Professional Documents
Culture Documents
Sprawności Harcerskie PDF
Sprawności Harcerskie PDF
HARCERSKIE
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 1
Zamieszczony regulamin i programy sprawności zostały przyjęte
uchwałą Głównej Kwatery ZHP nr 24/2014 z dnia 11 czerwca 2014 r.
2 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
REGULAMIN
SPRAWNOŚCI HARCERSKICH
Harcerka bez sprawności może dużo i dobrze chce, ale mało i źle może.
J. Falkowska
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 3
Programy sprawności
1. Program każdej sprawności zapisany jest w postaci czterech lub pięciu punktów.
Składa się z wymagań dotyczących poznania lub zrozumienia określonej dziedzi-
ny, nabycia odpowiednich umiejętności oraz propozycji zadań umożliwiających
ćwiczenie, sprawdzenie i zaprezentowanie zdobytej wiedzy i umiejętności.
Poziomy sprawności
4 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
odpowiednie instytucje (np. prawo jazdy, certyfikaty językowe, odznaki turystyki
kwalifikowanej PTTK, uprawnienia żeglarskie).
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 5
5. Sprawności oznacza się za pomocą kółek o średnicy 30 mm z odpowiednim sym-
bolem graficznym, noszonych na prawym rękawie munduru.
6. Sprawności poszczególnych poziomów tworzące jeden ciąg tematyczny (np. hi-
gienista*, sanitariusz**, ratownik***) mają taki sam znak graficzny. Poziom trud-
ności oznaczany jest odpowiednim kolorem obwódki znaczka:
▪sprawności jednogwiazdkowe − kolor granatowy,
▪sprawności dwugwiazdkowe − kolor zielony,
▪sprawności trzygwiazdkowe − kolor czerwony,
▪sprawności mistrzowskie − kolor czarny.
6 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
PODSTAWOWY ZESTAW
SPRAWNOŚCI
SPRAWNOŚCI SAMARYTAŃSKIE
HIGIENISTKA / HIGIENISTA *
1. Założyła /założył opatrunek, nakleiła /nakleił plaster z opatrunkiem, zabandażo-
wała /zabandażował kończynę, wykorzystała /wykorzystał do założenia opatrun-
ku chustę trójkątną.
2. Zabezpieczyła / zabezpieczył się przed przeziębieniem, odmrożeniem.
3. Potrafi prawidłowo postąpić w przypadku skaleczenia, otarcia nogi, niewielkiego
oparzenia, krwotoku z nosa, użądlenia przez pszczołę lub osę.
4. Zmierzyła / zmierzył temperaturę. Wie, jaka jest prawidłowa temperatura ciała.
5. Poznała / poznał alarmowe numery telefonów. Wie, kiedy i w jaki sposób należy
z nich korzystać.
SANITARIUSZKA / SANITARIUSZ **
1. Poznała / poznał zasady kompletowania apteczki. Skompletowała / skompletował
apteczkę osobistą.
2. Potrafi prawidłowo postąpić w przypadku:
▪ krwotoku (np. z kończyny), stłuczenia, zaprószenia oka, omdlenia,
▪ konieczności unieruchomienia kończyny,
▪ konieczności udrożnienia górnych dróg oddechowych.
3. Pełniła / pełnił służbę samarytańską na wycieczce, biwaku lub obozie.
4. Prawidłowo sprawdziła /sprawdził tętno.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 7
5. Brała / brał udział w zawodach w ratownictwie lub ratowniczej grze terenowej.
Pełniła / pełnił służbę w ambulatorium obozowym lub podczas dużej imprezy,
opiekowała/opiekował się chorym.
SPRAWNOŚCI PRZYRODNICZE
PRZYRODNICZKA / PRZYRODNIK *
1. Rozpoznała / rozpoznał po sylwetkach i liściach dziesięć drzew (np. dąb, brzozę,
klon, leszczynę, wierzbę, topolę, lipę, sosnę, świerk, jodłę, modrzew).
2. Rozpoznała / rozpoznał na rysunku lub zdjęciu po pięć gatunków roślin i zwierząt
chronionych występujących w Polsce.
3. Uczestniczyła / uczestniczył w wycieczce do lasu, ułożyła / ułożył i przedstawi-
ła / przedstawił w zastępie pięć zasad zachowania się w lesie.
4. Samodzielnie lub z zastępem zasadziła/zasadził drzewko w pobliżu swojego
domu, na działce lub przy szkole.
PRZYJACIEL PRZYRODY **
1. Wskazała / wskazał na mapie Polski parki narodowe oraz znajdujące się w okoli-
cy (np. w gminie lub powiecie) rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i wybra-
ne pomniki przyrody. Wyjaśniła / wyjaśnił cele, dla których je utworzono.
2. Uczestniczyła / uczestniczył w wycieczce do rezerwatu przyrody lub parku naro-
8 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
dowego. Zachowywała / zachowywał się zgodnie z obowiązującym tam regulami-
nem.
3. Brała /brał udział w pracy na rzecz środowiska naturalnego, np. w parku, na
szlaku turystycznym, podczas imprezy ekologicznej.
4. W swoim domu oszczędza wodę i energię elektryczną, dba o wykorzystanie su-
rowców wtórnych.
EKOLOG (mistrzowska)
1. Poznała / poznał systematykę roślin i zwierząt. Poznała / poznał rośliny i zwierzę-
ta chronione w Polsce.
2. Przedstawiła / przedstawił w interesującej formie bogactwo polskich lasów oraz
znaczenie lasów dla przyszłości człowieka na Ziemi.
3. Wskazała / wskazał występujące w polskich lasach zagrożenia dotyczące drzew,
ptaków i zwierząt.
4. Poznała / poznał zasady ekologicznego obozowania. Zastosowała / zastosował je
w praktyce.
5. Wyznaczyła / wyznaczył sobie dodatkowe zadania mistrzowskie.
PRZYJACIEL ROŚLIN *
1. Opiekowała / opiekował się roślinami w domu, w harcówce, w szkolnej pracowni
lub na działce przez cały okres próby na sprawność.
2. Odwiedziła / odwiedził ogród botaniczny (była / był na łące, w lesie, w polu itp.)
i opowiedziała / opowiedział na zbiórce o swoich obserwacjach dotyczących wy-
stępującej tam roślinności.
3. Rozpoznała / rozpoznał na zdjęciach i w naturze po pięć roślin trujących, leczni-
czych, chwastów i zbóż.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 9
4. Zna rośliny i owoce jadalne występujące w lesie. Przygotowała / przygotował
z nich posiłek, np. podwieczorek dla zastępu.
ZIELARKA / ZIELARZ **
1. Prowadziła / prowadził zbiór roślin (zna kalendarz ich zbierania i wie, jakie czę-
ści roślin należy zbierać). Zbiera, suszy i przechowuje rośliny tak, aby nie stra-
ciły swoich właściwości.
2. Przygotowała / przygotował do apteczki drużyny zestaw ziół oraz krótki opis spo-
sobu ich stosowania.
3. Przygotowała / przygotował informację o wybranych 15 roślinach chronionych
występujących w Polsce i przedstawiła/przedstawił ją na zbiórce zastępu, dru-
żyny lub w klasie.
4. Przyrządziła / przyrządził ziołowy środek przydatny w leczeniu, kosmetyce lub-
gospodarstwie domowym.
5. Rozpoznała / rozpoznał grzyby jadalne i trujące.
BOTANIK ***
1. Przedstawiła / przedstawił na zbiórce drużyny wybrane gatunki występujących
na świecie roślin zagrożonych wyginięciem („czerwona księga”).
2. Opowiedziała / opowiedział w drużynie o interesujących roślinach, występują-
cych w rezerwacie lub parku narodowym w swojej okolicy.
3. Przedstawiła / przedstawił zastępowi lub drużynie swoje zbiory: albumy, atlasy
i inne publikacje na temat roślin, zaprezentowała / zaprezentował ich zawartość.
4. Zorganizowała / zorganizował i poprowadziła / poprowadził wyprawę drużyny
(lub klasy) w celu poznania środowiska roślinnego (np. lasu, łąki) lub wyprawę
do ogrodu botanicznego albo muzeum przyrodniczego.
5. Wykonała / wykonał projekt przydomowego, działkowego lub przyszkolnego
ogródka.
KWIACIARKA / KWIACIARZ *
1. W bukiecie 15 kwiatów rozpoznała / rozpoznał kwiaty ogrodowe, doniczkowe,
polne i chwasty.
2. Wie, w jakich miesiącach i porach roku kwitną w Polsce poszczególne kwiaty.
3. Założyła / założył w czasie próby własny ogródek kwiatowy, np. na klombie,
w doniczkach, na działce.
4. Ułożyła / ułożył bukiet z kwiatów lub przedstawiła / przedstawił na zbiórce folde-
ry, zdjęcia i rysunki najciekawszych okazów.
10 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
MIŁOŚNICZKA KWIATÓW / MIŁOŚNIK KWIATÓW **
1. Ułożyła / ułożył bukiety ze świeżych kwiatów na różne okazje.
2. Wie, co to jest ikebana. Wykonała / wykonał kwiatową dekorację na wybraną
uroczystość w rodzinie, szkole lub drużynie.
3. Zastosowała / zastosował suszone rośliny do wykonania różnych ozdób.
4. Pielęgnowała / pielęgnował w czasie próby rzadki lub trudny w uprawie okaz
rośliny. Swoje doświadczenia z uprawy przedstawiła / przedstawił w zastępie.
5. Wie, jakie kwiaty można uprawiać w Polsce i jakie sprowadza się z zagranicy.
LEŚNIK ***
1. Obserwowała / obserwował życie lasu o świcie, o zmierzchu i w nocy. Wytropi-
ła / wytropił zwierzę, wskazała / wskazał jego legowisko (norę, gniazdo), rozpo-
znaje jego głos, zna jego zwyczaje.
2. Odbyła / odbył z leśniczym obchód lasu, wykazała / wykazał się znajomością
drzew i umiejętnością rozpoznawania ich wieku.
3. Zorganizowała / zorganizował dla młodszych zwiad lub wycieczkę do lasu, poka-
zała / pokazał jego bogactwo.
4. Uczestniczyła / uczestniczył w pracach leśnych − np. w szkółce, przy oczyszcza-
niu pasów przeciwpożarowych lub sadzeniu drzew.
5. Przedstawiła / przedstawił na zbiórce drużyny bogactwo polskich lasów i ich
znaczenie dla przyszłości człowieka na Ziemi. Wskazała / wskazał występujące
w polskich lasach zagrożenia drzew, ptaków i zwierząt.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 11
SADOWNICZKA / SADOWNIK * * *
1. Rozpoznała / rozpoznał po pniach i liściach popularne drzewa owocowe: jabło-
nie, grusze, śliwy, wiśnie, czereśnie.
2. Zerwała / zerwał i ułożyła/ułożył w skrzynce owoce, przygotowując je do trans-
portu.
3. Przygotowała / przygotował owoce do składowania przez zimę.
4. Brała / brał udział w pielęgnacji sadu, szczepieniu drzewek i zabezpieczeniu go
przed szkodnikami.
5. Przedstawiła/przedstawił na zbiórce zastępu lub drużyny zebrane przez siebie
artykuły i poradniki dotyczące sadownictwa.
PRZYJACIEL ZWIERZĄT *
1. Dowiedziała / dowiedział się, jakie zwierzęta zamieszkują najbliższe lasy i któ-
rym z nich należy pomagać zimą. Wzięła / wziął udział w zimowym dokarmianiu.
2. Rozpoznała / rozpoznał tropy kilku dzikich zwierząt, np. dzika, sarny, zająca.
3. Była / był na wycieczce w lesie, w polu lub na łące. Rozpoznała / rozpoznał głosy
pięciu żyjących tam zwierząt. Nagrała/nagrał głosy zwierząt i odtworzyła/odtwo-
rzył je na zbiórce drużyny.
4. Obserwowała / obserwował przez miesiąc życie zwierząt domowych, zapisywa-
ła / zapisywał najciekawsze spostrzeżenia, opowiedziała / opowiedział o nich na
zbiórce zastępu.
ZNAWCA ZWIERZĄT **
1. Rozpoznała / rozpoznał na zdjęciach i rysunkach 15 gatunków zwierząt.
2. Przygotowała /przygotował informację o zwierzętach chronionych w Polsce oraz
o zwierzętach niebezpiecznych zamieszkujących w Polsce i przedstawiła / przed-
stawił ją na zbiórce zastępu lub drużyny.
3. Pomogła / pomógł w przetrwaniu zimy potrzebującym zwierzętom (ptakom,
zwierzętom w lesie, bezdomnym psom).
4. Wie, jakie niebezpieczne zwierzęta żyją w Polsce. Opowiedziała / opowiedział
koleżankom/kolegom, jak należy postępować w przypadku spotkania z nimi.
ZOOLOG ***
1. Przedstawiła / przedstawił wybrane gatunki zwierząt żyjących na całym świecie,
zagrożonych wyginięciem („czerwona księga”).
2. Zna systematykę zwierząt. Przedstawiła / przedstawił na zbiórce lub na lekcji
12 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
życie wybranego gatunku.
3. Zaprezentowała / zaprezentował zastępowi lub drużynie swoje zbiory: albumy,
atlasy i inne publikacje na temat zwierząt, opowiedziała / opowiedział o ich za-
wartości.
4. Zorganizowała / zorganizował dla zastępu wyprawę do zoo, muzeum przyrod-
niczego lub lasu, opowiedziała / opowiedział o wybranych gatunkach zwierząt.
Nauczyła / nauczył zastęp sposobów obserwacji zwierząt.
PSZCZELARZ ***
1. Od wiosny do jesieni pracowała / pracował w pasiece i prowadziła / prowadził
notatnik swoich czynności.
2. Nauczyła / nauczył się zabezpieczać pszczoły przed zimą.
3. Potrafi postępować w przypadku użądlenia przez owady.
4. Opowiedziała / opowiedział na zbiórce o właściwościach leczniczych produktów
wytwarzanych przez pszczoły.
5. Urządziła / urządził w harcówce, szkole lub w gminie wystawę wydawnictw do-
tyczących pszczelarstwa i produktów wytworzonych przez pszczoły.
WYROBIENIE HARCERSKIE
ROBINSON **
1. Przeprowadziła / przeprowadził w pobliżu obozu w samotności kilkugodzinną ob-
serwację życia lasu o wschodzie Słońca.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 13
2. W dowolnej formie udokumentowała / udokumentował swoje spostrzeżenia (za-
uważone zwierzęta i ich tropy, zjawiska przyrody, występujące rośliny chronio-
ne, jadalne itp.), zaprezentowała / zaprezentował je na zbiórce zastępu.
3. Przygotowała / przygotował dla zastępu posiłek, korzystając z zebranych owo-
ców lasu.
4. Wraz z kolegą / koleżanką biwakowała / biwakował w pobliżu obozu przez 24 go-
dziny.
HARCOWNIK *
1. Uczestniczyła / uczestniczył w pięciu grach terenowych, przestrzegała / prze-
strzegał obowiązujących w nich zasad.
2. Poznała / poznał 10 ćwiczeń rozwijających spostrzegawczość, refleks, pamięć.
14 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. Uczestniczyła / uczestniczył razem z zastępem w zawodach, turnieju, meczu lub
innej formie współzawodnictwa między zastępami.
4. Brała / brał udział w INO, grze ekologicznej lub biegu patrolowym.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 15
3. Poznała / poznał harcerskie zwyczaje związane z ogniskiem, napisała/ napisał
artykuł do gazetki hufca (drużyny, szkoły) o tych zwyczajach.
4. Zna pieśni obrzędowe, np. „Bratnie słowo”, „Płonie ognisko”. Nauczyła / nauczył
młodszą harcerkę /młodszego harcerza tych pieśni.
5. Zorganizowała / zorganizował przedsięwzięcie dotyczące historii lub tradycji
harcerstwa (dla harcerzy,społeczności lokalnej, koleżanek i kolegów w szkole).
BI-PI *
1. Wie, co oznacza zwyczaj zawiązywania węzełka na chuście. Przestrzega tego
zwyczaju.
2. Wie, do jakich organizacji skautowych należy ZHP oraz jakie są ich symbole
(lilia i koniczyna). Zaprezentowała / zaprezentował je drużynie (np. w postaci
prezentacji multimedialnej lub planszy do harcówki).
3. Poznała / poznał życiorys twórcy skautingu gen. Roberta Baden-Powella. Podczas
zbiórki zastępu przedstawiła / przedstawił w dowolnej formie jedną z jego przy-
gód.
LILIA I KONICZYNA **
1. Zna symbolikę skautowej lilijki i koniczynki, wie, jak wyglądają oraz jaka jest
ich historia.
2. Wie, kiedy powstał skauting i kto go założył.
3. Wie, co oznaczają skróty WOSM i WAGGGS (nauczyła/nauczył się pełnej nazwy
obu organizacji w języku angielskim).
