ტე ქ ს ტი ს რე და ქ ტი რე ბ ა

(ტე ქ ს ტშ ი და შ ვ ე ბ ული ა მ ორფოლოგ ი ურ-ორთოგ რა ფი ული ,

ს ი ნ ტა ქ ს ური , ს ტი ლი ს ტური და პ უნ ქ ტუა ც ი ური შ ე ც დომ ე ბ ი )

1. გ რი გ ოლ რობ ა ქ ი ძ ე და ი ბ ა და ს ოფე ლ ს ვ ი რშ ი 1880 წ ლი ს 28

ოქ ტომ ბ ე რს . ორი წ ე ლი ს ვ ი რი ს ს კ ოლა შ ი ს წ ა ვ ლობ და . მ ე რე კ ი როც ა
მ თე ლი ოჯა ხ ი ჩ ხ ა რშ ი გ ა და ვ ი და ს ა ც ხ ოვ რე ბ ლა დ ს წ ა ვ ლა ი ქ
გ ა ნ ა გ რძ ო. 1890 წ ე ლს გ რი გ ოლი ქ უთა ი ს ი ს ს ა ს ული ე რო
ს ა ს წ ა ვ ლე ბ ე ლშ ი შ ე ი ყ ვ ა ნ ე ს . მ ა მ ა ს ტი ტე რობ ა ქ ი ძ ე ს ს ურდა რომ
შ ვ ი ლი ს ე მ ი ნ ა რი ი ს და მ თა ვ რე ბ ი ს შ ე მ დე გ მ ღვ დლა დ ე კ ურთხ ე ბ ი ა ,
მ ა გ რა მ გ რი გ ოლი ს ა ს ტი კ ა დ უა რობ და . 1901 წ ე ლს ი ს ტა რტუს
უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი ს ი ური დი ულ ფა კ ულტე ტზე ჩ ა ი რი ც ხ ა , თუმ ც ა ი გ ი ვ ე
წ ლი ს დე კ ე მ ბ ე რშ ი გ ა რი ც ხ ე ს ს წ ა ვ ლი ს ს ა ფა ს ური ს
გ ა და უხ დე ლობ ი ს გ ა მ ო.
1908 წ ე ლს რობ ა ქ ი ძ ე და ბ რუნ და ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი . და ი წ ყ ო
ლე ქ ც ი ე ბ ი ს კ ი თხ ვ ა ქ ა რთულ და რუს ულ ე ნ ა ზე . ს წ ორა დ მ ა ნ გ ა ბ ე და
ს ა ჯა როდ ქ ა რთულ ე ნ ა ზე ლე ქ ც ი ე ბ ი ს წ ა კ ი თხ ვ ა . ს ა მ შ ობ ლოშ ი
და ბ რუნ ე ბ ი ს თა ნ ა ვ ე გ რ. რობ ა ქ ი ძ ე მ ც ოლა თ შ ე ი რთო ნ ი ნ ო
დომ ე ნ ს კ ი ა . მ ა თ ორი შ ვ ი ლი შ ე ე ძ ი ნ ა , მ ა გ რა მ მ ე უღლი ს
და უდე ვ რობ ი ს გ ა მ ო ორი ვ ე ე რთ დროულა დ და ი ღუპ ა , ა მ ი ს თვ ი ს ი გ ი
ც ოლს გ ა ე ყ ა რა . რა მ ოდე ნ ი მ ე წ ლი ს მ ე რე და ქ ორწ ი ნ და ლე ნ ა
ფი ა ლნ ი კ ა ზე , მ ა გ რა მ მ ე მ კ ვ ი დრე ა ღა რ შ ე ძ ე ნ ი ა .
1931 წ ლა მ დე გ რ. რობ ა ქ ი ძ ე ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი ც ხ ოვ რობ და . შ ე მ დე გ კ ი
გ ე რმ ა ნ ი ა შ ი გ ა ე მ გ ზა ვ რა და ე მ ი გ რა ც ი ა შ ი და რჩ ა .
რობ ა ქ ი ძ ი ს თვ ი ს ს ა ბ ჭ ოთა მ ოქ ა ლა ქ ე ობ ი ს ჩ ა მ ორთმ ე ვ ა მ ოხ და
მ ხ ოლოდ 1935 წ ე ლს , როც ა ხ ე ლი ს უფლე ბ ა ს გ ა და ე წ ურა მ ი ს ი
და ბ რუნ ე ბ ი ს ი მ ე დი . გ რ. რობ ა ქ ი ძ ე კ ა რგ ი ა ვ ტორი ტე ტი თ
ს ა რგ ე ბ ლობ და ე მ ი გ რა ნ ტთა შ ორი ს .

2. ს ტოუნ ჰ ე ნ ჯი ი ნ გ ლი ს ი ს ს ა მ ხ რე თ და ს ა ვ ლე თშ ი მ დე ბ ა რე ობ ს .
ი უნ ე ს კ ომ ი გ ი ა რქ ე ოლოგ ი ურ ძ ე გ ლე ბ ი ს მ ს ოფლი ო მ ე მ კ ვ ი დრე ობ ი ს
ს ი ა შ ი შ ე ი ტა ნ ა . ა რქ ე ოლოგ ე ბ ი და რწ მ უნ ე ბ ულე ბ ი ა , რომ ე ს ქ ვ ი ს
მ ონ უმ ე ნ ტი ძ ვ . წ . 2500 წ ლე ბ შ ი შ ე ქ მ ნ ი ლი . მ ა გ რა მ ა რს ე ბ ობ ს
მ ოს ა ზრე ბ ა , რომ ი გ ი ძ ვ . წ . 3000 წ ე ლზე ა დრე ა ა ღმ ა რთული .
მ ი უხ ე და ვ ა დ ი მ ი ს ა რომ მ კ ვ ლე ვ ა რე ბ ი ს უმ ე ტე ს ობ ა ა ღი ა რე ბ ე ნ
რომ ე ს ი ყ ო ტა ძ ა რი , რომ ე ლი ც მ ი ც ვ ა ლე ბ ულთა წ ე ს ი ს ა გ ე ბ ი ს თვ ი ს
გ ა მ ოი ყ ე ნ ე ბ ოდა , ა მ ა ს თა ნ ე რთა დ ა რს ე ბ ობ ს თე ორი ა ც , რომ ა ქ
ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა რე ლი გ ი ურ რი ტუა ლე ბ ს ა ც ა ს რულე ბ დნ ე ნ , ა ს ე ვ ე
ა ს ტრონ ომ ი ულ და კ ვ ი რვ ე ბ ე ბ ს ა ც .
2008 წ ე ლს ა რა ე რთმ ა ა რქ ე ოლოგ ე ბ მ ა წ ა რმ ოა დგ ი ნ ა მ ონ ა ც ე მ ე ბ ი ,
რომ ლი ს მ ი ხ ე დვ ი თა ც ს ტოუნ ჰ ე ნ ჯი ა დრე ული ა და მ ი ა ნ ე ბ ი ს თვ ი ს
ს ა მ ა რხ ი ს როლს ა ს რულე ბ და . ა ღმ ოჩ ე ნ ი ლი ა ა და მ ი ა ნ ი ს
კ რე მ ა ც ი ი ს ნ ა რჩ ე ნ ე ბ ი .
ზოგ ი ე რთი გ ა დმ ოც ე მ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ ს ტოუნ ჰ ე ნ ჯი ს “ქ ვ ე ბ ი ”
ც ოც ხ ლე ბ ი ი ყ ო. ი ს ი ნ ი ღა მ -ღა მ ობ ი თ და დი ოდნ ე ნ ა ნ ც ე კ ვ ა ვ დნ ე ნ
ზოგ ჯე რ მ ა ხ ლობ ე ლ მ დი ნ ა რე შ ი წ ყ ურვ ი ლი ს მ ოს ა კ ლა ვ ა დ
ჩ ა დი ოდნ ე ნ . მ ა თ მ ა ქ ც ი ე ბ ს ე ძ ა ხ დე ნ .

3. მ ე -20 ს ა უკ უნ ი ს 40- ი ა ნ წ ლე ბ ი ს ბ ოლოს დი კ და მ ა კ

მ ა კ დონ ა ლდს ე ბ ი ე ძ ე ბ დნ ე ნ თა ვ ი ს ი პ ა ტა რა რე ს ტორა ნ ი ს
გ ა უმ ჯობ ე ს ე ბ ი ს ხ ე რხ ე ბ ს , რომ ე ლი ც მ დე ბ ა რე ობ და ს ა ნ
ბ ე რნ ა რდი ნ ოშ ი (კ ა ლი ფორნ ი ა ). ი მ ი ს მ ა გ ი ვ რა დ რომ უმ ნ ი შ ვ ნ ე ლოდ
შ ე ე ც ვ ა ლა თ ბ ი ზნ ე ს ი , რომ ლი ს გ ა ნ ა ც ი ს ე და ც დი დი შ ე მ ოს ა ვ ა ლი
ქ ონ და თ, მ ა თ შ ე ჰ ქ მ ნ ე ს ს რული ა დ ა ხ ა ლი კ ონ ც ე ფც ი ა , რომ ე ლი ც
და ფუძ ნ ე ბ ული ი ყ ო ს წ რა ფ მ ომ ს ა ხ ურე ობ ა ზე , და ბ ა ლ ფა ს ე ბ ს ა და
ს ა კ ვ ე ბ ი ს დი დ მ ოც ულობ ა ზე . ა მ ი ტომ მ ა თ გ ა და ა კ ე თე ს
ს ა მ ზა რე ულო, ს ა და ც ყ ვ ე ლა მ ოწ ყ ობ ი ლობ ა და მ ზა დე ბ ული ი ყ ო
უჟ ა ნ გ ა ვ ი ფოლა დი და ნ გ ა თვ ლი ლი მ ა ს ი ურ წ ა რმ ოე ბ ა ზე და
ს ი ს წ რა ფე ზე . გ ა რდა ა მ ი ს ა მ ა თ მ კ ვ ე თრა დ შ ე ა მ ც ი რე ს ი ს ე და ც
უკ ვ ე კ ონ კ ურე ნ ტ უნ ა რი ა ნ ი ჰ ა მ ბ ურგ ე რი ს ფა ს ი . რე ს ტორა ნ ი ს
ხ ე ლა ხ ლა გ ა ხ ს ნ ი ს შ ე მ დე გ გ ა რკ ვ ე ული დრო და ჭ ი რდა ბ ი ზნ ე ს ი ს
ა მ უშ ა ვ ე ბ ა ს .
1955 წ ე ლს რე ი კ როკ მ ა და ა რს ა ს ა ვ ს ე ბ ი თ ა ხ ა ლი კ ომ პ ა ნ ი ა
ს ა ხ ე წ ლწ ოდე ბ ი თ “მ ა კ დონ ა ლდს ი ს ს ი ს ტე მ ა ”,
ა მ ა ვ ე წ ლი ს 15 ა პ რი ლს ი ლი ნ ოი ს ი ს შ ტა ტშ ი რე ი კ როკ მ ა გ ა ხ ს ნ ა
თა ვ ი ს ი პ ი რვ ე ლი “ოქ როს თა ღი ”. ა ქ ი და ნ ი წ ყ ე ბ ა კ როკ ი ს
მ ა კ დონ ა ლდს ი ს ი ს ტორი ა .

4. ნ ე ლს ონ მ ა ნ დე ლა ი ყ ო ც ნ ობ ი ლი ა რა მ ხ ოლოდ როგ ორც ს ა მ ხ რე თ

ა ფრი კ ი ს რე ს პ უბ ლი კ ი ს პ ი რვ ე ლი შ ა ვ კ ა ნ ი ა ნ ი პ რე ზი დე ნ ტი ,
ა რა მ ე დ როგ ორც უს ა მ ა რთლობ ა ს თა ნ ყ ვ ე ლა ზე შ ე ური გ ე ბ ე ლი
მ ე ბ რძ ოლი . მ ი ს ი პ ოლი ტი კ ური მ ოღვ ა წ ე ობ ა ნ ე ლს ონ მ ა 1948 წ ე ლს
და ი წ ყ ო. 1956 წ ე ლს ნ ე ლს ონ ი და 150 ა და მ ი ა ნ ი ი ქ ნ ა
და პ ა ტი მ რე ბ ული ე რი ს წ ი ნ ა ა ღმ დე გ მ ი ზა ნ მ ი მ ა რთულ ღა ლა ტი ს
ბ რა ლდე ბ ი თ. ს ა ს ა მ ა რთლო 1961 წ ლა მ დე გ ა გ რძ ე ლდა და ა მ ხ უთ-
წ ლი ა ნ ი გ ა მ ოძ ი ე ბ ი ს შ ე დე გ ა დ ვ ე რც ე რთი ს ა მ ხ ი ლი ვ ე რ ი პ ოვ ე ნ და
ს ა ს ა მ ა რთლო ი ძ ულე ბ ული შ ე ი ქ მ ნ ა რომ გ ა ე თა ვ ი ს უფლე ბ ი ნ ა ყ ვ ე ლა
ე ჭ ვ მ ი ტა ნ ი ლე ბ ი .
1962 წ ე ლს მ ა ნ დე ლა ი ს ე ვ და ა პ ა ტი მ რე ს . მ ა ს 27 წ ლი თ
თა ვ ი ს უფლე ბ ი ს ა ღკ ვ ე თა მ ი ე ს ა ჯა . ა მ 27 წ ლი და ნ 18 მ ა ნ გ ა ა ტა რა
ე რთ კ ა ც ი ა ნ ს ა კ ა ნ შ ი კ უნ ძ ულ რობ ი ე ნ შ ი მ ყ ოფ პ ა ტა რა ც ი ხ ე შ ი .
რა ს ა კ ვ ი რვ ე ლი ა პ ოლი ტ-პ ა ტი მ ა რს ა მ ც ი ხ ე შ ი ძ ა ლი ა ნ ც უდა დ
ე ბ ყ რობ დნ ე ნ .
1982 წ ე ლს ნ ე ლს ონ ი და მ ი ს ი თა ნ ა მ ძ რა ხ ვ ე ლე ბ ი გ ა და ი ყ ვ ა ნ ე ს
პ ოლს მ ური ს ც ი ხ ე შ ი . ე ს ნ ა ბ ი ჯი ხ ე ლი ს უფლე ბ ა მ მ ა თი გ ული ს
მ ოს ა გ ე ბ ა დ გ ა და დგ ა . უფრო მ ე ტი ც 1987 წ ე ლს ნ ე ლს ონ მ ა ნ დე ლა ს
ოფი ც ი ა ლურა დ შ ე თა ვ ა ზე ს თა ვ ი ს უფლე ბ ა , თუ ი ს უა რს ი ტყ ოდა
ძ ა ლა დობ ა ზე და თა ვ ი ს ს ა ქ მ ი ა ნ ობ ა ს მ ი ა ტოვ ე ბ და რა ზე ც მ ა ნ
კ ა ტე გ ორი ული უა რი გ ა ნ ა ც ხ ა და .

5. ”ჰ ოლი ” ს ა ღე ბ ა ვ ე ბ ი ს ტრა დი ც ი ული ფე ს ტი ვ ა ლი ა , რომ ე ლი ც

ყ ოვ ე ლ წ ლი ურა დ გ ა ზა ფხ ულზე ტა რდე ბ ა . ფე ს ტი ვ ა ლი ს დროს ხ ა ლხ ი
ქ უჩ ა შ ი გ ა მ ოდი ს და ე რთმ ა ნ ე თს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ფე რი ს
ს ა ღე ბ ა ვ ე ბ ი ს ფხ ვ ნ ი ლე ბ ი თ ს ა ვ ს ე ტომ ა რე ბ ს ე ს ვ რი ა ნ . ი ნ დოე თი ს
ს ა მ ხ რე თი თ ქ ა ლა ქ უტა რ პ რა დე შ შ ი ტრა დი ც ი ულ "ჰ ოლი მ დე " კ ი დე ვ
ე რთი "ჰ ოლი ლა ტმ ა რი ს " ფე ს ტი ვ ა ლი ი ხ ს ნ ე ბ ა , ი ს ი ც გ ა ზა ფხ ული ს
მ ოს ვ ლა ს თა ნ და კ ა ვ შ ი რე ბ ი თ.
ა მ ფე ს ტი ვ ა ლს თა ვ ი ს ი ლე გ ე ნ და ც ა ქ ვ ს , რომ ლი ს თა ნ ა ხ მ ა დ კ რი შ ნ ა
ქ ა ლა ქ ბ ა რს ა ნ ა შ ი ჩ ა ვ ი და ი მ ი ს თვ ი ს , რომ მ ი ს ს ა ყ ვ ა რე ლს რა დჰ ა ს
ე ე ჭ ვ ი ა ნ ა . შ ე დე გ ა დ, ქ ა ლე ბ მ ა ს ოფლი და ნ მ ა მ ა კ ა ც ე ბ ი გ ა ა გ დე ს .
ტრა დი ც ი ულა დ ყ ოვ ე ლ წ ე ლს , ა მ ფე ს ტი ვ ა ლი ს გ ა ხ ნ ი ს დღე ს , ქ ა ლე ბ ი
ხ ე ლ-ჯოხ ე ბ ი თ "დე ვ ნ ი ა ნ " მ ა მ ა კ ა ც ე ბ ს . დღე ს ა ს წ ა ული ს დროს
ა წ ყ ობ ე ნ ბ რძ ოლა ს კ ა ც ე ბ ს ა და ქ ა ლე ბ ს შ ორი ს ხ ტე ბ ი ა ნ ც ე ც ხ ლზე
და ა .შ .
როგ ორც უკ ვ ე ი ქ ნ ა ა ღნ ი შ ნ ული დღე ს ა ს წ ა ული ს ყ ვ ე ლა ზე
ს ა ნ ა ხ ა ობ რი ვ ი პ როც ე ს ი ა რი ს როდე ს ა ც ხ ა ლხ ი ე რთმ ა ნ ე თს
ა ს ვ ე ლე ბ ს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ფე რე ბ ი ს ს ა ღე ბ ა ვ ე ბ ი თ. ა მ ს ა ღე ბ ა ვ ე ბ ს
ა კ ე თე ბ ე ნ ს ა მ კ ურნ ა ლო ბ ა ლა ხ ე ბ ი და ნ , რომ ლე ბ ი ც ა მ პ ე რი ოდშ ი
ე ხ მ ა რე ბ ი ა ნ ორგ ა ნ ი ზმ ს , რომ და ს ძ ლი ოს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა
ს ა გ ა ზა ფხ ულო ვ ი რუს ი .

6. ს ა ი ნ ტე რე ს ოა როგ ორ და ი ნ ე რგ ა მ ე დი ც ი ნ ა შ ი ხ ე ლოვ ნ ური

ს უნ თქ ვ ა . ე ს მ ოხ და XIX ს ა უკ უნ ე ს პ ი რვ ე ლი ნ ა ხ ე ვ ა რშ ი .
ი ლი ნ ოი ს ი ს უნ ი ვ ე რს ი ტე ტშ ი ა მ ე რი კ ი ს შ ე ე რთე ბ ული შ ტა ტე ბ ი ს
ე რთ-ე რთ ყ ვ ე ლა ზე ს ა უკ ე თე ს ო უმ ა ღლე ს ს ა ს წ ა ვ ლე ბ ე ლშ ი
ლე ქ ც ი ე ბ ი მ ი მ დი ნ ა რე ობ და , როც ა უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი ს ე ზოშ ი
ს ა მ ხ ე დრო მ ა ნ ქ ა ნ ა გ ა ჩ ე რდა და რა მ დე ნ ი მ ე მ ა ღა ლ ჩ ი ნ ოს ა ნ ი
უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი ს ა დმ ი ნ ი ს ტრა ც ი ული კ ორპ უს ი ს კ ე ნ გ ა ე მ ა რთნ ე ნ .
ი ს ი ნ ი რა მ დე ნ ი მ ე წ უთი თ შ ე ყ ოვ ნ დნ ე ნ უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი ს
რე ქ ტორი ს კ ა ბ ი ნ ე ტშ ი და ჩ ვ ე ულე ბ ი ს ა მ ე ბ რ მ წ ყ ობ რი ნ ა ბ ი ჯი თ
და ს ტოვ ე ს შ ე ნ ობ ა . მ ე ორე დღე ს , რე ქ ტორი ს გ ა ნ კ ა რგ ულე ბ ი ს
თა ნ ა ხ მ ა დ ს ა მ ე დი ც ი ნ ო ფა კ ულტე ტი ს ლე ქ ტორე ბ მ ა და
ს ტუდე ნ ტე ბ მ ა ს ა ა ქ ტო და რბ ა ზშ ი მ ოი ყ ა რა თა ვ ი და ჩ ი ნ ოს ნ ე ბ ი ს
ს ტუმ რობ ი ს მ ი ზე ზი ც გ ა ც ხ ა დდა მ ა თი და კ ვ ე თი თ, უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი ს
ხ ე ლმ ძ ღვ ა ნ ე ლობ ა ს რა მ დე ნ ი მ ე დღე შ ი უნ და
წ ა რე დგ ი ნ ა გ ა და უდე ბ ე ლ და ხ მ ა რე ბ ი ს ა და ხ ე ლოვ ნ ური ს უნ თქ ვ ი ს
ყ ვ ე ლა ზე რა ც ი ონ ა ლური მ ე თოდე ბ ი . ა მ ი ტომ შ ე ი ქ მ ნ ა
ე ქ ს პ ე რი მ ე ნ ტა ტორთა ჯგ უფი , რომ ე ლს ა ც უნ და და ე დგ ი ნ ა ,
ჟ ა ნ გ ბ ა დი ს რა ა უც ი ლე ბ ე ლი ოდე ნ ობ ა უნ და მ ოხ ვ დე ს ხ ე ლოვ ნ ური
ს უნ თქ ვ ი ს ა ს ა და მ ი ა ნ ი ს ფი ლტვ ე ბ შ ი .
ე ქ ს პ ე რი მ ე ნ ტშ ი მ ონ ა წ ი ლე ობ ი ს თვ ი ს შ ე რჩ ე ული ი ქ ნ ა ე რთ-
ე რთი ს ტუდე ნ ტი გ ვ ა რა დ კ ორი ც ი , რომ ე ლს ა ც ს ა ს უნ თქ ი კ უნ თე ბ ი
ხ ე ლოვ ნ ურა დ და უდა მ ბ ლა ვ ე ს . როდე ს ა ც ს ტუდე ნ ტმ ა ს უნ თქ ვ ა
შ ე წ ყ ვ ი ტა , ტრა ქ ე ა შ ი ს პ ე ც ი ა ლური მ ი ლი ჩ ა უდგ ე ს , რომ ლი ს
შ უა მ ა ვ ლობ ი თ წ ი ნ ა ს წ ა რ გ ა ნ ს ა ზღვ რული ოდე ნ ობ ი ს ჟ ა ნ გ ბ ა დს
უშ ვ ე ბ დნ ე ნ . რა მ დე ნ ი მ ე წ უთი ს შ ე მ დე გ კ ორი ც ს ს ა ს უნ თქ ა ვ ი
კ უნ თე ბ ი ა უმ უშ ა ვ და .

7. რა ტომ ა მ თქ ნ ა რე ბ ე ნ ა და მ ი ა ნ ე ბ ი ? ა მ ს ა კ ი თხ თა ნ
და კ ა ვ შ ი რე ბ ი თ ჰ ი პ ოთე ზე ბ ი ს რა ოდე ნ ობ ა ს ა კ მ ა ოდ დი დი ა , თუმ ც ა
მ ე ც ნ ი ე რე ბ ი ჯე რ-ჯე რობ ი თ მ ა ი ნ ც ვ ე რ თა ნ ხ მ დე ბ ი ა ნ თუ
რომ ე ლი ა ჭ ე შ მ ა რი ტი . ხ ა ლხ შ ი გ ა ვ რც ე ლე ბ ული ა მ ოს ა ზრე ბ ა ,
რომ ლი ს თა ნ ა ხ მ ა და ც და მ თქ ნ ა რე ბ ა გ ვ ე ხ მ ა რე ბ ა მ ი ვ ა წ ოდოთ
ფი ლტვ ე ბ ს ჰ ა ე რი , გ ა ვ ზა რდოთ ს ი ს ხ ლი ს წ ნ ე ვ ა , გ ული ს ც ე მ ი ს
ს ი ხ შ ი რე და ს ი ს ხ ლშ ი ჟ ა ნ გ ბ ა დი ს რა ოდე ნ ობ ა . ე ს ფი ზი ოლოგ ი ური
ც ვ ლი ლე ბ ე ბ ი კ ი ა და მ ი ა ნ ი ს გ ონ ე ბ ა ს ა ფხ ი ზლე ბ ე ნ . 6
მ ი უხ ე და ვ ა დ ი მ ი ს ა , რომ ე ს ჰ ი პ ოთე ზა ს ა ი ნ ტე რე ს ო
ს ჩ ა ნ ს ე ქ ს პ ე რი მ ე ნ ტე ბ მ ა და ა მ ტკ ი ც ა , რომ მ თქ ნ ა რე ბ ა ს ულა ც ა რ
ი წ ვ ე ვ ს ზე მ ოთ ნ ა ხ ს ე ნ ე ბ მ ოვ ლე ნ ე ბ ს . 2010 წ ლი ს კ ვ ლე ვ ე ბ ი ,
რომ ე ლი ც გ ა მ ოქ ვ ე ყ ნ და ჟ ურნ ა ლ “Neuroscience”-შ ი , გ ვ ი ჩ ვ ე ნ ე ბ ს რომ
მ თქ ნ ა რე ბ ა ზრდი ს ტვ ი ნ ი ს ა ქ ტი ვ ობ ა ს და უფრო ფხ ი ზე ლს ხ დი ს
მას.
უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლ წ ლე ბ შ ი ყ ვ ე ლა ზე დი დი ყ ურა დღე ბ ა მ ი ი პ ყ რო ე .წ .
“გ ა და ხ ურე ბ ი ს ჰ ი პ ოთე ზა მ ”. ა მ ჰ ი პ ოთე ზი ს თა ნ ა ხ მ ა დ მ თქ ნ ა რე ბ ა
ტვ ი ნ ს გ ა და ხ ურე ბ ი და ნ ი ც ა ვ ს . 2007 წ ე ლს ს ა კ მ ა ოდ ს ა ი ნ ტე რე ს ო
კ ვ ლე ვ ა ჩ ა ტა რდა . ა და მ ი ა ნ ე ბ ი და ს ვ ე ს ტე ლე ვ ი ზორთა ნ და
ა ყ ურე ბ ი ე ს , თუ როგ ორ ა მ თქ ნ ა რე ბ ს ს ხ ვ ა ა და მ ი ა ნ ე ბ ი .
ე ქ ს პ ე რი მ ე ნ ტშ ი მ ონ ა წ ი ლე ა და მ ი ა ნ ე ბ ი ს ნ ა წ ი ლს თა ვ ზე ც ი ვ ი
ს ა გ ა ნ ი ჰ ქ ონ და თ მ ი დე ბ ული , ხ ოლო ნ ა წ ი ლს ც ხ ე ლი .
ე ქ ს პ ე რი მ ე ნ ტი ს შ ე დე გ ე ბ მ ა ა ჩ ვ ე ნ ა , რომ ც ი ვ ი ს ა გ ნ ი ს მ ი დე ბ ი თ
შ ე ა მ ც ი რე ბ ულ ი ქ ნ ე ბ ა და მ თქ ნ ა რე ბ ი ს ს ი ხ შ ი რე . ც ნ ობ ი ლი ა ი ს ი ც ,
რომ ა და მ ი ა ნ ე ბ ი უფრო ხ შ ი რა დ ა მ თქ ნ ა რე ბ ე ნ როდე ს ა ც ჰ ა ე რი
ცივ ია .

8. ძ ვ ე ლა დ ს ი ს ხ ლი ს ა ს წ ა ულ მ ოქ მ ე დ ს ი თხ ე დ ი ყ ო ა ღი ა რე ბ ული .
მ ი ა ჩ ნ და თ რომ მ ი ს ი მ ი ღე ბ ა ს ი ც ოც ხ ლე ს ა ხ ა ნ გ რძ ლი ვ ე ბ და .
ც ნ ობ ი ლი ა , რომ ჰ ი პ ოკ რა ტე ფს ი ქ ი ური და რღვ ე ვ ე ბ ი ს მ ქ ონ ე
პ ა ც ი ე ნ ტე ბ ს ჯა ნ მ თე ლი ა და მ ი ა ნ ი ს ს ი ს ხ ლი ს და ლე ვ ა ს ურჩ ე ვ და .
მ კ ურნ ა ლობ ი ს ა ნ ა ლოგ ი ური მ ე თოდი ს შ ე ს ა ხ ე ბ ი ნ ფორმ ა ც ი ა
ც ე ლს ი უს ი ს ნ ა შ რომ ე ბ შ ი ც მ ოი პ ოვ ე ბ ა . ე პ ი ლე ფს ი ი თ
და ვ ა დე ბ ულე ბ ს ა და მ ოხ უც ე ბ ულე ბ ს მ ომ ა კ ვ და ვ ი გ ლა დი ა ტორე ბ ი ს
ს ი ს ხ ლს ა ს მ ე ვ დნ ე ნ . მ ა გ ა ლი თა დ ც ნ ობ ი ლი ა , რომ მ ოხ უც ი რომ ი ს
პ ა პ ი ი ნ ოკ ე ნ ტი VIII ს ა მ ი 10 წ ლი ს ბ ი ჭ უნ ი ს ს ი ს ხ ლი თ
მ კ ურნ ა ლობ და , თუმ ც ა ა მ ა ნ ვ ე რ უშ ვ ე ლა მ ა ლე გ ა რდა ი ც ვ ა ლა .
ს ა მ კ ურნ ა ლო მ ი ზნ ი თ ც ხ ოვ ე ლთა ს ი ს ხ ლს ბ რძ ოლი ს დროს ა ც
ს ვ ა მ დნ ე ნ , ა მ ი ტომ ე გ ვ ი პ ტე ლი მ ე ომ ა რთა რა ზმ ე ბ ს უკ ა ნ
ყ ოვ ე ლთვ ი ს ც ხ ვ რი ს ფა რა მ ი ს დე ვ დნ ე ნ . ც ხ ვ ა რი ს ს ი ს ხ ლი თ
ე გ ვ ი პ ტე ლე ბ ი და ჭ რი ლე ბ ს მ კ ურნ ა ლობ დნ ე ნ . 1628 წ ე ლს ს წ ა ვ ლულმ ა
ჰ ა რვ ი მ ორგ ა ნ ი ზმ შ ი ს ი ს ხ ლი ს მ ოძ რა ობ ი ს პ რი ნ ც ი პ ი ა ღმ ოა ჩ ი ნ ა ,
რი თა ც ს ი ს ხ ლი ს გ ა და ს ხ მ ი ს მ ე თოდი ს შ ე მ უშ ა ვ ე ბ ა ს და უდო
ს ა ფუძ ვ ე ლი .
1667 წ ე ლს ფრა ნ გ მ ა ე ქ ი მ მ ა დე ნ ი მ პ ი რვ ე ლა დ ც ა და ც ხ ოვ ე ლი ს გ ა ნ
ა და მ ი ა ნ ი ს თვ ი ს ს ი ს ხ ლი ს გ ა და ს ხ მ ა . მ ა ნ ც ხ ე ლე ბ ი თ მ ომ ა კ ვ და ვ ს
ბ ა ტკ ნ ი ს ე რთი ჭ ი ქ ა ს ი ს ხ ლი გ ა და უს ხ ა . ა ვ ა დმ ყ ოფი ს ი კ ვ დი ლს
გ ა და ურჩ ა . მ ი უხ ე და ვ ა დ ა მ ი ს ა ს ხ ვ ა პ ა ც ი ე ნ ტე ბ ი ს ი ს ხ ლი ს
გ ა და ს ხ მ ა ზე ა რ თა ნ ხ მ დე ბ ოდნ ე ნ . მ ა შ ი ნ ს წ ა ვ ლულმ ა გ ა ნ ა ც ხ ა და ,
რომ ი ს , რომ ე ლი ც ს ი ს ხ ლს გ ა და ი ს ხ ა მ და , დი დ გ ა ს ა მ რჯე ლოს
მ ი ი ღე ბ და . უმ ა ლვ ე გ ა მ ოჩ ნ და ე რთი ხ ე ლ მ ოკ ლე მ უშ ა . ს ი ს ხ ლი ს
გ ა და ს ხ მ ი ს შ ე მ დე გ მ ა ნ თა ვ ი კ ა რგ ა დ ი გ რძ ნ ო და მ ი ს ი ს ი ს ხ ლი
ა ხ ლა ს ხ ვ ე ბ ს შ ე თა ვ ა ზა გ ა და ს ა ს ხ მ ე ლა დ. ა ს ე ი ქ ც ა ი გ ი პ ი რვ ე ლ
დონ ორა დ კ ა ც ობ რი ობ ი ს ი ს ტორი ა შ ი .

9. ი მ პ რე ს ი ონ ი ზმ ი ი ს ე პ ოქ ა ა , რომ ე ლმ ა ც მ ხ ოლოდ 15 წ ე ლს
ი ა რს ე ბ ა , მ ა გ რა მ მ ი ს ი უგ ულვ ე ბ ე ლყ ოფა შ ე უძ ლე ბ ე ლი ა
ხ ე ლოვ ნ ე ბ ი ს ი ს ტორი ა შ ი , რა დგ ა ნ ს ა მ უდა მ ოდ და ა მ ა ხ ს ოვ რა თა ვ ი
კ ა ც ობ რი ობ ა ს . ”ი მ პ რე ს ი ონ ი ზმ ი ” ”შ თა ბ ე ჭ დი ლე ბ ა ს ” ნ ი შ ნ ა ვ ს .
ა ქ ი და ნ გ ა მ ომ დი ნ ა რე მ ხ ა ტვ რე ბ ი ს თვ ი ს მ თა ვ ა რი მ ხ ოლოდ
ბ უნ ე ბ ი ს ჰ ა რმ ონ ი ი ს ა და ა და მ ი ა ნ ე ბ ი ს ა ღწ ე რა გ ა ხ და .
ი მ პ რე ს ი ონ ი ზმ ი ე რთი ს მ ხ რი ვ ყ ვ ე ლა ნ ა ი რი ფი ლოს ოფი ური
ა ზრი ს გ ა ნ და ც ლი ლი პ ე რი ოდი ა , თუმ ც ა და მ კ ვ ი რვ ე ბ ე ლშ ი მ ხ ოლოდ
და დე ბ ი თი ე მ ოც ი ე ბ ი ს გ ა ნ ც და ს ი წ ვ ე ვ ს .
ი მ პ რე ს ი ონ ი ზმ ი ს ფუძ ე მ დე ბ ე ლა დ კ ლოდ მ ონ ე მ ი ი ჩ ნ ე ვ ა .
ა ღს ა ნ ი შ ნ ი ა ი ს ფა ქ ტი , რომ მ ონ ე ს ა მ გ ვ ა რა დ ხ ა ტვ ი ს ი დე ა
ი ნ გ ლი ს შ ი მ ოგ ზა ურობ ი ს ა ს ჩ ა ე ნ ე რგ ა , მ ა შ ი ნ როც ა ნ ა ხ ა , თუ
როგ ორ ხ ა ტა ვ დნ ე ნ ქ უჩ ი ს მ ხ ა ტვ რე ბ ი ბ უნ ე ბ ი ს წ ი ა ღშ ი . მ ონ ე
რე ნ ე ს ა ნ ს ი ს მ ხ ა ტვ რე ბ ს ა ც ჰ ბ ა ძ ა ვ და და ი მ პ რე ს ონ ი ზმ ს
ა ღორძ ი ნ ე ბ ი ს ხ ა ნ ი ს რე -პ როდუქ ც ი ა დ მ ი ი ჩ ნ ე ვ და . მ ხ ა ტვ ა რი
ა ლჟ ი რშ ი ც ი მ ყ ოფე ბ ოდა . ი ქ ნ ა ნ ა ხ მ ა ა ფრი კ ულმ ა მ ი ს თვ ი ს
ე გ ზოტი კ ურმ ა ფე რე ბ მ ა დი დი შ თა ბ ე ჭ დი ლე ბ ა ი ქ ონ ი ა მ ა ს ზე . ე ს
ყ ვ ე ლა ფე რი ძ ა ლი ა ნ და ე ხ მ ა რა მ ხ ა ტვ ა რს შ უქ -ჩ რდი ლე ბ ი ს
და ხ ვ ე წ ვ ა შ ი , ა ხ ა ლი ფე რე ბ ი ს მ ი ღე ბ ა ს ა და კ ონ ტრა ს ტე ბ ი ს
შე ქ მნა ში.

10. ე გ ვ ი პ ტე შ ი მ ე ფე თა ვ ე ლზე ე რთ-ე რთ ს ა მ ა რხ თა ნ მ ზი ს ს ა ა თი

ა ღმ ოა ჩ ი ნ ე ს . ს ა ა თი , რომ ე ლს ა ც XIX დი ნ ა ს ტი ი ს პ ე რი ოდს
ა ნ კ უთვ ნ ე ბ ე ნ , ა მ ჟ ა მ ა დ მ ს ოფლი ოშ ი უძ ვ ე ლე ს ი მ ზი ს ს ა ა თა დ
მ ი ი ჩ ნ ე ვ ე ნ . როგ ორც ა ღი ნ ი შ ნ ა მ ზი ს ს ა ა თს მ კ ვ ლე ვ ა რე ბ მ ა
მ ე ფე თა ვ ე ლზე მ ი ა კ ვ ლი ე ს . მ ა ნ ა მ დე მ ს ოფლი ოშ ი ყ ვ ე ლა ზე ძ ვ ე ლი
მ ზი ს ს ა ა თე ბ ი ბ ე რძ ნ ულ რომ ა ულ პ ე რი ოდს გ ა ნ ე კ უთვ ნ ე ბ ოდა .
მ ე ფე თა ვ ე ლზე მ ი კ ვ ლე ული მ ზი ს ს ა ა თი კ ი რ-ქ ვ ი ს გ ლუვ ი
ნ ა ჭ ე რი ს გ ა ნ ა რი ს და მ ზა დე ბ ული , რომ ე ლზე და ც თორმ ე ტ ნ ა წ ი ლა დ
და ყ ოფი ლი შ ა ვ ი ნ ა ხ ე ვ ა რ-წ რე მ ი მ ა რთული ა ზე ვ ი თ. ყ ვ ე ლა ნ ა წ ი ლი
კ ი შ უა შ ი , ე რთ წ ე რტი ლშ ი ი ყ რი ა ნ თა ვ ს . მ ა თ შ ორი ს და შ ორე ბ ა 15%-
ნ ი კ უთხ ე ა . მ ე ც ნ ი ე რთა ა ზრი თ ე ს ხ ე ლს უწ ყ ობ და დროი ს უფრო
ზუს ტა თ გ ა ნ ს ა ზღვ რა ს .
ს ი უზე ნ ბ ი კ ე ლი და მ ი ს ი კ ოლე გ ე ბ ი ა მ ს ფე როშ ი ორი ა თა ს რვ ა
წ ლი და ნ მ უშ ა ობ ე ნ და როგ ორც ს ი უზე ნ ი ა მ ბ ობ ს , კ ვ ლე ვ ა თა
გ ა გ რძ ე ლე ბ ა ს კ ი დე ვ რა მ ოდე ნ ი მ ე წ ლი ს გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი ე ქ ნ ე ბ ა
ა დგ ი ლი .

11. ხ ა ლხ ს მ რა ვ ა ლი ს ა უკ უნ ი ს გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი ე შ ი ნ ოდა თ ი მ

ა და მ ი ა ნ ე ბ ი ს , რომ ლე ბ ი ც თა ვ ი ს ი დროი ს უმ ე ტე ს ნ ა წ ი ლს
მ ა რც ხ ე ნ ა ხ ე ლი თ მ უშ ა ობ ა შ ი ა ტა რე ბ დნ ე ნ . ზოგ ი ე რთ კ ულტურე ბ შ ი
ც ა ც ი ე ბ ი ი თვ ლე ბ ოდნ ე ნ უწ მ ი ნ დურე ბ ა დ. ა ს ე ვ ე ე შ ი ნ ოდა თ ი მ
თა ნ ა -მ შ რომ ე ლე ბ ი ს ა ც , რომ ლე ბ ი ც ნ ა ჯა ხ ს ხ მ ა რობ დე ნ მ ა რც ხ ე ნ ა
ხ ე ლი თ. მ ა თა ნ პ ა რტნ ი ორობ ა ს ა შ ი შ ა დ ი თვ ლე ბ ოდა . ც ა ც ი ე ბ ი
ი ყ ვ ნ ე ნ ი ს ე თი გ ე ნ ი ოს ე ბ ი როგ ორე ბ ი ც ა ა : ა ი ნ შ ტა ი ნ ი , ლე ონ ა რდო
და ვ ი ნ ჩ ი , ფრი დრი ხ ნ ი ც შ ე და ბ ე ვ რი ს ხ ვ ა .
ს ტა ტი ს ტი კ ა გ ვ ი ჩ ვ ე ნ ე ბ ს , რომ მ ს ოფლი ოშ ი ც ხ ოვ რობ ე ნ
და ა ხ ლოე ბ ი თ 500 მ ი ლი ონ ი ც ა ც ი ა , ხ ოლო 13 ა გ ვ ი ს ტოს ა ღი ნ ი შ ნ ე ბ ა
ც ა ც ი ე ბ ი ს ს ა ე რთა შ ორი ს ო დღე . ა და მ ი ა ნ ე ბ ი , რომ ლე ბ ი ც ხ მ ა რობ ე ნ
მ ა რც ხ ე ნ ა ხ ე ლს გ ა ნ ს ხ ვ ა ვ დე ბ ი ა ნ ს ხ ვ ე ბ ი ს გ ა ნ ა რა მ ხ ოლოდ ა მ ი თ
ა რა მ ე დ ი მ ი თა ც , რომ მ ა თი ტვ ი ნ ი გ ა ნ ს ხ ვ ა ვ ე ბ ულა დ მ უშ ა ობ ს .
მ ე ტა დ ძ ლი ე რა და ა გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ული მ ა რჯვ ე ნ ა ნ ა ხ ე ვ ა რ ს ფე რო,
რომ ე ლი ც პ ა ს უხ ი ს მ გ ე ბ ე ლი ა კ რე ა ტი ულ ი დე ე ბ ზე .
ა ს ე ვ ე ა რს ე ბ ობ ე ნ ა და მ ი ა ნ ე ბ ი ა მ ბ ი დე ქ ს ტე რე ბ ი , რომ ლე ბ ი ც
ორთა ვ ე ხ ე ლს თა ნ ა ბ რა დ ე რთნ ა ი რა დ ხ მ ა რობ ე ნ . ზოგ ი ე რთი
მ ა თთა გ ა ნ ი ს პ ე ც ი ა ლურა დ გ ა და ე ჩ ვ ი ა მ ა რჯვ ე ნ ა ა ნ მ ა რც ხ ე ნ ა
ხ ე ლი ს ხ მ ა რე ბ ა ს . ა ს ე თ ა და მ ი ა ნ ე ბ ი ს ს ი ა შ ი შ ე დი ს ვ ლა დი მ ი რ
პ უტი ნ ი ც .

12. ი უკ ა ტა ნ ი ს ნ ა ხ ე ვ ა რ-კ უნ ძ ულზე ს პ ე ც ი ა ლი ს ტე ბ ი

ლა ბ ი რი ნ თე ბ ი ს ა ქ ა მ დე უც ნ ობ ს ი ს ტე მ ა ს ი კ ვ ლე ვ ე ნ , რომ ე ლი ც
ქ ვ ი ს პ ი რა მ ი დე ბ ი ს ა გ ა ნ და მ ც ი რე ტა ძ რე ბ ი ს გ ა ნ შ ე დგ ე ბ ა .
ს პ ე ც ი ა ლი ს ტე ბ ი ს ვ ა რა უდი თ მ ა ი ა ს ტომ ე ბ ი უნ ი კ ა ლურ
ნ ა გ ე ბ ობ ე ბ ს ა შ ე ნ ე ბ დნ ე ნ ა რა მ ხ ოლოდ მ ი წ ი ს ზე მ ოთ, ა რა მ ე დ -
მ ი წ ი ს ქ ვ ე შ . მ ა თი დი დი უმ რა ვ ლე ს ობ ა კ ი ჯე რა ც მ ი უკ ვ ლე ვ ე ლი ა .
მ ე ც ნ ი ე რე ბ ი ა მ ბ ობ ე ნ , რომ მ ა ი ა ს რწ მ ე ნ ი თ გ ა რდა ც ვ ლი ლი ს ს ულს
გ ვ ი რა ბ შ ი ძ ა ღლი ა ც ი ლე ბ და და მ ა ს მ რა ვ ა ლი გ ა მ ოც დი ს გ ა ვ ლა შ ი
ე ხ მ ა რე ბ ოდა , რომ ლი ს შ ე მ დე გ ს ული გ ა რდა ც ვ ლი ლთა ს ა მ ყ ა როშ ი
ს ა ბ ოლოოთ გ ა და დი ოდა . მ კ ვ ლე ვ რე ბ ს უჩ ვ ე ულოდ ი ს ფა ქ ტი
ე ჩ ვ ე ნ ე ბ ა , რომ ზოგ ი ე რთი მ ღვ ი მ ე ე ბ ი , რომ ე ლი ც თა ნ ა მ ე დროვ ე
გ ვ ა ტე მ ა ლი ს ტე რი ტორი ა ზე ა , მ ი წ ი ს ზე და პ ი რზე ა მ ოდი ს .
ა რქ ე ოლოგ ე ბ ი ვ ა რა უდობ ე ნ , რომ ტა ძ რე ბ ი ს მ შ ე ნ ე ბ ლობ ა ე რთ
დროულა დ ხ დე ბ ოდა . კ ომ პ ლე ქ ს ი ს ზე და ნ ა წ ი ლი ც ოც ხ ლე ბ ი ს თვ ი ს
ი ყ ო გ ა ნ კ უთვ ნ ი ლი . ქ ვ ე და კ ი გ ა რდა ც ვ ლი ლთა თვ ი ს . ა მ ი ს
მ ი უხ ე და ვ ა დ ფი ქ რობ ე ნ , რომ თა ვ და პ ი რვ ე ლა დ ტა ძ რე ბ ი ა შ ე ნ და .
ლა ბ ი რი ნ თი და მ ღვ ი მ ე ე ბ ი კ ი , მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თ მ ა ს შ ე მ დე გ , რა ც
მ ა ი ა ს ტომ ე ბ შ ი გ ა ჩ ნ და მ ი თი ი მ ქ ვ ე ყ ნ ი ური ც ხ ოვ რე ბ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ .

13. ხ ე ოფს ი ს პ ი რა მ ი და ს ა რა ვ ი თა რი ს ა რგ ე ბ ლობ ა ა რ

მ ოქ ონ და მ ი უხ ე და ვ ა დ ი მ ი ს ა , რომ ი გ ი ა ნ ც ვ ი ფრე ბ და
მ ნ ა ხ ვ ე ლე ბ ს . მ ოწ ონ ე ბ ა ს ი მ ს ა ხ ურე ბ და მ ი ს ი უზა რმ ა ზა რი
გ რა ნ დი ოზულობ ა . ჯე რ კ ი დე ბ ოც და ს ა მ ი ს ა უკ უნ ი ს უკ ა ნ ა ღწ ე რა
ჰ როდოტე მ ა მ პ ი რა მ ი და ს ა შ ე ნ ე ბ ი ს ა მ ბ ა ვ ი . მ ი ს ი მ ონ ა თხ რობ ი
ე მ თხ ვ ე ვ ა თა ნ ა მ ე დროვ ე ა რქ ე ოლოგ ი ურ მ ონ ა ც ე მ ე ბ ს . მ ა გ რა მ
ვ ი დრე მ ე -XIX ს ა უკ უნ ე შ ი ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ე ვ როპ ე ლი მ ე ც ნ ი ე რე ბ ი ა რ
და ი წ ყ ე ბ დნ ე ნ პ ი რა მ ი დი ს გ ა მ ოკ ვ ლე ვ ა ს ე გ ვ ი პ ტი ს მ ი ღწ ე ვ ა თა
მ თე ლი ს ი დი ა დე ჯე რ ა რ ი ყ ო გ ა მ ოვ ლი ნ ე ბ ული . გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ
შ თა მ ბ ე ჭ და ვ ი ა ზომ ე ბ ი - როგ ორც გ ა მ ოთვ ა ლე ნ , მ ი ს ი მ ა ს ა ლა რომ
და ე ლა გ ე ბ ი ა თ თი თო ფუტი ს ს ი გ რძ ე კ უბ ე ბ ა დ ე რთმ ა ნ ე თი ს
მ ი ყ ოლე ბ ი თ, ი გ ი დე და მ ი წ ი ს გ ა რშ ე მ ოწ ე რი ლობ ი ს ორი -მ ე ს ა მ ე დი ს
ტოლი ი ქ ნ ე ბ ოდა .
ნ ა პ ოლე ონ ი , რომ ე ლმ ა ც შ ე ი ს წ ა ვ ლა ძ ე გ ლი და ა ც ოც და კ ი დე ც მ ი ს
მ წ ვ ე რვ ა ლზე , გ ა მ ოუც ხ ა და თა ვ ი ს გ ე ნ ე რლე ბ ს , რომ მ ი ს ი
გ ა მ ოთვ ლი თ დი დი პ ი რა მ ი და შ ე ი ც ა ვ ს ს ა კ მ ა რი ს ს ქ ვ ე ბ ს , რა თა
შ ე მ ოე ვ ლოთ გ ა ლა ვ ა ნ ი მ თე ლი
ს ა ფრა ნ გ ე თი ს ა თვ ი ს .მ შ ე ნ ე ბ ლობ ი ს ა ს ბ ლოკ ე ბ ი ს ა ტა ნ ა ხ დე ბ ოდა
ს პ ე ც ი ა ლური ბ ე რკ ე ტი ს მ ე შ ვ ე ობ ი თ. ე გ ვ ი პ ტე ლე ბ ს ა რ ჰ ონ და თ
ა რა ვ ი თა რი ტე ქ ნ ი კ ური მ ოწ ყ ობ ი ლობ ა და ა რ ჰ ყ ა ვ და თ ც ხ ე ნ ე ბ
შ ე ბ მ ული ტრა ნ ს პ ოტრი . პ ი რა მ ი და თა ვ ი და ნ და ფა რული ყ ოფი ლა
თე თრი კ ი რქ ვ ი თ, რა ც ა რა ბ მ ა მ ძ ა რც ვ ე ლე ბ მ ა მ თლი ა ნ ა დ
შ ე მ ოა ც ა ლე ს , თუმ ც ა რა მ ოდე ნ ი მ ე ფრა გ მ ე ნ ტი მ ა ი ნ ც ი პ ოვ ე ს .

14. ყ ვ ე ლა ქ ვ ე ყ ა ნ ა ს ა ქ ვ ს თა ვ ი ა ნ თი ტრა დი ც ი ული ე როვ ნ ული

ს ა მ ოს ი , ი ა პ ონ ი ა ც ა რ ა რი ს გ ა მ ონ ა კ ლი ს ი ა მ
შ ე მ თხ ვ ე ვ ა შ ი . კ ი მ ონ ო ა რი ს ი ა პ ონ ური ე როვ ნ ული ს ა მ ოს ი
ხ ა ლა თი ს ს ტი ლშ ი რომ ე ლი ც ი კ ვ რე ბ ა ს პ ე ც ი ა ლური ქ ა მ ა რი თ. მ ა ს
ი ც მ ე ვ ე ნ როგ ორც ქ ა ლე ბ ი ა ს ე ვ ე მ ა მ ა კ ა ც ე ბ ი . ტრა დი ც ი ულ ს ა მ ოს
თა ნ ა ხ ლა ვ ს ოც ი ა ქ ს ე ს უა რი , რომ ე ლი ც ა უც ი ლე ბ ე ლი ა ჩ ა ც მ ი ს
დროს . კ ი მ ონ ოს ჩ ა ც მ ა ს და ა ხ ლოვ ე ბ ი თ ს ა მ ი ა და მ ი ა ნ ი უნ დე ბ ა .
ი ა პ ონ ე ლი ქ ა ლე ბ ი ა მ ბ ობ ე ნ : ა რ ვ უა რყ ოფთ, რომ
კ ი მ ონ ო ყ ოვ ე ლდღი ურ ც ხ ოვ რე ბ ა შ ი ძ ა ლი ა ნ მ ოუხ ე რხ ე ბ ე ლი და ა რა
კ ომ ფორტული ა , ა მ ი ტომ ი ა პ ონ ე ლი ქ ა ლე ბ ი დღე ს დღე ობ ი თ კ ი მ ონ ოს
ი ც ვ ა მ ე ნ გ ა მ ა რტი ვ ე ბ ული მ ე თოდე ბ ი თ , ა რ ი კ ე თე ბ ე ნ ყ ვ ე ლა
ე ლე მ ე ნ ტს ა და ა ქ ს ე ს უა რს .

ი ა პ ონ ე ლე ბ ი ძ ა ლი ა ნ დი დ ყ ურა დღე ბ ა ს ა ქ ც ე ვ ე ნ თუ რა ა რი ს
გ ა მ ოს ა ხ ული კ ი მ ონ ოზე . ძ ა ლი ა ნ პ ოპ ულა რული ა ი ს კ ი მ ონ ო
რომ ე ლზე ც გ ა მ ოს ა ხ ული ა წ ლი ს ს ე ზონ ე ბ ი . ა ღნ ი შ ნ ულ უნ და
ი ქ ნ ე ს , რომ ი ა პ ონ ე ლე ბ ი კ ი მ ონ ოს მ ხ ოლოდ დღე ს ა ს წ ა ულე ბ ზე და
ოფი ც ი ა ლურ დღე ე ბ შ ი ი ც ვ ა მ ე ნ . კ ი მ ონ ოს ჩ ა ც მ ა ა რ შ ე უძ ლი ა
ყ ვ ე ლა ს , რა დგ ა ნ ე ს ე როვ ნ ული ნ ა ც ი ონ ა ლური ტა ნ ს ა ც მ ე ლი
თა ვ ი ს ი ა ქ ს ე ს უა რე ბ ი თ ს ა კ მ ა ოდ ძ ვ ი რი ფუფუნ ე ბ ა ა . კ ი მ ონ ო ს ხ ვ ა
და ს ხ ვ ა ს ა ხ ი ს ა ა . ზოგ მ ა თგ ა ნ ს მ ხ ოლოდ დი დი ს ოც ი ა ლური წ რი ს
ქ ა ლე ბ ი ა ტა რე ბ ე ნ . კ ომ ონ ოს ჩ ა ც მ ი ს ა ს ა უც ი ლე ბ ე ლი ა ა გ რე თვ ე
ფე ხ ს ა ც მ ე ლი - გ ე ტა , რომ ე ლი ც ი გ ი ვ ე ხ ი ს ქ ოშ ი ა , ა თ
ს ა ნ ტი მ ე ტრი ა ნ ი ქ უს ლი თ. მ ა რთა ლი ა გ ე ტა მ ოუხ ე რხ ე ბ ე ლი
ე ჩ ვ ე ნ ე ბ ა ა და მ ი ა ნ ს თუმ ც ა ი ა პ ონ ე ლე ბ ი ა ს ე ა რ ფი ქ რობ ე ნ .

15. შ ა ტი ლი ქ ა რთული ს ა მ შ ე ნ ე ბ ლო ხ ე ლოვ ნ ე ბ ი ს ე რთ ე რთი ყ ვ ე ლა ზე

უბ რწ ყ ი ნ ვ ა ლე ს ი , უნ ი კ ა ლური ძ ე გ ლი ა . კ ლდე ზე შ ე ფე ნ ი ლი ს ოფე ლი
ე რთდროულა დ ს ა ც ხ ოვ რე ბ ე ლი ც ი ყ ო და ც ი ხ ე -ს ი მ ა გ რე ც . ი გ ი
ს ა უკ უნ ე თა ვ ი თა რე ბ ა შ ი ს და რა ჯობ და ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ჩ რდი ლოე თ
გ ა დმ ოს ა ს ვ ლე ლე ბ ს . ს ოფე ლი ს კ ი დე ე ბ ს მ ი უყ ვ ე ბ ა ე რთმ ა ნ ე თა ნ
მ ი ჯნ ი თ ნ ა გ ე ბ ი ც ი ხ ე -ს ა ხ ლე ბ ი ს რი გ ი და ი ქ მ ნ ე ბ ა ე რთი ა ნ ი
მ ი უვ ა ლი და მ ც ვ ე ლი კ ე დე ლი , რა ც ს ა ი მ ე დოდ კ ე ტა ვ ს ს ოფე ლს .
გ ა რე ს ა მ ყ ა როს თა ნ შ ა ტი ლს ა რღუნ ი ს ხ ე ობ ა შ ი გ ა მ ა ვ ა ლი ე რთა დ
ე რთი ვ ი წ რო გ ზა ა კ ა ვ შ ი რე ბ ს . შ ა ტი ლი ს გ ა ნ ა შ ე ნ ი ა ნ ე ბ ა
ტე რა ს ული ა , შ ე ნ ობ ა თა ძ ი რი თა დი ტი პ ი ა ბ რტყ ე ლ-ს ა ხ ურა ვ ი ა ნ ი
ს ა ხ ლი და კ ოშ კ ური ს ა ც ხ ოვ რე ბ ე ლი . ს ოფე ლს შ ე ნ ობ ე ბ ს შ ორი ს
მ თე ლს ს ი მ ა ღლე ზე ა უდი ს ვ ი წ რო ქ ვ ი ს კ ი ბ ე , ა ქ ა ი ქ
შ ე მ ორჩ ე ნ ი ლი ა ძ ვ ლე ბ ი და ნ შ ე კ რული ფი ც ა რნ ა გ ე ბ ი -
გ ა და ს ა ს ვ ლე ლე ბ ი , რომ ლი ს შ ე მ წ ე ობ ი თ მ ტრი ს შ ე მ ოს ე ვ ი ს
შ ე მ თხ ვ ე ვ ა შ ი ა დგ ი ლი ჰ ქ ონ და მ თე ლი ს ოფლი ს შ ე მ ოვ ლა ს ქ უჩ ა შ ი
გ ა მ ოუს ვ ლე ლა თ. 1970-ა ნ ი წ ლე ბ შ ი და ი წ ყ ო შ ა ტი ლი ს რე ს ტა ვ რა ც ი ა .

16. კ ლდი ს მ ხ ა ტვ რობ ა პ ე ტროგ ლი ფი გ ა მ ოქ ვ ა ბ ულთა კ ე დლე ბ ზე

ჭ ე რზე , კ ლდე ე ბ ზე და ც ა ლკ ე ულ ქ ვ ე ბ ზე შ ე ს რულე ბ ული უძ ვ ე ლე ს ი
გ ა მ ოს ა ხ ულე ბ ა ა . გ ვ ხ ვ დე ბ ა დე და მ ი წ ა ს თი თქ მ ი ს ყ ვ ე ლა
კ უთხ ე ე ბ შ ი და მ ი ე კ უთვ ნ ე ბ ა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ე პ ოქ ე ბ ს —
პ ა ლე ოლი თი და ნ შ უა ს ა უკ უნ ე ე ბ ა მ დე . პ ა ლე ოლი თი ს ხ ა ნ ი ს , კ ლდი ს
მ ხ ა ტვ რობ ი ს ნ ი მ უშ ე ბ ი დი დი რა ოდე ნ ობ ი თ გ ვ ხ ვ დე ბ ა ს ა მ ხ რე თ
ს ა ფრა ნ გ ე თი ს გ ა მ ოქ ვ ა ბ ულე ბ შ ი და გ როტე ბ შ ი . ჭ ა რბ ობ ე ნ
ბ ი ზონ ე ბ ი ს , ც ხ ე ნ ე ბ ი ს , მ ა მ ონ ტე ბ ი ს , მ ა რტო რქ ე ბ ი ს ფი გ ურე ბ ი ,
ი შ ვ ი ა თი ა და თვ ი ს , გ ა მ ოქ ვ ა ბ ული ს ლომ ი ს და ს ხ ვ ა
გ ა მ ოს ა ხ ულე ბ ა ნ ი . პ ა ლე ოლი თური კ ლდი ს მ ხ ა ტვ რობ ი ს ნ ი მ უშ ე ბ ი
ნ ა პ ოვ ნ ი ი ქ ნ ა კ ა პ ოვ ი ს მ ღვ ი მ ე შ ი . მ კ ვ ლე ვ ა რთა ა ზრი თ კ ლდი ს
მ ხ ა ტვ რობ ი ს მ ა გ ი ური მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ა უნ და ქ ონ ოდა . მ ი ს ი
შ ე ს რულე ბ ი ს ს ტი ლი და ტე ქ ნ ი კ ა მ რა ვ ა ლ ფე როვ ა ნ ი ა — გ ვ ხ ვ დე ბ ა
კ ონ ტურული , ა მ ოკ ა წ რული , ბ ა რე ლი ე ფი . ს კ ა ნ დი ნ ა ვ ი ი ს ,
ა ღმ ოს ა ვ ლე თი ე ს პ ა ნ ე თი ს , ს ა მ ხ რე თი ი ტა ლი ი ს , ჩ რდი ლოე თი
ა ფრი კ ი ს , ც ე ნ ტრა ლური და ა ღმ ოს ა ვ ლე თი ს ა ჰ ა რი ს მ ხ ა ტვ რობ ა შ ი
ც ე ნ ტრა ლური ა დგ ი ლი უჭ ი რა ვ ს ნ ა დი რობ ი ს , ბ რძ ოლე ბ ი ს ,
რი ტუა ლე ბ ი ს ა მ ს ა ხ ვ ე ლ რთულ კ ომ პ ოზი ც ი ე ბ ს . კ ლდი ს
მ ხ ა ტვ რობ ი ს ფა რთოდ გ ა ვ რც ე ლე ბ ა ს ა დგ ი ლი ჰ ქ ონ და ბ რი ნ ჯა ოს
ხ ა ნ ი ს ე პ ოქ ა შ ი .

17. ”გ ა ნ ხ ე თქ ი ლე ბ ი ს ვ ა შ ლი ” და ე რქ ვ ა მ ი თი ური ოქ როს ვ ა შ ლს

წ ა რწ ე რი თ „უმ შ ვ ე ნ ი ე რე ს “. გ ა ნ ხ ე თქ ი ლე ბ ი ს ქ ა ლ-ღმ ე რთმ ა ე რი და მ
შ ე ა გ დო პ ე ლე ვ ს ი ს ა და თე ტი და ს ქ ორწ ი ლშ ი , გ ა რი ს ხ ე ბ ულმ ა ი მ ი თ,
რომ თი თონ ა რ და პ ა ტი ჟ ე ს . ქ ორწ ი ლშ ი ი მ ყ ოფე ბ ოდა ქ ა ლღმ ე რთე ბ ი
ჰ ე რა , ა თე ნ ა ა ფროდი ტე . მ ა თ შ ორი ს ე რთ-ე რთს უნ და რგ ე ბ ოდა
ოქ როს ვ ა შ ლი . და ვ ი ს გ ა და ს ა წ ყ ვ ე ტა თ ტროი ს მ ე ფი ს წ ულს
პ ა რი ს ს (ა ლე ქ ს ა ნ დროს ს ) მ ი ჰ მ ა რთე ს . ა ფროდი ტე მ მ ს ა ჯული
გ ა ნ ც ა ლკ ე ვ ე ბ ი თ და ი მ ა რტოხ ე ლა და ა ღუთქ ვ ა ულა მ ა ზე ს ქ ა ლს
შ ე გ რთა ვ თუ ვ ა შ ლს მ ე მ ა რგ ე ბ ო, რი თა ც და ი ს ა კ უთრა კ ი დე ც ვ ა შ ლი
და უმ შ ვ ე ნ ი ე რე ს ი ს ტი ტული ც . ს ა მ ა გ ი ე როთ პ ა რი ს ს და ე ხ მ ა რა
მ ე ნ ე ლა ოს ი ს მ ე უღლე მ შ ვ ე ნ ი ე რი ე ლე ნ ე ტროა შ ი წ ა ე ყ ვ ა ნ ა , რა ც
დი დი გ ა ნ ხ ე თქ ი ლე ბ ი ს მ ი ზე ზი გ ა ხ თა . ა მ ა ს მ ოჰ ყ ვ ა ტროა ს ა თ
წ ლი ა ნ ი ომ ი , რა ც ბ ოლო-ბ ოლო ქ ა ლა ქ ი ს და ნ გ რე ვ ი თ და ს რულდა .

18. გ ა ბ რი ე ლ მ ა რკ ე ს ი და ი ბ ა და 1928 წ ე ლს
კ ოლუმ ბ ი ა შ ი . ბ ა ვ შ ობ ა შ ი ბ ე ბ ი ა და ბ ა ბ უა ზრდი და . ს წ ორე დ მ ა თ
გ ა ა ც ვ ნ ე ს მ ომ ა ვ ა ლ მ წ ე რა ლს ბ ე ვ რი ხ ა ლხ ური თქ მ ულე ბ ა , ზღა პ ა რი
და გ ა დმ ოც ე მ ე ბ ი , რა მ ა ც ს ა ფუძ ვ ე ლი და უდო მ ი ს ი შ ე მ ოქ მ ე დე ბ ი ს
თე მ ა ტი კ ა ს . ბ ა ბ უა , გ ა და მ დგ ა რი პ ოლკ ოვ ნ ი კ ი შ ვ ი ლი -შ ვ ი ლს
გ ა უთა ვ ე ბ ლა დ მ ოუთხ რობ და ს ა მ ოქ ა ლა ქ ო ომ ი ს ი ს ტორი ე ბ ს .
1946 წ ე ლს მ შ ობ ლე ბ ი ს და ჯი ნ ე ბ ული რჩ ე ვ ი თ შ ე ვ ი და ბ ოგ ოტი ს
ე როვ ნ ული უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი ს ი ური დი ულ ფა კ ულტე ტზე . ა ქ გ ა ი ც ნ ო
მ ა ნ მ ი ს ი მ ომ ა ვ ა ლი მ ე უღლე , მ ე რს ე დე ს ი .
უნ ი ვ ე რს ი ტე ტშ ი ს წ ა ვ ლა დროზე ა დრე შ ე ს წ ყ ვ ი ტა და მ წ ე რლობ ა
და ი წ ყ ო. მ ა ს ზე დი დი გ ა ვ ლე ნ ა მ ოა ხ დი ნ ა ი ს ე თმ ა მ წ ე რლე ბ მ ა
როგ ორე ბ ი ც ა ა ე რნ ე ს ტ ჰ ე მ ი ნ გ უე ი , უი ლი ა მ ფოლკ ნ ე რი და ს ხ ვ ე ბ ი .
მ ი ს ი პ ი რვ ე ლი ს ა დე ბ ი უტო ნ ა წ ა რმ ოე ბ ი “და მ ხ რჩ ვ ა ლი
მ ე ზღვ ა ური ს ა მ ბ ა ვ ი ” 1955 წ ე ლს გ ა მ ოქ ვ ე ყ ნ და . ა მ ნ ა წ ა რმ ოე ბ მ ა
ს ა ზოგ ა დოე ბ ი ს მ ი თქ მ ა მ ოთქ მ ა გ ა მ ოი წ ვ ი ა .
1982 წ ე ლს რომ ა ნ მ ა ”მ ა რტოობ ი ს ა ს ი წ ე ლი წ ა დი ” მ ა რკ ე ს ნ ობ ე ლი ს
პ რე მ ი ა მ ოუტა ნ ა .

19. 1981 წ ე ლს მ ა რკ ე ს მ ა გ ა მ ოქ ვ ე ყ ნ ა “გ ა მ ოც ხ ა დე ბ ული ს ი კ ვ დი ლი ს

ქ რონ ი კ ა ”, რომ ე ლი ც მ ოგ ვ ი თხ რობ ს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა მ ოწ მ ე თა მ ი ე რ
გ ა ნ ს ხ ვ ა ვ ე ბ ული კ უთხ ი თ და ნ ა ხ ულ მ კ ვ ლე ლობ ა ზე . თხ რობ ი ს მ ა ღა ლ
მ ხ ა ტვ რულმ ა მ ა ნ ე რა მ და წ ე რი ს გ ა მ ორჩ ე ულმ ა ს ტი ლმ ა გ ა ბ რი ე ლ–
გ ა რს ი ა მ ა რკ ე ს ი მ ე -20-ე ს ა უკ უნ ი ს ლი ტე რა ტურულ ს ი მ ბ ოლოთ
ა ქ ცია .
1999 წ ე ლს გ ა ბ ოს ე ქ ი მ ე ბ მ ა დი ა გ ნ ოზი და უს ვ ე ს ლი მ ფური ს ი ს ხ ლ-
ძ ა რღვ ე ბ ი ს კ ი ბ ო, ა მ მ ოვ ლე ნ ა მ მ წ ე რა ლს მ ე მ უა რე ბ ი ს წ ე რა
და ა წ ყ ე ბ ი ა . 2000 წ ე ლს მ თე ლს მ ს ოფლი ოს ე ლვ ა ს ა ვ ი თ მ ოე დო ა ხ ა ლი
ა მ ბ ა ვ ი მ წ ე რა ლი ს გ ა რდა ც ვ ა ლე ბ ა ს თა ნ და კ ა ვ შ ი რე ბ ი თ რა ც
გ ა მ ოწ ვ ე ული ი ყ ო ყ ოვ ე ლ დღი ურ გ ა ზე თშ ი და ბ ე ჭ დი ლი ა რა ს წ ორი
ი მ ფორმ ა ც ი ი თ.
2002 წ ე ლს გ ა მ ოა ქ ვ ე ყ ნ ე ბ ულ ი ქ ნ ა მ ე მ უა რე ბ ი ს კ რე ბ ული ,
რომ ე ლს ა ც ს ა თა ურა დ ს ა მ ი ს ი ტყ ვ ა ა ქ ვ ს : ი ც ხ ოვ რო, რა თა მ ოყ ვ ე .
მ წ ე რა ლს მ ე მ უა რე ბ ი ს გ ა მ ოც ე მ ა ს ა მ ტომ ა დ ა ქ ვ ს ჩ ა ფი ქ რე ბ ული .
გ ა მ ოც ე მ ი ს თა ნ ა ვ ე წ ი გ ნ ი ბ ე ს ტს ე ლე რა დ ი ქ ც ა ე ს პ ა ნ ურ ე ნ ოვ ა ნ
ს ა მ ყ ა როშ ი .
2004 წ ე ლს ჰ ოლი ვ უდურმ ა კ ი ნ ოკ ომ პ ა ნ ი ა მ და ი წ ყ ო მ ა რკ ე ს ი ს
რომ ა ნ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ ფი ლმ ი ს გ ა და ღე ბ ა . გ ა და ღე ბ ე ბ ი წ ა რმ ოე ბ და
კ ა რტა ხ ე ნ შ ი კ ა რი ბ ი ს ზღვ ი ს ნ ა პ ი რე ბ ზე .

20. მ რა ვ ა ლ ჩ ვ ე ნ თა გ ა ნ ს ყ ა ვ ა ს ა კ ვ ე ბ ი პ როდუქ ტი გ ონ ი ა , მ ა გ რა მ
თურმ ე ი გ ი გ ა ც ი ლე ბ ი თ ა ხ ლოს დგ ა ს ს ა მ კ ურნ ა ლო ს ა შ ვ ა ლე ბ ე ბ თა ნ .
გ ა მ ოკ ვ ლე ვ ე ბ მ ა ც ხ ა დჰ ყ ო, რომ ყ ა ვ ა ს კ ვ ე ბ ი თი ღი რე ბ ულე ბ ა ა რ
ა ქ ვ ს , რა დგ ა ნ ი გ ი პ რა ქ ტი კ ულა დ ა რ შ ე ი ც ა ვ ს ც ი ლე ბ ს , ც ხ ი მ ე ბ ს ა
და ნ ა ხ შ ი რ წ ყ ლე ბ ს . ბ ი ოლოგ ი ურა დ ა ქ ტი ური ნ ი ვ თი ე რე ბ ა კ ი მ ა ს შ ი
ს ა კ მ ა ოდ ბ ე ვ რი ა . მ რა ვ ა ლი მ ე ც ნ ი ე რე ბ ი ს ა ზრი თ ყ ა ვ ა ჯა მ რთე ლი
ა და მ ი ა ნ ი ს ორგ ა ნ ი ზმ ზე და დე ბ ი თა დ მ ოქ მ ე დობ ს , ა ვ ა დ
მ ყ ოფე ბ ი ს თვ ი ს მ ი ს უს ა ფრთხ ოე ბ ა ს კ ი მ ხ ოლოდ ს ა ზოგ ა დოე ბ ი ს
ე რთი -მ ე ოთხ ე დი ა ღი ა რე ბ ს .
ა რს ე ბ ობ ე ნ ა და მ ი ა ნ ე ბ ი , რომ ლი ს თვ ი ს ა ც ყ ა ვ ა ს ა შ ი შ ი ა ,
მ ა გ რა მ პ ი რი ქ ი თა ც ხ დე ბ ა . ყ ვ ე ლა ფე რი ს ს ა თა ვ ე გ ე ნ ე ტი კ ა ა
. ზოგ ი ე რთი ს ორგ ა ნ ი ზმ ი ს წ რა ფა დ ი ნ ე ლე ბ ს კ ოფე ი ნ ს ,
ზოგ ი ე რთი ს ა კ ი ნ ე ლა .
ც ოტა ხ ნ ი ს წ ი ნ ბ ე რძ ე ნ მ ა მ ე ც ნ ი ე რე ბ ი ს მ ი ე რ და დგ ე ნ ი ლ ი ქ ნ ა ,
რომ რა ც უფრო მ ე ტ ყ ა ვ ა ს ს ვ ა ვ ს ა და მ ი ა ნ ი მ ი თ უფრო
მ ა ღა ლი ა ი ნ ს ულტი ს რი ს კ ი .

21. ვ ი კ ი ნ გ ე ბ ი – ს კ ა ნ დი ნ ა ვ ი ე ლი , ნ ორმ ა ნ ი მ ე ზღვ ა ური

მ ე ომ რე ბ ი ს და ს ა ხ ე ლე ბ ა , რომ ლე ბ ი ც VIII – XI ს ა უკ უნ ე ბ შ ი თა ვ ს
ე ს ხ მ ოდა ე ვ როპ ი ს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ქ ვ ე ყ ნ ე ბ ს და ა ა რს ე ბ დნ ე ნ
კ ოლონ ი ე ბ ს . ვ ი კ ი ნ გ ე ბ ი ი ყ ვ ნ ე ნ ოჯა ხ შ ი მ ე ორე და მ ე ს ა მ ე
ვ ა ჟ ე ბ ი , რომ ლე ბ ს ა ც მ ა მ ი ს ქ ონ ე ბ ა ა რ ე კ უთნ ოდა თ
მ ე მ კ ვ ი დრე ობ ი თ და ი ძ ულე ბ ულნ ი ი ყ ვ ნ ე ნ და ე ტოვ ე ბ ი ა თ
ს კ ა ნ დი ნ ა ვ ი ი ს ნ ა პ ი რე ბ ი და ზღვ ა შ ი ე ძ ე ბ ნ ა თ ბ ე დნ ი ე რე ბ ა .
ი ს ტორი კ ოს ე ბ ი და გ ე ოგ რა ფე ბ ი ვ ა რა უდობ ე ნ რომ ვ ი კ ი ნ გ ე ბ მ ა
ქ რი ს ტე ფორე კ ოლუმ ბ ზე ა დრე ა ღმ ოა ჩ ი ნ ე ს ა მ ე რი კ ა , მ ა გ რა მ
ი ნ დი ე ლე ბ ი ს წ ი ნ ა ა ღმ დე გ ობ ი ს ა და ა რა ს ტუმ ა რთმ ოყ ვ ა რე ობ ი ს
გ ა მ ო ვ ე რ გ ა ნ ხ ორც ი ე ლდა ი ქ და ს ა ხ ლე ბ ა .
მ ე კ ობ რე ობ ა ს თა ნ ე რთა დ, ვ ი კ ი ნ გ ე ბ ი მ ი წ ა თმ ოქ მ ე დე ბ ა ს ა ც
ე წ ე ოდნ ე ნ . მ ა თი დი დი ნ ა წ ი ლი გ ლე ხ ი ი ყ ო, მ ა თ მ ოყ ა ვ და თ
მ ა რც ვ ლე ული და ბ ოს ტნ ე ული . ვ ი კ ი ნ გ ე ბ ი ს და ს ა ხ ლე ბ ე ბ ი ს ა და
ს ოფლე ბ ი ს შ უა გ ულშ ი დი დი და რბ ა ზი ი ყ ო ს ა და ც ს ოფლი ს
მ ოს ა ხ ლე ობ ა ნ ა დი მ ობ დნ ე ნ .
ვ ი კ ი ნ გ ე ბ ს წ ა მ და თ, რომ თუ ბ რძ ოლა შ ი და ე ც ე მ ოდნ ე ნ , ი ს ი ნ ი
ღვ თა ე ბ რი ვ ს ა მ ყ ა როშ ი “ვ ა ლჰ ა ლა შ ი ” გ ა ნ ა გ რძ ობ დნ ე ნ ც ხ ოვ რე ბ ა ს ,
მ ა თ ღმ ე რთ ოდი ნ თა ნ ე რთა დ.
22 . ა ც ტე კ ე ბ ი მ ე ქ ს ი კ ი ს ი ნ დი ე ლთა ე რთ-ე რთი ყ ვ ე ლა ზე მ რა ვ ა ლ
რი ც ხ ოვ ა ნ ი ხ ა ლხ ი ი ყ ო. ა ც ტე კ ე ბ ი ი ყ ე ნ ე ბ დნ ე ნ თა ვ ი ს
ს ი მ დი დრე ს ა და ძ ა ლა უფლე ბ ა ს ი მ ი ს თვ ი ს რა თა შ ე ე ქ მ ნ ა თ
ბ რწ ყ ი ნ ვ ა ლე ც ხ ოვ რე ბ ა დე და ქ ა ლა ქ შ ი . მ ა რთვ ე ლი ც ხ ოვ რობ და
მ დი დრულ ს ა ს ა ხ ლე შ ი . მ ი ს ი რგ ვ ლი ვ ი ყ ვ ნ ე ნ უა მ რა ვ ი თა ვ ა დი და
ა თა ს ობ ი თ მ ონ ა .
ა ც ტე კ ე ბ ი ს ა და თი ი თვ ა ლი ს წ ი ნ ე ბ და ბ ა ვ შ ვ თა ა ღზრდი ს უა მ რა ვ
ნ ა წ ი ლს , მ ა თ შ ორი ს მ ა თ უნ და და ე თვ ა ლა თ თუ რა მ დე ნ ჯე რ ჭ ა მ და
კ უე ბ ი გ ა რკ ვ ე ული წ ლი ს გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი .ბ ა ვ შ ვ ე ბ ს ა ს წ ა ვ ლი დნ ე ნ
თა ვ ა ზი ა ნ ობ ა ს , უფროს ე ბ ი ს ა დმ ი პ ა ტი ვ ი ს ც ე მ ა ს , ს ი მ ა რთლი ს
თქ მ ა ს ა და თვ ი თ კ ონ ტროლს . ბ ი ჭ ე ბ ი ს წ ა ვ ლობ დნ ე ნ პ რა ქ ტი კ ულ
ა მ ოც ა ნ ე ბ ს მ ა მ ე ბ ი და ნ ს ა ხ ლშ ი , ხ ოლო 15 წ ლი ს ა ს მ ი დი ოდნ ე ნ
„ა ხ ა ლგ ა ზრდა თა ს ა ხ ლშ ი ".
ა ც ტე კ ე ბ ი ე თა ყ ვ ა ნ ე ბ ოდნ ე ნ ღმ ე რთე ბ ი ს დი დ რა ოდე ნ ობ ა ს .
ტა რდე ბ ოდა უა მ რა ვ ი რი ტუა ლი და დღე ს ა ს წ ა ულე ბ ი . უმ თა ვ რე ს ი
რი ტუა ლი ი ყ ო მ ს ხ ვ ე რპ ლთ შ ე წ ი რვ ა . ე ს პ ა ნ ე ლე ბ ი შ ე ძ რწ უნ ე ბ ულნ ი
ი ყ ვ ნ ე ნ ა მ რი ტუა ლე ბ ი თ და და ა ნ გ რი ე ს ყ ვ ე ლა ტა ძ ა რი , რა დგ ა ნ
გ ა ნ ე დე ვ ნ ა თ ძ ვ ე ლი რე ლი გ ი ა . მ ი ს ი ონ ე რე ბ ი , რომ ლე ბ ი ც მ ოვ ი დნ ე ნ
ხ ა ლხ შ ი ქ რი ს ტი ა ნ ობ ი ს გ ა ს ა ვ რც ე ლე ბ ე ლა დ, გ ა ა ნ ა დგ ურე ს
თი თქ მ ი ს ყ ვ ე ლა ტა ძ რე ბ ი . როდე ს ა ც ძ ვ ე ლი ტა ძ ა რი ი ნ გ რე ოდა მ ი ს
ა დგ ი ლს კ ა თოლი კ ური ს ა ლოც ა ვ ი ი კ ა ვ ე ბ და .
გ ა რდა ც ვ ლი ლს ს ა ფლა ვ შ ი ს ა კ ვ ე ბ ს ა და ს ა მ კ ა ულე ბ ს ა ტა ნ დნ ე ნ ,
რომ ე ლი ც მ ა ს მ ომ ა ვ ა ლ ც ხ ოვ რე ბ ა შ ი უნ და გ ა მ ოს დგ ომ ოდა .

23. წ ყ ნ ა რი ოკ ე ა ნ ი ს ს ა მ ხ რე თ ნ ა წ ი ლშ ი ა მ ჟ ა მ ი ნ დე ლ ჩ ი ლე ს
ტე რი ტორი ა ზე მ დე ბ ა რე ა ღდგ ომ ი ს კ უნ ძ ულს ა დგ ი ლობ რი ვ ი
მ ოს ა ხ ლე ობ ა „რა პ ა -ნ უი ს “ ე ძ ა ხ ი ა ნ . მ ი ს ი ე რთა დ ე რთი ქ ა ლა ქ ი ა
ხ ა ნ გ ა - როა , კ უნ ძ ულზე კ ი ს ულ ს ა მ ი ა თა ს ი ა და მ ი ა ნ ი ც ხ ოვ რობ ს .
ე ს კ უნ ძ ული ც ნ ობ ი ლი ა ვ ულკ ა ნ ური ქ ა ნ ე ბ ი ს გ ა ნ შ ე ქ მ ნ ი ლი
ქ ა ნ და კ ე ბ ე ბ ი თ, ფი რფი ტე ბ ი თა და უც ნ ა ური ი ე როგ ლი ფე ბ ი თ.
მ ე ც ნ ი ე რე ბ ი ვ ა რა უდობ დნ ე ნ რომ ე ს ქ ა ნ და კ ე ბ ე ბ ი და ფი რფი ტე ბ ი
ე რთი და ი გ ი ვ ე ხ ა ლხ ი ს შ ე ქ მ ნ ი ლი ი ყ ო. ა დგ ი ლობ რი ვ ი
მ ოს ა ხ ლე ობ ი ს გ ა დმ ოც ე მ ი თ ქ ა ნ და კ ე ბ ე ბ შ ი ა რი ს კ უნ ძ ული ს
პ ი რვ ე ლი მ ე ფი ს ზე -ბ უნ ე ბ რი ვ ი ძ ა ლა .
დღე ს ა რს ე ბ ული ვ ე რს ი ი ს თა ნ ა ხ მ ა დ კ უნ ძ ული ს გ ა ნ ა დგ ურე ბ ა
გ ა მ ოი წ ვ ი ა ხ ი ს მ ა ს ა ლი ს გ ა მ ოლე ვ ა მ . მ ოს ა ხ ლე ობ ა ტყ ე ს
და უნ დობ ლა დ ჩ ე ხ და ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ს ა ჭ ი რე ობ ი ს გ ა მ ო და
მ ომ ა ვ ა ლზე ა რ ფი ქ რობ და .
და პ რე ს ი ლი ვ ულკ ა ნ ური ფე რფლი ს გ ა ნ და მ ზა დე ბ ულ ქ ა ნ და კ ე ბ ე ბ ს
მ ოა ი ს უწ ოდე ბ ე ნ . ყ ვ ე ლა ნ ა გ ე ბ ობ ა მ ონ ოლი თური ა ა ნ უ ქ ვ ი ს ე რთი
ნ ა ტე ხ ი ს და ნ ა რი ა ნ და მ ზა დე ბ ული და ა რ ა რი ს შ ე წ ე ბ ე ბ ული ა ნ
მ ი მ ა გ რე ბ ული ე რთმ ა ნ ე თზე . ა ღს ა ნ ი შ ნ ა ვ ი ა რომ ა რც ე რთ
ქ ა ნ და კ ე ბ ა ს ა რ ა ქ ვ ს ფე ხ ე ბ ი . ა ღდგ ომ ი ს კ უნ ძ ულზე ს ულ ც ხ რა ა ს
ოთხ მ ოც და ჩ ვ ი დმ ე ტი ძ ე გ ლი ა . ზოგ ი ე რთ მ ა თთა გ ა ნ ს მ ოწ ი თა ლო
ქ უდი ა ქ ვ ს . ა დგ ი ლობ რი ვ ე ბ ი ს თქ მ ი თ ი ს ი ნ ი ბ ე ლა დე ბ ი ა .

24. ე ვ როპ ე ლთა გ ა ნ ა ღდგ ომ ი ს კ უნ ძ ულზე პ ი რვ ე ლა დ ფე ხ ი

ნ ი დე რლა ნ დე ლმ ა მ ე ზღვ ა ურე ბ მ ა და დგ ე ს . ს წ ორე დ მ ა თ
ა ღმ ოა ჩ ი ე ნ ს , რომ კ უნ ძ ულზე მ შ ვ ი დობ ი ა ნ ა დ ც ხ ოვ რობ და შ ა ვ ,
წ ი თე ლ და თე თრ კ ა ნ ი ა ნ ი ა და მ ი ა ნ ე ბ ი . მ ა თვ ე ნ ა ხ ე ს კ უნ ძ ულზე
ი ე როგ ლი ფე ბ ი თ და ფა რული ხ ი ს ფი რფი ტე ბ ი
“რონ გ ორონ გ ო”, რომ ე ლზე ც უც ნ ა ური ი ე როგ ლი ფე ბ ი ი ყ ო
გ ა მ ოს ა ხ ული . ს ა მ წ უხ ა როდ უმ რა ვ ლს ობ ა და წ ვ ე ს .
ა ღდგ ომ ი ს კ უნ ძ ული ბ ე ვ რ ს ა ი დუმ ლოე ბ ა ს ი ნ ა ხ ა ვ ს ,
გ ა ურკ ვ ე ვ ე ლი ა , მ ოს ა ხ ლე ობ ა რი ს თვ ი ს ა გ ე ბ და გ ი გ ა ნ ტურ
ქ ა ნ და კ ე ბ ე ბ ს ა ნ რა ს ს წ ე რდა ხ ი ს ფი რფი ტე ბ ზე , თუმ ც ა ფა ქ ტი ა
რომ მ ა თ თა ვ ი ს ი მ ომ ა ვ ა ლი და ა ნ გ რი ე ს , კ უნ ძ ული ს ე კ ოლოგ ი ურ
პ ი რობ ე ბ ს ა რ გ ა ურთხ ი ლდნ ე ნ და ს ა ბ ოლოოდ კ უნ ძ ული ს და ტოვ ე ბ ა
და ს ჭ ი რდა თ, თუმ ც ა ნ ა ვ ე ბ ი ს ა ს ა გ ე ბ ა დ ხ ი ს მ ა ს ა ლა რა დგ ა ნ ა ღა რ
გ ა ა ჩ და თ ე ს ე ც ვ ე რ შ ე ძ ლე ს . თი თოე ულს ოც ნ ე ბ ა დ ქ ონ და
კ უნ ძ ული და ნ წ ა ს ვ ლა . შ ე ს ა ძ ლოა , ქ ა ნ და კ ე ბ ე ბ ი ს შ ე ქ მ ნ ა ც
ა მ ი ს თვ ი ს გ ა და წ ყ ვ ი ტე ს , ა ლბ ა თ ქ ვ ე ბ ი ს გ ა ნ ა გ ე ბ ულ ღვ თა ე ბ ე ბ ს
ე თა ყ ვ ა ნ ე ოდნ ე ნ და ს თხ ოვ დნ ე ნ და ხ მ ა რე ბ ა ს . მ ა გ რა მ ა რი ს
ს ა პ ი რი ს პ ი რო მ ოს ა ზრე ბ ა ც თი თქ ოს ი მ ე დ გ ა ც რუე ბ ულმ ა
მ ოს ა ხ ლე ობ ა მ უკ ვ ე ა გ ე ბ ული ქ ა ნ და კ ე ბ ე ბ ი და ს ც ე ს ძ ი რს . ა მ ა ს
მ ოყ ვ ა ს ა მ ოქ ა ლა ქ ო ომ ე ბ ი , ურთი ე რთ მ ტრობ ა და ა მ ყ ვ ე ლა ფე რმ ა
ე ს ხ ა ლხ ი კ ა ნ ი ბ ა ლი ზმ ა მ დე მ ი ი ყ ვ ა ნ ა . ე ს ყ ვ ე ლა ფე რი ი მ ი ტომ ,
რომ თა ვ ი ს დროზე მ ა თ ე კ ოლოგ ი ა გ ა ა ნ ა დურე ს .

25. ა მ ე რი კ ა შ ი ბ ულგ ა რული წ ი წ ა კ ა ბ უჩ ქ ე ბ ა დ ხ ა რობ ს . გ ა ს ა ოც ა რი

ი ს ა რი ს , რომ ა მ მ რა ვ ა ლ წ ლი ა ნ მ ც ე ნ ა რე ს ა რ ჭ ი რდე ბ ა ა რც
ს ა რე ვ ე ლე ბ ი და ნ გ ა წ მ ე ნ და და ა რც ს ხ ვ ა გ ვ ა რი მ ოვ ლა . მ ი ს ნ ა ყ ოფს
მ ე ც ნ ი ე რე ბ ი ”ც რუს ” უწ ოდე ბ ე ნ . ს ე ლე ქ ც ი ონ ე რე ბ მ ა მ რა ვ ა ლ
წ ლი ა ნ ი გ ა მ ოც დი ლე ბ ი ს შ ე დე გ ა დ ა მ წ ი წ ა კ ი ს ა რა ე რთი ჯი შ ი
გ ა მ ოი ყ ვ ა ნ ა . მ ა თი გ ა რჩ ე ვ ა ჩ ვ ე ნ მ ხ ოლოდ ფე რი თა და ფორმ ი თ
შ ე გ ვ ი ძ ლი ა . რა ტომ ე წ ოდე ბ ა ა მ წ ი წ ა კ ა ს ბ ულგ ა რული დღე მ დე
ს ა ი დუმ ლოდ რჩ ე ბ ა . ბ ულგ ა რული წ ი წ ა კ ა ს მ ე ტა დ უდი დე ს ი
ს ა რგ ე ბ ლობ ა მ ოა ქ ვ ს ა და მ ი ა ნ ი ს ორგ ა ნ ი ზმ ი ს ა თვ ი ს მ ი ნ ე რა ლე ბ ი
ს ი ს ხ ლს ს ა ჭ ი რო კ ომ პ ონ ე ნ ტე ბ ი თ ა მ დი დრე ბ ს და ხ ე ლს უწ ყ ობ ს
ს ი ს ხ ლძ ა რღვ თა გ ა მ ა გ რე ბ ა გ ა ნ მ ტკ ი ც ე ბ ა ს . წ ი წ ა კ ა ს კ ი დე ვ ე რთი
ს ა ს ა რგ ე ბ ლო თვ ი ს ე ბ ა ა მ ა დი ს ა ღძ ვ რა თუმ ც ა
ე ს ს პ ე ც ი ა ლი ს ტე ბ ს ს ა კ ა მ ა თოდ მ ი ა ჩ ნ ი ა .
ბ ულგ ა რული წ ი წ ა კ ა ს ა ს ა რგ ე ბ ლოა მ ა თვ ი ს , ვ ი ნ ც გ ონ ე ბ რი ვ
შ რომ ა ს ე წ ე ვ ა , ა ს ე ვ ე ა ს ა კ ოვ ა ნ თა თვ ი ს , რა კ ი ა უმ ჯობ ე ს ე ბ ს
მ ე ხ ს ი ე რე ბ ა ს , უზრუნ ვ ე ლ-ყ ოფს ყ ურა დღე ბ ი ს კ ონ ც ე ნ ტრა ც ი ა ს ,
ხ ს ნ ი ს უძ ი ლობ ა ს .

