Ang panunuring pampanitikan ay isang malalim na paghihimay sa mga akdang

pampanitikan sa pamamagitan ng paglalapat ng iba’t ibang dulog ng kritisismo para sa

mabisang pag-unawa sa malikhaing manunulat at katha. Ang kaalaman sa iba’t ibang pagdulog
ay mahalaga upang magkaroon ang mambabasa ng direksyon sa kung anong lapit at pagdulog
ang dapat gamitin upang maiwasan ang di pagkakaunawan. Nakakatulong din ito upang
maresolba ang kahirapan sa pag-unawa sa binasa. Mahalaga na mayroong kaalaman ang
mambabasa sa kung anong pagdulog ang gagamitin upang makapagsagawa siya ng angkop na
pagsusuri hinggil sa akda.

Ang maikling kwento ay isang maiksing salaysay hinggil sa isang mahalagang

pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon
lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan. Sa pagiging masining nito ang mambabasa
ay nagkakaroon ng kahirapan kung paano unawain ang akda, kaya naman mahalaga na
gumamit ng isang tiyak na pagdulog. Ang pagsusuri sa akda ay isang malaking tulong sa
mambabasa upang lubos niyang maunawaan ang nais ipabatid ng may-akda. Bukod dito,
nagkakaroon ng tamang direksyon ang mambabasa kung paano niya babasahin at bibigyan ng
interpretasyon ang akda.

Ang akdang “Si Ama” ay isang maikling kwento na isinulat ni Edgardo M. Reyes. Isa
itong uri ng maikling kwento na kinapapalooban ng pitong tauhan at may payak na paksa. Ang
paksa dito ay tungkol sa isang amang may kakaibang ugali. Sa panunuring ito, bibigyan ng
pokus ang pagpapaliwanag sa pagdulog na gagamitin. Naglalayon din itong ipaliwanang ang
kabuuang kahulugan ng akda at kung bakit mayroong pag-uugaling kaniya-kaniya ang
pangunahing tauhan. Ang manunuri ay naglalayong magbigay ng konretong interpretasyon
hinngil sa akda kaugnay sa pagdulog na gagamitin.

Ang kwentong “Si Ama” ni Edgardo M. Reyes ay tungkol sa isang ama na kakaiba.
Siya ay kakaiba sapagkat malayo ang kaniyang pag-uugali sa ibang ama. Kakaiba rin ang
kaniyang prinsipyo at paninindigan. Ayaw niyang nangungutang, at nanghihingi ng pera at
tulong sa ibang tao maski sa kaniyang kamag-anak. Hindi rin siya nakikialam sa desisyon ng
kaniyang mga anak lalo na pagdating sa usaping pag-aasawa. Ikinuwento din dito ang
pagliligawan ng kaniyang ama at ina. Buong katapan ding ipinakita ng ama ang kaniyang
totoong pag-uugali mula simula hanggang sa wakas ng kwento. Ipinakita din ang magandang
pag-uugali ng kaniyang ama bilang responsible at masipag
 Ang akdang “Si Ama” ni Edagardo M. Reyes ay isang uri ng maikling kwento na
nagpapahayag tungkol sa isang ama na may paninindigan at prinsipyo sa buhay. Kaiba ito sa
ibang akdang pampanitikan na maikling kwento sapagkat ang hindi ang nagsasalay ang naging
paksa ng akda bagkus siya ay naging tagasiwalat sa buhay ng pangunahing tauhan. Nakapaloob
sa akda ang hindi karaniwang pag-uugali ng isang ama. Ang paglalarawan sa kaniyang ama ay
isang responsible, maprinsipyo, at may paninindigan. Tahasan din ang kaniyang paglalarawan
sapagkat sa unang pangungusap pa lang sa akda ay inilahad na niya kung anong klaseng pag-
uugali mayroon ang kaniyang ama.

Masasabing ang akdang ito ay hango sa buhay ng may-akda na si Edgardo M. Reyes.

