1. Rachunki narodowe, indeksy cen.

Rachunki dochodu i produktu narodowego (tzw. rachunki narodowe) pozwalają śledzić

wydatki konsumentów, sprzedaż producentów, wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw,
wydatki rządowe oraz cały zestaw innych przepływów pieniężnych między różnymi sektorami
gospodarki

Produkt krajowy brutto (PKB) to całkowita wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych
w gospodarce w danym okresie, zazwyczaj w ciągu roku.

Realny PKB jest to całkowita wartość dóbr i usług finalnych, wytworzonych w gospodarce w
ciągu roku, liczona przy stałych cenach z danego roku bazowego.
Realny PKB per capita jest miarą średniego zagregowanego produktu na osobę w danej
gospodarce
Aby zmierzyć ogólny poziom cen, ekonomiści obliczają koszt nabycia koszyka rynkowego.
Indeks cenowy jest to stosunek bieżącego kosztu koszyka bazowego do kosztu w określonym
roku bazowym, pomnożony przez 100
 Stopa inflacji jest to roczna procentowa zmiana indeksu cen, opartego zazwyczaj na indeksie
cen konsumpcyjnych, CPI, najbardziej rozpowszechnionej mierze ogólnego poziomu cen.

Indeks cen producenta (czyli PPI, zwany także indeksem cen hurtowych). Jak sugeruje
nazwa, indeks cen producenta mierzy koszt typowego koszyka dóbr i usług - zawierającego
takie surowce, jak stal, energia elektryczna, węgiel itp. - nabywanych przez producentów.
Producenci towarów względnie szybko podnoszą ceny, gdy odczują zmianę popytu na swoje
dobra, a zatem PPI zwykle szybciej niż CPI reaguje na presję inflacyjną lub deflacyjną.
Deflator PKB dla danego roku równy jest stosunkowi nominalnego PKB (PKB w cenach
bieżących) dla danego roku do realnego PKB (PKB w cenach z roku bazowego) dla danego
roku, wyrażonego w cenach z wybranego roku bazowego, pomnożonego przez 100.

2. Czynniki wpływające na długookresowy wzrost gospodarczy

3. Bezrobocie i inflacja – dylematy polityki gospodarczej

4. Polityka pieniężna jako metoda stabilizacji gospodarki – jej cele, narzędzia, i

skuteczność
Polityka pieniężna, polityka monetarna – część polityki gospodarczej, polegająca na
systematycznych działaniach mających na celu zapewnienie stabilności cen, czyli niskiej
inflacji. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa
upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na
kursy walutowe.
Cele:
 Cel finalny (główny i nadrzędny) – jest to odpowiednio zdefiniowany cel
ogólnogospodarczy wynikający z realizacji polityki gospodarczej danego kraju.
Przykładowo w Polsce celem finalnym NBP jest „utrzymanie stabilnego poziomu cen
przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie ogranicza to
realizacji tego celu” (Ustawa o NBP z 1997 r.).
 Cel pośredni – wyznaczenie określonej kategorii ekonomicznej, która pozostaje w
stabilnej relacji z celem finalnym. Przykładowo w Polsce NBP stosuje strategię
bezpośredniego celu inflacyjnego, choć dopiero w 2004 r. Rada Polityki Pieniężnej
ustaliła wysokość owego celu inflacyjnego na 2,5 proc. z możliwością odchylenia do
1 punktu procentowego w górę lub w dół. Oznacza to, że roczny wskaźnik CPI
powinien w każdym miesiącu znajdować się jak najbliżej 2,5 proc.[2]
 Cele operacyjne, które zależą od celu finalnego i powinny wpływać na cel pośredni:
 Kontrola stóp procentowych
 Kontrola przyrostu podaży pieniądza
 Stabilizowanie poziomu kursu walutowego
 Kształtowanie masy pieniądza rezerwowego
 Kształtowanie poziomu stóp procentowych
Działania banku centralnego w ramach celów operacyjnych można podzielić na:
 Politykę restrykcyjną (twardą), której celem jest zmniejszanie podaży pieniądza
poprzez sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku, podwyższanie stóp
procentowych, zmiany poziomu rezerw obowiązkowych – jest to polityka
antyinflacyjna.
 Politykę ekspansywną (miękką), której celem jest zwiększanie podaży pieniądza
poprzez zakup papierów wartościowych na otwartym rynku, obniżanie stóp
procentowych, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych.