26. ა ვ ს ტრა ლი ა ს უშ უა ლო ს ა ხ მ ე ლე თო მ ე ზობ ე ლი ა რა ყ ა ვ ს , ზღვ ი თ

კ ი ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ს ა ხ ე ლმ წ ი ფოე ბ ი ე ს ა ზღვ რე ბ ა . 18-ე ს ა უკ უნ ი ს
ბ ოლომ დე ს ა ნ ა მ ე ვ როპ ე ლე ბ მ ა და ი წ ყ ე ნ კ ონ ტი ნ ე ნ ტი ს ა თვ ი ს ე ბ ა ,
ა ვ ს ტრა ლი ა ს ა და ტა ს მ ა ნ ი ა ზე 250 -მ დე ტომ ი ს ა დგ ი ლობ რი ვ ი
ა ვ ს ტრა ლი ე ლი ა ბ ორი გ ე ნ ი ს ა ხ ლობ და . ა მ ა ვ ე ს ა უკ უნ ი ს 70-ნ ი
წ ლე ბ ი და ნ ა ვ ს ტრა ლი ა ბ რი ტა ნ ე ლე ბ ი ს მ ი ე რ ი ქ ნ ა
მ ი ს ა კ უთრე ბ ული .
ა ვ ს ტრა ლი ი ს ფა უნ ა გ ა მ ოი რჩ ე ვ ა გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ულა დ უნ ი კ ა ლური
ც ხ ოვ ე ლე ბ ი ს მ რა ვ ა ლფე როვ ნ ე ბ ი თ. დი დ ი ნ ტე რს ი წ ვ ე ვ ე ნ
ჩ ა ნ თოს ა ნ ე ბ ი . ზა ნ ტი ჩ ა ნ თოს ა ნ ი და თვ ი კ ოა ლა ა ნ უ ა ვ ს ტრა ლი ური
ზა რმ ა ც ა - ხ ე ზე ც ხ ოვ რობ ს . ა ბ ორი გ ე ნ ე ბ ი ს ე ნ ა შ ი მ ი ს ი ს ა ხ ე ლი
ნ ი შ ნ ა ვ ს ”ვ ი ნ ც წ ყ ა ლს ა რ ს ვ ა მ ს .” მ ა რთლა ც კ ოა ლა
ს ი ც ოც ხ ლი ს თვ ი ს ს ა ჭ ი რო ტე ნ ს მ ხ ოლოდ მ ი ს ი ს ა კ ვ ე ბ ი ს ,
ე ვ კ ა ლი პ ტი ს , თორმ ე ტი ოდე ს ა ხ ე ობ ი ს ფოთლე ბ ი და ნ ი ღე ბ ს .
ა ვ ს ტრა ლი ა შ ი ც ხ ოვ ე ლტა ს ა მ ყ ა რო ი ნ დე ნ ა დ მ რა ვ ა ლფე როვ ა ნ ი ა ,
რომ ა ვ ს ტრა ლი ე ლე ბ მ ა ს ა კ უთა რი ს ა ხ ე ლმ წ ი ფო გ ე რბ ზე ორი
მ ა თგ ა ნ ი გ ა მ ოს ა ხ ე ს კ ე ნ გ ურუ და ს ი რა ქ ლე მ ა .

27. ქ ა რთვ ე ლი ბ ა ლე ტ-მ ე ი ს ტე რი და პ ე და გ ოგ ი ვ ა ხ ტა ნ გ ჭ ა ბ უკ ი ა ნ ი

1910 წ ლი ს 27 თე ბ ე რვ ა ლს თბ ი ლი ს შ ი ხ ე ლოს ა ნ ი ს ოჯა ხ შ ი და ი ბ ა და .
მ ი ს ი მ შ ობ ლე ბ ი ე ქ ვ ს შ ვ ი ლს ზრდი და . მ ა თგ ა ნ ხ ე ლოვ ნ ე ბ ი ს გ ზა
მ ხ ოლოდ თა მ ა რი მ ა ი რჩ ი ა . ვ ა ხ ტა ნ გ ჭ ა ბ უკ ი ა ნ მ ა ბ ა ვ შ ვ ობ ა
გ ა ჭ ი ვ რე ბ ა შ ი გ ა ა ტა რა . ი გ ი მ ოს წ ა ვ ლე ობ ი ს პ ე რი ოდშ ი ს ა ხ ე ლ
გ ა ნ თქ მ ული ფრა ნ გ ი ი ური ს ტი ს შ ვ ი ლი ს ს ა ხ ე ლოს ნ ოშ ი შ ე გ ი რდა თ
მ უშ ა ობ და . ს ა ხ ე ლოს ნ ოშ ი შ ე გ ი რდე ბ ს ა ს წ ა ვ ლი დე ნ კ ა ლა თე ბ ი ს
წ ვ ნ ა ს კ ოლოფე ბ ი ს კ ე თე ბ ა ს და შ ე ს რულე ბ ი ლ ს ა მ უშ ა ოს ა თვ ი ს
გ ა ს ა მ რჯე ლოს ა ძ ლე ვ დნ ე ნ .
1922-23 წ ლე ბ შ ი ვ ა ხ ტა ნ გ ჭ ა უკ ი ა ნ ი ს წ ა ვ ლობ და თბ ი ლი ს ი ს
ს ა ბ ა ლე ტო ს ტუდი ა შ ი . 1924 წ . ჩ ა ი რი ც ხ ა ი გ ი ვ ე თე ა ტრი ს ს ა ბ ა ლე ტო
და ს შ ი .
ქ ორე ოგ რა ფი ული ს ა ს წ ა ვ ლე ბ ე ლი ს და მ თა ვ რე ბ ი ს შ ე მ დე გ
წ ლე ბ ი ს მ ა ნ ძ ი ლზე ი გ ი ლე ნ ი ნ გ რა დი ს ოპ ე რა ს ა და ბ ა ლე ტი ს
ა რტი ს ტა დ მ უშ ა ობ და , რომ ე ლშ ი ც წ ა მ ყ ვ ა ნ პ ა რტი ე ბ ს ა ს რულე ბ და .
მ ი ს მ ა პ ი რვ ე ლმ ა გ ა მ ოს ვ ლა მ მ ა ყ ურე ბ ე ლი ა ღფრთოვ ა ნ ე ბ ული
და ს ტოვ ა . ლე ნ ი ნ გ რა დშ ი და მ ოს კ ოვ შ ი ვ ა ხ ტა ნ გ
ჭ ა ბ უკ ი ა ნ ს “ც ე კ ვ ი ს ღმ ე რთს ” უწ ოდე ბ ე ნ .

28. მ ს ოფლი ოს მ უზე უმ ე ბ შ ი ა რა ე რთი ე გ ვ ი პ ტური პ ა პ ი რუს ე ბ ი

ი ნ ა ხ ე ბ ა . მ ა თთა გ ა ნ ორშ ი შ ე მ ონ ა ხ ული ა ს ა ყ ურა დღე ბ ო ც ნ ობ ე ბ ი
უძ ვ ე ლე ს ე გ ვ ი პ ტე ლე ბ ი ს მ ი ე რ გ ა მ ოყ ე ნ ე ბ ული ა ღრი ც ხ ვ ი ს
ს ი ს ტე მ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ . ე გ ვ ი პ ტე ლე ბ ი რი ც ხ ვ ე ბ ს ი ე როგ ლი ფე ბ ი თ
ღნ ი შ ნ ა ვ დნ ე ნ . ს ა ვ ა რა უდოთ ა ს ი ს შ ე ს ა ტყ ვ ი ს ი ი ე როგ ლი ფი ს ა ზომ
თოკ ს გ ა მ ოს ა ხ ა ვ და , ა თა ს ი ს ა - ლოტოს ი ს ყ ვ ა ვ ი ლს . ა ს ე თი ნ ი შ ა ნ ი
ს ულ ი ყ ო რვ ა , ხ ოლო და ნ ა რჩ ე ნ ი რი ც ხ ვ ე ბ ი მ ა თი კ ომ ბ ი ნ ა ც ი ი თ
მ ი ი ღე ბ ოდნ ე ნ . რი ც ხ ვ ე ბ ს ე გ ვ ი პ ტე ლე ბ ი მ ა რჯვ ე ნ ი და ნ მ ა რც ხ ნ ი ვ
ს წ ე რდნ ე ნ .
შ უმ ე რე ბ ი , რომ ლე ბ ი ც შ უა მ დი ნ ა რე თშ ი ც ხ ოვ რობ დე ნ , შ ე ჰ ქ მ ნ ე ს
კ ა ც ობ რი ობ ი ს უძ ვ ე ლე ს ი ც ი ვ ი ლი ზა ც ი ა - ჩ ვ ე ნ წ ე ლთ ა ღრი ც ხ ვ ა მ დე
მ ე -4-ე ს ა უკ უნ ე შ ი .
ც ნ ობ ი ლი ა , რომ ე ს მ ხ ა რე ძ ა ლი ა ნ უღა რი ბ ე ს ი ი ყ ო ს ა ა მ შ ე ნ ე ბ ლო
მ ა ს ა ლე ბ ი თ. ა ქ ა რც ქ ვ ა ი ყ ო და ა რც ხ ე ტყ ე . ყ ვ ე ლა ფე რს ა მ ა ს
შ ორე ული ქ ვ ე ყ ნ ე ბ ი ს გ ა ნ ე ზი დე ბ ოდე ნ . ტა ძ რე ბ ს და ს ა ს ა ხ ლე ე ბ ს
ძ ი რი თა და თ თი ხ ი და ნ ა შ ე ნ ე ბ დნ ე ნ , ა მ ი ტომ ა ც ხ შ ი რა დ ა დგ ი ლი
ჰ ქ ონ და მ ა თ და ნ გ რე ვ ა ს ა და ი ს ა ღდგ ე ნ ა ს ს ა ჭ ი როე ბ და .
ა ღმ ოჩ ე ნ ი ლ ი ქ ნ ა ს ა მ შ ე ნ ე ბ ლო წ ა რწ ე რე ბ ი , რომ ე ლი ც უფრო ხ შ ი რა დ
ა რა ა ხ ა ლი ს შ ე ნ ე ბ ა ზე ა რა მ ე დ ძ ვ ე ლი ტა ძ ა რ-ს ა ს ა ხ ლე ე ბ ი ს
ა ღდგ ე ნ ა ზე მ ოგ ვ ი თხ რობ ე ნ .
ბ უნ ე ბ რი ვ ი ა რომ თი ხ ი თ ა ს ე მ დი და რ ს ა მ ყ ა როშ ი ს ა წ ე რ მ ა ს ა ლა დ
თი ხ ა ი ქ ც ა . წ ე რდე ნ თი ხ ი ს ნ ე დლ ფი რფი ტე ბ ზე , რომ ლე ბ ს ა ც შ ე მ დე გ
ა ხ მ ობ დნ ე ნ . მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თ და ი წ ყ ე ს თი ხ ი ს ფი რფი ტე ბ ი ს გ ა მ ოწ ვ ა ,
რა დგ ა ნ გ ა მ ომ წ ვ ა რი თი ხ ი ს ფი რფი ტე ბ ი ძ ა ლი ა ნ გ ა მ ძ ლე ა . თუ ა რა
მ ე ქ ა ნ ი კ ური ზე მ ოქ მ ე დობ ა , ს ხ ვ ა რა მ მ ა თ დი დ ზი ა ნ ს ვ ე რ
ა ყ ე ნ ე ბ და . ს წ ორა დ ა მ ი ტომ ა ა , რომ ჩ ვ ე ნ ა მ დე მ ოღწ ე ულ
ფი რფი ტე ბ ი ს დი დი ნ ა წ ი ლი ი ს ე ვ ე კ ა რგ ა დ ი კ ი თხ ე ბ ა , როგ ორც
ი კ ი თხ ე ბ ოდა მ ა შ ი ნ ოთხ ი ა თა ს ი წ ლი ს უკ ა ნ , როც ა მ ა თზე
წ ა რწ ე რე ბ ი გ ა კ ე თდა .
ე ს წ ა რწ ე რე ბ ი მ რა ვ ა ლ ფე როვ ა ნ ი ა . ბ ე ვ რი ა ტა ძ რე ბ ი ს ა და ს ა მ ე ფო
მ ე ურნ ე ობ ე ბ ი ს ა ნ გ ა რი შ ე ბ ი , მ ი წ ი ს ა და ს ხ ვ ა ქ ონ ე ბ ი ს
ყ ი დვ ა გ ა ყ ი დვ ი ს გ ა ქ ი რა ვ ე ბ ი ს ა და ს ხ ვ ა ხ ა ს ი ა თი ს
დოკ უმ ე ნ ტე ბ ი . უა მ რა ვ ი ა ოფი ც ი ა ლური და კ ე რძ ო წ ე რი ლე ბ ი .
დროთა ვ ი თა რე ბ ა შ ი ბ ე ვ რი ნ ა გ ე ბ ობ ე ბ ი და ი ნ გ რა და
ნ ა ნ გ რე ვ ე ბ ი ს შ ორი ს მ ოყ ოლი ლი ა მ რა ვ ა ლი წ ა რწ ე რი ა ნ ი ფი რფი ტა ,
ზოგ ჯე რ კ ი მ თე ლი ა რქ ი ვ ე ბ ი ც კ ი .

29. ა ლქ ი მ ი ა ი ყ ო მ ე ც ნ ი ე რე ბ ა , რომ ლი ს მ ი ზა ნ ი ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა
ლი თონ ე ბ ი ს ძ ვ ი რფა ს ლი თონ ე ბ ა დ (ოქ რო, ვ ე რც ხ ლი ) გ ა რდა ქ მ ნ ა
გ ა ხ ლდა თ. ა ლქ ი მ ი კ ოს ე ბ ს ოქ რო ყ ვ ე ლა ზე ს რულ-ყ ოფი ლ
ნ ი ვ თი ე რე ბ ა თ მ ი ა ჩ და თ და ი ს ე თ ნ ი ვ თი ე რე ბ ა ს ე ძ ე ბ დე ნ , რომ ე ლი ც
უბ რა ლო ლი თონ ი ს ოქ როდ გ ა რდა ქ მ ნ ა ს და ა ჩ ქ ა რე ბ და . ა მ
ნ ი ვ თი ე რე ბ ა ს ზოგ ი „ფი ლოს ოფი ურ ქ ვ ა ს “უწ ოდე ბ და , ზოგ ი „წ ი თე ლ
ლომ ს “, ზოგ ი კ ი „უკ ვ და ვ ე ბ ი ს ე ლე ქ ს ი რს “. ა ლქ ი მ ი კ ოს ე ბ მ ა
მ ი უხ ე და ვ ა დ ი მ ი ს ა რომ მ ი ზა ნ ს ვ ე რ მ ი ა ღწ ი ე ს , მ ა ი ნ ც დი დი
ღვ ა წ ლი შ ე ი ტა ნ ე ს ქ ი მ ი ა ს გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ა შ ი . მ ა თმ ა შ ე ქ მ ნ ე ს
მ რა ვ ა ლი ქ ი მ ი ური ლა ბ ორა ტორი ე ბ ი , ს ა და ც შ ე ი ს წ ა ვ ლე ს
ნ ი ვ თი ე რე ბ ი ს ბ ე ვ რი თვ ი ს ე ბ ა , გ ა მ ოი გ ონ ე ს მ რა ვ ა ლი
ლა ბ ორა ტორი ული ხ ე ლ-ს ა წ ყ ო.
ა ლქ ი მ ი კ ოს ე ბ ს მ ი ა ჩ ნ და თ, რომ ს ა გ ა ნ მ ა შ ე ი ძ ლე ბ ა და ჰ კ ა რგ ოს
თა ვ ი ა ნ თი თვ ი ს ე ბ ე ბ ი და და ვ ი დე ს პ ი რვ ე ლმ ა ტე რი ა მ დე , რა ს ა ც
შ ე მ დე გ შ ე ი ძ ლე ბ ა და ე მ ა ტოს ს ხ ვ ა , უკ ე თე ს ი თვ ი ს ე ბ ე ბ ი . ე ს
ყ ოვ ე ლი ვ ე ე მ ყ ა რე ბ ოდა პ ლა ტონ ი ს ა და ა რი ს ტოტე ლი ს მ ა ტე რი ი ს
თე ორი ა ს , რომ ლი ს თა ნ ხ მ ა და ც პ ი რვ ე ლმ ა ტე რი ი და ნ
თა ვ და პ ი რვ ე ლა დ წ ა რმ ოი შ ვ ა ოთხ ი ე ლე მ ე ნ ტი – ც ე ც ხ ლი , მ ი წ ა ,
ჰ ა ე რი , წ ყ ა ლი , თი თოე ულ მ ა თთა გ ა ნ ს ა ხ ა ს ი ა თე ბ ს ოთხ ი ძ ი რი თა დი
თვ ი ს ე ბ ი და ნ ორ ორი : ც ე ც ხ ლი ც ხ ე ლი ა და მ შ რა ლი , მ ი წ ა ც ი ვ ი ა და
მ შ რა ლი , წ ყ ა ლი ც ი ვ ი ა და ს ვ ე ლი , ჰ ა ე რი ც ხ ე ლი ა და ს ვ ე ლი .
ყ ოვ ე ლი ვ ე შ ე ს დგ ე ბ ა ა მ ოთხ ი ე ლე მ ე ნ ტი და ნ , გ ა ნ ს ხ ვ ა ვ ე ბ ულობ ა
მ ხ ოლოდ პ როპ ორც ი ე ბ შ ი ა .
30. ა ლე ქ ს ა ნ დრი ი ს ბ ი ბ ლი ოთე კ ი ს თა ობ ა ზე დღე ს ა რც თუ დი დი
ი მ ფორმ ა ც ი ა მ ოგ ვ ე პ ოვ ე ბ ა . ქ ა ლა ქ ი ა ლე ქ ს ა ნ დრი ა ა ლე ქ ს ა ნ დრე
მ ა კ ე დონ ე ლმ ა და ა რს ა ქ რი ს ტე შ ობ ა მ დე 331 წ ე ლს , ე გ ვ ი პ ტი ს
და ბ ყ რობ ი ს შ ე მ დე გ . ბ ი ბ ლი ოთე კ ი ს გ ა ნ ა დგ ურე ბ ი ს რა მ ოდე ნ ი მ ე
ვ ე რს ი ა ა რს ე ბ ობ ს . ე რთი მ ოს ა ზრე ბ ი თ ი ს ი ული უს კ ე ი ს ა რი ს
ა რმ ი ა მ გ ა და წ ვ ა კ ლე ოპ ა ტრა ს თა ნ ე რთ-ე რთი და პ ი რი ს პ ი რე ბ ი ს
დროს . მ ე ორე ვ ე რს ი ა თი ბ ი ბ ლი ოთე კ ა გ ა ა ნ ა დგ ურა ქ რი ს ტი ა ნ მ ა
ი მ პ ე რა ტორ თე ოფი ლე მ მ ე -4-ე ს ა უკ უნ ე შ ი , რა დგ ა ნ ი ქ უა მ რა ვ ი
წ ა რმ ა რთული ხ ე ლ-ნ ა წ ე რე ბ ი ი ნ ა ხ ე ბ ოდა . რე გ ი ონ შ ი ი ს ლა მ ი ს
გ ა ვ რც ე ლე ბ ი ს შ ე მ დე გ , ბ ი ბ ლი ოთე კ ი ს ნ ა რჩ ე ნ ე ბ ი ხ ა ლი ფა ომ ა რი ს
მ ი ე რ ს ა ბ ოლოოდ გ ა ნ ა დგ ურდა , მ ი ზე ზი ა მ ჯე რა და ც წ ა რმ ა რთული
ხ ე ლ-ნ ა წ ე რე ბ ი ი ყ ო. ფა ქ ტი ე რთი ა რომ ა ლე ქ ს ა ნ დრი ი ს
ბ ი ბ ლი ოთე კ ა ს გ ა ნ ა დგ ურე ბ ი თ თა ობ ე ბ ი ს შ ე დე გ ა დ მ ოპ ოვ ე ბ ული
ც ოდნ ა უკ ვ ა ლოთ გ ა ჰ ქ რა .

31. „ბ ა რს ე ლონ ა “ ე ს პ ა ნ ე თი ს ა ვ ტონ ომ ი ური ოლქ ი ს კ ა ტა ლონ ი ი ს

ს ა ფე ხ ბ ურთო კ ლუბ ი ა . ი გ ი 1899 წ ე ლშ ი შ ვ ე ი ც ა რი ე ლმ ა ჰ ა ნ ს
გ ა მ პ ე რმ ა ს ხ ვ ა რა მ ოდე ნ ი მ ე შ ვ ე ი ც ა რი ე ლი ს , ი ნ გ ლი ს ე ლი ს ა და
კ ა ტა ლონ ი ე ლი ს და ხ მ ა რე ბ ი თ და ა რს ა . ” ბ ა რს ე ლონ ა “ ე რთე რთი ი ყ ო
1928 წ ე ლს ე ს პ ა ნ ე თი ს ჩ ე მ პ ი ონ ა ტი ს და მ ა ა რს ე ბ ე ლთა შ ორი ს .
კ ლუბ ი ს მ თა ვ ა რი ა რე ნ ა ა ”კ ა მ პ ნ ოუ” - ე ვ როპ ა შ ი ყ ვ ე ლა ზე მ ე ტა დ
ტე ვ ა დი ს ტა დი ონ ი . 2006-07 წ ლე ბ ი ს ს ე ზონ ზე „ბ ა რს ა მ “ და ი კ ა ვ ა
მ ე ს ა მ ე ა დგ ი ლი მ ს ოფლი ოს ყ ვ ე ლა ზე უმ დი დრე ს კ ლუბ ე ბ ს შ ორი ს .
მ ი ს მ ა შ ე მ ოს ა ვ ა ლმ ა შ ე ა დგ ი ნ ა 291,1 მ ლნ ე ვ რო. 2007 წ ლი ს ი ვ ნ ი ს ი ს
მ ონ ა ც ე მ ე ბ ი თ ბ ა რს ა ს გ ულ შ ე მ ა ტკ ი ვ რე ბ ი ს რა ოდე ნ ობ ა მ 156 366-ს
მ ი ა ღწ ი ა . ი ს ი ნ ი მ ს ოფლი ოს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა კ უთხ ე ე ბ შ ი ა რს ე ბ ულ
ა თა ს შ ვ ი და ს ოთხ მ ოც და ორი ფა ნ -კ ლუბ ი ს ოფი ც ი ა ლური წ ე ვ რე ბ ი ა .
„ბ ა რს ა “ ხ ა ნ გ რძ ლი ვ ი დროი ს გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი ი ყ ო კ ლუბ ი , რომ ე ლმ ა ც
უა რი ს თქ ვ ა ს პ ონ ს ორი ს ლოგ ოე ბ ი ს ს ა ფე ხ ბ ურთო მ ა ი ს ურე ბ ზე
გ ა მ ოს ა ხ ვ ა ზე .
2009 წ ე ლს ”ბ ა რს ა ს ” მ ი ე რ და მ ყ ა რე ბ ულ ი ქ ნ ა უნ ი კ ა ლური რე კ ორდი .
ი გ ი გ ა ხ და ე რთა დ ე რთი ე ვ როპ ული კ ლუბ ი , რომ ე ლმ ა ც ს ე ზონ ი ს
გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი მ ოი გ ო ყ ვ ე ლა შ ე ს ა ძ ლო ტურნ ი რი .

32. ლა პ ლა ნ დი ა ე რთი ა ნ ი ს ა ხ ე ლმ წ ი ფო ა რა ს დროს ყ ოფი ლა .დღე ს

დღე ობ ი თ ი ს და ნ ა წ ი ლე ობ ული ა ქ ვ თ ოთხ ს ა ხ ე ლმ წ ი ფოს . ე ს ე ნ ი ა
ნ ორვ ე გ ი ა , შ ვ ე დე თი , ფი ნ ე თი და რუს ე თი .
შ ვ ე დე თი ს ლა პ ლა ნ დი ა უა მ რა ვ ი მ დი ნ ა რი თა და ხ ე ობ ე ბ ი თ
და ს ე რი ლ მ თი ა ნ ე თს წ ა რმ ოა დგ ე ნ ს . ლა პ ლა ნ დი ა შ ი ნ ა დი რობ ი ს ა და
თე ვ ზ-ჭ ე რი ს უძ ვ ე ლე ს ე პ ოქ ა ს კ ვ ა ლი ა ა ღმ ოჩ ე ნ ი ლი .
ჩ ვ ე ნ წ ე ლთა ღრი ც ხ ვ ა მ დე , და ა ხ ლოვ ე ბ ი თ,100 წ ე ლს ლა პ ლა ნ დი ა
ს ა ა მ ე ბ ი თ და ს ა ხ ლდა , რომ ე ლი ც მ ე -XVII ს ა უკ უნ ე შ ი შ ვ ე დე ბ მ ა
შ ე ა ვ ი წ როე ს და ჩ რდი ლოე თი ს კ ე ნ გ ა ნ დე ვ ნ ე ნ . ლა პ ლა ნ დი ა ს
ს ა მ ხ რე თ ნ ა წ ი ლი 1809 წ ლა მ დე შ ვ ე დე თს ე კ უთნ ოდა . მ ომ დე ვ ნ ო
პ ე რი ოდე ბ შ ი კ ი თა ნ ა მ ე დროვ ე ფი ნ ე თი ს ტე რი ტორი ა და მ ა ს თა ნ
ე რთა დ ლა პ ლა ნ დი ა ც რუს ე თი ს ი მ პ ე რი ი ს ს ა ზღვ რე ბ შ ი მ ოე ქ ც ა .
შ ე ს ა ბ ა მ ი ს ა დ 1809 წ ლი და ნ ლა პ ლა ნ დი ა გ ა ი ყ ო და ს ა ვ ლე თ (შ ვ ე დურ)
და ა ღმ ოს ა ვ ლე თ (ფი ნ ურ) ნ ა წ ი ლე ბ ა თ.

33. 1917 მ ოდი ლი ა ნ ი მ გ ა ი ც ნ ო ჟ ა ნ ა ე ბ ი უტე რნ ი , ვ ი ნ ც კ ოლა როს ი ს

ა კ ა დე მ ი ა შ ი ს წ ა ვ ლობ და . ჟ ა ნ ა ს ოდნ ა ვ მ ოწ ა ბ ლი ს ფრო თმ ა და
რძ ე ს ა ვ ი თ ქ ა თ-ქ ა თა კ ა ნ ი ჰ ქ ონ და . ა მ ი ს გ ა მ ო მ ა ს მ ე გ ობ რე ბ მ ა
„ქ ოქ ოს ი ს კ ა კ ა ლი “ „კ ოკ ო“ შ ე ა რქ ვ ე ნ .
ჟ ა ნ ა ს მ შ ობ ლე ბ ს ა რ ს ურდა მ ოდი ლი ა ნ ი მ ა თი ს ი ძ ე გ ა მ ხ და რი ყ ო.
მ ა თმ ა ც და ა რ და ა კ ლე ს , რომ მ ა თ შ ვ ი ლს გ ა და ე ფი ქ რე ბ ი ა თუმ ც ა
ჟ ა ნ ა , რომ ე ლი ც ჩ უმ ი ე გ ონ ა თ დი დი ძ ა ლა გ ა მ ოი ჩ ი ნ ა და თა ვ ი ს
ს ი ყ ვ ა რული ს ე რთგ ული და რჩ ა .
ჟ ა ნ ა უბ რა ლოდ ი ც ვ ა მ და , მ ა გ რა მ თა ვ ი ს ი ს ა და ოდნ ა ვ გ ულ
ა მ ოჭ რი ლი კ ა ბ ი თა და და ბ ა ლ ქ უს ლი ა ნ ი ფე ხ ს ა ც მ ე ლი თ ყ ვ ე ლა ს
ლა მ ა ზი ე ჩ ვ ე ნ ე ბ ოდა თ.

34. შ რი ნ გ ა რი ი ნ დოე ლ ქ ა ლი ს ს რულ მ ორთულობ ა ს ჰ ქ ვ ი ა . ი ნ დოე ლი

ქ ა ლი ლა მ ა ზა დ მ ი ი ჩ ნ ე ვ ა თუ მ ა ს ს ი ლა მ ა ზი ს 16 ნ ი შ ა ნ ი
ა მშვენებს.
ი ნ დოე ლთა წ ა რმ ოდგ ე ნ ი თ თმ ა ს ი ც ოც ხ ლი ს ე ნ ე რგ ი ი ს ს ი მ ბ ოლოა .
ძ ვ ე ლა დ ა და მ ი ა ნ ე ბ ი ღ მ ე რთე ბ ს თა ვ ი ს თმ ა ს წ ი რა ვ დნ ე ნ . ქ ა ლმ ა
ნ ა წ ნ ა ვ ი უნ და ა ტა როს , რა დგ ა ნ ს ა მ ძ ი რი თა დ ღმ ე რთს მ ი ა გ ოს
პ ა ტი ვ ი . ი ნ დოე ლე ბ ი ს და კ ვ ი რვ ე ბ ი თ ღმ ე რთე ბ ს ა და
ფი ლოს ოფოს ე ბ ს გ რძ ე ლი ბ ი ბ ი ლოე ბ ი ქ ონ და თ. ქ ა ლი ს თვ ი ს ს ა ყ ურე ს
ტა რე ბ ა ს ბ ე დნ ი ე რე ბ ა მ ოა ქ ვ ს . რა ც უფრო ძ ვ ი რფა ს ი ს ა ყ ურე
უკ ე თი ა ქ ა ლს მ ი თუფრო ბ ე დნ ი ე რი ა ი გ ი . ზოგ ჯე რ ს ა ყ ურე ი მ დე ნ ა თ
მ ძ ი მ ე ა , რომ მ ა ს ს ა რჭ ე ბ ი თ თმ ა ზე ი მ ა გ რე ბ ე ნ .
მ ე ჰ ე ნ დი ი ნ ი თ შ ე ს რულე ბ ული ნ ა ხ ა ტი ა , რომ ე ლი ც მ ხ ოლოდ
რა მ ოდე ნ ი მ ე დღე ძ ლე ბ ს . ძ ვ ე ლ ე გ ვ ი პ ტე შ ი ქ ა ლე ბ ი ი ნ ი თ მ თე ლს
ს ხ ე ულს ი ხ ა ტა ვ დნ ე ნ . XII ს ა უკ უნ ი და ნ მ ე ჰ ე ნ დი ს გ ა კ ე თე ბ ა
ი ნ დოე თშ ი ც და ე დო ს ა ფუძ ვ ე ლი . ქ ორწ ი ლი ს წ ი ნ პ ა ტა რძ ა ლს
ხ ე ლფე ხ ს უხ ა ტა ვ ე ნ . რა ც უფრო დი დ ხ ა ნ ს ძ ლე ბ ს ი ნ ი ს ნ ა ხ ა ტი , მ ი თ
უფრო მ ყ ა რი ი ქ ნ ე ბ ა ც ოლ-ქ მ რული ს ი ყ ვ ა რული .

35. ქ ა რთვ ე ლთა ს ა მ ონ ა ს ტრო ც ხ ოვ რე ბ ა პ ა ლე ს ტი ნ ა შ ი ს ა ფუძ ვ ე ლს

ი ღე ბ ს IV-V ს ა უკ უნ ი და ნ . პ ი რვ ე ლი პ ე რი ოდი ს მ ონ ა ს ტრე ბ ი და ნ
ც ნ ობ ი ლი ი ყ ო ხ ა რი ტონ ი ს , ე ქ ვ თი მ ე ს , თე ოდორე ს , ს ა ბ ა ს ლა ვ რა .
თე ოდორე ს ს ა ხ ე ლობ ი ს მ ონ ა ს ტე რი ქ ა რთულ კ ულტური ს ი ს ტორი ა შ ი
გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ მ ნ ი შ ვ ნ ე ლოვ ა ნ ი ა , რომ ე ლი ც უძ ვ ე ლე ს ძ ე გ ლე ბ შ ი
მ ოხ ს ე ნ ი ე ბ ული ა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ს ა ხ ე ლე ბ ი თ "ქ ა რთვ ე ლთა
მ ონ ა ს ტე რი " "ლა ზთა მ ონ ა ს ტე რი ", "ი ბ ე რთა მ ონ ა ს ტე რი " .
წ მ . თე ოდორე ს მ ონ ა ს ტე რი ა გ ე ბ ული უნ და ი ყ ოს IV ს ა უკ უნ ე შ ი
ქ ა რთლი ს მ ე ფე ბ ა კ ური ს დროს . ი გ ი V ს ა უკ უნ ე შ ი გ ა უნ ა ხ ლე ბ ი ა
პ ე ტრე ი ბ ე რი ე ლს ა და ი ოა ნ ე ლა ზს . პ ე ტრე ი ბ ე რი ე ლმ ა მ ონ ა ს ტე რშ ი
შ ე ქ მ ნ ა ს კ ოლა , რომ ლი ს ბ ი რთვ ს შ ე ა დგ ე ნ დნ ე ნ ს ი რი ა შ ი მ ყ ოფი
ქ ა რთვ ე ლობ ა . ა რს ე ბ ობ ს მ ოს ა ზრე ბ ა რომ ა მ ს კ ოლა შ ი ს წ ა ვ ლა
მ ი ღე ბ ული ქ ა რთვ ე ლე ბ ი ს ა მ შ ობ ლოშ ი და ბ რუნ ე ბ ულა ნ , რა ც ქ ა რთულ
ი ს ტორი ოგ რა ფი ა შ ი ც ნ ობ ი ლი ა როგ ორც ა ს ურე ლ მ ა მ ა თა ჩ ა მ ოს ვ ლა .
პ ე ტრე ი ბ ე რი ე ლი ს მ ოღვ ა წ ე ობ ი ს ე რთ-ე რთ მ ნ ი შ ვ ნ ე ლოვ ა ნ მ ხ ა რე თ
მ ი ჩ ნ ე ული ა მ ა შ ი ნ დე ლი კ ულტურულ-ს ა გ ა ნ მ ა ნ ა თლე ბ ლო კ ე რე ბ ი ს
მ შ ე ნ ე ბ ლობ ა , ქ ა რთვ ე ლთა თვ ი ს გ ა ნ კ უთვ ნ ი ლი თა ვ შ ე ს ა ფა რი
ა დგ ი ლე ბ ი ს შ ე ქ მ ნ ა ს ი რი ა -პ ა ლე ს ტი ნ ა შ ი .

36. მ ე -20 ს ა უკ უნ ი ს 30-ი ა ნ წ ლე ბ ი ს და ს ა წ ყ ი ს შ ი ბ ე რი ა მ მ ე ტე ხ ი ს

ე კ ლე ს ი ი ს და ნ გ რე ვ ა ბ რძ ა ნ ა , რა მ ა ც ქ ა რთული ს ა ზოგ ა დოე ბ ა
შ ე ა შ ფოთა . ქ ა რთვ ე ლი მ წ ე რლე ბ ი ს ე რთი ჯგ უფი რომ ე ლშ ი ც მ ი ხ ე ი ლ
ჯა ვ ა ხ ი შ ვ ი ლი ც შ ე დი ოდა ბ ე რი ა ს თა ნ თხ ოვ ნ ი თ მ ი ვ ი დნ ე ნ .
მ წ ე რლე ბ მ ა ბ ე რი ა ს და უმ ტკ ი ც ე ნ , რომ მ ე ტე ხ ი ს ე კ ლე ს ი ი ს
და ნ გ რე ვ ა ა რ შ ე ი ძ ლე ბ ოდა , რა დგ ა ნ ი გ ი ქ ა რთული ხ უროთ-
მ ოძ ღვ რე ბ ი ს ი შ ვ ი ა თი ნ ი მ უშ ი ი ყ ო. მ ი ხ ე ი ლ ჯა ვ ა ხ ი შ ვ ი ლს ბ ოლოს
ი ს ი ც უთქ ვ ა მ ს “ა ს ე თ ძ ე გ ლს ე ვ როპ ა შ ი ოქ როს ჩ ა რდა ხ შ ი
ჩ ა ს ვ ა ვ დნ ე ნ ო!”…
მ წ ე რლე ბ მ ა ბ ე რი ა ს გ ა და წ ყ ვ ე ტი ლე ბ ა შ ე ა ც ვ ლე ვ ი ე ს , მ ა გ რა მ
და ი ბ ოღმ ა უვ ი ც ობ ა შ ი რომ ა მ ხ ი ლე ს , წ ყ ე ნ ა ა რ და ი ვ ი წ ყ ა და
მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თ დე ლე გ ა ც ი ი ს თი თქ მ ი ს ყ ვ ე ლა წ ე ვ რი ს და ხ ვ რი ტა
გ ა ნ ა ხ ორც ი ე ლა .
ბ ე რი ა ს თა ნ შ ე ხ ვ ე დრი ს შ ე მ დე გ შ ი ნ და ბ რუნ ე ბ ულ მ .ჯა ვ ა ხ ი შ ვ ი ლს
ს ა ხ ე ზე ფე რი ა ღა რ ქ ონ ი ა . მ ა რთა ლი ა ქ ა რთვ ე ლ ე რს მ ე ტე ხ ი ს
ე კ ლე ს ი ა შ ე უნ ა რჩ უნ ა , მ ა გ რა მ ს ი ც ოც ხ ლე ს ა ს წ ორზე შ ე ა გ დო -
ბ ე რი ა ს მ ს ტოვ რე ბ ი მ ი ს ყ ოვ ე ლ ნ ა ბ ი ჯს უთვ ა ლთვ ა ლე ბ დე ნ .
მ წ ე რა ლი ხ ე და ვ და თა ვ ი ს თა ნ ა მ ე ბ რძ ოლე ბ ს ა და მ ე გ ობ რე ბ ს თა ნ
და თა ნ როგ ორ ა პ ა ტი მ რე ბ დნ ე ნ . ა ღა რ ი ც ოდა რა ე ქ ნ ა , რა გ ზა ს
და ს დგ ომ ოდა . ჯა მ რთე ლობ ა უკ ვ ე ღა ლა ტობ და , მ უხ ლე ბ ი ს ტკ ი ოდა ,
ს ი ა რული უჭ ი რდა .

37. ი ა პ ონ ური ტრა დი ც ი ე ბ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ გ ე ი შ ა ს ი ს ე თ ქ ა ლს

უწ ოდე ბ ე ნ რომ ე ლი ც თა ვ ი ს ს ტუმ რე ბ ს (კ ლი ე ნ ტე ბ ს ) ა რთობ ს
ც ე კ ვ ი თ, ს ი მ ღე რი თ, ს ა უბ რი თა და ჩ ა ი ს ც ე რე მ ონ ი ი ს წ ა ყ ვ ა ნ ი თ.
ა მ ჟ ა მ ა თ ა მ პ როფე ს ა ი ს ს ხ ვ ა ს ა ხ ე ლწ ოდე ბ ე ბ ი თა ც ხ შ ი რა დ
მ ოი ხ ს ე ნ ი ე ბ ე ნ . გ ე ი შ ე ბ ი ს კ ულტური ს უმ თა ვ რე ს ც ე ნ ტრე ბ ა დ
კ ი ოტოს , ოს ა კ ა ს ა და ტოკ ი ოს მ ი ი ჩ ნ ე ვ ე ნ , რომ ლე ბ შ ი ც გ ე ი შ ე ბ ი
პ ი რვ ე ლა დ მ ე -XVII ს ა უკ უნ ე შ ი გ ა მ ოჩ ნ და . გ ე ი შ ე ბ ი ს კ ულტური ს
ოქ როს ხ ა ნ ა დ XIX ს ა უკ უნ ე ი ქ ნ ა მ ი ჩ ნ ე ული , რა დგ ა ნ
ი მ დროი ს ა თვ ი ს ი ს ი ნ ი ნ ა მ დვ ი ლი ვ ა რს კ ვ ლა ვ ე ბ ი ი ყ ვ ნ ე ნ და
მ რა ვ ა ლი პ ოე ტი ს ა თუ მ ხ ა ტვ რე ბ ი ს მ უზა დ ი ქ ც ე ნ . ა მ პ ე რი ოდშ ი ვ ე
ჩ ა მ ოყ ა ლი ბ და გ ე ი შ ა ს ხ ე ლოვ ნ ე ბ ი ს მ კ ა ც რი ტრა დი ც ი ე ბ ი ,
რომ ე ლმ ა ც დღე მ დე პ რა ქ ტი კ ულა დ უც ვ ლე ლი ს ა ხ ი თ მ ოა ხ წ ი ა .
მ ომ ა ვ ა ლი გ ე ი შ ე ბ ი ს ც ხ ოვ რე ბ ა ა დრე ულ ა ს ა კ ი და ნ ვ ე ჩ ა ი ს
ს ა ხ ლე ბ შ ი ი წ ყ ე ბ ოდა ს ა და ც მ ა თ ღა რი ბ ი ოჯა ხ ე ბ ი და ნ
ა ბ ა რე ბ დნ ე ნ . მ თე ლი ბ ა ვ შ ვ ობ ა ი ს ი ნ ი ვ ა ლდე ბ ულნ ი ი ყ ვ ნ ე ნ ჯე რ
მ ს ა ხ ურე ბ ა დ, ხ ოლო შ ე მ დე გ ჩ ა ი ს ს ა ხ ლი ს მ თა ვ ა რი გ ე ი შ ე ბ ი ს
ა ს ი ს ტე ნ ტე ბ ა დ ე მ უშ ა ვ ა თ, რომ ლე ბ ი ც თა ვ ი ს მ ხ რი ვ მ ა თ გ ე ი შ ი ს
გ ა ნ ა თლე ბ ი ს მ ი ღე ბ ა შ ი ე ხ მ ა რე ბ ოდნ ე ნ . 18 წ ლი ს ა ს ა კ ი და ნ
წ ა რმ ა ტე ბ ულ გ ე ი შ ა ს შ ე უძ ლი ა მ უშ ა ობ ი ს თა ვ ი ს ი პ ე რს ონ ა ლური
გ რა ფი კ ი შ ე ი მ უშ ა ვ ოს , რა დგ ა ნ ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ღონ ი ს ძ ი ე ბ ე ბ ზე მ ა ს
ხ შ ი რა დ ე პ ა ტი ჟ ე ბ ი ა ნ .

38. მ ა რგ ა ლი ტი ე რთე რთი ყ ვ ე ლა ზე ძ ვ ი რფა ს ი ქ ვ ა ა .ი ს ოკ ე ა ნ ე შ ი ,

ზღვ ა შ ი ა ნ მ დი ნ ა რე შ ი მ ოი პ ოვ ე ბ ა . რა ც შ ე ე ხ ე ბ ა მ ი ს ი გ ა ჩ ე ნ ი ს
მ ი ზე ზე ბ ს ე ს ჩ ვ ე ნ თვ ი ს ჯე რა ც უც ნ ობ ი ა . ძ ვ ე ლა დ ვ ა რა უდობ დნ ე ნ ,
რომ მ ოლუს კ შ ი ქ ვ ი შ ი ს მ ა რც ვ ა ლი ხ დე ბ ა და შ ე მ დე გ დროთა
გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი მ ა რგ ა ლი ტა თ ყ ა ლი ბ დე ბ ა . მ ა რგ ა ლი ტე ბ ს
გ ა მ ოი მ უშ ა ვ ე ბ ს მ ოლუს კ ე ბ ი . თუ ნ ი ჟ ა რა შ ი მ ოხ ვ დე ბ ა უც ხ ო
ს ხ ე ული , მ ა გ ა ლი თა დ ქ ვ ი შ ი ს მ ა რც ვ ა ლი , ნ ი ვ თი ე რე ბ ე ბ ი
და ი წ ყ ე ბ ე ნ მ ა ს ზე „და ფე ნ ა ს “ და რა მ დე ნ ი მ ე წ ე ლი წ ა დშ ი
წ ა რმ ოი ქ მ ნ ე ბ ა მ ა რგ ა ლი ტი . ი ნ დოე თი ს მ ა რგ ა ლი ტი ნ ა ზი ვ ა რდი ს
ფე რი ა , ა ვ ს ტრა ლი ი ს თე თრი , პ ა ნ ა მ ი ს მ ა რგ ა ლი ტს ოქ როს ფე რი
ე ლვ ა რე ბ ა ა ქ ვ ს , ხ ოლო ი ა პ ონ ი ი ს მ ა რგ ა ლი ტი ოდნ ა ვ მ ომ წ ვ ა ნ ო
ე ლფე რი თ გ ა მ ოი რჩ ე ვ ა .
მ ა რგ ა ლი ტი უნ ი კ ა ლური ს ა ი უვ ე ლი რო ნ ა წ ა რმ ი ა , რა ს ა ც
და მ უშ ა ვ ე ბ ა ა რ ს ჭ ი რე ბ ა . მ ა რგ ა ლი ტი ოდი დგ ა ნ ვ ე ს ი მ დი დრი ს ა და
ბ ე დნ ი ე რე ბ ი ს მ ომ ტა ნ ა დ ი თვ ლე ბ ოდა . მ ა ს მ ა გ ი ური ძ ა ლა ა ქ ვ ს ,
რომ ე ლი ც ს ა უკ უნ ე ე ბ ი ს მ ა ნ ძ ი ლზე ა რ და უკ ა რგ ა ვ ს . ი გ ი ა ნ უყ ვ ა რთ
ა ნ ე შ ი ნ ი ა თ, როგ ორც ა მ ბ ობ ე ნ მ ა რგ ა ლი ტი ს რულ ყ ოფი ლი
ქ ნ ი ლე ბ ა ა . ი გ ი უნ ი კ ა ლური ა რა დგ ა ნ მ ი ს მ ს გ ა ვ ს ბ უნ ე ბ ა შ ი
ვ ე რს ა დ ნ ა ხ ა ვ თ.
მ ა რგ ა ლი ტს გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ული ა დგ ი ლი უჭ ი რა ვ ს ძ ვ ი რფა ს ქ ვ ე ბ შ ი ,
მ ი უხ ე და ვ ა დ ხ ა ნ მ ოკ ლე ს ი ც ოც ხ ლი ს უნ ა რი ა ნ ობ ი ს ა და
ხ ე ლოვ ნ ურა დ გ ა ზრდი ლი მ ა რგ ა ლი ტე ბ ი ს
კ ონ კ ურე ნ ც ი ი ს ა ნ ა მ დვ ი ლი , ბ უნ ე ბ რი ვ ი მ ა რგ ა ლი ტი კ ვ ლა ვ ა ც
ძ ა ლი ა ნ ძ ვ ი რა დ ფა ს ობ ს .