4. Zdobyła / zdobył informacje o organizacji skautowej w wybranym kraju. Wybra-
ne informacje przedstawiła / przedstawił na zbiórce drużyny
5. Wzięła / wziął udział w przygotowaniu zbiórki z okazji Dnia Myśli Braterskiej.
Wysłała / wysłał kartkę z życzeniami do wybranej organizacji skautowej, druży-
ny lub skauta.
16 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
RZECZNICZKA DRUŻYNY / RZECZNIK DRUŻYNY ***
1. Zdobyła / zdobył podstawową wiedzę dotyczącą przekazu informacji, dowiedzia-
ła / dowiedział się, jak należy formułować informacje.
2. Zredagowała / zredagował kilka ogłoszeń lub informacji związanych z działalno-
ścią drużyny, wywiesił je w szkole, w hufcu lub zamieścił na stronie internetowej
drużyny.
4. Napisała / napisał artykuł o drużynie do lokalnego pisma (wychodzącego w mie-
ście, gminie lub powiecie).
5. Systematycznie pisze artykuły o drużynie do gazetki hufca (gazetki szkolnej) lub
zamieszcza teksty na stronie internetowej drużyny.
ZNAWCA MUSZTRY **
1. Zapoznała / zapoznał się z zasadami musztry.
2. Nienagannie wydaje i wykonuje komendy.
3. Przeprowadziła / przeprowadził zajęcia z musztry z zastępem lub drużyną.
4. Brała / brał udział w pokazie musztry zastępu, drużyny lub obozu.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 17
WARTOWNICZKA / WARTOWNIK **
1. Zna i stosuje zasady służby wartowniczej ZHP.
2. Pełniła / pełnił bez zarzutu służbę wartowniczą łącznie przez 12 godzin w nocy
i 8 godzin w dzień.
3. Pełniła / pełnił wartę na posterunku honorowym podczas trwania uroczystości.
4. Wie, jakie znaczenie ma służba wartownicza dla bezpieczeństwa osób i mienia
znajdującego się na terenie obozu (biwaku).
5. Brała / brał udział w przynajmniej pięciu grach doskonalących czujność, spo-
strzegawczość itp.
OGNIK *
1. Zapoznała / zapoznał się ze znaczeniem odkrycia i poskromienia ognia.
2. Pod opieką zastępowej / zastępowego ułożyła / ułożył ognisko i rozpaliła / rozpa-
lił je.
3. Pełniła / pełnił funkcję strażnika ognia.
4. Zna gatunki drewna odpowiedniego do budowania ognisk harcerskich.
5. Zatarła / zatarł ślady ogniska po jego wygaszeniu, zabezpieczyła / zabezpieczył
zapałki przed zamoknięciem.
18 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. Poprawnie zbudowała / zbudował podstawowe stosy ogniskowe.
4. Poznała / poznał obrzędowość związaną z harcerskim ogniskiem.
5. Rozróżnia trzy podstawowe stopnie oparzenia i potrafi udzielić pierwszej pomo-
cy w przypadku oparzenia.
KUCHARSKIE
KUCHCIK *
1. Przygotowała / przygotował w terenie posiłek dla zastępu, korzystając z kuchni
polowej lub kuchenki turystycznej.
2. Zadbała / zadbał o estetyczny wygląd polowego „stołu”.
3. Przestrzegała / przestrzegał zasad higieny przy sporządzaniu posiłków i zapoznała / za-
poznał z nimi zastęp.
4. Przygotowała / przygotował śniadanie lub kolację dla domowników.
5. Przygotowała / przygotował podwieczorek według własnego pomysłu.
KUCHARZ **
1. Prawidłowo posługiwała / posługiwał się sprzętem kuchennym (nożami, tłuczka-
mi, maszynką do mielenia, garnkami i patelniami, cedzakiem).
2. Ułożyła / ułożył urozmaicony jadłospis na kilkudniowy biwak lub na tydzień obo-
zu dla całej drużyny.
3. Przygotowała / przygotował dwudaniowy obiad dla rodziny, estetycznie go poda-
jąc.
4. Wybrała / wybrał na biwaku miejsce na kuchnię, urządziła / urządził ją funkcjo-
nalnie.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 19
KUCHMISTRZYNI / KUCHMISTRZ ***
1. Rozplanowała / rozplanował i urządziła / urządził blok kuchenny na obozie druży-
ny lub kilkudniowym biwaku.
2. Kierowała / kierował co najmniej przez trzy dni służbą kuchenną na obozie lub
na biwaku: układała / układał jadłospisy, gotowała / gotował każdego dnia inną
zupę, przygotowywała / przygotowywał dania mięsne i jarskie.
3. Poznała / poznał zasady racjonalnego żywienia dzieci i dorosłych.
4. Ułożyła / ułożył wybraną dietę (np. niskokaloryczną, dla cukrzyków) oraz wyli-
czyła/wyliczył podstawowe wartości odżywcze w stosunku do tej diety.
5. Przygotowała / przygotował młodszych do próby na sprawność „kuchcika”.
FINANSOWO-EKONOMICZNE
OSZCZĘDNA / OSZCZĘDNY *
1. Wie, jakie są podstawowe miesięczne opłaty domowe.
2. Zaoszczędziła / zaoszczędził pieniądze na wybrany przez siebie cel.
3. Współuczestniczyła / współuczestniczył w organizowaniu akcji zarobkowej.
4. Wymieniła / wymienił surowce wtórne, które zbierała / zbierał i segregowa-
ła / segregował.
5. Oszczędnie gospodaruje wszelkimi materiałami.
SKARBNICZKA / SKARBNIK **
1. Poznała / poznał przepisy finansowe ZHP obowiązujące drużynę.
2. Opracowała / opracował preliminarz finansowy imprezy drużyny.
3. Zorganizowała / zorganizował akcję zarobkową zastępu.
4. Przyjęła / przyjął składki członkowskie zastępu i prawidłowo je wpisała / wpisał
do książki finansowej drużyny.
5. Nauczyła / nauczył się prawidłowo wypełniać książkę finansową drużyny.
FINANSISTA ***
1. Opracowała / opracował plan finansowy drużyny na rok harcerski i przedstawi-
ła / przedstawił swoją koncepcję radzie drużyny.
2. Przygotowała / przygotował i zrealizowała / zrealizował projekt mający na celu
zachęcenie do oszczędzania.
3. Zarządzała / zarządzał finansami biwaku drużyny: przygotowała / przygotował
preliminarz, prawidłowo rozliczyła / rozliczył wydatki.
4. Przedstawiła / przedstawił koleżankom i kolegom sposoby oszczędzania i gospo-
darowania własnymi środkami finansowymi.
20 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
Funkcje sprawności mistrzowskich pełnią uprawnienia samodzielnego księgowe-
go/ samodzielnej księgowej oraz uprawnienia do prowadzenia ksiąg przychodów i
rozchodów.
BANKIER *
1. Wie, z jakiego banku korzystają rodzice, gdzie się znajduje i jakie usługi oferuje.
2. Opłaciła / opłacił w banku lub na poczcie rachunki domowe.
3. Poznała / poznał dostępne dla siebie sposoby oszczędzania pieniędzy i przedstawi-
ła / przedstawił je na zbiórce zastępu.
4. Zaoszczędziła / zaoszczędził wyznaczoną kwotę pieniędzy, przeznaczając ją na
wybrany przez siebie cel.
BANKOWIEC **
1. Zebrała / zebrał informacje o ofertach różnych banków. Wie, jakie usługi oferują
i na jakich warunkach, oraz które z nich mają oferty skierowane do młodzieży.
2. Wie, co to jest: kredyt, pożyczka, lokata, przelew, konto bankowe.
3. Potrafi wypłacić pieniądze z bankomatu. Potrafi, korzystając z Internetu, doko-
nać przelewu bankowego.
4. Potrafi wypełnić druk przekazu i przelewu pocztowego, wie, jaka jest różnica
między nimi.
5. Przez okres dwóch miesięcy zbierała / zbierał systematycznie składki w zastę-
pie / drużynie i właściwie rozliczyła / rozliczył je ze skarbnikiem drużyny.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 21
2. Zapoznała / zapoznał się z ofertami rynku pracy w wybranej przez siebie dziedzi-
nie. Wie, jakie są oczekiwania potencjalnego pracodawcy.
3. Przedstawiła / przedstawił drużynie techniki autoprezentacji przydatne w roz-
mowach z pracodawcą.
4. Zorganizowała / zorganizował szkolenie dla członków zastępu z zakresu pisania
CV i listów motywacyjnych.
5. Zorganizowała / zorganizował w drużynie „harcerskie pośrednictwo pracy”.
MAKLER (mistrzowska)
1. Wie, co oznaczają pojęcia: futures, warrant, opcja.
2. Systematycznie czyta informacje prasowe oraz korzysta z informacji w Interne-
cie na tematy giełdowe.
3. Poznała / poznał techniki gry na giełdzie, wybrała / wybrał najlepszą dla siebie.
22 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
4. Zna wszystkie typy zleceń oraz ich dodatkowe warunki, potrafi dokładnie wyja-
śnić specyfikę zleceń z limitem aktywacji.
5. Zna wszystkie instrumenty finansowe notowane na giełdzie warszawskiej.
6. Potrafi podać nazwy głównych indeksów giełd światowych.
7. Otworzyła / otworzył własne konto w domu maklerskim, złożyła / złożył zlecenie.
Doświadczenia przedstawiła / przedstawił na zbiórce drużyny.
KWATERMISTRZOWSKIE
SOBIERADEK OBOZOWY *
1. Rozbiła / rozbił samodzielnie mały namiot.
2. Uczestniczyła / uczestniczył w budowie urządzeń namiotowych, posługując się
sprzętem pionierskim.
3. Samodzielnie wykonała/wykonał przedmiot przydatny na obozie, np. kosz na
śmieci, wieszak, tablicę rozkazów.
4. Rozpaliła / rozpalił ogień w bezpiecznym miejscu i zatarła / zatarł dokładnie śla-
dy po zakończeniu ogniska.
TECHNIK OBOZOWY **
1. Umiejętnie posługiwała / posługiwał się zakonserwowanym przez siebie sprzę-
tem pionierskim przy budowie urządzeń namiotowych.
2. Zbudowała / zbudował urządzenie obozowe własnego pomysłu, stosując węzły
i gwoździe odpowiedniej wielkości.
3. Wraz z zastępem rozstawiała / rozstawiał namioty różnego typu i wielkości.
4. Po zakończeniu obozu wraz z zastępem składała / składał namioty, przygotowu-
jąc je do przechowywania w magazynie (suszyła / suszył, naprawiała / naprawiał,
talkowała / talkował).
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 23
MAJSTERKLEPKA *
1. Skompletowała / skompletował zestaw podstawowych narzędzi do majsterkowa-
nia i umie się nimi bezpiecznie posługiwać.
2. Oczyściła / oczyścił przedmioty z drewna, metalu i tworzyw sztucznych, nie nisz-
cząc ich.
3. Skleiła / skleił rozbitą porcelanę, plastik, metal. Przedstawiła / przedstawił swoje
sposoby drobnych napraw na zbiórce zastępu.
4. Wykonała / wykonał proste prace, jak np. ostrzenie noży, wymiana baterii
w latarce, kalkulatorze, radiu, wymiana uszczelki w kranie, naoliwienie zamka.
GOSPODARZ **
1. Opiekowała / opiekował się harcówką przez okres próby: dokonała / dokonał
w niej drobnych napraw lub zaproponowała / zaproponował nowe funkcjonalne i
estetyczne rozmieszczenie wyposażenia.
2. Konserwowała / konserwował sprzęt pionierski, sportowy lub obozowy.
3. Skompletowała / skompletował sprzęt potrzebny na obozie drużyny lub szczepu.
4. Wie, na czym polega inwentaryzacja, brała / brał udział w spisie z natury.
5. Prowadziła / prowadził magazyn sprzętu na obozie drużyny lub w ciągu roku wraz
z dokumentacją.
LOGISTYK (mistrzowska)
1. Odpowiadała / odpowiadał za logistyczne przygotowanie obozu, przeprowadza-
jąc zwiad i organizując zaplecze dla obozu, przygotowała / przygotował nie-
zbędne dokumenty.
2. Pełniła / pełnił funkcję kwatermistrzyni / kwatermistrza lub zaopatrzeniowca na
obozie.
24 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. Przygotowała / przygotował preliminarz i współuczestniczyła / współuczestniczył
w rozliczeniu obozu.
4. Podsumowała / podsumował roczną działalność drużyny / szczepu pod względem
organizacyjnym: przeprowadziła / przeprowadził inwentaryzację, oceniła / oce-
nił ilościowo i jakościowo zaplecze sprzętowe, skontrolowała / skontrolował i
uzupełniła / uzupełnił dokumentację. Wnioski i propozycje przedstawiła / przed-
stawił radzie drużyny /szczepu.
5. Wyznaczyła / wyznaczył sobie dodatkowe zadania mistrzowskie.
TERENOZNAWCZE, KRAJOZNAWCZE
I TURYSTYCZNE
OBSERWATORKA / OBSERWATOR *
1. Wyznaczyła / wyznaczył strony świata za pomocą busoli, słońca, gwiazd i drzew.
2. Poruszała / poruszał się bezszelestnie po pomieszczeniu zamkniętym i w terenie,
czołgając się i maskując swoją obecność. Rozpoznała / rozpoznał w lesie ślady
ludzi, zwierząt i pojazdów.
5. Uczestniczyła / uczestniczył w biegu terenowym poruszając się według znaków
patrolowych.
6. Zapamiętała / zapamiętał przebytą drogę w terenie leśnym i w mieście, wróci-
ła / wrócił nią samodzielnie bez błądzenia.
TERENOZNAWCA **
1. Oceniła / ocenił prawidłowo odległość od wyznaczonego punktu, wykorzystując
zasady określania odległości w terenie.
2. Dokonała / dokonał pomiaru niedostępnych obiektów w terenie: wysokości drze-
wa, szerokości rzeki.
3. Trafiła / trafił do wyznaczonego miejsca w nieznanym terenie na podstawie szki-
cu lub mapy.
4. Poprowadziła / przeprowadził patrol w terenie, posługując się busolą i bezbłęd-
nie docierając do miejsca oznaczonego na mapie.
5. Wytypowała / wytypował w nowym terenie miejsce na biwak drużyny, rozplano-
wując jego rozbicie.
TOPOGRAF ***
1. Wyznaczyła / wyznaczył strony świata według przedmiotów terenowych w nocy i
w dzień oraz według słońca i zegarka.
2. Trafiła / trafił według mapy do odległego o kilka kilometrów obiektu, wykonując
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 25
w czasie marszu szkic drogi z zastosowaniem właściwej skali.
3. Naniosła / naniósł na powiększony przez siebie wycinek mapy lub planu miasta
uzyskane w czasie zwiadu terenowego informacje o znajdujących się tam waż-
nych obiektach.
4. Uzyskała / uzyskał informacje o ważnych obiektach w nieznanym terenie, korzy-
stając z Internetu i naniósł / naniosła je na przygotowywany dla potrzeb drużyny
fragment planu miasta.
5. Przeszkoliła / przeszkolił młodszych w zakresie znajomości znaków patrolowych
i topograficznych.
KARTOGRAF (mistrzowska)
1. Wykonała / wykonał z pamięci szkic sytuacyjny terenu.
2. Dokonała / dokonał pomiaru terenu nadającego się na urządzenie obozu lub
dziecięcego placu zabaw. Wykonała / wykonał dokładny plan.
3. Wykreśliła / wykreślił mapę wybranego terenu (zaktualizowała / zaktualizował
starą mapę) na potrzeby obozu, gry terenowej, rajdu itp.
4. Przygotowała / przygotował trasę imprezy na orientację i biegu terenowego
z przeszkodami.
5. Przeprowadziła / przeprowadził w drużynie (szczepie) szkolenie z terenoznaw-
stwa.
6. Wyznaczyła / wyznaczył sobie dodatkowe zadania mistrzowskie.
WSKAZIDROGA *
1. W czasie gry lub zwiadu terenowego poprowadziła / poprowadził zastęp do okre-
ślonego miejsca odległego o 2−3 km, odszukała / odszukał wyznaczony obiekt.
2. Na planie zaznaczyła / zaznaczył nazwy ulic i placów oraz ważne obiekty − ośro-
dek zdrowia, aptekę, pocztę, straż pożarną, posterunek policji itp.
3. Poznała / poznał najbliższy obiekt godny zwiedzenia (zabytek, muzeum, osobli-
wość przyrodniczą itp.) i opowiedziała / opowiedział o nim na zbiórce zastępu.
4. Wyszukała / wyszukał interesujące informacje o swojej miejscowości w przewod-
niku, encyklopedii, Internecie oraz przedstawiła / przedstawił je zastępowi.
26 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. Nawiązała / nawiązał niezbędne kontakty z gospodarzem terenu oraz obiektów i
placówek ujętych w opracowaniu propozycji trasy wycieczkowej.
4. Przeprowadziła / prowadził dla kolegów / koleżanek ze swojego środowiska lub
przyjezdnych wycieczkę opracowaną przez siebie trasą.
