Bahagi ng Pananalita
asin, bunga, balak, diwa
1. PANGNGALAN (Noun)
Mga Uring Pansemantika
1. Pantangi (Proper Noun)– partikular ng
pangalan ng tao, hayop, bagay, pook o
pangyayari.
Hal. Miguel, Clarissa, Bb. Luz De Guzman
Tagpi, Muning, Brownie, Spotty
Magasing Panorama, Mongol 2
Talon ng Maria Cristina, Ilog Pasig
Paligsahang Bb. Universe ng Taong 1975
2. Pambalana (Common Noun)– tumutukoy sa
pangkahalatang-diwa.
Hal. bata, lalaki, babae, lolo, abogado
aso, pusa, insekto
lapis, kotse, relo, radio
ilog, lungsod, kabundukan
sayawan, gulo, banggaan
3. Tahas (Concrete) – ang pangngalan kung
tumutukoy sa bagay na material.
Hal. tao, hayop, puno, gamut, pagkain
4. Basal (Abstract) – ang tinutukoy ay hindi
material kundi diwa at kaisipan.
Dalawang uri ng tahas: Di-palanasak at palansak.
Palansak (Mass Noun) – tumutukoy sa pangkat ng
iisang uri ng tao o bagay.
Hal. Buwig, kumpol, hukbo, lahi, tumpok, tangkal
Di-palansak – tumutukoy lamang sa mga bagay na
isinasaalang-alang nang isa-isa.
Hal. Saging, bulaklak, sundalo, tao, kamatis, manok
Mga Uring Pangkayarian
1. Payak – ang pangngalan kung ito ay isang
salitang-ugat lamang.
Hal.
2. Maylapi o Hinango – kung binubuo ng salitang-
ugat at panlaping makangalan.
Hal. kaklase, kabuhayan, pagbasa, dinuguan
3. Inuulit – ang pangngalan kung ang kabuuan
nito o ang bahagi nito ay inuulit.
Dalawang uri ng Inuulit: Pag-uulit na di-ganap o pag-
uuli na parsyal at ang pag-uulit na ganap.
Pag-uulit na di-ganap o pag-uulit na parsyal – ay
yaong bahagi lamang ng salitang-ugat ang inuulit.
Hal. bali-balita, Sali-salita, tagu-tagumpay
pagtuturo, pagpaplano
Pag-uulit na ganap – pag-uulit sa buong pangngalan
Hal. kuru-kuro, bayan-bayan, sabi-sabi
4. Tambalan – ay binubuo ng dalawang
magkaibang salitang pinag-iisa.
Ang kayarian ay tumutukoy sa anyo ng salita at iba pang
yunit ng wika.
Ang anumang salitang maaaring isunod sa ang/si, ng/ni,
sa/kay, at mga anyong maramihan ng mga ito, ay isang
pangngalan o dili kaya ay isang salitang gumaganap ng
tungkulin ng pangngalan.
Hal.
1. Nakatapos sa pagdodoktor ang anak na
matiyaga.
2. Ang tagumpay ng anak ay tagumpay rin ng mga
magulang.
3. Hindi matatapatan ng salapi ang pagtingin ng
magulang sa anak.
Ang anyong maramihan ng ang/si ay ang mga/sina; ang
maramihan ng ng/ni ay ng mga/nina; at ang maramihan
ng sa/kay ay sa mga/kina.
Hal. ang mga anak, ng mga anak, sa mga anak, nina
Maria, kina Maria, sina Maria
Mga Kakanyahan ng Pangngalan
1. Kausapan o Panauhan ng Pangngalan – ang
nagsasabi kung ang pangngalan ay tumutukoy
sa taong nagsasalita, taong kumakausap, o
taong pinag-uusapan.
Halimbawa : Mga Pangngalang Di-Tiyak ang Kasarian

Ako si Don Diego. Estudyante manok kapatid

guro
Ikaw si Don Diego.
manananggol kalabaw
Siya si Don Diego
Mga Pangngalang Walang Kasarian
2. Kailanan ng Pangngalan – nalalaman natin
kung ang pangngalan ay tumutukoy sa isa, Bibliya diwa
dalawa o higit pang tao, hayop, bagay, pook, o
pangyayari. Ito ay maaaring isahan, dalawahan, Bulking Mayon aklat
maramihan o lansakan.
Maynila laro
Halimbawa:
4. Kaukulan ng Pangngalan – ang tawag sa
Isahan : kapatid kakanyahan ng pangngalang nagpapakita ng
gamit nito sa pangungusap.
Dalawahan : kambal
Dalawang Uri ng Kaukulan ng Pangngalan
Lansakan : kawan
1. Kaukulang Palagyo – kung ginagamit itong
3. Kasarian ng Pangngalan – pangngalang may simuno, pamuno sa simuno, pangngalang
sekso at walang sekso. patawag, kaganapang pansimuno, o pamuno sa
kaganapang pansimuno.
Pag-uuri ng Pangngalan Ayon sa Kasarian
Simuno gamit ang pangngalan
v Mga Pangngalang may Kasarian
Si Rizal ay Dakilang Malayo
Tiyak na Kasarian
Pamuno sa Simuno ang gamit ng pangngalan
Panlalaki
Si Rizal, ang bayani, ay Dakilang Malayo.
Pambabae
Pangngalang patawag ang gamit ng pangngalan
Di-tiyak na Kasarian
Carisa, alagaan mo si Choy.
v Mga Pangngalang Walang Kasarian
Kaganapang pansimuno ang gamit ng pangngalan
Halimbawa:
Si Mabini ay Dakilang Lumpo.
Mga Pangngalang Tiyak na Panlalaki
Pamuno sa kaganapang pansimuno ang gamit ng
Mario kuya pangngalan

Ginoong Ramos tandang Ang dalagang iyon ay si Alice, ang pinsan ko.

