Download as doc, pdf, or txt
Download as doc, pdf, or txt
You are on page 1of 16

ckfËtf ePsf JolQm ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ ag]sf] ljw]os

k|:tfjgfM ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df cj/f]wd'Qm jftfj/0fdf
gful/s, /fhgLlts, cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ pkef]u ug{ ;Ifd agfpg,
ckfËtfsf] ljifo dfgj clwsf/ / ljsf;sf] ;jfn Pj+ gljgtd cjwf/0ff ePsf] ;Gbe{df ckfËtf ePsf
JolQmsf] z;lQms/0f u/L lghx?nfO{ ljsf; k|lqmofdf k"0f{ / k|efjsf/L ?kdf ;xefuL u/fpg,
;dfhdf :jfjnDjL / ;Ddfghgs hLjgofkg ug]{ jftfj/0f ;'lglZrt ug{ / ckfËtf ePsf JolQmsf]
dfgj clwsf/ ;DaGwdf g]kfnn] u/]sf] cGt/f{li6«o k|ltj4tf k"/f ug{ ckfËtf ePsf JolQm
;DaGWfL sfg"gnfO{ ;+zf]wg / PsLs/0f ug{ jf~5gLo ePsf]n],

g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# sf] wf/f *# adf]lhdsf] Joj:yflksf–;+;bsf] x}l;otdf ;


+ljwfg ;efn] of] P]g agfPsf] 5 .

kl/R5]b–!
k|f/lDes
wf/f !M

!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æckfËtf ePsf JolQm ;DaGWfL P]g,
@)^*Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æckfËtfsf cfwf/df lje]bÆ eGgfn] cGo JolQmx? ;/x ;dfg cfwf/df /fhgLlts, cfly{s,
;fdflhs, ;f+F:s[lts, gful/s jf cGo If]qx?df ;a} dfgj clwsf/ tyf cfwf/e"t
:jtGqtfnfO{ dfGotf, pkef]u jf k|of]udf Jojwfg kfg]{ jf z"GoLs/0f ug]{ jf ckfËtfsf]
cfwf/df leGg u/fpg], jlxis/0f ug]{ jf /f]s nufpg] sfo{ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
pko'Qm cg's"ntfsf] OGsf/L nufotsf ;a} k|sf/sf lje]b ;d]tnfO{ hgfpg]5 .

-v_ æckfËtf ePsf JolQmÆ eGgfn] zf/Ll/s, dfgl;s, jf}l4s jf OlGb|o ;DaGwL bL3{sfnLg
czQmtf jf sfo{ut ;Lldttf -kmª\;gn ODk]l/d]G6_ / ljBdfg cj/f]wsf] sf/0fn] cGo
JolQm ;/x ;dfg cfwf/df k"0f{ / k|efjsf/L 9+udf ;xefuL x'g afwf ePsf] JolQm
;Demg' k5{ .

-u_ æc;xfo ckfËtf ePsf JolQmÆ eGgfn] rn crn ;DklQ s]xL gePsf, :ofxf/ ;';f/ ug]
{ cleefjs jf ;+/Ifs gePsf jf cfk}m /f]huf/ u/L hLjg ofkg ug{ g;Sg] ckfËtf ePsf
JolQm ;Demg' k5{ .

-3_ æckfËtf /fli6«o kl/ifb\Æ eGgfn] bkmf $) adf]lhdsf] ckfËtf /fli6«o kl/ifb\ ;Demg'
k5{ .

-ª_ æpko'Qm cg's"ntfÆ eGgfn] ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df
s'g} xs, ;'ljwf jf cj;/ pkef]u ug{sf] nflu j]dgfl;j ef/ -cgl8p j8{g_ gkg]{ u/L k|bfg
ul/Psf] cfjZos / pko'Qm ;'wf/ jf cg's"ntf ;Demg' k5{ .

-r_ ætf]lsPsf]Æ jf tf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgoddf tf]lsPsf] jf
tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
-5_ æk'g:yf{kgfÆ eGgfn] ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ;fdfGo ;fdflhs hLjgdf k"0f{ / k|
efjsf/L ?kdf ;xefuL x'g / ;lqmo hLjg lgjf{x ug{ ;Ifd x'g] u/L k|bfg ul/g]
lrlsT;sLo ;]jf, tfnLd, ;xfos ;fdu|L, z}lIfs / cfly{s sfo{qmd ;d]tsf] ljlw ;Demg' k5{ .

1
-h_ æk'g:yf{kgf s]Gb|Æ eGgfn] bkmf %% adf]lhdsf] k'g:yf{kgf s]Gb| ;Demg'
k5{ .
-em_ ækx'Fr o'QmtfÆ eGgfn] ckfËtf ePsf JolQmnfO{ :jlge{/tfk"j{s hLjg ofkg
ug{ tyf hLjgsf x/]s kIfdf k"0f{ ?kdf ;xefuL x'g ;Ifd agfpg ef}lts jftfj/0f,
oftfoft, ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlw nufot ;j{;fwf/0fnfO{ v'nf ul/Psf ;]jf tyf ;'ljwfx?
cj/f]wd'Qm 9Ëaf6 ;dfg ?kdf pkof]u ug{ ;Sg] cj:yf ;Demg' k5{ .

-`_ ædGqfnoÆ eGgfn] dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f dGqfno ;Demg' k5{ .
-6_ æefiffÆ eGgfn] af]nL jf ;f+s]lts efiff tyf cGo k|sf/sf WjgL /lxt efiff ;d]t ;Demg'
k5{ .
-7_ æ;~rf/Æ eGgfn] efiff, kf7sf] k|:t'lt, a|]n, :kz{ ;~rf/, 7'nf] 5fkf, k'xFrof]Uo ax'
dfWod, kx'Frof]Uo ;"rgf / ;~rf/ k|ljlw nufot n]Vo, >Jo, ;fdfGo efiff, dfgj jfrs tyf
;~rf/sf k|j4{gfTds / j}slNks tl/sf, ;fwg / 9fFrf ;Demg' k5{ .

-8_ æ;+/If0f clws[tÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/n] bkmf %% adf]lhd lgo'Qm u/]sf] jf tf]s]sf]
clws[t ;Demg' k5{ .
-9_ æ;j{dfGo 9fFrf -o'lge;{n l8hfog_Æ eGgfn] ;a} dflg;x?n] clwstd xb;Dd k|of]u
ug{ ;Sg] pTkfbg, jftfj/0f, sfo{qmd / ;]jfsf] 9fFrf ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ckfËtf
ePsf JolQmsf] lglZrt ju{sf] nflu k|of]u ul/g] ;xfos pks/0f ;d]tnfO{ hgfpg]5 .

kl/R5]b–@
ckfËtf ePsf JolQmsf] kl/efiff / juL{s/0f
#= ckfËtf ePsf JolQmsf] kl/efiff / juL{s/0f M -!_ ckfËtf ePsf JolQmsf] juL{s/0f
cg';"rL adf]lhd x'g]5 .
-@_ dGqfnon] bkmf @ sf] v08 -v_ df plNnlvt ckfËtf ePsf JolQmsf]
kl/efiffnfO{ ;dofg's"n agfpg / cg';"rLdf plNnlvt ckfËtfsf] juL{s/0fnfO{ x]/k]m/
ug{ cfjZos b]v]df ;f] ljifodf l;kmfl/; ug{ Ps ljz]if1 ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ljz]if1 ;ldltn] ckfËtfsf] kl/efiff tyf ckfËtfsf]
juL{s/0f /fli6«o tyf cGt/f{li6«o dfkb08sf] cfwf/df ug]{5 .
$= ckfËtf ePsf JolQmnfO{ kl/rokq lbg] M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ bkmf #
adf]lhd ckfËtfsf] kl/efiff / juL{s/0f k|li6g] u/L czQmtfsf] dfqfnfO{ ;d]t Wofgdf
/fvL tf]lsPsf] clwsf/Ln] tf]lsPsf] 9fFRffdf kl/rokq lbg]5 .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ lbOg] kl/rokq ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .

%= ckfËtfsf] dfqf, uDeL/tf / cfly{s cj:yfsf] cfwf/df k|fyldstf M ckfËtf ePsf JolQmx?
nfO{ o; P]gdf Joj:yf ul/Psf tyf cGo pknAw ;]jf, ;'ljwf tyf ;x'lnotx? ckfËtfsf]
dfqf, uDeL/tf / cfly{s cj:yfsf] cfwf/df k|bfg ul/g]5 .

kl/R5]b–#
ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/
^= afFRg kfpg] clwsf/ M ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQmx? ;/x ;dfg cfwf/df
;Ddfgk"j{s afFRg kfpg] clwsf/ x'g]5 .
&= e]befj lj?åsf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQm cGo gful/s ;/x sfg"gsf] b[li6df
;dfg x'g]5g\ / ljgf e]befj sfg"gsf] ;dfg ;+/If0f / ;dfg nfesf nflu xsbf/ x'g]5g\ .

2
-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ sfg"gsf] cufl8 cGo JolQm ;/x j}olQms clwsf/
x'g]5 / lghnfO{ k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /lx cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df sfg"gL ;Ifdtf
pkef]u ug]{ clwsf/ x'g]5 .

-#_ s;}n] klg ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ckfËtfsf] cfwf/df lje]b ug{ kfO{g]
5}g .

-$_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ckfËtfsf] cfwf/df ul/g] s'g} klg k|sf/sf] lje]bsf]
lj?4df Gofo kfpg] xs x'g]5 . ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ cfjZos\tf cg';f/ ;+/Ifsaf6
cfkm\gf] k|ltlglwTj u/fpg] clwsf/ x'g]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd ;dfgtf sfod ug{ / lje]b pGd"ng ug{sf] nflu pko'Qm
cg's'ntf k|flKt ug{ cfjZos ;a} pkfo cjnDag ul/g]5 .
-^_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ Jojxfl/s ?kdf ;dfgtf sfod ug{ ul/Psf] ljz]if
Joj:yfnfO{ e]befj dflgg] 5}g .

