلاچن ۺیہ ۺوک ۺٌ ۺےک ۺافےلصۺ‬
‫ےس(ہک ۺںیہک ۺؿاہتیب ۺےک ۺرشك ۺدشایحاحل ۺاک ۺاماھت ۺہن ۺےکنھٹ)اٌ ۺرپ ۺراےتس ۺںیم ۺےب ۺادایبن ۺوہیبد ۺایگن ۺرکےت ۺانلچهرض ۺنیع ۺؿزج ۺات نن ۺےہۺ‬
‫اہین لك ۺہک ۺارگاےنپ ۺامكل ۺؿا اق ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےک ۺتمظع ۺؿخالل ۺےک ۺایخل ۺےس ۺلاادف ۺذہمف ۺنب ۺرک ۺےلچ ۺاگ ۺاٌ ۺےک ۺمردلكۺ‬
‫رشمكۺوہاجےئۺاگ۔ایسۺاتکفۺااللكۺآمفۺےکۺایسۺاقمصۺںیمۺ"رےتسۺںیمۺلاوقعملۺلاںیتۺرکےنۺےسۺ"‪339‬۔ انچبۺیھبۺاںیہنۺاومرںیم گبادلاۺ‬
‫ںیہنج ۺخدا ۺرپ ۺارتفًا ۺاتہکےہ ۺ''ہی ۺِق ۺاکص ۺاهلل ۺےن ۺاینپ ۺابعدف ۺےک ۺےیل ۺاےنپ ۺدنبؿن وکاتبےئ ۺںیہ ۺوج ۺوکیئ ۺیسک ۺ ری ۺؿربمغیپ ۺےک ۺےیل ۺرکے ۺاٌۺ‬
‫‪340‬‬
‫رپرشكۺلامكۺےہۺ''‬
‫سبحانیاهلل!لاوقعملۺلاںیت رکلاۺیھبۺزجؿۺات ننۺدجنہیۺےہۺ َللکہۺچسۺوپوھچۺوتۺانۺاکۺامتصۺات ننۺایسۺدقرۺےہۺؿۃۺوتۺریخہیۺوہۺیئگۺہکۺدہتجمۺااطلہفئۺوکۺ‬
‫‪( 341"‬وتۺہن ۺوعروتنۺےک ۺَاےنم ۺ تبح ۺاکۺلدرکۃ ۺوہ ۺہنۺوکیئۺگباۃۺہنۺ‬ ‫‪‬‬ ‫ہیۺابعرف ۺےتھکۺؿغكۺا ہیۺرکہمیۺ"‬
‫یسکۺےسۺڑگھجاۺجحۺےکۺؿغك۔ف)وپریۺلادۺہنۺا یئۺؿرہنۺراۃۺدمہنیۺ ہبیۺںیمۺقسفۺؿوجفرۺرکےتۺانلچۺیھبۺهرضۺہہکۺداتیۺؿۃۺیھبۺااسیۺہکۺوجۺؿاہنۺقسفۺ‬
‫ےسۺلارا ےئۺرشمكۺوہاجےئ‪،‬والحولیوالیقوةیاالہاهللیالعیلیالعظیم۔‬
‫ہفیطلۺ َذؼّہ‪:‬رضحافۺدجنہی!خداراااصنل‪،‬ایکۺااعفلۺابعدفۺےسۺانچبۺالیباءۺؿاؿایلءۺیہۺےکۺاعمےلمۺےسۺاخضۺےہۺا سپۺںیمۺالكۺدؿرسےۺےکۺ‬
‫َاھت ۺرشك ۺےک ۺاکص ۺاجمر‪،‬ںیہن ںیہن ۺوج ۺرشك ۺےہ ۺہر ۺریغ ۺخدا ۺےک ۺَاھت ۺرشك ۺےہ‪،‬وت ۺا ف ۺرضحاف ۺذق ۺاےنپ ۺیسک ۺلد ر ۺریشب ۺلا ۺ ری ۺریقف ۺلاۺ‬
‫رملدۺردیشۺلا ۺدؿِقۺزعمرۺےکۺاہین ۺاجلاۺےئجیک ۺوتۺراےتس ۺںیم ڑلےت ۺڑگھجےتۺالك ۺدؿرسے ۺاکۺرس ۺوھپرےت ۺاماھت ۺرگرےت ۺخال ۺےئجیکۺؿرہنۺدوھکی ۺملھکۺ‬
‫ک‬
‫ھالۺرشمكۺوہاجؿۺےگۺہرزگۺرفغمفۺیکۺوبۺہنۺلاؿےگۺہکۺمتۺےنۺریغۺجحۺیکۺراۃۺںیمۺانۺلاوتنۺےسۺچبۺرکۺؿۃۺاکصۺایکۺوجۺاهللۺےنۺاینپۺابعدفۺےکۺےیلۺ‬
‫اےنپۺدنبؿنۺوکاتبلاۺاھتۺاؿراٌۺوجیتۺزیپارۺںیم ہیۺعفنۺاسیکۺےہۺہکۺالكۺاکصۺںیمۺنیتۺظرے‪ ،‬خدالۺوہلاۺوتۺوخدۺػاہرۺاؿرذقۺلالؿ ہۺےہۺوتۺسوسطۺ‬
‫یھب ۺاحرض ۺاؿر رهك ۺےک ۺینعم ۺہر ۺوقعمل ۺلاف ۺےک ۺرہھٹے ۺوت ۺؿۃ ۺیھب ۺاحلص۔الك ۺیہ ۺلاف ۺںیم ات نن ۺدجنمك ۺےک ۺلییـن ۺرنک ۺاکلم۔والی‬
‫حولیوالیقوةیاالیہاهللیالعیل‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیمقدمۃیالکتابیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرض‪۷‬ۺؿۺ‪۸‬‬
‫‪339‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیمقدمۃیالکتابیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرض‪۷‬ۺؿۺ‪۸‬‬
‫‪340‬‬

‫‪341‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۹۷/۲‬‬

‫‪Page 152 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫العظیم۔الحمدهلل اخہمۺمرطۺلار راضرخصۺوسریۺدجنمكۺںیمۺِقۺےسۺرناالۺرلگۺرکھباےہ‪،‬والحمدهللیربیالعالمنی۔‬

‫لدمبلۺؿلیمکت‬
‫اقول‪:‬وہاهللیالتوفیق(ںیم اتہکوہنۺاؿروتقیفۺاهللۺاعتیٰلۺےسۺےہ۔ف)‬
‫ااکحصۺایہٰلۺیکۺدؿۺںیمسقۺںیہ‪:‬وکتلیبہۺلثمۺاایحءۺؿااممكۺؿاضقےئۺاحذقۺؿدعفۺتبیصمۺؿاطعےئۺدؿلكۺؿررطۺؿتمعنۺؿحتفۺؿتسکشۺؿریغاہۺاعملۺ‬
‫ےکۺدنبؿتسب۔‬
‫دؿرسے ۺرشتنكبہ ۺہک ۺیسکۺلعفۺوکۺهرضۺلاۺرحاص ۺلاۺؿاذقۺلاۺرکمؿۃۺلا ۺبحتسمۺلاابمح ۺرکدانی ۺاملسموننۺےک ۺےچسۺدنی ۺںیم اۺن ۺدؿونن ۺومکحن یکۺ‬
‫الكۺیہۺاحلكۺےہۺہکۺریغۺخداۺیکۺرطلۺمرؿ ہۺدایتۺااکحصۺرشتنقیۺیکۺاانسدۺیھبۺرشك۔‬
‫ی اهلل ۺاعتیٰل ۺےن ۺهراملا‪:‬ایک ۺان ۺےک ۺےیل ۺخدا ۺیک ۺاولتیہ ۺںیم ھچکۺ‬ ‫‪‬‬ ‫یتعایل"‬
‫قالیاهلل ٰ ی‬
‫رشلكۺںیہۺوہنجنۺےنۺانۺےکۺؿاےطسۺدنیۺںیمۺاؿرراںیہۺاکنلۺ‬
‫‪342"‬۔ ی‬
‫دیۺںیہۺنجۺاکۺخداۺےنۺاںیہنۺمکحۺہنۺدلا۔‬

‫اؿرمرؿ ہۺاطعیئۺاومرۺوکتنیۺیکۺاانسدۺیھبۺرشكۺںیہن۔‬
‫مسقۺانۺوبقملۺدنبؿنۺیکۺوجۺاکرؿلاراعملۺیکۺدتریبۺرکےتۺںیہ۔‬ ‫‪343" ‬۔ ی‬ ‫یتعایل‪":‬‬
‫قالیاهلل ٰ‬

‫دقمہمۺرَاہلۺںیمۺَاۃۺدبعازعلمرۺیکۺاہشدفۺنسۺےکچۺہک‪:‬‬
‫رضحف ۺاریم ۺؿدرلۃ ۺػاہرۃ ۺاؿراامتص ۺاعق ۺمرعبال ۺ ریان ۺؿ رضحف ۺاریم(ومالیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺارکلمی)اؿر ۺان ۺیکۺ‬
‫رمدشان ۺیم ۺرپَیبد ۺؿاومر ۺوکتلیبہ ۺرالااشین ۺؿاہتسبۺ اؿالد ۺوک ۺامتص ۺاعق ۺاےنپ ۺرمدش ۺاسیج ۺیتھجمس ۺےہ ۺاؿراومروکتلیبہۺ‬
‫وکۺانۺےسۺؿاہتسبۺاجیتنۺےہ۔(ف)‬ ‫دیمادنن‪344‬۔‬

‫‪342‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۱/۴۲‬‬
‫‪343‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۵/۸۰‬‬
‫‪344‬ۺہفحتۺاانثۺرشعہیۺلافۺمتفہۺدراامعقۺلیہسۺاڈیکیمۺالوہرۺض‪۲۱۴‬‬

‫‪Page 153 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رگم ۺےچک ۺؿاہیب ۺان ۺدؿومسقن ۺںیم ۺهرط ۺرکےت ۺںیہ‪،‬ارگ ۺےئہک ۺروسل ۺاهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺہی ۺلاف ۺهرض ۺیک ۺلانالن ۺاکص ۺرحاص ۺرکدلا‬
‫وترشكۺاکوسداںیہنۺااتلھچ‪،‬اؿرارگےئہکۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺتمعنۺدیۺلاۺینغۺرکدلاۺوتۺرشكۺوساتھج ےہ۔ہیۺااکنۺرنا مکحتۺیہۺ‬
‫ںیہنۺوخد ۺاےنپۺذمہق ۺلاذہمف ۺںیم اچکۺنپۺےہ۔ذق ۺدایتۺاؿراطعیئۺاکۺرفتہقۺااھٹۺدلا ۺرھپۺااکحصۺںیمۺهرطۺاسیک‪ِ،‬ق ۺاکۺاسکینۺرشكۺوہلاۺ‬
‫الرص‪،‬ا رخۺانۺاکۺاامصۺقلطمۺؿاعصۺہہکۺایگۺہک‪:‬‬
‫''یسک ۺاکۺصۺںیمۺہنۺلالعفل ۺان ۺوک ۺدلخ ۺےہۺاؿرہن ۺاٌۺیکۺػاغكۺرےتھک ۺںیہۺ''‪345‬۔زین ۺاہک‪'':‬یسک ۺاکص ۺوکۺرؿالاۺلارؿا ۺرک ۺدانیۺاهلل ۺیہۺیک ۺَان ۺےہۺ‬
‫''‪346‬۔‬
‫اصل ۺرتاہک‪'':‬یسک ۺیک ۺراۃ ۺؿرمس ۺوک ۺامانن ۺاؿرایس ۺےک ۺمکح ۺوک ۺاینپ ۺدنس ۺانھجمس ۺہی ۺیھب ۺاںیہن ۺلاوتن ۺںیم ۺےس ۺےہ ۺہک ۺاخض ۺاهلل ۺےن ۺاینپ ۺ میظع ۺےکۺ‬
‫ؿاےطسۺرہھٹایئۺںیہۺوتۺوجۺوکیئۺہیۺاعمطلہۺیسکۺولخمطۺےسۺرکےۺوتۺاٌۺرپۺیھبۺرشكۺلامكۺےہۺ''‪347‬۔اؿرا ےگۺاٌۺاکۺوقل‪'' :‬وس اهللۺےکۺمکحۺےنچنہپۺ‬
‫یکۺراۃۺدنبؿنۺلكۺروسلۺیہۺاکۺربخۺدانیۺےہۺ''‪348‬۔‬
‫اٌۺںیمۺؿۃۺروسلۺوکۺاحمکۺںیہنۺاماتنرصلۺ ربخۺؿاغیپصۺرَانۺاماتنۺےہۺاؿراٌۺےسۺےلہپۺہصحۺےکۺَاھتۺرصتحیۺرکاکچۺےہۺہک‪'' :‬ربمغیپۺاکۺاانتۺیہۺ‬
‫‪349‬‬
‫اکصۺےہۺہکۺمرےۺاکصۺرپۺدراۺدویےۺاؿرےلھبۺاکصۺرپۺوخربخشیۺانسۺدویےۺ''‬
‫زینۺاہکۺہک‪:‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثالثیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۲۰‬‬
‫‪345‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثالثیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۲۰‬‬
‫‪346‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالرا ہعیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۲۸‬‬
‫‪347‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالرا ہعیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۲۸‬‬
‫‪348‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۲۸‬‬
‫‪349‬‬

‫‪Page 154 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫''الیباءۺاؿایلءۺوکۺوجۺاهللۺےنۺِقۺولوگنۺےسۺمراۺانبلاۺوسۺانۺںیمۺمرایئۺیہیۺوہیتۺےہۺہکۺاهللۺیکۺراۃۺاتبےتۺںیہۺاؿرمرےۺےلھبۺاکومنۺےسۺؿافقۺ‬
‫ک‬
‫ںیہ ۺوسولوگن ۺوک ۺَ ھالےت ۺںیہ‪"350‬۔رصل ۺاتبےن ۺاجےنن ۺاچہپےنن ۺرپ ۺہی ۺںیہن ۺہہک ۺ َکیے ۺہک ۺہی ۺمکح ۺان ۺےک ۺںیہ ۺهرا ض ۺوک ۺاوہـن ۺےن ۺهرض ۺایکۺ‬
‫رحمامفۺوکۺاوہـنۺےنۺرحاصۺرکدلا۔‬
‫ا رخۺںیمہۺوجۺااکحصۺولعمصۺوہےئۺاےنپۺمرروگنۺےسۺا ےئۺاںیہنۺانۺےکۺاولگنۺےنۺاتبےئ‪،‬وییہنۺہقبطۺنغیؼہۺعبتۺوکۺلانیعب‪،‬لانیعبۺوکۺاحصہب‪،‬احصہبۺ‬
‫وکۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےس‪،‬وتۺایکۺوکیئۺوینۺےہکۺاگۺہکۺنیارۺریمےۺلافۺےنۺهرضۺیکۺےہۺلاۺرلاۺوکۺریمےۺااتسدۺےنۺرحاصۺرکدلا۔یبنۺ‬
‫یکۺتبسنۺارگۺوینۺےئہکۺاگۺوتۺؿیہۺدایتۺاطعیئۺاکۺهرطۺامنۺرک‪،‬اؿریسکۺیکۺراۃۺامےننۺاؿرۺاٌۺاکۺمکحۺدنسۺاجےننۺوکۺانۺااعفلۺےسۺنگۺاکچۺوجۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ےنۺاینپۺ میظعۺےکۺےیلۺاخضۺےئکۺںیہۺاؿراںیہنۺریغۺےکۺےیلۺرکےنۺاکۺلاصۺارشاكۺیفۺاةعلدۃۺراھک‪،‬اؿراٌۺمسقۺںیمۺیھبۺلثمۺدرگیۺااسقصۺرصتحیۺ‬
‫یکۺہک‪:‬‬
‫''رھپۺوخاۃۺوینۺےھجمسۺہکۺہیۺا فۺیہۺاٌۺ میظعۺےکۺالقئۺںیہۺلاۺوینۺےھجمسۺہکۺایکنۺاٌۺرطحۺیکۺ میظعۺےسۺاهللۺوخٌۺوہلاےہۺہرۺرطحۺرشكۺلامكۺ‬
‫وہلاےہۺ''‪351‬۔ۺوتدایتۺؿاطعیئۺاکۺرفتہقۺدنیۺدجنیۺںیمۺایقعقۺاکۺرفتہقۺدالۺدےۺاگ۔ؿۃۺاصلۺہہکۺاکچ‪'':‬ںیہنۺمکحۺیسکۺاکۺوساےئۺاهللۺےکۺاٌۺ‬
‫ےنۺوتۺیہیۺمکحۺایکۺےہۺہکۺیسکۺوکۺاٌۺےکۺوساۺعقۺامون''‪352‬۔‬
‫ذقۺروسلۺوکۺامےننۺیہۺیکۺہنۺرہھٹیۺوتۺروسلۺوکۺاحمکۺاماننۺاؿرهرا ضۺؿرحمامفۺوکۺروسلۺےکۺهرضۺؿرحاصۺرکدےنیۺےسۺاجاننۺویکرکنۺرشكۺہنۺ‬
‫وہاگ‪،‬رغضۺؿۃۺاینپۺدنھۺاکۺاکپۺےہ‪،‬ؿذہلاۺدمحمرۺوسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺزکۺدقرلادیکۺدشلدۺےسۺدمہنیۺ ہبیۺےکۺرگدؿۺشیپۺےکۺ‬
‫لگنجۺاکۺادفۺهرضۺایکۺاؿراٌۺںیمۺاکشرۺؿریغۃۺعنمۺهراملا‪،‬رگمۺہیۺوجۺارَادوہاۺہکۺ''دمےنیۺوکۺرحصۺںیمۺرکلا وہن۔ "اٌۺوچیٹۺےکۺومدحےنۺہکۺ‬
‫اج ۺاجب ۺاتہکےہ ۺہک ۺ"خدا ۺےک ۺوسایسک ۺوک ۺہن ۺامون''اصل ۺاصل ۺمکح ۺرشك ۺاڑدلا ۺاؿراهلل ۺؿادح ۺاہقر ۺےک ۺبضغ ۺاک ۺھچک ۺایخل ۺہنۺ‬
‫ایک" ‪‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینییفیرداالشراكییفیالعلمیعبطمۺ میۺادنرؿنۺالاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۷‬‬
‫‪350‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیمقدمۃیالکتابیعبطمۺ میۺادنرؿنۺالاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۸‬‬
‫‪351‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالرا ہعیعبطمۺ میۺادنرؿنۺالاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۲۸‬‬
‫‪352‬‬

‫‪Page 155 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫‪(353"‬اؿر ۺاف ۺاجن ۺاجںیئ ۺےگ ۺػامل ۺہک ۺزک ۺرکؿف ۺاٹلپ ۺاھکںیئ ۺےگ۔ف) ۺوت ۺانمِق ۺوہاہک ۺ ضع ۺااحدمك ۺؿۃ ۺیھب ۺدرک ۺرکاجںیئۺ‬
‫نجۺںیمۺااکحصۺرشتنكبہۺیکۺاانسدۺرصحیۺےہ‪،‬اؿرافۺاٌۺمسقۺیکۺاخضۺدؿۺا وتینۺاکۺدرکۺیھبۺومحمد‪،‬ارگہچۺا لافۺزگہتشۺےسۺیھبۺدؿا وتینۺںیمۺہیۺ‬
‫بلطمۺوموجد‪،‬اؿرانۺےکۺدرکۺےسۺذقۺدعدۺا لافۺااصنلۺوقعدۺےسۺاجتمؿرۺوہاگۺوتلیمکتۺدقعۺےکۺےیلۺنیتۺا وتینۺاکۺاؿریھبۺااضہفۺوہہکۺاچپٌۺ‬
‫عــــــ‬ ‫دم‬
‫اکۺدعد ۺوپرا ۺوہسجۺرطحۺااحدمك ۺںیمۺوعبہنٖۺاعتیٰلۺلاچنۺ سین ۺینعیۺداھیئۺوسۺاکۺدعد ۺاکلمۺوہاگ‪،‬ؿرہنۺااعیتسف ۺا لاف ی ںیمۺوظنر‪،‬ہنۺ‬
‫ااحدمكۺںیمۺدقمؿر‪،‬واهللیالھادییایلیمنائریالنور‪،‬‬
‫عــــــ ‪:‬عبلًاۺیہیۺااکحصۺرشتنكبہۺیکۺا لافۺرثکبفۺںیہۺنجۺےسۺدؿۺیہۺاہینۺذموکر‪،‬وییہنۺاٌۺومضمنۺںیمۺہکۺخالقئۺوکۺومفۺهرےتشۺدےتیۺںیہ‪،‬رصلۺ‬
‫دؿا ںیتیۺاؿرپۺزگرںی‪،‬غرا نۺلاكۺںیمۺلاچنۺا ںیتیۺاٌۺومضمنۺیکۺاؿرںیہ‪،‬مہۺانۺلاچنۺوکۺاہینۺدرکۺرکدںیۺہکۺاؿلۺلاچنۺا ںیتیۺبتکۺَاہقبۺےسۺذموکرۺوہیئۺ‬
‫ںیہۺانۺےکۺَیقۺاچپٌۺوپریۺرصلۺغرا نۺمیظعۺےسۺوہاجںیئ۔‬
‫كشیبۺؿۃۺولگۺںیہنجۺومفۺدیۺهروتشنۺےن۔‬ ‫"‪354‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫ا مكۺ‪":۱‬‬

‫امہرےۺروسلۺانۺےکۺلاٌۺا ےئۺاںیہنۺومفۺدےنیۺوک۔‬
‫‪355" ‬۔‬ ‫ا مكۺ‪":۲‬‬

‫اکٌۺمتۺدوھکیۺذقۺاکهرؿنۺوکۺومفۺدےتیۺںیہۺهرےتش۔‬
‫"‪356‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ا مكۺ‪ ":۳‬‬
‫كشیب ۺا ح ۺےک ۺدن ۺروسایئ ۺاؿرتبیصم ۺاک ۺهرؿن ۺرپ ۺےہ ۺںیہنج ۺومفۺ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ا مكۺ‪":۴‬‬
‫هرےتش ۺدےتی ۺںیہ ۺاٌ ۺاحل ۺںیم ۺہک ۺؿۃ ۺاینپ ۺاجونن ۺرپ ۺمتس ۺداھےئۺ‬
‫وہےئۺںیہ۔‬ ‫‪357"‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ااسی ۺیہ ۺدبہل ۺداتیےہ ۺاهلل ۺرپزیہاگرؿن ۺوکۺںیہنج ۺومف ۺهرےتش ۺدےتیۺ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ا مكۺ‪":۵‬‬
‫ںیہۺلازیکۃۺاحلكۺںیم۔‬
‫‪358‬‬
‫‪"‬‬

‫جعلنایممھنیہفضلیرحمت ٖ یاٰمنی(اهللۺاعتیٰلۺںیمہۺاےنپۺلضفۺؿردمقۺےسۺاںیہنۺںیمۺےسۺرکدے۔ا نیم۔ف)‬

‫‪353‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۲۷/۲۶‬‬
‫‪354‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۹۷/۴‬‬
‫‪355‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۷/۷‬‬
‫‪356‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۵۰/۸‬‬
‫‪357‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۷،۲۸/۱۶‬‬
‫‪358‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۱/۱۶‬ؿ‪۳۲‬‬

‫‪Page 156 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫مہ ےلہپۺؿۃۺنیتۺا ںیتیۺلالؿفۺرکںیۺہکۺرھپۺااکحصۺرشتنكبہۺاکۺایبنۺا لافۺؿااحدمكۺےسۺلسلسمۺرےہۺوہاهللیالتوفیق۔‬

‫وکیئۺاجنۺںیہنۺسجۺرپۺالكۺابہگننۺنیعتمۺہنۺوہ۔‬ ‫‪359"‬۔‬ ‫‪‬‬ ‫ا مكۺ‪":۴۶‬‬

‫ہیۺاتکفۺمہۺےنۺاہمتریۺرطلۺالاریۺلاہکۺمتۺاےۺیبن!ولوگنۺ‬ ‫‪‬‬ ‫ا مكۺ‪ ":۴۷‬‬

‫وکۺادنھثرؿنۺےسۺاکنلۺولرؿینشۺیکۺرطلۺاےکنۺرفۺیکۺرپؿا یگۺ‬
‫‪360"‬۔‬ ‫‪  ‬‬
‫ےسۺہلكۺرساےہۺےئگۺیکۺراۃۺیکۺرطل۔‬

‫ل‬
‫اؿركشیبۺلا یؼینۺمہۺےنۺومُٰیۺوکۺاینپۺنساویننۺےکۺَاھتۺاجیھب‬
‫ہکۺاےۺومُٰی!وتاکنلۺےلۺاینپۺوقصۺوکادنھثرؿنۺےسۺرؿینشۺ‬ ‫‪‬‬ ‫ا مكۺ‪":۴۸‬‬
‫یکۺرطل۔‬
‫‪361"‬۔‬ ‫‪‬‬

‫اوقل‪:‬ادنھثرلانۺرفکؿااللكۺںیہۺاؿر رؿینشۺات ننۺؿدہامكۺےسجۺہلكۺرساےہۺےئگۺیکۺراۃۺهراملا۔اؿرات ننۺؿرفکۺںیمۺؿاِظہۺںیہن‪ ،‬الكۺےسۺ‬

‫اکنانلۺػغفًاۺدؿرسےۺںیمۺدالخۺرکلاۺےہ۔وتا لافۺرکہمیۺاصلۺارَادۺهرامریہۺںیہۺہکۺینبۺارسالیئۺوکۺومُٰیۺہیلعۺاٰولصلۃۺؿالسالصۺےنۺرفکۺےس اکنالۺ‬
‫اؿرات ننۺیکۺرؿینشۺدےۺدیۺاٌۺاعقۺوکۺیفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺرفکۺےسۺڑھچاےتۺات ننۺاطعهرامےتۺںیہ‪،‬ارگۺالیباءۺ مہیلۺاٰولصلۃۺؿالسالصۺ‬
‫اکۺہیۺاکصۺہنۺوہلاۺاںیہنۺاٌۺیکۺػاغكۺہنۺوہیتۺوتۺرفۺزعؿلجۺاکۺاںیہنۺہیۺمکحۺهراملاۺہکۺرفکۺےسۺاکنلۺولۺاعمد اهللۺفیلکتۺامالۺاطیطۺاھت۔‬
‫الحمدیهلل!غرا نۺمیظعۺےنۺیسیکۺذکتبیۺهرامیئۺاامصۺؿاہہیبۺےکۺاٌۺرصحۺیکۺہک‪:‬‬
‫"ربمغیپۺخداۺےنۺایبنۺرکدلاۺہکۺھجمۺوکۺہنۺدقرفۺےہۺہنۺھچکۺبیغۺداین‪،‬ریمیۺدقرفۺاکۺاحلۺوتۺہیۺےہۺہکۺاینپۺاجنۺلكۺےکۺعفنۺؿ اصقننۺاکۺامكلۺ‬
‫وعیۺےہۺاؿرربمغیپاکۺاانتۺیہۺاکصۺےہ‬
‫ںیہنۺوتۺدؿرسےۺاکۺوتۺایکۺرکوکسن۔رغضۺہکۺھچکۺدقرفۺھجمۺںیمۺںیہن‪،‬طقفۺربمغیپیۺاکۺھجمۺوکۺد ٰ‬

‫‪359‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۴/۸۶‬‬
‫‪360‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱/۱۴‬‬
‫‪361‬‬
‫یالقرآنیالکریم‪۵/۱۴‬‬

‫‪Page 157 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہکۺمرےۺاکصۺرپۺدراۺدویےۺاؿرےلھبۺاکصۺرپۺوخربخشیۺانسۺدویےۺدلۺںیمۺنیقیۺدالۺدانیۺریماۺاکصۺںیہنۺالیباءۺںیمۺاٌۺلافۺیکۺھچکۺمرایئۺںیہنۺہکۺاهللۺ‬
‫ےنۺاعملۺںیمۺرصتلۺیکۺھچکۺدقرفۺدیۺوہۺہکۺرمادںیۺوپریۺرکدویںیۺلاۺحتفۺؿتسکشۺدےۺدویںیۺلاۺینغۺرکدویںیۺلاۺیسکۺےکۺدلۺںیمۺات ننۺدالۺ‬
‫دویںیۺانۺلاوتنۺںیمۺِقۺدنبےۺمرےۺاؿروھچےٹۺمرامرۺںیہۺاعزجۺاؿرےبۺاایتخرۺ‪362‬اھۺ''طلش ًصا۔‬
‫املسمون!اٌ ۺرمگاۃ ۺےک ۺان ۺاافلع ۺوک ۺدوھکی ۺاؿران ۺا وتین ۺاؿردحوثین ۺےس ۺہک ۺاف ۺلك ۺزگرںی ۺطالؿ ۺدوھکی ۺہی ۺزک ۺدقر ۺدشف ۺےس ۺخدا ۺؿ روسل ۺوکۺ‬
‫د‬
‫ھبالراہۺےہ‪،‬ریخ ۺاےسۺاٌۺیک ۺاعتبق ۺےک ۺوحاےل ۺےئجیک‪،‬رکش ۺاٌۺارکصۺاالرکنیمۺاکۺاجبالےیئ ۺسج ۺےن ۺںیمہ ۺاےسی ۺرکمیۺارکص ۺدامئۺارکلصۺیلص ۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺاہھتۺےسۺات ننۺدولالاۺانۺےکۺرکصۺےسۺادیمۺؿاقثۺےہۺہکۺوعبہنٖۺاعتیٰلۺظوفحعۺیھبۺرےہۺ ؎‬
‫وتۺےنۺاَالصۺدلا وتۺےنۺامجؿقۺںیمۺایل‬
‫‪363‬‬
‫وتۺرکمیۺافۺوکیئۺرھپلاۺےہۺہیطعۺریتا‬
‫"‪(364‬كشیب ۺہی ۺںیہن ۺہک ۺمت ۺےسج ۺاینپ ۺرطل ۺےس ۺاچوہ ۺدہامكۺ‬ ‫‪‬‬ ‫اہن ۺہی ۺرضؿر ۺےہ ۺہک ۺاطعےئ ۺدایت ۺاخہص ۺخدا ۺےہ ۺ"‬
‫رکدؿ۔ف)ؿریغاہۺںیمۺایسۺاکۺلدرکۃۺےہۺھچکۺات ننۺےکۺَاھتۺاخضۺںیہنۺہسیپۺوکریۺیھبۺےبۺاطعےئۺخداۺوکیئۺیھبۺاینپۺدافۺےسۺںیہنۺدےۺ‬
‫اتکس۔ع‬
‫لاخدادندہۺامیلسنۺ َکےۺددہ‬
‫(ذقۺلكۺخداۺ ہنۺدےۺامیلسنۺےسیکۺدےۺاتکسےہ۔ف)‬
‫‪365"‬۔ (اؿرخداۺےکۺھچکۺومکحنۺرپۺات ننۺالےتۺوہۺ‬ ‫یہیۺهرطۺےہۺےسجۺ مۺرکۺےکۺمتۺہرہگجۺوہکےۺاؿر"‬
‫اؿرھچکۺےسۺااکنرۺرکےتۺوہ۔ف)ںیمۺدالخۺوہےئ۔‬
‫نسأل یاهلل یالعافیۃ یوتمام یالعافیۃ یودوام یالعافی یوی مہۺاهللۺاعتیٰلۺےسۺاکلمۺدایمئۺاعتیفۺاکۺوسالۺرکےتۺںیہ‪،‬اؿر‬
‫امتصۺرعتںیفیۺاهللۺرفۺااعلنیملۺےکۺےیلۺںیہ۔(ف)‬ ‫یالعلمنی۔ ی‬
‫الحمدهللیرب ٰ‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینییفیرداالشراكییفیالعلمیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۵‬‬
‫‪362‬‬

‫‪363‬ۺدحاقئۺششخبۺؿلصۺاؿلۺہبتکمۺروضہیۺرکایچۺض‪۳‬‬
‫‪364‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۵۶/۲۸‬‬
‫‪365‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۸۵/۲‬‬

‫‪Page 158 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ڑلؿ ان ۺےسۺوجۺات نن ۺںیہنۺالےتۺاؿرہنۺےلھچپۺدن ۺرپ‪،‬اؿررحاصۺ‬ ‫ا مكۺ‪":۴۹‬‬

‫ںیہن ۺامےتن ۺاٌ ۺزیچ ۺوک ۺےسج ۺرحاص ۺرکدلا ۺےہ ۺاهلل ۺاؿراٌ ۺےکۺ‬
‫"‪366‬۔ ی‬
‫روسلۺدمحمیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےن۔‬

‫ںیہنۺاتچنہپۺیسکۺاملسمنۺرمدۺہنۺیسکۺاملسمنۺوعرفۺوکۺہکۺذقۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫ا مكۺ‪":۵۰‬‬

‫مکحۺرکںیۺاهللۺؿروسلۺیسکۺلافۺاکۺہکۺاںیہنۺھچکۺاایتخرۺےہۺاینپۺ‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫اجونن ۺاک ۺاؿروجۺمکح ۺہن ۺامےن ۺاهللۺؿروسل ۺاکۺؿۃ ۺرصحیۺرمگایہۺںیمۺ‬
‫اکہب۔‬ ‫‪367"‬۔ ی‬ ‫‪‬‬

‫اہینۺےسۺاہمئۺرسفمنیۺهرامےتۺںیہۺوضحرۺدیسۺارملنیلسۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺلبقۺولطػۺا اتففۺاَالصۺرلدۺنبۺاحرہثۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ٰ‬
‫ؿبہ ۺوک ۺومل ۺےل ۺرک ۺا راد ۺهراملا ۺاؿر ۺطیی ّٹی ۺانبلا ۺاھت‪،‬رضحف ۺرب ب ۺتنب ۺر ش ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺاہنع ۺہک ۺوضحر ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺیکۺ‬
‫وھپیھپۺاہیمۺتنبۺدبعالمظلق ۺیکۺیٹیبۺںیھتۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاںیہنۺرضحف ۺرلد ۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺاکنحۺاکۺاغیپصۺ‬
‫دلا‪،‬اؿلۺوتۺرایضۺوہںیئۺاٌۺامگنۺےسۺہکۺوضحرۺاےنپۺےئلۺوخااگتسریۺهرامےتۺںیہ‪،‬ذقۺولعمصۺاہۺہکۺرلدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےکۺےئلۺبلطۺےہۺ‬
‫ااکنرۺایکۺاؿرۺرعضۺرکۺاجیھبۺہکۺلاۺروسلۺاهلل!ںیمۺوضحرۺیکۺوھپیھپۺیکۺیٹیبۺوہنۺاےسیۺصخشۺےکۺَاھتۺاانپۺاکنحۺدنسپۺںیہنۺرکیت‪،‬اؿرانۺےکۺاھبیئۺ‬
‫دبعاهلل ۺنب ۺر ش ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےن ۺیھب ۺایس ۺانب ۺرپ ۺااکنر ۺایک‪،‬اٌ ۺرپ ۺہی ۺا ہی ۺرکہمی ۺارتی‪،‬اےسۺنس ۺرک ۺدؿونن ۺنہب ۺاھبیئ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنعۺ‬
‫لامكۺوہےئۺاؿراکنحۺوہایگ‪"368‬۔‬
‫ػاہرۺےہۺہکۺیسکۺوعرفۺرپۺاهللۺزعؿلجۺیکۺرطلۺےسۺهرضۺںیہنۺہکۺنالنۺےسۺاکنحۺرپوخایہۺوخنایہۺرایضۺوہاجےئ ً‬
‫ۺوصخااۺہکبجۺؿۃۺاٌۺاکۺوفکہنۺ‬
‫وہوصخااۺہکبجۺوعرفۺیکۺرشاتفۺاخدنانۺوکابکۺرثلاۺےسۺیھبۺ ُللبدۺؿلاالرتۺوہ‪،‬لاںیۺہمہۺاےنپۺبیبحۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺدلاۺوہاۺایپصۺہنۺ‬
‫ً‬
‫ہنیعبۺؿیہۺاافلعۺارَادهرامےئۺوجۺیسکۺهرضۺاہلۺےکۺرتكۺرپۺهرامےئۺاجےتۺ‬
‫امےننۺرپۺرفۺازعلۃۺلجۺخالہلۺےنۺ ٖ‬

‫‪366‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۹/۹‬‬
‫‪367‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۶/۳۳‬‬
‫‪ 368‬یالجا معیالحکامیالقرآن(امامیقرطیب)تحتیاآلیۃی‪ ۳۶/۳۳‬یدارالکتابیالعریبیہریوتی‪۱۶۵/۱۴‬والدر یالمنثوریتحتیاآلیۃی‪ ۳۶/۳۳‬یداراحیاءیالرتاثی‬

‫العریبیہریوتی‪ ۵۳۷/۶‬ؿ ‪۵۳۸‬‬

‫‪Page 159 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اؿرروسلۺےک ۺلاص ۺلاك ۺےک ۺَاھتۺاانپۺلاصۺادقٌۺیھب ۺَالمۺهراملا ۺینعیۺروسلۺوجۺلاف ۺںیہمتۺهرامںیئۺؿۃۺارگامہراۺهرضۺہنۺیھت ۺوتۺافۺانۺےکۺ‬

‫هرامےنۺےسۺهرضۺیعطقۺوہیئگۺاملسموننۺوکۺاٌۺےکۺہنۺامےننۺاکۺاالًاۺاایتخرۺہنۺراہۺوجۺہنۺامےنۺاگۺرصحیۺرمگاۃۺوہاجےئۺاگۺدوھکیۺروسلۺےکۺمکحۺدےنیۺ‬
‫ےسۺاکصۺهرضۺوہاجلاےہۺارگہچۺیفۺنًسہۺخداۺاکۺهرضۺہنۺاھتۺالكۺابمحۺؿاجمرۺارمۺاھت‪،‬ؿلہٰداۺاہمئۺدنیۺخدا ؿروسلۺےکۺهرضۺںیمۺهرطۺهرامےتۺںیہۺ‬
‫ہکۺخداۺاکۺایکۺوہاۺهرضۺاٌۺهرضۺےسۺاوقٰیۺےہۺےسجۺروسلۺےنۺهرضۺایکۺےہ۔اؿراہمئۺنیققحمۺرصتحیۺهرامےتۺںیہۺہکۺااکحصۺرشتعیۺوضحرۺدیسۺ‬
‫اعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺرپسدۺںیہۺوجۺلافۺاچںیہۺؿاذقۺرکدںیۺوجۺاچںیہۺلااجمرۺهرامدںی‪،‬سجۺزیچۺلاۺسجۺصخشۺوکۺسجۺمکحۺےسۺاچںیہۺ‬
‫یٰنثتسمۺهرامدںی۔اامصۺاعرلۺلاهللۺدیسۺدبعاولاہفۺرعشاینۺدقٌۺرسۃۺایحلاینۺیزیانۺارشلنفۃۺاربکلٰیۺلافۺاولوضںیمۺرضحفۺدیسیۺیلعۺوخاضۺ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺلقنۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫کانیاالمامیاہویحنیفۃیریضیاهللیتعایل یعن یمنیا کثری ینعیۺاامصۺاوبہفینحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺانۺااکمرۺاہمئۺںیمۺںیہۺنجۺ‬
‫ٰ‬
‫یتعایلیولذٰ لكیلمییجعلیالنیۃیفرضای اک ۺادف ۺاهللۺزعؿلجۺےکۺَاھت ۺہبۺتبسن ۺاؿراہمئۺےکۺرادئۺےہۺ‬ ‫االئمۃیادہًایمعیاهلل ٰ‬
‫وسم یالوتر یواجبا یلکونھما یثؽتا یہالسنۃ یالہالکتابی ایسۺؿاےطسۺاوہـنۺےنۺؿوضۺںیمۺتینۺوکهرضۺہنۺایکۺاؿر ؿرتۺاکۺلاصۺ‬
‫ً‬
‫غ‬ ‫م‬
‫ؿاذق ۺراھک‪،‬ہی ۺدؿونن ۺَیق ۺےس ۺلا ك ۺںیہ ۺہن ۺہک ۺ را ن ۺمیظعۺ‬
‫فقصد یہذٰ لك یتمؼیز یمافرض یاهلل ٰ‬
‫یتعایل یوتمؼیز یمای‬
‫ےس‪،‬وت ۺاامص ۺےن ۺان ۺااکحص ۺےس ۺہی ۺارادۃ ۺایک ۺہک ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺےکۺ‬
‫اوجب یرسولیاهللیصیلیاهللیعلی یوسلمیفانیمافرض ی‬
‫ه‬
‫رض ۺاؿرروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺ رض ۺںیمۺ‬ ‫ه‬
‫یتعایل یاشدیمما یفرض یرسول یاهلل یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلی‬ ‫اهلل ٰ‬
‫هرطۺؿزیمتۺرکدںیۺاٌۺےئلۺہکۺخداۺاکۺهرضۺایکۺوہاۺاٌۺےسۺرلادۃۺ‬
‫ہیاهللیتعایل یانی‬
‫ٰ‬ ‫یحنییخری‬
‫ّ‬ ‫علی یوسلمیمنیذاتینفس‬
‫ؤمدکۺےہۺےسجۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺوخدۺاینپۺ‬
‫رطل ۺےس ۺهرض ۺرکدلا ۺہکبج ۺاهلل ۺزعؿلج ۺےن ۺوضحر ۺوک ۺاایتخرۺ‬ ‫یوجبیماشاءیاوالیوجبی‪369‬۔ ی‬

‫دےۺدلاۺاھتۺہکۺسجۺلافۺوکۺاچںیہۺؿاذقۺرکدںیۺےسجۺہنۺاچںیہۺ‬
‫ہنۺرکںی۔‬

‫اٌۺںیمۺلاراگۃۺؿیحۺؿرضتػۺااکحصۺیکۺوصت رۺداھکۺرکۺهراملا‪:‬‬

‫‪369‬‬
‫یالکربییہابیالوضویدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۱۴۷/۱‬‬
‫ٰ‬ ‫یمیزانیالشریعۃ‬

‫‪Page 160 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یتعایلیجعلیل یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیانی ینعیۺرضحفۺزعفۺلجۺخالہلۺےنۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬ ‫کانیالحق ٰ‬
‫یشر عیمنیقبلینفس یماشاءیکماییفیحدیثیتحریمی وک ۺہیۺبصنم ۺدلا ۺاھتۺہک ۺرشتعی ۺںیمۺوج ۺمکح ۺاچںیہ ۺاینپۺرطلۺ‬
‫شجریمکۃیفانیعم یالعباسیریضیاهللیتعایل یعن یلمای ےس ۺرقمرهرامدںی ۺسج ۺرطح ۺرحص ۺطکہ ۺےک ۺابنلاف ۺوک ۺرحاصۺ‬
‫ٰ‬ ‫ّ‬
‫ذ‬ ‫م‬
‫رامےن ۺیک ۺدح ك ۺںیم ۺےہ ۺہک ۺ ق ۺوضحر ۺےن ۺؿاہن ۺیک ۺاھگٌۺ‬ ‫ه‬
‫یلیاهللیتعایلی‬
‫ٰ‬ ‫قالیل ییارسولیاهللیاالیاالذخریفقالیص‬
‫ؿریغۃۺاکےنٹۺےسۺظماتعنۺهرامیئۺوضحر ۺےکۺاچچۺرضحف ۺابعٌۺ‬
‫یوسلمیاالیاالذخریولویانیاهللیتعایلیلمییجعلیل ی‬
‫ٰ‬ ‫علی‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرعض ۺیک‪:‬لاروسلۺاهلل!ایگۃۺادرخۺوکۺ‬
‫یلیاهللیتعایلی‬
‫ٰ‬ ‫یلمییتجرأیص‬
‫ّی‬ ‫انییشر عیمنیقبلینفس‬
‫اٌ ۺمکح ۺےس ۺاکنل ۺدےئجی۔هراملا‪:‬ااھچ ۺاکنل ۺدی‪،‬اٌ ۺاک ۺاکانٹ ۺاجمرۺ‬
‫علی یوسلم یان ییستؿین یشؼئامما یحرم یاهللی‬
‫رکدلا۔ارگۺاهللۺاحبسہنۺےنۺوضحر ۺوکۺہیۺرہبتۺہنۺدلاوہۺلاہکۺاینپۺ‬
‫رطل ۺےس ۺوج ۺرشتعی ۺاچںیہ ۺرقمرهرامںیئ ۺوت ۺوضحر ۺہرزگۺ‬ ‫تعایل‪370‬۔ ی‬
‫ٰی‬

‫رجاف ۺہن ۺهرامےت ۺہک ۺوج ۺزیچ ۺخدا ۺےن ۺرحاص ۺیک ۺاٌ ۺںیم ۺےس ۺھچکۺ‬
‫یٰنثتسمۺهرامدںی۔‬
‫ص‬
‫اوقل‪:‬ہیۺومضمنۺدعتمدۺااحدمكۺ شٹزہۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫دحمك‪:۱‬انبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺنیحیحصۺںیم‪:‬‬
‫یتعایلیعن یاالیاالیذخریلساغؾنای ینعیۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرعضۺیکۺلاروسلۺاهلل!رگمۺ‬
‫فقالیالعباسیریضیاهلل ٰ‬
‫اد ِذر ۺہک ۺؿۃ ۺامہرے ۺانسرؿن ۺاؿرربقؿن ۺےک ۺاکص ۺا یت ۺےہ۔هراملا‪:‬‬ ‫وقبورنا‪،‬فقالیاالیاالیذخری‪371‬۔ ی‬
‫رگمۺاد ِذر۔‬

‫دحمك‪:۲‬ایبۺہر رۃۺریضۺاهللۺؿبہۺزینۺنیحیحصۺںیم‪:‬‬
‫الكۺرمدۺغرشیۺےنۺرعضۺیک‪:‬رگمۺاد ِذر‬ ‫قالیرجلیمنیقریشیاالیاالذخری ی‬

‫یالکربییفصلییفیہیانیجملۃیمنیاالمثلۃیالمحسوسۃیالخیدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۶۰/۱‬‬
‫‪370‬‬
‫ٰ‬ ‫یمیزانیالشریعۃ‬

‫یصحیحیہخاری‪،‬کتابیالیعمرة‪،‬ہابیہابیالینفریصیدالحرمیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۴۷/۱‬صحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیتحریمیمکۃیالخیدقیمیۺبتکۺ‬
‫‪371‬‬

‫اخہنۺرکایچۺ‪۴۳۸/۱‬ؿ‪۴۳۹‬‬

‫‪Page 161 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یارسول یاهلل یفانا ینجعل ییف یہیوتنا یوقبورنا۔فقالی لاروسلۺاهللۺہکۺمہۺاےسۺاےنپۺرھگؿنۺاؿرربقؿنۺںیمۺصَرلۺ‬

‫یتعایل یعلی یوسلم یاال یاالذخر یاال یاالی رکےتۺںیہ۔یبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬رگمۺادرخۺ‬
‫النیب یصیل یاهلل ٰ‬
‫رگمۺادرخ۔‬ ‫ذخر‪372‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۳‬ہیفصۺتنبۺہبیشۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺننسۺانبۺام ہۺںیم‪:‬‬
‫یتعایل یعن یاالیاال یذخر یفان ی ابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرعضۺیک‪:‬رگمۺادرخۺہکۺؿۃۺرھگؿنۺ‬
‫فقال یالعباس یریض یاهلل ٰ‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی ی اؿر ۺربقؿن ۺےک ۺےیل ۺےہ۔روسل ۺاهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملسۺ‬
‫ٰ‬ ‫للؽیوتیوالقبوریفقالیرسولیاهللیص‬
‫ےنۺهراملاۺرگمۺادرخ۔‬ ‫وسلمیاالیاالیذخر‪373‬۔ ی‬

‫زینۺیزیانۺابمركۺںیمۺرشتعیۺیکۺیئکۺںیمسقۺںیک‪،‬الكۺؿۃۺسجۺرپۺؿیحۺؿاردۺوہیئ‪،‬‬
‫ط‬‫ع‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی ی ینعیۺرشتعیۺیکۺدؿرسیۺمسقۺؿۃۺےہۺوجۺ غيٰیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫ٰ‬ ‫قیتعایل یلنؽی یص‬
‫ٰ‬ ‫الثاینیمایاہاحیالح‬
‫وسلمیانییسن یعیلیرای یھویکتحریمیلؽسیالحریری ؿملسۺوکۺان ۺےکۺرف ۺزعؿلجۺےنۺامدؿن ۺهرامدلا ۺہکۺوخد ۺاینپۺ‬
‫عیلیالرجالیوقول ییفیحدیثیتحریمیمکۃیاالیاالیذخری راےئۺےسۺوجۺراۃۺاچںیہۺاقمئۺهرامدںی‪،‬رمدؿنۺرپۺرمشیۺاکۺاننہپۺ‬
‫وضحرۺےنۺایسۺوطرۺرپۺرحاصۺهراملاۺاؿرایسۺرحعقۺطکہۺےسۺایگۃِۺادرخۺ‬
‫ولویالیانیاهللیتعایلیکانییحرمیجمیعینباتیالحرمیلمی‬
‫ٰ‬
‫ہ‬ ‫ط‬
‫وکۺاانثتسءۺ رامدلا۔ارگاهللۺزعؿلجۺےنۺ کہۺہمظعمۺیکۺ رۺاڑیۺوبیٹۺ‬ ‫ه‬
‫یسؾثنیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیاالذخریونحوحدیثی‬
‫ه‬
‫وک ۺرحاص ۺہن ۺایک ۺوہلا ۺوت ۺوضحر ۺوک ۺادرخ ۺےک ۺیٰنثتسم ۺ رامےن ۺیک ۺایکۺ‬
‫لویالیانیاشقیعیلیامیتیالخرتیالعشاءیایلیثلثیالیلیوی‬
‫احذقۺوہیت۔اؿرایسۺلیبقۺےسۺےہۺوضحرۺاکۺارَادۺہکۺارگۺاعقۺ‬
‫نحویحدیثیلویقلتینعمیلوجبتیولمیتستطیعواییفی‬
‫رپۺتقشمۺاکۺادن ہشۺہنۺوہلا ۺوتۺںیمۺاشعءۺوکۺاہتیئۺراف ۺلكۺاٹہۺ‬
‫داتی۔اؿرایسۺلاف ۺےسۺےہۺہکۺذق ۺوضحر ۺےنۺهرض ۺجحۺایبنۺ‬ ‫جوابیمنی ی‬

‫هراملاۺیسکۺےنۺرعضۺیک‪:‬لاروسلۺاهلل!‬

‫یصحیحیالبخارییکتابیالعلمیہابیکتاہۃیالعلمیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۲۲/۱‬صحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیتحریمیمکۃیالخیدقیمی ۺبتک ۺاخہنۺرکایچۺ‬

‫‪372‬‬

‫‪۴۳۹/۱‬‬
‫یسننیا ہنیماج یاہوابیالمناسكیفضلیالمدینۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۲۳۱‬‬
‫‪373‬‬

‫‪Page 162 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫قالیل ییفیفریضۃیالحجیاکلیعامییارسویلیاهللیقالیالیوی ایکۺجحۺہرۺَالۺهرضۺےہۺ؟ هراملا‪:‬ہن‪،‬اؿرارگۺںیمۺاہن ۺہہک ۺدؿنۺ‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوی وتۺہرَالۺهرض ۺوہاجےئۺاؿررھپۺمتۺےسۺہنۺوہےکسۺاؿریہیۺؿ ہۺ‬
‫ٰ‬ ‫لویقلتینعمیلویجبتیوقدیکانیص‬
‫سلمییخففیعیلیامت یوینھاھمیعنیکثرةیالسؤالیوی ےہۺہکۺوضحر ۺاینپۺاعق ۺرپۺفیفختۺؿا َاینۺهرامےتۺاؿرسملئۺ‬
‫رلادۃۺوپےنھچۺےسۺعنمۺرکےتۺاؿرهرامےتۺںیہۺےھجمۺوھچرےۺروہۺ‬
‫یقولیاترکوینیماترکتمی‪374‬اھیہاختصار۔ ی‬
‫ذقۺلكۺںیمۺںیہمتۺوھچرؿن۔‬
‫ص‬
‫اوقل‪:‬ہیۺومضمنۺیھبۺہکۺ''ںیمۺنیارۺاشعوکۺؤمرخۺهرامداتی''دعتمدۺااحدمكۺ شٹزہۺںیمۺےہ۔‬
‫دحمكۺ‪:۴‬انبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺمجعمۺریبکۺربطاینۺںیمۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫یصلوةی ارگفیعضۺےکۺفعضۺاؿررمضیۺےکۺرمض ۺاکۺلاٌۺہنۺوہلا ۺوتۺ‬ ‫لوال یضعف یالضعیف یوسقم یالسقیم یالخرت ٰ‬
‫ںیمۺنیارۺاشعوکۺےھچیپۺاٹہداتی۔‬ ‫العتمۃ‪375‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۵‬ایبۺدیعسۺخدریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺدنسمۺادمحۺؿننسۺایبۺداؿدۺؿانبۺام ہۺؿریغاہۺںیمۺوینۺےہۺہکۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ےنۺهراملا‪:‬‬
‫لوال یضعف یالضعیف یوسقم یالسقیم یوحاجۃ یذیی ارگ ۺزمکؿر ۺیک ۺلاوتاین ۺاؿرامیبر ۺےک ۺرمض ۺاؿراکیم ۺےک ۺاکص ۺاک ۺایخل ۺہنۺ‬
‫وہلاۺوتۺںیمۺاٌۺنیارۺوکۺا دیھۺرافۺلكۺومرخۺهرامۺداتی۔‬ ‫یالصلوةیایلیشطریاللیلی‪376‬۔ ی‬‫الحاجۃیالخرتیھذہ‬
‫ٰ‬
‫و یرواہ یاہن یایب یحاتم یہلفظ یلوال یان ییثقل یعیل یامیتی انب ۺایب ۺاحمت ۺےن ۺان ۺاافلع ۺےک ۺَاھت ۺرؿامك ۺایک‪:‬ارگ ۺںیم ۺاینپۺ‬
‫اعق ۺرپ ۺوبھج ۺوسحمٌ ۺہن ۺرکلا ۺوت ۺںیم ۺاشعء ۺوک ۺاہتیئ ۺراف ۺلك ۺاٹہۺ‬
‫یصلوةیالعشاءیایلیثلثیاللیل‪377‬۔ی ی‬
‫الخرت ٰ‬
‫داتی۔(ف)‬

‫یالکربییفصلیشریفییفیہیانیالذمیمنیاالئمۃیالخیدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۶۷/۱‬‬
‫‪374‬‬
‫ٰ‬ ‫یمیزانیالشریعۃ‬

‫یالمعجمیالکبرییعنیعباسیدحمكۺ‪۱۲۱۶۱‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۴۰۹/۱۱‬‬
‫‪375‬‬

‫نیماجۃیکتابیالصلوةیہابیوقتیالعشاءیاچیۺامی ۺدیعسۺینپمک ۺرکایچۺ‬

‫ٰ‬ ‫نیایبیداودکتابیالصلوةیہابیوقتیالعشاءیا اتفف ۺاعملۺرپسیۺالوہر ۺ‪،۶۱/۱‬سننیا ہ‬
‫ٰ‬ ‫یسن‬ ‫‪376‬‬

‫ض‪،۵۰‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیسعیدیالخدرییالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۵/۳‬‬
‫‪377‬‬

‫‪Page 163 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۶‬ایبۺہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺادمحۺؿانبۺام ہۺؿدمحمۺنبۺرصنۺیکۺرؿامكۺںیمۺوینۺےہۺہکۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬

‫لوالیانیاشقیعیلیامیتیالخرتیالعشاء ٰ‬
‫یایلیثلثیاللیلیاوی ارگۺاینپۺاعقۺوکۺتقشمۺںیمۺداےنلۺاکۺاحلعۺہنۺوہلاۺوتۺںیمۺاشعءۺوکۺ‬
‫اہتیئۺلاۺا دیھۺرافۺلكۺاٹہۺداتی۔‬ ‫نصفیاللیلی‪378‬۔ ی‬

‫واخرج یاہنیجریریفقالیایلینصفیاللیل‪379‬۔(انبۺرج رےنۺرؿامكۺایک‪،‬هراملا‪:‬ا دیھۺرافۺلك۔ف)‬

‫ص‬
‫اؿر انۺےکۺوساۺااحدمكۺ شٹزہۺرقنعبیۺایسۺعكٹٰیۺںیمۺا یت ںیہۺانیشاءیاهلل ٰ ی‬
‫یتعایل۔زینۺہیۺومضمنۺہکۺ''ںیمۺاہنۺهرامدؿنۺوتۺجحۺہر َالۺهرضۺ‬
‫وہاجےئۺ''دعتمدۺااحدمكۺاحصحۺںیمۺےہ۔‬
‫دحمكۺ‪:۷‬ایبۺہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺعندیاحمدیومسلمی‪380‬والنسائی(اامصۺادمح‪،‬ملسمۺاؿرۺنسایئۺےکۺمردلك۔ف)‬
‫دحمكۺ‪:۸‬اریمۺاوملنینمۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺہکۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫الولویقلتینعمیلوجبت۔رواہیاحمدیوالرتمذییواہنی ہر ۺَالۺهرض ۺںیہنۺاؿرںیمۺاہنۺہہکۺدؿنۺوتۺهرض ۺوہاجےئ۔‬
‫(اٌۺوکۺادمح‪،‬رتذمیۺاؿرۺانبۺام ہۺےنۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫ماجۃی‪381‬۔ ی‬

‫نیماجۃ‪،‬کتابیالصلوةیوقتیالعشاءیا اتففۺاعمل ۺرپسیۺالوہر ۺض‪،۵۰‬کزنالعمالیہحوال یحمیومحمدیہنینصریدحمك ۺ‪ ۱۹۴۸۴‬یمؤسسۃیالرسال ی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 378‬یسننیا ہ‬

‫ہریوتی‪۳۹۹/۷‬‬
‫‪379‬ی‬
‫یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفرضیالحجیمرةییفیالعمریدقیمی ۺبتک ۺاخہنۺرکایچ ۺ‪،۴۳۲/۱‬سننیالنسائییکتابیمناسكیالحجیہابیوجوبیالحجیونرۺدمحمۺ‬
‫‪380‬‬

‫اکراخہنۺاجترفۺبتکۺرکایچۺ‪،۱/۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیہریرةیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۵۰۸/۲‬‬
‫‪ 381‬یسننیالرتمذییکتابیالحجیہابیماجاءیکمیفرضیالحجیدحمكۺ‪۸۱۴‬دارالفکریہریوت ی‪،۲۲۰/۲‬سننیالرتمذییکتابیالتفسرییہابیومنیسورةیالمائدةی‬
‫دحمكۺ‪ ۳۰۶۶‬یدارالفکریہریوتی‪،۴۰/۵‬سننیا ہنیماجۃیاہوابیالمناسكیہابیفرضیالحجیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪،۲۱۳‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعیلی‬

‫ریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۱۱۳/۱‬‬

‫‪Page 164 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۹‬انبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺہکۺهراملاۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےن‪:‬‬
‫لوقلتینعمیلویجبتیثمیاذًایالتسمعونیوالیتطیعون۔ی ںیمۺاہنۺهرامدؿنۺوتۺهرض ۺوہاجےئۺرھپۺمتۺہنۺونسۺہنۺاجبۺالؿ۔‬
‫(اٌۺوکۺادمح‪،‬داریمۺاؿرنسایئۺےنۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫رواہیاحمدی‪382‬یوالداریمیوالنسائی۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۰‬اسنۺنبۺامكلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺهراملاۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےن‪:‬‬
‫لویقلتینعمیلوجبتیولویوجبتیلمیتقوموایہھاولولمی ارگۺںیمۺاہنۺهرامدؿنۺوتؿاذقۺوہاجےئۺاؿرارگۺؿاذقۺوہاجےئۺ‬
‫وت ۺاجب ۺہن ۺالؿ ۺاؿرارگ ۺاجب ۺہن ۺالؿ ۺوت ۺذعاف ۺےئک ۺاجؿ(اٌ ۺوک ۺانب ۺام ہۺ‬ ‫تقومواہھایعذہتم۔رواہیاہنیماجۃ‪383‬۔ ی‬
‫ےنۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫اؿرومضمنۺاریخۺہکۺ''ےھجمۺوھچرےۺروہ''ہیۺیھبۺحیحصۺملسمۺؿننسۺنسایئۺںیمۺایسۺدحمكۺایبۺہر رۃۺےکۺَاھتۺےہۺہکۺهراملا‪:‬‬
‫ارگ ۺںیم ۺهراملا ۺاہن‪،‬وت ۺہرَال ۺؿاذق ۺوہاجلااؿركشیب ۺمت ۺہنۺ‬ ‫لویقلتینعمیلوجبتیولمایاستطعتم۔ ی‬
‫رک َکیے۔‬

‫رھپۺهراملا‪:‬‬
‫ذروین یماترکتم یفانما یھلك یمن یکان یقبلکم یہکثرةی ےھجمۺوھچرےۺروہۺذقۺلكۺںیمۺںیہمتۺوھچرؿنۺہکۺایلگۺاںیتمۺ‬
‫ش ییئی ایسۺکثرفۺوسالۺاؿرۺاےنپۺالیباءۺےکۺخاللۺرمادۺےنلچۺےسۺہالكۺ‬
‫سؤالھمیواختالفھمیعیلیانؽیآئھمیفاذایامرتکمیہ ی‬
‫وہںیئۺوتۺذقۺںیم ںیہمتۺیسکۺلافۺاکۺمکحۺهرامؿۺنۺوتۺینتجۺوہےکس‬ ‫فاتوایمن یمااستطعتمیواذاینھؼتکمی ی‬

‫‪382‬یسننیالنسائییکتابیمناسكیالحجیہابیوجوبیالحجیونرۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچ ‪،۶۱/۱‬سننیالداریمیکتابیمناسكیالحجیہابیکیفیوجوبیالحجیدارالمحاسنی‬

‫للطباعۃیالقاھیرةی‪،۳۶۱/۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا ہنیعباسیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۵۵/۱‬‬
‫یسننیا ہنیماجۃیاہوابیالمناسكیہابیفرضیالحجیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۲۱۳‬‬
‫‪383‬‬

‫‪Page 165 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اجبالؿ ۺاؿرذق ۺلاف ۺےس ۺعنم ۺهرامؿن ۺوت ۺاےس ۺوھچردؿ۔(اٌ ۺوکۺ‬ ‫ش ییئیفدعوہ۔رواہیاہنیماج ی‪384‬مفردا۔ ی‬
‫عنی ی‬
‫اہنتۺانبۺام ہۺےنۺیہۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫ینعیۺسجۺلافۺںیمۺںیمۺمتۺرپۺؿوجفۺلاۺرحعقۺاکۺمکحۺہنۺرکؿنۺاےسۺوھکدۺوھکدۺرکۺہنۺوپوھچۺہکۺرھپۺؿاذقۺرحاصۺاکۺمکحۺهرامدؿنۺوتۺمتۺرپۺیگنتۺوہاجےئ۔‬
‫اہینۺےسۺیھبۺلامكۺوہاۺہکۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺسجۺلافۺاکۺہنۺمکحۺدلاۺہنۺعنمۺهراملاۺؿۃۺابمحۺؿلالرححۺےہ۔ؿاہیبۺایسۺالصۺ‬
‫الیصۺےسۺاجلہۺوہرکۺہرہگجۺوپےتھچۺںیہۺخداؿروسلۺےنۺاٌۺاکۺاہکن مکحۺدلا ےہ۔انۺاوقمحنۺوکۺاانتۺیہۺوجافۺاکیفۺےہۺہکۺخداۺؿروسلۺےنۺاہکنۺ‬
‫عنمۺایکۺےہ‪،‬ذقۺمکحۺہنۺدلاۺہنۺعنمۺایکۺوتۺوجارۺراہ‪،‬متۺوجۺاےسیۺاکومنۺوکۺعنمۺرکےتۺوہۺاهللۺؿروسلۺرپۺارتفارکےتۺ َللکہۺوخدۺَارػۺےتنبۺوہہکۺَارػۺیلصۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺعنمۺایکںیہنۺاؿرمتۺعنمۺرکۺرےہۺوہ۔سلجمۺعبالۺدابمركۺؿایقصۺؿافہحتۺؿ وسصۺؿریغاہۺسملئۺدبؿقۺؿاہہیبۺِقۺایسۺالصۺ‬
‫ل‬
‫مشؾ‬
‫ےس ۺےط ۺوہاجےت ۺںیہ۔ایٰلع ۺرضحف ۺدزۃ ۺالزلم ۺنؾبۃ ۺالسلم ۺاخومۃ ۺا ؼین ۺدیسلا ۺاولادلدقٌ ۺرسۃ ۺااملخد ۺےن ۺاتکف ۺاطتسمف ۺاصولیالرشادی‬
‫لقمعیمباینیالفساد ںیمۺاٌۺاکۺایبنۺایٰلعۺدر ہۺاکۺرؿنشۺهراملاۺےہ۔فنوریاهللیمزنل یوا کرمیعندہینزل یاٰمنی۔اامصۺادمحۺػصظالینۺوماہقۺدلمبۃۺ‬
‫رشفیۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیان یکانییخصی دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺذصاصئۺرکہمیۺےسۺےہۺہکۺ‬
‫منیخصائص ٖ یصیلیاهلل ٰ‬
‫وضحرۺرشتعیۺےکۺاعصۺااکحصۺےسۺےسجۺاچےتہۺیٰنثتسمۺهرام دےتی۔‬ ‫منیشاءیہمایشاءیمنیاالحکام‪385‬۔ ی‬

‫ؽالہمۺرراقینۺےنۺرشحۺںیمۺمراھلا‪:‬ۺؽالہمۺرراقینۺےنۺرشحۺںیمۺمراھلا‪:‬منیاالحکامیوغریھا۔ھچکۺااکحصۺیہۺیکۺوصختیصۺںیہنۺوضحرۺسجۺ‬
‫زیچۺےسۺاچںیہۺےسجۺاچںیہۺاخضۺهرامدںی ‪ 386‬یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫یصحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیفرضیالحجیمرةییفیالعمریدقیمی ۺبتک ۺاخہنۺرکایچ ۺ‪،۴۳۲/۱‬سننیالنسائییکتابیمناسكیالحجیہابیوجوبیالحجیونرۺدمحمۺ‬

‫‪384‬‬

‫اکراخہنۺرکایچۺ‪،۱/۲‬سننیا ہنیماجۃیہابیاتباعیسنۃیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۲‬‬
‫یالمواہبیاللدنیۃیالمقصدیالرا ہعیالفصلیالثاینیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۶۸۹/۲‬‬
‫‪385‬‬

‫یشر حیالزرقاینیعیلیالمواھبیاللدنی یالمقصدیالرا ہعیدارالمعرفۃیہریوتی‪۳۲۲/۵‬‬

‫‪386‬‬

‫‪Page 166 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اامصۺلیلجۺخاللۺادلنیۺویسیطۺہیلعۺایحدمۃۺےنۺذصاصئۺاربکلٰیۺرشفیۺںیمۺالكۺلافۺؿعضۺهراملا‪:‬‬
‫ہابیاختصاص یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیہان ییخصی لافۺاٌۺایبنۺاکۺہکۺاخضۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺہیۺبصنمۺ‬
‫احلصۺےہۺہکۺےسجۺاچںیہۺسجۺمکحۺےسۺاچںیہۺاخضۺهرامدںی۔‬ ‫منیشاءیہمایشاءیمنیاالحکام‪387‬۔ ی‬

‫اامصۺػصظالینۺےنۺاٌۺیکۺریظنۺںیم لاچنۺؿاےعقۺدرکۺےئکۺاؿراامصۺویسیطۺےنۺدٌ‪،‬لاچنۺؿۃۺاؿرلاچنۺاؿر۔ریقفۺےنۺانۺرلادافۺےسۺنیتۺؿاےعقۺرتكۺ‬
‫رکدےئ ۺاؿردنپرۃ ۺاؿرمراھےئ‪،‬اؿران ۺیک ۺااحدمك ۺوتقیف ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺعمج ۺںیک ۺہک ۺہلمج ۺلاسیئ‪ ۲۲‬ۺؿاےعقوہےئ ۺوهللیالحمد ان ۺیک ۺلیصفت ۺاؿر ۺہرۺ‬
‫ؿاےعقۺرپۺدحمكۺےسۺدلیلۺَییے‪:‬‬
‫دحمك ۺنیحیحص ‪،‬ںیمۺمراء ۺنب ۺاعرفۺریضۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےسۺےہۺان ۺےک ۺامومنۺاوبۺمردۃ ۺنبۺاینرۺریضۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےنۺنیار ۺدیعۺےس ۺےلہپۺ‬
‫‪۱‬‬

‫غرلاینۺرکیلۺیھتۺذقۺولعمصۺوہاۺہیۺاکیفۺںیہنۺرعضۺیک‪:‬لاروسلۺاهللۺؿۃۺوتۺںیمۺرکاکچۺافۺریمےۺلاٌۺھچ‪۶‬ۺےنیہمۺاکۺرکبیۺاکۺہچبۺےہۺرگمۺَالۺرھبۺ‬
‫ؿاےلۺےسۺااھچےہ۔هراملا‪:‬‬
‫و‬
‫اٌ ۺیک ۺہگج ۺاےس ۺرکدؿ ۺاؿرہرزگ ۺاینت ۺرمع ۺیک ۺرکبی ۺ مھارے ۺدعبۺ‬ ‫اجعلھایمکانھایولنیتجزییعنیاحدیہعدك‪388‬۔ ی‬
‫دؿرسؿنۺیکۺغرلاینۺںیمۺاکیفۺہنۺوہیگ۔‬

‫ارَادۺاشلریۺرشحۺحیحصۺاخبریۺںیمۺاٌۺدحمكۺےکۺےچینۺےہ‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلی ینعیۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺالكۺوصختیصۺاوبۺمردۃۺوکۺ‬
‫ٰ‬ ‫خصوصیۃیل یالتکونیلغری ٖہ یاذکانیل یص‬
‫علی یوسلم یان ییخص یمن یشاء یہما یشاء یمنی یشخب ۺسج ۺںیم ۺدؿرسے ۺاک ۺہصح ۺںیہن ۺاٌ ۺےئل ۺہک ۺیبن ۺیلص ۺاهللۺ‬
‫اعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺوک ۺاایتخر ۺاھت ۺہک ۺےسج ۺاچںیہ ۺسج ۺمکح ۺےس ۺاچںیہۺ‬ ‫االحکام‪389‬۔ ی‬
‫اخضۺهرامدںی۔‬

‫یتعایلیعلی یوسلمیہان ییخصیمنیشاءیالخیرمکرۺاہلسیقۺرجگافۺادنہل ‪۲۶۲/۲‬‬

‫یالکربییہابیاختصاص ٖیصیلیاهلل ٰ‬
‫ٰ‬ ‫‪387‬یالخصائص‬

‫یصحیحیالبخارییکتابیالعیدینیہابیالخطبۃیہعدیالعیدیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۱۳۲/۱‬صحیحیمسلمیکتابیاالضایحیہابیوقتہایدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‬
‫‪388‬‬

‫‪۱۵۴/۲‬‬
‫یارشادیالسارییشر حیصحیحیالبخارییکتابیالعیدینیدحمكۺ‪۹۶۵‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۶۵۷/۲‬‬
‫‪389‬‬

‫‪Page 167 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫زینۺدحمك‪ ۱۰‬ۺنیحیحص ۺںیم ۺہبقع ۺنبۺاعرمۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺےہ ۺوضحر ۺدیس ۺاعمل ۺیلصۺاهللۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺاےنپۺاحصہب ۺرکاصۺریضۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺمہنعۺوکۺغرلاینۺےکۺےئلۺاجونرۺاطعهرامےئۺانۺےکۺےصحۺںیمۺامششہہۺرکبیۺا یئۺوضحرۺےسۺاحلۺرعضۺایک۔هراملا‪َ :‬ضی ِحّ یہھا‪390‬۔متۺایسۺیکۺ‬
‫غرلاینۺرکدؿ۔ۺننسۺیقہیبۺںیمۺنصبدۺحیحصۺاانتۺاؿرۺرادئۺےہ‪:‬‬
‫اہمترےۺدعبۺاؿریسکۺےکۺےیلۺاٌۺںیمۺرتصخۺںیہن۔‬ ‫والرخصۃیفیھایالحدیہعدكی‪391‬۔ ی‬