Don Jose ninong 2. Kaukulang Palayon – ang pangngalan kung

ginagamit na layon ng pandiwa o layon ng pang-
Mga Pangngalang Tiyak na Pambabae ukol o kung pamuno sa alinman sa dalawa.

Layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan

Maria Ana ate

Ang masipag na ama ay nagsisinop ng kanilang bakuran

Gng.
Ramos ninang dumalaga
Donya Perez Layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan
Ibigay mo kay Cesar ang para kay Cesar, at sa Diyos ito
ang para sa Diyos.
iyan (ibang anyo : yaan)
Pamuno sa layon ng pandiwa ang gamit ng
pangngalan iyon (ibang anyo :yaon)

Ang mga Hapon ay umaangkat sa Pilipinas ng mangga, Anyong ng (Paari)

isang ipinagmamalaking bungang-kahoy natin.
*nire (ibang anyo :niyari)
Pamuno sa layon ng pang-ukol ang gamit ng
pangngalan
nito

Igalang mo ang ukol sa relihyon, ang tagapag-ugnay

niyan
natin sa ating Panginoon.
noon (ibang anyo: niyon, niyaon)
2 PANGHALIP (PRONOUN)
Anyong sa (Paukol)
Pananaw na Pansemantika : ang panghalip ay salita o
katagang panghalili sa ngalan.
*dine
Pananaw na Istruktural : and panghalip ay maikilala
dahil sa impleksyon o pagbabagong- anyo. dito

Uri ng Panghalip diyan

1. Mga Panghalip na Panao – ay panghalili sa doon

ngalan ng tao.
II. Panawag-pansin o Pahimaton
Anyong Anyong
Anyong sa 1. *(h) ere
Panauhan ang ng
(paari)
(palagyo) (paukol)
Isahan 2. (h) eto
Una Ako Ko Akin
3. (h) ayan
Ikalawa Ikaw, ka Mo Iyo
Ikatlo Siya Niya kanya 4. (h) ayun
Dalawahan
*(kata) *(nita) *(kanita) III. Patulad
Una
Kita, tayo Natin Atin *ganire
Ikalawa Kayo Ninyo Inyo
Ikatlo Sila Nila Kanila ganito
Maramihan
ganyan
Una Kami Naming Amin
Ikalawa Kayo Ninyo Inyo ganoon (ibang anyo: gayon)
Ikatlo Sila Nila Kanila
IV. Palunan
Mga Panghalip na Pamatlig – humahalili sa sa ngalan
ng tao, bagay, atb. na itinuturo o inihihimaton. *narini (ibang anyo : nandini)

I. Pronominal narito (ibang anyo : nandito)

Anyong ang (Paturol) nariyan (ibang anyo : nandiyan)

*ire (ibang anyo : yari) naroon (ibang anyo : nandoon)

 3. Panghalip na Panaklaw – sumasaklaw sa Pitong Uri ng Kaganapan ng Pandiwa
kaisahan, dami, o kalahatan ng tinutukoy.
¢ kaganapang tagaganap
Halimbawa:
¢ kaganapang layon
isa anuman magkanuman
¢ kaganapang tagatanggap
iba alinman kuwan
¢ kaganapang ganapan
balana sinuman
¢ kaganapang kagamitan
lahat ilanman
¢ kaganapang sanhi
tanan kailanman
¢ kaganapang direksyunal
madla saanman

pawa gaanuman Mga Pokus ng Pandiwa

4. Panghalip na Pananong – yaong mga 1. Kaganapang Tagaganap – panaguring nasa

panghalili sa ngalan ng tao, bagay, atb. na pokus sa tagaganap ang pandiwa + paksa
ginagamit sa pagtatanong.
Halimbawa :
Halimbawa:
1. Kinain ng bata ang suman at manggang hinog. –
Isahan Maramihan 2. Kumain ng suman at manggang hinog ang bata.

sino sinu-sino (Ang bata ay kumain ng suman at manggang hinog.)

ano anu-ano 2. Kaganapang Layon – panaguring nasa pokus

sa layon ng pandiwa + paksa
alin alin-alin
Halimbawa :
kanino kani-kanino
1. Kinain ng bata ang suman at manggang hinog. –
ilan ilan-ilan 2. Kumain ng suman at manggang hinog ang bata.

3. PANDIWA (VERB) (Ang suman at manggang hinog ay kinain ng bata.)

3. Kaganapang Tagatanggap – panaguring nasa

pokus sa tagatanggap ang pandiwa + paksa
Pansemantika : ang pandiwa ay salitang nagpapakilos
o nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita Halimbawa:

Istruktural : ang pandiwa ay nakikilala sa impleksyon
nito sa iba’t ibang aspekto ayon sa uri ng kilos na
isinasaad nito.
Kayarian ng Pandiwa Ang pandiwa sa Filipino ay
nabubuo sa pamamagitan ng pagsasama ng isang
salitang-ugat at ng isa o higit pang panlapi.
1. Bumili ako ng ilaw na kapis para sa pinsan kong
nagbalikbayan. –
2. Ibinili ko ng ilaw na kapis ang pinsan kong
nagbalikbayan.
(Ang pinsan kong nagbalikbayan ay ibinili ko ng ilaw na
kapis.)

