ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

 Το ακτίνιο ως μονάδα μέτρησης γωνιών:

Το ακτίνιο (ή rad) είναι η γωνία που, όταν γίνει ρ ρ

επίκεντρη κύκλου (Ο, ρ), βαίνει σε τόξο που έχει 1 rad
μήκος ίσο με την ακτίνα ρ του κύκλου αυτού. ρ
Η γωνία α (rad) μετατρέπεται σε μοίρες  
 
και αντιστρόφως σύμφωνα με τον τύπο: 
 180

 Βασικές τριγωνομετρικές ταυτότητες:

ημ 2 x  1  συν 2 x
 ημ 2 x  συν 2 x  1  
συν 2 x  1  ημ 2 x
 1
εφx  σφx
ημx συνx 
 εφx  σφx  εφx  σφx  1  
συνx ημx x  1
 x
εφ 2 x 1
 ημ 2 x  συν 2 x 
1  εφ 2 x 1  εφ 2 x

 Χρήσιμος πίνακας: Οι τριγωνομετρικοί αριθμοί των βασικών γωνιών.

μοίρες 0 30 45 60 90

π   
rad 0
6 4 3 2
1 2 3
ημ 0 1
2 2 2
3 2 1
συν 1 0
2 2 2
3
εφ 0 1 3 Δεν ορίζεται
3
3
σφ Δεν ορίζεται 3 1 0
3

3
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

 Ο τριγωνομετρικός κύκλος: ημ

Τριγωνομετρικός κύκλος ονομάζεται ο κύκλος 1

με κέντρο την αρχή Ο (0, 0) ενός συστήματος
αξόνων και ακτίνα ρ = 1.
Ο οριζόντιος άξονας ονομάζεται άξονας συνημιτόνων -1 1 συν
και ο κατακόρυφος, άξονας ημιτόνων.
Επομένως:  1  x  1 και  1  x  1

Σχόλιο: Με βάση τα παραπάνω, μπορούμε εύκολα να βρούμε -1

το πρόσημο όλων των τριγωνομετρικών αριθμών σε
οποιοδήποτε τεταρτημόριο αλλά και τους τριγωνομετρικούς
αριθμούς πολλών ακόμη χαρακτηριστικών γωνιών.

Παραδείγματα:

Α) Στο πρώτο τεταρτημόριο τα ημ, συν, εφ και σφ είναι θετικά, ενώ στο δεύτερο τα ημ
είναι θετικά και τα συν, εφ, σφ είναι αρνητικά.

3 3  0
Β)   1 ,  0,    0
2 2   1

 Αναγωγή στο 1ο τεταρτημόριο:

Ο υπολογισμός των τριγωνομετρικών αριθμών μη βασικών γωνιών, γίνεται με τη βοήθεια των

παρακάτω κανόνων.

Κανόνας 1ος: Οι παραπληρωματικές γωνίες (άθροισμα 180 ) έχουν το ίδιο ημ και αντίθετους
όλους τους άλλους τριγωνομετρικούς αριθμούς.

ημω  ημπ  ω !               

Παραδείγματα:

3 1
Α) 120   60  ,  120   60  
2 2

3  3   2 3  3  
Β)           ,           1
4  4  4 2 4  4  4

4
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

Κανόνας 2ος: Οι αντίθετες γωνίες έχουν το ίδιο συν και αντίθετους όλους τους άλλους
τριγωνομετρικούς αριθμούς.

ημ ω  ημω     !        

Παραδείγματα:

Α)   30   30     30   30 

1 3
,
2 2

   2   
Β)        ,        1
 4 4 2  4 4

Κανόνας 3ος: Στις συμπληρωματικές γωνίες (άθροισμα 90 ) το ημ καθεμιάς ισούται με το

συν της άλλης και η εφ καθεμιάς ισούται με τη σφ της άλλης (και το
αντίστροφο).

π       
ημω  συν  ω                   
2  2  2  2 

Παραδείγματα:

3
Α)  60   30  ,  60   30  3
2

  1   3
Β)     ,    
3 6 2 3 6 3

Κανόνας 4ος: Στις γωνίες μεγαλύτερες των 360ο δεν μας απασχολεί πόσους πλήρεις κύκλους
έχουμε διαγράψει.

ημκ  360  ω   εφκ  360  ω  

,
συν κ  360  ω   σφκ  360  ω  

Παραδείγματα:

Α)  390   360  30   30   765   2  360  45   45  1

1
,
2

5    25    3
Β)     2      0 ,     2  2     
2  2 2 6  6 6 2

5
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

Κανόνας 5ος: Αν η γωνία είναι της μορφής    ή 2   , τότε ο τριγωνομετρικός

αριθμός παραμένει ίδιος και αλλάζει από ημ σε συν, από εφ σε σφ και
 3
αντίστροφα όταν η γωνία είναι της μορφής  ή  .
2 2
ΠΡΟΣΟΧΗ: Το πρόσημο εξαρτάται από το τεταρτημόριο στο οποίο
βρίσκεται η γωνία του αρχικού τριγωνομετρικού αριθμού.

Παραδείγματα:

Α)  210   180  30   30  

1
2

Β) 135   90  45   45 

2
2

4    3
Γ)           
3  3 3 2

4  3   
Δ)          3
3  2 6 6

6
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΟΙ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ

Ορισμός: Μία συνάρτηση f με πεδίο ορισμού το Α λέγεται περιοδική, όταν υπάρχει

πραγματικός αριθμός Τ > 0 τέτοιος, ώστε για κάθε xΑ να ισχύει:
i) x + T  A, x – T  A
και ii) f x  T   f x  T   f x 
Ο πραγματικός αριθμός Τ λέγεται περίοδος της συνάρτησης f.