*= k'g:yfkgfsf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ clwstd :jtGqtf, k"0f{ zf/Ll/s
dfgl;s, ;fdflhs / Joj;flos ;Ifdtf xfl;n ug{ hLjgsf ;a} kIfdf k"0f{ / k|efjsf/L ?kn]
;dfj]z x'g ;Ifd agfpg k'g:yfkgfsf] clwsf/ x'g]5 .
-@_k'g:yfkgf ;DaGwL ;]jf / sfo{qmd ;s];Dd k|f/lDes cj:yfdf :j]lR5s ?kdf
pknAw u/fOg]5 .
-#_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ;d'bfodf 3'nldn eO{ a:g / ;]jf ;'ljwf k|fKt ug{ tf]lsP
adf]lhd ;d'bfodf cfwfl/t k'g:yfkgf sfo{s|d ;~rfng ul/g]5 .
-$_ k'g:yf{kgf ;DaGwL ;]jfdf ljleGg txut / ljifout hgzlQmsf] ljsf; u/L kl/rfng
ul/g]5 .
-%_k'g:yfkgf ;DaGwL ;]jfdf sfo{/t sd{rf/L / k]zfsdL{nfO{ k|f/lDes / lg/Gt/ k|
lzIf0f lbOg]5 .
-^_ ckfËtf ePsf afnaflnsf nufotsf cGo ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cfjZos
k'g:yf{kgf ;]jf pgLx?n] rfx]sf] jf kfos kg]{ :yfg jf ;d'bfodf g} pknAw u/fpg
cfjZos Joj:yf ul/g]5 .
(= lzIffsf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df lgz'Ns tyf
clgjfo{ cfwf/e"t lzIff kfpg] clwsf/ x'g]5 / lghx?nfO{ dfWolds / pRr lzIff
lgz'Ns ?kdf kfpg] clwsf/ x'g]5 .

-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ;a} tx / hLjg ko{Gt l;sfOdf kx'Fro'Qm ;+/rgf
;lxtsf] ;dfj]zL lzIff k4lt cjnDjg ul/g]5 .
t/ ef}uf]lns ljifdtf, ckfËtfsf] ju{L{s/0f, ckfËtfsf] uDeL/tf / cfjZostfsf] cfwf/df
ljz]if lzIff 3/b}nf] lzIff nufot cGo pko'Qm ljsNk k|bfg ug{ afwf kg]{5}g .

-#_ lzIffdf ckfËtf ePsf JolQmsf] k"0f{ / ;dfg ;xeflutfnfO{ ;xh agfpg
l;sfO{ cfjZostfsf] cfwf/df j|]n, j}slNks lnlk, ;f+s]lts efiff, ;~rf/sf ;Dj4{gfTds
tyf j}slNks tl/sf, ;fwg / 9fFrfnfO{ ;xh agfOg]5 / bf}t/Laf6 l;Sg] snf ljsl;t ul/g]5
.
-$_ b[li6ljxLg, alx/f, >j0fb[li6 ljxLg JolQmnfO{ pko'Qm efiff, tl/sf / ;~rf/
dfWodaf6 lzIff k|bfg ul/g]5 .
-%_ af}l4s ckf+utf, dfg;Ls ckfËtf, cl6Hd, dl:t:s kIf3ft jf >j0fb[li6 ljlxg ckf+utf
ePsf afnaflnsfsf nflu l;sfO{ cfjZos\tfnfO{ ;+af]wg ug{ kf7\os|d, kf7\ok':ts /
lzIf0f l;sfO{df pko'Qm Joj:yf ug{ ;lsg] 5 .

3
-^_ ef}uf]lns ljs6tfsf] cj:yfdf /x]sf ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cfjf;sf] ;'ljwf ;lxtsf]
lzIff k|bfg ul/g]5 .

-&_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ Jofj;flos tyf k|fljlws lzIff, k|f}9 lzIff, cfhLjg l;sfO{df
kx'Fr k|fKt ug{ ;Ifd agfOg]5 / o;sf] nflu lghnfO{ pko'Qm cg's'ntf k|bfg ul/g]5
. ckfËtf ePsf JolQmnfO{ lgMz'Ns Joj;flos / k|fljlws lzIff lbO{g]5 .

!)= :jf:Yosf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x u'0f:t/Lo :jf:Yo
pkrf/ k|fKt ug]{ clwsf/ x'g]5 .

-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ uDeL/ / ;+s|fds /f]u Nffu]df lgz'Ns?kdf cf}iflw
pkrf/ / :jf:Yo ;]jf k|fKt x'g]5 .
-#_ ckfËtf ePsf JolQm vf; u/L ckf+utf ePsf dlxnfnfO{ lgMz'Ns / u'0f:tl/o ?kdf
k|hgg :jf:Yosf] clwsf/ x'g]5 / x/]s c:ktfn / :jf:Yo s]Gb|df k|hgg :jf:Yo ;]jfsf] Joj:yf
ul/g]5 .
-$_ ;/sf/L tyf lghL If]qdf ;~rflnt kRrL; jf ;f]eGbf a9L z}of ePsf c:ktfn jf :jf:Yo
s]Gb|x¿df ckfËtf ePsf JolQmx¿nfO{ lgMz'Ns pkrf/sf nflu sDtLdf b'O{ z}ofsf]
Joj:yf ul/g]5 .
-%_ g]kfn ;/sf/n] lg/f]w jf lgjf/0f x'g ;Sg] ckfËkgsf] lg/f]w tyf lgjf/0f ug{ /
ckfËkg t'Nofpg] sf/stTjx? kQf nufO{ To:fsf] lg/f]w, lgjf/0f, lgoGq0f, pGd"ng /
pkrf/ ug]{ ;DaGwdf cfjZos Joj:yf ug]{5 .
-^_ g]kfn ;/sf/n] ckfËtfaf6 pTkGg x'g] c+u / cf+lus sfo{df cfPsf] ljrng
Go"gLs/0fsf nflu cfjZos kg]{ pkrf/ glhssf] kfos kg]{ c:ktfn jf :jf:Yo s]Gb|df k|
bfg ug{ cfjZos Joj:yf ug]{5 .

-&_ g]kfn ;/sf/n] x]df]km]lnofsf] k|efj sd ug{ jf cGo zf/Ll/s c;/x¿ sd


ug{ cTofjZos cf}iflwx¿ To:tf c;/ ePsf JolQmx¿nfO{ lgoldt ¿kdf lgMz'Ns pknAw
u/fpg]5 .

!!= sfd / /f]huf/sf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df
sfd ug{ kfpg] clwsf/ x'g]5 / lghnfO{ cfkm"n] /f]h] cg';f/ kx'Fro'tm / ckfË
d}qL jftfj/0f / pko'Qm cg's"ntfdf sfd ug{] clwsf/ x'g]5 .
=-@_ ckfËtf ePsf] JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x ;dfg sfdsf] nflu ;dfg Hofnf, ;'/lIft
/ :j:Yos/ sfo{ cj:yf / b'/frf/af6 ;+/If0f kfpg] clwsf/ x'g]5 .
-#_ cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df ckfËtf ePsf] JolQmn] klg lghx?sf] >d tyf
6«]8 o'lgog ;DaGWfL clwsf/ k|of]u ug{ kfpg] 5g\ .
-$_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] ;fj{hlgs ;]jfnfO{ ;dfa]zL agfpg 5'§ofO{Psf] s"n
l/Qm kbdf ckfËtf ePsf JolQmnfO{ % k|ltzt cf/If0f ul/g] 5 .
-%_ s'g} ;/sf/L / lghL If]qdf sfo{/t ckfËtf ePsf] JolQmnfO{ j}slNks /f]huf/Lsf]
Joj:yf gu/L To:tf] sfdaf6 x6fpg kfOg] 5}g .
-^_ ckfËtf ePsf] JolQmnfO{ sfo{:yndf pko'Qm cg's"ntf pknAw u/fOg]5 .
-&_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ckfËtf ePsf
JolQmnfO{ lghfdtL ;]jf nufotsf ;/sf/L ;]jfdf k|j]z ug]{ pd]/ rfnL; jif{ x'g]5 .
!@= :jtGqtf / ;'/Iffsf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x
:jtGqtf / ;'/Iffsf] pkofu ug]{ clwsf/ x'g]5 / lghx?nfO{ u}/ sfg"gL jf :j]R5frf/L
9Ëdf :jtGqtfaf6 jl~rt ul/g] 5}g .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ckfËtf ePs} cfwf/df :jtGqtfaf6 jl~rt ul/g]
sfo{nfO{ sfg"gL / Gofof]lrt 7x¥ofOg] 5}g .

4
!#= ljrf/ / cleJolQmsf] :jtGqtf / ;"rgfsf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmn] cfk"mn]
/f]h]sf] ;a} k|sf/sf ;~rf/sf dfWodx? dfk{mt cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df ;"rgf
dfu ug]{, k|fKt ug{] / k|bfg ug]{ ;d]tsf ljrf/ / cleJolQmsf] :jtGqtfsf] clwsf/
x'g]5 .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ;j{;fwf/0fnfO{ nlIft ul/Psf ;"rgf ljleGg k|sf/sf
ckfËtfnfO{ pko'tm x'g] kx'Fr of]Uo 9fFrf / k|ljlwdf cltl/Qm vr{ ljgf pknAw
u/fOg]5 .
-#_ OG6/g]6 nufotsf ;]jf k|bfg ug{ ;/sf/L / lghL ;]jf k|bfosn] cfk"mn] k|bfg
ug]{ ;"Rfgf / ;]jf ckfËtf ePsf JolQmsf] kx'Fr of]Uo 9fFrf / k|of]u ug{ ldNg] u/L
pknAw u/fpg]5 .