Kaganapan ng Pandiwa Ang tawag sa bahagi ng 4. Kaganapang Ganapan – panaguring nasa

panaguri na bumubuo o nagbibigay ng ganap na pokus sa kaganapan ang pandiwa + paksa
kahulugan sa pandiwa at magagawang paksa ng
pangungusap kung babaguhin ang pokus ng pandiwa.
Halimbawa: mahal minahal minamahal mamahalin
asa umasa umaasa aasa
1. Nagtanim ng gulay sa bakuran an gaming aral nag-aral nag-aaral mag-aaral
katulong. –
2. Pinagtamnan ng gulay ng aming katulong ang
bakuran.

(Ang bakuran ay pinagtamnan ng gulay ng aming “nag-“, “um-“, “-in-“, “-nan”, “ni-“,
katulong.) “-an”, at “na-“

5. Kaganapang Kagamitan – panaguring nasa 1. Aspektong Perpektibo o Pangnagdaan –

pokus sa kagamitan ang pandiwa + paksa naglalarawan sa kilos o galaw na ginawa na o
katatapos pa lamang. Ito ay kadalasang
Halimbawa: nabubuo sa pamamamagitan ng mga panlaping.

1. Pinunsan ko ang mga kasangkapan (sa
pamamagitan) ng basahang malinis. –
2. Ipinampunas ko ng mga kasangkapan ang
basahang alinis.
(Ang basahang malinis ay ipinampunas ko ng mga
kasangkapan.)
6. Kaganapang Sanhi – panaguring nasa pokus
sa sanhi ang pandiwa + paksa
Halimbawa: nag-inum, nag-aral, uminum, itinanan,
nilamon, nakitaan, nakita
2. Aspektong Imperpektibo o
Pangkasalukuyan – naglalarawan sa kilos o
galaw na kasalukuyang ginagawa. Nabubuo ang
pandiwang ito sa pamamagitan ng pag-uulit sa
unang pantig sa salitang-ugat at pagdaragdag
ng panlaping katulad ng sa Apektong
Perpektibo.

Halimbawa: “nag-“, “um-“, “-in-“, “-nan”, “ni-“,

“-an”, at “na-“
1. Nagkasakit siya dahil sa labis na paghithit ng
opyo. – Halimbawa:
2. Ipinagkasakit niya ang labis na paghithit ng
opyo. naglalaba (nag-la-laba), umiinom (um-i-inom)

(Ang labis na paghithit ng opyo ay ipinagkasakit niya.) minamahal (ma-in-mahal), nilalamon (ni-la-lamon)

7. Kaganapang Direksyon – panaguring nasa nakikita (na-ki-kita), nakikitaan (na-ki-kita-an)

pokus sa direksyon ang pandiwa + paksa
3. Aspektong Kontemplatibo o
Halimbawa: Panghinaharap – naglalarawan sa kilos o galaw
na gagawin pa lamang. Ito ay kadalasang
1. Ipinasyal ko sa Tagaytay ang mga panauhin nabubuo sa pamamagitan ng pag-uulit lamang
kong kabilang sa Peace Corps. – ng unang pantig ng salitang-ugat o pagdaragdag
2. Pinagpasyalan ko ng aking mga panauhing ng unlaping: “mag-” , “ipag-“, “maka-“, “naka-“.
kabilang sa Peace Corps ang Tagaytay. Maaaring ding gamitin ng sabay.

(Ang Tagaytay ay pinagpasyalan ko ng aking mga Halimbawa: gagawa (ga-gawa), maglalaba (mag-la-laba
panauhing kabilang sa Peace Corps.)
Di-Karaniwang Pandiwa

Mga Aspekto ng Pandiwa

Ang aspekto ay katangian ng pandiwa na nagsasaad 1. Maykaltas – di-karaniwan ang pandiwa kung
kung naganap na o hindi pa nagaganap ang kilos at ang salita ay nawawalan ng titig o pantig.
kung nasimulan na o natapos nang ganapin o
ipinagpapatuloy pa ang pagganap.
Di-Karaniwang
Salitang- Karaniwang
Panlapi Ayos ng
Salitang- Aspektong Aspektong Aspektong ugat Ayos ng Pandiwa
Pandiwa
ugat Perpektibo Imperpektibo Kontemplatibo
buhos -an buhusan busan Halimbawa:
higit ma- / -an mahigitan mahigtan
Nakapag-aral si Marvino kahapon.
lagay -an lagayan lagyan
takip -an takipan takpan
(pandiwa) (simuno-tagaganap)

Maylipat – karaniwang ang pandiwa kung ang isa o

dalawang titik ng salita ay naililipat, at may ilang titik o
pantig na nawawala.
Si Marvino ay nakapag-aral kahapon.

Karaniwang Di-Karaniwang (simuno-tagaganap) (pandiwa)

Salitang-ugat Panlapi Ayos ng Ayos ng
Pandiwa Pandiwa
2. Pokus sa Layon-ang pandiwa ay nakapokus sa
tanim -an taniman tamnan layon kung ang layon ng pangungusap ang
atip -an atipan aptan simuno.
silid -an silidan sidlan
Halimbawa:
Bantayan mo ang sinaing at baka masunog.