 Η συνάρτηση ημίτονο

Η συνάρτηση ημίτονο είναι η συνάρτηση που αντιστοιχίζει κάθε αριθμό x στο ημx (x rad)
και συμβολίζεται με ημ.
f :    1, 1 με f x   x

Η συνάρτηση ημίτονο έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

 Είναι περιοδική με περίοδο Τ = 2π.

   3 
 (Μονοτονία) Είναι γνησίως αύξουσα στα διαστήματα 0,  και  , 2 
 2  2 
  3 
και γνησίως φθίνουσα στο διάστημα  , .
2 2 
   
 (Ακρότατα) Παρουσιάζει μέγιστο για x  , το f      1
2 2 2
3  3  3
και ελάχιστο για x  , το f      1
2  2  2
 (Συμμετρίες) Είναι περιττή, δηλ. έχει κέντρο συμμετρίας το σημείο O0, 0 .

Τα προηγούμενα συμπεράσματα συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα:

 3
x 0 π 2π
2 2
1
(max)
ημx
0 0 (min) 0
-1

y
1

- π/2 π/2 π 3π/2 2π x

-1

7
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

 Η συνάρτηση συνημίτονο

Η συνάρτηση συνημίτονο είναι η συνάρτηση που αντιστοιχίζει κάθε αριθμό x στο συνx (x
rad) και συμβολίζεται με συν.
f :    1, 1 με f x   x

Η συνάρτηση συνημίτονο έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

 Είναι περιοδική με περίοδο Τ = 2π.

 (Μονοτονία) Είναι γνησίως φθίνουσα στο διάστημα 0,  
και γνησίως αύξουσα στο διάστημα  , 2  .
 (Ακρότατα) Παρουσιάζει μέγιστο για x  0 ή x  2 , το f 0  f 2    0   2  1
και ελάχιστο για x   , το f      1
 (Συμμετρίες) Είναι άρτια, δηλ. έχει άξονα συμμετρίας τον y΄y.

Τα προηγούμενα συμπεράσματα συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα:

 3
x 0 π 2π
2 2
1 1
(max) (max)
συνx
0 (min) 0
-1

y
1

- π/2 π/2 π 3π/2 2π x

-1

Σχόλιο: Σε μία συνάρτηση της μορφής: f x    x  , όπου ρ, ω > 0

 Το ρ καθορίζει τη μέγιστη (ρ) και την ελάχιστη τιμή (- ρ) της συνάρτησης και
ονομάζεται πλάτος.
 2 
 Το ω καθορίζει την περίοδο της συνάρτησης  T  .
  

Τα ίδια ισχύουν και για μία συνάρτηση της μορφής: f x    x  , όπου ρ, ω > 0

8
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

 Η συνάρτηση εφαπτομένη

x
Η συνάρτηση εφαπτομένη συμβολίζεται με εφ και ορίζεται ως εξής: x  , x  0
x
f : x   / x  0   με f x   x

Η συνάρτηση εφαπτομένη έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

 Είναι περιοδική με περίοδο Τ = π.

  
 (Μονοτονία) Είναι γνησίως αύξουσα στο διάστημα   ,  .
 2 2
 
 (Ασύμπτωτες) Οι ευθείες x   και x  λέγονται κατακόρυφες ασύμπτωτες.
2 2
 (Συμμετρίες) Είναι περιττή, δηλ. έχει κέντρο συμμετρίας το σημείο O0, 0 .

 Η συνάρτηση συνεφαπτομένη

x
Η συνάρτηση συνεφαπτομένη συμβολίζεται με σφ και ορίζεται ως εξής: x  , x  0
x
f : x   / x  0   με f x   x

Η συνάρτηση συνεφαπτομένη έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

 Είναι περιοδική με περίοδο Τ = π.

 (Μονοτονία) Είναι γνησίως φθίνουσα στο διάστημα 0,   .
 (Ασύμπτωτες) Οι ευθείες x  0 και x   λέγονται κατακόρυφες ασύμπτωτες.
 (Συμμετρίες) Είναι περιττή, δηλ. έχει κέντρο συμμετρίας το σημείο O0, 0 .

Γραφική παράσταση της f  x   x Γραφική παράσταση της f  x   x

-π - π/2 0 π/2 π -π - π/2 0 π/2 π

9
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Ποια είναι η μέγιστη και ελάχιστη τιμή των παρακάτω παραστάσεων; Ποια είναι η
περίοδος των παρακάτω παραστάσεων; Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της f σε
διάστημα πλάτους μιας περιόδου.
i.f(x) = 4ημx ii.f(x) = 0,6ημx iii.f(x) = -3ημx
x
iv.f(x) = ημ4x v.f(x) = ημ vi.f(x) = 2ημ3x
2
x x
vii.f(x) = 3ημ viii.f(x) = -3ημ ix.f(x) = -4ημ4x
4 3
x.f(x) = 2ημx + 1 xi.f(x) = 3ημx – 4 xii.f(x) = -2ημx + 3
xiii.f(x) = -4ημx – 2 xiv.f(x) = 3ημ2x + 2 xv.f(x) = -2ημ3x + 3
     
xvi.f(x) = ημ  x   xvii.f(x) = 2ημ  x   xviii.f(x) = 3ημ  x   + 1
 3  4  6

2. Ποια είναι η μέγιστη και ελάχιστη τιμή των παρακάτω παραστάσεων; Ποια είναι η
περίοδος των παρακάτω παραστάσεων; Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της f σε
διάστημα πλάτους μιας περιόδου.
i.f(x) = 3συνx ii.f(x) = 0,7συνx iii.f(x) = -3συνx
x
iv.f(x) = συν4x v.f(x) = συν vi.f(x) = 2συν4x
3
x x
vii.f(x) = 3συν viii.f(x) = -2συν ix.f(x) = -4συν2x
4 2
x.f(x) = 2συνx + 2 xi.f(x) = 4συνx – 3 xii.f(x) = -2συνx + 1
xiii.f(x) = -4συνx – 1 xiv.f(x) = 2συν3x + 3 xv.f(x) = -2συν4x + 4
       