!$= ckfËtf ePsf dlxnfsf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf dlxnfnfO{ ;a} lsl;dsf clwsf/ tyf
cfwf/e"t :jtGqtfsf] pkof]u ug]{ clwsf/ x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] clwsf/ pkof]usf] nflu pgLx?sf] k"0f{ ljsf;, k|ult
tyf z;lQms/0f ug{] pkfox? cjnDag ul/g]5 .

!%= ckfËtf ePsf afnaflnsfsf] clwsf/M -!_ s;}n] klg cfk\mgf] ;GtfgnfO{ ckfËtf ePs}
sf/0fn] s'g} klg k|sf/sf] lje]b ug{ kfpg] 5}g .
-@_ ckfËtf ePsf afnaflnsf;+u ;DalGwt sfd sf/afxL ubf{ afnaflnsfsf] ;jf]{Qd
lxtnfO{ k|fyldstf lbOg]5 .
-#_ ckfËtf ePsf afnaflnsfnfO{ cGo afnaflnsf ;/x ;dfg cfwf/df lghxnfO{ k|efj
kfg]{ ljifodf cfk\mgf] wf/0ff JoQm ug]{ clwsf/ x'g]5 / pgLx?sf]
wf/0ffnfO{ pd]/ / kl/kSjtfsf] cfwf/df plrt ;Ddfg lbOg]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd clwsf/sf] pkof]usf] nflu ckfËtf ePsf
afnaflnsfnfO{ lghsf] ckfËtf / pd]/ cg';f/ pko'Qm ;xof]u k|bfg ul/g]5 .
-%_ ckfËtf ePsf afnaflnsfnfO{ ljz]if kf]if0f / ljz]if ;+/If0fsf] clwsf/ x'g]5 .
!^= ;]jf, ;'ljwfdf tyf Gofodf kx'Frsf] clwsf/ M ckfËtf ePsf JolQmnfO{ zx/L / u|fdL0f
b'j} If]qdf ljBfno, cfjf;, lrlsT;sLo ;'ljwf / sfo{:yn, ejg, ;8s, oftfoft, ljB'tLo ;]jf tyf
;+s6sfnLg ;]jf nufot ;j{;fwf/0fnfO{ v'nf ePsf jf k|bfg ul/Psf cGo ;]jf tyf ;'ljwfx?
df kx'Frsf] clwsf/ x'g]5 .
!&= Gofodf kx'Frsf] clwsf/ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df
Gofodf k|efjsf/L kx'Frsf] clwsf/ x'g]5 .
!*= hf]lvdsf] cj:yfdf ;+/If0f / ;'/Iffsf] clwsf/ M ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ ;z:q åGå,
k|sf]k / dfgjLo ;+s6 nufot hf]lvdsf cGo cj:yfdf ;+/If0f / ;'/Iff kfpg] clwsf/ x'g]5
.
!(= oftgf lj?4sf] clwsf/ M ckfËtf ePsf JolQmnfO{ oftgf lbOg] jf s|'/, cdfgjLo jf
ckdfghgs Jojxf/ jf ;hfo ul/g] 5}g / s;}nfO{ klg lghsf] :jtGq ;xdlt ljgf lrlsT;sLo
jf j}1flgs k|of]u ug{ kfOg] 5}g .
@)= zf]if0f lx+;f / b'Jo{jxf/ lj?4sf] clwsf/ M ckfËtf ePsf JolQmnfO{ n}lËs nufot
;a} k|sf/sf zf]if0f, lx+;f / b'Jo{jxf/af6 ;+/If0f kfpg] clwsf/ x'g]5 .
@!= cfTd ;Ddfg -OlG6«lu6L_ sf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x
cfTd ;Ddfgsf] clwsf/ x'g]5 .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ltgsf] ckfËtfsf] sf/0f jf ckfËkg k|lt nlIft u/L s'g}
klg ckzAb, ufln unf}h, 3[0ff, pkxf; jf lt/:sf/ ul/g] 5}g .

5
@@= cfjft hfjt / /fli6«otfsf] clwsf/ M ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x cfjt hfjt
ug{, cfk\mgf] jf;:yfg / /fli6«otf /f]Hg kfpg] clwsf/ x'g]5 .
@#= :jtGqtfk"j{s a:g kfpg] / ;d'bfodf ;dfj]z x'g] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{
cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df cfk\"mn] 5gf}6 u/]sf] af;:yfg / ;+/Ifs;+u a:g]
clwsf/ x'g]5 / s'g} vf; :yfgdf a:gsf] nflu lghnfO{ afWo kfl/g] 5}g .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x ;d'bfodf a:g kfpg] clwsf/
x'g]5 .
-#_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df ;fd'bflos ;]jf
tyf ;'ljwfx? k|fKt ug]{ clwsf/ x'g]5 .
@$= JolQmut udglzntf -df]ljln6L_ sf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ :jlge{/ x'g
JolQmut udglzntfsf] clwsf/ x'g]5 .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ u'0f:t/Lo udglzntf ;]jf, pks/0f tyf ;xof]ufTds k|ljlw
k|fKt ug]{ / pkef]u ug]{ clwsf/ x'g]5 .

@%= uf]klgotfsf] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmsf] hLp, cfjf;, ;DklQ, lnvt, tYofÍ
kqfrf/ jf cGo k|sf/sf ;~rf/ cglts|Do x'g]5 .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmsf] ;Ddfg / k|lti7fgdf cfFr cfpg] u/L uf]klgotf eË ul/g]
5}g .
@^= kl/jf/sf] clwsf/M -!_ ljjfxof]Uo pd]/ ePsf ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cfk\mgf] rfxgf
cg';f/ bfDkTo hLjg sfod ug]{ / kl/jf/ a;fpg] clwsf/ x'g]5 .
-@_ ckfËtf ePsf JolQm;+u a}jflxs ;DaGw sfod ug]{ bDktLnfO{ g]kfn ;/sf/n]
yk k|f]T;fxg ug]{5 .

@&= :t/o'Qm hLjg ofkgsf] clwsf/ M ckfËtf ePsf JolQm / lghsf


kl/jf/nfO{ u'0f:t/o'Qm / kof{Kt vfBfGg, sk8f / cfjf;sf] clwsf/ x'g]5 / lghx?
nfO{ hLjg lgjf{xsf cj:yfx?sf] lg/Gt/ ;'wf/sf] clwsf/ x'g]5 .
@*= ;fdflhs ;'/Iffsf] clwsf/ M -!_ u/LaLsf /]vf d'lg /x]sf ckfËtf ePsf JolQmnfO{,
;fdflhs ;'/Iff, u/LaL Go"gLs/0f, ;fj{hlgs cfjf;sf] sfo{qmddf kx'Frsf] clwf/ x'g]5.
-@_ dlxnf, h]i7 gful/s nufot /f]huf/ ug{ g;Sg] cj:yfsf ckfËtf ePsf
JolQmnfO{ cfly{s ;xof]u Pj+ hLjg lgjf{x eQf tf]lsP adf]lhd pknAw u/fOg]5 .
-#_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ s'g} klg cj;/sf] k|flKt / pkef]u ubf{ lghn] k|of]u
ug{] ;xfotf ;]jfdf ePsf] cltl/Qm Jooef/sf] kl/k"/0fsf] clwsf/ x'g]5 .
@(= /fhg}lts tyf ;fj{hlgs hLjgdf ;xeflutfsf] clwsf/ M -!_ cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df
ckfËtf ePsf] JolQmnfO{{ eod'Qm jftfj/0fdf lgjf{rgdf pd]b\jf/ x'g] / :Jf]lR5s ?
kdf s;}sf] ;xof]u lnO{ jf glnO{ dtbfg ug{] clwsf/ x'g]5 .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ dtbfgsf k|lqmof,;'ljwf / ;fdfu|Lx? pk'o'Qm,kx'Fr
of]Uo tyf a'em\g PJf+ k|of]u ug{ ;Sg] 9fFrfdf k|fKt ug{] clwsf/ x'g]5 .
-#_ lgjf{rg ;DjGwL k|rlnt sfg"g afdf]hd ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm
;/x ;dfg cfwf/df /fhgLlts k|ltlglwTjsf] clwsf/ x'g]5 .
-$_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ /fHosf] ;j} tx / lgsfo Pj+ u}/;/sf/L If]qx?df k"0f{ /
k|efjsf/L?kdf ;xeflu x'g] clwsf/ x'g] 5 .
-%_ ckfËtf ;DaGwL ;+:yfsf] :yfkgf, ;~rfng / Joj:yfkg ckfËtf ePsf JolQmx?sf]
k|efjsf/L ;xefuLtfdf x'g]5 .
#)= ;fF:s[lts hLjgdf ;xefuL x'g] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm
;/x ;dfg cfwf/df ;f+:s[lts ;fdu|L, 6]lnlehg sfo{qmd, rnlrq, gf6s, gf6\ozfnf,

6
l;g]df xn k':tsfno, ko{6sLo ;]jf h:tf ;f+:s[lts sfo{qmd jf ;]jf / dgf]/~hgdf kx'Fr
o'Qm 9fFrf / ljlwdf ;xefuL x'g] clwsf/ x'g]5 .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ;[hgzLn, snfTds tyf af}l4s cfGtl/s Ifdtfsf] ljsf; /
pkof]u ug{] clwsf/ x'g]5 .
-#_ cGo JolQm ;/x ;dfg cfwf/df ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ;+fs]lts efiff tyf alx/f
;+:s[lt nufot ljz]if ;f+:s[lts tyf eflifs klxrfgsf] dfGotf / ;xfotf kfpg] clwsf/ x'g]5
.