39. მ ა დე ი რა პ ორტუგ ა ლი ა ს კ უნ ძ ული ა რომ ე ლი ც 1418 წ ე ლს

ა ღმ ოა ჩ ი ნ ე ს . ორი ს ა უკ უნ ი ს გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი ა დგ ი ლობ რი ვ თა
ძ ი რი თა დი ს ა ქ მ ი ა ნ ობ ა შ ა ქ ა რი ს ლე რწ მ ი ს მ ოშ ე ნ ე ბ ი თ
შ ე მ ოი ფა რგ ლე ბ ოდა , მ ე ვ ე ნ ა ხ ე ობ ი თ მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თ მ ოხ და
და ი ნ ტე რე ს ე ბ ა . 1570 წ ე ლს კ უნ ძ ული და ნ კ რე ტა ვ ა ზი ს ძ ი რე ბ ი
ჩ ა მ ოი ტა ნ ე ს . მ ი ს გ ა ნ და ყ ე ნ ე ბ ული ღვ ი ნ ო დი დი მ ოთხ ოვ ნ ი ლე ბ ი თ
ს ა რგ ე ბ ლობ და , თუმ ც ა ხ ა ნ გ რძ ლი ვ ი მ გ ზა ვ რობ ი ს გ ა მ ო ხ შ ი რა დ
ფუჭ დე ბ ოდა . ა მ მ ხ რი ვ მ ა დე ი რა ს უკ ე თე ს ი ა დგ ი ლმ დე ბ ა რე ობ ა
ქ ონ და .
კ უნ ძ ულზე და მ ზა დე ბ ულ ღვ ი ნ ოს კ უნ ძ ული ს ს ა ხ ე ლი უწ ოდე ს .
თა ვ და პ ი რვ ე ლა დ მ ა დე რა ა რა ფრი თ გ ა მ ოი რჩ ე ული ჩ ვ ე ულე ბ რი ვ ი
ს ა ს მ ე ლი ი ყ ო. XVII ს ა უკ უნ ი ს ბ ოლოს კ ი შ ე ა მ ჩ ნ ი ე ს , რომ გ ე მ ი თ
გ ა და ტა ნ ი ს შ ე მ დე გ მ ი ს ი გ ე მ ო მ ე ტა დ უკ ე თე ს ი ხ დე ბ ოდა . ა მ ა ს თა ნ
და კ ა ვ შ ი რე ბ ი თ ლე გ ე ნ დე ბ ი ც კ ი ა რს ე ბ ობ ე ნ . ე რთ-ე რთი ს
მ ი ხ ე დვ ი თ მ ა დე ი რე ლმ ა ვ ა ჭ ა რმ ა ი ნ დოე თშ ი ღვ ი ნ ი ს პ ა რტი ა
გ ა ა გ ზა ვ ნ ა , მ ა გ რა მ და მ კ ვ ე თი გ ა რდა ი ც ვ ა ლა და ყ ვ ე ლა კ ა ს რე ბ ი
უკ ა ნ და ა ბ რუნ ე ს . ა ღმ ოჩ ნ და , რომ ს ა ს მ ე ლი , რომ ე ლი ც გ ა ფუჭ ე ბ ული
ე გ ონ ა თ ბ ე ვ რა დ უკ ე თე ს ი გ ე მ ო ჰ ქ ონ და . ი მ პ ე რი ოდშ ი ა მ ს ა ოც ა რ
გ ა რდა ქ მ ნ ა ს ე კ ვ ა ტორი ს გ ა და კ ვ ე თა ს მ ი ა წ ე რდე ნ .
გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ ფა ს ობ და მ ა დე რა , რომ ე ლი ც ორჯე რ გ ა ი ვ ლი და
ე კ ვ ა ტორს . მ ა ს უწ ოდე ბ დნ ე ნ vinho da roda-ს , რა ც ნ ი შ ნ ა ვ ს ს ა ს მ ე ლს ,
რომ ე ლმ ა ც ა ქ ე თი ქ ე თ ი მ ოგ ზა ურა . გ ა რკ ვ ე ულ როლს თა მ ა შ ობ და
გ ე მ ი ს რყ ე ვ ა , ა ს ე ვ ე დღი ს ა და ღა მ ე ს ტე მ პ ე რა ტური ს მ კ ვ ე თრი
ს ხ ვ ა ობ ა ც , თუმ ც ა ა მ მ ოვ ლე ნ ა ს ა რს ი მ ე ც ნ ი ე რულა დ დღე მ დე
ა უხ ს ნ ე ლი ა .

40. ნ ობ ე ლი ს პ რე მ ი ა ყ ოვ ე ლ წ ლი ური ს ა ე რთა შ ორი ს ო პ რე მ ი ა ა . მ ა ს

ს ა ხ ე ლი ე წ ოდა და მ ა ა რს ე ბ ე ლ შ ვ ე დი ი ნ ჟ ი ნ ე რი ს , ქ ი მ ი კ ოს ი ს
გ ა მ ომ გ ონ ე ბ ლი ს ა და მ რე წ ვ ე ლი ს ა ლფრე დ ნ ობ ე ლი ს
პ ა ტი ვ ს ა ც ე მ ა დ.
ნ ობ ე ლი ს ა ნ დე რძ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ პ რე მ ი ა ე ნ ი ჭ ე ბ ა რა ს ი ს ,
ე როვ ნ ე ბ ი ს , ს ქ ე ს ი ს ა და ს ა რწ მ უნ ოე ბ ი ს გ ა ურჩ ე ვ ლა დ
კ ა ნ დი და ტე ბ ს ფი ზი კ ი ს , ქ ი მ ი ი ს , მ ე დი ც ი ნ ი ს ა და ფი ზი ოლოგ ი ი ს ,
მ ხ ა ტრული ლი ტე რა ტური ს და რგ შ ი მ ნ ი შ ვ ნ ე ლოვ ა ნ ი და ძ ა ლი ა ნ
უა ხ ლე ს ი მ ი ღწ ე ვ ე ბ ი ს ა თვ ი ს . ნ ობ ე ლი ს პ რე მ ი ა შ ე დგ ე ბ ა ოქ როს
მ ე და ლი ს ა გ ა ნ , ს ა და ც გ ა მ ოს ა ხ ული ა ნ ობ ე ლი , დი პ ლომ ი ს ა და
ფულა დი თა ნ ხ ი ს ჩ ე კ ი ს და ნ . ნ ობ ე ლი ს პ რე მ ი ა ს ა ნ ი ჭ ე ბ ე ნ მ ხ ოლოდ
ე რთხ ე ლ, თუმ ც ა ა რს ე ბ ობ ს გ ა მ ონ ა კ ლი ს ი ც . მ ა რი ს კ ლოდოვ ს კ ა -
კ ი ური მ ნ ობ ე ლი ს პ რე მ ი ა მ ი ი ღო ორჯე რ 1903 და 1911წ ლე ბ შ ი .
ნ ობ ე ლი ს პ რე მ ი ი ს გ ა და ც ე მ ი ს ს ა ზე ი მ ო ც ე რე მ ონ ი ი ს ჩ ა ტა რე ბ ა
წ ა რმ ოე ბ ს ს ტოკ ჰ ოლმ ს ა და ოს ლოშ ი ყ ოვ ე ლი წ ლი ს 10 დე კ ე მ ბ ე რს —
ა . ნ ობ ე ლი ს გ ა რდა ც ვ ა ლე ბ ი ს დღე ს , რა ც ნ ობ ე ლი ს დღე და ა
გ ა მ ოც ხ ა დე ბ ული .
ნ ობ ე ლი ს პ რე მ ი ი ს ორმ ა ლა ური ა ტმ ა უა რი გ ა ნ ა ც ხ ა დე ს ჯი ლდოს
მ ი ღე ბ ა ზე . ნ ობ ე ლი ს პ რე მ ი ა გ ა ს ი ც ე მ ა 1091 წ ლი და ნ . ი გ ი ა რ
გ ა ც ე მ ულა 1940 და 1942 მ ე ორე მ ს ოფლი ო ომ ი ს შ ე დე გ ა დ.

41. მ ე -19 ს ა უკ უნ ი ს მ ე ორე ნ ა ხ ე ვ რა მ დე მ ს ოფლი ო

ბ ა ზა რზე ა ლმ ა ს ე ბ ი მ ხ ოლოდ ი ნ დოე თი და ნ შ ე მ ოქ ონ და თ, ს ა და ც
მ ა თი მ ოპ ოვ ე ბ ა მ დი ნ ა რე ე ბ ი ს კ ა ლა პ ოტშ ი ხ დე ბ ოდა . ა რც ე რთი
ა ლმ ა ს ი ს მ ს ხ ვ ი ლი ს ა ბ ა დო ა მ დროი ს თვ ი ს ა ღმ ოჩ ე ნ ი ლი ა რ ი ყ ო.
1850-ნ ი წ ლე ბ ი ს თვ ი ს ა ლმ ა ს ი ს ყ ვ ე ლა მ ა ღა რო გ ა მ ოი ფი ტა და
მ ს ოფლი ო ა ლმ ა ს ი ს კ რი ზი ს მ ა მ ოი ც ვ ა . ი ძ ა რც ვ ე ბ ოდა ბ უდი ს ტური
ქ ა ნ და კ ე ბ ე ბ ი , წ ა რჩ ი ნ ე ბ ულ ი ნ დუი ს ტთა კ ოლე ქ ც ი ე ბ ი მ ა გ რა მ ე ს
ა შ კ ა რა დ ა რა ს ა კ მ ა რი ს ი ი ყ ო.
1866 წ ე ლს ე რა ზმ უს ი ა კ ობ ს მ ა მ ა მ ა მ ი ს ი ს ფე რმ ა ზე , რომ ე ლი ც
ს ა მ ხ რე თ ა ფრი კ ა შ ი ნ ა რი ნ ჯი ს ფე რი მ დი ნ ა რი ს ნ ა პ ი რზე
მ დე ბ ა რე ობ და , ი პ ოვ ა მ ც ი რე ზომ ი ს ა ლმ ა ს ი ს ნ ა ტე ხ ი . მ ა მ ა მ ი ს მ ა
ე ს ა ლმ ა ს ი ვ ა ნ ნ ი კ ე რკ ს მ ი ყ ი და . ა მ ა ლმ ა ს ი და ნ და მ ზა დე ბ ულ
ი ქ ნ ა 21.25 კ ა რა ტი ს ბ რი ლი ა ნ ი , რომ ე ლი ც დღე ს ც ნ ობ ი ლი ა
”ე ვ რი კ ა ს ” ს ა ხ ე ლწ ოდე ბ ი თ.
1871 წ ლი ს თვ ი ს კ ა პ ი ს პ როვ ი ნ ც ი ა შ ი ძ მ ე ბ მ ა დე ბ ი რს ე ბ მ ა
თა ვ ი ს ი ფე რმ ა ძ ვ ი რფა ს ქ ვ ე ბ ი ს ს ა ძ ი ე ბ ო ბ ა ნ ა კ ა დ ა ქ ც ი ა . ა ქ
და ა ხ ლოვ ე ბ ი თ ს ა მ ი ა თა ს ა და მ ი ა ნ ს მ ც ი რე ზომ ი ს მ ი წ ი ს
ნ ა კ ვ ე თე ბ ი გ ა მ ოუყ ვ ე ს ნ ა პ ოვ ნ ი ა ლმ ა ს ე ბ ი ს თვ ი ს შ ე ს ა ბ ა მ ი ს ი
წ ი ლი ს გ ა და ხ დი ს პ ი რობ ი თ. ე რთე რთ მ ი წ ი ს ნ ა კ ვ ე თზე ა ღმ ოჩ ნ და
ი მ დროი ს თვ ი ს ძ ა ლი ა ნ უმ ს ხ ვ ი ლე ს ი ს ა მ ხ რე თ ა ფრი კ ული ა ლმ ა ს ი ,
რომ ე ლი ც 83,5 კ ა რა ტს ი წ ონ ი და . და მ ონ ი , რომ ე ლი ც როუს ტონ ი ს
მ ზა რე ული ი ყ ო, მ ც ი რე და ნ ა შ ა ული ს გ ა მ ო მ ა ღა როშ ი მ ი წ ი ს თხ რა
მ ი ე ს ა ჯა , მ ა გ რა მ წ ე რა ქ ვ ი ს პ ი რვ ე ლი ვ ე მ ოქ ნ ე ვ ა ზე მ ა ნ უდი დე ს ი
ა ლმ ა ს ი ა ღმ ოა ჩ ი ნ ა .

42. თა ნ ა მ ე დროვ ე კ ულტურა შ ი ვ ა მ პ ი რე ბ ი ძ ა ლი ა ნ

პ ოპ ულა რულე ბ ი ა . რე ჟ ი ს ორე ბ ი ყ ოვ ე ლ წ ე ლს ა ხ ა ლა ხ ა ლ ფი ლმ ე ბ ს
ი ღე ბ ე ნ მ ა თზე ი ბ ე ჭ დე ბ ა უა მ რა ვ ი წ ი გ ნ ე ბ ი .მ ოთხ რობ ე ბ ი
გ ა ც ოც ხ ლე ბ ულ მ კ ვ დრე ბ ზე , რომ ლე ბ ი ც ი კ ვ ე ბ ე ბ ა ა და მ ი ა ნ ი ს
ს ი ს ხ ლი თ თი თქ მ ი ს ყ ვ ე ლა კ ულტურა შ ი ი ყ ო პ ოპ ულა რული ,
გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ კ ი ე ვ როპ ა შ ი .
ს ლა ვ ურ მ ოს ა ხ ლე ობ ა ს მ ი ა ჩ ნ და თ, რომ ვ ა მ პ ი რე ბ ი ხ დე ბ ი ა ნ
მ კ ვ ლე ლობ ი ს მ ს ხ ვ ე რპ ლნ ი , თვ ი თ-მ კ ვ ლე ლე ბ ი , და ღუპ ული
ჯა დოქ რე ბ ი , ა ს ე ვ ე ე კ ლე ს ი ი ს გ ა ნ გ ა რი ყ ულნ ი და “ა რა ს წ ორა დ”
და მ ა რხ ულნ ი . ც რუ რწ მ ე ნ ე ბ ი ს თა ნ ა ხ მ ა დ ვ ა მ პ ი რე ბ ი და
ჯა დოქ ა რე ბ ი ყ ვ ე ლა ზე ძ ლი ე რე ბ ი წ მ ი ნ და გ ი ორგ ი ს დღე ს ა ს წ ა ულზე
ა რი ა ნ . გ ლე ხ ე ბ ს წ ა მ და თ, რომ ი ს , ვ ი ნ ც გ ა რდა ი ც ვ ა ლა და თქ მ ულ
დრომ დე ა დრე , თა ვ ი ს ს ი ც ოც ხ ლე ს ს ი კ ვ დი ლი ს შ ე მ დე გ
გ ა ა გ რძ ე ლე ბ ე ნ .
როგ ორც ც ნ ობ ი ლი ა ყ ვ ე ლა ზე ს ა უკ ე თე ს ო ს ა შ უა ლე ბ ა ,
პ როფი ლა ქ ტი კ ა ა . გ ა რდა ც ვ ლი ლი ს ნ ა თე ს ა ვ ე ბ ი ც დი ლობ დნ ე ნ
თა ვ ი ს და ზღვ ე ვ ა ს . ი თვ ლე ბ ოდა , რომ ვ ა მ პ ი რი ს გ ა ნ ი ა რა ღე ბ ა
რა მ ოდე ნ ი მ ე ხ ე რხ ი თ შ ე ი ძ ლე ბ ა : მ ი ს კ უბ ოშ ი ჯვ ა რი ს და დე ბ ა ა ნ
პ ი რშ ი ნ ი ორი ს ჩ ა დე ბ ა .

43. ლუვ რი ყ ვ ე ლა ზე გ ა ნ თქ მ ული მ უზე უმ ი ა მ ს ოფლი ოშ ი . 2008 წ ე ლშ ი

მ ა ს რვ ა მ ი ლი ონ ზე მ ე ტი და მ თვ ა რი ე ლე ბ ე ლი ჰ ყ ა ვ და . ლუვ რი ს
ი ს ტორი ა ი წ ყ ე ბ ა 1200 წ ლი და ნ , მ ა შ ი ნ როდე ს ა ც მ ე ფე ფი ლი პ -
ოგ უს ტმ ა მ დი ნ ა რე ს ე ნ ა ს თა ნ ა ხ ლოს თა ვ და ც ვ ი ს მ ი ზნ ი თ
ც ი ხ ე ს ი მ ა გ რე ა ა შ ე ნ ე ბ ი ა . თა ვ ი და ნ ა მ ნ ა გ ე ბ ობ ა ს ს ა მ ე ფო
ს ა ს ა ხ ლი ს და ნ ი შ ნ ულე ბ ა ა რ ქ ონ და და გ ა მ ოი ყ ე ნ ე ბ ოდა მ ხ ოლოდ
ძ ვ ი რფა ს ე ულობ ი ს ა შ ე ს ა ნ ა ხ ა ვ ა დ. XIVს ა უკ უნ ე შ ი შ ა რლ მ ე -
V ა მ ოი რჩ ი ა ე ს ნ ა გ ე ბ ობ ა ს ა ც ხ ოვ რე ბ ე ლა დ და ა ა შ ე ნ ა ც ნ ობ ი ლი
ბ ი ბ ლი ოთე კ ა . მ ი ს ი მ ე ფობ ი ს შ ე მ დე გ ი ქ ა რ უც ხ ოვ რი ა ა რც ე რთ
მ ე ფე ს 1546 წ ლა მ დე .
ლუვ რი ს გ ა მ დი დრე ბ ა ყ ვ ე ლა ზე მ ე ტა დ ნ ა პ ოლე ონ მ ა შ ე ს ძ ლო. ი გ ი
და მ ა რც ხ ე ბ ულ ქ ვ ე ყ ნ ე ბ ს ს ა უკ ე თე ს ო ხ ე ლოვ ნ ე ბ ი ს ნ ი მ უშ ე ბ ს
ა რთმ ე ვ და ხ ა რკ ა დ და ს ა კ უთა რ ს ა მ შ ობ ლოშ ი მ ოჰ ქ ონ და . დღე ს
ლუვ რშ ი 40 000 -მ დე ნ ი მ უშ ი ი ნ ა ხ ე ბ ა მ ა თ შ ორი ს ა ა ”ჯოკ ონ და ” .
მ უზე უმ ი და ყ ოფი ლი ა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ს ე ქ ტორე ბ ა დ.
დღე ვ ა ნ დე ლი ლუვ რი ს ს ა ხ ე -ც ვ ლი ლე ბ ა შ ი დი დი ღვ ა წ ლი მ ი უძ ღვ ი ს
პ რე ზი დე ნ ტი ფრა ნ ს უა მ ი ტე რა ნ ს . 1981 წ ე ლს მ ა ნ მ ოი თხ ოვ ა მ თე ლი
ლუვ რი ს შ ე ნ ობ ა გ ა და კ ე თე ბ ული ყ ო მ უზე უმ ა თ . ა მ ა ვ დროულა დ
ლუვ რს მ ი უმ ა ტე ს თა ნ ა მ ე დროვ ე ე ლე მ ე ნ ტი "გ ა მ ჭ ვ ი რვ ა ლე
პ ი რა მ ი დი ს " ს ა ხ ი თ, რომ ე ლი ც შ ე ს ა ს ვ ლე ლი ს ფუნ ქ ც ი ა ს
ა ს რულე ბ ს . ე ს ს ა მ უშ ა ო შ ე ა ს რულა ა მ ე რი კ ე ლმ ა ა რქ ი ტე ქ ტორ ე ო
მ ინ გ პ ე იმ .

44. ძ ნ ე ლი წ ა რმ ოს ა დგ ე ნ ი ა ი მ ა ზე უფრო ჯი უტი ფი ც ხ ი და ბ ოლო

წ უთა მ დე მ ე ბ რძ ოლი ე რი , როგ ორც შ ოტლა ნ დი ე ლე ბ ი ა . ჩ ვ ე ნ ი
წ ი ნ ა პ რე ბ ი ვ ე რა ს დროს ხ ვ დე ბ ოდნ ე ნ თუ რა ტომ ა ტა რე ბ დნ ე ნ ე ს
ვ ა ჟ კ ა ც ი მ ა მ ა კ ა ც ე ბ ი „კ ა ბ ე ბ ს “. დი ა ხ , ს წ ორე დ ”კ ა ბ ე ბ ს ”
ე ძ ა ხ დნ ე ნ და ა რა ”ტა რტა ნ ს ” ა ნ ”კ ი ლტს ”, როგ ორც ჩ ვ ე ნ მ ა ს ა ხ ლა
უწ ოდე ბ თ.
”ტა რტა ნ ი ” ა რი ს ქ ს ოვ ი ლი , რომ ე ლი ც გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ული ჯი შ ი ს
ც ხ ვ ა რი ს მ ა ტყ ლი და ნ მ ზა დდე ბ ა . ი ს ა რი ს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ფე რი ს და
მ ა ს ზე ვ ე რტი კ ა ლური და ჰ ორი ზონ ტა ლური ხ ა ზე ბ ი ე რთმ ა ნ ე თს
კ ვ ე თა ვ ე ნ . შ ოტლა ნ დი ა შ ი ტა რტა ნ ე ბ ი უა მ რა ვ ი ა , რა დგ ა ნ ყ ვ ე ლა
გ ვ ა რს ს ა კ უთა რი გ ა ა ჩ ნ ი ა . ი ს ძ ა ლი ა ნ პ ოპ ულა რული ა ე ხ ლა ც .
დუგ ლა ს ე ბ ი ე რთ-ე რთი ძ ლი ე რი გ ვ ა რი ა . დუგ ლა ს ე ბ ი ს ს ა გ ვ ა რე ულო
ტა რტა ნ ი გ ა მ ოი რჩ ე ოდა ნ ა ც რი ს ფე რი , შ ა ვ ი და თე თრი ფე რი თ. ი ყ ო
ორი შ ტო შ ა ვ ი დუგ ლა ს ი და წ ი თე ლი დუგ ლა ს ი . დუგ ლა ს ე ბ ი გ ა რდა
შ ოტლა ნ დი ი ს ა , ს ხ ვ ა ტე რი ტორი ე ბ ზე ც გ ა ვ რც ე ლდა . ა მ გ ვ ა რს
ს ა გ მ ი რო ს ა ქ მ ე ე ბ ი ს დი დი ი ს ტორი გ ა ა ჩ ნ ი ა .
15 ს ა უკ უნ ე შ ი კ ი ი ს ე მ ომ ძ ლა ვ რდნ ე ნ , რომ შ ოტლა ნ დი ი ს ი მ
დროი ნ დე ლ მ ე ფე ჯე ი მ ს II-ს უკ ვ ე უჭ ი რდა მ ა თთა ნ გ ა მ კ ლა ვ ე ბ ა .

45. ე გ ვ ი პ ტურ ე ნ ა ზე და მ წ ე რლობ ა ს ა მ ი ა თა ს ი წ ლი ს

გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი ი ქ მ ნ ე ბ ოდა . პ ი რვ ე ლი ი ე როგ ლი ფე ბ ი ჩ ნ დე ბ ი ა ნ
ჩ ვ .წ .-მ დე IV ა თა ს წ ლე ული ს ბ ოლოს . ზოგ ი ე რთი ი ე როგ ლი ფი მ თე ლ
ს ი ტყ ვ ა ს გ ა მ ოხ ა ტა ვ ს , ზოგ ი ც მ ი ს ნ ა წ ი ლს ა ნ ც ა ლკ ე ულ
თა ნ ხ მ ოვ ნ ე ბ ს ა ც .
წ ი გ ნ ე ბ ი და ს ა ქ მ ი ა ნ ი ქ ა ღა ლდე ბ ი ე გ ვ ი პ ტე შ ი ჭ ი ლი ს ქ ა ღა ლდზე
ი წ ე რე ბ ოდა . მ ი ს ი და მ ზა დე ბ ა ხ დე ბ ოდა პ ა პ ი რუს ი ს ა გ ა ნ ,
რა ც ძ ვ ი რი ი ყ ო, ა მ ი ტომ უბ რა ლო ყ ოფი თი ჩ ა ნ ა წ ე რე ბ ი ს ა და
ს ა ს კ ოლო ს ა ვ ა რჯი შ ოე ბ ი ს ა თვ ი ს ე .წ ,,ოს ტრა კ ონ ს ”- ბ რყ ე ლ ქ ვ ა ს ა ნ
თი ხ ი ს ფი რფი ტა ს ი ყ ე ნ ე ბ დნ ე ნ . კ ა ლა მ ი ს ფუნ ქ ც ი ა ლე რწ მ ი ს ღე როს
ქ ონ და , მ ე ლა ნ ს კ ი ჭ ვ ა რტლი ს ა გ ა ნ ა მ ზა დე ბ დნ ე ნ .
1798 წ ე ლს ნ ა პ ოლე ონ ი ს ე ქ ს პ ე დი ც ი ი ს წ ე ვ რმ ა მ ე ც ნ ი ე რმ ა
ე გ ვ ი პ ტე შ ი ა ღმ ოა ჩ ი ნ ე ს როზე ტი ს ქ ვ ა , რომ ე ლზე ც ე რთი და ი გ ი ვ ე
ტე ქ ს ტი ორ ე ნ ა ზე წ ე რი ა ბ ე რძ ნ ულს ა და ე გ ვ ი პ ტურზე .
26 წ ლი ს შ ე მ დე გ ა მ ტე ქ ს ტი ს ს ა ფუძ ვ ე ლზე ფრა ნ გ მ ა მ ე ც ნ ი ე რმ ა
შ ა მ პ ოლი ონ მ ა მ ოა ხ დი ნ ა ე გ ვ ი პ ტური ი ე როგ ლი ფე ბ ი გ ა შ ი ფრა .
ჟ ა ნ ფრა ნ ს უა შ ა მ პ ოლი ონ ი გ ვ ი პ ტოლოგ ი ი ს
ფუძ ე მ დე ბ ლი ა . თე რთმ ე ტი წ ლი ს შ ა მ პ ოლი ონ ს ე გ ვ ი პ ტური
და მ წ ე რლობ ა უნ ა ხ ი ა და უთქ ვ ი ა : ,, მ ე ა მ ა ს წ ა ვ ი კ ი თხ ა ვ როც ა
გ ა ვ ი ზრდე ბ ი ” . შ ა მ პ ოლი ონ მ ა პ ი რვ ე ლმ ა შ ე ა დგ ი ნ ა ე გ ვ ი პ ტურ
ე ნ ი ს გ რა მ ა ტი კ ა და ლე ქ ს ი კ ონ ი .

46. რომ ა ულ მ ი თოლოგ ი ა შ ი ი უპ ი ტე რი ჭ ე ქ ა ქ უხ ი ლი ს ა და ე ლვ ი ს

ღმ ე რთი ა და მ ა ს ი გ ი ვ ე როლი ჰ ქ ონ და როგ ორც ზე ვ ს ბ ე რძ ნ ულ
პ ა ნ თე ონ შ ი . მ ა ს უწ ოდე ბ დნ ე ნ ”უმ ა ღლე ს ს ”, როგ ორც რომ ა ულ
ს ა ხ ე ლმ წ ი ფოს მ ფა რვ ე ლ ღვ თა ე ბ ა ს , კ ა ნ ონ ი ს ა და ს ოც ი ა ლური
წ ე ს რი გ ი ს გ ა მ ნ კ ა რგ ა ვ ს . ა მ ა ვ ე ღმ ე რთი ს ს ა ხ ე ლი და ე რქ ვ ა
პ ლა ნ ე ტა ს ი უპ ი ტე რი .
ი უპ ი ტე რი ს ი კ ა შ კ ა შ ე თი მ ე ოთხ ე ს ხ ე ული ა ც ა ზე . თუმ ც ა შ ი გ ა და
შ ი გ მ ა რს ი ი უპ ი ტე რზე უფრე მ კ ვ ე თრა დ ს ჩ ა ნ ს . ი უპ ი ტე რი მ ზი ს
ს ი ს ტე მ ი ს ყ ვ ე ლა ზე უდი დე ს ი პ ლა ნ ე ტა ა . მ ი ს ი ე კ ვ ა ტორული
დი ა მ ე ტრი 142 900
კ მ –ი ა , რა ც და ა ხ ლოვ ე ბ ი თ 11.2–ჯე რ ა ღე მ ა ტე ბ ა დე და მ ი წ ი ს
ა ნ ა ლოგ ი ურ მ ა ჩ ვ ე ნ ე ბ ე ლს . ი უპ ი ტე რი ძ ი რი თა და დ შ ე დგ ე ბ ა
წ ყ ა ლბ ა დი ს ა გ ა ნ და ჰ ე ლი უმ ი ს ა გ ა ნ და შ ე დგ ე ნ ი ლობ ი თ ა ხ ლოს ა ა
მ ზე ს თა ნ . ი გ ი მ ი ე კ უთნ ე ბ ა გ ა ზი ს გ ი გ ა ნ ტე ბ ი ს ტი პ ი ს პ ლა ნ ე ტე ბ ს .
მ ე ც ნ ი ე რე ბ ი ვ ა რა უდობ ე ნ რომ ი უპ ი ტე რი ს ბ ი რთვ ი შ ე დგ ე ბ ა
ჰ ე ლი უმ ზე ბ ე ვ რა დ მ ძ ი მ ე ე ლე მ ე ნ ტე ბ ი ს ა გ ა ნ . ჩ ა ტა რე ბ ული
კ ვ ლე ვ ე ბ ი ს ს ა ფუძ ვ ე ლზე და დგ ე ნ ი ლ ი ქ ნ ა , რომ ი უპ ი ტე რი უფრო მ ე ტ
ე ნ ე რგ ი ა ს გ ა მ ოა ს ხ ი ვ ე ბ ს ვ ი დრე შ თა ნ თქ ა ვ ს ,
რა ც და კ ა ვ შ ი რე ბ ული უნ და ი ყ ოს პ ლა ნ ე ტი ს ბ ი რთვ შ ი
მ ი მ დი ნ ა რე რე ა ქ ც ი ე ბ თა ნ .

47. ოქ როს ს ა წ მ ი ს ი ბ ე რძ ნ ულ მ ი თოლოგ ი ა შ ი ოქ როს ტყ ა ვ ი ი ყ ო.

ოქ როს ს ა წ მ ი ს ი კ ოლხ თა კ ე თი ლ-დღე ობ ი ს გ ა რა ნ ტი გ ა ხ და ,
რომ ე ლს ა ც ა რე ს ი ს ტყ ე შ ი დრა კ ონ ი ს და რა ჯობ და . თე ს ა ლი ი ს მ ე ფე მ
პ ე ლი ა მ თა ვ ი ს ძ მ ი ს წ ულს ი ა ს ონ ი ს ს ა მ ე ფო ტა ხ ტი შ ე ს თა ვ ა ზა
კ ოლხ ე თი და ნ ოქ როს ს ა წ მ ი ს ი ს ჩ ა მ ოტა ნ ი ს ფა ს ა თ. ი ა ს ონ მ ა ა ა გ ო
გ ე მ ი “ა რგ ო”.ა რგ ონ ა ვ ტე ბ მ ა მ დი ნ ა რე ს ა ყ ვ ნ ე ნ და ა ი ე ტი ს ც ი ხ ე -
ს ი მ ა გ რე ს მ ი ა დგ ნ ე ნ . ი ა ს ონ მ ა ა ი ე ტი ს მ ოთხ ოვ ნ ე ბ ი მ ე დე ა ს
მ ე შ ვ ე ობ ი თ შ ე ა ს რულა . მ ე დე ა ს ჭ ა ბ უკ ი შ ე ხ ე დვ ი ს თა ნ ა ვ ე
თა ვ და ვ ი წ ყ ა ე ბ ი თ შ ე უყ ვ ა რდა . ი ა ს ონ მ ა მ ოი პ ოვ ა ოქ როს ს ა წ მ ი ს ი
და მ ე დე ა ს თა ნ ე რთა დ თა ვ ი ს ს ა მ შ ობ ლოშ ი და ბ რუნ და . მ ა გ რა მ
ი ა ს ონ ი მ უღა ლა ტა მ ე დე ა ს . მ ე დე ა მ ს ა ს ტი კ ი შ ური ს ძ ი ე ბ ა
მ ოა ხ დი ნ ა . 14 მ ა ნ მ ოკ ლა ი ა ს ონ ი ს ა ხ ა ლი ც ოლი ს და თა ვ ი ს ი ორი
შ ვ ი ლი ც .

48. ს ა ს მ ე ლი ”პ ე პ ს ი ” შ ე ი ქ მ ნ ა 1898 წ ე ლს . 1898 წ ლი ს ზა ფხ ულშ ი

როგ ორც წ ე ს ი ძ ა ლი ა ნ ც ხ ე ლოდა ქ ა ლა ქ ნ ი უ-ბ ე რნ შ ი , ა მ ი ტომ
ა ხ ა ლგ ა ზრდა ფა რმ ა ც ე ვ ტმ ა , კ ა ლე ბ ბ რე დჰ ე მ მ ა
თა ვ ი ა ნ თ მ ომ ხ მ ა რე ბ ლე ბ ს ა ხ ა ლი ს ა ს მ ე ლი შ ე თა ვ ა ზა . ი ს
შ ე ს დგ ე ბ ოდა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ს ა ნ ე ლე ბ ლე ბ ი ს , წ ვ ე ნ ე ბ ი ს გ ა ნ და
ს ი როფი ს გ ა ნ .
კ ა ლე ბ ბ რე დჰ ე მ ი მ ომ ხ მ ა რე ბ ლე ბ ი ს
შ ე ს ა ნ ა რჩ უნ ე ბ ლა დ თა ვ ყ რი ლობ ე ბ ი ს მ ოწ ყ ობ ა ს ა პ ი რე ბ და , რა შ ი ც
მ ა ს და ე ხ მ ა რა თა ვ ი ს ი ს ა კ უთა რი ქ მ ნ ი ლე ბ ა . მ ომ ხ მ ა რე ბ ლე ბ ს ,
რომ ლე ბ ს ა ც ძ ა ლი ა ნ მ ოს წ ონ და თ ა ხ ა ლი ს ა ს მ ე ლი , მ ა ს ”ბ რე დი ს
ს ა ს მ ე ლი ” უწ ოდე ს . მ ა გ რა მ ბ რე დმ ა გ ა და ა რქ ვ ა მ ა ს ს ა ხ ე ლი , უწ ოდა
” პ ე პ ს ი ” და ხ ე ლი მ ი ჰ ყ ო მ ი ს რე კ ლა მ ი რე ბ ა ს . ხ ა ლხ ი
და ი ნ ტე რე ს და ნ ე ნ . ”პ ე პ ს ზე ” დი დი მ ოთხ ოვ ნ ი ლე ბ ა ი ყ ო, ა მ ი ტომ
ბ რე დჰ ე მ მ ა ბ ი ზნ ე ს ი ს გ ა ფა რთოვ ე ბ ი ს მ ი ზნ ი თ 1902
წ ე ლს კ ომ პ ა ნ ი ა და ა რს ა .
თა ვ და პ ი რვ ე ლა დ ”პ ე პ ს ი ს ” ჭ ი ქ ე ბ ი თ ყ ი დდნ ე ნ , მ ა გ რა მ შ ე მ დე გ
გ ა ჩ ნ და ი დი ა , გ ა მ ოე შ ვ ა თ ბ ოთლე ბ ი თ, რა თა ხ ა ლხ ს ყ ვ ე ლგ ა ნ
შ ე ს ძ ლე ბ ოდა წ ა ღე ბ ა . პ ი რვ ე ლ წ ე ლს 8 000–ზე მ ე ტი ქ ი ლა გ ა ყ ი და .
ა მ ი ს შ ე მ დე გ ”პ ე პ ს ი ” ყ ოვ ე ლწ ლი ურა დ ა ნ ვ ი თა რე ბ ს წ ა რმ ოე ბ ა ს .
ს ა ი ნ ტე რე ს ოა , რომ 1976 წ ლი და ნ ”პ ე პ ს ი ” ხ დე ბ ა ე რთა დე რთი
გ ა ზი რე ბ ული ს ა ს მ ე ლი რომ ე ლი ც გ ა ვ ი და გ ა ყ ი დვ ა შ ი ა მ ე რი კ ი ს
ს უპ ე რმ ა რკ ე ტე ბ შ ი .

49. პ ი ც ა ი ტა ლი ი ს ნ ა ც ი ონ ა ლური კ ე რძ ი ა , თუმ ც ა ჯე რ კ ი დე ვ ძ ვ ე ლ

ს ა ბ ე რძ ნ ე თშ ი და ი წ ყ ე ს ც ომ ი ს გ ა მ ოც ხ ობ ა ს ა ნ ე ლე ბ ლე ბ თა ნ
ე რთა დ, რომ ლი ს მ ა გ ი ვ რა და ც ხ ა ნ და ხ ა ნ ბ ოს ტნ ე ულს , ხ ორც ს ,
ზე თი ს ხ ი ლს , რძ ი ს ნ ა წ ა რმ ს და ა .შ . ი ყ ე ნ ე ბ დნ ე ნ . 1522 წ ე ლს
ე ვ როპ ა შ ი პ ომ ი დორი ს გ ა ვ რც ე ლე ბ ი ს შ ე მ დე გ ნ ე ა პ ოლშ ი შ ე ი ქ მ ნ ა
პ ი რვ ე ლი პ ი ც ა . გ ა ჩ ნ და ა და მ ი ა ნ ე ბ ი , რომ ლე ბ ი ც ა კ ე თე ბ დე ნ პ ი ც ა ს
ი ტა ლი ე ლ გ ლე ხ ე ბ ი ს თვ ი ს . ი ყ ო დრო, როც ა მ ა ს ა მ რე ზი თ
უყ ურე ბ დნ ე ნ და ღა რი ბ თა ს ა ჭ მ ე ლს უწ ოდე ბ დნ ე ნ . მ ა რთლა ც
ნ ე ა პ ოლე ლი გ ლე ხ ე ბ ი ს ი დე ა ს , წ ი ნ ა დღი თ მ ორჩ ე ნ ი ლი ნ ა ს უფრა ლი
ც ომ თა ნ ე რთა დ გ ა მ ოე ც ხ ოთ, დი დი დრო და ჭ ი რდა ა რი ს ტოკ რა ტთა
ა ღი ა რე ბ ა მ დე , მ ა გ რა მ დღე ს პ ი ც ა მ თე ლს მ ს ოფლი ოშ ი ა
გ ა ვ რც ე ლე ბ ული , ი გ ი მ ე ტი ს მ ე ტა დ პ ოპ ულა რული ა თა ნ ა მ ე დრვ ე
კ ულტურა შ ი ც . მ ა გ ა ლი თა დ პ ი ც ა მ ულტი პ ლი კ ა ც ი ური თუ მ ხ ა ტრული
ფი ლმ ე ბ ი ს პ ე რს ონ ა ჟ ე ბ ი ს ს ა ყ ვ ა რე ლი კ ე რძ ი ა .
პ ი ც ა ძ ა ლი ა ნ უყ ვ ა რდა ი ტა ლი ი ს მ ე ფე უმ ბ ე რტო I და მ ი ს ი მ ე უღლე
მ ა რგ ა რი ტა ს ა ვ ოი ს კ ა ი ა ს , რომ ლი ს ს ა პ ა ტი ვ ს ა ც ე მ ოდა ც პ ი ც ი ს
ე რთ-ე რთ ს ა ხ ე ობ ა ს ”მ ა რგ ა რი ტა ” და ა რქ ვ ე ს .
ა შ შ -შ ი პ ი ც ა პ ი რვ ე ლა დ XIX ს ა უკ უნ ი ს მ ე ორე ნ ა ხ ე ვ ა რშ ი გ ა ჩ ნ და
კ ე რძ ოდ ჩ ი კ ა გ ოშ ი . 1957 წ ლი და ნ ჩ ნ დე ბ ა პ ი ც ი ს ნ ა ხ ე ვ რა დ-
ფა ბ რი კ ა ტე ბ ი . პ ი ც ა ძ ი რი თა და დ ა შ შ -ს ა და ე ვ როპ ა შ ი გ ა ვ რც ე ლდა ,
რომ ე ლშ ი ც ს ა კ მ ა ოდ მ ა ლე გ ა ჩ ნ და პ ი ც ე რი ე ბ ი ს მ თე ლი ქ ს ე ლი .

50. უა ლკ ოჰ ოლო ს ა ს მ ე ლე ბ ი ს კ ომ პ ა ნ ი ი ს ”კ ოკ ა -კ ოლა ” შ ე ი ქ მ ნ ი ს

ი ს ტორი ა ი წ ყ ე ბ ა 1886 წ ლი ს 8 მ ა ი ს ა მ ე რი კ ი ს პ ა ტა რა ქ ა ლა ქ
ა ტლა ნ ტა შ ი . ს ა ს მ ე ლი შ ე ი ქ მ ნ ა მ ოყ ვ ა რული ქ ი მ ი კ ოს ი ს – ჯონ
პ ე მ ბ ე რტონ ი ს მ ი ე რ ს ა კ უთა რი ს ა ხ ლი ს უკ ა ნ ა ე ზოშ ი .
ყ ოფი ლი ა მ ე რი კ ე ლი კ ა ვ ა ლე რი ს ტი ჯონ პ ე მ ბ ე რტონ ი
კ ონ ფე დე რა ტე ბ ი ს და მ ა რც ხ ე ბ ი ს შ ე მ დე გ ა ღმ ოჩ ნ და ს ა მ ს ა ხ ური ს
გ ა რე შ ე და ი ძ ულე ბ ული გ ა ხ და მ ოე ფი ქ რე ბ ი ა რა მ ე თა ვ ი ს
ს ა რჩ ე ნ ა დ. გ ა მ ომ დი ნ ა რე ი ქ ე და ნ , რომ ი გ ი ა ხ ა ლგ ა ზრდობ ა შ ი
გ ა ტა ც ე ბ ული ი ყ ო ქ ი მ ი ური ც დე ბ ი თ მ ა ნ ა ტლა ნ ტა შ ი გ ა ხ ს ნ ა
პ ა ტა რა ფა რმ ა ც ე პ ტური კ ომ პ ა ნ ი ა .
ძ ი რი თა დი ი ნ გ რე დი ე ნ ტე ბ ი , რი ს გ ა ნ ა ც ”კ ოკ ა -კ ოლა ” შ ე დგ ე ბ ოდა
ი ყ ო ს ა მ ი წ ი ლი კ ოკ ი ს ფოთლე ბ ი და ე რთი წ ი ლი ტროპ ი კ ული ხ ი ს
კ ოლი ს ნ ა ყ ოფი . ს ი როფი ი ყ ო ტკ ბ ი ლი და ბ ლა ნ ტე . ჯონ მ ა მ ი ს ი
გ ა მ ოგ ონ ე ბ ა გ ა ს ა ყ ი და დ მ ი უტა ნ ა ქ ა ლა ქ შ ი ყ ვ ე ლა ზე დი დ
ა ფთი ა ქ ს . ი მ ა ვ ე დღე ს ს ი როფი ს პ ი რვ ე ლი პ ორც ი ა გ ა ყ ი დულ
ი ქ ნ ა ჭ ი ქ ა ხ უთ ც ე ნ ტა დ. ც ოტა ხ ა ნ შ ი ა ფთი ა ქ ი ს გ ა მ ყ ი დვ ე ლე ბ მ ა
ს ი როფშ ი შ ე ური ა გ ა ზი ა ნ ი წ ყ ა ლი . და ს ა ხ ე ლე ბ ა "კ ოკ ა –კ ოლა ",
ი ს ე ვ ე როგ ორც წ ა რწ ე რი ს შ რი ფტი შ ე ქ მ ნ ა ფრე ნ კ რობ ი ნ ს ონ მ ა .
გ ა მ ომ გ ონ ე ბ ე ლმ ა რომ ე ლმ ა ც ვ ე რ გ ა ნ ს ა ზღვ რა ”კ ოკ ა -
კ ოლა ს ” მ ომ ა ვ ა ლი წ ა რმ ა ტე ბ ა , გ ა რდა ც ვ ა ლე ბ ა მ დე ც ოტა ხ ნ ი თ
ა დრე 1888 წ ე ლს მ ი ყ ი და თა ვ ი ს ი ს ა ქ მ ე ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა პ ა რტნ ი ორე ბ ს .