Instrumenty polityki pieniężnej to instrumenty jakimi posługują się banki centralne w celu
kontroli podaży pieniądza i krótkoterminowej stopy procentowej[7].
 instrumenty pośrednie – oddziałują na płynność bankową, czyli podaż i koszt
kredytów. Banki centralne czynią to za pomocą trzech klasycznych instrumentów, do
których należą;
 polityka dyskontowa – zmiana oficjalnej stopy redyskontowej;
 operacje otwartego rynku – sprzedaż lub skup papierów wartościowych z rynku;
 kontrola rezerw obowiązkowych – regulacja poziomu rezerw obligatoryjnie
gromadzonych przez banki;
 instrumenty typu administracyjnego – związane z bezpośrednią kontrolą banku
centralnego nad systemem bankowym – np. racjonowanie kredytów.
 Ponadto banki centralne oddziaływać mogą przez perswazję (ang. moral suasion) –
przekazywanie wszelkich uwag i sugestii w stronę polityki banków komercyjnych.
Polega to zazwyczaj na ustnym formułowaniu przez bank centralny i rząd
nieformalnych zaleceń w celu wymuszenia określonych działań. Często
oddziaływanie to ma skalę znacznie szerszą – międzynarodową i wywierane jest przez
międzynarodowe organizacje finansowe

Skuteczność działań polityki pieniężnej zależy od tego, czy jest wykorzystywana do

pobudzenia, czy do przyhamowania aktywności gospodarczej, przy czym jest ona większa
w przypadku działań restrykcyjnych, m.in. z następujących powodów:
 Mnożnik pieniężny jest wyższy przy zmniejszaniu niż przy zwiększaniu bazy
monetarnej.
  Zerowe ograniczenie nominalnych stóp procentowych (ang. zero lower bound).
Ponieważ nominalna stopa procentowa nie może spać poniżej zera (przy założeniu
zerowego oprocentowania gotówki) standardowa polityka monetarna może okazać się
nieskuteczna w dalszym stymulowaniu gospodarki. Rozwiązaniem jest zastosowanie
niestandardowej polityki pieniężnej – luzowania ilościowego (ang. quantitative
easing).
 Restrykcyjna polityka pieniężna poprzez racjonowanie kredytu prowadzi do spadku
podaży kredytu dla pewnych klientów. Stąd można mieć pewność co do spadku
wolumenu faktycznie udzielonych kredytów nawet jeśli popyt na nie nie spada. W
przeciwieństwie do tego ekspansywna polityka pieniężna wywołuje wzrost podaży
kredytu, być może do poziomu przekraczającego popyt i dlatego wolumen faktycznie
udzielonych kredytów niekoniecznie musi ulec zwiększeniu.
5. Polityka fiskalna i jej znaczenie w procesie stabilizacji gospodarczej

Polityka fiskalna – ogół działań państwa polegających na wykorzystaniu szeregu

instrumentów fiskalnych, takich jak podatki i inne daniny publiczne, wydatki, deficyt
publiczny, dług publiczny, udzielane gwarancje i poręczenia kredytowe dla podmiotów
gospodarczych, wpływających na budżet państwa w celu osiągnięcia określonych celów
fiskalnych i pozafiskalnych.
Polityka fiskalna, która zwiększa zagregowany popyt, jest zwana ekspansywną polityką
fiskalną i zazwyczaj przyjmuje jedną z trzech form:
 wzrost wydatków rządowych na dobra i usługi
 zmniejszenie podatków
 zwiększenie transferów rządowych
Polityka fiskalna, która zmniejsza zagregowany popyt, zwana restrykcyjną polityką fiskalną, i
jest przeciwieństwem ekspansywnej polityki fiskalnej. Prowadzi się ją za pomocą:
 zmniejszenia wydatków rządowych na dobra i usługi
 wzrostu podatków
 zmniejszenia transferów rządowych

Polityka fiskalna pomaga w stabilizacji gospodarki narodowej tak długo, jak długo
instytucje rządowe śledząc trendy rynkowe są w stanie skutecznie przewidywać ich
makroekonomiczne skutki swoich działań i podejmować aktywne działania. Nowoczesny
system fiskalny bazuje również na systemowych mechanizmach pełniących rolę
automatycznych stabilizatorów gospodarki. Pozwalają one zwiększyć stabilność gospodarki z
niewielkim udziałem arbitralnych decyzji rządu. Do automatycznych stabilizatorów należą
m.in.: progresywny i procentowy system podatkowy, zasiłki dla bezrobotnych i transfery
socjalne.