#!= v]ns'bdf ;xefuL x'g] clwsf/ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x
;dfg cfwf/df v]ns"bsf lqmofsnfkx?df ;xefuL x'g] clwsf/ x'g]5 .
-@_ ckfËtf ePsf JolQmx? ckfËtfsf] k|s[ltsf] cfwf/df ljsf; ul/Psf lglZrt
v]ns'b cfof]hgf ug{], ljsf; ug{] tyf To;df ;xefuL x'g] clwsf/ x'g]5 . -#_
ckfËtf ePsf JolQmnfO{ v]ns'b :yn kx'Fr o'Qm / ;'ljwfhgs agfOg]5 .
-$_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ v]ns'b;+u ;DalGwt cGt/f{li6«o, /fli6«o,
If]qLo Pj+ :yfgLo :t/sf ;+oGqdf k|efjsf/L ?kdf k|ltlglwTj u/fOg]5 .
-%_ ckfËtf ePsf afnaflnsfnfO{ ljBfno:t/df ;~rfng ul/g] v]ns'b Pj+
cltl/Qm s[ofsnfkx?df cGo afnaflnsf ;/x kx'Frsf] clwsf/ x'g]5 / o:tf
afnaflnsfnfO{ ckfËtfsf] k|s[ltsf] cfwf/df ljsf; ul/Psf v]ns'bdf ;xefuL x'g
pko'Qm k|lzIf0f,tfnLd, k|ltof]lutf / ;f]sf] nflu ;|f]tsf] Joj:yf ul/g]5 .

#@= ;DkQLsf] clwsf/M -!_ ckf+utf ePsf JolQmnfO{ cGo JolQm ;/x k}t[s ;DklQ k|
fKt ug]{, pkef]u ug]{ / cfkm\gf] lx:;fdf /x]sf ;DklQ vl/b / ljs|L ug]{ clwsf/ x'g]5 .

kl/R5]b–$
ckfËtf ePsf JolQm k|ltsf]] bfloTj / st{Jo
##= /fHosf] bfloTj kl/R5]b–# adf]lhd ckfËtf ePsf JolQmnfO{ k|bfg ul/Psf
clwsf/sf] sfof{Gjogsf] nflu ckfËtf ePsf JolQmsf ;DaGwdf /fHosf] bfloTj b]xfo
adf]lhd x'g]5M–
-s_ ckfËtfsf cfwf/df ljgf e]befj ckfËtf ePsf JolQmnfO{ dfgj clwsf/ tyf cfwf/e"t
:jtGqtfx?sf] k"0f{ pkof]u ug{ cfjZos ;+oGqsf] ljsf; nufotsf pko'Qm pkfo
cjnDjg ug]{,
-v_ s'g} klg JolQm, ;+:yf jf lghL If]qaf6 ckfËtfsf] cfwf/df x'g] lje]b cGTo
ug{ tf]lsP adf]lhdsf pkfo cjnDag ug]{,
-u_ ckfËtf ePsf JolQmx?sf] vf; cfjZostf k"lt{ ug{ cGt/f{li6«o dfkb08 cg'?k tof/
ul/Psf j:t', ;]jf, pks/0f / ;'ljwfsf jf/]df cg';Gwfg / ljsf; ug]{ / ltgLx?sf]
pknAwtf / k|of]unfO{ k|j4{g ug]{,
-3_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ pko'Qm x'g] / cfjZos kg]{ ;"rgf / ;~rf/ k|ljlw,
udglzntfsf] nflu ;xfos x'g] ;fdu|L jf pks/0f nufot gjLg k|ljlwsf] cg';Gwfg /
ljsf; ug]{ / ltgLx?sf] pknAwtf / k|of]unfO{ k|j4{g ug]{ / o; ljifodf
;DalGwt ;a}nfO{ hfgsf/L ug]{, u/fpg],
-ª_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ cem a9L ;xof]u / ;]jf k'¥ofpg lghx?sf] clwsf/sf af/]df
;DalGwt k]zfsdL{ / sd{rf/LnfO{ k|lzIf0f lbg],
-r_ ;a} txdf ckfËtf ePsf JolQm;+u ;DalGwt s'g} gLlt, of]hgf, sfo{qmd jf cGo
lg0f{o ubf{ ckfËtf ePsf JolQmsf k|ltlglwd"ns ;+:yf dfk{mt lghx?;+u
k/fdz{ ug]{ / lghxnfO{ ;lqmo ?kdf ;+nUg u/fpg],

7
-5_alx/f tyf >j0f b[li6ljlxg ckf+utf ePsf JolQmx?sf nflu u'0f:tl/o bf]efif] ;]jf,
g]kfnL ;f+s]lts efiffsf] cg';Gwfg, ljsf; / k|jw{gsf ;fy} zAbsf]if, :kz{ ;+rf/sf]
ljsf; ug]{ .

#$= kl/jf/sf ;b:o, ;+/Ifs jf xsjfnfsf] bfloTj M ckfËtf ePsf JolQmnfO{ kl/jf/sf cGo
JolQm ;/x ;dfg cfwf/df x]/ljrf/ u/L kfng kf]if0f ug'{, / lzIff lbg' lghsf kl/jf/sf
;b:o, ;+/Ifs jf xsjfnfsf] bfloTj x'g]5 .

#%= ;+/Ifs / lrlsT;sf] st{JoM s'g} JolQmdf ckfËtf 5 jf ckfËutfsf] hf]lvd 5 eGg]
nfu]df glhssf] c:ktfn jf g]kfn ;/sf/n] tf]lslbPsf] 7fpFdf oyf;Dej rfF8f] ;"rgf ug'{
jf k'¥ofpg' lghsf] ;+/Ifs / lghnfO{ hfFRg] lrlsT;ssf] st{Jo x'g]5 . To:tf]
JolQmnfO{ k|fyldstfsf] cfwf/df ckfËtf d}qL jftfj/0fdf pkrf/ ug'{ / ;f] 7fpFdf
pkrf/ x'g g;s]df pkrf/ x'g ;Sg] 7fpFdf l;kmfl/; u/L k7fO{ lbg' To:tf] c:ktfn jf
lrlsT;sf] st{Jo x'g]5 .

kl/R5]b–%
ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ;'ljwf / ;x'lnot

#^= cfjf;sf] ;'ljwf M s]lx / sf]lx gePsf cfk}m hLjg ofkgsf nflu s]xL ug{ g;Sg]
ckfËtf ePsf JolQmnfO{ g]kfn ;/sf/n] plrt cfjf;sf] Joj:yf ug'{ kg]{5 .

#&= cGo ;x'lnot / ;'ljwfM -!_ s'g} ckfËtf ePsf JolQmnfO{ s[lif / :j/f]huf/d'ns Joj;fo jf
pBdzLntfsf] nflu ;'xlnot Aofh b/df C0f pknAw u/fO{g] 5 .
-@_ s'g} ckfËtf ePsf JolQmnfO{ a;, /]n, xjfO{hxfhaf6 ofqf ubf{ b]xfosf] 5"6
lbg ;lsg]5–
-s_ k"0{f c;Qm ckfËtf ePsf JolQm / lghsf] Ps hgf ;xof]uLnfO{ ofq'ef8fsf] ;tk|
ltzt,
-v_ clt c;Qm ckfËtf ePsf JolQm / lghsf] Ps hgf ;xof]uLnfO{ ofq'ef8fsf] krxQ/
k|ltzt,
-u_ dWod / ;fdfGo cj:yfsf ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ofq'ef8fsf] krf; k|ltzt .
-#_ g]kfn ;/sf/n] ckfËtf ePsf JolQmn] k|of]u ug'{ kg]{ ;xfos ;fwg, pks/0f jf cf}hf/
tyf ckfËtf ePsf JolQmsf] lzIff, tfnLd jf :j–/f]huf/sf nflu k|of]u ug]{ dfn;fdfg
oGq, k"hf{ tyf sRrf kbfy{x?df eG;f/, cGtMz'Ns, :yfgLo s/ / cGo b:t"/
;Dk"0f{ jf cf+lzs ?kdf 5"6 lbg ;lsg]5 .
t/, To:tf /f]huf/x? k"0f{?kn] ckfËtf ePsf JolQmx?sf] nflu dfq x'g' kg]{5 .
-$_ g]kfn ;/sf/n] ckfËtf ePsf JolQmsf] k'g:yf{kgfsf] nflu :yfkgf ePsf jf ;f] sfdsf]
sfof{Gjog ug{ k|of]u ul/Psf ;+:yfx?nfO{ s/ 5"6 lbg ;Sg]5 .
-%_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ /f]huf/L lbg] sf/vfgfnfO{ ;f] sf/vfgfn] lgo'Qm u/]sf],
ckfËtf ePsf JolQmsf] cg'kftdf g]kfn ;/sf/n] tf]lsP adf]lhdsf] b/n] s/af6 5"6
lbg ;Sg]5 .
-^_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ lgo'Qm ug{ cfˆgf] sf/vfgfsf] oGqdf ul/Psf] ljz]if cbn
abn jf h8fg ul/Psf] kf6{k"hf{x?sf] jfktdf ePsf] vr{nfO{ tf]lsP adf]lhdsf]
kl/df0fdf s/ 5"6 lbg ;lsg]5 .
-&_ s'g} lghL ljBfnon] ckfËtf ePsf JolQmnfO{ lgz'Ns lzIff lbPdf ;f] jfktsf] /sd g]kfn
;/sf/n] s/df 5"6 lbg ;Sg]5 .
-*_ ckfËtf ePsf JolQmsf lglDt dfq tfnLd lbg] jf /f]huf/L lbg] jf /f]huf/Lsf] Joj:yf u/L
lbg] ;fdflhs ;+:yf, Jofkfl/s jf cf}Bf]lus k|lti7fgnfO{ a}+s tyf ljQLo ;+:yfx?
af6 ;/n Jofh b/df C0f lbnfpg] Joj:yf ug{ ;lsg]5 .