KRAJOZNAWCA ***
1. Oprowadziła / oprowadził trzy wycieczki po swoim mieście (okolicy), wykazując
się znajomością jego historii, zabytków i ciekawych obiektów.
2. Pokierowała / pokierował sporządzeniem informacji o walorach turystycznych
okolicy na podstawie zajęć terenowych i literatury (geografia i historia okolicy,
system połączeń komunikacyjnych, przemysł i rolnictwo, obiekty historyczne i
przyrodnicze, sztuka, zwyczaje ludowe itp.).
3. Zaplanowała / zaplanował cykl wycieczek do miejsc ciekawych pod względem hi-
storycznym, przyrodniczym lub geograficznym, posługując się mapami i przewodni-
kami.
4. Zorganizowała / zorganizował dla młodszych zwiad etnograficzny lub konkursy,
np. znajomości stylów architektonicznych, z zakresu historii ruchu krajoznaw-
czego, historii sztuki regionu.
5. Uczestniczyła / uczestniczył w trzech wycieczkach krajoznawczych w różnych regio-
nach Polski.
ŁAZIK *
1. Skompletowała/skompletował ekwipunek turystyczny.
2. Uczestniczyła / uczestniczył w kilku wycieczkach, ubierając się stosownie do
warunków terenowych i pogodowych, zabezpieczając się przed przegrzaniem,
przemoczeniem oraz otarciem stóp.
3. Poprawnie spakowała / spakował plecak, zabierając tylko rzeczy przydatne na wy-
prawie.
4. Poznała / poznał zasady poruszania się po drogach.
5. Uczestnicząc w wycieczkach i rajdach, zawsze zachowuje pogodę ducha, mimo
trudów wędrowania.
TRAMP **
1. Odbyła / odbył co najmniej pięć samodzielnych wypraw w promieniu kilku kilo-
metrów od miejsca zamieszkania.
2. Poznała / poznał zasady bezpiecznego marszu (tempo, odpoczynek, obciążenie,
przepisy ruchu drogowego).
3. Nocowała / nocował w lesie bez namiotu, a także w nieznanej miejscowości,
korzystając np. ze schroniska PTSM.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 27
4. Zorganizowała / zorganizował biwak zastępu (drużyny), rozbijając go, a następ-
nie likwidując bez pozostawienia śladów.
WĘDROWIEC ***
1. Przedstawiła / przedstawił na zbiórce drużyny najpiękniejsze regiony turystycz-
ne w Polsce.
2. Zorganizowała / zorganizował dla drużyny wycieczki o różnej tematyce, m.in.
krajoznawcze, przyrodnicze, historyczne.
3. W czasie obozów wędrownych zainteresowała / zainteresował się historią pozna-
wanych miejsc i żyjących tam ludzi.
4. Zorganizowała / zorganizował rajd według opracowanego przez siebie programu
i trasy.
WŁÓCZĘGA NIZINNY **
1. Spędziła / spędził dziesięć dni na wycieczkach, przemierzając pieszo szlaki ni-
zinne.
2. Wskazała / wskazał na mapie trasy trzech ostatnich wędrówek przebytych z dru-
żyną.
3. Zapoznała / zapoznał się z publikacjami dotyczącymi atrakcji turystycznych swo-
jego regionu (np. przewodniki, strony internetowe). Najciekawsze przedstawi-
ła / przedstawił na zbiórce zastępu.
4. Uczestniczyła / uczestniczył w dwóch kilkudniowych wycieczkach pieszych w terenie
nizinnym.
WYGA ***
1. Poprowadziła / przeprowadził dwie przynajmniej trzydniowe wędrówki grupy po
zaplanowanym przez siebie szlaku, pod opieką pełnoletniego opiekuna.
2. Zdobyła / zdobył srebrną Odznakę Turystyki Pieszej.
3. W charakterze wyczynu odbyła/odbył w terenie nizinnym wielogodzinną,
nieprzerwaną wędrówkę.
4. Ukończyła / ukończył kurs pierwszej pomocy.
28 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
Funkcję sprawności mistrzowskiej pełnią uprawnienia młodzieżowego organiza-
tora turystyki PTTK lub organizatora turystyki PTTK.
WŁÓCZĘGA GÓRSKI **
1. Zdobyła / zdobył pięć szczytów wybranego pasma górskiego.
2. Spędziła / spędził dziesięć dni na całodniowych wycieczkach górskich.
3. Prawidłowo wypełniła / wypełnił książeczkę Górskiej Odznaki Turystycznej.
4. Zapoznała / zapoznał się z publikacjami dotyczącymi atrakcji turystycznych swo-
jego regionu (np. przewodniki, strony internetowe). Zachęciła / zachęcił harcer-
ki / harcerzy z drużyny do zwiedzania proponowanych atrakcji.
WSPINACZ **
1. Zna terminologię wspinaczkową (nazwy sprzętu, komendy, slang wspinaczkowy).
3. Poznała / poznał biografię wybitnego alpinisty i przedstawiła / przedstawił jego
sylwetkę na zbiórce zastępu.
4. Regularnie uczestniczy w zajęciach na ściance wspinaczkowej.
5. Pod opieką instruktora pogłębia swoje umiejętności, pokonując coraz trudniej-
sze trasy.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 29
4. Systematycznie podnosi swoją sprawność fizyczną, uprawiając wybraną dyscy-
plinę sportu. Regularnie trenuje na ściance wspinaczkowej.
5. Pod opieką doświadczonego instruktora wspinaczki pokonała / pokonał trasę
skalną o trudności minimum VI.
GEOLOG ***
1. Na podstawie swoich obserwacji i wiedzy zdobytej w podróżach i wycieczkach
scharakteryzowała / scharakteryzował podstawowe typy krajobrazu Polski: wy-
sokogórski, górski, wyżynny, nadmorski, pojezierza i nizinny.
2. Odwiedziła / odwiedził teren wydmowy (nadmorski lub sandrowy), oglądając
meandry rzeczne i pradolinę rzeki.
3. Zwiedziła / zwiedził jaskinię. Wie, jakie procesy ją kształtowały. Potrafi nazwać
podstawowe formy naciekowe.
4. Rozróżniła / rozróżnił kilka rodzajów skał, prezentując kolegom swoje zbiory ka-
mieni.
5. Przygotowała / przygotował prezentację dla zastępu / drużyny na temat wybra-
nego zagadnienia geologicznego.
KOLARZ **
1. Zdobyła / zdobył kartę rowerową lub motorowerową. Umie czytać mapę i posłu-
giwać się busolą.
2. Zdobyła / zdobył małą brązową Kolarską Odznakę Turystyczną.
3. Zorganizowała / zorganizował dla zastępu / drużyny zbiórkę popularyzującą tury-
30 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
stykę rowerową, przedstawiła /przedstawił na niej sprzęt rowerowy i pamiątki ze
swoich wypraw.
4. Opracowała / opracował plan i przeprowadziła / przeprowadził ciekawą wyciecz-
kę z biwakowaniem, uwzględniając różnice wzniesień i nawierzchni oraz przy-
gotowanie turystyczne uczestników wyprawy rowerowej.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 31
3. Scharakteryzowała / scharakteryzował kombinację klasyczną i alpejską.
4. Zaplanowała / zaplanował wycieczkę narciarską, biorąc pod uwagę możliwości
uczestników. Podczas wycieczek przebyła/przebył w sumie 75 km.
5. Ukończyła / ukończył kurs pierwszej pomocy, przestrzega zasad poruszania się
w terenie górskim w czasie zimy. Zna rejony działania GOPR i TOPR oraz ich te-
lefony alarmowe, wie, jak wezwać pomoc w inny sposób (Międzynarodowy Kod
Górski, race, flary).
WIOŚLARKA / WIOŚLARZ *
1. Scharakteryzowała / scharakteryzował zasady bezpieczeństwa na wodzie i ko-
mendy żeglarskie oraz zasady pokonywania przeszkód wodnych.
2. Wykonała / wykonał następujące czynności: przygotowanie kajaka, kanadyjki
lub łodzi wiosłowej do rejsu, rozlokowanie niezbędnego ładunku, wodowanie,
wsiadanie i wysiadanie.
3. Wiosłowała / wiosłował na kajaku.
4. Wiosłowała / wiosłował jednym i dwoma wiosłami w dulkach,
5. Umie wiosłować „na śrubkę” i „na pych”.
KAJAKARKA / KAJAKARZ **
1. Zdobyła / zdobył kartę pływacką.
2. Płynęła / płynął 200 m kajakiem, utrzymując kurs.
3. Uczestniczyła / uczestniczył w całodniowej wycieczce kajakowej, przygotowu-
jąc wcześniej kajak i wyposażenie do wyprawy.
4. Poznała / poznał przepisy bezpieczeństwa na wodzie, sposoby zachowania się w
przypadku przewrócenia kajaka i udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym
(postępowanie z tonącym, pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego i
cieplnego, oparzenia, wychłodzenia organizmu).
5. Konserwowała / konserwował kajak przed sezonem i po nim, wykonując przy tym
drobne naprawy.
32 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
4. Potrafi zachować się w przypadku przewrócenia kajaka, w razie potrzeby udzie-
lić pierwszej pomocy.
5. Wiosłowała / wiosłował w kajaku, szalupie lub łodzi, na jedno i dwa wiosła, „na
pych” i „na śrubę”.
ŁĄCZNOŚCIOWE
GONIEC *
1. Wskazała / wskazał drogę do urzędów i ważnych miejsc w swojej miejscowości.
2. Dostarczyła / dostarczył list lub ustną wiadomość do adresata w wyznaczonym
terminie.
3. Nadała / nadał na poczcie: list polecony, przekaz pieniężny, paczkę.
4. Bezbłędnie przekazała / przekazał meldunek w czasie gry terenowej, posługując
się wybranymi sposobami łączności.
5. Odebrała / odebrał i wysłała / wysłał wiadomość pocztą internetową.
ŁĄCZNICZKA / ŁĄCZNIK **
1. Znalazła / znalazł w książce telefonicznej lub w Internecie adresy i numery tele-
fonów dowolnych instytucji, dysponując tylko ich nazwą.
2. Obsługując centralkę telefoniczną, utrzymała / utrzymał łączność w terenie.
3. Wykonała / wykonał przyrząd do sygnalizacji w terenie, nadając i odbierając za
jego pomocą depeszę napisaną alfabetem Morse’a.
4. Opracowała / opracował szyfr dla zastępu (drużyny).
ZWIADOWCA ***
1. W nieznanym terenie niedostrzeżenie podeszła / podszedł wskazany obiekt.
2. Przeprowadziła / przeprowadził zwiad, sporządzając szczegółowy raport z opi-
sem wykonanych zadań i zaobserwowanych zdarzeń.
3. Nawiązała / nawiązał łączność za pomocą radia CB, przekazała / przekazał infor-
macje zdobyte podczas zwiadu.
4. Wie, jakie są zasady i sposoby przekazywania oraz gromadzenia poufnych infor-
macji (np. danych osobowych), szczególnie w Internecie.
5 Przeprowadziła / przeprowadził w zastępie (drużynie) szkolenie z łączności.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 33
SYGNALISTKA / SYGNALISTA *
1. Sprawnie nadała / nadał i odebrała / odebrał telegram alfabetem Morse’a za po-
mocą chorągiewek i latarki.
2. Podała / podał treść informacji w zwięzłej formie.
3. Poznała / poznał zasady szyfrowania i rozszyfrowywania, posługując się szyfrem
w grach harcerskich.
4. Pełniła / pełnił służbę łączności na wycieczce lub w grze polowej.
5. Przeprowadziła/przeprowadził zajęcia z sygnalizacji dla zastępu lub drużyny.
JĘZYKOWE
JĘZYKOZNAWCA *
1. Wyraża się poprawnie, nauczyła / nauczył się umiejętnie korzystać ze słowników
języka polskiego i poprawnej polszczyzny.
2. Nauczyła / nauczył się podstawowych zwrotów grzecznościowych w językach:
angielskim, francuskim, niemieckim, rosyjskim.
3. W wybranym przez siebie języku obcym nauczyła / nauczył się podstawowego
słownictwa związanego z harcerstwem (co najmniej 20 słówek).
4. Uczy się systematycznie wybranego języka obcego.
TŁUMACZKA / TŁUMACZ **
1. Pogłębiła / pogłębił w czasie próby znajomość języka obcego.
2. Przetłumaczyła / przetłumaczył na język polski kilka gier skautowych.
3. Napisała / napisał słowniczek o tematyce harcerskiej, zawierający ok. 100 słó-
wek w języku, którego się uczy.
4. Uczestnicząc w spotkaniu skautowym, pomagała / pomagał innym porozumieć
się w języku, którego się uczy.
34 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
4. Nauczyła / nauczył młodszych kilku zwrotów obcojęzycznych.
NAUKOWE
SZPERACZ *
1. Przygotowując żądaną informację, umiejętnie posłużyła / posłużył się przewod-
nikiem, encyklopedią, Internetem.
2. Zlokalizowała / zlokalizował wybrany obiekt w nieznanym terenie, wykorzystu-
jąc dostępne źródła informacji.
3. Przeprowadziła / przeprowadził wywiad dotyczący ciekawostek wybranej miej-
scowości i zaprezentowała / zaprezentował go na zbiórce zastępu.
4. W czasie obozu, biwaku lub rajdu zebrała/zebrał ciekawostki na temat odwie-
dzanych miejsc i ludzi, prezentując je potem kolegom.
POSZUKIWACZ **
1. Wybrała / wybrał dziedzinę swoich zainteresowań i stale pogłębia swą wiedzę,
odwiedzając miejsca związane z tym tematem.
2. Zorganizowała / zorganizował wycieczkę zastępu (drużyny) do miejsc, w których
znajdują się eksponaty z dziedziny jej / jego zainteresowań.
3. Przeprowadziła / przeprowadził zwiad społeczny w czasie obozu lub biwaku,
zdobywając wiedzę na temat historii i ważnych spraw mieszkańców regionu.
4. Wykazała / wykazał się znajomością krain geograficznych i okresów dziejowych
Polski.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 35
SPORTOWE
SPORTOWIEC *
1. Interesuje się wybraną dyscypliną sportu i popularyzuje ją, wymieniła / wymienił
nazwiska swoich ulubionych sportowców.
2. Codziennie wykonuje poranną gimnastykę.
3. Zademonstrowała / zademonstrował swój zestaw ćwiczeń treningowych.
4. Zorganizowała / zorganizował spotkanie z zawodnikiem lub trenerem wybranej
dyscypliny albo zaprezentowała / zaprezentował film o życiu sportowców.
OLIMPIJCZYK ***
1. Uprawia wybraną dyscyplinę sportu pod fachowym kierunkiem.
2. Uczestniczyła / uczestniczył w olimpiadzie sportowej (np. szkolnej, obozowej,
międzyszkolnej), poprawiając swoje wyniki.
3. Spopularyzowała / spopularyzował ideę olimpijską w swoim środowisku: w szko-
le, w drużynie (szczepie).
4. Reprezentowała / reprezentował szkołę na zawodach sportowych, starając się
przyczynić do sukcesów swojej drużyny.
GIMNASTYCZKA / GIMNASTYK *
1. Opracowała / opracował własne zestawy ćwiczeń w domu i na powietrzu.
2. Poznała / poznał sławne gimnastyczki i gimnastyków i ich kariery sportowe.
36 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. Prowadziła / prowadził gimnastykę zastępu, drużyny, grupy dzieci.
4. Brała / brał udział w zawodach sportowych w drużynie, starając się osiągać naj-
lepsze wyniki.
PŁYWACZKA / PŁYWAK **
1. Przepłynęła / przepłynął 200 m, w tym połowę na plecach.
2. Skoczyła / skoczył do wody z wysokości co najmniej 1 m i przepłynęła / przepły-
nął pod lustrem wody 10 m.
3. Wyciągnęła / wyciągnął przedmiot znajdujący się 1,5 m pod wodą.
4. Nauczyła / nauczył młodszych zakładania kamizelki ratunkowej i podawania koła
ratunkowego.
5. Poznała / poznał zasady bezpieczeństwa kąpieli oraz ratowania tonącego.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 37
ARTYSTYCZNE
ŚPIEWACZKA / ŚPIEWAK *
1. Rozpoczęła / rozpoczął śpiew kilku piosenek na zbiórce zastępu.
2. Nauczyła / nauczył zastęp jednej piosenki.
3. Zaśpiewała / zaśpiewał z pamięci dziesięć piosenek (np. harcerskich lub żołnier-
skich).
4. Występowała / występował z zastępem, śpiewając kilka piosenek oraz bra-
ła / brał udział w inscenizacji piosenki.
5. Prowadzi na bieżąco swój śpiewnik harcerski, ma w nim zapisanych co najmniej
20 piosenek.
PIEŚNIARKA / PIEŚNIARZ **
1. Przedstawiła / przedstawił prowadzony przez siebie śpiewnik lub swoją płytote-
kę.
2. Śpiewała / śpiewał na uroczystościach harcerskich, szkolnych lub kościelnych.
3. Nauczyła / nauczył zastęp lub drużynę kilku tradycyjnych i współczesnych piose-
nek harcerskich oraz turystycznych.