3. Maypalit – napapalitan ang isa o dalawang titik (pandiwa) (tagaganap) (simuno-layon)

ng pandiwa kaya ito ay nagiging di-karaniwan.
Ang sinaing ay bantayan mo at baka masunog.
Karaniwang
Salitang- Di-Karaniwang (simuno-layon) (pandiwa) (tagaganap)
Panlapi Ayos ng
ugat Ayos ng Pandiwa
Pandiwa
3. Pokus sa Ganapan-kung ang simuno ay nasa
dinig ma- madinig marinig
ganapang kilos, nakapokus sa ganapan ang
dugtong ka- kadugtong karugtong pandiwa.
halik -an halikan hagkan
bayad -an bayadan bayaran Halimbawa:
Pinintahan niya ng berde ang mga tulay.
(pandiwa) (tagaganap) (simuno-ganapan)

4. Maysudlong – di-karaniwan ang pandiwa kung Ang mga tulay ay pinintahan niya ng berde.
ang karaniwang anyo nito ay nadaragdagan ng (simuno-ganapan) (pandiwa) (tagaganap)
isa o dalawang titik o kung ang pandiwa ay may
dalawang hulapi. 4. Pokus sa Tagatanggap-nakapokus sa
tagatanggap ang pandiwa kung ang simuno ang
tagatanggap ng kilos.
Karaniwang
Di-Karaniwang
Salitang-
Panlapi Ayos ng Halimbawa:
ugat Ayos ng Pandiwa
Pandiwa
Ikuha mo si TinTin ng bagong damit.
antabay -an antabayan antabayanan
kuha -in kuhain kuhanin (pandiwa) (tagaganap) (simuno-tagatanggap)
mata -in matain matahin
buti pag- / -an pagbutian pagbutihan Si TinTin ay ikuha mo ng bagong damit.

Pokus ng Pandiwa (simuno-tagatanggap)(pandiwa) (tagaganap)

Pokus – relasyong semantika ng pandiwa at simuno

5. Pokus sa Gamit-nakapokus sa gamit ang

1. Pokus sa Tagaganap-ang pandiwa ay pandiwa kung ang simuno ay ang kasangkapan
nakapokus sa tagaganap kung ang simuno ng o bagay na ginamit sa pangungusap.
pangungusap ang tagagawa ng kilos.
Halimbawa: Huwag kang makipagtalo sa sinumang galit.
Ipangguhit mo ang lapis sa papel.
(pandiwa) (tagaganap) (simuno-gamit) 2. Maylapi – kung binubuo ng salitang-ugat na
may panlapi.
Ang lapis ang ipangguhit mo sa papel.
(simuno-gamit) (pandiwa) (tagaganap) Halimbawa :

6. Pokus sa Sanhi-sa sanhi ang pokus ng kalahi kayganda

pandiwa kung ang simuno ay nagpapahayag ng
dahilan ng kilos.
mataas makatao

Halimbawa: malahininga
Ikinatuwa ni Czarina ang biro ni Zeus.
(VERB)(tagatanggap)(simuno-sanhi)(tagaganap)
3. Tambalan – kung binubuo ng dalawang
salitang pinag-iisa.
Ang biro ni Zeus ay Ikinatuwa ni Czarina.
(simuno-sanhi) (tagaganap) (VERB) (tagatanggap)
Halimbawa :
7. Pokus sa Direksyon-kung ang simuno ay
nagsasaad ng direksyon ng kilos, nasa pokus sa Karaniwang Kahulugan
direksyon ang pandiwa.
taus-puso biglang-yaman
Halimbawa:
Pinuntahan ko ang Boracay noong isang linggo. bayad-utang hilis-kalamay
(VERB) (tagaganap) (simuno-direksyon)
Patalinghagang Kahulugan
Ang Boracay ang pinuntahan ko noong isang
linggo. kalatog-pinggan ngising-buwaya
(simuno-direksyon) (VERB) (tagaganap)
bulang-gugo kapit-tuko
4. PANG-URI (ADJECTIVE)
Kailanan ng Pang-uri
Gamit ng Pang-uri
May tatlong kailanan ang mga pang-uri : isahan,
1. Panuring Pangngalan dalawahan, at maramihan.

Mararangal na tao ang pinagpapala. Halimbawa:

Panuring Panghalip Kalahi ko siya. (Isahan)

Kayong masigasig ay tiyak na magtatagumpay. Magkalahi kaming dalawa.(Dalawahan)

2. Pang-uring Ginagamit Bilang Pangngalan Magkakalahi tayong lahat. (Maramihan)

Ang mapagtimpi ay malayo sa gulo. Kaantasan ng Kasidhian ng Pang-uri

Iba’t ibang Antas ng Kasidhian ang Pang-uri
3. Pang-uring Kaganapang Pansimuno
1. Lantay – naglalarawan ng isang pangngalan o
Mga madasalin ang mga Pilipino. panghalip na walang pinaghambingan.

Kayarian ng Pang-uri Halimbawa: Kabigha-bighani ang pook na ito.

1. Payak– kung binubuo ng likas na salita lamang 2. Pahambing – nagtutulad sa dalawa o higit pang
o salitang walang lapi. pangngalan o panghalip.

Halimbawa : 2 Uri ng Paghahambing

Maiinit ang ulo ng taong gutom.