8
-(_ ckfËtf ePsf JolQmx?sf] lgldQ tf]lsP adf]lhdsf] j]/f]huf/ eQf, hLjgofkg eQf,
a[4fj:yf lgj[Qe/0f jf c;xfo ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ljz]if eQfsf] Joj:yf ldnfpg
;lsg]5 .
-!)_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ tf]lsP adf]lhd hLjg jLdf, :jf:Yo jLdf / b'3{6gf aLdf
ul/g]5 .
-!!_ a;, /]n, xjfO{hxfh ;s]tsf oftfoftsf] ;fwgx?df ckfËtf ePsf JolQmx?sf] nflu s"n
l;6 Ifdtfsf] kfFr k|ltzt l;6 ;'/lIft /flVfg]5 .
-!@_ alx/f nufot ckfËtf ePsf JolQmnfO{ g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd ;af/Lrfns cg'dtL
kq k|bfg ug{ ;Sg]5 .
-!#_ ljBfno, c:ktfn, ;fa{hlgs lgsfo / ejg, af6f]–3f6f], l;g]df xn, Aofkfl/s s]Gb|, ;8s,
oftfoft, k':tsfno, ;+u|fno nufotsf ef}lts ;+/rgfx? ckfËtf d}lq agfpg] / agfpg
nufpg]5 .

#*= ckfËtf ePsf JolQmx¿ k|ltsf] ;fdflhs pQ/bfloTjM -!_ sn sf/vfgf, cf}Bf]lus, Jofkfl/s
tyf z}lIfs k|lti7fgx¿n] ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] lzIff, :jf:Yo /f]huf/Lsf cj;/x¿sf]
;Dj4{g / k|j4{gsf nflu cfkm\gf] cfoaf6 tf]lsP adf]lhdsf] /sd ;fdflhs pQ/bfloTj
cGtu{t 5'6\ofpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] /sd tf]lsP adf]lhd pkof]u ul/g]5 .

#(= dfgl;s jf dgf];fdflhs -;fOsf]–;f];Lon_ c:j:ytf ePsf JolQmx¿sf] nflu yk Joj:yf M -!_
dfgl;s jf dgf];fdflhs ckfËtf
c ePsf JolQmnfO{ cfkm\g} ;d'bfodf c:ktfn jf
:j:Yo s]Gb|df /fvL pkrf/ ug]{ Joj:yf ul/g]5 .
-@_ s'g} klg dfgl;s jf dgf];fdflhs ckfËtf ePsf] JolQmnfO pkrf/ jf ;+/If0fsf]
gfddf sf/fuf/df /fVg kfO{g] 5}g .
t/ kmf}hbf/L ck/fwdf sf/afxL eO/x]sf jf ;hfo kfPsf dfgl;s jf dgf];fdflhs ckfËtf
ePsf JolQmx?sf] xsdf k|rlnt sfg"g adf]lhd ug{ afwf kg]{5}g .
-#_ dfgl;s tyf dgf];fdflhs ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ cfjZos kg]{ cf}iflw /
k/fdz{ ;]jf g]kfn ;/sf/n] lgMz'Ns ?kdf k|bfg ug]{5 .

-$_ dfgl;s jf dgf];fdflhs ckfËtf ePsf JolQm 3/ kl/jf/af6 pk]lIft eO{ ;8sdf cfpg
afWo ePsf JolQmnfO{ ;DalGwt pkrf/ s]Gb|df nlu pkrf/ u/L k'gM:yfkgf jf
kfl/jfl/s k'gdL{ng u/fpg' kg]{5 .
-%_ dfgl;s jf dgf];fdflhs ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ s;}n] klg 3/ kl/jf/af6 lgsfNg
kfO{g] 5}g .

$)= s'i7 k|efljt JolQm ;DaGwL yk Joj:yfM s'i7 k|efljt JolQmnfO{ lt/isf/ ug] / pgLx?
sf] dgf]efjgf s'l07t x'g] u/L ufnL a]OHhtL ug{ kfOg] 5}g .

kl/R5]b–^
ckfËtf /fli6«o kl/ifb\

$!= ckfËtf /fli6«o kl/ifb\ M -!_ ckfËtf ePsf JolQmx?sf] clwsf/, ;]jf ;'ljwf / cj;/sf]
pkef]u, ;+/If0f / k|j4{g tyf o; ;DaGwL sfd sf/afxLdf ;dGjo ug{ Ps ckfËtf
/fli6«o kl/ifb\ /xg]5 .
-@_ kl/ifb\df b]xfosf JolQmx? ;b:ox? /xg] 5g\ M–
-s_ dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f dGqL – cWoIf
-v_ dlxnf afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f – pkfWoIf
/fHodGqL÷;xfosdGqL

9
-u_ ;b:o, /fli6«o of]hgf cfof]u -;fdflhs ;]jf – ;b:o
x]g]{ _
-3_ dGqfnosf] ;lrj – ;b:o
-ª_ ;lrj, cy{ dGqfno – ;b:o
-r_ ;lrj, sfg"g tyf Gofo dGqfno – ;b:o
-5_ ;lrj, u[x dGqfno – ;b:o
-h_ ;lrj, :yfgLo ljsf; dGqfno – ;b:o
- ;lrj, :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfno – ;b:o
em_
-`_ ;lrj, >d tyf oftfoft dGqfno – ;b:o
-6_ ;lrj, lzIff dGqfno – ;b:o
-7_ ;lrj, ef}lts of]hgf tyf lgdf0f{, dGqfno – ;b:o
-8_ ;b:o–;lrj, ;dfh sNof0f kl/ifb – ;b:o
-9_ cWoIf, /fli6«o ckfËtf dxf;+3 – ;b:o
-0f_ ckfËtf ljifo;+u ;DalGwt lj1x?dWo]af6
dGqfonn] tf]s]sf] b'O{ hgf – ;b:o
-t_ cWoIf, g]kfn pBf]u jfl0fHo dxf;+3
-y_ ckfËtf ePsf JolQmx?sf] /fli6«o :t/sf ;
+3 ;+:yfx?dWo] km/s km/s ckfËtfsf]
ju{af6 k|ltlglwTj x'g] u/L sDtLdf kfFr
hgf dlxnf kg]{ u/L dGqfnon] dgf]gLt – ;b:o
u/]sf kGw| hgf
-b_ cWoIf, g]kfn pBf]u jfl0fHo dxf;+3 – ;b:o
-w_ /fli6o ;+of]hs, ;d'bfodf cfwfl/t – ;b:o
k'gM:yfkg ;+hfn
-g_ ckfutf ;+u ;DalGwt ;]jf k|bfos ;+:yfx? – ;b:o
dWo]af6 b'O{ hgf
-k_ dGqfnosf] ;DalGwt dxfzfvf k|d'v – ;b:o–;lrj

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] dgf]gLt ;b:ox?sf] kbfjlw rf/ jif{sf] x'g]5 .
-$_ kl/ifbsf] ;lrjnosf] sfd dGqfnon] ug]{5 .

$@= kl/ifb\sf] sfd, st{Jo / clwsf/M kl/ifb\sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5M–
-s_ ckfËtf ePsf JolQmx?sf] clwsf/, ;]jf ;'ljwf / cj;/sf] pkef]u, ;+/If0f / k|j4{g ug]{
-v_ ckfËtf ;DaGWfL bL3{sfnLg gLlt, of]hgf tyf sfo{qmd th'{df ug{ g]kfn
;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{,
-u_ckfËtf ;DaGwL sfd sf/afxLdf ljleGg ;/sf/L lgsfo jf u}/ ;/sf/L ;+:yfx? aLr ;dGjo
ug]{,
-3_sfg"gsf] k'g/fjnf]sg u/L ckfËtf ePsf JolQmnfO{ e]befj ug]{ s'g} sfg"g eP
;f]sf] ;'wf/ ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ ;'emfj lbg],
-ª_ ckfËtf ePsf JolQmx?sf] xs lxt / clwsf/, ;]jf ;'ljwfsf] nflu sfo{ ug]{ ;+:yfsf]
sfo{df ;xof]u, ;xsfo{ ug]{,
-r_ ckfËtf ePsf JolQmx?sf] ;DaGwdf g]kfn /fHoe/ ;~rflnt sfo{qmdsf]
cg'udg, ;'kl/j]If0f / d"NofÍg ug]{,
-5_ckfËtf ;DaGwL P]gsf] sfof{Gjog ;DaGwdf ;di6Lut ?kdf cWoog u/L g]kfn
;/sf/nfO{ ;'emfj lbg]
-h_ckfËtf ;DaGWfdf cWoog cg';Gwfg ug]{ u/fpg], ;"Rfgf ;+sng k|zf]wg / k|sfzg
ug]{, u/fpg],

10
-em_ ckfËtf sf]ifsf] kl/rfng ug]{, u/fpg],
-`_ ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/ ;DaGwL ;+o'Qm /fi6« ;+l3o dxf;lGwsf] k|fjwfgx?
sfof{Gjog ug{ ;DalGwt lgsfox?sf] sfo{qmddf pko'Qm Joj:yf ;dfj]z
ug{ nufpg],
-6_ckfËtf ePsf JolQmsf] xs, lxt, clwsf/ ljk/Lt s'g} sfd sf/jfxL s;}åf/f eP u/]sf]
kfOPdf cfjZos sf/afxLsf] nflu ;DalGwt lgsfodf n]vL k7fpg],
-7_ckfËtf ;DaGwdf cfk"mn] u/]sf] sfo{x?sf] jflif{s k|ltj]bg g]kfn ;/sf/ ;dIf k]z ug]
{,
-8_ckfËtfsf ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] k|ltj4tf hgfPsf] cGTf/f{li6«o, If]qLo Pj+ pk–
If]qLo gLlt tyf sfo{ of]hgfx? sfof{Gjog ug{ pko'Qm gLlt, of]hgf tyf sfo{s|d
th'{df u/L sfof{Gjog ug]{, u/fpg],
-9_ tf]lsP adf]lhdsf cGo sfo{ ug]{, u/fpg] .