Sa akda, inilarawan niya ang kaniyang ama bilang mahigpit sa kaniyang sarili dahil lahat ng
gagawain niya ay may bayad at gayon din sa serbisyo ng ibang tao. Maabilidad at masipag din
ang kaniyang paglalarawan sa kaniyang ama sa akda, At sa panayam ni Romolo P. Baquiran
Jr. kay Edgardo M. Reyes, inilarawan niya na kaniyang ama na pinagsamang tatlong Hitler at
pulidon-pulido kung magtrabaho. Ayon sa sa kaniya, “Hayop magtrabaho iyon, Walang sinabi
ang forearm” (p. 164-165). Halos magkatulad ang kaniyang paglalarawan sa kaniyang ama at
ang ama ng pangunahing tauhan sa akda.

Sinimulan ang akda sa pamamagitan ng direktang paglalarawan sa pag-uugali ng

pangunahing tauhan at winakasan ito sa paraang pagpapanatili sa integridad ng kaniyang ama.
Hindi binago ang paniniwala ng kanilang ama bagkus ay nagbigay ang tagapagsalaysay at ang
ibang tauhang nakapaloob sa kwento ng paggalang at respeto. Walang pagkukunwari at buong
katapatan na winakasan ang akda.

Sosyolohikal-Eksistensyalismong Pagdulog

Sa pagdulog sosyolohikal, tinitingnan ang akda bilang produkto ng kamalayang

panlipunan ng may-akda, kung gayon, ang kaalaman tungkol sa kaganapang panlipunan ang
pinahahalagahan dito. Ang ugnayan ng lipunan at tauhan ang focus dito.

“panganay siya sa pitong magkakapatid, maaga silang naulila sa ama, at natural, mangyari
pa, na siya ang magdala ng pamilya. Nang may kumikita na sa mga kapatid niya ay saka pa
lamang siya nakaisip na mag-asawa”.

Sa siniping linya mula sa akda, nagpapakahulugan ito na naging “breadwinner” ng

pamilya ang pangunahing tauhan. Nang naulila sila sa kaniyang ama at bilang panganay na
anak, natuon sa kaniya ang responsibilidad na tulungan at buhayin ang kanilang pamilya. Mas
inuna niya na makaraos sa hirap ang kanilang pamilya bago niya pinagtuonan ng pansin ang
kaniyang sarili. At dahil dito hindi niya namalayan na sa kaniyang pagdedesisyon ay masyado
siyang naging praktikal. Na kung saan may pananaw ito na dapat ang lahat ay patas. Sa
pagbibigay ng serbisyo dapat lahat ay may angkop na kabayaran. Bunga nito nahubog niya ang
kaugaliang kaniya-kaniya. Ito ay makikita sa unang pangungusap sa unang talata sa akda.

Makikita na may mahalagang gampanin ang lipunan sa pagbuhubog ng personalidad

na tao. Ang tao ay nabubuhay dahil sa lipunang kaniyang kinabibilangan. At ang lipunang ito
ay binubuo ng mga intitusyon tulad ng pamilya, gobyerno, simbahan, edukasyon, batas,
politika, kultura at ekonomiya. At sa mga institusyong ito nahuhubog ang kaugalian at
personalidad ng isang tao sa pamamagitan ng kaniyang pang-araw-araw na pamumuhay.

Ayon kay Hossain (2014), sa kaniyang pananaliksik na may pamagat na Relation

between Individual and Society, man lives in society for his mental and intellectual
development. Society not only fulfils his physical needs and determines his social nature but
also determines his personality and guides the course of development of human mind.
Development of human mind and self is possible only living in society. Society moulds our
attitudes, beliefs, morals, ideals and thereby moulds individual personality. With the course of
living and with the process of socialization man’s personality develops and he became a fully-
fledged individual. Man acquires a self or personality only living in a society.