‫خیشۺققحمۺاِفۃۺاللمفافۺرشحۺٰوکشمۃۺںیمۺاٌۺدحمكۺےکۺےچینۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ااکحصۺعًـض ۺوبد ۺوبےۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺمروقلۺحیحصی وقلۺحیحصۺےکۺاطمقبۺااکحصۺوضحرۺرپونرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ےکۺرپسدۺےھت۔(ف)‬ ‫‪392‬۔ ی‬

‫دحمك ۺحیحص ۺملسم ۺںیم ۺاص ۺہیطع ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺاہنع ۺےس ۺےہ ۺذق ۺش تع ۺرلان ۺیک ۺا مك ۺارتی ۺاؿراٌ ۺںیم ۺہر ۺگباۃ ۺےس ۺےنچب ۺیک ۺرشع ۺیھت ۺہکۺ‬
‫‪۱۱‬‬

‫الیعصؼنكییفیمعروف‪،‬اؿررمدےۺرپۺ َلینۺرکۺےکۺرؿلاۺانخیچۺیھبۺگباۃۺاھتۺںیمۺےنۺرعضۺیکۺ؛‬
‫یارسول یاهلل یاال یاٰل یفالن یفانھم یکانوا یاسعد یوین ییفی لاروسلۺاهلل!نالنۺرھگۺؿاولنۺوکۺاانثتسءۺهرامدےئجیۺہکۺاوہـنۺےنۺ‬
‫رامہنۺاجتیلہۺںیمۺریمےۺَاھتۺوہرکۺریمیۺالكۺ تیۺرپۺونہۺ‬ ‫الجاھلیۃیفالہدیلیمنیانیاسعدھم۔ ی‬
‫ایکاھتۺوتۺےھجمۺانۺیکۺ تیۺرپۺونےحۺںیمۺانۺاکۺَاھتۺدانیۺرضؿریۺےہ۔‬
‫یتعایل یعلی یوسلم یاال ی ٰالی‬
‫ٰ‬ ‫فقال یرسول یاهلل یصیل یاهلل‬
‫دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملاۺااھچۺؿۃۺیٰنثتسمۺرکدےئ۔‬
‫فالن‪393‬۔ی ی‬

‫یصحیحیالبخارییکتابیاالضایحیہابیقسمۃیاالضایحیہنییالناسیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۸۳۲/۲‬صحیحیمسلمیکتابیاالضایحیہابیسنیاالضحیۃیدقیمیۺ‬
‫‪390‬‬

‫بتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۱۵۵/۲‬‬
‫یالکربییللؽیہیقیکتابیالضحایایہابیالیجزییالجذعیالخیدارصادریہریوتی‪،۲۷۰/۹‬کزنالعمالیدحمكۺ‪۱۲۲۵۲‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۰۵/۵‬‬
‫ٰ‬ ‫‪391‬یالسنن‬

‫یالمشکوةیہابیاالضحیۃیالفصلیاالولیہبتکمۺونرہیۺروضہیۺرھکس ‪۶۰۹/۱‬‬
‫ٰ‬ ‫‪392‬یاشع یاللمعاتیشر ح‬

‫یصحیحیمسلمیکتابیالجنائزیفصلییفینہییالنساءیعنیالنیاحۃیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۳۰۴/۱‬‬
‫‪393‬‬

‫‪Page 168 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اؿرننسۺنسایئۺںیمۺارَادۺهراملا‪:‬ادیبھۺافدعسوھا۔اجانۺاکۺَاھتۺدےۺا ۔‬
‫ہیۺںیئگۺاؿرۺؿاہنۺونہۺرکۺےکۺرھپۺؿاسپۺا رکۺش تعۺیک‪394‬۔‬
‫رتذمیۺیکۺرؿامكۺںیمۺےہ‪:‬فاذنیلھا‪395‬۔دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاںیہنۺونہۺیکۺااجرفۺدےۺدی۔‬
‫دنسمۺادمحۺںیم ےہ‪،‬هراملا‪:‬اذھیبیفکافمھیی‪396‬۔اجؿۺانۺاکۺدبہلۺالارا ؿ۔‬
‫اامصۺونؿیۺاٌۺدحمكۺےکۺےچینۺهرامےتۺںیہۺہیۺوضحرۺےنۺاخضۺرتصخۺاصۺہیطعۺوکۺدےۺدیۺیھتۺاخضۺا لۺنالنۺےکۺلارےۺںیم وللشار عی‬
‫انییخصیمنیالعمومیماشاءی‪397‬۔یبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺاایتخرۺےہۺہکۺاعصۺومکحنۺےسۺوجۺاچےہۺاخضۺهرامۺدںی۔‬
‫یہیۺومضمنۺدحمك‪ ۱۲‬انبۺرمدؿہیۺںیمۺدبعاهللۺانبۺابعٌۺےسۺوخہلۺتنبۺمیکحۺریضۺاهللۺامہنعۺےسۺےہ‪:‬‬
‫انھایقالتییارسولیاهللیکانیایبیوایخیماتایفیالجاھلیۃیوی اٌۺےنۺرعضۺیکۺلاروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪،‬رامہنۺ‬
‫اجتیلہۺںیمۺریما ۺلاف ۺاؿراھبیئۺوفف ۺوہےئۺوتۺنالنۺوعرفۺ‬ ‫انیفالنۃیاسعدتینیوقدماتیاخوھایالحدیثی‪398‬۔ی ی‬
‫ےنۺریماۺَاھتۺدلااھتۺاؿرافۺاٌۺاکۺاھبیئۺوففۺوہاۺےہ۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۳‬رتذمیۺںیمۺاامسءۺتنبۺمرلدۺااصنریۺریضۺاهللۺاہنعۺےسۺےہۺاوہـنۺےنۺیھبۺالكۺونےحۺاکۺدبہلۺالارےنۺیکۺااجرفۺام یگۺوضحرۺےنۺ‬
‫ااکنرۺهراملا‪،‬‬
‫قالتیفراجعت یمرارا یفاذنییلیثمیلمیا نحیہعدی ٰذلكی ںیمۺےنۺیئکۺلار ۺوضحر ۺےسۺرعض ۺیک‪،‬ا رخۺوضحر ۺےنۺااجرفۺ‬
‫دےۺدی۔رھپۺںیمۺےنۺںیہکۺونہۺہنۺایک۔‬ ‫‪399‬۔ ی‬

‫یسننیالنسائییکتابیالؽیعۃیہابیہیعۃیالنساءیونرۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچۺ‪۱۸۳/۲‬‬
‫‪394‬‬

‫یسننیالرتمذییکتابیالتفسرییتحتیاآلیۃی‪ ۱۲/۶۰‬دحمكۺ‪۳۳۱۸‬یدارالفکریہریوتی‪۲۰۲/۵‬‬
‫‪395‬‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلی‪ ۴۰۷/۶‬ؿ ‪۴۰۸‬یوالدرالمنثوریتحتیاآلیۃی‪۱۲/۶۰‬یہریوتی‪۱۳۳/۸‬‬

‫‪396‬‬

‫یشر حیصحیحیمسلمیمعیصحیحیمسلمیکتابیالجنائزیفصلییفینہییالنساءیعنیالنیاحۃیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۳۰۴/۱‬‬
‫‪397‬‬

‫‪398‬ی‬
‫یسننیالرتمذییکتابیالتفسرییسورةیالممتحنۃیدحمكۺ‪۳۳۱۸‬دارالفکریہریوتی‪۲۰۲/۵‬‬
‫‪399‬‬

‫‪Page 169 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عــــــ‬
‫ےن ۺؿغك ۺش تع ۺونےح ۺاک ۺدبہل ۺالارے ۺاک ۺادن ۺاچاہ‪،‬هراملا‪ :‬اذھیبی‬ ‫دحمك‪:۱۴‬ادمح ۺربطاین ۺںیم ۺعطكق ۺنب ۺونح ۺےس ۺےہ ۺالك ۺمری ۺیب ی‬
‫فکافمھی‪400‬۔اجؿۺوعضۺرکا ؿ۔‬
‫اقول‪:‬فظاھریانیکالیرخصۃیتختصیہصاحؽتھایالشرکۃی ںیم اتہکوہنۺػاہر ۺےہۺہکۺہر ۺرتصخۺاصذق ۺرتصخۺےکۺ‬
‫فیھایلغریھایفالینکریہمایذکرنایعیلیقولیالنووییانی َاھت ۺصتخم ۺوہیت ۺےہ۔اٌ ۺںیم ۺیسک ۺریغ ۺیک ۺرشتک ۺںیہنۺ‬
‫ھذا یمحمول یعیل یالرتخیص یالم یعطیۃ ییف یاٰل یفالنی وہیت۔انچہچ ۺوج ۺمہ ۺےن ۺدرک ۺایک ۺاٌ ۺیک ۺؿ ہ ۺےس ۺاامص ۺونؿی ۺےکۺ‬
‫وقل ۺاک ۺااکنر ۺںیہن ۺوہلاہک ۺكشیب ۺہی ۺوطبر ۺاخض ۺا ل ۺنالن ۺےکۺ‬
‫خاصۃیوہمثل ییندفعیمایاستشکلوایمنیالتعارضییفی‬
‫لارےۺںیمۺاصۺہیطعۺوکۺرتصخ ۺدےنیۺرپۺومحملۺےہ۔اؿرایکسۺ‬
‫حدیثییالتضحیۃیالیبیہردةیوعقبۃیالسیمایمعیزیادةی‬
‫م‬
‫لثم ۺےسۺ رلاینۺےکۺلارےۺںیمۺاوبۺ ردۃۺاؿرہبقعۺیکۺدحوثینۺ‬ ‫غ‬
‫الؽیھیق یالمذکورة یفان یحکم یالخرب یوالشك یانی‬
‫ۺوصخاا ۺاٌۺ‬
‫ً‬ ‫ےہ‬ ‫ا‬ ‫ۺوہاجل‬ ‫عف‬ ‫ۺدنم‬ ‫یھب‬ ‫ۺ‬ ‫ل‬‫اکش‬‫ۺا‬ ‫اک‬‫ۺ‬ ‫ض‬‫ۺاعتر‬ ‫عق‬‫ا‬‫ۺؿ‬ ‫ںیم‬
‫نیسواہیداخال ییفی‬
‫ً‬ ‫الشار عیاذایخصیاہاہردةیکانیکلیم‬
‫رلادیت ۺےک ۺَاھت ۺوج ۺیقہیب ۺںیم ۺذموکر ۺےہ ۺہک ۺكشیب ۺہی ۺمکح ۺےہۺ‬
‫عمومیعدمیاالجزاءیوکذایحنییخصیعقبۃیفصدقییفی ربخۺںیہنۺےہۺاؿرۺاٌۺںیمۺكشۺںیہنۺہکۺَارػۺہیلعۺالسالصۺےنۺ‬
‫نیتجزییاحد یایہعدیفافھمیفقدیخیفیعیلی ذق ۺاوب ۺمردۃ ۺوک ۺصتخم ۺهراملا ۺوت ۺان ۺےک ۺاموسا ۺہر ۺالك ۺدعص ۺازجا ۺءۺ‬
‫ً‬ ‫کلیمرةیل‬

‫ےک ۺومعص ۺںیم ۺدالخ ۺوہایگ۔ایس ۺرطح ۺذق ۺہبقع ۺوک ۺاخض ۺهرام‬ ‫کثرییمنیاالعالم۔ ی‬
‫دلا ۺوت ۺہر ۺرمہبت ۺہی ۺلاف ۺاصدط ۺا یئ ۺہک ۺریتے ۺدعب ۺہرزگ ۺہی ۺیسکۺ‬
‫ےکۺےیلۺافکمك ۺںیہنۺرکےۺاگ‪،‬وتۺھجمسۺےل‪،‬قیقحتۺتہبۺےسۺ‬
‫املعءۺرپۺہیۺلافۺیفخمۺریہ۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۵‬اقبطفۺانبۺدعسۺںیمۺاامسءۺتنبۺسیمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺےسۺےہۺذقۺانۺےک‬
‫عــــــ ‪:‬لمتحمۺےہۺہکۺہیۺیبۺیبۺاصۺہیطعۺوہنۺذہلاۺؿاہعقۺخداۺاگہنۺہنۺئامرۺوہاۺ‪۱۲‬عبہ‬

‫‪400‬‬
‫یالدرالمنثوریہحوال یاحمدیوغریہیاآلیۃی‪۱۲/۶۰‬داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۱۳۳/۸‬‬

‫‪Page 170 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وشہرۺاؿلۺرفعجۺایطرۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺدیہشۺوہےئۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺانۺےسۺهراملا‪:‬‬
‫نیتۺدنۺاگنسرۺےسۺاگلۺروہۺرھپۺوجۺاچوہۺرکؿ۔‬ ‫تسلؽینیثلٰثًایثمیاصنیعیماشئتی‪401‬۔ ی‬

‫اہین وضحر ۺادقٌ ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺؿملس ۺےن ۺان ۺوکۺاٌۺمکح ۺاعصۺےس ۺاانثتسءۺهرامدلا ۺہک ۺوعرفۺوک ۺوشہرۺرپۺاچر ۺےنیہم ۺدٌ ۺدنۺوسگۺؿاذقۺ‬
‫ےہ۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۶‬انبۺانکسلۺںیمۺاوبۺامعننۺاردیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہ‪،‬الكۺصخشۺےنۺالكۺوعرفۺوکۺایپصۺاکنحۺدلاۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬رہمدؿ۔رعضۺیک‪:‬ریمےۺلاٌۺھچکۺںیہن۔هراملا‪:‬‬
‫اما یتحسن یسورة یمن یالقراٰن یفاصدقہا یالسورة یوالی ایکۺےھجتۺغرا نۺمیظعۺیکۺوکیئۺوسرفۺںیہنۺا یت‪،‬ؿۃۺوسرۃۺاھکسلاۺیہۺ‬
‫یکونیالحد یہعدكیمھرای‪402‬۔رواہیسعیدیہنیمنصوری اٌ ۺاک ۺرہم ۺرک‪،‬اؿرریتے ۺدعب ۺہی ۺرہم ۺیسک ۺاؿروک ۺاکیف ۺںیہن۔(اٌۺ‬
‫ً‬
‫م‬
‫وکۺدیعسۺنبۺوصنمرۺےنۺرصتخمًاۺرؿا كۺایک۔ف)‬ ‫مختصرا۔ ی‬
‫ً‬

‫دحمك ۺ‪:۱۷‬ایبۺداؿد ۺؿنسایئۺؿاحطؿی ۺؿانب ۺام ہ ۺؿزخہمی ۺںیمۺمع ۺئامرۃ ۺنب ۺزخہمی ۺنب ۺلامك ۺااصنریۺاؿر دحمك ۺ‪ ۱۸‬فنصم ۺانبۺایب ۺہبیشۺؿلارخیۺ‬
‫ٰ‬
‫اخبریۺؿدنسمۺایبۺنفلیۺؿحیحصۺانبۺزخہمیۺؿمجعمۺریبکۺربطاینۺںیمۺرضحۺفۺزخہمیۺاؿر دحمك ‪ ۱۹‬احرفۺنبۺاَاہمۺنبۺامعننۺنبۺریشبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫امہنعۺےسۺےہۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺالكۺارعایبۺےسۺوھگراۺرخلداؿۃۺچیبۺرکۺطُکرۺایگۺاؿرۺوگاۃۺامہاگ‪ ،‬وجۺاملسمنۺا لاۺارعایبۺوکۺڑھجاتکۺہکۺ‬
‫رخایبۺوہۺریتےۺےئل‪،‬روسلۺاهلل ۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺقحۺےکۺوسا ۺایکۺهرامںیئۺےگ(رگمۺوگایہۺںیہنۺداتیۺہکۺیسکۺےکۺَاےنمۺاکۺؿاہعقۺہنۺ‬
‫اھت)اےنت ۺںیم ۺزخہمی ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺاحرض ۺلاراگۃ ۺوہےئ ۺوگتفگ ۺنس ۺرک ۺوبےل‪:‬انایاشھدیانكیقدیہایعت ںیم وگایہ ۺداتیوہن ۺہک ۺنُـ ۺےنۺ‬
‫وضحرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺاہھتۺراچیۺےہ۔‬

‫یالکربییالہنیسعدیذکریجعفریہنیایبیطالبیدارصادریہریوتی‪،۴۱/۴‬کزنالعمالیدحمكۺ‪۲۷۸۲۰‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۵۰/۹‬‬
‫ٰ‬ ‫‪401‬یالطبقات‬

‫یاالصاہۃییفیتمؼیزیالصحاہۃیرتہمجۺ‪۱۰۶۳۹‬یاہویالنعمانیاالزدییدارالفکریہریوتی‪۲۶۷/۶‬‬
‫‪402‬‬

‫‪Page 171 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬متۺوموجدۺوتۺےھتۺیہۺںیہنۺمتۺےنۺوگایہۺےسیکۺدی؟رعضۺیک‪:‬‬
‫ہتصدییقكییارسولیاهلل ‪403‬ی(ویفیالثاین)صدقتكیہمای لاروسلۺاهلل!ںیمۺوضحر ۺیکۺدصتقیۺےسۺوگایہۺدےۺراہوہنۺ‬
‫جئتیہ یوعلمتیانكیالتقویلیاالیحقا‪404‬ی(ویفیالثالث)ی ںیمۺوضحرۺےکۺالےئۺوہےئۺدنیۺرپۺات ننۺاللاۺوہنۺاؿرۺنیقیۺاجلاۺ‬
‫انایاصدقكیعیلیخربیالسماءیواالرضیاالیاصدقكیعیلی ہکۺوضحر ۺقحۺیہ ۺهرامںیئۺےگۺںیم ۺا امسن ۺؿرنیم ۺیکۺربخؿن ۺرپۺ‬
‫وضحر ۺیک ۺدصتقی ۺرکلاوہن ۺایک ۺاٌ ۺارعایب ۺےک ۺاقمےلب ۺںیمۺ‬
‫االعرایبی‪405‬۔ ی‬
‫دصتقیۺہنۺرکؿن۔‬

‫اٌۺےکۺااعنصۺںیمۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺہشیمہۺانۺیکۺوگایہۺدؿۺرمدیکۺاہشدفۺےکۺمرامرۺهرامدیۺاؿرارَادۺهراملا‪:‬‬
‫زخہمیۺسجۺیسکۺےکۺعفنۺوخاۃۺرضرۺیکۺوگایہۺدںیۺالكۺاںیہنۺیکۺ‬ ‫منیشھدیل یخزیمۃیاویشھدیعلی یفحسب ‪406‬۔ ی‬
‫اہشدفۺسبۺےہ۔‬

‫"‪407‬۔(اؿراےنپ ۺںیم ۺدؿ ۺہقث ۺوک ۺوگاۃ ۺرکول۔‬ ‫ان ۺااحدمك ۺےس ۺلامك ۺہک ۺوضحر ۺےن ۺغرا ن ۺمیظع ۺےک ۺمکح ۺاعص"‬
‫ف)ےسۺزخہمیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺؿبہۺوکۺیٰنثتسمۺهرامدلا۔‬
‫دحمك‪:۲۰‬احصحۺہتسۺںیمۺاوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺہکۺالكۺصخشۺےنۺلاراگۃۺادقٌۺںیمۺ‬

‫‪403‬یسننیایبیداؤدیکتابیالقضاءیہابیاذایعلمیالحا کمیصدقیالخیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہرۺ‪۱۵۲/۲‬وشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالقضاءیوالشہاداتیحدیثیکفایۃی‬

‫شہادةیخزیم یالخیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچ ‪۳۱۰/۲‬‬

‫‪404‬‬
‫یکزنالعمال یہحوال یع یدحمك ۺ‪۳۷۰۳۸‬مؤسسۃ یالرسال یہریوت ی‪۳۷۹/۱۳‬والمعجم یالکبری یدحمك ۺ‪۳۷۳۰‬المکؾبۃ یالفیصلیۃ یہریوت ی‪۸۷/۴‬‬
‫واسدالغاہۃیرتہمجۺ‪۱۴۴۶‬خزیمۃیہنیثاہتیدارالفکریہریوتی‪۶۹۷/۱‬‬
‫‪405‬‬
‫یکزنالعمالیدحمكۺ‪۳۷۰۳۹‬مؤسسۃیالرسالۃیہریوتی‪۳۸۰/۱۳‬‬
‫‪ 406‬یالمعجمیالکبرییعنیخزیم یدحمك ۺ‪ ۳۷۳۰‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوت ی‪۸۷/۴‬وکزنالعمالیہحوال یمسندیایبییع ٰیل یوغریہیحدیثی‪ ۳۷۰۳۸‬مؤسسۃی‬
‫الرسال یہریوتی‪،۳۸۰/۱۳‬یالتاریخیالکبرییدحمكۺ‪۲۳۸‬دارالبازیللنشریوالتوزیعیمکۃیالمکرمۃی‪ ۸۷/۱‬ی‬
‫‪407‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲/۶۵‬‬

‫‪Page 172 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫احرض ۺوہرک ۺرعض ۺیک‪:‬لاروسل ۺاهلل!ںیم ۺہالك ۺوہایگ۔هراملا‪:‬ایک ۺےہ ۺ؟رع ۺض ۺیک‪:‬ںیم ۺےن ۺراضمن ۺںیم ۺاینپ ۺوعرف ۺےس ۺمردیکیۺ‬
‫یک۔هراملا‪:‬ؽالص ۺا راد ۺرکاتکسےہۺ؟ رعضۺیک‪:‬ہنۺهراملا‪:‬اگللار ۺدؿےنیہم ۺےکۺرؿرےۺرھک ۺاتکس ےہۺ؟رعضۺیک‪:‬ہن۔هراملا‪َ:‬اھٹ ۺونیکسمنۺوک ۺاھکلاۺ‬
‫ک‬
‫ھالاتکس ےہۺ؟رعضۺیک‪:‬ہن۔اےنتۺںیمۺرخےمۺخدعقۺادقٌۺںیم الےئۺےئگۺوضحرۺےنۺهراملا‪:‬اںیہنۺریخافۺرک دے۔رعضۺیک‪:‬اےنپۺےسۺ‬
‫رلادۃۺیسکۺاتحمحۺرپ؟ دمےنیۺرھبۺںیمۺوکیئۺرھگۺامہرےۺمرامرۺاتحمحۺںیہن۔‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیحیتیہدتی ردمقۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺہیۺنسۺرکۺےسنہۺاہینۺلكۺہکۺ‬
‫ٰ‬ ‫فضحكیالنیبیص‬
‫ک‬
‫ددنانۺابمركۺػاہرۺوہےئ‪،‬اؿرهراملا‪:‬اجۺاےنپۺرھگؿاولنۺوکۺ ھال‬ ‫نواجذہیوقالیاذھبیفاطعم یاھلک‪408‬۔ ی‬
‫دے۔‬

‫املسمون!گباۃۺاکۺااسیۺافکرۃۺیسکۺےنۺیھبۺہنۺانسۺوہاگۺوساۺدؿۺنمۺرخےمۺرساکرۺےسۺاطعۺوہےتۺںیہۺہکۺا فۺاھکول‪،‬افکرۃۺوہایگ۔ویاهلل!ہیۺدمحمۺروسلۺ‬
‫اهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺلاراگۃۺردمقۺےہۺہکۺزساۺوکۺااعنصۺےسۺدبلۺدے‪،‬اہنۺاہنۺہیۺلاراگۃۺسکیبۺانپۃ"‬
‫و‬ ‫‪‬‬
‫‪(409"‬وتاوسینۺیکۺمراویئنۺوکۺاهللۺ ھالویئنۺےسۺدبلۺدےۺاگ۔ف)ۺیکۺ‬

‫یصحیحیالبخارییکتابیالصومیہابیاذایجا معییفیرمضانیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪،۲۵۹/۱‬صحیحیالبخارییکتابیالہبۃیہابیاذایوھبیھبۃیالخیدقیمیۺ‬

‫‪408‬‬

‫بتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۳۵۴/۱‬صحیحیمسلمیکتابیالصیامیہابیتغلیظیتحریمیالجماعییفینہاریالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۳۵۴/۱‬سننیالرتمذییکتابیالصومی‬

‫ہابیماجاءییفیکفارةیالفطریالخیدحمكۺ‪۷۲۴‬دقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪،۱۷۵/۲‬سننیایبیداؤدیکتابیالصیامیہابیکفارةیمنیایتیاھل ییفیرمضانیا اتففۺاعملۺرپسیۺ‬

‫الوہر ‪،۳۲۵/۱‬سننیا ہنیماجۃیاہوابیماجاءییفیالصیامیہابیماجاءییفیکفارةیمنیافطریالخیاچی ۺامی ۺدیعس ۺینپمک ۺرکایچ ۺض‪،۱۲۱‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبی‬
‫ھریرةیریضیاهللیتعایلیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۴۱/۲‬ۺؿۺ‪،۲۸۱‬مسندیالداریمیکتابیالصیامیہابیالذیییقعیعیلیامرأت ییفیشہریرمضانیدارالمحاسنی‬
‫ٰ‬
‫للطباعۃیاقہرۃ ۺ‪۳۴۳/۱‬ؿ‪،۳۴۴‬سننیالدارقطینیکتابیالصیامیہابیالقبلۃیللصائمیدحمك ۺ‪ ۴۹/۲۲۷۱‬یدارالمعرفۃیہریوت ی‪ ۴۱۰/۲‬ۺؿ ‪،۴۰۹‬سننیالدارقطینی‬
‫کتابیالصیامیہابیالقبلۃیللصائمیدحمكۺ‪۲۲/۲۳۶۳‬ۺلاۺ‪ ۲۷/۲۳۶۸‬یدار یالمعرفۃیہریوتی‪۴۳۶/۲‬لاۺ‪،۴۴۱‬السننیالکربییکتابیالصیامیہابیکفارةیم ٰ‬
‫نیایتی‬

‫اھل ییفینہاریرمضانیدارصادریہریوتی‪۲۲۱/۴‬ؿ‪۲۲۲‬‬
‫‪409‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۷۰/۲۵‬‬

‫‪Page 173 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ربکیۺےہ‪،‬انۺیکۺالكۺہاگۃۺرکصۺابکمرۺوکۺانسحفۺرکدیتیۺےہۺذقۺوتارمحۺایحانیمحۺلجۺخالہلۺےنۺگباہگارؿن‪،‬ذظاؿارؿن‪،‬ابتۃۺاکرؿنۺوکۺانۺ‬
‫خالتفۺ ٰ‬
‫اکۺدرؿارۃۺاتبلاۺہک‪:‬‬
‫گباہگارۺریتےۺدرلارۺںیمۺاحرضۺوہرکاعمیفۺاچںیہۺاؿروتافشؿقۺ‬ ‫"االٰیۃ‪410‬۔‬ ‫‪ ‬‬ ‫"‬
‫هرامےئۺوتۺخداوکۺوتہبۺوبقلۺرکےنۺؿاالۺرہملانۺلاںیئ۔‬

‫یالعلمنی۔ ی‬‫والحمدهللیرب ٰ‬
‫یہیۺومضمن ۺدحمك ۺ‪۲۱‬ملسمۺںیمۺاصۺاوملنینمۺدص ہقۺ‪411‬ریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنع اؿر دحمك‪۲۲‬دنسمۺمرار ۺؿمجعمۺاؿطسۺربطاینۺںیمۺدبعاهللۺنبۺ‬
‫رمع‪412‬ریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺےہ۔‬
‫دحمكۺ‪:۲۳‬دارػغٹیۺںیمۺومیلۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺےسۺےہ‪،‬ارَادهراملا‪:‬‬
‫وتاؿر ۺریتے ۺالہ ۺؿذایلۺہیۺ ُذرےم ۺاھکںیل ۺہک ۺاهللۺاعتیٰل ۺےنۺ‬ ‫کلیانتیوعیالكیفقدیکفریاهللیعنک‪413‬۔ ی‬
‫ریتیۺرطلۺےسۺافکرۃۺادارکدلا۔‬

‫دہاہیۺںیمۺےہ‪،‬هراملا‪:‬‬
‫کلیانتیویالكیتجزئكیوالیتجزئییاحدیاہعدكی‪414‬۔ ی وتۺاؿرریتےۺےچبۺاھکںیلۺےھجتۺافکرےۺےسۺافکمكۺرکےۺاگۺاؿر‬
‫ریتےۺدعبۺاؿریسکۺوکۺاکیفۺہنۺوہاگ۔‬

‫ننسۺایبۺداؿدۺںیمۺاامصۺاہشفۺرہریۺلایعبۺےسۺےہ‪:‬‬
‫انمایکانی ٰھذہیرخصۃیل یخاصۃیولویانیرجالیفعلی ٰذلكی ہیۺاخضۺایسۺصخشۺےکےئلۺردمق ۺیھتۺا ح ۺوکیئۺااسیۺرکےۺوتۺ‬
‫افکرۃۺےسۺاچرۃۺںیہن۔‬ ‫الیومیلمییکنیل یہدمنیالتکفری‪415‬۔ ی‬

‫‪410‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۶۴/۴‬‬
‫یصحیحیمسلمیکتابیالصیامیہابیتغلیظیتحریمیالجماعییفینہاریرمضانیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۳۵۵/۱‬‬
‫‪411‬‬

‫یمجمعیالزوائدیہحوال یاہوییع ٰیلیکتابیالصیامیہابییفیمنیافطریالخیدارالکتابیہریوتی‪۱۶۷/۳‬ؿ‪۱۶۸‬‬

‫‪412‬‬

‫یسننیالدا ریقطینیکتابیالصیامیہابیالسواكیللصائمیدحمكۺ‪۲۱/۲۳۶۱‬یدارالمعرفۃیہریوتی‪۴۳۸/۲‬‬
‫‪413‬‬

‫‪414‬‬
‫یالہدایۃیکتابیالصومیہابیمایوجبیالقضاءیوالکفارةیالمکؾبۃیالعرہیۃیرکایچۺ‪۲۰۰/۱‬‬
‫یسننیایبیداؤدیکتابیالصیامیہابیمنیایتیاھل ییفیرمضانیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہرۺ‪۳۲۵/۱‬‬
‫‪415‬‬

‫‪Page 174 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اامصۺخاللۺادلنیۺویسیطۺؿریغۃۺاملعءۺےنۺیھبۺاےسۺذصاصئۺذموکرۃۺےسۺگباۺویفیالحدیثیوجوہیاخر۔‬
‫دحمكۺ‪:۲۴‬حیحصۺملسمۺؿننسۺنسایئۺؿانبۺام ہۺؿدنسمۺاامصۺادمحۺںیمۺرتنیۺتنبۺاصۺہملسۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺےسۺےہۺاصۺاوملنینمۺدص ہقۺریضۺ‬
‫اهلل ۺاعتیٰل ۺاہنع ۺےن ۺهراملا ۺاوبخدہفی ۺیک ۺیب ۺیب ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع ۺےن ۺرعض ۺیک‪:‬لاروسل ۺاهلل!َامل(ؽالص ۺا راد ۺرکدۃ ۺاوب خدہفی ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰلۺ‬
‫امہنع)ریمےۺَاےنمۺا لاۺاجلاےہۺاؿؿۃۺوجانۺےہۺاوبخدہفیۺوکۺہیۺلاوگارۺےہ‪،‬دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬ارضعی یحیتییدخلی‬
‫علیك متۺاےسۺدؿدھۺلالدؿۺہکۺےبۺرپدۃۺاہمترےۺلاٌۺا لاۺاجمرۺوہاجےئ۔اصۺاوملنینمۺاصۺہملسۺؿریغاہۺلایقۺارؿاحۺرہطمافۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿٹہنۺ‬
‫ےنۺهراملا‪:‬‬
‫مانریی ٰھذ ٖہ یاالیرخصۃیارخصھایرسولیاهللیصیلیاهللی امہراۺیہیۺااقتعدۺےہۺہکۺہیۺرتصخۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ٰ‬
‫ہیلعۺؿملسۺےنۺاخضۺَاملۺےکۺےیلۺهرامدیۺیھت۔‬ ‫تعایلیعلی یوسلمیلسالمیخاصۃ‪416‬۔ ی‬
‫ٰ‬

‫دحمك ۺ‪:۲۵‬انب ۺدعس ۺؿاحمک ۺںیم ۺرطبقی ۺرمعۃ ۺتنب ۺدبعایحنمح ۺوخدُہلہ ۺرؿ ہ ۺایب ۺخدہفی ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع ۺےس ۺومضمن ۺذموکر‪ ،‬رمؿی ۺہکۺ‬
‫اوہـنۺےنۺذقۺاحلۺَاملۺرعضۺایکۺفامرھایانیترضعی ‪417‬یوضحرۺےنۺدؿدھۺلالدےنیۺاکۺمکحۺهراملا‪،‬اوہـنۺےنۺدؿدھۺلال دلاۺاؿر َاملۺاٌۺؿغكۺ‬
‫رمدوجانۺےھتۺذبگۺدبرۺںیمۺرشلكۺوہےکچۺےھت۔وجۺانۺا دیمۺوکۺاؿلۺوتۺوعرفۺاکۺدؿدھۺانیپۺیہۺبکۺخالۺلۺےہۺ ےئۺوت اٌۺےسۺرسپۺراض یۺںیہنۺ‬
‫ع‬
‫وہاتکسۺرگمۺوضحرۺےنۺانۺومکحنۺےسۺَاملۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺ سییٹیۺهرامدلا۔‬

‫یصحیحیمسلمیکتابیالرضاعیفصلیرضاعۃیالکبرییدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۴۶۹/۱‬سننیالنسائییکتابیالنکاحیہابیرضاعیالکبرییونر ۺدمحم ۺاکراخہن ۺرکایچۺ‬

‫‪416‬‬

‫‪،۸۳/۲‬سنن یا ہن یماج یاہواب یالنکاح یہاب یرضاع یالکبری یاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪،۱۴۱‬مسند یاحمد یہن یحنبل یعن یعائش یریض یاهلل یعنہا یالمکتبی‬

‫االسالیمیہریوتی‪۳۹/۶‬ؿ‪۱۷۴‬ؿ‪،۲۴۹‬مسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیسہلۃیامرأةیحذیف یریضیاهللیعنہایالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۳۵۶/۶‬‬
‫نیسعدیذکریسالمیمویل یایبیحذیف یدارصادریہریوتی‪۸۶/۳‬ؿ‪،۸۷‬المستدركیللحا کمیکتابیمعرفۃیالصحاہۃیالرضاعییفیالکبریی‬
‫ٰ‬ ‫الطبقاتیالکربییالہ‬
‫ٰ‬ ‫‪ 417‬ی‬

‫الخیدارالفکریہریوتی‪۶۱/۴‬‬

‫‪Page 175 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۲۶‬احصحۺہتسۺاسنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےس‪:‬‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیرخسیلعبدیالرحمنی ینعیۺدبعایحنمحۺنبۺوعلۺاؿررریبۺنبۺاوعلاصۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫انیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫ہن یعوف یوالزہری ییف یلؽس یالحریر یلحکمۃ یکانتی امہنعۺےکۺدبنۺںیمۺكشخۺاخرٌۺیھتۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬

‫ہیلعۺؿملسۺےنۺاںیہنۺریمشیۺڑپکےۺےننہپۺیکۺااجرفۺدےۺدی۔‬ ‫ہھما‪418‬۔ ی‬

‫ٰ‬
‫دحمكۺ‪:۲۷‬رتذمیۺؿاوبۺنفلیۺؿیقہیبۺںیمۺاوبۺدیعسۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺہکۺوضحردیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاریمۺاوملنینمۺیلعۺ‬
‫رکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺےسۺهراملا‪:‬‬
‫یایعیلیالیحلیالحدیانییجنبییفی ٰھذایالمسجدیغرییی اےۺیلع!ریمےۺاؿراہمترےۺوسایسکۺوکۺخاللۺںیہنۺہکۺاٌۺ‬
‫دجسمۺںیمۺلاحلۺانجمكۺدالخۺوہ۔‬ ‫وغریكی‪419‬۔ ی‬

‫اامصۺرتذمیۺهرامےتۺںیہ‪:‬ہیۺدحمكۺنسحۺےہ‪420‬۔‬
‫دحمك‪:۲۸‬دتسمركۺاحمکۺںیمۺاوبۺہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺاریمۺاوملنینمۺرمعۺافرؿطۺامظعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺهراملا‪ :‬یلعۺوکۺنیتۺ‬
‫لاںیتۺؿۃۺدیۺںیئگۺہکۺان ںیمۺےسۺریمےۺےئلۺالكۺوہیتۺوتۺےھجمۺرسحۺاؿوٹنن ےسۺرلادۃۺایپریۺیھت۔(رسحۺاؿمكۺزعمرۺرتنیۺاومالۺرعفۺ‬
‫ںیہ)یسکۺےنۺاہک‪:‬اریمۺاولنینم!ؿۃۺایکۺںیہ؟هراملا‪:‬درتخۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺ‬

‫‪ 418‬یصحیحیالبخارییکتابیاللباسیہابیمایرخصیللرجالیالخیدقیمیۺبتکۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۸۶۸/۲‬صحیحیمسلمیکتابیاللباسیہابیاہاحۃ یلیؽیسیالحریری‬

‫للرجالیالخیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۱۹۳/۲‬سننیایبیداؤدیکتابیاللباسیہابیلؽسیالحریریلعدذریا اتفف ۺاعمل ۺرپسی ۺالوہر ‪،۲۰۵/۲‬سننیا ہنیماجۃیکتابی‬

‫اللباسیہابیمنیرخسیل ییفیلؽسیالحریرا یچیایمیسعیدیکمپینیکرایچیص‪،۲۶۵‬سننیالنسائییکتابیالزینۃیہابیالرخصۃییفیلؽسیالحریریونرۺدمحمۺاکراخہنۺ‬

‫اجترفۺبتکۺرکایچۺ‪،۲۹۷/۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا نسیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۵۲،۲۵۵ ،۲۱۵،۱۹۲، ۱۲۷،۱۲۲‬‬
‫‪419‬یسننیالرتمذییکتابیالمناقبیہابیمناقبیعیلیا ہنیایبیطالبیدارالفکریہریوتی‪،۴۰۸/۵‬مسندیا ہنییع ٰیلیعنیایبیسعیدیالخدرییدحمكۺ‪۱۰۳۸‬یمؤسسۃی‬

‫یالکربییللؽیہیقیکتابیالنکاحیہابیدخول یالمسجدیجنبایدارصادریہریوتی‪۶۶/۷‬‬
‫ٰ‬ ‫علومیالقرآنیہریوتی‪،۱۳/۲‬السنن‬

‫یسننیالرتمذییکتابیالمناقبیدحمكۺ‪۳۷۴۸‬یدارالفکریہریوتی‪۴۰۹/۵‬‬
‫‪420‬‬

‫‪Page 176 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یتعایلیعلی یوسلمییحلیل یماییحلیل اؿرانۺاکۺدجسمۺںیمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬ ‫َادیۺوسکناہیالمسجدیمعیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬

‫ہیلعۺؿملسۺےکۺَاھتۺرانہۺہکۺاںیہنۺدجسمۺںیمۺرؿاۺاھتۺوجۺوضحرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺرؿاۺاھت(ینعیۺلاحلكۺانجمكۺرانہ) اؿرۺرؿرۺربیخۺاکۺنسانۺ‬
‫‪421‬۔‬
‫دحمكۺ‪:۲۹‬مجعمۺریبکۺربطاینۺؿننسۺیقہیبۺؿلارخیۺانبۺاسعرکۺںیمۺاصۺاوملنینمۺاصۺہملسۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺےسۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫اال یان یھذا یالمسجد یالیحل یلجنب یواللحائض یاالی نس ۺول ۺہی ۺدجسم ۺیسک ۺذیق ۺوک ۺخالل ۺںیہن ۺےہ ۺہن ۺیسک ۺاح ض ۺوک‪،‬‬

‫للنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیوازواج یوفاطمۃیہنتی رگمۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاؿروضحرۺیکۺارؿاحۺرہطمافۺ‬
‫محمد یوعیل یاال یہؼنت یلکم یان یتضلوا۔ھذا یروایۃی ؿرضحفۺوتلۺرہراۺاؿرومالۺیلعۺوک‪،‬یلصۺاهللۺاعتیٰلۺیلعۺابیبحلۺؿ‬
‫ مہیل ۺؿملس۔نس ۺول ۺںیم ۺےن ۺمت ۺےس ۺاصل ۺایبن ۺهرامد ۺدلاہکۺ‬
‫الطرباینی‪422‬۔ی ی‬
‫ںیہکۺكہبۺہنۺاجؿ(ہیۺربطاینۺیکۺرؿامكۺےہ۔ف)‬

‫دحمك‪:۳۰‬نیحیحصۺںیمۺمراءۺنبۺاعرفۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہ‪:‬‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیعنیخاتمی ںیمہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺوسےنۺیکۺاوگنیھٹۺ‬ ‫نھانایرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫ےننہپۺےسۺعنمۺهراملا۔‬ ‫الذھبی‪423‬۔ی ی‬

‫ُ‬
‫لاںیۺہمہۺوخدۺمراءۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺارتشگنیۺػالیئۺےتنہپ۔انبۺایبۺہبیشۺےنۺنصبدۺحیحصۺاوبا شٰظۺارفساینئۺےسۺرؿامكۺیک‪:‬‬

‫یالمستدركیللحا کمیکتابیمعرفۃیالصحاہۃیسدوایھذہیاالہوابیاالہابیعیلیدارالفکریہریوتی‪۱۲۵/۳‬‬
‫‪421‬‬

‫‪ 422‬یالمعجمیالکبرییعنیامیسلمۃیریضیاهللیعنہایدحمك ۺ‪ ۸۸۳‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪،۳۷۴/۲۳‬السننیالکبرییکتابیالنکاحیہابیدخول یالمسجدی‬

‫جنبایدارصادریہریوتی‪،۶۵/۷‬تاریخیدمشقیالکبرییترجم ی‪۵۲۲۵‬عیلیا ہنیایبیطالبیداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۱۰۸/۴۵‬‬

‫‪ 423‬یصحیحیمسلمیکتابیاللباسیہایبیتحریمیاستعمالیانایءیالذھبیالخیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۱۸۸/۲‬صحیحیالبخارییکتابیاللباسیہابیخواتیمی‬

‫الذھبیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۸۷۱/۲‬‬

‫‪Page 177 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫قالیرأیتیعیلیالرباءیخاتمایمنیذھبی ۔ ٰ‬
‫ورویینحوہی هرام ۺلا‪:‬ںیم ۺےن ۺمراء ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺوک ۺوسےن ۺیک ۺاوگنیھٹۺ‬ ‫‪424‬‬

‫ےنہپۺداھکی۔(اےسیۺیہۺوغبیۺےنۺدعجلافۺںیمۺہبعشۺےسۺاوہـنۺ‬ ‫البغویییفیالجعدییاتیعنیشعبۃیعنیایبیاس ٰحق۔ ی‬

‫ُ‬
‫ےنۺایبۺا شٰظۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫اامصۺادمحۺدنسمۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫حمنیثنایاہورجاءیثنایمحمدیہنیمالكی ینعی ۺدمحم ۺنب ۺامكل ۺےن ۺاہک ۺںیم ۺےن ۺمراء ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺوکۺ‬
‫حدثنایاہویعبدیالر ٰ‬
‫قال یرأیت یعیل یالرباء یخاتما یمن یذھب یوکان یالناسی وسےنۺیکۺاوگنیھٹۺےنہپۺداھکیۺولگۺانۺےسۺےتہکۺےھتۺا فۺوسےنۺ‬
‫ً‬
‫یقولون یل یلم ی ختم یہالذھب یوقد ین ٰیھ یعن یالنیبی یک ۺاوگنیھٹ ۺویکن ۺےتنہپ ۺںیہ ۺاحالہکن ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملسۺ‬
‫ت‬
‫م‬ ‫ظ‬
‫ےن ۺاٌ ۺےس ۺ ماتعن ۺهرامیئ ۺےہ۔ راء ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےنۺ‬
‫صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیوہنیییدی یغنیمۃییقسمھای‬
‫هراملاۺمہۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺخدعقۺادقٌۺ‬
‫سیبیوخرثییقالیفقسمھایحیتیہیقیھذایالخاتمیفرفعی‬
‫ںیم ۺاحرض ۺےھت ۺوضحر ۺےک ۺَاےنم ۺاومال ۺتمینغ ۺؽالص ۺؿاتمػۺ‬
‫طرف یفنظریایلیاصحاہ ٖ یثمیخفضیثمیرفعیطرف ‪،‬ثمی‬
‫احرضۺےھتۺوضحرۺمیسقتۺهرامۺرےہۺےھتۺِقۺاؿمكۺلامكۺےکچۺہیۺ‬
‫خفض یثم یطرف ‪،‬فنظر یالمھی یقال یای یہراء یفجػت ی‬
‫اوگنیھٹ ۺلایق ۺرۃ ۺیئگ ۺوضحر ۺےن ۺرظن ۺابمرك ۺااھٹ ۺرک ۺاےنپ ۺااحصفۺ‬
‫حیت یقعدت یہنی ییدی یفاخذ یالخاتم یفقبض یعیلی رکاص ۺوک ۺداھکی ۺرھپ ۺہاگۃ ۺیچین ۺرکیل ۺرھپارظن ۺااھٹ ۺرک ۺطالہظح ۺهراملا ۺرھپۺ‬
‫کرسویع یثم یقال یخذ یالؽس یما کساك یاهللی ہاگۃ ۺیچین ۺرکیل ۺرھپ ۺرظن ۺااھٹ ۺرک ۺداھکی ۺاؿر ۺےھجم ۺلاللا ۺاے ۺمراء!ںیمۺ‬
‫احرضۺوہرکۺوضحرۺےکۺَاےنمۺلیٹھۺایگۺدیسۺارکصۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬ ‫ورسول ‪425‬۔ ی‬
‫ؿملس ۺےن ۺاوگنیھٹ ۺےل ۺرک ۺریمی ۺکالیئ ۺاھتیم‪،‬رھپ ۺهراملا ۺنہپ ۺےلۺ‬
‫ی‬
‫وجۺھچکۺےھجتۺاهللۺؿروسلۺانہپےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫مراءۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےت‪:‬متۺولگۺویکرکنۺےھجمۺےتہکۺوہۺہکۺںیمۺؿۃۺزیچۺالارداولنۺےسجۺیفطصمۺیلصۺاهلل‬

‫یالمصنفیالہنیایبیشؼبۃیکتابیاللباسیالخییربمن ‪۶۲‬دحمكۺ‪۲۵۱۴۲‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۱۹۵/۵‬‬
‫‪424‬‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیالرباءیہنیعازبیریضیاهلل ٰ‬
‫‪425‬‬
‫یتعایلیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۹۴/۴‬‬

‫‪Page 178 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملاۺہکۺےلۺنہپۺےلۺوجۺھچکۺاهللۺؿروسلۺےنۺانہپلا‪،‬لجۺخالہل‪،‬ؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿا ہلٖۺؿملس۔‬
‫دحمكۺ‪:۳۱‬داللئۺالییـۃۺیقہیبۺںیمۺرطبقیۺانسحلۺرمؿی‪،‬دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺرساہقۺنبۺامكلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺهراملا‪:‬‬
‫ؿۃۺؿغك ۺریتا ۺاسیکۺؿغك ۺوہاگۺذق ۺےھجتۺرسکٰیۺلادَاۃۺا ران ۺےکۺ‬ ‫یکسری۔ ی‬
‫کیفیہكیاذایلؽستیسواری ٰ ی‬
‫نگنکۺانہپےئۺاجںیئۺےگ۔‬

‫ذقۺا رانۺرامہنۺاریمۺاوملنینمۺافرؿطۺامظعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺںیمۺحتفۺوہاۺاؿر ٰ‬
‫رسکیۺےکۺنگنک‪،‬رمکدنب‪،‬لاحۺخدعقۺؿافرؿیقۺںیمۺاحرضۺےئکۺےئگۺ‬
‫اریمۺاوملنینمۺےنۺاںیہن انہپےئۺاؿراےنپۺدؿوننۺاہھتۺااھٹۺرکۺاہک‪:‬‬
‫حمدهللیالذییسلبھمایکسرییہنیھرمزیوی اهلل ۺتہب ۺمرا ۺےہ ۺِق ۺوخایبن ۺاهلل ۺوکۺسجۺےن ۺہی ۺنگنکۺرسکٰیۺ‬
‫ٰ‬ ‫اهللیا کربیال‬
‫د‬
‫نبۺہرظرۺےسۺ ھییےۺاؿررساہقۺداقہینۺوکۺانہپےئ۔‬ ‫الؽسھمایسراقۃیاالعرایب‪426‬۔ ی‬

‫قالیالعالمۃیالزرقاینیلؼسییفیھذایاستعمالیالذھبیوی ؽالہمۺرراقینۺےنۺهراملا ۺاٌۺےسۺوسےنۺوکۺاامعتسلۺرکلا ۺالرصۺ‬

‫ںیہنۺا لا ۺاحالہکنۺؿۃۺرحاصۺےہ‪،‬ویکہکنۺاریمۺاوملنینمۺاکۺہیۺلعفۺ‬
‫ھویحرامیالن ‪،‬انمایفعل یتحقیقایلمعجزةیالرسولیصیلی‬
‫روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺزجعمۃۺیکۺقیقحتۺےکۺےئلۺ‬
‫غ‬ ‫م‬ ‫اهللیتعایلیعلی یوسلمیمنیغرییانییقرھمایفان ٰ‬
‫یروییان ی‬ ‫ٰ‬
‫اھت‪،‬اٌۺلعفۺوکۺ ر رارۺںیہن راھک۔رمؿیۺےہۺہکۺا فۺےنۺرساہقۺ‬
‫امرہیفزنعھمایوجعلھماییفیالغنیمۃیومثلیھذایالیعدی‬
‫وکۺمکحۺدلاۺاوہـنۺےنۺؿۃۺنگنکۺالارۺد میےۺاؿرۺا فۺےنۺاںیہنۺاملۺ‬
‫استعماالی‪427‬۔‬
‫ً‬
‫تمینغۺںیمۺَالمۺهرامدلاۺاؿراٌۺوکۺاامعتسلۺئامرۺںیہنۺایکۺاجلا۔‬

‫اقول‪:‬رحمكیاهللیمنیفاضلیکبرییالشانیانمایالمعجزةی ی ںیم ۺاتہکوہن ۺاے ۺاف ل ۺریبک ۺااشلن‪،‬اهلل ۺاعتیٰل ۺا ف ۺرپ ۺرمحۺ‬
‫هرامےئ‪،‬زجعمۃۺوتروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺ‬

‫یدالئلیالنبوةیللؽیہیقیہابیقولیاهللیعزوجلیوعداهللیالذینیاٰمنویایالخیدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۳۲۵/۶‬ؿ‪۳۲۶‬‬
‫‪426‬‬

‫یشر حیالزرقاینیعیلیالمواھبیالمقصدیالثا منیالفصلیالثالثیدارالمعرفۃیہریوتی‪۲۰۸/۷‬‬

‫‪427‬‬

‫‪Page 179 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یکسریی اعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺاک ۺاٌ ۺلاف ۺیک ۺربخ ۺدانی ۺےہ ۺہک ۺرساہق ۺ ٰ‬
‫رسکی ۺےکۺ‬ ‫تعایلیعلی یوسلمیہان یسواری ٰ‬‫اخبارہیصیلیاهللی ٰ‬
‫و‬
‫فانمایتحقیقایہلؽس یوانمایحرامیاللؽسیومنیشرطی نگنکۺےنہپۺاگ۔انچہچۺاٌۺاکۺ شؾظۺوتۺانۺےکۺنگنکۺےننہپۺےسۺوہایگ‪،‬‬
‫الحرمۃیاللبثیفالویاضحیماجنحتیالی یمنیانیھذای اؿرےب ۺكش ۺرحاص ۺاننہپ ۺےہ ۺاؿررحعق ۺیک ۺرشع ۺلیق ۺےہ۔سپۺ‬
‫ؿاحضۺےہۺہکۺہیۺرساہقۺےکۺےئلۺیبنۺرکمیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ترخیص یوتخصیص یمن یالنیب یصیل یاهلل ٰ‬
‫یتعایل یعلی ی‬
‫یکۺرطلۺرتصخ ۺؿصیصختۺےہ۔اؿردحمك ۺںیمۺكیلمتۺرپۺ‬
‫وسلم یلسراقۃ یولم ییکن ییف یالحدیث یمایدل یعیلی‬
‫دال كۺںیہنۺانچہچۺاریماوملنینمۺےنۺؿۃۺاکصۺاکیۺسجۺیکۺرطلۺ‬ ‫ل‬
‫التملیكیففعلیامرییالمومننییمایارشدیالی یالحدیثی‬
‫دحمك ۺےنۺراامنہیئۺهرامیئ‪،‬رھپۺان ۺکبگیـنۺوکۺان ۺیکۺہگجۺیکۺ‬
‫ثمیردھمایمردّھما۔ ی‬
‫رطلۺوللاۺدلا۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۳۲‬اقبطفۺانبۺدعسۺںیمۺذنمرۺوثریۺےسۺےہۺاریمۺاوملنینمۺیلعۺؿرضحفۺہحلطۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺںیم ھچکۺوگتفگۺوہیئۺہحلطۺریضۺاهللۺ‬
‫عــــــ‬
‫یھب ۺوضحرۺ‬ ‫اعتیٰلۺؿبہ ۺےن ۺاہکۺا ف ۺےن(اےنپ ۺےٹیب ۺدمحمۺنب ۺہیفنح ۺاوبااقلمس)اکۺلاص ۺیھبۺیبن ۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلع ۺؿملس ۺاکۺلاص ۺرپۺراھک ۺاؿر تینکی‬
‫یک‪،‬احالہکنۺدیسۺاعملۺیلصۺاهلل‬
‫عــــــ ‪:‬خیشۺققحمۺاِفۃۺللمفافۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫املعءۺرادرںیۺہلئسمۺاوقالۺِقۺؿوقلۺوصافۺارںیۺاقمالفۺا تسنۺہکۺ اٌ ۺہلئسم ۺںیم املعء ۺےک ۺفلتخم ۺاوقال ۺںیہ‪،‬درِق ۺوقل ۺاٌ ۺہلسلسۺ‬
‫ہیمستۺانبصۺرشفیۺؿےۺصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم اجمرۺ َللکہۺبحتسمۺ ںیمۺہیۺےہۺہکۺا فۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺلاصۺرپۺلاصۺرانھکۺاجمرۺ‬
‫ِق ۺؿینکتۺلکییق ۺؿےۺارگہچۺدعبۺار ۺرامن ۺوقیۺرتؿتخسۺرتوبد ؿ َللکہۺبحتسمۺےہ۔اؿرا فۺیکۺتینکۺےکۺَاھتۺتینکۺرانھکۺارگہچۺا فۺ‬
‫مم‬
‫شبینۺعمجۺرکدن ۺایمنۺلاص ۺؿتینکۺا رضحنف ۺیلصۺاهلل ۺاعتیٰلۺہیلع ۺؿ ےک ۺؿاصل ۺےک ۺدعب ۺوہتخس ۺعنم ۺےہ ۺاؿرایس ۺرطح ۺا ف ۺےک ۺلاص ۺاؿر‬
‫ملس ۺونممػ ۺرطبقی ۺاؿیٰل ۺؿا ہکن ۺیلع ۺرمنضٰی ۺرکدوصخمض ۺوبدوبےۺ تینک ۺوک ۺعمج ۺرکلا ۺرطبقی ۺاؿیٰل ۺونممػ ۺےہ۔اؿرؿۃ ۺوج ۺرضحف ۺیلعۺ‬
‫رمیضت ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےن ۺایک ۺےہ ۺؿۃ ۺایکن ۺوصختیص ۺےہ‪،‬اےکنۺ‬ ‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺؿریغۺاؿ را اجمرۺوبند ‪428‬اھۺلکنییف‬
‫ریغۺوکۺااسیۺرکلاۺاجمرۺںیہنۺاھ۔ (لایقۺمرہحفصۺا دۃ)‬

‫یاشعۃیاللمعاتیکتابیاالدبیہابیاالسایمیالفصلیاالویلیہبتکمۺونرہیۺروضہیۺرھکسۺ‪۴۴،۴۵/۴‬‬
‫‪428‬‬

‫‪Page 180 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺانۺےکۺعمجۺرکےنۺےسۺعنمۺهراملاۺےہۺاریمۺاوملنینمۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺےنۺالكۺامجؿقۺغرشیۺوکۺلالۺرکۺوگایہۺدولایئۺہکۺ‬
‫وضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاریمۺاوملنینمۺےسۺارَادۺهراملاۺاھت‪:‬‬
‫سیولدلكیہعدییغالمیفقدینحلت یاسمیوکنؼیتیوالی رقنعبی ۺریمے ۺدعب ۺاہمتے اہن ۺالك ۺڑلاک ۺوہاگ ۺںیم ۺےن ۺاےسۺ‬
‫اےنپۺلاصۺؿتینکۺدؿوننۺاطعهرامدےئۺاؿراٌۺےکۺدعبۺریمےۺ‬ ‫نحلیالحدیمنیامیتیہعدہ۔ ی‬
‫یسکۺاؿرۺایتمۺوکخاللۺںیہن۔‬

‫ومالیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ںیمۺےنۺرعضۺیک‪:‬لاروسلۺاهلل!وضحرۺےک‬ ‫قلتییارسولیاهللیانیولدییلی ی‬

‫نکیلۺونت رۺںیمۺےہۺہکۺسجۺاکۺلاصۺدمحمۺوہۺاٌۺےکۺےیلۺاوبااقلمسۺتینکۺ‬ ‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬

‫الؾنویریمنیکانیاسم یمحمدیالہاسیہانییکینیاہاالقاسمی رےنھکۺںیمۺوکیئۺرحح ۺںیہنۺاھۺاؿردرںیم خسنۺیہنۺےکۺَاھتۺایکسۺ‬

‫ع تلع ۺایبن ۺیک ۺیئگ ۺرضحف ۺیلع ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےک ۺلعف ۺےسۺ‬
‫اھ‪429‬۔وعللهییفیالدر‪430‬۔ہنسخیالنیھیمحتجایہفعلی یلی‬
‫ادتساللۺرکےتۺوہےئ۔‬
‫یلیعن ۔‬
‫ریضیاهللیتعا ٰ ی‬
‫ںیم اتہکوہن ۺہک ۺےسیک ۺدیفم ۺےہ ۺخسن ۺوخد ۺصن ۺدحمك ۺےک ۺوہےتۺ‬
‫اقول‪:‬وکیف ییفید یالنسخ یمع ینص یالحدیث ینفس یانی‬
‫وہےئۺہکۺكشیبۺہیۺیبنۺرکمیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺرطلۺےسۺ‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیلعیلی‬
‫ٰ‬ ‫ٰذلكیکانیرخصۃیمنیالنیبیص‬
‫رضحف ۺیلع ۺرمنضٰی ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےک ۺےیل ۺرتصخ ۺےہ ۺاسیجۺ‬
‫کرمیاهللیتعایل یوجہ یکمایسیأیتیوالمرامییحتاجیایلیزیادةی ہک ۺرقنعبی ۺا اگیئ۔ارگہچ ۺوصقمد ۺرلادۃ ۺلیصفت ۺاک ۺیضتقم ۺےہ ۺرگمۺ‬
‫ٰ‬
‫تحرییالیرخصیفی یغراہۃیالمقامیواهلل ٰ‬
‫یتعایلیاعلمی‪۱۲‬من ۔ ی رغامك ۺاٌۺاقمصۺیکۺااجرف ۺںیہنۺدیتی۔اؿراهللۺاعتیٰلۺوخف ۺاجاتنۺ‬
‫ےہ۔(ف)‬

‫یالدرالمختاریشر حیتنویریاالہصاریکتابیالحظریواالہاحۃیفصلییفیالؽیعیعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺ‪۲۵۲/۲‬‬
‫‪429‬‬

‫یالدرالمختاریشر حیتنویریاالہصاریکتابیالحظریواالہاحۃیفصلییفیالؽیعیعبطمۺظزیبایئۺدیلہۺ‪۲۵۲/۲‬‬
‫‪430‬‬

‫‪Page 181 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫س ِّیمی یہاسم یوا کنی یہکنتك یفقل ینعم۔ی دعب ۺارگ ۺریمے ۺوکیئ ۺڑلاک ۺدیپا ۺوہا ۺوت ۺںیم ۺوضحر ۺاک ۺلاص ۺلاك ۺاٌۺ‬
‫ولد یہعد ی یا ُ َی‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوی اک ۺلاص ۺروھکن ۺاؿر ۺوضحر ۺیک ۺتینک ۺاٌ ۺیک ۺتینک۔هراملا‪:‬اہن۔ہیۺ‬
‫ٰ‬ ‫فکانتیرخصۃیمنیرسولیاهللیص‬
‫سلمیلعیلی‪431‬۔احمدیواہوداود‪432‬یوالرتمذییوصححی ومیٰلۺیلعۺےکۺےیلۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺرتصخۺ‬
‫یھت۔(اامص ۺادمح ۺؿاوبداؿد ۺؿرتذمی ۺےن ۺاےس ۺرؿامك ۺایک ۺاؿراٌۺ‬
‫و یاہو ییعیل یوالحا کم ییف یالک ٰین یوالطحاوی یوالحا کم ییفی‬
‫ٰ‬ ‫ن‬
‫یکۺحیحصتۺیک۔اؿر ۺاوبۺ فلیۺؿاحمکۺےنۺکٹٰیۺںیمۺاؿراحطؿیۺاؿراحمکۺ‬
‫المستدرك یوالؽیھیق ییف یالسنن یوالضیاء ییف یالمختارةی‬
‫ےن ۺدتسمرك ۺںیم ۺاؿریقہیب ۺےن ۺننس ۺںیم ۺاؿر ۺایضء ۺےن ۺاتخمرۃۺ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫عن یریضیاهلل ٰ‬
‫ںیمۺومالۺیلعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمك‪:۳۳‬حیحصۺاخبریۺؿرتذمیۺؿدنسمۺادمحۺنبۺدبعاهللۺنبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺےہۺزغؿۃۺدبرۺںیمۺرضحفۺرہیقۺتنبۺروسلۺاهللۺیلصۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺرؿ ہۺاریماوملنینمۺامثعنۺینغۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺامیبرۺںیھتۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاںیہنۺدمہنیۺ ہبیۺںیمۺ‬
‫َاہرادیۺیکۺامیترداریۺےکۺےیلۺرہھٹےنۺاکۺمکحۺدلاۺاؿرهراملا‪:‬‬
‫كشیبۺاہمترےۺےئلۺاحرضۺانۺدبرۺےکۺمرامرۺوثاف‬ ‫انیلكیاجریرجلیمنیشھدی ی‬

‫یالطبقاتیالکربییالہنیسعدیومنیھذہیالطبقۃیممنیروییعنیعثمانیوعیلیالخیدارصادریہریوتی‪۹۱/۵‬ؿ‪۹۲‬‬
‫‪431‬‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعیلیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۹۵/۱‬سننیایبیداؤدیکتابیاالدبیہابییفیالرخصۃییفیالجمعیہؼنہمایا اتففۺاعملۺ‬

‫‪432‬‬

‫رپسی ۺ‪،۳۲۳/۲‬سننیالرتمذییکتابیاالدبیہابیماجاءییفیکراھیۃیالجمعیہنییاالسمیالنیبیوکنی یدحمك ۺ‪ ۲۸۵۲‬یدارالفکرہریوتی‪،۳۸۴/۴‬المستدركی‬

‫یالکربی یکتابی‬
‫ٰ‬ ‫یتعایل یعلی یوسلم یتسموا یہاسم یوالتکنوا یہکنؼیت یدارالفکر یہریوت ی‪ ،۲۷۸/۴‬السنن‬
‫ٰ‬ ‫للحا کم یکتاب یاالدب یقول یالنیب یصیل یاهلل‬

‫الضحایاہابیماجاءیمنیالرخصۃیالخیداراصادریہریوتی‪،۳۰۹/۹‬شرحیمعاینیاآلثاریکتابیالکراھیۃیہابیالتکینیہایبیالقاسمیالخیاچی ۺامی ۺدیعس ۺینپمک ۺرکایچۺ‬

‫‪،۴۳۲/۲‬مسندیاہوییع ٰیلیعنیعیلیریضیاهللیعن یدحمكۺ‪۲۹۸‬یمؤسسۃیعلومیالقرآنیہریوتی‪،۱۸۴/۱‬الضیاءیالمختارةی‪۳۴۳/۲‬‬

‫‪Page 182 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اؿراحرضۺیۺےکۺلثمۺتمینغۺاکۺہصحۺےہ۔‬ ‫ہدرایاویسھم ‪ ،433‬ی‬

‫ً‬

‫ہیۺوصختیصۺرضحفۺامثعنۺوکۺاطعهرامدیۺاحالہکنۺوجۺاحرضۺاہجدۺہنۺوہتمینغۺںیمۺاٌۺاکۺہصحۺںیہن۔ننسۺاوبۺداؿدۺںیمۺاںیہنۺےسۺےہ‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیہسھمی روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺان ۺےکۺےیلۺہصحۺرقمر‬
‫ٰ‬ ‫فضربیل ‪،‬رسولیاهللیص‬

‫هراملاۺاؿر انۺےکۺوسایسکۺریغۺاحرضۺوکۺہصحۺہنۺدلا۔‬ ‫ولمییضربیالحدیغابیغریہ‪434‬۔ ی‬

‫دحمكۺا دنئۃۺاتکفۺاوتفلحۺںیمۺےہۺہکۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺذقۺاعمدۺنبۺلبجۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺنمیۺرپۺوصہبۺدارۺرکۺےکۺاجیھبۺ‬
‫ص‬
‫انۺےسۺارَادهراملا‪:‬ںیمۺےنۺاہمترےۺےئلۺراعلاۺےکۺدہالاۺبیطۺرکۺدےئۺارگوکیئۺزیچۺںیہمت دہہیۺدیۺاجےئۺوبقلۺرک ول۔دیبعۺنبۺ شرۺےتہکۺںیہۺ‬
‫ذقۺاعمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺؿاسپۺا ےئۺسیتۺؽالصۺالےئۺہکۺاںیہن دہہیۺدےیۺےئگ‪،‬احالہکنۺاعولمنۺوکۺراعلاۺےسۺدہہیۺانیلۺرحاصۺےہۺ‪435‬۔‬
‫ٰ‬
‫دنسمۺاوبنفلیۺںیمۺخدہفیۺنبۺاامیلنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫اعولمنۺےکۺِقۺدہےئۺرحاصۺںیہ۔‬ ‫ھدایایالعمالیحرامیکلھا‪436‬۔ ی‬

‫دنسمۺادمحۺؿننسۺیقہیبۺںیمۺافۺؿدمحیۺَادعیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیمناقبیعثمانیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۵۲۳/۱‬سننیالرتمذییکتابیالمناقبی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 433‬یصحیحیالبخارییکتابیفضائلیاصحابیالنیبیص‬

‫ہابیعثمانیہنیعفانیدحمكۺ‪۳۷۲۶‬یدارالفکرہریوتی‪،۳۹۵/۵‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعبداهللیہنیعمریریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۱۰۱/۲‬‬
‫یسننیایبیداؤدیکتابیالجہادیہابییفیمنیجاءیہعدیالغنیمۃیالخیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہرۺ‪۱۸/۲‬‬
‫‪434‬‬

‫یاالصاہۃییفیتمؼیزیالصحاہۃیہحوال یسیفییفیالفتوح‪،‬رتہمجۺ‪۸۰۳۷‬یمعاذیہنیجبلیدارالفکریہریوتی‪۱۵۴/۵‬‬
‫‪435‬‬

‫یکزنیالعمالیہحوال یعنیعنیحذیف یدحمكۺ‪۱۵۰۶۸‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۱۲/۶‬‬

‫‪436‬‬

‫‪Page 183 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اعولمنۺےکۺدہےیۺایخمكۺںیہ۔‬ ‫ھدایایلعمالیغل ُولی‪437‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۳۴‬نیحیحصۺںیمۺدبعاهللۺنبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺےہۺہکۺالكۺصخش(ینعیۺابحنۺنبۺعیؼدۺنبۺرمعؿۺااصنریۺلاۺانۺےکۺؿادلۺعیؼدۺ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےن)دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرعضۺیکۺہکۺںیمۺهربیۺاھکۺاجلاوہن(ینعیۺولگۺھجمۺےسۺرلادۃۺتمیقۺےلۺےتیلۺ‬
‫ںیہ)هراملا‪:‬‬
‫من یہایعت یفقل یالخالہۃ‪438‬۔زاد یالحمیدی ییفی سج ۺےس ۺرخلداری ۺرکؿ ۺہہک ۺدلا ۺرکؿ ۺهربی ۺیک ۺںیہن ۺیہس۔‬
‫دیمحیۺےنۺاینپۺدنسمۺںیمۺاانتۺااضہفۺایک‪:‬رھپۺںیہمتۺنیتۺدنۺلكۺ‬ ‫مسند ٖہیثمیانتیہالخیاریثلٰثا‪439‬۔ ی‬
‫اایتخرۺےہ(ارگۺلاوماقفۺلاؿۺعیبۺردۺرکدؿ)‬

‫یہیۺومضمنۺدحمك‪۳۵‬ننسۺارہعبۺںیمۺاسنۺنبۺامكلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺوذکریقص ًۃیولمییذکریالزیادة(ےصقۺاکۺدرکۺایک ایگۺاؿررلادیتۺ‬

‫اکۺدرکۺہنۺایکۺایگ۔ف)‬
‫اامصۺونؿی ۺرشح ۺملسمۺرشفیۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬اامصۺاوبۺہفینحۺؿاامصۺَایعفۺاؿررؿامكۺاحصۺںیمۺاامصۺامكلۺؿریغمہۺاہمئۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺ‬
‫ےکۺمردلكۺنبغۺلاؿقۺایخرۺںیہنۺانتکۺیہۺنبغۺاھکےئۺعیبۺوکۺردۺںیہنۺرکاتکسوضحرادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاٌۺمکحۺےسۺاخضۺاںیہنۺ‬
‫وکۺوناراۺاھتۺاؿرؿنۺےکۺےیلۺںیہن‪،‬یہیۺوقلۺحیحصۺےہ‪440‬۔‬

‫نیالکربییللؽیہیقیکتابیآدابیالقایضیہابیالیقبلیمن ی‬
‫ٰ‬ ‫‪437‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیایبیحمیدیالساعدییالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۴۲۴/۵‬السن‬

‫ھدیۃیدارصادریہریوتی‪،۱۳۸/۱۰‬کزنیالعمالیدحمكۺ‪۱۵۰۶۷‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۱۱/۶‬‬
‫‪ 438‬یصحیحیالبخارییکتابیالؽیو عیہابیمایکرہیالخداعییفیالؽیعیدقیمی ۺبتک ۺاخہنۺرکایچ ۺ‪،۲۸۴/۱‬صحیحیالبخارییکتابییفیاالستقراضیہابیماینہییعنی‬
‫اضاعۃیالمالیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۳۲۴/۱‬صحیحیالبخاریییفیالخصوماتیہابیمنیردیامریالسفی یوالضعیفیالعقلیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۳۲۵/۱‬صحیحی‬

‫مسلمیکتابیالؽیو عیہابیمنییخدعییفیالؽیعیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۷/۲‬کزنیالعمالیعنیعبداهللیہنیعمریدحمكۺ‪۹۹۶۲‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۵۵/۴‬‬