$#= a}7s ;DaGwL sfo{ljlwM -!_ kl/ifb\sf] a}7s sDtLdf rf/ dlxgfdf Ps k6s a:g]5 .
-@_ kl/ifb\sf]] a}7s cWoIfn] tf]s]sf] ldlt, ;do / :yfgdf a:g]5 .
-#_ kl/ifb\sf]] a}7s a:g] ;"rgf ;ldltsf] ;b:o–;lrjn] a}7s a:g' eGbf sDtLdf kGw| lbg
cufj} ;b:ox?nfO{ lbg' kg]{5 .
-$_ kl/ifb\sf]] s"n ;b:o ;+Vofsf] krf; k|ltzteGbf a9L ;b:ox? pkl:yt ePdf kl/ifb\sf]]
a}7ssf] nflu u0fk"/s ;+Vof k'u]sf] dflgg]5 .
-%_ kl/ifb\sf]] a}7ssf] cWoIftf cWoIfn] / lghsf] cg'kl:yltdf kl/ifb\sf ;b:ox¿n] cfkm"x?
dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] ug]{5 .
-^_ kl/ifb\sf]] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 / dt a/fa/ ePdf a}7sdf cWoIftf ug]
{ JolQmn] lg0ff{os dt lbg]5 .
-&_ kl/ifb\n] ;DalGwt If]qsf s'g} kbflwsf/L jf ljz]if1nfO{ ;ldltsf] a}7sdf cfdGq0f
ug{ ;Sg]5 .
-*_ kl/ifb\sf]] lg0f{o ;ldltsf] ;b:o–;lrjn] k|dfl0ft ug]{5 .
-(_ kl/ifb\sf]] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw kl/ifb\ cfkm}n] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .

$$= ckfËtf lhNnf kl/ifb ;DaGwL Joj:yfM -!_ g]kfnsf] k|To]s lhNnfdf kl/ifb cGtu{t Ps
ckfËtf lhNnf kl/ifb /xg]5 .
-@_ ckfËtf lhNnf kl/ifb ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b–&
sf]if / n]vfk/LIf0fM
$%= /fli6«o ckfËtf sf]ifM -!_ /fli6«o ckfËtf sf]if gfdsf] Pp6f 5'§} sf]if x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifdf b]xfosf /sdx¿ /xg]5g\ M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt /sd,
-v_ s'g} JolQm jf ;+:yfaf6 ;xof]u :j?k k|fKt /sd,
-u_ ljb]zL ;/sf/, JolQm, cGt/fli6«o ;+3 jf ;+:yfaf6 C0f jf cg'bfg
:j?k k|fKt /sd,
-3_ cGo s'g} ;|f]taf6 k|fKt /sd .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf] /sd k|fKt ug'{ k"j{ kl/ifb\n] g]kfn
;/sf/sf] :jLs[lt lng' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifsf] ;~rfng ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .

$^= n]vf / n]vfk/LIf0fM -!_ kl/ifb\sf] cfo–Joosf] n]vf g]kfn ;/sf/n] ckgfPsf] 9fFrf
adf]lhd /flvg]5 .

11
-@_ kl/ifb\sn] tf]lsP adf]lhd cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnL sfod ug'{ kg]{5 .
-#_ kl/ifb\sf]] cfGtl/s n]vfk/LIf0f dfGotf k|fKt n]vf k/LIfsx?dWo]af6
kl/ifb\n]] tf]s]sf] n]vf k/LIfsn] ug]{5 .
-$_ kl/ifb\sf]] clGtd n]vfk/LIf0f dxfn]vf k/LIfs jf lghn] tf]s]sf]
n]vfk/LIfsaf6 x'g]5 .
-%_ g]kfn ;/sf/n] rfx]df ;ldltsf] cfo–Joosf] n]vf, gubL, lhG;L jf cGo
sfuhft h'g;'s} avt hfFRg jf hfFRg nufpg ;Sg]5 .

kl/R5]b–*
ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/ tyf lgh k|ltsf] bfloTjsf] ;+/If0f / k|rng
$&= :yfgLo lgsfon] ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/ k|rng u/fpg] M -!_ s;}n]
kl/R5]b–# adf]lhdsf] ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/ pNnª\3g u/]df jf kl/R5]b–$
adf]lhd ckfËtf ePsf JolQm k|ltsf] bfloTj k"/f gu/]df ;f] clwsf/sf] k|rng jf bfloTj
k"/f u/fpgsf] nflu ckfËtf ePsf JolQm jf lgh;Fu k|ToIf?kdf ;/f]sf/ /fVg]
JolQmn] ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfdf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfn]
af6f]sf] Dofb afx]s rf}aL; 306fleq ;DalGwt JolQmnfO{ lemsfO{ cfjZos
hfFra'em ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd hfFra'em ubf{ ;DalGwt JolQmn] ckfËtf ePsf
JolQmsf] clwsf/ pNnª\3g u/]sf] jf ckfËtf ePsf JolQm k|ltsf] bfloTj k"/f gu/]sf]
b]lvPdf To:tf] ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfn] lgj]bg k/]sf] PssfO{; lbgleq ckfËtf
ePsf JolQmsf] clwsf/ k|rng u/fpg jf ckfËtf ePsf JolQm k|ltsf] bfloTj k"/f ug{
;DalGwt JolQmnfO{ cfb]z lbg]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/sf] k|rng jf ckfËtf ePsf
JolQm k|ltsf] bfloTj k"/f u/fpFbf ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfn] ckfËtf ePsf
JolQm, ;+/Ifs jf kl/jf/sf JolQmnfO{ cfjZos ;'emfj lbg jf ;+/Ifs jf kl/jf/sf
JolQmnfO{ ;r]t u/fpg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd hfFra'em ubf{ ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/sf]
k|rng jf ckfËtf ePsf JolQm k|ltsf] bfloTj k"/f u/fpg] ljifo cfk\mgf] clwsf/ If]qleq
gkg]{ b]lvPdf ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfn] ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/ k|rng jf
ckfËtf ePsf JolQmsf k|ltsf] bfloTj k"/f u/fpgsf nflu lhNnf cbfnt ;dIf n]vL k7fpg'
kg]{5 .
kl/R5]b–(
s;"/ / b08 ;hfo
$*= s;"/ M s;}n] b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df ckfËtf ;DaGwL s;"/ u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ ckfËtfsf] cfwf/df lje]b u/]df,
-v_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ oftgf lbOg] jf s|'/, cdfgjLo jf ckdfghgs Jojxf/ jf ;hfo
u/]df jf lghsf] :jtGq ;xdlt ljgf lrlsT;sLo jf j}1flgs k|of]u u/]df,
-u_ ckfËtf ePsf] JolQmnfO{ s'6lk6 jf cËeË u/]df,
-3_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ckzAb af]]n]df, ufln unf}h u/]df jf 3[0ff jf lt/:sf/
u/]df,
-ª_ s'g} ckfËtf ePsf] JolQmsf] tkm{af6 hfgL hfgL lghsf] clxt x'g] u/L
sf/f]af/ ug{ jf lnvt tof/ u/]df,
-r_ s;}nfO{ leIff dfUg] jf cg}lts sfd ug]{ jf To:t} cGo sfddf k|of]u ug]
{ p2]Zon] lghsf] d~h"/L lnO{ jf glnO{ ckfË agfpg jf agfpg] pBf]u u/]df,

12
-5_ s;}n] klg dfuL vfg] jf cg}lts sfd ug]{ jf cGo To:tf] sf/f]af/df s'g} ckfËtf
ePsf JolQmnfO{ k|of]u u/]df,
-h_ s'g}klg ckfËtf ePsf] JolQmn] cg}lts j[lQ jf Jofj;fo u/]df,
-em_ s'g} klg ;fË JolQmn] ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] nflu /fHon] k|bfg
u/]sf] ;]jf ;'ljwf k|fKt ug]{ p2]Zon] jf cGo s'g} k|of]hgsf] nflu ckfËtfsf]
kl/rokq k|fKt u/]df
-`_ afa' cfdfn] cfkm\gf] ;GtfgnfO{ lzIff cfh{g ug{ gk7fPdf jf ljBfno, tflnd jf k|
lzIf0f s]Gb|x?n] ckfËtf ePs} cfwf/df egf{ lng OGsf/ u/]df,
-6_ s'i7/f]uaf6 k|efljt JolQmnfO{ s;}n] klg 5'g gx'g] egL jf To:t} cfwf/df lt/isf/
u/]df jf To:tf /f]uLsf] dgf]efjgf s'l07t x'g] u/L ufnL a]O{HhtL u/]df,
-7_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ /fHoåf/f k|bQ ;fdflhs ;'/Iff eQf nufotsf cGo ;]jf ;'ljwf
lghsf] ;+/Ifs jf cleefjs jf ;/f]sf/jfnf ;+:yf jf cGo s;}n] klg pkef]u u/]df,
-8_ ckfËtf ePsf JolQmx?nfO{ ckfËtf ePs} cfwf/df s'g} klg lsl;dsf] ladf
ug{ OGsf/ u/]df jf ladf ug{ yk lk|dLod dfu u/]df,
-9_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ s'g} klg axfgfdf k|rlnt sfg'g ljkl/t x'g] ul/ k}t[s
;DkQLaf6 lad'v kf/]df jf c? c+zLof/ eGbf sd c+z lbPdf
-0f_ o; P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljk/Lt s'g} sfo{ u/]df .