 1. Paghahambing na magkatulad- ginagamit ito
kung ang dalawang pinaghahambing aymay
patas na katangian. Ginagamitan ito ng mga
panlapingkasing, sing, magsing, magkasing
o kaya ay ng mga salitanggaya, tulad, paris,
kapwa at pareho.
Halimbawa: Magkakasingganda ang mga bulaklak sa
hardin.
2. Paghahambing na di-magkatulad – ginagamit
ito kung ang pinaghahambing ay
maymagkaibang katangian. May dalawa itong
uri:
a. Pasahol – kung ang hinahambing ay mas maliit,
gumagamit ito ng mga salitang tulang ng lalo, di-gaano,
di-totoo, di-lubha o di-gasino.
Halimbawa: Di-gaanong magaganda ang mga moske sa
Taguig kaysa sa mga makikita sa Zamboanga.
b. Palamang – kung ang hinahambing ay mas malaki o
nakahihigit sa pinaghahambingan,gumagamit ito ng mga
salitanghigit, labis at di-hamak.
Halimbawa: Lalong kahali-halina ang mga bulaklak dito
kaysa sa nakita ko sa Parke.
3. Pasukdol – ay katangiang namumukod o
nangingibabaw sa lahat ng pinaghambingan.
Halimbawa: Ang ganda-ganda ng Palawan.
Walang kaparis sa ganda si Glenda.
Pang-uring Pamilang
– mga salitang naglalarawan sa pangngalan o
panghalip sa pamamagitan ng mga numero.
Uri ng Pamilang
1. Patakaran o Kardinal– ginagamit sa
karaniwang paraan ng pagbibilang ng
pangngalan o panghalip.
Halimbawa: isa, dalawa, tatlo
1. Panunuran o Ordinal– ginagamit sa
pagpapahayag ng pagkasunud-sunod ng mga
pangngalan o panghalip. Gumagamit ito ng mga
panlaping pang- at ika-.
Halimbawa: pang-una, pangalawa, pangatlo, una,
ikalawa, ikatlo
1. Pamahagi– ginagamit sa pagpapahayag ng
pagkakabaha-bahagi o pagkakahati sa kabuuan
ng isang bagay. Gumagamit dito ng mga
panlaping ika- at ka-.
Halimbawa: ikatlong bahagi, ikaapat na bahagi, katlo
(1/3), kapat (1/4)
1. Palansak– ginagamit sa pagsasaad ng mga
bukod na pagsasama-sama ng mga pangngalan
o panghalip.
Halimbawa: aanim, anim-anim, tig-anim, animan,
dadalawa, dala-dalawa, tigdadalawa, dalawahan
1. Pahalaga– ginagamit sa pagbibigay ng halaga
ng isang bagay. Gumagamit dito ng mga
panlaping ma- attig-.
– pera ang tinutukoy.
Hal: Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito.
1. Patakda/tiyak na bilang – inuulit ang unang
pantig ng salitang bilang.
Hal. iisa,tatatlo, dadalawa, aapat
Si Teresa ay nag-iisang anak.
Sasampung piso ang natira sa kanya.
Mga Panlaping Makauri
1. in, ma+ugat+in (madaling maging o madalas
maging) – ma+ugat+on, ka+ugat+on
2.
tabain – matabaon, katabaon
sakitin – masakiton, kasakiton
bugnotin – masaputon, kasaputon
dumihin – mabulingon, kabulingon
siponin – masip-onon, kasip-onon
matulogin – matuyugon, katuyogon
matampohin – malisoron, kalisoron
mainisin – masaputon, kasaputon
2. ma+ugat (may taglay) – Asi: ka+ugat, ma+ugat
Pwede ring gamitin ang hulaping on o hon
ngunit hindi ito umaakma sa lahat ng salitang ugat.
Paminsan-minsan di’y nagagamit ang
hulaping an o han.
maganda – kaganda, maganda
mabaho – kabaho, mabaho, bahoan
mabato – kabato, mabato, batoon
mahalay – kauyag, mauyag, uyagon
madaya – karada, marada, radaon, radaan
Ang panlaping ka ay malimit na gamitin kung ang pang-
uri ang nagsisilbing panag-uri (predicate) ng
isangpangungusap. Halimbawa: Karada sida. Sida
ay karada. (Madaya siya. Siya ay madaya.) Kung
hindi, ma ang ginagamit. Halimbawa: Sida
ay maradang kaidamo. (Siya ay madayang kalaro.)
Sa on/hon o an/han naman, hindi mahalaga kung
paano ginagamit ang pang-uri.
Halimbawa: Radaon/Radaan sida. Sida ay
radaong/radaang kaidamo.
Sa mga paghahambing, ang panlaping dapat gamitin
ay ma. Halimbawa: mas madaya – mas marada,
pinakmadaya -pinakamarada.
Maraming mga salita sa Pilipino na likas na mga pang-
uri. Kung walang katumbas ang mga ito sa Asi na likas
na pang-uri-rin, ang mga nabanggit na panlapi rin ang
dapat gamitin. Halimbawa:
tahimik – kahipos, mahipos
tamad – katamar, matamar, tamaran
3. maka+ugat (para sa) – Asi: maka+ugat
Halimbawa:
makatao – makatawo
maka-Diyos – maka-Dyos
4. may / marami (hindi man panlapi, ito ay may
katumbas na panlapi sa Asi) –
Asi: ugat+on, ugat+hon
Halimbawa:
may / maraming galis – galison
may / maramimg kulangot – otngohon
may / maraming ipis – tabakongon
5. medyo (bahagya, hindi man panlapi, ito ay may
katumbas na panlapi sa Asi) – Asi: ma+ugat-
ugat, maSu+ ugat
Halimbawa:
medyo maganda – maganda-ganda, maguganda
medyo pangit – mayain-yain, mayuyain
medyo malakas – makusog-kusog
Ang maSu+ugat ay maaring gamitin kung ang salitang-
ugat ay nagsisimula sa katinig at kung ang unang pantig
nito ay hindi katunog ng o o u. Ang S ang
nagrerepresenta sa simulang katinig ng salitang-ugat.
6. napaka+ugat, ugat+ugat, pang-uri+panh-
uri (ubod ng) – Asi: pagka+ugat; pagkau+ugat,
kau+ugat (kung angsalitang-ugat ay nagsisimula
sa patinig maliban sa u o o); ka+ugat-ugat,
pagka+ ugat-ugat (kung ang salitang-ugat ay
nagsisimula sa patinig); pagkaSu+ugat,
kaSu+ugat (kung nagsisimula naman sa katinig
kung saan ang S ang nagrerepresenta sa unang
titik nito)
Halimbawa:
napakaganda – pagkaganda, pagkaguganda,
kaguganda
napakapangit – pakayain, pagkayuyain, kayuyain
napakagaling – pagkaayo, pagkauayo, kauayo, kaayo-
ayo, pagkaayo-ayo
napakaasim – pagkaaslom, pagkauaslom, kauaslom,
kaaslom-aslom, pagkaaslom-aslom
napakaliit – pagkaisot, pagkauisot, kauisot, kaisot-isot,
pagkaisot-isot
napakahalay- pagkauyag, kauyag-uyag, pagkauyag-
uyag
maputing-maputi, puting-puti – pagkaputi, kaputi-puti,
pagkaputi-puti
Ang pagkau, kau, pagkaSu o kaSu ay mas mataas ang
antas sa pagka.
7. kasing+ ugat, magkasing+ ugat, magsing+ ug
at, (magkapareho) – walang panlaping
katumbas ito sa Asi at sa halip ay ginagamit ang
salitang pareho o kapareho
Halimbawa: 1. Pamanahon – (Adverb of Time) nagsasaad
kung kailan ginanap ang kilos.
kasingganda – kapareho’t ganda
 May Pananda
magkasingganda, magsingganda – pareho’t ganda
nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat, mula,
8. pinaka+pang-uri (nakahihigit sa lahat) – umpisa, hanggang
Asi: pinaka+pang-uri
Hal. Kailangan mo bang pumasok nang araw-araw?
Halimbawa:
Tuwing pasko ay nagtitipon silang mag-anak.
pinakamataba – pinakamataba
Umpisa bukas ay dito ka na manunuluyan.
pinakatahimik – pinakamahipos
 Walang Pananda
9. pang+ugat, ika+ugat (pamilang) – pang+ugat,
ika+ugat kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas, sandal,
atb.
halimbawa:
Hal. Manonood kami bukas ng pambansang
pang-apat, ika-apat – pang-ap-at, ika-ap-at pagtatanghal ng dulang Pilipino.