‫یالمصنفیالہنیایبیشؼب یکتابیالردیعیلیایبیحنیف یدحمكۺ‪۳۷۳۱۷‬دارالکتبیالعلمی یہریوتی‪،۳۰۵/۷‬مسندییحمیدیی‪۷۴/۲‬‬
‫‪439‬‬

‫یشر حیصحیحیمسلمیمعیصحیحیمسلمیکتابیالؽیو عیہابیمینییخدعییفیالؽیعیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۷/۲‬‬

‫‪440‬‬

‫‪Page 184 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۳۶‬وہشمرۺںیمۺےہۺہکۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺنیارۺرصعۺےکۺدعبۺنیارۺےسۺظماتعنۺهرامیئ۔‬
‫فی یعن یعمر یوعن یایب یھریرة یوعن یایب یسعید ینی اٌۺلارےۺںیمۺرضحف ۺرمع‪،‬رضحف ۺاوبہر رۃۺاؿر ۺرضحف ۺاوبۺ‬
‫الخدری یکلہا ییف یالصحیحنی‪ 441‬یوعن یمعاویۃ ییفی دیعسۺخدریۺےسۺنیحیحصۺںیم رمؿیۺےہۺاؿررضحف ۺاعمؿہیۺ‬
‫صحیحیالبخاری‪442‬وعنیعمروہنیعنؽسۃییفیصحیحی ےسۺحیحص ۺاخبری ۺںیمۺاؿررضحف ۺرمعؿ ۺنبۺؿبیسہ ۺےس ۺحیحصۺملسمۺ‬
‫ںیمۺرمؿیۺےہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنع(ف)۔‬ ‫‪443‬‬
‫یتعایلیعنہم۔ ی‬
‫مسلمی ریضیاهلل ٰ‬

‫وخدۺاصۺاوملنینمۺدص ہقۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺیھبۺاٌۺظماتعنۺوکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرؿامكۺرکیتۺںیہۺرواہیاہویداؤدییفی‬
‫سنن ‪(444‬اوبداؿدۺےنۺاینپۺننسۺںیمۺاٌۺوکۺرؿامكۺایک۔ف)ۺلامٹہمہۺاصۺاوملنینمۺرصعۺےکۺدعبۺدؿۺرںیتعکۺڑپاھۺرکںیت‪:‬‬
‫رواہ یالشیخان یعن یکریب یعن یاہن یعباس یوعبدی اٌۺوک ۺاخبریۺؿملسم ۺےنۺوحباہل ۺرکبی ۺرضحفۺانب ۺابعٌ ۺنبۺ‬
‫نیمخرمۃیریضیاهللیتعایلی دبعایحنمحۺنبۺاررھۺاؿروسمرنبۺرخمہمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺ‬
‫ٰ‬ ‫نیازھریوالمسورہ‬
‫َی‬ ‫الرحمنیہ‬
‫عنہمیانھمیارسلوہیایلیعائشۃیزوجیالنیبیصیلیاهللی ےس ۺرؿامك ۺایک‪،‬ان ۺلییـن ۺےن ۺرکبی ۺوک ۺاص ۺاوملنینم ۺرؿ ہۺ‬
‫روسلۺدیسۃۺاعہشئۺدص ہقۺےکۺلاٌۺاجیھبۺہکۺاںیہن امہرا ۺَالصۺ‬
‫تعایلیعلی یوسلمیفقالویایاقرءیعلیھایالسالمیمنایجمیعای‬
‫ٰ‬
‫ںیہک ۺاؿران ۺےس ۺنیار ۺرصع ۺےک ۺدعب ۺؿایل ۺدؿروتعکن ۺےک ۺلارےۺ‬
‫وسلھایعنیالرکعتنییہعدیالعصریوقلیلھاہلغنایانكی‬
‫ںیمۺوپوھچۺاؿرانۺےسۺرعضۺرکؿۺہکۺںیمہ ہیۺاػالػۺیلمۺےہۺہکۺ‬
‫تصلؼنھمایوانیرسولیاهللیصیلیاهللی ی‬
‫ا فۺؿۃۺڑپیتھۺںیہۺاحالہکنۺروسلۺاهلل‬

‫‪ 441‬یصحیحیالبخارییکتابیمواقیتیالصلٰوةیہابیالصلٰوةیہعدیالفجر یدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۸۲/۱‬صحیحیالبخارییکتابیمواقیتیالصلٰوةیہابیال یتتحریی‬

‫الصلٰوةیقبلیغروبیالشمسیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۸۲/۱‬صحیحیالبخاری‪،‬کتابیمواقیتیالصلٰوةیہابیمنییکرہیالصلٰوةیاالیہعدیالعصریوالفجریدقیمیۺبتکۺ‬
‫اخہنۺرکایچۺ‪،۸۳/۱‬صحیحیمسلمیکتابیصلٰوةیالمسافر ینیہابیاالوقاتیالیتینہییعنیالصلٰوةیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۲۷۵/۱‬‬
‫یصحیحیالبخارییکتابیمواقیتیالصلٰوةیہابیالتتحرییالصلٰوةیہعدیغروبیالشمسۺدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۸۳/۱‬‬
‫‪442‬‬

‫یصحیحیمسلمیکتابیالمسافر ینیہابیاالوقاتیالیتینہییعنیالصلٰوة دقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۲۷۶/۱‬‬

‫‪443‬‬

‫یسننیایبیداؤدیکتابیالصلٰوةیہابیالصلٰوةیہعدیالعصریا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪۱۸۱/۱‬‬

‫‪444‬‬

‫‪Page 185 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺانۺےسۺعنمۺهراملاۺےہ۔(ف)‬ ‫تعایلیعلی یوسلمین ٰیھیعنہما‪445‬۔ ی‬

‫ٰ‬

‫املعءۺهرامےتۺںیہۺہیۺاصۺاوملنینمۺیکۺوصختیصۺیھتۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺانۺےکےئلۺاجمرۺرکدلاۺاھت۔‬
‫قال یاالمام یالجلیل یخاتم یالحفاظ یالسیویط ییفی اامصۺلیلجۺاخمتۺالشىاع ۺویسیطۺہیلعۺایحدمۃۺےنۺاومندح ۺاللییقۺ‬
‫ںیم رھپۺرراقینۺےنۺرشحۺاوملاھقۺںیمۺایبنۺایک۔(ف)‬ ‫انموز جیالؽیبیثمیالزرقاینییفیشر حیالمواھبی‪446‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۳۷‬نیحیحصۺؿدنسمۺادمحۺؿننسۺنسایئۺؿحیحصۺانبۺابحنۺںیمۺاصۺاوملنینمۺدص ہق‪447‬اؿر دحمك‪ ۳۸‬ادمحۺؿملسمۺؿاوبۺداؿدۺؿ رتذمیۺؿنسایئۺ‬

‫م ‪۳۹‬‬
‫ؿانبۺام ہۺؿانبۺابحنۺںیمۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺابعٌۺ‪448‬اؿر دح ك‬

‫‪ 445‬یصحیحیالبخارییکتابیالتہجدیہابیاذایکلمیوھوییصیلیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۱۶۴/۱‬ؿ‪،۱۶۵‬صحیحیمسلمیکتابیصلٰوةیالمسافر ینیہابیاالوقاتیانی‬

‫مشکوةیالمسا ہیحیہحوال یمتفقیعلی یکتابیالصلٰوةیہابیاوقاتیالنہییدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺض‪۹۴‬‬

‫ٰ‬ ‫نہییعنیالصلٰوةیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۷۷/۱‬‬
‫‪446‬یشر حیالزرقاینیعیلیالمواھبیاللدنیۃ‬
‫یصحیحیالبخاری یکتابیالنکاح یہابیاال کفاءییفیالدین یدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۷۶۲/۲‬صحیحیمسلمیکتابیالحجیہابیاشرتاطیالمحرمیالتحللیدقیمیۺ‬
‫‪447‬‬

‫بتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۳۸۵/۱‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعائش یریضیاهللیعنہایالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۲۰۲/۶‬سننیالنسائییکتابیمناسكیالحجیاالشرتاطی‬

‫یفیالحجیونرۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچ ‪،۱۹/۲‬مواردیالظمآنیکتابیالحجیہابیاالشرتاطییفیاالحرامیدحمكۺ‪۹۷۳‬المطبعۃیالسلفی یض‪۲۴۲‬‬

‫‪ 448‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا ہنیعباسیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوت ی‪،۳۳۷/۱‬صحیحیسملمیکتابیالحجیہابیاشرتاطیالمحرمیالتحللی‬
‫دقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۳۸۵/۱‬سننیالرتمذییکتابیالحجیدحمك ۺ‪ ۹۴۹‬یدارالفکریہریوتی‪،۲۷۸/۲‬سننیایبیداؤدیکتابیالمناسكیہابیاالشرتاطییفیالحجی‬
‫ا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہرۺ‪،۲۴۷/۱‬سننیالنسائییکتابیمناسكیالحجیاالشرتاطییفیالحجیونرۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچۺ‪،۱۹/۲‬سننیا ہنیماجۃیاہوابیالمناسكیہابیالشرطی‬

‫یفیالحجیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۲۱۷‬‬

‫‪Page 186 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ادمحۺؿانبۺام ہۺؿانبۺزخہمیۺؿاوبمیعنۺؿیقہیبۺںیمۺصباہعۺ‪449‬تنبۺرریب اؿر دحمك‪ ۴۰‬یقہیبۺؿانبۺدنمۃۺںیمۺرطبقیۺاشھصۺنعۺایبۺازلریبۺرضحفۺ‬

‫اجمرۺنبۺدبعاهللۺ‪450‬اؿردحمكۺ‪ ۴۱‬ادمحۺؿانبۺام ہۺؿربطاینۺںیمۺخدۃۺ‪451‬ایبۺرکبۺنبۺدبعاهللۺنبۺرریبۺینعیۺاامسءۺتنبۺدصقیۺلاۺدعسیۺتنبۺوعلۺ‬
‫اؿردحمكۺربطاینۺںیمۺرضحفۺدبعاهللۺ‪452‬نبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺےسۺےہۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاینپۺاچچۺرادۺنہبۺصباہعۺ‬
‫تنب ۺرریب ۺنب ۺدبعالمظلق ۺےک ۺلاٌ ۺرشتفی ۺےل ۺےئگ ۺاؿرهراملا‪:‬جح ۺاک ۺارادۃ ۺےہ ۺ؟رعض ۺیک‪:‬لاروسل ۺاهلل!ؿاهلل ۺںیم ۺوت ۺاےنپ ۺا ف ۺوک ۺامیبر ۺلایتۺ‬
‫وہن(ینعیۺامگنۺےہۺہکۺرمضۺےکۺلاؿقۺاراکنۺاداۺہنۺرکوکسنۺرھپۺارحاصۺےسۺویکرکنۺلاہرۺا ؿنۺیگ)۔هراملا‪:‬‬
‫ارحاصۺلادنھۺاؿرتینۺںیم ہیۺرشعۺاگلےلۺہکۺاہجن وتےھجمۺرؿےکۺ‬ ‫اھ ّیلیواشرتیطیانیمحیلیحیثیجسؾین۔ ی‬
‫اگۺؿںیہۺںیمۺارحاصۺےسۺلاہرۺوہن۔‬

‫نسایئۺےنۺرادئۺایک‪:‬‬
‫اہمتراۺہیۺاانثتسءۺاہمترےۺرفۺےکۺاہینۺوبقملۺرےہۺاگ۔‬ ‫فانیلكیعیلیرہكیماستثنیت‪453‬۔ ی‬

‫‪449‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیضباعۃیہنتیالزہرییالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۳۶۰/۶‬ؿ‪،۴۲۰‬سننیا ہنیماج یاہوابیالمناسكیہابیالشرطییفیالحجیا یچی‬

‫نیالکربییکتابیالحجی‬
‫ٰ‬ ‫امیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪،۲۱۷‬صحیحیا ہنیخزیم یکتابیالمناسكیہابیاشرتاطیمنیہ یعلۃیالخیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪ ،۱۶۴/۴‬السن‬

‫ہابیاستؿناءییفیالحجیدارصادریہریوتی‪۲۲۱/۵‬ؿ‪،۲۲‬کزنالعمالیہیحوال یم‪،‬د‪،‬ت‪،‬نیھیھبیدحمكۺ‪۱۲۳۲۸‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۲۲/۵‬‬

‫یالکربییکتابیالحجیہابیاالستؿناءییفیالحجیدارصادریہریوتی‪۲۲۲/۵‬‬‫یالسنن‬ ‫‪450‬‬
‫ٰ‬
‫‪451‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیاسماءیہنتیایبیہکریریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۳۴۹/۶‬سننیا ہنیماجۃیاہوابیالمناسكیہابیالشرطییفیالحجی‬

‫اچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪،۲۱۷‬المعجمیالکبرییعنیاسماءیہنتیایبیہکریدحمكۺ‪۲۳۳‬یالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۸۷/۲۴‬‬
‫‪452‬یالمعجمیالکبرییعنیصباعۃیہنتیالزہرییالمکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۳۳۲/۲۴‬لا‪،۳۳۷‬مجمعیالزوائدیہحوال یا ہنیعمریکتابیالحجیہابیاالشرتاطییفی‬

‫الحجیدارالکتابیہریوتی‪۲۱۸/۳‬‬
‫یسننیالنسائییکتابیمناسكیالحجیہابیاالشرتاطییفیالحجیونرۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچۺ‪۱۹/۲‬‬
‫‪453‬‬

‫‪Page 187 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫صباہعۺےنۺرادئۺایکۺہکۺهراملا‪:‬‬
‫فانیحؽستیاویمرضتیفقدیحللتیمنی ٰذلكیہشرطكی افۺارگۺمتۺجحۺےسۺرؿیکۺںیئگۺلاۺامیبرۺڑپںیۺوتۺاۺٌۺرشعۺےکۺَیقۺ‬
‫وجۺمتۺےنۺاےنپۺرفۺزعؿلجۺرپۺاگلیئۺےہۺارحاصۺےسۺلاہرۺوہاجؿۺیگ۔‬ ‫عیلیرہكیعزوجل‪454‬۔ ی‬

‫امہرےۺا ہمئۺرکاصۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺهرامےتۺںیہ‪:‬ہیۺالكۺااجرفۺیھتۺہکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاںیہنۺاطع هرامدیۺؿرہنۺ‬

‫تینۺںیمۺایسیۺرشعۺاالًاۺوبقملۺؿربتعمۺںیہن۔‬
‫ہلیوافقنایعیلیاختصاص یہھایہعضیالشافعیۃیکالخطایبی َللکہۺاٌۺمکحۺےکۺاٌۺاحصہبۺےکۺَاھتۺصتخمۺوہےنۺرپۺ ضعۺوشاعفۺ‬
‫ثمیالرویاینیکماییفیعمدةیالقاریی‪ 455‬یلالمامیالعؼینی یھبۺامہرےۺَاھتۺقفتمۺںیہ‪،‬عبلًاۺذظایبۺرھپۺرؿلاینۺاسیجۺہکۺدمعۃۺ‬
‫ااقلریۺےنۺہابیاالحصار ںیمۺاامصۺینیعۺےنۺدرکۺهراملا۔(ف)‬ ‫منیہابیاالحصار۔ ی‬

‫یتحۺہکۺدحمك‪ ۴۳‬دنسمۺاامصۺادمحۺںیمۺنصبدۺاقثفۺراجلۺحیحصۺملسمۺےہ‪:‬‬
‫حدثنایمحمدیہنیجعفریثنایشعبۃیعنیقتادةیعنینصری ینعیۺالكۺاصذقۺخدعقۺادقٌۺوضحۺردیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬

‫ہنیعاصمیعنیرجلیممھنیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن یان یایتی ہیلعۺؿملسۺںیمۺاحرضۺوہرکۺاٌۺرشعۺرپۺاَالصۺالےئۺہکۺرصلۺدؿۺ‬
‫النیبیصیلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیفاسلمیعیلیان یالیصیلی یہۺنیارںیۺڑپاھرکؿنگا‪،‬یبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺوبقلۺ‬
‫ٰ‬
‫هرامایل۔‬
‫یصل ٰوتنییفقبلی ٰذلكیمن ی‪456‬۔ ی‬
‫اال ی‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی ی‬
‫ٰ‬ ‫ان ۺےک ۺوسا اامصۺلیلج ۺخالل ۺویسیط ۺرہمح ۺاهلل ۺاعتیٰلۺےن ۺاتکف ۺاطتسمف ۺانموذج یاللؽیبییفیخصائصیالحؽیب ی‪457‬ص‬
‫وسلم‪،‬ںیمۺالكۺلمجمۺرہفِقۺںیمۺونؿاوعقنۺےکۺاؿرےتپۺدےئۺںیہۺہکۺریقفۺےنۺانۺنیتۺیکۺرطۺحۺہیۺیھبۺرتكۺرکدےئۺلوجوہییطولیایرادھای‬
‫وهللیالحمدیعیلیتواتریاٰآلئ ۔( ضعۺایسیۺؿوجۃۺیکۺانبۺرپہکۺااکنۺدرکۺوطالك ۺاکۺلاؿق ۺےہۺاؿراهللۺیہۺےئلیکۺامتصۺرعتںیفیۺایکسۺوتمارتۺوتمعننۺ‬
‫رپ)‪۴۳‬دحںیثیۺہیۺاؿرۺ‪۸‬دحںیثیۺدرلارۃۺرحتمیۺدمہنیۺ ہبیۺہلمجۺااکؿن‪۵۱‬ۺااحدمكۺںیہ نجۺںیمۺتہبۺاررؿےئ‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیضباعۃیہنتیالزہرییریضیاهلل ٰ‬
‫‪454‬‬
‫یتعایلیعنہایالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۴۲۰/۶‬‬
‫یعمدةیالقارییشرحیصحیحیالبخارییہابیاالحصارییفیالحجیتحتیالحدیثی‪۱۸۰/۳۸۶‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۲۰۸/۱۰‬‬
‫‪455‬‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیرجالیمنیاصحابیالنیبیصیلیاهللیعلی یوسلمیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۵/۵‬ؿ‪۳۶۳‬‬
‫‪456‬‬

‫یانموذجیللؽیبییفیخصائصیالحؽیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫‪457‬‬
‫یتعایلیعلی یوسلم‬

‫‪Page 188 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ن‬
‫اانسۺدۺیھبۺاخضۺوصقمدۺرَاہلۺےکۺانمِقۺںیھتۺاؿرتیثیحبۺلدلیلۺؿاہہیبۺؿ صلبلۺؿلیہجتۺاامصۺاولاہہیبۺوتۺِقۺیہۺوصقمدۺاعملۺرَاہلۺےکۺطالمئۺںیہۺ‬
‫لی لٹ‬
‫ہلۺالضفۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺےنۺارَادۺ‬
‫اںیہنۺیھبۺےنگۺوتئامرۺااحدمكۺاہینۺلكۺالكۺوسایھچونےۺوہ۔رگمۺامہرےۺیبنۺرکمیۺرؿلۺؿرص مۺہیلعۺؿیٰلعۺا ٖ‬
‫هراملاۺےہ‪:‬‬
‫انیاهللیکتبیاالحسانیعیلیکلیشیییئیفاذایقتلتمیفاحسنوای كشیبۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺہرۺزیچۺرپۺاک ننۺرکۺلاۺرقمرۺهرامدلاۺےہۺوتۺذقۺ‬
‫القتلۃ یو یاذا یذہحتم یفاحسنوا یالذہحۃ۔احمد ی‪458‬ی مت ۺیسک ۺوک ۺ لت ۺرکؿ ۺوت ۺ لت ۺںیم ۺیھب ۺاک نن ۺمروت ۺاؿر ۺدحب ۺرکؿ ۺوتۺ‬
‫والستۃ یاال یا خاری یعن یشداد یہن یاوس یریض یاهللی دحبۺںیمۺیھبۺاک ننۺمروت۔(ادمحۺاؿراحصحۺہتسۺےن(ؽالؿۃۺاخبریۺ‬
‫لب‬
‫ےک)دشادۺنبۺاؿٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫تعایلیعن ۔ ی‬
‫ٰ‬

‫ؿذہلا ۺریما ۺاخہمۺمیكبار ۺدجنیۺاکشر ۺاےنپۺوتقمنیلۺذخمؿنیلۺذموبنیحۺوبقمنیحۺرضحاف ۺؿاہہیبۺرپۺاک نن ۺےکۺےیلۺہیۺاچپَا ۺئامرےسۺاگلۺرکھبا‬

‫اؿروتقیفۺاهللۺاعتیٰلۺا ےگۺرصلۺؿۃۺ ضعۺااحدمكۺہکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺرطلۺخاللئۺااکحصۺرشتنكبہۺیکۺرصحیۺاانسدؿنۺ‬
‫رپۺلمتشمۺاؿرؿۃۺہکۺانۺداللئۺوفتضیۺااکحصۺوضحبرۺدیسۺااللاصۺہیلعۺالضفۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺیکۺؤملدۺؿلمکمۺںیہۺاتھکلۺےہۺانۺںیمۺؤملدۺافۺوفتضیۺ‬
‫یکۺوقتمیۺےئجیکۺہکۺاٌۺثحبمۺاکۺہلسلسۺلسلسمۺرےہۺوہاهللیالتوفیق۔‬
‫دحمك ۺ‪:۱۴۶‬دحمك ۺحیحصۺلیلجۺننسۺایبۺداؿد ۺؿننسۺانبۺام ہۺؿدنسمۺاامصۺاحطؿیۺؿمجعمۺربطاینۺؿرعمتفۺیقہیبۺکلھمیہطریقیمنصورہنی‬
‫المعمریعنیاہراھیمیالؾیمیعنیعمرویہنیمیمونیعنیایبیعبداهللیالجدیلیعنیخزیمۃیہنیثاہتیاالیہنیماجۃیفعنیسفیانیعنیاہی ی‬
‫عنیاہراھیمیالؾیمیعنیعمروہنیمیموفیعنیخزیمۃ ہکۺرضحفۺدؿالشہادنیتۺزخہمیۺنبۺلامكۺااصنریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬

‫یصحیحیمسلمیکتابیالصیدیہابیاالمریہاحسانیالذہحیدقیمیۺبتک ۺاخہنۺرکایچ ۺ‪،۱۵۲/۲‬سننیالنسائییکتابیالضحایایہابیحسنیالذہحیونرۺدمحمۺاکراخہنۺ‬

‫‪458‬‬

‫اجترفۺبتکۺرکایچۺ‪،۲۰۹/۲‬سننیالرتمذییکتابیالدیاتیدحمكۺ‪۱۴۱۴‬یدارالفکریہریوتی‪،۱۰۵/۳‬سننیا ہنیماجۃیاہوابیالذہائحیہابیاذایذہحتمیفاحسنوای‬
‫الذہحیاچیۺامیۺدیعس ۺینپمکۺرکایچۺض‪،۲۳۶‬سننیایبیداؤدیکتابیالضحایایہابییفیالدفقیہالذہیحۃیا اتفف ۺاعملۺرپسیۺالوہر ۺ‪،۳۳/۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلی‬

‫حدیثیشدادیہنیاوسیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۱۲۳/۴‬لا‪۱۲۵‬‬

‫‪Page 189 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیللمسافری یبن ۺیلص ۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺسمهر ۺےکۺےئل ۺحسمۺومرۃ ۺیکۺ‬

‫ٰ‬ ‫جعلیرسولیاهللیص‬
‫ثلٰثًایولویمٰضیالسائلیعیلیمسألت ٖ یلیجعلھایخمسا‪459‬۔ ی دمف ۺنیتۺراف ۺرقمر ۺهرامیئ‪،‬ا ۺؿر ۺارگۺامےنگنۺؿاالۺاماتگنۺراتہۺوتۺ‬
‫ً‬
‫رضؿروضحرۺلاچنۺراںیتۺرکدےتی۔ہیۺانبۺام ہۺیکۺرؿامكۺےہ۔‬

‫اؿررؿامكۺایبۺداؿدۺاؿرالكۺرؿامكۺاعمینۺالالارۺایبۺرفعجۺاؿرالكۺرؿامكۺیقہیبۺںیمۺےہ‪:‬هراملا‪:‬‬
‫اؿرارگمہۺوضحرۺےسۺرلادۃۺامےتگنۺوتۺوضحرۺدمفۺاؿرمراھۺدےتی۔‬ ‫ولویاستزدیناہیلزادنا‪460‬۔ ی‬

‫دؿرسیۺرؿامكۺاحطؿیۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیان یجعلیالمسحی كشیب ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺحسم ۺومرۃ ۺیک ۺدمفۺ‬
‫عنیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫عیل یالخفنی یللمسافرثلٰثۃ یایام یولیا یلیھن یوللمقیمی سمهر ۺےک ۺےیل ۺنیت ۺراف ۺدن ۺاؿرمیقم ۺےک ۺےیل ۺالك ۺراف ۺدنۺ‬
‫یوماولیل ًۃیولویاطنبیل یالسائلییفیمسألت یلزادہ‪461‬۔ ی رکدی‪،‬اؿرارگۺامےنگنۺؿاالۺامےگنۺاجلا ۺوتۺوضحر ۺاوفر ۺرلادۃۺدمفۺ‬
‫ً‬
‫اطع هرامےت۔‬

‫یقہیبۺیکۺرؿامكۺا ٰ‬
‫رخیۺوینۺےہ‪:‬‬
‫وایم یاهلل یلو یمٰض یالسائل ییف یمسألت ٖ یلجعلہای ارگَالئۺرعضۺےئکۺاجلاۺوتۺوضحرۺدمفۺےکۺلاچنۺدنۺرکدےتی۔‬

‫خمسا‪462‬۔ ی‬
‫ً‬

‫ہیۺدحمكۺلالِٹہہۺحیحصۺادنسلۺےہۺاٌۺےکۺِقۺرؿاۃۺاخلّہۺاقثفۺںیہ۔الرجصۺاامصۺرتذمیۺےنۺاےسۺرؿامكۺرکۺےکۺهراملا‪:‬‬

‫یسننیا ہنیماج یاہوابیالطہارةیہابیماجاءییفیالتوفقیتییفیالمسحیللمقیمیوالمسافریاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۴۲‬‬

‫‪459‬‬

‫یسننیایبیداؤدیکتابیالطہارةیہابیالتوقیتییفیالمسحیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہرۺض‪،۲۱‬شرحیمعاینیاآلثاریکتابیالطہاریہابیالمسحیعیلیالخفنییالخیاچیۺامیۺ‬
‫‪460‬‬

‫یالکربییللؽیہیقیکتابیالطہارةیہابیماوردیفیتركیالتوقیتیدارصادریہریوتی‪۲۷۷/۱‬‬
‫ٰ‬ ‫دیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪،۶۱/۱‬السنن‬

‫یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالطہاریہابیالمسحیعیلیالخفنییالخیاچیۺمیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪۶۱/۱‬‬
‫‪461‬‬

‫یالکربییللؽیہیقیکتابیالطہارةیہابیماوردیفیتركیالتوقیتیدا ریصادریہریوتی‪۲۷۷/۱‬‬‫یالسنن‬ ‫‪462‬‬

‫ٰ‬

‫‪Page 190 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ھذاحدیثیحسنیصحیح‪463‬۔ہیۺدحمكۺنسحۺحیحصۺےہ۔‬
‫زینۺاامصۺااشلنۺییحیۺنبۺنیعمۺےسۺلقنۺایکہکۺدحمكۺحیحصۺےہ۔‬
‫وھو یان یلم ییذکر یالزیادة یفانما یالمخرج یالمخرج یوی اامص ۺرتذمی ۺےن ۺارگہچ ۺرلادف ۺوک ۺدرک ۺںیہن ۺایک ۺرگم ۺرخمح ۺیھبۺ‬
‫الطریقیالطریقیحیثیقالیحدثنایقتؼبۃیناہوعوانۃی ؿیہۺےہۺاؿررطقیۺیھبۺؿیہۺےہ‪،‬اٌۺےئلۺہکۺهراملاۺںیمہۺدحمكۺ‬
‫عنیسعیدیہنیمسروقیعنیاہراھیمیالؾیمیعنیعمروی ایبنۺیکۺعییبہۺےنۺاوہـنۺےنۺںیمہۺدحمكۺایبنۺیکۺاوبۺوعاہنۺےسۺ‬
‫مٹ‬
‫اوہـن ۺےن ۺدیعس ۺنب ۺرسمؿط ۺےس ۺاوہـن ۺےن ۺامرا می ۺ می ۺےسۺ‬
‫ہنیمیمونیعنیایبیعبداهللیالجدیلیعنیخزیمۃیہنی‬
‫ہ‬‫و‬
‫ا ـنۺےنۺرمعؿ ۺنبۺومیمن ۺےسۺا ـنۺےنۺاوبۺدبعاهللۺخدیلۺ‬ ‫ہ‬‫و‬
‫یتعایلیعن یعنیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی ی‬ ‫ثاہتیریضیاهلل ٰ‬
‫ےسۺاوہـنۺےنۺزخہمیۺنبۺلامك ۺااصنریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺ‬
‫ی‬‫م‬ ‫کال‬‫وسلم‪464‬۔وقدیاطالیاالمامیاہنیدقییقیالعیدیال‬
‫ےسۺاوہـنۺےن ۺیبن ۺرکمیۺیلص ۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس ۺےس۔ ۺاامصۺ‬
‫عــــــ‬
‫م‬ ‫م‬ ‫ی‬ ‫یکتاہ‬ ‫ییف‬ ‫عن‬‫ی‬ ‫یف یتقویۃ یھذا یالحدیث یوالذات ی‬
‫انب ۺدقیق ۺادیعل ۺےن ۺاٌ ۺدح ك ۺیک ۺوقت ك ۺںیم ۺاینپ ۺاتکفۺ‬
‫االامصۺںیمۺوخف‬ ‫االمامی ی‬

‫عــــــ ‪:‬اعظم یما ییرتاب یہ یفی یروایۃ یالؽیھیق یعنی اٌۺںیمۺِق ۺےسۺمرا ۺہبشۺاٌۺرؿایتۺےسۺایکۺاجلاےہۺوجۺیقہیبۺےنۺ‬
‫اامص ۺرتذمی ۺےس ۺاؿراوہـن ۺےن ۺاامص ۺاخبری ۺےس ۺیک ۺےہ ۺہک ۺریمےۺ‬
‫الرتمذییعنیالبخارییالیصحیعندییالن یالیعرفیالیبی‬
‫مردلكۺہیۺدحمك ۺںیہنۺویکرکنۺاوبدبعاهللۺخدیلۺاکۺزخہمیۺےسۺامسػۺ‬
‫عبدیاهللیالجدیلیسماعیمنیخزیمۃ‪465‬یع ی‬
‫لامكۺںیہن۔ہیۺؿۃۺوکشٰیۺےہۺسجۺاکۺاعرھجتۺےسۺدؿرۺےہ‪،‬ویکہکنۺاامصۺ‬
‫اخبریۺہیلعۺایحہمحۺےکۺؤمفقۺےکۺاطمقبۺاٌۺلافۺرپۺےہۺہک‬ ‫وتلكیشکاةیظاھرعنكیعارھا ی‬

‫(لایقۺمرہحفصۺا دۃ)‬ ‫فانیمؽناہیعیلیماذھبیالی یھویرحمۃیاهللیمنیاشرتاطیثبوت ی‬

‫یسننیالرتمذییاہوابیالطہارةیہایبیماجاءییفیالمسحیعیلیالخفنییدحمكۺ‪۹۵‬دارالفکریہریوتی‪۱۵۲/۱‬‬
‫‪463‬‬

‫یسننیالرتمذییاہوابیالطہارةیہابیماجاءییفیالمسحیعیلیالخفنییدحمكۺ‪ ۹۵‬دارالفکریہریوتی‪۱۵۲/۱‬‬
‫‪464‬‬

‫یالکربییللؽیہیقیکتابیالطہاریہابیماوردیفیتركیالتوقیتیدارصادریہریوتی‪۲۷۸/۱‬ؿ‪۲۷۹‬‬‫یالجوھیریالنیقیحویشیعیلیالسنن‬‫‪465‬‬
‫ٰ‬

‫‪Page 191 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یبملۺوگتفگۺهرامیئۺےہ‪،‬اؿراامصۺرللقیۺےنۺبصنۺایحاہیۺںیم‬ ‫واثرہیاالمامیالزیلیعییفینصبیالرایۃی‪466‬۔ ی‬

‫راؿیۺاکۺرمؿیۺؿبہۺےسۺامسػۺرشعۺےہۺارگہچۺالكۺرمہبتۺؿاہۺاصتلۺےکۺ‬ ‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬

‫السماعیولویمرةیلالتصالیوالصحیحیاالجتزاءیہالمعاصرةی ےیل۔حیحصۺہیۺےہۺہکۺاعمرصفۺیہۺاکیفۺےہ۔روہمرۺاکۺومفقۺیہیۺےہۺ‬
‫اسیجۺہکۺققحمۺیلعۺاالػالطۺےنۺحتفۺادقل رۺںیمۺاٌۺاکۺاافدۃۺهراملاۺےہ۔‬
‫ھویالمنصوریعلی یالجمہوریکمایافادہیالمحققیعیلیاالطالقییفی‬
‫اامصۺملسمۺےنۺحیحصۺملسمۺےکۺدقمہمۺںیمۺاٌۺذمہقۺےکۺردۺرپۺوطلیۺ‬
‫فتحیالقدیریوقدیاطالیمسلمییفیمقدمۃیصحیح ییفیالردی‬
‫ثحبۺیکۺےہ۔اامصۺاخبریۺےکۺَارگدۺاامصۺرتذمیۺےنۺیھبۺاامصۺاخبریۺ‬
‫عیلیھذایالمذھبیالجرمیانیلمییکثریہ یتلمیذہیالرتمذیی‬
‫یکۺلادیئۺںیہنۺیکۺاؿراٌۺدحمكۺےکۺحیحصۺوہےنۺاکۺمکحۺاگللاۺےہ۔وییہنۺ‬
‫وحکم یہان یحسن یصحیح یوکذا یحکم یہصحت یشیخی‬
‫اامصۺاخبریۺےکۺااتسداامصۺاانلدقنیۺییحیۺنبۺنیعمۺےنۺاٌۺیکۺتحصۺاکۺ‬
‫مکحۺاگللاۺےہ۔‬ ‫البخارییہامامیالناقدیینییحیییہنیمعنی۔‬

‫ںیم ۺاتہکوہن ۺارگاامص ۺاخبری ۺیک ۺلاف ۺمیلست ۺیھب ۺرکیل ۺاجےئ ۺوت ۺاٌۺ‬ ‫ی‬
‫ےسۺرلادۃۺےسۺرلادۃۺانؾظاػۺالرصۺا لاےہۺاؿرؿۃۺامہرےۺمردلكۺاؿر‬
‫اقول‪:‬عالان یلو یسلم یفقصواہ یاال ینقطاع یولؼس یہقادحی‬
‫سملیس ۺوک ۺوبقل ۺرکویناےل ۺدرگی ۺرضحاف ۺوج ۺہک ۺروہمر ۺںیہ ۺےکۺ‬
‫عندنایوعندیسائریقاہیلیالمراسیلیوھمیالجہوریثمیعلكی‬
‫مردلك ۺاقدح ۺںیہن ےہ ۺرھپ ۺمت ۺرپ ۺانب ۺزحص ۺیک ۺگبگباہق ۺاک ۺَیباالرصۺ‬
‫منیدندنۃیاہنیحزمیانیالجدیلیالیعتمدیعیلیروایت یفانی‬
‫ےہۺہکۺخدیلۺیکۺرؿامك ۺرپۺاامتعد ۺںیہنۺایکۺاجلا‪،‬ویکہکنۺا دیمۺرجحۺؿ‬
‫الرجلییفیالجرحیوالوقعیۃیکاالیعمینییالسیلیالھوجمیوی اصتدص ۺںیم ۺدؿ ۺادنوھن ۺیک ۺلثم ۺوہلاےہ ۺینعی ۺمراتھ ۺوہا ۺِبال ۺف ۺاؿر‬
‫الؽیعریالصؤلیحیتیعندیالرتمذییمنیالمجاھیلیوالجدییلی ہلمحۺرکویناالۺتسمۺاؿمك۔اہین لكۺہکۺرتذمیۺےکۺاہنۺاجملیہۺ‬
‫ںیمۺےسۺےہ‪،‬اؿرخدیلۺیکۺوتقیثۺانۺدؿ‪ ۲‬اامومنۺےنۺیکۺےہ‬ ‫فقدیوثق یاالیمامانیالمرجو عیالھمایاحمدیہنی ی‬

‫(لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬

‫ینصبیالرأیۃیکتابیالطہارةیہابیالمسحیعیلیالخفنییالمکؾبۃیالنوریۃیروضہیۺگنشلبپۺالوہر ‪۲۳۲/۱‬لا‪۲۳۵‬‬
‫‪466‬‬

‫‪Page 192 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫انۺیکۺ ریؿیۺیکۺےہ۔(ف)‬ ‫فراجع یانیشئت۔ ی‬

‫نؾش‬
‫اوقل‪:‬ہیۺدحمكۺحیحصۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺوفتضیۺؿاایتخرۺںیمۺصنۺرصحیۺےہۺؿرہنۺہیۺانہکۺاؿرانہکۺیھبۺاسیکۺؤمدکۺ ضۺ‬
‫یف(اسیجۺہکۺوپدیشۺۃۺںیہن۔ف) اؿراہینۺزجصۺوصخضۺ‬ ‫ہکۺؿاهللۺَالئۺامےگنۺاجلاوتۺوضحرۺلاچنۺدنۺرکدےتیۺاالًاۺاجنگشئۺہنۺرکھباۺاھتۺکمایالیخ ٰ ی‬
‫و‬
‫ےبۺزجصۺومعصۺہنۺوہاگۺہکۺاٌۺاخضۺیکۺتبسنۺوکیئۺربخۺاخضۺ شبثرۺارَادۺہنۺوہیئۺیھتۺوتۺزجصۺاکۺاشنمءۺؿیہۺہکۺرضحفۺزخہمیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺ‬
‫ہلۺالضفۺالصلٰـۃۺؿالسالص۔‬
‫ولعمصۺاھتۺہکۺااکحصۺرپسدۺاایتخرۺوضحردیسۺااللاصۺںیہۺہیلعۺؿیٰلعۺا ٖ‬
‫دحمكۺ‪:۱۴۷‬امكلۺؿادمحۺؿاخبریۺؿملسمۺؿنسایئۺؿانبۺام ہۺرضحفۺاوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺراؿی‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫هرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ارگتقشم ۺاعق ۺاک ۺایخل ۺہن ۺوہلا ۺوت ۺںیم ۺان ۺرپ ۺهرض ۺهرامداتیہکۺ‬ ‫لوالیانیاشقیعیلیامیتیالمریتھمیہالسواكیعندیکلی ی‬
‫ہرنیارۺےکۺؿغك‬

‫نجۺیکۺرطلۺروجػ ۺایک ۺاجلاےہ‪،‬اؿرؿۃۺاامصۺادمحۺنبۺخیبلۺاؿرییحیۺ‬ ‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬

‫ۺاقمللہۺںیمۺانبۺزحنۺؿانبۺھرصۺ‬
‫حنبلیواہنیمعنییفمایھویاہنیحزمیوائیشیاہنیھزمیہعدی نبۺنیعمۺںیہ۔انۺدؿۺاامومن ےک َ‬
‫ایکۺےشۺےہۺدرااحنہکیلۺؿۃۺاٌۺںیمۺاہنتۺےہ۔اٌۺےسۺےلہپۺیسکۺےنۺ‬
‫ٰھذینیوھویمتفردفی یلمییسبق یاحدیہ ٰھذایالقولیاالیتریی‬
‫ہیۺوقلۺںیہن ایک۔ایکۺوتۺداتھکیۺںیہنۺہکۺاامصۺاخبریۺےنۺاٌۺوکۺاٌۺؿ ہۺ‬
‫انیالبیخارییانمایاعل یاذایعللهیہان یلمییعرفیسماعیالجدیلی‬
‫ےسۺعفللۺغرارۺدلاۺہکۺخدیلۺاکۺامسػۺرعمؿلۺںیہن‪،‬ہنۺاٌۺؿ ہۺےسۺہکۺ‬
‫الہانھا یروای یالجدیل یوقدصحح یل یالرتمذی یوقال ییفی‬
‫ہیۺخدیلۺیکۺرؿامك ۺےہ۔اامصۺرتذمیۺےنۺاٌۺوکۺحیحصۺغراردلا ۺاؿر‬
‫‪467‬‬
‫یتعایلیاعلمی‪۱۲‬من ۔ ی‬
‫التقریبی یثق ۔واهلل ٰ‬
‫رقتبیۺںیمۺاہکۺہکۺؿۃۺہقثۺےہ۔اؿراهللۺاعتیٰلۺوخفۺاجاتنےہ۔(ف)‬

‫‪467‬‬
‫یتقریبیالتہذیبیترجم یایبیعبداهللیالجدیلی‪۸۲۴۳‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۴۲۸/۲‬‬

‫‪Page 193 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وسماكۺرکںی۔‬ ‫صلٰوة‪468‬۔ ی‬

‫املعء ۺهرامےت ۺںیہ ۺہی ۺدحمك ۺوتمارت ۺےہ ۺقال ییفیالتؼسرییوغری ٖیہ(لیسثر‪469‬ؿریغۃ ۺںیم ۺاےٌ ۺایبن ۺایک ۺایگ۔ف) ۺادمح ۺؿنسایئ ۺےن ۺاںیہن ۺےسۺ‬
‫نصبدۺحیحصۺوینۺرؿامكۺیکۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫لوالانیاشقیعیلیامیتیالمرتھمیعندیکلیصلٰوةیہوضویءی اعق ۺرپ ۺدوشاری ۺاک ۺاحلع ۺہن ۺوہ ۺوت ۺںیم ۺان ۺرپ ۺهرض ۺرکدؿن ۺہک ۺہرۺ‬
‫نیارۺےکۺؿغكۺؿوضۺرکںیۺاؿرۺہرۺؿوضۺےکۺَاھتۺوسماكۺرکںی۔‬ ‫اویمعیکلیوضوءیہسواک‪470‬۔ ی‬

‫اوقل‪:‬ارمدؿصۺدؿمسقۺےہۺیمتحۺسجۺاکۺاحلصۺااجیفۺاؿراٌۺیکۺاخمتفلۺعكطیق‪،‬‬
‫اؿرؿۃ ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺاک ۺارَاد ۺہک ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺےک ۺارم ۺیک ۺاخمتفل ۺرکےنۺ‬ ‫‪"‬ی‬ ‫تعایلی"‬
‫و ٰذلكیقول ی ٰ‬
‫ؿاولنۺوکۺدرلاۺاچےیہ۔(ف)‬
‫‪471‬۔ ی‬

‫دؿرساۺدنیبۺسجۺاکۺاحلصۺرتبیغۺاؿراٌۺےکۺرتكۺںیمۺؿتعس‪،‬‬
‫یاهللیتعایلیعلی یوسلمیامرتیہالسواكی اؿرؿۃۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺارَادۺہکۺےھجمۺوسماكۺ‬
‫ٰ‬ ‫و ٰذلكیقول یصیل‬
‫اکۺمکحۺدلاۺایگۺےہۺاہینۺلكۺہکۺےھجمۺدرۺوہاہکۺںیہکۺھجمۺرپۺهرضۺہنۺ‬ ‫حیتیخشیتیانییکتبیعیلیاحمد‪472‬ہنیواثلۃیہنی ی‬
‫وہاجےئ۔اٌۺوکۺاامصۺادمح‬

‫یصحیحیالبخاری‪،‬کتابیالجمعۃیہابیالسواكییومیالجمعۃیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۱۲۲/۱‬ؿ‪،۲۵۹‬صحیحیمسلمیکتابیالطہارةیہابیالسواكیدقیمیۺبتکۺاخہنۺ‬
‫‪468‬‬

‫رکایچۺ‪،۱۲۸/۱‬سننیالنسائییکتابیالطہارةیالرخصۃییفیالسواكیونرۺدمحمۺاکراخہنۺاجترفۺبتکۺرکایچۺ‪،۶/۱‬سننیا ہنیماج یاہوابیالطہارةیہابیالسواكیاچیۺامیۺدیعسۺ‬

‫ینپمکۺرکایچۺض‪،۲۵‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیھیریرةیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۴۰۰ ، ۲۴۵،۲۵۰،۲۵۹،۲۸۷،۳۹۹/۲‬مؤطاامامیمالكیکتابیالطہارةی‬

‫ماجاءییفیالسواكیریمۺدمحمۺبتکۺاخہنۺرکایچۺض‪۵۰‬‬
‫یالتؼسریشر حیالجا معیالصغرییتحتیالحدیثیلوالیانیاشقیعیلیامیتیالخیۃبتکمۺاالامصۺااشلیعفۺرلاضۺ‪۳۱۴/۲‬‬
‫‪469‬‬

‫‪ 470‬یسننیالنسائییکتابیالطہارةیالرخصۃییفیالسواكیونر ۺدمحم ۺاکراخہن ۺاجترف ۺبتک ۺرکایچ‪،۶/۱‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیھریرہیریضیاهللیعن یالمکتبی‬

‫االسالیمیہریوتی‪۲۵۹/۲‬‬
‫‪471‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۶۳/۲۴‬‬
‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیواثل یہنیاالسقعیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۴۹۰/۳‬‬
‫‪472‬‬

‫‪Page 194 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ےن ۺؿاللہ ۺنب ۺاِؾؼ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺحیحص ۺدنس ۺےک ۺَاھتۺ‬ ‫االیسقعیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن یہسندیحسن۔ ی‬
‫رؿامكۺایکۺےہ۔(ف)‬

‫ارمدنیب ۺوت ۺاہین ۺػغفًااحلص ۺےہ ۺوترضؿری ۺیفن ۺیمتح ۺیک ۺےہ‪،‬ارم ۺیمتح ۺیھب ۺدؿمسق ۺےہ ۺینظ ۺسج ۺاک ۺافمد ۺؿوجف ۺاؿریعطق ۺسج ۺاک ۺعؾیضٰیۺ‬
‫هرتیض‪،‬ػییقۺوخاۃۺنمۺدہۃۺایحؿلۃۺلاۺنمۺدہۃۺادلاللۃۺامہرےۺقحۺںیمۺوہیتۺےہۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺؽلـصۺِقۺیعطقۺ‬
‫ینیقی ۺںیہ ۺنج ۺےک ۺرسارپدۃ ۺزعف ۺےک ۺرگد ۺونظن ۺوک ۺاالًا ۺلار ۺںیہن ۺوت ۺمسق ۺؿاذق ۺاصظالیح ۺوضحر ۺےک ۺقح ۺںیم ۺققحتم ۺںیہن ۺؿاہن ۺلا ۺهرض ۺےہ ۺلاۺ‬
‫دنمؿف‪،‬نصیعلی یاالمامیالمھققیحیثیاطلقییفیالفتح(اٌۺرپۺققحمۺاامصۺہیلعۺایحہمحۺےنۺحتفۺںیمۺصنۺهرامیئۺےہ۔ف)‬
‫افۺؿاحضۺوہایگۺہکۺانۺارَادۺافۺرکہمیۺےکۺػغفًاۺیہیۺینعمۺےہۺہکۺںیمۺاچاتہۺوتۺاینپۺاعقۺرپۺہرنیارےکۺےیلۺلارۃۺؿوضۺاؿرۺہرۺؿوضۺےکۺؿغكۺوسماكۺ‬
‫رکلاۺهرضۺهرامداتیرگمۺانۺیکۺتقشمۺےکۺاحلعۺےسۺںیمۺےنۺهرضۺہنۺےئکۺاؿراایتخرااکحصۺےکۺایکۺینعمۺںیہ۔وهللیالحمد۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۴۸‬امكلۺؿَایعفۺؿیقہیبۺانۺےسۺاؿرربطاینۺاؿطسۺںیمۺاریماوملنینمۺومیلۺیلعۺرکصۺاهللۺؿہہجۺارکلمیۺےسۺنصبدۺنسحۺراؿی‪ ،‬روسلۺاهللۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫لوال یان یاشق یعیل یامیت یالمرتھم یہالسواك یمع یکلی تقشمۺاعقۺاکۺلاٌۺےہۺؿہنۺںیمۺہرۺؿوضۺےکۺَاھتۺوسماكۺانۺ‬
‫رپۺهرضۺرکدؿن۔‬ ‫وضوءی‪473‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۴۹‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺہکۺوسماكۺرکؿۺوسماكۺعبہۺوکۺلازیکۃۺاؿررفۺزعؿلجۺوکۺرایضۺرکیتۺےہ‪ ،‬ربجلیۺذقۺ‬
‫ریمےۺلاٌۺاحرضۺوہےئۺےھجمۺوسماكۺیکۺؿتیصۺیک۔‬
‫حیتیلقدیخشیتیانییفرض ‪،‬عیلیوع ٰیل یامیتیولوالیاینی اہین ۺلك ۺہک ۺےھجم ۺادن ہش ۺوہا ۺہک ۺربجلی ۺھجم ۺرپ ۺاؿر ۺریمی ۺاعقۺ‬
‫رپۺهرضۺرکدںیۺےگۺاؿرارگۺتقشمۺاعقۺاکۺوخلۺہنۺوہلاۺوتۺانۺرپۺ‬ ‫اخافیانیاشقیعیلیامیتیلفرضت یعلیہمی ی‬
‫هرضۺرکدںیۺےگ۔‬

‫نیالکربییکتابیالطہارةیہابیالدلیلیعیلیانیالسواكیسنۃی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 473‬یمؤطایالمامیمالكیکتابیالطہارةیماجاءییفیالسواكیریم ۺدمحم ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺض‪،۵۰‬السن‬

‫دارصادریہریوتی‪،۳۵/۱‬کزنالعمالیہحوال یوالشافیعیدحمك ۺ‪ ۲۶۱۹۱‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۳۱۵/۹‬المعجمیاالوسط‪،‬دحمك ۺ‪ ۱۲۶۰‬ۃبتکم ۺااعملرل ۺرلاضۺ‬

‫‪۱۳۸/۲‬‬

‫‪Page 195 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اہنیماج ی عنیایبیامامۃیریضیاهلل ٰ‬
‫‪474‬‬
‫(انبۺام ہۺےنۺایبۺاامہمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬

‫لی لٹ‬
‫اہینۺربجلیۺانیمۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺیکۺرطلۺیھبۺهرضۺرکدےنیۺیکۺاانسدۺےہ۔‬
‫دحمك‪:۱۵۰ ۴۸‬ربطاین ۺؿمرارؿدارػغٹی ۺؿاحمک ۺرضحف ۺابعٌ ۺنب ۺدبعالمظلق ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع ۺےس ۺراؿی‪،‬روسل ۺاهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺ‬
‫ؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫تقشمۺاعقۺاکۺاحلعۺہنۺوہوتۺںیم ہرۺنیارۺےکۺؿغكۺوسماكۺانۺرپۺ‬
‫ِ‬ ‫لوالیانیاشقیعیلیامیتیلفرضتیعلیہمیالسواكیعندیکلی‬
‫ی(زاد یغری یالدار یقطین)کما یفرضت یعلیہمی هرضۺرکدؿنۺسجۺرطحۺںیمۺےنۺؿوضۺانۺرپۺهرضۺرکدلاۺےہ۔‬ ‫‪475‬‬
‫صلٰوة‬
‫الوضوء‪476‬۔ ی‬

‫اہینۺؿوضۺوکۺیھبۺهراملاۺایگۺہکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاینپۺاعقۺرپهرضۺرکدلا۔‬
‫دحمك‪:۱۵۱،۱۵۲ ۴۹،۵۰‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لوالانیاشقیعیلیامیتیالمرتھمیہالسواكیواطیبیعندی تقشمۺاعق ۺاکۺایخلۺہنۺوہلا ۺوتۺاینپۺاعق ۺرپۺہر ۺنیار ۺےکۺؿغكۺ‬
‫کلیصلٰوة۔اہوینعیمییفیکتابیالسواكی‪477‬عنیعبداهللی وسماكۺرکلاۺاؿرۺوخوبشاگللاۺهرضۺرکدؿن۔(اوبۺمیعنۺےنۺاتکفۺ‬
‫ہنیعمریریضیاهللیتعایل یعنہمایہسندیحسن یوسعیدی اوسلاكۺںیمۺدبعاهللۺنبۺرمعؿ ۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺنصبدۺ‬
‫ٰ‬
‫نسح ۺاؿردیعس ۺنب ۺوصنمر ۺےن ۺاینپ ۺننس ۺںیم ۺوحکمل ۺےس ۺرمَالۺ‬
‫مرسال۔ ی‬
‫ً‬ ‫ہنیمنصورییفیسنن ٖ یعنیمکحولی‬
‫رؿامكۺایک۔ف)‬

‫اہینۺوخوبشۺیکۺهرتصۺیھبۺرادئۺهرام دی۔‬

‫یسننیا ہنیماجۃیاہوابیالطہارةیہابیالسواكیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۲۵‬‬
‫‪474‬‬

‫یکزنالعمالیہحوال یقطیعنیا ہنیعباسیدحمكۺ‪۲۶۱۷۰‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۱۲/۹‬‬

‫‪475‬‬

‫‪ 476‬یالمستدركیللحا کمیکتابیالطہارةیلوالانیاشقیعیلیامیتیدارالفکریہریوت ی‪،۱۴۶/۱‬البحریالزخاریعنیا ہنیعباسیدحمكۺ‪۱۳۰۲‬مکؾبۃیالعلومیوالحکمی‬

‫مدینۃیالمنورةی‪،۱۳۰/۴‬مجمعیالزوائدیہحوال یالعباسیکتابیالطہارةیہابییفیالسواكیدارالکتابیہریوتی‪،۲۲۱/۱‬مجمعیالزوائدیکتابیالصلٰوةیہابیماجاءییفی‬

‫السواكیدارالکتابیہریوتی‪۹۷/۲‬‬
‫یمرسالیدحمكۺ‪۲۶۱۹۵‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۱۶/۹‬‬
‫ً‬ ‫‪477‬یکزنالعمالیہحوال یصعنیمکحول‬

‫‪Page 196 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمك‪:۱۵۳ ۵۱‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫تقشم ۺاعق ۺاک ۺادن ہش ۺہن ۺوہلا ۺوت ۺںیم ۺان ۺرپ ۺهرض ۺهرامداتی ۺہک ۺہرۺ‬
‫ِ‬ ‫لوالانیاشقیعیلیامیتیالمرتھمیانییستا کوایہاالسحار۔ی‬
‫اہوینعیمییفیالسواكی‪ 478‬یعنیعبداهللیہنیعمر یریضی رحس ۺےلہپۺرہپ ۺاھٹ ۺرکۺوسماك ۺرکںی(اوب ۺمیعن ۺےنۺاتکفۺاوسلاكۺ‬
‫ںیمۺدبعاهللۺانبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یتعایلیعنہما۔ ی‬
‫اهلل ٰ‬

‫دحمك‪ ۱۵۴ ۵۲،۵۳‬ؿ ‪:۱۵۵‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬

‫لوالیانیاشقیعیلیامیتیالمریتھم یہالسواكیعنیدکلی تقشم ۺاعق ۺاک ۺایخل ۺہن ۺوہوت ۺںیم ہر ۺنیار ۺےک ۺؿغك ۺان ۺرپۺ‬
‫وسماكۺهرضۺرکدؿنۺاؿرنیارۺاشعءۺوکۺاہتیئۺرافۺلكۺاٹہدؿن۔‬ ‫صلٰوةیوالخرتیالعشاءیایلیثلثیاللیل۔ ی‬

‫ینیریضیاهللیتعایلیعن یہسندیصحیحیوالبزاریعنیامرییالمومننییعیلیکرمی‬
‫ٰ‬ ‫احمدی‪479‬والرتمذییوالضیاءیعنیزیدیہنیخالدنیالجھ‬
‫‪،‬وروییعنیزیدیاحمدیواہویداؤدیوالنسائییکحدیثیایبیھریرةیاالولیہاالقتصاریعیلیالسطریاالولیو یالحا کمی‬
‫اهللیتعایل یوجھ ٰ‬
‫ٰ‬
‫ریرةیریضیاهللیتعایلیعن یکحدیثیزیدیھذایوفی یلفرضتیعلمھییالسواكیمعیالوضوءیوالخرتی‬
‫ٰ‬ ‫والؽیھیقیہسندیصحیحیعنیایبیھی‬
‫صلٰوةیالعشاءیاالٰخرةیایلینصفیاللیل‪480‬۔ینعیۺںیمۺؿوضۺںیمۺوسماكۺرکلاۺهرضۺرکداتیۺاؿرنیارۺاشعءۺا دیھۺرافۺلكۺاٹہۺداتی۔‬

‫‪ 478‬یکزنالعمال یہحوال یایب ینعیم ییف یکتاب یالسواك یدحمك ۺ‪۲۶۱۹۶‬مؤسسۃ یالرسال یہریوت ی‪،۳۱۶/۹‬الدرالمنثور یہحوال یایب ینعیم یتحت یاآلیۃ ی‪۱۲۴/۲‬ی‬

‫داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۲۵۲/۱‬‬
‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیزیدیہنیخالدیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۱۱۴/۴‬سننیالرتمذییاہوابیالطہارةیہابیماجاءییفیالسواكیدحمكۺ‬
‫‪479‬‬

‫‪۲۳‬دارالفکریہریوتی‪،۱۰۰/۱‬کزنالعمالیہحوال یحم‪،‬تیوالضیاءیدحمكۺ‪۲۶۱۹۰‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۳۱۵/۹‬البحرالزخاریعنیعیلیریضیاهللیعن یدحمكۺ‬

‫‪۴۷۸‬مکؾبۃ یالعلوم یوالحکم یمدینۃ یالمنورة ی‪،۱۲۱/۲‬مسند یاحمد یہن یحنبل یعن یزید یہن یخالد یالمکتب یاالسالیم یہریوت ی‪،۱۱۶/۴‬سنن یایب یداؤد یکتابی‬

‫الطہارةیہابیالسواكیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪۷/۱‬‬

‫‪ 480‬یالمستدركیللحا کمیکتابیالطہارةیفضیلۃیالسواكیدارالفکریہریوتی‪،۱۴۶/۱‬السننیالکربییکتابیالطہارةیہابیالدلیلیعیلیانیالسواكیالسنۃیالخی‬

‫دارصادریہریوتی‪،۳۶/۱‬کزنالعمالیہحوال یكیوھقیعنیایبیھیریرةیدحمكۺ‪۲۶۱۹۴‬مؤسسۃیالرسال یہریوت‪۳۱۶/۹‬‬

‫‪Page 197 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وللنسائی یعن یایب یھریرة یہلفط یاالمر یتھم یتاخریی نسایئۺےنۺاوبۺہر رۺۃۺےسۺانۺاافلعۺےکۺَاھتۺرؿامكۺایک‪:‬ںیمۺانۺ‬
‫رپۺهرض ۺرکداتیۺہکۺاشعءۺد رۺرکۺےکۺڑپںیھۺاؿرنیار ۺےکۺؿغكۺ‬ ‫العشاءیہالسواكیعندیکلیصلٰوةی‪481‬۔ ی‬
‫وسماكۺرکںی۔‬

‫دحمك‪:۱۵۶ ۵۴‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لوالان یاشق یعیل یامیت یالمر یتھم یان ییصلوھا ی ٰھکذای اعق ۺرپ ۺتقشم ۺہن ۺوہیت ۺوت ۺںیم ۺان ۺرپ ۺهرض ۺرکداتی ۺہک ۺاشعءۺ‬
‫یعین یالعشاء ینصف یاللیل۔احمد‪482‬والبخاریی ا دیھۺراف ۺوکۺڑپںیھ۔(ادمح‪،‬اخبری‪،‬ملسمۺاؿرنسایئۺےنۺانبۺ‬
‫ومسلم یوالنسائی یعن یاہن یعباس یریض یاهلل یتعایلی ابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫ٰ‬
‫عنہما۔ ی‬

‫دحمك‪:۱۵۷ ۵۵‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لوال یضعف یالضعیف یوسقم یالسقیم یالمرت یہ ٰھذہی ارگلاوتانۺاؿرامیبرؿنۺاکۺاحلعۺہنۺوہلاۺوتۺںیمۺهرضۺرکداتیہکۺہیۺنیارۺ‬
‫الصلٰوةیانیتوخریایلیشطراللیل۔النسائیی‪483‬عنیایبی ا دیھ ۺراف ۺلك ۺؤمرخ ۺرکںی(اٌ ۺوک ۺنسایئ ۺےن ۺاوب ۺدیعس ۺخدریۺ‬
‫سعدن یالخدرییریضیاهللیتعایل یومرتیروایۃیاحمدیوی ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ادمح‪،‬اوبۺداؿد‪،‬انبۺام ہۺاؿر‬
‫ٰ‬
‫اوبۺاحمتۺیکۺرؿامكۺزگرۺیکچۺےہۺوجۺظفلۺارمۺےکۺریغبۺےہ۔(ف)‬
‫ایبیداؤدیواہنیماجۃیوایبیحاتمیہاللفظیاالمر۔ ی‬

‫دحمك‪:۱۵۸ ۵۶‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫تقشمۺاعقۺاکۺادن ہشۺہنۺوہوتۺںیمۺانۺرپ‬ ‫لوالانیاشقیعیلیامیتی ی‬

‫یسننیالنسائییکتابیالمواقیتیہابیمایستحبیمنیتاخرییالعشاءیونرۺدمحمۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۹۲/۱‬ؿ‪۹۳‬‬
‫‪481‬‬

‫‪ 482‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیا ہنیعباس یریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۳۶۶/۱‬صحیحیالبخارییکتابیمواقیتیالصلٰوةیہابیالنومیقبلی‬

‫العشاءیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۸۱/۱‬صحیحیمسلمیکتابیالمساجدیہابیوقتیالعشاءیوتاخریھایدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۲۲۹/۱‬سننیالنسائییکتابیالمواقیتی‬

‫ہابییستحبیمنیتاخرییالعشاءیونرۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچۺ‪۹۲/۱‬‬
‫یسننیالنسائییکتابیالمواقیتیہابییستحبیمنیتاخرییالعشاءیونرۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچۺ‪۹۳/۱‬‬
‫‪483‬‬

‫‪Page 198 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عــــــ‬
‫هرضۺرکدؿنۺہکۺاشعءۺںیم اہتیئ‬ ‫یالعشاءیایلی ی‬ ‫المرتھمیانییؤخروای‬

‫یاهللیتعایلیعلی یوسلمیاخرذاتی اٌ ۺاک ۺَیق ۺہی ۺےہ ۺہک ۺالك ۺراف ۺیبن ۺرکمی ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملسۺ‬
‫ٰ‬ ‫عــــــ ‪:‬سببی ٰھذایان یصیل‬
‫للی ےنۺاشعءۺیکۺنیارۺؤمرخۺهرامدیۺاہینۺلكۺہکۺا دیھۺرافۺلاۺرلدۃۺزگر‬
‫لیلۃیصلٰوةیالعشاءیحیتیاہھایراللیلیاویذھبیعامۃیا لی‬
‫یئگ۔وعرںیت ۺاؿرےچب ۺوسےئگ ۺوت ا ف ۺرشتفی ۺالےئ ۺاؿرنیار ۺڑپاھیئ‪،‬‬
‫ونامیالنساءیوالصؽیانیفجاءیفصیلیوذکرہیکمایوردیمبؼناییفی‬
‫م‬
‫اسیجۺہکۺانبۺابعٌ‪،‬اوبۺدیعس‪،‬انبۺرمعۺاؿراسنۺؿریغۃۺیکۺااحد كۺںیمۺ‬
‫احادیثیاہنیعباسیوایبیسعیدیواہنیعمرویا نسیوغریھمی‬
‫م‬
‫ؿاحضۺوطر ۺرپۺؿارد ۺوہا ۺےہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنع۔دح ك ۺوساكۺاک‬
‫ک‬ ‫ریضیاهللیتعایلیعنہم‪،‬وسببیحدیثیالسواكیایتانیناسی‬
‫ٰ‬
‫َیق ۺہی ۺےہ ۺہک ۺولگ ۺےلیم ۺ شبلے ۺداوتنن ۺےک ۺَاھت ۺروسل ۺاهلل ۺیلصۺ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیقلحایفقالیاستا کوایاستا کوای اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس ۺےکۺلاٌۺا ےئۺوتا فۺےنۺهراملاۺوسماك ۺایکۺرکؿۺ‬ ‫عندہیصیلیاهلل ٰ‬

‫التاتوین یقلحا یلوال یان یاشق یعیل یامیت یلفرضت یعلمھیی اؿرریمےۺلاٌۺےلیمۺ شبلےۺداوتننۺےکۺَاھتۺعق ۺا لارکؿ‪،‬ارگۺےھجمۺ‬
‫ک‬

‫السواكیعندیکلیصلٰوةیکمایہؼن یالدارقطینی منیحدیثی اعق ۺیکۺتقشمۺاکۺاحلع ۺہنۺوہلا ۺوت ۺںیم ان ۺرپۺہر ۺلار ۺےکۺؿغك ۺهرضۺ‬
‫‪484‬‬

‫یتعایلیعن یفھمایحدیثانیرہمایافرزھمایاہوی رکداتی۔اسیجہکۺاٌ ۺوکۺدارػغٹیۺےنۺوحباہلۺدحمكۺانب ۺابعٌۺریضۺ‬ ‫العباسیریضیاهلل ٰ‬

‫یتعایلیعنہمیوانی اهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺایبن ۺایک ۺےہ۔ان ۺدؿونن ۺدحوثین ۺوک ۺرضحف ۺاوبہر رۃۺ‬
‫ھریرةیورہمایجمعیوکذٰ لكیغریہیریضیاهلل ٰ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺیھبکۺاگلۺاگلۺایبنۺهراملاۺےہ ۺاؿریھبکۺدؿوننۺ‬
‫ا تفقیانیالنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیھویالذییقالیمرةی‬
‫وکعمجۺایکۺےہ‪،‬وییہنۺاوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےکۺریغۺےنۺایکۺےہ‪،‬‬
‫یاواخریی ٰھکذایوی ی‬
‫ٰھکذا ٰ‬
‫ارگہچۺاٌۺرپۺِقۺاکۺاافتطۺےہۺہکۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ےنۺیھبکۺاٌۺرطحۺایبنۺهراملاۺےہۺاؿریھبکۺاٌۺرطحۺاؿر یھبک‬

‫(لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬

‫یکزنیالعمالیہحوال یقطیعنیا ہنیعباسیدحمكۺ‪۲۶۱۷۰‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۱۲/۹‬‬

‫‪484‬‬

‫‪Page 199 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ثلثیاللیلیاونصف ٖ ۔احمد‪485‬یوالرتمذییوصحح ‪،‬یوی لا ا دیھ ۺراف ۺلك ۺلاریخ ۺرکںی(اٌ وک ۺاامص ۺادمح ۺؿرتذمی ۺےنۺ‬
‫نیایبیھریرةیریضیاهللیتعایل یعن یومرتی اوکسۺحیحصۺغرارۺدلا۔اؿرانبۺام ہۺےنۺاٌۺوکۺرضحفۺاوبہر رۃۺریضۺ‬
‫ٰ‬ ‫اہنیماجۃیع‬
‫اخرییالہنیماجۃیکاحمدیوایبیداؤدیومحمدیہنینصری اهلل ۺاعتیٰلۺؿبہ ۺےس ۺرؿامكۺایک۔اؿردؿرسیۺرؿامكۺانب ۺام ہ ۺیکۺ‬
‫ادمحۺؿاوبۺداؿدۺؿدمحمۺنبۺرسنۺیکۺرطحۺزگریکچۺےہۺوجۺارمۺےسۺاخیلۺ‬
‫خالیۃیعنیاالمر۔ ی‬
‫ےہ۔(ف)‬

‫دحمك‪:۱۵۹ ۵۷‬حیحصۺاخبریۺںیمۺرلدۺنبۺلامكۺااصنریۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺالكۺا مكۺوسرۃۺازحافۺیکۺتبسنۺےہ‪:‬‬

‫وجدتھایمعیخزیمۃیالذییجعلیرسولیاهللیصیلیاهللی ؿۃ ۺںیم ۺےن ۺیھکل ۺوہیئ ۺزخہمی ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےک ۺلاٌ ۺلایئۺ‬
‫نجۺیکۺوگایہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺدؿوگاوہنۺ‬ ‫تعایلیعلی یوسلمیشہادت یہشہادتنیی‪486‬۔ ی‬
‫ٰ‬
‫ےکۺمرامرۺهرامیئ۔‬

‫دحمك‪:۱۶۰ ۵۸‬ہکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاعمدۺنبۺلبجۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺنمیۺرپۺوصدیباۺرانبۺرکۺےتجیھبۺؿغكۺانۺےسۺ‬
‫ارَادۺهراملا‪:‬‬
‫دؿوننۺوکۺعمجۺهراملا۔انچہچۺدعتدۺارہظۺؿاکثرۺےہ۔اؿراهللۺاعتیٰلۺوخفۺ‬ ‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬

‫تارة یجمع یفالتعدداظھر یوا کثر‪،‬واهلل یتعایل یاعلم‪۱۲‬من ی اجاتنۺےہ۔‪۱۲‬عبہ(ف)‬

‫ٰ‬
‫دامتیفیوض ۔ ی‬

‫‪485‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیہریرةیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۴۳۳/۲‬ؿ‪،۵۰۹‬سننیالرتمذییاہوابیالصلٰوةیہابیماجاءییفیتاخرییصلٰوةی‬
‫العشاءیالخیدحمك ۺ‪۱۶۷‬دارالفکریہریوتی‪،۲۱۴/۱‬سننیا ہنیماجۃیکتابیالصلٰوةیہابیوقتیصلٰوةیالعشاءیاچی ۺامی ۺدیعس ۺینپمک ۺرکایچ ۺض‪،۵‬کزنالعمالیعنیایبی‬

‫ھیریرةیدحمكۺ‪۱۹۴۶۴‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۹۵/۷‬‬
‫حیالبخارییکتابیالجہادیہابیقولیاهللیتعایل یمنیالمومننییرجالیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪،۳۹۴/۱‬صحیحیکتابیالتفسرییسورةیاحزابیدقیمیۺ‬‫یصحی‬ ‫‪486‬‬
‫ٰ‬
‫بتکۺاخہنۺرکایچ ‪۷۰۵/۲‬‬

‫‪Page 200 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫قد یعرفت یہالء یك ییف یالدین یوالذی یقدر یکبك یمنی ےھجمۺولعمصۺےہۺوجۺاہمتریۺا رامںیشئۺدنیۺنیتمۺںیم وہخکینۺ‬
‫الدین یوقد یطؼبت یلك یالھدیۃ یفان یاھدی یلك یشئیی اؿروج ۺھچک ۺدوین ۺمت ۺرپ ۺوہےئگ ۺںیہ ۺرتیع ۺےک ۺےفحت ۺںیم ےنۺ‬
‫فاقبل۔سیف ییف یکتاب یالفتوح‪ 487‬یعن یعؽید یہنی اہمترےۺےئلۺخاللۺبیطۺرکدےئۺوجۺںیہمتۺھچکۺہفحتۺدےۺےلۺ‬
‫ص‬
‫ول۔(فیسۺےنۺاتکفۺاوتفلحۺےنۺدیبعۺنبۺ شرۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫صخریریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫م‬
‫بہۺےسۺرؿا كۺایک۔ف)‬ ‫ؿ‬

‫عــــــ‬
‫‪:‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬ ‫دحمك‪۱۶۱‬ی‬
‫قدیعفوتیعنیالخیلیوالرقیقیفھایتوایصدقتیالرقۃی وھگرؿنۺاؿرؽالومنۺیکۺروکٰۃۺوتۺںیمۺےنۺاعملۺرکدیۺرؿوپنۺیکۺ‬
‫من یکل یارہعنی یدرھما یدرھم۔احمد‪ 488‬یواہوداؤد یوی روکٰۃ ۺدؿ ۺہراچسیل ۺدرمہ ۺںیم ۺےس ۺالك ۺدرمہ۔(ادمح ۺاؿراوبداؿدۺ‬
‫الرتمذییعنیامرییالمؤمننییالمرت ٰٰضیریضیاهللیتعایلی اؿررتذمیۺےنۺاریمۺاوملنینمۺیلعۺارملنضٰیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺ‬
‫ٰ‬
‫م‬ ‫ص‬
‫ےسۺ بدۺحیحصۺرؿا كۺایک۔ف)‬‫ن‬
‫عن یہسندیصحیح۔ ی‬