4. Wymieniła / wymienił swoich ulubionych piosenkarzy, śpiewaków i zespoły, uza-
sadniając wybór w sposób przekonujący.
GRAJEK **
1. Nauczyła / nauczył się grać przynajmniej na jednym instrumencie, zagrała / za-
gał na nim melodię.
2. Brała / brał udział w przygotowaniu uroczystości harcerskiej, organizując orkie-
strę.
3. Nauczyła / nauczył zastęp lub drużynę piosenki na podstawie zapisu nutowego.
38 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
4. Zorganizowała / zorganizował w drużynie naukę piosenek, akompaniując na in-
strumencie.
PLASTYCZKA / PLASTYK *
1. Nauczyła / nauczył się wykonywać różnymi technikami rysunki, plakaty i obrazy,
loga, napisy (co najmniej pięć rodzajów)
2. Wykonała / wykonał ilustrację do kroniki i plakat reklamowy.
3. Rozpoznała / rozpoznał wskazane dzieła rzeźby i malarstwa polskiego.
4. Wykonała / wykonał ozdobę do harcówki lub totem obozowy.
DEKORATORKA / DEKORATOR **
1. Nauczyła / nauczył się wykonywać różnymi technikami rysunki, plakaty i obrazy,
loga, napisy (co najmniej dziesięć rodzajów technik plastycznych).
2. Rozpoznała / rozpoznał różne style w malarstwie.
3. Przygotowała / przygotował dekorację wybranej sali według projektu.
4. Wymieniła / wymienił filmy, które mają najciekawszą jej/jego zdaniem sceno-
grafię.
5. Przedstawiła / przedstawił zaprojektowane przez siebie urządzenie pokoju, har-
cówki, namiotu, świetlicy obozowej
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 39
2. Opracowała / opracował scenografię do przedstawienia w sali i w plenerze, opra-
cowała/opracował rzuty do scenografii.
3. Zorganizowała / zorganizował wykonanie oraz pokierowała / pokierował zespoła-
mi wykonującymi dekorację wystawy lub innej imprezy kulturalnej.
4. Wykonała / wykonał detal scenograficzny, wykorzystując różne materiały.
5. Przygotowała / przygotował młodszych do zdobycia sprawności „plastyka” lub
„dekoratora”.
RECYTATORKA / RECYTATOR *
1. Uczestniczyła / uczestniczył w pracach koła żywego słowa lub konkursie recyta-
torskim.
2. Zaprezentowała / zaprezentował utwory swoich ulubionych autorów na zbiórce
zastępu.
3. Umiejętnie zinterpretowała / zinterpretował nieznany sobie utwór poetycki lub
prozatorski, dobierając barwę głosu, modulację, tempo i rytm.
4. Uczestniczyła / uczestniczył w przygotowaniu wieczoru poezji, prezentując na
nim swoje ulubione utwory.
AKTORKA / AKTOR **
1. Opowiedziała / opowiedział na zbiórce o swoich ulubionych aktorach i ich najwięk-
szych rolach.
2. Przygotowała / przygotował kostium i rekwizyty, charakteryzując się do wybra-
nej roli i zagrała/zagrał ją w trakcie przedstawienia w szkole lub drużynie.
3. Uczęszcza na kółko teatralne lub wzięła / wziął udział w przedstawieniu przygo-
towanym przez drużynę.
4. Zaprezentowała / zaprezentował się w różnych formach na scenie, np. monolog,
dialog, pantomima.
REŻYSER ***
1. Skompletowała / skompletował literaturę, materiały repertuarowe i recenzje na
temat widowisk scenicznych.
2. Opracowała / opracował reżyserię wybranej przez siebie sztuki lub programu,
planując wykorzystanie sceny, zagospodarowanie planu, ruch sceniczny, miej-
sce muzyki i tańca w przedstawieniu i oczekiwania wobec scenografa oraz usta-
lając próby.
3. Przygotowała / przygotował do wystawienia sztukę lalkową, program kabareto-
wy lub montaż literacki.
4. Zna nazwiska słynnych reżyserów polskich i światowych. Zaprezentowała / za-
prezentował sylwetkę jednego z nich na zbiórce zastępu lub drużyny.
40 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
LALKARKA / LALKARZ **
1. Wykonała / wykonał różne lalki, np. pacynki, marionetki, kukiełki.
2. Urządziła / urządził scenę i dekoracje dla teatru lalek.
3. Zorganizowała / zorganizował z zastępem przedstawienie kukiełkowe.
4. Zagrała / zagrał rolę w teatrzyku kukiełkowym, poruszając lalką, lub w teatrzyku
cieni.
GAWĘDZIARKA / GAWĘDZIARZ **
1. Poznała / poznał legendy, opowieści ludowe i wykorzystała / wykorzystał je
w swoich gawędach.
2. Opowiedziała / opowiedział jedną z przeczytanych w czasie próby książek, zain-
teresowując słuchaczy losami bohaterów.
3. Opowiadając na ogniskach i kominkach, każdą historię wzbogaciła / wzbogacił
o morał, przysłowie.
4. Opowiedziała / opowiedział „na zamówienie” trzy gawędy: jedną na wskazanyte-
mat, drugą na podstawie zaobserwowanego wydarzenia i trzecią dostosowaną
do sytuacji, w której się aktualnie znalazła / znalazł.
TANCERKA / TANCERZ *
1. Poprowadziła / przeprowadził kilka pląsów i zabaw z muzyką na zbiórce zastępu.
2. Zatańczyła / zatańczył publicznie wybrany taniec narodowy, ludowy, towarzyski,
dyskotekowy.
3. Nauczyła / nauczył tańczyć wybrany taniec koleżanki lub kolegów w zastę-
pie / drużynie.
4. Zaimprowizowała / zaimprowizował ruchy taneczne do melodii.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 41
FOTOAMATORKA / FOTOAMATOR *
1. Poznała / poznał budowę aparatu fotograficznego, rodzaje aparatów fotograficz-
nych oraz zasady wykonywania zdjęć.
2. Wykonała / wykonał zdjęcie tematyczne, odpowiednio ustawiając aparat.
3. Na biwaku lub obozie robiła / robił zdjęcia drużynie, a następnie wybierała /
wybrał najlepsze na wystawę.
4. Przygotowała / przygotował na konkurs lub wystawę w szkole lub w szczepie wła-
sny serwis zdjęciowy.
FOTOGRAF **
1. Przedstawiła / przedstawił album zdjęć przez siebie wykonanych.
2. Fotografując, stosowała/stosował prawidłowe ustawienie aparatu i oświetlenia.
3. Wykonała / wykonał portret osoby lub zjawiska przyrody.
4. Zorganizowała / zorganizował wystawę fotograficzną w drużynie (szkole, szcze-
pie), prezentując na niej również swoje prace.
SPOŁECZNE I OBYWATELSKIE
42 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. Odszukała / odszukał na mapie Polski miejsca, które dotąd odwiedziła / odwie-
dził lub chciałaby / chciałby odwiedzić.
4. Zapoznała / zapoznał się z częścią statutu szkoły, zawierającą prawa i obowiązki
ucznia. Angażuje się w życie swojej klasy.
5. Poznała / poznał daty polskich świąt narodowych. Wie, na pamiątkę jakich wy-
darzeń zostały ustanowione. Przygotowała / przygotował z zastępem zbiórkę
z okazji jednego z nich.
OBYWATELKA / OBYWATEL **
1. Współpracuje z samorządem szkolnym. Przygotowała / przygotował kampanię
promującą prawa i obowiązki uczniowskie.
2. Angażuje się w życie szkoły.
3. Poznała / poznał najważniejsze fakty z historii najnowszej Polski.
4. Dowiedziała / dowiedział się, gdzie znajdują się najważniejsze urzędy w jej / jego
miejscowości i gminie. Przygotowała / przygotował mapę miasta przedstawiającą
ich lokalizację oraz główne sprawy, jakimi się zajmują.
5. Zorganizowała / zorganizował dla drużyny wycieczkę do urzędu gminy lub miasta.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 43
4. Zorganizowała / zorganizował wraz z zastępem grę miejską dla drużyny.
5. Dowiedziała / dowiedział się, jak przedstawia się aktualna sytuacja mieszkańców
(gdzie pracują, jak spędzają czas wolny, co robią najmłodsi mieszkańcy itd.).
ZNAWCA REGIONU * * *
1. Zwiedziła / zwiedził z zastępem muzeum regionalne lub skansen.
2. Wskazała / wskazał atuty kulturowe regionu i zagrożenia dla jego rozwoju.
3. Poznała / poznał główne problemy ochrony środowiska swojego regionu. Zaini-
cjowała / zainicjował w drużynie działania zmierzające do ich rozwiązania.
4. Odwiedza strony internetowe własnego województwa. Śledzi na bieżąco ukazu-
jące się tam informacje.
5. Nawiązała / nawiązał kontakt z redakcją lokalnego radia lub gazety, pomogła / po-
mógł w przygotowaniu cyklu artykułów o ciekawostkach regionu lub zamieści-
ła / zamieścił artykuł o regionie na portalu dziennikarstwa obywatelskiego.
44 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
MŁODA EUROPEJKA / MŁODY EUROPEJCZYK *
1. Dowiedziała / dowiedział się, kim był Robert Schuman i czym jest Unia Europej-
ska.
2. Przygotowała / przygotował do harcówki mapę Polski z zaznaczonymi sąsiadami na-
szego kraju.
3. Przygotowała / przygotował dla zastępu / drużyny / szkoły konkurs na najlepszy
plakat o Europie.
4. Zna symbole jednoczącej się Europy. Wykonała / wykonał flagę europejską do har-
cówki.
EUROPEJKA / EUROPEJCZYK **
1. Dowiedziała / dowiedział się, czym była Deklaracja Schumana i jakie miała zna-
czenie w pokojowym jednoczeniu kontynentu.
2. Umie wymienić kraje należące do Unii Europejskiej.
3. Przygotowała / przygotował dla drużyny kwiz o Europie, którego pytania doty-
czyły krajów, stolic, głównych rzek i najbardziej znanych zabytków.
4. Poznała / poznał hymn Unii Europejskiej. Na zbiórce nauczyła / nauczył innych go
śpiewać.
5. Poznała / poznał główne instytucje zjednoczonej Europy.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 45
5. Dowiedziała / dowiedział się, jakie instytucje oraz organizacje w Polsce zaj-
mują się tematyką integracji europejskiej. Zgłosiła / zgłosił się do współpracy
z Regionalnym Centrum Integracji Europejskiej lub inną instytucją.
6. Poznała / poznał sposoby pozyskiwania funduszy europejskich, np. program
„Młodzież”, programy dla studentów.
46 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
2. Określiła / określił, w jaki sposób jej / jego zastęp i zastępowa / zastępowy
uczestniczą w samorządnym realizowaniu zadań w drużynie.
3. Wzięła / wziął udział w tworzeniu programu wyborczego do samorządu szkolnego.
4. Zapoznała / zapoznał się z podstawowymi zasadami wyborczymi w Polsce. Wie,
jakie wybory odbywają się w naszym kraju i co to jest referendum.
WYBORCA (mistrzowska)
1. Wyraziła / wyraził i uzasadniła / uzasadnił swoje zdanie na temat udziału obywa-
teli w formach demokratycznego sprawowania władzy samorządowej i państwo-
wej. Zna istotę społeczeństwa obywatelskiego.
2. Potrafi wskazać, na czym polega samorządność drużyny w realizacji zadań.
3. Prześledziła / prześledził programy partii politycznych w Polsce, zwracając uwa-
gę na główne problemy społeczne, na które one odpowiadają. Zapoznała / zapo-
znał się z układami sił partyjnych w Niemczech, Anglii i Francji oraz w innych
krajach.
4. Wzięła / wziął udział w wyborach do samorządu uczniowskiego lub władz samo-
rządowych i państwowych.
5. Rozumie mechanizmy sprawowania władzy w państwie demokratycznym, rolę
wyborów i zasadę pomocniczości państwa.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 47
4. Dowiedziała / dowiedział się, w jakich zajęciach pozalekcyjnych i na jakich zasa-
dach można brać udział w szkole, okolicznych klubach lub domach kultury. Wy-
niki zwiadu przedstawiła / przedstawił na zbiórce zastępu. Zrobiła / zrobił mapkę
okolicy, z informacjami, gdzie odbywają się zajęcia pozalekcyjne.
5. Dowiedziała / dowiedział się, jakie czasopisma popularnonaukowe są dostępne
na rynku, zastanowiła / zastanowił się, które są przeznaczone dla niej / niego,
przeczytała / przeczytał jeden wybrany numer i zaprezentowała / zaprezentował
zastępowi najciekawszy artykuł w dowolnej formie, zwracając uwagę na różne
możliwości poszerzania wiedzy.
PLANISTA ***
1. Zorganizowała / zorganizował dla drużyny udział w wybranym przedsięwzięciu
pozaharcerskim.
2. Współorganizowała / współorganizował biwak drużyny, brała/brał udział w po-
dziale zadań, była/był odpowiedzialna/odpowiedzialny za wybrane zadania (np.
lista zakupów, dojazdy, zamówienie autokaru).
3. Sporządziła / sporządził plan, program i preliminarz wybranego przedsięwzięcia
drużyny.
4. Zaplanowała / zaplanował kilka ciekawych propozycji do planu pracy drużyny,
propozycje przedstawiła/przedstawił radzie drużyny, a po zatwierdzeniu uczest-
niczyła / uczestniczył w ich realizacji.
48 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. Potrafi zapewnić bezpieczeństwo zabawy w domu i na spacerze.
4. Przygotowała / przygotował i przeprowadziła / przeprowadził grę lub zabawę dla
dzieci w wieku przedszkolnym.
PIASTUNKA / PIASTUN **
1. Systematycznie opiekowała / opiekował się młodszym dzieckiem (rodzeństwem,
dzieckiem sąsiadów itp.) przez dłuższy okres (miesiąc, wakacje):
▪ przygotowywała / przygotowywał odpowiednie posiłki,
▪ wyprowadzała / wyprowadzał na spacer w odpowiednim ubraniu,
▪ myła / mył i kładła / kładł do snu,
▪ zapewniała / zapewniał bezpieczną zabawę,
▪ pomagała / pomagał w nauce (w przypadku opieki nad dzieckiem w wieku szkol-
nym).
2. Własnoręcznie przygotowała / przygotował niespodziankę dla dziecka (zabawka,
ubranko, ulubiony podwieczorek).
3. Opracowała / opracował krótki wykaz książek, dotyczących opieki nad dziec-
kiem. Zapoznała / zapoznał zastęp z jedną z nich.
4. Opracowała / opracował kilka interesujących zabaw i gier dla dzieci.
POMOCNA DŁOŃ *
1. Opiekowała / opiekował się młodszym rodzeństwem lub innym dzieckiem pod
nieobecność rodziców, zapewniając bezpieczeństwo i przygotowując posiłki.
2. Pomagała / pomagał rodzicom w organizacji dużego rodzinnego wydarzenia (re-
mont, uroczystość, przeprowadzka).
3. Opiekowała / opiekował się chorym domownikiem lub sąsiadem, podając posiłki
i lekarstwa oraz umilając czas.
4. Wyręczyła / wyręczył inną osobę w wykonaniu jakiegoś jej obowiązku.
UCZYNNA / UCZYNNY **
1. Samodzielnie lub razem z zastępem dotarła / dotarł do osób potrzebujących
pomocy w okolicy (osoby starsze, niepełnosprawne, samotne), przedstawi-
ła / przedstawił wykaz takich osób radzie drużyny.
2. Sprawdziła / sprawdził, jakiej pomocy potrzebują od niego członkowie rodziny
(rodzice, dziadkowie, rodzeństwo), przyjęła / przyjął na siebie kolejny, nowy
obowiązek rodzinny (np. pomoc w nauce rodzeństwu, pomoc w ogrodzie dziad-
kom, mycie samochodu rodziców) i wypełniała / wypełniał go rzetelnie przez co
najmniej miesiąc.
3. Przez dłuższy okres, np. zimą, w wakacje, pomagała / pomagał osobie starszej,
niepełnosprawnej, samotnej, potrzebującej opieki.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 49
4. Pełniła / pełnił służbę w szkolnej stołówce, świetlicy lub bibliotece, pomaga-
jąc młodszym.
DOMOWNICZKA / DOMOWNIK *
1. Estetycznie nakryła / nakrył stół do codziennego posiłku i uroczystego obiadu ro-
dzinnego.
2. Posprzątała / posprzątał kuchnię, umieszczając wszystko na właściwym miejscu.
3. Zabezpieczyła / zabezpieczył przed zepsuciem wędliny, masło, pieczywo, mleko.
4. Odkurzyła / odkurzył mieszkanie, stosując właściwy sprzęt i środki do podłóg,
mebli, dywanów.
5. Przygotowała / przygotował podwieczorek dla członków rodziny, zadbała / zadbał
o właściwy wystrój miejsca spożywania posiłku.