pangsampu, ika-sampu – pangsampuyo, ika-sampuyo
5 PANG-ABAY (ADVERB)
Istruktural na kahulugan : ang pang-abay ay makikilala
dahil kasama ito ng isang pandiwa, pang-uri o isa pang
pang-abay na bumubuo ng parirala.
Pansemantikang kahulugan : ito ay nagbibigay- turing sa
pandiwa, pang-uri o sa iba pang pang-abay.
Uri ng Pang-abay
Ipagdiriwang ngayon n gating pangulo ang kanyang ika-
40.
 Nagsasaad ng dalas
Araw-araw, tuwing umaga, taun-taon, atb.
Hal. Tuwing Mayo ay nagdaraos kami sa aming pook ng
santakrusan.
Nag-eehersiyo siya tuwing umaga upang mapanitili ang
kanyang kahulugan.

1. Pang-abay na Kataga o Ingklitik : mga 1. Panlunan – (Adverb of Place) tumutukoy sa

katagang lagging suusunod sa unang salita ng pook/lugar kung saan naganap ang kilos.
kayariang kinabibilangan.
Sa – ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang
 ba daw/raw pala man pambalana o panghalip.
 kasi din/rin tuloy muna
 kaya naman nga pa kay/kina – ginagamit kapag ang kasunod ay
 na yata lamang/lang pangngalang pantanging ngalan ng tao.