‫وساری ۺےک ۺوھگرؿن‪،‬خدعق ۺےک ۺؽالومن ۺںیم ۺروکٰۃ ۺوج ۺؿاذق ۺہن ۺوہیئ ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺهرامےت ۺںیہ‪'':‬ہی ۺںیم ۺےن ۺاعملۺ‬
‫هرامدیۺےہ۔''اہنۺویکنۺہنۺوہہکۺمکحۺالكۺرؿلۺؿرص مۺےکۺاہھتۺںیمۺےہۺمکحبۺرفۺااعلنیملۺلجۺخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫دحمك‪:۱۶۲‬وضحرادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاحصہبۺرکاصۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺےسۺهراملا‪:‬‬
‫ماتقولونییفیالزنا‪،‬قالویاحرامیحرم یاهللیورسول یفھوی رلاۺوکۺاسیکۺےتھجمسۺوہ؟رعضۺیک‪:‬رحاصۺےہۺاےسۺاهللۺؿروسلۺےنۺ‬
‫َّی‬
‫رحاصۺرکدلاۺوتۺؿۃۺایقعقۺلك‬ ‫یالقیمۃ۔ی ی‬
‫حرامیایلییوم ٰ‬

‫عــــــ ‪:‬اہینۺلكۺااھٹؿنۺدحںیثیۺوفتضیۺارمۺیکۺدیفمافۺؿؤملدافۺذموکرۺوہںیئۺا ےگۺرصلۺاانسدۺافۺہلیلجۺںیہۺ‪۱۲‬۔‬

‫یکزنالعمالیہحوال یطبیعنیعؽیدیہنیصخریالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۱۱۵/۶‬‬
‫‪487‬‬

‫یزکوة یالذھب یالخ یدحمكۺ‬

‫یالزکوة یہاب یماجاء ییف ٰ‬
‫ٰ‬ ‫یزکوة یالسائمۃ یا اتفف ۺاعملۺرپسیۺالوہر ۺ‪،۲۲۱/۱‬سنن یالرتمذی یکتاب‬
‫یالزکوة یہاب ٰ‬
‫ٰ‬ ‫‪ 488‬یسنن یایب یداؤد یکتاب‬

‫‪۶۲۰‬دارالفکریہریوتی‪،۱۲۳/۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیعیلیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۹۲/۱‬‬

‫‪Page 201 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫احمد‪489‬ہسندیصحیحیوالطرباینییفیاالوسطیوالکبریی رحاصۺےہ۔(ادمحۺےنۺنصبدۺحیحصۺاؿرربطاینۺےنۺاؿطسۺاؿرریبکۺںیمۺ‬
‫دقمادۺنبۺاوسدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫عنیالمقدادیہنیاالسودیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۶۳‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫این یاحرم یعلیکم یحق یالضعیفنی یالیؾیم یوالمرأة۔ی ںیم مت ۺرپ ۺرحاص ۺرکلاوہن ۺدؿ ۺزمکؿرؿن ۺیک ۺقح ۺیفلت‪،‬میتی ۺاؿر‬
‫وعرف۔(احمک ۺرشع ۺملسم ۺرپ ۺاؿریقہیب ۺےن ۺوحباہل ۺاوب ۺہر رۃ ۺریض ۺاهللۺ‬
‫الحا کم عیل یشرط یمسلم یوالؽیہیق ییف یالشعب یوی‬
‫‪490‬‬

‫ؿبہ ۺبعش ۺاالت نن ۺںیم ۺاٌ ۺوک ۺرؿامك ۺایک ۺےہ‪،‬اؿرظفل ۺیقہیب ۺےکۺ‬
‫اللفظیل یعنیایبیھریرةیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ںیہ۔(ف)‬

‫دحمك‪:۱۶۴‬نیحیحصۺںیمۺاجمرۺنبۺدبعاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺےہۺاوہـنۺےنۺَالۺحتفۺںیمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺهرامےتۺانس‪:‬‬
‫انیاهللیورسول ‪،‬حرمیہیعیالخمریوالمیؾتۃیوالخزنیری كشیب ۺاهلل ۺاؿراٌ ۺےک ۺروسل ۺےن ۺرحاص ۺرکدلا ۺرشاف ۺاؿررمدارۺ‬
‫اؿروسمرۺاؿروتنۺاکۺانچیب۔‬ ‫واالصنامی‪491‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۶۵‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫یمسکرا یفاین یحرمت یکل یمسکر۔النسائیی ہشن ۺیک ۺوکیئ ۺزیچ ۺہن ۺیپ ۺہک ۺكشیب ۺہشن ۺیک ۺہر ۺِٹی ۺںیم ۺرحاص ی‬
‫عــــــ‬
‫ً‬ ‫التشرب‬
‫نسایئۺےنۺنصبدۺنسح‬ ‫‪492‬ہسندیحسنی ی‬

‫عــــــ ‪:‬افدئۃ‪:‬اوباخیشل ۺانب ۺابحن ۺےن ۺاتکف ۺاوثلاف ۺںیم رؿامك ۺیک ۺحدثنایاہنیایبیعاصمیثنایعمریہنیحفصینیالوصائییثنایسعیدیہنی‬
‫(لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬ ‫مویسیثنارہاحیہنیزیدیعنیمعمری‬
‫ٰ‬

‫‪ 489‬یمسند یاحمد یہن یحنبل یہقی یحدیث یمقداد یہن یاسود یالمکتب یاالسالیم یہریوت ی‪،۸/۶‬المعجم یالکبری یعن یمقداد یہن یاسود یحدیث ی‪۶۲۵‬المکؾبۃی‬

‫الفیصلیۃیہریوتی‪۲۵۶/۲۰‬‬
‫یالمستدرك یللحا کم یکتاب یاالیمان یاین یاحرج یعلیکم یحق یالضعیفنی یدارالفکر یہریوت ی‪،۶۳/۱‬کزنالعمال یہحوال یک ‪،‬ھب یعن یایب یھیریرة یدحمكۺ‬
‫‪490‬‬

‫‪۶۰۰۱‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۷۱/۳‬‬
‫‪ 491‬یصحیحیالبخارییکتابیالؽیو عیہابیہیعیالمؼتۃواالصنامیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪،۲۹۸/۱‬صحیحیمسلمیکتابیالؽیو عیہابیتحریمیالخمریو المیۃالخی‬

‫دقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۲۳/۲‬‬
‫یسننیالنسائییکتابیاالشرہۃیتفسرییونرۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچۺ‪۳۲۵/۲‬‬
‫‪492‬‬

‫‪Page 202 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ایبۺومُٰیۺارعشیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔(ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬ ‫عنیایب ٰ‬

‫یمویسیاالشعرییریضیاهلل ٰ‬

‫یتعایلیعلی یوسلمیاینیفرضتیعیلیامیتیقرأةیٰ ٰیسیکلیلیلۃیفمنی‬ ‫یتعایلیعن یقالیقالیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬‫عنیازھرییعنیا نسیریضیاهلل ٰ‬

‫داومیعیلیقرأتھایکلیلیلۃیثمیماتیشہیدا‪،493‬ینعیۺاٌۺدنسۺےسۺا لاۺہکۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملاۺںیمۺےنۺاینپۺاعقۺرپۺنٍٰۺ‬
‫رشفیۺیکۺہرۺرافۺلالؿفۺهرضۺیکۺوجۺہشیمہۺہرۺِقۺاےسۺڑپےھۺرھپۺرمےۺدیہشۺرمے۔‬
‫عٹہ‬
‫اقول‪:‬وسعید یوان یاتھم یفالمحقق یعند یالمحققنی یانی ںیم اتہکوہنۺدیعسۺارگہچۺ ضۺےہۺرگمۺنیققحمۺےکۺمردلكۺہیۺلافۺ‬
‫عیالیؿبتیہمجردیتفردکذابیفضالیعنیممھتیمالمی لامك ۺےہ ۺہک ۺكشیبۺؿعض ۺدحمك ۺضحم ۺالك ۺذکاف ۺےکۺرفتد ۺےسۺ‬
‫ً‬ ‫الوض‬
‫عٹہ‬
‫ینضمیالی یشئییمنیالقرائنیالحا کمۃیہ یکمخالفۃینصی لامك ۺںیہن وہلا ۺہچۺاجہکیئۺ ضۺےسۺلامك ۺوہذق ۺلكۺاٌۺےکۺ‬
‫عیض‬
‫َاھتۺغرانئۺؿعضۺ ضۺہنۺوہن‪،‬ےسیجۺصنۺیعطقۺیکۺاخمتفلۺاؿر‬
‫اواجماعیقطعینییاوالحسیاواقراریالمواضعیہوضع ٖ یایلیغریی‬
‫اامجػ ۺیعطق ۺیک ۺاخمتفل ۺاؿرسح ۺیک ۺاخمتفل ۺاؿروخد ۺؿاعض ۺاک ۺاغرارۺ‬
‫ٰذلكیکماینصیعلی یالسخاویییفیفتحیالمغیثیواٹبؾنایعلی ی‬
‫ؿریغۃ‪،‬اسیجۺہکۺاامصۺاخسؿیۺےنۺحتفۺالمكیق ۺںیمۺاٌۺرپۺصنۺهرامیئۺ‬
‫عرش یالتحقیق ییف ی''منری یالعنی ییف یحکم یتقؽیلی‬
‫ےہ‪،‬اؿرمہۺےنۺ''منرییالعنیییفیحکمیتقؽیلیاالہہامنی'' ںیمۺ‬
‫االہھامنی ی ی"واجمعیالعلماءیانیاضعیفیغرییالموضو عی‬
‫فـــــــ‪۱‬‬
‫اٌ ۺیک ۺقیقحت ۺوک ۺدح ۺامکل ۺلك ۺاچنہپلا ۺےہ۔اٌ ۺلاف ۺرپ ۺاملعء ۺاک ۺاامجػۺ‬
‫فـــــــ‪۲‬‬
‫یعملیہ ییفیالفضائلیوقدیہؼناہییف''الہاد" ی ییفیحکمی ےہ ۺہک ۺوج ۺدحمك ۺفیعض ۺوموضػ ۺہن ۺوہ ۺؿۃ ۺاضفلئ ۺںیم ۺاقلل ۺلمعۺ‬
‫ےہ ۺاؿرمہ ۺاٌ ۺوک ۺ''الہادیالکافییفیحکمیالضعافی''ںیم ۺایبنۺ‬ ‫الضعافی" ی‬
‫ایکۺےہ۔(ف) (لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬

‫لۺ‪:۱‬رَاہلۺ"منیزیالعنیییفیحکمیتقؽیلیاالہھایمنیی"اتفؿٰیۺروضہیۺدلجۺمجنپۺوبطمہعۺراضۺافؿلدشیۺالوہرۺےکۺہحفصۺ‪ ۴۲۹‬رپۺرموقصۺےہ۔‬
‫لۺ‪:۲‬ایٰلعۺرضحفۺردمۃۺاهللۺہیلعۺےنۺاےنپۺرَاہلۺ"منرییالعنیییفیحکمیتقؽیلیاالہہامنی"ںیمۺاافدۃۺَامردمہ‪۱۶‬ےسۺاافدۃۺتسبۺؿوسصۺ‪۲۳‬لكۺا ھٹۺ‬
‫اافداف ۺاک ۺلاص ۺ"الہادیالکافییفیحکمیالضعافی‪۱۳۱۳‬ھ"راھک ےہ۔طالہظح ۺوہاتفؿی ۺروضہی ۺوبطمہع ۺراض ۺافؿلدشی ۺالوہر ۺدلج ۺمجنپ ۺہحفص ۺ‪۴۷۷‬‬
‫لا‪"۵۳۷‬الکافییفیحکمیالضعاف"۔‬

‫یتزنی یالشریعۃیالمرفوعۃیہحوال یایبیالشیخییفیالثوابیدحمكۺ‪۳۲‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۲۹۷/۱‬‬

‫‪493‬‬

‫‪Page 203 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۱۶۶‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫نسۺولۺےھجمۺغرا نۺےکۺَاھتۺاٌۺاکۺلثمۺطالینعیۺدحمكۺدوھکیۺوکیئۺٹیپۺرھباۺاےنپۺتختۺرپۺاھٹیبۺہیۺہنۺےہکۺہکۺیہیۺغرا نۺےئلۺروہۺوجۺاٌۺںیمۺخاللۺ‬
‫ےہۺاےسۺخاللۺاجۺونۺوجۺاٌۺںیمۺرحاصۺےہۺاےسۺرحاصۺامون‪،‬‬
‫وانیماحرمیرسولیاهللیمثلیمایحرمیاهللی۔احمدی‪494‬یوی وجۺھچکۺاهللۺےکۺروسلۺےنۺرحاصۺایکۺؿۃۺیھبۺایسۺیکۺلثمۺےہۺےسجۺ‬
‫الداریم یواہو یداؤد یوالرتمذی یواہن یماجۃ یعنی اهلل ۺزعؿلج ۺےن ۺرحاص ۺایک‪،‬لج ۺخالہل‪،‬ؿ ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺ‬
‫المقدامیہنیمعدیکربیریضیاهللیتعایل یعن یہسندی ؿملس۔(ادمحۺاؿرداریم ۺاؿراوبۺداؿد ۺاؿررتذمیۺاؿرانبۺام ہۺےنۺ‬
‫ٰ‬
‫ص‬‫ن‬
‫دقماص ۺنب ۺدعمرکیف ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےن ۺ بد ۺنسحۺ‬
‫حسن۔ ی‬
‫رؿامكۺایک۔ف)‬

‫اہینۺرصاخ ًۃۺرحاصۺیکۺدؿ‪۲‬ۺںیمسقۺهرامںیئ‪:‬الكۺؿۃۺےسجۺاهللۺزعؿلجۺےنۺرحاصۺهراملاۺاؿرۺدؿرساۺؿۃۺےسجۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺ‬
‫رحاصۺایک۔اؿرهرامدلاۺہکۺؿۃۺدؿوننۺمرامرۺؿاسکینۺںیہ۔‬
‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬
‫اٌ ۺدحمك ۺاؿراٌ ۺیک ۺهرتیض ۺےک ۺقلعتم ۺریقف ۺےک ۺلاٌ ۺوسال ۺا لااھت ۺسج ۺاک ۺوجاف ۺاتفؿی ۺریقفیالعطایایالنبوی ییفیالفتاوییالرضوی ۺےک ۺدلجم ۺمجنپۺ‬
‫اتکفۺسملئۺِٹٰیۺںیم ذموکرۺواهللیالھادییایلیمعایلیاالمور ‪۱۲‬عبہ۔‬

‫یسننیایبیداؤدیکتابیالسنۃیہابییفیلزومیالسنۃیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہرۺ‪۲۷۶/۲‬‬
‫‪494‬‬

‫‪Page 204 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اوقل‪:‬رمادۺواهللیاعلم سفنۺرحعقۺںیمۺمرامریۺےہۺوتۺاٌۺارَادۺےکۺانمیفۺںیہنۺہکۺخداۺاکۺهرضۺروسلۺےکۺهرضۺےسۺادشۺؿا ٰوقیۺےہ۔‬

‫د‬
‫دحمكۺ‪ :۱۶۷‬ہیٍۺنبۺاؿسیۺیعخنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺعمۺاےنپۺدنچۺالہۺہلیبقۺےکۺلارلافۺخدعقۺادقٌۺوضحردیساعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫ؿملسۺوہےئۺدیصقۃۺرعضۺایکۺارانۺہمجۺہیۺااعشرۺںیہ ۺ؎‬
‫یفبورکتیمھدیایوہورکتیھاد ًیا ی‬ ‫االییارسولیاهللیانتیمصدقی ی‬
‫یطواغیا ی‬
‫ً‬ ‫یعبدنایکامثالیالحمری‬ ‫شرعتیلنایدینیالحنیفۃیہعدیما ی‬
‫لاروسل ۺاهلل!وضحر ۺدصتقی ۺےئل ۺےئگ ۺںیہ وضحر ۺاهلل ۺزعؿلج ۺےس ۺدہامك ۺلاےن ۺںیم ۺیھب ۺابمرك ۺاؿرقلخ ۺوک ۺدہامك ۺاطعهرامےن ۺںیم ۺیھبۺ‬
‫ابمركۺوضحرۺامہرےۺےئلۺدنیۺاَالصۺےکۺَارػۺوہےئۺدعبۺاٌۺےکۺہکۺمہۺدگوھنۺیکۺرطحۺوتنۺوکۺوپحۺرےہۺےھت۔‬
‫مندة ی‪ 495‬یمن یطریق یعما یرہن یعبدالجبار یعنی دنمۃۺےنۺئامرنبۺدبعاابجلرۺےکۺرطےقیۺےسۺدبعاهللۺنبۺابمركۺ‬
‫عبداهللیہنیالمباركیعنیاالزوایعیعنییحیییہنیایبی ےس ۺاوہـن ےن ۺاؿرا ی ۺےس ۺاوہـن ےن ۺییحی ۺنب ۺایب ۺہملس ۺےسۺ‬
‫سلمۃ یعن یایب یھریرة یریض یاهلل یتعایل یعن یحدیثی اوہـن ۺےن ۺرضحف ۺاوبہر رۃۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰلۺؿبہ ۺےس ۺرؿامكۺ‬
‫ٰ‬
‫م‬
‫ایک‪،‬دح كۺیبملۺےہ۔(ف)‬
‫طویل۔ ی‬

‫اہینۺرصاخ ًۃۺرشتعیۺیکۺتبسنۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺرطلۺےہۺہکۺرشتعیۺاَالیمۺوضحرۺیکۺرقمرۺیکۺوہیئۺےہۺؿذہلاۺدقمیۺ‬
‫ےسۺرعلۺاملعےئۺرکاصۺںیمۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺَارػۺےتہکۺںیہ۔ؽالہمۺرراقینۺرشحۺوماہقۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫قداشتھریاطالق یعلی یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیالن ی دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺَارػۺانہکۺوہشمرۺؿرعمؿلۺ‬
‫ےہ ۺاٌ ۺےئل ۺہک ۺوضحر ۺےن ۺدنی ۺنیتم ۺؿااکحص ۺدنی ۺیک ۺرشتعیۺ‬ ‫شر عیالدینیواالحکام‪496‬۔ ی‬
‫اکنیل۔‬

‫ایسۺدقرۺرپسبۺےئجیکۺہکۺاٌۺںیمۺِقۺھچکۺا ایگۺالكۺظفلۺَارػۺامتصۺااکحصۺرشتنكبہۺوکۺاجعمۺوہا‪،‬ںیمۺےنۺاہینۺؿۃۺااحدمكۺلقنۺہنۺںیکۺنجۺںیمۺ‬
‫وضحرۺیکۺرطلۺارمۺؿیہنۺؿاضقۺؿ‬

‫یاالصاہ ییفیتمؼیزیالصحاہۃیہحوال یا ہنیمندةیرتہمجۺ‪۱۲۵۱‬یجہؼشیہنیاو یسیدارالفکریہریوتی‪۳۵۸/۱‬‬

‫‪495‬‬

‫یشر حیالزرقاینیعیلیالمواھبیاللدنی یالمقصدیالثاینیالفصلیاالولیدارالمعرفۃیہریوتی‪۱۳۴/۳‬‬

‫‪496‬‬

‫‪Page 205 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اعبااہلۺیکۺاانسدۺےہۺہک‪:‬‬
‫امریرسولیاهللیصیلیاهللی ٰ‬
‫تعایلیعلی یوسلمیق ٰٰضیرسولی روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺارمۺهراملا۔روسلۺاهللۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺہلصیفۺهراملا۔(ف)‬ ‫اهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم۔ ی‬

‫اینتۺدحوثینۺںیمۺؿاردۺنجۺےکۺعمجۺوکۺالكۺدلجمۺریبکۺیھبۺاکیفۺوہـ‪،‬اؿروخدۺغرا نۺمیظعۺیہۺےنۺوجۺارَادۺهراملا‪:‬‬
‫وجۺھچکۺروسلۺںیہمتۺدےۺؿۃۺولۺاؿرسجۺےسۺعنمۺهرامےئۺاٌۺ‬ ‫‪497"‬۔‬ ‫‪ ‬‬ ‫"‬
‫ےسۺلارۺروہ‪،‬‬

‫یتعایل‪:‬‬
‫ہکۺارمۺؿیہنۺؿاضقۺاؿرؿنۺیکۺرطلۺیھبۺاانسدۺرکےتۺںیہ۔قالیاهلل ٰ ی‬
‫مکحۺامونۺاهللۺاکۺاؿرمکحۺامونۺروسلۺاکۺاؿران ۺاکۺوجۺمتۺںیمۺخکـعقۺ‬ ‫‪498"‬۔‬ ‫"‬
‫ؿاےلۺںیہ۔(ف)‬

‫ےھجمۺوتۺہیۺلامكۺرکلاۺاھتۺہکۺوضحرۺادقٌۺوکۺااکحصۺرشہیعۺےسۺطقفۺا اگیہۺؿؿاتیفقۺیکۺتبسنۺںیہن سجۺرطحۺؿۃۺرسیشکۺػایغۺا رخۺوقتلۃۺاالت ننۺ‬

‫ںیمۺدیسۺارملنیلسۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺرپۺرصحیۺارتفاءۺرکےکۺاتہک‪":‬اوہـنۺےنۺهراملاۺہکۺِقۺولوگنۺےسۺاطیبارۺھجمۺوکۺیہیۺےہۺہکۺاهللۺےکۺ‬
‫ااکحصۺےسۺںیمۺؿافقۺوہنۺاؿرۺولگۺہلفۺ"‪499‬۔‬
‫املسمون!هللۺااصنل‪،‬ہیۺاٌۺزکۺؿلازکۺےنۺدمحمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺاضفلئۺہلیلجۺؿذصاصئۺہلیمجۺؿامکالفۺرہعیفۺؿدراجفۺ‬
‫لی لٹ‬
‫طییفہۺنج ۺںیم رلد ۺؿرمعۺیکۺایک ۺیتنگۺالیباءۺؿرمنیلس ۺؿطالہکئ ۺرقمنیبۺ مہیل ۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺاکۺیھب ۺہصح ۺںیہن ۺِقۺلك ۺتخل ۺارادےئ ۺِقۺولوگنۺ‬
‫ےسۺوضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺاطیبارۺرصلۺدرلارۃۺااکحصۺراھکۺاؿرؿۃۺیھبۺاانتۺہکۺوضحرۺ‬

‫‪497‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۷/۵۹‬‬
‫‪498‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۵۹/۴‬‬
‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالیخا مسیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۴۶‬‬
‫‪499‬‬

‫‪Page 206 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ؿافقۺںیہۺاؿرولگۺہلف‪،‬وتۺالیباءۺےسۺوتۺھچکۺاطیبارۺراہیہۺںیہنۺہکۺؿۃۺیھبۺؿافقۺںیہۺہلفۺںیہنۺاؿراطییـنۺےسۺیھبۺاطیبارۺاینتۺیہۺد رۺلكۺےہۺ‬
‫ہکۺؿۃۺہلفۺرںیہۺؿافقۺوہاجںیئۺوتۺھچکۺاطیبار ۺںیہنۺہکۺاف ۺؿوقلۺؿتلفغۺاکۺافتؿف ۺہنۺراہۺاؿر ۺاطیبار ۺاٌۺںیمۺرصحنمۺاھتۺانایهللیوانایالی ی‬
‫راجعون۔ ی‬
‫و‬
‫املسمون!داھکیۺہیۺاحلصۺےہۺاٌۺصخشۺےکۺدنیۺاک‪،‬ہیۺ ھالۺہملکۺےہۺمحمدیرسولیاهلل رپۺاٌۺےکۺات ننۺاکۺسجۺرپۺاٌۺےنۺاخہمتۺایک‪،‬احالہکنۺؿاهللۺ‬
‫درلارۃ ۺااکحص ۺیب ۺرصل ۺاانت ۺیہ ۺاطیبار ۺںیہن َللکہ ۺوضحر ۺاحمک ۺںیہ‪،‬اصذق ۺهرامن ۺںیہ‪،‬امكل ۺارتفاض ۺںیہ‪،‬ؿایل ۺرحتمی ۺںیہ۔نس ۺاؿرسشک!ااکحصۺ‬
‫ےسۺاےنپۺمردلكۺؿافقۺوتۺ ُنـۺیھبۺےہۺرھپۺےھجتۺوکیئۺاملسمنۺےہکۺاگۺہکۺرشتعیۺےکۺهرا ضۺریتےۺهرضۺےئکۺوہےئۺںیہۺرشػۺےکۺرحمامفۺنُـۺ‬
‫ےنۺرحاصۺرکدےئۺںیہۺنجۺرپۺروکٰۃۺںیہنۺاںیہنۺنُـۺےنۺاعملۺرکدلاۺےہۺرشتعیۺاکۺراہتسۺریتاۺرقمرۺایکۺےہۺرشاعئۺںیمۺریتےۺااکحصۺیھبۺںیہۺاؿرۺؿۃۺ‬
‫ااکحصۺااکحصۺخدۺا ےکۺلثمۺامؿیۺںیہۺرگمۺدمحمروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺلارےۺںیمۺہیۺِقۺلاںیتۺیہکۺاجیتۺںیہۺوخدۺدمحمۺروسلۺاهللۺ‬
‫ےن ۺارَادۺهرامیئ ۺںیہ ۺذہلا ۺریقف ۺےن ۺرصلۺایس ۺمسق ۺااحدمك ۺرپ ۺااصتقرۺایکۺاؿرہلضفبٖ ۺاعتیٰل ۺاانپ ۺزینۃۺاخر ۺازگار ؿا نہ ۺزگار ۺان ۺاتسگاخن ۺمشچ ۺدنب ۺؿۺ‬
‫دنہۺلارۺےکۺدلۺؿرگجۺےکۺلارۺرکدلاۺوهللیالحمد۔اهللۺاعتیٰلۺیکۺےبۺئامرۺرںیتمحۺؽالہمۺاہشفۺافخیجۺرپۺہکۺمیسنۺایحلاضۺرشحۺافشےئۺاامصۺاقیضۺ‬
‫ذایضۺںیمۺدیصقۃۺمردۃۺرشفیۺےکۺاٌۺرعش‪؎ :‬‬
‫‪500‬‬
‫ی‬ ‫ینعمی‬
‫یاہریفیقولیالمن یوال ٖ‬ ‫نبؼنایاالٰمریالنایھیفالاحد ی‬
‫امہرےۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاصذقۺارمؿیہن‪،‬وتۺانۺےسۺرلادۃۺاہنۺاؿرۺہنۺےکۺهرامےنۺںیمۺوکیئۺاچسۺںیہن‬
‫یکۺرشحۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫معینینبؼنایاالٰمریالخیان یالحا کمیسواہیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلی یبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺاصذقۺارمۺؿیہنۺوہےنۺےکۺہیۺ‬
‫عكٹٰیۺںیہۺہکۺوضحرۺاحمکۺںیہۺوضحرۺےکۺوساۺاعملۺںیمۺوکیئۺاحمکۺ‬ ‫علی یوسلمیفھویحا کمیغرییمحکوم‪501‬الخ ی‬
‫ںیہن‪،‬ہنۺؿۃۺیسکۺےکۺوکحمص‪،‬یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫ذکرہییفیفصلیجود ٖہیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم(اٌۺوکۺاصذقۺمیسنۺےنۺلصفۺیفۺؿوجدۃۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیمۺدرکۺهراملاۺےہ۔ف)‬

‫یالکوا کبیالدریۃییفیمدحیخرییالربیۃیالفصلیالثالثیرمکرۺاہلسیقۺمراکفۺراضۺرجگافۺادنہلۺض‪۲۱‬‬
‫‪500‬‬

‫ینسیمیالریاضیشر حیشفاءیالقایضیعیاضیفصلیوامایالجودیوالکرمیرمکرۺاہلسیقۺمراکفۺراضۺرجگافۺدنہ‪۳۵/۲‬‬
‫‪501‬‬

‫‪Page 207 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫الحمدهلل ہیۺلدمبلۺلیلجۺاےنپۺلافۺںیمۺهردۺاکلمۺوہیئۺااحدمكۺرحتمیۺدمہنیۺ ہبیۺیھبۺایسۺلافۺےسۺںیھتۺہکۺاامصۺاولاہہیبۺےکۺاٌۺاخضۺ‬

‫مکحۺرشكۺےکۺَیقۺخدۺائامرۺںیم رںیہ ارگۺوکیئۺاچےہۺاںیہنۺاؿرۺاٌۺایبنۺلدلیلۺوکۺطالرکۺااکحصۺرشتنكبہۺےکۺلارےۺںیمۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلع ۺؿملس ۺےک ۺادتقار ۺؿاایتخر ۺاک ۺػاہر ۺرکےن ۺؿاال ۺلك ۺلقتسم ۺرَاہل ۺانبےئ ۺاؿرانبص ۺ"منیۃیاللؽیبیانیالتشریعیہیدیالحؼببی‪۱۳۱۱‬ھ"وموسصۺ‬
‫یالعلمنییوالصلٰوةیوالسالمیعیلیسیدیالمرسلنییمحمدیواٰل ٖ یوصحب ٖ یاجمعنی‪،‬اٰمنی۔ ی‬ ‫رہھٹاےئ۔و ٰاخر ٰ‬
‫یدعونایانیالحمدهللیرب ٰ‬
‫كسمۺالشباص‪:‬افۺریقفۺرفغہلۺاوملیلۺادقل رۺَافۺدحںیثیۺاٌۺؿلصۺابمركۺںیمۺاؿردرکۺرکےۺنجۺےسۺاامصۺاولاہہیبۺاکۺتخسۺوکرۺؿرکوہلاۺسمشۺ‬
‫ؿازمۺیکۺرطحۺػاہرۺوہہکۺنجۺااحدمكۺےسۺنجۺلاوتنۺوکۺرشكۺاتبلاۺاچاہۺاھتۺوخدۺؿیہۺاؿرانۺےکۺاظنمرۺاصلۺوگایہۺںیہۺہکۺؿۃۺہرزگۺرشكۺںیہنۺ‬
‫‪502"‬۔(اؿرۺےسجۺاهللۺرمگاۃۺرکےۺاٌۺاکۺوکیئۺراۃۺداھکےنۺؿاالۺںیہن۔ف)‬ ‫رگمۺراچیےۺذعمؿرۺیکۺدادۺہنۺهرلاد‪ "،‬‬
‫دحمكۺ‪:۱۶۸‬حیحصۺاخبریۺؿدنسمۺادمحۺؿننسۺایبۺداؿدۺؿرتذمیۺؿانبۺام ہ ُۺر َمیّؼۺتنبۺعكـدۺنبۺرفعاءۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺریمیۺَادیۺںیمۺرشتفیۺالےئۺوھچۺرکۺلانۺدلۺاجبۺرکۺریمےۺلافۺاچچۺوجۺدبرۺںیمۺدیہشۺوہےئۺےھتۺانۺےکۺاؿاصلۺاگیتۺ‬
‫ںیھتۺاٌۺںیمۺوکیئۺوبیلۺ ع‬
‫وفؼناینیبییعلمیماییفیغدی ی‬
‫مہۺںیم ؿۃۺیبنۺںیہۺںیہنجۺا دنئۃۺاکۺاحلۺولعمصۺےہ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم ی‬ ‫صیلیاهلل ٰ‬
‫اٌۺرپۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫اےسۺرےنہۺدےۺاؿروجۺھچکۺےلہپۺہہکۺریہۺیھتۺؿیہۺےہکۺاج۔‬ ‫دیعی ٰھذایوقویلیہالذییکنتیتقولنی‪503‬۔ ی‬

‫‪502‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۳/۴۰‬‬
‫یصحیحیالبخارییکتابیالنکاحیہابیضربیالدفییفیالنکاحیوالولیمۃیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۷۷۳/۲‬سننیایبیداؤدیکتابیاالدبیہابییفیالغناءیا اتففۺاعملۺ‬
‫‪503‬‬

‫(لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬ ‫رپسیۺالوہر ‪۳۱۸/۲‬‬

‫‪Page 208 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اقول‪:‬وہاهللیالتوفیق اامصۺاولاہہیبۺاٌۺدحمكۺوکۺرشكۺیفۺاملعلۺیکۺلصفۺںیمۺاللاےسجۺاہک‪'':‬اٌۺلصفۺںیمۺانۺا وتینۺدحوثینۺاکۺدرکۺےہۺ‬

‫سجۺےسۺارشاكۺیفۺاملعلۺیکۺمرایئۺلامكۺوہیتۺےہ‪504‬۔''‬
‫وتۺؿۃۺاٌۺدحمكۺےسۺلامكۺرکلاۺاچاتہۺےہۺہکۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺرطلۺا دنئۃۺلافۺاجےننۺیکۺاانسدۺعظلؼًاۺرشكۺےہۺارگہچۺنكظاےئۺ‬
‫ایہٰلۺاجےنۺہکۺاٌۺےنۺاصلۺہہکۺدلا‪'':‬رھپۺوخاۃۺوینۺےھجمسۺہکۺہیۺلاف ۺان ۺوکۺاینپۺداف ۺےسۺےہۺوخاۃۺاهللۺےکۺدےنیۺےسۺہررطحۺرشكۺ‬
‫ےہ‪505‬۔''‬
‫اؿرۺوخدۺرصمػۺذموکرۺاکۺبلطمۺیہۺوینۺاتبلاۺہک‪'':‬وھچرکلانۺاگےنۺںیگلۺاؿراٌۺںیمۺربمغیپۺخداۺیکۺرعتفیۺہیۺیہکۺانۺوکۺاهللۺےنۺااسیۺرمہبتۺدلاۺ‬
‫ےہۺہکۺا دنئۃۺیکۺلاںیتۺاجےتنۺںیہ‪506‬۔''‬
‫لاںیۺہمہۺدحمكۺوکۺرشكۺیفۺاملعلۺیکۺلصفۺںیمۺاللاۺرگمۺذقۺدحمكۺںیمۺمکحۺرشكۺیکۺنُـاالًاۺہنۺلایئۺوتۺوخدۺیہۺاےنپۺدوعےۺےسۺزنتلۺرپۺا لاۺ‬
‫اؿررصلۺاانتۺےنھکلۺرپۺسبۺیک‪'':‬اٌۺدحمكۺےسۺولعمصۺوہۺاۺہکۺالیباءۺیکۺانجفۺںیمۺہیۺدیقعۃۺہنۺرےھکۺہکۺؿۃۺبیغۺیکۺلاںیتۺاجےتنۺںیہ‪،‬ربمغیپۺخداۺ‬
‫ےنۺاٌۺمسقۺاکۺرعشۺاینپۺرعتفیۺاکۺااصنرۺیکۺوھچرکوینۺوکۺاگےنۺیھبۺہنۺدلاۺہچۺاجہکیئۺاعلقۺرمدۺاٌۺوکۺےہکۺلاۺنسۺرکۺدنسپۺرکےۺ‪507‬۔''ۺ‬
‫اهللیاهللی‪،‬اهللۺدےئۺےسۺیھبۺااسیۺرمہبتۺاماننۺاٌۺےکۺمردلكۺرشكۺوہوتۺاکشمكۺںیہنۺہکۺاٌۺےکۺ‬

‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬

‫سنن یالرتمذی یکتاب یالنکاح یدحمك ۺ‪ ۱۰۹۲‬یدارالفکر یہریوت ی‪۲۴۷/۲‬وسنن یا ہن یماجۃ یاہواب یالنکاح یہاب یالغناء یوالدف یاچی ۺامی ۺدیعس ۺینپمک ۺرکایچۺ‬
‫ض‪۱۳۸‬ومسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیالرہیعیہنتیمعوذیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪ ۳۵۹/۶‬ی‬
‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۸‬‬
‫‪504‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیپہالیہابیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہر ض‪۷‬‬
‫‪505‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۸‬‬
‫‪506‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۸‬‬
‫‪507‬‬

‫‪Page 209 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫درھصۺںیمۺاٌۺاکۺوبعمدۺوخدۺیہۺیسکۺوکۺا دنئۃۺلاںیتۺاجےننۺاکۺرمہبتۺدےنیۺرپۺاقدرۺںیہنۺایکۺاانپۺرشلكۺیسکۺوکۺانبےکسۺاگ‪،‬وییہنۺہیۺارمۺیھبۺاےسۺرضمۺ‬
‫لی لٹ‬
‫ںیہنۺہکۺالیباءۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺوکۺنكظاےئۺایہٰلۺیھبۺاػالػۺیلعۺابیغلۺاکۺرمہبتۺاتلمۺرصحیۺاخمفلۺغرا نۺےہ۔قالیاهلل ٰ ی‬
‫یتعایل‪:‬‬
‫اهللۺاٌۺےئلۺںیہن ہکۺںیہمتۺبیغۺرپۺاػالػۺاکۺبصنمۺدےۺاہنۺ‬ ‫"‬
‫اےنپۺروسولنۺےسۺنچۺاتیلےہۺےسجۺاچےہ۔‬
‫‪508"‬۔‬

‫یتعایل‪ :‬ی‬
‫وقال ٰ‬
‫بیغۺاکۺاجےنن ۺؿاالۺوتۺیسک ۺوک ۺاےنپۺبیغ ۺرپۺہلك ۺؿطلسم ۺںیہنۺ‬‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‪‬‬
‫رکلاۺرگمۺاےنپۺدنسپلدۃۺروسولنۺوک۔‬
‫"‪509‬۔‬

‫اہینۺالیظھریغؼب یعیلیاحدی ہنۺهراملاۺہکۺاهللۺاعتیٰلۺاانپۺبیغۺیسکۺرپۺػاہرۺںیہنۺهراملاۺہکۺااہظرۺبیغۺوتۺاؿایلےئۺرکاصۺدقِقۺارسارمھۺرپۺیھبۺ‬

‫وہلاےہۺاؿرلدرہعیۺالیباءۺؿاؿایلءۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺمہۺرپۺیھب‪َ ،‬للکہۺهراملا‪:‬الیظھریعیلیغؼب ٖ ً‬
‫یاحدا اےنپۺبیغۺاخضۺرپۺیسکۺوکۺػاہرۺؿہلكۺ‬
‫ؿطلسم ۺںیہن ۺهراملا ۺرگم ۺروسولن ۺوک۔ان ۺدؿونن ۺرموبتن ۺںیم ۺاسیک ۺهرط ۺمیظع ۺےہ ۺاؿرہی ۺایٰلع ۺرمہبت ۺالیباء ۺ مہیل ۺالصلٰـۃ ۺؿالیباء ۺوک ۺاطعوہلا ۺغرا نۺ‬
‫میظعۺےسۺاسیکۺػاہرےہۺرگمۺاےسۺایکۺرضمۺہکۺذقۺاٌۺےکۺمردلكۺاهللۺزعؿلجۺاکۺذکفۺنکممۺاسیجۺہکۺاٌۺےکۺرَاہلۺ"یکروزی"ےسۺػاہر‪،‬اؿرۺ‬
‫ریقفۺےکۺرَاہلۺ"سبحانیالسبو عیعنیعیبیکذبیمقبوح" یفـــــــ ۺںیمۺاٌۺاکۺرد ۺػاہر ۺؿلاہر‪،‬وتۺغرا ن ۺیکۺاخمتفلۺاٌۺرپۺایکۺومرث‪،‬واهللی‬
‫المستعانیعیلیکلیغوییفاجری(ہررمگاۃ ۺافرج ۺےک ۺخالل ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺیہ ۺےس ۺدمد ۺام یگ ۺاجیت ۺےہ)اٌ ۺِق ۺےس ۺزگر ۺرک ۺوہایشر ۺؿ ّبار ۺےس ۺاانتۺ‬
‫وپےئھچۺہکۺلارفلضۺارگۺدحمكۺےسۺلامكۺےہۺیھبۺوتۺرصلۺظماتعنۺہکۺالیباءۺیکۺانجفۺںیمۺااسیۺدیقعۃۺہنۺرےھکۺؿۃۺرشكۺاکربجؿیتۺمکحۺسجۺےکۺ‬
‫ےیلۺاٌۺلصفۺاؿرَاریۺ‬
‫ل‪:‬رَاہلۺ"سبحانیالسبو عیعنیعیبیکذبیمفتوح"اتفؿ ۺ ٰی ۺروضہی ۺدلج ۺ‪۱۵‬وبطمہع ۺراض ۺافؿلدشی ۺاجہعم ۺاظنہیم ۺروضہی ۺادنرؿن ۺولاہری ۺدرؿارۃۺ‬
‫الوہرۺےکۺہحفصۺ‪۳۱۱‬رپۺرموقصۺےہ۔‬

‫‪508‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۷۹/۳‬‬
‫‪509‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۶/۷۲‬ؿ‪۲۷‬‬

‫‪Page 210 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اتکفۺیکۺؿعضۺےہۺاہکنۺےسۺنکالۺایکۺایسۺوکۺاامتصۺرقتبیۺےتہکۺںیہۺاؿرہیۺاٌۺاکۺدقمیۺدافۺےہۺہکۺدوعٰیۺرکےتۺؿغكۺا امسنۺےسۺیھبۺاؿاچنۺارےۺ‬
‫د‬
‫اگۺاؿردلیلۺالےتۺؿغكۺتحتۺالثّرٰیۺںیمۺاجےپھچۺاگۺاؿراھچیپۺےئجیکۺوتۺؿاہنۺےسۺیھبۺاھبگۺاجےئۺاگ‪،‬اےسیۺیہۺلاامتصۺالکٹۺلاروینۺےسۺوعاصۺوکۺ ھالۺاؿرۺ‬
‫اکذغۺاکۺرہچۺۃۺاےنپۺدلۺیکۺرطحۺایسۃۺایک۔‬
‫ثمیاقول‪:‬اؿرااصنلۺیکۺہاگۃۺےسۺدےئھکیۺوتۺدمحبهللۺاعتیٰلۺدحمكۺےنۺرشكۺاکۺہمستۺیھبۺاگلۺہنۺراھک‪،‬اؿررشكۺدنسپ‪،‬اؿرشكۺیکۺتقیقحۺؿ انشذقۺ‬
‫ےسۺہلف!ایکۺرشكۺوکیئۺایسیۺیکلہۺزیچۺےہۺہکۺاهللۺاکۺروسلۺاؿرروسولنۺاکۺرسدارۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاینپۺسلجمۺںیمۺاےنپوضحرۺاینپۺاعقۺ‬
‫و‬
‫وکۺرشكۺےتکب ۺرفک ۺوبےتل ۺےنس ۺاؿروییہن ۺلہس ۺدؿرحوفن ۺںیم زگاردے ۺہک ۺاےسۺرےنہۺدؿۺؿیہۺ ہلیۺلاف ۺےہک ۺاجؿ۔افۺلادۺرکۺؿدحمك ۺایبۺداؿدۺ‬
‫ویحكیان یالیستشفعیہاهللیعیلیاحدی‪510‬۔(ھجتۺرپۺاسوسٌۺےہۺولخمطۺںیمۺےسۺیسکۺےکۺلاٌۺاهللۺاعتیٰلۺےسۺافسرٌ ۺںیہنۺرکایئۺ‬
‫اجیت)ےکۺقلعتمۺاینپۺدباگلیمۺیک۔‬
‫ۺرقت رۺہک‪'':‬رعفۺںیمۺطحقۺڑپاۺاھتۺالكۺم وارےنۺا رکۺربمغیپۺےکۺرؿمرؿۺاٌۺیکۺتخسۺایبنۺیکۺاؿرداعۺبلطۺیکۺاؿراہکۺاہمتریۺافسرٌۺمہۺاهللۺےکۺ‬
‫لاٌۺاچےتہۺںیہۺاؿراهللۺیکۺاہمترےۺلاٌ‪،‬ہیۺلافۺنسۺرکۺربمغیپۺخداۺتہبۺوخلۺاؿرۺدہصقۺںیمۺا ےئگۺاؿراهللۺیکۺمرایئۺانۺےکۺعبہۺےسۺنکلیےۺیگلۺ‬
‫اؿَاریۺسلجمۺےکۺرہچےۺاهللۺیکۺتمظعۺےسۺریغتمۺوہےئگۺرھپاٌۺوکۺاھجملاۺہکۺاهللۺیکۺَانۺتہبۺمریۺےہۺِقۺالیباءۺؿاؿایلءۺاٌۺےکۺرؿمرؿدرۃۺ‬
‫لازیچۺےسۺرتمکۺںیہ ؿۃۺزکۺےکۺرؿۺمرؿۺافسرٌۺرکے‪511‬۔"‬
‫سبحانیاهلل!ارشلۺاولخملاقف ۺدمحمروسلۺاهلل ۺیلصۺاهلل ۺاعتیٰلۺہیلع ۺؿملسۺیکۺاٌۺےک ۺدرلارۺںیم ہیۺاحلك ۺےہ ۺہکۺالكۺم وارۺےکۺعبہ ۺےسۺاینتۺ‬
‫لافۺَییےۺیہۺامرےۺدہصقۺےکۺےبۺوحاٌۺوہےئگۺاؿررعٌۺےسۺهرٌۺلكۺوجۺاهللۺیکۺتمظعۺرھبیۺوہیۺےہۺایبنۺرکےنۺےگل۔‬
‫اوقل‪:‬الیباءۺؿاؿایلء ۺوکۺدرۃ ۺلازیچ ۺےسۺرتمکۺےنہک ۺیک ۺیبنۺیلص ۺاهللۺاعتیٰلۺہیلع ۺؿملس ۺیکۺرطلۺتبسن ۺرکلا ۺہکۺوضحر ۺےن ۺاےس ۺوینۺاھجملا ۺلا ۺریتاۺ‬
‫ارتفاےہۺدحمكۺںیمۺاٌۺاکۺ ؿوجدۺںیہن‪،‬اؿردمحمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺےبۺوحاٌۺانہکۺہیۺریتیۺےبۺدینیۺاکۺادینۺرکہمشۺاؿرۺارتفا رپۺ‬
‫ارتفاۺےہۺدحمكۺںیمۺاٌۺاک‬

‫یسننیایبیداؤدیکتابیالسنۃیہابییفیالیجہمیۃیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪۲۹۴/۲‬‬

‫‪510‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالخا مسیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۳۸‬‬
‫‪511‬‬

‫‪Page 211 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یھبۺنسانۺںیہنۺاؿراهللۺزعؿلجۺیکۺتمظعۺاٌۺیکۺتفصۺلاكۺاٌۺیکۺدافۺادقٌۺےسۺاقمئ ےہۺاکمنۺؿلحمۺےسۺزنمۃۺےہ‪،‬ایکۺاجےئنۺوتۺزکۺزیچۺ‬
‫وکۺخداۺاھجمےہۺسجۺیکۺتمظعۺاکموننۺںیمۺرھبیۺوہیئۺےہ‪،‬ریخۺہیۺوتۺریتےۺلاںیئ اہھتۺےکۺلیھکۺںیہ ۺ؎‬
‫نعطۺدررضحفۺایہٰلۺنک‬ ‫ریتۺمراجۃۺالیباءۺادنارۃۺ‬
‫‪512‬‬
‫مٹشباۺلاٌۺؿہرہچۺوخایہۺنک‬ ‫ےبۺادفۺلاۺٌۺؿاہچۺداینۺوگ‬
‫(الیباءۺرکامۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےکۺاقمصۺؿرمہبتۺرپۺریتۺادناریۺرکاؿرلاراگۃۺایہٰلۺںیمۺنعطۺرک‪،‬ےبۺادفۺنبۺاجۺاؿروجۺھچکۺاچاتہےہۺکٹہاۺاج‪،‬ےبۺایحنۺنبۺاجۺ‬
‫اؿرۺوجۺاچاتہےہۺرکلاۺاج۔ف)‬
‫رگما ںوھکن ۺیک ۺیٹپ ۺارتؿارک ۺدرا ۺہی ۺوسح ۺہک ۺوج ۺلاف ۺتمظع ۺَان ۺایہٰل ۺےک ۺخالل ۺوہ ۺاےس ۺنس ۺرک ۺروسل ۺاهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺاک ۺہی ۺمرلاؿۺ‬
‫وہلاےہۺاحالہکنۺافسریشۺرہھٹاےنۺوکۺہیۺلافۺہکۺاٌۺاکۺرمہبتۺاٌۺےسۺمکۺےہۺسجۺےکۺلاٌۺاٌۺیکۺافسرٌۺالیئۺیئگۺایسیۺرسحیۺالرصۺںیہنۺےسجۺ‬
‫اعصۺولگۺھجمسۺںیلۺؿذہلاۺؿۃۺاحصیبۺارعایبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺلاہکنۺالہۺرلانۺےھتۺاٌۺےتکنۺےسۺہلفۺرےہۺوتۺایکۺنکممۺےہۺہکۺرصحیۺرشكۺؿرفکۺ‬
‫ےک ےملۺوضحۺرںینسۺاؿرۺاالًاوکیئۺارثۺبضغۺؿخالۺلۺرہچۃۺادقٌۺرپۺنیالانۺہنۺوہ‪،‬ۃۺوضحرۺد رۺلكۺسبحانیاهللیسبحانیاهلل ںیہک‪،‬ہنۺالہۺسلجمۺ‬
‫یک ۺاحلك ۺدبےل‪،‬ہن ۺان ۺےک ۺےنہک ۺؿاویلن ۺرپ ۺوکیئ ۺوماخدۃ ۺوہ‪،‬الك ۺا َان ۺیس ۺلاف ۺرپانقؿق ۺهرامںیئ ۺہک ۺاےس ۺرےنہ ۺدؿ‪،‬وکںی ۺںیہن ۺهرامےت ۺہکۺ‬
‫اری!متۺرفکۺلكۺریہۺوہ‪،‬اری!وقتلۃۺاالت ننۺےکۺمکحۺےسۺمتۺرشمہکۺوہںیئگۺاہمتراۺدنیۺاجلاۺراہۺمتۺرمدتۺوہںیئۺارۺرساونۺات ننۺالؿۺہملکۺڑپوھۺاکنحۺ‬
‫وہایگۺےہۺوتۺدجتلدۺاکنحۺرکؿ۔رگضۺالكۺرحلۺیھبۺااسی ۺہنۺهراملاۺسجۺےسۺرشكۺوہلاۺلامكۺوہ‪،‬ےنہکۺؿاویلن وکۺاانپۺاحلۺاؿرالہۺسلجمۺوکۺاٌۺ‬
‫ظفلۺاکۺمکحۺولعمصۺوہاحالہکنۺؿغكۺاحذقۺایبنۺمکحۺهرضۺےہۺاؿرلاریخۺاالًاۺرؿاۺںیہن‪،‬وتۺوخدۺاٌۺدحمكۺےسۺاصلۺػاہرۺوہاۺہکۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلع ۺؿملس ۺیک ۺرطل ۺاػالػ ۺیلع ۺابیغل ۺیک ۺتبسن ۺہرزگ ۺرشك ۺںیہن۔راہ ۺظماتعن ۺهراملا‪،‬ؿۃ ۺیھب ۺہی ۺاتبےئہک ۺالیباےئ ۺرکاص ۺؿوخد ۺدیس ۺااللاص ۺہیلعۺ‬
‫ک‬
‫ؿ مہیلۺالضفۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺیکۺاجمكۺںیمۺاٌۺاکۺااقتعدۺیفۺٖہسفنۺلالطۺےہ‪،‬ہیۺعبہۺدوھ ر ھیےۺعنمۺظفلۺنظالنۺعكٹٰیۺیہۺںیم رصحنمۺںیہنۺ َللکہۺاٌۺ‬
‫ےکۺےیلۺؿوجۃۺںیہۺاؿرلقعۺؿلقنۺاکۺاقدعۃۺہملسمۺےہۺہکۺاذایجاءیاالحتمالیہطلیاالستدالل(ذقۺاامتحلۺا اجےئۺوتۺادتساللۺلالط‬

‫‪512‬‬

‫‪Page 212 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وہاجلاےہ۔ف)اؿلًا‪ :‬نکممۺےہۺہکۺوہلۺؿبعلۺےکۺؿغك ۺاینپۺتعنۺاؿرؿۃۺیھبۺرلاےنۺاگےنۺاؿرؿۃۺیھبۺدلۺاجبےنۺںیمۺدنسپۺہنۺهرامیئ‪،‬ذہلاۺ‬

‫ارَادوہا‪:‬اےسۺرےنہۺدؿرۺاؿرۺؿیہۺےلہپۺتیگۺاگؿ۔ارَادۺاشلری‪،‬اعملفۺؿرماقفۺؿریغۃۺںیمۺاٌۺاامتحلۺیکۺرصتحیۺےہ۔‬
‫ُم‬
‫ثانیایاقول‪:‬نکممۺہک ۺسلجم ۺوعروتن‪،‬زینکؿن‪،‬مکۺمہف ۺولوگن ۺیک ۺیھتۺان ۺںیمۺعنمۺهراملا ۺہک ۺوت ّضۺداتیت ۺاکۺدسلافۺوہ‪،‬رشحۺمیکح ۺےہۺاؿراامصۺ‬ ‫ً‬
‫اولاہہیبۺیکۺعقۺاؿدنیھۺوجۺلمحتمۺدؿۺؿوجۃۺلافۺسجۺںیمۺمرےۺولہپۺیکۺرطلۺےلۺاجےنۺاکۺاامتحلۺوہوھچرکوینۺوکۺعنمۺیکۺاجےئۺدادنمشنۺرمدؿنۺ‬
‫ےک ۺےیل ۺاٌ ۺیک ۺظماتعن ۺدبر ہ ۺاؿیٰل ۺاجاتنےہ ۺاحالہکن ۺاعمطلہ ۺاصل ۺااٹل ۺےہ ۺایسی ۺلاف ۺےس ۺمک ۺوملعن ۺمک ۺومہفن ۺوک ۺرؿےتک ۺںیہ ہک ۺطلغ ۺہن ۺھجمسۺ‬
‫ںیھٹیب‪،‬اعبولنۺدادنمشنؿنۺوکۺعنمۺایکۺرضؿرۺہکۺانۺےسۺادن ہشۺںیہن۔حیحصۺملسمۺؿدنسمۺادمحۺؿننسۺایبۺداؿدۺؿننسۺنسایئۺںیمۺدعیۺنبۺاحمتۺریضۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺالكۺصخشۺےنۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺَاےنمۺہبطخۺڑپاھۺاؿرۺاٌۺںیم ہیۺظفلۺےہک‪:‬‬
‫ومنییطعیاهللیورسول ‪،‬فقدیرشدیومنییعصہمایفقدی سجۺےنۺاهللۺؿروسلۺیکۺاػاؿقۺیکۺاٌۺےنۺراۃۺلایئۺاؿرسجۺےنۺ‬
‫انۺدؿوننۺیکۺلاهرامینۺیکۺؿۃۺرمگاۃۺوہا۔‬ ‫غوی۔ ی‬
‫ٰ‬

‫دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫ہػسیالخطیبیانت‪،‬قلیومنییعصیاهللیورسول ‪،‬فقدی ایک ۺمراۃ ۺبیطخ ۺےہ ۺنُـ‪،‬وین ۺہہک ۺہک ۺسج ۺےن ۺاهلل ۺؿروسل ۺیک ۺلا‬
‫هرامینۺیکۺؿۃۺرمگاۃۺوہا۔‬ ‫غوی‪513‬۔ ی‬
‫ٰ‬

‫اوبداؿدۺیکۺرؿامكۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫دیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺهراملا‪:‬اھٹ‪،‬لا ۺهراملا‪:‬خالۺ‬ ‫قالیقمیاوقالیاذھبیفبػسیالخطیبیانت‪514‬۔ ی‬
‫اج ہکۺوتۺمراۺبیطخۺےہ۔‬

‫اامصۺاقیضۺذایضۺؿریغۃۺالكۺامجؿقۺاملعءۺاکۺارَادۺےہ‪:‬‬

‫نیالکربییللؽیہیقیکتابیالطہارة ی‪ ۸۶/۱‬یوکتابی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 513‬یصحیحیمسلمیکتابیالجمعۃیفصلییفیایجازیالخطبۃیواطالۃیالصلٰوةیدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۲۸۶/۱‬سن‬

‫الجمعۃی‪۲۱۶/۳‬یدارصادریہریوت‪،‬مسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیعدییہنیحاتمیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۵۶/۴‬‬
‫یسننیایبیداؤدیکتابیالصلٰوةیہابیالرجلییخطبیعیلیقوسیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہرۺ‪۱۵۶/۱‬‬
‫‪514‬‬

‫‪Page 213 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫انمایانکریعلی یتشریک ییفیالضمرییالمقتٰضیللؾسویۃی ینعی ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺاٌ ۺبیطخ ۺاک ۺاهلل ۺؿ‬
‫عــــــ‬
‫ۺںیمۺعمجۺرکلا‬ ‫روسلۺوکۺالكۺریمضۺہینثتی‬ ‫وامرہیہالعطفیتعظیماهللی ی‬

‫عــــــ ‪:‬اقول‪ :‬یھذایھویالصحیحیعلۃیومنافات یحدیثیایبی اوقل‪(:‬ںیم اتہکوہن)یہی ۺتلع ۺدرِق ۺےہ‪،‬اؿرا ۺیکس ۺانماففۺ‬
‫دحمك ۺاوبۺداؿد ۺےکۺَاھتۺوجۺہکۺرقنعبیۺا ریہۺےہ‪،‬دبعۺفیعض‬
‫داؤدیاالیتیمندیفعۃیہمایذکریالعبدیالضعیفیغفریاهلل ٰ‬
‫یتعایلی‬
‫(اهلل ۺاعتیٰل ۺاٌ ۺیک ۺرفغمف ۺهرامےئ)ےک ۺایبن ۺذموکر ۺےک ۺَاھتۺ‬
‫ل یامایمایاستصوبیاالمامیاالجلیالنووییرحم یاهلل ٰ‬
‫یتعایلییفی‬
‫دنمعفۺےہ۔اامصۺالج ۺونریۺہیلع ۺایحہمحۺےنۺاہنمح ۺںیمۺوجۺایخلۺ‬
‫المنھاجیانیسببیالنیھیانیالخطبیشانھایالؽسطیواالیضاحی‬
‫ػاہر ۺهراملاۺےہۺہکۺایہن ۺاکۺَیق ۺہیۺےہ ۺہک ۺابطخفۺیک ۺَان ۺہیۺےہۺہکۺ‬
‫واجؾنابیاالشاریاتیوالرموزیومثلیھذایالضمرییقدیتکریریفی‬
‫ان ۺںیمۺلیصفتۺؿوتحیضۺےسۺاکصۺایلاجےئۺاؿرارَاداف ۺؿرومر ۺےسۺ‬
‫االحادیث یالصحییحۃ یمن یکام یرسول یاهلل یصیل یاهلل ٰ‬
‫یتعایلی اانتجفۺایکۺاجےئۺاحالہکنۺاٌۺمسقۺیکۺریمضۺاکۺاامعتسلۺکالصۺروسلۺاهللۺ‬
‫ص‬ ‫علی یوسلمیکقول یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیانییکونیاهللی یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیم دعتمدۺااحدمكۺ شٹزہۺںیمۺؿاردۺےہ۔‬
‫ورسول یاحبیالی یممایسواھمایوانامیثینیالضمریی ٰھھنایاالن ی ےسیجۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺارَادۺےہ‪'':‬اهللۺؿروسلۺ‬
‫لؼسیخطبۃیوعظیوانمایھویتعلیمیحکمیفکلمایقلیلفظیکانی یک ۺتبحم ۺاٌ ۺےک ۺدل ۺںیم ۺان ۺدؿونن ےک ۺاموسا ۺےس ۺرلادۃ ۺوہ۔‬
‫اقربیایل یحفظ یہخالف یخطبۃیالوعظ یفان یلؼس یالمرادی ''اہینۺریمضۺہینثتۺاٌۺےئلۺا ف ۺےنۺاامعتسلۺهرامیئۺہکۺہیۺہبطخۺؿ‬ ‫ٰ‬
‫ؿظعۺںیہنۺ َللکہۺمکحۺرش یۺتیکۺمیلعۺےہ‪،‬انچہچۺوظفلن یکۺتلقۺ‬
‫حفظھمایوانماییرادیاالیتعاظیہھای‪515‬اھ ی‬
‫اںیہن ظفحۺرکےنۺےکۺرلادۃۺغربیۺےہۺوزاللۺہبطخۺےکۺہکۺاٌۺںیمۺ‬
‫ظفح ۺاافلع ۺدصقم ۺںیہن وہلا ۺ َللکہ ۺان ۺےس ۺتحیصن ۺاحلص ۺرکلا ۺوصقمدۺ‬ ‫ی‬

‫وہلاےہ۔اھۺ‬
‫ی‬
‫فاقول‪(:‬وتۺںیمۺاتہکوہن)اامصۺونؿیۺہیلعۺایحہمحۺوک‬
‫یفاقول‪:‬انمایحداہیرحم یاهللی ی‬
‫(لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬

‫یشر حیصحیحیمسلمیمعیصحیحیمسلمیکتابیالجمعۃیفصلییفیایجازیالخطبۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۲۸۶/۱‬‬

‫‪515‬‬

‫‪Page 214 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہکۺسجۺےنۺانۺدؿوننۺیکۺلاهرامینۺیکۺوکۺدنسپۺہنۺهراملاۺاٌۺںیمۺ‬ ‫تعایلیہتقدیم یاسم ‪516‬۔ ی‬

‫ٰ‬
‫مرامری ۺاک ۺدمہ ۺہن ۺوہاجےئ ۺاؿرمکح ۺدلا ۺہک ۺوین ےہک ۺہک ۺسج ۺےنۺ‬
‫اهلل ۺؿروسل ۺیک ۺلاهرامین ۺیک ۺسج ۺںیم ۺاهلل ۺزعؿلج ۺاک ۺلاص ۺادقٌۺ‬
‫لاصۺلاكۺروسلۺےسۺنكغٹمًاۺدقمصۺرےہ۔‬

‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬
‫تعایلیعیلیھذایالتکلفیالسعیدیمایرأییمنیالؾنایفیہنیینھی ی اٌۺفلکتۺدیعسۺرپۺاٌۺلافۺےنۺمراہتخیگنۺایکۺےہۺہکۺا فۺےنۺروسلۺ‬
‫ٰ‬
‫الخطیبیوثبوت یعنینفس یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیوقدی اهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےک ۺبیطخ ۺوک ۺریمض ۺہینثت ۺےک ۺاامعتسلۺ‬
‫علمتیانیالتناییفیولؼسیمنیواجباتیالخطبۃیتركیاالضماری ےس ۺعنم ۺرکےن ۺاؿر ۺوخد ۺاٌ ۺوک ۺاامعتسل ۺهرامےن ۺںیم ۺانمافف ۺیھجمس‪،‬‬
‫احالہکن ۺنُـاجن ۺاکچ ۺےہ ۺہک ۺوکیئ ۺانمافف ۺںیہن۔اؿرامضمر ۺوک ۺرتكۺ‬
‫المنیشریطۃیاالییضاحیوضعیالمظھریموضعیالمضمریوانمای‬
‫رکلاۺہبطخۺےکۺؿاابجفۺںیم ےسۺںیہنۺاؿرۺہنۺیہۺریمضۺیکۺہگجۺامسۺػاہرۺ‬
‫کانیاالضمارییخلیہاالظھاریحیثییخیشیاالیلؾباسیو ٰھھنای‬
‫وک ۺرانھک ۺرشع ۺوتحیضۺےہ۔ریمض ۺوک ۺاامعتسل ۺرکلا ۺؿاہن ۺخمِّ ۺااہظر ۺوہلا‬
‫الیلؼسیفکیفییکونی ٰھذایمقتضیایالنییواجھ یالنیبیصیلی‬
‫ےہ ۺاہجن ۺالیباٌ ۺاک ۺدر ۺوہہکبج ۺاہین ۺااسی ۺںیہن ۺےہ۔رھپ ۺہی ۺلاف ۺاٌۺ‬
‫اهللیتعایل یعلی یوسلمیہالذمیویقولیل یاذھبیاوقمیوقدی‬
‫ٰ‬
‫ارمۺیکۺیضتقمۺےسیۺوہیئۺہکۺیبنۺرکمیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاٌۺ‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمییحبیاالیجازییفیالکالمی بیطخۺوکۺذمعقۺهرامںیئۺاؿرمکحۺدںیۺہکۺاہینۺےسۺخالۺاجلاۺاھٹۺاج‪،‬‬
‫ٰ‬ ‫کانیص‬

‫یلیاهللیتعایل یعلی ی احالہکنۺا فۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺکالصۺںیم اےسیۺااصتخرۺوکۺدنسپۺ‬

‫ٰ‬ ‫ہحیثیالیخلیہاالفھامیوکانییقولیص‬

‫هرامےتۺےھتۺوجۺخمِّۺمہفۺہنۺوہ۔اؿرا ف ۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬ ‫وسلم‪:‬انیطول ی‬

‫هرامےتۺےھتۺہکۺرمدۺاکۺنیارۺوکۺابملۺرکلا(لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬

‫‪ 516‬یشرحیصحیحیمسلمیللقایضیعیاضیکتابیالجمعۃیدحمك ۺ‪۸۷۰‬دارالوفاء ی‪،۲۷۵/۳‬شرحیصحیحیمسلمیمعیصحیحیمسلمیللنووییکتابیالجمعۃی‬

‫فصلییفیایجازیالخطبۃیالخیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ ‪۲۸۶/۱‬‬

‫‪Page 215 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫احالہکنۺدحمكۺرشفیۺںیمۺےہۺوخدۺوضحرادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےبطخۺںیمۺوینۺهراملاۺرکےت‪:‬‬
‫من ییطع یاهلل یورسول یفقد یرشد یومن ییعصمھا یفان ی سجۺےنۺاهللۺؿروسلۺیکۺاػاؿقۺیکۺؿۃۺراۃۺلافۺوہاۺاؿرۺسجۺےنۺ‬
‫الیضر یاال ینفس ۔اہو یداؤد ی‪ 517‬یعن یعبداهلل یہنی ان ۺدؿوننۺیکۺلاهرامینۺیکۺؿۃۺاانپۺیہۺاصقنن ۺرکےۺاگ۔(اوبۺداؿدۺ‬
‫ےن ۺدبعاهلل ۺنب ۺوعسمد ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺدنس ۺنسح ۺےکۺ‬ ‫یتعایلیعن یہسندیصحیح۔ ی‬
‫مسعودیریضیاهلل ٰ‬
‫َاھتۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫زینانبۺاہشفۺرہریۺےنۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکہبطخۺہعمجۺرؿامكۺایکۺاٌۺںیمۺ ٖ‬
‫ہنیعبۺؿیہۺاافلعۺںیہ ہک‪:‬‬
‫یمرسال۔ ی سجۺےنۺان ۺدؿوننۺیکۺلاهرامینۺیکۺرمگاۃۺوہا۔(زینۺاٌۺوکۺدبع‬
‫ً‬ ‫یایضا‪518‬عن‬‫یغوی۔رواہ ً‬ ‫ومنییعصمھایفقد ٰ‬
‫اهللۺنبۺوعسمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرمَلًاۺرؿامكۺایکۺایگ۔ف)‬

‫اؿرہبطخ ۺوک ۺرصتخم ۺرکلا ۺاٌ ۺیک ۺاقفہق ۺیک ۺدلیل ۺےہ ۺذہلا ۺنیار ۺیبمل ۺاؿر‬ ‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬

‫صلوةیالرجلیوقصریخطؽت یمػنۃیمنیفقھ یفاطیلویاالصلوةی ہبطخۺرصتخمۺایکۺرکؿ۔اؿر ضعۺایبنۺاجدؿ وہےتۺںیہ۔رھپۺوخدۺروسلۺ‬

‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ک‬
‫اهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےس ۺاٌ ۺےسیج ۺ الص ۺاک ۺہبطخ ۺںیم ۺوبثفۺ‬
‫واقصروالخطبۃ یوان یمن یالؽیان یلسحرا یثم یثبوت یمثل ی‬
‫اسیج ۺہک ۺاوب ۺداؿد ۺیک ۺدؿ ۺدحوثین ۺےس ۺنُـ ۺےنس ۺاگ ۺاٌ ۺؿ ہ ۺوک ۺاقلل ۺوبقلۺ‬
‫یاهللیتعایلیعلی یوسلمییفیالخطبۃیکمایسؾسمعیمنی‬
‫ٰ‬ ‫عن یصیل‬
‫ںیہن ۺرےنہ ۺداتیذہلا ۺصلخم ۺایس ۺؿ ہ ۺںیم ۺےہ ۺسج ۺوک ۺدبعفیعض‬
‫یقبولیاصال یفانمای‬
‫ً‬ ‫حدیثییایبیداؤدالیذرلہذایالوج یوج‬
‫(فنصمۺہیلعۺایحہمح)ےنۺدرکۺایکۺےہ۔اٌۺوسھجۺوبھجۺیکۺاطعۺرپۺامتصۺ‬
‫المحیص یایل یماذکر یالعبد یالضعیف یوالحمدهلل یعیلی‬
‫رعتفیۺاهللۺاعتیٰلۺےئلیکۺےہ۔(ف)‬
‫التوقیفی‪۱۲‬من ۔ ی‬

‫یسننیایبیداؤدیکتابیالصلٰوة(اہوابیالجمعۃ)ہابیالرجلییخطبیع ٰیلیقوسیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪۱۵۷/۱‬‬

‫‪517‬‬

‫یسننیایبیداؤدیکتابیالصلٰوة(اہوابیالجمعۃ)ہابیالرجلییخطبیع ٰیلیقوسیا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪۱۵۷/۱‬‬

‫‪518‬‬

‫‪Page 216 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺا دنئۃۺےسۺوتقیفۺاهللۺاعتیٰلۺاٌۺریقفۺیکۺدمعۃۺلادیئۺؿرقت رۺوہیتۺےہۺافمیغر۔‬

‫لالبًا‪:‬ۺؿ ہۺظماتعنۺملعۺبیغۺیکۺاانسدۺقلطمۺےبۺدرکۺمیلعتۺایہٰلۺزعؿلجۺےہ۔خیشۺققحمۺرہمحۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺاعملفۺںیمۺاٌۺرطلۺات نهراملا۔‬
‫یتعایل‪:‬‬
‫اوقل‪:‬اؿرؿۃۺےبۺكشۺؿہیجۺےہۺسجۺرطحۺریغبۺاهللۺزعؿلجۺیکۺتیشمۺوکۺطالےئۺوینۺانہکۺہکۺںیم وینۺرکؿنۺاگ‪،‬رکمؿۃۺےہ۔قالیاهلل ٰ ی‬
‫ہرزگۺہنۺاہکنۺیسکۺزیچۺوکۺہکۺںیمۺلکۺلااسیۺرکےنۺؿاالۺوہنۺرگمۺ‬ ‫‪519"‬۔‬ ‫‪ ‬‬ ‫"‬
‫ہیۺہکۺخداۺاچےہ۔‬

‫ملعۺبیغۺلاذلۤف ۺاهللۺزعؿلجۺےکۺےئلۺاخضۺےہۺافکراےنپۺوبعمد ۺان ۺلالطۺؿریغمہۺےکےئلۺامےتنۺےھتۺذہلا ۺولخمطۺوک"اعملۺابیغل" انہکۺ‬

