ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΜΙΑΣ-ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ ΗΘΙΚΑ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Πλούταρχος Πακκίῳ εὖ πράττειν. = Ο Πλούταρχος εύχεται στον Πάκκιο ευτυχία¹.

1. Πρβλ. Πλάτων, Γοργίας 497a,’’ οὐκ ἄρα τό χαίρειν ἐστὶν εὖ πράττειν, οὐδέ τό ἀνιᾶσθαι
κακῶς, ὥστε ἕτερον γίγνεται τό ἡδύ τοῦ ἀγαθοῦ’’.( = Δεν είναι λοιπόν η χαρά ευτυχία
ούτε η λύπη δυστυχία, ώστε αποδεικνύεται ότι άλλο είναι το ηδύ και άλλο το αγαθόν.) Ο
Πλούταρχος ακολουθεί το παράδειγμα του Πλάτωνα, ο οποίος στα προοίμια των
επιστολών του δεν χρησιμοποιούσε τη συνηθισμένη ευχή χαίρειν αλλά προτιμούσε το εὖ
πράττειν , το οποίο σημαίνει “ευτυχία”, “υγεία και ευτυχία”.
2. Περί ευθυμίας = για τη γαλήνη της ψυχής. Στην αρχαιότητα η καθιερωμένη ονομασία για
την “ευτυχία” ήταν ο όρος εὐδαιμονία. Ο όρος αυτός, όπως δείχνει και το δεύτερο
συνθετικό του, συνδέεται με τις μυθολογικοθρησκευτικές δοξασίες ( ειδικότερα με τις
Ορφικές) για την ψυχή. Ο Δημόκριτος ήταν αυτός που χρησιμοποίησε κυρίως τον όρο
εὐθυμίη, λέξη Ομηρική που σημαίνει “καλή καρδιά, καλή διάθεση , μεγάλο θάρρος,
γαλήνη”κ.λπ., όπως και τους όρους εὐεστώ, λέξη δική του που σημαίνει “καλή κατάσταση,
ευστάθεια”, ἀρμονίη, συμμετρίη, ἀταραξίη, ἀθαυμαστίη (αφοβία), ἀθαμβίη ( το να μη
θαμπώνεται, το να μην τρομάζει κάποιος).Με όλες αυτές τις λέξεις ο Δημόκριτος εννοεί
καταστάσεις της ψυχής, καταστάσεις που προέρχονται από τα συναισθήματα της
ευχαρίστησης, της χαράς της ηδονής , από ορισμένες δηλαδή αρμονικές και συμμετρικές
κινήσεις των ατόμων της ψυχής. Κύριος, πάντως, ανάμεσα στους παραπάνω όρους είναι η
εὐθυμίη, που ήταν και τίτλος έργου του Αβδηρίτη φιλοσόφου. Η ψυχική γαλήνη, παρ’ ότι
συνδέεται με τα συναισθήματα της ευχαρίστησης , της χαράς, της ηδονής, δεν ανάγεται
ωστόσο σε αυτά. Είναι χωριστή κατάσταση της ψυχής ή, όπως σημειώνει ο Διογένης
Λαέρτιος αναφερόμενος στο ζήτημα “ο σκοπός (ενν. της ζωής του ανθρώπου για τον
Δημόκριτο) είναι η ευτυχία, η οποία δεν ταυτίζεται με την ηδονή, όπως νόμισαν μερικοί
από παρανόηση, αλλά συνίσταται στην κατάσταση που βρίσκεται η ψυχή όταν ζει σε
γαλήνη και ευστάθεια, χωρίς να ταράζεται από κανένα αίσθημα τρόμου ή από φόβο των
θεών ή οποιοδήποτε άλλο πάθος”.

‘’ το αριστοκρατικό παπούτσι δεν μας απαλλάσσει από την ποδάγρα ούτε το ακριβό
δαχτυλίδι από την παρωνυχίδα ούτε το διάδημα από τον πονοκέφαλο. Τι δύναμη, άλλωστε,
έχουν τα χρήματα ή η δόξα ή η εξέχουσα θέση στην αυλή στο να μας εξασφαλίσουν ψυχική
γαλήνη ή ζωή ακύμαντη, αν δεν είναι αλήθεια ότι η χρήση τους μας είναι ευχάριστη όταν τα
έχουμε και δεν μας λείπουν ποτέ όταν δεν τα έχουμε; Πώς αλλιώς, δηλαδή, μπορεί να
επιτευχθεί αυτό, αν όχι δια της λογικής , που συνήθισε κι ασκήθηκε να συγκρατεί γρήγορα
το παθητικό και άλογο μέρος της ψυχής, στις πολλές περιπτώσεις που ξεφεύγει από τα
όρια, και να μην του επιτρέπει να παρασύρεται από το ρεύμα, απομακρυνόμενο απ’ όσα
έχει; ‘’ (σελ 185)
..τα πάθη της ψυχής, όταν αγριέψουν, δεν κατασιγάζουν εύκολα, παρά μόνο αν υπάρχουν
για χρήση γνωστές και οικείες σκέψεις που να χαλιναγωγούν τα ταραγμένα πάθη. (σελ 185)