xvi.f(x) = συν  x   xvii.f(x) = 3συν  x   xviii.f(x) = 4συν  x   – 2
 6  4  2

3. Ποια είναι η περίοδος των παρακάτω παραστάσεων; Να σχεδιάσετε τη γραφική

παράσταση της f σε διάστημα πλάτους μιας περιόδου.
i.f(x) = 2 + εφx ii.f(x) = 2 – εφx iii.f(x) = -2 + εφx
iv.f(x) = -2 – εφx v.f(x) = -εφ4x vi.f(x) = εφ3x
x
vii.f(x) = εφ viii.f(x) = 1 + σφx ix.f(x) = 1 – σφx
2
x.f(x) =-1 + σφx xi.f(x) = -1 – σφx xii.f(x) = -σφ2x
x  
xiii.f(x) = -σφ3x xiv.f(x) = σφ xv.f(x) = εφ  x  
3  6
     
xvi.f(x) = σφ  x   xvii.f(x) = σφ  x   xviii.f(x) = εφ  x  
 4  3  2

4. Έστω η συνάρτηση f(x) = (α+1)συν(βπx), όπου α και β είναι πραγματικοί αριθμοί. Αν

η μέγιστη τιμή της f(x) είναι 3 και η περίοδός της είναι 4, να αποδείξετε ότι α = 2 και
1
β= . (Πανελλήνιες)
2

10
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

5. Να βρείτε τις εξισώσεις των ημιτονοειδών καμπύλων.

i. ii.π/8,π/4,3π/8,π/2

3
2

  2
2

iii. iv.

9
2 2

3 3 6  3 4
2

v. vi.



2 
 3  3 2
4 4 2 2

11
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

6. Να βρείτε τις εξισώσεις των συνημιτονοειδών καμπύλων.

i. ii.


 2 2 
 3 
3
2 2 4
4

iii. π/6,π/3,π/2,2π/3 iv.

 3 4

2

12
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ

 x  2  

 x     ή ,  
 x  2     


 x    x  2   ,   

 x    x     ,  

 x    x     ,  

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ:

Για να λύσουμε μία τριγωνομετρική εξίσωση πρέπει να τη μετασχηματίσουμε κατάλληλα έτσι,

ώστε να έχουμε ίδιους τριγωνομετρικούς αριθμούς. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια των παραπάνω
τύπων υπολογίζουμε τον άγνωστο.

Απαραίτητα, πρέπει να θυμόμαστε:

Α) τους τριγωνομετρικούς αριθμούς των βασικών γωνιών

Β) τους γνωστούς, από την Α΄ Λυκείου, τύπους:

 2 x  1   2 x
  2 x   2 x  1
 2 x  1   2 x
x x
 x  και x 
x x
1
x 
x
 x  x  1
1
x 
x
 2 x 1
  2 x  και  2 x 
1   2 x 1   2 x

Γ) τους γνωστούς τύπους για τις αντίθετες γωνίες:

  x    x 
  x     x  !
  x    x 
  x    x 

13
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

Δ) τους γνωστούς τύπους για τις συμπληρωματικές γωνίες:

 
       
2 
 
       
2 
 
       
2 
  
       
2 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Δεν ξεχνώ να πάρω περιορισμούς.

 Όταν εμφανίζεται f x  , πρέπει: f x   0

 Όταν εμφανίζεται f x  , πρέπει: f x   0

Στο τέλος, πρέπει να ελέγξουμε αν οι λύσεις που βρήκαμε είναι δεκτές ή όχι.

Σχόλιο: Αν η άσκηση μας ζητά να λύσουμε μία εξίσωση σε ένα συγκεκριμένο διάστημα, πρέπει
επιπλέον να υπολογίσουμε ποια – ες από τις ακέραιες τιμές επιτρέπεται να πάρει το κ.

14
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να λύσετε τις εξισώσεις

1 3 2
i.ημx = 1 ii.ημx = iii.ημx =  iv.ημx = 
2 2 2

2. Να λύσετε τις εξισώσεις

1 1 3
i.συνx = 1 ii.συνx = iii.ημx =  iv.ημx = 
2 2 2

3. Να λύσετε τις εξισώσεις

i.εφx = 1 ii.εφx = -1 iii.εφx = 3 iv.εφx = - 3

4. Να λύσετε τις εξισώσεις

3
i.σφx = 0 ii.σφx = -1 iii.σφx = iv.σφx = - 3
3

5. Να λύσετε τις εξισώσεις

i.(2συνx – 2 )(1 + ημx) = 0 ii.(2ημx – 1)(2συνx – 3 ) = 0
iii.(1 + σφx)( 3 + εφx) = 0 iv.(σφ2x – 3)(2συνx – 1)εφx = 0

6. Να λύσετε τις εξισώσεις

x 3x
i.2συν5x = 2 ii.  1 0 iii. 2  30
3 5

7. Να λύσετε τις εξισώσεις

  1  
i.   2 x     ii. 3  2  x    0
 6 2  3
  3
iii.    2 x  
6  3

8. Να λύσετε τις εξισώσεις

i.2ημ2x – 3ημx + 1 = 0 ii.2συν2x + 1 = -3συνx
iii.3εφ2x + 2 3 εφx = 3 iv.εφ4x – 4εφ2x + 3 = 0

9. Να λύσετε τις εξισώσεις

i.ημ2x + 3συν2x = 2 ii.3ημ2x + 4συνx = 3
iii.2ημ2x = 3(1 – συνx) iv.1 + συνx + ημ2x = 0 (Πανελλήνιες)

10. Να βρείτε για ποιες τιμές του x, καθεμιά απο τις επόμενες συναρτήσεις έχει μέγιστη
και για ποιες την ελάχιστη τιμή της:
 3 
i.f(x) = 4ημ  2 x   , 0  x < 2π ii.g(x) = 2συν   x  , 0  x < 2π
 2 

15
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

11. Η ημερήσια ένταση του ρεύματος σε ένα κύκλωμα (σε Αμπέρ) δίνεται από τον τύπο
h
Ι = 20 + 10ημ , όπου h ο χρόνος σε ώρες και h = 1 αντιστοιχεί στο χρονικό διάστημα
12
00:00 με 01:00.
α)Να βρείτε ποιες ώρες η ένταση του ρεύματος φτάνει στα 30 Αμπέρ.
β)Να βρείτε ποια ώρα η ένταση του ρεύματος γίνεται μέγιστη και πόσα αμπέρ είναι αυτή.