‫رکمؿۃ‪،‬اؿروین ۺوکیئ ۺرحح ۺںیہن ۺہک ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺےک ۺاتبےئ ۺےس ۺاومر ۺبیغ ۺرپ ۺاںیہن ۺاػالػ ۺےہ‪،‬ہی ۺدؿرسا ۺاامتحل ۺےہ ۺہک ۺاملعء ۺےن ۺاٌ ۺدحمك ۺںیم‬
‫می لٹ‬
‫درکۺهراملاۺاٌۺدقت رۺرپۺیھبۺظماتعنۺادفۺاکملۺیکۺرطلۺلارظۺےہۺہنۺہیۺہکۺالیباءۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺوکۺ ف ضۺایہٰلۺبیغۺرپۺاػالػۺاکۺدیقعۃۺونممػۺیہۺ‬
‫قیواهللیتعایلیویلیالتوفیق(قیقحت ۺوییہن ۺانمِق ۺےہ ۺاؿراهلل ۺاعتیٰل ۺوتقیفۺ‬
‫ٰ‬ ‫وہرشك ۺوت ۺدرانک ۺوج ۺاٌ ۺػایغ ۺاک ۺوصقمد ۺےہیھکذایینبیغیالتحقی‬
‫دےنیۺؿاالۺےہ۔ف)‬
‫ذ‬ ‫ُ‬
‫دحمكۺ‪:۱۶۹‬دمحمۺنبۺا شٰظۺلایعبۺہقثۺاامصۺالسثرؿالمفاریۺےنۺاوبۺؿزجۃۺمرلدۺنبۺدیبعۺدعسیۺےسۺرؿامكۺیک‪،‬ذق(زغؿلہۺ بینۺںیم) رشمنیکۺ‬
‫اھبگۺےئگۺامكلۺنبۺوعل(ہکۺاٌۺڑلایئۺںیمۺرسدارافکرۺوہارنۺےھت)اھبگۺرکۺػافئۺںیمۺانپۃۺزگںیۺوہےئۺردمقۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫ؿملسۺےنۺهراملا‪:‬ارگۺؿۃۺات ننۺالرکۺاحرضوہۺوتۺمہۺاٌۺےکۺالہۺؿاملۺاےسۺؿاسپۺدںی۔ہیۺربخۺامكلۺنبۺوعلۺوکۺیچنہپ‪،‬خدعقۺادقٌۺںیمۺاحرضۺ‬
‫وہےئۺہکبجۺہکۺوضحرۺاقمصۺذقراہنۺےسۺوہطقۺهرامےکچۺےھگ‪،‬دیسۺارکصۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺانۺےکالہۺؿاملۺؿاسپۺدےئۺاؿروسۺاؿمكۺ‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیمنی‬
‫ٰ‬ ‫نیعوفیریضیاهللیتعایل یعن ییخاطبیرسولیاهللیص‬
‫ٰ‬ ‫اےنپۺزخاہنۺرکص ےساطعےئک‪،‬فقالیمالكیہ‬
‫قصیدة(وت امكلۺنبۺوعلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺاےنپۺدیصقۃۺےسۺاخمبطۺوہےئف)‪؎ :‬‬

‫‪519‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۳/۱۸‬‬

‫‪Page 217 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ییفیالناسیکلھمیکمثلیمحمد ی‬ ‫ماانیرایتیوالیسمعتیہواحدی ی‬
‫یوم ٰیتیتشاءییخربكیعماییفیغ ٖدی ی‬ ‫اویفیواع ٰیطیللجزیلیلمجتدی ی‬ ‫ٰ‬
‫ںیم ےنۺامتصۺاہجنۺےکۺولوگن ںیمۺدمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺلثمۺہنۺوکیئۺداھکیۺہنۺانس‪ِ،‬قۺےسۺرلادۃۺؿافۺهرامےنۺؿاےلۺاؿرِقۺےسۺرفؿنۺرتۺ‬
‫َالئۺعفنۺوکۺریثکۺاطعےنشخبۺؿاےلۺاؿرذقۺوتۺاچےہۺےھجتۺلکۺیکۺربخۺاتبدںی۔یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاںیہنۺانۺیکۺوقصۺوہاۺرنۺاؿرابقلئۺامثہلۺؿہملسۺؿمہفۺرپۺرسدارهراملا‪520‬۔‬
‫ل‬
‫دحمك ۺ‪:۱۷۰‬اعمیف ۺےن ۺاتکف ۺا زلیٍ ۺؿاالسین ۺںیم ۺرطبقی ۺرحامری ۺاوبدیبعۃ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺرؿامك ۺیک‪،‬امكل ۺنب ۺوعل ۺریض ۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺرسیئۺوہارۺاَالصۺالرکۺخدعقۺادقٌۺںیمۺاحرضۺوہےئۺاؿروضحرۺرپونرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺاانپۺؿۃۺدیصقۃۺہیتعنۺانسلا(سجۺںیمۺ‬
‫خریایوکساہیحل ّۃ وضحر ۺادقٌ ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺان ۺےک ۺقح ۺںیم ۺہملک ۺریخ ۺهراملا ۺاؿرۺ‬
‫ایس ۺومضمن ۺےک ۺرعش ۺدرک ۺےئک)فقالیل ی ً‬
‫اںیہنۺخلكقۺانہپلا۔ذکرھمایالحافظییفیاالصاہۃ‪( 521‬انۺدؿوننۺرؿاوتینۺوکۺاحظفۺےنۺااصہبۺںیمۺایبنۺایک۔ف)‬
‫اوقل‪:‬روضانۺایہٰلۺےکۺےبۺئامرۺالارانۺلارانۺیفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺرپۺمرںیسۺوینۺہنۺاہکۺہکۺمیتییشاء ذقۺؿۃۺاچںیہۺےھجتۺبیغۺیکۺ‬
‫ربخۺدےۺدںی۔اٌۺںیمۺاٌۺوصرفۺرپۺیھبۺاصدطۺا َکیےۺاکۺاامتحلۺراتہ‪،‬ذقۺاتبےنۺؿاےلۺوکۺوکیئۺاایتخرۺہنۺدلاۺاجےئۺ َللکہۺَالۺدؿۺَالۺںیمۺالكۺ‬
‫وم‬
‫ا دھۺلافۺرپۺاػالػۺاطعۺوہاۺاسیۺاجےننۺؿاال یھبۺوتۺرہیۺؿااہیصۺےکۺوطرۺرپۺہہکۺاتکسےہۺہکۺذقۺاچوہنۺاگۺ ہینۺبیغۺیکۺربخۺدےۺدؿنۺہکۺؿۃۺاٌۺ‬
‫ؿغكۺاچےہۺاگۺذقۺاےسۺاافتطۺےسۺوکیئۺربخۺےلمۺیگۺوتۺرشہیطۺاچسۺےہۺ َللکہۺوینۺهراملاۺہکۺذقۺنُـۺاچےہۺؿۃۺےھجتۺبیغۺیکۺربکۺدےۺدںیۺےگ‪،‬اہینۺ‬
‫َالئۺقلطمۺاخمبطۺےہۺ کصےۺلادشۺہنۺؿۃۺنیعمۺہنۺاۺےکسۺوپےنھچۺاکۺؿغكۺدحمؿدۺہنۺدغۺرعمہفۺ َللکہۺرکنۃۺریغۺوصخمض‪،‬وتۺاحلصۺہیۺرہھٹےۺاگۺہکۺوجۺ‬
‫صخشۺاچےہۺسجۺؿغكۺاچےہۺسجۺا دنئۃۺلافۺوکۺاچےہۺ‬

‫سحقیرتہمجۺ‪۷۶۷۲‬یمالكیہنیعوفیدارالفکریہریوتی‪۴۴/۵‬ؿ‪۴۵‬‬
‫یاالصاہۃییفیتمؼیزالصحاہۃیہحوال یا ہنیا ٰ‬
‫‪520‬‬

‫یاالصاہۃییفیتمؼیزیالصحاہۃیالجلؼسیواالنؼسیللمعاینیرتہمجۺ‪۷۶۷۲‬یمالكیہنیعوفیدارالفکریہریوتی‪۴۵/۵‬‬
‫‪521‬‬

‫‪Page 218 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وضحرۺاتبدںیۺےگ‪،‬ہیۺایسۺیکۺَانۺوہیتکسۺےہۺوجۺلالعفلۺامتۺصۺا دنئۃۺلاوتنۺوکۺاجاتنوہۺلاۺاػالػۺبیغۺاٌۺےکۺارادۃۺؿوخاشہۺرپۺرکدیۺیئگۺوہۺہکۺذقۺ‬
‫اچےہۺولعمصۺرکےلۺؿرہنۺہیۺاػالطۺہرزگۺاصدطۺںیہنۺا اتکس‪،‬اےسۺالكۺریظنۺوسحمٌۺںیم دےئھکی۔رلدۺریقفۺےہۺہنۺلاٌۺھچکۺرکھباۺےہۺہنۺلادَایہۺ‬
‫وخاوننۺرپۺاٌۺاکۺاہھتۺاتچنہپۺےہۺرگمۺلادَاۃۺیھبکۺیھبکۺاےسۺدؿاچرۺوترےۺشخبۺداتیےہۺؿۃۺصخشۺولہپۺرھکۺرکۺہی ےہکۺوتۺہہکۺےلۺہکۺںیمۺذقۺاچوہنۺ‬
‫الكۺوترا ۺریخاف ۺرکدؿنۺہکۺؿۃۺا ف ۺیہۺایسۺؿغك ۺاچےہۺاگۺذق ۺلاےئۺاگۺرگمۺاعصۺریقفؿنۺوکۺااہتشر ۺدےۺرک ۺمتۺسجۺؿغك ۺاچوہۺںیمۺوتراۺ‬
‫اطعرکدؿن‪،‬وترضؿرۺطلغۺاہک‪،‬اؿردصۺرھبۺںیمۺاٌۺاکۺدرؿػۺلھکۺاتکسےہ‪،‬ریقفۺامںیگنۺاؿر ہنۺاملۺےہۺہنۺزخاےنۺرپۺاایتخر‪،‬وتۺاہکنۺےسۺدےۺاگ‪،‬اہنۺ‬
‫ارگۺلادَاۃ ۺےنۺلالعفلۺاےسی ۺزخاےن ۺدے ۺدےئ ۺہک ۺذق ۺوکیئۺھچک ۺامےگنۺہی ۺدےۺاؿریمکۺہنۺوہ‪،‬لا ۺلالعفلۺہن ۺیہسۺوت ۺزخاونن رپۺاایتخر ۺیہ ۺدلاۺوہہکۺ‬
‫سجۺؿغكۺوجۺاچےہۺےلۺےلۺوتۺؿۃۺكشیبۺایسیۺلافۺہہکۺاتکسےہ۔ افۺہیۺدحںیثیۺهرامریہۺںیہۺہکۺاحصیبۺہیۺتفسۺرکمیۺوضحۺرۺیکۺتعنۺادقٌۺ‬
‫ںیمۺرعضۺرکےتۺںیہ اؿروضحرۺااکنرۺںیہنۺهرامےتۺ َللکہۺخلكقۺؿااعنصۺےتشخبۺںیہ‪،‬وترصاخ ًۃۺہیۺلامكۺوہاۺہکۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺاػالػۺبیغۺوضحرۺےکۺ‬
‫ارادۃۺؿاایتخرۺرپۺرھکۺدیۺےہ‪،‬اؿرؿایعقۺالیباءۺرکاصۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺیکۺَانۺایسیۺیہۺےہ‪،‬ۺاامصۺدزۃۺاالَالصۺدمحمۺدمحمۺدمحمۺزغایلۺدقٌۺرسۃۺااعلیلۺ‬
‫هرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫النبوةیعبارةیعماییختصیہ یالنیبیویفارقیہ یغریہیوھوی ینعیۺوبنفۺؿۃۺزیچۺےہۺوجۺیبنۺےکۺَاھتۺاخضۺےہۺاؿریبنۺاٌۺےکۺ‬
‫یختص یہانواع یمن یالخواص‪،‬احدھا یان ییعرفی َیق ۺاؿرؿن ۺےس ۺاتممرۺےہ ۺاؿرؿۃ ۺیئک ۺمسق ۺےکۺاخےص ۺںیہ ےسنجۺ‬
‫حقائقیاالموریالمتعلقۃیہاهللیتعایلیوصفات یوملئکت ی یبنۺصتخمۺوہلاےہ‪،‬الكۺہیۺہکۺوجۺاومر ۺاهللۺزعؿلجۺےکۺدافۺ‬
‫ٰ‬ ‫ٰ‬
‫ؿافصف ۺاؿرطالہکئۺؿا رخف ۺےسۺقلعتمۺںیہۺیبنۺاےکنۺاقحقئۺاکۺ‬
‫والداراالٰخرةیعلمایمخال ًفایلعلمیغری ٖہیہکثرةیالمعلوماتی‬
‫ھ‬‫ک‬
‫ااسیملع ۺر با ۺےہ ۺہک ۺاؿرؿن ۺےک ۺملع ۺرلادف ۺولعمامف ۺؿرفؿینۺ‬
‫وزیادةیالکشفیوالتحقیق‪،‬ثانیھایانیل ییفینفس یصفۃی‬
‫قیقحت ۺؿااشکنل ۺںیم ۺان ۺےس ۺتبسن ۺںیہن رےتھک۔دؿص ہی ۺہکۺ‬
‫ہھایتتمیاالفعالیالکارقۃیللعادةیکمایانیلنایصفۃیتتمی‬
‫یبن ۺےک ۺےیل ۺاٌ ۺیک ۺراف ۺںیم ۺالك ۺؿفص ۺوہلاےہ ۺسج ۺےسۺ‬
‫ہھایالحرکاتیالمقرونۃیہارادتنای ی‬
‫ااعفل ۺخالل ۺاعدف(ںیہنج ۺزجعمۃ ۺےتہک ۺںیہ)ارصناص ۺلاےتۺںیہۺ‬
‫سج ۺرطح ۺامہرے ۺےئل ۺالك ۺتفص ۺےہ ۺہک ۺاٌ ۺےس ۺامہریۺ‬
‫رحاکفۺارادہی‬

‫‪Page 219 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ویھ یالقدرة‪،‬ثالثھا یان یل ‪،‬صفۃ یہھا ییبصر یالملٰئکۃی وپریۺوہیتۺںیہۺےسجۺدقرفۺےتہکۺںیہ۔وسص ہیۺہکۺیبنۺےکۺےیلۺ‬

‫ویشاھدھمیکمایانیللبصرییصفۃیہھاییفارقیاالع ٰم‪،‬ی الكۺتفصۺوہیتۺےہۺسجۺےسۺؿۃۺطالہکئۺوکۺداتھکیےہۺسجۺرطحۺ‬
‫راہعھا یانیل ‪،‬صفۃیہھاییدركیماسیکونییفیالغیب۔ی اایھکنرے ۺےک ۺلاٌ ۺالك ۺتفص ۺوہیت ۺےہ ۺسج ۺےک ۺلاؿق ۺؿۃۺ‬
‫ادنےھۺےسۺاتممر ۺےہ۔اہچرص ہیۺہکۺیبنۺےکۺےیلۺالكۺتفصۺ‬
‫نقل یعن یالعالمۃ یالزرقاین ییف یصدرشر حی‬
‫وہیت ۺےہ ۺسج ۺےس ۺؿۃ ۺا دنئۃ ۺبیغ ۺیک ۺلاںیت ۺاجن ۺاتیلےہ۔‬
‫المواھب‪522‬۔ ی‬
‫(ؽالہمۺرراقینۺہیلعۺایحدمۃۺےنۺرشحۺاوملاھق ۺےکۺا ہر ۺںیمۺ‬
‫اےسۺاامصۺزغایلۺہیلعۺایحدمۃۺےنۺلقنۺایک۔ف)‬

‫اوقل‪:‬املسمون!اٌۺدحمكۺرشفیۺاؿرانۺاامصۺلاتمظعۺانۺمیکحۺاعقۺدقٌۺرسۃۺالمییمۺےکۺارَادۺفیطلۺوکاامصۺاولاہہیبۺےکۺوقلۺفیثکۺےسۺطالۺ‬
‫رکۺدوھکیۺہکۺرضحافۺالیباےئۺرکاصۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےکۺلارےۺںیمۺالہۺقحۺؿالہ لالطۺےکۺاقعدئۺاکۺهرطۺػاہرۺوہہیۺهرامےتۺںیہۺالیباءۺ مہیلۺ‬
‫ۺرخطۺاعدفۺرکےتۺںیہۺسجۺرطحۺمہۺاےنپۺارادےۺےسۺ‬ ‫الصلٰـۃۺؿالسالصۺیکۺدافۺںیمۺرفۺزعؿلجۺےنۺالكۺتفصۺایسیۺرا یۺےہۺسجۺےسۺؿۃ ِ‬
‫ےتلچۺرھپےت‪،‬رحتکۺرکےتۺںیہ‪،‬الكۺتفصۺرا یۺےہۺسجۺےسۺؿۃۺطالہکئۺوکۺدےتھکیۺںیہ‪،‬الكۺتفصۺدیۺےہۺسجۺےسۺؿۃۺبیغۺیکۺا دنئۃۺلاںیتۺ‬
‫اجےتنۺںیہ۔ہیۺاتہکۺےہ‪'':‬انۺوکۺیسکۺونػۺیکۺدقرفۺںیہن‪،‬یسکۺاکصۺںیمۺہنۺلالعفلۺانۺوکۺدلخۺےہۺہنۺاٌۺیکۺػاغكۺرےتھکۺںیہ۔انصًاۺھچکۺاٌۺ‬
‫لاف ۺںیم ۺیھب ۺان ۺوک ۺمرایئ ۺںیہن ۺہک ۺاهلل ۺاصذق ۺےن ۺبیغ ۺداین ۺان ۺےک ۺاایتخر ۺںیم ۺدی ۺوہہک ۺسج ۺا دنئۃ ۺلاف ۺوک ۺذق ۺارادۃ ۺرکںی ۺوت ۺدرلاتفۺ‬
‫رکںیل ۺہک ۺنالےن ۺیکۺاؿالدۺوہیگ ۺلاۺہن ۺوہیگ‪،‬لاۺاٌۺوسدارگیۺںیمۺاٌۺوک ۺافدئۃ ۺوہاگ ۺلاۺہن ۺوہاگ‪،‬لا ۺاٌۺڑلایئ ۺںیم ۺحتف ۺلاؿےۺاگۺلا ۺتسکش ۺہکۺانۺلاوتن‬
‫ںیم ۺیھب ۺِق ۺدنبے ۺمرے ۺوہن ۺلا ۺوھچےٹ ۺاسکین ۺےب ۺربخ ۺںیہ ۺاؿرلادان۔انصًا ۺوج ۺھچک ۺاهلل ۺاےنپ ۺدنبؿن ۺےس ۺاعمطلہ ۺرکے ۺاگ ۺداین ۺوخاۃ ۺربقوخاۃۺ‬
‫ا رخفۺںیمۺاٌۺیکۺتقیقحۺیسکۺوکۺولعمصۺںیہنۺہنۺیبنۺوکۺہنۺؿیلۺوک‪،‬ہنۺاانپۺاحلۺہنۺدؿرسےۺاک‪،‬اؿرارگۺھچکۺلافۺاهللۺےنۺیسکۺوبقملۺدنبےۺوکۺؿیحۺ‬
‫لا ۺااہلص ۺےس ۺاتبیئ ۺہک ۺنالےن ۺاک ۺص ۺاک ۺااجنص ۺریخب ۺےہ ۺلا ۺمرا‪،‬وس ۺؿۃ ۺلمجم ۺےہ ۺاؿراٌ ۺےس ۺرلادۃ ۺولعمص ۺرکانیل ۺاؿراٌ ۺیک ۺلیصفت ۺدرلاتف ۺرکین ۺان ۺےکۺ‬
‫اایتخرۺےسۺلاہرۺےہۺ‪523‬۔''‬

‫یشر حیالزرقاینیعیلیالمواھبیاللدنیۃیہحوالۃیالغزایلیمقدمۃیالکتابیدارالمعرفۃیہریوتی‪۱۹،۲۰/۱‬‬
‫‪522‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینییفیرداالشراكییفیالعلمیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۷‬‬
‫‪523‬‬

‫‪Page 220 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اوقل‪:‬اانتۺظفلۺچسۺےہۺہکۺاهللۺزعؿلجۺےکۺاتبےنۺےسۺرلادۃۺوکیئۺولعمصۺںیہنۺرکاتکس۔امہرےۺاایتخریۺالعفۺبکۺاطعےئۺایہٰلۺؿارادلہۺاہیہلۺےسۺ‬
‫مرھ ۺرک ۺوہ َکیے ۺںیہ ۺرگم ۺکلمۃیحقیاریدیہھایہاطل(ہملک ۺقح ۺےہ ۺسج ۺےس ۺلالط ۺاک ۺارادۃ ۺایک ۺایگ ۺےہ۔ف)وخارح ۺیک ۺرطح ۺہی ۺاچس ۺظفل ۺاٌ ۺےنۺ‬
‫لی لٹ‬
‫لالطۺارادےۺےسۺاہکۺےہۺؿۃۺاٌۺےسۺانۺےکۺاایتخرۺاطعیئۺاکۺیھبۺبلسۺاچاتہےہۺینعیۺااینبءۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺوکۺخداۺاکۺدلاۺوہاۺاایتخرۺیھبۺںیہنۺ‬
‫َللکہۺاعزجۺؿوبجمۺرضحمۺںیہ۔اٌۺےنۺاصلۺرصتحیۺیکۺےہۺہک‪'':‬ػاہرۺیکۺزیچؿنۺوکۺدرلاتفۺرکلاۺولوگنۺےکۺاایتخرۺںیمۺےہۺذقۺاچںیہۺرکںیۺ‬
‫ذقۺاچںیہۺہنۺرکںی‪،‬وساٌۺرطحۺبیغۺاکۺدرلاتفۺرکلاۺاےنپۺاایتخرۺںیمۺوہۺہکۺذقۺاچےہۺدرلاتفۺرکےئجیلۺہیۺاهللۺاصذقۺیہۺیکۺَانۺےہ‪،‬یسکۺ‬
‫یبن ۺؿ ؿیل ۺوک ۺوھبف ۺؿرپی ۺوک ۺاهلل ۺاصذق ۺےن ۺہی ۺػاغك ۺںیہن ۺیشخب‪،‬اهلل ۺاصذق ۺاےنپ ۺارادے ۺےس ۺیھبک ۺیسک ۺوک ۺینتج ۺلاف ۺاچاتہ ۺےہۺ‬
‫ربخداتیےہ‪،‬وسہیۺاےنپۺارادےۺےکۺوماقفۺہنۺانۺیکۺوخاشہۺرپۺ‪524‬۔''‬
‫ایسۺےکۺاٌۺااقتعدۺلالطۺاکۺدحمكۺذموکرؿوقلۺوطسمرۺاامصۺوہشمرۺںیمۺر ّدرصحیۺےہ۔‬
‫لاہلمجلۺهرطۺہیۺےہۺہکۺدحمكۺےکۺارَادۺاؿرانۺےکۺاطمقبۺالہۺقحۺےکۺااقتعدۺںیمۺالیباءۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺااہظرۺوخارطۺؿادراكۺبیغۺںیمۺ‬
‫انسان ۺاتخمر ۺنكظاےئۺاقدر ۺلیلجۺاالدتقار ۺںیہۺہکۺسجۺرطحۺاعصۺا دویمنۺوکۺػاہریۺرحاکف ۺؿػاہریۺادرااکف ۺےکۺاایتخراف ۺرضحف ۺؿاہقۺ‬
‫الكغبافۺےنۺےشخبۺںیہۺہکۺذقۺاچںیہۺدِقۺؿلاكۺؿشبنجۺدںیۺاچںیہۺہنۺدںی‪،‬ذقۺاچںیہۺا ھکنۺوھکلۺرکۺزیچۺد ھکۺںیلۺاچںیہۺہنۺدںیھکی‪،‬ارگہچۺ‬
‫ےبۺخدا ۺےکۺاچےہۺؿۃۺھچکۺںیہنۺاچۃۺ َکیے‪،‬اؿرؿۃۺاچںیہۺخدا ۺہنۺاچےہۺوتۺان ۺاکۺاچاہۺھچکۺںیہنۺوہاتکسۺاؿرؿۃۺاطعیئۺاایتخراف ۺاٌۺےکۺیقیقحۺدایتۺ‬
‫ہنیعبۺیہیۺاحلكۺرضحافۺالیباےئۺرکاصۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺیکۺدرلاۃۺزجعمافۺؿادراكۺعفیبافۺےہۺہکۺرفۺ‬ ‫اایتخرےکۺوضحرھچکۺںیہنۺلچۺ َکیےۺ ٖ‬
‫ع‬
‫زعؿلجۺےنۺاںیہنۺػاہریۺوجارحۺؿ صؼۺؿرصبۺیکۺرطحۺلاینطۺافسفۺؿۃۺاطعهرامیئۺںیہۺہکۺذقۺاچںیہۺرخطۺاعدافۺهرامدںیۺعفیبافۺوکۺولعمصۺ‬
‫هرامںیلۺاچںیہۺہنۺهرامںیئۺارگہچۺےبۺخداۺےکۺاچےہۺہنۺؿۃۺاچۃۺ َکیےۺںیہۺہنۺےبۺارادۃۺاہیہلۺانۺاکۺارادۃۺاکصۺدےۺاتکسۺےہ‪،‬اؿراامصۺاولاہہیبۺےکۺمردلكۺ‬
‫ااسیںیہنۺ َللکہۺالیباےۺرکاصۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺرھتپۺیکۺرطحۺاعزجۺضحمۺؿوبجمرۺقلطمۺںیہۺہکۺہالےنۺؿاالۺضحمۺاےنپۺػضریۺارادےۺےسۺےبۺانۺ‬
‫ےکۺوتطسۺاایتخرۺاطعیئۺےکۺاےنپۺارادےۺےکۺوماقفۺہنۺانۺیکۺوخاشہۺرپ‪،‬ہالدےۺوتۺلہۺ‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۴‬‬
‫‪524‬‬

‫‪Page 221 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اجںیئۺؿرہنۺوبجمرۺڑپےۺرںیہۺہیۺزکۺلازکۺاےنپۺاٌۺایخلۺرپۺدلیلۺاللاۺہک‪'':‬انچہچۺربمغیپۺوکۺلاراہۺااسیۺاافتطۺوہاۺہکۺ ضعۺلافۺدرلاتفۺرکےنۺیکۺ‬
‫وخاشہۺوہیئۺاؿرۺؿۃۺلافۺہنۺولعمصۺوہیئۺرھپۺذقۺاهللۺاصذقۺاکۺارادۃۺوہاۺوتۺالكۺا نۺںیمۺاتبۺدیۺانچہچۺانموقفنۺےنۺرضحفۺاعہشئۺرپتمہتۺیکۺ‬
‫اؿررضحفۺوکۺمراۺرجنۺوہاۺاؿریئکۺدنۺلكۺتہبۺقیقحتۺایکۺھچکۺتقیقحۺولعمصۺہنۺوہیئ‪،‬ذقۺاهللۺاصذقۺاکۺارادۃۺوہاۺوتۺاتبدلاۺہکۺانمقفۺٹوھےٹۺںیہۺ‬
‫اؿراعہشئۺلاكۺ‪525‬۔''‬
‫اوقل‪:‬ارگاایتخرۺدایتۺؿاطعیئۺںیمۺهرطۺیکۺزیمتۺوہیتۺوتۺاجنۺاتیلۺہکۺاےسیۺاافتاقفۺاایتخرۺاطعیئۺےکۺاالًاۺانمیفۺںیہن‪،‬رمادۺاکۺارایترۺےسۺعٹزلمۺہنۺ‬
‫وہاتکسنۺدقرفۺدا ہیۺاہیہلۺاکۺاخہصۺےہ‪،‬دقرفۺاطعہیئۺانساہینۺںیمۺالھکۺلارۺااسیۺوہلاےہۺہکۺا دیمۺالكۺاکصۺایکۺاچاتہےہۺاؿراهللۺںیہنۺاچاتہںیہنۺ‬
‫نبۺڑپلا‪،‬اٌۺےسۺہنۺانسانۺرھتپۺوہایگۺہنۺاٌۺاکۺاایتخرۺاطعیئۺولسمف‪،‬اطعیئۺیکۺَانۺیہۺہیۺےہۺہکۺذقۺلكۺارادۃۺدا ہیۺذؾیؾبہۺاہیہلۺسمدعفۺہنۺ‬
‫هرامےئۺاکصۺںیہنۺداتی۔رطہفۺرہقۺمرۺرہقہیۺےہۺہکۺادرھۺوتۺنُـۺےنۺالیباءۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺوک ً‬
‫ۺذایداۺلاهللۺرھتپۺانبلاۺاھتۺادرھۺاےنپۺوبعمدۺوکۺالكۺا دیمۺ‬
‫ےکۺمرامرۺرکۺوھچراۺہک‪'':‬بیغۺیکۺلافۺدرلاتفۺرکلاۺاےنپۺاایتخرۺںیمۺوہہکۺذقۺاچےہۺرکےئجیلۺہیۺاهللۺاصذقۺیکۺَانۺےہۺ‪526‬۔''‬
‫اؿۺاهللۺزعؿلجۺوکۺتخسۺبیعۺالاگےنۺؿاےلۺےبۺادفۺاتسگح!ہیۺہرزگۺہرزگۺاهللۺاعتیٰلۺیکۺَانۺںیہن‪،‬ؿۃۺاٌۺوہیبدۃۺلمہمۺَانۺےسۺلاكۺؿزنمۃۺ‬
‫ےہۺاٌۺاکۺملعۺاٌۺیکۺتفصۺدا ہیۺےہۺاٌۺےکۺاایتخرۺےسۺںیہنۺاٌۺاکۺملعۺولخمطۺںیہنۺاریلۺادبیۺےہۺاحدفۺںیہن۔اؿدب لقعۺدبرلان!بیغۺاکۺ‬
‫درلاتفۺرکلاۺاایتخرۺںیمۺوہےنۺےکۺیہیۺعكٹٰیۺلاۺھچکۺاؿرہکۺلالعفۺوتۺولعمصۺںیہنۺرگمۺاچےہۺوتۺولعمصۺرکاتکس ےہ‪،‬نُمۺمر ُرؿےئۺےبۺدینی‪،‬ہیۺریتاۺ‬
‫وموہص ۺخدا ۺاجلہ ۺلالعفل ۺلحم ۺوحادف ۺوہاگ ۺاچس ۺخدا ۺریتی ۺہی ۺرصحی ۺاگیل ۺےہ ۺےب ۺاہنمك ۺیٰلایٰل ۺےہ ۺ ٰ‬
‫تعایل یاهلل یعما ییقول یال ٰظلمونی‬
‫علوا کبریا(اهللۺاعتیٰلۺتہبۺ ُللبدۺؿمررتۺےہ۔انۺلاوتنۺےسۺوجۺػاملۺےتہکۺںیہ۔ف)‬
‫ّ‬
‫املسمون!داھکیمتۺےن‪،‬ہیۺات ننۺےہۺاٌۺرمگاۃۺاکۺالیباءۺاؿروخدۺرضحفۺزعفۺیکۺانجفۺںیم‪،‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۴‬‬
‫‪525‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۴‬‬
‫‪526‬‬

‫‪Page 222 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اناهللیوانایالی یراجعون‪،‬والیحولیوالیقوةیاالہاهللیالعیلیالعظیم۔ریخۺاٌۺیکۺاالںیتلۺاہکنۺلكۺےئھکلۺماعیلیمثل ییعدیالخطاء(اٌۺ‬

‫ےسیجۺیکۺذظاؿنۺاکۺئامرۺںیہنۺایکاجلا۔ف)دحمكۺداھکۺرکۺاانتۺوپےئھچۺہکۺویکن اصذق!ؿاہنۺوتۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺبضغۺ‬
‫هراملاۺہنۺمکحۺرشكۺاگللاۺرگمانسارۺیکۺوھچرکوینۺوکۺاانتۺارَادوہاۺہکۺاےسۺرےنہۺدؿ۔اہینۺوجۺہیۺرمدۺاعلقۺہیۺاحصیبۺاف لۺتعنۺوضحرۺںیمۺاٌۺ‬
‫ےس ۺیھب ۺرلادۃ ۺمیظع ۺلاف ۺرکرےہ ۺںیہ ۺاؿردحمك ۺهرامیت ۺےہ ۺہک ۺوضحر ۺعنم ۺںیہن ۺرکےت ۺ َللکہ ۺاؿرااعنص ۺؿارکاص ۺےتشخب ۺںیہ۔ہی ۺرشك ۺؿاہتیب ۺرپۺ‬
‫یسیکۺا تفۺےہ‪،‬افۺلادۺرک ؿۃۺاینپۺاؿدنیھۺعقۺایٹلۺوھکڑپیۺ''ہچۺاجہکئۺاعلقۺرمدۺےہکۺلاۺنسۺرکۺدنسپۺرکے‪''527‬۔ھچکۺہیۺیھبۺُّـاھجۺہکۺےنہکۺ‬
‫ؿاےلۺوکنۺےھتۺاؿرنسۺرکۺدنسپۺرکویناےلۺوکنۺ۔‬
‫و‬
‫َللکہۺمہۺقحۺوکۺلالطۺرپۺكنیھپۺامرےتۺںیہۺوتۺؿۃۺاٌۺاکۺ ھٹزہۺاکنلۺ‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫داتیےہ ۺوت ۺیھبج ۺؿۃ ۺعق ۺرک ۺرۃ ۺاجلاےہ‪،‬اؿراہمتری ۺرخایب ۺےہ ۺانۺ‬
‫‪528"  ‬۔‬
‫لاوتنۺےسۺوجۺانبےتۺوہ۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۷۱‬اؿۺرمرھۺرکۺَییے‪،‬رشكۺیفۺااعلدۃۺےکۺایبنۺںیمۺ اھک‪'':‬اهللۺاصذقۺےنۺاےنپۺدنبؿنۺوکۺاھکسلاۺےہۺہکۺداینۺےکۺاکومنۺںیمۺاهللۺوکۺلادۺ‬
‫ر ںیھ ۺاؿراٌ ۺوک ۺھچک ۺ میظع ۺرکےت ۺرںیہ ۺےسیج ۺاؿالد ۺاک ۺلاص ۺدبعاهلل‪،‬خدا ۺشخب ۺرانھک ۺسج ۺزیچ ۺوک ۺهراملا ۺاٌ ۺوک ۺمرانت ۺوج ۺعنم ۺایک ۺاٌ ۺےس ۺدؿر ۺرانہۺ‬
‫اؿروینۺانہکۺہکۺاهللۺاچےہۺوتۺمہۺناللاۺاکصۺرکےگنیۺاؿراٌۺےکۺلاصۺیکۺمسقۺاھکینۺاٌۺمسقۺیکۺزیچںیۺاهللۺےنۺاینپۺ میظعۺےکۺؿاےطسۺاتبیئۺںیہ ۺرھپۺوکیئۺ‬
‫یسکۺالیباءۺاؿایلءۺوھبفۺرپیۺیکۺاٌۺمسقۺیکۺ میظعۺرکےۺےسیجۺاؿالدۺاکۺلاصۺدبعایبنلۺاامصۺشخبۺرےنھکۺاھکےنۺپ ےنۺےننہپۺںیمۺر ںونۺیکۺدنسۺڑکپےۺلاۺ‬
‫وینۺےہکۺہکۺاهللۺؿروسلۺاچےہۺاگۺوتۺںیمۺا ؿنۺاگۺلاۺربمغیپۺیکۺمسقۺاھکؿےۺوسۺانۺِقۺلاوتنۺےسۺرشكۺلامكۺوہلاےہۺاٌۺوکۺارشاكۺیفۺااعلدۃۺےتہکۺ‬
‫ںیہ‪529‬۔''‬
‫رھپۺاٌۺرشكۺیکۺلصفۺںیمۺاٌۺدماعۺےکۺوبثفۺوکۺٰوکشمۃۺےکۺلافۺاالَایمۺےسۺرشحۺاہنسلۺیکۺ‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۸‬‬
‫‪527‬‬

‫‪528‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۸/۲۱‬‬
‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیمقدمۃیالکتابیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۸،۹‬‬
‫‪529‬‬

‫‪Page 223 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺمرؿامكۺخدہفیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺاللاۺہکۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫التقولوا یماشاء یاهلل یوشاء یمحمد یوقولوا یما یشاء یاهللی ہنۺوہکۺوجۺاچےہۺاهللۺاؿردمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوینۺوہکۺہکۺ‬
‫وجۺاچےہۺالكۺاهلل۔‬ ‫وحدہ‪530‬۔ ی‬

‫اؿراٌۺرپۺہیۺافدئۃۺڑچاھلا‪'':‬ینعیۺوجۺہکۺاهللۺیکۺَانۺےہۺاؿراٌۺںیمۺیسکۺولخمۺطۺوکۺدلخۺںیہنۺوسۺاٌۺںیمۺاهللۺےکۺَاھتۺیسکۺولخمطۺوکۺہنۺطالدےۺ‬
‫وگاسیکیہۺمراۺوہۺعبلًاۺوینۺہنۺوبولۺہکۺاهللۺؿروسلۺاچےہۺاگۺوتۺنالنۺاکصۺوہاجےئۺاگۺہکۺَارااکرؿلارۺاہجنۺاکۺاهللۺیہۺےکۺاچےہۺےسۺوہلاےہۺروسلۺےکۺ‬
‫اچےنہۺےسۺھچکۺںیہن وہلا‪531‬۔''‬
‫ن‬
‫اقول‪:‬وہاهللیالتوفیق اؿلًا‪:‬ۺؿیہۺدقوملقۺؿیہ ۺرپاین ۺتلعۺوک ۺدوعے ۺےکۺؿغك ۺا امسنۺ سینۺاؿر ۺدلیل ۺالےن ۺںیمۺا ۺلفسۺاشلنلین۔ دحمكۺ‬
‫ںیمۺوتاانتۺےہۺہکۺ''وینۺہنۺوہکۺ''ؿۃۺرشكۺاکۺمکحۺدکرھۺایگ۔‬
‫لام ًبا‪:‬تخسۺذایریۺؿاکمریۺیکۺاچلۺخال‪ٰ،‬وکشمۃۺرشفیۺےکۺلافۺذموکرۺںیمۺدحمكۺخدہفیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوینۺذموکرۺیھتۺہکۺیبنۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫التقولوایماشاءیاهللیوشاءیفالنیولٰکنیقولوایماشاءیاهللی ہنۺوہکۺوجۺاچےہۺاهللۺاؿراچےہۺنالنۺ َللکہۺوینۺوہکۺوجۺاچےہۺاهللۺرھپۺ‬
‫اچےہۺنالن۔‬ ‫ثمیشاءیفالن‪532‬۔ ی‬

‫‪533‬‬
‫منقطعا اؿۺرالكۺرؿامكۺعطقنمۺینعیۺسجۺیکۺدنسۺ‬
‫ً‬ ‫ٰوکشمۃۺںیمۺاےسۺدنسمۺاامصۺادمحۺؿننسۺایبۺداؿدۺیکۺرطلۺتبسنۺرکۺےکۺهراملا‪:‬ویفیروایۃی ی‬
‫یبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺلكۺ لصتۺںیہنۺوینۺا یئۺےہۺاہینۺؿۃۺرؿامكۺرشحۺاہنسلۺدرکۺیکۺوہایشرۺذایرۺےنۺداھکیۺہکۺالصۺدحمكۺوتۺاٌۺےکۺ‬
‫دوعٰیۺرشكۺوکۺدالخۺمنہجۺےئکۺدیتیۺےہۺاےسۺاصلۺاگلۺاراۺایگۺاؿرطقفۺہیۺعطقنمۺرؿامكۺ‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالخا مسیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۴۰‬‬
‫‪530‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالخا مسیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۴۰‬‬
‫‪531‬‬

‫مشکوةیالمصاہیحیکتابیاالدبیہابیاالسالیمیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺض‪۴۰۸‬‬
‫‪532‬‬
‫ٰ‬ ‫ی‬

‫مشکوةیالمصاہیحیکتابیاالدبیہابیاالسالیمیدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺض‪۴۰۸،۴۰۹‬‬
‫‪533‬‬
‫ٰ‬ ‫ی‬

‫‪Page 224 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لقنۺرکایل۔ایکۺہیۺاتھجمسۺاھتۺہکۺٰوکشمۃۺالہۺملعۺیکۺرظنۺےسۺاہننۺےہ‪،‬ںیہنۺںیہن‪،‬وخفۺاجاتناھتۺہکۺدتبمیۺػالكۺملعۺدحمكۺںیمۺےلہپۺایسۺوکۺڑپاتھۺ‬
‫ےہۺرگمۺاےسۺوتۺانۺراچیرےۺوعاصۺوکۺد َھلباۺوصقمدۺاھتۺںیہنجۺملعۺیکۺوہاۺہنۺیگلۺھجمسۺایلۺہکۺانۺرپادنھثریۺدالۺیہۺولنۺاگ‪،‬الہۺملعۺےنۺاؿروکنۺیسۺ‬
‫امینۺےہۺہکۺایسۺرپۺرتعمضۺوہےگن۔‬
‫ع اٌۺا ھکنۺےسۺدرےیۺوجۺخداۺےسۺہنۺدرےۺا ھکن‬
‫ہقیفۺاعتیٰلۺلامكۺرکداھکںیئۺہکۺیہیۺدحںیثیۺاٌۺ‬ ‫لالبًا‪:‬اامصۺاولاہہیبۺاکۺوتۺغلبمۺملعۺیہیۺٰوکشمۃۺےہ‪،‬مہۺاٌۺبلطمۺیکۺااحدمكۺاؿلۺدرکۺرکںیۺرھپۺوت ٖ‬
‫ےکۺرشك ۺاکۺاسیک ۺرسوتریت ۺںیہ۔اؿل ۺوت ۺیہی ۺدحمك ۺخدہفیۺریض ۺاهللۺاعتیٰل ۺؿبہۺیک(دحمكۺ‪)۱۷۱‬ادمح ۺؿایب ۺداؿد ۺےن ۺوینۺرصتخمۺًا ۺاؿرانب ۺام ہ ۺےنۺ‬
‫نصبدۺنسحۺاٌۺرطحۺوطملًاۺرؿامكۺیک‪:‬‬
‫حدثنا یھشام یہن یعمار یثنا یسفٰنی یہن یعیؼن یعن یعبدی ینعیۺالہۺاَالصۺےسۺیسکۺاصذقۺوکۺوخافۺںیمۺالكۺاتکیبۺطالۺؿۃۺ‬
‫الملك یہن یعمری یعن یرہیع یہن یحراش یعن یحذیفۃ یہنی وبال‪:‬متۺتہب ۺوخف ۺولگۺوہ ۺارگۺرشك ۺہن ۺرکےتۺمتۺےتہکۺوہوجۺ‬
‫یرجالمنیالمسلمنییر ٰایییفی اچےہۺاهللۺاؿراچںیہۺدمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔انۺملسمۺےنۺ‬
‫یتعایلیعنہمایان ً‬
‫الیمانیریضیاهلل ٰ‬
‫النومیان یلیق ً‬
‫یرجالیمنیاھلیالکتابیفقالینعمیالقومیانتمی ہی ۺوخاف ۺوضحر ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےس ۺرعضۺ‬
‫لوالیانکمیتشرکونیتقولونیمایشاءیاهللیوشاءیمحمدیصیلی یک‪،‬هراملا‪َ:‬ییے ۺوہ ۺخدا ۺیک ۺمسق ۺاہمتری ۺاٌ ۺلاف ۺرپ ۺےھجم ۺیھبۺ‬

‫یتعایلیعلی یوسلمیوذکری ٰذلكیللنیبیصیلیاهلل ٰ‬

‫یتعایلیعلی ی ایخلۺزگرلاۺاھتۺوین اہکۺرکؿۺوجۺاچےہۺاهللۺرھپۺوجۺاچںیہۺدمحمۺیلصۺ‬ ‫اهلل ٰ‬
‫وسلمیفقالیامایواهللیانیکنتیالعرفھایلکمیقولوامایشاءی اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫اهللیثمیماشاءیمحمدیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم‪534‬۔ ی‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیحذیفۃیہنیالیمانیالمکتبیاالسالیمیہریوت ی‪،۳۹۳/۵‬سننیایبیداود‪،‬کتابیاالدبیہابیمن یا اتفف ۺاعمل ۺرپسی ۺالوہر‬

‫‪534‬‬

‫‪،۳۲۴/۲‬سننیا ہنیماجۃیاہوابیالکفاراتیہابیالنہییانییقالیماشاءیاهللیالخیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۱۵۴‬‬

‫‪Page 225 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہیۺدحمكۺانبۺایبۺہبیشۺ‪535‬ؿربطاینۺؿیقہیبۺؿریغمہۺےنۺیھبۺرؿامكۺیک۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۷۲‬انبۺام ہۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺراؿی‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫اذایحلفیاحدکمیفالییقلیماشاءیاهللیوشئتیولٰکنی ذق ۺمتۺںیمۺےسۺوکیئۺصخشۺمسقۺاھکےئۺوتۺوینۺہنۺےہکۺہکۺوجۺ‬
‫اچےہ ۺاهلل ۺاؿرںیم ۺاچوہن‪،‬اہن ۺوین ۺےہک ۺہک ۺوج ۺاچےہ ۺاهلل ۺرھپۺ‬ ‫لیقلیماشاءیاهللیثمیشئتی‪536‬۔ ی‬
‫ںیمۺاچوہن۔‬
‫ُ‬
‫دحمكۺ‪:۱۷۳‬زینۺانبۺام ہۺؿادمحۺؿوغبیۺؿانبۺاقعنۺؿریغمہۺےنۺیہیۺومضمنۺلیفطۺنبۺ زثرۃۺمرادرۺامدریۺاصۺاوملنینمۺدص ہقۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫امہنعۺےسۺرؿامكۺایک‪:‬‬
‫ہیدان یاعینیاہنیماج ی‪537‬یاحال یعیلیحدیثیحذیفۃی وساےئ ۺاٌ ۺےک ۺہک ۺانب ۺام ہ ۺےن ۺاوکس ۺدحمك ۺخدہفی ۺیک ۺرطلۺ‬
‫ریھپےتۺوہےئۺوحنۃ‪،‬اہکۺےہۺاٌۺےکۺاافلعۺدرکۺںیہنۺےئک۔(ف)‬ ‫فقالینحوہیولمییسقیلفظ ۔ ی‬

‫ُ‬ ‫و‬
‫اؿردنسمۺاامصۺادمحۺنصبدۺنسحۺحیحصۺہکۺدحانثۺ ھرۺؿافعنۺانثۺدمادۺنبۺَلمۃۺنعۺدبعاكلملۺنبۺریمعۺنعۺریعبۺنبۺرھاٌۺنعۺلیفطۺنبۺ زثرۃ ایخۺ‬
‫اعنسۃۺالظھاۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺوینۺےہۺہکۺاںیہنۺوخافۺںیمۺھچکۺوہیدیۺےلمۺاوہـنۺےنۺالییقۺزع رہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺامےننۺاکۺانۺرپۺارتعاضۺ‬
‫ایکۺاوہـنۺےنۺاہکۺمتۺاخضۺاکۺلمۺولگۺوہاۺرگۺؿںیۺہنۺوہکۺہکۺوجۺاچےہۺاهللۺاؿراچںیہۺدمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪،‬رھپۺھچکۺاصنرٰیۺےلمۺان ۺےسۺ‬
‫یھب ۺالییق ۺحیسم ۺےک ۺوجاف ۺںیم ۺیہی ۺانس ۺوضحر ۺادقٌ ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےس ۺوخاف ۺرعض ۺایک‪،‬وضحر ۺےن ۺےبطخ ۺںیم ۺدعب ۺدمحؿانثء ۺایہٰلۺ‬
‫هراملا‪:‬‬
‫متۺولگۺالكۺلافۺاہکۺرکےتۺےھتۺےھجمۺاہمترا‬ ‫انکمیکنتمیتقولونیکلمۃیکانییمنعین ی‬

‫‪ 535‬یاتحافیالسادةیہحوال یا ہنیایبیشؼبۃیاآلفۃیالتاسعۃیعشریدارالفکریہریوتی‪،۵۷۴/۷‬اتحافیالسادةیہحوال یالمعجمیالکبرییاآلفۃیالتاسعۃیعشری‬

‫دارالفکریہریوتی‪،۵۷۴/۷‬االسماءیوالصفاتیہابیقولیاهللیعزوجلیومایتشاؤنیالخیالمکؾبۃیاالثری یَاہلگنۺلہۺ‪۲۳۷/۱‬ؿ‪۲۳۸‬‬
‫یسننیا ہنیماجۃیاہوابیالکفاراتیہابیالنہییانییقالیمایشاءیاهللیالخیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۱۵۴‬‬
‫‪536‬‬

‫یسننیا ہنیماجۃیاہوابیالکفاراتیہابیالنہییانییقالیمایشاءیاهللیالخیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪۱۵۴‬‬
‫‪537‬‬

‫‪Page 226 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫الحیاءیمنکنیانیان ٰھکمیعنہایالتقولوایماشاءیاهللیومای احلع ۺرؿاتکاھت ۺہک ۺںیہمت ۺاٌ ۺےس ۺعنم ۺرکؿدؿن ۺوین ۺہن ۺوہک ۺوجۺ‬
‫اچےہ ۺاهلل ۺاؿروج ۺاچںیہ ۺدمحمۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿا ہل ۺؿااحصہبۺ‬ ‫شاءیمحمد‪538‬۔ ی‬
‫ؿملس۔‬

‫دحمك ۺ‪:۱۷۴‬ننس ۺنسایئ ۺںیم ۺنصبد ۺحیحص ۺرطبقی ۺعصقرنع ۺدبعمنب ۺاخدل ۺنع ۺدبعاهلل ۺنب ۺاسیر ۺعیبلہ ۺتنب ۺصیيی ۺدہیبہ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےسۺ‬
‫ےہ‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیفقالی ینعیۺالكۺوہیدیۺےنۺخدعق ۺادقٌۺوضحردیسۺاعملۺیلصۺاهللۺ‬
‫ٰ‬ ‫انییہودیایایتیالنیبیص‬
‫انکمیتنددونیوانکمیتشرکونیتقولونیماشاءیاهللی اعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺاحرض ۺوہرک ۺرعض ۺیک‪:‬كشیب ۺمت ۺولگ ۺاهلل ۺاکۺ‬
‫وشئت یوتقولون یوالکعبۃ یفامرھم یالنیب یصیل یاهللی مرامرؿاال ۺرہھٹاےت ۺوہ ۺكشیب ۺمت ۺولگ ۺرشك ۺرکےت ۺوہ ۺوین‬
‫ےتہکۺوہوجۺاچےہۺاهللۺاچوہۺوتص‪،‬اؿرےبعکۺیکۺمسقۺاھکےتۺوہ۔اٌۺرپۺ‬
‫تعایل یعلی یوسلمیاذایاراد یوانییحلفواانییقولوایوربی‬
‫ٰ‬
‫دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاحصہبۺرکاصۺریضۺاهللۺ‬
‫الکعبۃیویقولیاحدیماشاءیاهللیثمیشئتی‪539‬۔ ی‬
‫اعتیٰلۺمہنعۺوکۺهراملاۺہکۺمسقۺاھکلاۺاچںیہۺوتۺوینۺںیہک''رفۺہبعکۺ‬
‫یکۺمسقۺ''اؿرےنہکۺؿاالۺوینۺےہکۺ''وجۺاچےہۺاهللۺاؿررھپۺوجۺاچوہۺ‬
‫مت۔''‬

‫ہیۺدحمكۺننسۺیقہیبۺ ںیمۺیھبۺےہ‪،‬ۺزینۺانبۺدعسۺےنۺاقبطفۺاؿرۺربطاینۺمجعمۺریبکۺںیمۺںیمۺرطبقیۺذموکرۺعصقرۺاؿرۺانب دنمۃۺےنۺہطریقی‬

‫‪540‬‬

‫المسعودییعنیمعبد یالجدیلیعنیاہنییسارنیالجھینیعنیقؾیلۃیالجھنیۃیریضیاهلل ٰ‬
‫ن‬
‫یتعایلیعنہا رؿامكۺیکۺاؿراامصۺادمحۺےنۺدنسمۺںیمۺ‬
‫اٌۺرطقیۺوعسمدیۺےس نصبدۺحیحصۺوینۺرؿامكۺهرامیئ‪:‬حدثناییحیییہنیسعیدیثناییحیییالمسعودییثینیمعبدیہنیخالدیعنیعبداهللی‬
‫ہنییساری ی‬
‫ی‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیطفیلیہنیسخربةیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۷۲/۵‬‬
‫‪538‬‬

‫یسننیالنسائییکتابیاالیمانیوالنذوریالحلفیہالکعبۃیونردمحمۺاکراخہنۺرکیچۺ‪۱۴۳/۲‬‬
‫‪539‬‬

‫الطبقاتیالکربییالہنیسعدیتسمیۃیغرائبینساءیالعربی‬
‫ٰ‬ ‫نیالکربییکتابیالجمعۃیہابیمایکرہیمنیالکالمییفیالخطبۃیدارصادریہریوتی‪،۲۱۲/۳‬‬
‫ٰ‬ ‫‪ 540‬یالسن‬

‫دارصادریہریوتی‪،۳۰۹/۸‬المعجمیالکبرییعنیقؾیلۃیہنتیصییفیالجہنی یدحمكۺ‪ ۵‬المکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۱۴/۲۵‬ؿ‪۱۵‬‬

‫‪Page 227 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عنیقؾیلۃیہنتیصییفینیالجھنیۃ‪ ،‬ی‬
‫یلیاهللیتعایلی ینعی ۺوہید ۺےک ۺالك ۺاعمل ۺےن ۺخدعقۺادقٌ ۺوضحردیس ۺاعمل ۺیلصۺ‬
‫ٰ‬ ‫قالتیایت یخربیمنیاالخباریرسولیاهللیص‬
‫ٰ‬
‫علی یوسلم یفقال ییا یمحمد ینعم یالقوم یانتم یلوالی اهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺںیم ۺاحرضوہرک ۺرعض ۺیک‪،‬اے ۺدمحم!ا فۺ‬
‫انکمیتشرکونیقالیسبحانیاهللیومایذاكیقالیتقولونی تہب ۺدمعۃۺولگۺںیہۺارگۺرشكۺہنۺےئجیک۔هراملا‪:‬احبسن ۺاهلل!ہیۺ‬
‫ایک۔اہک‪:‬ا فۺہبعکۺیکۺمسقۺاھکےتۺںیہ۔اٌۺرپۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺ‬
‫اذایحلفتمیولکعبۃیقالتیفامھلیرسولیاهللیصیلیاهللی‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺھچکۺتلہمۺدیۺینعیۺالكۺدمف ۺلكۺھچکۺ‬
‫تعایلیعلی یوسلمیشیأایثمیقالیان یقدیقالیفمنیحلفی‬‫ٰ‬
‫ظماتعنۺہنۺهرامیئ‪،‬رھپۺهراملا‪:‬وہیدیۺےنۺااسیۺاہکۺےہۺوتۺاف ۺوجۺ‬
‫فلیحلفیہربیالکعبۃیقالییایمحمدینعمیالقومیانتمی‬
‫مسقۺاھکےئۺؿۃۺرفۺہبعکۺیکۺمسقۺاھکےئ۔وہیدیۺےنۺرعضۺیک‪:‬‬
‫ًّ ی‬
‫جعلونیهللیندایقالیسبحانیاهللیومایذاكی‬ ‫لوالیانکمیت‬
‫اےۺدمحم!ا فۺتہبۺدمعۃۺولگۺںیہۺارگۺاهللۺاکۺمرامرۺہنۺرہھٹاےیئ۔‬

‫قالیتقولونیمایشاءیاهللیوشئتیقالتیفامھلیرسولیاهللی هراملا‪:‬سبحانیاهلل!ہیۺایک۔اہک‪:‬ا ف ۺےتہک ۺںیہ ۺوجۺاچےہۺاهللۺ‬

‫صیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیشؼئایقالیان یقدیقالیماشاءی اؿراچوہ ۺمت۔اٌ ۺرپ ۺیھب ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےنۺ‬
‫الك ۺتلہم ۺلك ۺھچک ۺہن ۺهراملا‪،‬دعبۃ‪،‬هرامدلا‪:‬اٌ ۺوہیدی ۺےنۺ‬ ‫اهللیفلیفصلیہؼنھمایثمیشئتی‪541‬۔ ی‬
‫ااسی ۺاہک ۺےہ ۺوت ۺاف ۺوج ۺےہک ۺہک ۺوج ۺاچےہ ۺهلل ۺاعتیٰل ۺوت ۺدؿرسے ۺےکۺ‬
‫اچےنہۺوکۺخداۺرکۺےکۺےہکۺپکۺرھپۺاچوہۺمت۔‬

‫ص‬
‫ہحمدیاهلل ہیۺااحدمك ۺریثکۃۺ شٹزہۺہلیلجۺہلصتم ۺبتکۺاحصحۺےسۺںیہ‪،‬اامصۺاولاہہیبۺےنۺان ۺِق ۺوک ۺلاالےئ ۺػاطۺرھکۺرک ۺرشح ۺاہنسلۺیکۺالكۺ‬
‫رؿامكۺعطقنمۺداھکیئۺاؿردمحباهللۺاٌۺںیمۺیھبۺںیہکۺاےنپۺمکحۺرشكۺیکۺوبۺہنۺلایئ۔‬
‫اقول‪:‬وہاهللیالتوفیق افۺہلضفبۺاعتیٰلۺطالہظحۺےئجیکۺہکۺیہیۺدحںیثیۺاےکسۺدوعٰیۺرشكۺوکۺزکۺزکۺرطحۺمنہجۺردیسۺهرامیتۺںیہ‪:‬‬
‫اؿلًا‪:‬انۺااحدمكۺےسۺلامكۺہکۺاحصہبۺرکاصۺںیمۺوقلۺہکۺاهللۺؿروسلۺاچںیہۺوتۺہیۺاکصۺوہاجاگیئ‬

‫یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیقؾیل یہنتیصییفیحدیثیقؾیل یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۳۷۱/۶‬ؿ‪۳۷۲‬‬

‫‪541‬‬

‫‪Page 228 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لاۺاهللۺاؿرمتۺاچوہۺوتۺوین وہاگۺَاعئۺؿداعئۺاھتۺاؿروضحرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاٌۺرپۺعلطمۺےھتۺاؿرۺااکنرۺہنۺهرامےتۺےھتۺ َللکہۺاٌۺاعملۺ‬

‫وہیدۺےکۺػاہرۺاافلعۺوتۺہیۺںیہۺہکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوخدۺیھبۺااسیۺهراملاۺرکےتۺےھت‪،‬اامصۺاولاہہیبۺاےسۺرشكۺاتہکےہ‪،‬وتۺلامكۺ‬
‫وہاۺہکۺاٌۺےکۺمردلكۺاحصہبۺرکاصۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺرشكۺرکےتۺےھتۺاؿردیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺعنمۺہنۺهرامےتۺےھت۔‬
‫لام ًبا‪:‬دحمكۺلیفطۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےکۺظفلۺدوھکیۺہکۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪'':‬اٌۺظفلۺاکۺایخلۺےھجمۺیھبۺزگرلاۺاھتۺرگمۺ‬
‫اہمترےۺاحلع ۺےس ۺعنمۺہن ۺرکلا ۺاھت۔''ذقۺہیۺظفلۺاامصۺاولاہہیبۺےکۺمردلكۺرشك ۺرہھٹا ۺوتۺاعمداهللۺیبن ۺےنۺداہتسن ۺرشكۺوکۺوگاراایک ۺاؿراٌ ۺےسۺ‬
‫ظماتعنۺرپۺاےنپۺلارؿن ےکۺاحلعۺلاٌۺوکۺہبلغۺدلاۺاؿرۺاامص اولاہہیبۺےکۺاہینۺہیۺوبنفۺیکۺَانۺےہ‪،‬والعیاذیہاهللیہاهللیربیالعالمنی۔‬
‫لالبًا‪:‬الكۺوہیدیۺےنۺا رکۺارتعاضۺایکۺاٌۺےکۺدعبۺمکحۺظماتعنۺوہا‪،‬وتۺاامصۺاولاہہیبۺےکۺمردلكۺاحصہبۺرکاصۺ َللکہۺدیسۺالاصۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿ السالصۺوکۺیچسۺ‬
‫وتدیحۺاؿراٌۺرپۺااقتسعقۺیکۺلادیکۺالكۺوہیدیۺےنۺاھکسیئۺوالیحولیوالیقوةیاالہاهللیالعیلیالعظیم۔‬
‫ۺوفراۺوضحرۺےنۺظماتعنۺہنۺهرامیئۺ َللکہۺالكۺرامہنۺےکۺدعبۺایخلۺ‬ ‫رانفًا‪:‬عیبلہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺہکۺدحمكۺحیحصۺدوھکی‪،‬اٌۺوہیدیۺیکۺرعضۺرپۺیھب ً‬
‫ا لاۺاؿهراملا‪:‬ؿۃۺوہیدیۺارتعاضۺرکۺایگۺےہۺااھچۺوینۺہنۺاہکۺرکؿ۔وتۺاامصۺاولاہہیبۺےکۺمردلكۺاهللۺےکۺروسلۺےنۺا فۺوتۺرشكۺےسۺہنۺرؿاکۺلاۺرشكۺ‬
‫وکۺرشكۺہنۺاجلاۺذقۺالكۺاکهرۺےنۺاتبلاۺاٌۺرپۺیھبۺالكۺدمفۺلكۺرشكۺوکۺرؿاۺراھکۺرھپۺظماتعنۺیھبۺیکۺوتۺوینۺںیہنۺیکۺرشكۺیکۺمرایئۺےس‪َ ،‬للکہۺ‬
‫وینۺہکۺالكۺاخمفلۺارتعاضۺرکلاۺےہۺذہلاۺوھچردؿ۔الاهللۺؿالاۺاہیلۺراوعجن۔‬
‫اخع ًسا‪:‬انۺِقۺدوتقنۺےکۺدعبۺوجۺمیلعتۺهرامیئۺؿۃۺیھبۺامہنۺا ٌۺدراکہسۺالیئۺارَادوہاۺہکۺوینۺاہکۺرکؿۺ''وجۺاچےہۺاهللۺرھپۺاچںیہۺدمحم''ۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔وتۺہیۺاکصۺوہاگ‪،‬اامصۺاولاہہیبۺےکۺظفلۺلاۺدےئجیک‪:‬‬
‫"ہیۺاخضۺاهللۺیکۺَانۺےہۺاٌۺںیمۺیسکۺولخمۺطۺوکۺدلخۺںیہنۺروسلۺےکۺاچےنہۺےسۺھچکۺںیہن وہلا‪542‬۔"‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالخا مسیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۴۰‬‬
‫‪542‬‬

‫‪Page 229 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫املسمون!هللۺااصنل‪،‬وجۺلافۺاخضۺَانۺایہٰلۺزعؿلجۺےہۺسجۺںیمۺیسکۺولخمطۺوکۺھچکۺدلخۺںیہنۺاٌۺںیمۺدؿرسےۺوکۺخدۺاےکۺَاھتۺ''اؿرۺ''‬
‫رک طاللا وت ایک اؿر" رھپ" ہہک رک طاللا وت ایک ‪ ،‬رشك ےسۺویکرکنۺاجنفۺوہاجےئۺیگ۔عبلًاۺا امسنۺؿرنیمۺاکۺاخقلۺوہلا‪،‬اینپۺدایتۺدقرفۺےسۺ‬
‫امتصۺاؿنیلۺؿا رخنی ۺاکۺرارط ۺوہلاۺاخض ۺخداۺیک ۺَاںین ۺںیہ۔ایکۺارگۺوکیئۺوین ۺےہک ۺہکۺاهللۺؿروسلۺاخقلۺالشمٰـٰفۺؿاالرض ۺںیہ‪،‬اهللۺؿروسل ۺاینپۺ‬
‫دایتۺدقرفۺےسۺرارطۺاعملۺںیہۺیھبجۺرشكۺوہاگ۔اؿرۺارگےہکۺہکۺاهللۺرھپۺروسلۺاخقلۺالشمٰـٰفۺؿاالرضۺںیہ‪،‬اهللۺرھپۺروسلۺاینپۺدایتۺدقرفۺ‬
‫ےسۺرارطۺاہجنۺںیہۺوتۺرشكۺہنۺوہاگ۔‬
‫املسمون!رمگاوہن ۺےک ۺااحتمن ۺےک ۺےیل ۺان ۺےک ۺَاےنم ۺوییہن ۺہہک ۺدوھکی ۺہک ۺاهلل ۺرھپ ۺروسل ۺاعمل ۺابیغل ۺںیہ‪،‬اهلل ۺرھپ ۺروسل ۺامہری ۺںیلکشم ۺوھکلۺ‬
‫دںی‪،‬د ھکۺؿوتۺہیۺمکحۺرشكۺاڑےتۺںیہۺلاۺںیہن۔ایسۺےئلۺوتہیۺذایرٰوکشمۃۺیکۺاٌۺدحمكۺ لصتۺحیحصۺاوبۺداؿدیکۺریمۺرحبیۺاجبۺایگۺاھتۺسجۺںیمۺظفلۺ‬
‫''رھپۺ''ےکۺَاھتۺااجرفۺارَادۺوہیئۺوتۺلامكۺوہاۺہکۺاٌۺرمدۺكۺےکۺمردلكۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺوہیدیۺاکۺارتعاضۺلارکۺ‬
‫یھبۺوجۺدبتیلیۺیکۺؿۃۺوخدۺرشكۺیکۺرشكۺیہۺریہ۔‬
‫‪543"‬۔ (اف ۺاجلاۺ‬ ‫املسمون!ہی ۺاحلصۺےہ ۺروسولن ۺیکۺانجف ۺںیمۺاٌۺاتسگح ۺےک ۺااقتعداک۔" ‪‬‬
‫اچےتہ ۺںیہۺػامل ۺہکۺزک ۺرکؿف ۺاٹلپ ۺاھکںیئۺےگ۔ف)ہی ۺوت ۺاےکن ۺوطر ۺرپ ۺہجیتنۺااحدمك ۺاھت ۺمہۺالہ ۺقحۺےکۺوطر ۺرپ ۺوپوھچ ۺوتۺاقول‪:‬وہاهللی‬
‫التوفیق(وتںیم ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺیک ۺوتقیف ۺےس ۺاتہک ۺوہن۔ف)دمحباهلل ۺاعتیٰل ۺےن ۺاحصہب ۺہن ۺرشك ۺایک ۺہن ۺاعمداهلل ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےنۺ‬
‫رشكۺنسۺرکۺوگارهراملا‪،‬یسکۺےکۺاحلعۺؿلاٌۺوکۺاکصۺںیم اللاۺنکممۺہنۺاھت‪،‬ہنۺوہیدیۺرمدكۺمیلعتۺوتدیحۺرک اتکسۺاھت‪َ ،‬للکہۺتقیقحۺارمیۺہیۺےہۺہکۺ‬
‫تیشمۺذؾیؾبہۺدا ہیۺعسیؼلہۺاهللۺزعؿلجۺےکۺےیلۺاخضۺےہۺاؿرتیشمۺاطعہیئۺلاہعبۺلمصبۃۺاهللۺاعتیٰلۺاهللۺاعتیٰلۺےنۺاےنپۺابعدۺوکۺاطعۺیکۺےہ‪،‬تیشمۺ‬
‫دمحمروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺاکانئفۺںیمۺاسیجۺھچکۺدلخۺمیظعۺنكظاےئۺرفۺرکمیۺلجۺخالہل‪،‬ےہۺؿۃۺانۺرقت رافۺہلیلجۺےسۺہکۺ‬
‫مہۺےنۺر رۺدحمكۺدرکۺںیک ؿاحضۺؿا اکشرۺےہ‪،‬دمحمۺروسلۺاهللۺوت دمحمۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺدمحمروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ےکۺالكۺلامكۺؿاخدصۺدیسۺلاۺیلعۺرمنضٰیۺلکشم اشکۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺاالینسۺیکۺتبسنۺاعقۺرموحہمۺاکۺوجۺااقتعدۺےہۺؿۃۺَاۃۺدبعازعلمرۺاصذقۺ‬
‫یکۺابعرفۺذموکرۃۺدقمہمۺےسۺااہظرۺےہۺہک‪:‬‬

‫‪543‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۲۲۷/۲۶‬‬

‫‪Page 230 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رضحف ۺاریم ۺؿدرلۃػاہرۃ ۺاؿراامتص ۺاعق ۺمرعبال ۺ ریان ۺیم ۺرپۺ رضحف ۺاریمۺینعیۺرضحۺف یلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺاؿران ۺیکۺ‬
‫اؿالد ۺوک ۺامتص ۺاعق ۺاےنپ ۺرمدش ۺاسیج ۺیتھجمس ۺےہ ۺاؿروکتینی ۺاومرۺ‬ ‫َیبدۺؿاومرۺوکتلیبہۺرالااشینۺؿاہتسبۺدیمادنن‪544‬۔‬
‫وکۺانۺرضحافۺےکۺَاھتۺؿاہتسبۺاجیتنۺےہ۔(ف)‬

‫اؿروخدۺاامصۺاولاہہیبۺاٌۺوقتلۃۺاالت ننۺےکۺرفکیۺات ننۺےسۺےلہپۺوجۺات ننۺرصاعۺمیقتسمۺںیمۺرکھباۺاھتۺؿۃۺیھبۺیہیۺاھتۺاہجنۺاتہکاھت‪:‬‬

‫اقمعق ۺؿالمك ۺلل ۺَامر ۺخدامف ۺلثم ۺتیبطق ۺؿوغمیق ۺؿ اقمامف ۺؿالمك ۺ َللکہ ۺامتص ۺخدامف ۺلثم ۺتیبطق‪،‬وغمیق ۺؿ‬
‫ادباتیلۺؿریغاہۺہمہۺارۺدہعۺرکاعقۺدہمۺرضحفۺرمنضٰیۺلا ارقناضۺ ادباتیلۺؿریغۃۺِق ۺریتہ ۺداینۺلكۺرضحف ۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫داین ۺہمہ ۺوباِظہ ۺااشین ۺِق ۺؿدرتنطلس ۺَالنیط ۺؿ اامر ِ‬
‫ف ۺارما ؿہہج ۺےک ۺؿاےطس ۺےس ۺےتلم ۺںیہ ۺاؿرلادَاوہن ۺیک ۺتنطلس ۺاؿر‬
‫تمہ ۺااشین ۺرادےلخ ۺِق ۺہک ۺمرایسنیح ۺاعمل ۺوکلمف ۺیفخمۺ اریمؿنۺیکۺاامرف ۺںیمۺیھبۺا انجنف ۺیکۺتمہۺاکۺدلخۺےہ‪،‬ہیۺ‬
‫ایساحنۺاعملۺوکلمفۺرپۺوپدیشۃۺںیہن۔(ف)‬ ‫تسین‪545‬۔‬

‫افۺہکۺوقتلۃۺاالت ننۺےنۺمکحب‪:‬‬
‫‪546"‬۔ مت ۺهرامدؿ ۺایک ۺمرامکح ۺداتی ۺےہ ۺمت ۺوک ۺاہمترا ۺات نن ۺارگ ۺات نن ۺرےتھکۺ‬ ‫"‬
‫وہ۔‬

‫اےس ۺامتص ۺاعق ۺرموحہم ۺےک ۺخالل ۺالك ۺاین ۺات نن ۺتخس ۺمرا ۺات نن ۺلاص ۺاک ۺات نن ۺاؿرتقیقح ۺںیم ۺرپےل ۺرسے ۺاک ۺرفکان ۺاھکسلا ۺلا ۺالفس ۺاشلنلینۺ‬
‫ُ‬
‫اچنہپ‪،‬افۺؿۃۺلافۺہکۺایساحنۺاعملۺرپۺػاہرۺیھتۺاےسۺویکرکنۺ ُ سھایئۺدے‪،‬‬
‫اؿرےسجۺاهللۺونرۺہنۺدےۺاٌۺےکۺےئلۺںیہکۺونرۺںیہن۔(ف)‬ ‫‪547"‬۔‬ ‫"‬

‫‪544‬ۺہفحتۺاانثۺرشعہیۺلافۺمتفہۺدراامعقۺلیہسۺاڈیکیمۺالوہرۺض‪۲۱۴‬‬
‫یصراطیمستقیمیہابیدومیفصلیاولیالمکؾبۃیالسلفی یالوہرۺض‪۵۸‬‬
‫‪545‬‬