51. პ ე ტრე ი ბ ე რი (ე რი ს კ ა ც ობ ა შ ი მ ურვ ა ნ ი ) ქ ა რთვ ე ლი თე ოლოგ ი და

ფი ლოს ოფოს ი ი ყ ო. ი გ ი მ ოღვ ა წ ე ობ და მ ე -4 ს ა უკ უნ ე შ ი . მ ი ს
ა მ ღზრდე ლა დ კ ოლხ ე თი და ნ მ ოუწ ვ ე ვ ი ა თ მ ი თრი და ტე ლა ზი . 423
წ ე ლშ ი ბ ი ზა ნ ტი ი ს კ ე ი ს ა რი ს მ ოთხ ოვ ნ ი თ წ ა რგ ზა ვ ნ ი ლ ი ქ ნ ა
კ ონ ს ტა ნ ტი ნ ოპ ოლშ ი . ა ქ ქ ა რთვ ე ლ უფლი ს წ ული ს ს წ ა ვ ლა ა ღზრდი ს
ს ა ქ მ ე ს მ ი თრი და ტე ლა ზთა ნ ე რთა დ ხ ე მ ძ ღვ ა ნ ე ლობ და კ ე ი ს რი ს
მ ე უღლე . ც ნ ობ ე ბ ი ს თა ნ ა ხ მ ა დ მ ურვ ა ნ ს ბ ი ზა ნ ტი ა შ ი ა ს წ ა ვ ლი და
გ ა მ ოჩ ე ნ ი ი ს წ ა ვ ლულე ბ ი და ფი ლოს ოფოს ე ბ ი . მ ა ს თა ვ ი ს ი
გ ა ნ ს წ ა ვ ლულობ ი თა და გ ონ ე ბ ა მ ა ხ ვ ი ლობ ი თ გ ა ნ ც ვ ი ფრე ბ ა შ ი
მ ოჰ ყ ა ვ და მ ე ფე . როგ ორც ჩ ა ნ ს მ ურვ ა ნ ს ა რ ა კ მ ა ყ ოფი ლე ბ და
ი მ პ ე რა ტორი ს ს ა ს ა ხ ლე რი ს თვ ი ს ა ც ი გ ი რა მ დე ნ ი მ ე ქ ა რთვ ე ლთა ნ
ე რთა დ გ ა ი პ ა რნ ე ნ ს ა ს ა ხ ლე და ნ .

52. ნ ა ყ ი ნ ი ს შ ე ქ მ ნ ა ს თა ნ მ ი მ ა რთე ბ ა შ ი ბ ე ვ რი ი ს ტორი ა

ა რს ე ბ ობ ს . ე რთ-ე რთი ვ ე რს ი ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ ნ ა ყ ი ნ ი ს ს ა მ შ ობ ლოდ
ჩ ი ნ ე თი ი თვ ლე ბ ა . მ ე ორე ვ ე რს ი ი თ პ ი რვ ე ლი ნ ა ყ ი ნ ი რომ ი ს
ი მ პ ე რა ტორი ს ნ ე რონ ი ს დროს და მ ზა დდა . ი მ დროს ნ ა ყ ი ნ ი ხ ი ლი ს ა
და ყ ი ნ ული და ნ კ ე თდე ბ ოდა . მ ე ს ა მ ე ვ ე რს ი ი ს თა ნ ა ხ მ ა დ კ ი ,
ნ ა ყ ი ნ ი XVII ს ა უკ უნ ე შ ი ფრა ნ გ ე ბ ი ს მ ი ე რ ი ყ ო შ ე ქ მ ნ ი ლი .
ე ვ როპ ა შ ი ნ ა ყ ი ნ ი ს რე ც ე პ ტი 14-ე ს ა უკ უნ ე შ ი მ ა რკ ო პ ოლომ
ჩ ი ნ ე თი და ნ ჩ ა მ ოი ტა ნ ა . ი ს მ ა შ ი ნ ვ ე პ ოლული ა რული გ ა ხ და .
ე კ ა ტე რი ნ ე მ ე დი ჩ ი ს ს ა ფრა ნ გ ე რე თშ ი გ ა თხ ოვ ე ბ ა ს თა ნ ე რთა დ,
ნ ა ყ ი ნ ი ს ი ნ დუს ტრი ა მ ი ტა ლი ი და ნ პ ა რი ზი ს ს ა მ ე ფო კ ა რზე
გ ა და ი ნ ა ც ვ ლა . ა ხ ა ლგ ა ზრდა დე დოფა ლმ ა ი ტა ლი ა და ნ გ ა მ ოც თი ლი
მ ზა რე ული წ ა ი ყ ვ ა ნ ა . მ ე ფე მ ა რშ ა ლ I ი ს ე მ ოხ ი ბ ლა რომ ნ ა ყ ი ნ ი ს
რე ც ე პ ტი ს ა ხ ე ლმ წ ი ფო ს ა ი დუმ ლოე ბ ა დ გ ა მ ოა ც ხ ა და , ც ოლი ს
მ ზა რე ული ს ა მ ე ფოს მ თა ვ ა რ მ ე ნ ა ყ ი ნ ე დ შ ე რა ც ხ ა და ს ი ც ოც ხ ლი ს
ბ ოლომ დე პ ე ნ ს ი ა და უნ ი შ ნ ა .
1774წ . ს ა კ ვ ე ბ ი პ როდქ ტე ბ ი ს მ ომ ა რა გ ე ბ ე ლმ ა ფი ლი პ ლე ნ ზი მ
პ ი რვ ე ლა დ გ ა მ ოა ქ ვ ე ყ ნ ა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ტკ ბ ი ლე ული ს ა და ნ ა ყ ი ნ ი ს
რე კ ლა მ ა ნ ი უ-ი ორკ ი ს გ ა ზე თშ ი . 1776წ . ა მ ე რი კ ა შ ი პ ი რვ ე ლი
ს ა ნ ა ყ ი ნ ე გ ა ი ხ ს ნ ა . მ ა ს შ ე მ დე გ , რა ც გ ა ყ ი ნ ული დე ს ე რტი მ ოხ და
ა მ ე რი კ ა შ ი , ც ნ ობ ი ლმ ა ა და მ ი ა ნ ე ბ მ ა მ ა შ ი ნ ვ ე შ ე ი ყ ვ ა რა ი ს . ჯორჯ
ვ ა შ ი ნ გ ტონ ი და ტომ ა ს ჯე ფე რს ონ ი ს წ ორე თ ნ ა ყ ი ნ ი თ
უმ ა ს პ ი ნ ძ ლდე ბ ოდა ს ა კ უთა რ ს ტუმ რე ბ ს .
მ უყ ა ოს ჭ ი ქ ა შ ი ჩ ა ს ხ მ ული ნ ა ყ ი ნ ი და პ ლომ ბ ი რი ნ ა პ ოლე ონ III- ს
დროს გ ა მ ოი გ ონ ე ს . შ ოკ ოლა დი ს ა და ყ ა ვ ი ს ს ა მ შ ობ ლოდ კ ი
ა ვ ს ტრი ი ს დე და ქ ა ლა ქ ს მ ი ი ჩ ნ ე ვ ე ნ .

53. დე ლფი ნ ე ბ ს მ ა ღა ლ გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ული ც ე ნ ტრა ლური ნ ე რვ ი ული

ს ი ს ტე მ ა ა ქ ვ თ. თუთი ყ უშ ე ბ ი ს მ ს გ ა ვ ს ა დ მ ა თა ც შ ე უძ ლი ა თ
ა და მ ი ა ნ ი ს მ ი ე რ ნ ა თქ ვ ა მ ი ზოგ ი ე რთი ს ი ტყ ვ ე ბ ი ს გ ა მ ე ორე ბ ა .
ი ს ი ნ ი ა დვ ი ლა დ ი წ რვ თნ ე ბ ი ა ნ . შ ე ს ა ს წ ა ვ ლა დ ყ ა ვ თ
დე ლფი ნ ა რი უმ ე ბ შ ი და ოკ ე ა ნ ა რი უმ ე ბ შ ი .
დე ლფი ნ ე ბ ი ი კ ვ ე ბ ე ბ ი ა ნ თე ვ ზე ბ ი თ, თა ვ -ფე ხ ი ა ნ ი მ ოლუს კ ე ბ ი თ,
ი შ ვ ი ა თა დ კ ი ბ ოს ნ ა ი რე ბ ი თ. დე ლფი ნ ე ბ ი ს ქ ვ ე -ოჯა ხ შ ი ოც ი გ ვ ა რი ა
ორმ ოც და რვ ა ს ა ხ ე ობ ი თ. შ ა ვ ზღვ ა შ ი ბ ი ნ ა დრობ ს ს ა მ ი
ს ა ხ ე ობ ა ა ფა ლი ნ ა , თე თრ გ ვ ე რდა დე ლფი ნ ე ბ ი და ზღვ ი ს ღორი .
დე ლფი ნ ე ბ ი ს ს ა ხ ე ობ ა თა უმ რა ვ ლე ს ობ ა ც ხ ოვ რობ ე ნ ოკ ე ა ნ ე თა
თბ ი ლ წ ყ ლე ბ შ ი .
დე ლფი ნ ე ბ ი ს მ ოშ ი ნ ა ურე ბ ი თ ა და მ ი ა ნ ს ზღვ ი ს ს ი მ დი დრი ს უფრო
ს რულყ ოფი ლი ა თვ ი ს ე ბ ი ს ს ა შ უა ლე ბ ა ე ძ ლე ვ ა . ს ა ზღვ ა რგ ა რე თ
ა დგ ი ლი ა ქ ვ ს დე ლფი ნ ე ბ ი ს შ ე ს წ ა ვ ლა ს ს ა მ ხ ე დრო მ ი ზნ ი თა ც
ნ ა ღმ ე ბ ი ს , ტორპ ე დოე ბ ი ს , ჩ ა ძ ი რულ გ ე მ ე ბ ი ს , წ ყ ა ლ ქ ვ ე შ ა
ნ ა ვ ე ბ ი ს ა ღმ ოს ა ჩ ე ნ ა თ და ს ხ ვ ა .

54. ლა ს კ ა ლა - ს ი ტყ ვ ა ს ი ტყ ვ ი თ "თე ა ტრი კ ი ბ ე ზე " ოპ ე რი ს შ ე ნ ობ ა ა

მ ი ლა ნ შ ი . შ ე ნ ობ ა ა ა გ ე ს ორ წ ე ლი წ ა დშ ი ა რქ ი ტე ქ ტორ ჯუზე პ ე
პ ი ე რმ ა რი ნ ი ს მ ი ე რ,
1943 წ ე ლს ლა ს კ ა ლი ს შ ე ნ ობ ა და ი ბ ომ ბ ა და მ ი ს ი ხ ე ლა ხ ა ლი
გ ა ხ ს ნ ა 1946 წ ე ლს მ ოხ ე რხ და . ლა ს კ ა ლა შ ი მ უს ი კ ა ლური ს ე ზონ ი
ტრა დი ც ი ულა დ ი ხ ს ნ ე ბ ა 7 დე კ ე მ ბ ე რს , მ ი ლა ნ ი ს მ ფა რვ ე ლ წ მ ი ნ და
ა მ ბ როზი ს დღე ს . ა მ ა ვ ე შ ე ნ ობ ა შ ი ა რი ს ლა ს კ ა ლა ს მ უზე უმ ი ,
რომ ე ლშ ი ც ი ნ ა ხ ე ბ ა ს ა ს ც ე ნ ო ნ ა ხ ა ტე ბ ი ს , დე კ ორა ც ი ე ბ ი ს ,
ქ ა ნ და კ ე ბ ე ბ ი ს , კ ოს ტუმ ე ბ ი ს უდი დე ს ი კ ოლე ქ ც ი ა .
2002 წ ლი ს 19 ი ა ნ ვ ა რს შ ე ნ ობ ა და ი ხ ურა გ ა ნ ა ხ ლე ბ ი ს თვ ი ს ს ა ჭ ი რო
ს ა მ უშ ა ოე ბ ი ს გ ა მ ო. გ ა ნ ა ხ ლე ბ ა ს ხ ე ლმ ძ ღვ ა ნ ე ლობ და
ა რქ ი ტე ქ ტორი მ ა რი ო ბ ოტა . ხ ე ლა ხ ა ლ გ ა ხ ს ნ ა ს ა დგ ი ლი ჰ ქ ონ და 2004
წ ლი ს 7 დე კ ე მ ბ ე რს ს ა ლი ე რი ს ი გ ი ვ ე ოპ ე რა თი რი თა ც
თა ვ და პ ი რვ ე ლა დ გ ა ი ხ ს ნ ა .
ყ ოვ ე ლ წ ე ლს მ ა ს შ ი უა მ რა ვ ი ბ ა ლე ტე ბ ი ი დგ მ ე ვ ა კ ა ლა ს ი კ ური
ც ე კ ვ ი ს უდი დე ს ი ოს ტა ტე ბ ი ს მ ონ ა წ ი ლე ობ ი თ.

55. მ ა ჩ უ-პ ი ქ ჩ უ (”ძ ვ ე ლი მ წ ვ ე რვ ა ლი ’) მ ე -15 ს ა უკ უნ ი ს ძ ე გ ლი ა . მ ი ს ი

მ შ ე ნ ე ბ ლობ ა ორი უძ ლი ე რე ს ი ი მ პ ე რა ტორი ს მ ა რთვ ე ლობ ი ს
პ ე რი ოდს ე მ თხ ვ ე ვ ა . ე ს პ ა ნ ე ლ და მ პ ყ რობ ე ლე ბ ს ი გ ი ა რა ს დროს
გ ა უძ ა რც ვ ი ა თ ი ნ კ ე ბ ი ს ს ხ ვ ა ძ ე გ ლე ბ ი ს მ ს გ ა ვ ს ა დ, რა დგ ა ნ ი გ ი
ი რგ ვ ლი ვ გ ა რშ ე მ ორყ მ ული ი ყ ო ჯუნ გ ლე ბ ი თ, ა მ ი ტომ მ ი ს ი
ა რს ე ბ ობ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ დი დ ხ ა ნ ს ა რ ი ც ოდნ ე ნ .
მ ა ჩ უ-პ ი ქ ჩ უს ნ ა ნ გ რე ვ ე ბ ი კ ე დლი ს ს ა შ უა ლე ბ ი თ ორ მ თა ვ ა რ
ნ ა წ ი ლა თა ა გ ა ყ ოფი ლი ურბ ა ნ ულ და ა გ რა რულ ს ე ქ ტორე ბ ა დ. გ ა რდა
ა მ ი ს ა ე ს ს ე ქ ტორე ბ ი ც და ყ ოფი ლი ა რა მ დე ნ ი მ ე ნ ა წ ი ლე ბ ა დ.
ზოგ ი ე რთ შ ე ნ ობ ა ს ი ნ კ ე ბ ი კ ი რ-ხ ს ნ ა რი ს გ ა მ ოყ ე ნ ე ბ ი თ
ა გ ე ბ დნ ე ნ . როგ ორც ც ნ ობ ი ლი ა , პ ე რუ ს ე ი ს მ ურა დ ს ა კ მ ა ოდ
ა ქ ტუა ლური ქ ვ ე ყ ა ნ ა ა , თუმ ც ა , შ ე ნ ობ ე ბ ი მ ი წ ი ს ვ რი ს ა დმ ი
მ დგ რა დი ი ყ ო.
ი ნ კ ე ბ ს ყ ოფა -ც ხ ოვ რე ბ ა შ ი ა რა ს ოდე ს გ ა მ ოუყ ე ნ ე ბ ი ა თ ბ ორბ ა ლი .
ბ ორბ ა ლი ს ა რა პ რა ქ ტი კ ულობ ა შ ე ს ა ძ ლოა გ ა მ ოწ ვ ე ული ი ყ ო
ძ ლი ე რი გ ა და მ ზი და ვ ი ც ხ ოვ ე ლე ბ ი ს ნ ა კ ლე ბ ობ ი თ. თუ როგ ორ
გ ა და ა დგ ი ლე ბ დნ ე ნ ი ს ი ნ ი უზა რმ ა ზა რი ქ ვ ი ს ბ ლოკ ე ბ ს დღე მ დე
ს ა ი დუმ ლოდ რჩ ე ბ ა .

56. ჩ ა ი ს წ ა რმ ოშ ობ ა ზე უა მ რა ვ ი ლე გ ე ნ და ა რს ე ბ ობ ს და ყ ვ ე ლა ე ს
ლე გ ე ნ დე ბ ი ა მ ტკ ი ც ე ბ ე ნ , რომ მ ი ს ი ს ა მ შ ობ ლო ჩ ი ნ ე თი ა . ე რთ-ე რთი
ლე გ ე ნ დი ს თა ნ ა ხ მ ა დ ძ ვ ე ლ ჩ ი ნ ე თშ ი ც ხ ოვ რობ და ბ ე რი და რა მ ა .
ი გ ი მ თე ლ დღე ე ბ ს მ ა რხ ვ ა შ ი და ლოც ვ ა შ ი ა ტა რე ბ და . ე რთხ ე ლ
მ ე დი ტა ც ი ი ს დროს , ბ ე რს თვ ი თ ბ უდა გ ა მ ოე ც ხ ა და . ე ს ე თი
ს ა ს წ ა ული ს ხ ი ლვ ი თ გ ა ოც ე ბ ულმ ა და რა მ ა მ გ ა და ს წ ყ ვ ი ტა , ი მ
დღი და ნ თვ ა ლ მ ოუხ უჭ ა ვ ა დ ე ლოც ა . ბ უდი ს ტ ბ ე რე ბ ს ურჩ ე ვ დნ ე ნ ,
მ ე დი ტა ც ი ი ს დროს ჩ ა ი ე ს ვ ა , რა დგ ა ნ ა რ ჩ ა ძ ი ნ ე ბ ოდა თ.
ს ა გ ული ს ხ მ ოა , რომ “ჩ ა ი ” და “ს ი ფხ ი ზლე ” ჩ ი ნ ურ ე ნ ა შ ი ე რთი და
ი გ ი ვ ე ი ე როგ ლი ფი თ ა ი ღნ ი შ ნ ე ბ ა . 10
IV-V ს ა უკ უნ ე შ ი ჩ რდი ლოე თ ჩ ი ნ ე თშ ი ა ღმ ოა ჩ ი ნ ე ს , რომ ყ ვ ე ლა ზე
ს ა უკ ე თე ს ო ჩ ა ი ა მ მ ც ე ნ ა რი ს ნ ორჩ ი ქ ორფა ფოთლე ბ ი და ნ
მ ზა დდე ბ ოდა . ა მ ი ტომ ე წ ოდა ს ა ს მ ე ლს “ჩ ა “, რა ც ჩ რდი ლო ჩ ი ნ ურ
დი ა ლე ქ ტზე “ნ ორჩ ფოთოლს ” ნ ი შ ნ ა ვ და . ს ი ტყ ვ ა “ჩ ა ი ” გ ა ვ რც ე ლდა
როგ ორც რუს ე თშ ი ი ს ე ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი ც – ჩ ვ ე ნ ხ ომ ჩ ი ნ ე თა ნ
უძ ვ ე ლე ს ი “ა ბ რე შ უმ ი ს გ ზა ” გ ვ ა კ ა ვ შ ი რე ბ და . ე ვ როპ ა შ ი
გ ა ვ რც ე ლე ბ ული ს ი ტყ ვ ა “თი ” კ ი ჩ ი ნ ე თი ს ს ა მ ხ რე თ დი ა ლე ქ ტზე
ნ ი შ ნ ა ვ და ”ჩ ა ი ს ” და რა დგ ა ნ ე ვ როპ ე ლე ბ ი ჩ ი ნ ე თი ს ს ა მ ხ რე თშ ი
ზღვ ი თ ხ ვ დე ბ ოდნ ე ნ , ა მ ი ტომ ჩ ა ი ს ს ა ხ ე ლი “თი ”-ც ს ა მ ხ რე თული
დი ა ლე ქ ტი და ნ ი ქ ნ ა ა ღე ბ ული .

57. ხ ა ნ და ხ ა ნ ა და მ ი ა ნ ი ე რთგ ვ ა რი
თა ვ მ ოწ ონ ე ბ ი თ ა ღი ა რე ბ ს რომ ი ს უი ღბ ლოა , მ ა გ რა მ ა რა ს ოდე ს
ი ტყ ვ ი ს , რომ ყ ვ ე ლა ფე რშ ი თი თონ ა ა და მ ნ ა შ ა ვ ე . ა რს ე ბ ობ ს
წ ა რუმ ა ტე ბ ე ლი ა და მ ი ა ნ ი ს რა მ ოდე ნ ი მ ე ს ა ხ ე ობ ა . ე რთ-ე რთი
ა ს ე თი ა ე .წ . ”შ ხ ა მ ი ა ნ ი ს ა ხ ე ობ ა ”. ე ს ა რი ს ა და მ ი ა ნ ი , რომ ლი ს
ი ნ ტე ლე ქ ტი ც უფრო მ ა ღა ლი ა ვ ი დრე მ ი ს ი რე ა ლურა დ გ ა მ ოყ ე ნ ე ბ ი ს
შ ე ს ა ძ ლე ბ ლობ ა . ა ს ე თი ა და მ ი ა ნ ი დროთა მ ა ნ ძ ი ლზე ხ დე ბ ა
კ რი ტი კ ული და შ ური ა ნ ი . ი ს ბ ე ვ რ ს ფე როე ბ შ ი ა გ ა ც ნ ობ ი ე რე ბ ული ,
მ ა გ რა მ შ ი ნ ა გ ა ნ ა დ ღრღნ ი ს ფა ქ ტი , რომ ღი რე ბ ულს ვ ე რა ფე რს
ჰ ქ მ ნ ის .
მ ე ორე ს ა ხ ე ობ ი ს ა და მ ი ა ნ ე ბ ს ბ უნ ე ბ ი ს გ ა ნ ყ ვ ე ლა ფე რი
ე ბ ოძ ა თ ი ს ი ნ ი ლა მ ა ზე ბ ი , ჭ კ ვ ი ა ნ ე ბ ი , მ ომ მ ხ ი ბ ვ ლე ლე ბ ი ,
ნ ი ჭ ი ე რე ბ ი ა . მ ა თ ი ოლა თ ე ძ ლე ვ ა თ ყ ვ ე ლა ფე რი და
ს წ ორე დ ა მ ი ს თვ ი ს კ ა რგ ა ვ ე ნ მ ოტი ვ ა ც ი ა ს . უი ღბ ლო ა და მ ი ა ნ ი
ე რთი ორი წ ა რუმ ა ტე ბ ლობ ი ს შ ე მ დე გ ყ ვ ე ლა ს მ წ უხ ა რე ბ ი თ უყ ვ ე ბ ა
მ ი ს ი უი ღბ ლობ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ .
ბ რძ ე ნ და მ ომ თმ ე ნ მ ა ხ ა ლხ მ ა ი ა პ ონ ე ლე ბ მ ა მ ი ზნ ი ს მ ი ღწ ე ვ ი ს
ს ი მ ბ ოლოე ბ ა დ ა ღი ა რე ს ლოკ ოკ ი ნ ა და კ უ.

58. ნ ი კ ო ფი როს მ ა ნ ი ძ ა ლი ა ნ ა დრე 8 წ ლი ს ა ს ა კ შ ი და ობ ლდა ,

და ქ ვ რი ვ ე ბ ულმ ა ა ვ ა დ მ ყ ოფმ ა დე და მ ი გ ი ა ს ა ღზრდე ლა დ
გ ა ა გ ზა ვ ნ ა თბ ი ლი ს შ ი ე რთე რთი შ ე ძ ლე ბ ული ს ომ ე ხ ი ე მ ი გ რა ნ ტი ს
ოჯა ხ შ ი . მ დი დრულ ს ა ხ ლშ ი მ ოდი ოდე ნ გ ა ნ ა თლე ბ ული ბ ე ვ რი
ს ტუმ რე ბ ი ც , რომ ლე ბ ი ც ს ა უბ რობ დნ ე ნ ხ ე ლოვ ნ ე ბ ი ს ,
ლი ტე რა ტური ს ა და პ ოლი ტი კ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ . და ს ა შ ვ ე ბ ი ა , რომ ნ ი კ ო
თა ვ ი ს ე ბ ურა დ ი თვ ი ს ე ბ და ა მ ს ა უბ რე ბ ს . ა ქ გ ა ა კ ე თა ნ ი კ ომ
თა ვ ი ს ი პ ი რვ ე ლი ბ ა ვ შ ვ ური ნ ა ხ ა ტე ბ ი . ხ ა ტა ვ და ყ ვ ე ლა ფე რზე ,
კ ე დლე ბ ზე ც კ ი , რი ს თვ ი ს ა ც უჯა ვ რდე ბ ოდნ ე ნ .
ოჯა ხ ი ს წ ა რმ ომ ა დგ ე ნ ლე ბ ი ს მ ოგ ონ ე ბ ე ბ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ ნ ი კ ოს
წ ე რა კ ი თხ ვ ა ც შ ე ა ს წ ა ვ ლე ს . ნ ი კ ო ჭ ა ბ უკ ობ ი ს ა ს ა კ შ ი წ ა ვ ი და ა მ
ოჯა ხ ი და ნ . მ ი ს წ ა ს ვ ლა ს კ ონ კ რე ტული მ ი ზე ზი ქ ონ და . მ ა ნ
ს ა ს ი ყ ვ ა რულო ბ ა რა თი მ ი წ ე რა ოჯა ხ ი ს უფროს ი ს და ს . მ ა ნ მ თე ლს
ოჯა ხ ს შ ე ა ტყ ობ ი ა ს ა ს ი ყ ვ ა რულო წ ე რი ლი ს შ ე ს ა ხ ე ბ . ოჯა ხ მ ა
ა ღშ ფოთე ბ ა გ ა მ ოთქ ვ ა . ა ღმ ოჩ ნ და , რომ მ ა თ ა რ მ ი ა ჩ და თ
ა ხ ლობ ე ლა დ.
ს ა ე რთოდ, თბ ი ლი ს შ ი მ ც ხ ოვ რე ბ ი ს ომ ე ხ ი ქ ა ლე ბ ი
პ რე ს ტი ჟ ულა დ მ ი ი ჩ ნ ე ვ დნ ე ნ ქ ა რთვ ე ლ კ ა ც ზე გ ა თხ ოვ ე ბ ა ს ,
მ ა გ რა მ კ ა ლა ნ ტა როვ ე ბ მ ა ჩ ა თვ ა ლე ს , რომ ობ ოლი , უს ა ხ ლ-კ ა რო
ნ ი კ ო ვ ე რა ფე რ მ ოგ ე ბ ა ს ვ ე რ მ ოუტა ნ და მ ა თ ოჯა ხ ს .
ნ ი კ ომ ს ა მ უდა მ ოდ და ტოვ ა მ ა თი ოჯა ხ ი . ნ ი კ ო გ ე რმ ა ნ ე ლ
მ ე ს ტა მ ბ ე მ ი ლე რთა ნ გ ა და ვ ი და ს ა მ უშ ა ოთ, მ ა გ რა მ გ ული ვ ე რ
და უდო ს ტა მ ბ ი ს ს ა ქ მ ი ა ნ ობ ა ს და ა ქ ი და ნ ა ც წ ა ვ ი და .

59. ი ა პ ონ ური ფე რ-წ ე რა ი ს ე თი ვ ე უნ ი კ ა ლური ა , როგ ორც მ თე ლი

კ ულტურა . და ს ა ვ ლურ შ ე ხ ე დულე ბ ი ს მ ა ტა რე ბ ე ლ ა და მ ი ა ნ ს
ი ა პ ონ ური ტრა დი ც ი ული ფე რ-წ ე რა შ ე ი ძ ლე ბ ა ე გ ონ ოს უბ რა ლო
ნ ა ხ ა ტი ,, მ ა გ რა მ ე ს რა თქ მ ა უნ და ე ს ე ა რ ა რი ს , თვ ი თ ე ვ როპ ე ლი
ი მ პ რე ს ი ონ ი ს ტე ბ ი ა ღი ა რე ბ დნ ე ნ მ ა ს შ ე დე ვ რა დ.
ა ღი ა რე ბ ული ა , რომ ი ა პ ონ ური ფე რ-წ ე რა და ფუძ ვ ნ ე ბ ული ა
კ ონ ტი ნ ე ნ ტურ მ ი მ დი ნ ა რე ობ ა ზე , კ ე რძ ოდ ჩ ი ნ ურ, კ ორე ულ და
ს უფთა ი ა პ ონ ურ ს ტი ლზე . მ ე -14 ს ა უკ უნ ე შ ი ე დოს ე პ ოქ ა შ ი ,
ი ა პ ონ ი ა შ ი ი ხ ს ნ ე ბ ა ს ა მ ხ ა ტვ რო ს კ ოლე ბ ი – ტოს ა და რი მ პ ა ,
რომ ე ლშ ი ც ა ს წ ა ვ ლი დნ ე ნ მ ხ ა ტვ რობ ი ს ი ს ე თ მ ი მ დი ნ ა რე ობ ე ბ ს
როგ ორი ც ა ა ე მ ა კ ი მ ონ ო , მ ა რუი ა მ ა , ნ ა მ ბ ა ნ ი , უკ ი ოე , ი ტოო და
ა .შ .
დღე ს -დღე ობ ი თ თა ნ ა მ ე დროვ ე ი ა პ ონ ი ური ფე რწ ე რა ი ყ ოფა ორ
ძ ი რი თა დ მ ი მ ა რთულე ბ ა დ: ტრა დი ც ი ული – ნ ი ჰ ონ გ ა და და ს ა ვ ლური -
ი ოგ ა . ნ ი ჰ ონ გ ა ა ა ს მ ხ ა ტვ რე ბ ი ძ ი რი თა და დ წ ყ ლი ს ს ა ღე ბ ა ვ ე ბ ი თ
და ტუშ ი თ ხ ა ტა ვ ე ნ ა ბ რე შ უმ ზე და ქ ა ღა ლდზე , ი ოგ ა ს ი კ ი ზე თი ს
ს ა ღე ბ ა ვ ე ბ ი თ ტი ლოზე . ა რი ა ნ ა გ რე თე ვ შ ორე ული
მ ი მ დი ნ ა რე ობ ე ბ ი , რომ ე ლშ ი ც შ ე რწ ყ მ ული ა ე როვ ნ ული და
ნ ა ს ე ს ხ ე ბ ი ფე რწ ე რული თა ვ ი ს ე ბ ურე ბ ე ბ ი .

60. ორი გ ა მ ი ა რი ს ქ ა ღა ლდი ს ხ ე ლოვ ნ ე ბ ა , რომ ლი ც და ი ბ ა და

ი ა პ ონ ი ა შ ი . მ ი უხ ე და ვ ა დ ი მ ი ს ა რომ ქ ა ღა ლდი ჩ ი ნ ე თი და ნ
წ ა რმ ოი შ ვ ა , ს წ ორე დ ი ა პ ონ ე ლე ბ მ ა მ ი ც ე ს მ ა ს ხ ე ლოვ ნ ე ბ ი ს
და ტვ ი რთვ ა ა ნ უ და ი წ ყ ე ს ქ ა ღა ლდი და ნ ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ფი გ ურე ბ ი ს
გ ა კ ე თე ბ ა . ი რი გ ა მ ი ს წ ა რმ ოშ ობ ა ს ს ა ფუძ ვ ე ლი და ე დო მ ე -8
ს ა უკ უნ ე შ ი . ს ა ი მ პ ე რა ტორო კ ა რზე ორი გ ა მ ი ს გ ა კ ე თე ბ ა
ს ა ვ ა ლდე ბ ულო ჟ ე ს ტა დ ი თვ ლე ბ ოდა და ი ს ვ ი ნ ც კ ა რგ ა დ
და ე უფლე ბ ოდა ა მ ხ ე ლოვ ნ ე ბ ა ს , მ ი ი ჩ ნ ე ვ ოდა გ ა ნ ა თლე ბ ულ და
და ხ ვ ე წ ი ლ მ ა ნ ე რე ბ ი ს მ ქ ონ ე პ ი როვ ნ ე ბ ა დ. ორი გ ა მ ი ს ფი გ ურე ბ ს
ი ყ ე ნ ე ბ დნ ე ნ ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ი თ- წ ე რდნ ე ნ წ ე რი ლს და
შ ე მ დე გ ა მ წ ე რი ლი თ ა კ ე თე ბ დნ ე ნ ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა
ფი გ ურა ს , მ ა გ ა ლი თა დ : პ ე პ ე ლა ს , ჩ ი ტი ს ა და ყ ვ ა ვ ი ლი ს ფორმ ა
მ ე გ ობ რობ ი ს ა და ს ი ყ ვ ა რული ს ჟ ე ს ტს ნ ი შ ნ ა ვ და . ა მ ი თ
ა და მ ი ა ნ ე ბ ს უა დვ ი ლდე ბ ოდა გ რძ ნ ობ ე ბ ი ს გ ა მ ოხ ა ტვ ა .
მ ე -18 ს ა უკ უნ ე და ნ ორი გ ა მ ი უფროდა უფრო პ ოპ ულა რული ხ დე ბ ა .
XX – ს ა უკ უნ ე შ ი კ ი ორი გ ა მ ი თ და ი ნ ტე რე ს ე ბ ა ქ ვ ე ყ ნ ი ს გ ა რე თა ც
ხ დე ბ ა , დი დი ბ რი ტა ნ ე თშ ი , ჰ ოლა ნ დი ა შ ი , ს ა ფრა ნ გ ე თშ ი ი ხ ს ნ ე ბ ა
ორი გ ა მ ი ს ს კ ოლე ბ ი , და წ ე ს ე ბ ულე ბ ე ბ ი და კ ა ვ შ ი რე ბ ი . ორი გ ა მ ი ს
ფი გ ურე ბ ოს და მ ზა დე ბ ა ი მ დე ნ ა დ რთული და შ რომ ა ტე ვ ა დი
ხ ე ლოვ ნ ე ბ ა ა , რომ მ ი ს ს ა ს წ ა ვ ლე ბ ლა დ ა რს ე ბ ობ ს ს პ ე ც ი ა ლური
კ ურს ე ბ ი , რა დგ ა ნ ს რულყ ოფი ლა დ და ე უფლო ა მ ს ა ქ მ ე ს . ი ა პ ონ ი ა შ ი
და წ ე ს ე ბ ული ა ა გ რე თვ ე ორი გ ა მ ი ს დღე ს ა ს წ ა ული . ა მ დღე ს ყ ვ ე ლა
ი ა პ ონ ე ლი ე რთმ ა ნ ე თს ე ჯი ბ რე ბ ი ა ნ ორი გ ი ნ ა ლური ორი გ ა მ ი ს
გ ა კ ე თე ბ ა შ ი .

61. ჯე რ კ ი დე ვ ჩ ვ ე ნ ე რა მ დე და ი წ ყ ე ს ა და მ ი ა ნ ე ბ მ ა კ ოს მ ე ტი კ ი ს
გ ა მ ოყ ე ნ ე ბ ა , რა ს ა ც მ ოწ მ ობ ს ა კ ლდა მ ე ბ შ ი ნ ა პ ოვ ნ ი მ ა ლა მ ოე ბ ი ს
ჭ ურჭ ე ლი . და უჯე რე ბ ე ლი ა მ ა გ რა მ ფა ქ ტი ა პ ი რვ ე ლი პ ლა ს ტი კ ური
ოპ ე რა ც ი ე ბ ი ს გ ა კ ე თე ბ ა მ ოხ და ძ ვ ე ლ რომ შ ი . პ ოპ ულა რული ი ყ ო
ც ხ ვ ი რი ს ა და ყ ური ს ფორმ ი ს შ ე ც ვ ლა . რა ც შ ე ე ხ ე ბ ა კ ოს მ ე ტი კ ა ს
ჯე რ კ ი დე ვ პ ლა ტონ ი წ ე რდა ”ქ ა ლი კ ოს მ ე ტი კ ი ს გ ა რე შ ე ი გ ი ვ ე ა ,
რა ც კ ე რძ ი უმ ა რი ლოდ”. ე ს მ ტკ ი ც ე ბ ულე ბ ა დღე მ დი ს ძ ა ლა შ ი ა . ჩ ვ .წ .
ა ღ. II ს ა უკ უნ ე შ ი ე გ ვ ი პ ტი ს დე დოფა ლ კ ლე ოპ ა ტრა მ შ ე ქ მ ნ ა თა ვ ი ს ი
ს ა კ უთა რი კ ოს მ ე ტი კ ური რე ც ე პ ტე ბ ი , რომ ე ლს ა ც ა რქ ე ოლოგ ე ბ მ ა
მ ი ს ი პ ა რფი უმ ე რი ი ს ლა ბ ორა ტორი ა შ ი მ ი ა კ ვ ლი ე ს .

IX ს ა უკ უნ ე შ ი ს ა ფრა ნ გ ე თშ ი ქ ა ლა ქ მ ა რს ე ლშ ი ფრა ნ გ ე ბ მ ა
პ ი რვ ე ლა დ და ა მ ზა დე ს ს ა პ ონ ი , რომ ე ლი ც ს ა ოც რა დ უს წ რა ფე ს ა დ
გ ა ვ რც ე ლდა მ ს ოფლი ოშ ი . XI ს ა უკ უნ ე შ ი ა ვ ი ც ე ნ ა პ ა ც ი ე ნ ტე ბ ს
ურჩ ე ვ და , მ შ რა ლ კ ა ნ ზე წ ა ე ს ვ ა თ ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა მ ც ე ნ ა რე ე ბ ი ს ა გ ა ნ
და მ ზა დე ბ ული ზე თი . XVII-ე ს ა უკ უნ ე შ ი ე ვ როპ ა შ ი მ ოდა შ ი
შ ე მ ოვ ი და პ უდრი . კ ე ნ ი ე ლმ ა ვ ა ჭ ა რმ ა ფი რი ნ მ ა ა ღმ ოა ჩ ი ნ ა
ოდე კ ოლონ ი ს მ ომ ზა დე ბ ი ს ს ა ი დუმ ლო წ ყ ა ლს ა მ ა ტე ბ და ე თე როვ ა ნ
ზე თე ბ ს და ც ი ტრუს ი ს ა რომ ა ტს . ს ხ ვ ა ვ ე რს ი ი თ ოდე კ ოლონ ი ს
რე ც ე პ ტი გ ა მ ოი გ ონ ე ს ე ს პ ა ნ ე ლმ ა ბ ე რე ბ მ ა , ფი რი ნ მ ა მ ა თთა გ ა ნ
ი ყ ი და და 1709 წ ე ლს გ ა ს ა ყ ი დე ლა დ გ ა მ ოი ტა ნ ა .

62. ღვ ი ნ ო უძ ვ ე ლე ს ი ა ლკ ოჰ ოლური ს ა ს მ ე ლი ა . ს ა კ მ ა ოდი დი დი ხ ნ ი ს

წ ი ნ და ი წ ყ ე ს მ ი ს ს ა ს ა რგ ე ბ ლო თვ ი ს ე ბ ე ბ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ ს ა უბ ა რი .
ჯე რ კ ი დე ვ ჰ ი პ ოკ რა ტე ს მ ი ა ჩ და , რომ ღვ ი ნ ო დი ე ტური პ როდუქ ც ი ა ა
და ა მ ბ ობ და , რომ ჯა ნ მ თე ლი თუ ა ვ ა დმ ყ ოფი ა და მ ი ა ნ ი ს თვ ი ს
ნ ა ტურა ლური ღვ ი ნ ი ს ა და თა ფლი ს მ ი ღე ბ ა ა უც ი ლე ბ ე ლი ა ოღონ დ
ზომ ი ე რი რა ოდე ნ ობ ი თ. ჰ ი პ ოკ რა ტე ს წ ე რდა რომ ღვ ი ნ ო და თა ფლი
ა მ ღგ ზნ ე ბ ი , გ ა მ ა მ ხ ნ ე ვ ე ბ ე ლი
და შ ი მ შ ი ლი ს და მ ა ა მ ე ბ ე ლი ს ა შ ვ ა ლე ბ ე ბ ი ა .ც ნ ობ ი ლი ა , რომ
ღვ ი ნ ოს გ ა ა ჩ ნ ი ა მ ა ტონ ი ზი რე ბ ე ლი მ ოქ მ ე დე ბ ა ,
ხ ს ნ ი ს და ღლი ლობ ა ს . რა თქ მ ა უნ და ს ა ჭ ი როა მ ი ს ი ზომ ი ე რი
მ ი ღე ბ ა . ს ა კ მ ა რი ს ი ა ე რთი პ ა ტა რა ჭ ი ქ ა კ ონ ი ა კ ი ს ა ნ
ღვ ი ნ ოს და ლე ვ ა , რომ მ ძ ი მ ე დღი ს შ ე მ დე გ ა და მ ი ა ნ ე ბ მ ა შ ვ ე ბ ა
ი გ რძ ნ ოს .
ღვ ი ნ ი ს ს ა მ კ ურნ ა ლო თვ ი ს ე ბ ე ბ ი გ ა ნ პ ი რობ ე ბ ული ა ა რა მ ა რტო
ს პ ი რტი თ, ა რა მ ე დ მ ა ს შ ი შ ე მ ა ვ ა ლი ს ხ ვ ა კ ომ პ ონ ე ნ ტე ბ ი თა ც .
ყ ურძ ე ნ ი ს ღვ ი ნ ოშ ი შ ე დი ა ნ ფრუქ ტოზა და გ ლუკ ოზა . წ ი თე ლ
ღვ ი ნ ოშ ი ს ა ს ა რგ ე ბ ლო
ნ ი ვ თი ე რე ბ ე ბ ი მ ე ტი ა ვ ი დრე თე თრშ ი . მ ა ს შ ი ა რი ს ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა
ვ ი ტა მ ი ნ ე ბ ი : B1, B2, P. P ვ ი ტა მ ი ნ ი ა მ ა გ რე ბ ს ს ი ს ხ ლ-
ძ ა რღვ ე ბ ი ს კ ე დლე ბ ს და ა წ ე ს რი გ ე ბ ს ნ ი ვ თი ე რე ბ ა თა ც ვ ლა ს .

63. შ ე ი ძ ლე ბ ა ი თქ ვ ა ს , რომ რა ი ნ დული ს ული ს კ ვ ე თე ბ ა

ლა ი ტმ ოტი ვ ა დგ ა ს დე ვ ს მ თლი ა ნ ა დ შ უა ს ა უკ უნ ე ბ ი ს ე პ ოქ ა ს .
ჯვ ა როს ნ ული ლა შ ქ რობ ე ბ ი პ ი რდა პ ი რ ა ს ოც ი ა ც ი ა ს ჰ ქ მ ნ ი ს შ უა
ს ა უკ უნ ე ე ბ თა ნ , ა მ ი ტომ ა ც ა რ ა რი ს გ ა ს ა კ ვ ი რი , რომ მ ა თშ ი
მ ონ ა წ ი ლე მ ე ბ რძ ოლე ბ მ ა ს ა მ უდა მ ოთ და ი მ კ ვ ი დრა ა დგ ი ლი
მ ს ოფლი ო ლი ტე რა ტურა შ ი , ხ ე ლოვ ნ ე ბ შ ი და რა ც მ თა ვ ა რი ა
ი ს ტორი ა შ ი . შ უა ს ა უკ უნ ე ე ბ ი ს კ ულტურა ყ ვ ე ლა ზე მ ე ტა დ
რე ლი გ ი ურ და პ ოლი ტი კ ური მ ოტი ვ ე ბ ი თა ა გ ა ნ პ ი რობ ე ბ ული .
მ ი უხ ე და ვ ა დ ი მ ი ს ა რომ ა მ დროს ი ბ ა დე ბ ა რომ ა ნ ული , გ ოთი კ ური
და ს ხ ვ ა ს ა ი ნ ტე რე ს ო ს ტი ლი , მ ა შ ტა ბ ურა დ ა რ ი ქ მ ნ ე ბ ა მ ს ოფლი ო
მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ი ს კ ულტურული ძ ე გ ლე ბ ი და ხ ე ლოვ ნ ე ბ ი ს ნ ი მ უშ ე ბ ი .
ე ს ფა ქ ტი ე რთე რთ გ ა ნ მ ა პ ი რობ ე ბ ე ლ მ ი ზე ზა დ ი ქ ნ ა მ ი ჩ ნ ე ული
რა ი ნ დობ ი ს ი ნ ს ტი ტუტი ს ა ს ე თვ ა ლს ა ჩ ი ნ ოდ წ ა რმ ოს ა ჩ ე ნ ა დ ა ნ უ
ა რა ფე რი ყ ოფი ლა რა ი ნ დობ ა ზე უფრო ა მ ა ღფრთოვ ა ნ ე ბ ე ლი .
ს ა ი ნ ტე რე ს ოა ს ა ი და ნ ი ღე ბ ს ს ა თა ვ ე ს რა ი ნ დთა ი ნ ს ტი ტუტი .
რთული ა ვ თქ ვ ა დ თუ ვ ი ნ ი ყ ო პ ი რვ ე ლი რა ი ნ დი ი ს ტორი ა შ ი , მ ა გ რა მ
და ზუს ტე ბ ი თ შ ე გ ვ ი ძ ლი ა და ვ ა ს ა ხ ე ლოთ ტე ქ ს ტი , რა მ ა ც ს ა თა ვ ე
და უდო ლი ტე რა ტურა ს რა ი ნ დე ბ ზე .