$(= b08 ;hfo M -!_ s;}n] bkmf $* sf] v08 -s_, -v_ -u_ jf -ª_ adf]lhd s;"/ u/]df tLg
jif{;Dd s}b jf rf/ nfv ?k}+ofF;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-@_ s;}n] bkmf $* sf] v08 -3_, -r_, -5_, -h_, -`_, -6_ -7_ -8_, -9_ jf -0f_
adf]lhd s;"/ u/]df 5 dlxgfb]lv b'O{ jif{;Dd s}b jf krf; xhf/ ?k}+ofFb]lv
b'O{ nfv ?k}+ofF;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-#_ s;}n] bkmf $* sf] v08 -em_ adf]lhd s;"/ u/]df tLg dlxgfb]lv Ps
jif{;Dd s}b jf kRrL; xhf/ ?k}+ofFb]lv Ps nfv ?k}+ofF;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo
u/L To:tf] kl/rokq /å ul/g]5 .
-$_] bkmf $* sf]] v08 -em_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} cGo JolQmn]
ckfËtfsf] k|df0fkq k|fKt u/]df To;/L kl/rokq k|fKt ug'{nfO{ g} kl/rokqsf] b'?kof]u
dflgg]5 / ;f] kl/rokqsf] b'?kof]u u/L s'g} ;]jf ;'ljwf k|fKt ul/;s]sf] eP To:tf] ;]jf ;'ljwf
;d]t lkmtf{ ug'{ kg]{5 .

%)= k|d'vn] s;"/ u/]sf] dflgg] M o; P]g adf]lhdsf] s'g} s;"/ s'g} sfof{no, lgsfo ;
+:yf jf kmd{ sDkgLn] u/]sf]df ;f] sfd ubf{sf avt h'g JolQm ;f] sfof{no,
lgsfo, ;+:yf jf kmd{, sDkgLdf k|d'v /x]sf] lyof] ;f]xL JolQmn] g} s;"/ u/]sf]
dflgg]5 .
t/ To:tf] k|d'vsf] hfgsf/L ljgf jf cfk\mg} nfk/jfxLn] csf]{ s'g} JolQmn]
To:tf] s;"/ u/]sf] eP ;f] JolQmn] g} s;"/ u/]sf] dflgg]5 .
%!= k|rlnt sfg"g adf]lhd d'2f rnfpg afwf gkg]{ M o; P]g adflhd s;"/ dflgg] s'g} sfd
sf/afxLdf cGo k|rlnt sfg"g adf]lhd klg ;hfo x'g] /x]5 eg] To:tf] sfg"g adf]lhd
d'2f rnfpg tyf sf/afxL ug{ o; P]gn] s'g} afwf k'¥ofPsf] dlgg] 5}g .

%@= Ifltk"lt{ M ckfËtf ;DaGWfL s;"/af6 kLl8t JolQmnfO{ s;"/sf] k|s[lt, dfqf,
kLl8tnfO{ k'u]sf] kL8f / s;"/bf/sf] cfly{s tyf ;fdflhs x}l;ot ;d]tnfO{ ljrf/ u/L lhNnf
cbfntn] s;"/bf/nfO x'g] hl/jfgfsf] krxQ/ k|ltzt /sd Ifltk"lt{ afkt e/fO{ lbg' kg]{5 .

%#= ;/sf/jfbL x'g] M bkmf $* sf] v08 -0f_ afx]ssf d'2fx? g]kfn ;/sf/ jfbL x'g]5 / ;f]
d'2f ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL–! df ;dfj]z ePsf] dflgg]5 .
%$= d'2fsf] sf/jfxL / lsgf/f M -!_ o; P]g cGtu{tsf] d'2fsf] sf/jfxL / lsgf/f lhNnf
cbfntn] ug]{5 .
-@_ pkbkmf ! adf]lhdsf] d'2fdf cu|flwsf/ lbO sf/jfxL / lsgf/f ul/g] 5 .

13
kl/R5]b–!)
ljljw
%%= k'g:yfkgf s]Gb| M -!_ ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ;zlQms/0f u/L ;dfhdf k'g:yf{kgf
ug]{ k|of]hgsf] nflu g]kfn ;/sf/n] cfjZostfg';f/ k'g:yfkgf s]Gb| :yfkgf ug]{5 .

-@_ s'g} ;+:yfn] tf]lsP adf]lhd :jLs[lt lnO{ pkbkmf -!_ sf] p2]Zosf]
nflu k'g:yfkgf s]Gb| :yfkgf / ;~rfng ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;~rfng ePsf] k'g:yf{kgf s]Gb|nfO{ sf]ifaf6
cfly{s tyf cGo ;xof]u k|bfg ug{ ;lsg]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhdsf] k'g:yf{kgf s]Gb|df tfnLdsf] Joj:yf dgf]/~hg
tyf ;do ;'lj:tf;+u ljtfpg] ;fwgsf] Joj:yf ug{' kg]{5 .
-%_ k'g:yfkgf s]Gb|sf] Joj:yfkg, ;~rfng tyf cg'udg ;DaGwL Joj:yf tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
%^= ;+/If0f clws[tM ckfËtf ePsf JolQmsf] clwsf/ ;+/If0f ug]{ sfd ;d]tsf] nflu
g]kfn ;/sf/n] k|To]s lhNnfdf ;+/If0f clws[t lgo'Qm ug{ jf s'g} clws[tnfO{ tf]Sg
;Sg]5 .

%&= If]qLo jf :yfgLo ;dGjosf/L lgsfosf] Joj:yfM dGqfnon] If]qLo jf :yfgLo :t/df ckfËtf
;DaGwL sfddf ;xhtf Nofpg] k|of]hgsf] nflu cfjZostfg';f/ ;dGjosf/L lgsfo :yfkgf
ug{ jf ;f] k|of]hgsf] nflu s'g} lgsfo jf sfof{no tf]Sg ;Sg]5 .
%*= ckfËtf ePsf JolQmsf] tYof+s ;DaGwL Joj:yfM -!_ ckfËtf ePsf JolQmx? ;DaGwL
gLlt, of]hgf tyf sfo{qmd th'{df ug{ jf o; P]gåf/f k|bQ xs clwsf/ ;]jf ;'ljwf
;x'lnot k|fKt ug{sf nflu dGqfnon] ckfËtf ePsf] JolQmsf] k|s[lt cg';f/sf] tYof+s ;
+sng, k|zf]wg / cBfjlws ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] tYof+s dGqfnon] k|To]s tLg jif{df k|sfzg
ug'{ kg]{5 .
-#_ o; bkmf adf]lhdsf] tYof+sdf ;dfj]z gePsf ckfËtf ePsf JolQmx?
nfO{ of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf ckfËtf ePsf JolQmnfO{ ;/sf/n] ;do
;dodf pknAw u/fpg] ;]jf ;'ljwf k|bfg ug{ afWo x'g] 5}g .
%(= ljsf; ;xof]udf ckfËtf ;dfj]zLs/0fM g]kfndf sfo{/t ljsf;sf ;fem]bf/ -8]enkd]06
kf6{g/_ n] g]kfnsf] ljsf; sfo{qmddf vr{ ug]{ s"n /sdsf] sDtLdf Ps k|ltzt /sd
ckfËtf ePsf JolQmx?sf] d"nk|jfxLs/0fsf] nflu vr{ ug'{ kg]{5 .

^)= clwsf/ k|Tofof]hgM -!_ dGqfnon] o; P]g cGtu{t cfkm"n] kfPsf] s'g} clwsf/ ;
+/If0f clws[t jf cGo sd{rf/LnfO{ jf s'g} ;+:yfnfO{ tf]lsPsf] zt{ aGb]hdf /xL k|
of]u ug{ kfpg] u/L clwsf/ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ kl/ifb\n] o; P]g cGtu{t cfkm"n] kfPsf] s'g} clwsf/ lhNnf ckfËtff
kl/ifb jf ;+/If0f clws[t jf cGo sd{rf/LnfO{ jf s'g} ;+:yfnfO{ tf]lsPsf]
zt{ aGb]hdf /xL k|of]u ug{ kfpg] u/L clwsf/ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .

^!= cfb]z jf lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ of] P]gadf]lhd ckfË ;+/If0f tyf sNof0fsf/L Joj:yf
ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] ;+/If0f clws[t jf cGo sd{rf/LnfO{ jf s'g} sfof{no jf ;
+:yfnfO{ cfjZos cfb]z jf lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbOPsf] cfb]z jf lgb]{zg kfng ug'{ ;DalGwt
;a}sf] st{Ao x'g]5 .

14
^@= lgod agfpg] clwsf/M o; P]gsf] p2]Zo sfof{lGjt ug{ g]kfn ;/sf/n] lgodx? agfpg
;Sg]5 .

^#= sfo{ljlw agfpg] clwsf/M o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ dGqfnon] of] P]g / o;
P]g cGtu{t ag]sf] lgodfjnLsf] k|lts"n gx'g] u/L cfjZos sfo{ljlw agfO{ nfu"
ug{ ;Sg]5 .

^$= cg';"rLdf x]/km]/ jf yk36 ug{ ;Sg]M g]kfn ;/sf/n] cfjZostfcg';f/ cg';"rLdf
x]/km]/ jf yk36 ug{ ;Sg]5 .

^%= arfpM -!_ ckfË ;+/If0f tyf sNof0f P]g, @)#( vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ ckfË ;+/If0f tyf sNof0f P]g, @)#( adf]lhd eP uP u/]sf sfd sf/jfxLx?
o;} P]g cg';f/ eP u/]sf] dflgg]5 .

cg';"rL
ckfËtfsf] juL{s/0f M
-s_ zf/Ll/s c+ux? / zf/Ll/s k|0ffnLdf ePsf] ;d:of Pj+ sl7gfO{sf k|s[lt cg';f/ ckfËtfnfO{ b]xfo
adf]lhd juL{s/0f ul/Psf] 5 M–
!= zf/Ll/s ckfËtf M–:gfo' df+zk]zL / hf]gL{x? tyf x8\8Lsf] agfj6 Pj+ ;~rfng sfo{x?df ePsf]
;d:ofsf] sf/0faf6 JolQmdf zf/Ll/s c+ux?sf] ;~rfng, k|of]u / lxF88'ndf cfPsf] ;d:of zf/Ll/s
ckfËtf xf] . h:t} M–afn kIf3ft -kf]lnof]_, zf/Ll/s c+u ljlxg, s'i7 k|efj, df+zk]zL ljrng
-Muscular Dystrophy_, hf]gL{ / d]?b08 ;DaGwL :yfoL ;d:of, Sna lkm6 k}tfnf kms{]sf],
l/s]6\; x88L ;DaGwL ;d:ofsf sf/0f pTkGg czQmtf OToflb zf/Ll/s ckfËtf xf] . xf]rf k'8\sfx?
-WHO sf] kl/efiff cg';f/_ klg o; juL{s/0fdf kg{]5g.