‫‪546‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۹۳/۲‬‬
‫‪547‬‬
‫یالقرآنیالکریم‪۴۰/۲۴‬‬

‫‪Page 231 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اٌۺتیشمۺابمرہکۺاطعہیئۺےکۺلاؿقۺاحصہبۺرکاصۺلاصۺایہٰلۺزعؿلجۺےکۺَاھتۺوضحۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺلاصۺلاكۺطالۺرکۺاہکۺرکےتۺےھتۺ‬
‫ہکۺاهللۺؿروسلۺاچںیہۺوتۺہیۺاکصۺوہاجےئۺاگۺرگمۺارۺااجنہکۺرطقیۺادفۺےسۺاغرفۺؿابسنۺہیۺےہۺہکۺتیشمۺدا ہیۺؿتیشمۺاطعہیئۺںیمۺهرطۺرمامكۺ‬
‫م‬ ‫د‬
‫سفن ۺکالص ۺےس ۺؿاحض ۺوہہک ۺیسک ۺا مظ ۺوک ۺوت ّض ۺسمؿاف ۺہن ۺزگرے ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺوک ۺاٌ ۺ ےمل ۺرپ ۺایخل ۺزگرلااھت ۺرھپ ۺطالہظحۺ‬
‫هرامےتۺہکۺہیۺالہۺوتدیحۺںیہۺینعمۺقحۺؿدصطۺاںیہنۺوحلمع ںیہۺتبحمۺخداۺاؿرروسلۺاؿرلاصۺلاكۺخلیىۃۺاهللۺاالمظعۺلجۺخالہلۺؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫عــــــ‬
‫ہنۺ‬ ‫ؿملس ۺےس ۺربتك ۺؿوتلس ۺاںیہن ۺاٌ ۺوقل ۺرپ ۺلاؿق ۺےہ ۺاؿرلاف ۺیف ۺٖہسفن ۺرشؽًا ۺونممػ ۺںیہن ۺہک ۺؿاؿقلطم ۺعمج ۺےک ۺےیل ۺےہ ۺہن ۺسمؿاف ی‬
‫تیعمۺےکۺؿاےطس‪،‬ذہلا‬
‫عــــــ ‪:‬اقول‪ :‬یوھذاینکتۃیغفلیعنہایہعضیالجلۃیفجوزی اوقل‪(:‬ںیم اتہکوہن)اٌۺہتکنۺیکۺرطلۺ ضعۺمرروگنۺیکۺوت ہۺہنۺ‬
‫وہیئ‪،‬انچہچۺاوہـنۺےنۺوینۺےنہکۺوکۺوتۺاجمرۺغرارۺدلاۺہکۺ''وجۺاچےہۺاهللۺ‬
‫ماشاءیاهللیثمیشاءیمحمدیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیوزعمی‬
‫رھپ ۺاچںیہ ۺدمحم ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺ''رگم ۺامگن ۺایک ۺہک ۺارگ ۺمث ۺیکۺ‬
‫انیلوایتیہالواو یلکانیشرکایجلیایفانماییتمیانیکانتیالواوی‬
‫ہگج ۺؿاؿ ۺوہ وترشك ۺیلج ۺوہاگ۔نکیل ۺہی ۺادتسالل ۺوتمك ۺلاص ۺوہلا ارگۺ‬
‫ی‬ ‫المستویۃیوھویہاطلیقطعایقال ٰ ی‬
‫یتعایل"‬
‫ؿاؿ ۺیضتقم ۺسمؿاف ۺوہیت‪،‬احالہکن ۺہی ۺاعطق ۺلالط ۺےہ۔اهلل ۺاعتیٰل ۺےنۺ‬
‫یقالی هراملا‪:‬ےب ۺكش ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺاؿراٌ ۺےک ۺهرےتش ۺیبن ۺرکمی ۺرپ ۺدرؿد ۺےتجیھبۺ‬ ‫‪548‬‬
‫‪"‬‬ ‫ی‪‬‬
‫ںیہ۔اؿرهراملا‪:‬اهللۺاؿراٌۺےکۺروسلۺےنۺینغۺرکدلا۔اٌۺےکۺؽالؿۃۺ‬
‫ایلیغریی ٰذلكیممایالیحیصی‬
‫ٰ‬
‫‪549‬‬
‫"‬ ‫تعایل" ‪‬‬‫ٰی‬
‫یھب ۺدعتمد ۺاقمامف ۺرپ ۺااسی ۺیہ ۺےہ ۺرگم ۺلاؿوجد ۺاٌ ۺدعص ۺوت ہ ۺےک ۺانۺ‬
‫ومعی ٰذلكیہحمدالل یلؼسیملحظ یملحظی ٰھؤالءیاالیہخاسی‬
‫مرروگن ۺاک ۺعمطم ۺرظن ۺدمحبهلل ۺؿۃ ۺںیہن ۺوج ۺان ۺےنیمک ۺؿاہویبن ۺاک ۺےہ ۺوج ۺیبنۺ‬
‫رکمیۺیلصۺاهلل (لایقۺاک ےۺہحفصۺرپ)‬
‫الجاعلۃیاثباتیالمشؼئۃیللنیبیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمی ی‬

‫‪548‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۵۶/۳۳‬‬
‫‪549‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۷۴/۹‬‬

‫‪Page 232 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عنمۺہنۺهرامےتۺےھت۔‬
‫تمکح‪:‬ذقۺاٌۺوہیدیۺثیبخۺےنۺسجۺےکۺایخالفۺاامصۺاولاہہیبۺےکۺلثمۺےھت‪،‬ارتعاضۺایکۺاؿۺراعمداهللۺرشكۺاکۺازلاصۺدلا‪،‬وضحرۺادقٌۺیلصۺ‬
‫د‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺراےئۺرکمیۺاکۺرلادۃۺراحجنۺایسۺرطلۺوہۺاہکۺاےسیۺظفلۺوکۺسجۺںیمۺا مظۺدبلقعۺاخمفلۺاجےئۺنعطۺاجےنۺدؿرسےۺلہسۺ‬
‫ظفل ۺےسۺدبلۺدلاۺاجےئ ۺہکۺاحصہب ۺرکاص ۺاک ۺبلطم ۺربتكۺؿوتلسۺمرغرارۺرےہ ۺاؿراخمفلۺ جۺمہفۺوکۺاجنگشئۺہن ۺےلم ۺرگم ۺہیۺلاف ۺرطر ۺابعرفۺےکۺ‬
‫الكۺوگہنۺا دافۺےسۺیھتۺعكبًاوتۺػغفًاۺحیحصۺیھتۺذہلاۺاٌۺاکهرۺےکۺےنکبۺےکۺدعبۺیھبۺدنچانۺاحلعۺہنۺهراملاۺایگۺاہینۺلكۺہکۺلیفطۺنبۺرجنسۃۺریضۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےنۺؿۃۺوخافۺداھکیۺاؿر رؿلاےئۺاصدہقۺااقلےئۺكلمۺوہلاےہۺافۺاٌۺایخلۺیکۺرلادۃۺوقتمكۺوہیئۺاؿرػاہرۺوہاۺہکۺلاراگۃۺزعفۺںیمۺیہیۺ‬
‫رہھٹاۺےہۺہکۺہیۺظفلۺاحموفلنۺاکۺاجےئۺانپۃۺرہھٹاۺےہۺدبلۺدلاۺاجےئۺسجۺرطحۺرفۺازعلۃ‬
‫اعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےکےئل ۺتیشم ۺےک ۺضحم ۺاابثف ۺوک ۺیہ ۺرشك ۺغرارۺ‬ ‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬

‫شرکایہنفس یکمایسمعتیمنیامامھمیالسحیقیانیذاشانی دےتیۺںیہۺاسیجۺوتۺانۺےکۺدلیلۺاامصۺیکۺلافۺنسۺاکچۺےہۺہکۺہیۺاخضۺ‬

‫اهللۺاعتیٰلۺیکۺَانۺےہۺاٌۺںیمۺیسکۺولخمۺطۺاکۺوکیئۺدلخۺںیہنۺاؿرۺیبنۺ‬
‫یختصیہاهلل یعزوجلیوانیالمدخلییفیلمخلوقیومشؼت ی‬
‫رکمیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺاچےنہۺےسۺھچکۺںیہنۺوہلا۔ارگۺانۺ‬
‫النیب یصیل یاهلل ٰ‬
‫یتعایل یعلی یوسلم یال ییأیت یہشیییئ یفلوکانی‬
‫مرروگنۺاکۺرظنہیۺؿیہۺوہلاۺوجۺانۺؿاہویبنۺاکۺےہۺوتۺاایعلدلاهللۺیبنۺرکمیۺ‬
‫یذھبیمذھبی ٰھؤالءیوالعیاذہاهللیلجعلیذکریمشؼت یصیلی‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺتیشمۺےکۺدرکۺوکۺعظلؼًاۺرشكۺغرارۺدےتیۺ‬
‫اهللیتعایل یعلی یوسلمیشرکایمطلقایسواءیفی یالواویوثمیکمای‬
‫ٰ‬
‫اچےہ ۺاٌ ۺںیم ۺؿاؿذموکر ۺوہلا ۺمث‪،‬سیج ۺاہک ۺوت ۺاجن ۺاکچ ۺےہ‪،‬احالہکنۺ‬
‫ص‬
‫علمتیوھویقدیسرحیہجوازیماشاءیاهللیثمیشاءیمحمدی یلی اوہـنۺےنۺرصتحی ۺهرامیئۺےہۺہک ۺوین انہکۺاجمرۺےہۺ''وجۺاچےہۺاهللۺ‬
‫رھپ ۺاچںیہ ۺدمحم ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺ''لامك ۺدقص ۺرۃ ۺعق ۺداگمگ۔‬ ‫یتعایلیعلی یویسلمیفتؿبتیوالیتزلی‪۱۲‬من ۔ ی‬
‫اهلل ٰ‬
‫‪۱۲‬ہم(ف)‬

‫‪Page 233 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫لجۺخالہل‪،‬ےنۺراانعۺےنہکۺےسۺعنمۺهراملاۺاھتۺہکۺوہیدۺؿونعدۺاےسۺاےنپۺدصقمۺرمدؿدۺاکۺدرہعیۺرکےتۺںیہۺاؿرۺاٌۺیکۺہگجۺارظنلاۺےنہکۺاکۺارَادۺوہاۺاھتۺ‬
‫ؿذہلاۺوخافۺںیمۺیسکۺدنبۃۺاصحلۺوکۺارتعاضۺرکےتۺہنۺداھکیۺہکۺوینۺوتۺلافۺیفۺٖہسفنۺلحمۺارتعاضۺہنۺرہھٹیتۺ َللکہۺوخافۺیھبۺداھکیۺوتۺاںیہنۺوہیدۺ‬
‫ؿاصنرٰی ۺاٌ ۺاامص ۺاولاہہیب ۺےک ۺایخولن ۺوک ۺرتعمض ۺداھکیلاہک ۺػاہر ۺؿہک ۺرص ۺدفنہ ۺدؿری ۺاخمافلن ۺیک ۺتحلصم ۺدا ی ۺدبتلی ۺظفل ۺےہ۔اف ۺوضحرۺ‬
‫ادقٌ ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺہبطخ ۺهراملا ۺاؿرارَاد ۺهراملاہک ۺوین ۺہن ۺوہک ۺہک ۺاهلل ۺؿروسل ۺاچںیہ ۺوت ۺاکص وہاگ ۺ َللکہ ۺوین ۺوہک ۺہک ۺاهلل ۺرھپ ۺاهلل ۺاکۺ‬
‫مہۺسمؿافۺہکۺانۺؿاہیبۺایخلۺےکۺوہیدۺؿاصنرٰیۺلاوینۺےئہکۺہکۺانۺوہیدیۺایخلۺےکۺؿاہویبنۺ‬
‫روسلۺاچےہۺوتۺاکصۺوہاگ۔''رھپۺ''اکۺظفلۺےنہکۺےسۺؿۃۺوت ّ‬
‫وکۺزگرلاۺےہۺلایقۺہنۺرےہۺاگۺالحمدهللیعیلیتواتریاٰالئ ٖ یوالصلٰوةیوالسالمیعیلیانؽیائ (امتصۺرعتںیفیۺاهللۺاعتیٰلۺےئلیکۺںیہۺایکسۺلسلسمۺوتمعننۺ‬
‫رپ‪،‬اؿرۺدرؿؿدؿَالصۺوہاےکسۺویبننۺرپ۔)‬
‫الہۺااصنلۺؿدنیۺطالہظحۺهرامںیئۺہکۺہیۺرقت رۺعبثرۺہکۺضیفۺدق رۺےسۺبلقۺریقفۺرپۺااقلءۺوہیئۺیسیکۺؿاحضۺؿرینتسمۺےہۺانۺااحدمكۺوکۺالكۺلسلسمۺ‬
‫كلس ۺوگہرںی ۺںیم وظنصۺایکۺاؿرامتص ۺدمارح ۺرمامك ۺرمہبت ۺدمحهلل ۺاعتیٰلۺونراین ۺہشقن ۺچنیھک ۺدلا۔الحمدهلل ہکۺہی ۺدحمكۺیمہفۺمہ ۺاہلسیق ۺیہ ۺاکۺ‬
‫ہصح ۺےہ‪،‬ؿاہہیب ۺؿریغمہ ۺدبذموبہن ۺوک ۺا ۺٌ ۺایک ۺؽالہق ۺےہ‪ٰ ،‬ذلكیفضلیاهللییؤتی یمنییشاءیواهللیذوالفضلیالعظیم‪،‬والحمدهللیربی‬
‫العلمنی(ہیۺاهللۺاعتیٰلۺاکۺلضفۺےہۺےسجۺاچاتہےہۺاطعۺرکلاےہ‪،‬اؿراهللۺمرےۺلضفۺؿاالۺےہ‪،‬اؿرِق ۺرعتںیفیۺاهللۺرف ۺااعلنیملۺےکۺےیلۺ‬ ‫ٰ‬
‫عــــــ‬
‫ںیہ۔ف)رغضۺااحدمكۺصشٹزہۺلاہتبۺوتۺاٌۺدرؿػۺوگوکۺلااخبہنۺاچنہپۺریہۺںیہ۔ریہۺؿۃۺرؿامكۺعؾغفہۺہکۺاٌۺےنۺدرکۺیکۺاؿروییہنۺرؿامكی‬
‫م‬
‫اابتعرۺاصۺاوملنینمۺدص ہقۺےسۺہکۺوہیدۺےکۺارتعاضۺرپۺهراملاۺوینۺہکۺوہکۺ َللکہۺوہکۺمایشاءیاهللیوحدہ۔اوقلۺارگۺحیحصۺیھبۺوہوتۺہنۺ مٰنۺرضمۺہنۺاےسۺ‬
‫ص‬
‫دیفمۺہکۺؿاؿےسۺارتحارۺیکۺدؿۺوصرںیتۺںیہ‪:‬دبتلیۺرحلۺسجۺیکۺرطلۺؿۃۺااحدمكۺ شٹزہۺارَادۺهرامریہۺںیہ‪،‬اؿررا ًَارتكۺفطعۺسجۺاکۺاٌۺ‬
‫یتعایل‪:‬‬
‫رؿامكۺںیمۺدرکۺا لا۔الكۺوصرفۺدؿرسیۺیکۺلایفۺؿ انمیفۺںیہن‪،‬ہنۺدایتۺںیمۺرصحۺاطعیئۺیکۺیفنۺرکے‪،‬قالیاهلل ٰ ی‬
‫وتۺمتۺےنۺاںیہنۺ لتۺہنۺایکۺ َللکہۺاهللۺےنۺاںیہنۺ لتۺایکۺاؿراےۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫"‪‬‬
‫وبحمف!ؿۃۺاخكۺمتۺےنۺہنۺیکنیھپۺیھتۺ َللکہۺاهللۺےنۺیکنیھپ۔(ف)‬
‫‪550"‬۔‬

‫عــــــ ‪ :‬اییکتابیاالعؾباریللحاویی‪۱۲‬‬

‫‪550‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۷/۸‬‬

‫‪Page 234 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اؿرذقۺدمحبۃٖۺاعتیٰلۺمہۺوخدۺدحمكۺےسۺماشاءیاهللیثمیشاءیفالن یکۺرطحۺماشاءیاهللیثمیشاءیمحمدیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم یکۺیھبۺ‬
‫ااجرفۺداھکےکچۺوتۺافۺاالًاۺںیمہۺانۺاکنفۺؿوتاہیجفۺیکۺاحذقۺہنۺریہۺوجۺرشاحۺےنۺاٌۺرؿامكۺعیؾغفہۺاؿراٌۺدحمكۺلقتسمۺںیمۺاظبہرۺالكۺ‬
‫ونػۺاغت رۺےکۺاحلعۺےسۺدرکۺےئکۺںیہ۔خیشۺققحمۺدقٌۺرسۃ‪،‬ےنۺاہینۺہیۺہتکنۺدرکۺهراملا‪:‬‬
‫درںی ۺاج ۺہمك ۺدنبیگۺؿوتاعضۺؿوتدیحۺِق ۺر را ۺہکۺا رضحنفۺ اہین ۺااہتنیئ ۺدنبیگ‪،‬ااسکنری ۺاؿروتدیح ۺےہ‪،‬ویکہکن ۺروسل ۺاهللۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاانسدۺتیشمۺارگہچۺرطبقیۺلارخۺؿ میكیقۺ یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاےنپۺریغۺیکۺرطلۺاانسدۺتیشمۺوکۺ‬
‫لادشۺوجتمر ۺرکداامدرقحۺوخد ۺلانۺزینۺرایض ۺہنۺدشۺ َللکہۺارمۺرکۺ اجمر ۺغرار ۺدلا ۺارگہچۺوطبر ۺلارخ ؿمیكیق‪،‬نکیلۺاےنپۺےئل ۺاٌۺیکۺ‬
‫یھب ۺااجرف ۺدےنی ۺرپ رایض ۺہن ۺوہےئ ۺ َللکہ ۺطقف ۺرپؿرداگر ۺاعمل ۺیکۺ‬ ‫دلاانسدۺتیشمۺہبۺرپؿرداگرۺاعتیٰلۺاہنتۺےبۺوتمہۺرشتک‪551‬۔‬
‫رطلۺےبۺوتمہۺرشتکۺتیشمۺاکۺاانسدۺرکےنۺاکۺمکحۺدلا۔(ف)‬

‫اوقل‪:‬ہیۺوتہہیجۺیھبۺرشكۺاامصۺاولاہہیبۺیکۺ رفیۺذساینۺوکۺسبۺےہ۔دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺوتاصفًاۺاینپۺتیشمۺاکۺدرکۺرکےنۺوکۺہنۺ‬
‫هراملاۺاؿرؿنۺےکۺدرکۺتیشمۺیکۺااجرفۺدی‪،‬ارگۺرشكۺوہۺوتۺاعمداهللۺہیۺرہھٹےۺیگۺہکۺوضحرۺاےنۺاینپۺدافۺرکمیۺوکۺرشلكۺخداۺرکےنۺےسۺعنمۺ‬
‫هراملاۺاؿررلدۺرمعوکۺرشلكۺرکدانیۺاجمرۺراھک۔ؽالہمۺیبیطۺےنۺالكۺاؿروتہیجۺفیطلۺؿدقیقۺیکۺرطلۺاَارۃۺایکہک‪:‬‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیرأسیالموحدینیومشیػت ‪،‬ی یبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺرسدار ۺوم ّخدنی ۺںیہ ۺاؿروضحر ۺیکۺ‬
‫ان یصیلیاهلل ٰ‬
‫عسییقۺاهللۺزعؿلجۺیکۺعسییقۺںیمۺرغتسمطۺؿ مۺےہ۔‬ ‫یتعایلیومضمحلۃیفیھا‪552‬۔ ی‬
‫معمورةییفیمشؼئۃیاهلل ٰ‬

‫اوقل‪:‬رقت رۺاٌۺاَارۃۺہفیطلۺیکۺہیۺےہۺہکۺفطعۺؿاؿےسۺوہۺوخاۃۺمثۺوخاۃۺیسکۺرحلۺےس‪،‬وطعملۺؿوطعملۺہیلعۺںیمۺاغم رفۺاچاتہ ےہۺ َللکہۺمثۺ‬

‫وب ہ ۺاافدلہۺلصف ۺؿرتایخ ۺرلادۃ ۺدیفمۺاغم رف ۺےہ ۺاؿردیسۺاوملدحنی ۺیلص ۺاهللۺاعتیٰلۺہیلع ۺؿملسۺےنۺاےنپۺےئلۺوکیئۺعسییق ۺخدااگہن ۺاےنپ ۺرفۺ‬
‫ہنیعبۺانۺیکۺعسییق‪،‬‬
‫ہنیعبۺخداۺیکۺعسییقۺےہۺاؿرعسییقۺخداۺ ٖ‬ ‫زعؿلجۺیکۺعسییقۺےسۺرا یۺیہۺںیہنۺایکنۺعسییقۺ ٖ‬

‫یاشعۃیاللمعاتیکتابیاالدبیہابیاالسایمیالفصلیالثاینیہبتکمۺونرہیۺروضہیۺرھکسۺ‪۵۳/۴‬‬
‫‪551‬‬

‫یالمشکوةیکتابیاالدبیدحمكۺ‪۴۷۷۹‬یاداراةیالقرآنیرکایچ ‪۷۹/۹‬‬
‫ٰ‬ ‫‪552‬یالکاشفیعنیحقائقیالسننیشر حیالطؼیبیعیل‬

‫‪Page 235 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اؿرفطعۺرکۺےکۺےئہکۺوتۺدؿیئۺیھجمسۺاجےئۺیگۺہکۺاهللۺیکۺعسییقۺاؿرےہۺاؿرۺروسلۺیکۺعسییقۺاؿر‪،‬ذہلاۺاہینۺفطعۺےکۺےیلۺارَادۺہنۺهراملاۺطقفۺ‬
‫تیشمۺاهللۺؿدحۃۺاکۺدرکۺاتبلاۺہکۺاٌۺںیمۺوخدۺیہۺعصبۃۺایحوسلۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺدرکۺا اجےئۺاگۺلجۺخالہل‪،‬ؿۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫ٰھکذا یینبیغ یان ییفھم یھذا یالمقام یوہ ٖ ییندفع یمای اٌۺاقمصۺرپۺایسۺرطحۺانھجمسۺاچےیہۺاؿر ۺاٌۺےسۺطالۺیلعۺاقریۺ‬
‫اوردعلی یالقارییمنیالنقضیہانیمشؼئۃیغری ٖہیصیلیاهللی ہیلع ۺایحہمح ۺاک ۺؿارد ۺرکدۃ ۺارتعاض ۺیھب ۺدنمعف ۺوہایگ ۺہک ۺیبن ۺرکمیۺ‬
‫تعایل یعلی یوسلم یایضا یمضمحلۃ ییف یمشؼئۃ یاهلل یتعایلی یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺریغۺیکۺتیشمۺیھبۺوتۺاهللۺاعتیٰلۺاحبسہن‬
‫ٰ‬ ‫ً‬ ‫ٰ‬
‫یکۺتیشمۺںیمۺ مۺےہۺاھ۔‬
‫سبحان ی‪553‬اھ ی‬
‫ص‬
‫اوقل‪(:‬ںیم ۺاتہکوہن)ہک ۺا مزالل(رغتسمط ۺاؿر م ۺوہلا)دؿۺ‬
‫اقول‪:‬فلم ییفرق یہنی یاالضمحالل یاالضطر یاریی‬
‫م‬
‫مسق ۺےہ(‪)۱‬ارطضاری‪،‬ہی ۺامتص ۺولخمط ۺےک ۺےئل ۺلا ك ۺےہ۔(‪)۲‬‬
‫الحاصل یلکل یالخلق یواالخؾیاری یالمختص یہیخلصی‬
‫اایتخری‪،‬ہی ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺےک ۺےیل ۺوصخمض ۺدنبؿن ۺےک ۺَاھت ۺےہۺ‬
‫ھی یمن یہؼمھنی‬ ‫عباداهلل یالممتاز یفی یویف یکل یصفۃ یال ٰ ّ‬
‫وج ۺتفص ۺتیشم ۺاؿاهلل ۺاعتیٰل ۺیک ۺہر ۺتفص ۺںیم ۺاطیبار ۺرےتھکۺ‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیواعرتضی ںیہ‪،‬انۺےکۺرسدارۺانۺےکۺیبنۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪،‬طالۺ‬
‫ٰ‬ ‫سیدیھمینؽمھییص‬

‫یلعۺاقریۺےنۺؽالہمۺیبیطۺیکۺرقت ررپۺہیۺیھبۺارتعاضۺایکۺےہۺہکۺ‬ ‫یایضایہان ‪،‬الیفیدیجوازیاالتیانیہالواؤی‪554‬اھی‬

‫علی ً‬
‫انۺےکۺوجافۺےسۺ''ؿاؿ''ےکۺاامعتسلۺاکۺوجافۺلامكۺںیہنۺوہلا‬
‫ی‬
‫اھ۔‬
‫ی‬
‫اوقل‪:‬ؽالہمۺ ہبیۺےنۺاانپۺکالصۺ''ؿاؿ''ےکۺاامعتسلۺوکۺاجمرۺلامكۺ‬
‫اقول‪:‬ماکانیمساقیکالمیالطؼب یالثباتیجوازیاالتیانی رکےن ۺےک ۺےیل ۺںیہن ۺخاللا ۺاھت‪،‬اہین ۺلك ۺہک ۺارگ ۺان ۺاککالص ۺاٌۺ‬
‫ہالواوحیتییکونیعدمیافادت ینقصاییفیمرام ٖ یانمایارادی دصقم ۺاک ۺافدئۃ ۺہن ۺدے ۺےکس ۺوتاےکن ۺدصقم ۺںیم ۺصقن ۺالرص ۺا ےئ‪،‬‬
‫ً‬
‫َللکہۺانۺاک‬ ‫ہداءینکتۃیالفرقی ی‬

‫یمرقاةیالمفاتیحیکتابیاالدبیہابیاالسایمیالفصلیالثاینیتحتیالحدیثی‪۴۷۷۹‬یالمکؾبۃیالحبیؽی یوکہٹئۺ‪۵۳۳/۸‬‬
‫‪553‬‬

‫یمرقاةیالمفاتیحیکتابیاالدبیہابیاالسایمیالفصلیالثاینیتحتیالحدیثی‪۴۷۷۹‬یالمکؾبۃیالحبیؽی یوکہٹئۺ‪۵۳۳/۸‬‬
‫‪554‬‬

‫‪Page 236 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ہنی یمشیػت یومشؼئۃ یغری ٖہ یصیل یاهلل ٰ‬

‫یتعایل یعلی ی دصقمۺوتہیۺاھتۺہکۺؿیہۺیبنۺرکمیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاؿر‬
‫یاالویل یہثم یوطوی یذکر یھذ ٖہ یرأسای دؿرسؿن ۺیک ۺتیشم ۺںیم ۺهرط ۺػاہر ۺرکںی‪،‬ویکہکن ۺیبن ۺرکمی ۺیلصۺ‬
‫ٰ‬ ‫وسلم یحیث یذکر‬
‫ً‬
‫وھذایمستفادیمنیکالم ٖ یماہنییوج یکمایسمعتیمنای اهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺنالن ۺیک ۺتیشم ۺاک ۺدرک ۺظفل"ثم" ےکۺ‬
‫تقریرہ‪،‬فالیادرییمالمرادیہذاالیرادیثمیافادہیوج ی َاھتۺرکدلاۺنکیلۺاینپۺتیشمۺاکۺدرکۺںیہنۺهراملا۔ہیۺهرطۺانۺےکۺ‬
‫الكۺؿ ہۺےکۺایبنۺےسۺافتسمدۺےہۺاسیجۺہکۺا فۺمہۺےسۺاٌۺیکۺ‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی ی‬
‫ٰ‬ ‫ٰا کریللفرقیفقالیماسبقیمیقول یص‬
‫رقت ر ۺنس ۺےکچںیہ‪،‬ےھجم ۺولعمص ۺںیہن ۺوہاکس ۺہک ۺاٌ ۺارتعاضۺ‬
‫وسلمیولٰکنیقولوایماشاءیاهللیثمیشاءیفالنیلمجردی‬
‫ےسۺااکنۺدصقمۺایکۺےہ۔رھپۺهرطۺیکۺالكۺاؿرؿ ہۺایبن ۺرکےتۺ‬
‫الرخصۃیولوقالیھنایقولوایماشاءیاهللیثمیشاءیمحمدی‬
‫وہےئۺطالۺیلعۺاقریۺهرامےتۺںیہۺہکۺاٌۺےسۺےلہپۺیبنۺرکمیۺیلصۺ‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیلکانیامریوجوبیاوندبی‬
‫ٰ‬ ‫ص‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺوجهرامنۺزگراکچۺےہۺ''نکیلۺوہکۺوجۺاچےہۺ‬
‫اهلل ۺاعتیٰلۺرھپ ۺاچےہ ۺنالنۺ''ہیۺضحم ۺرتصخۺےئلیک ۺےہۺاؿرارگۺ‬ ‫ولؼسیاالمریکذٰ لكی‪555‬اھ۔‬

‫اٌۺہگجۺوینۺهرامےتۺ''وہکۺوجۺاچےہۺاهللۺرھپۺاچںیہۺدمحمۺیلصۺاهللۺ‬
‫ی‬
‫اعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس''وت ۺہی ۺارم ۺؿوجف ۺلا ۺاِٹشباف ۺےک ۺےئل ۺوہلا‪،‬‬
‫احالہکنۺااسیۺںیہن ےہ۔اھ۔‬ ‫ی‬

‫اوقل‪:‬دؿرسےۺارَادۺںیم ظفلۺ"لکن"ذموکرۺںیہنۺےہ۔وگلاۺ‬ ‫ی‬

‫ہکۺطال ۺیلع ۺاقریۺاٌۺےسۺاٌۺلاف ۺاکۺاابنتسعۺرکےت ۺںیہ ہک ۺاٌۺ‬

‫اقول‪:‬کان ییستنبطیمنیتركیلفظۃیلٰکنی ٰھھنایفان ‪،‬ی‬
‫ِٹ‬
‫وصرف ۺںیم ۺارمۺوصقمدی ۺوہاگ ۺوج ۺمک ۺار ۺمک ۺا شباف ۺےک ۺےیلۺ‬
‫یامرا یمقصو ًدا یواقل یالندب یہخالفی‬ ‫یکون یحینئذ ً‬
‫وہلاےہ ۺمرخالل ۺےلہپ ۺارَاد ۺےک ۺہک ۺؿاہن ۺیہن ۺےک ۺدعب ۺظفلۺ‬
‫االولیفان یاستدراكیعیلیالنیھیفیفیدیمجردیالرخسۃی‬
‫"لکن"ادتسراك ۺےئلیک ۺےہ ۺاٌ ۺےئل ۺضحم ۺرتصخ ۺاک ۺافدئۃۺ‬
‫ٰھذایمایظھریلییفیتقریریمرام یوانتیتعلمیان ییرجعی‬
‫ہ‬ ‫ھ‬
‫دےۺاگ۔ہیۺؿۃۺلافۺےہۺوجۺاےکنۺدصقمۺیکۺؿاض قۺےئلیکۺےھجمۺػا رۺ‬
‫وہیئ ۺےہ۔اقر نیۺرکاص!ا ف ۺاجےتنۺںیہۺہکۺاٌۺرقت ر ۺےکۺ‬ ‫الفرق یعیل یھذا ٰ‬
‫یایل یجھۃ یالعبارة یفلو یذکر ی ٰھھنا یلکنی‬

‫اطمقبۺهرطۺابعرفۺ‬ ‫لساغیانییذکریالعطفیہثمی ی‬

‫یمرقاةیالمفاتیحیکتابیاالدبیہابیاالسایمیالفصلیالثاینیتحتیالحدیثی‪۴۷۷۹‬یالمکؾبۃیالحبیؽی یوکہٹئۺ‪۵۳۳/۸‬‬
‫‪555‬‬

‫‪Page 237 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ولویترکہایثم یلقالیقولوایماشاءیاهللیوحدہ‪،‬ثمیقالیمعی درکۺایکۺاجلاۺوتۺ"ثم"ےکۺَاھتۺفطعۺاجمرۺوہلااؿرارگۺاٌۺہگجۺ‬

‫المشؼئۃیالمسندةیایلیفالنیانماییھیمشؼئۃیجزئیۃیالی ظفل"لٰکن"رتك ۺرکدلا ۺاجلا ۺوت ۺهرامےت ۺہک ۺوہک "ماشاءیاهللی‬

‫یجوزیحملھایعیلیالمشؼئۃیالکلیۃیکمایرمزنایالی یفیمای وحدہ"رھپ ۺؽالہم ۺاقری ۺےن ۺهراملاہک ۺنالن ۺیک ۺرطل ۺسجۺ‬
‫تیشم ۺیک ۺتبسن ۺیک ۺیئگ ۺےہ ۺؿۃ ۺتیشم ۺزجہیئ ۺےہ ۺاےس ۺتیشمۺ‬ ‫سبقیمنیالکالمی‪556‬اھ۔‬
‫ہیلکۺرپۺومحملۺرکلا ۺاجمر ۺںیہنۺےہ‪،‬اسیجۺہکۺمہۺکالصۺَاقبۺایکسۺ‬
‫ی‬
‫رطلۺاَارۃۺرکےکچۺںیہ۔اھۺ‬

‫ش ییئیمتحازیعنیالبحثیومشؼئۃیالنیبیصیلی‬
‫اقول‪ٰ :‬ھذای ی‬
‫اوقل‪(:‬ںیم اتہکوہن)ہیۺثحبۺےسۺدحیلعۃۺزیچۺےہ‪،‬یبنۺرکمیۺ‬
‫یوسلمیایضایالتحیطیہجمیعیمراداتی یلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺیک ۺتیشم ۺیھب ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺیک ۺامتصۺ‬
‫ً‬ ‫اهللیتعایل یعلی‬
‫ٰ‬
‫اهللیتعایل یسب ٰحن ی ٰھذایقدیکانیافادةیالعالمۃیالطؼیبی رمادؿن ۺاک ۺااحػہ ۺںیہن ۺرکیت۔اوکس ۺلادرکول۔ؽالہم ۺیبیط ۺےن ۺالكۺ‬
‫ٰ‬

‫یراہعایوھویان یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمیقالیھذای وچیھتۺؿ ہۺیھبۺایبنۺیکۺیھتۺاؿرؿۃۺہیۺہکۺیبنۺرکمیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬ ‫وجھا ً‬
‫اییقولوایمایشاءیاهللیوحدہیدفعایلمظنۃیالتھمۃیقولھمیمای ہیلعۺؿملسۺےنۺهراملاۺہکۺ''وہکۺامَاءۺاهللۺؿدحۃ‪''،‬اٌۺےئلۺہکۺارگۺ‬
‫شاءیاهللیوشاءی حمدیصیلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیتعظمای احصہبۺرکاصۺوینۺےتہکۺ''امۺَاءۺاهللۺؿَاءۺدمحمۺ''وتۺاٌۺںیمۺا فۺیکۺ‬
‫ٰ‬ ‫م‬
‫تمظعۺےکۺوطبرۺرلاءۺؿُمفہۺااہظرۺےکۺؿمہۺاکۺامگنۺوہلا‪،‬اٌۺؿمہۺ‬
‫ل یوریاءیلسمعت ‪557‬اھ۔‬
‫وکۺدؿرۺرکےنۺےکۺےیلۺهراملاۺہکۺوہک''امَاءۺاهللۺؿدحۃ۔''‬
‫ی‬
‫اوقل‪:‬یبنۺرکمیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺلاصۺلاكۺظفل"ثمی"‬
‫یلیاهللیتعایلی ےکۺَاھتۺیھبۺدرکۺایکاجلاےہۺمكۺیھبۺؿۃۺؿمہۺمرغرارۺراتہ‪،‬اٌۺ‬
‫ٰ‬ ‫اقول‪:‬اییوالمظنۃیہحالھاییفیذکریاسم یص‬

‫یذکریاهللیتعایل یوحدہی ےئل ۺؿاہن ۺیھب ۺرصل ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺاکدرک ۺوہلا ۺاچےیہ ۺاھت‪،‬ان ۺاکۺ‬
‫ٰ‬ ‫یوسلمیولویہثمیفعدلیایل‬
‫ٰ‬ ‫علی‬
‫دصقمۺہیۺںیہنۺےہۺہکۺؿمہۺظفلۺ''ؿاؿ''یکۺؿ ہۺےسۺ‬ ‫ولؼسییریدیانیالمظنۃینشأتی ی‬

‫یمرقاةیالمفاتیحیکتابیاالدبیہابیاالسایمیالفصلیالثاینیتحتیالحدیثی‪۴۷۷۹‬یالمکؾبۃیالحبیؽی یوکہٹئۺ‪۵۳۳/۸‬‬
‫‪556‬‬

‫یالمشکوة)الفصلیالثاینیتحتیالحدیثی‪۴۷۷۹‬یادارةیالقرآنیرکایچۺ‪۷۹/۹‬‬
‫ٰ‬ ‫یالکاشفیعنیحقائقیالسنن(شر حیالطؼیبیعیل‬ ‫‪557‬‬

‫‪Page 238 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫منیعــــــ یالواویاذیلویارادہیل ییصلحیماذکرہیوجھایللفرقی دیپاۺوہاۺےہ‪،‬ارگہیۺانۺاکۺدصقمۺوہلاۺوتۺوجۺھچکۺاوہـنۺےنۺایبنۺایکۺ‬

‫ہذکریمشؼئۃیغریہیصیلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیہثمی ےہۺؿۃۺؿ ہۺهرطۺںیہنۺنبۺاتکسینعیۺ"ثم"ےکۺدعبۺریغۺتیشمۺاکۺ‬
‫ٰ‬
‫المشؼئۃیھویفانیالمحذوریعیلیھذایانیکانیفیفیالواؤالی درکۺایکۺاجاتکسےہ‪،‬یبنۺرکمیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺتیشمۺاکۺ‬
‫درکۺںیہنۺایکۺاجاتکسۺویکہکنۺاٌۺرقت رۺےکۺاطمقبۺارگۺرخایبۺالرصۺ‬
‫یف یثم یوفیھا یالکالم یفارادة یھذا یخروج یعن یاصلی‬
‫ا یت ۺےہ ۺوت ۺ''ؿاؿ''ںیم ۺےہ ۺہن ۺہک ۺ"ثم"ںیم‪،‬احالہکن ۺوگتفگۺ‬
‫المرامی ٰھذایتقریرکالم یعیلیماظھرییل۔‬
‫"ثم"یہۺںیم ےہ۔ذہلاۺہیۺبلطمۺرمادۺےنیلۺےسۺالصۺدصقمۺ‬
‫یظ‬ ‫یظ‬
‫اقول‪:‬وھویارؤوا یالوجوہیعندییوکیفی نیانی نی ےسۺاخرحۺوہلاۺالرصۺا ےئۺاگ‪،‬ہیۺاےکنۺکالصۺیکۺرقت رۺےہۺوجۺریمیۺ‬
‫النیب یصیل یاهلل ٰ‬
‫یتعایل یعلی یوسلم یہصحاہت ییف یذکری ھجمسۺںیمۺا یئۺےہ۔‬
‫نفس یالسمعۃ یوالریاء یوحاشاہ یوحاشاھم یعن ی ٰذلكی‬
‫اوقل‪(:‬ںیم اتہکوہن)ریمےۺمردلكۺہیۺِقۺےسۺزمکؿرۺؿ ہۺ‬
‫واحسنیالوجوہیمایذکرینایساہقایعنیالطبؼیبیومایقدی‬
‫ےہ۔اٌۺامگنۺاکۺایکۺوجارۺےہۺہکۺارگیبنۺارکصۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫م‬ ‫لشی‬
‫منایعنیا خیالمحققی عیانیکلی ٰذلكیمستغینیعن ی ؿملس ۺاانپ ۺدرک ۺهرامدںی ۺوت ۺا ف ۺوک ۺاےنپ ۺاحصہب ۺےک ۺلارے ۺںیم ہیۺ‬
‫یایضا یاذ یقال یاصلی امگن وہہکۺاںیہنۺرلاءۺاؿر ُُمفہۺاکۺؿمہۺوہاگ۔ہیۺامگنۺہنۺوتۺیبنۺارکصۺ‬
‫کما یعلمت یوقد یاشارالی یالقاری ً‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺالقئۺےہۺاؿرہنۺیہۺاحصہبۺرکاصۺےک۔‬ ‫السؤالیمدفو عیالن یصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلمی ی‬
‫ِق ۺےسۺرتہبۺؿ ہۺؿۃۺےہۺوجۺمہۺؽالہمۺ ہبیۺاؿرخیشۺققحمۺےکۺ‬
‫وحاےلۺےسۺایبنۺرکےکچۺںیہ‪،‬ارگہچۺانۺوتاہیجفۺیکۺرضؿرفۺ‬
‫ںیہنۺےہ‪،‬اسیجۺہکۺا فۺاجنۺےکچۺںیہ‪،‬اؿرطالۺیلعۺاقریۺےنۺیھبۺ‬
‫اٌۺرطلۺاَارۃۺایکۺےہ‪،‬اوہـنۺےنۺهراملاۺہکۺالصۺوسالۺ‬

‫عــــــ ‪:‬کمایتوھمیالفاضلیالرادیففاہیہمایقدیعلمتیہطالن ی اسیج ۺہک ۺرد ۺرکویناےل ۺاف ل(طال ۺیلع ۺاقری)ےن ۺؿمہ ۺایک ۺےہ ۺہک ۺؿاؿ‬
‫ںیم ۺضحم ۺتمہت ۺاکۺامگن ۺںیہن ۺےہ ۺ َللکہۺؿۃ ۺمرامریۺںیم ۺصنۺےہ۔‬
‫ہدالئلیقاھرةیالقبلیالحدہھایزعمایمن یانیالواؤنصییفی‬
‫ل‬
‫اؿرا ۺف ۺان ۺےک ۺؿمہ ۺاک ۺلااق ل ۺرتدلد ۺؿوجۃ ۺےس ۺلالط ۺوہلا ۺاجن ۺےکچۺ‬
‫الؾسویۃیالمجردیمظنۃیتھمۃیوہاهللیالعصمۃی‪۱۲‬من ۔ ی‬
‫ںیہ‪،‬اؿرۺتمصعۺاهللۺاعتیٰلۺیہۺیکۺرطلۺےسۺےہ۔ف)‬

‫‪Page 239 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫داخلییفیعمومیفالنیفیجوزیانییقالیماشاءیاهللیثمی دنمعفۺےہ‪،‬ویکہکن ۺینب ۺرکمیۺیلصۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺؿملسۺنالنۺےکۺ‬

‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیوالییجوزیانی ومعصۺںیمۺدالخۺںیہ‪،‬اٌۺےئلیماشاءیاهللیثمیماشاءیمحمدی‬
‫ٰ‬ ‫ماشاءیمحمدیص‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلم انہکۺاجمر ۺےہۺاؿر ماشاءیاهللی‬
‫ٰ‬ ‫یتعایلیعلی یوسلمی ص‬
‫یقالیمایشاءیاهللیوشاءیمحمدیصیلیاهلل ٰ‬
‫وشاءیمحمدیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعلی یوسلم انہکۺاجمرۺںیہنۺےہ۔‬ ‫‪558‬اھ ی‬

‫اقول‪:‬ولویاستحضریحدیثیاہنیماجۃیلمییحتاجیایلی اوقل‪(:‬ںیم اتہکوہن)ارگۺطالۺیلعۺاقریۺوکۺانبۺام ہۺیکۺدحمكۺ‬

‫رضحتسمۺوہیتۺوتۺاںیہنۺنالن ۺےکۺومعصۺیکۺاحذق ۺہنۺوہیتۺاؿرہیۺ‬
‫عمومیفالنیکمایانیالسائلیلویاستظھریلمایسائلیکمایانی‬
‫دحمكۺَالئۺےکۺشیپۺرظنۺوہیتۺوتۺؿۃۺوسالۺیہۺہنۺرکلاۺاؿرۺوجافۺ‬
‫المحبیبنییلویتذکروہیلمایذھبوایایلیھنایوھنایفسبحانی‬
‫دےنی ۺؿاےل ۺرضحاف ۺوک ۺلاد ۺوہیت ۺوت ۺاںیہن ۺرطح ۺرطح ۺیکۺ‬
‫منیالیعزبیعن یشیئ۔ی ی‬
‫وتوہیجنۺیکۺرضؿرفۺہنۺڑپیت۔لاكۺےہۺؿۃۺدافۺسجۺےسۺوکیئۺ‬
‫زیچۺیفخمۺںیہنۺریتہ۔(ف)‬

‫الحمدلل !ہیۺؿلصۺابمركۺہکۺامظعۺدصقمۺاتکفۺاھتۺمرؿ ہۺانسحۺؿالمجۺااتتخصۺوکۺاچنہپۺاؿرونہرۺاٌۺیکۺالاحفۺںیمۺر ّدؿاہتیبۺاکۺتہبۺکالصۺلایقۺ‬

‫سجۺاکۺ ضعۺانیشاءیاهللیالعزیز اخہمتۺاتکفۺںیمۺذموکرۺوہاگ‪،‬اہینۺلكۺاٌۺلافۺںیمۺؿ ہۺدؿصۺرپۺدعبۺامسۺلاكۺاجعمۺالكۺوسۺوچدۃۺدحںیثیۺ‬
‫قلعتمۺلدافۺادقٌۺوضحرارکصۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺذموکروہںیئۺاؿر ضعۺا دنئۃۺا یتۺںیہۺاؿراچپٌۺدحںیثیۺہکۺمہۺےنۺئامرۺرکۺےکۺئامرۺہنۺ‬
‫ںیک ۺؽالؿۃ ۺمہ ۺاانبےئ ۺرامن ۺںیم ۺلسک ۺؿضاقدع ۺےہ‪،‬ذہلا ۺوخبل ۺطاللك ۺرلادۃ ۺاػالك ۺہن ۺےئجیک ۺاؿروتہقیف ۺاعتیٰل ۺہیقب ۺؿولصن ۺےک ۺؿلص ۺےس ۺراذقۺ‬
‫ؿمرتکۺےئجیلۺوہاهللیالتوفیق۔‬
‫ؿلصۺدؿص‬
‫ھ‬‫لٹ‬‫ؽ‬ ‫و‬
‫ااحدمكۺ ہقلعتۺ شظرافۺالیباءۺؿ اؿایلءۺ ضۺالصلٰـۃۺؿالیباء‬
‫دحمك ۺ‪:۱۷۵‬ربطاین ۺمجعم ۺاؿطس ۺاؿررخانعی ۺاکمرص ۺاالخالط ۺںیم ۺاریم ۺاوملنینم ۺومالیلع ۺرکص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿہہج ۺارکلمی ۺےس ۺراؿی‪،‬روسل ۺاهلل ۺیلصۺ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺذقۺوکیئۺصخشۺوسالۺرکلاۺارگۺوضحرۺوکۺعیغـرۺوہلاۺنعم هرامےتۺینعیۺااھچ‪،‬اؿرہنۺوظنرۺوہلاۺوتۺاخومٌۺرےتہ‪،‬یسکۺ‬
‫زیچۺوکۺالینعیۺہنۺهرامےت۔‬

‫یمرقاةیالمفاتیحیکتابیاالدبیہابیاالسایمیالفصلیالثاینیتحتیالحدیثی‪۴۷۷۹‬المکؾبۃیالحبیؽی یوکہٹئۺ‪۵۳۳/۸‬‬
‫‪558‬‬

‫‪Page 240 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫الكۺرؿرۺالكۺارعایبۺےنۺاحرضۺوہرکۺوسالۺایکوضحرۺاخومٌۺرےہ‪،‬رھپۺوسالۺایکوکسفۺهراملا‪،‬رھپۺوسالۺایکۺاٌۺرپۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺےنۺڑھجےنکۺےکۺادنارۺےسۺهراملا‪:‬لسۺامۺَیقۺلاۺارعایب!اےۺارعایب!وجۺریتاۺیجۺاچےہۺمہۺےسۺاملگ۔‬
‫ومیٰلۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہج‪،‬هرامےتۺںیہ‪:‬فغبطناہیفقلنایاالٰنییسألیالجنۃ ہیۺاحلۺد ھکۺرک(ہکۺوضحرۺخلیىۃۺاهللۺاالمظعۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺےنۺهرامدلاۺےہۺوجۺدلۺںیمۺا ےئۺاملگۺےل)ںیمہۺاٌۺارعایبۺرپۺركشۺا لاۺمہۺےنۺاےنپۺیجۺںیمۺاہکۺافۺہیۺوضحرۺےسۺذیقۺامےگنۺ‬
‫اگ‪،‬ارعایب ۺےن ۺاہک ۺوت ۺایک ۺاہک ۺہک ۺںیم ۺوضحر ۺےس ۺوساری ۺاک ۺاؿمك ۺاماتگنوہن۔هراملا‪:‬اطع ۺوہا۔رعض ۺیک‪:‬وضح ۺےس ۺرادراۃۺ‬
‫اماتگنوہن۔هراملا‪:‬اطعوہا۔ںیمہ ۺاٌ ۺےک ۺان ۺوساولن ۺرپ ۺبجعت ۺا لا۔دیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺهراملا‪:‬انتک ۺهرط ۺےہ ۺاٌ ۺارعیب ۺیکۺ‬
‫املگۺاؿرینبۺارسالیئۺیکۺالكۺ ریرنۺےکۺوسالۺںیم۔رھپوضحۺرےنۺاٌۺاکۺدرکۺارَادۺهراملاۺہکۺذقۺومُٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺوکۺدرلاۺںیمۺارتےنۺ‬
‫اکۺمکحۺوہاۺانکردرلاۺلك ۺےچنہپۺوساری ۺےکۺاجونرؿن ۺےکۺعبہۺاهللۺزعؿلج ۺےن ۺریھپ ۺدےی ۺہک ۺوخدۺؿاسپ ۺٹلپۺا ےئ‪ ،‬ۺومُٰی ۺہیلع ۺالصلٰـۃۺؿالسالص ۺےنۺ‬
‫رعض ۺیک‪:‬ایہٰل!ہی ۺایک ۺاحل ۺےہ ۺ؟ارَاد ۺوہا‪:‬مت ۺربق ۺویفس(ہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص)ےک ۺلاٌ ۺوہ ۺان ۺاک ۺمسج ۺابمرك ۺاےنپ ۺَاھت ۺےل ۺول۔رضحفۺ‬
‫ومُٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺوکۺربقۺاکۺہتپۺولعمصۺہنۺاھتۺهراملا‪:‬ارگۺمتۺںیمۺوکیئۺاجاتنۺوہوتۺَالدۺینبۺارسالیئۺیکۺ ریرنۺوکۺولعمصۺوہ‪،‬اٌۺےکۺلاٌۺا دیمۺ‬
‫اجیھبۺہکۺےھجتۺویفسۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺیکۺربقۺولعمصۺےہۺ؟اہک‪:‬اہن۔ هراملا‪:‬وتۺےھجمۺاتبدے۔رعضۺیک‪:‬الواهللیحیتیتعطؼینیمایاسئلك خداۺ‬
‫یک ۺمسق ۺںیم ۺہن ۺاتبؿن ۺیگ ۺاہین ۺلك ۺہک ۺںیم ۺوج ۺھچک ۺا ف ۺےس ۺاموگنن ۺا ف ۺےھجم ۺاطعهرامدںی۔هراملا‪ٰ :‬ذلكیلك ریتی ۺرعض ۺوبقل ۺےہ۔قالتی‬
‫فاینیاسئلكیانیا کونیمعكییفیالدرجۃیالیتیتکونیفیہاییفیالجنۃ ریرنۺےنۺرعضۺیک‪:‬وتۺںیمۺوضحرۺےسۺہیۺامہ یتۺوہنۺہکۺذیقۺںیمۺ‬
‫ا ف ۺےک ۺَاھت ۺوہن ۺاٌ ۺدرےج ۺںیم ۺسج ۺدرےج ۺںیم ۺا ف ۺوہن ۺےگ۔قالیسیلیالجنۃ ومُٰی ۺہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص ۺےن ۺهراملا‪:‬ذیق ۺاملگۺ‬
‫ےل‪،‬ینعیۺےھجتۺیہیۺاکیفۺےہۺاانتۺمراۺوسالۺہنۺرک۔قالتیالیواهللیاالیانیا کونیمعك ریرنۺےنۺاہک‪:‬خداۺیکۺمسقۺںیمۺہنۺاموننۺیگۺرگمۺیہیۺہکۺ‬
‫یمویسییردیدھایفاویحیاهللیانیاعطھای ٰذلكیفان ‪،‬لنیینقصكیشؼ ًیئایفاعطاھا ومُٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺاٌۺےسۺ‬
‫ا فۺےکۺَاھتۺوہن۔فجعل ٰ‬
‫و‬
‫یہیۺرد ۺؿدبلۺرکےتۺرےہ۔اهللۺزعؿلجۺےنۺؿیحۺیجیھبۺومُٰی!ؿۃۺوجۺاملگۺریہۺےہۺمتۺاےسۺؿیہۺاطعرکدؿ ۺہکۺاٌۺںیمۺ مھاراھچکۺاصقننۺ‬
‫ںیہن‪،‬ومُٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےنۺذیقۺںیمۺاےسۺاینپۺرافغكۺاطع هرامدی‪،‬اٌۺےنۺویفسۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺیکۺربقۺاتبدی‪،‬‬

‫‪Page 241 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ومُٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺشعنۺابمركۺوکۺَاھتۺےلۺرکۺدرلاۺےسۺوبعرۺهرامےئگۺ‪559‬۔‬
‫یتعایل اٌۺدحمكۺسیفنۺاکۺالكۺالكۺرحلۺاجنۺؿاہتیبۺرپۺوکبکۺاہشیبۺےہ۔‬ ‫اقول‪:‬وہاهللیالتوفیق‪،‬ہحمد ٖہ ٰ ی‬
‫اؿلًا‪:‬وضحرادقٌ ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺاک ۺارعایب ۺےس ۺارَاد ۺہک ۺ''وج ۺیج ۺںیم ۺا ےئ ۺاملگ ۺےل۔''دحمك ۺرہعیب ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺںیم ۺوتۺ‬
‫اػالطۺیہۺاھتۺسجۺےسۺاملعےئۺرکاصۺےنۺومعصۺافتسمدۺایکۺاہینۺرصاخ ًۃۺوخدۺارَادۺادقٌۺںیمۺومعصۺوموجدۺہکۺوجۺدلۺںیمۺا ےئۺاملگۺےلۺمہۺِقۺ‬
‫یلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیوہاركیعلی یوع ٰیلیاٰل یقدرجود ٖہیونوال یونعمدیوافضال ٖی(اهلل ۺاعتیٰل ۺدرؿدۺ‬
‫ٰ‬ ‫ھچک ۺاطعهرامےن ۺاک ۺاایتخر ۺرےتھک ۺںیہ ۺص‬
‫ؿَالصۺاؿرمرتکۺلارلۺهرامےئۺا فۺرپۺاؿرۺا فۺیکۺا ل رپۺا فۺےکۺوجۺدؿاخسۺاؿرااعنصۺؿارکاصۺےکۺاطمقب۔ف)‬
‫م‬
‫لام ًبا‪:‬ہیۺارَادۺنسۺرکۺومیلۺیلعۺؿریغۃۺاحصہبۺاحرضنیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺاکۺہطبغۺہکۺاکٌۺہیۺاعصۺااعنصۺاکۺارَادۺارکاصۺ مینۺ بیصۺوہلا وضحرۺوتۺ‬
‫اےسۺاایتخرۺاطعهرامیہۺےکچۺافۺہیۺوضحرۺےسۺذیقۺامےگنۺاگ۔ولعمصۺوہاہکۺدمحباهللۺاعتیٰلۺاحصہبۺرکاصۺاکۺیہیۺااقتعدۺاھتۺہکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺاہھتۺاهللۺزعؿلجۺےکۺامتۺصۺزخانئۺردمقۺداینۺؿا رخفۺیکۺہرۺتمعنۺرپۺاتچنہپۺےہۺاہینۺلكۺہکۺِقۺےسۺایٰلعۺتمعنۺینعیۺذیقۺےسجۺ‬
‫اچںیہۺشخبۺدںیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫لالبًا‪:‬وخدۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺاٌۺؿغكۺاٌۺارعایبۺےکۺوصقرۺتمہۺرپۺبجعتۺہکۺمہۺےنۺاایتخرۺاعصۺدلاۺاؿرمہۺےسۺذظاصۺداینۺ‬
‫امےنگنۺاھٹیبۺ ریۺرنۺارسامبلبہۺیکۺرطحۺذیقۺہنۺرصلۺذیقۺ َللکہۺذیقۺںیمۺایٰلعۺےسۺایٰلعۺدر ہۺاماتگنۺوتۺمہۺرلانۺدےۺیہۺےکچۺےھتۺاؿرِقۺھچکۺ‬
‫امہرےۺاہھتۺںیمۺےہۺؿیہۺاےسۺاطعهرامدےتیۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬
‫و‬
‫رانفًا‪:‬انۺمریۺیب ۺرپ ۺاهللۺزعؿلج ۺےک ۺےبئامرۺرںیتمح ۺ ھالۺاوہـن ۺےن ۺومُٰی ۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالص ۺوکۺخدایئ ۺاکۺراخہنۺاک ۺاتخمرۺاجن ۺرک ۺذیق ۺاؿرذیقۺ‬
‫لی لٹ‬
‫ںیمۺیھبۺاےسیۺایٰلعۺدرےجۺاطعۺرکدےنیۺرپۺاقدرۺامنۺرکۺرشكۺایکۺوتۺومُٰیۺمیلکۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺوکۺایکۺوہۺاہکۺہیۺلا ا نۺَانۺبضغۺؿخالۺاٌۺ‬
‫رشكۺرپۺااکنرۺںیہنۺهرامےتۺاٌۺےکۺوسالۺرپۺویکنۺںیہنۺےتہکۺہکۺںیمۺےنۺوجۺاغرارۺایکۺاھتۺوتۺانۺزیچؿنۺاکۺوجۺ‬

‫یلیریضیاهللیتعایل یعن ی‪۷۷۶۳‬‬

‫ٰ‬ ‫‪ 559‬یکزنیالعمالیہحوال یطسیوالخرائیطیالخیدحمك ۺ‪ ۴۸۹۵‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۷/۲‬۔‪،۶۱۶‬المعجمیاالوسطیعنیع‬

‫ۃبتکمۺااعملرلۺرلاضۺ‪۳۷۶/۸‬ؿ‪۳۷۷‬‬

‫‪Page 242 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫و‬
‫اےنپۺاایتخرۺیکۺوہنۺ ھالۺذیقۺاؿرذیقۺاکۺیھبۺااسیدر ہۺہیۺخدۺاےکۺرھگۺےکۺاعمےلمۺںیمۺانۺںیمۺریماۺایکۺاایتخرۺوتۺےنۺںیہنۺانسۺہکۺؿاہہیبۺےکۺاامصۺ‬
‫دیہشۺاےنپۺغرا نۺخدلدۺلاصۺےکۺوقتلۃۺاالت ننۺاؿرتقیقحۺےکۺاملکفۺرفکۺؿرفکانۺںیمۺهرامںیئۺےگۺہک‪:‬‬
‫''الیباءۺںیمۺاٌۺلافۺیکۺھچکۺمرایئۺںیہنۺہکۺاهللۺےنۺاںیہنۺاعملۺںیمۺرصتلۺیکۺھچکۺدقرفۺدیۺوہ۔‪''560‬‬
‫َل‬
‫ںیمۺوتۺںیمۺھجمۺےسۺاؿرامتصۺاہجنۺےسۺالضفۺدمحمروسلۺاهللۺاخمتۺارمل مینۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺتبسنۺانۺیکۺؿیحۺلاینطۺںیمۺارتےۺاگۺ‬
‫ہک‪'':‬سجۺاکۺلاصۺدمحمۺےہۺؿۃۺیسکۺزیچۺاکۺاتخمرۺںیہنۺ‪561‬۔''‬
‫وخدۺاںیہنۺےکۺلاصۺےسۺایبنۺایکۺاجےئۺاگۺہک‪'':‬ریمیۺدقرفۺاکۺاحلۺوتۺہیۺےہۺہکۺاینپۺاجنۺلكۺےکۺیھبۺعفنۺؿاصقننۺاکۺامكلۺںیہنۺوتۺدؿرسےۺاکۺایکۺ‬
‫رکوکسن‪562‬۔''‬
‫زینۺاہکۺاجےئۺاگ‪'':‬ربمغیپۺےنۺِقۺوکۺاینپۺیٹیبۺلكۺوکۺوھکلۺرکۺانسدلاۺہکۺغرامكۺاکۺقحۺاداۺرکلاۺایسۺزیچۺںیمۺوہاتکسےہۺہکۺاےنپۺاایتخرۺںیمۺوہۺوسۺہیۺ‬
‫ریماۺاملۺومخدۺےہۺاٌۺںیمۺھجمۺوکۺھچکۺلخبۺںیہنۺاؿراهللۺےکۺاہینۺاکۺاعمطلہۺریمےۺاایتخرۺےسۺلاہرۺےہۺؿاہنۺںیمۺیسکۺیکۺدمامكۺںیہن رکاتکسۺ‬
‫اؿریسکۺاکۺؿلیکۺںیہنۺنبۺاتکسۺوسۺؿاہنۺاکۺاعمطلہۺہرۺوکیئۺاانپۺاانپۺدرِقۺرکےلۺاؿردؿرحۺےسۺےنچبۺیکۺہرۺوکیئۺدتریبرکےۺ‪563‬۔''‬
‫مریۺیب!ایکۺمتۺ ََیھۺیئگۺوہ‪،‬دوھکیۺوقتلۃۺاالت ننۺایکۺہہکۺریہۺےہۺہکۺروسلۺیھبۺوکن‪،‬دمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔اؿۺراعمطلہۺیبۺزکۺاک‪،‬وخدۺانۺ‬
‫ےکۺرگجۺلارےۺاک۔اؿرۺؿۃۺیھبۺانتکۺہکۺدؿرحۺےسۺاچبانیلۺاٌۺاکۺوتۺاںیہنۺوخدۺاینپۺاصرثرادیۺےکۺےئلۺھچکۺاایتخرۺںیہنۺؿۃۺاهللۺےکۺاہینۺھچکۺاکصۺںیہنۺ‬
‫ا َکیےۺوتۺاہکنۺؿۃۺ‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرض‪۱۷‬‬
‫‪560‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالرا ہعیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہر ض‪۲۸‬‬
‫‪561‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثاینیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرض‪۱۷‬‬
‫‪562‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثالثیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرض‪۲۵‬‬
‫‪563‬‬

‫‪Page 243 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اؿر اہکنۺںیم‪،‬اہکنۺان ۺیکۺاصرثرادیۺاؿراہکنۺمت‪،‬اہکنۺرصلۺدؿرح ۺےسۺاجنف ۺاؿراہکنۺذیق‪،‬اؿر ۺذیق ۺاک ۺیھبۺااسیۺایٰلعۺدر ہۺشخبۺ‬

‫و‬
‫دانی۔ ھالۺمریۺیب!متۺےھجمۺخدا ۺانبۺریہۺوہ‪،‬ےلہپۺاہمترےۺےئلۺھچکۺادیمۺوہۺیھبۺیتکسۺوتۺاف ۺوتۺرشكۺرکۺےکۺمتۺےنۺذیق ۺاےنپۺاؿرپۺرحاصۺ‬
‫لی لٹ‬
‫رکیل۔اسوسٌۺہکۺومُٰیۺمیلکۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺےنۺھچکۺہنۺهراملا‪،‬اٌۺاھبریۺرشكۺرپۺاالًا ااکنرۺہنۺایک۔‬
‫اخع ًسا‪:‬درانکرۺاؿرر یرٹیۺہکۺا یۺاۃنجلۺاینپۺایلغكۺےسۺمرھۺرکۺانمتۺہنۺرکۺؿ مہۺےسۺذیقۺاملگۺولۺمہۺؿدعۃۺهرامےکچۺںیہۺاطعۺرکدںیۺےگۺںیہمتۺ‬
‫یہیۺتہبۺےہ۔اسوسٌۺومُٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےسۺایکۺاکشمكۺہکۺاامصۺاولاہہیبۺارگہچۺوہیدیۺایخالفۺاکۺا دیمۺےہۺاسیجۺہکۺایھبۺا رخۺؿلصۺاؿلۺ‬
‫ذٹہ‬
‫ںیمۺلامك ۺوہاکچۺےہۺرگماےنپۺا ف ۺوکۺاتہکۺوتۺدمحمیۺےہ‪،‬وخد ۺدمحمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاٌۺےکۺخدلد ۺغرا ن ۺوقتلۃۺاالنمیۺوکۺ ضۺ‬
‫اچنہپلا۔رہعیبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺوضحرۺےسۺذیقۺاکۺِقۺےسۺایٰلعۺدر ہۺامہاگ‪،‬اٌۺمیظعۺوسالۺےکۺرصحیۺرشكۺرپۺااکنرۺہنۺهراملاۺ َللکہۺرصاخ ًۃۺ‬
‫اطعهرامدےنیۺوکۺوتمعقۺرکدلاۺافۺارگۺؿۃۺلجۺلجۺرکۺانۺیکۺوتنیہۺہنۺرکےۺانۺاکۺلاصۺَّـَّـۺاتسگ ںونۺےسۺہنۺےلۺوتۺاؿرایکۺرکےۺراچیہرۺمیلکۺاکۺرمدؿدۺ‬
‫بیبحۺاکۺامراۺاےنپۺےلجۺدلۺےکۺوھپھپےلۺیھبۺہنۺوھپرے‪،‬لثمۺوہشمرۺےہۺیسکۺاکۺاہھتۺےلچۺیسکۺیکۺرلان۔‬
‫اؿرزعفۺاهلل ۺےک ۺےیلۺاؿرۺاٌ ۺےکۺروسلۺےک ۺےیل ۺاؿرومنینمۺ‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫ےکۺےیل‪،‬نکیلۺانمنیقفۺںیہنۺاجےتن۔(ف)‬
‫‪564"‬۔‬

‫لی لٹ‬
‫َاد ًَا‪ِ:‬قۺولصیفنۺیکۺااہتنۺخداۺرپۺوہیتۺےہ‪،‬میلکۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺےنۺاامصۺاولاہہیبۺےسۺہیۺراھکیئۺمریتۺوت اےسۺاجےئۺزعرۺیھتۺہکۺومُٰیۺدبنیۺ‬
‫ن‬
‫وخدۺامدبنیۺوخدۺبیبحۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺوقتلۃۺاالت ننۺیکۺہیۺرصحیۺلدلیلۺؿ صلبلۺهرامیئۺوتۺاےسۺا وسۺوپےنھچۺوکۺہگجۺیھتۺہکۺؿۃۺیبنۺ‬
‫ایمۺںیہۺڑپےھۺےھکلۺںیہنۺہکۺوقتلۃۺاالت ننۺڑپھۺےتیلۺانۺااکحصۺخدلدۃۺےسۺا اگوہےتۺرگمۺوپراۺرہقۺوتۺخداۺےنۺوتراۺہکۺمریۺیبۺےکۺرشكۺاؿرومُٰیۺےکۺ‬
‫اغرارۺوکوخفۺلّجسمۺؿلمکمۺهرامدلا۔ؿیحۺا یئۺوتۺایکۺا یئۺہکۺاؿعھاۺدٰكلۺومُٰی!ہیۺوجۺاملگۺریہۺےہۺمتۺاےسۺاطعۺرکۺیھبۺدؿۺاٌۺششخبۺهرامےنۺںیمۺ‬
‫اہمترا ۺایکۺاصقنن ۺےہ۔ؿاۃۺریۺتمسقۺہیۺاؿرپۺاکۺمکحۺوتۺِق ۺےسۺزیتۺراہ‪،‬ہیۺںیہنۺهراملا ۺاجلاہکۺومُٰی!متۺوہوکن ۺمرھۺمرھۺرکۺلاںیتۺامرےنۺ‬
‫ؿاےل‪،‬امہرےۺاہینۺےکۺاعمےلمۺاکۺامہرےۺبیبحۺوکۺوتۺدرۃۺرھباایتخرۺےہۺیہۺںیہنۺاہینۺلكۺہکۺوخدۺاینپۺاصرثرادیۺوکۺدؿرح‬

‫‪564‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۸/۶۳‬‬

‫‪Page 244 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫و‬
‫ےس ۺںیہن ۺاچب َکیے ۺمت ۺالك ۺمرایھ ۺوک ۺذیق ۺ ھیباےئ ۺدےتی ۺوہ‪،‬اینپ ۺرگوجمیش ۺااھٹ ۺروھک‪،‬وقتلۃ ۺاالت نن ۺںیم ۺا اکچ ۺےہ ۺہک ۺ"امہرے ۺاہین ۺاک ۺاعمطلہۺ‬
‫ہرصخشۺاانپۺدرِقۺرکےل‪َ "565‬للکہۺیلعۺایحمغۺااٹلۺہیۺمکحۺا لاےہۺہکۺومُٰی!متۺاےسۺذیقۺاکۺہیۺاعیلۺدر ہۺاطعرکدؿ۔افۺےئہکۺہیۺراچیرۃۺزکۺاکۺوہرکۺ‬
‫رےہ ۺسجۺےکۺےئل ۺوتدیح ۺمراھےن ۺوکۺامتص ۺالیباء ۺےس ۺاگبری‪،‬دنی ۺؿات نن ۺرپ ۺدؿ ّلٹیۺاھجری‪،‬اصلۺہہکۺدلا ۺہک‪'':‬خدا ۺےک ۺوسا ۺیسک ۺوکۺہنۺامنۺ‬
‫اؿرؿنۺوکۺاماننۺضحمۺطبخۺےہ‪566‬۔''‬
‫ایسۺخداۺےنۺہیۺكولكۺایکۺافۺؿۃۺراچیرۃۺارںیۺوسامدنۃۺؿرا نۺوسۺرادنۃ(ہنۺادرھۺاکۺراہۺہنۺادرھۺاک۔دوھیبۺاکۺاتکۺہنۺرھگۺاکۺہنۺاھگفۺاک۔ف)وسا اٌۺےکۺایکۺ‬
‫رکےۺہکۺاینپۺاولکیتۺرمچۺوتدیحۺاکۺاہھتۺڑکپۺرکۺلگنجۺوکۺلکنۺاجےئۺاؿرۺرسۺرپۺاہھتۺرھکۺرکۺخلّاےئ ۺ؎‬
‫َٹ‬ ‫َٹ‬
‫وخدۺطلغۺوبداہچۺامدنپا ی ض‬ ‫امرلارانۺمشچۺلاریۺدا ی ض‬
‫(مہۺےنۺدؿوتسنۺےسۺدمدۺیکۺادیمۺرا ی‪،‬وجۺامہراۺامگنۺاھتۺؿۃۺوخدۺطلغۺاھت۔ف)‬
‫ےھجمۺاامصۺاولاہہیبۺےکۺاحلۺرپۺالكۺاکحمكۺلادۺا یئۺارگہچۺںیمۺدرکۺااحدمكۺںیم وہنۺرگمۺانمبَیقۺلحمۺالكۺا دھۺلیغمۺلافۺاکۺدرکۺاخیلۺارۺفطلۺ‬
‫ی‬‫ش‬‫وم‬
‫م‬ ‫م‬
‫ںیہنۺوہلاۺےسجۺ صۺےتہکۺںیہۺاؿرہیۺیھبۺَیقۺےسۺلا كۺےہۺکماییفیحدیثیخرافۃیویامیزر ع(اسیجۺہکۺرخاہفۺاؿراصۺررػۺیکۺدح كۺںیمۺ‬
‫ےہ۔ف)ںیمۺےنۺالكۺاعملۺَیقۺردمۃۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺوکۺهرامےتۺانسۺہکۺراوطیـنۺےکۺیسکۺےلحمۺںیمۺدنچۺرغبیۺینسۺرےتہۺےھت‪،‬رؿاضفۺاکۺرؿرۺ‬
‫اھت انۺاکۺظسہبدۺےلھچپۺرہپۺےسۺادانۺداتیۺاؿرۺاٌۺںیمۺاملکفۺوعلمہنۺاتکب‪،‬انۺرغوبینۺےکۺبلقۺرپۺا رےۺےتلچ‪،‬ا رخۺرملاایکۺہنۺرکلا‪،‬اچرصخشۺدعتسمۺ‬
‫وہرکۺےلہپۺےسۺدجسمۺںیمۺاجۺےپھچ‪،‬ؿۃۺاےنپۺؿغكۺرپۺا لاۺیھبجۺربتاۺرشؿػۺایک‪،‬انۺںیمۺےسۺالكۺاصذقۺمرا دمۺوہےئۺاؿراٌۺلدےھۺوکۺرگاۺرکۺدِقۺ‬
‫گ‬
‫ؿدکلۺؿلعنۺےسۺوخفۺخدعقۺیکۺہکۺںیہۺںیمۺاوبۺرکبۺوہنۺوتےھجمۺمراۺاتہکےہ۔ا رخۺاٌۺےنۺ ھثراۺرکۺاہکۺرضحف!ںیمۺا فۺوکۺںیہنۺاتہکۺاھتۺںیمۺ‬
‫ےنۺوتۺرمعۺوکۺاہکۺاھت۔دؿرسےۺاصذقۺرشتفیۺالےئۺاؿر امرےتۺامرےتۺدیبصۺرکدلاۺہکۺںیہۺےھجمۺاتہکۺاھت‪،‬لاۺرضحف!وتہبۺےہۺںیمۺوتۺامثعۺنۺوکۺاتہکۺ‬
‫گ‬
‫اھت۔شیتےۺاصذقۺا ےئۺاؿرایسیۺیہۺوتاعضۺهرامیئۺہکۺںیہۺےھجمۺےہکۺاگ۔افۺتخسۺ ھثرالاۺاتیبفۺوہرک ِۺخلّالاۺہکۺومیٰلۺدؿر میےۺدنمشۺےھجمۺامرےۺ‬
‫داےتلۺںیہ۔اٌۺرپۺوچےھتۺرضحفۺاہھتۺ‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیاالولیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۱۲‬‬
‫‪565‬‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیپہالیہابیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺض‪۵‬‬
‫‪566‬‬