64. ე ლი ზა ბ ე თ ბ ა თორი ყ ვ ე ლა ზე ც ნ ობ ი ლი ქ ა ლი მ ა ნ ი ა კ ი ა
ი ს ტორი ა შ ი . ი ს თა ვ ი ს ს ი ს ა ს ტი კ ი თ ა რი ს ყ ვ ე ლა ს ა თვ ი ს კ ა რგ ა დ
ც ნ ობ ი ლ გ რა ფ დრა კ ულა ს შ ორე ული ნ ა თე ს ა ვ ი . ე ლი ზა ბ ე თს ჰ ქ ონ და
ე პ ი ლე ფს ი ა . ე ს და ვ ა დე ბ ა გ ა მ ოწ ვ ე ული ი ყ ო ს ი ს ხ ლა მ ღრე ვ ი
ქ ორწ ი ნ ე ბ ი თ. ა მ ბ ობ ე ნ , რომ ე ლი ზა ბ ე თს შ ურდა ა ხ ა ლგ ა ზრდა
გ ოგ ონ ე ბ ი ს და ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა გ ვ ა რა დ ა წ ა მ ე ბ და მ ა თ. ს ი ს ხ ლი ს
და ნ ა ხ ვ ა ზე ი ს ც ოფე ბ ს ყ რი და . მ ოს ა მ ს ა ხ ურე ს ე რთ-ე რთი ც ე მ ი ს
დროს ე ლი ზა ბ ე თს მ ოე ჩ ვ ე ნ ა , რომ ხ ე ლი ს ი ს ნ ა წ ი ლი რომ ე ლზე და ც
მ ა ს ს ი ს ხ ლი მ ოხ ვ და გ ა ა ხ ა ლგ ა ზრდა ვ და . ქ ა ლბ ა ტონ ი ს გ ონ ე ბ ა შ ი
მ ა შ ი ნ ვ ე და ი ბ ა და ი დე ა , თუ როგ ორ უნ და შ ე ე ნ ა რჩ უნ ე ბ ი ა
ა ხ ა ლგ ა ზრდობ ა . მ ი ს ი ბ რძ ა ნ ე ბ ი თ გ ა ა კ ე თე ნ გ ა ლი ა “რკ ი ნ ი ს
ე კ ლე ბ ი თ”. გ ოგ ონ ა ს შ ე ა გ დე ბ დნ ე ნ გ ა ლი ა შ ი და ა წ ა მ ე ბ დნ ე ნ
ც ხ ე ლი გ ა ვ ა რვ ა რე ბ ული შ ა ნ თე ბ ი თ, ა მ დროს გ ოგ ონ ა ს ე რჭ ობ ოდა
“ე კ ლე ბ ი ” და მ ი ს ი ს ი ს ხ ლი თ ხ დე ბ ოდა ი მ ა ბ ა ზა ნ ი ს ა ვ ს ე ბ ა , ს ა და ც
შ ე მ დგ ომ გ რა ფი ნ ი ა ჩ ა წ ვ ე ბ ოდა .
ც და მ ა რ გ ა ა მ ა რთლა . ე ლი ზა ბ ე თ ურჩ ი ე ს გ ა მ ოე ყ ე ნ ე ბ ი ნ ა
ა ზნ ა ურ გ ოგ ონ ა თა ს ი ს ხ ლი . ც ოტა ხ ა ნ შ ი 20 გ ოგ ონ ა და ი ბ ა რე ს , რომ
ვ ი თომ გ ა ე რთოთ ქ ა ლბ ა ტონ ი , მ ა გ რა მ ი ს ი ნ ი ს ი ს ხ ლი ს და ც ლი ს გ ა ნ
ი ქ ნ ე ნ გ ა რდა ც ვ ლი ლნ ი .

65. გ ს მ ე ნ ი ა თ რა მ ე კ ა ც ი -ჭ ა მ ი ა დი ქ ტა ტორი ს ი დი ა მ ი ნ ი ს
შ ე ს ა ხ ე ბ ? ი ს ი ყ ო უგ ა ნ დი ს პ რე ზი დე ნ ტი , კ ა ც ი რომ ე ლმ ა ც 70-ა ნ
წ ლე ბ შ ი შ ე ქ მ ნ ა ე რთ-ე რთი ყ ვ ე ლა ზე უს ა ს ტი კ ე ს ი ტოტა ლი ტა ლური
რე ჟ ი მ ი ა ფრი კ ა შ ი . ი ს მ ს ოფლი ოს და ა მ ა ხ ს ოვ რდა მ ი ს ი ს ი ს ხ ლი ა ნ ი
რე პ რე ს ი ე ბ ი თ- პ ი რა და დ ყ ა ვ ს მ ოკ ლული ოც ი ა თა ს ა მ დე კ ა ც ი . მ ა ს
გ ა ნ ა თლე ბ ა პ რა ქ ტი კ ულა დ ა რ ჰ ქ ონ და მ ი ღე ბ ული და ჭ ა ბ უკ ობ ა შ ი
ნ ა მ ც ხ ვ რე ბ ს ყ ი დდა , მ ა გ რა მ ი მ ი ს გ ა ც თვ ი თც ნ ობ ი ე რე ბ ი ს
შ ე მ დე გ , რომ ა მ ს ა ქ მ ე თი ც ხ ოვ რე ბ ა შ ი წ ა რმ ა ტე ბ ა ს ვ ე რ
მ ი ა ღწ ე ვ და ი ს წ ა ვ ი და ბ რი ტა ნ ულ ა რმ ი ა შ ი . 1962 წ ე ლს უგ ა ნ და
ხ დე ბ ა და მ ოუკ ი დე ბ ე ლი ს ა ხ ე ლმ წ ი ფო, ხ ოლო ი დი ა მ ი ნ ი კ ა პ ი ტა ნ ი .
რა მ დე ნ ი მ ე ხ ნ ი ს შ ე მ დე გ ი ს ა ტა რე ბ ს ს ა მ ხ ე დრო გ ა და ტრი ა ლე ბ ა ს
და ჩ ა მ ოა გ დე ბ ს პ რე ზი დე ნ ტს . შ ე დე გ ა დ 1971 წ ე ლს ა მ ი ნ ი გ ა ხ და
უგ ა ნ დი ს ს რულუფლე ბ ი ა ნ ი მ ა რთვ ე ლი .
1978 წ ე ლს ი დი ა მ ი ნ მ ა გ ა მ ოუც ხ ა და ომ ი ს ოც ი ა ლი ს ტურ
ტა ნ ზა ნ ი ა ს , რი თა ც ჩ ა მ ოი შ ორა უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლი მ ოკ ე ვ შ ი რე ე ბ ი
ს ა ბ ჭ ოთა კ ა ვ შ ი რი , კ უბ ა და ვ ი ე ტნ ა მ ი . მ ი უხ ე და ვ ა დ ლი ბ ი ი ს
ს ა მ ხ ე დრო და ხ მ ა რე ბ ი ს ა ა მ ი ნ ი ს რე ჟ ი მ ი ი ქ ნ ა გ ა ნ ა დგ ურე ბ ული ,
ხ ოლო თვ ი თ დი ქ ტა ტორი გ ა ი ქ ც ა კ ა და ფი ს თა ნ , ხ ოლო შ ე მ დე გ
გ ა და ვ ი და ს ა უდი ს ა რა ბ ე თშ ი ს ა და ც მ ოკ ვ და 2003 წ ე ლს .

66. ი ნ დი ე ლე ბ ზე ჩ ვ ე ნ ი წ ა რმ ოდგ ე ნ ა ხ შ ი რა დ რომ ა ნ ტი ული ა და ა რ

ე მ თხ ვ ე ვ ა რე ა ლობ ა ს . კ ი ნ ო-ფი ლმ ე ბ ი და ნ და ი ნ დი ე ლე ბ ი ს შ ე ს ა ხ ე ბ
წ ა ნ ა კ ი თხ ი წ ი გ ნ ე ბ ი და ნ ვ ი ც ი თ, რომ ი ს ი ნ ი ხ ი ს ტოტე ბ ი ს გ ა ნ ა ნ
ლე რწ მ ი ს გ ა ნ ა გ ე ბ ულ, გ უმ ბ ა თი ს ე ბ ურ ქ ოხ შ ი ც ხ ოვ რობ ე ნ ,
რომ ე ლს ა ც ვ ი გ ვ ა მ ს უწ ოდე ბ ე ნ და ბ უმ ბ ულე ბ ი თ მ ორთული ტყ ა ვ ი ს
ტა ნ ი ს ა მ ოს ი ა ც ვ ი ა თ. თა ნ ა მ ე დროვ ე ი ნ დი ე ლე ბ ი ჯი ნ ს ე ბ ს ა და
მ ა ი ს ურე ბ ს ი ც მ ე ვ ე ნ და ნ ა ც ი ონ ა ლურ ე როვ ნ ულ ს ა მ ოს მ ხ ოლოდ
ი შ ვ ი ა თა დ დღე ს ა ს წ ა ულე ბ ი ს დროს თუ გ ა ი ხ ს ე ნ ე ბ ე ნ .
ი ნ დი ე ლთა ე რთ-ე რთი ტომ ი , რომ ე ლი ც ჯუნ გ ლე ბ შ ი ც ხ ოვ რობ ს
შ ე ნ ა რჩ უნ ე ბ ული ა ქ ვ ს მ ა მ ა -პ ა პ ური ტრა დი ც ი ე ბ ი . გ ა მ ორჩ ე ული ა
მ ა თი ჩ ა ც მ ულობ ა , ც ხ ოვ რე ბ ი ს წ ე ს ი . ე ს ე ნ ი ა კ ე ჩ უა ს ტომ ი ს
ი ნ დი ე ლე ბ ი , რომ ლე ბ ი ც ა რც ჯი ნ ს ე ბ ი თ და დი ა ნ და ა რც მ ა ნ ქ ა ნ ე ბ ი
ყ ა ვ თ. ს ა ი ნ ტე რე ს ოა რომ კ ე ჩ უა ს ტომ ე ლე ბ ი თა მ ბ ა ქ ოს მ ხ ოლოთ
ლოც ვ ი ს დროს ე წ ე ვ ი ა ნ . მ ა თი ა ზრი თ ს ულ ს ხ ვ ა ს ა მ ყ ა როშ ი
ვ ი ც ხ ოვ რე ბ დი თ, თე თრკ ა ნ ი ა ნ ე ბ ს ყ ოვ ე ლი მ ოწ ე ვ ი ს დროს რომ
ე ლოც ა თ. ი ნ დი ე ლთა რე ზე რვ ა ც ი ე ბ შ ი ა მ ე რი კ ული და კ ა ნ ა დური
კ ა ნ ონ ე ბ ი ა რ მ ოქ მ ე დობ ს , რა დგ ა ნ ყ ვ ე ლა ტომ ს თა ვ ი ს ი კ ა ნ ონ ი
ა ქ ვ ს . ნ ე ბ ა რთვ ი ს გ ა რე შ ე , მ ა თ ს ურა თს ა ც ვ ე რ გ ა და უღე ბ თ. ი ს ი ნ ი
ლა კ ონ ურა დ ლა პ ა რა კ ობ ე ნ . ყ ვ ე ლა ზე გ ა ვ რც ე ლე ბ ული ფრა ზა ა “მ ზე ს
უყ ურე და ჩ რდი ლე ბ ს ვ ე რ და ი ნ ა ხ ა ვ .”

67. 1998-1999 წ ლე ბ შ ი ჩ ა ტა რდა ე ქ ს პ ე დი ც ი ა უძ ვ ე ლე ს ტი ბ ე ტშ ი

ჰ ი მ ა ლა ი ს მ თე ბ შ ი . ა ქ ა ღმ ოჩ ე ნ ი ლ ი ქ ნ ა რა მ ოდე ნ ი მ ე ტბ ა -
”ც ოც ხ ა ლი ” და ”მ კ ვ და რი ” წ ყ ა ლი .ა ს ე ვ ე პ ი რა მ ი დე ბ ი ს უდი დე ს ი
კ ომ პ ლე ქ ს ი , რა ც ჩ ა მ ა ლული ი ყ ო მ თე ბ შ ი . გ ა მ ოკ ვ ლე ვ ე ბ ი ს
მ ი ხ ე დვ ი თ გ ა ი რკ ვ ა რომ წ ყ ა ლს შ ე უძ ლი ა შ ე ი ნ ა ხ ოს ი მ ფორმ ა ც ი ა .
ა ღმ ოჩ ე ნ ი ლ ტე რი ტორი ა ზე ”ც უდი ” უჯრე დი ს გ ა რშ ე მ ო გ როვ დე ბ ა
წ ყ ა ლი , რომ ე ლი ც ა ა ქ ტი ურე ბ ს მ ა ს შ ი ”ს ი კ ვ დი ლი ს გ ე ნ ს ” და
ა ნ ა დგ ურე ბ ს მ ა ს . ხ ოლო ”ჯა მ რთე ლი ” უჯრე დი ს ი რგ ვ ლი ვ გ როვ დე ბ ა
ი ს ე თი წ ყ ა ლი , ს ა და ც გ ა ა ქ ტი ურე ბ ული ა ”ს ი ც ოც ხ ლი ს გ ე ნ ი ”. ე ს
ტბ ე ბ ი გ ა ს ა ი დუმ ლე ბ ული ი ყ ო დი დი დროი ს გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი და
ს წ ორე დ ა მ ე ქ ს პ ე დი ც ი ა ს დროს ე რთ- ე რთმ ა ი ოგ მ ა გ ა მ ოა მ ჟ ღა ვ ნ ა
ს ა ი დუმ ლო. ა ღმ ოჩ ნ და , რომ ტბ ე ბ ს უძ ვ ე ლე ს ი დროი და ნ მ ე დი ტა ც ი ი ს
დროს და ა ს ე ვ ე ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ს ა მ კ ურნ ა ლო ს ა შ უა ლე ბ ე ბ ი ს თვ ი ს ა ც
ი ყ ე ნ ე ბ დნ ე ნ . ს წ ორე დ ა მ ტბ ე ბ ი და ნ გ ა მ ოს ულ წ ყ ა როს წ ყ ა ლს ,
რომ ე ლი ც კ ლდე შ ი მ ოე დი ნ ე ბ ოდა ”მ კ ვ და რ წ ყ ა ლს ” ე ძ ა ხ დნ ე ნ ხ ოლო
ც ოც ხ ა ლს ”ძ ლი ე რს ”.
ე ქ ს პ ე დი ც ი ი ს წ ე ვ რე ბ მ ა ა გ რე თვ ე ა ღმ ოა ჩ ი ნ ა ს ა ფე ხ ურე ბ ი ა ნ ი
პ ი რა მ ი დე ბ ი ,რომ ე ლთა უმ ე ტე ს ი ნ ა წ ი ლი ს ა უკ უნ ე ე ბ ს
გ ა რდა ე ქ მ ნ ა . ა ს ე ვ ე ა დგ ი ლი ჰ ქ ონ და უდი დე ს ი ქ ვ ი ს ნ ა ტე ხ ე ბ ი ს
ა ღმ ოჩ ე ნ ა ს , რომ ე ლი ც ძ ა ლი ა ნ გ ა ვ და ა და მ ი ა ნ ი ს
გ ა მ ოს ა ხ ულე ბ ე ბ ს .
ძ ვ ე ლი ტი ბ ე ტური ლე გ ე ნ დი ს მ ი ხ ე დვ ი თ ჯე რ კ ი დე ვ უდი დე ს
წ ა რღვ ნ ა მ დე , როდე ს ა ც ჩ რდი ლოე თ პ ოლუს ი ს ხ ვ ა ა დგ ი ლზე
მ დე ბ ა რე ობ და დე და მ ი წ ა ზე გ ა მ ოჩ ნ დნ ე ნ ”ღმ ე რთი ს შ ვ ი ლე ბ ი ”
რომ ლე ბ მ ა ც ა ა შ ე ნ ე ს წ მ ი ნ და ქ ა ლა ქ ი .

68. ტე რე ნ ტი გ რა ნ ე ლი (კ ვ ი რკ ვ ე ლი ა ) და ი ბ ა და 1897 ს ა მ ე გ რე ლოშ ი

წ ა ლე ნ ჯი ხ ა შ ი ,ღა რი ბ ი გ ლე ხ ი ს ს ა მ ს ონ კ ვ ი რკ ვ ე ლი ა ს ოჯა ხ შ ი .
დე და ხ უთი წ ლი ს ა ს გ ა რდა ე ც ვ ა ლა .
ს ა მ ს ონ მ ა ც ოლა დშ ე ი რთოდა რი ა მ ე ბ ონ ი ა ,
რომ ე ლი ც მ ე ტა დს ა თნ ოდე დი ნ ა ც ვ ა ლი გ ა მ ოვ ი და .
ტე რე ნ ტი ს ჰ ყ ა ვ და ორი დე ბ ი მ ა შ ოდა ზოზი ა .
დე დი ნ ა ც ვ ა ლს გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თტე რე ნ ტი ყ ვ ა რე ბ ი ა .
მ ორწ მ უნ ე და რი ა ს ხ შ ი რა დდა ჰ ყ ა ვ და პ ა ტა რა ტე რე ნ ტი
წ ა ლე ნ ჯი ხ ი ს მ ა ც ხ ოვ ა რი ს ე კ ლე ს ი ა შ ი .ა მ დე და -
შ ვ ი ლური და მ ოკ ი დე ბ ულე ბ ი ს ნ ი შ ნ ა დპ ოე ტმ ა ს ონ ე ტი უძ ღვ ნ ა დე დი ნ ა
ც ვ ა ლს .
მ ი უხ ე და ვ ა დმ ა ტე რი ა ლური ხ ე ლმ ოკ ლე ობ ი ს ა მ შ ობ ლე ბ მ ა შ ვ ი დი წ ლი ს
ტე რე ნ ტი ს ოფე ლი ს ს ა ს წ ა ვ ლე ბ ე ლშ ი მ ი ა ბ ა რე ს . ს კ ოლა შ ი
„მ ოწ ა ფე თა მ ე ფე ს “ ე ძ ა ხ დნ ე ნ .
ტე რე ნ ტი ს წ ა ვ ლა ს თა ნ ე რთა დს ა ოჯა ხ ოს ა ქ მ ი ა ნ ობ ა შ ი ც ს ი ბ ე ჯი თე ს ი
ჩ ე ნ და ს კ ოლი და ნ მ ობ რუნ ე ბ ული ი ჯდა მ ა მ ი ს ს ა ხ ე ლოს ნ ოშ ი და წ ა ღე ბ ს
კ ე რა ვ და .უბ ე დურმ ა შ ე მ თხ ვ ე ვ ა მ ოჯა ხ ს ს ა ხ ლი და ე წ ვ ა ,ტე რე ნ ტი მ ე ე
ქ ვ ს ე კ ლა ს ი და ნ მ ოს წ ყ ვ ი ტა ს წ ა ვ ლა ს .
მ ი უხ ე და ვ ა და მ ი ს ა ი გ ი უფრომ ე ტი მ ონ დომ ე ბ ი თე წ ა ფე ბ ოდა ბ ი ბ ლი ოთ
ე კ ის წიგნ ე ბს .
ც ხ ოვ რე ბ ი ს ს ი მ კ ა ც რი ს გ ა მ ოგ ულჩ ა თხ რობ ი ლი და ს ე ვ დი ა ნ ი გ ა ხ და .
1918 წ ე ლს თბ ი ლი ს შ ი გ ა და ვ ი და . ა მ ა ვ ე წ ე ლშ ი გ ა რდა ე ც ვ ა ლა მ ა მ ა .
უს ა ხ ს როდდა რჩ ე ნ ი ლი ტე რე ნ ტი მ უშ ა ობ ა ს ი წ ყ ე ბ ს თბ ი ლი ს ი ს რკ ი ნ ი გ
ზი ს ს ა დგ ურზე - ჯე რვ ა გ ონ ე ბ ი ს გ ა და მ ბ ე ლა დ, ხ ოლოშ ე მ დე გ -
კ ონ დუქ ტორა დ.

69. ს ვ ა ს ტი კ ა ე რთ-
ე რთი ყ ვ ე ლა ზე უძ ვ ე ლე ს ი და ფა რთოდგ ა ვ რც ე ლე ბ ული გ რა ფი კ ული ს ი მ ბ
ოლოა ; ე ს ა ა მ კ ლა ვ ე ბ ომ ხ რი ლი ჯვ ა რი ს ს ა ხ ე ობ ა ,
რომ ე ლს ა ც თი თქ მ ი ს ყ ვ ე ლა უძ ვ ე ლე ს კ ულტურა შ ი თუც ი ვ ი ლი ზა ც ი ა შ ი ს
ა კ რა ლური მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ა ქ ონ და .ს ვ ა ს ტი კ ი ს მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ა ა რა ე რთგ
ვ ა როვ ა ნ ი ა , ს ვ ა ს ტი კ ი ს ა რა ს რული ფრა გ მ ე ნ ტე ბ ი ნ ა პ ოვ ნ ი ა
როგ ორც შ უა მ დი ნ ა რე თშ ი ი ს ე ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ტე რი ტორი ა ზე .
ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი ს ვ ა ს ტი კ ა უძ ვ ე ლე ს ი ხ ა ნ ი და ნ ა რი ს ც ნ ობ ი ლი .
ა შ კ ა რა ა , რომ ქ ა რთულრე ა ლობ ა შ ი ს ვ ა ს ტი ა კ ა და ბ ორჯღა ლი
ი მ თა ვ ი თვ ე უდი დე ს ი და ტვ ი რთვ ი ს ა და ს ა კ რა ლური მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ი ს
ი ყ ო. ე ს ორნ ა მ ე ნ ტული კ ომ პ ოზი ც ი ა მ ი ი ჩ ნ ე ვ ოდა მ ზი ს მ ი ს ტე რი ა დ,
ს ი ც ოც ხ ლი ს უკ ვ და ვ ყ ოფი ს , ს ა ი დუმ ლოც ოდნ ი ს , ძ ა ლა -უფლე ბ ი ს ,
შ ე მ ომ ქ მ ე დი ძ ა ლი ს , კ ე თი ლდღე ობ ი ს ა და ნ ა ყ ოფი ე რე ბ ი ს ს ი მ ბ ოლოდ.
12
შ უმ ე რშ ი ს ვ ა ს ტი კ ა ს ი ყ ვ ა რული ს ა და ნ ა ყ ოფი ე რე ბ ი ს ქ ა ლღმ ე რთი ი ნ ა
ნ ა ს ს ი მ ბ ოლოა , ა ქ ი გ ი პ ი რდა პ ი რკ ა ვ შ ი რშ ი ა ნ ა ყ ოფი ე რე ბ ა ს თა ნ .
გ ა რდა ა მ
მ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ ი ს ა შ უმ ე რე ბ ი გ რა ფი კ ულკ ა ლე ნ და რს ს ვ ა ს ტი კ ი ს ფორმ ა
ს ა ძ ლე ვ დნ ე ნ .
ა ქ ოთხ ი ქ ა ლი ს ს ი ლუე ტი წ ე ლი წ ა დი ს ოთხ დროს ნ ი შ ნ ა ვ და , ხ ოლო
თი თოე ული ს ი ლუე ტი ს ს ა მ ი ნ ა წ ნ ა ვ ი ს ე ზონ შ ი ს ა მ ი თვ ი ს ა რს ე ბ ობ ა ს .
ჰ ი ტლე რმ ა პ ი რვ ე ლა დ 1920
წ ე ლს გ ა მ ოი ყ ე ნ ა ს ვ ა ს ტი კ ა როგ ორც ს ა კ უთა რი მ ოძ რა ობ ი ს ს ი მ ბ ოლო.
ჰ ი ტლე რი მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თწ ე რდა „ე ფე ქ ტი ი მ დე ნ ა დდი დი ი ყ ო,
რომ ყ უმ ბ ა რი ს ა ფე თქ ე ბ ა ს ჯობ და ”

70. ზუს ტა და რა ვ ი ნ ი ც ი ა ნ ,
როდი ს გ ა მ ოი გ ონ ე ს პ ი რვ ე ლი მ ე ქ ა ნ ი კ ური ს ა ა თი .
მ ა გ რა მ ც ნ ობ ი ლი ა რომ პ ი რვ ე ლი ს ა ა თე ბ ი ,
რომ ლი ს გ ა და ტა ნ ა ც შ ე ს ა ძ ლე ბ ე ლი ი ყ ო, 1500 წ ე ლს გ ა ჩ და ,
რა ც მ ე ს ა ა თე ობ ი ს გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ა შ ი მ ნ ი შ ვ ნ ე ლოვ ა ნ ი ე ტა პ ი გ ა ხ და .
ჩ ვ ე ნ თვ ი ს ჩ ვ ე ული მ ა ჯი ს ს ა ა თე ბ ი შ ე და რე ბ ი თმ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თშ ე მ ოვ ი
და . მ ა ნ ფა რთოგ ა მ ოყ ე ნ ე ბ ა გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თკ ი ქ ა ლე ბ შ ი XIX
ს ა უკ უნ ი ს მ ი წ ურული ს თვ ი ს ჰ პ ოვ ა .
პ ი რვ ე ლი მ ს ოფლი ოომ ი ს დროს ა რტი ლე რი ი ს ოფი ც რე ბ მ ა და ი ნ ა ხ ე ს ,
რომ ს ა ა თი ს მ ა ჯი თტა რე ბ ა უფრომ ოს ა ხ ე რხ ე ბ ე ლი ი ყ ოვ ი დრე ჯი ბ ი თ.
მ ა ს შ ე მ დე გ მ ა ჯი ს ს ა ა თე ბ ი უფროდა უფრომ ე ტპ ოპ ულა რობ ა ს ი ხ ვ ე ჭ ა ვ
და .
ც ხ ა დი ა გ ვ ს ურს ი ს ე თი ს ა ა თი შ ე ვ ი ძ ი ნ ოთ, როგ ორი ც მ ოგ ვ წ ონ ს .
ბ ე ვ რი ს თვ ი ს მ ნ ი შ ვ ნ ე ლი ა ქ ვ ს ა რა მ ა რტოპ რა ქ ტი კ ულდა ფუნ ქ ც ი ურმ ხ
ა რე ე ბ ს , ა რა მ ე დე ს თე ტი ურს ა ც .
გ ა რდა ა მ ი ს ა გ ა მ ოც დი ლი მ ე ს ა ა თე გ ვ ი რჩ ე ვ ს , ი მ ა ზე ც ვ ი ფი ქ როთ,
თურა ს მ ოვ ე ლი თს ა ა თი და ნ . ვ ა ტა რე ბ თმ ა თყ ოვ ე ლდღე მ თე ლი დღი ს
გ ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი თუმ ხ ოლოდგ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ულშ ე მ თხ ვ ე ვ ე ბ ი ს დროს .და
ე ქ ვ ე მ დე ბ ა რე ბ ა ე ს ს ა ა თი და რტყ მ ე ბ ს ა ნ ტე მ პ ე რა ტური ს მ კ ვ ე თრც ვ ლ
ი ლე ბ ე ბ ს .მ ა გ ა ლი თა დქ ი მ ი ურნ ი ვ თი ე რე ბ ე ბ თა ნ ა ნ ზღვ ი ს წ ყ ა ლთა ნ ხ
შ ი რი შ ე ხ ე ბ ი ს შ ე დე გ ა დ, შ ე ი ძ ლე ბ ა ს ა ა თი ს ს ა მ ა ჯური ს ა ნ კ ორპ უს ი ს
და ზი ა ნ ე ბ ა ს ჰ ქ ონ დე ს ა დგ ი ლი .
ა მ ი ტომ გ ონ ი ვ რული ა ა მ ფა ქ ტე ბ ი ს მ ხ ე დვ ე ლობ ა შ ი მ ი ღე ბ ა .

71. კ ა კ ა პ ოა ნ უ
"ბ უთუთი ყ უშ ი “ა რი ს უნ ი კ ა ლური ფრი ნ ვ ე ლი .ი ს ძ ლი ე რგ ა ნ ს ხ ვ ა ვ დე ბ ა
თა ვ ი ს ი ნ ა თე ს ა ვ ე ბ ი ს გ ა ნ . ყ ვ ე ლა ზე დი დი გ ა ნ მ ა ს ხ ვ ა ვ ე ბ ე ლი ნ ი შ ა
ნ ი ა რი ს ი ს რომ კ ა კ ა პ ოვ ე რდა ფრი ნ ა ვ ს .
ე ვ ოლუც ი ი ს დროს ი ს ე მ ოხ და რომ ჩ ი ტე ბ ს და ე კ ა რქ ა თფრე ნ ი ს უნ ა რი .
ე ს გ ა მ ოწ ვ ე ულ ი ქ ნ ა ი მ ი თ,
რომ ფრი ნ ვ ე ლე ბ ი ც ხ ოვ რობ დე ნ ი ზოლა ც ი ა შ ი და მ ა თა რი ც ი ა ნ მ ტა ც ე ბ ლ
ე ბ ი . ე რთა დე რთი , რა ც კ ა კ ა პ ოს შ ე უძ ლი ა ა რი ს ხ ე ზე ა ძ ვ რომ ა .გ ა რდა
ა მ ი ს ა კ ა კ ა პ ოყ ვ ე ლა ზე დი დხ ა ნ ს მ ც ხ ოვ რე ბ ი თუთი ყ უშ ი ა .ფრი ნ ვ ე ლი
ს ს ი ც ოც ხ ლი ს ხ ა ნ გ რძ ლი ვ ობ ა ა ჭ ა რბ ე ბ ს 95 წ ე ლს ხ ოლო
წ ონ ა შ ე ა დგ ე ნ ს 4 კ ი ლო-გ რა მ ს .როგ ორც ა ღნ ი შ ნ ა ვ ე ნ
კ ა კ ა პ ოს ა ქ ვ ს ს ა ს ი ა მ ოვ ნ ოს უნ ი .
ს ა ვ ა რა უდოდე ს ა რი ს ბ უნ ე ბ რი ვ ი ი ნ ს ტი ნ ქ ტი ,
რომ ე ლი ც მ ი ა ნ ი შ ნ ე ბ ს ს ხ ვ ა თუთი ყ უშ ს მ ი ს ა ქ ყ ოფნ ა ზე .
პ რა კ ტი კ ულა დმ თე ლთა ვ ი ს ს ი ც ოც ხ ლე ს კ ა კ ა პ ოა ტა რე ბ ს მ ი წ ა ზე და ი მ
ტე რი ტორი ა ზე , რა ც ს ა ვ ს ე ა ხ ე ე ბ ი თდა ბ უჩ ქ ე ბ ი თ.
ფრი ნ ვ ე ლი ს ე ს ს ა ხ ე ობ ა გ ა და შ ე ნ ე ბ ი ს პ ი რა ს ა ა .მ ი ზე ზი კ ი ს ა კ მ ა ოდ
ბ ა ნ ა ლური ა ე ვ როპ ე ლე ბ მ ა შ ე ი ტა ნ ე ს მ ტა ც ე ბ ლე ბ ი ,რომ ლე ბ ი ც ჭ ა მ ე ნ
კ ვ ე რც ხ ე ბ ს და ნ ა დი რობ ე ნ დი დფრი ნ ვ ე ლე ბ ზე .
72. ს ხ ვ ა რა შ ე ი ძ ლე ბ ა უწ ოდომ ა ს თუა რა დი ა დი ?! კ ა ც ი ,
რომ ე ლმ ა ც გ ა უმ ე ორე ბ ე ლი დი ზა ი ნ ი ს ი შ ვ ი ა თი ს პ ორტული ა ვ ტომ ობ ი ლ
ე ბ ი ს შ ე ქ მ ნ ა შ ე ძ ლო, თა ვ ი ს ი ს ა ხ ე ლი უკ ვ და ვ ყ ო.
მ ომ ა ვ ა ლი მ ე წ ა რმ ი ს ,
ა ვ ტომ რბ ოლე ლი ს ა და დი ზა ი ნ ე რი ს ე ნ ც ოფე რა რი ს ც ხ ოვ რე ბ ა თა ვ ი და ნ
ვ ე უჩ ვ ე ულოთდა ი წ ყ ო. 1898 წ ლი ს 18 თე ბ ე რვ ა ლს ქ ა ლა ქ მ ოდე ნ ა ს
გ ა რე უბ ა ნ შ ი და ბ ა დე ბ ული ბ ა ვ შ ვ ი მ შ ობ ლე ბ მ ა ორი დღე რე გ ი ს ტრა ც ი ა
შ ი ვ ე რგ ა ა ტა რა ,
რა დგ ა ნ ძ ლი ე რი თოვ ი ს გ ა მ ოც ე ნ ტრა მ დე ვ ე რჩ ა ვ ი დნ ე ნ .ე ნ ც ო 10
წ ლი ს ა ი ყ ო, როც ა ა ვ ტორბ ოლი ს ს ა ნ ა ხ ა ვ ა დწ ა ი ყ ვ ა ნ ა .
შ ე ჯი ბ რი ი მ დროს ს ა ხ ე ლ-
გ ა ნ თქ მ ულმ ა ფე ლი ს ნ ა ზა რომ მ ოი გ ო.ს ა ნ ა ხ ა ობ ა მ ს ა შ ი ნ ლა დ ძ ლი ე რი
შ თა ბ ე ჭ დი ლე ბ ა მ ოა ხ დი ნ ა ბ ი ჭ ზე . 1918 წ ე ლს ,
პ ი რვ ე ლი მ ს ოფლი ოომ ი ს და მ თა ვ რე ბ ი ს თა ნ ა ვ ე ე ნ ც ომ ”ფი ა ტი ს ”
ს ა ა ვ ტომ ობ ი ლოკ ომ პ ა ნ ი ა შ ი მ უშ ა ობ ი ს და წ ყ ე ბ ა ც ა და ,
მ ა გ რა მ მ ი ს თვ ი ს ვ ა კ ა ნ ს ი ა ა რა ღმ ოჩ ნ და .
ი გ ი ვ ე წ ლი ს ბ ოლოს ტური ნ შ ი გ ა მ ომ ც დე ლი მ ძ ღოლი ს ა დგ ი ლი ი შ ოვ ა ე რთ
მ ომ ც როკ ომ პ ა ნ ი ა შ ი .
ე რთი წ ლი ს შ ე მ დე გ ფე რა რი მ ი ლა ნ შ ი კ ომ პ ა ნ ი ა CMN-
შ ი გ ა და ვ ი და და მ ა ლე ს ა ა ვ ტომ ობ ი ლორბ ოლე ბ შ ი მ ონ ა წ ი ლე ობ ა
და ი წ ყ ო.მ ი ს ი პ ი რვ ე ლი დე ბ ი უტი 4-ე ა დგ ი ლი თდა გ ვ ი რგ ვ ი ნ და .

73.
მ ე ქ ს ი კ ური ს ა მ ზა რე ულოა რი ს ი ნ დი ე ლთა და ე ვ როპ ლთა კ ული ნ ა რი ი ს კ
ომ ბ ი ნ ა ც ი ა . მ ა გ ა ლი თა დმ ა ი ა ს ა და ა ც ტე კ ე ბ ი ს გ ა ნ მ ა თე რგ ოთ
შ ე მ დე გ ი პ როდუქ ტე ბ ი ს ი მ ი ნ დი და მ ც ე ნ ა რე ე ბ ი ს ფოთლე ბ ი .
ა ს ე ვ ე მ ოყ ა ვ და თ გ ოგ რა , წ ი წ ა კ ა , ლობ ი ო, კ ა რტოფი ლი , პ ომ ი დორი .
და რა თქ მ ა უნ და ა მ ზა დე ბ დნ ე ნ კ ე რძ ს კ ა კ ტუს ი ს გ ა ნ ,
რომ ლი ს ფოთლე ბ ს ა ძ რობ დნ ე ნ ე კ ლე ბ ს , წ ვ ა ვ დნ ე ნ და ი ღე ბ დნ ე ნ
ბ ლი ნ ე ბ ი ს მ ა გ ვ ა რკ ე რძ ს .
ა დგ ი ლობ რი ვ ნ ა ნ ა დი რე ბ ი და ნ ი ნ დი ე ლე ბ ი ა მ ჯობ ი ნ ე ბ ნ ე ნ
ი ნ და ური ს ხ ორც ს . შ ი ნ ა ური ც ხ ოვ ე ლე ბ ი ღორე ბ ი ,
ძ როხ ე ბ ი და ც ხ ვ ა რი მ ე ქ ს ი კ ი ს ტე რი ტორი ა ზე გ ა მ ოჩ ნ და მ ხ ოლოდფრა ნ
გ კ ოლონ ი ზა ტორე ბ ი ს შ ე მ ოს ვ ლი ს შ ე მ დე გ .
მ ა თა გ რე თვ ე ჩ ა მ ოი ტა ნ ე ნ ხ ორბ ა ლი , შ ა ქ რი ს ლე რწ ა მ ი , ხ ა ხ ვ ი ,
ოხ რა ხ უშ ი და ჭ ა რხ ა ლი .

ჩ ი ნ ე თი და ნ ა ქ შ ე მ ოვ ი და ბ რი ნ ჯი ,
რომ ე ლი ც ა დგ ი ლობ რი ვ ი მ ოს ა ხ ლე ობ ი ს თვ ი ს ძ ა ლი ა ნ მ ა ლე გ ა ხ და ე რთე
რთი ყ ვ ე ლა ზე უს ა ყ ვ ა რლე ს ი კ ე რძ ი .
მ ე ქ ს ი კ ურს ა მ ზა რე ულოშ ი ს ა კ უთა რი ღვ ა წ ლი
შ ე ი ტა ნ ე ს კ ოვ ბ ოე ბ მ ა .
ი ს ე თი პ ოპ ულა რული კ ე რძ ე ბ ი როგ ორი ც ა ა : ს ტე ი კ ე ბ ი , „ბ უფა ლოს “
ფრთე ბ ი და ჰ ა მ ბ ურგ ე რე ბ ი ა ქ ს წ ორე დტე ხ ა ს ი და ნ და მ კ ვ ი დრნ ე ნ .

74. ს ი მ ი ნ დი ა რი ს პ როდუქ ტი ,
რი თა ც მ ე ქ ს ი კ ე ლე ბ ს შ ე უძ ლი ა თი ს ა უზმ ონ ი ს ა დი ლონ და ი ვ ა ხ შ მ ონ .
თუმ ოგ ი წ ე ვ თმ ე ხ ი კ ოს ქ უჩ ე ბ შ ი ს ე რი ნ ობ ა ა უც ი ლე ბ ლა დშ ე ი ძ ი ნ ე თ
ტა მ ა ლე ა დგ ი ლობ რი ვ ა ბ ორი გ ე ნ თა ე რთ-ე რთი უძ ვ ე ლე ს ი კ ე რძ ი .
მ ს ოფლი ოშ ი ც ნ ობ ი ლი ა კ ი დე ვ ე რთი კ ე რძ ი . მ ი ს ი მ ომ ხ ა დე ბ ა
ხ დე ბ ა ს ი მ ი ნ დი ს გ ა ნ .ე ს ა რი ს ტორტი ლი ა ა ნ უს ი მ ი ნ დი ს ლა ვ ა შ ი .
ი ს შ ე ი ძ ლე ბ ა და ა ქ უც მ ა ც ოწ ვ ე ნ ი ა ნ ი კ ე რძ ი ს თვ ი ს ა ნ შ ე კ ა მ ზოფა რშ ი
თ. გ ა მ ომ დი ნ ა რე ი ქ ე და ნ , თურა ს ა ხ ი ს ფა რშ ს ა ი რჩ ე ვ , მ ი ი ღე ბ ა
ნ ა ჩ ოს ი ,კ ე ს ა დი ლი ა ს ი ა ნ ტოს ტა დო.
ლა ვ ა შ ი ა გ რე თვ ე ტე ნ ი ა ნ თე ვ ზს ა ნ ს ოკ ოს .
დე ს ე რტზე და ც კ ი შ ე ს ა ძ ლე ბ ე ლი ა შ ე მ ოგ თა ვ ა ზონ ტორტი ლი ა
ტროპ ი კ ულხ ი ლი თ.
ა რა რი ს გ ა ს ა კ ვ ი რი ,
რომ მ ე ქ ს ი კ ე ლე ბ ს მ ი ი ჩ ნ ე ვ ე ნ ყ ვ ე ლა ზე ვ ნ ე ბ ი ა ნ ე რა დ,
რა დგ ა ნ ყ ვ ე ლა ფე რი რა ს ა ც ი ს ი ნ ი მ ი ი რთმ ე ვ ე ნ ა რი ს ს ა ოც რა დც ხ ა რე .
ა მ ა შ ი „და მ ნ ა შ ა ვ ე ა “ც ნ ობ ი ლი
წ ი წ ა კ ა ჩ ი ლი .თა ვ ი ს დროზე მ ი ს ი ონ ე რე ბ ი კ რძ ა ლა ვ დნ ე ნ მ ი ს როგ ორც
ჯოჯოხ ე თი ს მ ც ე ნ ა რი ს ,ჭ ა მ ა ს .
მ ა გ რა მ როგ ორც ც ნ ობ ი ლი ა ა კ რძ ა ლული ხ ი ლი ტკ ბ ი ლი ა –
ჩ ი ლი პ ოპ ული ა რული გ ა ხ და ა რა მ ხ ოლოდმ ე ქ ს ი კ ა შ ი ,ა რა მ ე დმ თე ლმ ს ო
ფლი ოშ ი .ა რს ე ბ ობ ს ჩ ი ლი ს 80მ დე ს ა ხ ე ობ ა .

75. XII-XIIIს ა უკ უნ ე შ ი დღე ვ ა ნ დე ლი მ ე ქ ს ი კ ი ს ა და

პ ე რუს ტე რი ტორი ა ზე ა ც ტე კ ე ბ ი ს ა და ი ნ კ ე ბ ი ს ორი ძ ლი ე რი ი მ პ ე რი ა ჩ
ა მ ოყ ა ლი ბ და .ორი ვ ე ი მ პ ე რი ა ე რთ
დროულა დ,თუმ ც ა და მ ოუკ ი დე ბ ლა დ,რა მ დე ნ ი მ ე ს ა უკ უნ ი ს გ ა ნ მ ა ვ ლობ
ა შ ი ა რს ე ბ ობ დნ ე ნ და ს ა ბ ოლოოდე ს პ ა ნ ე ლე ბ ი ს მ ი ე რა მ ე რი კ ი ს კ ონ ტი
ნ ე ნ ტი ს და პ ყ რობ ი ს შ ე დე გ ა დგ ა ნ ა დგ ურდნ ე ნ .
მ ე -12
ს ა უკ უნ ე შ ი ა ც ტე კ ე ბ ი ჩ რდი ლოე თი და ნ ს ა მ ხ რე თი ს კ ე ნ და ი ძ რნ ე ნ და ს
ა ბ ოლოოდმ ე ქ ს ი კ ი ს დღე ვ ა ნ დე ლი დე და ქ ა ლა ქ ი ს
მ ე ხ ი კ ოს მ ა ხ ლობ ლა დდა ს ა ხ ლდნ ე ნ .ი ს ი ნ ი თა ვ ს ს ოფლი ს მ ე ურნ ე ობ ი თ,
ვ ა ჭ რობ ი თდა ს ა მ ხ ე დროს ა მ ს ა ხ ური თი რჩ ე ნ დე ნ .XV
ს ა უკ უნ ე შ ი ა ც ტე კ ე ბ მ ა მ ე ზობ ე ლი ქ ა ლა ქ ე ბ ი ს და პ ყ რობ ა და ი წ ყ ე ნ და
დი დი ტე რი ტორი ე ბ ი შ ე მ ოი ე რთე ს .და პ ყ რობ ი ლი ტე რი ტორი ე ბ ი და ნ შ ე
მ ოქ ონ და თს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა პ როდუქ ტი ს ი მ ი ნ დი , ლობ ი ო , კ ა კ ა ო ,
ბ ა მ ბ ი ს ქ ს ოვ ი ლი ა ს ე ვ ე ვ ე რც ხ ლი და ოქ რო.ა ც ტე კ ე ბ ი ს და პ ყ რობ ი თი ო
მ ე ბ ი ს მ თა ვ ა რი მ ი ზა ნ ი ი ყ ოტყ ვ ე ე ბ ი ს ხ ე ლშ ი ჩ ა გ დე ბ ა .
მ ა თი რწ მ ე ნ ი თღმ ე რთე ბ ს ა და მ ი ა ნ ი ს ს ი ს ხ ლი ჭ ი რდე ბ ოდა თ, ს წ ორა დ
ა მ ი ს თვ ი ს ღმ ე რთე ბ ს ტყ ვ ე ე ბ ს ს წ ი რა ვ დნ ე ნ მ ს ხ ვ ე რპ ლა დ.ე ს რი ტუა ლ
ი ქ ა ლა ქ ი ს მ თა ვ ა რტა ძ ა რშ ი ხ დე ბ ოდა .XV ს ა უკ უნ ე შ ი მ ს ხ ვ ე რპ ლთ
შ ე წ ი რვ ი ს ტრა დი ც ი ა მ ა ც ტე კ ე ბ ი და ღუპ ვ ა მ დე მ ი ი ყ ვ ა ნ ა .
და მ პ ყ რობ ე ლე ს პ ა ნ ე ლე ბ ი ს გ ა რდა
ა ც ტე კ ე ბ ს ბ რძ ოლა გ ა უმ ა რთა მ ა თი ს ი ს ა ს ტი კ ი თუკ მ ა ყ ოფი ლომ ე ზობ ლ
მ ა ტომ ე ბ მ ა . ს ა ბ ოლოოდა ც ტე კ ე ბ ი ს ი მ პ ე რი ი ს და შ ლა მ ოხ და XVI
ს ა უკ უნ ე შ ი .
76.
პ ი რვ ე ლმ ა ზღვ ა ოს ნ ე ბ მ ა ,რომ ლე ბ მ ა ც ა მ ე რი კ ი ს კ ონ ტი ნ ე ნ ტზე და დგ
ა ფე ხ ი ,
ყ ურა დღე ბ ა მ ი ა ქ ც ი ე ს უჩ ვ ე ულოე კ ლი ა ნ მ ც ე ნ ა რე ს და გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ უ
ლი ე გ ზე მ პ ლი ა რე ბ ი ს ა მ შ ობ ლოშ ი წ ა მ ოი ღე ს .
ა ს ე და ი წ ყ ოკ ა ქ ტუს მ ა მ ოგ ზა ურობ ა მ თე ლს მ ს ოფლი ოშ ი .

თა ნ ა მ ე დროვ ე თა ვ ა რა უდი თკ უნ ძ ულმ ა და გ ა ს კ ა რზე , შ რი -

ლა ნ კ ა შ ი და ა ფრი კ ა შ ი კ ა ქ ტუს ე ბ ი შ ე ი ტა ნ ე ს ,
ხ ოლომ ა თი ს ა მ შ ობ ლოა მ ე რი კ ა ა .ა რს ე ბ ობ ს ლე გ ე ნ და ,
რომ ლი ს თა ნ ა ხ მ ა და ც ტე კ ე ბ მ ა და ა რს ე ს ქ ა ლა ქ ი ტე ნ ოჩ ტი ტლა ნ ი
(”წ მ ი ნ და ოპ უნ ც ი ი ს ქ ა ლა ქ ი "), თა ნ ა მ ე დროვ ე მ ე ხ ი კ ო.
ლე გ ე ნ და გ ა დმ ოგ ვ ც ე მ ს ,
რომ ძ ვ ე ლმ ა ა ც ტე კ ე ბ მ ა ტე ს კ ოკ ოოპ უნ ც ი ი ს ტბ ი ს ნ ა პ ი რზე და ი ნ ა ხ ე ს
ა რწ ი ვ ი , რომ ე ლი ც გ ვ ე ლს გ ლი ჯა ვ და . მ ა თმ ა ი ფი ქ რე ს ,
ე ს კ ა რგ ი ს ნ ი შ ა ნ ი ა ოდა ა მ ა დგ ი ლა ს ქ ა ლა ქ ი შ ე ქ მ ნ ე ს . ე ს მ ოხ და 1325
წ ლი ს 18 ი ვ ლი ს . კ ა ქ ტუს ი ”ოპ უნ ც ი ა "
გ ა მ ორჩ ე ული ა ი გ ი მ ე ქ ს ი კ ი ს ე როვ ნ ულგ ე რბ ს ა მ შ ვ ე ნ ე ბ ს .
მ ე ქ ს ი კ ა შ ი ს ა ა ხ ა ლწ ლოდღი ა ც ი ს ქ ვ ე შ კ ა ქ ტუს ს ბ ა ვ შ ვ ე ბ ი ს ა თა მ ა შ ო
ე ბ ი თრთა ვ ე ნ და ე ს მ ა თი ნ ა ძ ვ ი ს ხ ე ა .

როგ ორც ც ნ ობ ი ლი ა ვ ე რც ე რთი ჯი შ ი ს ძ ა ღლი ვ ე რი ტა ნ ს კ ა ქ ტუს ს .

ე ს კ ა რგ ა დი ც ოდნ ე ნ ვ ე ლური და ს ა ვ ლე თი ს პ ი რვ ე ლმ ოს ა ხ ლე ე ბ მ ა და შ ე
ს ა ბ ა მ ი ს ა დ, თა ვ ი ს ს ა ს ა რგ ე ბ ლოდი ყ ე ნ ე ბ დნ ე ნ .
ი ს ი ნ ი ს ა მ ოს ა ხ ლოს კ ა ქ ტუს ი ს ღობ ე ს ი რგ ვ ლი ვ
შ ე მ ოა ვ ლე ბ დნ ე ნ და ა მ ი თი ც ა ვ დნ ე ნ თა ვ ს კ ოი ოტე ბ ი ს თა ვ და ს ხ მ ი და ნ
.

77. ი ს ტორი კ ოს ე ბ მ ა მ ა რა ოს წ ა რმ ოშ ობ ი ს ზუს ტი თა რი ღი ა რ ი ც ი ა ნ ,

მ ი ს ”ა ვ ტორობ ა ს ” ე რთდროულა დ ი ჩ ე მ ე ბ ე ნ ჩ ი ნ ე ლე ბ ი ც ,
ი ა პ ონ ე ლე ბ ი ც და ი ნ დოე ლე ბ ი ც . ი ა პ ონ ურ კ ულტურა შ ი თი თე ულ
ნ ი ვ თს თა ვ ი ს ი ს ი მ ბ ოლი კ ა ა ქ ვ ს .მ ა რა ო ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა
ც ე რე მ ონ ი ე ბ ი ს დროს გ ა მ ოი ყ ე ნ ე ბ ოდა . ჩ ი ნ ე ლი
ი მ პ ე რა ტორე ბ ი წ ყ ა ლობ ი ს ნ ი შ ნ ა თ, მ ა რა ოე ბ ი თ ა ს ა ჩ უქ რე ბ დნ ე ნ
”და მ ს ა ხ ურე ბ ულ” მ ოხ ე ლე ე ბ ს . ს ხ ვ ა თა შ ორი ს ჩ ი ნ ე თშ ი მ ა რა ო
დღე ს ა ც და მ ც ა ვ და ს ი ც ოც ხ ლი ს გ ა მ ა ხ ა ნ გ რძ ლი ვ ე ბ ე ლ ძ ლი ე რ
თი ლი ს მ ა დ ი თვ ლე ბ ა .
ა ს ი რი ე ლე ბ ი თვ ი ს , ს პ ა რს ე ლე ბ ი ს თვ ი ს , ი ნ დოე ლე ბ ი ს ა თვ ი ს და
ძ ვ ე ლი ე გ ვ ი პ ტე ლე ბ ი ს თვ ი ს მ ა რა ო ძ ა ლა უფლე ბ ი ს , ს ი მ შ ვ ი დი ს ა და
ნ ე ტა რე ბ ი ს ს ი მ ბ ოლოა . ე გ ვ ი პ ტე შ ი მ ა რა ო ფა რა ონ ი ს ა ტრი ბ უტი კ ა
ი ყ ო.მ ა რა ოს ტა რე ბ ი ს უფლე ბ ა მ ხ ოლოდ მ ი ს ი ოჯა ხ ი ს წ ე ვ რე ბ ს
ჰ ქ ონ და ,მ ა თ ”მ ა რც ხ ე ნ ა მ ხ რი და ნ და მ ნ ი ა ვ ე ბ ლე ბ ი ს ” ტი ტული
ე ნ ი ჭ ე ბ ოდა თ. ბ ე რძ ნ ულ მ ი თოლოგ ი ა შ ი მ ა რა ო ქ ა ლურობ ი ს ს ი მ ბ ოლო
და ს ი ყ ვ ა რული ს ქ ა ლღმ ე რთი ს ა ფროდი ტე ს ა ტრი ბ უტი ა . ა ნ ტი კ ურ
რომ შ ი კ ი მ ა რა ოს გ ა მ ოყ ე ნ ე ბ ა მ ა ხ ა ლი ხ ე ლობ ა შ ე ჰ ქ მ ნ ა - მ ონ ე ბ ს
ს პ ე ც ი ა ლურა დ წ რთვ ნ ი დნ ე ნ და მ ა თ მ ა რა ოს ქ ნ ე ვ ა ე ვ ა ლე ბ ოდა თ.

ბ ი ზა ნ ტი ა შ ი ტა რი ა ნ ი მ ა რა ოე ბ ი ს ა ზე ი მ ო ღვ თი ს მ ს ა ხ ურე ბ ი ს
დროს გ ა მ ოი ყ ე ნ ე ბ ოდა . ბ ი ნ ა ნ ტი ი და ნ მ ა რა ოს გ ა დმ ონ ა ც ვ ლე ბ ა
მ ოხ და ე ვ როპ ა შ ი და მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თ და მ ა ტე ბ ი თი ფუნ ქ ც ი ე ბ ი ც
შ ე ი ძ ი ნ ა . ე ვ როპ ა შ ი მ ა ს ა ლა დ პ ე რგ ა მ ე ნ ტი ს
გ ა რდა გ ა მ ოი ყ ე ნ ე ბ ოდა ა ნ ა ბ რე შ უმ ი ა ნ თხ ე ლი შ ა ლი ს ქ ს ოვ ი ლი ,
მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თ ს ი რა ქ ლე ბ ი ს და ფა რშ ე ვ ა ნ გ ი ს ბ უმ ბ ული .

78. ძ ვ ი რფა ს ი
ქ ვ ე ბ ი ს ს ა ხ ე ლწ ოდე ბ ე ბ ი შ ორე ულწ ა რს ული და ნ მ ომ დი ნ ა რე ობ ე ნ .
ს ი ტყ ვ ა ”ა ქ ვ ა მ ა რი ნ ი ”შ ე დგ ე ბ ა ორი ლა თი ნ ური ს ი ტყ ვ ი და ნ -
”წ ყ ა ლი ”და ”ზღვ ა ”. ტე რმ ი ნ ი პ ი რვ ე ლა თ მ ე - XVII ს ა უკ უნ ე შ ი
გ ა მ ოი ყ ე ნ ე ს . მ ი ს ი შ ე ფე რი ლობ ა ოდნ ა ვ მ ომ წ ვ ა ნ ო მ ოც ი ს ფროა .
ტრა დი ც ი ულა დ ა ქ ვ ა მ ა რი ნ ი მ ე ზღვ ა ურე ბ ი ს და მ ც ა ვ ქ ვ ა დ
მ ი ი ჩ ნ ე ოდა . ე ს ქ ვ ა ი თვ ლე ბ ა ს ი ბ რძ ნ ი ს ,
გ ონ ე ბ ი ს და მ ე გ ობ რობ ი ს ს ი მ ბ ოლოდ.მ ი ი ჩ ნ ე ვ ე ნ რომ ი ს თა ვ ი ს პ ა ტრო
ნ ს ი ც ა ვ ს ტყ უი ლი ს გ ა ნ .
ა ს ე ვ ე ქ ვ ა ი ც ვ ლი ს ფე რს მ ე პ ა ტრონ ე ს ხ ა ს ი ა თი ს მ ი ხ ე დვ ი თმ უქ დე ბ ა ,
როც ა ა და მ ი ა ნ ი ც უდგ უნ ე ბ ა ზე ა და ღი ა ვ დე ბ ა როც ა თა ვ ს კ ა რგ ა დ
ჰ გ რძ ნ ობ ს . მ ა ს ზე ა რა ე რთი ლა მ ა ზი ლე გ ე ნ და ა რს ე ბ ობ ს .
ა ქ ვ ა მ ა რი ნ ი , როგ ორც თი ლი ს მ ა , ჭ ე შ მ ა რი ტ ს ი ყ ვ ა რული ს ,
მ ე გ ობ რობ ი ს ა და ს ა მ ა რთლი ა ნ ობ ი ს შ ე მ ნ ა რჩ უნ ე ბ ლა დ
ი თვ ლე ბ ა . მ ი ს ი კ ე თე ბ ა ხ ე ლ ს ა ყ რე ლი ა ძ ლი ე რი გ ა ნ ც დე ბ ი ს მ ქ ონ ე
ა და მ ი ა ნ ე ბ ი ს ა თვ ი ს - ა ძ ლი ე რე ბ ს დი დ ხ ა ნ ს ს ი ც ოც ხ ლე ს და
ორმ ხ რი ვ ს ი ყ ვ ა რულს , ა ქ რობ ს შ ი შ ს ა და ს ტრე ს .

79. ს ა ქ ა რთვ ე ლო ლე გ ე ნ დე ბ ი ს ქ ვ ე ყ ა ნ ა ა და ა ლბ ა თ ა რს ა დ ი ს ე ა რ
უყ ვ ა რთ ძ ვ ე ლი , მ ე ხ ს ი ე რე ბ ა შ ი მ ი მ ქ რა ლი ა მ ბ ე ბ ი , როგ ორც
ჩ ვ ე ნ ქ ვ ე ყ ა ნ ა შ ი . ძ ა ლი ა ნ უი შ ვ ი ა თე ს ი ა ქ ა რთული ლე გ ე ნ და ,
რომ ე ლი ც ღვ ი ნ ოს , ს უფრა ს ა და ზოგ ა და დ ბ ა ხ უს ი ს ტრფი ა ლე ბ ა ს
ა რუკ ა ვ შ ი რდე ბ ოდე ს . ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ი ს ტორი ულ წ ყ ა როე ბ შ ი ,
უმ ე ტე ს ა დ კ ი ზე პ ი რ გ ა დმ ოც ე მ ე ბ შ ი , ღვ ი ნ ოს თა ნ
და კ ა ვ შ ი რე ბ ული ლე გ ე ნ და დ ქ ც ე ული ა მ ბ ე ბ ი უხ ვ ა დ გ ვ ხ ვ დე ბ ა . ა მ
მ ა ს ა ლი ს ს ა ე რთო ა ნ ა ლი ზი თ ა დვ ი ლა დ მ ი ვ დი ვ ა რთდა ს კ ვ ნ ა მ დე
რომ ს ა ქ ა რთვ ე ლო მ ა რთლა ც ღვ ი ნ ოს ს ა მ შ ობ ლოა .
ღვ ი ნ ოს თა ნ და კ ა ვ შ ი რე ბ ული ლე გ ე ნ დე ბ ი ს ა ქ ა რთვ ე ლოს თი თქ მ ი ს
ყ ვ ე ლა კ უთხ ე ე ბ შ ი ა შ ე მ ორჩ ე ნ ი ლი . მ ა თ შ ორი ს ა ღმ ოს ა ვ ლე თ
ს ა ქ ა რთვ ე ლოშ ი ც , რომ ე ლშ ი ც ღვ ი ნ ი ს და ყ ე ნ ბ ე ბ ა ს ა რა ს დროს
ჰ ქ ონ ი ა ა დგ ი ლი . თუმ ც ა ღვ ი ნ ი ს ნ ა მ დვ ი ლქ ა რთულ ფე ნ ომ ე ნ ს
მ თი ე ლე ბ ი ბ ა რი ს ქ ა რთვ ე ლე ბ ზე ა რა ნ ა კ ლე ბ ა და ღი ქ ვ ა ვ დნ ე ნ .
უხ ს ოვ ა რ დროშ ი როდე ს ა ც ღმ ე რთი დე და მ ი წ ა ზე ც ხ ოვ რობ და
გ ა და წ ყ ვ ი ტა , ი ს ე თი ს ა ს მ ე ლი შ ე ე ქ მ ნ ა ,რომ ე ლი ც კ ა ც ს მ ც ი რე დი
ხ ნ ი თ მ ა ი ნ ც და ა ბ რუნ ე ბ და ს ა მ ოთხ ე შ ი . გ ა ა კ ე თა და ღვ ი ნ ი ს
გ ა ს ა ს ი ნ ჯა თ ყ ვ ე ლა ა ნ გ ე ლოზი და ე შ მ ა კ ი ც მ ი ი წ ვ ი ა .
ღვ ი ნ ოყ ვ ე ლა ს მ ოე წ ონ ა , მ ა თ შ ორი ს ე შ მ ა კ ს ა ც . მ ა გ რა მ რი ს ი
ე შ მ ა კ ი ი ქ ნ ე ბ ოდა , ღმ ე რთს რომ ა რ გ ა ჯი ბ რე ბ ოდა ?ი ფი ქ რა და რა კ ი
ს ხ ვ ა ვ ე რა ფე რი მ ოი ფი ქ რა , ღმ ე რთი ს მ ი ე რ გ ა კ ე თე ბ ული ღვ ი ნ ი ს
ნ ა რჩ ე ნ ე ბ ი თ, ა ნ უ ჭ ა ჭ ი თ, ს ხ ვ ა , უფრო მ ა თრობ ე ლა და ძ ლი ე რი
ს ა ს მ ე ლი ა რა ყ ი გ ა ა კ ე თა .

80. რონ ი ნ ი ა რი ს ს ა მ ურა ი ,

ვ ი ს ა ც და კ ა რგ ული ა ქ ვ ს კ ა ვ შ ი რი თა ვ ი ს კ ლა ნ თა ნ .
ე ს ე პ ი ზოდი ფე ოდა ლი ზმ ი ს ე პ ოქ ა შ ი ბ უშ ი დოს -
ი ა პ ონ ე ლი ს ა მ ხ ე დროწ ოდე ბ ი ს ს ა მ ურა ე ბ ი ს მ ორა ლი ს ა და ქ ც ე ვ ი ს ს ი ს
ტე მ ი ს ე რთე რთი მ კ ა ფი ოგ ა მ ოვ ლე ნ ა ა .
ბ უშ ი დოს ძ ი რი თა დი ს ა ფუძ ვ ე ლი ი ყ ოე რთგ ულე ბ ა ბ ა ტონ ი ს ა დმ ი ,
ვ ა ჟ კ ა ც ობ ა , ს ი კ ვ დი ლი ს ა რა ფე რა დ ჩ ა გ დე ბ ა , ნ ე ბ ი ს ყ ოფა .
ე რთგ ულე ბ ა მ ოი თხ ოვ და თვ ი თმ კ ვ ლე ლობ ა ს ბ ა ტონ ი ს
ს ი კ ვ დი ლი ს შ ე მ თხ ვ ე ვ ა შ ი და შ ური ს გ ე ბ ა ს ,
თუე ს ს ი კ ვ დი ლი ვ ი ნ მ ე ს ბ რა ლი ი ყ ო.
ე დოს პ ე რი ოდი ს ს ა მ ურა ე ბ ი ს უმ რა ვ ლე ს ობ ა პ ა ტი ვ ი ს ი ე რა რქ ი ულკ ოდ
ექს(
„ბ უშ ი დო“)ე მ ორჩ ი ლე ბ ოდნ ე ნ .მ ა თმ ოე თხ ოვ ე ბ ოდა თრა ნ გ ი თუფრომ ა ღლ
ა მ ყ ოფთა თვ ი ს მ ა გ ა ლი თი ყ ოფი ლი ყ ვ ე ნ .
ბ უშ ი დოს კ ოდე ქ ს ი ს მ ნ ი შ ვ ნ ე ლოვ ა ნ ი ნ ა წ ი ლი ი ყ ო „ს ე პ უკ უ“
რი თა ც და მ ნ ა შ ა ვ ე ს ა მ ურა ი ს შ ე ე ძ ლოდა ნ ა შ ა ული ს გ ა მ ოყ ი დვ ა და პ ა ტ
ი ვ ი ს ა ღდგ ე ნ ა ს ი კ ვ დი ლი ს შ უა მ ა ვ ლობ ი თ.
ჰ ა რა კ ი რი ს ა ნ ს ე პ უკ უს დროს მ ი ღე ბ ული ი ყ ოგ ა რკ ვ ე ული ც ე რე მ ონ ი ა ლ
ური რი ტუა ლი ს ჩ ა ტა რე ბ ა ს ი კ ვ დი ლი ს ა თვ ი ს გ ა მ ზა დე ბ ული მ ე ბ რძ ოლი
ჯე რს ვ ა ვ და ე რთჭ ი ქ ა ს ა კ ე ს ,ა მ ბ ობ და თა ვ ი ს ს ა ბ ოლოვ ოტა ნ კ ა ს -
ხ უთტა ე პ ი ა ნ ლე ქ ს ი ს და შ ე მ დე გ და ნ ი თ ი კ ლა ვ და თა ვ ს .
ს წ ორა დ ა მ კ ოდე ქ ს ი ს ა რს ე ბ ობ ი თი ქ ნ ა გ ა მ ოწ ვ ე ული უფროს ი ს ა დმ ი
გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ული პ ა ტი ვ ი ს ც ე მ ა ი ა პ ონ ურ კ ულტურა შ ი .

81.ი ა პ ონ ი ა შ ი გ ა ზა ფხ ული ს და დგ ომ ა ს თა ნ ე რთა დს ა კ ურა ს ა ლუბ ლი ს ხ

ე ე ბის
ყ ვ ა ვ ი ლობ ა ს ა ც ზე ი მ ობ ე ნ . ე ს ტრა დი ც ი ა ი ა პ ონ ი ა შ ი ნ ა რა ს ე ქ ოპ ი დ
ა ნ ი ღე ბ ს ს ა ფუძ ვ ე ლს . თა ვ ი და ნ ი ა პ ონ ე ლე ბ ი ქ ლი ა ვ ი ს ხ ე ე ბ ი ს ყ ვ ა ვ
ი ლობ ა ს ღნ ი შ ნ ა ვ დნ ე ნ ,
თუმ ც ა ჰ ე ი ა ნ ი ს ე პ ოქ ი და ნ ს ა კ ურა ს მ ი მ ა რთუფრომ ძ ლა ვ რი ი ნ ტე რე ს ი
გ ა ჩ და . ს ა კ ურა ი ა პ ონ ე ლე ბ ს ს ი ლა მ ა ზი ს ს ი მ ბ ოლოთმ ი ა ჩ ნ ი ა თ.
მ ი ზე ზი ს ა ვ ს ე ბ ი თგ ა ს ა გ ე ბ ი ა ს ა კ ურა ს ყ ვ ა ვ ი ლობ ი ს დღე ს ა ს წ ა ული ი
ა პ ონ ე ლე ბ ი ს თვ ი ს ა ხ ა ლც ხ ოვ რე ბ ი ს და წ ყ ე ბ ა ს ა და
ა ხ ა ლე ნ ე რგ ი ა ს თა ნ ა ს ოც ი რდე ბ ა .ს ა კ ურა ს ყ ვ ა ვ ი ლობ ა , რა ც
და ა ხ ლოვ ე ბ ი თშ ვ ი დი დღე გ რძ ე ლდე ბ ა , ი ა პ ონ ი ა შ ი ე როვ ნ ულ
დღე ს ა ს წ ა ული ს ს ტა ტუს ი ა ქ ვ ს . ა მ ხ ნ ი ს მ ა ნ ძ ი ლზე
ს ა კ ურა ს ხ ე ე ბ ი ს ძ ი რშ ი ი ა პ ონ ე ლე ბ ი ჯდე ბ ი ა ნ , მ ი ი რთმ ე ვ ე ნ ს ა კ ე ს ,
ს ა უბ რობ ე ნ ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა თე მ ე ბ ზე ,
წ ე რე ნ ლე ქ ს ე ბ ს და მ ხ ი ა რულა და ტა რე ბ ე ნ დროს .
ს ა კ ურა ს ს ი ლა მ ა ზი თმ ოხ ი ბ ლულმ ა ა მ ე რი კ ე ლე ბ მ ა ი ს თა ვ ი ს
ქ ვ ე ყ ა ნ ა შ ი ც წ ა ი ღე ს . დღე ი ს თვ ი ს უკ ვ ე ი ქ ა ც
ხ ა რობ ს თუმ ც ა მ ი ს ი ყ ვ ა ვ ი ლობ ი ს პ ე რი ოდი მ ე ტა დ
ძ ა ლი ა ნ ხ ა ნ მ ოკ ლე ა .
ი ა პ ონ ი ა შ ი ს ა კ ურა ს დღე ს ა ს წ ა ული 1992 წ ლი და ნ ა ღი ნ ი შ ნ ე ბ ა .

82.
ი ნ დური ს ა ზოგ ა დოე ბ ა ტრა დი ც ი ულა დკ ა ს ტე ბ ი ს ს ი ს ტე მ ა ზე ი ყ ოა გ ე ბ
ული , თუმ ც ა ი ნ დოე თი ს მ ი მ ა რთტე რმ ი ნ ი „კ ა ს ტა “ ა რა კ ორე ქ ტული ა ,
რა დგ ა ნ ი ს ლა თი ნ ურს ი ტყ ვ ი და ნ წ ა რმ ოდგ ე ბ ა .ი ნ დოე თშ ი ა რს ე ბ ობ ს 4
ვ ა რნ ა ,
რომ ე ლი ც თა ვ ი ს მ ხ რი ვ ჯა ტე ბ ა დი ყ ოფა და ს წ ორე და მ ი ნ დურჯა ტე ბ ს უწ
ოდე ბ ე ნ კ ა ს ტე ბ ს .
ი ნ დოე თი ს მ თე ლი ი ს ტორი ი ს მ ა ნ ძ ი ლზე კ ა ს ტურმ ა ს ი ს ტე მ ა მ ც ვ ლი ლე ბ
ე ბ ი ს წ ი ნ ა შ ე ს ა ოც ა რი მ ტკ ი ც ე მ დგ რა დობ ა გ ა მ ოა ვ ლი ნ ა რა ც ი მ ა შ ი
გ ა მ ოი ხ ა ტა , რომ შ ე ნ ა რჩ უნ ე ბ ულ ი ქ ნ ა კ ა ს ტური ს ი ს ტე მ ა .
კ ა ს ტე ბ ი ს ძ ი რი თა დმ ა ხ ა ს ი ა თე ბ ლე ბ ა დი თვ ლე ბ ა ე ნ დოგ ა მ ი ა -
ქ ორწ ი ნ ე ბ ა მ ხ ოლოდკ ა ს ტი ს წ ა რმ ომ ა დგ ე ნ ე ლე ბ ს შ ორი ს ,
ს ხ ვ ა კ ა ს ტი ს წ ა რმ ომ ა დგ ე ნ ლე ბ თა ნ ე რთა დს ა კ ვ ე ბ ი ს მ ი ღე ბ ი ს და მ ა თ
თა ნ კ ონ ტა ქ ტი ს ა კ რძ ა ლვ ა და ა .შ . ა ს ე ვ ე , ფა ქ ტი ურა დ,
შ ე უძ ლე ბ ე ლი ა ს ხ ვ ა კ ა ს ტა შ ი გ ა და ს ვ ლა .
დღე ს დღე ობ ი თი ნ დოე თი ს კ ონ ს ტი ტუც ი ა ა რჰ ყ ოფს ა და მ ი ა ნ ე ბ ს კ ა ს ტე
ბ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ,
გ ა რდა ა მ ი ს ა მ ა ჰ ა თმ ა გ ა ნ დი მ დი დი ძ ა ლი ს ხ მ ე ვ ა გ ა ი ღოკ ა ს ტი ს გ ა რე
შ ე და რჩ ე ნ ი ლი ი ნ დოე ლე ბ ი ს და ს ა ხ მ ა რე ბ ლა დ. მ ა რთა ლი ა
კ ა ს ტე ბ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თა და მ ი ა ნ ე ბ ი ს დი ს კ რი მ ი ნ ა ც ი ა ი ნ დოე თშ ი ა კ რძ
ა ლული ა .
რე ა ლობ ა შ ი კ ი კ ა ს ტური ს ი ს ტე მ ა ც ა რს ე ბ ობ ს და დი ს კ რი მ ი ნ ა ც ი ა ც .
გ ა ვ რც ე ლე ბ ული ა ა ზრი ,
რომ თა ნ ა მ ე დროვ ე ი ნ დოე თშ ი კ ა ს ტე ბ მ ა თა ვ ი ს ი თა ვ და პ ი რვ ე ლი მ ნ ი შ
ვ ნ ე ლობ ა და კ ა რგ ე ს , მ ა გ რა მ ე ს ა ს ე ა რა რი ს .

83. ფულს ი ს ე თი ვ ე დი დი ხ ნ ი ს ი ს ტორი ა ა ქ ვ ს , როგ ორც კ ა ც ობ რი ობ ი ს

ც ი ვ ი ლი ზა ც ი ა ს . ს ა უკ უნ ე ე ბ ი ს ს ვ ლა ს თა ნ ე რთა დ ფულა დი
ე რთე ულე ბ ი ც მ უდმ ი ვ ა დ ი ც ვ ლე ბ ოდნ ე ნ . მ ა ს ც ა ლკ ე ულ ქ ვ ე ყ ნ ე ბ შ ი
თა ვ ი ს ი ი ს ტორი ა ა ქ ვ ს და თი თოე ული თა ვ ი ს თა ვ ა დ
უნ ი კ ა ლური ა .თა ვ და პ ი რვ ე ლა დე ს ი ყ ოუბ რა ლოდნ ა ტურა ლური გ ა ც ვ ლა .
გ ა ს ა ც ვ ლე ლი ს ა ქ ონ ე ლი ს ს ა ხ ე ობ ე ბ ი ს ზრდა მ გ ა ნ ა პ ი რობ ა ნ ა ტურა ლუ
რი გ ა ც ვ ლი თი ოპ ე რა ც ი ე ბ ი ს გ ა რთულე ბ ა . კ ომ პ ა ნ ი ონ ი ს
მ ოს ა ძ ე ბ ნ ა დრომ ე ლს ა ც ა წ ყ ობ და შ ე მ ოთა ვ ა ზე ბ ული ს ა ქ ონ ლი ს თა ვ ი ს
ა შ ი გ ა ც ვ ლა , ი კ ა რგ ე ბ ოდა დი დი დრო. ე ს ი ყ ომ ი ზე ზი ი მ ი ს ა ,
რომ ა და მ ი ა ნ ე ბ ს ვ ე ღა რა კ მ ა ყ ოფი ლე ბ და თს ა ქ ონ ლი ს ნ ა ტურა ლური გ ა
ც ვ ლა . ა მ ი ს გ ა მ ოგ ა და წ ყ ვ ი ტე ს ,
რომ მ ოე ფი ქ რე ბ ი ა თი ს ე თი უნ ი ვ ე რს ა ლური გ ა და ხ დი ს ს ა შ უა ლე ბ ა ,
რომ ლი ს ს ა ნ ა ც ვ ლოდა ც შ ე ს ა ძ ლე ბ ე ლი ი ქ ნ ე ბ ოდა მ ი ე ღოთნ ე ბ ი ს მ ი ე რი
ს ა ხ ი ს მ ომ ს ა ხ ურე ბ ა .ე ს ს ა შ უა ლე ბ ა ა ღმ ოჩ ნ თა ფული .
ი თვ ლე ბ ა ,
რომ ყ ვ ე ლა ზე პ ი რვ ე ლა დმ ონ ე ტე ბ ი გ ა მ ოჩ ნ და ჩ ი ნ ე თშ ი და ძ ვ ე ლი ლი დი
ი ს ს ა მ ე ფოშ ი ძ ვ .წ VII ს ა უკ უნ ე შ ი . და ა ხ ლოვ ე ბ ი თ 500 წ ე ლს კ ი ,
ჩ ვ ე ნ ე რა მ დე , ს პ ა რს ე თი ს
მ ე ფე მ და რი ოს მ ა მ ოა ხ დი ნ ა თა ვ ი ს ს ა ხ ე ლმ წ ი ფოშ ი მ ონ ე ტე ბ ი ს
შ ე მ ოღე ბ ა .
ი მ დროი ს თვ ი ს მ ონ ე ტე ბ ი ს ბ ე ჭ ვ დი ს შ ე ს ა ძ ლე ბ ლობ ე ბ ი მ ხ ოლოდმ დი და
რმ ი წ ა თმ ფლობ ე ლე ბ ს ა და მ ონ ა ს ტრე ბ ს ქ ონ და თ. თა ვ და პ ი რვ ე ლ
ე ტა პ ზე მ ონ ე ტე ბ ი მ ხ ოლოდოქ როს ი ,
ვ ე რც ხ ლი ს ა ნ მ ა თი შ ე ნ ა დნ ობ ი ს ი ყ ო.

84. უკ ვ ე და მ ტკ ი ც ე ბ ული ა ,
რომ შ უმ ე რული ც ი ვ ი ლი ზა ც ი ა ყ ვ ე ლა ზე უძ ვ ე ლე ს ი ა
დე და მ ი წ ა ზე .შ უმ ე რე ბ ი ს პ ი რვ ე ლი ც ი ვ ი ლი ზა ც ი ა შ ე ი ქ მ ნ ა და ა ხ ლოე
ბ ი თოთხ ა ს ორმ ოც და ხ უთი ა თა ს ი წ ლი ს უკ ა ნ .
შ უმ ე რე ბ ი ს წ ა რმ ოდგ ე ნ ი თა რს ე ბ ობ და უც ნ ობ ი პ ლა ნ ე ტა . ი გ ი მ ე -12-ე
პ ლა ნ ე ტა ა შ უმ ე რული ს ი ს ტე მ ი თ.
ა მ უც ნ ა ურდა ა მ ოუც ნ ობ პ ლა ნ ე ტა ს შ უმ ე რე ბ ი ე ძ ა ხ დნ ე ნ ”ნ ი ბ ი რუს ”,
რომ ე ლი ც ნ ი შ ნ ა ვ ს ”გ ა და მ კ ვ ე თპ ლა ნ ე ტა ს ”.
შ უმ ე რე ბ ი ა მ ტკ ი ც ე ბ დე ნ , რომ ა დგ ი ლი
ჰ ქ ონ და პ ლა ნ ე ტა ნ ი ბ ი რუს მ ც ხ ოვ რე ბ ლე ბ თა ნ კ ონ ტა ქ ტს . ა მ
ა რს ე ბ ე ბ ს შ უმ ე რული წ ყ ა როე ბ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ ა ნ ა ნ უკ ე ბ ი ჰ ქ ვ ი ა .
თუდა ვ უჯე რე ბ თა მ ლე გ ე ნ დე ბ ს ,
რომ ლე ბ ი ც მ რა ვ ა ლი ა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა კ ულტურა ს ა და ც ი ვ ი ლი ზა ც ი ა შ ი ა ნ
ა ნ უკ ე ბ ს
ა რა მ ა რტოკ ონ ტა ქ ტი ჰ ქ ონ და თა და მ ი ა ნ ურრა ს ა ს თა ნ ა რა მ ე დი ს ე ა ხ ლ
ოს ი ყ ვ ნ ე ნ მ ა თთა ნ ,
რომ შ ე ს ა ძ ლე ბ ე ლი ა ს ა ე რთოშ თა მ ომ ა ვ ლობ ა ც ჰ ყ ა ვ დე თ. ა ნ ა ნ უკ ე ბ ი
დე და მ ი წ ა ზე ც ჩ ა მ ოდი ოდნ ე ნ , რა დგ ა ნ ოქ რო მ ოე პ ოვ ე ბ ი ნ ა თ. ი ს ი ნ ი
მ ი წ ი ს ქ ვ ე შ მ უშ ა ობ დნ ე ნ , მ ოპ ოვ ე ბ ულ ოქ როს თა ვ ი ს პ ლა ნ ე ტა ზე
ა გ ზა ვ ნ ი დნ ე ნ .

85. ძ ვ ე ლ დროშ ი ა ლმ ა ს ი ს რულყ ოფი ლე ბ ი ს უძ ლე ვ ე ლობ ი ს ,

ს ი წ მ ი ნ დი ს ა და უდა ნ ა შ ა ულობ ი ს ს ი მ ბ ოლო ი ყ ო. მ ი ს ი მ ფლობ ე ლე ბ ი
შ ი შ ს ა დვ ი ლა დ ნ დე ვ ნ ი დნ ე ნ . მ ე ომ რე ბ ს ჯე როდა თ, რომ ა ლმ ა ს ი ს
მ ფლობ ე ლი ს და მ ა რც ხ ე ბ ა ა დვ ი ლი ა რ ი ქ ნ ე ბ ოდა . ა ლმ ა ს ი
ა და მ ი ა ნ ე ბ ს ჯა დოდა ნ ა ც ი ც ა ვ და . მ ხ ოლოდ ე ს უნ და ყ ოფი ლი ყ ო
პ ა ტი ოს ა ნ ი გ ზი თ მ ოპ ოვ ე ბ ული ქ ვ ა . ა ლმ ა ს ი , რომ ე ლი ც ნ ა ქ ურდა ლი
ი ყ ო, მ ფლობ ე ლი ს თვ ი ს მ ხ ოლოდ უბ ე დურე ბ ა მ ოჰ ქ ონ და . როგ ორც
მ ი ი ჩ ნ ე ვ ე ნ ნ ა ჩ უქ ა რ ა ლმ ა ს დი დი ძ ა ლა ა ქ ვ ს . უძ ვ ე ლე ს ი
ა და მ ი ა ნ ე ბ ი მ ა ს მ ოგ ზა ურობ ი ს დროს ა ც ა ტა რე ბ დნ ე ნ , რა თა თა ვ ი
და ე ც ვ ა ც ხ ოვ ე ლე ბ ი ს თა ვ და ს ხ მ ი ს ა გ ა ნ .
ძ ვ ე ლი ი ნ დუს ე ბ ი ს ა ზრი თ ა ლმ ა ს ი ს ა მ კ ურნ ა ლო თვ ი ს ე ბ ე ბ ი თ
გ ა მ ოი რჩ ე ვ ოდა . ფი ქ რობ დნ ე ნ , რომ ი ს შ ხ ა მ ი ს ა ც კ ი
უმ კ ლა ვ დე ბ ოდა . ა ლმ ა ს ი თ ”მ კ ურნ ა ლობ ა ს ” დღე ს ა ც მ ი ჰ მ ა რთა ვ ე ნ .
კ ე რძ ოდ ა ლმ ა ს ი ს ს ა მ კ ა ულს დე ბ ე ნ წ ყ ლი ა ნ ჭ ი ქ ა შ ი მ თე ლი ღა მ ი თ
და დი ლი თ ს ვ ა ვ ე ნ . გ ა თვ ა ლი ს წ ი ნ ე ბ ული უნ და ი ქ ნ ა ს ი ს , რომ ა მ
პ როც ე დური ს ა თვ ი ს ა რა რე კ ომ ე ნ დე ბ ული ა ს ხ ვ ი ს ი ს ა მ კ ა ული ს
გ ა მ ოყ ე ნ ე ბ ა .
მ ი უხ ე და ვ ა დ ი მ ი ს ა , რომ ა ლმ ა ს ი დი დი ხ ა ნ ი ა გ ა მ ოი ყ ე ნ ე ბ ა
ძ ვ ი რფა ს ქ ვ ა დ მ ე -14 ს ა უკ უნ ე შ ი ა ღი ა რე ს .

86.
ა და მ ი ა ნ ი უძ ვ ე ლე ს დროი და ნ ა ნ ი ჭ ე ბ და ფე რს ს ი მ ბ ოლურმ ნ ი შ ვ ნ ე ლობ
ა ს . მ ე ც ნ ი ე რთა ჯგ უფმ ა შ ე ი მ უშ ა ვ ა მ ე თოდი კ ა - ,, ფე რა დი ბ ა ვ შ ვ ე ბ ი ”,
რომ ლი ს თა ნ ა ხ მ ა და ც ბ ა ვ შ ვ ი ს ხ ა ს ი ა თი ს გ ა მ ოვ ლე ნ ა ხ დე ბ ა ი მ ფე რე ბ
ი ს მ ი ხ ე დვ ი თ,
რომ ე ლს ა ც ყ ვ ე ლა ზე უფროხ შ ი რა დი ყ ე ნ ე ბ ს ხ ა ტვ ი ს დროს .
ა ს ე ვ ე შ ე ი ძ ლე ბ ა გ ა ნ ი ს ა ზღვ რულ
ი ქ ნ ა ს მ ი ს ი რე ა ქ ც ი ა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ც ხ ოვ რე ბ ი ს ე ულს ი ტუა ც ი ე ბ შ ი და „
ე მ ოც ი ურკ ლი მ ა ტშ ი “და , რა ც მ თა ვ ა რი ა შ ე ს ა ძ ლე ბ ე ლი ა ,
პ როგ ნ ოზი ს გ ა კ ე თე ბ ა ,როგ ორი გ ა ი ზრდე ბ ა ი გ ი .
ი მ ი ს მ ი ხ ე დვ ი თთუხ ა ტვ ი ს დროს რომ ე ლფე რს უფროხ შ ი რა დი ყ ე ნ ე ბ ს ბ ა
ვ შვ ი,
ა ს ე ვ ე რომ ე ლი ფე რი ა მ ი ს თვ ი ს ყ ვ ე ლა ზე ს ა ყ ვ ა რე ლი შ ე ი ძ ლე ბ ა გ ა მ ოვ
ყ ოთმ ი ს ი ხ ა ს ი ა თი ს თა ვ ი ს ე ბ ურე ბ ა ნ ი .
ყ ვ ი თე ლი ს ული ე რე ბ ი ს ფე რი ა , მ ა გ რა მ ,ა მ ა ვ ე დროს ,ს ა შ ი შ როე ბ ი ს .
ყ ვ ი თე ლი ს მ ოყ ვ ა რული ა და მ ი ა ნ ი თა ვ ი ს უფა ლი ა , ორი გ ი ნ ა ლური ,
გ ა ნ ს ხ ვ ა ვ ე ბ ულა თმ ოა ზროვ ნ ე და ა მ ი ტომ ს ა შ ი შ ი ,
მ ი ს თვ ი ს წ ე ს რი გ ი და შ ე უზღუდა ვ ი ძ ა ლა -
უფლე ბ ა ყ ვ ე ლა ფე რზე მ ა ღლა ს დგ ა ს .
ყ ვ ე ლა ზე მ ე ტა დხ ე ლოვ ნ ე ბ ა ი ტა ც ე ბ ს .,,
ყ ვ ი თე ლი ბ ა ვ შ ვ ი ’’მ ე ოც ნ ე ბ ე ა , ფა ნ ტა ზი ორი , მ ე ზღა პ რე .
როც ა გ ა ი ზრდე ბ ა უპ ი რა ტე ს ობ ა ს მ ი ა ნ ი ჭ ე ბ ს მ რა ვ ა ლფე როვ ა ნ ,ს ა ი ნ
ტე რე ს ოს ა მ უშ ა ოს . მ ა ს ყ ოვ ე ლთვ ი ს ე ქ ნ ე ბ ა მ ომ ა ვ ლი ს
ოპ ტი მ ი ზმ ი .ა მ ა ვ ე დროს ,
შ ე ი ძ ლე ბ ა ი ს ე თი თვ ი ს ე ბ ე ბ ი გ ა მ ოა ვ ლი ნ ოს ,
როგ ორე ბ ი ც ა ა ა რა პ რა ქ ტი კ ულობ ა , გ ა და წ ყ ვ ე ტი ლე ბ ი ს
მ ი ღე ბ ი ს ა გ ა ნ თა ვ შ ე კ ა ვ ე ბ ა , უპ ა ს უხ ი ს მ გ ე ბ ლობ ა .

87. შ უა ს ა ბ ე რძ ნ ე თშ ი ა ტი კ ი ს ოლქ შ ი მ დე ბ ა რე ობ და ქ ა ლა ქ ი ა თე ნ ი ,
რომ ლი ს მ ოს ა ხ ლე ობ ა ძ ი რი თა და დმ ე ც ხ ვ ა რე ობ ა ს მ ი ს დე ვ დნ ე ნ .
ა თე ნ ი ა ტი კ ი ს მ თა ვ ა რი ქ ა ლა ქ ი ი ყ ომ ა გ რა მ თა ნ და
თა ნ მ ა ნ გ ა ვ ლე ნ ა მ თე ლა ტი კ ა ზე მ ოი პ ოვ ა .
ა თე ნ ი ს ც ე ნ ტრს ა კ როპ ოლი ს ი წ ა რმ ოა დგ ე ნ და ს ა და ც ომ ი ა ნ ობ ი ს პ ე რი
ოდშ ი ხ ა ლხ ი თა ვ ს ა ფა რე ბ და . ძ ვ .წ .ა ღ-ი ს VII
ს ა უკ უნ ე შ ი ა თე ნ ს ა რი ს ტოკ რა ტი ა მ ა რთა ვ და .როდე ს ა ც უბ რა ლომ ოქ ა
ლა ქ ე მ ა თგ ა ნ ფულს ი ს ე ს ხ ე ბ და და ვ ე რგ ა და უხ დი და მ ონ ობ ა შ ი ი ყ ი დე ბ
ოდა , რა თქ მ ა უნ და ა თე ნ ს გ ა რე თ.
ა მ ა ს და ე მ ა ტა ს ა ს ტი კ ი კ ა ნ ონ ე ბ ი ,რომ ე ლი ც მ მ ა რთვ ე ლმ ა დრა კ ონ მ ა
და ა მ ყ ა რა და ა მ ი ტომ მ ც ი რე და ნ ა შ ა ული ს თვ ი ს ა ც ა და მ ი ა ნ ი ს ი კ ვ დი ლ
ი თი ს ჯე ბ ოდა .
ე რთხ ე ლროდე ს ა ც დრა კ ონ ს კ ი თხ ე ს ,თურა ტომ ი ყ ომ ი ს ი კ ა ნ ონ ე ბ ი ა ს ე
მ კ ა ც რი , მ ა ნ უპ ა ს უხ ა , ს ი კ ვ დი ლი თდა ს ჯა ღი რს ე ული ს ა ს ჯე ლი ა .
მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თ ს ოლონ ი ს რე ფორმ ე ბ ი ს გ ა ტა რე ბ ა და ი წ ყ ო.
მ ა ნ ა კ რძ ა ლა მ ონ ა თვ ა ჭ რობ ა და გ ა მ ოი ს ყ ი და ყ ვ ე ლა უც ხ ოე თშ ი გ ა ყ ი დ
ული მ ონ ა , ა ს ე ვ ე და ური გ ა მ ა თმ ი წ ე ბ ი .
მ ონ ა მ ხ ოლოდა რა ბ ე რძ ე ნ ი უნ და ყ ოფი ლი ყ ო.
ს ოლონ მ ა ა ს ე ვ ე თა ვ ი ს ი კ ა ნ ონ ე ბ ი გ ა მ ოა ქ ვ ე ყ ნ ა დი დფი ც რე ბ ზე ქ ა ლა
ქ ი ს ც ე ნ ტრშ ი .
პ ე რი კ ლე ს პ ე რი ოდშ ი ყ ვ ე ლა ფე რს ხ ა ლხ ი წ ყ ვ ე ტდა .
ი ყ ოფა რული და ღი ა კ ე ნ ჭ ი ს ყ რა და მ ი უკ ე რძ ოე ბ ე ლი ს ა ს ა მ ა რთლო.მ ა შ
ი ნ ქ ა ლე ბ ი და მ ონ ე ბ ი ს პ ა რტა ს გ ა ნ გ ა ნ ს ხ ვ ა ვ ე ბ ი თს რულა დუუფლე ბ ონ
იიყ ვ ნ ე ნ .
ს პ ა რტა შ ი კ ი ქ ა ლე ბ ს ოდნ ა ვ პ ა ტი ვ ს ს ც ე მ დნ ე ნ ,რა დგ ა ნ ი ს ი ნ ი ქ ვ ე ყ ა
ნ ა ს მ ე ომ ა რვ ა ჟ ე ბ ს უზრდი დნ ე ნ .

