EM 420

Yüksek Gerilim Tekniği

TEMEL İŞLEMLER
VE
KAVRAMLAR
YRD.DOÇ. DR.
CABBAR VEYSEL BAYSAL
ELEKTRIK & ELEKTRONIK YÜK. MÜH.

Not: Tüm slaytlar listelenen ders kaynaklarından alıntı yapılarak ve faydalanılarak hazırlanmıştır.
 SKALER VE VEKTÖREL BÜYÜKLÜKLER
2

•Değeri bir koordinat sistemine bağlı olmayan büyüklüklere

skaler büyüklükler denir.
denir

• Değeri bir büyüklük ve yön ile birlikte ifade edilen fiziksel

büyüklükler ise vektörel büyüklüklerdir.

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 VEKTÖR İŞLEMLERİ
3

y SKALER ÇARPIM (İÇ ÇARPIM)

A ve B gibi iki vektörün skaler çarpımı , A ve B nin

mutlak değerleri ile, iki vektör arasındaki en küçük
açının cosinüsünün çarpımıdır.

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 VEKTÖR İŞLEMLERİ
4

y VEKTÖREL ÇARPIM (DIŞ ÇARPIM)

A ve B gibi iki vektörün vektörel çarpımı AxB şeklinde gösterilir.
gösterilir Bu çarpım
yine bir vektör olup; mutlak değeri, A ve B nin mutlak değerleri ile iki
vektör arasındaki açının sinüsüyle çarpımına, yönü ise A ve B vektörlerinin
içinde bulunduğu düzleme dik olacak şekildedir.

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 KOORDİNAT SİSTEMLERİ
5

Genelde fiziksel büyüklükler, uzay ve zamanın fonksiyonu

olarak değişirler.
ğş Bu değişimlerin
ğş ifade edilebilmesi için;
ç ;
uzaydaki noktaların uygun şekilde tanımlanması gerekir.
Bu da koordinat sistemi kullanılmasının gerektiği anlamına
gelir. Bir nokta ya da vektör; ortogonal ya da ortogonal
olmayan bir koordinat sisteminde temsil edilebilir.
Ortogonal sistemde koordinatlar birbirine diktir. Ortogonal
olmayan sistemlerle çalışmak zordur ve manası da yoktur.
Ortogonall k koordinat
di sistemlerine
i l i örnek k olarak
l k kartezyen
k
(dikdörtgen); dairesel silindirik, küresel, eliptik silindirik,
parabolik
b lik silindirik,
ili di ik k
konik,
ik elipsoidal,
li id l vs sistemler
i l
verilebilir. Uygun koordinat sistemi seçimi işimizi
k l l t
kolaylaştırır.
Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 KARTEZYEN KOORDİNAT SİSTEMİ
6

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 KARTEZYEN KOORDİNAT SİSTEMİ
7

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 SİLİNDİRİK KOORDİNAT SİSTEMİ
8

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 SİLİNDİRİK KOORDİNAT SİSTEMİ
9

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 KÜRESEL KOORDİNAT SİSTEMİ
10

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 KÜRESEL KOORDİNAT SİSTEMİ
11

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 SABİT KOORDİNAT YÜZEYLERİ
12

Uzaydaki bir noktayı

temsil etmede; sonsuz
geniş, birbirine dik,
sabit koordinatlı
yüzeylerden
yararlanılabilir.
Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 TEMEL BİRİMLER
13
S b l
Sembol A l
Anlamı Bi i i
SI Birimi
E Elektrik Alan volt / metre
H Manyetik Alan ampere / metre
D Elektrik yer değiştirme alanı veya elektrik akı yoğunluğu coulomb / metrekare

B Manyetik akı yoğunluğu; manyetik indüksiyon veya manyetik alan tesla; weber / metrekare

ρ Serbest elektrik yük yoğunluğu, coulomb / metreküp

J yoğunluğu,
Serbest akım y ğ ğ kutuplanma
p ve manyetizasyon
y y içermez
ç ampere
p / metrekare