‫‪Page 245 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ںیمۺارتساۺےئلۺومنداروہےئۺاؿلاكۺاڑےسۺارایلۺہکۺرمدكۺوتۺخداۺےکۺوبحموبنۺاؿرامہرےۺدنیۺےکۺوشیپاؿنۺوکۺمرۺاےہکۺاگۺاؿرمہۺےسۺدمدۺاچےہۺ‬
‫اگ‪،‬افۺؤمدنۺاصذقۺدردۺےکۺامرےۺرشصۺؿدلكۺےسۺوگرانکرےۺیسکۺوکۺےنۺںیمۺرسكۺرےہ۔ومنینمۺا ےئۺنیارںیۺڑپےتھۺاؿرےتہکۺاجےتۺ‬
‫ںیہ ۺا ح ۺہلبق ۺؿہبعک ۺرشتفی ۺہن ۺالےئ۔انجف ۺہلبق ۺوبںیل ۺوت ۺایک ۺوبںیل‪،‬ذق ۺااجال ۺوہا ۺارے ۺرضحف ۺہلبق ۺوتہی ۺڑپے ۺںیہ‪،‬ہلبق!ریخ ۺےہۺ‬
‫؟(رؿرک)ریخ ۺایک ۺےہ ۺا ح ۺؿۃ ۺلییـن ۺدنمش ۺا ڑپے ۺےھت ۺامرےت ۺامرےت ۺوچکرم ۺاکنل ۺےئگ ۺاہمترا ۺدانھکی ۺدقمر ۺںیم ۺاھت ۺہک ۺَاسن ۺلایق ۺےہ۔ہلبق!رھپۺ‬
‫د‬
‫ھٹس‬
‫ا فۺےنۺرضحفۺومیٰلۺوکۺویکنۺہنۺلادۺهراملاۺ؟ذقۺیئکۺلارۺیہیۺےہکۺےئگۺوتا رخۺ الۺرکۺلاكۺرپۺےسۺرؿاملۺكنیھپۺدلاۺہکۺہیۺوک كۺوتۺاںیہنۺےکۺ‬
‫ل‬ ‫ھ‬
‫ںیہۺدنمشۺوتۺامریہۺرکوھچرےئگۺےھتۺاوہـنۺےنۺوتۺاڑےسۺوپھچنۺیل ۺ؎‬
‫َیٹ ‪567‬‬ ‫َٹ‬
‫وخدۺطلغۺوبداہچۺامدنپا ض‬ ‫امرلارانۺمشچۺلاریۺدا ی ض‬
‫(مہۺےنۺدؿوتسنۺےسۺدمدۺیکۺادیمۺرا ی‪،‬وجۺمہۺےنۺامگنۺایکۺؿۃۺوخدۺطلغۺاھت۔ف)‬
‫واستغفروایاهللیالعظیمیوالیحولیوالیقوةیاالیہاهللیالعزیزیالحکیم۔ ی‬
‫وس‬
‫َانفًا‪ :‬ھالرقفۃ ۺوت ۺایقعق ۺاک ۺالہپ ۺوصر ۺےہ ۺافاطعاھ ۺومُٰی ۺہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص ۺےن ۺ ریرن ۺوک ۺؿۃ ۺذیق ۺاعہیل ۺاطعهرامدی۔والحمدهللیربی‬
‫العالمنی۔ ی‬
‫املسمون!داھکی ۺمت ۺےن ۺہک ۺاهلل ۺاؿراٌ ۺےک ۺرمنیلس ۺرکاص ۺ مہیل ۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص ۺؿاہتیب ۺےک ۺرشك ۺاک ۺایک ۺیک ۺمرا ۺدن ۺاگلےت ۺںیہ ۺہک ۺراچیرے ۺوک ۺالفسۺ‬
‫‪568"‬۔(امر ۺایسیۺوہیت ۺےہ ۺاؿركشیبۺ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫اشلنلین ۺںیم ۺیھبۺانپۃ ۺںیہنۺیتلم ۺ"‬
‫ا رخفۺیکۺامرۺِقۺےسۺمری‪،‬ایکۺااھچۺاھتۺارگۺؿۃۺاجےتن۔ف)‬
‫ؽیٹم ذ‬
‫دحمك ۺ‪:۱۷۶‬ہکۺوضحۺردیس ۺاعمل ۺیلصۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺوہارنۺیک ۺ بین ۺ بین ۺںیم ۺمیسقتۺهرامۺرےہ ۺےھت الك ۺصخش ۺےن ۺڑھکے ۺوہرکۺ‬
‫رعضۺیک‪:‬لاروسلۺاهلل!وضحرۺےنۺھجمۺےسۺھچکۺؿدعۃۺهراملاۺاھت۔ارَادۺوہا‪:‬صدقتیفاحتکمیمایشئتۺوتۺےنۺچسۺاہکۺااھچۺوجۺیجۺںیمۺا ےئۺاگۺمکحۺ‬
‫اگل ۺدے۔رعضۺیک‪:‬ایس ۺدےبن ۺاؿران ۺاک ۺرچاےنۺؿاال ۺؽالص ۺاطعوہ۔دیس ۺاعمل ۺیلصۺاهلل ۺاعتیٰلۺہیلع ۺؿملس ۺےنۺهراملا‪:‬ہی ۺےھجت ۺاطع ۺوہاۺاؿر ۺوت ۺےنۺتہبۺ‬
‫وھتریۺزیچۺام یگۺولصاحبۃیمویسیالیتیدلت یعیل‬

‫‪567‬‬

‫‪568‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۳۳/۶۸‬‬

‫‪Page 246 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یمویسیفقالتیحکمیانیتردینیشاہّۃیوادخلیمعكیالجنۃ اؿركشیبۺومُٰیۺسجۺےنۺ‬ ‫عظامییوسفیکانتیافھمیمنكیحنییحکمہا ٰ‬

‫اںیہنۺویفسۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺاکۺلاوبفۺاتبلاۺاھتۺھجتۺےسۺرلادۃۺدادنمشنۺیھتۺہکبجۺاےسۺومُٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےنۺاایتخرۺدلاۺاھتۺہکۺوجۺاچےہۺ‬
‫املگۺےل‪،‬اٌۺےنۺاہک‪:‬ںیمۺیعطقۺوطرۺرپۺیہیۺامہ یتۺوہنۺہکۺا فۺریمیۺوجۺاینۺؿاسپۺرکۺدںیۺاؿرۺںیمۺا فۺےکۺَاھتۺذیقۺںیمۺاجؿن۔وییہنۺ‬
‫ۺوفرا ۺونوجان ۺوہیئگ ۺاٌ ۺاک ۺنسح ۺؿامجل ۺؿاسپ ۺا لا ۺاؿر ۺذیق ۺںیم ۺیھب ۺتیعم ۺاک ۺؿدعۃ ۺمیلک ۺرکمی ۺےن ۺاطع ۺهراملا۔اہنیحبان‪569‬ی‬
‫وہا ۺہک ۺؿۃ ۺہفیعض ً‬
‫یتعایلیعن ۔احمکۺےنۺاہک‪:‬ہیۺدحمكۺحیحصۺاالانسدۺےہ۔اہینۺوجاینۺ‬ ‫یمویسیاالشعرییریضیاهلل ٰ‬ ‫والحا کمییفیالمستدركیمعیاختالفیعنیایب ٰ‬
‫یھبۺومُٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےنۺریھپۺدی۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۷۷‬ہکۺومُٰیۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺوکۺرفۺزعؿلجۺےنۺؿیحۺیجیھب‪:‬‬
‫زنا یوللضعیف یحص ًنا یوی اے ۺومُٰی!ریقفؿن ۺےک ۺےئل ۺزخاہن ۺوہاج ۺاؿرزمکؿر ۺےک ۺےیلۺ‬ ‫یمویس یکن یللفقراء یک ً‬ ‫یا ٰ‬
‫یتعایلی ہعلق ۺاؿرانپۃ ۺامےنگن ۺؿاےل ۺےک ۺےیل ۺهرلاد ۺرٌ۔(انب ۺااجنلر ۺےنۺ‬
‫للمستجرییغؼثًا۔اہنیالنجاریعنیا نسیریضیاهلل ٰ‬
‫عن یعنیالینیبیصیلیاهللیتعایلیعلی یوسلمیقالیاویحیاهللی رضحف ۺاسن ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺاوہـن ۺےن ۺیبن ۺیلص ۺاهللۺ‬
‫ٰ‬
‫ٰ‬ ‫صل‬‫ل‬ ‫ٰ‬ ‫ُ‬ ‫ه‬
‫اعتیٰلۺہیلع ۺؿملسۺےسۺ راملا‪:‬اهللۺاعتیٰلۺےنۺوم ی ۺہیلعۺا ـۃ ۺؿ‬
‫یمویسیعلی یالصلٰوةیوالسالمیفذکرہییفیحدیثی‬ ‫تعایلیایل ٰ‬
‫ٰ‬
‫ا سالصۺوکۺؿیحۺهرامیئۺرھپۺوطلیۺدحمكۺںیمۺاٌۺاکۺدرکۺایک۔ف)‬ ‫ل‬
‫طویل‪570‬۔ ی‬

‫ؿاہہیبۺےکۺوطرۺرپۺاٌۺدحمكۺاکۺاحلصۺہیۺوہاگۺہکۺاےۺومُٰی!وتۺخداۺوہاجۺہکۺذقۺہیۺاخضۺَانۺاولتیہۺںیہۺاؿرۺانۺلاوتنۺںیمۺمرےۺوھچےٹۺ‬
‫ِقۺمرامر ۺںیہ ۺاؿراسکین ۺاعزج ۺوت ۺومُٰیۺہیلع ۺالصلـۃۺؿالسالص ۺوکۺان ۺلاوتن ۺاکۺمکح ۺرضؿرۺخدا ۺنب ۺاجےنۺاکۺمکحۺےہ۔والیحولیوالیقوةیاالیہاهللیالعیلی‬
‫العظیم۔ ی‬
‫ی‬

‫‪ 569‬یالمستدرك یللحا کم یکتاب یالتفسری یسورة یالشعراء یدارالفکر یہریوت ی‪،۴۰۴/۲‬اتحاف یالسادة یالمتقنی یہحوال یا ہن یحبان یوالحا کم یکتاب یآفاتی‬

‫اللسانیالخیدارالفکریہریوتی‪۵۰۹/۷‬‬
‫یکزنالعمالیہحوال یا ہنیالنجاریعنیا نسیدحمكۺ‪۱۶۶۶۴‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۴۸۷/۶‬‬
‫‪570‬‬

‫‪Page 247 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪۱۷۸‬ؿ‪:۱۷۹‬رتذمیۺؿاحمکۺرضحفۺاوبہر رۃۺاؿرۺاامصۺادمحۺؿاوبۺداؿدۺایطیسلۺؿانبۺدعسۺؿربطاینۺؿیقہیبۺرضحفۺدبعاهللۺنبۺابعٌۺریضۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺمہنعۺےسۺراؿی‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬ذقۺرضحفۺزعفۺلجۺؿؽالےنۺا دصۺہیلعۺالصلـۃۺؿالسالصۺوکۺدیپاایکۺانۺ‬
‫یکۺلیٹھۺوکۺحسمۺهراملاۺسجۺدقرۺولگۺانۺیکۺلسنۺےسۺایقعقۺلكۺدیپاوہےنۺؿاےلۺےھتۺِقۺػاہرۺوہےئگ۔رفۺزعؿلجۺےنۺہرالكۺیکۺدؿوننۺ‬
‫ا ںوھکنۺےکۺچیبۺںیمۺالكۺونرۺاکمچلاۺرھپاںیہنۺا دصۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺرپۺشیپۺهراملا۔رعضۺیک‪:‬ایہٰلۺ! ہیۺوکنۺںیہ؟ۺهراملا‪:‬ریتیۺاؿالدۺںیہ۔ا دصۺ‬
‫و‬
‫ہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص ۺےن ۺان ۺںیم الك ۺرمد ۺوک ۺداھکی ۺان ۺیک ۺلیساین ۺاک ۺونر ۺا ہین ۺتہب ۺاھبلا‪،‬رع ۺیک‪:‬ایہٰل ۺ!ہی ۺوکن ۺےہ ۺ؟هراملا‪:‬ہی ۺریتی ۺاؿالد ۺےسۺ‬
‫یلھچپ ۺاوتمن ۺںیم الك ۺصخش ۺداؿد ۺلاص ۺےہ۔رعض ۺیک‪:‬ایہٰل ۺ! اٌ ۺیک ۺرمع ۺینتک ۺےہ ۺ؟ هراملا‪َ:‬اھٹ ۺمرٌ۔رعض ۺیک‪:‬ایہٰل ۺ!اٌ ۺیک ۺرعص ۺرلادۃۺ‬
‫هرام۔رف ۺلجۺؿؽالۺےنۺهراملا‪:‬ال یاالیانیتزیدیانتیمنیعمرك ۺںیمۺرلادۃۺہنۺهرامؿنۺاگۺرگمۺہیۺہکۺوتۺاینپۺرمعۺےسۺاٌۺیکۺرمعۺںیمۺرلادفۺ‬
‫رکدے۔(ا دصۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺیکۺرمعۺےکۺہرارۺمرٌۺےھت۔)رعضۺیک‪:‬وتۺریمیۺرمعۺےسۺاچسیلۺَالۺاٌۺیکۺرمعۺںیمۺمراھۺدے۔هراملا‪:‬ااسیۺ‬
‫ےہ ۺوت ۺھکل ۺایل ۺاجےئ ۺاگ ۺاؿررہم ۺرکاجیلیگیئ ۺاؿررپھ ۺدبےل ۺاگ ۺںیہن(ونہتش ۺھکل ۺرک ۺطالہکئ ۺیک ۺوگاایہن ۺرکای ۺںیئگ)فلمایانقٰضیعمریاٰدمیاالیارہعنیی‬
‫جاءیہیملكیالموتیفقالیاٰدمیاولمییبقیمنیعمرییارہعونیسنۃیقالیاولمیتعطھایاہنك۔داؿدذق ۺا دص ۺہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص ۺیک ۺرعص ۺےسۺ‬
‫رصلۺاچسیلۺمرٌۺلایقۺرےہۺینعیۺونۺوسۺَاھٹۺمرٌۺزگرۺےئگۺكلمۺاوملفۺہیلعۺالصلـۃۺؿالسالصۺانۺےکۺلاٌۺا ےئ۔هراملا‪:‬ایکۺریمیۺرمعۺےسۺایھبۺ‬
‫اچسیلۺَال ۺلایق ۺںیہن ۺ؟اہک‪:‬ایکۺا ف ۺاےنپ ۺےٹیب ۺداؿد ۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالص ۺوکۺہن ۺدے ۺےکچ(رھپ ۺاهلل ۺزعؿلج ۺےنۺا دص ۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالص ۺےکۺےیلۺ‬
‫ہرارۺاؿرداؿدۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےکۺےئلۺوسۺمرٌۺوپرےۺرکدےی)ھذایحدیثیایبیھریرةی‪571‬االیماہنییالخطنی‬

‫‪ 571‬یسنن یالرتمذی یکتاب یالتفسری یسورة یاالعراف یدحمك ۺ‪۳۰۸۷‬دارالفکر یہریوت ی‪،۵۳/ ۵‬المستدرك یللحا کم یکتاب یاالیمان یقص یخلق یآدم یعلی ی‬
‫نیالکربییللؽیہیقیکتابیالشہاداتیہابیاالخؾیارییفیاالشہادیداریصادریہریوتی‪،۱۶۴/۱۰‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنی‬
‫ٰ‬ ‫السالمیدارالفکریہریوتی‪،۶۴/۱‬السن‬

‫(لایقۺمرہحفصۺا دنئۃ)‬ ‫یاهللیتعایلیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوت‪۲۵۱/۱‬ؿ‪۲۵۲‬‬

‫ٰ‬ ‫ا ہنیعباسیریض‬

‫‪Page 248 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫فمنیحدیثیاہنیعباسیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہم(ہیۺدحمكۺاوبہر رۃۺےہۺرگمۺوقنیسۺےکۺدرایمنۺدحمكۺانبۺابعٌۺےہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫مہنع۔ف)‬
‫انۺدحوثینۺاکۺارَادۺےہۺہکۺداؿدۺؽلہۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺوکۺا دصۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿالسالصۺےنۺرمعۺاطعهرامیئ۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۸۰‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لیاحکمیشیاایواراددعو ًنایوھویہارض یلؼسیہھای ذقۺمتۺںیمۺیسکۺیکۺوکیئۺزیچۺ مۺاجےئۺاؿردمدۺامینگنۺاچےہۺاؿر‬
‫ً‬ ‫اذایض‬
‫ا نؼسیفلیقلییایعبداهللیاعؼنوینییایعبادهللیاعؼنوینییای ایسیۺہگجۺوہاہجنۺوکیئۺدمہصۺںیہنۺوتۺاےسۺاچےئہۺوینۺاکپرے‪:‬‬
‫اےۺاهللۺےکۺدنبؿ!ریمیۺدمد ۺرکؿ‪،‬اےۺاهللۺےکۺدنبؿ!ریمیۺ‬ ‫عباداهللیاعؼنوین‪،‬فانیهللیعبا ًدایالیراھم۔‬
‫دمد ۺرکؿ‪،‬اے ۺاهلل ۺےک ۺدنبؿ!ریمیۺدمد ۺرکؿ۔اهلل ۺاعتیٰل ۺےکۺھچکۺ‬
‫دنبے ۺںیہ ۺںیہنج ۺہی ۺںیہن ۺداتھکی۔ؿۃ ۺاٌ ۺیک ۺدمد ۺرکےگنی۔‬
‫والحمدهللیربیالعالمنی۔‬

‫الطرباین ی‪572‬عن یعؾبۃ یہن یغزوان یریض یاهلل یتعایلی (ربطاینۺےنۺہبتعۺنب ۺزغؿان ۺریض ۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےس ۺرؿامكۺ‬
‫ٰ‬
‫ایک۔ف)‬
‫عن ۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۸۱‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬ذقۺلگنجۺںیمۺاجونرۺوھچفۺاجےئۺفلؼنادییایعبداهللیاحؽسوا وت وینۺدناۺرکے‪:‬‬
‫ل‬
‫اےۺاهللۺےکۺدنبؿ!رؿكۺدؿ۔ابعدۺاهللۺاےسۺرؿكۺدںیۺےگ۔اہنیالسین‪573‬یعنیاہنیمسعودیریضیاهللیتعایلیعن (انبۺا صٹیۺےن‬
‫ٰ‬

‫(ہیقبۺاحہیشۺہحفصۺزگہتش)‬
‫المعجمیالکبرییعنیا ہنیعباسیدحمكۺ‪ ۱۲۹۲۸‬المکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪،۲۱۴/ ۱۲‬مسندیایبیداودیالطیا لیسیدحمكۺ‪۲۶۹۲‬دارالمعرفۃیہریوتیالجزءی‬
‫الحادییعشریض‪،۳۵۰‬کزنالعمالیعنیا ہنیعباسیدحمكۺ‪۱۵۱۵۱‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۳۴/۶‬ؿ‪،۱۳۵‬الدرالمنثوریہحوال یالطیا لیسیالخیتحتیاآلیۃی‬

‫یتعایلیعلی یوسلمیالخیدارصادریہریوتی‪۲۸/۱‬ؿۺ‬
‫یالکربییالہنیسعدیذکریمنیولدیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫ٰ‬ ‫‪۲۸۲/۲‬داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۱۱۶/ ۲‬الطبقات‬

‫‪۲۹‬‬
‫یالمعجمیاال کبرییعنیعؾب یہنیغزوانیدحمكۺ‪۲۹۰‬المکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۱۱۷/۱۷‬ؿ‪۱۱۸‬‬
‫‪572‬‬

‫یعملیالیومیواللیلۃیدحمكۺ‪۲۰۸‬دائرةیالمعارفیالعثمانی یدیحرا لادۺدنکۺض‪۱۳۶‬‬

‫‪573‬‬

‫‪Page 249 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫انبۺوعسمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫دحمكۺ‪:۱۸۲‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪ :‬وینۺدناۺرکے‪:‬‬
‫اعؼنوینییایعباد یاهللی۔اہنیایبیشؼبۃی‪574‬والبزاریعنی ریمیۺدمد ۺرکؿ ۺاےۺاهللۺےکۺدنبؿ!(انبۺایبۺہبیشۺاؿرمرار ۺےنۺ‬
‫انبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫اہنیعباسیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہما۔ ی‬

‫ہیۺنیتۺدحںیثیۺؿاہتیبۺشکۺہکۺنیتۺاحصہبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺیکۺرؿامكۺےسۺا ںیئ‪،‬دقمیۺےسۺااکمرۺاملعءۺدنیۺرمہمحۺاهللۺاعتیٰلۺیکۺوبقملۺؿرجمفۺ‬
‫رںیہ‪،‬اٌۺبلطمۺلیلجۺیکۺدقر ۺےۺلیصفتۺریقفۺاکۺرَاہلۺانھاریاالنواریمنییمیصلٰوةیاالسرارفـــــ ۺہکۺنیار ۺوغہیثۺرشفیۺےکۺلضفۺرعیفۺ‬
‫اؿردغبادۺرشفیۺیکۺرطلۺایگرۃۺدقصۺےنلچۺؿریغۃۺالكۺالكۺلعفۺےکۺس ِ ِّرۺدبعیۺنیمۺفینصتۺایک‪،‬طالہظحۺوہ۔ انۺدحوثینۺاؿردحمكۺالجۺؿامظعۺ‬
‫لا ۺدحمص ۺاین ۺوتہق ۺلك ۺایل ۺریب ۺیک ۺوشتک ۺاقہرۃ ۺےک ۺوضحر ۺؿاہہیب ۺیک ۺرحتک ۺذموبیح ۺاک ۺاحل ۺتاخہمت ۺرَاہل ۺںیم ۺرقنعبی ۺا لاےہ۔انیشاءیاهللی‬
‫تعایل۔‬
‫ٰی‬
‫دحمكۺ‪:۱۸۳‬هرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫من یکنت یولی یفعیل یولی ۔احمد‪575‬والنسائی یوی سجۺاکۺںیمۺدمداگرۺؿاکرَارۺوہنۺیلعۺاٌۺاکۺدمداگرۺؿاکرَارۺےہۺ‬
‫یتعایلیعن یہسندیصحیح۔ ی رکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺارکلمی۔(ادمحۺؿنسایئۺؿاحمکۺےنۺمرلدۃۺریضۺ‬
‫الحا کمیعنیہریدةیریضیاهلل ٰ‬
‫اهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺنصبدۺحیحصۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫‪574‬یالمصنفیالہنیایبیشبۃیکتابیالدعاءیدحمكۺ‪۲۹۷۱۱‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪،۹۲/۶‬البحرالزخار(مسندیالبزار)دحمكۺ‪۱۸۱/۱۱ ۴۹۲۲‬یوالمعجمیالکبریی‬

‫دحمك‪،۱۱۸/۱۷ ۲۹۰‬کشفیاالستاریعنیزوائدیالبزا ریکتابیاالذکا ریدحمكۺ‪۳۱۲۸‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۴/۴‬‬

‫‪575‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیعنیہریدةیریضیاهللیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۳۵۸/۵‬ؿ‪،۳۶۱‬المستدركیللحا کمیکتابیقسمیالفَئییمنیکنتیولی یفانی‬
‫علیایولی یدارالفکریہریوتی‪،۱۳۰/۲‬الجا معیالصغرییعنیہریدةیدحمكۺ‪۹۰۰۱‬دارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪ ۵۴۲/۲‬ی‬
‫ً‬
‫ل‪:‬رسال ی''انھاریاالنواریمنییمیصلٰوةیاالسرار(‪۱۳۰۵‬ھ)''اتفؿیۺروضہیۺدلجۺمتفہۺوبطمہعۺراضۺافؿلدشیۺاجہعمۺاظنہیمۺروضہی‪،‬ادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃ‪،‬الوہرےکۺ‬
‫ہحفصۺ‪ ۵۶۹‬رپۺرموقصۺےہ۔‬

‫‪Page 250 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ؽالہمۺانمؿیۺےنۺرشحۺںیمۺهراملا‪:‬یدفعیعن یماییکرہی‪576‬یلع۔اٌۺےکۺدمداگرۺںیہۺاٌۺےسۺرکمؿاہفۺؿلل ِبافۺدعفۺهرامےتۺںیہ۔‬

‫اؿۺركشۺںیہنۺہکۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺہرۺاملسمنۺےکۺؿیلۺؿؿایلۺںیہ‪،‬اهللۺزعؿلجۺهراملاےہ‪:‬‬
‫یبنۺاملسموننۺاکۺرلادۃۺؿایلۺےہۺانۺیکۺاجوننۺےس۔‬ ‫"‪577‬۔‬ ‫"‬

‫روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ںیم املسموننۺاکۺان ۺیکۺاجوننۺےسۺرلادۃۺؿایلۺوہن۔(ادمحۺؿ‬ ‫"۔احمد‪578‬وی‬ ‫"‬
‫البیخارییومسلمیوالنسائییواہنیماجۃیعنیایبیھریرةی اخبری ۺؿملسم ۺؿنسایئ ۺؿانب ۺام ہ ۺےن ۺرضحف ۺاوب ۺہر رۃ ۺریض ۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫تعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهللی ٰ‬

‫ؽالہمۺانمؿیۺرشحۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫اٌۺےئلۺہکۺںیمۺاهللۺزعؿلجۺاکۺلامكۺامظعۺاؿرۺامتصۺولخمطۺایہٰلۺ‬ ‫الینیالخلیفۃیاالکربیالممدیلکلیموجودی‪579‬۔ ی‬
‫اکۺدمدرَانۺوہنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس۔‬

‫روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬

‫یالتؼسرییشر حیالجا معیالصغرییتحتیالحدیثیمنیکنتیولی یالخیۃبتکمۺاالامصۺااشلیعفۺرلاضۺ‪۴۴۲/۲‬‬

‫‪576‬‬

‫‪577‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۶/۳۳‬‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوسلمیدقیمیۺبتکۺاخہن رکایچ ‪،۳۰۸/۱‬صحیحیالبخاریی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 578‬یصحیحیالبخارییکتابیالکفالۃ یہابیجواریایبیہکریالصدیقییفیعہدیالنیبیص‬

‫کتابیالنفقاتی‪۸۰۹/۲‬یوکتابیالفرائضی‪۹۹۷/۲‬یوہابیا ہینیعمیاحدھمایالخی‪،۹۹۸/۲‬صحیحیمسلمیکتابیالفرائضیفصلییفیاداءیالدینیقبلیالوصیۃیالخی‬
‫دقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۳۵/۲‬سنن یالنسائی یکتاب یالجنائز یالصلوة یعیل یمن یعلی یدین یونر ۺدمحمۺاکراخہنۺرکایچۺ‪،۲۷۹/۱‬سنن یا ہن یماجۃ یاہواب یالصدقاتی‬

‫التشدیدییفیالدینیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺض‪،۱۷۶‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیھیریرہیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪۲۹۰/۲‬ؿ‪۴۵۳‬‬
‫یاویلیہالمومننییالخیۃبتکمۺاالامۺااشلیعفۺرلاضۺ‪۳۷۷/۱‬‬
‫یالتؼسرییشر حیالجا معیالصغرییتحتیالحدیثیانا ٰ‬
‫‪579‬‬

‫‪Page 251 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫مامنیمؤمنیاالیوانایاویلیہ ٖ ییفیالدنیایواالٰخرةیاقرءیویای وکیئۺاملسمن ۺااسیۺںیہنۺہکۺںیمۺداینۺاؿر ۺا رخف ۺںیمۺِق ۺےسۺ‬

‫یبیاویل یہالمؤمننییمنیانفسھمیفایمای رلادۃۺاٌۺاکۺؿایلۺہنۺوہن‪،‬اہمترےۺیجۺںیمۺا ےئۺوتۺہیۺا ہیۺرکہمیۺ‬
‫ٰ‬ ‫انیشػتمیالن‬
‫مؤمنیماتیوتركیماالیفلریث یعصؽت یمنیکانویومنی ڑپوھ ۺہک ۺ''یبن ۺرلادۃ ۺؿایل ۺےہ ۺاملسمونن ۺاک ۺان ۺیک ۺاجونن ۺےسۺ‬
‫‪'' 580‬وتۺوجۺاملسمنۺرمےۺاؿررتہکۺوھچرےۺاٌۺےکۺؿارفۺاٌۺےکۺ‬
‫تركیدی ًنایاوضیاعًایفلیاتینیفانایموالہ۔البخاریی وی‬
‫ہبصعۺوہنۺاؿروجۺاےنپۺاؿرپۺوکیئ َۺدنیۺسکیبۺےبۺررۺےچبۺوھچرےۺ‬
‫مسلمیوالرتمذییعنیایبیھریرةیواہویداودیوالرتمذیی‬
‫یتعایلی‬
‫ٰ‬ ‫هلل‬‫یا‬‫یل‬‫ص‬‫ۺ‬ ‫ن‬‫ۺوہ‬ ‫ںیم‬ ‫ۺ‬ ‫یٰل‬‫ۺوم‬ ‫اک‬‫ۺ‬ ‫ٌ‬‫ۺا‬ ‫ہک‬‫ۺ‬ ‫ےئ‬ ‫ۺا‬ ‫ںیم‬‫ۺ‬ ‫ۃ‬‫ۺانپ‬ ‫ی‬‫ۺریم‬ ‫ۃ‬‫ؿ‬
‫عنیجاہریہنیعبداهللیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہم۔ ی‬
‫علیكیوع ٰیلیآلكیوہاركیوسلم۔(اخبری ۺؿملسم ۺؿرتذمی ۺےنۺ‬
‫اوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺاؿراوبداؿد ۺؿرتذمیۺےنۺاجمرۺ‬
‫نبۺدبعاهللۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫و‬
‫اامصۺینیعۺدمعۃۺااقلریۺںیمۺر رۺدحمكۺذموکرۺهرامےتۺںیہ‪:‬المویلیالناصری‪581‬۔اہینۺومیٰلۺ مكٹٰیۺدمدۺاگرۺےہ۔‬
‫وت الرجصۺمکحبۺدحمكۺومیٰلۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺیھبۺہرۺاملسمنۺےکۺؿیلۺؿدمداگرۺؿداعفۺلالۺؿرکمؿاہفۺنیہ‪،‬والحمدهللیرب ٰ‬
‫یالعلمنی‪ ،‬ایسۺےئلۺ‬
‫َاۃۺَاذقۺےنۺهراملا‪:‬رضحف‬

‫یالصلوہیعیلیمنیتركی َیدینایدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۳۲۳/۱‬صحیحیالبخارییکتابیالتفسرییسورةی‬
‫ٰ‬ ‫‪580‬یصحیحیالبخارییکتابییفیاالستقراضیواداءیالدینیہاب‬
‫االحزاب یدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۷۰۵/۲‬صحیح یمسلم یکتاب یالفرائض یفصل ییف یاداء یالدین یقبل یالوصیۃ یالخ یدقیمی ۺبتک ۺاخہن ۺرکایچ ۺ‪،۳۶/۲‬سننی‬
‫الرتیم‪،‬سننیایبیداودیکتابیاالمارةیہابییفیارزاقیالذریۃ یا اتفف ۺاعمل ۺرپسی ۺالوہر ۺ‪،۵۴/۲‬مسندیاحمدیہنیحنبلیعنیایبیھریرةیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‬
‫نیالکربییللؽیہیقیہابیالعصبۃی‪۲۳۸/۶‬یویکتابیالنکاحی‬
‫ٰ‬ ‫‪۳۳۴/۲‬ؿ‪،۳۳۵‬شرحیالسنۃیکتابیالفرائضیدحمكۺ‪۲۲۴۱‬المتکبیاالسالیمیہریوتی‪،۳۲۴/۸‬سن‬
‫‪۵۸/۷‬یدارصادریہریوت‬

‫یعمدةیالقارییشرحیصحیحیالبخارییکتابیالتفسرییسورةیاالحزابیتحتۺدحمك ‪۴۷۸۱/۳۰۲‬یہریوتی‪۱۶۴/۱۹‬‬
‫‪581‬‬

‫‪Page 252 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اریمۺؿدرہیئۺػاہرۃۺاؿرا ‪582‬اخل۔‬
‫اوقل‪:‬ومعص ۺدحمك ۺںیم ۺرضحاف ۺافلخےئ ۺللبۃ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺمہنع ۺیھب ۺدالخ ۺاؿرصیصخت ۺیک ۺاالًا ۺاحذق ۺںیہن ۺہک ۺلارص ۺاک ۺوصنمر ۺےس ۺالضفۺ‬
‫یتعایل‪:‬‬
‫وہلاۺھچکۺرضؿرۺںیہن‪،‬قالیاهلل ٰ ی‬
‫اہمرجنیۺاهللۺؿروسلۺیکۺدمدۺرکےتۺںیہ۔‬ ‫‪583"‬۔‬ ‫"‬

‫یتعایل‪:‬‬
‫وقالیاهلل ٰ‬
‫یبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺدمداگرۺاهللۺےہۺاؿرربجلیۺؿاوبرکبۺ‬ ‫‪584"‬۔(االٰیۃ) ی‬ ‫‪‬‬ ‫"‬
‫ؿرمعۺؿطالہکئۺ مہیلۺالصلٰـۃۺؿالسالص۔‬

‫دحمكۺ‪:۱۸۴‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫اہنیتیفاطمۃیحوراءیاٰدمیۃیلمیتیحضیولمیتطمثیوانامی ریمیۺاصرثرادیۺافہمطۺا دویمنۺںیمۺوحرۺےہۺہکۺاجنوتسنۺےکۺ‬
‫یتعایلیفطمھایومحؽیہایمنیالنار۔ی اعرےضۺوجۺوعرفۺوکۺوہےتۺںیہۺانۺےسۺلاكۺؿزنمۃۺےہ۔اهللۺ‬
‫سمایھایفاطمۃیالنیاهلل ٰ‬
‫الخطیبی‪585‬عنیاہنیعباسیریضیاهللیتعایلیعنہما۔ ی زعؿلجۺاٌۺےنۺاکۺافہمطۺاٌۺےئلۺلاصۺراھکۺہکۺاےسۺاؿراٌۺےسۺ‬
‫ٰ‬
‫ه‬
‫تبحمۺرےنھکۺؿاولنۺوکۺا شتۺدؿرح ۺےسۺا راد ۺ رامدلا۔(بیطخۺ‬
‫ےنۺانبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫الامنۺرہراۺوکۺلارۺےسۺڑھچالاۺوتۺاهللۺزعؿلجۺےنۺرگمۺلاصۺرضحفۺرہراۺاکۺےہۺافہمطۺڑھچاےنۺؿایلۺا شتۺمنہجۺےس‪،‬اجنفۺدےنیۺؿایل۔‬
‫ؽ ِ‬
‫یتعایلیع ٰیلیاہیہایوعلیہایوہعلہایواہنیہایوہاركیوسلم۔‬‫صیلیاهلل ٰ‬

‫‪582‬ۺہفحتۺاانثۺءۺرشعلۃۺلافۺمتفہۺدراامعقۺلیہسۺاڈیکیمۺالوہرۺض‪۲۱۴‬‬
‫‪583‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۸/۵۹‬‬
‫‪584‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۴/۶۶‬‬
‫‪ 585‬یتاریخیہغدادیترجم یغانمیہنیحمیدی‪۶۷۷۲‬دارالکتبیالعریبیہریوتی‪،۳۳۱/۱۲‬کزنیالعمالیعنیا ہنیعباسیدحمكۺ‪۳۴۲۲۶‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‬

‫‪۱۰۹/۱۲‬‬

‫‪Page 253 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۱۸۵‬‬
‫یاهللیتعایلیعن یدعایامیکلثومی ینعیۺاریمۺاوملنینمۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺاینپۺرؿ ہۺدقمہسۺ‬
‫ٰ‬ ‫انیعمریہنیالخطابیریض‬
‫نیایبیطالبیریضیاهللیتعایل یعنہمایوکانتی رضحفۺاصۺوثلکصۺدرتخۺاریمۺاوملنینمۺومیٰل ۺیلعۺؿوتلۺرہراۺریضۺ‬
‫ٰ‬ ‫ہنتیعیلیاہ‬
‫تحت ‪،‬فوجدیھایتبیکیفقالیمایبکیک‪،‬فقالییایامریی اهلل ۺاعتیٰلۺمہنع ۺوک ۺلاللا ۺاںیہن ۺرؿےت ۺلالا ۺَیق ۺوپاھچ‪،‬اہک ۺلا ۺاریمۺ‬
‫اوملنینمۺہیۺوہیدیۺبعکۺاابحر(ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺاہلجۺاہمئۺ‬
‫المومننی یھذا یالیھودی ییعین یکعب یاالحبار ییقولی‬
‫لانیعب ۺؿاملعےئ ۺاتکنیب ۺؿاملع ۺاملعےئ ۺوتراۃ ۺےس ۺںیہ ۺےلہپ ۺوہیدیۺ‬
‫انكیعیلیہابیمنیاہوابیجھنمیفقالیعمریماشاءیاهللی‬
‫ےھت ۺخالتف ۺافرؿیق ۺںیم ۺرشمل ۺلاَالص ۺوہےئ‪َ،‬اہرادی ۺاک ۺاٌۺ‬
‫واهللیاینیالرجویانییکونیریبیخلقینیسعیدایثمیارسلی‬
‫ؿغك ۺاحلك ۺبضغ ۺںیم ۺاںیہن ۺاٌ ۺظفل ۺےس ۺریبعت ۺهراملا‬
‫ایلیکعبیفدعاہیفلمایجاءیہیکعبیقالییایامرییالمومننیی‬
‫مرانبےئۺلاركۺظرایجۺاھتۺہکۺالرہمۺَاہرادیگۺےہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ینشل‬
‫التعجلیعیلیوالذیینفیسیہید ٖہ یال خیذوالحجۃی مہنع ۺانیعمج)ہی ۺاتہک ۺےہ ۺہک ۺا ف ۺمنہج ۺےک ۺدرؿارؿن ۺےس ۺالكۺ‬
‫حیت یتدخل یالجنۃ یفقال یعمر یای یشیییئ یھذا یمرة ییفی درؿارےۺرپۺںیہ‪،‬اریمۺاولنینمۺےنۺهراملا ۺوجۺخدا ۺاچےہۺخدا ۺیکۺ‬
‫الجنۃ یمرةً ییف یالنار یفقال ییا یامری یالمومننی یوالذیی مسق ۺكشیب ۺےھجمۺادیمۺےہ ۺہک ۺریمےۺرف ۺےن ۺےھجم ۺدیعس ۺدیپا ۺیکۺ‬
‫نفیسیہیدہیانایلنجدكییفیکتابیاهللیعزوجلیعیلیہابی وہ‪،‬رھپ ۺرضحف ۺبعک ۺوک ۺلال ۺاجیھب‪،‬اوہـن ۺےن ۺاحرضوہرک ۺرعضۺ‬
‫مینیاہوابیجھنمیتمنعیالناسیانییقعوایفیھایفاذایمتی ی یک‪:‬اریماوملنینمۺ!ۺھجمۺرپۺدلجیۺہنۺهرامںیئۺمسقۺاٌۺیکۺسجۺےکۺ‬
‫ل‬
‫اہھت ۺںیم ۺریمی ۺاجن ۺےہ ۺدی ۺا سزۃ ۺاک ۺہنیہم ۺمتخ ۺہن ۺوہےن ۺلاےئۺ‬
‫اگ ۺہک ۺا ف ۺذیق ۺںیم ۺرشتفی ۺےل ۺاجںیئ ۺےگ۔هراملا‪:‬ہی ۺایکۺ‬
‫لاف ۺےہ ۺیھبک ۺذیق ۺںیم ۺیھبک ۺلار ۺںیم ۺ؟ ۺرعض ۺیک‪:‬لا ۺاریم‬
‫اوملنینمۺ!مسقۺاٌۺیکۺسجۺےکۺاہھتۺںیمۺریمیۺاجنۺےہۺا فۺ‬
‫وکۺاتکف ۺاهللۺںیمۺمنہجۺےکۺدرؿارؿنۺےسۺالكۺدرؿارےۺرپۺ‬
‫لاےتۺںیہ‬

‫‪Page 254 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ییومیالقیمۃ۔اہنیاسعدی ہکۺا فۺولوگنۺوکۺمنہجۺںیمۺرگےنۺےسۺرؿےکۺوہےئۺںیہۺذقۺ‬

‫ٰ‬ ‫حمونیفیہایایل‬
‫ٰ‬ ‫لمییزالوایقت‬
‫‪586‬ییفیطبقات یواہوالقاسمیہنیہشر یانییفیمالی یعنی ا فۺااقتنلۺهرامںیئۺےگۺایقعقۺلكۺولگۺلارۺںیمۺرگارکںیۺےگ‬
‫(وحسؽنااهللیونعمیالوکیلیوالیحولیوالیقوةیاالیہاهللیربی‬
‫یمویلیعمریریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬ ‫البخاری ٰ‬
‫عمریالجلیل)(انبۺدعسۺےنۺاینپۺاقبطفۺںیمۺاؿراوبااقلمسۺنبۺ‬
‫رشبان ۺےنۺاینپۺاامیلۺںیمۺرضحف ۺرمعریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےکۺ‬
‫ا رادۺرکدۃۺؽالصۺےسۺرؿامكۺایکۺےہ۔ف)‬

‫و‬
‫ھال دؿرحۺںیمۺرگےنۺےسۺاچبلاۺدعفۺلالۺاکۺےہۺوکۺوہا۔‬
‫دحمك ۺ‪:۱۸۶‬اعمین ۺالالارۺاامصۺاحطؿی ۺںیم ۺےہ‪:‬حدثنایاہنیمرزوقیثنایازھریالسمانیعنیاہنیعونیمحمدیقالیقالیعمرریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلی‬
‫عن ‪:‬لنایرقابیاالرضی‪587‬۔ینعیۺاریمۺاوملنینمۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺهراملا‪:‬رنیمۺےکۺامكلۺمہۺںیہ۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۸۷‬‬
‫عثمنیہعشرةیاٰالفیدیناری۔ینعیۺذق ۺوضحرۺ‬‫یاهللیتعایلیعلی یوسلمیایلیعثمانییستعؼن ییفیجؼشیالعسرةیفبعثیالی ی ٰ‬ ‫ٰ‬ ‫ہعثیالنیبیصیل‬
‫ادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺزغؿۃۺوبتكۺےکۺےئلۺںورکۺاَالصۺوکۺرایریۺاکۺمکحۺدلاۺاملسموننۺرپۺتہبۺاحلكۺیگنتۺؿ ؿُضرفۺیھتۺاٌۺلافۺ‬
‫ںیم ۺوضحر ۺادقٌ ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺاریم ۺاوملنینم ۺامثعن ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺااعتسمك ۺهرامیئ ۺان ۺےس ۺدمداچیہ‪،‬دؿاونلرنیۺ‬
‫ؿٹ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺدٌۺہرارۺارشایفنۺاحرضۺںیکۺوضحرۺرپۺونرۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬اےۺ مٰنۺ! اهللۺریتیۺیپھچۺاؿرػاہرۺ‬
‫ؿٹ‬
‫ذظاںیئۺاؿرا حۺےسۺایقعقۺلكۺوجۺھچکۺھجتۺےسۺؿاعقۺوہۺِقۺیک رفغمفۺهرامےئ‪،‬اٌۺےکۺدعبۺ مٰنۺوکۺھچکۺرپؿاۃۺںیہنۺوکیئۺلمعۺرکے۔اہنی‬
‫عدی‪588‬یوالدارقطینیوی ی‬
‫ی‬

‫الطبقاتیالکربییالہنیسعدیزکریاستخالفیعمریریضیاهللیعن یدارصادریہریوتی‪،۳۳۲/۳‬کزنیالعمالیہحوال یا ہنیسعدیوایبیالقاسمیہنیہشرانی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 586‬ی‬

‫دحمكۺ‪۳۵۷۸۷‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۵۷۰/۱۲‬ؿ‪۵۷۱‬‬
‫‪587‬‬
‫یشرحیمعاینیاآلثاریکتابیالسرییہابیاحیاءیاالرضیالمؼتۃیاچیۺامیۺدیعسۺینپمکۺرکایچۺ‪۱۷۶/۲‬‬
‫‪588‬‬
‫یکزنالعمالیہحوال یعد‪،‬قطیدحمكۺ‪۳۶۱۸۹‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۸/۱‬‬

‫‪Page 255 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫نیالیمانیریضیاهللیتعایلیعنہما(انب ۺدعی ۺؿدارػغٹی ۺؿاوب ۺمیعن ۺےنۺ‬

‫ٰ‬ ‫لیالصحاہۃیریضیاهللیتعایلیعنہمیعنیحذیفۃیہ‬
‫ٰ‬ ‫اہوینعیمییفیفضائ‬
‫اضفلئۺاحصہبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺںیمۺخدہفیۺنبۺاامیلنۺریضۺاۺهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫ویکنۺؿاہیبۺاصوبح!ۺریغۺخداےسۺااعتسمكۺرشكۺوتۺںیہن‪،‬الاكۺنیعتسنۺےکۺایکۺینعمۺےتہکۺوہ۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۸۸‬الكۺرصمیۺےنۺاریمۺاوملنینمۺافرؿطۺامظعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺیکۺخدعقۺادقٌۺںیمۺاحرضۺوہرکۺرعضۺیک‪:‬‬
‫اریمۺاوملنینمۺ!ںیمۺوضحرۺیکۺانپۃۺاتیلۺوہنۺملظۺےس۔‬ ‫یایامرییالمومننییعائذہكیمنیالظلم۔ ی‬

‫ۺاعمدا‪،‬وتۺےنۺیچسۺاجےئۺانپۃۺیکۺانپۃۺیل۔امہراۺبلطمۺوتدحمكۺےکۺاےنتۺیہۺوظفلنۺےسۺوہایگ‪،‬انپۃۺےنیلۺؿاولنۺےنۺ‬
‫اریمۺاوملنینمۺےنۺهراملا‪:‬ذعف ً‬
‫اریمۺاوملنینمۺیکۺداہیئۺدیۺاؿراریمۺاوملنینمۺےنۺاینپۺلاراگۃۺوکۺیچسۺاجےئۺانپۃۺهراملا‪،‬رگمہمتتۺدحمكۺیھبۺدرکۺرکںیۺہکۺاٌۺںیمۺاریمۺاوملنینمۺےکۺ‬
‫امکلۺدعلۺاکۺدرکۺےہ۔رمعؿۺنبۺاعضۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺرصمۺرپۺاریمۺاوملنینمۺےکۺوصدیبارۺےھت‪،‬ہیۺهرلادیۺرصمیۺرعضۺرکلاےہۺہکۺںیمۺےنۺ‬
‫ان ۺےک ۺاصرثرادے ۺےک ۺَاھت ۺدؿر ۺاگلیئ ۺںیم ۺا ےگ ۺلکن ۺایگ ۺاصرثرادے ۺےن ۺےھجم ۺوکرے ۺامرے ۺاؿراہک‪:‬ںیم ۺدؿ ۺزعمر ۺؿرکمی ۺؿادلنی ۺاکۺ‬
‫اٹیبوہن۔اٌۺیکۺهرلادۺرپۺاریمۺاوملنینمۺےنۺهرامنۺلاذفۺهراملاۺہکۺرمعؿۺنبۺاعضۺعمۺاےنپۺےٹیبۺےکۺاحرضۺوہن‪،‬احرضۺوہےئ۔اریمۺاوملنینمۺےنۺ‬
‫رصمیۺوکۺمکحۺدلا‪:‬وکراےلۺاؿرۺامر۔اٌۺےنۺدبہلۺانیلۺرشؿػۺایک۔اؿراریمۺاوملنینمۺهرامےتاجےتۺںیہ‪:‬امردۺؿلیٹمـنۺےکۺےٹیبۺوک۔اسنۺریضۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہ‪:‬خداۺیکۺمسقۺ!ذقۺاٌۺهرلادۺےنۺامرلاۺرشؿػۺایکۺامہراۺیجۺہیۺاچاتہۺاھتۺہکۺہیۺامرےۺاؿراانپۺوعضۺےل۔اٌۺےنۺاہینۺلكۺ‬
‫امرا ۺہک ۺمہ ۺانمت ۺرکےن ۺےگل ۺاکٌ ۺ!اانپ ۺاہھت ۺااھٹ ۺےل۔ ذق ۺرصمی ۺافرػ ۺوہا ۺاریم ۺاوملنینم ۺےن ۺهراملا‪:‬اف ۺہی ۺوکرا ۺرمعؿ ۺنب ۺاعض ۺیک ۺدنچ ۺلا ۺرپۺ‬
‫رھک(ینعیۺؿاہنۺےکۺاحمکۺےھتۺاوہـنۺےنۺویکنۺہنۺدادۺریسۺیک‪،‬ےٹیبۺاکۺویکنۺاحلعۺلاٌۺایک)رصمیۺےنۺرعضۺیک‪:‬لاۺاریمۺاوملنینمۺ!انۺےکۺےٹیبۺیہۺ‬
‫ےنۺےھجمۺامراۺاھتۺاٌۺےسۺںیمۺوعضۺےلۺاکچ۔اریمۺاوملنینمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرمعۺؿنبۺاعضۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺهراملا‪:‬‬

‫‪Page 256 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫مذکمیتعبدتمیالناسیوولدتھمیاماتہمیاحرارا۔ ی مت ۺولوگن ےن ۺدنباگن ۺخدا ۺوک ۺبک ۺےس ۺاانپ ۺؽالص ۺانبایلاحالہکن ۺؿۃۺ‬
‫امنۺےکۺٹیپۺےسۺا رادۺدیپاۺوہےئۺےھت۔‬

‫رمعؿۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرعضۺیک‪:‬لاۺاریمۺاوملنینمۺ! ہنۺےھجمۺوکیئۺربخۺوہیئۺہنۺہیۺصخشۺریمےۺلاٌۺهرلادیۺا لا۔اہنیعبدیالحکمی‪589‬عنی‬

‫یتعایلیعن (انبۺدبعامکحلۺےنۺرضحۺفۺاسنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫ا نسیریضیاهلل ٰ‬
‫دحمك ۺ‪:۱۸۹‬خالتف ۺافرؿط ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺںیم ۺالك ۺَال ۺدمہنی ۺںیم ۺطحق ۺمیظع ۺڑپا ۺاٌ ۺَال ۺاک ۺ"عالمیالرمادہ "لاص ۺراھک ۺایگ ۺینعی ۺہالكۺ‬
‫ؿابتیہۺاجنۺؿاملۺاکۺَا۔اریمۺاوملنیمۺےنۺرمعؿۺنبۺااعلضۺوکۺرصمۺںیمۺهرامنۺاجیھب‪:‬‬
‫ہیۺہقشۺےہۺدنبلہۺخداۺرمعۺاریمۺاوملنینمۺیکۺرطلۺےسۺانبۺاعضۺےکۺلاص‬
‫سلٰمیامایہعدیفلعمرییییاعمریومایتبایلیاذایشبعتیانتی َالصۺےکۺدعبۺؿاحضۺوہےھجمۺاینپۺاجنۺیکۺمسقۺ! اےۺرمعؿۺ!ذقۺمتۺ‬
‫ومن یمعك یان یاھلك یانا یومن یمیع یفیاغوثاہ یثم ییای اؿراہمترے ۺكلم ۺؿاےل ۺریس ۺوہن ۺوت ۺںیہمت ۺھچک ۺرپؿاۃ ۺںیہن ۺہکۺ‬
‫ںیم ۺاؿرریمے ۺكلم ۺؿاےل ۺہالك ۺوہاجںیئ ۺارے ۺهرلاد ۺوک ۺچنہپۺ‬ ‫غوثاہییرددقول ۔ ی‬
‫ارےۺهرلادۺوکۺچنہپ۔اؿراٌۺ ےملۺوکۺلارلاررحت رۺهراملا۔‬

‫رمعؿۺنبۺاعضۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺوجافۺاحرضۺایک‪:‬‬
‫ہیۺرعیضۺدنبۃۺخداۺاریمۺاوملنینمۺرمعۺوکۺرمعؿۺنبۺاعضۺیکۺرطلۺےس‬
‫امایہعدیفیالؽیكیثمییالؽیكیوقدیہعثتیالیكیہعریای دعبۺَالصۺرعمؿضۺوضحۺرںیمۺلارۺلارۺخدعقۺوکۺاحرضۺوہنۺرھپۺ‬
‫اولہایعندكیواٰخریھایعندییوالسالمیعلیكیورحمۃی لار ۺلار ۺخدعق ۺوکۺاحرضۺوہنۺںیمۺےنۺوضحر ۺںیمۺؿۃۺاکرؿانۺ‬
‫رؿاہنۺایکۺےہۺسجۺاکۺاؿلۺوضحر ۺےکۺلاٌۺوہۺاگ اؿرا رخریمےۺ‬ ‫اهللیوہرکات ۔ ی‬
‫لاٌۺاؿروضحرۺرپَالصۺاؿراهللۺزعؿلجۺیکۺردمقۺاؿرمرںیتک۔‬

‫رمعؿۺنبۺااعلضۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺااسیۺیہۺاکرؿانۺاحرضۺایکۺہکۺدمہنیۺ ہبیۺےسۺرصمۺلكۺہی‬

‫یکزنیالعمالیہحوال یا ہنیعبدالحکمیدحمكۺ‪۳۶۰۱۰‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۶۰/۱۲‬ؿ‪۶۶۱‬‬

‫‪589‬‬

‫‪Page 257 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وس‬
‫امتصۺزنماہلۺےئۺدؿ‪۱‬رۺدرارۺاؿوٹننۺےسۺرھبیۺوہیئۺںیھتۺاہینۺےسۺؿاہنۺلكۺالكۺاطقرۺیھتۺسجۺاکۺالہپۺاؿمكۺدمہنیۺ ہبیۺںیمۺاھتۺاؿرۺ ھالۺرصمۺ‬
‫ںیم‪ِ،‬قۺرپۺالاحۺاھت‪،‬اریمۺاوملنینمۺےنۺؿۃۺامتصۺاؿمكۺمیسقتۺهرامدےیۺہرۺرھگۺوکۺالكۺالكۺاؿمكۺعمۺاےنپۺلارۺےکۺاطعوہاۺہکۺالاحۺاھکؿۺاؿراؿمكۺ‬
‫دحبۺرکۺےکۺاٌۺاکۺوگِقۺاھکؿ‪،‬رچیبۺاھکؿ‪،‬اھکلۺےکۺوجےتۺانبؿ‪،‬سجۺڑپکےۺںیمۺالاحۺرھباۺاھتۺااکسۺاحللۺؿریغۃۺانبؿ۔وینۺاهللۺزعؿلجۺےنۺولوگنۺ‬
‫یکۺلکشمۺدعفۺیک‪،‬اریمۺاوملنینمۺدمحۺاجبالےئ۔‬
‫اہنیخزیمۃییفیصحیح ی‪590‬یوالحا کمییفیالمستدركیوی انبۺزخہمیۺےنۺاینپۺحیحصۺںیمۺاؿراحمکۺےنۺدتسمركۺںیمۺاؿر‬
‫یتعایلی یقہیبۺےنۺننسۺںیمۺرمعۺافرؿطۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےکۺادادۺرکدۃۺ‬ ‫الؽیھیقییفیالسننیعنیاسلم ٰ‬
‫یمویلیعمریریضیاهلل ٰ‬
‫عن یواہنیعبدیالحکمیواللفظیل ‪،‬عنیاللیثیہنیسعد۔ ی ؽالصۺاملسۺےس‪،‬اؿرۺانبۺدبعامکحلۺےنۺلیقۺنبۺدعسۺےسۺرؿامكۺ‬
‫ایکۺےہ‪،‬ظفلۺانبۺدبعامکحلۺےکۺںیہ۔(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۹۰‬وضحرۺدیسۺاعملۺوتۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوضحرۺےکۺلامكۺرکمیۺیلعۺرمنضٰیۺاریمۺاوملنیمۺرکصۺاهللۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺارکلمیۺ‬
‫هرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫یحیمنیاهللیانییکونیذنبیاعظمیمنیغفرییاوی ےب ۺكش ۺاهلل ۺزعؿلج ۺےس ۺرشص ۺا یت ۺےہ ۺہک ۺیسک ۺاک ۺگباۃ ۺریمیۺ‬
‫اینیالست ٖ‬
‫جھلیاعظمیمنیحلمیاوعورةیالیواریھایسرتییاوخلۃی تفصۺرفغمفۺےسۺمرھۺاجےئۺؿۃۺگباۃۺرکےۺاؿرریمیۺرفغمفۺ‬
‫الیسدھایجودی۔اہنیعساکریعنیجبرییعنیالشعیبی اٌۺیکۺششخبۺںیم ۺیگنتۺرکے ۺہک ۺںیم ۺہنۺشخب ۺوکسنۺلا ۺیسکۺیکۺ‬
‫اہجلكۺریمےۺملعۺےسۺرادئۺوہاجےئۺہکۺؿۃۺلہجۺےسۺشیپۺا ےئۺ‬
‫عنیعیلیکرمیاهللیتع ٰ‬
‫ایلی ی‬
‫اؿرںیمۺملحۺےسۺاکصۺہنۺےلۺوکسنۺلا ۺیسکۺبیعۺیسکۺرشص ۺیکۺ‬
‫لافۺوکۺریماۺرپدۃۺہنۺاپھچےئۺلا‬

‫یالکربییللؽیہیقیکتابیقسمیالفیئیوالغنیمۃیہابییکونیللو یلیالخیداریصادریہریوتی‬
‫ٰ‬ ‫‪590‬یالمستدركیللحا کمیکتابیالزکٰوةیدارالفکریہریوتی‪ ۴۰۵/۱‬السنن‬

‫‪،۳۵۵/۶‬صحیحیا ہنیخزیم یہابیذکریالدلیلیعیلیانیالعا ملیالخیدحمكۺ‪۲۳۶۸‬یالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۶۸/۴‬کزنیالعمالیہحوال یا ہنیخزیم یدحمكۺ‬

‫‪۳۵۸۸۹‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۰۹/۱۲‬ۺؿۺ‪،۶۱۰‬کزنیالعمالیہحوال یا ہنیعبدالحکمیدحمكۺ‪۳۵۹۰۶‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۱۴/۱۲‬ۺؿ‪۶۱۷‬‬

‫‪Page 258 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫یسک ۺاحدنمتجی ۺوک ۺریما ۺرکص ۺدنبۃ ۺہن ۺهرامےئ۔(انبۺ‬ ‫وجہ ۔ ی‬

‫اسعرک‪591‬ےن ۺریبج ۺےس ۺاوہـن ۺےن ۺِكٹی ۺےس ۺاوہـن ۺےنۺ‬
‫رضحفۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫ؿاہویب! داھکیۺمتۺےنۺوبحملانۺخداۺاکۺاک نن‪،‬انۺیکۺرفغان‪،‬انۺیکۺاحذقۺمرا ری‪،‬انۺیکۺَانۺِ ّباری۔‬

‫اللھمیانفعنایہفضلھمیوعفوھمیوحلمھمیوجودھمیوی لاۺاهلل!ۺںیمہۺانۺےکۺلضف‪،‬انۺےکۺوفع‪،‬انۺےکۺملح‪،‬انۺےکۺوجدۺ‬
‫اؿر ۺان ۺےکۺرکصۺےسۺداین ؿ ا رخف ۺںیمۺعفنۺاطعهرام ا نیم۔‬ ‫کرمھمییفیالدنیایواالٰخرةیاٰمنی۔ ی‬
‫(ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۹۱‬هرامےتۺںیہۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہج‪:‬‬
‫الادرییاییالنعمتنییاعظمیعیلیمنۃیمنیرجلیہذلی ےبۺكشۺںیمۺںیہنۺاجاتنۺہکۺانۺدؿۺوتمعننۺںیمۺوکنۺےسۺھجمۺرپۺ‬
‫ٰینیموضعایلحاجت یواجرییاهللی رلادۃۺاک ننۺےہۺہکۺالكۺصخشۺریمیۺرساکرۺوکۺاینپۺاحذقۺرؿایئۺ‬ ‫ً‬ ‫مصاصیوجہ ٖ یایلیفرا‬
‫قضایءیھایاویسرہ‪،‬عیلییدییوالنیاقٰضیالمرئیمسلمی اک ۺلحم ۺاجن ۺرک ۺاانپ ۺزعمرعبہ ۺریمے ۺَاےنم ۺالےئ ۺاؿراهلل ۺاعتیٰل ۺاۺ‬
‫یکسۺاحذقۺاکۺرؿاۺوہلاۺایکسۺا َاینۺریمےۺاہھتۺرپۺؿانۺهرامےئ‪،‬ہیۺ‬
‫حاجۃ یاحب یایل یمن یمال یاالرض یذھبا یوفضۃ۔اہوی‬
‫امتصۺرؿےئۺرنیمۺرھبۺرکۺوسلاۺاچدنیۺےنلمۺےسۺےھجمۺرلادۃۺوبحمفۺ‬
‫الغنائمیالنریسییفیکتابیقضاءیالحوائجیعن یریضیاهللی‬
‫ك‬‫ل‬ ‫ه‬
‫ےہۺہکۺںیم یسکۺاملسمن ۺیکۺاحذق ۺرؿا رامؿن۔(اوبۺا بامئۺ‬
‫تعایلیعن ‪592‬۔ ی‬
‫ٰ‬
‫ازلیسۺےنۺاتکفۺاضقۺءۺاوحلاجئۺںیمۺومالۺیلعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺ‬
‫ےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۹۲‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬ھجاھمیحسانیفش ٰیفیواشت ٰ ی‬
‫یف۔ک ننۺےنۺاکهرؿنۺیکۺوجہۺیہکۺوت‬

‫یتاریخیدمشقیالکبرییترجم یعیلیہنیایبیطالبی‪ ۵۰۲۹‬داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۳۹۹/۴۵‬کزنالعمالیہحوال یکریعنیعیلیریضیاهللیعن یدحمكۺ‬

‫‪591‬‬

‫‪۳۶۳۶۴‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۱۱۱/۱۳‬‬
‫‪592‬‬

‫‪Page 259 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫افشدیۺافشیل۔مسلم یعنیامیالمومننییریضیاهلل ٰ‬
‫‪593‬‬
‫یتعایلیعنہا۔(ملسمۺےنۺاصۺاوملنینمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺےسۺرؿامكۺیک۔ف)‬
‫دحمكۺ‪:۱۹۳‬ذقۺافکرۺغرشیۺےنۺَانۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیمۺااعشرۺاتسگیخۺےکب‪،‬دبعاهللۺنبۺرؿاہۺریضۺاۺهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺمکحۺ‬
‫وجافۺوہا‪،‬اوہـنۺےنۺوجافۺدلا‪،‬وضحرۺےنۺلااکیفۺلالا‪،‬رھپۺرضحفۺبعکۺنبۺامكلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺارَادۺوہا‪،‬انۺاکۺوجافۺیھبۺدنسپۺاخرطۺ‬
‫ادقٌۺہنۺا لا۔رھپۺک ننۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺارَادوہا۔اوہـنۺےنۺافکرۺیکۺوجہۺیہک۔وضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫لقدیشفیتییایحسانیواشتفیت۔اہنیعساکری‪594‬عنی ک ننۺ!متۺےنۺافشدیۺاؿرافشیل۔(انبۺاسعرکۺےنۺایبۺہملسۺنبۺ‬
‫دبعایحنمحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫ایبیسلمۃیہنیعبدالرحمنیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہما۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۱۹۴‬ک ننۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺاصۺاوملنینمۺدص ہقۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺیکۺخدعقۺںیمۺاحرضۺوہےئۺاصۺاوملنینمۺےنۺانۺےکۺےئلۺدنسمۺ‬

‫وھچبایئ‪،‬دبعایحنمحۺنبۺایبۺرکبۺدصقیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےنۺزگارٌۺیک‪:‬ا فۺاںیہنۺدنسمۺرپۺاھٹبیتۺںیہ۔وقدیقالیمایقالیامیالمومننی‬
‫ےنۺهراملا‪:‬‬
‫یلیاهللیتعایل یعلی یوی ہیۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺرطلۺےسۺوجافۺدلاۺ‬
‫ٰ‬ ‫ان یکانییجیبیعنیرسولیاهللیص‬
‫سلم یویشیف یصدرہ‪،‬من یاعدآئ ٖ ۔اہن یعساکر‪595‬ی رکےت ۺاؿر ۺرجن ۺادعاء ۺےس ۺہنیس ۺادقٌ ۺوک ۺافشء ۺدےتی(انبۺ‬
‫اسعرکۺےنۺاطعءۺانبۺایبۺرلاحۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫عنیعطاءیاہنیایبیرہاح۔ ی‬

‫‪ 593‬یصحیح یمسلم یکتاب یالفضائل یہاب یفضائل یحسان یہن یثاہت یدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪،۳۰۱/۲‬تاریخ یدمشق یالکبری یرتہمجۺ‪۱۵۴۶‬حسان یہن یثاہتی‬

‫داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪۲۸۵/۱۳‬‬
‫‪594‬یتاریخیدمشقیالکبرییرتہمجۺ‪۱۵۴۶‬حسانیہنیثاہتیداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۲۷۸/۱۳‬کزنالعمالیہحوال یکریدحمكۺ‪ ۳۶۹۵۸‬مؤسسۃیالرسال ی‬

‫ہریوتی‪۳۴۱/۱۳‬ؿ‪۳۴۲‬‬
‫‪595‬یکزنیالعمالیہحوال یکریدحمكۺ‪۳۶۸۵۵‬مؤسسۃیالرسالۃیہریوتی‪،۳۳۹/۱۳‬تاریخیدمشقیالکبرییرتہمجۺ‪۱۵۴۶‬یحسانیہنیثاہتیداراحیاءیالرتاثیالعریبی‬

‫ہریوتی‪۲۷۷/۱۳‬‬

‫‪Page 260 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۱۹۵‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫ا کرموای یاالنصاریفانھمیرہوایاالسالمیکماییریبیالفر خی ااصنر ۺیک ۺزعف ۺرکؿ ۺہک ۺاوہـن ۺےن ۺاَالص ۺوک ۺلاال ۺےہ ۺسج ۺرطحۺ‬
‫یف یوکر ٖہ۔الدارقطین ی‪596‬یف یاالفراد یوالدیلم یعنی رپدن ۺاک ۺمٹھا ۺا ایشےن ۺںیم ۺلاال ۺاجلاےہ۔(دارػغٹی ۺےن ۺاهراد ۺںیمۺ‬
‫اؿردیملی ۺےن ۺرضحف ۺاسن ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےس ۺرؿامكۺ‬
‫ا نسیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ایک۔ف)‬

‫ؿلصۺوسص‬
‫ااحدمكۺ ہقلعتۺومالہکئۺرکاصۺ مہیلۺالصلـۃۺؿالسالص‬
‫دحمكۺ‪:۱۹۶‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫یفیقولیاهللیتعایلی كشیبۺدنبۃۺومنمۺاهللۺزعؿلجۺےسۺداعۺرکلاےہۺوتۺرفۺلجۺؿؽالۺ‬
‫ٰ‬ ‫نیلیدعوایاهللیتعایل‬
‫ٰ‬ ‫انیالعبدیالمؤم‬
‫لجربیلیالتجب یفاینیاحبیانیاسمعیصوت ‪،‬واذایدعاہی ربجلیۺہیلعۺالصلـۃؿالسالصۺےسهراملاےہ‪:‬اٌۺیکۺداعۺوبقلۺہنۺرکۺ‬
‫الفاجر یقال ییایجبرییل یاقضیحجت یفاین یالحب یانی ہکۺںیمۺاٌ ۺیکۺا ؿار ۺَییے ۺوک ۺدؿِق ۺرکھباوہن۔اؿر ۺذق ۺافرجۺ‬
‫داعرکلاےہ ۺرف ۺلج ۺخالہل‪،‬هراملاےہ‪:‬اے ۺربجلی ۺ!اٌ ۺیکۺ‬
‫اسمع یصوت ‪،‬۔اہن یالنجار ی‪ 597‬یعن یا نس یہن یمالكی‬
‫احذق ۺرؿا ۺرکۺدےۺہکۺںیمۺاٌۺیکۺا ؿار ۺَیبا ۺںیہنۺاچاتہ(انبۺ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫ریضیاهلل ٰ‬
‫ااجنلرۺےنۺاسنۺنبۺامكلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫اٌ ۺدحمك ۺےس ۺؿاحض ۺہک ۺربجلی ۺہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿالسالص ۺداعںیئ ۺوبقل ۺرکےت ۺاحںیتج ۺرؿا ۺهرامےت ۺںیہ۔دنی ۺؿاہتیب ۺںیم ۺاٌ ۺےس ۺمرھ ۺرک ۺاؿرایکۺ‬
‫رشكۺوہاگ۔‬
‫دحمكۺ‪:۱۹۷‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬

‫‪596‬یکزنیالعمالیہحوال یقطییفیاالفرادیوالدیلمیدحمكۺ‪۳۳۷۲۴‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۹/۱۲‬الفردوسیہمایثوریالخطابیدحمكۺ‪۲۲۳‬داریالکتبیالعلمی ی‬

‫ہریوتی‪۷۵/۱‬‬
‫یکزنالعمالیہحوال یا ہنیالنجاریدحمكۺ‪ ۳۲۶۱‬ؿ ‪۴۹۰۵‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪ ۸۵/۲‬ؿ ‪۶۲۰‬‬
‫‪597‬‬