Halimbawa : Hal. 1. Maraming masasarap na ulam ang itininda sa

 Nailigtas ba ang mga minerong nabarahan sa
minahan?
 Alam pala ng kanyang nanay ang nangyaring
sakuna.
 Kumain muna sila bago umalis.
 Alangan naman yata na sila pa ang lumapit sa
atin.
2. Pang-abay na salita o parirala
kantina.
2 Nagpaluto ako kina Aling Myra at Luisa ng masarap na
keyk para sa iyong kaarawan.
1. Pamaraan – (Adverb of Manner) naglalarawan
kung paano naganap, o magaganap ang kilos
ng pandiwa. Ginagamitan ng panandang nang o
na/-ng.
Halimbawa :
  Kinamayan niya ako nang mahigpit.
 Natulog siya nang patagilid.
 Bakit siya umalis na umiiyak?
1. Pang-agam – pang-abay na nagsasaad ng
walang katiyakan ng isang kilos.
Hal. Marahil, sigurong, tila, baka, wari, atb.
 Marami na marahil ang nakabalita tungkol sa
desisyon ng Sandiganbayan.
 Tila patuloy na ang pag-unlad ng turismo sa
Pilipinas.
 Waring natutupad din ang ating mga pangarap.
1. Panang-ayon- (Adverb of Affirmation)
pangabay na nagsasaad ng pangsangayon. Ito
ay katumbas ng “affirmation” sa Ingles. Ang ilan
sa ganiton pang-abay ay oo, opo, tunay, talaga,
atb.
Halimbawa:
Opo, susundin ko po ang utos ninyo.
Tunay, na maganda siya.
1. Pananggi – (Adverb of
Disagreement/Negation) pang-abay na
nagsasaad ng hindi pagsangayon tulad ng
hindi/di at ayaw.
Halimbawa:
 Hindi pa lubusang nagagamot ang sakit na
kanser.
 Ngunit marami na rin ang ayaw tumigil sa
pagsisigarilyo.
1. Panggaano o Pampanukat – nagsasaad ng
dami, halaga o timbang
Halimbawa :
 Tumaba ako ng limang libra.
 Dinagdagan niya ang biniling lansones nang
apat na guhit.
 Tumaagal ng limang oras ang operasyon niya.
1. Pamitagan (Adverb of Respect)- nagsasaad
ng pagrespeto
1. Kailan po kayo uuwi?
Opo, aakyat a po ako.
1. Panuring – nagsasaad ng pagsasalamat o
pagtanaw ng utang na loob.
Hal. Maraming salamat at tinulungan mo ako.
1. Pananong – pang-abay na ginagamit sa
pagtanong
2. Panunuran – Pagsusunud-sunod ng mga salita,
hanay o kalagayan.
Hal. Kahuli-hulihang tinawag ng guro ang batang
walang takda.
1. Panulad – (Comparative Adverb) pang-abay na
nagsasaad ng paghahambing
Hal. Di-hamak na masipag si Ana kaysa kay Trining.
1. Kundisyunal – nagsasaad ng kundisyon pa
ay nagsasaad ng kundisyun para maganap ang kilos na
isinasaad ng pandiwa. Mga sugnay o parirala na
pinangungunahan ng kung, kapag, o pag at pagka-.
Hal. Luluwag ang ekonomiya ng bayan japag
nakapagtatag ng maraming industriya ditto sa atin.
1. Kusatibo – tawag sa pang-abay na nagsasaad
ng dahilan sa pagganap sa kilos ng pandiwa.
Binubuo ng parirala o sugnay na
pinangungunahan ng dahil sa.
Hal. Nagkasakit si Vianning dahil sa pagpapabaya
sa katawan.
1. Benepaktibo – nagsasaad ng benepisyo para
sa isang tao dahil sa pagganap sa kilos ng
pandiwa o layunin ng kilos ng pandiwa.
Halimbawa :
o Mag-aroskaldo ka para sa maysakit.
o Magbili ka ng mga alaga mong manok para sa
matrikula mo.
1. Pangkaukulan– pinangungunahan ng tungkol,
hinggil, o ukol.
Halimbawa :
o Nagplano kami tungkol sa gagawin nating
pagdiriwang.
o Nagtapat siya sa ina hinggil sa kanilang pagiging
magnobyo.
MGA PANG-UGNAY
Ang Pang-ugnay ay mga salitang nagpapakita ng
relasyon ng dalawang yunit sa pangungusap, maaaring
salita, dalawang parirala o ng dalawang sugnay.
6 PANGATNIG (CONJUNCTION)
Ang Pangatnig ay bahagi ng pananalita na nag-uugnay
sa salita sa kapwa salita, o isang kaisipan sa kapwa
kaisipan. Ito ay maaaring pantulong o pantuwang.
Mga Uri Ng Pangatnig
ž Pantuwang ang pangatnig kapag pinag-uugnay nito
ang mga magkakasingkahulugan, magkakasinghalaga o
magkakapantay na mga bagay o kaisipan.Ang mga
pantuwang na pangatnig ay: at, saka, pati.
Halimbawa:
 Magtitirik ng kandila at magpapadasal si Ka
Ebeng sa Araw ng mga Patay.
 Ang mga mamamayan pati na ang mga dayuhan
ay pupulungin ng Pangulo.
 Dalhin mo bukas pagtungo natin sa talon ang
timba, tabo saka ang mga labahin.
ž Pantulong naman ang pangatnig kung pinag-uugnay
nito ang sugnay na di- makapagiisa sa malaya o
makapag-iisa o punong sugnay. Nag-uugnay ng di-
magkapantay na salita, parirala o sugnay: kung, kapag,
upang, para, nang, sapagkat, dahil sa.
Halimbawa:
 Nag-trabaho siya ng mabuti, para makabili siya
ng damit.
 Umasenso ang kanyang buhay, dahil sa
kanyang pagsisikap
ž Pamukod – pamukod ito kung may pamimili,
pagtatangi, pag-aalinlangan, pagtatangi sa isa o sa iba
sa dalawa o mahigit pang bagay o kaisipan. tulad ng o,
ni, man, maging at kaya.
Halimbawa:
¡ Ni sa pangarap ni sa panaginip ay hindi siya nagisip
ng ganyon.
ž Paninsay o Pasalungat – kung sa tambalang
pangungusap, ang ikalawa ay sumasalungat sa una,
ang ginagamit ay: ngunit, bagaman, habang, kahit,
datapwat, subalit.
Halimbawa:
¡ Sasalo raw siya kahit masama ang kanyang loob.
¡ Ang mamamayang pilipino, bagama’t hirap sa buhay,
ay laging kamamasdan ng kasiyahan.
Ang subalit ay ginagamit lamang kung ang ngunit, at
datapwat ay ginagamit na sa unahan ng pangungusap.
Matahimik pa rin ang Pilipinas ngunit hindi pa rin lubos
makapaniwala ang mga taga-ibang bansa dahil sa
maling nalalathalang balita, subalit patuloy pa rin silang
dito ay dumaragsa.
ž Panubali – kung may pag-aalinlangan o
pagbabakasakali, ang ginagamit ay: kung, pag, sana,
baka, pagka, kapag, sakali.
1.
o Lalong hihirap ang iyong buhay kung
babayaan mong nakatiwangwang ang
iyong lupa.
o Pinamihasa mo ang iyong anak sa
karangyaan, baka magsisi ka pagdating
ng araw.
ž Pananhi – mula sa salitang sanhi o dahilan. Ito ay
ginagamit kung ang mga kadahilanan, ay inilalahad,
kung nangangatwiran, kung tumutugon sa katanungang
“bakit?”
– Ang mga salitang ginagamit ay: dahil, sapagkat,
palibhasa, kasi, kundangan, atb.
 Sumama ang kanyang pakiramdam dahil sa
nakain niyang hilaw na mangga.
 Lumayas ang anak niya kasi sobra niyang
pinagmamalupitan.
ž Panlinaw– kung ang nasabi ay pinaliliwanagan pa,
ang ginagamit ay: samakatuwid, kaya, gayunpaman,
kung gayon, alalaon, sana, atbp.
Hal.
 Makahulugan at makabulahan ang kasaysayan,
sa makatuwid, ang palasak nating kawikaan:
“Ang hindi marunong lumingon sa pinangalingan
ay hindi makararating sa paroroonan.” ay
diwang bagay lamang.
ž Panulad– ito ay pariralang magkatugon na ginagamit
sa pagtutulad.
 Kung ano ang itinanim, ay siya ring aanihin.
 Kung alin ang pinagkapili-pili, ay siya pang
nakuha ng bungi.
ž Panapos – ginagamit ang pangatnig na ito kung
nagpapahayag ng layon o pagbabadyang nalalapit na
pagwawakas sa pagsasalita. Ito ay:upang, nang, sa sa/sa mga ng/ng mga ni/nina
wakas.
kay/kina sa/kay labag sa
 Pahalagahan ang pangaral ng mga magulang
nang hindi malihis ng patutunguhan. nang may tungkol sa/kay mula sa
 Ang Pilipinas, sa wakas, hindi pa man lubos na
maunlad ay kababanaagan na ng mapangakong hinggil sa/kay nang wala para sa/kay
bukas.
laban sa/kay ayon sa/kay tungo sa
7. PANG-ANGKOP (LIGATURE)
alinsunod sa/kay
– ay ang salitang nag-uugnay sa panuring at
salitang tinuturingan (na, ng, g).
Dalawang pangkat ng Pang-ukol
May Tatlong Pang-angkop ang ginagamit sa pag-
1. Ginagamit na pangngalang pambalana: ukol sa,
uugnay ng mga salita
laban sa, hinggil sa, ayon sa, tungkol sa,
para sa.
1. Pang-angkop na na – ginagamit kung ang
salitang sinisundan ay nagtatapos sa katinig.
Halimbawa:
Halimbawa: Mataas na kahoy ang kanyang inakyat.
 Ukol sa mga Filipino ang paksa ng usapin.
 Laban sa manggagawa ang kanilang
2. Pang-angkop ng ng – ginagamit kung ang
pinapanukala.
salitang sinusundan ay nagtatapos sa patinig.
 Ang mga aklat na ito ay para sa mahihirap.