12. Να λύσετε τις εξισώσεις

   
i.συνx – ημ  2 x    0 ii.συν2x + ημ  x   = 0
 3  4
   
iii.σφx+εφ  4 x    0 iv.εφx – σφ  3 x    0
 6  3

13. Να λύσετε τις εξισώσεις

i. 3 συνx – ημx = 0 (Πανελλήνιες.) ii. 3 ημx + συνx = 0

14. Να λύσετε τις εξισώσεις

i.2ημxσυνx = 3 ημx ii.2ημxσυνx = 2 συνx
2
iii. 3 συν x + ημxσυνx = 0 iv.2ημ3x = ημx
3
v.4συν x = 3συνx vi.ημ4x = ημx
vii.σφxσυνx + 1 = συνx + σφx viii.εφxσυνx + 1 = συνx + εφx
ix.2ημxσυνx + 2ημx – συνx – 1 = 0 x.ημxσυνx + ημx = ημ2x + συνx
xi.2ημxσυνx – 2 συνx – 2ημx + 2 = 0
xii.2ημxσυνx – 2 2 ημx – 3 συνx + 6 = 0

1
15. Να βρείτε τις λύσεις της εξίσωσης συνx = στο διάστημα (2π, 3π).
2

16. Να βρείτε τις λύσεις της εξίσωσης 3 συνx – ημx = 0 στο διάστημα (0, 3π).
(Πανελλήνιες)

17. Να λύσετε την εξίσωση εφxσφ3x = 1 στο διάστημα [0, 2π).

 
18. Να λύσετε την εξίσωση ημx = -συν  2 x   στο διάστημα [0, 2π).
 3

19. Να λύσετε τις εξισώσεις

π 
3ημx - 2ημ  x 
     2  1
i.ημ  x   – ημ = ημ  x   ii. 
 2 2  2  (   x )   (   x ) 2
x  3 x   
iii. 2 2    0 iv.συν2  x   – 2συνx + 2 = 0
2  2 2  2

16
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

20. Να λύσετε τις εξισώσεις

       
i.ημ100  3 x   + συν50  x   = 0 ii.συν  x   + συν  2 x   = 2
 2  3  3  6
iii.σφx = 2 συνx iv. 3 εφx = 2ημx
   
v.συν2x + ημ22x = 1 vi.ημ2  3 x   – ημ2  x   = 0
 3  3
1
vii.ημ4x – συν4x = viii.ημ3x – συν3x = ημx
2
3 1
ix.ημxεφx = x.3 – εφx =
2  2 x
   
xi.εφ  x   σφ  2 x   = 1 xii.3εφx + 3σφx = 4 3
 4  3
xiii.1 + 3 = 3 εφx + σφx xiv.ημ4x – ημ2x – 12συν2x + 9 =0
xv.ημ2x – ( 3 + 1)ημxσυνx + 3 συν2x = 0 xvi. 1  x = ημx

21. Να λύσετε τις εξισώσεις

1 x
i.ημx + συνx = ii.σφx + =2
x 1  x

22. Να λύσετε τις εξισώσεις στο διάστημα [0, 2π].

x 1  x x
i.εφx + =2 ii.  4
1  x x 1  x

23. Να δείξετε ότι η εξίσωση x2 – 2συνω x + συν2ω = 0 έχει διπλή ρίζα.

1
Να βρεθεί ο ωÎ(0, 2π) ώστε η ρίζα να είναι το ρ = .
2

 3
24. Δίνεται η εξίσωση ημx – εφωσυνx = ημxσυνx – 1, ωÎ[0, 2π] με ω ≠ και ω ≠ .
2 2
Αν μία ρίζα της εξίσωσης ειναι ρ = 2π, να βρεθεί ο ω.

25. Να λύσετε την εξίσωση ημx + συνx = 1 στο διάστημα [0, 2π).

17
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΑΘΡΟΙΣΜΑΤΟΣ ΓΩΝΙΩΝ

             

             

  
      
1    

    1
      
  

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ:

Στην παράγραφο αυτή, συναντάμε κυρίως αποδεικτικές ασκήσεις.

Για να αποδείξουμε μία ισότητα, ακολουθούμε μία από τις παρακάτω μεθόδους:

 Ξεκινάμε από το ένα μέλος (συνήθως εκείνο με τις περισσότερες πράξεις) και με διαδοχικές
ισότητες καταλήγουμε στο άλλο.

 Ξεκινάμε πρώτα από το ένα μέλος, με διαδοχικές ισότητες καταλήγουμε σε μία παράσταση
και στη συνέχεια με αφετηρία το άλλο μέλος καταλήγουμε και πάλι στην ίδια παράσταση.

 Ξεκινάμε από την ισότητα που θέλουμε να αποδείξουμε και με διαδοχικές ισοδυναμίες  
x
καταλήγουμε σε έναν ισχυρισμό, ο οποίος γνωρίζουμε ότι ισχύει (π.χ. x  ή μία
x
δεδομένη σχέση που πιθανόν να δίνει η άσκηση).