6. Pielęgnowała / pielęgnował kwiaty domowe (podlewanie, przesadzanie).
GOSPODYNI / GOSPODARZ **
1. Zrobiła / zrobił pranie, prawidłowo segregując rzeczy do prania, stosując odpo-
wiednie proszki i płyny.
2. Pod opieką osoby dorosłej umyła / umył okna.
3. Zna środki czystości używane do utrzymania porządku w domu, wie, jak się je
stosuje. Zna domowe sposoby i środki stosowane do czyszczenia, mycia różnych
urządzeń domowych, zabezpieczania przed owadami itp.
4. Nauczyła / nauczył się posługiwać sprzętem gospodarstwa domowego.
5. Zrobiła / zrobił listę zakupów oraz zakupy potrzebne do całodziennego wyżywie-
nia rodziny. Samodzielnie przygotowała / przygotował posiłek dla domowników.
50 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
dłuższej nieobecności (wyłączenie wody, gazu, zabezpieczenie mieszkania przed
kradzieżą, zalaniem).
HISTORYK RODZINNY **
1. Poznała / poznał historię swojej rodziny, wykonała / wykonał wykaz ważnych ro-
dzinnych wydarzeń.
2. Uporządkowała / uporządkował album rodzinny, opisała /opisał zdjęcia, ułoży-
ła / ułożył je chronologicznie.
3. Odtworzyła / odtworzył drzewo genealogiczne swojej rodziny przynajmniej trzy
pokolenia wstecz, korzystając np. z ksiąg kościelnych lub dokumentów rodzin-
nych. Uporządkowała / uporządkował dokumentację i pamiątki rodzinne (świa-
dectwa, dyplomy, listy, pamiątki).
4. Prowadziła / prowadził kronikę rodziny, zapisała / zapisał w niej np. kilka cieka-
wych przygód rodziny, wywiady przeprowadzone ze starszymi członkami rodziny,
słowniczek pierwszych słów młodszego rodzeństwa.
5. Współorganizowała / współorganizował i uczestniczyła / współuczestniczył w ro-
dzinnej wycieczce do miejsc ważnych dla rodziny (np. miejscowość, z której
pochodzą dziadkowie, kościół, w którym brali ślub, miejsce, gdzie poznali się
rodzice, miejsce walki, w której uczestniczył ktoś z rodziny).
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 51
POSZUKIWACZ NIEZNANEGO ŚWIATA **
1. Dowiedziała / dowiedział się, gdzie w najbliższej okolicy mieszkają osoby niepeł-
nosprawne.
2. Nawiązała / nawiązał kontakt z dzieckiem (rówieśnikiem) niepełnosprawnym,
dowiedziała/dowiedział się, na czym polega jego niepełnosprawność.
3. Zaprosiła / zaprosił niepełnosprawnego kolegę na zbiórkę.
4. W dowolnej formie pomagała / pomagał niepełnosprawnej koleżance lub niepeł-
nosprawnemu koledze.
5. Poznała / poznał kilka zwrotów grzecznościowych w języku migowym.
ZNAWCA KRWIODAWSTWA **
52 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
POPULARYZATOR KRWIODAWSTWA ***
1. Wie, jakie znaczenie mają poszczególne składniki krwi dla prawidłowego funk-
cjonowania organizmu człowieka oraz jakie choroby leczone są z wykorzysta-
niem leków krwiopochodnych i w jakich sytuacjach wykorzystywania jest krew
dla ratowania zdrowia i życia człowieka.
2. Wie, jakie organizacje i instytucje zajmują się promocją krwiodawstwa i pobie-
raniem krwi.
3. Wraz z zastępem lub drużyną odwiedził regionalne centrum krwiodawstwa
i krwiolecznictwa (punkt krwiodawstwa) lub wziął udział w otwartej akcji pobo-
ru krwi. Poznał procedury związane z pobieraniem krwi.
4. Przygotował prezentację multimedialną promującą honorowe krwiodawstwo,
którą zaprezentował na zbiórce drużyny lub przed swoją klasą. Prezentację za-
mieścił na stronie internetowej.
5. Do oddania krwi namówił co najmniej trzy osoby.
1. Zna budowę tkanki krwi i rolę składników krwi dla prawidłowego funkcjonowania
organizmu człowieka. Wie, jakie jest wykorzystanie poszczególnych składników
krwi dla ratowania zdrowia i życia człowieka.
2. Potrafi omówić historię leczenia z wykorzystaniem krwi ludzkiej, w tym rozwój
krwiodawstwa w Polsce. Zna zadania organizacji i instytucji zajmujących się
organizacją i promocją krwiodawstwa w Polsce.
3. Odnalazł w swoim otoczeniu osobę, która otrzymała krew lub preparaty krwio-
pochodne. Przeprowadził z nią wywiad, który zaprezentował swojej drużynie.
4. Nawiązał kontakt z Klubem Honorowych Dawców Krwi PCK lub placówką publicz-
nej służby krwi. Poznał drogę krwi od dawcy do biorcy, potrafi omówić etapy
pobierania krwi i jej przygotowania dla celów leczniczych.
5. Zorganizował w środowisku szkolnym lub lokalnym akcję promującą honorowe
krwiodawstwo. Do oddania krwi namówił co najmniej cztery osoby.
6. Do wyboru:
a) chce oddać honorowo krew, prowadzi zdrowy styl życia, zapoznał się z kwestio-
nariuszem dla krwiodawcy i sprawdził, czy spełnia wymagania dla dawcy (oprócz
wieku) – dla osób poniżej 18 roku życia,
b) oddał honorowo krew – dla osób, które ukończyły 18 lat (nie dotyczy osób, który
z powodów zdrowotnych nie zostały zakwalifikowane do oddania krwi).
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 53
KOMPUTEROWE
KOMPUTEROWIEC *
1. Wykonała / wykonał podstawowe czynności na komputerze:
▪
napisała / napisał tekst w edytorze tekstu,
▪
korzystając z arkusza kalkulacyjnego, wykonała / wykonał prostą operację, np.
sumowanie komórek,
▪
założyła / założył własną skrzynkę e-mail, napisała / napisał i wysłała / wysłał
wiadomość pocztą elektroniczną.
2. Zebrała / zebrał biblioteczkę informatyczną i przygotowała /przygotował do wy-
korzystania w drużynie.
3. Znalazła / znalazł w Internecie informacje z dziedziny, którą się interesuje.
4. Zainstalowała / zainstalował nowy program komputerowy i skonfigurowała / skon-
figurował go do własnych potrzeb.
5. Obsługując komputer, przestrzega zasad higieny pracy.
ZNAWCA KOMPUTERÓW **
1. Wskazała / wskazał najlepsze modele monitorów, skanerów, drukarek, modemów
oraz innych podzespołów komputerowych w zależności od potrzeb i możliwości
użytkownika, uzasadniła / uzasadnił swój wybór. Systematycznie czyta prasę kom-
puterową.
2. Zainstalowała / zainstalował w komputerze i właściwie skonfigurowała / skonfi-
gurował dodatkowy sprzęt: kartę muzyczną, twardy dysk, CD-ROM, skaner.
3. Zaradziła / zaradził w kilku przypadkach awarii sprzętu komputerowego.
4. Zaprezentowała / zaprezentował młodszym harcerzom budowę i zasadę działa-
nia komputera oraz innych urządzeń, np. drukarki, skanera.
5. Poznaje dowolny język programowania, wykorzystując nabyte umiejętności na-
pisała / napisał prostą aplikację.
INFORMATYK ***
1. Przedstawiła / przedstawił młodszym harcerzom rolę i perspektywy rozwoju in-
formatyki we współczesnym świecie. Zorganizowała / zorganizował w drużynie
(szczepie) zajęcia z obsługi wybranego programu użytkowego.
2. Poznała / poznał co najmniej jeden język programowania, uczy się następnego,
opracowała / opracował aplikację na użytek drużyny, szczepu, hufca.
3. Poznała / poznał podstawowe rodzaje licencji na oprogramowanie komputero-
we, promuje stosowanie legalnych programów.
4. Samodzielnie złożyła / złożył komputer i właściwie go skonfigurowała / skonfigu-
rował (na poziomie BIOS-u i systemu operacyjnego).
5. Pełni stałą służbę opartą na wiedzy informatycznej, np. administrator stron
54 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
www (hufca, szczepu, drużyny), serwisant sprzętu komputerowego w komen-
dzie hufca, administrator elektronicznej bazy danych.
INTERNAUTKA / INTERNAUTA **
1. Wskazała / wskazał najciekawsze jej / jego zdaniem strony w Internecie i uza-
sadniła / uzasadnił swój wybór. Odszukała / odszukał strony zaprzyjaźnionych
środowisk harcerskich.
2. Znalazła / znalazł w Internecie potrzebne mu informacje, wykorzystała / wyko-
rzystał je na zbiórce.
3. Skonfigurowała / skonfigurował konto w programie pocztowym, przesłała / prze-
słał i odebrała / odebrał informacje za pomocą poczty elektronicznej, subskry-
buje minimum jedną grupę dyskusyjną.
4. Zapoznała / zapoznał się z popularnymi nazwami związanymi z Internetem.
5. Umie znaleźć w sieci potrzebne oprogramowanie, zna rodzaje licencji i stosuje
się do nich.
WEBMASTER (mistrzowska)
1 Nawiązała / nawiązał współpracę z zespołem GK ZHP zajmującym się Interne-
tem, uczestniczyła / uczestniczył w zadaniu realizowanym przez ten zespół.
2. Zna zasady budowania ośrodków www z zakresu wizualizacji projektu, zagad-
nień PR i oprogramowania.
3. Skompletowała / skompletował zespół do realizacji projektu internetowego (ser-
wisu www), rozdzieliła / rozdzielił zadania w zespole: przygotowanie i korekta
tekstów, przygotowanie grafiki, kodowanie serwisu, promocja itp., gotowy ser-
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 55
wis opublikowała / opublikował w Internecie.
4. Stale rozwija swoje umiejętności w zakresie języków programowania stosowa-
nych w budowaniu ośrodków www, zna co najmniej dwa, w tym jeden z grupy
języków server-side, przygotowała / przygotował layout strony stosując optyma-
lizację grafiki.
5. Przeprowadziła / przeprowadził formę kształceniową dotyczącą tematyki Inter-
netu.
DTP-owiec ***
2. Sprawnie posługuje się fachową terminologią: bękart, interlinia, szeryf, ker-
ning, punktura, tekstura itp.
2. Zna zasady składu komputerowego i wykorzystuje je w wykonywanych pracach.
3. Wykonała / wykonał zaawansowane prace DTP i zaprezentowała / zaprezentował
je na zbiórce lub w szkole.
4. Swoje umiejętności wykorzystała / wykorzystał, przygotowując śpiewnik, porad-
nik lub inne wydawnictwo dla drużyny, szczepu, hufca.
5. Na zbiórce wytłumaczyła / wytłumaczył młodszym, jakie zagrożenia wynikają
z piractwa komputerowego.
56 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. Wykonała / wykonał w wybranym programie materiały i pomoce potrzebne dru-
żynie, szczepowi, hufcowi.
4. Nauczyła / nauczył młodszych harcerzy podstawowej obsługi wybranego progra-
mu, zaprezentowała / zaprezentował efekty swojej pracy z programem.
5. Na zbiórce wytłumaczyła / wytłumaczył istotę i zagrożenia wynikające z pirac-
twa komputerowego.
WSPIERAJĄCE WYCHOWANIE
DUCHOWE I RELIGIJNE
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 57
ła / zapoznał rodzinę z jego ideą. Wysłała / wysłał kartki z życzeniami bożonaro-
dzeniowymi rodzinie lub przyjaciołom.
4. Zorganizowała / zorganizował wspólnie z zastępem wigilię dla zaprzyjaźnionego
środowiska harcerskiego, przekazując mu Światło.
MŁODY PIELGRZYM **
1. Potrafi wyjaśnić, jaki jest cel pielgrzymowania.
2. Uczestniczyła / uczestniczył w dwóch pielgrzymkach harcerskich (pieszych lub
autokarowych), zrealizowanych od chwili otwarcia próby.
58 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. W czasie pielgrzymki brała / brał czynny udział w rekolekcjach (zaangażowanie
w życie grupy, przygotowanie duchowe, przyjęcie sakramentów).
4. Opisała / opisał swoje doświadczenia pielgrzymkowe i przedstawiła / przedstawił na
zbiórce zastępu.
PIELGRZYM ***
1. Zapoznała / zapoznał się z historią pielgrzymowania. Przedstawiła / przedstawił
ją w formie gawędy na zbiórce drużyny.
2. Zorganizowała / zorganizował wyjazd drużyny na pielgrzymkę harcerską (pieszą
lub autokarową).
3. Zorganizowała / zorganizował wyjazdowe rekolekcje dla harcerzy ze swojego
środowiska.
4. Opracowała / opracował mapę ciekawych miejsc w Polsce, do których pielgrzy-
mują wierni. Przedstawiła / przedstawił ją w drużynie (w szczepie, w hufcu itp.)
i opowiedziała / opowiedział o swoich doświadczeniach pielgrzymowania.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 59
3. Zna ceremoniał sztandarowy stosowany podczas uroczystości religijnych (odpo-
wiednio do wybranej religii). Potrafi wydawać odpowiednie komendy pocztom
sztandarowym.
4. Nauczyła / nauczył chętnych harcerzy z drużyny odpowiedniego zachowania na
mszy / nabożeństwie, z uwzględnieniem również tych, którzy nie są bezpośred-
nio zaangażowani religijnie w liturgię.
5. Zadbała / zadbał wspólnie z chętnymi osobami o urządzenie na obozie lub biwaku
miejsca modlitwy (skupienia, wyciszenia), w którym każdy może realizować swoje
potrzeby duchowe (np. ołtarza polowego, kapliczki obozowej, namiotu skupienia,
gdzie można udostępnić odpowiednie lektury ku pokrzepieniu ducha, polany, na
której można pobyć sam na sam z sobą i z naturą).
MŁODY RELIGIOZNAWCA **
1. Wie, jak nazywa się pięć głównych religii świata. Opowiedział o nich zaintereso-
wanym osobom z drużyny (zastępu).
2. Wie, gdzie w okolicy znajdują się świątynie lub miejsca modlitwy różnych wy-
znań. Zorganizował wycieczkę zastępu do jednego z tych miejsc i przedstawił w
interesujący sposób podstawowe informacje z nim związane.
3. Zapoznała / zapoznał się z życiorysem założyciela wybranej religii i przedstawił
jego osobę na zbiórce drużyny.
4. Nawiązała / nawiązał kontakt z osobą z kręgów skautowych lub harcerskich, któ-
ra wyznaje inną religię.
RELIGIOZNAWCA ***
1. Potrafi wymienić pięć głównych religii świata i ich założycieli. Umie wyjaśnić ich
główne dogmaty wiary. Wskaże w Polsce miejsca głównych skupisk wyznawców
różnych religii.
2. Zorganizowała / zorganizował wyjście zastępu lub drużyny do świątyni wyznaw-
ców wybranej religii (meczet, synagoga itp.) i przedstawiła /przedstawił kilka in-
formacji z nią związanych.
3. Przeprowadziła / przeprowadził w zastępie lub w drużynie dyskusję na temat
tolerancji religijnej (na czym ona polega, jakie są skutki nietolerancji w społe-
czeństwie itp.).
4. Zapoznała / zapoznał się z najważniejszymi dokumentami na temat dialogu mię-
dzyreligijnego (np. Deklaracja o stosunku Kościoła katolickiego do religii nie-
chrześcijańskich, Deklaracja o wolności religijnej).
60 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
MŁODY EKUMENISTA ***
1. Umie wyjaśnić, czym jest ekumenizm.
2. Zapoznała / zapoznał zastęp z ideą Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan.
3. Poznała / poznał zwyczaje świąteczne wybranych wyznań chrześcijańskich, np. Boże
Narodzenie u katolików i prawosławnych lub obchody świąt maryjnych w różnych
rejonach Polski i zapoznała / zapoznał z nimi zainteresowane osoby z drużyny.
4. Zapoznała / zapozał się z treścią jednego z dokumentów kościelnych autorstwa
Jana Pawła II na temat ekumenizmu i w przystępny sposób przedstawi swoje
przemyślenia na ten temat na zbiórce drużyny.
5. Nauczyła / nauczył się modlitwy „Ojcze nasz” w obcym języku.
EKUMENISTA (mistrzowska)
1. Umie wyjaśnić, czym jest ekumenizm. Zna istotne różnice między najważniej-
szymi wyznaniami chrześcijańskimi (katolicyzm, prawosławie, protestantyzm).
2. Zorganizowała / zorganizował w zastępie lub w drużynie dyskusję z udziałem
przedstawicieli różnych wyznań chrześcijańskich.
3. Wzięła/wziął udział w spotkaniu ekumenicznym (np. w Taizè) lub w obchodach
Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan. Nauczyła / nauczył się trzech kanonów
śpiewanych przez braci z Taizè.
4. Zapoznała / zapoznał się z nauczaniem Jana Pawła II na temat dialogu ekume-
nicznego.