88. ბ ონ ი პ ა რკ ე რი 1901 წ ე ლს და ი ბ ა და ტე ხ ა ს შ ი . როც ა 4 წ ლი ს ი ყ ო

მამა
გ ა რდა ე ც ვ ა ლა . მ ი უხ ე და ვ ა დს ი ღა რი ბ ი ს ა ბ ონ ი ს კ ოლა შ ი კ ა რგ ა დს წ
ა ვ ლობ და გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თლი ტე რა ტურა ს . 16 წ ლი ს ბ ონ ი ც ოლა დ
გ ა ყ ვ ა როი ტორტონ ს . მ ე უღლე კ ვ ი რე ე ბ ი ს მ ა ნ ძ ი ლზე უჩ ი ნ ა რდე ბ ოდა ,
ა მ ი ტომ ა ც 1929
წ ე ლს ი ს ი ნ ი გ ა ც ი ლდნ ე ნ ე რთმ ა ნ ე თს თუმ ც ა ოფი ც ი ა ლურა და რგ ა ნ ქ ორწ
ი ნ ე ბ ულა ნ .
კ ლა ი დ ბ ა როუ ღა რი ბ ფე რმ ე რი ს ოჯა ხ შ ი და ი ბ ა და .16
წ ლი ს ა მ მ ი ა ტოვ ა ს კ ოლა და და ი წ ყ ომ უშ ა ობ ა ,
თუმ ც ა ფე ხ ი ვ ე რს ა დმ ოი კ ი და . 1930 წ ე ლს ბ ონ ი და კ ლა ი დი
ე რთმ ა ნ ე თს შ ე ხ ვ და . ი ს ი ნ ი და ნ ა შ ა ულე ბ რი ვ ს ა ქ მ ი ა ნ ობ ა ს
ე წ ე ოდე ნ ა შ შ -ი ს ს ა მ ხ რე თ-ა ღმ ოს ა ვ ლე თშ ი . მ ა თ 13 მ კ ვ ლე ლობ ა და
12მ დე ბ ა ნ კ ი ს ძ ა რც ვ ა მ ი ე წ ე რე ბ ა .
ფე დე რა ლური ს ა გ ა მ ოძ ი ე ბ ოს ა მ ს ა ხ ური მ უდმ ი ვ ა დდა ს დე ვ და ბ ა ნ და ს
. ი ს ი ნ ი თა ვ ს ა ფა რე ბ დნ ე ნ მ ი ს ური ს შ ტა ტს , ს ა და ც 20-
ა ნ ი წ ლე ბ ი ს ტრა დი ც ი ე ბ ი ს თა ნ ა ხ მ ა დი მ ა ლე ბ ოდნ ე ნ გ ა ნ გ ს ტე რე ბ ი .
ი ს ი ნ ი და ბ ი ნ ა ვ დე ნ ე ნ ს ა მ ს ა რთული ა ნ ს ა ხ ლშ ი მ თე ბ ი ს ა ხ ლოს .
ბ ა ნ დი ს წ ე ვ რე ბ ი ბ ე ვ რფოტოე ბ ს ი ღე ბ დნ ე ნ , გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თბ ონ ი ,
რომ ე ლი ც ც დი ლობ და ,
ყ ვ ე ლა ფოტოშ ი ე ლე გ ა ნ ტურა დგ ა მ ოი ყ ურე ბ ოდე ს .მ ე ზობ ლე ბ ი ს ყ ურა დ
ღე ბ ა მ ი ი პ ყ როა რა მ ა რტომ ა თი მ ა უც ნ ა ურმ ა ქ ც ე ვ ა მ ,
ა რა მ ე დი მ ა ნ ა ც ,
რომ მ ა თი ა ვ ტომ ობ ი ლე ბ ი რე გ ი ს ტრი რე ბ ული ი ყ ოტე ხ ა ს შ ი . პ ოლი ც ი ი ს
ე რთ-ე რთი თა ვ და ს ხ მ ი ს დროს , მ ა თმ ა მ ოკ ლე ს ორი პ ოლი ც ი ე ლი . ა შ შ -
შ ი გ ა ი ც ა ბ რძ ა ნ ე ბ ა , რომ ლი ს თა ნ ა ხ მ ა დ, ი ს ი ნ ი
ა ნ უნ და და ი ჭ ი რონ ა ნ ა დგ ი ლზე ვ ე მ ოხ დე ს მ ა თი გ ა ნ ა დგ ურე ბ ა .

89. კ ა რნ ა ვ ა ლი ყ ვ ე ლა ზე მ ე ტა დ ს ა ხ ა ლი ს ო,
ს ა ი ნ ტე რე ს ოდა მ შ ვ ე ნ ი ე რი დღე ს ა ს წ ა ული ა ,
რომ ე ლი ც ყ ვ ე ლა ს უყ ვ ა რს .
კ ა რნ ა ვ ა ლი ს წ ა რმ ოშ ობ ი ს ი ს ტორი ა მ ომ დი ნ ა რე ობ ს ძ ვ ე ლს ა ბ ე რძ ნ ე თ
ი და ნ , რომ ე ლშ ი ც
ყ ოვ ე ლგ ა ზა ფხ ულზე ზე ი მ ობ დნ ე ნ ღვ ი ნ ი ს ღმ ე რთი ს დი ონ ი ს ე ს დღე ს ა ს
წ ა ულს . მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თე ს ტრა დი ც ი ა რომ ა ე ლე ბ მ ა ც გ ა და ი ღე ს ,
ს ა ხ ე ლწ ოდე ბ ი თ”
ბ ა კ ა ნ ა ლი ა ”.ა მ დღე ს ა ს წ ა ულს ი ს ი ნ ი დი ონ ი ს ე ს მ ზგ ა ვ ს ი ღმ ე რთი ს (ბ
ა ხ უს ი ს ) ს ა პ ა ტი ვ ს ა ც ე მ ოდღნ ი შ ნ ა ვ დნ ე ნ .
ა ს ე ვ ე ი მ ა რთე ბ ოდა დღე ს ა ს წ ა ული ”ს ა ტურნ ა ლი ა ”,
ს ა და ც და ბ ა ლი ფე ნ ი ს წ ა რმ ომ ა დგ ე ნ ლე ბ ი ღე ბ ულობ დნ ე ნ
ა ლკ ოჰ ოლს და ტრა დი ც ი ულა დც ვ ლი დნ ე ნ ს ა მ ოს .
ს ა ტურნ ა ლი ა მ ოგ ვ ი ა ნ ე ბ ი თდა ი ხ ვ ე წ ა კ ა თოლი კ ური ე კ ლე ს ი ი ს მ ი ე რდ
ა ე წ ოდა ”ნ ა ც რი ა ნ ი ოთხ შ ა ბ ა თი ”.
როგ ორწ ე ს ი ე ს დღე ს ა ს წ ა ული დი დმ ა რხ ვ ი ს წ ი ნ ა ღი ნ ი შ ნ ე ბ ოდა .
ი ს მ ა ლე ს ა ქ ვ ე ყ ნ ოდც ნ ობ ი ლი გ ა ხ და და მ ორწ მ უნ ე ე ბ ი ს ა თვ ი ს მ ა რხ ვ ი
ს და წ ყ ე ბ ა მ დე გ ა რთობ ი ს ჭ ა მ ი ს ა და ა ლკ ოჰ ოლი ს მ ი ღე ბ ი ს ს ა ყ ოვ ე ლთა
ოს ა შ უა ლე ბ ა ს წ ა რმ ოა დგ ე ნ და .
ა მ დღე ს ა ს წ ა ული ს შ ე მ დე გ ორმ ოც დღი ა ნ ი დი დი მ ა რხ ვ ა ი წ ყ ე ბ ოდა .
დღე ს დღე ობ ი თ რი ოს კ ა რნ ა ვ ა ლი
ე რთე რთი ყ ვ ე ლა ზე ც ნ ობ ი ლი ა მ თე ლს მ ს ოფლი ოშ ი .

90. ქ ა ლა ქ ი რომ ი ლე გ ე ნ დი ს თა ნ ა ხ მ ა დ რომ ულუს მ ა და რე მ ი ს მ ა

და ა ა რს ა მ დი ნ ა რე ტი ბ რი ს ნ ა პ ი რე ბ ზე . რომ ი ს ე რთ-ე რთი ს ი მ ბ ოლო
კ ოლი ზე უმ ი ა , რომ ე ლი ც ყ ვ ე ლა ზე თვ ა ლს ა ჩ ი ნ ოა მ ფი თე ა ტრი ი ყ ო
რომ ი ს ი მ პ ე რი ა შ ი . კ ოლი ზე უმ ი გ ლა დი ა ტორთა
შ ე რკ ი ნ ე ბ ი ს ს ა ყ ურე ბ ე ლა დმ ი ს ულ 60 000 ა და მ ი ა ნ ს ი ტე ვ და .
ძ ვ ე ლი რომ ი ს ც ნ ობ ი ლი ძ ე გ ლე ბ ი ა რომ ი ს ფორუმ ი , ტრა ი ა ნ ე ს ს ვ ე ტი ,
ტრა ი ა ნ ე ს ბ ა ზა რი და ს ხ ვ .
კ ოლი ზე უმ ი ე ლი ფს ური მ ოყ ვ ა ნ ი ლობ ი ს ნ ა გ ე ბ ობ ა ა ,
რომ ლი ს შ უა გ ულშ ი მ დე ბ ა რე ა რე ნ ი ს გ ა რშ ე მ ოოთხ ი ა რუს ა დგ ა ნ ლა გ ე ბ
ული ა ა დგ ი ლე ბ ი მ ა ყ ურე ბ ე ლთა თვ ი ს .
შ ე ს ა ს ვ ლე ლგ ა ს ა ს ვ ლე ლე ბ ი ა ქ ი ს ე ა და გ ე გ მ ა რე ბ ული ,
რომ უზა რმ ა ზა რი ნ ა გ ე ბ ობ ა ს ულრა მ დე ნ ი მ ე წ უთშ ი ი ვ ს ე ბ ოდა მ ა ყ ურე
ბ ე ლი თ.
კ ოლოზე უმ ი ს ა რე ნ ა ზე ი მ ა რთე ბ ოდა გ ლა დი ა ტორე ბ თა ბ რძ ოლე ბ ი ,
ს ი კ ვ დი ლმ ი ს ჯი ლთა შ ე რკ ი ნ ე ბ ე ბ ი გ ა რე ულც ხ ოვ ე ლე ბ ზე და ს ხ ვ ა ს ა ს ტ
ი კ ი ს ა ხ ე ობ ა ნ ი .
კ ოლოზე უმ ი ს ა რე ნ ა ი ს ე ი ყ ომ ოწ ყ ობ ი ლი რომ ი გ ი ი ხ ს ნ ე ბ ოდა .მ ი ს ქ ვ ე
შ ს ა გ ა ნ გ ე ბ ოდდა მ ონ ტა ჟ ე ბ ულწ ყ ლი ს მ ი ლე ბ ი ს ს ი ს ტე მ ი თა ქ წ ყ ა ლი შ ე
მ ოდი ოდა და ა რე ნ ა დი და უზა დი ქ ც ე ოდა ,
რა შ ი ც ს ა ბ რძ ოლოხ ომ ა ლდე ბ ი ს შ ე ჯი ბ რი ი მ ა რთე ბ ოდა .
ხ შ ი რა დკ ოლოზე უმ შ ი გ ა მ ა რთული ს ა ნ ა ხ ა ობ ა რა მ დე ნ ი მ ე დღე ღა მ ი ს გ
ა ნ მ ა ვ ლობ ა შ ი გ რძ ე ლდე ბ ოდა ; მ ა ყ ურე ბ ლე ბ ი თა ვ ი ა ნ თი
ს ა კ უთა რი ბ ა ლი შ ე ბ ი თმ ოდი ოდნ ე ნ ,
ვ ი ნ ა ი და ნ ქ ვ ი ს ს კ ა მ ე ბ ზე მ ოხ ე რხ ე ბ ულა დმ ოკ ა ლა თე ბ ული ყ ვ ნ ე ნ და ა
ს ე შ ე ე ქ ც ი ა თთა ვ ი ს ა ნ ა ხ ა ობ ა თა ხ ი ლვ ი თ.

91. ვ ე ნ ე ც ი ი ს კ ა რნ ა ვ ა ლი ს და წ ყ ე ბ ა მ დე ე რთი კ ვ ი რი თ ა დრე

ვ ე ნ ე ც ი ა შ ი ა რა ე რთი ქ ვ ე ყ ნ ე ბ ი და ნ ჩ ა დი ა ნ . ვ ა ჭ რე ბ ს და ხ ლე ბ ზე
გ ა მ ოა ქ ვ ს დი დც ხ ვ ი რა ნ ი ღბ ე ბ ი , ს ა მ კ უთხ ა ქ უდე ბ ი , მ ოს ა ს ხ ა მ ე ბ ი
და ვ უა ლე ბ ი , ა ტე ლი ე ბ ი კ ი ს ა ს წ რა ფო შ ე კ ვ ე თე ბ ს ღე ბ ულობ ე ნ .
ყ ვ ე ლა ზე ც ნ ობ ი ლ ს ა კ ა რნ ა ვ ა ლო კ ოს ტუმ ს „ბ ა უტა “ ე წ ოდე ბ ა . ე ს
ა რი ს თე თრი ნ ი ღა ბ ი , რომ ე ლს ა ც თვ ა ლე ბ ი ს ა დგ ი ლა ს ს ი ც ა რი ე ლე
ა ქ ვ ს ა ს ე ვ ე გ რძ ე ლი შ ა ვ ი მ ოს ა ს ხ ა მ ი . ს ა ხ ი ს ქ ვ ე და ნ ა წ ი ლს და
მ თლი ა ნ ყ ე ლს შ ა ვ ი ა ბ რე შ უმ ი ჰ ფა რა ვ ს , ხ ოლო თა ვ ს
ს ა მ კ უთხ ა ფა რფლე ბ ი ა ნ ი ქ უდი ა მ შ ვ ე ნ ე ბ ს .
გ ა რდა ქ უჩ ე ბ ი ს ა კ ა რნ ა ვ ა ლი უძ ვ ე ლე ს ს ა ს ა ხ ლე ე ბ ს ა და ძ ვ ი რა დ
ღი რე ბ ულ ს ა ს ტუმ როე ბ შ ი ც მ ი მ დი ნ ა რე ობ ს . ა მ გ ვ ა რ
ღონ ი ს ძ ი ე ბ ე ბ ზე მ ოხ ვ ე დრა ა რც ი ს ე ა დვ ი ლი ა . პ ა ლა ც ოე ბ ი ყ ვ ე ლა
მ ს ურვ ე ლს ვ ე რ მ ი ი ღე ბ ს , ბ ი ლე თე ბ ი ძ ვ ი რი ა და წ ი ნ ა ს წ ა რ
ხ ორც ი ე ლდე ბ ა მ ა თი და ჯა ვ შ ნ ა , და ხ ურულ ს ა ღა მ ოე ბ ზე ე .წ . „დრე ს -
კ ოდი ც “ კ ი მ ე ტა დ უმ კ ა ც რე ს ი ა . კ ა რნ ა ვ ა ლი ს ც ე ნ ტრა დ კ ა ფე
„ფლორი ა ნ ი “ მ ი ა ჩ ნ ი ა თ, ს ა და ც ყ ვ ე ლა ნ ა ი რი ნ ი ღბ ე ბ ი ს ე რთა დ
ნ ა ხ ვ ა შ ე ი ძ ლე ბ ა . ს ა დღე ს ა ს ა წ ა ულო ტა ნ ს ა ც მ ე ლშ ი გ ა მ ოწ ყ ობ ი ლი
ს ა ზოგ ა დოე ბ ა დი დხ ა ნ ს ს ა ა თობ ი თ გ ა უთა ვ ე ბ ე ლა დ ს ა უბ რობ ს და
მ ს ოფლი ოშ ი ს ა უკ ე თე ს ო ყ ა ვ ა ს მ ი ნ ი ა ტურულ ჭ ი ქ ე ბ ი და ნ
მ ი ი რთმ ე ვ ე ნ .

92. ს ე ს ი ლი ა დი მ ი ტრი ს ა ს ული თა ყ ა ი შ ვ ი ლი და ი ბ ა და 1906 წ ლი ს 17

ს ე ქ ტე მ ბ ე რს ბ ა თუმ შ ი . მ ა მ ა დი მ ი ტრი თა ყ ა ი შ ვ ი ლი გ ა ხ ლდა თ
თე ა ტრი ს ა და პ ოე ზი ი ს მ ოტრფი ა ლე , თი თონ ა ც წ ე რდა ი უმ ორი ს ტულ
ლე ქ ს ე ბ ს . 1923-26 წ ლე ბ შ ი ს ე ს ი ლი ა ს წ ა ვ ლობ და თბ ი ლი ს ი ს ა .
ფა ღა ვ ა ს დრა მ ა ტულ ს ტუდი ა შ ი . ს ტუდი ს და მ თა ვ რე ბ ი ს თა ნ ა ვ ე
ჩ ა ი რი ც ხ ა რუს თა ვ ე ლი ს თე ა ტრი ს და ს შ ი , რომ ე ლს ი ც 1930 წ ლა მ დე
მ უშ ა ობ და . მ ი ს ი პ ი რვ ე ლი ს ა დე ბ ი უტო როლი ი ყ ო ჯა დოქ ა რი
ფა ტი მ ა . როგ ორც ა მ ბ ობ ე ნ ს ე ს ი ლი ა ს ა რ უყ ვ ა რდა ი მ ფი ლმ ე ბ ი ს
ნ ა ხ ვ ა , რომ ე ლშ ი ც ა ნ ს ა ხ ი ე რე ბ და ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა როლე ბ ს . მ ა ს 1950
წ ე ლს მ ი ე ნ ი ჭ ა ს ა ქ ა რთვ ე ლოს ს ა ხ ა ლხ ო ა რტი ს ტი ს წ ოდე ბ ა , ხ ოლო
1982 წ ე ლს თბ ი ლი ს ი ს ს ა პ ა ტი ო მ ოქ ა ლა ქ ი ს . ს ე ს ი ლი ა ს მ ე უღლე
გ ა ხ და თ მ ს ა ხ ი ობ ი ვ ა ს ო გ ოძ ი ა შ ვ ი ლი , რომ ლი და ნ ა ც შ ე ე ძ ი ნ ა
ე რთა დ ე რთი შ ვ ი ლი – და თო. ვ ა ს ოს ძ ა ლი ა ნ უყ ვ ა რდა ს ე ს ი ლი ა ,
მ ა გ რა მ გ ა მ ოუს წ ორე ბ ე ლი მ ე ქ ა ლთა ნ ე ი ყ ო. ე ქ ვ ს ი წ ლი ს შ ე მ დე გ
და ც ი ლდე ნ ე რთმ ა ნ ე თს . ს ე ს ი ლა ს ი ა მ ა ყ ი თ ა მ ბ ობ და ,,მ ე ორე
ს ა რთული და ნ გ ა დმ ოვ უგ დე ჩ ე მ ოდნ ე ბ ი ო”.
ს ე ს ი ლი ა თა ყ ა ი შ ვ ი ლი გ ა რდა ი ც ვ ა ლა 1984 წ ლი ს მ ა ი შ ი .
და კ ძ ა ლული ა ს ა ბ ურთა ლოს ს ა ზოგ ა დო მ ოღვ ა წ ე თა პ ა ნ თე ონ შ ი .

93. ჯე მ ა ლ ქ ა რჩ ხ ა ძ ი ს ”ზე ბ ულონ შ ი ” ბ ე ვ რი ს ა ი ნ ტე რე ს ო

პ ე რს ონ ა ჟ ე ბ ი შ ე გ ხ ვ დე ბ ა თ, ზოგ ი ე რთი მ ა თთა გ ა ნ ი
(გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ ბ ე ქ ა , კ ა თა ლი კ ოს ი ) ლი ტე რა ტურული ტი პ ა ჟ ი ს
ს ი მ ა ღლე ს ა ც კ ი ა ღწ ე ვ ე ნ , თუმ ც ა რომ ა ნ ი ს ძ ი რი თა დ ტვ ი რთს მ ა ი ნ ც
ზე ბ ულონ ი ”მ ი ა თრე ვ ს ”.
ზე ბ ულონ ი ბ უნ ე ბ ა შ ი გ ა ი ზა რდა , მ ა ს ქ ონ და ს ა შ ვ ა ლე ბ ა ბ უნ ე ბ ი ს
წ ე ს რი გ ი და ურთი ე რთ და მ ოკ ი დე ბ ულე ბ ა შ ე ე ც ნ ო.
ნ ა წ ა რმ ოე ბ შ ი ს რულა დ ა ხ ლე ბ ურა თა ა გ ა ა ზრე ბ ული მ უხ ი ს
ს ი მ ბ ოლო. მ უხ ა მ ი წ ი ს ტყ ვ ე ა , მ უხ ა და მ ბ ული ა ფე ს ვ ე ბ ი თ და უც ხ ო
მ ი ნ დორი ს ს ი ლა მ ა ზე ს ვ ე რა ს ოდე ს ი ხ ი ლა ვ ს , მ უხ ა გ ა ნ წ ი რული ა
მ ი ს ი ფუტურო ს ი ა მ ა ყ ე ს ა რა ვ ი თა რი ფა ს ი ა რა ა ქ .
ქ ვ ე ყ ა ნ ა ს მ ა რთლა ც ა რა ა ქ ვ ს ი მ ი ს ნ ე ბ ა რომ ა და მ ი ა ნ ს
ყ ვ ე ლა ფე რი წ ა ა რთვ ა ს ,მ ა გ რა მ ა და მ ი ა ნ ს ა ქ ვ ს უფლე ბ ა
მ ს ხ ვ ე რპ ლა დ შ ე ე წ ი როს მ ა ს , თუმ ც ა ა მ ი ს ა უც ი ლე ბ ე ლობ ა ს
ს ა ზოგ ა დოე ბ ა ა რ ი თხ ოვ ს , ა მ ა ს ა და მ ი ა ნ ს მ ხ ოლოთ ს ა კ უთა რი
ს ი ნ დი ს ი ჰ კ ა რნ ა ხ ობ ს , რა კ ი , ს ა ბ ე დნ ი ე როდ ა და მ ი ა ნ ი ნ ა დი რი ა რ
ა რი ს . მ ა რთა ლი ა , ა და მ ი ა ნ ი ს ი ნ დი ს ი ს ტყ ვ ე ა , მ ა გ რა მ ს წ ორე თ ა მ
ტყ ვ ე ობ ა შ ი ა მ ი ს ი ა რს ი ს გ ა მ ოხ ა ტულე ბ ა .
ა მ ა ს რომ ვ ე რ მ ი ხ ვ და ზე ბ ულონ ი , ს წ ორე თ ე ს ი ყ ო მ ი ს ი
ტრა გ ე დი ა ს მ ი ზე ზი , ა მ ა ნ ა თქ მ ე ვ ი ნ ა ე ს ს ი ტყ ვ ე ბ ი ც : ” ნ უთუ
მ ა რთლა ე ს ი ყ ო ც ხ ოვ რე ბ ა ?”

94. ჩ ი ნ ე თი ს დი დი კ ე დე ლი ს მ შ ე ნ ე ბ ლობ ა ოც ი ს ა უკ უნ ე გ ა გ რძ ე ლდა .

ი გ ი ა ა გ ე ს , რა თა ს ურდა თ, თა ვ ი და ე ც ვ ა თ ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა
დი ნ ა ს ტი ე ბ ი ს თა ვ და ს ხ მ ე ბ ი და ნ . ჩ ე ნ ე თი დი დი კ ე დე ლი
ნ ე ბ ი ს მ ი ე რ მ ნ ა ხ ვ ე ლს ა ნ ც ვ ი ფრე ბ ს ა რა მ ა რტო თა ვ ი ს ი ს ი ლა მ ა ზი თ
ა რა მ ე დ უა მ რა ვ ი ს ა ი დუმ ლოთი . ც ოც ხ ლა დ და მ ა რხ ული მ ე ომ რე ბ ი ,
მ ი წ ი ს ქ ვ ე შ ა ს ა მ ა ლა ვ ე ბ ი , და კ ა რგ ული ს ა გ ა ნ ძ ური , უც ხ ო
პ ლა ნ ე ტე ლბ თა ნ კ ა ვ შ ი რი ე ს ყ ვ ე ლა ფე რი ა მ კ ე დლი ს ს ა ი დუმ ლო
მ ხ ა რე ა . ლე გ ე ნ დი ს მ ი ხ ე დვ ი თ როდე ს ა ც ჩ ი ნ ე თი ს დი დი ი მ პ ე რი ა
ე რთი ი მ პ ე რა ტორი ს მ ა რთვ ე ლობ ი ს ქ ვ ე შ გ ა ე რთი ა ნ და და შ ი და
ქ ი შ პ ობ ა ს ბ ოლო მ ოე ღო, ს ე რი ოზული ზომ ე ბ ი ს მ ი ღე ბ ა გ ა ხ და
ს ა ჭ ი რო გ ა რე მ ტრე ბ ი ს გ ა ნ თა ვ ი ს და ს ა ც ა ვ ა დ.
ჩ ი ნ ე თს ძ ა ლი ა ნ ბ ე ვ რი ე მ ტე რე ბ ოდა , ა მ ი ტომ ს ა ნ ა მ ჩ რდი ლო
ნ ა წ ი ლი ჯე რ კ ი დე ვ ღი ა ი ყ ო, თა ვ და ც ვ ი ს მ ი ზნ ი თ ყ ოვ ე ლ ს ა ღა მ ოს
კ ოშ კ ი ს თა ვ ზე დი დ კ ოც ონ ს ა ნ თე ბ დე ნ . თუ მ ოა ხ ლოე ბ ულ მ ტე რს
და ი ნ ა ხ ა ვ დნ ე ნ , კ ოც ონ ს ა ქ რობ დნ ე ნ ი მ ი ს ნ ი შ ნ ა დ, რომ ს ა ბ რძ ოლო
მ ზა დე ბ ა და წ ყ ე ბ ული ყ ო. ა ქ მ ე ტა დ უმ ნ ი შ ვ ნ ე ლოვ ა ნ ე ს ი ა ი ს ფა ქ ტი
, რომ ს ხ ვ ა ქ ვ ე ყ ნ ე ბ შ ი პ ი რი ქ ი თ ხ დე ბ ოდა როდე ს ა ც მ ტე რს
და ი ნ ა ხ ა ვ დნ ე ნ , ს წ ორე დ მ ა შ ი ნ ა ნ თე ბ დნ ე ნ კ ოც ონ ს .
თა ნ ა მ ე დროვ ე მ ე ც ნ ი ე რე ბ ი ს მ ი ე რ წ ა რმ ოდგ ე ნ ი ლი ი ქ ნ ა
მ ოს ა ზრე ბ ა , რომ ჩ ი ნ ე თი ს დი დი კ ე დლი ს მ შ ე ნ ე ბ ლობ ა შ ი ს ხ ვ ა
ც ი ვ ი ლი ზა ც ი ე ბ ი ც მ ონ ა წ ი ლე ობ დნ ე ნ . ა მ და ს კ ვ ნ ა ს ს ა ფუძ ვ ე ლი
და უდო ი მ ფა ქ ტმ ა , რომ ჩ ი ნ ე თი ს დი დი კ ე დე ლი ე რთა დე რთი
ნ ა გ ე ბ ობ ა ა დე და მ ი წ ა ზე , რა ც კ ოს მ ოს ი და ნ ა ც ჩ ა ნ ს .
95. მ ა ჩ უ-პ ი ქ ჩ უ ჩ ვ ე ნ დრომ დე კ ა რგ ა დ შ ე მ ონ ა ხ ული ი ნ კ ე ბ ი ს
ქ ა ლა ქ ი ს ნ ა ნ გ რე ვ ე ბ ი ა მ ა ღა ლი მ თი ს ფე რდობ ე ბ ზე . ი ს
და ა ხ ლოვ ე ბ ი თ 2 350 მ . ს ი მ ა ღლე ზე მ დე ბ ა რე ობ ს პ ე რუშ ი . ქ ა ლა ქ ი
მ ე -15-ე ს ა უკ უნ ე შ ი ა ა გ ე ს თუმ ც ა ს ა ე რთა შ ორი ს ო ყ ურა დღე ბ ი ს
ც ე ნ ტრშ ი მ ოე ქ ც ა მ ა ს შ ე მ დე გ რა ც ი ე ლი ს უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი ს
ა რქ ე ოლოგ ჰ ი რა ი მ ბ ი ნ გ ე მ მ ა ა ღმ ოა ჩ ი ნ ა 1911 წ ე ლშ ი . მ ა ჩ უ-პ ი ქ ჩ უ
გ ა მ ოი რჩ ე ვ ა პ ე ი ზა ჟ ური ა რქ ი ტე ქ ტური თ. მ ი ს ი კ ე დლე ბ ი
ა გ ე ბ ული ა კ ლა ს ი კ ურ ი ნ კ ურ ა რქ ი ტე ქ ტურულ ს ტი ლშ ი .
ს ა ი ნ ტე რე ს ოა , რომ გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ულ ტე ქ ნ ი კ ა ს ფლობ დნ ე ნ ი ნ კ ე ბ ი ,
რომ ლი ს ს ა შ უა ლე ბ ი თა ც კ ე დლე ბ ი ს ა გ ე ბ ი ს ა ს ბ ლოკ ე ბ ს
ე რთმ ა ნ ე თა ნ მ ჭ ი დროდ ა კ ა ვ შ ი რე ბ დნ ე ნ . ი ნ კ ე ბ ი კ ი რს ი შ ვ ი ა თა დ
ი ყ ე ნ ე ბ დნ ე ნ . ე ს ბ უნ ე ბ რი ვ ი ც ა ა რა დგ ა ნ ა ც მ ა ჩ უ–პ ი ქ ჩ უ
მ დე ბ ა რე ობ ს ს ე ი ს მ ურა დ ა რა მ დგ რა დ ტე რი ტორი ა ზე და
მ ი წ ი ს ძ ვ რი ს შ ე მ თხ ვ ე ვ ა შ ი ე რთმ ა ნ ე თთა ნ კ ი რი ს გ ა რე შ ე
და კ ა ვ შ ი რე ბ ული ბ ლოკ ე ბ ი თ ა გ ე ბ ული კ ე დე ლი უფრო გ ა მ ძ ლე
ი ქ ნ ე ბ ოდა .
2005 და 2009 წ ლე ბ შ ი ა რკ ა ნ ზი ს უნ ი ვ ე რს ი ტე ტი ს პ როფე ს ორე ბ მ ა
მ ა ჩ უ-პ ი ქ ჩ უს ა და უა ი ნ ა –პ ი ქ ჩ უს მ თა ზე მ ყ ოფი ნ ა ნ გ რე ვ ე ბ ი ს
ლა ზე რული ს კ ა ნ ი რე ბ ა მ ოა ხ დი ნ ე ს . მ ი ღე ბ ული შ ე დე გ ე ბ ი
და ი ნ ტე რე ს ე ბ ულ პ ი რე ბ ი ს ა თვ ი ს ვ ე ბ -გ ვ ე რდზე გ ა ნ ა თა ვ ს ე ს .2012
წ ლი ს მ ა ი ს შ ი ი უნ ე ს კ ოს კ ონ ს ე რვ ა ც ი ი ს ე ქ ს პ ე რტე ბ მ ა პ ე რუს
ხ ე ლი ს უფლე ბ ა ს „ს ა გ ა ნ გ ე ბ ო ზომ ე ბ ი ს “ მ ი ღე ბ ი ს კ ე ნ მ ოუწ ოდა ,
რა თა და მ ა ტე ბ ი თ მ ოე წ ე ს რი გ ე ბ ი ა თ ძ ე გ ლი ს ბ უფე რული ზონ ა და
და ე ც ვ ა თ ი გ ი ტური ზმ თა ნ და კ ა ვ შ ი რე ბ ული გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ი ს გ ა ნ
გ ა ნ ს ა კ უთრე ბ ი თ კ ი ე ს ქ ა ლა ქ ა გ უა ს – კ ა ლი ე ნ ტე ს ს ე ხ ე ბ ოდა ,
რომ ე ლი ც ს წ რა ფა დ ვ ი თა რდე ბ ა .

96. . ტა ჯმ ა ჰ ა ლი ი ნ დოე თი ს ე რთ-ე რთი ღი რს -შ ე ს ა ნ ი შ ნ ა ობ ა ა .

ძ ე გ ლი 1631-1654 წ ლე ბ შ ი მ უღა ლთა ი მ პ ე რა ტორ შ ა ჰ ჯა ჰ ა ნ ი ს
და კ ვ ე თი თ ა ა გ ო ოც ი ა თა ს მ ა მ უშ ა მ . ა რქ ი ტე ქ ტორი ს მ ოწ ვ ე ვ ა
ი ტა ლი ი და ნ მ ოხ და . შ ა ჰ ჯა გ ა ნ ი ჯე რ კ ი დე ვ პ რი ნ ც ი ი ყ ო, როც ა 19
წ ლი ს მ შ ვ ე ნ ი ე რი მ უმ თა ზ მ ა ჰ ა ლი მ ი ი ყ ვ ა ნ ა . ლე გ ე ნ დი ს თა ნ ა ხ მ ა დ
ღა რი ბ ი გ ოგ ონ ა პ ი რვ ე ლა დ ბ ა ზა რშ ი და ი ნ ა ხ ა მ ა გ რა მ გ ლე ხ ურ
წ ა რმ ოშ ობ ა ს ხ ე ლი ა რ შ ე უშ ლი ა მ ა ს ზე და ქ ორწ ი ნ ე ბ ა შ ი .
ა ხ ა ლგ ა ზრდა წ ყ ვ ი ლი ს ს ი ყ ვ ა რულზე ლე გ ე ნ დე ბ ი და დი ოდა .
ც ნ ობ ი ლი ა პ რი ნ ც ი ი მ დე ნ ა თ ი ყ ო შ ე ყ ვ ა რე ბ ული მ ე უღლე ზე , რომ
ს ხ ვ ა ქ ა ლე ბ ს ა ხ ლოს ა რ ი კ ა რე ბ და . ქ ა ლი ე რე ოდა ს ა ხ ე ლმ წ ი ფოს
მ მ ა რთვ ე ლობ ა შ ი და ხ ა ნ და ხ ა ნ ქ მ ა რს ბ რძ ოლა შ ი ც და ჰ ყ ვ ე ბ ოდა . 17
წ ლი ა ნ ი თა ნ ა -ც ხ ოვ რობ ი ს პ ე რი ოდშ ი მ უმ თა ზმ ა ქ მ ა რს 14 შ ვ ი ლი 8
ვ ა ჟ ი და 6 ქ ა ლი შ ვ ი ლი ა ჩ უქ ა . მ ე -14 შ ვ ი ლი ს გ ა ჩ ე ნ ი ს ა ს დე დოფა ლი
გ ა რდა ი ც ვ ა ლა . ი ნ დოე თშ ი ორწ ლი ა ნ ი გ ლოვ ა გ ა მ ოც ხ ა დდა . ე რთ
ხ ა ნ ს შ ა ჰ ჯა ჰ ა ნ ი თა ვ ი ს მ ოკ ვ ლა ს ა ც ა პ ი რე ბ და , ს ა ბ ოლოოდ კ ი
გ ა და წ ყ ვ ი ტა , მ ე უღლი ს უკ ვ და ვ ს ა ყ ოფა დ მ ა ვ ზოლე უმ ი ა ე გ ო.
ტა ჯმ ა ჰ ა ლი ს კ ე დლე ბ ი მ ა რმ ა რი ლოთი მ ოა პ ი რკ ე თე ს , რი ს გ ა მ ოც
მ ზი ს ს ხ ი ვ ი ს და ც ე მ ი ს ა ს ოქ როს ა ვ ი თ ბ ზი ნ ა ვ ს . და რბ ა ზშ ი ორი
ა კ ლდა მ ა ა , მ ა გ რა მ ს ულთა ნ ი და მ ი ს ი მ ე უღლე მ ტე რს რომ ა რ
გ ა ე ძ ა რც ვ ა , მ ი წ ი ს ქ ვ ე შ ა ს ა რთულზე ა და კ რძ ა ლულე ბ ი . ი მ ე დ
გ ა ც რუე ბ ული შ ე ყ ვ ა რე ბ ულე ბ ი ს თვ ი ს დღე მ დე მ ოდა შ ი ა
ტა ჯმ ა ჰ ა ლი ს უმ ა ღლე ს ი წ ე რტი ლი და ნ გ ა დმ ოხ ტომ ა
თვ ი თმ კ ვ ლე ლობ ი ს ჩ ა დე ნ ი ს მ ი ზნ ი თ, ა მ ი ტომ ი ქ უა მ რა ვ ი და ც ვ ა
მ ორი გ ე ობ ს .
შ ა ჰ ს ს ურდა , რომ მ ოპ ი რდა პ ი რე მ ხ ა რე ს ა ნ ა ლოგ ი ური , ოღონ დ შ ა ვ ი
შ ე ნ ობ ა ა ე გ ო და ორი ტა ჯმ ა ჰ ა ლი ე რთმ ა ნ ე თს ხ ი დი თ
და ჰ კ ა ვ შ ი რე ბ ოდა , მ ა გ რა მ ი ნ დოე თშ ი გ ა და ტრი ა ლე ბ ა მ ოხ და , მ ი ს ი
მ მ ა რთვ ე ლობ ა და ე მ ხ ო და ც ი ხ ე შ ი ჩ ა ს ვ ე ს .

97. მ ა რგ ა ლი ტს ნ ი ჟ ა რე ბ ი და ნ ი ღე ბ ე ნ . მ ა ს ძ ვ ე ლტა გ ა ნ ვ ე
ი ყ ე ნ ე ბ დე ნ ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ს ა მ კ ა ულე ბ ი ს და ს ა მ ზა დე ბ ლა თ.
მ ს ხ ვ ი ლი მ ა რგ ა ლი ტი მ ე ტა დ უძ ვ ი რფა ს ე ს ი ა . თა ნ ა მ ე დროვ ე
ტე ქ ნ ოლოგ ი ე ბ ი ს გ ა მ ოყ ე ნ ე ბ ი თ ა დგ ი ლი ა ქ ვ ს ნ ე ბ ი ს მ ი ე რი ზომ ი ს
მ ა რგ ა ლი ტი ს შ ე ქ მ ნ ა ს , რა თა ი გ ი ბ უნ ე ბ რი ვ ზე ი ა ფი ა .
ლე გ ე ნ და მ ოგ ვ ი თხ რობ ს რომ დე დოფა ლ კ ლე ოპ ა ტრა ს რომ ა ე ლი
მ ხ ე და რთ-მ თა ვ ა რი ს თა ნ და ს წ რე ბ ი თ და ნ დნ ა რი მ ა რგ ა ლი ტი
ფი ა ლა შ ი ჩ ა უს ხ ი ა და ჭ ი თე ლ ღვ ი ნ ოს თა ნ ე რთა დ შ ე უს ვ ი ა .
მ ა რგ ა ლი ტი ს მ კ რტა ლი ნ ა თე ბ ა ჰ ბ ა დე ბ ს ს ა ვ ს ე მ თვ ა რე ს
ა ს ოც ი ა ც ი ა ს , ა მ ი ტომ ი გ ი უძ ვ ე ლე ს დროი და ნ ს ი ნ ა თლი ს და ქ ა ლური
ს ი ლა მ ა ზი ს ს ი მ ბ ოლოთ მ ი ი ჩ ნ ე ოდა .

98. ძ ვ ე ლი ს ძ ვ ე ლი ლე გ ე ნ და ა ს ე მ ოგ ვ ი თხ რობ ს ბ უდი ზმ ი ს

წ ა რმ ოშ ობ ა ს . ძ ვ .წ .ა ღ-ი ს მ ე -VI-V ს ა უკ უნ ე შ ი ი ნ დოე თშ ი ც ხ ოვ რობ და
უფლი ს წ ული გ ა უტა მ ა . ი ს ძ ა ლი ა ნ გ ონ ი ე რი გ ულ-კ ე თი ლი და
გ ა ს წ ა ვ ლული ა ხ ა ლგ ა ზრდა ი ყ ო. გ ა უტა მ ა ს ლა მ ა ზი და გ ულ თბ ი ლი
ც ოლი და კ ა რგ ი შ ვ ი ლე ბ ი ყ ა ვ და . ყ ვ ე ლა ნ ი ჯა მ რთე ლა დ და
ბ ე დნ ი ე რა თ ც ხ ოვ რობ და . ი ს ი ნ ი ა კ ე თე ბ დე ნ ი მ ა ს , რა ს ა ც ს ურდა თ.
ს ა ს ა ხ ლე ს ბ ა ღს ი რგ ვ ლი ვ მ ა ღა ლი გ ა ლა ვ ა ნ ი ქ ონ და
შ ე მ ოვ ლე ბ ულა რმ ომ ხ და რა . ი ს , რომ ლე ონ ს ხ ა ზა რთა და ხ მ ა რე ბ ა
და ს ჭ ი რდა , ა შ კ ა რა დ მ ე ტყ ვ ე ლე ბ ს ი მ ა ზე , რომ ბ ი ზა ნ ტი ა ს
ნ ე ბ ა ყ ოფლობ ი თ ა რ და უთმ ი ა მ ი ს ი პ ოზი ც ი ე ბ ი .
ს ა ი მ პ ე რა ტორო კ ა რი ც დი ლობ და ფორმ ა ლური გ ა ვ ლე ნ ა მ ა ი ნ ც
შ ე ე ნ ა რჩ უნ ე ბ ი ა ს ა ქ ა რთვ ე ლოზე . ი გ ი ხ ა ზს უს ვ ა ვ და თა ვ ი ს
უფლე ბ ა ს , რი ს გ ა მ ოხ ა ტვ ა ს ა ც ა დგ ი ლი ჰ ქ ონ და ს ა ქ ა რთვ ე ლოს
მ ე ფე ე ბ თა ნ ურთი ე რთობ ი ს ა ს . IX ს ა უკ უნ ე შ ი ბ ი ზა ნ ტი ა მ
რა მ ოდე ნ ი მ ე ჯე რ ი ლა შ ქ რა ე გ რი ს შ ი , თუმ ც ა ყ ოვ ე ლი ლა შ ქ რობ ა
მ ა რც ხ ი თ და მ თა ვ რდა . უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლ ლა შ ქ რობ ი ს ა ს ბ ი ზა ნ ტი ე ლე ბ მ ა
ორმ ოც ი ა თა ს ი კ ა ც ი და ჰ კ ა რგ ე ს .ი . მ ი ს გ ა რე დ გ ა უტა მ ა ა რ
გ ა დი ოდა . ე რთხ ე ლ, გ ა უტა მ ა ს შ ვ ი ლს ბ ურთი გ ა და უვ ა რდა , ა ტი რდა
და მ ა მ ა ს თხ ოვ ა მ ი ს ი მ ოტა ნ ა , რა თა ი ქ მ ს ა ხ ური ა რი ყ ო. ს წ ორე დ
მ ა შ ი ნ და ს ტოვ ა გ ა უტა მ ა მ პ ი რვ ე ლა თ ს ა ს ა ხ ლი ს ბ ა ღი . გ ა უტა მ ა მ
ბ ურთი ს ძ ე ბ ნ ა შ ი უა მ რა ვ ი უბ ე დურე ბ ე ბ ი ნ ა ხ ა - გ ა ჭ ი ვ რე ბ ული
ხ ა ლხ ი , ს ნ ე ულნ ი , და მ ნ ა შ ა ვ ე ნ ი . . . მ ი ხ ვ და რომ მ ი ს ც ოლშ ვ ი ლს
ოდე ს ღა ც ს ი კ ვ დი ლი ე ლოდა .

99. ვ ა ნ გ ოგ ი ს ე რთე რთ უდი დე ს მ ი ხ წ ე ვ ა თ ფე რე ბ ი ს

კ ონ ტრა ს ტული შ ე ხ ა მ ე ბ ა ი თვ ლე ბ ა . მ ხ ა ტვ ა რი ს ა კ უთა რ ე მ ოც ი ური
გ ა ნ წ ყ ობ ი ს გ ა დმ ოს ა ც ე მ ა თ ფე რთა ს ხ ვ ა და ს ხ ვ ა ტონ ე ბ ს
ი ყ ე ნ ე ბ და . ა მ ი თ ი გ ი ხ ა ზს უს ვ ა ვ და თა ვ ი ს გ რძ ნ ობ ე ბ ს . 20-ე
ს ა უკ უნ ი ს და ს ა წ ყ ი ს შ ი ა მ ა ზრი ს გ ა ნ ვ ი თა რე ბ ა რა მ ოდე ნ ი მ ე
მ ხ ა ტვ ა რე ბ მ ა ც ა და . მ ა თ ა რმ ომ ხ და რა . ი ს , რომ ლე ონ ს ხ ა ზა რთა
და ხ მ ა რე ბ ა და ს ჭ ი რდა , ა შ კ ა რა დ მ ე ტყ ვ ე ლე ბ ს ი მ ა ზე , რომ
ბ ი ზა ნ ტი ა ს ნ ე ბ ა ყ ოფლობ ი თ ა რ და უთმ ი ა მ ი ს ი პ ოზი ც ი ე ბ ი .
ს ა ი მ პ ე რა ტორო კ ა რი ც დი ლობ და ფორმ ა ლური გ ა ვ ლე ნ ა მ ა ი ნ ც
შ ე ე ნ ა რჩ უნ ე ბ ი ა ს ა ქ ა რთვ ე ლოზე . ი გ ი ხ ა ზს უს ვ ა ვ და თა ვ ი ს
უფლე ბ ა ს , რი ს გ ა მ ოხ ა ტვ ა ს ა ც ა დგ ი ლი ჰ ქ ონ და ს ა ქ ა რთვ ე ლოს
მ ე ფე ე ბ თა ნ ურთი ე რთობ ი ს ა ს . IX ს ა უკ უნ ე შ ი ბ ი ზა ნ ტი ა მ
რა მ ოდე ნ ი მ ე ჯე რ ი ლა შ ქ რა ე გ რი ს შ ი , თუმ ც ა ყ ოვ ე ლი ლა შ ქ რობ ა
მ ა რც ხ ი თ და მ თა ვ რდა . უკ ა ნ ა ს კ ნ ე ლ ლა შ ქ რობ ი ს ა ს ბ ი ზა ნ ტი ე ლე ბ მ ა
ორმ ოც ი ა თა ს ი კ ა ც ი და ჰ კ ა რგ ე ს .