6. Rola oszczędności i inwestycji w gospodarce

Oszczędności są potrzebne w gospodarkach po to, aby mógł zachodzić proces akumulacji

kapitału, czyli inwestowania. Im większa w danej gospodarce skłonność podmiotów do
oszczędzania, tym większe środki mogą zostać w niej przeznaczone na inwestycje
W wyniku inwestycji powstaje produkcja. Gdy w fazie ożywienia pojawia się możliwość
zwiększania produkcji w wyniku rosnącego popytu gospodarczego, to gospodarka na to
zwiększenie odpowiada zwiększeniem zdolności produkcyjnych. Więc w fazie ożywienia
gospodarce towarzyszą zwiększające się inwestycje przynajmniej do momentu wykorzystania
istniejących zdolności produkcyjnych. Faza ożywienia gospodarczego to faza dużych
 inwestycji, które kreują zdolności produkcyjne. Nie ma wyhamowania na rozpoczęte
inwestycje w momencie, kiedy popyt na wysokim poziomie nie wzrasta.
Inwestycje skutkują zdolnością produkcyjną umożliwiającą wprowadzenie na rynek nowych
strumieni produkcji w momencie, gdy rynek nie ma już wielkiego zapotrzebowania. Efektem
takiej sytuacji, kiedy popyt na wysokim poziomie nie wzrasta, a zdolności produkcyjne w
wyniku inwestycji wzrastają, jest tworzenie się nadprodukcji, która oznacza niezrealizowaną
część zdolności produkcyjnych, zawsze powoduje kryzys.
Kryzys gospodarczy w klasycznym cyklu gospodarczym nazywa się kryzysem nadprodukcji,
zbyt dużych zdolności produkcyjnych w stosunku do potrzeb rynkowych. Niewykorzystanie
zdolności pogłębia się i kryzys nie zmniejszas wojego oddziaływania, aż do momentu recesji -
nie występują tu w ogóle inwestycje (występuje podażowa rola inwestycji)

7. Banki jako uczestnicy gospodarki rynkowej

Dlaczego powstały instytucje bankowe? Dlatego że podmioty niefinansowe zaczęły
gromadzić więcej środków, niż wydawać (ta nadwyżka to oszczędności) oraz część z nich
zaczęła zgłaszać zapotrzebowanie na dodatkowe fundusze (stąd pojawienie się pożyczek i
kredytów). Gdyby nie było banków, osoba pragnąca sfinansować na przykład budowę domu,
musiałaby poszukiwać innej osoby, która udzieliłaby jej pożyczki. Oczywiście nie byłoby
łatwo znaleźć kogoś, kto jednocześnie dysponowałby wolnymi środkami (często znaczną
kwotą) i byłby skłonny ponieść ryzyko tego, że pożyczkobiorca nie spłaci całości pożyczki.
Równocześnie osoba chcąca zainwestować swoje oszczędności byłaby skazana na
samodzielne poszukiwanie kogoś, kto zechciałby obracać tymi środkami i oddać je po
umówionym okresie, oczywiście wraz z zyskiem. Nie miałaby jednak pewności, że znajdzie
chętnego, a co więcej, że będzie w stanie komuś zaufać i powierzyć swoje pieniądze. Dzięki
bankom nie mamy tego typu problemów. Na tym więc polega szczególna rola banków w
gospodarce.

8. Istota, rola i funkcja pieniądza w gospodarce

Pieniądz: jest to miernik wartości wszystkich towarów, spełniający w procesie kupna-

sprzedaży funkcję środka wymiany; pieniądz zwalnia również od zobowiązań finansowych
powstałych z tytułu zaciągniętego kredytu, należnego podatku lub nałożonej kary pieniężnej;
może być środkiem gromadzenia (tezauryzacji), a także środkiem oszczędności

9. Inflacja, dezinflacja i deflacja – istota, przyczyny, skutki.

Inflacja (łac. inflatio – ‘nadęcie’) – proces wzrostu przeciętnego poziomu cen w
gospodarce[2]. Skutkiem tego procesu jest spadek siły nabywczej pieniądza krajowego.
Zjawiskiem przeciwnym do inflacji jest deflacja.
Przyczyny inflacji
 nadmierne zwiększanie podaży pieniądza poprzez jego emisję przez bank
centralny lub kreację w bankach komercyjnych
 niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców
energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
 wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
 niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
 przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego
finansowanego przez państwo)
 wadliwa struktura gospodarki
 import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj
następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
Negatywne skutki inflacji to:
 redystrybucja siły nabywczej na korzyść emitującego pieniądz (zwykle rządu bądź
podległej mu organizacji) kosztem reszty użytkowników (dlatego inflacja bywa nazywana
„ukrytym podatkiem”)
 realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji. W
szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których
nominalne dochody są stałe – te niekorzystne konsekwencje inflacji można zmniejszyć,
dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.
 tak zwane koszty zdartych (lub zdzieranych) zelówek, wynikające z tego, że przy
wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane
jest z koniecznością dojazdu do banku lub bankomatu
 tak zwane koszty zmiany karty dań, powodowane tym, że przy wysokiej inflacji firmy
częściej muszą dostosowywać swoje ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami
(restauracje muszą częściej wymieniać karty dań).
Inne skutki inflacji
 Ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując
dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które
produkują dobra trwałe.
 Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów.
Jeżeli wzrasta cena benzyny (także wskutek nakładania podatków, w tym akcyzy), rosną
koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są transportowane. Tym samym
wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen chleba