Sonsuz küçük A yüzeyinin diferansiyel vektör elemanı

dA metrekare
S yüzeyinin küçük yöne ve boya sahip yüzey normali
dV S yüzeyini kapatan diferansiyel V hacmi metreküp

dl S yüzeyini çevreleyen C kontürünün teğetsel diferansiyel vektör elemanı metre

∇ Gradient (Del) operatörü

∇. Diverjans operatörü 1 / metre

∇x Rotasyonel operatorü 1 / metre
Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 GRADIENT
14

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ∇ (DEL) OPERATÖRÜ
15
Vektör diferansiyel operatörü ya da gradyan operatörü olarak bilinir. Kendisi bir
vektör olmamasına rağmen bir skaler fonksiyon üzerinde işletilirse vektör ortaya
çıkar.
çıkar
Kartezyen Koordinat:

Silindirik Koordinat:

Küresel Koordinat:

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 BİR SKALERİN GRADYANI
16

Bir skaler alanın gradyanı artımın en çok olduğu yere doğru

yönelmiş bir vektör alanını verir ve büyüklüğü değişimin en büyük
değerine eşittir.
Kartezyen
y Koordinat:

Silindirik Koordinat:

Küresel Koordinat:

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 DİVERJANS
17
Diverjans, hacim sıfıra
Diverjans
giderken, 'in birim
hacime düşen akı miktarı
olarak tanımlanabilir.
K t
Kartezyen K
Koordinat:
di t

Silindirik Koordinat:

Küresel Koordinat:

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ROTASYONEL (CURL)
18
Kartezyen Koordinat: ile gösterilen bir vektör
alanının rotasyoneli, del
operatörü ile nin
vektörel çarpımına eşittir.
Silindirik Koordinat:

Küresel Koordinat:

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 LAPLASYEN
19
Laplasyen , skaler bir alanının gradyanı alınarak elde
edilen vektörün diverjansıdır.
Kartezyen Koordinat: ayrıca;

Silindirik Koordinat:

Küresel Koordinat:

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 FARKLI VEKTÖR ALANLARI
20

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK & MANYETİK ALANLAR
21

•Durgun ve hareket eden yükler, durmakta yada

hareket eden diğer yükler üzerinde bir kuvvet
uygular. Bu kuvvet alanlarına elektrik alan ve
magnetik alan denir.
denir
• Yükler hareketsiz olduğunda ortaya çıkan alan statik
elektrik alan olarak adlandırılır
adlandırılır.
• Sabit hızlı yüklerin hareket ederken oluşturdukları
alan ise statik magnetik alan olarak bilinir.
• İvmelenmiş yükler ise elektrik ve magnetik alanın
zamanla değiştiği elektromagnetik alanları oluşturur.

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 MAXWELL DENKLEMLERİ
22

Yasa Adı Diferansiyel form Integral form

Gauss Yasası: Herhangi bir kapalı

yüzeydeki elektrik alanın akısı o yüzeyin
içindeki toplam yükle doğru orantılıdır.

Manyetizma için Gauss Yasası

(
(manyetik
tik alanın
l k
kaynağı
ğ yoktur):
kt )
Herhangi bir kapalı yüzeydeki manyetik
alanın akısı sıfırdır.

Faraday' ın indüksiyon yasası: Herhangi

bir kapalı eğri üzerinde elektrik alanın
sirkülasyonu, eğrinin çevrelediği yüzey
üzerindeki manyetik akının negatifinin
zamanla değişimine eşittir.

Ampère Yasası (Maxwell'in eklemesiyle):

Bu denklemin anlamı manyetik alanın
vektörel kaynağının yük akışı ve elektrik
alanın zamanla değişimi olduğudur

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK TEMEL BAĞINTILAR
23

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK TEMEL BAĞINTILAR
24

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK TEMEL BAĞINTILAR
25

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK TEMEL BAĞINTILAR
26

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK ALANI
27

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK ALANI
28

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK ALANI
29

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK ALANI
30

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK ALANI
31

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK ALANI
32

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK ALANI
33

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011
 ELEKTRİK ALANI
34

Yrd.Doç.Dr. C.V.Baysal EM420 Yüksek Gerilim Tekniği , Erciyes Üniversitesi Elektrik-Elektronik Müh. Böl. 19.01.2011