 Ξεκινάμε από έναν ισχυρισμό, ο οποίος γνωρίζουμε ότι ισχύει: (π.χ.  2 x   2 x  1 ή
μία δεδομένη σχέση που πιθανόν να δίνει η άσκηση) και με διαδοχικές ισοδυναμίες  
καταλήγουμε στην ισότητα που θέλουμε να αποδείξουμε.

Σχόλιο: Αν η άσκηση αναφέρεται σε γωνίες τριγώνου, συνήθως ξεκινάμε από τη γνωστή σχέση:
      .

18
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να υπολογίσετε, χωρίς υπολογιστή τσέπης, την τιμή των παραστάσεων.

 15   15 
i.συν73συν17 - ημ73ημ17 ii.συν συν – ημ ημ
16 16 16 16
 2  2
iii.ημ50ημ70 - συν50συν70 iv. ημ ημ – συν συν
9 9 9 9
   
v.συν συν + ημ ημ vi.συν55συν10 + ημ55ημ10
3 12 3 12
vii.συν33συν12 – συν57ημ12

2. Να υπολογίσετε, χωρίς υπολογιστή τσέπης, την τιμή των παραστάσεων.

   
i.ημ17συν13 + συν17ημ13 ii.ημ συν - συν ημ
4 12 4 12
   
iii.ημ75συν15 – συν75ημ15 iv.ημ συν + συν ημ
4 12 4 12

3. Να υπολογίσετε, χωρίς υπολογιστή τσέπης, την τιμή των παραστάσεων.

 
  
 74  14 9 18
i. ii.
1   7414  
1   
9 18
 
  
 20   25 3 12
iii. iv.
1   20 25  
1   
3 12
 37 23  1  7 37  1
v. vi.
 37   23  7   37

4. Να γράψετε σε απλούστερη μορφή τις παραστάσεις.

 
i.συν(α + )συνα + ημ(α +
)ημα ii.συν2xσυνx - ημ2xημx
6 6
iii.ημ(α + β)συνα - ημασυν(α + β) iv.ημ5ασυν3α + συν5αημ3α
 
   a   
3   3x 5 x  1
v. vi.
   5 x   3x
1     a   
3 

5. Να αποδείξετε ότι
 
i.ημ2(x + ) - ημ2(x - )= 3 ημxσυνx
3 3
 
ii.συν(ω + ) - συν(ω - ) = - ημω
6 6

19
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

 
iii.συν( + α) - ημ(- α) = 0
4 4
iv.(συνα - ημα) (συνβ - ημβ) = συν(α - β) - ημ(α + β)
v.ημ(α + β) . ημ(α – β) = ημ2α – ημ2β
vi.συν(α + β) . συν(α – β) = συν2α – συν2β
vii.ημ(α – β)συνβ + ημβσυν(α – β) = ημα
viii.ημ(60 – α) συν(30 + α) + ημ(30 + α)συν(60 – α) = 1
ix.συν(36 – α) συν(36 + α) + συν(54 – α) συν(54 + α) = συν2α
x.συν(45 – α) συν(45 – β) – ημ(45 – α) ημ(45 – β) = ημ(α + β)
xi.(συνx + ημx)(εφ(45 - x) = συνx – ημx
xii.συνx + συν(120 + x) + συν(240 + x) = 0
xiii.συν(α + β)ημ(α – β) = συναημα – συνβημβ
xiv.συν(α + β) + ημ(α – β) = (συνα + ημα)(συνβ – ημβ)

6. Να υπολογίσετε, χωρίς τη χρήση υπολογιστών τσέπης, τους τριγωνικούς αριθμούς των

75 και 210.

7. Να αποδείξετε ότι
 (   ) 2 (   )
i.  1     ii.    
    (   )   (a   )
 (   )  2   2 
iii.     iv.   (   )   (   )
   1   2   2 
 (   )  2   (   ) 
v. 
 (    )  2   (    ) 

8. Να υπολογίσετε τους τριγωνικούς αριθμούς της γωνίας α + β, αν:

5 4 3 
i.ημα = - , συνβ = , < α < 2π και 0 < β <
13 5 2 2
3 8 3 
ii.ημα = - , συνβ = - , π < α < και <β<π
5 17 2 2

2 1
9. Αν για τις οξείες γωνίες α, β ισχύει ότι συνα = και ημβ = , τότε:
2 2
α) να υπολογίσετε το συν(α – β)
6
β) να αποδείξετε ότι συν(α – β) + ημ(α – β) =
2
(Πανελλήνιες)

1 1
10. Αν για τις οξείες γωνίες α, β ισχύει ότι εφα = και εφβ = , τότε:
2 3
α) να υπολογίσετε το εφ(α – β)
β) να αποδείξετε ότι εφ(α + β) = 1
γ) να αποδείξετε ότι οι γωνίες 2α και 2β είναι συμπληρωματικές.
(Πανελλήνιες)

20
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

 1
11. Αν α + β = και εφα = να βρείτε την εφβ.
4 3

2
12. Αν x – y = 60 και εφy = να βρείτε την εφx.
5

13. Να λύσετε τις εξισώσεις

 
i.ημx = συν(x - ) ii. 3 ημx = συν(x - )
6 3
  
iii.εφx – εφ( - x) = 2 iv.εφ( - x) – εφ( + x) = -2 3
4 4 4
3
v.εφ(x + α) = 7, όταν εφα = vi.ημ(x – α) + 2ημ(x + α) = 0, αν εφα = -3
4
   
vii.ημ + εφx συν =1 viii.συν(x + ) + συν(x – )= 2
12 12 4 4
ix.ημ(x + 60) = συν(x + 60) + συν(x - 60)
 
x.ημ(x + )= 6 συνx + ημ( - x), με x[0, 2π)
4 4
   
xi.ημ( + 2x) . ημ( + x) + ημ( – 2x) . ημ( – x) = 1
4 3 4 6

14. Δίνεται η εξίσωση 3 συνx – ημx = 0

α)Να λύσετε τη εξίσωση στο 
β)Ποιες από τις λύσεις της παραπάνω εξίσωσης ανήκουν στο διάστημα (0, 3π).
(Πανελλήνιες)