Halimbawa: Masayang naglalaro ang mga bata.

Ang pang-angkop na –ng ay nag-uugnay rin sa mga
salitang magkakasunod kung saan ang naunang salita
ay nagtatapos sa katinig na n. Ngunit hindi ito isinusulat
sa ganitong anyo. Ang titil na n sa hulihan ng salita ay
kinaltas na lamang. Kaya ang angkop na –ng at hindi –g
ang ginamit.
Hal. Luntian ng halaman – luntiang halaman
Maraming banging matatarik sa ating bansa.
3. Pang-angkop na g – ginagamit kung ang
salitang durogtungan ay nagtatapos sa titik na n.
Halimbawa: Isang masunuring bata si Nonoy.
2. Ginagamit sa ngalan ng tanging tao – ang gawa, ari,
layon, at kilos ay para lamang sa ngalan ng tao, tulad ng
ukol kay, laban kay, para kay, tungkol kay, ayon kay,
hinggil kay.
Halimbawa:
 Para kay Juan ang pagkaing ito.
 Hinggil kay Enrico ang kanilang problema.
 Ayon kay Rizal, ang pananaliksik ay
nagdaragdag sa ating kaalaman.
 Ang napili naming paksa para sa dula ay tungkol
kay Andres Bonifacio.
9. MGA PANANDA
– ay nagsisilbing tanda ng gamit ng
pambalarila ng isang salita sa loob ng pangungusap o
ayos ng mga bahagi ng pangungusap.

8. PANG-UKOL (PREPOSITION) 1. Mga Pantukoy (Article/Detreminer)

v Pang-ukol ang tawag sa mga kataga o salitang nag- – Ay katagang nangunguna sa pangngalan o
uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita sa panghalip na ginagamit na simuno o kagaganapang
pangungusap. pansimuno o panag-uri o alinman sa dalawa.
v Ito ay ginagamit upang matukoy kung sang lunan o
kung anong bagay ang mula o tungo, ang kinaroroonan,
Dalawang Uri ng Pantukoy
ang pinangyarihan o kina-uukulan ng isang kilos, gawa,
balak ari o layon. Ang mga ito ay laging may layon na
maaaring isang pangngalan o isang panghalip. 1. Pantukoy na Pambalana – tumutukoy sa
pangngalang pambalana ang, ang mga, mga
Mga uri o mga karaniwang pang-ukol
ang (isahan)
Halimbawa: Ang pinuno ay palaging naglilingkod sa
kanyang mga nasasakupan.

ang mga (maramihan)

Halimbawa: Nagtulung-tulong ang mga mag-aaral sa

paggawa ng collage.

mga (maramihan)

Halimbawa: ang pinuno ay tinulungan ng kanyang mga

tagasunod.

2. Pantukoy na Pantangi – tumutukoy sa

pangngalang pantangi (tiyak na tao) si, sina, ni,
nina, kay, kina

si (isahan)

Halimbawa: Si Gng. Arroyo ay nagsisikap upang

mapabuti ang kalagayan nating mga Pilipino.

Sina (maramihan)

Halimbawa: nanguna sa paglilinis ng barangay sina G.

at Gng. Dela Cruz.

Ni (isahan)

Halimbawa: Napagalitan ni Coach Dimagiba ang mga

manlalaro dahil hindi sila dumating sa oras.

Nina (maramihan)

Halimbawa: hindi ininatuwa ng guro ang pag-aaway nina

Anton at Luis.

Kay (isahan)

Halimbawa: Ibinahagi ni Sofia ang kanyang keyk kay

Sam.

Kina (maramihan)

Halimbawa: Nakipagkasundo na si Lukas kina Juan at

Pedro.