Sa pananaliksik na ito ni Hossain, napatunayan na ang lipunan ang siyang pangunahing

kadahilaan sa pagbuhog ng personalidad, paniniwala, at pag-uugali ng isang tao. Nang dahil sa
responsibilidad na nakaatang sa kaniya simula nang mamatay ang kaniyang ama, at bilang
panganay na anak, siya na ang bumuhay sa kanilang pamilya. At ang pagiging “bread winner”
ng pamilya ay isang mahirap na trabaho. Kadalasan sila ang nagsasakripisyo upang mabigyan
ng maayos na buhay ang kanilang pamilya. Bunga nito, kalimitan ay nakakaligtaan nila ang
kanilang sarili. At mas pinapairal na nila ang pagiging praktikal sa pagbuo ng desisyon. Na
kapag nasobrahan ay nagiging “egocentric”. Dito nahuhubog ang pag-iisip ng isang tao dahil
sa kaniyang mga karanasan sa lipunang kaniyang ginagalawan. Mapabuti man o mahirap ang
kaniyang mga karanasan ito ay may epekto sa paghubog sa pag-uugali ng isang tao, dahil sa
bawat karanasan tayo ay may natututuhan. Gayun pa man hindi maaaring kondenahin ang
pangunahing tauhan kung bakit ganito ang kaniyang pag-uugali sapagkat bilang isang tao siya
ay may kalayaan magpasya at gumawa ng desisyon sa kaniyang sarili. Dito nakapaloob na ang
tao isang nilalang na may sariling pag-iisip kung kaya’t siya ay may kalayaang pumili ng
kaniyang desisyon. At dito papasok ang pagiging eksistensyalismo ng tao.

Ang batayang prinsipyo sa eksistensyalismo ay pananagutan sa sarili. Itinataguyod sa

pananaw na ito na may mga mapagpipiliang kapasyahan ang tao na ginagawang batayan sa
pagsasakatuparan ng isang desisyon. Ano man ang kaniyang gawin, sabihin, at/o isipin ay
bunga ng kaniyang pansariling kapasyahan, iyon ang kaniyang pinili, kahit ano pang mga
sirkumstansya ang nakapaligid sa kanya; kaya’t ano man ang maging konsekwensya ng
kaniyang ginawa ay kailangan niyang harapin. Narito ang siniping linya na magpapatunay dito.

“Di ko kaya ang hinihingi nila, at kaya ko ma’y di ako lokong magpapalaklak nang gayon sa
mga taong me malalaklak naman sa kani-kanilang bahay. Dalawang manok, kaya kong
magbuwal; kung lalampas pa ro’n ang gusto nila’y sabihin mong kanila ka na at akin ang
dalawang manok ko.”

Sa pahayag na ito may mapagpipiliang desisyon ang Ama, kung ibibigay ba niya o hindi
ang hinihinging dote ng pamilya ng babae, subalit sa huli mas pinili niyang maging praktikal.
Inamin niya sa babae na ayaw niyang ibigay ang hinihingi ng kaniyang magulang. Dahil sa
pagiging rational niya bilang tao may kalayaan siyang magpasya kung ano ang kaniyang nais.
At sa pahayag na ito pinatili niya ang kaniyang kalayaan sa pagdedesiyon. Hindi niya
hinayaang diktahan siya ng magulang ng babae sa kung ano ang kaniyang dapat gawin. Sa
pagiging existensyalismo ng tao ginamit niya ang kaniyang kalayaan na magpasya kung kaya’t
pinanindigan niya ang kaniyang desisyon na ayaw niyang ibigay ang doteng hinihingi ng
magulang ng babae.

“Man is the only creature who governs and directs himself and his action, who sets up
ends for himself and his purpose, and who freely orders means for the attainment of his aims.”

- Immanuel Kant

Ang tao ay natutuo mula sa kaniyang lipunan, at dahil sa lipunan nahuhubog ang
personalidad, paniniwala, at pag-iisip ng tao. Kapag ganap nang may natutuhan at nahubog ang
buong pagkatao, unti-unti na niyang nadidiskubre ang kanilang tungkulin at kasabay nito ang
kaniyang kakayahang mag-isip at pumili ng desisyon. Sa akda, nagkaroon ng ganoong pag-
uugali at pag-iisip ang pangunahing tauhan sapagkat ang kaniyang personalidad ay nahubog
mula sa kaniyang karanasan sa lipunang kaniyang ginagalawan. Bunga nito, may matatag
siyang paninindigan sa mga desisyong kaniyang pinipili.