  4x
15. i.Να αποδείξετε ότι εφ(x – ) + εφ(x + )= .
4 4 1   2 x
 
ii.Να λύσετε την εξίσωση εφ(x – ) + εφ(x + ) = -2 3
4 4
(Πανελλήνιες)

16. Να λύσετε τις εξισώσεις

i. 3 ημx + συνx = 1 ii.3ημx – 3 συνx = 3
iii.ημx + συνx = 2 iv.ημx – συνx = 1
v.ημx + 3 συνx = 2 vi.ημ5x + 3 συν5x = 3

17. Δίνεται η συνάρτηση f(x) = ημx + 3 συνx.

i.Να μετατρέψετε τη συνάρτηση f στη μορφή ρημ(x + φ), όπου ρ και φ πραγματικοί
αριθμοί και ρ > 0.
 
ii.Να αποδείξετε ότι f(-x) + f(x – ) = 2συν(x - ).
3 6

iii.Να λύσετε την εξίσωση f(x) + f(x – ) = 0.
2

21
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ


18. Αν α – β = να δείξετε ότι (1 – σφβ)(1 – σφα) = 2
4

19. Αν α – β = 60 να δείξετε ότι (συνα + συνβ)2 + (ημα + ημβ)2 = 3


20. Αν α + β = να δείξετε ότι (σφβ + 3 )(σφα – 3 ) = -4
6

21. Αν α + β = 225 να δείξετε ότι (1 + σφβ)(1 + σφα) = 2σφα . σφβ

22. Αν 3ημβ = ημ(2α + β), να αποδείξετε ότι εφ(α + β) = 2εφα.

23. Αν 2ημβ = ημ(2α + β), να αποδείξετε ότι εφ(α + β) = 3εφα.

24. Αν συν(α+β) = συνα . συνβ, να δείξετε ότι ημ2(α+β) = (ημα + ημβ)2

1 13  3
25. Αν είναι συνα = , συν(α – β) = και 0 < α < , < β < 2π, να υπολογιστεί το συνβ.
7 14 2 2

26. Να δείξετε ότι σε κάθε τρίγωνο ΑΒΓ ισχύει: εφ2Α + εφ2Β + εφ2Γ = εφ2Α εφ2Β εφ2Γ.

27. Σε κάθε τρίγωνο ΑΒΓ ισχύει: ημΑημ(Β + Γ) ημΒημ(Γ – Α) + ημΓημ(Α – Β) = 0.

28. Αν Α, Β, Γ γωνίες μη ορθογωνίου τριγώνου ΑΒΓ, να δείξετε ότι

 (   )  (  )  (  )
   2
  

29. Σε κάθε τρίγωνο ΑΒΓ, να αποδείξετε ότι

     (   )   (  )
 
     (   )   (  )

30. Αν α + β = γ, να αποδείξετε ότι εφγ – εφα – εφβ = εφα . εφβ . εφγ

31. Αν α + β + γ = 90 να αποδείξετε ότι

α)εφαεφβ + εφβεφγ + εφγεφα = 1
β)σφα + σφβ + σφγ = σφασφβσφγ

  2 1 2 
32. Αν 0 < x < ,0<y< , εφx = και εφy = , να αποδείξετε ότι x – y = .
2 2 2 1 2 4

33. Έστω ημx + συνy = κ και συνx + συνy = λ.

 2  2
i.Να αποδείξετε ότι συν(x – y) = 1
2
ii.να υπολογίσετε τη διαφορά x – y για κ = - 2 και λ = 1.

22
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΗΣ ΓΩΝΙΑΣ 2α

 2   2

  2  2    2  2 2  1
1  2 2


2  2  1
  2   2 
1   2 2

Σχόλια: i) Οι παραπάνω τύποι δεν μετατρέπουν μόνο τη γωνία 2α σε α, αλλά οποιαδήποτε γωνία
  
στο μισό της  π.χ.   , 4  2 κ. ο. κ. .
 2 
 
Παραδείγματα:   2   ,  4  2 2   2
2 2

ii) Εφαρμόζοντας τους παραπάνω τύπους προς την αντίθετη κατεύθυνση, μπορούμε να
μετατρέψουμε οποιαδήποτε γωνία στο διπλάσιό της.

1   2 1   2
  2   2 
2 2

1   2 1   2
  2   2 
1   2 1   2

Σχόλια: i) Οι παραπάνω τύποι δεν μετατρέπουν μόνο τη γωνία α σε 2α, αλλά οποιαδήποτε γωνία
  
στο διπλάσιό της  π.χ.   , 2  4 κ. ο. κ. .
 2 
 1   1   4
Παραδείγματα:  2  ,  2 2 
2 2 2

ii) Εφαρμόζοντας τους παραπάνω τύπους προς την αντίθετη κατεύθυνση, μπορούμε να
μετατρέψουμε οποιαδήποτε γωνία στο μισό της.

Άλλοι χρήσιμοι τύποι:

  3  3  4 3  3  4 3  3

2 1   2
  2   2 
1   2 1   2

23
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ:

Α) Τριγωνομετρικές εξισώσεις: Αρχικά, με τη βοήθεια των παραπάνω τύπων, μετασχηματίζουμε

την εξίσωση κατάλληλα έτσι, ώστε να έχουμε ίδιες γωνίες. Στη συνέχεια, αν είναι
απαραίτητο, εμφανίζουμε ίδιους τριγωνομετρικούς αριθμούς και υπολογίζουμε τον άγνωστο
με τους τύπους της δεύτερης παραγράφου.