5. Umie przygotować modlitwę ekumeniczną dla zastępu (drużyny, obozu, na biwa-
ku), np. na zakończenie dnia.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 61
POSZUKUJĄCA AUTORYTETU / POSZUKUJĄCY AUTORYTETU ***
1. Zapoznała / zapoznał się z biografią osoby znanej z etycznego postępowania,
której życiowe dokonania inspirują do podążania tą samą drogą, np. świętego,
mędrca, autorytetu moralnego.
2. Zapoznała / zapoznał się z filozofią życia, poglądami tej osoby oraz z metodami
pracy nad sobą, które stosowała ona w swoim życiu.
3. Opracowała / opracował na tej podstawie plan osobistego rozwoju duchowego
i zastosowała / zastosował ten program w swoim życiu.
4. Zorganizowała / zorganizował kominek, na którym interesująco przedstawi-
ła / przedstawił biografię wybranej osoby harcerzom swojej drużyny.
5. Przeczytała / przeczytał lekturę z zakresu duchowości, np. A. Glassa Podstawy
duchowości instruktora harcerskiego, Dzienniki św. Tereski od Dzieciątka Jezus,
pisma R. Cantalamessa, opowiadania B. Ferrero.
SZARA LILIJKA **
Na 24 godziny oderwała / oderwał się od codziennych spraw, nie kontaktowa-
ła / kontaktował się z nikim (polecana samotna wycieczka na cały dzień do lasu). W
tym czasie przemyślała / przemyślał Prawo Harcerskie i swój dotychczasowy do nie-
go stosunek, oceniła / ocenił swoją wolę wypełniania Przyrzeczenia i Prawa Harcer-
skiego całym życiem (w każdej chwili, w każdym miejscu, każdym swoim czynem).
Zastanowiła / zastanowił się też nad swoimi wadami i pomyślała/pomyślał nad
tym, jak skuteczniej z nimi walczyć. Zdobywający przyznają sobie sprawność sami,
jeżeli szczerze potwierdzą w swoim sumieniu, że chcą żyć zgodnie z zasadami har-
cerskimi zawartymi w Przyrzeczeniu i Prawie Harcerskim.
Obrzędowe przyznanie sprawności można połączyć z odnowieniem Przyrzeczenia.
Sprawność tę trzeba zdobywać co roku od nowa. Po upływie terminu jej „ważności”
wymagana jest powtórna próba lub przystąpienie do zdobywania sprawności „męż-
nego” lub „chwata”.
MĘŻNY **
Przez siedem dni od chwili przystąpienia do próby (po otrzymaniu od opiekuna
lub drużynowego listu otwierającego próbę) w tajemnicy przed osoba zdobywająca
tę sprawność prowadzi walkę z wadą, słabością, kompleksem, który w szczególny
sposób komplikuje jej współżycie z innymi ludźmi (np. kłótliwość, zarozumiałość,
nietolerancja, nieśmiałość, spóźnianie się, nierzetelność).
Sprawność przyznaje drużyna po wysłuchaniu relacji z przebiegu próby, jej oce-
nie i wniosku harcerki / harcerza o przyznanie sprawności.
62 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
CHWAT ***
Słowo „chwat” tworzą pierwsze litery następujących nazw cech charakteru:
▪ C − cnota (postępowanie zgodne z zasadami moralnymi),
▪ H − hart (wytrwałość wobec przeciwności losu),
▪ W − wola (siła woli, umiejętność konsekwentnego dążenia do celu),
▪ A − altruizm (poświęcanie swoich talentów na rzecz innych),
▪ T − tężyzna (ćwiczenie sprawnego i wytrzymałego ciała i ducha).
Aby zdobyć tę sprawność, harcerka / harcerz musi się zastanowić, brak których
z wymienionych cech jest jej / jego wadą. Następnie opracowuje zadania (dla każ-
dej litery po jednym), które mogą pomóc w walce z tymi słabościami. Powinny to
być zadania realizowane specjalnie na potrzeby tej sprawności, niepowtarzające
się np. przy zdobywaniu stopnia. Kiedy już harcerka / harcerz wymyśli zadania, wy-
biera opiekuna próby (przyjaciela, kogoś zaufanego), którego zapoznaje z wybrany-
mi zadaniami. Bardzo ważne jest, by opiekunem została osoba, która będzie umiała
wspierać i motywować podopiecznego w walce ze słabością.
Czas realizacji próby nie powinien być dłuższy niż pół roku. Kiedy osoba zdoby-
wająca sprawność osiągnie cel swoich zmagań, występuje do rady drużyny o jej
przyznanie. Wykonanie zadań potwierdza opiekun.
HOBBYSTYCZNE
LIBR
X
IS
E
PRZYJACIEL KSIĄŻKI *
1. Systematycznie czyta książki. Zgromadziła / zgromadził własną biblioteczkę ulu-
bionych pozycji.
2. Samodzielnie wykonała / wykonał kilka zakładek do swoich książek.
3. Brała / brał udział w konkursie czytelniczym organizowanym np. w szkole, dru-
żynie, przez redakcję czasopisma lub portalu internetowego.
4. Wykonała / wykonał drobne naprawy introligatorskie kilku książek, pełniła / peł-
nił dyżur w bibliotece szkolnej lub publicznej.
BIBLIOTEKARKA / BIBLIOTEKARZ **
1. Prowadziła / prowadził w czasie próby na sprawność bibliotekę drużyny (szcze-
pu) lub obozu.
2. W czasie dyżurów w bibliotece szkolnej lub publicznej sprawnie posługiwa-
ła / posługiwał się katalogiem książek. Przygotowała / przygotował dla osoby
prowadzącej zajęcia materiały na określony temat.
3. Zorganizowała / zorganizował wieczór literacki w drużynie, szkole, domu kultury.
4. Zorganizowała / zorganizował w szczepie lub szkole kiermasz książek.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 63
BIBLIOFIL ***
1. Zgromadziła / zgromadził własny księgozbiór i prowadzi jego katalog.
2. Wykonała / wykonał ekslibris do biblioteki domowej, szkolnej lub publicznej.
3. Urządziła / urządził w drużynie wystawę ciekawych książek, prezentując na niej
także własne zbiory.
4. Urządziła / urządził w szkole lub szczepie wieczór wspólnego czytania wybra-
nej książki, spotkanie z autorem lub podobną imprezę.
5. Nawiązała / nawiązał kontakt z antykwariatem, poznał sposoby gromadzenia wy-
dawnictw antykwarycznych i przechowywania oraz zabezpieczania starodruków.
KRONIKARKA / KRONIKARZ *
1. Prowadziła / prowadził w okresie próby kronikę zastępu (drużyny), posługując
się kilkoma rodzajami pisma.
2. Sporządziła / sporządził notatki z wydarzeń na podstawie relacji świadków.
3. Dopilnowała / dopilnował przez co najmniej jeden rok, aby kronika była zawsze
tam, gdzie drużyna.
4. Zapoznała / zapoznał się z twórczością najbardziej znanych polskich kronika-
rzy.
REPORTERKA / REPORTER **
1. Przygotowała / przygotował rzeczowe relacje z biwaku lub obozu drużyny, z uro-
czystości szkolnej, z wydarzeń mających miejsce w okolicy.
2. Posługiwała / posługiwał się sprzętem reporterskim (dyktafon, aparat fotogra-
ficzny, kamera), przygotowując materiały dla szkolnego (lokalnego) radia, tele-
wizji, gazety.
3. Napisała / napisał dwa reportaże: na wybrany i na zadany temat. Dobrała / do-
brał ilustrujące je rysunki lub zdjęcia. Przedstawiła/ przedstawił je w drużynie.
64 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
WYDAWCA (mistrzowska)
1. Poznała / poznał pracę redakcji gazety lub wydawnictwa książkowego.
2. Rozróżniła / rozróżnił rodzaje czcionek drukarskich i typy edytorów komputero-
wych, stosując je w swojej gazecie lub publikacjach książkowych.
3. Złożyła / złożył na komputerze gazetę lub inną publikację.
4. Rozprowadzała / rozprowadzał wydawnictwa przygotowane przez drużynę, hu-
fiec, szkołę, dom kultury itp.
ARCHITEKT ***
1. Umie opowiedzieć o prekursorach poszczególnych stylów w architekturze.
2. Wykonała / wykonał rejestr lub przewodnik po ciekawych budynkach nowocze-
snych i zabytkowych w swojej miejscowości lub gminie.
3. Zorganizowała / zorganizował wyprawę (zastępu lub drużyny) do innej miejsco-
wości w celu zwiedzenia ciekawych budowli. Przygotowała / przygotował wysta-
wę fotograficzną lub inną formę prezentacji ciekawych rozwiązań architekto-
nicznych, które mogłyby być zastosowane na tym terenie.
4. Pomogła / pomógł innym harcerkom/harcerzom w zaprojektowaniu urządzenia
ich pokoi.
5. Zaprojektowała / zaprojektował wygląd i rozmieszczenie namiotów oraz urządzeń
na obozie drużyny. Swój projekt przedstawiła / przedstawił radzie drużyny.
IGIEŁKA *
1. Wykonała / wykonał drobne prace: przyszyła/przyszył guziki do koszuli, obrębi-
ła / obrębił chusteczkę, naszyła / naszył łatę na spodnie, zacerowała / zacerował
dziurę w swetrze.
2. Uszyła / uszył ręcznie lub na maszynie drobny przedmiot, np. łapki do garnków,
kieszeń na grzebienie w łazience, fartuszek kuchenny, worek na kapcie.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 65
3. Wyszyła / wyszył swój monogram lub znaczek sprawności na rękawie munduru.
KRAWCOWA / KRAWIEC **
1. Rozróżniła / rozróżnił podstawowe rodzaje tkanin: bawełna, wełna, jedwab,
sztuczne tworzywa.
2. Nauczyła / nauczył się szyć na maszynie. Uszyła/uszył według gotowego wykroju
spódnicę lub szorty, obrębiła / obrębił obrus, wszyła / wszył suwak, uszyła / uszył
poszewkę na poduszkę.
3. Nauczyła / nauczył się konserwować maszynę do szycia.
4. Uszyła / uszył chusty dla drużyny lub zastępu.
66 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
5. Zaprezentowała/zaprezentował cztery stylizacje, np.: do szkoły (pracy), na dys-
kotekę, na wycieczkę, na ważne spotkanie. Wyjaśniła / wyjaśnił w zastępie lub
drużynie zasady doboru stroju odpowiedniego do okazji, typu urody, sylwetki.
ROWERZYSTKA / ROWERZYSTA *
1. Potrafi jeździć na rowerze.
2. Zdobyła / zdobył kartę rowerową.
3. Konserwowała / konserwował rower przed wycieczką i po niej.
4. Uczestniczyła / uczestniczył w trzech całodniowych wycieczkach rowerowych.
CYKLISTA **
1. Zna zasady bezpiecznego poruszania się pieszych i rowerzystów po drogach.
2. Zna budowę i potrafi konserwować rower. Potrafi zmienić dętkę.
3. Brała / brał udział w kilku wycieczkach rowerowych.
4. Wie, jaka jest różnica pomiędzy wymijaniem, omijaniem i wyprzedzaniem oraz
zna zasady pierwszeństwa przejazdu (m.in. na skrzyżowaniach). Poznała / po-
znał dziesięć znaków poziomych (na jezdni) i pokazała / pokazał je zastępowi
podczas wycieczki po mieście.
5. Wykonała / wykonał planszę ze znakami drogowymi, obejmującą: 10 znaków
ostrzegawczych, 10 znaków zakazu, 12 znaków nakazu oraz 10 znaków informa-
cyjnych. Wytłumaczyła/wytłumaczył ich znaczenie na zbiórce zastępu.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 67
przeszkód lub w miasteczku ruchu drogowego, popularyzując w ten sposób obo-
wiązujące przepisy w drużynie, szczepie lub szkole.
4. Zorganizowała / zorganizował dla młodszych kolegów pokaz prawidłowego poru-
szania się po drogach, połączony z konkursem.
MŁODY STRATEG
1. Zagrał co najmniej w trzy różne gry planszowe lub karciane, w tym przynajmniej
jedną o tematyce harcerskiej lub historycznej, dobrze zna zasady tych gier.
2. Wziął udział w turnieju gier planszowych lub karcianych.
3. Wie, na czym polega system szwajcarski.
4. Zaprezentował i zagrał z zastępem lub drużyną w wybraną przez siebie grę plan-
szową lub karcianą.
STRATEG
1. Zagrał w pięć różnych gier planszowych lub karcianych, w tym w co najmniej
dwie gry o tematyce historycznej lub harcerskiej. Potrafi wytłumaczyć ich zasa-
dy.
2. Na zbiórce drużyny zaprezentował historię, twórców oraz rodzaje gier planszo-
wych i karcianych.
3. Zorganizował w swoim środowisku (drużyna, szkoła, kółko zainteresowań) akcję
promującą gry planszowe i karciane.
4. Wziął udział w konkursie organizowanym przez wydawnictwo gier planszowych
lub karcianych.
68 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
TRZY KOŚCI
1. Zorganizował warsztaty dla co najmniej ośmiu osób na temat gier planszowych
i karcianych, przeprowadził podczas nich turniej w wybraną grę.
2. Opracował grę planszową lub karcianą z dziedziny swoich zainteresowań lub za-
adaptował już istniejącą grę. Upowszechnił grę w swoim środowisku (szczepie,
hufcu, szkole).
3. Wziął udział w konwencie lub festiwalu, którego tematów były gry planszowe
lub karciane.
4. Zorganizował wraz z zastępem lub drużyną akcję zarobkową, z której dochód
przeznaczył na zakup gry planszowej lub karcianej dla drużyny lub zastępu.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 69
SPRAWNOŚCI WSPIERAJĄCE
DZIAŁANIA WYCHOWAWCZE
W DRUŻYNACH INTEGRACYJNYCH
I NIEPRZETARTEGO SZLAKU
UWAŻNY PIESZY
1 Poznała / poznał zasady ruchu drogowego w mieście, uczestnicząc w zajęciach
organizowanych w miasteczku ruchu drogowego.
2. Samodzielnie, pod okiem drużynowego, przeprowadziła / przeprowadził zastęp
przez dwa ruchliwe skrzyżowania oznakowane sygnalizacją świetlną.
3. Poznała / poznał zasady poruszania się w terenie niezabudowanym i zastosowa-
ła / zastosował je w praktyce, np. prowadząc zastęp na wędrówce.
4. Spopularyzowała / spopularyzował wśród kolegów w interesującej formie pod-
stawowe zasady bezpiecznego poruszania się po ulicach i drogach.
MAŁY OPTYK
1. Poznała / poznał zasady higieny wzroku i przestrzega ich podczas pracy, nauki, w
domu, na wycieczce itp., a także propaguje je wśród kolegów.
2. Poznała / poznał rodzaje szkieł optycznych i zrealizowała / zrealizował co naj-
mniej trzy recepty okulistyczne.
3. Dokonała / dokonał drobnych napraw okularów swoich i kolegów.
4. Wyczyściła / wyczyścił za pomocą odpowiednich środków szkła korekcyjne,
utrzymuje je w czystości.
70 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
DLA HARCEREK I HARCERZY
NIEWIDOMYCH
WIOŚLARKA / WIOŚLARZ
1. Poznała / poznał co najmniej dwa typy jednostek wiosłowych (kajak, ponton,
łódź), potrafi przygotować jednostkę do pływania, prawidłowo wiosłować, wy-
konywać podstawowe manewry za pomocą steru i bez steru.
2. Poznała / poznał i prawidłowo stosuje podstawowy sprzęt ratowniczy (potrafi
prawidłowo założyć kamizelkę ratunkową). Poznała / poznał zasady bezpieczeń-
stwa na wodzie.
3. Poznała / poznał zasady prawidłowego biwakowania nad wodą i spędziła / spędził
co najmniej siedem dni nad wodą.
4. Potrafi zaśpiewać trzy piosenki wodniackie, upowszechniła / upowszechnił
w swoim środowisku sporty wodniackie.
5. Wie, co to jest PTTK. Zna zasady zdobywania turystycznej odznaki kajakowej.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 71
2. Przestrzega przepisów bezpiecznego poruszania się na terenie ośrodka.
3. Potrafi rozróżnić rodzaje podłoża.
4. Umie korzystać z pomocy przewodnika.
5. Umie określić słuchowo na ulicy (drodze) kierunek i rodzaj jadącego pojazdu,
potrafi np. za pomocą węchu określić mijane obiekty.
6. Poznała / poznał zasady poruszania się w ruchu ulicznym.
MÓWIĘ I MIGAM
1. Opanowała / opanował język migowy polski w stopniu wystarczającym do poro-
zumiewania się w życiu codziennym.
2. Stale pogłębia znajomość zunifikowanego języka migowego.
3. Potrafi swobodnie porozumieć się językiem polskim w sprawach życia codzienne-
go. Rozumie, co do niej / niego mówią i jest rozumiana / rozumiany przez słyszą-
cych.
4. Wywiązała / wywiązał się z roli tłumacza „na żywo” podczas spotkania grupy
osób głuchych i grupy osób słyszących.