@= b[li6 ;DaGwL ckfËtfM– b[li6 ;DaGwL ;d:ofsf sf/0faf6 JolQmdf s'g} klg j:t'sf] cfs[lt,
cfsf/ ?k / /+usf] 1fg gx'g] l:ylt b[li6 ;DaGwL ckfËtf xf] .
of] lgDg b'[O{ k|sf/sf] x'G5 M–
s_ b[li6 ljxLgtf -Blind) M s'g} JolQm cf}iflw, zNo lrlsT;f tyf r:df k|of]u h:tf pkrf/af6
klg b'j} cfFvfn] xftsf] cf}+nf !) lkm6sf] b'/Laf6 5'6\ofpg ;Sb}g cyf{t :g]n]g
rf6{sf] klxnf] nfOgsf] cIf/ -#÷^)_ k9\g ;Sb}g eg] To:tf] cj:yf b[li6ljxLg ckfËtf
elgg]5 .
v_ Go"g b[li6o'Qm –s'g} JolQmsf] cf}ifwL, zNo lrlsT;f tyf r:df k|of]u h:tf pkrf/af6
klg @) lkm6sf] b'/Laf6 xftsf] cf}+nf 5'6\ofpg ;Sb}g cyf{t :g]n]g rf6{sf] rf}yf]
nfOgsf] cIf/ -^÷!*_ k9\g ;Sb}f eg] To:tf] cj:yf Go"g b[li6o'Qm ckfËtf dflgg]5 .

#= ;'gfO{ ;DaGwL ckfËtf M ;'gfO{sf c+ux?sf] jgfj6 Pj+ :j/sf] klxrfg, :yfg, ptf/ r9fj tyf
:j/sf] dfqf / u'0f 5'6\ofpg] sfo{df JolQmdf ePsf] ;d:of ;'gfO{ ;DjGwL ckfËtf xf] .
of] lgDg b'O{ k|sf/sf] x'G5 M–
s_ alx/f M g;'Gg], c:ki6 af]Ng] jf jf]Ng g;Sg] / ;~rf/sf nflu ;f+s]lts efiff k|of]u
ug'{ kg{] JolQm alx/f xf] . *) 8]l;jn eGbf dflysf] Wjlg klg ;'Gg g;Sg]
JolQmnfO{ alx/f dflgg]5 .

15
v_ ;':t >j0fM sfg sddfq ;'Gg] t/ sd ;'g]/ ;kmf;+u af]Ng ;Sg], yf]/} dfq af]Ng
;Sg], ;'GgnfO{ sfgdf >j0f oGq /fVg' kg{] JolQm ;':t >j0f xf] . ^% 8]l;an
b]lv *) ;Ddsf] Wjlg ;'Gg ;Sg] JolQmnfO{ ;':t >j0f dflgg]5 .
$ >j0fb[li6 ljlxg ckfËtf -Deaf Blind_ M ;'gfO{ ;+alGw / b[li6 ;+alGw ckfËtf Ps}
JolQmdf /x]sf] cj:yfnfO{ >j0fb[li6 ljlxg -DeafBlind_ ckfËtf dflgg]5 . o;df b'O{ j6f OlGb|
o ;+alGw ckfËtfsf] ;+o'Qm cGt/s[of /x]sf] x'G5 .

% :j/ af]nfO{ ;DaGwL ckfËtf M :j/ / af]nfO{ ;DaGwL cËx?df pTkGg sfo{ut l;ldttfsf sf/0f
tyf af]Nbf :j/sf] ptf/ r9fadf sl7gfO{, af]nL :ki6 gx'g', af]Nbf zJb jf cIf/ bf]xf]l/g' :j/
af]nfO{ ;DaGwL ckfËtf dflgg]5 .

^= dfgl;s jf dgf];fdflhs ckfËtf M dl:tis / dfgl;s cËx?df cfPsf ;d:of tyf ;r]tg,
cled'lvs/0f, :k'mlt{, :d/0f zlQm, efiff, u0fgf h:tf af}l4s sfo{ ;Dkfbgsf ;Gbe{df cfpg]
;d:ofsf] sf/0fn] pd]/ / kl/l:ylt cg';f/ Jojxf/ ug{ ;d:of x'g] cj:yfnfO dfgl;s jf dgf];fdflhs
ckfËtf dflgg]5 . 5f/] /f]uåf/f pTkGg c;/ -PkLn]K;L_ nfO{ dfgl;s ckfËtf dflgg] 5 .

&= af}l4s ckfËtfM s'g} JolQmdf pd]/sf] a[l4;+u} af}l4s ;r]tgfsf] ljsf; x'g g;sL !* jif{sf]
pd]/ cufj} af}l4s ljsf; gePsf sf/0fn] pd]/ jf jftfj/0f ;fk]If lqmofskfnx? ug{ ;d:of x'g]
cj:yfnfO{ af}l4s ckfËtf dflgg]5 . o;df cl6Hd (Autism), 8fpg l;G8«f]d (Down Syndrom)
cflb ;d]t kb{5g\ . cl6Hd -Autism_ M hGdhft ?kdf s'g} JolQmsf] pd]/sf] ljsf; ;Fu} ;fdfGo
Jojxf/ gb]lvg', c:jefljs k|lts[of b]vfpg', Pp6} lqmof nuftf/ bf]x¥ofO{ /xg', c?;+u w'nldn
gx'g' jf lta| k|lts[of ug'{nfO{ cl6Hd dflgg]5 .

*= cg'a+zLo /Qm>fj -x]df]lkmnLof_ ;+alGw ckfËtfM cg'a+zLo c;/sf sf/0f


JolQmsf] /utdf x'g] Kfm\ofS6/sf] ljrng cfO{ /ut hDg] sfo{df ;d:of pTkGg x'g] zfl//Ls
cj:yfnfO{ cg'a+zLo /Qm>fj ;+alGw ckfËtf -x]df]lkmlnof_ elgG5 .

(= ax'ckfËtfM dfly pNn]lvt dWo] Pp6} JolQmdf b'O{ jf b'O{eGbf a9L k|sf/sf ckfËtfsf]
;d:ofnfO{ ax' ckfËtf dflgg]5 . h:t}M dlitis kIf3ft -Cerebral Palsy_ cflb .

-v_ czQmtfsf] u+eL/tfsf] cfwf/df ckfËtfsf auL{s/0f M


s_ k"0f{ c;Qm ckfËtfM b}lgs lqmofsnfk ;Dkfbg ug{ lg/Gt/ c?sf] ;xof]u lnFbf klg
sl7gfO{ x'g] cj:yfnfO{ k"0f{ czQm ckfËtf dflgg]5 .
v_ clt czQm ckfËtfM a}olQms lqmofsnfkx? ;Dkfbg tyf ;fdflhs lqmofsnfkdf ;
+nUg x'g lg/Gt/ c?sf] ;xof]u lng' kg]{ l:yltnfO{ clt czQm ckfËtf dflgg]5.
u_ dWod ckfËtfM ef}lts ;'ljwf, jftfj/0fLo cj/f]wsf] cGTo, lzIff / tfnLd ePdf c?sf]
;xof]u lnP/ jf glnOsg lgoldt lbgrof{ / ;fdflhs lqmofsnfkdf ;xefuL x'g ;Sg]
cj:yfnfO{ dWod ckfËtf dflgg]5 .
3_ ;fdfGo ckfËdfM ;fdflhs tyf jftfj/0fLo cj/f]w gePdf cfkm} lgoldt lbgrof{ / ;fdflhs
lqmofsnfkdf ;xefuL x'g ;Sg] cj:yfnfO{ ;fdfGo ckfËdf dflgg]5 .

b|i6Jo M
!= JolQmsf] zfl//Ls cËx?sf] agf}6 / sfo{x? eGgfn] z/L/ ;~rfng ;DaGwL, b[li6 ;DaGwL,
:j/ / ;'gfO{ ;DaGwL, dfgl;s, df+;k]zL / :gfo" ;DaGwL / cGo k|0ffnLsf cË / sfo{x?
nfO{ hgfpg]5 .
@= lgoldt lbgrof{sf] sfo{x? / ;fdflhs hLjg If]qdf ;xeflutf eGgfn] JolQmsf] l;sfO{, b}lgs
sfdx?, ;~rf/, rnlkm/, :jo+ x]/rfx , 3/]n' hLjg cGt/ls|of, ;dflxt lzIff, /f]huf/L, ;fd'bflos
Pj+ gful/s hLjgsf If]qsf sfo{x? / ;xeflutfnfO{ hgfpF5 .
#= ljBdfg ;fdflhs Pj+ ef}lts jftfj/0fjf6 l;lh{t cj/f]w eGgfn] dgf];fdflhs, k|ljlw, k|fs[lts tyf
dfgj lgld{t jftfj/0f, wf/0fut, ;]jf k|0ffnL / gLltx?af6 l;h{gf ePsf] cj/f]wnfO{ hgfpF5 .
$= ;xeflutf, ;'ljwf tyf k|ltlglwTj ;d]tsf nflu ;':t dgMl:ylt / k"0f{ czQmtf ePsf ckfËsf xsdf
cfdf,afa' jf k|ToIf ?kdf kfng kf]if0fdf;+nUg JolQmnfO{ cleefjs jf ;/f]sf/jfnf dflgg]5 .

16

You might also like