Β) Αποδεικτικές ασκήσεις: Ακολουθούμε τη μεθοδολογία της προηγούμενης παραγράφου.

24
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να υπολογίσετε την τιμή των παραστάσεων

   
i.2συν2 –1 ii.1 – 2ημ2 iii.2ημ συν
3 4 8 8
 
iv.2συν215 - 1 v.ημ15συν15 vi.ημ συν
6 6

vii.1 – 2συν230 viii.2ημ2 –1 ix.συν260 – ημ260
8
  2 30  2 15  1
x.ημ2 – συν2 xi. xii.
3 3 1   2 30 215

2. Να γράψετε σε απλούστερη μορφή τις παραστάσεις


i.2ημ3ασυν3α ii.1 – 2ημ2( - x)
4
 2 5a
iii.2συν2( + x) – 1 iv.
4 1   2 5a

3. Να αποδείξετε ότι
 2 x
i.συν4α – ημ4α = συν2α ii.  x
1   2 x
1   2 x
iii.  x iv.ημ2αεφα + συν2α = 1
 2 x
v.1 + συν2α + 2ημ2α = 2 vi.4ημ4α + ημ22α = 4ημ2α
 2 x  2  
vii.  x  x viii.  
x  x 1   2  
   1   2 x
ix.   2 x.   2 x
   1   2 x
1   2   2 1     2
xi.   xii.  
1   2   2    2
1   4   2 3  4 2   4
xiii.   2 xiv.   4
 4   2 3  4 2   4

1    
 2   2 
xv.    xvi.  
1   2 1   2  2
  
2
1      1  2 2   
xvii.   xviii.   2
1     2 5  2 2  7 2
2   2  1       
xix.   2 xx.     
2   2 2 1     4 2
x
xxi.2συν2 2 (2 – συνx) = 1 + συνx + ημ2x (Πανελλήνιες)

25
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

1   2 
xxii.   (Πανελλήνιες)
2   2 2
1   2   1   2 (45   )
xxiii.       xxiv.   2
 2 4  1   2 (45   )
  a  1    
xxv.  2     xvi.συν2( – α) – ημ2( – α) = ημ2α
 4 2  1   4 4
xxvii.εφ(45 + α) – εφ(45 – α) = 2εφ2α
2
xxviii.εφ(45 + α) – εφ(45 – α) =
 2
      6
2 2
xxix. 2   4
    2  2
xxx.εφ(45 + α) – εφ(45 – α) = 2εφ2α
1  2 2
xxxi.εφ(α + 60) – εφ(α – 60) =
1  2 2
 2 1
xxxii.σφ(45 – α) = =   2
1   2  2
 2   1  3  3
xxxiii. = xxiv.  2
1   2   1  

4. Να υπολογίσετε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς του 2α, αν

5 3 8 
i.ημα = - , < α < 2π ii.συνα = - , <α<π
13 2 17 2

a
5. Να υπολογίσετε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς του , αν
2
4  8 
i.συνα = - , <α<π ii.ημα = ,0<α<
5 2 10 2

6. Να υπολογίσετε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς των παρακάτω γωνιών

 
i. ii.
12 8

4 3
7. Αν εφ2α = - και π < α < , να βρεθεί η εφα.
3 2

1 1
8. Αν εφα = και εφβ = , να υπολογίσετε την εφ(α + 2β).
7 3

9. Να λύσετε τις εξισώσεις

i.συν2x + ημx – 1 = 0 ii.συν2x + συνx + 1 = 0
iii.συν2x – ημx – 1 = 0 iv.συν2x = συν2x
v.συν2x + 3συνx – 4 = 0 vi.2ημ2x + 3συν2x = 0
vii.5συνx + συν2x = -3 viii.συν2x + 3ημx = 2
ix.4συν2x + συν2x = 5 x.συν2x + 3ημx = 2
xi.3συν2x + 8ημ2x + 5ημx – 10 = 0 xii.συν2x = 6ημ2x – 1

26
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

xiii.4συν2x (1 – συν2x) = 1 + συν2x xiv.συν4x + 2ημ2x = 0

x x
xv.1 + συνx = 2συν xvi.συνx = 2ημ + 1
2 2
xvii.ημ2x + συνx = 0 xviii.ημ2x – 3 συνx = 0 (Πανελ.)
xix.ημ2x + 2ημx – συνx – 1 = 0 xx.συν2xημx + 2συν2x – 1 =0
xxi.2ημx(5συν2x + 1) = 3ημ2x xxii.1 + συνx = (συνx + ημx)2
xxiii.( 2 + 1)ημ2x + .( 2 – 1)συν2x + ημ2x = 2
xxiv.2ημ2x + ημ22x = 2 xxv.συν22x – 2ημ2xημ2x – συν2x = 0
x
xxvi.ημx + συνx = 1 xxvii.συν2x + 2ημ2 = 0
2
x x
xxviiiσυνx + 2συν2 = 0. xxix.2 – ημ2x = 2ημ2 2
2
x x
xxx.ημ2x + 2 = 2ημ2 2 xxxi.2 – ημ2x = 4συν2 2
x x
xxxii.ημx – ημ2x = 4ημ2 2
xxxiii.συν2x – ημ 2 = 0
2
xxxiv.εφ2x = 2ημx xxxv.ημ2x = 2εφx
1
xxxvi.εφxεφ2x = 1 xxxvii.ημ2(x + 15) – ημ2(x – 15) =
4
1
xxxviii.ημx + συνx = xxxix.3εφ2x – 16ημ2x = 0
2x

10. Αν 3συν2x + 5συνx – 2 = 0 και ημx > 0, να υπολογίσετε το ημ2x και το συν2x.

11. Για τη γωνία α ισχύει ότι 5συν2α – 14συνα – 7 = 0.

3
i.Να αποδείξετε ότι συνα =  .
5
3
ii.Αν επιπλέον ισχύει π ≤ α ≤ , να υπολογίσετε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς
2
ημ2α, συν2α και εφ2α.
(Πανελλήνιες)

12. i.Για κάθε πραγματικό αριθμό x να αποδείξετε ότι

συνx (ημ2x + 4ημx) = (συν2x + 4συνx + 1)ημx
ii.Να βρείτε εκείνους τους πραγματικούς αριθμούς x για τους οποίους ισχύει
συν2x + 4συνx + 1 = 0
(Πανελλήνιες)

13. Δίνεται η συνάρτηση f(x)=2ημxσυνx – 2ημ2x – 4συν2x, όπου x πραγματικός αριθμός.

α)Να μετατρέψετε τη συνάρτηση f στη μορφή f(x)=ρημ(2x+φ)+k, όπου ρ,φ,k
πραγματικοί αριθμοί και ρ>0.
β)Να βρείτε για ποιες τιμές του x η συνάρτηση f παίρνει τη μέγιστη τιμή και ποια είναι
αυτή.

γ)Να λύσετε την εξίσωση f(x) - f(x + )= 2 στο διάστημα [0,π].
4
(Πανελλήνιες)

27
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

14. Να αποδείξετε ότι

 5 7  11 6 3
i.συν4 + συν4 = ii.ημ4 + ημ4 =
12 12 8 24 24 8
 5  7  5 1
iii.συν4 + ημ4 = iv.ημ2 – συν4 =
12 12 8 12 12 16
 3 5 7 3
v.ημ4 + ημ4 + ημ4 + ημ4 =
8 8 8 8 2
 3 5 7 3
vi.συν4 + συν4 + συν4 + συν4 =
8 8 8 8 2
 5 
vii.εφ2 + εφ2 = 14
12 12

15. Να αποδείξετε ότι

i.συν5α = 16συν5α – 20 συν3α + 5συνα
ii.ημ5α = 16ημ5α – 20 ημ3α + 5ημα

16. Να υπολογίσετε τα γινόμενα

i.4ημ18 . συν36 ii.συν20 . συν40 . συν80

7 
17. Αν ημα + συνα = και 0 < α < να υπολο γίσετε
2 2
i.ημ2α ii.συν2α

28
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

ΤΥΠΟΛΟΓΙΟ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑΣ

 Τριγωνομετρικοί αριθμοί βασικών γωνιών

μοίρες 0 30 45 60 90

π   
rad 0
6 4 3 2
1 2 3
ημ 0 1
2 2 2
3 2 1
συν 1 0
2 2 2
3
εφ 0 1 3 Δεν ορίζεται
3
3
σφ Δεν ορίζεται 3 1 0
3

 Αναγωγή στο 1ο τεταρτημόριο

 Οι παραπληρωματικές γωνίες (άθροισμα 180 ) έχουν ίσα ημ και αντίθετα συν, εφ και σφ.

ημω  ημπ  ω !               

 Οι αντίθετες γωνίες έχουν ίσα συν και αντίθετα ημ, εφ και σφ.

ημ ω  ημω     !        

 Στις συμπληρωματικές γωνίες (άθροισμα 90 ) το ημ καθεμιάς ισούται με το συν της άλλης
και η εφ καθεμιάς ισούται με τη σφ της άλλης (και αντίστροφα).

π       
ημω  συν  ω                   
2  2  2  2 

 Στις γωνίες μεγαλύτερες των 360ο δεν μας απασχολεί πόσους πλήρεις κύκλους έχουμε
διαγράψει.

ημκ  360  ω   εφκ  360  ω  

,
συν κ  360  ω   σφκ  360  ω  

29
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ

 Λοιπές περιπτώσεις

π 
ημπ  ω   ;  ημ  ω    ; 
2 
 3π 
ημ2π  ω   ;  ημ  ω    ; 
 2 

το πρόσημο του ημ το πρόσημο του ημ

στο τεταρτημόριο που ανήκει στο τεταρτημόριο που ανήκει
 3π 
η γωνία 2π  ω η γωνία   ω 
 2 

Παρατήρηση: Αντίστοιχοι τύποι ισχύουν και για τα συν, εφ και σφ.

 Βασικές τριγωνομετρικές ταυτότητες

ημ 2 x  1  συν 2 x
 ημ 2 x  συν 2 x  1  
συν 2 x  1  ημ 2 x
 1
εφx  σφx
ημx συνx 
 εφx  σφx  εφx  σφx  1  
συνx ημx x  1
 x
εφ 2 x 1
 ημ 2 x  συν 2 x 
1  εφ 2 x 1  εφ 2 x

 Τύποι για την επίλυση τριγωνομετρικών εξισώσεων

x  2κπ  θ x  συνθ  x  2κπ  θ


ημx  ημθ   ή , εφx  εφθ  x  κπ  θ ,
x  2κπ  π  θ  σφx  σφθ  x  κπ  θ


 Τύποι αθροίσματος – διαφοράς γωνιών

  
ημα  β             
1    
    1
              
  

30
 ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΡΓΕΜΕΤΖΙΔΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο

 Τύποι μετατροπής οποιασδήποτε γωνίας στο μισό της

 2   2
 2 2  1
ημ2α  2ημα  συνα 2  2 2  1 2  2 
1  2 2 1  2 2


 Τύποι μετατροπής οποιασδήποτε γωνίας στο διπλάσιό της

1   2 1   2 1   2 1   2

ημ 2   2  2  2 
2 2 1   2 1   2

 Λοιποί τύποι

2εφα 1  2
ημ2α  2  3  3  43 3  4 3  3
1  εφ 2 1  2

31