Dezinflacja – spadek tempa inflacji. Dezinflacja oznacza, że ceny nie wzrastają tak szybko
jak w poprzednim okresie, nadal jednak rosną, a inflacja trwa.
Obniżanie inflacji jest znacznie trudniejsze niż jej podnoszenie. Dzieje się tak, ponieważ w
sytuacji, gdy społeczeństwo zacznie oczekiwać trwałej inflacji, wówczas jej obniżanie jest
bolesne.
Uporczywe próby utrzymywania stopy bezrobocia poniżej stopy naturalnej prowadzą do
rosnącej inflacji, która zostaje uwzględniona w oczekiwaniach. By obniżyć oczekiwania
inflacyjne, władze muszą rozpocząć proces odwrotny, prowadząc restrykcyjną politykę, za
pomocą której utrzymywaliby stopę bezrobocia powyżej stopy naturalnej przez dłuższy okres.
Proces obniżania inflacji, który zostaje wpisany w oczekiwania, jest nazywany dezinflacją.

Deflacja (z łac.)[1] – długotrwały spadek przeciętnego poziomu cen w gospodarce

przekładający się na wzrost siły nabywczej pieniądza[2]. W warunkach deflacji za tę samą
ilość pieniędzy po pewnym czasie można kupić więcej towarów i usług. Przeciwieństwem
deflacji jest inflacja.
Przyczyny deflacji
Wśród przyczyn deflacji wymienia się:
 brak proporcjonalnej do wzrostu gospodarczego emisji pieniądza;
 głęboką recesję prowadzącą do silnego spadku popytu;
  nadmierne oprocentowanie lokat terminowych przez co tezauryzacja pieniądza staje
się opłacalna;
 spłatę zobowiązań kredytowych przy braku emisji pieniądza i wstrzymaniu akcji
kredytowej.
Skutki deflacji
 zmniejszenie opłacalności produkcji (tylko w przypadku regulacji rynkowych
uniemożliwiających obniżenie kosztów produkcji);
 wzrost siły nabywczej pracującej części społeczeństwa (tylko w przypadku
zamrożenia płac);
 konsumpcja i zamówienia przemysłu są odsuwane w czasie (w oczekiwaniu na niższe
ceny), co napędza recesję.

10. Keynesizm jak diagnoza gospodarki rynkowej oraz postulaty pod adresem polityki
gospodarczej
Keynesizm - jedna z dwóch wiodących XX-wiecznych szkół makroekonomiczna, zaliczana do
kierunku subiektywistycznego, której twórcą był amerykański ekonomista John Maynard
Keynes. Zgodnie z tą teorią gospodarka rynkowa jest ze swojej natury niestabilna i wymaga
aktywnej polityki gospodarczej państwa. Dotyczy to przede wszystkim inflacji i bezrobocia.
Propozycje Keynesa dotyczyły wprowadzenia progresji podatkowej, czyli większego
obciążenia ludzi i przedsiębiorstw bogatych, przy jednoczesnym zmniejszeniu podatków
jednostek uboższych i rozpoczynających działalność. Kolejnym krokiem miało być wsparcie
państwa dla prywatnej działalności inwestycyjnej, przede wszystkim w formie tanich
kredytów i ulg podatkowych. Państwo również miało zapewniać koniunkturę poprzez
sterowania wydatkami rządowymi, w formie robót publicznych i inwestycji w infrastrukturę.
Keynes zakładał, że w okresie złej koniunktury państwo musi podjąć wymienione działania,
nie zwracając uwagi na deficyt budżetowy, który zostanie wyrównany w okresie koniunktury
lepszej. Podobnie szkoła Keynesa rozumiała bezrobocie- jako skutek zbyt małego popytu
globalnego. Keynes wyróżniał interwencjonizm pośredni (kontrolowane zwiększanie ilości
pieniądza w obiegu, progresja podatkowa, przekazywanie uzyskanych w ten sposób środków
na zasiłki dal bezrobotnych), oraz pośredni (inwestycje i roboty publiczne, jednak nie
wywołujące szybkiego wzrostu podaży dóbr i usług, pracochłonne, takie jak inwestycje w
infrastrukturę).