‫‪Page 261 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫انیاهللیملٰئکۃیمؤکلنییہارزاقیہینیاٰدمیقالیلھمیایمای اهللۺاعتیٰلۺےکۺھچکۺهرےتشۺینبۺا دصۺےکۺرروقنۺرپۺؤملکۺںیہۺاںیہنۺ‬

‫یھماواحد یفضمنوا یرزق ی اهللۺزعؿلجۺاکۺمکحۺےہۺہکۺسجۺدنبےۺوکۺااسیۺلاؿۺہکۺِقۺرکفںیۺ‬ ‫عبد یوجد یتموہ یجعل یالھم ّ‬
‫السموت یواالرض یوہین یاٰدم یایسما یعبد یوجد یتموہی وھچر ۺرکۺا رخف ۺاکۺوہراہۺےہۺا امسن ۺؿرنیمۺؿانسان ۺِق ۺوکۺاٌۺ‬
‫ٰٰ‬
‫ہ‬
‫ےکۺررطۺاکۺاضنمۺرکدؿ ۺینعیۺےبۺبلطۺ ر ۺرطلۺےسۺاےسۺ‬
‫طلب یفان یتحری یالصدق یفطؼبوا یل ‪،‬ویسروا یومنی‬
‫ل‬
‫ررطۺاچنہپۺؿ ۺاؿرےسجۺرؿریۺیکۺ الٌ ۺںیمۺدوھکیۺؿۃۺارگۺرایتسۺاکۺ‬
‫تعدیی ٰذلكیفخلوایہؼن ‪،‬وہیانیمایریدیثمیالینایلی‬
‫دصقۺرکےۺوتۺاٌۺےکۺےیلۺاٌۺاکۺررطۺلاكۺؿا َانۺرکدؿۺاؿروجۺ‬
‫م‬ ‫فوق یالدرجۃ یالیت یکتؽتہا یل ۔الرتمذی ی‪598‬االکربی‬
‫دحۺےسۺ رےھۺاےسۺاٌۺیکۺوخاشہۺرپۺوھچرۺدؿۺرھپۺےلمۺاگۺوتۺاانتۺیہۺ‬
‫االمامییفیالنوادر۔ ی‬
‫وج ۺںیمۺےنۺاٌۺےک ۺےئلۺھکلۺدلا ۺےہ(اٌ ۺوکۺمیکحۺرتذمیۺےنۺ‬
‫ونادرںیمۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۱۹۸‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫ملكیقاہضیع ٰیلیناصؼتكیفاذایتواضعتیهللیرفعكیواذای الك ۺهرہتش ۺریتی ۺلیساین ۺےک ۺلال ۺاھتےم ۺوہےئ ۺےہ ۺذق ۺوت ۺاهللۺ‬
‫لجربتیعیلیاهللیقصمكیوملكیقائمیعیلیفیكیالیدعی زعؿلج ۺلج ۺَاہن‪،‬ےک ۺےئل ۺوتاعض ۺرکے ۺےھجت ۺ ُللبدی ۺاتشخبےہۺ‬
‫الحیۃ یآن یتدخل ییف یفیک۔اہن یجریر یعن یکنانۃی اؿرذق ۺوت ۺاٌ ۺرپ ۺاعمداهلل ۺربکت ۺرکے ۺےھجت ۺوتردااتل ۺہالك ۺرک‬
‫داتیےہ‪،‬اؿرالك ۺهرہتش ۺریتے ۺعبہ ۺرپڑھکا ۺےہ ۺہک ۺَامك ۺوکۺ‬
‫یتعایلیعن ۔ھذایمختصر‪599‬۔ ی‬
‫العدوییریضیاهلل ٰ‬
‫ع‬
‫ریتی ۺ بہ ۺںیم ۺںیہن ۺاجےن ۺداتی۔(انب ۺرج ر ۺےن ۺانکہن ۺدعؿیۺ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ہیۺرصتخمےہ۔ف)‬

‫دوھکی وتماوعضنۺوکۺهرہتشۺ ُللبدۺدقریۺداتیےہ‪،‬ربکتمؿنۺوکۺهرہتشۺہالكۺرکلاےہ‪،‬اؿر‬

‫ینوادراالصولیللرتمذییاالصلیالحادییوالسبعونیوالمائتانییفیجمعیالھمومیدارصادریہریوتیض‪۳۹۵‬‬
‫‪598‬‬

‫‪599‬‬

‫‪Page 262 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ویکنۺاصوبح!ۺہیۺهرہتشۺوجۺعبہۺیکۺافحتظۺرکراہۺےہۺداعفۺالبالۺوتۺہنۺوہاۺَالدۺدعفۺلال ۺاٌۺاکۺلاصۺوہاگۺہکۺؿۃۺوھچردےۺہکۺَامكۺاہمترےۺعبہۺںیمۺ‬
‫سھگۺاجےئ۔‬
‫دحمك‪:۱۹۹‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫ان یاہن یاٰدم یلیف یغفلۃ یعما یخلق یل یویبعثاهلل یملکًای ا دصۺرادۺاٌۺاکصۺےسۺہلفۺےہۺسجۺےکۺےیلۺدیپاۺایکۺایگۺاؿراهللۺ‬
‫فیحفظ یحیت ییدرک۔اہنا یاہوی ی‪600‬حاتم یوالدنیای اعتیٰل ۺهرہتش ۺاتجیھبےہ ۺہک ۺؿغك ۺےنچنہپ ۺلك ۺاٌ ۺاک ۺابہگنن ۺراتہ‬
‫واہو ینعیم یعن یجاہر یریض یاهلل یتعایل یعنہم یھذای ےہ۔(اوکس ۺاوب ۺاحمت ۺؿاوبادلاین ۺےک ۺوٹیبن ۺاؿراوب ۺمیعن ۺےن ۺرضحفۺ‬
‫ٰ‬
‫م‬
‫اج رۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿا كۺایک‪،‬ہیۺرصتخمۺےہ۔ف)‬ ‫م‬
‫مختصر۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۲۰۰‬حیحصۺملسمۺرشفیۺںیمۺخدہفیۺنبۺادیسۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہ۔روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫اذایمریہالنطفۃیاثنتان یوارہعونیلیلۃیہعثیاهللیالیھای ذق ۺےفطن ۺرپ ۺایبسیل ۺراںیت ۺزگریت ۺںیہ ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺاٌ ۺیک ۺرطلۺ‬
‫ملکًایفصوریھایوخلقیسمعہایوہصرھایوجلدھایولحمہایوی هرہتش ۺاتجیھبےہ ۺؿۃ ۺا رک ۺاٌ ۺیک ۺوصرف ۺانبلاےہ‪،‬اکن‪،‬ا ھکن‪،‬‬
‫اھکل‪،‬وگِق‪،‬ڈہلانۺقلخۺرکلاےہ۔‬ ‫عظامہای‪601‬۔الحدیث ی‬

‫اںیہنۺیکۺدؿرسیۺرؿامكۺںیم ےہ‪:‬‬
‫یؾسورعلیہا یالملک۔قال یزھری یحسؽت یقال یالذیی هرہتش ۺا رک ۺاٌ ۺرپ ۺرگلا ۺےہ‪،‬رریہ ۺےن ۺاہک ۺریمے ۺایخل ۺںیمۺ‬
‫دحمكۺےکۺظفلۺہیۺںیہۺہکۺؿۃۺهرہتشۺوجۺاےسۺقلخۺرکلاےہ۔‬ ‫یخلقہا‪602‬۔ ی‬

‫‪ 600‬یحلیۃیاالولیاءیرتہمجۺ‪۲۳۵‬محمدیہنیعیلیالباقریدارالکتابیالعریبیہریوتی‪،۱۹۰/۳‬الدرالمنثوریہحوال یا ہنیایبیالدنیایوا ہنیایبیھاتمیالخیتحتیاآلیۃی‬

‫‪۲۱/۵۰‬یداراحیاءیلرتاثیہریوت‪۵۲۴/۷‬‬
‫یصحیحیمسلم‪،‬کتابیالقدریہابیکیفیتیخلقیاآلدیمییفیہطنیام یدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۳۳۳/۲‬‬
‫‪601‬‬

‫یصحیحیمسلم‪،‬کتابیالقدریہابیکیفیتیخلقیاآلدیمییفیہطنیام یدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۳۳۳/۲‬‬
‫‪602‬‬

‫‪Page 263 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اںیہنۺیکۺشیتیۺرؿامكۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫ان یملکًا ً‬
‫یمؤکال یہالرحم یاذا یاراد یاهلل یان ییخلق یشؼئای كشیبۺوعروتنۺےکۺرمحۺرپۺالكۺهرہتشۺنیعتمۺےہۺذقۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫اچاتہےہۺہکۺؿۃۺهرہتشۺلادنۺایہٰلۺھچکۺقلخۺرکے۔‬ ‫ہاذنیاهللیالحدیثی‪603‬۔ ی‬

‫ربطاینۺیکۺرؿامكۺںیمۺےہ‪:‬‬
‫انیالنطفۃیاذایاستقرتییفیالرحمیفم ٰٰض یلہایارہعونی ےفطنۺوکۺذقۺرمحۺںیمۺرہھٹےۺہلچۺزگرۺاجلاےہۺهرہتشۺہکۺرمحۺرپ‬
‫یو ًما یجاء یملك یالرحم یفصور یعظم یولحم یودم ی ؤملکۺےہۺا رکۺاٌۺیکۺڈہوین‪،‬وگِق‪،‬وخن ۺاؿر ۺلالۺاھکلۺیکۺ‬
‫وصت رۺرکلاےہ۔‬ ‫وہشرہ‪604‬۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۲۰۱‬نیحیحصۺاخبریۺؿملسمۺؿریغامہۺںیم رضحفۺدبعاهللۺنبۺوعسمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫هرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫ےچبۺاکۺامدۃۺا هرشینۺاچسیلۺدنۺلكۺامنۺےکۺٹیپۺںیمۺعمجۺوہلاۺےہۺرھپۺاےنتۺیہۺدنۺامجۺوہاۺوخنۺراتہ ےہ‪ ،‬رھپۺاےنتۺیہۺدنۺوخنۺیکۺوبیت‪،‬ثمی‬
‫یرسلیاهللیالی یالملكیفؼنفخیفی یالروح ذق ۺنیت ۺےلچ ۺزگر ۺےتیل ۺںیہ ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺاٌ ۺیک ۺرطل ۺالك ۺهرہتش ۺاتجیھبےہ ۺہک ۺؿۃ ۺاٌ ۺںیم ۺاجنۺ‬
‫دااتلےہ‪،‬ھذایلفظیمسلم‪605‬۔(ہیۺملسمۺےکۺاافلعۺںیہ۔ف)اهللۺزعؿلجۺهراملاےہ‪:‬‬
‫اهلل ۺےہ ۺہک ۺاہمتری ۺوصت ر ۺهراملاےہ ۺامؿن ۺےک ۺوٹیپن ۺںیم ۺےسیجۺ‬ ‫‪" ‬ی‪606‬۔ ی‬ ‫"‬
‫اچےہ۔‬

‫یصحیحیمسلمیکتابیالقدرہابیکیفیۃیخلقیاآلدیمییفیہطنیام یدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۳۳۳/۲‬‬
‫‪603‬‬

‫‪ 604‬یالمعجم یالکبری یعن یحذیف یہن یاسید یریض یاهلل یعن یدحمك ۺ‪۳۰۴۱‬المکؾبۃ یالفیصلیۃ یہریوت ی‪،۱۷۷/۳‬کزن یالعمال یدحمك ۺ‪۵۷۵‬مؤسسۃ یالرسال ی‬

‫ہریوتی‪۱۲۱/۱‬‬
‫‪ 605‬صحیحیالبخارییکتابیہدءیالخلقی‪۴۵۶/۱‬یوکتایبیاالنؽیاءی‪ ۴۶۹/۲‬دقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچ‪،‬صحیحیمسلمیکتابیالقدریہابیکیفیۃیخلقیاآلدیمییفیہطنی‬

‫ام یدقیمیۺبتکۺاخہنۺرکایچۺ‪۳۳۲/۲‬‬
‫‪606‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۶/۳‬‬

‫‪Page 264 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اؿرهراملاےہۺلجۺؿؽال‪:‬‬
‫ایکۺوکیئۺاؿرۺیھبۺقلخۺرکےنۺؿاالۺےہۺاهللۺےکۺوسا۔‬ ‫‪607" ‬۔‬ ‫"‬

‫اہینۺیفطصمۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺنجۺاکۺلاصۺلاكۺامیحۺےہۺینعی ۺرفکۺؿرشكۺےکۺاٹمےنۺؿاےل‪،‬یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪،‬ؿۃۺوخد ۺحیحصۺ‬

‫دحوثینۺںیمۺهرامۺرےہۺںیہۺہکۺهرہتشۺوصت رۺرکاہتے‪،‬هرہتشۺوصرف ۺانبلاےہ۔هرہتشۺا ھکن‪،‬اکن‪،‬وگِق‪،‬اِٹشـان‪،‬لال‪ ،‬اھکل‪،‬وخن ۺقلخۺ‬
‫رکلاےہ۔اؿررصلۺیہیۺںیہنۺ َللکہۺہیۺِقۺھچکۺهرےتشۺےکۺاہھتۺےسۺوہرکۺاجنۺیھبۺهرہتشۺدااتلۺےہ۔رشكۺدنسپۺرمگاوہنۺےکۺمردلكۺاٌۺےسۺ‬
‫لی لٹ‬
‫یالعلمنی۔ربجلیۺانیمۺہیلعۺالصلٰـۃۺؿا س ضۺوتۺاانتۺیہۺهرامۺرکۺذقۺوہۺرےہۺےھت‪:‬‬
‫مرھۺرکۺاؿرایکۺرشكۺوہاگیوالعیاذہاهللیرب ٰ‬
‫ںیمۺےھجتۺرھتساۺاٹیبۺدؿن۔‬ ‫‪608"‬۔‬ ‫"‪‬‬
‫د‬
‫اہین وتۺانۺےسۺمکۺدر ہۺصخشۺےکۺاہوھتنۺرپۺداینۺرھبۺےکۺیٹیبۺوٹیبنۺیکۺقلخۺؿوصت رۺوہۺریہۺےہ۔ا مظۺاجولہ!ۺاےنپۺےتکسسۺات ننۺیکۺاجنۺرپۺرمحۺ‬
‫رکؿ‪،‬ہیۺهرطۺتبسنۺااھٹلاااسقصۺاانسۺدۺاٹملاۺخداۺاجےنۺںیہمتۺنکۺمرےۺاحولنۺرپاچنہپےئۺاگ۔املسموننۺوکۺرشمكۺانبلاۺیسنہۺلیھکۺاھجمےہ۔‬
‫دحمكۺ‪:۲۰۲‬ہکۺهرامےتۺںیہ یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫لویلمیاہعثیفیکمیلبعثیعیمریایدیاهللیعمریہملکنیی ارگ ۺیبن ۺںیم ۺمت ۺںیم ۺوعبمف ۺہن ۺوہلا ۺوتكشیب ۺرمع ۺیبن ۺرک ۺےک ۺاجیھبۺ‬
‫یوفقان یویسدد یان یفاذا یاخطأصرفاہ یحیت ییکونی اجلا۔اهلل ۺزعؿلج ۺےن ۺدؿ ۺهروتشن ۺےس ۺرمع ۺیک ۺلادیئ ۺهرامیئ ۺےہۺ‬
‫صواہا۔الدیلم ی‪609‬عن یایب یہکرن یالصدیق یوایبی ہک ۺؿۃ ۺدؿونن ۺرمع ۺوک ۺوتقیف ۺدےتی ۺاؿرہر ۺارم ۺنیم ۺاےس ۺكیھٹ ۺراۃ ۺرپۺ‬
‫ً‬
‫ه‬
‫رےتھکۺنیہۺارگۺرمعۺیکۺراےئۺزغلٌۺرکیتۺےہۺوتۺ رےتشۺرمعۺوکۺادرھۺ‬
‫یتعایلیعنہما۔ ی‬
‫ھریرةیریضیاهلل ٰ‬
‫ےسۺریھپۺدےتیۺںیہۺلاہکۺرمعۺےسۺقحۺیہۺاصدرۺوہ(دیملیۺےنۺاوبۺ‬
‫رکبدصقیۺاؿراوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫‪607‬‬
‫یالقرآنیالکریم‪۳/۳۵‬‬
‫‪608‬‬
‫یالقرآنیالکریمی‪۱۹/۱۹‬‬
‫‪609‬‬
‫یالفردوسیہمأثوریالخطابیدحمكۺ‪۵۱۲۷‬دارالکتبیالعلمی یہریوتی‪،۳۷۲/۳‬کزنالعمالیدحمكۺ‪۳۲۷۶۱‬مؤسسۃیہریوتی‪۵۸۱/۱۱‬‬

‫‪Page 265 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫دحمكۺ‪:۲۰۳‬دیسلاۺدبعاهللۺنبۺوعسمدۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہ‪:‬كشیبۺرمع(ریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہ)اکۺاَالصۺزعفۺاھتۺاؿرۺانۺیکۺرجہفۺحتفۺ‬
‫ؿرصنف ۺاؿران ۺیکۺخالتفۺںیم ۺردمق۔خدا ۺیکۺمسق ۺرگدہبعکۺؽالہینۺنیار ۺہنۺڑپ ھیے ۺلاےئ ۺذق ۺلكۺرمعۺاَالصۺہنۺالےئ۔ذق ۺؿۃ ۺاملسمن ۺوہےئۺ‬
‫اکهرؿنۺےسۺاتقلۺایکۺاہینۺہکتۺہکۺمہۺےنۺؽالہینۺرگدہبعکۺنیارۺاداۺیک۔واینیالحسبیہنییعؼینیعمریملکًاییسددہیاؿر كشیبۺںیمۺاتھجمسۺوہنۺہکۺ‬
‫رمعۺیکۺدؿوننۺا ںوھکنۺےکۺدرایمنۺالكۺهرہتشۺےہہکۺاںیہنۺرایتسۺؿدریتسۺداتیےہۺاؿرںیمۺاتھجمسوہنۺہکۺرمعۺےسۺاطیشنۺدرلاےہۺاؿرذقۺمبكۺ‬
‫دنبؿنۺاکۺدرکۺوہوتۺرمعۺاکۺدرکۺالؿ۔‬
‫ریضیاهللیتعایل یعن یوقدمریہعض ‪،‬ی (اٌۺوکۺانبۺاسعرکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرؿامكۺایک‪،‬اؿراٌۺ‬
‫ٰ‬ ‫اہنیعسا یکر‪ 610‬ی‬
‫و‬
‫اک ۺ ضع ۺہصح ۺدؿرسی ۺ شرجی ۺےک ۺَاھت ۺلاف ۺاؿل ۺےک ۺا رخ ۺںیمۺ‬ ‫اواخریالبابیاالولیہتخریجی ٰاخریغرییمحدود۔ ی‬
‫زگرایگۺےہ۔ف)‬

‫دحمك‪:۲۰۴‬ہکۺهرامےتۺںیہ یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫اذایجلسیالقایضییفیمجلس یھبطیعلی یملکانییسددی ذقۺاقیضۺسلجمۺمکحۺںیمۺاتھٹیبۺےہۺاٌۺرپۺدؿۺهرےتشۺارتےتۺںیہۺ‬
‫ان یویوفقان یویرشدیان یمالمییجرفاذایجاریعرجایوی ہک ۺؿۃۺاےسۺرایتس ۺدےتیۺوتقیف ۺےتشخب ۺدیسیھۺراۃۺخالےت ۺںیہ ۺذقۺ‬
‫ترکاہ۔الؽیہیق ی‪611‬عن یاہن یعباس یریض یاهلل یتعایلی لكۺقحۺےسۺلیمۺہنۺرکےلۺاہجنۺاٌۺےنۺلیمۺایکۺهروتشنۺ‬
‫ٰ‬
‫ےن ۺاےس ۺوھچرا ۺاؿرارےئگ۔(یقہیب ۺےن ۺانب ۺابعٌ ۺریض ۺاهللۺ‬
‫عنہما۔ ی‬
‫اعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۲۰۵‬ہکۺهرامےتۺںیہ یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬وجۺاملسمنۺیسکۺاملسمنۺاکۺدلۺوخٌۺرکلاےہۺاهللۺزعؿلجۺاٌۺوخیشۺےسۺالكۺهرہتشۺ‬
‫دیپا‬

‫نیخطابیریضیاهللیتعایل یعن یداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۶۷/۴۷‬کزنالعمالیدحمكۺ‪ ۳۵۸۶۹‬مؤسسۃی‬

‫ٰ‬ ‫‪ 610‬یتاریخیدمشقیالکبرییرتہمجۺ‪۵۳۰۲‬عمریہ‬

‫الرسال یہریوتی‪۵۹۹/۱۲‬‬
‫یالکربی یللؽیہیق یآداب یالقایض یہاب یفضل یمن یا ہتیل یہشئی یالخی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 611‬یکزن یالعمال یعن یا ہن یعباس یدحمك ۺ‪ ۱۵۰۱۵‬یمؤسسۃ یالرسال یہریوت ی‪،۹۹/۶‬السنن‬

‫دارصادریہریوتی‪۸۸/۱۰‬‬

‫‪Page 266 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫رکلاےہ ۺہکۺاهلل ۺاعتیٰلۺیک ۺدیجمتۺؿوتدیح ۺرکلاےہ ۺذقۺؿۃ ۺاملسمن ۺاینپۺربق ۺںیم ۺاجلاےہۺاٌ ۺےکۺلاٌ ۺا رک ۺاتہکےہۺایک ۺےھجم ۺںیہن ۺاچہپاتن ۺ؟ؿۃۺاملسمنۺ‬
‫وپاتھچ ۺےہ ۺوت ۺوکن ۺےہ ۺ؟اتہک ۺےہ ۺںیم ۺؿۃ ۺوخیش ۺوہن ۺوج ۺوت ۺےن ۺنالن ۺاملسمن ۺےک ۺدل ۺںیم ۺدالخ ۺیک ۺیھتیانایالیومیاونسیوحشتكیوالقنكی‬
‫حجتكیواثؽتكیہالقولیالثالثیواشھدیكیمشاھدكییومیالقیمۃیواریكیمزنلكیمنیالجنۃ۔ا ح ۺںیمۺریتا ۺیجۺوہالرکۺریتیۺؿذصقۺ‬
‫ٰ‬
‫دؿررکؿن ۺاگ‪،‬ںیم ۺےھجت ۺریتیۺتجح ۺاھکسؿن ۺاگ‪،‬ںیم ۺےھجت ۺریکننیۺےک ۺوجافۺںیم ۺقحۺلاف ۺرپ ۺابثف ۺدؿنۺاگ‪ ،‬ںیمۺےھجت ۺرشحمۺیکۺلاراگۃ ۺںیمۺےلۺ‬
‫اجؿنۺاگ‪،‬ںیمۺریتےۺرفۺےکۺوضحرۺریتیۺافشؿقۺرکؿنۺاگ‪،‬ںیمۺےھجتۺذیقۺںیمۺریتاۺاکمنۺداھکؿنۺاگ۔‬
‫اہنیایبیالدنیای‪612‬یفیقضاءیالحوائجیواہویالشیخییفی اٌۺوکۺانبۺایبۺادلاینۺےنۺاضقءۺاوحلاجئۺںیمۺاؿراوباخیشلۺےنۺوثافۺ‬
‫الثواب یعن یاالمام یجعفر ین یالصادق یعن یاہی یعنی ںیم ۺاامص ۺرفعج ۺَادط ۺےس‪،‬اوہـن ۺےن ۺاےنپ ۺلاف ۺےس‪،‬اوہـنۺ‬
‫ےنۺاےنپ ۺدادا ۺےس ۺرؿامك ۺایکۺےہ‪،‬اهللۺاعتیٰلۺان ۺےسۺرایضۺوہاۺ‬ ‫یتعایلیعنہمیوکرمیوجوھھم۔ ی‬
‫جد ٖہیریضیاهلل ٰ‬
‫اؿرانۺےکۺرہچؿنۺوکۺرکمصۺانبلا۔(ف)‬

‫دحمك‪:۲۰۶‬ہکۺهرامےتۺںیہ یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬كشیبۺںیمۺاتکفۺاهللۺںیمۺالكۺوسرفۺسیتۺا وتینۺیکۺلالاوہنۺوجۺاےسۺوسےتۺؿغكۺ‬

‫ڑپےھۺاهللۺزعؿلجۺاٌۺےکۺےئلۺسیتۺایکیننۺےھکلۺاؿراٌۺےکۺسیتۺگباۃۺوحمۺهرامےئۺاؿراٌۺےکۺسیتۺدرےجۺ ُللبدۺرکے‪،‬‬
‫وہعثیاهللیالی یملکایمنیالملٰئکۃیلیؽسطیعلی یجناح یوی اهلل ۺزعؿلج ۺاٌ ۺیک ۺرطل ۺالك ۺهرہتش ۺےجیھب ۺہک ۺاانپ ۺلارؿ ۺاٌ ۺرپۺ‬
‫یحفظ یمنیکلیسوءیحیتییسؾیقظیویھیالمجادلۃیتجادلی اشکۃ ۺرےھک ۺذق ۺلك ۺوسرک ۺاےھٹ ۺؿۃ ۺهرہتش ۺاےس ۺہر ۺمرایئ ۺےسۺ‬
‫ظوفحع ۺرےھکۺؿۃۺوسرف ۺاجمدہلۺےہۺاےنپۺاقریۺیکۺرطلۺےسۺ‬ ‫عنیصاحبھاییفیالقربیویھیتباركیالذییسورةیالملكی ی‬
‫اٌۺیکۺربقۺںیمۺڑگھجےۺیگۺؿۃۺابتركۺاذلۃۺوسرۃۺكلمۺےہ۔‬

‫‪ 612‬یموسوعۃیرسائلیا ہنیایبیالدنیایقضاءیالحوائجیدحمك ۺ‪ ۱۱۵‬یمؤسسۃیالکتبیالثقافی یہریوتی‪،۸۶/۲‬کزنالعمالیہحوال یا ہنیایبیالدنیایدحمك ۺ‪۱۶۴۰۹‬ی‬

‫مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۴۳۱/۶‬‬

‫‪Page 267 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫الدیلم یعنیاہنیعباسیریضیاهلل ٰ‬
‫‪613‬‬
‫یتعایلیعنہما۔ ی (دیملیۺےنۺانبۺابعٌۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۲۰۷‬ہکۺهرامےتۺںیہ یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫منیح ٰمیمؤمنایمنافقییغتاہ یہعثیاهللیل یملکًایحمی ذق ۺوکیئ ۺانمقف ۺیسک ۺاملسمن ۺوک ۺلیٹھ ۺےھچیپ ۺمرا ۺہہک ۺراہ ۺوہ ۺوت ۺوجۺ‬
‫لحم ‪،‬من ینا یر یجھنم۔احمد ی‪614‬واہوداود یعن یمعاذی صخشۺاٌۺانمقفۺےسۺاٌۺاملسمنۺیکۺدمامكۺرکےۺاهللۺزعؿلجۺ‬
‫اٌ ۺےک ۺےئل ۺالك ۺهرہتش ۺےجیھبہک ۺا شت ۺدؿرح ۺےس ۺاٌ ۺےکۺ‬
‫ہنیا نسیریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫وگِق ۺوک ۺاچبےئ(ادمحۺؿاوب ۺداؿد ۺےن ۺاعمد ۺنب ۺاسنۺریض ۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمكۺ‪:۲۰۸‬ہکۺهرامےتۺںیہ یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫رأیتیجعفراییطرییملکًاییفیالجنۃیتدیمیتادمتاہیورأیتی ںیمۺےنۺرفعجۺایطرۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺطالہظحۺهراملاۺہکۺهرہتشۺ‬
‫زیدا یدون ی ٰذلك یفقلت یما کنت یاظن یان یزیادا یدونی نب ۺرک ۺذیق ۺںیم ۺاررےہ ۺںیہ ۺاؿران ۺےک ۺلارؿؿن ۺےک ۺاک ےۺ‬
‫جعفریفقالیجربیل(علی یالصلوةیوالؾسلیم)انیزیدای دؿوننۺرپہشؿنۺےسۺوخن ۺرؿانۺےہۺاؿررلد ۺنبۺاحرہثۺریضۺ‬
‫ٰ‬
‫ه‬
‫اهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺںیمۺےنۺانۺےسۺمکۺرمہبتۺلالا۔ںیمۺےنۺ راملاۺ‬
‫ہدونیجعفریولٰکنایفضلنایجعفریہقراہت یمنكی ی‬
‫ےھجمۺامگنۺہنۺاھتۺہکۺرلدۺاکۺرمہبتۺرفعجۺےسۺمکۺوہاگ۔ربجلیۺانیمۺ‬
‫لی لٹ‬
‫ہیلع ۺالصلٰـۃ ۺؿا س ض ۺےن ۺرعض ۺیک‪:‬رلد ۺرفعج ۺےس ۺمک ۺںیہن ۺرگمۺ‬
‫مہۺےنۺرفعجۺاکۺرمہبتۺرلدۺےسۺمراھۺدلاۺےہۺاٌۺےئلۺہکۺؿۃۺوضحرۺ‬
‫ےسۺغرامكۺرےتھکۺںیہ۔‬

‫‪613‬‬
‫یالفردوسیہمأثوریالخطابیدحمك‪۱۷۹‬یدارالکتبیالعلمیۃیہریوتی‪۶۲/۱‬ؿ‪،۶۳‬کزنالعمالیدحمكۺ‪۲۷۰۸‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۵۹۴/۱‬‬
‫‪614‬یمسندیاحمدیہنیحنبلیحدیثیمعاذیہنیا نسیالجہینیالمکتبیاالسالیمیہریوتی‪،۴۴۱/۳‬سننیایبیداودیکتابیاالدبیہابیالرجلییذبیعنیعرضیاخی ی‬

‫ا اتففۺاعملۺرپسیۺالوہر ‪۳۱۳/۲‬‬

‫‪Page 268 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫(انبۺدعسۺےنۺدمحمۺنبۺرمعؿۺنبۺیلعۺےسۺرمَلًاۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یمرسال۔ ی‬
‫ً‬ ‫اہنیسعدی‪615‬عنیمحمدیہنیعمروہنیعیل‬
‫ل‬
‫دحمكۺ‪:۲۰۹‬ہحلطۺنبۺدیبعاهللۺادحۺالكضرۃۺا میضرۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺهرامےتۺںیہ‪:‬رؿرۺادحںیمۺےنۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺ‬
‫دنکایھنۺےلۺرکۺالكۺاٹچنۺرپۺاھٹبدلاۺہکۺرشمنیکۺےسۺا روہیئگ‪،‬دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاےنپۺسپۺتشپۺدٌۺابمركۺےسۺارَادۺ‬
‫هراملا‪:‬‬
‫ھذایجربیلییخربینیان یالیراكییومی ٰ‬
‫القیمۃییفیھولی ہی ۺربجلی ۺےھجم ۺربخ ۺدے ۺرےہ ۺںیہ ۺہک ۺاے ۺہحلط!ؿۃ ۺرؿر ۺایقعقۺ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی ںیہمتۺسجۺیسک ۺدہصق ۺںیم ۺدںیھکی ۺےگۺاٌ ۺےس ۺںیہمتۺڑھچا‬ ‫االیانقذكیمن ۔اہنیعساکر ریضیاهلل ٰ‬
‫‪616‬‬

‫دںیۺےگ۔(انبۺاسعرکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺرؿامكۺایک۔ف)‬

‫دحمك ۺ‪:۲۱۰‬ذق ۺاریم ۺاوملنینم ۺافرؿط ۺامظع ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺوک ۺاوب ۺولولوجمیس ۺثیبخ ۺےن ۺرجنخ ۺامرا ۺاؿراریم ۺالمـنینم ۺےن ۺوشمرے ۺاک ۺمکحۺ‬
‫دلا(ہکۺریمےۺدعبۺامثعن ۺینغۺؿیلعۺرمنضٰیۺؿہحلطۺؿرریبۺؿدبعایحنمحۺنبۺوعلۺؿدعسۺنبۺایبۺؿاقضۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺھچۺاصوبحنۺےسۺ‬
‫املسمنۺےسجۺانمِقۺرتۺاجںینۺہفیلخۺانبںیئ)رضحفۺاصۺاوملنینمۺذًصہۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺاہنعۺخدعقۺاریمۺاوملنینمۺںیمۺا ںیئۺاؿراہک‪:‬اےۺلافۺ‬
‫ریمےۺ! ضعۺولگۺےتہکۺںیہۺہیۺھچۺصخشۺدنسپلدۃۺںیہن۔اریمۺاوملنینمۺےنۺهراملا‪:‬ےھجمۺہیکتۺاگلۺرکۺاھٹبۺدؿ۔اھٹبےئۺےئگ‪،‬ارَادۺهراملا‪ '' :‬یلع‬
‫یک َان ںیم ایک ہہک َکیے ںیہ ‪ ،‬ںیم ےن روسل اهلل یلص اهلل اعتیل ہیلع ؿملس وک هرامےت انس اے یلع ! اانپ اہھت ریمے اہھت ںیم‬
‫و‬
‫ال نُـ ۺرؿر ۺایقعق ۺریمے ۺَاھت ۺریمے ۺدرےجںیم وہاگ۔ ھال ۺامثعن ۺیک ۺَان ۺںیم ۺایک ۺہہک ۺ َکیے ۺںیہ‪،‬ںیم ۺےن ۺروسل ۺاهلل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلعۺ‬
‫ؿملسۺوکۺهرامےتۺانسۺسجۺدنۺامثعنۺااقتنلۺرکےۺاگۺا امسنۺےکۺهرےتشۺاٌۺرپۺنیارۺڑپںیھۺےگ۔ںیمۺےنۺرعضۺیک‪:‬لاروسلۺاهللۺ!ہیۺوطبلقۺاخضۺ‬
‫امثعنۺےکۺےئلۺےہۺلاۺہرۺاملسمن‬

‫یالکربییالہنیسعدیذکریجعفریہنیایبیطالبیدا ریصادریہریوتی‪،۳۸/۴‬کزنیالعمالیدحمكۺ‪۳۳۲۱۳‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۶۵/۱۱‬‬

‫ٰ‬ ‫‪615‬یالطبقات‬
‫‪ 616‬یکزنیالعمالیدحمكۺ‪۳۶۶۰۶‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪،۲۰۲/۱۳‬تاریخیدمشقیالکبرییرتہمجۺ‪۳۰۶۴‬طلح یہنیعؽیداهللیداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‬

‫‪۵۰/۲۷‬‬

‫‪Page 269 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ےک ۺےئل۔هراملا‪:‬اخض ۺامثعن ۺےک ۺےئل۔ہحلط ۺنب ۺدیبعۺاهلل ۺوکۺایکۺںیہک ۺےگ‪،‬الكۺرافۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰل ۺہیلعۺؿملسۺاکۺاجکؿا ۺتشپ ۺرمبکۺ‬
‫ےسۺرگایگۺاھتۺںیمۺےنۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺهرامےتۺانسۺوکنۺےہۺہکۺریماۺاجکؿاۺكیھٹۺرکدےۺاؿر ذیقۺےلۺےل۔ہیۺَییےۺیہۺ‬
‫ہحلطۺدؿرےۺاؿراجکؿاۺدرِقۺرکدلا‪،‬وضحرۺرپۺونریلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوسارۺوہےئۺاؿرانۺےسۺارَاد هراملا‪:‬یایطلحۃیھذایجربیلییقرئكی‬
‫السالمیویقولیانایمعكییفیاھوالییومیالقیمۃیحیتیانجیكیمنھا۔اے ۺہحلط! ہی ۺربجلی ۺںیہ ۺےھجت ۺَالص ۺےتہک ۺاؿر ۺایبن ۺرکےت ۺںیہ ۺہک ۺںیمۺ‬
‫ٰ‬
‫ایقعقۺےکۺوہولنۺںیمۺاہمترےۺَاھتۺروہنۺاگۺاہینۺلكۺہکۺانۺےسۺںیہمتۺاجنفۺدؿنۺاگ۔رریبۺنبۺوعاصۺوکۺایکۺںیہکۺےگ‪،‬ںیمۺےنۺروسلۺ‬
‫اهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺداھکیۺہکۺوضحرۺا راصۺهرامےتۺےھتۺرریبۺےھٹیبۺاھکنپۺےتلھجۺرےہۺاہینۺلكۺہکۺوبحمفۺرفۺااعلنیملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ہیلعۺؿملسۺدیبارۺوہےئ‪،‬هراملا‪:‬اےۺاوبۺدبعاهللۺ!(رریبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺیکۺتینکۺےہ)ایکۺذقۺےسۺوتلھجۺراہۺےہ؟رعضۺیک‪:‬ریمےۺامنۺ‬
‫د‬
‫لاف ۺوضحر ۺرپ ۺاثنر ۺذق ۺےس ۺمرامر ۺ َھل ۺراہوہن۔دیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺهراملا‪:‬ھذایجربیلییقرئكیالسالمیویقولیانای‬
‫معكییومیالقیمۃیحیتیادبیعنیوجھكیشرریجھنم۔ہی ۺربجلی ۺںیہ ۺےھجت ۺَالص ۺےتہک ۺںیہ ۺاؿرایبن ۺرکےت ۺںیہ ۺہک ۺںیم ۺرؿر ۺایقعق ۺاہمترےۺ‬
‫ٰ‬
‫َاھتۺروہنۺاگۺاہینۺلكۺہکۺاہمترےۺرہچےۺےسۺمنہجۺیکۺاریتۺوہیئۺاگنچرلانۺدؿرۺرکؿنۺاگ۔دعسۺنبۺایبۺؿاقضۺوکۺایکۺںیہکۺےگ‪،‬ںیمۺےنۺرؿرۺ‬
‫و‬
‫دبرداھکی ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺوچدۃ ۺلار ۺان ۺیک ۺامکن ۺہلچ ۺلادنھ ۺرک ۺا ہین ۺاطع ۺیک ۺاؿرهراملا ۺریت ۺامر‪،‬ریتے ۺغرلان ۺریمے ۺامنۺ‬
‫لاف۔دبعایحنمحۺنبۺوعلۺوکۺایکۺںیہکۺےگ‪،‬ںیمۺےنۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺداھکیۺوضحرۺرضحفۺاخوتنۺذیقۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫َل‬
‫اہنعۺےکۺاہینۺرشتفیۺهرامےھتۺدؿوننۺاصرثرادےۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺوھبےکۺرؿےتۺلِلکیےۺےھت‪،‬دیسۺارمل مینۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺ‬
‫هراملاۺہکۺؿۃۺوکنۺےہہکۺھچکۺامہریۺخدعقۺںیمۺاحرضۺرکے‪،‬اٌۺرپۺدبعایحنمحۺنبۺوعلۺخیٍ(ہکۺرخامےئۺہتسخۺمرا ؿردۃ‪ ،‬اؿر رینپۺوکۺلارلكۺ‬
‫وکفۺرکۺیھگۺںیمۺوگدنےتھۺںیہ)اؿرۺدؿۺرؿایٹنۺہکۺانۺےکۺچیبۺںیمۺرؿنغۺراھکۺاھتۺےلۺرکۺاحرضوہےئ‪،‬ردمقۺدؿاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬
‫ےن ۺهراملا‪:‬کفاكیاهللیامردنیاكیوامایامراٰخرتكیفانایلھایضامن۔اهلل ۺاعتیٰل ۺریتے ۺداین ۺےک ۺاکص ۺدرِق ۺرکدے ۺاؿر ۺریتی ۺا رخف ۺےکۺ‬
‫اعمطلہۺاکۺوتۺںیمۺدہمۺدارۺوہن۔"معاذی‪617‬ہنیالمؿ ٰینییفیزیاداتیمسندیمسددیوالطرباینییفی ی‬
‫ی‬

‫یکزنالعمالیہحوال یمعاذیہنیالمؿ ٰینیدحمكۺ‪۳۶۷۳۶‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۴۷/۱۳‬۔‪۲۴۶‬‬

‫‪617‬‬

‫‪Page 270 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫االوسطیواہوینعیمییفیفضائلیالصحاہۃیواہوہکریانیالشافیعییفیالغیالنیاتیواہوالحسنیہنیہشریانییفیفوائدی ٖہ یوالخطیبییفی‬
‫التلخیصیالمتشاہ یواہنیعساکرییفیتاریخیدمشقیوالدیلمییفیمسندیالفردوسیعنیعبداهللیہنیعمریریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہما۔اامصۺ‬
‫لیلجۺخاللۺادلنیۺویسیطۺعمجۺاوجلاعمۺںیمۺهرامےتۺںیہ‪:‬سندہیصحیح‪618‬۔اٌۺدحمكۺیکۺدنسۺحیحصۺےہ۔‬
‫ہلمکت اکطلہ‪:‬ؿلصۺاؿلۺیکۺرطلۺرھپۺوعدۺرکلاۺوالعودیاحمد ۺ؎‬
‫یھوالمسكیما کررت ییتضو ع ی‬ ‫اعدذکریوالؼنایلنایانیذکرہ‪ ،‬ی‬
‫(امہرےۺؿایلۺاکۺدرکۺامہرےۺےئلۺرھپۺوللاۺؿۺہکۺكشیبۺانۺاکۺدرکۺایسیۺوتسکریۺےہۺےسجۺانتجۺرگرۺؿؿۃۺوخوبشۺدیتیۺےہ۔ف)‬
‫ُمٹ‬ ‫دمٹ‬
‫ولجۃۺرسؿد ضۺا ررؿِق‬ ‫؎ ۺلارۺوہاےئۺ ضۺا ررؿۺِقۺ‬
‫ذبی‬
‫(رھپۺےھجمۺنمچۺیکۺوہاۺیکۺوخاشہۺےہۺ بلیۺےکۺےمغنۺےکۺولجےۺیکۺوخاشہۺےہ۔ف)‬
‫رھپۺاچنھکۺدانمۺدلۺوسےئۺایبلانۺرحص‬ ‫؎ۺ رھپۺااھٹۺؿولہلۺلاد عكبالنۺرحص‬
‫اهلل ۺاٌ ۺدحمك ۺحیحص ۺےک ۺےلھچپ ۺےلمج ۺےن ۺرھپ ۺؿلص ۺاؿل ۺااحدمك ۺ ہقلعت ۺوبحمف ۺالمج ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺیک ۺا شت ۺوشط ۺَییے ۺںیم ۺڑھباکۺ‬
‫دی‪،‬اتکۺاےنپۺایپرےۺا اقۺرہملانۺومیٰلۺاکۺدرؿارۃۺوھچرۺرکۺاہکنۺاجےئ‪،‬ہرۺرھپۺرکؿںیہۺاکۺؿںیہۺراہۺاچےہۺ َللکہۺؿاهللۺہیۺاتکۺاےنپۺایپرےۺرکمیۺاکۺدرارہطۺ‬
‫و‬
‫ےسۺاٹہۺیہۺںیہن‪،‬الیباءۺےکۺدرؿارےۺرپۺاجےئۺوتۺاںیہنۺاکۺرھگےہ‪،‬اؿایلءۺےکۺاہینۺا ےئۺوتۺا ہینۺاکۺدرےہ‪،‬طالہکئۺیکۺزنمولنۺرپۺزگرےۺوتۺاںیہنۺاکۺ‬
‫رگنۺےہۺ ع‬
‫وکیئۺاؿرانۺےکۺوساۺاہکنۺؿۃۺارگۺںیہنۺوتۺاہجنۺںیہن‬
‫و‬
‫ہراجکۺدرۺرگنیۺا سمیےۺَاہتخۺادن‬ ‫؎ ۺلكۺرچاػۺِقۺدرںیۺاخہنۺہکۺارۺرپوتا نۺ‬
‫(اٌۺرھگےۺںیمۺالكۺرچاػۺےہۺسجۺیکۺرؿینشۺےسۺاہجنۺدوھکیۺالكۺانمجنۺانبےئۺوہےئۺںیہ۔ف)‬
‫اصذقۺاخہنۺبقلۺزکۺاکۺےہۺریتۺاریتا‬ ‫؎ ۺا امسنۺوخانۺرںیمۺوخانۺرامہنۺامہمن‬
‫دررؿدوچنۺرگنبۺدمہۺَاۃۺا نۺاویانۺوتیئ‬ ‫؎ ۺدنبۃۺافۺریغۺفۺمردےکۺمردرریغفۺرؿد‬
‫(ریتاۺریغدنمتۺؽالصۺدرریغۺرپۺےسیکۺاجاتکسےہ‪،‬اؿرارگۺاجےئۺوتۺدےھکیۺاگۺہکۺاٌۺاویانۺاکۺلادَاۃۺیھبۺوتۺیہۺےہ۔ف)‬
‫دحمك‪:۲۱۱‬مرالۺنبۺربسۃۺهرامےتۺںیہۺالكۺدنۺمہۺےنۺاریمۺاوملنیمۺومیلۺیلعۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺؿہہجۺارکلمی‬

‫کزنالعمالیتحتۺدحمكۺ‪۳۶۷۳۶‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۲۴۶/۱۳‬ؿۺ‪۲۴۷‬‬
‫‪618‬‬

‫‪Page 271 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وکۺوخۺٌۺدلۺلالا‪،‬رعضۺیک‪:‬لاۺاریمۺاوملنینمۺ!اےنپۺلارؿنۺاکۺاحلۺمہۺےسۺایبنۺےئجیک۔هراملا‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺِقۺاحصہبۺ‬
‫ریمےۺلارۺںیہ۔مہۺےنۺرعضۺیک‪:‬اےنپۺاخضۺلارؿنۺاکلدرکۃۺےئجیک۔هراملا‪:‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺاکۺوکیئۺاحصیبۺںیہنۺہکۺریماۺلارۺہنۺ‬
‫وہ۔مہۺےنۺرعضۺیک‪:‬اوبۺرکبۺدصقیۺاکۺاحلۺایبنۺےئجیک۔هراملا‪:‬ہیۺؿۃۺاصذقۺںیہۺہکۺاهللۺزعؿلجۺےنۺربجلیۺانیمۺؿدمحمروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫امہیلعۺؿملسۺیکۺرلانۺرپۺانۺاکۺلاصۺدصقیۺراھک‪،‬ؿۃۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےکۺہفیلخۺےھت‪،‬روسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاںیہنۺ‬
‫امہرے ۺدنی ۺیک ۺاامعق ۺوک ۺدنسپ ۺهراملا ۺوت ۺمہ ۺےن ۺاینپ ۺداین ۺںیم ۺیھب ۺاںیہن ۺوک ۺدنسپ ۺایک۔مہ ۺےن ۺرعض ۺیک‪:‬رمع ۺنب ۺذظاف ۺاک ۺاحل ۺایبنۺ‬
‫هرامےیئ۔هراملا‪:‬ہیۺؿۃۺاصذقۺںیہۺنجۺاکۺلاصۺاهللۺزعؿلجۺےکۺافرؿطۺراھک‪،‬اوہـنۺےنۺقحۺوکۺلالطۺےسۺخداۺرکدلا‪،‬ںیم ےنۺروسلۺاهللۺیلصۺ‬
‫اهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺوک ۺرعض ۺرکےت ۺانس ۺہک ۺایہٰل ۺ!رمع ۺنب ۺذظاف ۺےک ۺَیق ۺاَالص ۺیک ۺزعف ۺدے۔مہ ۺےن ۺرعض ۺیک‪:‬امثعن ۺاک ۺاحلۺ‬
‫ےئہک۔هراملادٰكلۺارمء دتؾٰیۺیفۺالمالءۺاالۺیلعۺداونلرنیۺاکنۺنتخۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺالییبہۺنمضۺہلۺیفۺاۃنجلۺہیۺؿۃۺاصذقۺںیہۺہکۺ‬
‫طالءۺایٰلعۺؿمرصۺلاالۺںیمۺدیۺاونلرنی اکپرےۺاجےتۺںیہ‪،‬دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺیکۺدؿَاہرادوینۺےکۺوشہرۺوہےئ‪،‬رسؿرارکصۺیلصۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺانۺےکےئلۺذیقۺںیمۺالكۺاکمنۺیکۺامضمكۺهرامیئۺےہ۔‬
‫خؼثمۃی‪619‬والاللکائییوالعشاریییفیفضائلیالصدیقی خیٹمہ‪،‬الاکلیئ ۺاؿراشعری ۺےن ۺاضفلئ ۺدصقی ۺںیم ۺاؿرانبۺ‬
‫یلیکرمیاهللیتعایلیوجھ یوراہی اسعرکۺےنۺایہنۺےسۺوحباہلۺرضحف ۺیلعۺرمنضٰیۺرکصۺاهللۺاعتیٰلۺ‬
‫ٰ‬ ‫واہنیعساکریعن یعنیع‬
‫عن یاہو ینعیم یقال یسألنا یعلیا یعن یعثمن یریض یاهللی ؿہہجۺارکلمیۺےسۺاوکسرؿامك ۺیکۺاہکۺمہۺےنۺرضحۺف ۺیلعۺےسۺ‬
‫ٰ‬
‫رضحف ۺامثعن ۺےک ۺلارے ۺںیم ۺوپاھچ ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺامہنع۔‬
‫تعایلیعنہمایقالیذاكیامروفذکرہ‪620‬۔ ی‬
‫ٰ‬
‫ه‬ ‫ؿ‬
‫رضحف ۺیلع ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺ بہ ۺےن ۺ راملا ۺہک ۺؿۃ ۺاےسی ۺمیظعۺ‬
‫صخشۺںیہ‪،‬رھپۺوپریۺدحمكۺدرکۺیک۔(ف)‬

‫دحمك ۺ‪:۲۱۲‬ہک ۺدیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺطکہ ۺہمظعم ۺںیم ۺیسک ۺےس ۺهراملا ۺہک ۺاانپ ۺرھگے ۺریمے ۺاہھت ۺچیب ۺدال ۺہک ۺدجسم ۺرحاص ۺںیمۺ‬
‫رلادفۺهرامؿنۺاؿرریتےۺےئلۺذیقۺںیمۺاکمنۺاکۺاضنمۺوہن۔اٌۺےن‬

‫یکزنالعمالیہحوال یخؼثم یوالاللکائییوالعشارییدحمكۺ‪۳۶۶۹۸‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۲۳۱/۱۳‬۔‪۲۳۲‬‬

‫‪619‬‬

‫‪620‬‬
‫یمعرفۃیالصحاہ یالیبینعیمیدحمكۺ‪۲۳۹‬ۃبتکمۺارحلنیمۺرلاضۺ‪۲۴۶/۱‬‬

‫‪Page 272 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ذعرۺایک۔رھپۺهراملا۔ااکنرۺایک۔امثعنۺینغۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺربخۺوہیئ‪،‬ہیۺصخشۺرامہنۺاجتیلہۺںیمۺانۺاکۺدؿِقۺاھتۺاٌۺےسۺلارصارۺامتصۺدٌۺ‬
‫ہرارۺارشیفۺدےۺرکۺرخلدایل‪،‬رھپۺوضحرۺادقٌۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےسۺرعضۺیکۺہکۺوضحرۺ!افۺؿۃۺرھگۺریماۺےہۺفھلیانتیاٰخذھایہؽیتی‬
‫تضمنییلییفیالجنۃ ایکۺوضحر ۺھجمۺےسۺالكۺاکمن ۺتشہبۺےکۺوعض ۺےتیلۺںیہۺسجۺےکۺوضحرریمےۺےئلۺاضنمۺوہاجںیئ۔قالینعم‬
‫هراملا‪:‬اہن۔فاخذھایمن یوضمنیل یہؼ ًتاییفیالجنۃیواشھدیل یعیلی ٰذلكیالمومننی وضحرۺےنۺانۺےسۺؿۃۺاکمنۺےلۺرکۺذیقۺںیمۺانۺےکۺ‬
‫ےئلۺالكۺاکمنۺیکۺامضمكۺهرامیئۺاؿرۺاملسموننۺوکۺاٌۺاعمطلہۺرپۺوگاۃۺرکایل۔‬
‫احمدیالحا کمی‪621‬یفیفضائلیعثمانیعنیسالمیہنی ادمح ۺاحیمک ۺےن ۺرضحف ۺامثعن ۺریض ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺؿبہ ۺےک ۺاضفلئ ۺںیمۺ‬
‫َاملۺنبۺدبعاهللۺنبۺرمعۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺمہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔(ف)‬ ‫عبدیاهللیہنیعمریریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعنہم۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۲۱۳‬ہکۺذقۺاہمرجنیۺطکہۺہمظعمۺےسۺرجہفۺهرامۺرکۺدمہنیۺ ہبیۺںیمۺا ےئۺاہینۺاکۺلاینۺدنسپۺہنۺا لاۺوشرۺاھت‪،‬ینبۺافغرۺےسۺالكۺصخشۺیکۺ‬

‫عش ٰ‬
‫طل ِك ۺںیم ۺالك ۺریشںی ۺہمشچ ۺ م ّی ۺہب ۺرؿہم ۺاھت ۺؿۃ ۺاٌ ۺیک ۺالك ۺكشم ۺمین ۺاصػ ۺوک ۺےتچیب‪،‬دیس ۺاعمل ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺےن ۺان ۺےسۺ‬
‫هراملا‪:‬ہعنیہایہعنیییفیالجنۃ ہی ۺہمشچ ۺریمے ۺاہھت ۺالك ۺہمشچ ۺتشہب ۺےک ۺوعض ۺچیب ۺدال۔رعض ۺیک‪:‬لاروسل ۺاهلل! ریمی ۺاؿرریمےۺ‬
‫وچبنۺیکۺاعمٌۺایسۺںیمۺےہۺھجمۺںیمۺػاغكۺںیہن۔ہیۺربخۺامثعنۺینغۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺوکۺیچنہپۺؿۃۺہمشچۺامكلۺےسۺسیتنیپ‪۳۵‬ۺہرارۺرؿےپۺوکۺ‬
‫رخلدایل‪،‬رھپۺخدعق ۺادقٌۺوضحر ۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺںیمۺاحرضۺوہرکۺرعض ۺیک‪ :‬یارسولیاهللیا تجعلییلیمثلیالذیی‬
‫جعلتیل یعؼناییفیالجنۃیاشرتیتھاییارسولیاهللی!ایکۺسجۺرطحۺوضحرۺاٌۺصخشۺوکۺہمشچۺیتشہبۺاطع هرامےتۺےھتۺارگۺںیمۺہیۺہمشچۺاٌۺ‬
‫ےس ۺرخلد ۺولن ۺوت ۺوضح ۺرےھجم ۺاطعهرامںیئ ۺےگ ۺ؟قال ینعم هراملا‪:‬اہن۔رعض ۺیک‪ :‬ںیم ۺےن ۺلِثر ۺرؿہم ۺرخلد ۺایل ۺاؿراملسمونن ۺرپ ۺؿفقۺ‬
‫رکدلا۔الطرباینی ییفیالکبرییواہنیعساکریعنیہشرییریضیاهلل ٰ‬
‫‪622‬‬
‫یتعایلی‬

‫یالریاضیالنضرةیہحوال یالحا کمیالبابیالثالثیدارالمعرفۃیہریوتی‪۲۰/۳‬ؿ‪۲۱‬‬

‫‪621‬‬

‫‪622‬یالمعجمیالکبرییعنیہشرییاسلمیدحمكۺ‪۱۲۲۶‬المکؾبۃیالفیصلیۃیہریوتی‪۴۱/۲‬ؿ‪،۴۲‬تاریخیدمشقیالکبرییرتہمجۺ‪۴۷۱۵‬عثمانیہنیعفانیریضیاهللیعن ی‬

‫داراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۴۹/۴۱‬کزنیالعمالیہحوال یطبیکریدحمكۺ‪۳۶۱۸۳‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۳۵/۱۳‬ؿ‪۳۶‬‬

‫‪Page 273 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫عن (ربطاینۺےنۺریبکۺںیمۺاؿرانبۺاسعرکۺےنۺریشبۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫دحمكۺ‪:۲۱۴‬اوبہر رۃۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫اشرتییعثمانیہنیعفانیمنیرسولیاهللیصیلیاهلل ٰ‬
‫یتعایلی امثعنۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺدؿلارۺیبنۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺ‬ ‫ٰ‬
‫علی یوسلم یالجنۃ یمرتنی ییوم یرومۃ یویوم یجؼشی ےسۺذیق ۺرخلد ۺیلۺلثر ۺرؿہمۺےکۺدن ۺاؿرںورکۺیکۺدگنتیتسۺےکۺ‬
‫العسرة۔الحا کمی‪623‬یواہنیعدییوعساکریعن یریضی رؿر۔(احمکۺاؿرانبۺدعیۺاؿرانبۺاسعرکۺےنۺاوبۺہر رۃۺریضۺاهللۺ‬
‫اعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫اهلل ٰ‬

‫دحمكۺ‪:۲۱۵‬ہکۺوضحرۺامكلۺذیقۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺرضحفۺہحلطۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺهراملا‪:‬‬
‫حۃیغدا۔اہوینعیمی‪624‬یفیفضائلی لک ۺاہمترےۺےئلۺذیق ۺریمےۺدہمۺےہ(اوبۺمیعنۺےنۺاضفلئۺ‬ ‫ً‬ ‫لكیالجنۃیعیلییایطل‬
‫احصہبۺںیمۺاریمۺاوملنینمۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫الصحاہۃیعنیامرییالمومننییریضیاهلل ٰ‬
‫یتعایلیعن ۔ ی‬

‫دحمكۺ‪:۲۱۶‬حیحصۺاخبریۺرشفیۺںیمۺلہسۺنبۺدعسۺَادعیۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺےہۺروسلۺاهللۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺهرامےتۺںیہ‪:‬‬
‫منییضمنییلیماہنییلحؼی یومایہنییرجلی یاضمنیل ی وجۺریمےۺےئلۺاینپۺرلانۺاؿررشاگمۃۺاکۺاضنمۺوہاجےئ(ہکۺانۺ‬
‫ےسۺریمیۺلاهرامینۺہنۺرکے)ںیمۺاٌۺےکۺےئلۺذیقۺاکۺاضنمۺ‬ ‫الجنۃ‪625‬۔ ی‬
‫وہن۔‬

‫کمیکتابیمعرفۃیالصحاہۃیاشرتییعثمانیالجنۃیمرتنییدارالفکریہریوتی‪،۱۰۷/۳‬تاریخیدمشقیالکبرییرتہمج ۺ‪ ۴۷۱۵‬یعثمانیہنی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 623‬یالمستدركیللحا‬

‫عفانیداراحیاءیالرتاثیالعریبیہریوتی‪،۴۹/۴۱‬الکاملیالہنیعدییترجم یہکریہنیہکا ریدارالفکریہریوتی‪۴۶۴/۲‬‬

‫‪624‬‬
‫یکزنالعمالیہھوال یایبینعیمیدحمكۺ‪۳۳۳۶۵‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۶۵۹/۱۱‬‬
‫نیالکربییللؽیہیقیکتابیقتالیاھیلیالبیغیہابیماعیلی‬
‫ٰ‬ ‫‪ 625‬یصحیحیالبخارییکتابیالرقایقیہابیحفظیاللسانیدقیمی ۺبتکۺاخہنۺرکایچ ۺ‪۹۵۸/۲‬ؿ‪،۹۵۹‬السن‬

‫الرجلیمنیحفظیاللسانیالخیدارصادریہریوتی‪۱۶۶/۸‬‬

‫‪Page 274 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫اامصۺاولاہہیبۺہیلعۺامہیلعۺاےنپۺرقمۺوکۺاچنہپ‪،‬اف ۺہی ۺدحںیثیۺ کصےۺداھکںیئۺہکۺاؿےبۺرصبۺدبرلان! ریتےۺمردلكۺوتۺ''ؿۃۺیسکۺزیچۺےکۺاتخمرۺ‬

‫ںیہن‪،‬انۺوکۺیسکۺونػۺیکۺدقرفۺںیہن‪،‬یسکۺاکصۺںیمۺہنۺلالعفلۺانۺوکۺدلخۺےہۺہنۺاٌۺیکۺػاغكۺرےتھکۺںیہۺاینپۺاجنۺلكۺےکۺعفنۺؿاصقننۺےکۺ‬
‫امكلۺںیہنۺدؿرسےۺاکۺوتۺایکۺرکںیکس‪،‬اهللۺےکۺاہینۺاکۺاعمطلہۺاےکنۺاایتخرۺےسۺلاہرۺےہ‪،‬ؿاہنۺیسکۺیکۺدمامكۺںیہنۺرک َکیےۺیسکۺےکۺؿلیکۺںیہنۺنبۺ‬
‫َکیےۺ‪626‬۔''‬
‫ان ۺدحوثینۺوکۺوسھجۺوکۺؿۃۺمٹملبكۺایہٰلۺزعؿلجۺذیق ۺےکۺامكل‪،‬اکراکہنۺایہٰلۺےکۺاتخمر ۺںیہ‪،‬امضںیتنۺهرامےتۺںیہ‪،‬اےنپۺدےمۺےتیلۺںیہ‪،‬اطعۺ‬
‫هرامےتۺںیہ‪،‬عیبۺرکدےتیۺںیہ‪،‬ہرۺاعلقۺاجاتنےہۺہکۺعیبۺؿیہۺرکےۺاگۺوجۺوخدۺامكلۺوہلاۺامكلۺیکۺرطلۺےسۺامدؿنۺؿاتخمر‪ ،‬ؿرہنۺوضفیلۺےہۺسجۺ‬
‫اکۺدصقۺوضفلۺاؿردقعۺاکیبر۔‬
‫الحمدهلل الہ ۺقح ۺےک ۺمردلك ۺیبن ۺیلص ۺاهلل ۺاعتیٰل ۺہیلع ۺؿملس ۺوک ۺذافد ۺرصتل ۺیک ۺدؿونن ۺؿںیہج ۺاحلص‪،‬تقیقح ۺاطعہیئ ۺےئجیل ۺوت ۺؿۃ ۺرضؿر ۺامكلۺ‬
‫انجن‪َ ،‬للکہ ۺامكل ۺاہجن ۺںیہ۔اؿردا ہی ۺےئجیل ۺوت ۺامكل ۺیقیقح ۺےک ۺامدؿن ۺقلطم ۺؿلامك ۺاکلم ۺاہن ۺرمگاۃ ۺدبدنی ۺؿۃ ۺوج ۺدؿونن ۺںیقش ۺلالط ۺاجےنۺ‬
‫اؿراهللۺےکۺبیبحۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺوکۺاعمدۺاهللۺوضفیلۺضحمۺامےن‪ "،‬‬
‫‪627"‬۔(افۺاجلاۺاچےتہۺںیہۺػاملۺہکۺزکۺرکؿفۺرپۺاٹلپۺاھکںیئۺےگ۔ف)‬
‫دحمكۺ‪:۲۱۷‬ہکۺهرامےتۺںیہۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪:‬‬
‫من یہکر ییوم یالسبت ییف یطلب یحاجۃ یفانا یضامنی وج ۺَییے ۺےک ۺدن ۺڑتےکۺیسکۺاحذقۺیک ۺلالٌ ۺوک ۺاجےئ ۺںیم ۺا ۺیکسۺ‬
‫ہقضائھا۔اہوینعیم‪ 628‬یعنیجاہریہنیعبداهللیریضی احذق ۺرؿایئۺاکۺدہمۺدار ۺوہن۔(اوبۺمیعنۺےنۺاجمر ۺنبۺدبعاهللۺ‬
‫ریضۺاهللۺاعتیٰلۺامہنعۺےسۺرؿامكۺایک۔ف)‬ ‫یتعایلیعن ۔ ی‬
‫اهلل ٰ‬

‫رضحفۺدیسۺاظنصۺاقحلۺؿادلنیۺوبحمۺفۺایہٰلۺناطلنۺاالؿایلءۺدقِقۺارسارمہۺیکۺتبسنۺولگۺےتہکۺںیہ‪:‬‬
‫"دعبۺہعمجۺوجۺےئجیکۺاکصۺاٌۺےکۺاضنمۺخیشۺاظنص"۔‬

‫ؽلٹ‬
‫یتقویۃیاالیمانیالفصلیالثالثیعبطمۺ میۺادنرؿنۺولاہریۺدرؿارۃۺالوہرۺضۺ‪۱۹‬لا‪۲۵‬‬
‫‪626‬‬

‫یالقیرآنیالکریمی‪۲۲۷/۲۶‬‬
‫‪627‬‬

‫یکزنالعمالیہحوال یاہوینعیمیعنیجاہریدحمكۺ‪۱۶۸۱۲‬مؤسسۃیالرسال یہریوتی‪۵۲۰/۶‬‬

‫‪628‬‬

‫‪Page 275 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫ؿاہیبۺاےسۺرشكۺےتہکۺںیہ‪،‬ؿیہۺمکحۺاٌۺدحمكۺرپۺالرص۔‬
‫دحمكۺ‪:۲۱۸‬رضحفۺدبعایحنمحۺنبۺوعلۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺلبقۺتثعبۺوضحرۺرپونرۺدیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺنمیۺوکۺلارجاہنۺاجےتۺ‬
‫ےھتۺالكۺ ریۺرمدۺؿصکالنۺنبۺوعارکۺےکۺاہینۺایقصۺهرامےت‪،‬ؿۃۺانۺےسۺطکہۺہمظعمۺاکۺاحلۺوپےتھچۺمتۺںیمۺوکیئۺوہشمۺر ُللبدۺرچےچۺؿاالۺدیپاوہا؟یسکۺ‬
‫ےن ۺمت ۺرپ ۺاہمترے ۺدنی ۺںیم ۺخالل ۺایک؟ ہی ۺااکنر ۺرکےت‪،‬ذق ۺدعب ۺتثعب ۺادقٌ ۺےئگ ۺ ری ۺرمد ۺےن ۺاہک‪:‬ںیم ۺںیہمت ۺؿۃ ۺنسارف ۺداتیوہن ۺہک ۺہکۺ‬
‫امترے ۺےئل ۺاجترف ۺےس ۺرتہب ۺےہ‪،‬اهلل ۺاعتیٰل ۺےن ۺاہمتری ۺوقص ۺےس ۺیبن ۺمرزگلدۃ ۺوعبمف ۺهراملا‪،‬ان ۺرپاینپ ۺاتکف ۺالاری‪،‬ؿۃ ۺاانصص ۺےس ۺرؿےتکۺ‬
‫اؿراَالصۺیکۺرطل ۺلالےت ۺںیہ‪،‬قحۺاک ۺمکحۺدےتی ۺاؿرۺاٌ ۺےکۺافلع ۺںیہ‪،‬لالط ۺےسۺعنم ۺرکےتۺاؿراٌۺےکۺعیظلۺںیہ‪،‬ؿۃۺاہیمش ۺںیہ۔اؿر ۺمتۺاےۺ‬
‫دبعایحنمحۺانۺےکۺامومنۺ!دلجۺوٹلپۺاؿرانۺیکۺخدعقۺؿدصتقیۺرکؿ‪،‬اؿرہیۺااعشرۺریمیۺرطلۺےسۺایکنۺلاراگۃۺؿاالۺںیمۺاچنہپؿ‪،‬دنچۺااعشرۺدرلارۃۺ‬
‫دصتقیۺرَالكۺؿااہظرۺوشطۺؿذعرۺ ریاہنۺَایلۺؿااعتسمكۺرساکرۺاعیلۺولصافۺاهللۺؿَالہمۺہیلعۺےہکۺارانۺہلمجۺہیۺدؿ‪۲‬رعش ۺ؎‬
‫یفانتیحرزییومسرتایج ی‬ ‫یہالدیاریہعدی ی‬
‫اذاینای ّ‬
‫ییدعوایالربایایایلیالفالیح ی‬ ‫فکنیشفییع ٰ‬
‫یایلیملیكی‬
‫ہبجۺہکۺرہشؿنۺوکۺدؿریۺافہلصۺےنۺدیعبۺرکدلا‪،‬وتۺوضحرۺریمیۺانپۃۺاؿرریمیۺراذقۺےنلمۺیکۺہگجۺںیہ۔وتوضحرۺریمیۺعیفشۺوہنۺاٌۺلادَاۃۺےکۺاہینۺوجۺولخمطۺ‬
‫وکۺاجنفۺیکۺرطلۺلاللاےہ۔‬
‫دبعایحنمحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےنۺؿاسپۺا رکۺہیۺاحلۺدصقیۺاربکۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺےسۺزگارٌۺایک‪،‬اوہـنۺےنۺهراملا؛ۺہیۺدمحمۺنبۺدبعاهللۺںیہۺ‬
‫ںیہنجۺاهللۺزعؿلجۺےنۺاینپۺامتصۺولخمطۺیکۺرطلۺروسلۺایکۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملس‪،‬متۺانۺےکۺوضحرۺاحرضوہ‪،‬ہیۺاحرضۺوہےئ‪،‬وضحرۺادقٌۺ‬
‫یلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺؿملسۺےنۺاںیہنۺد ھکۺرکۺمسبتۺهراملاۺاؿر ارَادۺوہا‪:‬نیمۺالكۺزساۺؿارۺرہچۃۺداتھکیوہنۺسجۺےکۺےئلۺریخۺیکۺادمیۺےہۺوہکۺایکۺربخۺ‬
‫ےہ ۺ؟اوہـن ۺےن ۺرعض ۺیک‪:‬یسیک ۺ؟ هراملا‪:‬ایپص ۺےنجیھب ۺؿاےل ۺےن ۺوج ۺایپص ۺامہرے ۺوضحر ۺاجیھب ۺےہ ۺؿۃ ۺااممك ۺادا ۺرکؿ‪َ،‬ییے ۺوہ ۺاؿالد ۺریمح ۺوخاضۺ‬
‫ومنینمۺےسۺںیہ۔دبعایحنمحۺریضۺاهللۺاعتیٰلۺؿبہۺَییےۺیہۺاملسمۺنۺوہےئ‪،‬رھپؿۃۺااعشرۺوضحرۺںیمۺرعضۺےئک۔دیسۺاعملۺیلصۺاهللۺاعتیٰلۺہیلعۺ‬
‫ؿملسۺےنۺهراملا‪:‬‬
‫ینعیۺھجمۺرپۺ ضعۺات ننۺالےنۺؿاےل(اےسیۺںیہ)‬ ‫ربیمومنییبیولمییرینیومصدقی ی‬

‫‪Page 276 of 277‬‬

 ‫ّ‬ ‫ٰ‬
‫جلد‪ :‬تیسویي ‪ ،‬رسالہننبر‪4‬‬ ‫ضویہ‬‫رسائلفتاوی ِر‬
‫ِ‬ ‫سلسلہ‬

‫وہنجن ۺےن ۺھجم ۺوک ۺداھکیںیہن ۺاؿر ضع ۺولگ ۺریمی ۺدصتقیۺ‬ ‫یبیوماشھدینیاولٰئكیاخواین‪629‬۔ ی‬
‫رکےنۺؿاےل(اےسیۺںیہ)نجۺوکۺریمےۺلاۺٌۺوضحرۺیۺاحلصۺ‬
‫ہنۺوہیکس‪،‬ہیۺولگۺریمےۺاھبیئۺںیہ۔(ہملکۺاوخف ۺوکۺان ۺےکۺ‬
‫ازعارۺےکۺےئلۺوتاصفًاۺهراملا)‬

‫یتعایلیع ٰیلیخرییخلق یمحمدیواٰل ٖ یوصحب ٖ یاجمعنی‪،‬اٰمنیی! ی‬

‫ویصیلیاهلل ٰ‬
‫عبدہیالمذنبیاحمدیرضایالربیلوی ی‬
‫کؾبـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ی‬
‫عیفیعن یہمحمدنیالمصط ٰیفیالنیبیاالیمیصیلیاهلل ٰ ی‬
‫یتعایلیعلی یوسلم‬
‫رَاہل‬
‫االمنیوالع ٰیلیلنایعیتیالمصط ٰیفیہدافعیالبالء ی‬
‫متخۺوہا‬

‫__________________‬

‫یکزنالعمالیہحوال یکریدحمكۺ‪۳۶۶۹۰‬یمؤسسۃیالرسال یہریوتی‪ ۲۲۷/۱۳‬لا ‪۲۲۹‬‬

‫‪629‬‬

‫‪Page 277 of 277‬‬