5. Pomogła / pomógł osobie głuchej, słabo mówiącej, załatwić sprawy np. w urzę-
dzie lub dziecku głuchemu porozumieć się z osobą dorosłą nieznającą „migów”.
TŁUMACZ NA MIGI
1. Opanowała / opanował język migowy polski i wybrany język migowy obcy w stop-
niu wystarczającym do porozumiewania się w życiu codziennym.
2. Była / była tłumaczem „na migi” w czasie spotkania grupy głuchych polskich
z wycieczką głuchych obcokrajowców.
3. Opowiedziała / opowiedział „na migi” wycieczce głuchych obcokrajowców
o pracy drużyny, do której należy.
4. Stale pogłębia znajomość zunifikowanego języka migowego.
72 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
SPRAWNOŚCI DRUŻYN
SPECJALNOŚCIOWYCH
JEŹDZIECKIE I KAWALERYJSKIE
WETERYNARZ ***
1. Zna dokładną budowę konia (szkielet, położenie narządów).
2. Udzieliła /udzielił pierwszej pomocy przy zranieniu, ochwacie, kolce, zmierzyć
temperaturę, tętno i liczbę oddechów.
3. Przygotowała / przygotował pacjenta i środki potrzebne do zabiegu przed przy-
byciem lekarza.
4. Pełniła / pełnił służbę weterynaryjną na obozie.
SZERMIERZ *
1. Dobrze jeździ konno.
2. Poznała / poznał rodzaje białej broni i techniki władania nią, zademonstrowa-
ła / zademonstrował podstawowe pchnięcia (pieszo).
3. Poznała / poznał zasady bezpieczeństwa i przepisy sportowe dotyczace władania
białą bronią.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 73
4. Swoje umiejętności zaprezentowała / zaprezentował zastępowi / drużynie.
5. W ciekawej formie przedstawiła / przedstawił klasie, drużynie lub zastępowi hi-
storię wybranego pułku kawalerii II RP.
LANSJER **
1. Bardzo dobrze jeździ konno.
2. Poznała / poznał budowę i zastosowanie lancy. Zna kilka wzorów szabel.
3. Przygotowała / przygotował pokaz władania lancą dla swojego środowiska (dru-
żyny, szczepu), prezentując prawidłowe pchnięcia i zasłony, pomagała / pomagał
w szkoleniu jeździeckim i nauczyła / nauczył władania lancą swój zastęp.
4. Rozróżniła / rozróżnił proporczyki pułków kawalerii 20-lecia.
5. Przedstawiła / przedstawił w ciekawy sposób na szerszym forum (np. w formie
strony www, spotkania w domu kultury) historię wybranego pułku kawalerii,
uzasadniając swój wybór i korzystając ze źródeł.
SZWOLEŻER ***
1. Opanowała / opanował podstawowe ćwiczenia woltyżerskie.
2. Poznała / poznał budowę szabli i zasady walki z konia: cięcie łóz w cwale, cię-
cie glinianej gomóły, cięcie z góry w prawo, w prawo od ucha, z dołu i z góry
w lewo. Opanowała / opanował pchnięcia i zasłony.
3. Złożyła / złożył egzamin składający się z pokazu władania szablą konno i wolty-
żerki.
4. Przygotowała / przygotował młodszych kolegów do zdobycia sprawności „szer-
mierza” lub „lansjera”. Nauczyła / nauczył ich musztry z szablą pieszo.
5. Potrafi prawidłowo stroczyć i założyć na konia rząd wojskowy (szeregowego) wz.
36.
POMOCNIK PODKUWACZA *
1. Poznała / poznał zasady postępowania w przypadku gnicia strzałki i obluzowa-
nia podków.
2. Poznała / poznał rodzaje podków i ich przeznaczenie oraz zasady prawidłowego
podkuwania koni.
3. Pomagała / pomagał podczas rozczyszczania kopyta konia, wykonując polecenia
podkuwacza (kowala). Umie prawidłowo trzymać nogi konia.
PODKUWACZ **
1. Poznała / poznał budowę anatomiczną końskiego kopyta i występujące w nim
nieprawidłowości oraz zasadę narastania rogu kopytnego.
2. Uczestniczyła / uczestniczył w podkuwaniu koni, zdejmując stare podkowy, pra-
74 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
widłowo rozczyszczając kopyto.
3. Nauczyła / nauczył młodszych kolegów zasady trzymania nóg do podkuwania
i pielęgnacji kopyt.
KOWAL ***
1. Zna budowę anatomiczną końskiego kopyta.
2. Poznała / poznał narzędzia kowalskie i nauczyła / nauczył się nimi posługiwać.
3. Nauczyła / nauczył młodszych harcerzy zasad obchodzenia się z końskimi kopyta-
mi podczas podkuwania (rozczyszczanie, zdejmowanie starych podków).
4. Podkuła / podkuł samodzielnie dwie nogi konia (pod okiem fachowca!), prawidło-
wo dobierając rozmiar podkowy.
STAJENNA / STAJENNY *
1. Poznała / poznał podstawowe zasady bezpieczeństwa pracy przy koniach.
2. Rozróżniła / rozróżnił stanowisko i boks, omawiając ich wady i zalety, potrafi je
prawidłowo pościelić.
3. Poznała / poznał zasady żywienia koni.
4. Pielęgnowała / pielęgnował konia, czyszcząc i siodłając go, zadając paszę i pojąc
według przyjętej kolejności, ścieląc stanowisko, sprzątając stajnię.
MASZTALERZ **
1. Poznała / poznał pasze stosowane w żywieniu koni i potrafi prawidłowo zaplano-
wać dzienną dawkę pokarmową w zależności od pracy wykonanej przez konia.
2. Poznała / poznał zagadnienia z zakresu hodowli koni: najważniejsze rasy hodow-
lane w Polsce i na świecie, okres trwania ciąży u konia, termin przeprowadzania
stanówki i odsadzania źrebiąt.
3. Zna podstawowe narowy i nałogi u koni i potrafi im zapobiegać.
4. Współopiekowała / współopiekował się koniem przez wyznaczony czas (czyszczenie,
siodłanie, karmienie, pojenie, ścielenie boksu/stanowiska), zachowując zasady bez-
pieczeństwa.
KONIUSZY ***
1. Kierowała / kierował pracą wachty stajennej na obozie lub w klubie.
2. Kierowała / kierował żywieniem koni, stosując zasady zmian pasz (pod nadzorem
instruktora).
3. Opiekowała / opiekował się jednym lub kilkoma końmi.
4. Brała / brał udział w ujeżdżaniu młodych koni pod siodłem lub w zaprzęgu.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 75
ADEPTKA JEŹDZIECKA / ADEPT JEŹDZIECKI *
1. Poznała / poznał budowę zewnętrzną, maści i odmiany koni. Wiedzę tę przeka-
zała / przekazał swojemu zastępowi podczas zbiórki.
2. Zna zasady bezpieczeństwa podczas jazdy konnej i przebywania z końmi, stosu-
je je w praktyce.
3. Poznała / poznał budowę siodła ogólnoużytkowego i rozróżnia typy nachrapni-
ków: polski, hanowerski i meksykański.
4. Czyściła / czyścił konia i prawidłowo zakładała / zakładał rząd jeździecki (siodło i
ogłowie). Wie, jak zapobiec zapoprężeniu i grudzie.
5. Jeżdżąc konno, prawidłowo trzymała / trzymał się w stępie i kłusie, potrafi an-
glezować na prawidłową nogę.
AMAZONKA / JEŹDZIEC **
1. Poznała / poznał sposoby użytkowania, typy i rasy koni w Polsce.
2. Rozróżnia typy i rodzaje siodeł.
3. Pielęgnowała / pielęgnował konia czyszcząc go przed i po jeździe.
4. Poznała / poznał zasady poruszania się konno w terenie.
5. Kreśliła / kreślił figury na ujeżdżalni w każdym chodzie konia.
76 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
SKÓRNIK *
1. Wyczyściła / wyczyścił, zmiękczyła / zmiękczył, zakonserwowała / zakonserwo-
wał skórzane elementy ekwipunku jeździeckiego.
2. Poznała / poznał podstawowe narzędzia pracy rymarskiej (igły rymarskie, szydło,
koń rymarski, nóż, dratwa, dziurkacz), posłużyła / posłużył się nimi.
3. Prawidłowo przygotowała / przygotował dratwę do szycia, szyła / szył na dwie
igły.
4. Wszyła / wszył oderwaną sprzączkę, wycięła / wyciął nową dziurkę w skórze.
5. Poznała / poznał ogólną budowę siodła ogólnoużytkowego i rozróżniła / rozróżnił
typy nachrapników: polski, hanowerski, meksykański.
CZELADNIK RYMARSKI **
1. Połączyła / połączył skórę różnymi sposobami.
2. Zszyła / zszył rozerwany kantar lub uzdę, puśliska lub przystuły.
3. Poznała / poznał różne rodzaje rzędów jeździeckich, rozróżnia różne rodzaje
uprzęży.
4. Wykonała / wykonał najprostszy kantar dla konia (np. z taśmy, ze sznurka).
RYMARZ ***
1. Rozróżniła / rozróżnił różne rodzaje skóry, poznała / poznał ich cechy i przezna-
czenie.
2. Posługując się sprawnie narzędziami rymarskimi, połączyła / połączył skórę nita-
mi, zastosowała / zastosował jedną z technik zdobienia skóry.
3. Wykonała / wykonał kantar ze skóry, ozdobiła / ozdobił go według własnego po-
mysłu.
4. Nauczyła / nauczył harcerzy prostych prac rymarskich.
POMOCNIK LUZAKA *
1. Potrafi rozpoznać trzy różne rodzaje kiełzna, zna ich działanie.
2. Wie, czym różnią się szory od chomąta.
3. Opiekowała / opiekował się koniem podczas zawodów lub pokazu, czyszcząc go,
zaplatając grzywę i ogon, pojąc, karmiąc i ścieląc boks.
4. Pomagała / pomagał przy zaprzęganiu konia, zapoznając się z budową użytkowa-
nej uprzęży.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 77
LUZAK **
1. Wymieniła / wymienił rodzaje uprzęży i typy pojazdów, rozpoznając je na rysun-
kach lub zdjęciach.
2. Poznała / poznał zasady zaprzęgania koni w pojedynkę i w parze, powożąc
w łatwym terenie.
3. Ubierała / ubierał konia w szory i chomąto, rozróżniając prawidłowo poszczegól-
ne części uprzęży.
4. Brała / brał udział w przygotowaniach do zawodów zaprzęgów, pełniąc funkcję
luzaka.
WOŹNICA ***
1. Poznała / poznał budowę uprzęży. Wie, co to jest munsztuk zaprzęgowy, pehlam
liverpool, fasculce itp.
2. Rozróżniła / rozróżnił style zaprzęgów: angielski, węgierski, bałagulski i inne.
3. JeŹdziła / jeździł parokonnym zaprzęgiem w różnorodnym terenie.
4. Prowadziła / prowadził wóz taborowy podczas rajdu konnego.
5. Potrafi opisać zasady zawodów w powożeniu. W ciekawy sposób przedstawi-
ła / przedstawił je na forum drużyny.
WOLTYŻERKA / WOLTYŻER **
1. Regularnie jeździ konno (stęp, kłus, galop).
2. Zna zasady bezpieczeństwa podczas jazdy konnej i stosuje się do nich.
3. Wykonała / wykonał następujące ćwiczenia:
▪ na koniu stojącym: stanie na siodle, nożyce, wskok, sztandar,
▪ na koniu chodzącym na lonży (stęp, kłus, galop): 4 strony świata, martwy India-
nin, rybka w przód i w tył.
4. Zna budowę rzędu woltyżerskiego.
78 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
2. Poznała / poznał przepisy dotyczące bezpieczeństwa ćwiczeń woltyżerskich
i stosuje je w praktyce.
3. Wykonała / wykonał następujące ćwiczenia:
▪
na konia stojącego: wskok trzema sposobami,
▪
na konia chodzącego na lonży w stępie, kłusie i galopie: wskok, zeskok, ze-
skok-wyskok, rybka, nożyce, stanie na siodle, sztandar, przeskok przez ko-
nia,
▪
na konia biegnącego luzem: wskok.
4. Prawidłowo założyła / założył rząd woltyżerski.
5. Nauczyła / nauczył młodszych podstawowych ćwiczeń na koniu gimnastycznym.
POCZTOWE
POCZTOWIEC **
1. Poznała / poznał zasady działania poczt harcerskich oraz ich historię.
2. Poznała / poznał zasady kolekcjonowania zbiorów filatelistycznych.
3. Wykonała / wykonał projekt wydawnictwa poczty harcerskiej do druku.
4. Przygotowała / przygotował własne zbiory wydawnictw poczty harcerskiej do
wystawy.
5. Brała / brał czynny udział w przygotowaniu wystawy.
POCZTYLION ***
1. Poznała / poznał zasady prowadzenia dokumentacji poczty harcerskiej i różne
techniki powielania (drukowania).
2. Wykonała / wykonał samodzielnie klisze lub pieczątkę dla poczty harcerskiej
(np. linoryt).
3. Zorganizowała / zorganizował sieć obsługi pocztowej na obozie lub złazie.
4. Nawiązała / nawiązał współpracę z inną pocztą harcerską.
5. Poznała / poznał zakres zadań, jakimi zajmuje się współcześnie Poczta Polska.
POCZTMISTRZ (mistrzowska)
1. Kierowała / kierował co najmniej kilkoma projektami tematycznymi poczty.
2. Współpracowała / współpracował z Pocztą Polską, Polskim Związkiem Filateli-
stycznym lub odpowiednią organizacją / firmą spedycyjną lub logistyczną.
3. Nadesłała / nadesłał wydawnictwa swojej poczty do Centralnego Archiwum Poczt
Harcerskich.
4. Wyznaczyła / wyznaczył sobie dodatkowe zadanie mistrzowskie w porozumieniu
z naczelnikiem macierzystej PH.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 79
WODNE I ŻEGLARSKIE
ZAŁOGANT *
1. Nazwała / nazwał części jachtu mieczowego.
2. Zna zasady bezpiecznego zachowania się na pokładzie jachtu.
3. Potrafi określić kurs względem wiatru, wyjaśnić zasady działania miecza i steru.
4. W czasie żeglugi obsługiwała / obsługiwał ster, trzymała / trzymał żagle i balasto-
wała / balastował przy przechyłach łodzi.
JUNGA **
1. Poznała / poznał regulamin i zasady służby jachtowej oraz komendy żeglarskie.
2. Pełniła / pełnił wachtę w czasie rejsu zatokowego.
3. Wykonywała / wykonywał manewry proste i złożone jachtem dwumasztowym.
4. Klarowała / klarował jacht przed i po pływaniu.
SZYPER ***
1. Zna teorię manewrowania jachtem mieczowym o powierzchni żagla do 20 m2
i komendy żeglarskie.
2. Wykonała / wykonał proste i złożone manewry jachtem mieczowym.
3. Pełniła / pełnił funkcje załogi na wszystkich stanowiskach manewrowych.
4. Brała / brał udział w kilku wielodniowych rejsach żeglarskich.
5. Zna zasady bezpieczeństwa podczas rejsu, potrafi udzielić pomocy tonącemu,
przy udarze słonecznym i cieplnym oraz przy wychłodzeniu organizmu. Potrafi
wezwać pomoc, znajdując się na wodzie, zna numer telefonu alarmowego WOPR.
SZKUTNIK *
1. Poznała / poznał zasady budowy jachtów, konstrukcję łodzi i nazewnictwo jej
części oraz rodzaje poszycia, drzewca, osprzętu, olinowania i ożaglowania.
2. Zna konstrukcję pięciu najczęściej używanych łodzi żaglowych.
3. Brała / brał udział w zabezpieczaniu sprzętu wodnego przed zimą.
4. Wykonała / wykonał sploty lin miękkich, zeszlifowała / zeszlifował na równo la-
minowany element.
5. Malowała / malował elementy jachtu farbami rozpuszczalnikowymi, zadba-
ła / zadbał o narzędzia po zakończeniu malowania.
80 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
BOSMAN **
1. Poznała / poznał zasady bezpieczeństwa podczas prac bosmańskich w porcie oraz
w czasie pływania.
2. Zna konstrukcję i budowę najpopularniejszych typów łodzi żaglowych i wiosłowych.
3. Remontowała / remontował sprzęt żeglarski naprawiając również uszkodzenia
żagli.
4. Zacumowała / zacumował jacht w różnych warunkach, stosując podstawowe wę-
zły.
SYGNALISTA MORSKI *
1. Rozpoznała / rozpoznał polskie bandery i flagi: marynarki wojennej i handlowej,
PZŻ, klubowe jednostki pływającej.
2. Poznała / poznał zasady ceremoniału morskiego i etykiety jachtowej.
3. Poznała / poznał zasady wywieszania banderek odwiedzanych państw oraz flag
kodu MKS przy wejściu do obcego portu.
4. Umie wezwać pomoc według MPZZM.
MŁODY NAWIGATOR *
1. Zna instrumenty nawigacyjne.
2. Umie odczytać głębokość na mapie, wysokość latarni.
3. Zna zasadę podziału kuli ziemskiej z siatką geograficzną.
4. Potrafi zmierzyć szybkość jachtu i głębokość wody.
5. Potrafi porównać wskazanie kompasu jachtowego oraz kompasu wniesionego
i trzymanego w różnych miejscach.
NAWIGATOR **
1. Potrafi odczytać z mapy długość i szerokość geograficzną wskazanego punktu
oraz zaznaczyć punkt o podanych współrzędnych.
2. Potrafi odczytać z mapy morskiej odległość między dwoma wskazanymi punktami
3. Potrafi wyznaczyć pozycję obserwowaną z dwóch namiarów (rzeczywistych) jed-
noczesnych.
4. Potrafi prowadzić nawigację zliczeniową i przenieść pozycję zliczoną na określo-
ną pozycję obserwowaną.
5. Potrafi prawidłowo opisać na mapie czynności z pkt. 3−4.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 81
NAWIGATOR MORSKI ***
1. Odczytała / odczytał z mapy morskiej: przebieg farwaterów, występujące prze-
szkody nawigacyjne i wartość deklinacji w roku.
2. Zmierzyła / zmierzył szybkość logiem burtowym i głębokość sondą ręczną.
3. Posługiwała / posługiwał się polskimi locjami i spisem świateł. W nocy na podsta-
wie widocznych świateł określiła / określił swą pozycję.
4. Wykreśliła / wykreślił na mapie namiary, zaznaczając pozycję obserwowaną
oraz kursy, odkładając przebytą drogę i zaznaczając pozycję zliczoną Przeli-
czyła / przeliczył kursy i namiary kompasowe na rzeczywiste, dokonała / doko-
nał zapisów w dzienniku jachtowym.
5. Prowadziła / prowadził zliczeniówkę podczas rejsu; po określeniu różnicy pozy-
cji obserwowanej i zliczonej (np. po nocy) potrafiła / potrafił ją wytłumaczyć.
METEOROLOGICZNE
WSPÓLNE DLA WODNYCH, ŻEGLARSKICH I LOTNICZYCH
ASPIRANT METEOROLOGICZNY *
1. Potrafi zauważyć nadchodzący szkwał (burzę).
2. Potrafi wyjaśnić zjawisko rosy naturalnej i na okularach po wejściu zimą do cie-
płego pomieszczenia.
3. Potrafi rozpoznać i nazwać chmury deszczowe.
METEOROLOG **
1. Potrafi ocenić siłę wiatru w skali Bouforta (lub m/s).
2. Na planie akwenu szkoleniowego (lub strefy pilotażowej) zaznaczyła / zaznaczył
lokalne, specyficzne obszary wiatrowe (oraz prądy wstępujące).
3. Potrafi nazwać widoczne na niebie chmury i powiedzieć, skąd się wzięły (jak
powstały) i co zwiastują.
4. Rozpoznała / rozpoznał różne rodzaje chmur i określiła / określił ich wysokość.
Rozróżnia rodzaje mas powietrza.
82 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
3. Potrafi odebrać i wyjaśnić specjalistyczną (morską, lotniczą) prognozę pogody.
Wie, gdzie ją można znaleźć.
4. Przyjmie i zapisze telefoniczną prognozę pogody.
5. Przeprowadziła / przeprowadził obserwacje meteorologiczne i zapisywała / zapi-
sywał wyniki pomiarów co najmniej przez dwa tygodnie.
SYNOPTYK (mistrzowskie)
1. Na podstawie mapki synoptycznej sporządził krótkoterminową prognozę.
2. Zna typowe trasy niżów i statystyczny rozkład kierunków wiatru na terenie Pol-
ski w różnych porach roku.
3. Potrafi odebrać i zrozumieć prognozę meteo w języku obcym.
4. Potrafi odczytać i zinterpretować prognozę NAVTEX lub ATIS.
5. Zinterpretował zarejestrowany przez siebie barogram w odniesieniu do panują-
cych warunków meteorologicznych.
LOTNICZE
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 83
MODELARKA KONSTRUKTORKA / MODELARZ KONSTRUKTOR ***
1. Rozpoznaje typy współczesnych szybowców, samolotów i śmigłowców polskiej
konstrukcji i używanych w Polsce oraz najważniejsze zagraniczne.
2. Rozpoznaje rodzaje drewna i tworzyw sztucznych (styropian, polistyren, szkło
organiczne), potrafi je kleić i obrabiać.
3. Zbudowała / zbudował trzy modele z drewna lub kartonu wiernie oddające wygląd
samolotów lub skleiła / skleił pięć modeli plastikowych, estetycznie i prawidłowo
je malując.
4. Wykazując się znajomością zasad rysunku technicznego, narysowała / nary-
sował plan samolotu, którego model zbudowała / zbudował, uzupełniając go
o szczegóły konstrukcji i malowanie według fotografii.
5. Opowiedziała / opowiedział o dziejach, konstrukcji i osiągnięciach samolotów,
śmigłowców, szybowców, których modele zbudowała / zbudował.
RADIOMODELARKA / RADIOMODELARZ **
1. Zna przynajmniej dwa systemy zdalnego sterowania. Wie, czym się charakte-
ryzują. Wie, jaką rolę w urządzeniu zdalnie sterowanym spełniają przekaźniki
elektromechaniczne, czujniki i silniki elektryczne.
2. Wyjaśniła / wyjaśnił, gdzie i na jakich warunkach można uzyskać zezwolenie na
budowę urządzeń nadawczo-odbiorczych do sterowania radiomodelarskiego.
3. Narysowała / narysował i objaśniła / objaśnił schemat blokowy jednokanałowego
nadajnika i odbiornika sterowania falami radiowymi.
4. Zademonstrowała / zademonstrował na zbiórce zastępu lub drużyny funkcjono-
wanie zestawu zdalnego sterowania modeli, wyjaśniła / wyjaśnił kolegom, na
czym ono polega.
5 Przeprowadziła / przeprowadził pokaz akrobacji lotniczej z wykorzystaniem ze-
stawu zdalnego sterowania.
84 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
KONSTRUKTORKA LOTNICZA / KONSTRUKTOR LOTNICZY ***
1. Opowiedziała / opowiedział o kilku najnowszych osiągnięciach techniki lotniczej,
rodzajach doświadczalnych samolotów i różnych układach aerodynamicznych sa-
molotów. Objaśniła / objaśnił zasady lotu różnych rodzajów statków latających.
2. Wyjaśniła / wyjaśnił, jaką rolę spełniają poszczególne elementy konstrukcyjne i
urządzenia aerodynamiczne samolotów.
3. Objaśniła / objaśnił, do czego służy wirnik ogonowy śmigłowca oraz jak się ste-
ruje śmigłowcem. Wyważyła / wyważył i wyregulowała / wyregulował model
o układzie nietypowym: kaczki lub bezogonowca.
4. Zbudowała / zbudował model latający o układzie nietypowym: kaczki lub bez-
ogonowca.
5. Zbudowała / zbudował model doświadczalny własnego pomysłu dowolnego statku
powietrznego (np. śmigłowiec, pionowzlot, samolot skróconego startu, podusz-
kowiec) lub ze specjalnymi urządzeniami aerodynamicznymi (sploty, zaburzacze,
hamulce aerodynamiczne, interceptory zamiast lotek itp.) i zademonstrowa-
ła / zademonstrował jego działanie.
MŁODY BALONIARZ *
1. Wyjaśniła / wyjaśnił zasady unoszenia się balonu w powietrzu oraz budowę balo-
nu sportowego.
2. Rozpoznaje rodzaje balonów i zna ich zastosowanie.
3. Stosuje przepisy bezpiecznego wypuszczania balonów na ogrzane powietrze.
4. Zbudowała / zbudował razem z kolegami balon z bibułki na ogrzane powietrze.
5. Brała / brał udział w pokazie wypuszczania balonu na ogrzane powietrze lub
w zawodach balonów.
TECHNIK BALONOWY **
1. Opowiedziała / opowiedział o dziejach baloniarstwa w Polsce i na świecie.
2. Rozpoznała / rozpoznał różne rodzaje balonów oraz wykazał się znajomością ich
budowy, teorii lotu oraz sposobów kierowania nimi.
3. Wykazała / wykazał się umiejętnością obsługi balonu na ogrzane powietrze przy
starcie.
4. Brała / brał czynny udział w przygotowaniach do wzlotu balonu.
5. Jako pasażer brała / brał udział w locie balonem na ogrzane powietrze.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 85
ASPIRANT SZYBOWCOWY *
1. Zna najważniejsze fakty z historii sportu szybowcowego i największe osiągnięcia
w tej dziedzinie.
2. Wie, w jakich konkurencjach odbywają się szybowcowe loty wyczynowe, zna
nazwiska polskich szybowników, zdobywców Medalu Lilienthala.
3. Wyjaśniła / wyjaśnił, jakie wymagania pod względem zdrowia, cech psychicznych
i cech charakteru stawiane są pilotowi. Zna i stosuje zasady higieny lotniczej.
4. Wie, jak wyglądają odznaki szybowcowe i jakie wymagania trzeba na nie spełnić.
5. Rozpoznaje rodzaje i typy szybowców produkowanych w Polsce. Prawidłowo na-
zwała / nazwał poszczególne elementy konstrukcji szybowca i potrafi określić ich
rolę w czasie lotu szybowca lub modelu.
ASPIRANT LOTNICZY *
1. Wymieniła / wymienił wymagania zdrowotne i psychiczne stawiane lotnikom.
Zna warunki przyjęcia na szkolenia lotnicze (wiek, wykształcenie) i główne ro-
dzaje pracy w lotnictwie.
2. Zna nazwy głównych części samolotu.
3. Rozpoznaje polskie cywilne i wojskowe odznaki lotnicze.
4. Potrafi poruszać się po lotnisku zgodnie z obowiązującymi zasadami i rozpoznaje
znaki startowe.
5. Odbyła / odbył lot pasażerski samolotem sportowym lub turystycznym.
86 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
MŁODY LOTNIK **
1. Określiła / określił nawigacyjną prędkość, meteorologiczny kierunek i prędkość
wiatru oraz możliwości latania w danych warunkach.
2. Zna przeznaczenie dźwigara, kesonu, wręgi, żebra, okucia i pokrycia.
3. Scharakteryzuje różnice w konstrukcji kratownicowej i półskorupowej.
4. Zademonstruje ruchy sterami samolotu oraz opisze główne przyrządy pokłado-
we.
5. Wskaże podstawowe typy silników lotniczych i najpopularniejszych producen-
tów.
ASPIRANT LOTNIARZ *
1. Wyjaśniła / wyjaśnił zasady lotu i pilotażu lotni.
2. Wykazała / wykazał, że zna siły działające na lotnię w locie oraz wie, w jakich
warunkach można wykonywać loty. Zna podstawowe zasady wykonywania lo-
tów.
3. Rozróżniła / rozróżnił przynajmniej trzy rodzaje uprzęży dla pilotów lotniowych
i ich zastosowanie.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 87
4. Opowiedziała / opowiedział o najważniejszych faktach z historii lotniarstwa
i sportu lotniarskiego.
5. Wymieniła / wymienił najważniejsze zawody lotniowe organizowane w Polsce.
88 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
STRAŻACKIE
STRAŻAK *
1. Zna stopnie Państwowej Straży Pożarnej oraz stopnie funkcyjnych Ochotniczej
Straży Pożarnej.
2. Potrafi wymienić podstawowe przyczyny powstawania pożarów.
3. Potrafi szybko ubrać się w osobiste uzbrojenie strażaka.
4. Zna rodzaje i wyposażenie węży oraz sprzęt do ich obsługi i zasady konserwacji.
5. Wspólnie z zastępem budowała/budował linię wężową.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 89
dzła/ sporządził meldunek z zaobserwowanych zdarzeń.
5. Potrafi wymienić nazwy kilku miejscowości na terytorium państwa sąsiedniego w
pobliżu swojego miejsca zamieszkania.
TROPICIEL ŚLADÓW **
1. Umie rozpoznawać ślady ludzi, określając przy tym: ich wiek, kierunek marszu,
długość kroku i sposób poruszania się.
2. Przeprowadziła / przeprowadził wywiad z funkcjonariuszem Straży Granicznej
na temat rozpoznawania i zabezpieczania śladów.
3. Przeprowadziła / przeprowadził w terenie zajęcia dla zastępu z rozpoznawania
śladów.
4. Samotnie spędziła / spędził w terenie 8 godzin, opisując ślady ujawnione na dro-
gach dojazdu do linii granicy.
5. Sporządziła / sporządził odlew gipsowy śladu człowieka.
POGRANICZNIK ***
1. Zna podział pogranicza (pas drogi granicznej, strefa nadgraniczna).
2. Umie wymienić elementy służby granicznej.
3. Zna strukturę Straży Granicznej.
4. Potrafi wymienić nazwy przejść granicznych w swoim województwie.
5. Zna podstawowe fakty z historii polskich formacji granicznych.
ŁĄCZNOŚCIOWE
NASŁUCHOWIEC *
1. Scharakteryzowała / scharakteryzował międzynarodowy podział pasm radiowych
i służby je użytkujące.
2. Poznała / poznał zakresy amatorskich pasm KF i ich wewnętrzny podział oraz
podstawowe wyrazy Q-kodu i podstawowe skróty służbowe.
3. Poznała / poznał zasady budowy znaków rozpoznawczych i prefiksy minimum
pięciu państw.
4. Obsługiwała / obsługiwał odbiornik komunikacyjny, pełniła / pełnił dyżur nasłu-
chowy w pracy sieci i odebrała / odebrał kierowany doń radiogram.
5. Dokonała / dokonał stu nasłuchów z co najmniej dziesięciu krajów.
RADIOOPERATORKA / RADIOOPERATOR **
1. Przeprowadziła / przeprowadził na stacji klubowej co najmniej dwadzieścia
łączności.
90 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE
2. Poznała / poznał procedurę pracy amatorskiej, międzynarodowy system głosko-
wania, sposoby budowy znaków rozpoznawczych oraz pamięta prefiksy krajów
sąsiadujących z Polską, krajów Unii Europejskiej oraz USA. Zna organizację krót-
kofalarstwa w Polsce.
3. Pracowała / pracował w sieci służbowej łączności radiotelefonicznej i przekaza-
ła / przekazał co najmniej dwadzieścia radiogramów, zna procedurę pracy służ-
bowej oraz sposób prowadzenia dokumentacji stacyjnej (radiogramy, log).
4. Poznała / poznał zasady rozchodzenia się fal KF i UKF, wybrała / wybrał właściwe
miejsce w terenie dla usytuowania anteny oraz dobrała / dobrał odpowiedni typ
anteny w zależności od wymaganego zasięgu.
5. Przygotowała / przygotował do pracy przenośną radiostację i przeprowadzi-
ła / przeprowadził szkolenie zastępu w tym zakresie.
ELEKTROTECHNIK **
1. Poznała / poznał zasady działania maszyn elektrycznych: prądnicy, transformato-
ra, prostownika, akumulatora, silnika.
2. Zna i stosuje się do przepisów BHP w pracy w zakresie prądów silnych.
3. Wykryła / wykrył − poszukując w systematyczny sposób − uszkodzenia w urządze-
niach elektrycznych codziennego użytku (lampa, żelazko itp.), naprawiła / napra-
wił popsute urządzenie.
4. Wykonała / wykonał poprawnie sama / sam lub w zespole aparat, urządzenie lub
część instalacji elektrycznej, np. napęd elektryczny do modelu, oświetlenie na
obozie.
SPRAWNOŚCI HARCERSKIE 91
5. Nauczyła / nauczył młodszych kolegów obsługi lub naprawy prostego urządzenia
elektrycznego.
RADIOAMATOR ***
1. Wykonała / wykonał prosty odbiornik nasłuchowy lub radiolokacyjny.
2. Korzystała / korzystał z prostych schematów radiowych, wytłumaczyła / wytłu-
maczył na ich podstawie zasadę pracy urządzenia.
3. Poznała / poznał zasady racjonalnej eksploatacji sprzętu elektronicznego, któ-
rym się posługuje, zademonstrowała / zademonstrował drużynie poprawną ob-
sługę.
4. Poznała / poznał i stosuje podstawowe zasady bezpieczeństwa w zakresie pracy
ze sprzętem łączności.
5. Poznała / poznał zasady miernictwa, posługując się miernikiem uniwersalnym
i generatorem−falomierzem.
RADIOTROPICIELKA / RADIOTROPICIEL *
1. Startowała / startował w radiowych „łowach na lisa” i wytropiła / wytropił wszyst-
kie ukryte nadajniki.
2. Przeprowadziła / przeprowadził skuteczne radionamierzanie „lisa” i wykreśli-
ła / wykreślił jego stanowisko na mapie. Oszacowała / oszacował błąd pomiaru.
3. Zorientowała / zorientował mapę w terenie za pomocą radionamierzania na sta-
cje radiofoniczne średnio- i długofalowe.
4. Przeprowadziła / przeprowadził pokaz wykrywania nadajnika „lisa” w terenie.
92 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE