इ पात मंत्री

भारत सरकार
उ योग भवन
नई िद ली-110001
MINISTER OF STEEL
GOVERNMENT OF INDIA
UDYOG BHAVAN
NEW DELHI 110001

संदेश

मझ
ु े यह जानकर प्रस नता हुई है िक रा ट्रीय दािय व के तहत रा ट्रीय इ पात िनगम
िलिमटे ड ने ई-सहाियका नामक एक ित्रभाषी ई-श दकोश का िवकास िकया है , िजसम लौह व
इ पात उ पादन से जड़
ु े िहंदी के साथ-साथ तेलग
ु ु भाषा के श द को समावेिशत िकया गया
है । इस तरह तकनीक पर आधािरत नवीनतम प्रयास से राजभाषा िहंदी का समि वत िवकास
तो होगा ही, साथ ही उपयोगकतार् को भी इससे काफी मदद िमलेगी। इसके िलए म संगठन
को बधाई दे ता हूँ।

भारत सरकार का प्रयास है िक जीवन के हर क्षेत्र म िडिजटल तकनीक का उपयोग

हो, तािक लोग के जीवन को सिु वधाजनक बनाया जा सके। सभी िवभाग की कायर्दक्षता म
विृ द्ध हे तु ई-टू स के उपयोग पर भारत सरकार वारा बल िदया जा रहा है । इ हीं प्रयास के
क्रम म िडिजटल इंिडया अिभयान भी चलाया जा रहा है ।

आशा है िक आर.आई.एन.एल. वारा िवकिसत इस ई-सहाियका से लोग लाभाि वत

ह गे। संगठन को बधाई और शुभकामना।

थान: नई िद ली
िदनांक: 22.05.2018
 इ पात रा य मंत्री
भारत सरकार
उ योग भवन
नई िद ली-110011
MINISTER OF STATE FOR STEEL
GOVERNMENT OF INDIA
UDYOG BHAVAN
NEW DELHI-110011

संदेश

मेरे िलए यह अपार हषर् का िवषय है िक रा ट्रीय इ पात िनगम िलिमटे ड-

िवशाखपट्टणम इ पात संयंत्र ने लौह व इ पात क्षेत्र संबंधी श दाविलय एवं अ य उपयोगी
िवषय के श द को संग्रिहत करके ई-सहाियका नामक ई-बुक तैयार की है , जो एक
अनुकरणीय कायर् है । ऐसे अधुनातन प्रयास से एक ओर जहाँ राजभाषा के िवकास को नया
आयाम िमलेगा, वहीं दस
ू री ओर यह एक प्रयोक्ता-मैत्री कदम भी होगा। साथ ही क्षेत्रीय
भाषा तेलग
ु ु के संयोजन से यह थानीय अपेक्षाओं के अनु प भी होगा।

आशा है िक रा ट्रीय इ पात िनगम िलिमटे ड-िवशाखपट्टणम इ पात संयंत्र के इस

प्रयास से राजभाषा िहंदी अपने ल य की ओर और तेजी से अग्रसर होगी और िनिहत उ े य
म सफल होगी। ऐसे प्रयास के िलए म रा ट्रीय इ पात िनगम िलिमटे ड-िवशाखपट्टणम
इ पात संयत्र
ं को बधाई दे ता हूँ और इस ई-सहाियका की सफलता की कामना करता हूँ।

थान : नई िद ली
िदनांक: 21.05.2018
 डॉ अ णा शमार् सिचव (इ पात)
Dr. Aruna Sharma इ पात मंत्रालय
भारत सरकार
उ योग भवन, नई िद ली
SECRETARY (STEEL)
MINISTRY OF STEEL
GOVERNMENT OF INDIA
UDYOG BHAWAN, NEW DELHI-110107
TEL : 23063912 FAX : 23063489
e-mail: secy-steel@nic.in

संदेश
भारत सरकार वारा ‘िडिजटलीकरण' के मु े पर िवशेष यान िदया जा रहा है । इस
क्रम म कई तरह के प्रयास सं थागत व यिक्तगत तर पर भी िकये जा रहे ह।
मझु े बहुत
प्रस नता है िक आधिु नक तकनीक को अपनाने म अग्रणी रा ट्रीय इ पात िनगम िलिमटे ड-
िवशाखपट्टणम इ पात संयंत्र ने भारत सरकार की आशाओं के अनु प तथा अपने सं थागत
िडिजटलीकरण कायर्क्रम के तहत राजभाषा के प्रचार-प्रसार हे तु ई-सहाियका नामक
ई-श दकोश तैयार िकया है । िहंदी, अंग्रेजी और तेलग
ु ु भाषा म तैयार यह ित्रभाषी श दकोश
एक अनूठा और बेहद सकारा मक प्रयास है । साथ ही राजभाषा िवभाग, गह
ृ मंत्रालय वारा
जारी क्षेत्रीय भाषा म श दकोश की तैयारी के आशय की भी पिू तर् करता है ।

म रा ट्रीय इ पात िनगम िलिमटे ड-िवशाखपट्टणम इ पात संयंत्र के इस प्रयास की

प्रशंसा करती हूँ और आशा करती हूँ िक इससे अिभप्रेिरत होकर इ पात मंत्रालय के अ य
संगठन भी यवहारपरक एवं आसान तकनीक आधािरत िवधाओं का िवकास करगे तथा
राजभाषा िहंदी के प्रसार म अपना बहुमू य योगदान दगे।

हािदर् क बधाई व शभ
ु कामनाएँ।

थान: नई िद ली
िदनांक: 15.05.2018
 पो मधुसद
ू न
P MADHUSUDAN
अ यक्ष-सह-प्रबंध िनदे शक
रा ट्रीय इ पात िनगम िलिमटे ड
िवशाखपट्टणम इ पात संयंत्र
िवशाखपट्टणम

संदेश

गवर् का िवषय है िक रा ट्रीय इ पात िनगम िलिमटे ड-िवशाखपट्टणम इ पात संयंत्र को

राजभाषा िहंदी के कायार् वयन हे तु आंध्र-प्रदे श ही नहीं, बि क पूरे दे श म एक अग्रणी व
प्रगितशील संगठन के प म पहचान िमल रही है । इसका मख्
ु य ेय संगठन के कमर्चािरय
के साथ-साथ सरकार से िमल रहे सहयोग को िदया जा सकता है । प्रबंधन वारा इस बात
पर हमेशा यान िदया जाता है िक कायार् वयन के िलए जो भी कदम उठाये जाय, उनका
प्रभाव ि टगोचर हो।

इसी क्रम म कमर्चािरय के आि त एवं थानीय युवाओं को वरोजगार हे तु िहंदी

प्रिशक्षण, यव
ु ाओं को िहंदी म वातार्लाप िसखाने का कायर् िकया गया है । भारत सरकार के
राजभाषा िवभाग के िदशािनदशानुसार यूिनकोड प्रिशक्षण पर बल िदया जा रहा है । इसी
प्रकार सरकार वारा िडिजटलीकरण पहल के क्रम म कंपनी ने ई-सहाियका नामक
ई-श दकोश िवकिसत कर िलया है । इस ई-सहाियका नामक ई-कोश म लौह व इ पात
ु े िहंदी, अंग्रेजी और तेलग
उ योग से जड़ ु ु श द के सटीक अथर् के साथ-साथ संक्षेप म
राजभाषा अिधिनयम तथा प्रशासिनक, िव तीय एवं सामा य अिभ यिक्तय के श द तीन
भाषाओं म िदये गये ह।

ु े प्रस नता है िक रा ट्रीय भावना से प्रेिरत िवशाखपट्टणम इ पात संयंत्र समह

मझ ू
राजभाषा कायार् वयन की िदशा म ती गित से आगे बढ़ रहा है । हमारे कायार्लय म िहंदी म
काम करने की प्रविृ त म बढ़ो तरी हुई है । मनोरं जक व ज्ञानवधर्क कायर्क्रम के मा यम से
हर तर पर सीखने-िसखाने के काम को प्रभावी बनाया गया है । ई-सहाियका के प्रकाशन हे तु
कंपनी के राजभाषा िवभाग के प्रयास की प्रशंसा करता हूँ और कामना करता हूँ िक
ई-सहाियका अपने उ े य म सफल हो।

(पो मधुसद
ू न)
थान: िवशाखपट्टणम
िदनांक: 09.03.2018
 प्राक्कथन 
रा ट्रीय इ पात िनगम िलिमटे ड-िवशाखपट्टणम इ पात संयंत्र म राजभाषा िहंदी के
प्रचार-प्रसार के कायर् को रा ट्रीय मह व का कायर् माना जाता है और इसके िलए पयार् त
प्रयास भी िकये जाते ह| इस रा ट्रीय मह व के कायर् पर संगठन के उ च प्रबंधन का यान
सदै व किद्रत रहता है | संगठन वारा िहंदी के प्रगामी प्रयोग को बढ़ावा दे ने हे तु कई
कायर्क्रम आयोिजत िकये जाते ह| िहंदीतर क्षेत्र म ि थत होने एवं िविवध भाषा‐भाषी
कमर्चािरय की िनयिु क्त के कारण संगठन की प्रिशक्षण सामग्री म आव यकता के अनु प
बदलाव करते रहना पड़ता है | हम मख्
ु यालय के साथ‐साथ दे श के िविभ न भाग म ि थत
क्षेत्रीय व शाखा कायार्लय म राजभाषा के प्रचार‐प्रसार और प्रयोग हे तु समय‐समय पर
उपयक्
ु त प्रिशक्षण सामग्री उपल ध करानी पड़ती है | 
इसी िदशा म ई‐सहाियका का प्रकाशन िकया गया है , तािक िहंदी म काम करते समय
लोग को अपेिक्षत सहायता िमल सके| इस ई-सहाियका की सबसे खास बात यह है िक
इसम िहंदी और अँग्रेजी के साथ-साथ आंध्र–प्रदे श और तेलग
ं ाना रा य की राजभाषा तेलग
ु ु के
समानाथीर् श द को भी शािमल िकया गया है , तािक सभी कमीर् भाषायी प से और समद्ध
ृ
हो सक|  
इस ई-सहाियका म प्रशासिनक, िव तीय आिद काय से संबंिधत श दावली,
अिभ यिक्तय , प्रमख
ु िट पिणय के साथ‐साथ इ पात उ योग से जड़
ु े श द, िवभाग के नाम,
पदनाम आिद भी िदये गये ह| साथ ही भारत सरकार के राजभाषा िवभाग वारा आदे िशत
अनुसार यूिनकोड और िहंदी के प्रमख
ु ई-टू स आिद की जानकारी भी दी गई है | राजभाषा के
प्रित हमारे संवैधािनक दािय व की जानकारी हे तु भारत सरकार की राजभाषा नीित के
संवैधािनक उपबंध, रा ट्रपित के आदे श, राजभाषा अिधिनयम एवं राजभाषा िनयम के कुछ
अंश भी इसम समािहत िकये गये ह|  
प्राय: पु तकालय म िहंदी के प्रयोग से संबंिधत बहुत से संदभर्‐ग्रंथ उपल ध रहते ह,
िकंतु इ पात उ योग एवं उसके कायर्कलाप के अनुकूल संिक्ष त प म संदभर्‐ग्रंथ कम
उपल ध ह| अत: कमर्चािरय की आव यकताओं को यान म रखते हुए इस  ई‐पुि तका का
प्रकाशन िकया गया है , िजसम कई संदभर्‐ग्रंथ , जैसे वैज्ञािनक तथा तकनीकी श दावली
आयोग वारा प्रकािशत प्रशासिनक श दावली, इ पात एवं अलौह धातुकमीर् श दावली,
गह
ृ मंत्रालय की राजभाषा िनयम पुि तका आिद का सहयोग िलया गया है | इस ई‐सहाियका
के प्रकाशन म वी एस पी के सच
ू ना प्रौ योिगकी िवभाग का काफी योगदान रहा है |   आशा है
िक कायार्लयीन पत्राचार म िहंदी के प्रयोग के इ छुक सभी प्रािधकारी और कमर्चारी इस
पिु तका से लाभ उठा सकगे| इस ई-सहाियका के प्रकाशन म प्र यक्ष अथवा अप्र यक्ष प
से सहयोग करने वाले सभी लोग के प्रित आर आई एन एल का राजभाषा िवभाग दय से
आभार यक्त करता है |
 

उप महा प्रबंधक (राजभाषा)

 अनुक्रमिणका
प ृ ठ सं. 
1. भारत सरकार की राजभाषा नीित             
Official Language Policy of Govt. of India      ‐               8 to 29 
2.  ई-टू स के मा यम से िहंदी का कायार् वयन 
Hindi implementation through E‐Tools      ‐            30 to 31 
3.  गग
ू ल वाइस टाइिपंग 
Google Voice Typing        -                         32 
4.  िहंदी फांट पिरवतर्क 
Hindi Font Converter          -       33 to 34 
5. प्रशासिनक श दावली 
Administrative Terminology      ‐         35 to 146 

A   B   C   D   E   F   G   H   I   J   K   L   M   N   O   P   Q   R   S   T   U   V   W   X   Y   Z 

6. िव तीय श दावली  
Financial Terminology           ‐                147 to 158 
7. प्रशासिनक अिभ यिक्तयाँ 
Administrative Expressions     ‐              159 to 204 

A   B   C   D   E   F   G   H   I   J   K   L   M   N   O   P   Q   R   S   T   U   V   W   Y    

8. सामा य अिभ यिक्तयाँ             

General Expressions            ‐               205 to 206 
9. अिधकािरय वारा िलखी जानेवाली िट पिणयाँ 
Notings written by the officers        ‐        207 to 210 
10. अधीन थ वारा िलखी जानेवाली िट पिणयाँ 
Notings written by the subordinates        ‐                211 to 213 
11. िवभाग  
Departments               
अ) संकमर् 
Works              ‐               214 to 216 
आ) गैर‐संकमर् 
Non‐works            ‐                217 to 218 
12. पदनाम 
Designations              ‐               219 to 223 
13. इ पात उ योग से संबंिधत तकनीकी श दावली 
Technical Terms pertaining to Steel Industry     ‐               224 to 281 

A   B   C   D   E   F   G   H   I   J   K   L   M   N   O   P   Q   R   S   T   U   V   W   X   Y   Z 
 अनुक्रमिणका

भारत सरकार की राजभाषा नीित

OFFICIAL LANGUAGE POLICY OF GOVT. OF INDIA
राजभाषा संबंधी संवैधािनक उपबंध
CONSTITUTIONAL PROVISIONS OF OFFICIAL LANGUAGE
भारत का संिवधान – भाग 5, भाग 6 और भाग 17
भाग-5 का अ याय-2

अनु छे द-120

संसद म प्रयुक्त होने वाली भाषा

खंड (1) भाग 17 के अनु छे द 348 के उपबंध के अधीन संसद म कायर् िहंदी अथवा
अंग्रेजी म िकया जा सकता है | परं तु रा यसभा का सभापित अथवा लोकसभा का
अ यक्ष अथवा ऐसे प म कायर् करनेवाला यिक्त, सदन के िकसी सद य को
अपनी मातभ
ृ ाषा म सदन को संबोिधत करने की अनुमित दे सकता है |

खंड (2) इस संिवधान के लागू होने के 15 वषर् बाद अंग्रेजी का प्रयोग समा त हो जाएगा,
बशत िक इस संबंध म संसद, िविध वारा कोई उपबंध न हो|

भाग-6 का अ याय-3

अनु छे द-210

िवधान मंडल म प्रयुक्त होने वाली भाषा

खंड (1) रा य के िवधान-मंडल का कायर्, रा य की राजभाषा अथवा राजभाषाओं म अथवा

िहंदी अथवा अंग्रेजी म होगा| लेिकन िवधानसभा अथवा िवधान पिरषद का
अ यक्ष अथवा ऐसे प म कायर् करनेवाला यिक्त, सदन के िकसी सद य को
अपनी मातभ
ृ ाषा म सदन को संबोिधत करने की अनुमित दे सकता है | (यह
अनु छे द ज म–ू क मीर पर लागू नहीं होता|)

खंड (2) इस संिवधान के लागू होने के 15 (पंद्रह) वषर् बाद अंग्रेजी का प्रयोग समा त हो
जाएगा, बशत िक इस संबंध म रा य का िवधान-मंडल, िविध वारा कोई उपबंध
न हो| िहमाचल प्रदे श, मिणपरु , मेघालय और ित्रपरु ा रा य के िलए यह
समयाविध पंद्रह वषर् के बजाय प चीस वषर् होगी|

पीछे 8 आगे
 अनुक्रमिणका

भाग-17 – अ याय-1

अनु छे द-343
संघ की राजभाषा

खंड (1) िहंदी को राजभाषा के प म अंिकत करना

संघ की राजभाषा िहंदी और उसकी िलिप दे वनागरी होगी| संघ के शासकीय

प्रयोजन के िलए भारतीय अंक के अंतरार् ट्रीय प (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,
0) का प्रयोग होगा|

खंड (2) िहंदी के साथ-साथ अंग्रेजी का प्रयोग जारी रखना

संिवधान के लागू होने से 15 वषर् तक, अथार्त 26 जनवरी, 1965 तक िहंदी के

साथ-साथ अंग्रेजी का प्रयोग भी होता रहे गा|

साथ ही रा ट्रपित इस अविध म संघ के शासकीय प्रयोजन के िलए आदे श जारी

करके िहंदी भाषा एवं भारतीय अंक के अंतरार् ट्रीय प के अितिरक्त दे वनागरी
प का प्रयोग प्रािधकृत कर सकगे|

खंड (3) 15 वषर् की अविध को बढ़ाना

संसद को यह अिधकार है िक वह अनु छे द 343 (2) म दी गई 15 वषर् की

अविध के प चात भी िविध वारा अंग्रेजी एवं भारतीय अंक के दे वनागरी प के
प्रयोग का उपबंध कर सकेगी|

अनु छे द-344

खंड (1) राजभाषा आयोग का गठन

संिवधान के लागू होने के 5 वषर् बाद अथार्त 1955 म रा ट्रपित वारा एक

राजभाषा आयोग का गठन िकया जाएगा, िजसम रा ट्रपित वारा चयिनत एक
अ यक्ष और आठवीं अनस
ु च
ू ी म िविनिदर् ट िविभ न भाषाओं का प्रितिनिध व करने
वाले सद य ह गे|

खंड (2) राजभाषा आयोग वारा रा ट्रपित को िसफािरश प्र तुत िकया जाना

आयोग रा ट्रपित को िन निलिखत की िसफािरश करे गा :

(क) संघ के शासकीय प्रयोजन के िलए िहंदी का अिधकािधक प्रयोग

(ख) संघ के सभी अथवा िक हीं शासकीय प्रयोजन के िलए अंग्रेजी भाषा के
प्रयोग पर प्रितबंध

(ग) अनु छे द 348 म उि लिखत सभी अथवा िक हीं प्रयोजन के िलए

प्रयोग की जानेवाली भाषा

पीछे 9 आगे
 अनुक्रमिणका

(घ) संघ के िकसी एक अथवा अिधक िविनिदर् ट प्रयोजन के िलए प्रयोग

िकये जानेवाले अंक का प

(ङ) संघ की राजभाषा तथा संघ और िकसी रा य के बीच अथवा एक रा य

ू रे रा य के बीच पत्राचार की भाषा और उनके प्रयोग के संबंध म
व दस
रा ट्रपित वारा आयोग को िनिदर् ट िकये गये कोई अ य िवषय

खंड (3) राजभाषा आयोग वारा यान िदये जानेवाले मद

राजभाषा आयोग अपनी िसफािरश प्र तुत करते समय भारत की औ योिगक,
सां कृितक एवं वैज्ञािनक उ नित तथा लोक-सेवाओं के संबंध म िहंदीतर भाषी
क्षेत्र के यिक्तय के यायसंगत दाव व िहत का यान रखेगा|

खंड (4) सिमित का गठन

तीस सद य की एक सिमित गिठत की जाएगी, िजसम लोकसभा से बीस सद य

और रा यसभा से 10 सद य ह गे|

खंड (5) सिमित का कतर् य

सिमित, खंड (1) के अधीन गिठत आयोग की िसफािरश की जाँच करके रा ट्रपित
के समक्ष अपना प्रितवेदन प्र तत
ु करे गी|

खंड (6) रा ट्रपित के आदे श

ु प्रितवेदन पर िवचार करके संपूणर् प्रितवेदन

रा ट्रपित, खंड (5) के अधीन प्र तत
अथवा उसके िकसी भाग के अनप
ु ालन हे तु िनदे श जारी करगे|

अ याय-2

प्रादे िशक भाषाएँ

अनु छे द-345

रा य की राजभाषा अथवा राजभाषाएं

िकसी रा य का िवधान मंडल, िविध वारा उस रा य म प्रयुक्त भाषाओं म से िकसी एक

अथवा अिधक भाषाओं को अथवा िहंदी को उस रा य के सभी अथवा िक हीँ सरकारी काय
के िलए अपना सकेगा| लेिकन जब तक िविध वारा ऐसा उपबंध न हो, तब तक पहले की
भांित अंग्रेजी का प्रयोग जारी रहे गा|

पीछे 10 आगे
 अनुक्रमिणका

अनु छे द-346

रा य एवं रा य व संघ के बीच पत्राचार के िलए राजभाषा

संघ म शासकीय प्रयोजन के िलए प्रयुक्त एवं उस समय की प्रािधकृत भाषा एक रा य और

दस
ू रे रा य के बीच तथा िकसी रा य व संघ के बीच पत्राचार की राजभाषा होगी| परं तु
रा य के पर पर िनणर्य से पत्राचार के िलए िहंदी का प्रयोग िकया जा सकता है |

अनु छे द-347

िकसी रा य के जनसमुदाय के िकसी भाग वारा प्रयुक्त भाषा के संबंध म िवशेष उपबंध

रा ट्रपित को यह अिधकार प्रा त है िक वे िकसी रा य की जनसंख्या की माँग के आधार पर

िकसी भी भाषा को शासकीय प्रयोजन के िलए मा यता दे सकते ह|

अ याय-3

अनु छे द-348

उ चतम यायालय और उ च यायालय की भाषा

खंड (1)

(क) जब तक संसद िविध वारा कोई उपबंध न हो, तब तक उ चतम यायालय

और सभी उ च यायालय म सभी कायर्वािहयाँ अंग्रेजी म ह गी|

(ख) िन निलिखत के प्रािधकृत अंश अंग्रेजी म ह गे:

(i) संसद के प्र येक सदन और िकसी रा य के िवधान-मंडल के सदन

अथवा प्र येक सदन म पुन: थािपत िकये जानेवाले सभी िवधेयक
अथवा प्र तािवत िकये जानेवाले उनके संशोधन

(ii) सदन अथवा िकसी रा य के िवधान-मंडल वारा पािरत सभी

अिधिनयम के और रा ट्रपित अथवा िकसी रा यपाल वारा जारी सभी
अ यादे श

(iii) इस संिवधान के अधीन अथवा संसद अथवा िकसी रा य के िवधान-

मंडल वारा बनाई गई िकसी िविध के अधीन जारी सभी आदे श,
िनयम, िविनयम और उप-िविध

खंड (2) िकसी रा य का रा यपाल, रा ट्रपित की पूवार्नुमित से अपने रा य के उ च

यायालय के िनणर्य , आदे श को छोड़कर शेष सभी कायर्वािहय के िलए िहंदी
अथवा रा य की राजभाषा का प्रयोग प्रािधकृत कर सकते ह|
पीछे 11 आगे
 अनुक्रमिणका

खंड (3) यिद िकसी रा य म िविध के िलए अंग्रेजी को छोड़, कोई दस

ू री भाषा िनयत की
गई है तो रा यपाल के प्रािधकार से रा य के गजट म प्रकािशत िविधय , िनयम
आिद का अंग्रेजी अनव
ु ाद उसका प्रािधकृत पाठ होगा|

अनु छे द-349

भाषा संबंधी कुछ िविधय को लागू करने की िवशेष प्रिक्रया

संिवधान के लागू होने के 15 वषर् के दौरान अनु छे द 348 के खंड (1) म उि लिखत िकसी
प्रयोजन हे तु प्रयुक्त भाषा के िलए उपबंध करनेवाला कोई िवधेयक अथवा संशोधन, संसद के
िकसी भी सदन म रा ट्रपित की पूवर् वीकृित के िबना प्र तािवत नहीं िकया जाएगा| इस
संबंध म, रा ट्रपित अनु छे द 344 के खंड (1) के अधीन गिठत आयोग और खंड (4) के
अधीन गिठत सिमित के प्रितवेदन पर िवचार करने के बाद ही वीकृित दे सकते ह|

अ याय-4

अनु छे द-350

आवेदन/अ यावेदन की भाषा

प्र येक यिक्त िकसी यथा के िनवारण हे तु संघ अथवा रा य के िकसी अिधकारी अथवा
प्रािधकारी को, यथाि थित, संघ म अथवा रा य म प्रयुक्त िकसी भाषा म अ यावेदन दे ने का
हकदार होगा।

(क) प्राथिमक तर पर मातभ

ृ ाषा म िशक्षा की सिु वधाएँ

प्र येक रा य और रा य के भीतर प्र येक थानीय प्रािधकारी भाषाई अ पसंख्यक-वग

के बालक को िशक्षा के प्राथिमक तर पर मातभ
ृ ाषा म िशक्षा की पयार् त सिु वधाओं
की यव था करने का प्रयास करे गा और रा ट्रपित उपयुक्त िनदे श के मा यम से इन
सिु वधाओं को सिु नि चत करायगे|

(ख) भाषाई अ पसंख्यक-वग के िलए िवशेष अिधकारी

(1) भाषाई अ पसंख्यक-वग के िलए रा ट्रपित वारा िनयुक्त एक िवशेष अिधकारी

होगा|

(2) िवशेष अिधकारी का यह कतर् य होगा िक वह इस संिवधान के अधीन भाषाई

अ पसंख्यक-वग के रक्षोपाय से संबंिधत सभी िवषय का अ वेषण करे और
उसके संबंध म रा ट्रपित वारा िनिदर् ट अंतराल पर उ ह प्रितवेदन दे और
रा ट्रपित ऐसे सभी प्रितवेदन को संसद के प्र येक सदन के समक्ष रखवायगे
और उ ह संबंिधत रा य सरकार को िभजवायगे।

पीछे 12 आगे
 अनुक्रमिणका

अनु छे द- 351

िहंदी भाषा के िवकास के िलए िनदे श

संघ का यह कतर् य होगा िक वह िहंदी भाषा का प्रसार बढ़ाए, उसका िवकास करे िजससे वह
भारत की सामािसक सं कृित के सभी त व की अिभ यिक्त का मा यम बन सके और
उसकी प्रकृित म ह तक्षेप िकए िबना संिवधान की आठवीं अनुसच
ू ी म िविनिदर् ट भारत की
अ य भाषाओं म प्रयुक्तप, शैली और पद को आ मसात करते हुए अपेिक्षत अनुसार उसके
ु यतः सं कृत से और गौणतः अ य भाषाओं से श द ग्रहण करके
श द-भंडार के िलए मख्
उसकी समिृ द्ध सिु नि चत करे ।

आठवीं अनुसच
ू ी

(अनु छे द-344 (1) और अनु छे द-351)

भाषाएँ

1. असिमया 2. उिड़या 3. उदर् ू 4. क नड़ 5. क मीरी

6. क कणी 7. गज
ु राती 8. ड गरी 9. तिमल 10. तेलग
ु ु
11. नेपाली 12. पंजाबी 13. बांग्ला 14. बोड़ो 15. मिणपरु ी
16. मराठी 17. मलयालम 18. मैिथली 19. संथाली 20. सं कृत
21. िसंधी 22. िहंदी

पीछे 13 आगे
 अनुक्रमिणका
िहंदी के प्रयोग के संबंध म रा ट्रपित के आदे श
PRESIDENTIAL ORDERS REGARDING USE OF HINDI

1. रा ट्रपित का आदे श, 1952

रा ट्रपित ने संिवधान के अनु छे द 343 (2) के अधीन 27 मई, 1952 को एक आदे श जारी
िकया, िजसम

(क) रा य के रा यपाल

(ख) उ चतम यायालय के यायाधीश , और

(ग) उ च यायालय के यायाधीश के िनयुिक्त-अिधपत्र (Warrant) के िलए अंग्रेजी भाषा

के अितिरक्त िहंदी और अंतरार् ट्रीय अंक के अितिरक्त दे वनागरी के अंक के प्रयोग
को प्रािधकृत िकया गया था|

2. रा ट्रपित का आदे श, 1955

रा ट्रपित ने संिवधान के अनु छे द 343 (2) के अधीन 3 िदसंबर, 1955 को आदे श जारी
करते हुए संघ के िन नांिकत सरकारी काय के िलए अंग्रेजी भाषा के अितिरक्त िहंदी के
प्रयोग को प्रािधकृत िकया, िजसम

(क) जनता के साथ पत्र- यवहार

(ख) प्रशासिनक प्रितवेदन, सरकारी पित्रकाएँ, संसद म प्र तुत िकये जानेवाले प्रितवेदन

(ग) सरकारी संक प (Government Resolutions) और िवधायी अिधिनयिमितयाँ

(Legislative enactments)
(घ) िजन रा य सरकार ने िहंदी को अपनी राजभाषा के प म अपना िलया, उनके साथ
पत्र- यवहार

(ङ) संिधयाँ (Treaties) और करार (Agreements)

(च) अ य दे श की सरकार और उनके राजदत

ू एवं अंतरार् ट्रीय संगठन के साथ पत्र-
यवहार

(छ) राजनियक (Diplomatic) तथा कांसल

ु ी अिधकािरय (Consular Officers) और
अंतरार् ट्रीय संगठन म भारत के प्रितिनिधय को जारी िकये जानेवाले औपचािरक
कागजात शािमल ह|

पीछे 14 आगे
 अनुक्रमिणका

3. रा ट्रपित का आदे श, 1960

रा ट्रपित ने अनु छे द 344 (4) के उपबंध के अनस

ु ार गिठत सिमित वारा प्र तत
ु प्रितवेदन
पर िवचार करके 27 अप्रैल, 1960 को आदे श जारी िकया, िजसम िन नांिकत िनदश थे:

(क) वैज्ञािनक तथा तकनीकी श दावली के िनमार्ण के िलए िशक्षा मंत्रालय वारा एक
थायी आयोग की थापना

(ख) िशक्षा मंत्रालय वारा सांिविधक िनयम , िविनयम और आदे श के अितिरक्त सभी
मैनुअल तथा कायर्िविध सािह य (Procedural Literature) का अनुवाद कायर् और
भाषा म एक पता सिु नि चत करने की आव यकता की ि ट से यह कायर् िकसी एक
अिभकरण के मा यम से िकया जाना

(ग) एक मानक िविध श दकोश बनाने, िहंदी म िविध के पुन: अिधिनयमन और िविध
श दावली के िनमार्ण के िलए िविभ न रा य की राजभाषाओं का प्रितिनिध व
करनेवाले कानन
ू के िवशेषज्ञ के एक थाई आयोग का गठन|

(घ) िलिपकीय ेणी के कमर्चािरय (Clerical grade employees) से नीचे के कमर्चािरय ,

औ योिगक सं थान के कमर्चािरय , कायर् प्रभािरत कमर्चािरय (Work-charged
employees) को छोड़कर 45 वषर् से कम उम्र के उन सभी कद्रीय कमर्चािरय के िलए
िहंदी के सेवाकालीन प्रिशक्षण की अिनवायर्ता|

टं कक और आशिु लिपक को िहंदी टं कण और आशल

ु ेखन म प्रिशक्षण की यव था|

पीछे 15 आगे
 अनुक्रमिणका
राजभाषा अिधिनयम, 1963 की प ृ ठभूिम
BACKGROUND OF OFFICIAL LANGUAGE ACT, 1963
अनु छे द 344 (1) के अनस
ु ार सरकार वारा 7 जन
ू , 1955 को बी जी खेर की अ यक्षता म
प्रथम राजभाषा आयोग का गठन िकया गया| आयोग ने 31 जल
ु ाई, 1956 को अपना प्रितवेदन
प्र तुत िकया, िजसम अंग्रेजी की जगह िहंदी को प्रित थािपत करने हे तु कई उपाय की िसफािरश की
गई थी| आयोग के दो सद य ने, जो िहंदीतर क्षेत्र के थे, अथार्त मद्रास के पी सु बरायन और
पि चम बंगाल के सन
ु ीित कुमार चटजीर् ने इस प्रितवेदन का िवरोध िकया|
खेर आयोग वारा प्र तुत प्रितवेदन की समीक्षा हे तु िसतंबर, 1957 म गोिवंद ब लभ पंत की
अ यक्षता म संसदीय राजभाषा सिमित गिठत की गई| दो वष के िवचार-िवमशर् के प चात, पंत
सिमित ने अंग्रेजी को एक सहायक भाषा के प म जारी रखते हुए िहंदी को प्रमुख राजभाषा बनाने
हे तु 8 फरवरी, 1959 को रा ट्रपित के समक्ष अपनी िसफािरश प्र तुत कीं|
तेलग
ु ु अकादमी ने 1956 म आयोिजत स मेलन म अंग्रेजी की जगह िहंदी के प्रयोग का
िवरोध िकया| राजाजी, जो पहले िहंदी के कट्टर समथर्क थे, उ ह ने 8 माचर् 1958 को आयोिजत
अिखल भारतीय भाषा स मेलन (िजसम तिमल, मलयालम, तेलग
ु ,ु असिमया, उिड़या, मराठी, क नड़
और बांग्ला भाषाओं के प्रितिनिध उपि थत थे) म िहंदी के प्रयोग का िवरोध िकया| उनका मानना
था िक िहंदीतर भाषी लोग के िलए िहंदी भी अंग्रेजी जैसी ही िवदे शी भाषा है |
िहंदी के प्रित बढ़ते िवरोध की ि थित म आठवीं अनुसच
ू ी म अंग्रेजी को शािमल करने हे तु
संसद म एंथोनी वारा प्र तुत िवधेयक पर िवचार-िवमशर् के प चात त कालीन प्रधानमंत्री पंिडत
जवाहर लाल नेह ने 7 अग त, 1959 को प्रमख
ु भाषा के प म िहंदी के साथ-साथ सहायक भाषा
के प म अंग्रेजी को जारी रखने की अविध का िनणर्य िहंदीतर भाषी लोग पर ही छोड़ते हुए
िहंदीतर भाषी लोग के प्रयोजन के संरक्षण का आ वासन िदया|
नेह
जी के इस आ वासन को वैधता प्रदान करते हुए संिवधान के भाग 17 के अनु छे द
343 (3) म िकये गये प्रावधान के अनस
ु ार संसद म राजभाषा अिधिनयम, 1963 से संबंिधत
िवधेयक 21 जनवरी, 1963 को प्र तत
ु िकया गया, िजसे 27 अप्रैल,1963 को पािरत कर िदया गया|
इसम कुल 9 धाराएँ व 11 उपधाराएँ ह|
1964 म नेह जी की म ृ यु के प चात जब मद्रास म 1967 के चन
ु ाव म िहंदी के िवरोध म
भारतीय रा ट्रीय कांग्रेस पाटीर् की हार हुई, तब कांग्रेस की कायर्कािरणी सिमित वारा िहंदी समथर्क
एवं िहंदी िवरोिधय के बीच समझौता कराने के उ े य से एक संक प पािरत िकया गया िक जब
तक सभी रा य की स मित प्रा त न हो, तब तक अंग्रेजी का प्रयोग जारी रहे गा| साथ ही इस
संक प म िहंदीतर भाषी क्षेत्र म ित्रभाषा सत्र
ू , अथार्त प्रादे िशक भाषा, िहंदी व अंग्रेजी भाषा के प्रयोग
को प्रितपािदत िकया गया|
त प चात राजभाषा अिधिनयम संबंधी िवधेयक का संशोधन करके संसद म 27 नवंबर,
1967 को प्र तुत िकया गया, िजसे 16 िदसंबर,1967 को पािरत िकया गया| राजभाषा (संशोधन)
अिधिनयम, 1967 सरकारी प्रयोजन म ‘ िवभािषता (अंग्रेजी व िहंदी) की अिनि चत कालीन नीित’
का आ वासन दे ता है |

पीछे 16 आगे
 अनुक्रमिणका
राजभाषा अिधिनयम, 1963 (यथा संशोिधत 1967)
OFFICIAL LANGUAGE ACT, 1963 (AS AMENDED 1967)
(1963 का अिधिनयम संख्यांक 19)
(10 मई, 1963)

राजभाषा अिधिनयम, 1963 (1963 का 19) की धारा 3 की उपधारा (4) के साथ पिठत
धारा 8 वारा प्रद त शिक्तय के प्रयोग से कद्र सरकार वारा िन निलिखत िनयम बनाये गये|
संघ के शासकीय प्रयोजन , संसद म कायर् के सं यवहार, कद्रीय व रा य अिधिनयम एवं उ च
यायालय म कितपय प्रयोजन के िलए िजन भाषाओं का प्रयोग िकया जा सकेगा, उनके उपबंध हे तु
अिधिनयम :

1. संिक्ष त नाम और प्रारं भ

(1) इसे अिधिनयम राजभाषा अिधिनयम, 1963 कहा जा सकेगा|

(2) अिधिनयम की धारा 3, 26 जनवरी 1965 को लागू होगी और अिधिनयम के शेष

उपबंध कद्र सरकार वारा सरकारी राजपत्र म अिधसच
ू ना के मा यम से िनयत की
गई तारीख को लागू ह गे|

2. पिरभाषाएं

इस अिधिनयम म जब तक िक संदभर् से अ यथा अपेिक्षत न हो,

(क) धारा 3 के संबंध म 'िनयत िदन' से, 26 जनवरी, 1965 अिभप्रेत है , जबिक
अिधिनयम के िकसी अ य उपबंध के संबंध म उसके लागू होने की तारीख अिभप्रेत है |

(ख) ‘िहंदी’ से वह िहंदी अिभप्रेत है , िजसकी िलिप दे वनागरी है ।

3. संघ के राजकीय प्रयोजन व संसद म प्रयोग हे तु अंग्रेजी भाषा का जारी रहना

(1) संिवधान के प्रारं भ से 15 वषर् की समाि त पर भी, िहंदी के अितिरक्त अंग्रेजी भाषा,

(क) संघ के राजकीय प्रयोजन के िलए पहले जैसे ही जारी रहे गी, और

(ख) संसद म कायर् के सं यवहार के िलए प्रयोग म लाई जाएगी

परं तु संघ और िकसी ऐसे रा य के बीच, जहाँ िहंदी को राजभाषा के प म

नहीं अपनाया गया, पत्र- यवहार के िलए अंग्रेजी भाषा प्रयोग म लाई जाएगी|

परं तु िहंदी को राजभाषा केप म अपनाये हुए रा य एवं िहंदी को राजभाषा

के प म नहीं अपनाये हुए रा य के बीच पत्रािद प्रयोजन के िलए िहंदी का
प्रयोग िकया जाएगा, साथ ही उसका अनुवाद अंग्रेजी म भी भेजा जाएगा|

पीछे 17 आगे
 अनुक्रमिणका

इस उपधारा की िकसी भी बात का यह अथर् कदािप नहीं है िक िहंदी को

राजभाषा के प म न अपनाने वाले िकसी रा य से, संघ अथवा िकसी ऐसे
रा य, जहाँ िहंदी को राजभाषा के प म अपनाया गया हो, अथवा िकसी अ य
रा य के साथ, उसकी सहमित से, पत्रािद प्रयोजन के िलए िहंदी के प्रयोग का
िनषेध है , और ऐसे िकसी मामले म उस रा य के साथ पत्रािद प्रयोजन के
िलए अंग्रेजी भाषा के प्रयोग की अिनवायर्ता नहीं है ।
(2) धारा 3 की उपधारा (1) म िनिदर् ट िकसी बात के बावजद
ू , कद्रीय सरकार के िकसी
मंत्रालय अथवा िवभाग अथवा कायार्लय वारा दस
ू रे मंत्रालय अथवा िवभाग अथवा
कायार्लय के साथ अथवा कद्रीय सरकार के वािम व अथवा िनयंत्रणाधीन िकसी
िनगम अथवा कंपनी अथवा उसके िकसी कायार्लय के साथ, अथवा िकसी अ य ऐसे
िनगम अथवा कंपनी अथवा कायार्लय के साथ पत्रािद प्रयोजन के िलए िहंदी अथवा
अंग्रेजी, दोन भाषाओं का प्रयोग तब तक िकया जाएगा, जब तक संबद्ध कायार्लय के
कमर्चारी िहंदी का कायर्साधक ज्ञान प्रा त न कर ल|
(3) धारा 3 की उपधारा (1) म िनिदर् ट िकसी बात के बावजद
ू , कद्रीय सरकार के िकसी
मंत्रालय अथवा िवभाग अथवा कायार्लय वारा दस
ू रे मंत्रालय अथवा िवभाग अथवा
कायार्लय के साथ अथवा कद्रीय सरकार के वािम व अथवा िनयंत्रणाधीन िकसी
िनगम अथवा कंपनी अथवा उसके िकसी कायार्लय के साथ, अथवा िकसी अ य ऐसे
िनगम अथवा क पनी अथवा कायार्लय के साथ िन निलिखत 14 कागजात म िहंदी
व अंग्रेजी, दोन भाषाओं का प्रयोग िकया जाएगा-
(i) संक प, साधारण आदे श, िनयम, अिधसच
ू ना, प्रशासिनक अथवा अ य प्रितवेदन,
प्रेस िवज्ञि त
(ii) संसद के िकसी सदन अथवा सदन के समक्ष रखे गए प्रशासिनक व अ य
प्रितवेदन और राजकीय कागज-पत्र
(iii) संिवदा, करार, अनुज्ञि त, अनुज्ञापत्र, सच
ू ना और िनिवदा-प्रा प

(4) धारा 3 की उपधारा (i) अथवा उपधारा (ii) अथवा उपधारा (iii) के उपबंध पर
प्रितकूल प्रभाव डाले िबना कद्रीय सरकार, इस अिधिनयम की धारा 8 के अधीन बनाए
गए िनयम वारा िकसी मंत्रालय, िवभाग, अनुभाग अथवा कायार्लय के शासकीय
प्रयोजन हे तु प्रयोग म लायी जानेवाली भाषा अथवा भाषाओं के संबंध म िनयम
बनाएगी और िनयम बनाते समय जन साधारण के िहत के ि टगत शासकीय
प्रयोजन के शीघ्रता एवं दक्षता पूणर् िनपटारे को सिु नि चत करे गी| इस िनयम से यह
भी सिु नि चत िकया जाएगा िक संबद्ध कायार्लय म सेवारत एवं िहंदी अथवा अंग्रेजी म
प्रवीणता प्रा त कमर्चारी अपना काम प्रभावी प से कर सक और यह भी सिु नि चत
िकया जाएगा िक िकसी कमर्चारी के दोन ही भाषाओं म प्रवीण न होने के बावजद
ू
उसका कोई अिहत नहीं िकया जाएगा।
पीछे 18 आगे
 अनुक्रमिणका

(5) धारा 3 की उपधारा (1) के खंड (क) के उपबंध और उपधारा (2), उपधारा (3) और
उपधारा (4) के उपबंध तब तक लागू रहगे, जब तक िहंदी को अपनी राजभाषा के प
म न अपनाने वाले सभी रा य के िवधान म डल वारा इन उपबंध म विणर्त
प्रयोजन के िलए अंग्रेजी भाषा का प्रयोग समा त कर दे ने के संबंध म संक प पािरत
नहीं कर िदए जाते और जब तक पूव क्त संक प पर िवचार कर लेने के प चात ्
अंग्रेजी भाषा के प्रयोग की समाि त के िलए संसद के प्र येक सदन वारा संक प
पािरत नहीं कर िदया जाता।
4. राजभाषा के संबंध म सिमित
(1) इस अिधिनयम की धारा 3 के लागू होने के दस वषर् की समाि त के प चात, रा ट्रपित
की पव
ू र् मंजरू ी से संसद के िकसी भी सदन म प्र तािवत िकये जाने एवं संसद के
दोन सदन म पािरत िकये जाने पर राजभाषा के संबंध म एक सिमित गिठत की
जाएगी।
(2) इस सिमित म तीस सद य ह गे, िजनम से लोक सभा से बीस सद य तथा रा य
सभा से दस सद य ह गे, जो क्रमशः लोक सभा के सद य तथा रा य सभा के
सद य वारा आनप
ु ाितक प्रितिनिध व पद्धित के अनस
ु ार एकल ह तांतरणीय मत
वारा िनवार्िचत ह गे।
(3) इस सिमित का कतर् य होगा िक वह संघ के शासकीय प्रयोजन के िलए िहंदी के
प्रयोग की प्रगित की पुन: समीक्षा कर और उस पर प्रितवेदन के मा यम से अपनी
ु कर और रा ट्रपित उस प्रितवेदन को संस
िसफािरश रा ट्रपित के समक्ष प्र तत के
दोन सदन के समक्ष रखवायगे और साथ ही सभी रा य सरकार को िभजवायगे।
(4) धारा 4 की उपधारा (3) म िनिदर् ट प्रितवेदन एवं उस पर रा य सरकार के अिभप्राय
पर िवचार करने के प चात ् रा ट्रपित उस सम त प्रितवेदन के अथवा उसके िकसी
भाग के अनुसार िनदे श जारी करगे :
परं तु इस प्रकार जारी िकये गये िनदे श धारा 3 के उपबंध से असंगत नहीं ह गे ।

5. कद्रीय अिधिनयम आिद का प्रािधकृत िहंदी अनव

ु ाद

(1) िनयत िदन और उसके प चात ् रा ट्रपित के प्रािधकार से सरकारी राजपत्र म प्रकािशत
िहंदी अनुवाद
(क) रा ट्रपित वारा जारी िकये गये िकसी कद्रीय अिधिनयम अथवा िकसी
अ यादे श का, अथवा
(ख) संिवधान के अधीन अथवा िकसी कद्रीय अिधिनयम के अधीन जारी िकये गये
िकसी आदे श, िनयम, िविनयम अथवा उपिविध का िहंदी म अनव
ु ाद उसका
प्रािधकृत िहंदी पाठ माना जाएगा।

पीछे 19 आगे
 अनुक्रमिणका

(2) िनयत िदन से ही, संसद के िकसी भी सदन म प्र तुत िकये जानेवाले सभी िवधेयक
और उनसे संबंिधत संशोधन के अंग्रेजी भाषा के प्रािधकृत पाठ के साथ-साथ िहंदी म
भी अनुवाद होगा, िजसे इस अिधिनयम के तहत बनाये गये िनयम म िनधार्िरत
अनुसार प्रािधकृत माना जाएगा|
6. कितपय मामल म रा य अिधिनयम का प्रािधकृत िहंदी अनव
ु ाद
जहाँ िकसी रा य के िवधानमंडल वारा उस रा य के िवधानमंडल से पािरत अिधिनयम
अथवा उस रा य के रा यपाल वारा जारी िकये गये अ यादे श म प्रयोग हे तु िहंदी से िभ न
िकसी भाषा को िनधार्िरत िकया गया हो, वहाँ संिवधान के अनु छे द 348 के ख ड (3) वारा
ु ार अंग्रेजी भाषा म उसके अनव
अपेिक्षत अनस ु ाद के अितिरक्त उसका िहंदी म अनव
ु ाद उस
रा य के सरकारी राजपत्र म उस रा य के रा यपाल के प्रािधकार से िनयत िदन को अथवा
उसके प चात ् प्रकािशत िकया जाएगा और ऐसी ि थित म ऐसे िकसी अिधिनयम अथवा
अ यादे श का िहंदी म अनव
ु ाद उसका प्रािधकृत िहंदी पाठ माना जाएगा।
7. उ च यायालय के िनणर्य आिद म िहंदी अथवा अ य राजभाषा का वैकि पक प्रयोग
िनयत िदन से ही अथवा त प चात ् िकसी भी िदन से िकसी रा य का रा यपाल, रा ट्रपित की
पूवर् स मित से उस रा य के उ च यायालय वारा पािरत अथवा िदए गए िकसी
िनणर्य, िडक्री अथवा आदे श के प्रयोजन के िलए अंग्रेजी भाषा के अितिरक्त िहंदी अथवा उस
रा य की राजभाषा का प्रयोग प्रािधकृत कर सकेगा और जहाँ कोई िनणर्य, िडक्री अथवा
आदे श (अंग्रेजी भाषा से िभ न) ऐसी िकसी भाषा म पािरत िकया अथवा िदया जाता है तो
वहाँ उसके साथ-साथ उ च यायालय के प्रािधकार से अंग्रेजी भाषा म उसका अनव
ु ाद भी
होगा।
8. िनयम बनाने की शिक्त
(1) कद्रीय सरकार, इस अिधिनयम के प्रयोजन को कायार्ि वत करने के िलए सरकारी
राजपत्र म अिधसच
ू ना के मा यम से िनयम बना सकेगी।
(2) इस धारा के अधीन बनाया गया हर िनयम यथाशीघ्र संसद सत्र के चलते समय हर
सदन के समक्ष कुल िमलाकर तीस िदन की अविध के िलए रखा जाएगा। वह अविध
एक सत्र अथवा दो अथवा अिधक आनुक्रिमक सत्र म पूरी हो सकेगी। यिद उस सत्र
के अथवा पूव क्त आनुक्रिमक सत्र के ठीक बाद के सत्र की समाि त के पूवर् दोन
सदन उस िनयम म कोई संशोधन हे तु सहमत हो जाएं तो त प चात वह ऐसे
संशोिधत प म ही लागू होगा। यिद दोन सदन उपरोक्त अनुसार संशोधन हे तु
सहमत न ह तो वह िनयम संशोिधत प म लागू नहीं होगा। िकंतु िनयम के ऐसे
संशोिधत प म लागू होने अथवा न होने से उसके अधीन पहले की गई िकसी बात
की वैधता पर प्रितकूल प्रभाव नहीं पड़ेगा।
9. धारा 6 और धारा 7 के उपबंध ज म-ू क मीर रा य पर लागू नहीं ह गे।

पीछे 20 आगे
 अनुक्रमिणका

राजभाषा संक प, 1968

(18.01.1968)

राजभाषा िहंदी से संबंिधत अनु छे द के प्रित संसद के दोन सदन म पािरत राजभाषा संक प

1. संिवधान के अनु छे द 343 के अनुसार िहंदी संघ की राजभाषा है और अनु छे द 351 के

अनुसार िहंदी भाषा का प्रचार-प्रसार एवं िवकास संघ का कतर् य है , तािक वह भारत की
सामािजक सं कृित के सभी त व की अिभ यिक्त का मा यम बन सके:

संक प

िहंदी के प्रचार-प्रसार एवं िवकास की गित बढ़ाने तथा संघ के िविभ न शासकीय प्रयोजन म
िहंदी के उ तरो तर प्रयोग हे तु भारत सरकार वारा एक गहन एवं यापक कायर्क्रम तैयार
करके कायार्ि वत िकया जाएगा| साथ ही इस संबंध म की गई प्रगित संबंधी वािषर्क
मू यांकन िरपोटर् संसद की दोन सदन म प्र तुत की जाएगी तथा उसकी प्रित सभी रा य
सरकार को भी भेजी जाएगी|

2. संिवधान की आठवीं अनुसच

ू ी म िहंदी के अितिरक्त उि लिखत भारत की भाषाओं के पूणर्
िवकास के मा यम से दे श की शैक्षिणक व सां कृितक उ नित के सामिू हक प्रयास िकये
जायगे|

संक प

िहंदी के साथ-साथ इन सभी भाषाओं के समि वत िवकास हे तु रा य सरकार के सहयोग से

भारत सरकार वारा एक कायर्क्रम तैयार करके कायार्ि वत िकया जाएगा, तािक वे आधुिनक
ज्ञान के संचार का प्रभावी मा यम बन सक|

3. एकता की भावना के संवधर्न तथा दे श भर की जनता म संचार की सिु वधा हे तु भारत सरकार
वारा रा य सरकार के परामशर् से बनाये गये ित्रभाषा सत्र
ू का प्रभावी व शतप्रितशत
कायार् वयन िकया जाना चािहए|

संक प

ित्रभाषा सत्र
ू के अनुसार िहंदी भाषी क्षेत्र म िहंदी तथा अंग्रेजी के अितिरक्त िकसी आधुिनक
भारतीय भाषा, खासकर दिक्षण भारत की िकसी भाषा और िहंदीतर भाषी क्षेत्र म प्रादे िशक
भाषाओं व अंग्रेजी के साथ-साथ िहंदी के अ ययन का प्रबंध िकया जाय|

पीछे 21 आगे
 अनुक्रमिणका

4. संघ की लोक सेवाओं के िवषय म दे श के िविभ न भाग के लोग के यायोिचत दाव व

िहत का पण
ू र् संरक्षण सिु नि चत िकया जाना चािहए|

संक प

(क) ऐसी िक हीं िवशेष सेवाओं अथवा पद , जहाँ मात्र अंग्रेजी अथवा मात्र िहंदी अथवा
दोन भाषाओं का उ च तरीय ज्ञान अपेिक्षत हो, को छोड़कर अ य लोक सेवाओं
अथवा पद की भतीर् हे तु उ मीदवार के चयन के समय िहंदी अथवा अंग्रेजी म से
िकसी एक का ज्ञान अिनवायर्त: अपेिक्षत होगा|

(ख) परीक्षाओं, प्रिक्रया संबंधी पहलओ

ु ं एवं समय के िवषय म संघ लोक सेवा आयोग के
िवचार जानने के प चात अिखल भारतीय एवं उ चतर कद्रीय सेवाओं संबंधी परीक्षाओं
के िलए संिवधान की आठवीं अनुसच
ू ी म उि लिखत सभी भाषाओं तथा अंग्रेजी को
वैकि पक मा यम के प म रखने की अनुमित होगी|

पीछे 22 आगे
 अनुक्रमिणका

राजभाषा िनयम, 1976 (यथा संशोिधत 1987)

OFFICIAL LANGUAGE RULES, 1976 (AS AMENDED 1987)

सामा य कानन
ू ी िनयम (General Statutory Rule) 1052

कद्रीय सरकार ने राजभाषा अिधिनयम 1963 की धारा 3 की उपधारा (4) के साथ पिठत धारा 8
वारा प्रद त शिक्तय का प्रयोग करते हुए िन निलिखत िनयम बनाये ह,

1. संिक्ष त नाम, िव तार और प्रारं भ

(i) इन िनयम का संिक्ष त नाम ‘राजभाषा िनयम (संघ के शासकीय प्रयोजन के िलए
प्रयोग), 1976 है |
(ii) ये िनयम तिमलनाडु रा य को छोड़कर पूरे भारत पर लागू ह|
(iii) ये राजपत्र म प्रकािशत तारीख से लागू ह गे|

2. पिरभाषाएँ :

(क) ‘अिधिनयम’ से ‘राजभाषा अिधिनयम, 1963 (1963 का 19) अिभप्रेत है ;

(ख) ‘कद्रीय सरकार के कायार्लय’ के अंतगर्त िन निलिखत भी शािमल ह,
(i) कद्रीय सरकार का कोई मंत्रालय, िवभाग अथवा कायार्लय;
(ii) कद्रीय सरकार वारा िनयक्
ु त िकसी आयोग, सिमित अथवा अिधकरण का
कोई कायार्लय; और
(iii) कद्रीय सरकार के वािम व अथवा िनयंत्रणाधीन िकसी िनगम अथवा कंपनी
का कोई कायार्लय
(ग) ‘कमर्चारी’ से कद्रीय सरकार के कायार्लय म कायर्रत कोई कमर्चारी अिभप्रेत है ;
(घ) ‘अिधसिू चत कायार्लय’ से िनयम 10 के उपिनयम (4) के अधीन ‘अिधसिू चत
कायार्लय’ अिभप्रेत है ;
(ङ) ‘िहंदी म प्रवीणता’ से िनयम 9 म विणर्त ‘प्रवीणता’ अिभप्रेत है ;
(च) ‘क्षेत्र क’ से ‘िबहार, हिरयाणा, िहमाचल प्रदे श, म यप्रदे श, राज थान, उ तर प्रदे श,
छ तीसगढ़, झारखंड, उ तराखंड रा य और अंडमान िनकोबार वीप समह
ू , िद ली संघ
रा य क्षेत्र अिभप्रेत ह;
(छ) क्षेत्र ‘ख’ से गज
ु रात, महारा ट्र और पंजाब रा य एवं चंडीगढ़ संघ रा य क्षेत्र अिभप्रेत
ह;
(ज) क्षेत्र ‘ग’ से खंड (च) और (छ) म िनिदर् ट रा य , संघ रा य क्षेत्र को छोड़कर शेष
सभी रा य व संघ रा य क्षेत्र अिभप्रेत ह;
(झ) ‘िहंदी का कायर्साधक ज्ञान’ से िनयम 10 म विणर्त ‘कायर्साधक ज्ञान’ अिभप्रेत है |

पीछे 23 आगे
 अनुक्रमिणका
3. कद्रीय सरकार के कायार्लय को छोड़कर रा य के साथ पत्राचार

(1) कद्रीय सरकार के कायार्लय से क्षेत्र ‘क’ के िकसी रा य अथवा संघ रा य क्षेत्र अथवा
ऐसे रा य अथवा संघ रा य क्षेत्र के िकसी कायार्लय (जो कद्रीय सरकार का कायार्लय
न हो) अथवा यिक्त के साथ पत्राचार िवशेष पिरि थितय को छोड़कर िहंदी म ही
होगा और यिद कोई पत्र अंग्रेजी म भेजा जाता है तो साथ म उसका िहंदी अनुवाद भी
भेजा जाएगा|

(2) (क) कद्रीय सरकार के कायार्लय से क्षेत्र ‘ख’ म िकसी रा य अथवा संघ रा य क्षेत्र
अथवा ऐसे रा य अथवा संघ रा य क्षेत्र के िकसी कायार्लय (जो कद्रीय सरकार
का कायार्लय न हो) को पत्राचार आम तौर पर िहंदी म िकया जाएगा और यिद
पत्राचार अंग्रेजी म िकया जाता है तो उसका िहंदी अनुवाद भी भेजा जाएगा|

कद्रीय सरकार के कायार्लय से पत्राचार िकसी रा य अथवा संघ रा य क्षेत्र के

इ छानस
ु ार िकसी िविश ट वगर् अथवा िकसी कायार्लय को संबद्ध रा य अथवा
संघ रा य क्षेत्र की सरकार वारा िविनिदर् ट अविध तक अंग्रेजी अथवा िहंदी म
िकया जाएगा और दस
ू री भाषा म उसका अनव
ु ाद भी भेजा जाएगा|

(ख) क्षेत्र ‘ख’ के िकसी रा य अथवा संघ रा य क्षेत्र के िकसी यिक्त को पत्राचार
िहंदी अथवा अंग्रेजी म भेजा जाएगा|

(3) कद्रीय सरकार के कायार्लय से क्षेत्र ‘ग’ के िकसी रा य अथवा संघ रा य क्षेत्र को
अथवा ऐसे रा य के िकसी कायार्लय (जो कद्रीय सरकार का कायार्लय न हो) अथवा
यिक्त को भेजे जानेवाले पत्राचार अंग्रेजी म होगा|

(4) उप िनयम (1) और (2) म िकसी के होते हुए भी, क्षेत्र ‘ग’ म ि थत कद्रीय सरकार
के कायार्लय से क्षेत्र ‘क’ अथवा ‘ख’ के िकसी रा य अथवा संघ रा य क्षेत्र को अथवा
ऐसे रा य म िकसी कायार्लय (जो कद्रीय सरकार के कायार्लय न हो) अथवा यिक्त
को भेजे जानेवाले पत्राचार िहंदी अथवा अंग्रेजी म हो सकेगा|

परं तु संबद्ध कद्रीय सरकार के कायार्लय का पत्राचार उस कायार्लय के िहंदी का

कायर्साधक ज्ञान रखनेवाले यिक्तय की संख्या, पत्राचार भेजने की सिु वधाओं और
उससे संबंिधत अ य बात के अनुसार होगा|

4. कद्रीय सरकार के कायार्लय के बीच पत्राचार :

(क) कद्रीय सरकार के मंत्रालय अथवा िवभाग के बीच आपसी पत्राचार िहंदी अथवा अंग्रेजी
म होगा|

(ख) कद्रीय सरकार के िकसी मंत्रालय अथवा िवभाग और क्षेत्र ‘क’ म ि थत अधीन थ
कायार्लय के बीच पत्राचार िहंदी म होगा और उसका अनुपात उस कायार्लय म िहंदी
का कायर्साधक ज्ञान रखनेवाले यिक्तय की संख्या, पत्राचार भेजने की सुिवधाओं और
उससे संबंिधत अ य बात के अनुसार होगा|
पीछे 24 आगे
 अनुक्रमिणका

(ग) उपयक्
ुर् त खंड ‘क’ अथवा खंड ‘ख’ म िविनिदर् ट कायार्लय से िभ न क्षेत्र ‘क’ म ि थत
कद्रीय सरकार के कायार्लय के बीच पत्राचार भी िहंदी म होगा|

(घ) क्षेत्र ‘क’ और क्षेत्र ‘ख’ अथवा क्षेत्र ‘ग’ म ि थत कद्रीय सरकार के कायार्लय के बीच
पत्राचार िहंदी अथवा अंग्रेजी म होगा|
परं तु कद्रीय सरकार के ऐसे कायार्लय के पत्राचार का अनुपात संबद्ध कायार्लय म िहंदी
का कायर्साधक ज्ञान रखनेवाले यिक्तय की संख्या, पत्राचार भेजने की सुिवधाओं और
उससे संबंिधत अ य बात के अनुसार होगा|

(ङ) क्षेत्र ‘ख’ अथवा क्षेत्र ‘ग’ म ि थत कद्रीय सरकार के कायार्लय के बीच पत्राचार िहंदी
अथवा अंग्रेजी म होगा|
परं तु कद्रीय सरकार के ऐसे कायार्लय के पत्राचार का अनुपात संबद्ध कायार्लय म िहंदी
का कायर्साधक ज्ञान रखनेवाले यिक्तय की संख्या, पत्राचार भेजने की सिु वधाओं और
उससे संबंिधत अ य बात के अनस
ु ार होगा|

लेिकन ......

(i) क्षेत्र ‘क’ अथवा क्षेत्र ‘ख’ के िकसी कायार्लय के साथ ऐसे पत्राचार के दौरान
आव यकता के अनस
ु ार पत्राचार प्राि त के थान पर दस
ू री भाषा म अनव
ु ाद
िकया जाएगा|

(ii) क्षेत्र ‘ग’ के िकसी कायार्लय के साथ ऐसे पत्राचार के समय दस

ू री भाषा म
अनुवाद भी भेजा जाएगा|

परं तु िकसी अिधसिू चत कायार्लय के साथ पत्राचार के समय दस

ू री भाषा म अनुवाद
उपल ध कराने की अपेक्षा नहीं की जाएगी|

5. िहंदी म प्रा त पत्र का उ तर :

िनयम 3 और िनयम 4 म िकसी बात के होते हुए भी कद्रीय सरकार के कायार्लय से िहंदी म
प्रा त पत्र का उ तर केवल िहंदी म ही िदया जाएगा|

6. िहंदी और अंग्रेजी दोन का प्रयोग :

अिधिनयम की धारा 3 की उपधारा (3) म िनिदर् ट सभी 14 कागजात का प्रयोग िहंदी और

अंग्रेजी दोन म िकया जाएगा और ऐसे द तावेज पर ह ताक्षर करनेवाले यिक्तय को यह
सिु नि चत करना होगा िक ऐसे कागजात िहंदी और अंग्रेजी म जारी िकये जाय|

पीछे 25 आगे
 अनुक्रमिणका

7. आवेदन, अ यावेदन आिद के िलए िहंदी अथवा अंग्रेजी दोन का प्रयोग :

(1) कोई कमर्चारी आवेदन, अपील अथवा अ यावेदन िहंदी अथवा अंग्रेजी म प्र तुत कर
सकता है |
(2) उपिनयम (1) म िविनिदर् ट कोई आवेदन, अपील अथवा अ यावेदन यिद िहंदी म
प्र तुत िकया गया हो अथवा उस पर ह ताक्षर िहंदी म िकया गया हो, तो उसका
उ तर िहंदी म ही दे ना होगा|
(3) िकसी कमर्चारी के संबंध म अनुशासिनक कारर् वाई सिहत सेवा से संबंिधत कोई आदे श
अथवा सच
ू ना जारी करना हो, तो उस कमर्चारी की इ छा के अनुसार उसी भाषा म
अिवलंब जारी करना होगा|

8. कद्रीय सरकार के कायार्लय म िट पणी का िलखा जाना :

(1) कोई कमर्चारी फाइल पर िट पण अथवा कायर्व ृ त िहंदी अथवा अंग्रेजी म िलखता है
तो उससे यह अपेक्षा नहीं की जाएगी िक वह उसका अनव
ु ाद दस
ू री भाषा म प्र तत
ु
कर|
(2) कायर्साधक ज्ञान रखनेवाले कद्रीय सरकार का कोई भी कमर्चारी िविधक अथवा
तकनीकी प्रकृित के कागजात को छोड़कर अ य िहंदी कागजात के अंग्रेजी अनव
ु ाद की
अपेक्षा नहीं कर सकेगा|
(3) िकसी िविश ट कागजात की प्रकृित िविधक है अथवा तकनीकी, यह कायार्लय प्रमख
ु
ही िनधार्िरत करे गा|
(4) उपिनयम (1) म िकसी बात के होते हुए भी कद्रीय सरकार, अिधसिू चत कायार्लय के
प्रवीणता प्रा त कमर्चािरय वारा िट पण, प्रा पण और ऐसे अ य शासकीय प्रयोजन
के िलए केवल िहंदी के प्रयोग को िविनिदर् ट करते हुए आदे श जारी कर सकती है |

9. िहंदी म प्रवीणता :

(1) यिद िकसी कमर्चारी ने.......

(क) िहंदी मा यम से मैिट्रक परीक्षा अथवा समतु य अथवा उससे उ चतर की
परीक्षा उ तीणर् की हो, या
(ख) िहंदी को वैकि पक िवषय के प म नातक अथवा समतु य अथवा उससे
उ चतर कोई अ य परीक्षा उ तीणर् की हो; या
(ग) वयं घोषणा करता हो िक उसे िहंदी म प्रवीणता प्रा त है , तो यह समझा
जाएगा िक उस कमर्चारी ने िहंदी म प्रवीणता प्रा त कर ली है |

पीछे 26 आगे
 अनुक्रमिणका
10. िहंदी का कायर्साधक ज्ञान :

(1) (क) यिद िकसी कमर्चारी ने ........

(i) िहंदी एक िवषय के प म मैिट्रक परीक्षा अथवा समतु य अथवा उससे
उ चतर परीक्षा उ तीणर् की हो; अथवा
(ii) कद्रीय सरकार की िहंदी प्रिशक्षण योजना के अंतगर्त आयोिजत प्राज्ञ
परीक्षा अथवा सरकार वारा िकसी िविश ट प्रवगर् के पद के संबंध म
उस योजना के अंतगर्त िविनिदर् ट कोई िन नतर परीक्षा उ तीणर् की हो;
अथवा

(iii) इस आशय के िलए कद्रीय सरकार वारा िविनिदर् ट अ य परीक्षा

उ तीणर् की हो; अथवा

(ख) यिद वह इन िनयम के अनुसार संलग्न प्रपत्र म यह घोषणा करता है िक उसे

िहंदी का कायर्साधक ज्ञान है तो यह समझा जाएगा िक उसे िहंदी का
कायर्साधक ज्ञान प्रा त है ।

(2) यिद कद्रीय सरकार के िकसी भी कायार्लय म 80% कमर्चािरय ने िहंदी का

कायर्साधक ज्ञान प्रा त कर िलया हो तो सामा यतया समझा जाएगा िक उस कायार्लय
के कमर्चारी िहंदी का कायर्साधक ज्ञान रखते ह|

(3) कद्रीय सरकार अथवा कद्रीय सरकार वारा िविनिदर् ट कोई अिधकारी यह िनधार्िरत
कर सकता है िक कद्रीय सरकार के िकसी कायार्लय के कमर्चािरय ने िहंदी का
कायर्साधक ज्ञान प्रा त कर िलया है अथवा नहीं|

(4) कद्रीय सरकार के िजन कायार्लय के कमर्चािरय ने िहंदी का कायर्साधक ज्ञान प्रा त
कर िलया है , उन कायार्लय के नाम राजपत्र म अिधसिू चत िकये जायगे;

परं तु, कद्रीय सरकार की राय म िकसी अिधसिू चत कायार्लय म कायर्रत कमर्चािरय म
िहंदी का कायर्साधक ज्ञान रखनेवाले कमर्चािरय का प्रितशत िकसी तारीख से
उपिनयम (2) म िविनिदर् ट प्रितशत से कम हो गया है तो वह राजपत्र म अिधसच
ू ना
वारा िफर से घोिषत कर सकती है िक वह कायार्लय उस तारीख से अिधसिू चत
कायार्लय नहीं है |

11. ु ल, संिहताएँ, प्रिक्रया संबंधी अ य सािह य, लेखन सामग्री आिद :

मैनअ

(1) कद्रीय सरकार के कायार्लय के सभी मैनुअल, संिहताएँ और प्रिक्रया संबंधी अ य

सािह य िहंदी और अंग्रेजी दोन भाषाओं म यथाि थित मिु द्रत, साइक्लो टाइल एवं
प्रकािशत िकये जायगे|

पीछे 27 आगे
 अनुक्रमिणका

(2) कद्रीय सरकार के कायार्लय म प्रयुक्त िकये जानेवाले रिज टर के प्रा प और शीषर्क
िहंदी और अंग्रेजी म ह गे|

(3) कद्रीय सरकार के कायार्लय म सभी नामपट्ट, सच

ू ना पट्ट, पत्रशीषर् और िलफाफ पर
उ कीणर् लेख और लेखन सामग्री की अ य मद िहंदी और अंग्रेजी म िलखे अथवा
प्रकािशत िकये जायगे|

परं तु यिद कद्रीय सरकार आव यकतानुसार साधारण अथवा िवशेष आदे श वारा कद्रीय
सरकार के िकसी कायार्लय को इस िनयम के सभी अथवा िक हीं उपबंध से छूट दे सकती है |

12. अनुपालन का उ तरदािय व :

(1) कद्रीय सरकार के प्र येक कायार्लय के प्रशासिनक प्रधान का यह उ तरदािय व होगा
िक वे

(i) यह सिु नि चत कर िक अिधिनयम और इन िनयम के उपबंध और उपिनयम

(2) के अधीन जारी िकए गए िनदे श का समिु चत अनुपालन हो रहा है ; और

(ii) इस प्रयोजन के िलए उपयुक्त व प्रभावी जाँच की यव था हो|

(2) कद्रीय सरकार अिधिनयम और इन िनयम के उपबंध के स यक अनप

ु ालन के िलए
अपने कमर्चािरय और कायार्लय को समय-समय पर आव यक िनदे श जारी कर
सकती है |

पीछे 28 आगे
 अनुक्रमिणका

जाँच िबंद ु

(1) मद्र
ु ण व साइक्लो टाइल अनभ
ु ाग को सिु नि चत करना है िक

- राजभाषा अिधिनयम, 1963 (यथा संशोिधत, 1967) की धारा 3(3) म

उ लेिखत सभी द तावेज अिनवायर् प से िवभाषी प म जारी हो|

- फामर्, कोड, मैनअ

ु ल और गजट की सामग्री का प्रकाशन िवभाषी हो|

(2) प्रेषण अनुभाग को सिु नि चत करना है िक

- िहंदी म प्रा त पत्र अथवा िहंदी म ह ताक्षर िकए गए िकसी आवेदन, अपील
अथवा अ यावेदन का उ तर अिनवायर् प से िहंदी म ही िदया जाए|

- ‘क’ तथा ‘ख’ क्षेत्र की रा य सरकार को भेजे जानेवाले पत्र िहंदी म ह |

- ‘क’ तथा ‘ख’ क्षेत्र म जाने वाले पत्र के िलफाफ पर पते दे वनागरी म ही
िलखे जाएँ|

(3) क्रय िवभाग को सिु नि चत करना है िक केवल दे वनागरी टाइपराइटर खरीदी जाय|

(4) सभी िवभाग के प्रभारी अिधकािरय को सिु नि चत करना है िक

- रबड़ की मोहर, नामपट्ट, सच

ू ना पट्ट आिद िवभाषी प म ह|

- ‘क’ तथा ‘ख’ क्षेत्र म कायर्रत कमर्चािरय की सेवा पंिजय म प्रिवि टयाँ िहंदी
म दजर् ह |

- पत्र/पिरपत्र अथवा प्रलेख पर ह ताक्षर करते समय वे कागजात अिनवायर् प

से िहंदी म अथवा िवभाषी प म जारी ह |
(5) कद्रीय सरकार के कायार्लय को सिु नि चत करना है िक ये जाँच िबंद ु सभी संबद्ध/
अधीन थ कायार्लय /उपक्रम /िनगम आिद के यान म लाई जाय और िनदे श की
प्रितयाँ उपल ध की जाय|

पीछे 29 आगे
 अनुक्रमिणका

ई-टू स के मा यम से िहंदी का कायार् वयन

HINDI IMPLEMENTATION THROUGH E-TOOLS
कायार्लय म राजभाषा के कायार् वयन को बढ़ावा दे ने के िवचार से भारत सरकार के गह
ृ
मंत्रालय के राजभाषा िवभाग वारा ई-टू स के उपयोग पर जोर िदया जा रहा है | इनम यिू नकोड,
गग
ू ल वाइस टाइिपंग एवं िहंदी फांट पिरवतर्क आिद जैसे ई-टू स प्रमख
ु ह| प्रयोक्ताओं के उपयोगाथर्
इनकी जानकारी इस सहाियका म दी जा रही है |
कं यूटर पर यूिनकोड का प्रयोग
भारत सरकार के राजभाषा िवभाग ने सभी सरकारी कायार्लय के कं यट
ू र पर िहंदी म
टाइिपंग हे तु ‘यिू नकोड’ के प्रयोग के िलए आदे श जारी िकया है | ‘यिू नकोड’ के प्रयोग से िहंदी म
कायर् करने म एक पता आएगी| ‘यिू नकोड’ के फांट म िकए गए कायर् को िकसी भी कं यट
ू र म
दे खा जा सकता है , भले ही उस कं यट
ू र म ‘यिू नकोड’ सिक्रय न िकया गया हो| रा ट्रीय इ पात
िनगम िलिमटे ड-िवशाखपट्टणम इ पात संयंत्र म इस मु े को गंभीरता से िलया गया है और सभी
कं यूटर म यूिनकोड सिक्रय िकया गया है | साथ ही इसके उपयोग को बढ़ावा दे ने के िलए बड़ी
सिक्रयता से प्रिशक्षण सत्र आयोिजत िकए जा रहे ह|
कं यूटर म यूिनकोड के प्रयोग से पहले िहंदी म कायर् करने हे तु Shusha, Shree-lipi,
Leap office, Kruti आिद जैसे िविभ न प्रकार के फां स का प्रयोग होता था| इनके प्रयोग के
मा यम से एक कं यूटर म िकया हुआ कायर् दस
ू रे कं यूटर म तभी िदखाई दे ता था, जब वह फांट
उस कं यूटर म लगा हो| लेिकन यूिनकोड म इस प्रकार की सम या नहीं है | यूिनकोड िकसी
कं यूटर म हो या न हो, लेिकन यूिनकोड म एक कं यूटर म िकया हुआ कायर् दस ू रे कं यूटर म
यूिनकोड के सिक्रय न होने के बावजद
ू आसानी से दे खा जा सकता है | लेिकन यिद उसम कोई
संशोधन करना हो तो दस
ू रे कं यूटर म भी यूिनकोड सिक्रय करना ज री है |
यूिनकोड कैसे सिक्रय िकया जाय:
कं यूटर का ऑपरे िटंग िस टम Windows XP हो तो यूिनकोड लगाने के िलए पहले
िन निलिखत प्रिक्रया का अनुसरण कर|
Step - I :
1. Start बटन दबाकर Settings म Control Panel के Regional and Language Options
Tab म जाएँ| वहाँ ‘Install files for Complex Scripts…’ पर िटक लगाएँ|
2. इसके प चात ‘OK’ बटन दबाएँ|
3. ‘Install Supplemental Language Support’ Window दीखेगा और यहाँ ‘OK’ बटन
दबाएँ|
4. इसके प चात ‘Insert Disk’ Dialog Box आएगा, जहाँ ‘OK’ बटन दबाएँ|

5. ‘Files Needed’ Dialog Box दीखेगा, Windows XP CD लगाएं और ‘Browse’ म जाकर

उसम से ‘i386’ फो डर का चयन कर और ‘OK’ बटन दबाएँ|
6. ‘Regional and Language Options … Copying Files’ Dialog Box दीखेगा, जहाँ
यूिनकोड enable करने हे तु आव यक Files, computer अपने आप ले लेगा|
7. त प चात computer restart कर|

पीछे 30 आगे
 अनुक्रमिणका

नोट : कं यूटर का ऑपरे िटंग िस टम Windows XP के बाद का वशर्न यािन Windows Vista
या Windows 7 आिद हो, तो उपरोक्त Step-1 आव यक नहीं है |
Step - 2 :
 यिद आपके पास ‘Hindi Indic Input’ फो डर हो तो उसे कॉपी करके कं यट
ू र के िकसी
ड्राइव म लगाएँ|
 उसके बाद उस folder पर double click करके setup.exe बटन दबाएँ|
अ यथा इस फो डर को प्रा त करने के िलए
 www.bhashaindia.com म जाएँ|
 इसके home page म नीचे Microsoft Indic Language Input Tool बटन दबाय|
 यहाँ Indic Input 1, Indic Input 2 एवं Indic Input 3 जैसे तीन tools िमलगे|
 इनम से प्रयोक्ता ‘भाषा’ एवं ‘Windows Operating System’ के अनु प आव यक टूल का
चयन करके download कर|
 Download हो जाने पर उस पर mouse का right button दबाय|
 Extract to the specified folder का चयन करके उसे Hard Disk के िकसी Drive म
सरु िक्षत कर ल|
 त प चात उस folder पर double click करके setup.exe बटन दबाय|
 Next बटन दबाते हुए Close का चयन कर|
 त प चात system को एक बार restart कर|
 इस प्रकार यिू नकोड enable हो जाने पर Desktop के Taskbar पर EN बटन दीखेगा|
 िहंदी म टाइप करने के िलए Left Alt + Shift दबाएँ अथवा ‘EN’ पर cursor लगाकर ‘HI’
का चयन कर|

पीछे 31 आगे
 अनुक्रमिणका

गग
ू ल वाइस टाइिपंग
GOOGLE VOICE TYPING
गग
ू ल वाइस टाइिपंग एक ऐसा ई-टूल है , िजसके मा यम से प्रयोक्ता िकसी भी पाठ को पढ़ते
हुए टाइप कर सकता है | यह सिु वधा offline म उपल ध नहीं है | िफलहाल यह सिु वधा मात्र‘
Chrome browser’ म ही उपल ध है |

गग
ू ल वाइस टाइिपंग के िलए आव यक उपकरण
 इसके िलए वयं का गूगल खाता, अथार्त Gmail Account का UserID एवं Password
होना चािहए|
 कं यूटर के साथ एक माइक्रोफोन जुड़ा होना चािहए|

गग
ू ल वाइस टाइिपंग कैसे िकया जाय?
 अपने Gmail Account पर Login होकर Google Apps पर िक्लक कर|
 वहाँ Google Docs App का चयन कर|
 Google Docs म जाकर एक नया फाइल खोल|
 Tools menu म जाकर Voice Typing पर िक्लक कर|
 Pop-up Microphone Box से िहंदी भाषा का चयन कर|
 अब Microphone Box पर िक्लक कर|
 सामा य गित से प ट प से अपना पाठ बोल|
 जब पाठ ख म हो जाय तो पुन: Microphone Box पर िक्लक कर|
 अब इस text को copy करके कहीं भी paste िकया जा सकता है |
 यिद टाइिपंग म कोई गलती हो जाय तो cursor वहाँ पर place करके उसे सध
ु ारा जा
सकता है |

मोबाइल पर गग
ू ल वाइस टाइिपंग कैसे िकया जाय
• मोबाइल के Google Play Store म जाकर ‘Google Indic Keyboard’ download करके
उसे install कर ल|
• Settings म जाकर Language and Input म जाएँ|
• वहाँ Keyboard & Input Method म जाकर Google Indic Keyboard पर िटक लगाय|
• साथ ही Default म भी Google Indic Keyboard का चयन कर|
• त प चात Google Voice Typing िवक प का भी चयन कर|
• अब िकसी भी application म टाइप करते समय Keyboard के दायीं ओर Microphone
बटन पर िक्लक कर|
• Settings Option म िहंदी भाषा का चयन कर|
• बस, अब आपका फोन Voice Typing के िलए तैयार है |
• इस प्रकार आप SMS, WhatsApp, Email, Google Docs आिद म Voice Typing कर
सकते ह|

पीछे 32 आगे
 अनुक्रमिणका

िहंदी फांट पिरवतर्क

HINDI FONT CONVERTER

कं यट
ू र म यिू नकोड के प्रयोग से पहले िहंदी म कायर् करने हे तु Shusha, Shree-lipi,
Leap office, Kruti आिद जैसे िविभ न प्रकार के फां स का प्रयोग होता था| लेिकन इ ह िकसी
अ य फांट म पिरवितर्त करने हे तु िहंदी फांट पिरवतर्क एक उपयोगी टूल है | इसका उपयोग Text,
Word, Excel, Access फाइल म प्रयुक्त फांट को पिरवितर्त करने हे तु िकया जा सकता है |
कं यूटर म िहंदी फांट पिरवतर्क कैसे लगाया जाय

 www.bhashaindia.com website म जाएँ|

 इसके home page म नीचे Microsoft Indic Language Input Tool बटन दबाय|

 यहाँ नीचे Font Tools म कं यूटर के Operating system के िहसाब से TBIL Converter
32-bit अथवा TBIL Converter 64-bit का चयन कर|

 Download हो जाने पर कं यूटर के downloads म जाकर उस Tool पर double click

कर|

 TBIL Converter 32-bit अथवा TBIL Converter 64-bit zip फाइल जब खल

ु ेगा, तो उस
पर mouse का right button दबाय|

 Extract to the specified folder का चयन करके उसे Hard Disk के िकसी Drive म
सरु िक्षत कर ल|

 त प चात उस folder पर double click करके next बटन दबाते हुए finish का चयन कर|

िहंदी फांट पिरवतर्क का उपयोग कैसे िकया जाय

 कं यूटर के Start menu म जाएँ और All Programs म से Webdunia Language
Tools म जाएँ और TBIL Data Converter का चयन कर| अ यथा कं यूटर के
Desktop से भी TBIL Data Converter का चयन िकया जा सकता है |
 TBIL Data Converter dialog box के खुलने पर Select one of the Conversion
options dialog box म Text, Word, Excel, Access file के options िदखगे| इनम से
आपको िजस फाइल का फांट पिरवितर्त करना हो, उस option का चयन कर|
 त प चात Select Source Language, Target Language and Format/Font का
dialog box आएगा|
 इसम Source Language म आप भाषा का चयन कर|
 Source Format/Font म िजस फांट का पिरवतर्न करना हो, उसका चयन करके नीचे
down arrow बटन दबाय|
 उसके बाद Target Language म भाषा का चयन कर|
 और Target Format/Font म िजस फांट म पिरवितर्त करना हो, उसका चयन कर|

पीछे 33 आगे
 अनुक्रमिणका

 नीचे Ignore Formatting पर िटक लगा हुआ होगा|

 उसके नीचे Next बटन दबाय|
 Select file(s) for Conversion dialog box म जाकर नीचे add file बटन दबाकर िजस
फाइल का पिरवतर्न करना हो, उसका चयन कर|
 त प चात नीचे Convert िवक प का चयन कर|
 उसके बाद Conversion in progress dialog box आएगा और पिरवतर्न हो जाने के बाद
Conversion process completed करके िदखेगा|
 पिरवतर्न हे तु िजस ड्राइव म से फाइल का चयन िकया गया हो, उसी ड्राइव म पिरवितर्त
फाइल भी अलग से सरु िक्षत रहे गा|
 तदपु रांत OK बटन दबाकर TBIL Data Converter dialog box बंद कर द|

पीछे 34 आगे
 अनुक्रमिणका
ప ి ాల ా పర ైన పదసమూహము

प्रशासिनक श दावली
ADMINISTRATIVE TERMINOLOGY
A

Abnormal : असामा य : అ ా ారణ ైన

Abolition : समाि त, उ सादन : రూమ్ ంచు, రదుద్ ేయు

Absconding : भाग जाना, फरार : ా ి ో వుట

Absence : अनप
ु ि थित, गैर-हािजरी : అనుప థ్ ి , గైరు హాజరు

Abuse of Office : पद का द ु पयोग : అ ికార దు ివ్ గం

Academic : शैक्षिणक, शैिक्षक : ాయ్ సంబంధ ెన

Acceptance : वीकृित : ఆ దము, ీవ్కారము

Accident : दघ
ु ट
र् ना : పర్మాదము, దురఘ్టన

Accommodation : आवास : ాసము, వస

Accordingly : त अनस
ु ार, तदनस
ु ार : తదనుగుణం ా

Accused : अिभयुक्त, दोषी : ే ా ోపణ, ం ితుడు

Achievement : उपलि ध : కారయ్ ి ధ్ ి

Acknowledgement : पावती, प्राि त-सच

ू ना : ర ీదు, అం ీకారము

Acknowledgement due : पावती सिहत : రుగు ర ీదు

Act : अिधिनयम : చటట్ ం, ాసనము

Action : कारर् वाई : చరయ్, ప

Acting : कायर्कारी : ఆపదధ్ రమ్

Additional : अपर : అదనపు

Addiction : यसन, लत : వయ్సనం, అల ాటు

Address : पता : రు ామా

Adequate : पयार् त, समिु चत, उपयक्

ु त : త ినంత

Adhere : लगे रहना, मानना : కటుట్బ ి ఉండుట,

पालन करना aనుసరించు

Adhoc : तदथर् : ా ాక్ క

Adjustment : समायोजन : సరు

్ద బాటు
Administration : प्रशासन : ప ి ాలన

Administrative : प्रशासिनक : ప ి ాల ా సంబంధ

पीछे 35 आगे
 अनुक्रमिणका

Admissible : वीकायर्, ग्रा य, मा य : అనుమ ంచద ిన

Admission : प्रवेश, दािखल होना : పర్ ేశం

Admit : वीकार करना, प्रवेश : అం ీక ించుట, పర్ ేశం

Adopt : अपनाना : దతత్ త సుకొను, సీ్వకరించు

Adverse : प्रितकूल, िवपरीत : వయ్ ేక, ప్రతికూల

Advertisement : िवज्ञापन, इ तहार : పర్కటన

Advice : सलाह, मशिवरा : సల

Affidavit : शपथ पत्र : పర్మాణపతర్ము

Age : उम्र : వయసుస్

Agenda : कायर्सच
ू ी : కారయ్కర్మ చరచ్ యాంశ పటిట్క

Agree : सहमत : అం ీక ించుట

Agreement : करार : ఒపప్ందం, ఒడంబ ిక

Alexia : पाठन क्षमता का लोप : అలెకిస్యా, లేఖాంధతవ్ము

Allegation : अिभकथन, आरोप : ఆ ోపణ

Allied Services : संबद्ध सेवाएँ : అనుబంధ ేవలు

All Rights : सवार्िधकार : సరవ్ హకుక్లు

Allocation : आबंटन, िनधार्रण : కేటా ంపులు

Allotment : आबंटन : కేటా ంపు

Allottee : आबंिटती : ాటా ారు

Alteration : पिरवतर्न : మారుప్

Altercation : िववाद, कहासुनी : ాగుయ్దధ్ ం, ా ివ్ ాదం

Alternate : िवक प : పర్ ాయ్మాన్యం

Altimeter : वायुयान की ऊँचाई मापने का यंत्र : దృగంతమా , ఉనన్ మాపకం

Amalgamate : िमलाना : స మ్ తం ేయు, ేళ ంచు

Amateur : अनुभवहीन, शौकीन : ఔ ాస్హికుడు

Amendment : संशोधन : సవరణ

Amenity : सिु वधा : సదు ాయం

Amicable : सौहाद्रर् पूण,र् मैत्रीपूणर् : ేన్హపూరవ్క ైన

Amiss : गलत, अनुिचत : తపుప్

Ample : काफी, पयार् त : పుషక్లం

Analogous : स श, अनु प : ాదృశయ్ం, ారూపయ్ం

पीछे 36 आगे
 अनुक्रमिणका
Analyse : िव लेषण करना : ల్ ే ించుట

Ancestor : पूवज
र् : పూ ీవ్కులు

Ancillary : अनुषंगी, आनुषंिगक : అనుబంధ, స యక

Animal husbandry : पशुपालन : ప ాలన

Animosity : बैर, शत्रत

ु ा : పగ, ేవ్ష ావం

Annexure : अनुलग्नक : అనుబంధం, జతపరచు

Annihilation : नाश, सवर्नाश : ాశనం

Anniversary : वषर्गांठ : ా ష్క

ి ోతస్వం

Annotation : टीका, याख्या : ాయ్ఖాయ్నం

Announcement : घोषणा, ऐलान : పర్కటన

Annoyance : िचढ़, खीज : కాకు, సుగు

Annual increment : वािषर्क वेतनविृ द्ध : ా ష్క

ి ెంపు

Annuity : वािषर्की : ా ష్క

ి ం

Ancient : प्राचीन, पुरातन, पुराना : పు ాతన ైన

Anonymous : गम
ु नाम : aనామక, aఙా
్ఞ త, ేరులే

Answerable : जवाबदे ह : జ ాబు ా ి, పూ వహిం ే

Antagonist : िवरोधी : ో ి, శతుర్వు

Antecedents : पव
ू व
र् ृ त : పూర్వ వrతా
్త ంతం, ప్రవర్తనం
Anticipation : प्र याशा : భవిష్యదూహ, ఆశించు
Anti-piracy law : चौयर्-िनरोध कानून : ైర ీ వయ్ ేక చటట్ ం

Antique : पुराव तु, पुरातन अवशेष : పు ాతన, ార్ న

Apartheid : रं गभेद : వరణ్ వకష్

Apathy : उदासीनता : ల్ ప
ి త్ త, ఉ ా ీనత

Apologia : िलिखत सफाई दे ना : కష్మాపణ

Apology : क्षमायाचना : కష్మాపణ

Apparatus : उपकरण : ప ికరం

Apparent : प्रकट, यमान : సప్షట్ , సూ

థ్ ల, కనబడుతునన్

Appeal : अपील : ఙఞ్ ిత్

Appearence : आकृित, प, प्रतीित : ఆకృ , సవ్రూపము

Appeasement : तु टीकरण : తృ ిత్ పరచడం

Appellant : अपीलकतार् : అ ీప్లు ారు

Appellate Powers : अपीली शिक्तयाँ : విచారణ జరిపే అ ికారము

पीछे 37 आगे
 अनुक्रमिणका
Appendix : पिरिश ट : అనుబంధం

Appliance : उपयंत्र : ఉపకరణం, ాధనం

Applicable : लागू, प्रायो य : అనువ త్ ంి ప ద ిన

Applicant : आवेदक : అభయ్ థ్ ి, ధరఖాసుత్ ారు

Application : आवेदन पत्र : దరఖాసుత్

Appointment : िनयुिक्त : యామకం

Appointee : िनयुक्त यिक्त : య తుడు

Apportionment : प्रभाजन : ాగ రణ్ యం, కేటా ంపు

Appraisal : मू यिन पण : విలువ కట్టడం, వెల కట్టడం

Appreciation : प्रशंसा : ెచుచ్కోలు

Apprehension : बोध, समझ, आशंका : బోధ, aవగాహన, రబ్ంధం

Approach : पहुँच, िनकटता : aందుబాటు, చేరిక, స ించు

Appropriate : उपयुक्त : త ిన, అనుగుణ ైన

Approval : अनुमोदन : ఆ దం

Approximate : लगभग, सि नकट : సుమారు ా

Aptitude : कौशल, अिभक्षमता, झान : గయ్త, పర్వణత, ేధ

Arbitration : म य थता, िववाचन : మధ్యస్థం, మధ్యవరి్తత్వం

Area : क्षेत्र : పర్ ేశం

Armoured : श त्र सुसि जत, रक्षाकविचत : కవచ ా ి, ాయుధ

Arrangement : यव था, प्रबंध : ఏ ాప్టు

Arrival : आगमन : ాక

Art : कला : కళ

Article : अनु छे द : వసుత్వు, ాజాయ్ంగ బంధన

Aspect : पक्ष, पहलू : అంశం, దృ ట్ క

ి ోణం

Assayer : पारखी : ైపుణాయ్ న్ ప ీ ిం ే ాడు

Assert : ढ़ता से कहना : ొకిక్ వకాక్ణించు

Assent : सहमत होना, अनुमित दे ना : సమమ్ ంచుట

Assignment : स पना, िनधार्रण, समनद

ु े शन : ఒపప్ ింత, య త కారయ్ం

Assumption of charge : कायर्भार ग्रहण : అ ికార ీవ్కారం

Assurance : आ वासन : భ ో ా, హామీ

At par : सममू य पर : సమమూలయ్ం ై

Attainment : प्राि त, लि ध : సాధించడం, సిది్ధంచడం

पीछे 38 आगे
 अनुक्रमिणका
Attendance : उपि थित, हािजरी : జరు

Attention : यान : ాయ్స, లకష్య్ము

Attestation : सा यांकन, अनुप्रमाणन : పర్మాణము, ాకష్య్ము

Attitude : अिभविृ त : ైఖ ి, దrక్పథం

Attribute : आरोिपत करना, ेय दे ना : ధరమ్ము, లకష్ణము, ఆ ో ించు

Authentic : प्रमािणक : య ారథ్ ైన, ార్మాణిక ైన

Authenticated : अिधप्रमािणत : పర్మాణసిద్ధమైన

Authorised : प्रािधकृत : ా ికార

Authority : प्रािधकार, प्रािधकारी : అ ికా ి

Autonomous : वाय त, वशासी : సవ్యం పర్ ప త్

Autopsia : शव परीक्षा : శవ ప ీకష్

Available : उपल ध : లభయ్మ ేయ్

Average : औसत : సగటు

Aviation : िवमानन, उ डयन : మానయానం

Avocation : उप यवसाय : ాయ్ ారం, ఉపవృ త్

Awkward : भ ा : అసందరభ్, కృత ైన

*****

पीछे 39 आगे
 अनुक्रमिणका
B

Backdated : पूव-र् िदनांिकत : గ ం న ే ి

Background : प ृ ठभिू म : ేపథయ్ం

Backhander : िर वत, परोक्ष प्रद त : లంచం

Backout : मुकरना : మాటతపుప్

Backlog : िपछला शेष कायर्, िरक्त पद : ి ఉనన్ ఉ ో య్గ ఖా ,

బకా లెకక్

Backup : सहायता पहुँचाना, : సమ థ్ ంి చు

प्रो सािहत करना

Balancing Act : संतुलन कायर् : సంతులన కారయ్ం

Banishment : दे शिनकाला, िन कासन : బహిషక్రణ

Bankruptsy : िदवािलयापन : ి ాలా

Banquet : महाभोज : ందు

Bare denial : साफ इनकार करना : రసక్ ించుట

Bar : रोध, कावट : అవ ోధం

Barrage : रक्षा की दीवार : ఆనకటట్ , ేతువు

Barren Land : बंजर भूिम : ఊసర ేతంర్ , పండ భూ

Barrier : अवरोध : హదుద్, ఆటంకం

Base : आधार : ఆ ారం

Baseless : िनराधार, बेबुिनयाद : ా ారం

Basement : तहखाना : పు ా ి

Basic : प्राथिमक, मल
ू , बिु नयादी : మౌలిక, ార్థ క

Batch : सत्र : జటుట్, దళం

Before hand : समय से पहले : ముం ే

Before sited : पूव-र् किथत : ముందు ె ిప్న

Behaviour : यवहार, बतार्व : ప్రవర్తన, నడవ ిక

Belief : िव वास : నమమ్కం

Bell hop : नौकर : ౌకరు

Bench : खंडपीठ : ధ ామ్సనం

Beneficial : लाभप्रद : లాభ ాయకం

Benefit : लाभ : లాభం

Benefit of doubt : संदेहलाभ : సంశయ లాభం

पीछे 40 आगे
 अनुक्रमिणका
Benevolence : िहतकारी : ేర్ లా ి

Bequeath : वसीयत करना : లుల్, లు ామా

Berieved : शोक संत त : ోకం ో కూ ిన

Betray : िव वासघात करना : నమమ్క ోర్ హం

Bibliography : ग्रंथ सूची : గర్ంథ పటిట్క

Bid : बोली, बोली लगाना : ేలం ాట

Biennial : िववािषर्क : ి ,
ివ్ ా ష్క ైవ్ ా ష్క
ి

Bigamy : िविववाह : ివ్ ా ాయ్తవ్ం

Binder : िज दसाज : బంధకం, కటెట్డు ాడు

Bio data : जीवनव ृ त : వన ప ిచయం

Bilateral : िवपक्षीय : ైవ్ ా ిక

Bipartite : िवदलीय : ైవ్ ా ిక

Black leg : हड़ताल भेदी, िव वासघाती : నమమ్క ోర్ హి

Black-mail : भयादोहन : బె ి ిం సం ా ించు

Blame : दोष लगाना : ో ా ోపణ

Blank : कोरा, सादा : ఖా

Blast : िव फोट, धमाका : ేలుడు

Blend : सि म ण : స ేమ్ళనం

Block : ख ड : ఖండం

Blockade : नाकाबंदी, नाकेबंदी : చుటుట్ముటుట్

Blood bank : रक्त कोष : బల్ డ్ బాయ్ంకు

Blue print : लूिप्रंट, खाका : నమూ ా

Bluff : झांसा, धोखा : స ించు

Board : मंडल, ग ता : పలక, నల్లబలల్ , సంఘం, స

Bonafide : वा तिवक, यथाथर् : య ారథ్ ం ా

Bond : बंध, इकरारनामा : ఒడంబ ిక

Bonus : बोनस, लाभांश, अिधलाभ : బహుమానం ా ఇవవ్బ ిన

లాభం

Bottleneck : गितरोध, अवरोध : ఆటంకం

Boycott : बिह कार : బహిషక్రణ

Bracket : को ठक : కుండ కరణం

Brain drain : प्रितभा पलायन : ే ా వలస

पीछे 41 आगे
 अनुक्रमिणका

Brand : छाप, ब्रड : ముదర్, ాయ్ ార హన్ం

Breach : भंग, दरार : భంగం, ఉలల్ ంఘనం,

అ కర్మణం

Break up : यौरा, िववरण, संबंध िव छे द : వరణ, విచి్ఛన్నం చేయు

Breed : न ल : జా

Breeding : प्रजनन : ఉతప్ త్ ేయుట

Brevity : संिक्ष तता : సం ేపతవ్ము

Bridge job : सेतुक पद, िमलानकतार् : సం ాన కరత్

Brief : संिक्ष त : సం ేపం

Briefing : सार बताना : వివరించు, బీ్రఫింగ్

Brief resume : संिक्ष त व ृ त : సం ిపత్ ారం

Brilliant : प्रितभावान : పర్ ావంతుడు

Broadcast : प्रसारण : పర్ ారం

Brochure : िववरिणका : కరపతర్ం

Bulletin : बुलेिटन : ే ిక

Bumper : जोरदार, भरपरू : పుషక్ల ైన

Bungling : गोलमाल : గడ డ, అసత్ వయ్సత్ త

Buy back : प्रितक्रय, पुन: खरीद : ి ి కొను ోలు ేయు

By force : जबरन, बलात ् : బలవంతం ా

Bureau : यूरो : లేఖన పీఠం, శాఖ

By law : उपिविध : బంధన, ఆ ారము

*****

पीछे 42 आगे
 अनुक्रमिणका
C

Cabinet : मंित्रमंडल : మం ర్ వరగ్ ం

Cablegram : समद्र
ु ी तार : సముదర్ తం ర్ ారత్

Cadre : संवगर् : ేర్ ి

ణ

Calamity : िवपि त : ఆపద

Calling : यवसाय, आजीिवका : వృ త్

Camp : िशिवर : రము

Campaign : अिभयान : ఉదయ్మం

Campus : पिरसर : ార్ంగణం, ఆవరణ

Cancel : र , िनर त : రదుద్ ేయు

Candidate : अ यथीर्, उ मीदवार, प्र याशी : అభయ్ థ్ ి

Cantonment : छावनी : ై క పర్ ేశం

Canvassing : पक्ष-प्रचार : పర్ ారం

Capability : साम यर् : సమరథ్ త

Capacity : क्षमता, है िसयत : ామరథ్ ం

Capture : पकड़ना, बंदी बनाना : బం ించు

Care : दे खभाल, सावधानी : శర్దధ్, జాగర్తత్

Caretaker : दे खभाल करनेवाला, कामचलाऊ : ాధయ్త సుకొ ే వయ్కిత్

Carnival : आनंदो सव : సంబ ాలు

Carp : आलोचना करना, िछद्रा वेषण : రం ార్ ేవ్షణ

Career : जीवन विृ त : వ ో ా ి మారగ్ ం

Caricature : यंग्य िचत्र : వయ్ంగయ్ తర్ం

Cartoon : यंग्य िचत्र, हा य िचत्र : సయ్ తర్ం

Carve : नक्काशी करना : ెకుక్, న ి ీ ప

Case : मामला, प्रकरण : కేసు

Casual : आकि मक : ా ారణం

Casual Labour : नैिमि तक िमक : ా ాక్ క ార్ కుడు

Casual Leave : आकि मक छुट्टी : ా ారణ ెలవు

Catalogue : सच
ू ीपत्र : జా ా, సూ పతర్ం

Category : े णी : ేర్ ి, వరగ్ ం, సంవరగ్ ం

ణ

Categorical instruction : ेणीगत अनुदेश : వ గ్ క

ీ రణ సూచన

Cause : कारण : కారణం

पीछे 43 आगे
 अनुक्रमिणका
Cause list : वाद-सच
ू ी : కారణ పటిట్క

Censor : िनयंत्रक, गुणदोष िववेचक : గుణ ో ష ేచకుడు, ోష ణ్ ేత

Censure : आक्षेप, िनंदा : మంద ంపు

Censure motion : िनंदा प्र ताव : ం ా ోపణ

Central cess : कद्रीय उपकर : కేందర్ పనున్

Centralisation : कद्रीकरण : కేం క

ీర్ రణ

Cereal : धा य, अनाज : ానయ్ము

Ceremony : समारोह : ఉతస్వం

Certificate : प्रमाणपत्र : ధుర్వ పతర్ం

Certified : प्रमािणत : ధుర్ క ిం న

Cessation : समाि त : ము ింపు

Challenge : चन
ु ौती : స ాలు

Channel : मा यम : మాధయ్మం

Chaos : अ यव था, अ त य तता : అసత్ వయ్సత్ త, గందర ోళం,

అవయ్వసథ్

Chapter : अ याय, शाखा : అ ాయ్యము

Character : चिरत्र, आचरण : గుణం, సవ్ ావం, నడత, లం

Charge : आरोप, प्रभार, कायर्-भार, धावा : ారం, ఖరుచ్, ఆ ోపణ,

ి ాయ్దు

Charge Sheet : आरोप पत्र : అ గ పతర్ం

Charitable : धमार्थ,र् खैरात : ా ిమ్క, ఉపకార

Cheating : छल करना : సం ేయుట

Chest : ितजोरी : ెటట్ ె, ో ాణము, ా

Chorus : वंद
ृ गान, समवेत गान : బృంద ానం

Chronic : जीणर्, पुराना, जिटल : ీరఘ్కా క

Chronological Order : कालानुक्रम : కాలకర్మాను ారం

Circular : पिरपत्र : ాకీదు, సరుక్ లరు

Circumstance : पिरि थित : ప ి థ్ ి

Clarification : प टीकरण : సప్ ట్ క

ీ రణ, వరణ

Client : ग्राहक, मव
ु िक्कल : ఉప కత్

Code : संिहता, कूट : సంహిత, ధరమ్ ాసత్ ంర్

Code of Conduct : आचरण संिहता : పర్వరత్ ా యమావ

पीछे 44 आगे
 अनुक्रमिणका
Code word : कूट श द : సంకేత పదం

Coercion : जबरद ती, बल प्रयोग : బల పర్ గం

Cognizance : संज्ञान : ారణ, మరశ్

Coherence : सुसंगित, संबद्धता : సందరభ్ ధ్ ి, ొ ం ిక

Coincidence : संयोग : యాదృ ఛ్క సంఘటన,

సం గం

Cold war : शीत युद्ध : పర్చచ్నన్ యుదధ్ ం

Collaboration : सहयोग : ో ాప్టు, సహకారం,

ాగ ావ్మయ్ం

Collusion : दरु िभसंिध, साँठ-गाँठ, िमलीभगत : రహసయ్ ఒపప్ందం, కుటర్

Colonization : उपिनवेशन : వలస ాజయ్ థ్ ాపన,

సహ ేశనం

Comity : िश टता, सौहाद्रर् : ౌ రధ్ ం, ౌజనయ్ం

Commemoration : मरणो सव, मारक, मिृ त : సంసమ్రణ

Commencement : आरं भ, प्रारं भ : ార్రంభం

Commendable : प्रशंसनीय : ెచచ్త ిన

Commensurate : अनु प : తదనుగుణం ా

Comment : िट पणी : ాయ్ఖాయ్నం

Commercial break : वािणि यक अंतराल : ాయ్ ార సంబంధ ైన

అంత ాయం

Commission : आयोग, कमीशन : సంఘం, ారణ సంఘం

Commitment : प्रितबद्धता, वचनबद्धता : బదధ్ త, ా ద్ ానం

Committee : सिमित : స

Commissioned : प्रवितर्त : ార్రం ంచబ ిన

Commodity : व तु : వసుత్వు, సరుకు

Common : सामा य : ా ారణ ైన

Communal : सांप्रदाियक, सामुदाियक : సంఘ సంబంధ ైన

Communicable : सूचनीय, प्रेषणीय : ె య ేయత ిన

Communication : संचार : సమా ారం అం ించుట

Communique : िवज्ञि त : అ ికార పర్కటన, ఙఞ్ ిత్

Commuter : दै िनक यात्री : తయ్ పర్యాణీకుడు

Commutation : पिरवतर्न, संिक्ष तीकरण : మయం, ప ివరత్ న

पीछे 45 आगे
 अनुक्रमिणका

Commuted Leave : पिरणत छुट्टी : కమూయ్టెడ్ ెలవు

Compare : तुलना : ో క

Compassion : अनुकंपा : క కరము, కరుణ, దయ

Compassionate leave : अनक

ु ं पा अवकाश : దయ ో కూ ిన ెలవు

Compatible : संगत, अनुकूल : త ిన, అనుకూల ైన

Compel : बा य, िववश : బాధుయ్లను ేయు,

వ లను ే యు

Compendium : सार-संग्रह : సంగర్హము, సం ేపము

Compensation : क्षितपिू तर्, मआ

ु वजा : ప ి రం

Compensatory Leave : प्रितपूरक छुट्टी : ప ి ర పూరవ్క ెలవు

Comper : उ घोषणा करना : ాయ్ఖాయ్త

Competence : सक्षमता : సమరథ్ త

Competent : सक्षम : సమరథ్ త క ిన

Compilation : समेकन, संकलन : ేక ించు

Complaint : िशकायत : ి ాయ్దు

Complement : जोड़ना, पूरक : పూరకము

Completion : पूितर्, समापन : సంపూరణ్ ం

Compliment : अिभनंदन, प्रशंसा : అ నందన, ొ గడత్ , పర్శంస

Comply with : अनुपालन करना : ఆచ ించుట

Composite culture : सामािसक सं कृित : శర్మ సంసక్ృ

Comprehensive : यापक, िव तत
ृ : సత్ ృత, త్ ార ైన

Compromise : समझौता करना : ా పడుట

Compulsory : अिनवायर् : తపప్ స ి

Concept : संक पना : ఉ ద్ శ

ే ం

Conceptual skill : िवचार-कौशल : సం ా త ైపుణయ్ం

Concern : संबंध, िचंता : ంత, ాయ్కులత

Concession : िरयायत, छूट : ా

Conciliation : समाधान, सुलह : సమా ాన పరచు, ా ేయు

Conclusion : िन कषर् : ము ింపు

Concurrence : सहमित : అం ీకారం

Condemn : िनंदा करना : గ హ్ంి చు, ం ించు

पीछे 46 आगे
 अनुक्रमिणका
Condition : शतर् : షరతు

Condolence : शोक : ానుభూ

Condone : माफ करना, क्षमा करना : మా ీ ేయు, కష్ ంచు

Conduct : आचरण, संचािलत करना : పర్వరత్ న, రవ్హించు

Confer : प्रदान करना : ఇచుచ్, పర్ ా ించు

Conference : स मेलन : సమా ేశము

Confidence : िव वास, भरोसा : నమమ్కం

Confidential : गोपनीय : రహసయ్ం

Confidential record : गोपनीय अिभलेख : రహసయ్ ే ిక

Confirmation : पुि ट : దృ ీకరణ

Confiscation : अिधहरण, ज ती : జపుత్, ావ్ ీనత

Conformity : अनु पता : ో యుండుట

Congratulation : बधाई : అ నందన

Conflict : िववाद : ాదం

Connection : संबंध जोड़ना, संयोजन : అనవ్యము

Connivance : मौन सहमित : మౌ ాం ీకారం

Conscience : अंत:करण : అంత ాతమ్

Consecutive : क्रिमक, लगातार : రంతర

Consensus : मतैक्य : ఏకా ార్యము,

బహుజన సమమ్

Consent : स मित : అం ీకారం

Conservation : संरक्षण : ప ిరకష్ణ

Consideration : िवचार : ప ిగణనలో కి సుకొనుట

Consistent : ि थर, ढ़ : థ్ ర
ి ం ా, లకడ ా

Consolidated : समेिकत : ఒకటి ా కూ ిచ్న

Conspectus : िदग्दशर्न : సంగర్హము, ార దరశ్నము

Conspiracy : ष यंत्र : గూడుపు ాణి

Constant : ि थर, सतत, िनयत : థ్ ర

ి , రంతర

Constituent : अवयव, त व, मूल, संघटक : ఘటకం, ాగం, అంశం

Constitution : संिवधान : ాజాయ్ంగం

Constraint : बाधा : రబ్ంధం

Constructive : रचना मक : ామ్ణాతమ్క

पीछे 47 आगे
 अनुक्रमिणका

Construe : अथर् लगाना : అనవ్ ంచు, ాయ్ఖాయ్ ంచు

Consultation : परामशर् : సంపర్ ించు

Consume : खपाना, उपभोग करना : ించు

Content : िवषयसच
ू ी, अंतवर् तु : షయసూ క

Contingent : प्रासंिगक, आकि मक : ఆక ిమ్క, అ చ్త, ార్సం ిక

Contraband : िविनिषद्ध : ిదధ్, అకర్మ

Contract : ठे का, संिवदा : ఒపప్ందం

Contradiction : प्रितवाद, खंडन : అసంగతము, తండ ాదము

Contradictory : िवरोधा मक कथन, िवरोधाभासी : పరసప్ర రుదధ్ ైన

Contribution : अंशदान, सहयोग : సహకారం

Contributory : अंशदायी : స యక

Controversial : िववादा पद : ా ాసప్ద

Convention : प्रथा, परं परा, सभा : సంపర్ ాయం, స ేమ్ళనం

Conveyance : सवारी, वाहन : ాహనం, స ా ీ

Conveyance Allowance : वाहन भ ता : ాహన భతయ్ం

Convict : दोषी, सजाया ता : ేరసుథ్డు, అప ా ి

Cooperation : सहयोग : సహకారం

Co-opted : सहयोिजत : సంఘటిత

Co-owner : सह- वामी : సహ యజమా

Copy : प्रितिलिप : నకలు పర్

Cordial : सौहाद्रर् पूणर् : సుహృ ాభ్వ

Corporation : िनगम : పుర ాలక సంఘం

Correspondence : पत्राचार : ఉతత్ ర పర్తుయ్తత్ రములు

Corrigendum : शिु द्धपत्र : తపుప్ఒపుప్ల పటిట్క, దధ్ పతర్ం

Corruption : भ्र टाचार : అ

Counterfoil : अधप ना : కౌంటరు ా ల్

Counter Signature : प्रितह ताक्षर : కౌంటరు సంతకం

Counterfeit currency : जाली मुद्रा : నకి దర్వయ్ం

Counterpart : समकक्ष, प्रित थानी : సమ థ్ ా వయ్కిత్

Course : पाठयक्रम, कायर्प्रणाली : ా ాయ్ంశం

Courtesy : िश टाचार, सौज य : మం తనము, మ ాయ్ద

पीछे 48 आगे
 अनुक्रमिणका
Covering letter : सहपत्र : పర్ త్ ావన లేఖ

Creation : सज
ृ न, रचना, िनमार्ण : సృ ట్ ి

Creche : िशशु सदन : సంరకష్ణా కేందర్ం

Credit : साख, उधार, ेय : అపుప్, పరప , జమ

Cremation : दाह सं कार : దహన సం ాక్రం

Criminal : अपराधी : ేరసుథ్డు

Criterion : मानदं ड : పర్మాణం, ీటు ా

Cross breed : संकर न ल, दोगला : సంకర జా

Crucial date : िनणार्यक ितिथ : కీలక ైన ే ి

Culprit : दोषी : ో ి

Cumulative : संचयी : సం త

Current : चाल,ू प्रचिलत : వరత్ మాన, పర్సత్ ుత

Curtail : कम करना : త గ్ ంి చు

Custodian : अिभरक्षक : సంరకష్కుడు

Custody : अिभरक्षा, िहरासत : సంరకష్ణ ాధయ్త

Custom : प्रथा : ఆన ా

Cut back : कटौती : ఖరుచ్లో కోత, వయ్య ొ దుపు

Cycle : चक्र : చకర్ము

Cyclical demand : चक्रीय माँग : చకీర్య ిమాండు

*****

पीछे 49 आगे
 अनुक्रमिणका
D

Daily Allowance : दै िनक भ ता : ినస ి బ ెత్ ం

Dais : मंच : ే ిక

Damage : क्षित : నషట్ ం

Dangerous : खतरनाक, भयंकर : అ ాయకా ి, పర్మాదకర

Data : आंकड़े : ఆ ార ామ ర్ి, ోగటాట్,

ద త్ ాం ాలు

Dating : ितिथ िनधार्रण : కాల రణ్ యం

Day Shift : िदन पारी : ే ి ట్

Dead card : बेकार काडर् : రుప గ కారుడ్

Dead line : समय सीमा : గడువు

Dead lock : गितरोध : అవ ోధం

Dead weight : कुल भार : జడ ారం

Deal : सौदा, यवहार करना : బేరం, ఒపప్ందం

Dealing : यवहार, बतार्व, लेनदे न : వయ్వ రం

Dealing Assistant : संबंिधत सहायक : వయ్వ ర స యకుడు

Dearness Allowance : महं गाई भ ता : కరువు బ ెత్ ం

Deauthorisation : प्रािधकार िन कासन : అ ికా ా న్ రదుద్ ేయుట

Debar : विजर्त, रोकना : బహిషక్ ించు, అడడ్ ించు

Deceased : मत
ृ , मत
ृ क : మరణిం న

Decency : िश टता : సభయ్త, మ ాయ్ద

Decentralization : िवकद्रीकरण : కేం క

ీర్ రణ

Decision : िनणर्य : రణ్ యం

Declaration form : घोषणा पत्र : పర్కటన పతర్ం

Decode : कूटवाचन : గూఢ ి అనువ ించు

Decree : आज्ञि त, िनणर्य : రణ్ యము, ఆజఙ్, రుప్,

ఉతత్ రువు

Dedication : समपर्ण : సమరప్ణ

Deduction : कटौती, घटाना : త గ్ ంి పు

Deface : िन िपत करना : కృ క ించు, మారుచ్

Defacto : व तुत: : ాసత్ ా కి

Defalcation : गबन : దర్ ాయ్పహరణం

पीछे 50 आगे
 अनुक्रमिणका
Defamation : मानहािन : అపఖాయ్

Defective : त्रिु टपूणर् : లోపభూ షట్ ైన

Defendant : प्रितवादी : పర్ ా ి

Deferred : थिगत, आ थिगत : ా ా ే ిన, ఆ ి ఉం న

Defiance : अवज्ञा : అలకష్య్ము, ర ాక్రం

Deficiency : कमी : కొరత

Deficit : घाटा, कमी : లోటు, ె

Definition : पिरभाषा : రవ్చనం

Degree : उपािध, िडग्री : పటాట్

Dejure : िविधत:, िविधस मत : చటట్ బదధ్ ం ా

Delay : िवलंब : ఆలసయ్ం

Delegate : प्रितिनिध, प्र यायोिजत करना : పర్ ి, అ ికారం అపప్ ించు

Delegation of powers : शिक्तय का प्र यायोजन : అ ికార పర్ ానము

Delete : िमटाना, िनकालना, हटाना : ొల ించుట

Delimitation : पिरसीमन : పున వ్ి భజన

Deliquency : अपचार, अपराध : ేరం, అప ాధం

Deliver : दे ना, स पना : అందజేయు, అపప్ ించు

Demand : मांग : ి ాకీ

Demarcation : सीमांकन : స ిహదుద్లు

Demi-Official : अद्धर् सरकारी : అ థ్ ా ికా ిక

Democratic : लोकतांित्रक : పర్జా ావ్ క

Demonetisation : िवमुद्रीकरण : ము క
ీర్ రణ

Demonstration : प्रदशर्न : పర్దరశ్న

Demoralisation : मनोबल ास, हतो साहन : ై క పతనం

Demotion : पदवनित : హో ా త గ్ ంి పు

Demurrage : िवलंब शु क : లంబ లక్ం

Denial : इनकार करना, मना करना : ఖండన, ాకరణ

De novo : नये िसरे से : స ి కొర్తత్ ా

Department : िवभाग : ాఖ, ాగం

Departure : प्र थान : పర్యాణము, బయలు ేరు

Dependent : आि त : ఆ ర్త, అ ీన

Depreciation : मू य ास, अवमू यन : తరుగుదల, ఆ థ్ క

ి మాందయ్ం

पीछे 51 आगे
 अनुक्रमिणका

Deputation : प्रितिनयुिक्त : ఉప యామకము

Designation : पदनाम, पद : పద , హో ా

Designing : अिभक पन, पांकन : అచుచ్ప

Desired : वांिछत, ऐि छक : ఆ ం న, కో ిన

Despatch : प्रेषण : పంపు

Destination : ल य, मंिजल, गंत य : గమయ్ం

Destitute : िनराि त : ికుక్లే , ాశర్య, అ ాథ

Details : िववरण : వ ాలు

Detect : पता लगाना, पकड़ना : ఆచూకీ యు, కను ొను

Detention : नजरबंदी, िनरोध, कैद : ఆటంకం, అభయ్ంతరం

Detent : रोधक : యం ార్లను క ి ం ేందుకు

ఉప ిం ే ట

Deterrance : िनवारण, शिक्त संतुलन, अवरोध : యం ర్ంచుట

Deteriorating situation : िबगड़ती ि थित : ెబబ్ ంటునన్ ప ి థ్ ి

Determination : िन चय, ढ़ संक प, अवधारणा : సంకలప్ం

Detriment : अिहत : క ిం ే

Devaluation : अवमू यन : అపమూలయ్నం, లువ త గ్ ంి పు

Devastation : िव वंस, िवनाश : ాశం, ా ీ నషట్ ం, ధవ్ంసము

Development : िवकास : అ వృ ధ్ ి

Deviate : िवचिलत होना : అ కర్ ంచు

Device : युिक्त, साधन : ప ికరం, ఉ ాయం

Devotion : िन ठा : భకిత్, శర్దధ్

Devotion to duty : कतर् यिन ठा : కరత్ వయ్ రవ్హణ పటల్ శర్దధ్

Diagnose : पहचानना, िनदान करना : ా ంచు, ోగం క ెటట్ ు

Dianosis : रोग िनदान, रोग की पहचान : ోగ ధ్ ారణ

Diagram : आरे ख : ేఖా తర్ం

Dialogue : संवाद : సం ాషణ

Diamond jubilee : हीरक जयंती : వజోర్తస్వం

Diary : डायरी, दै िनकी : ినచరయ్ పుసత్ కము

Dictation : ुतलेख : ఉకత్ లేఖనం

Died in harness : कायर् के दौरान म ृ यु हो जाना : ప లో ఉండ ా మరణించటం

पीछे 52 आगे
 अनुक्रमिणका

Diet : आहार, प य : ఆ రము, పథయ్ము

Differential rates : िवभेदक दर : ధరలలో ే ా

Digest : सार-संग्रह, चयिनका : సంహిత, సమ్ృ

Diglot edition : िवभािषक सं करण : ివ్ ా ా పర్చురణ

Dignified : गिरमापूणर् : ౌరవము గల్, పర్ షట్ గల

Dignitary : गणमा य, गणमा य यिक्त : ౌరవ యులు

Dignity : गिरमा : హో ా, హుం ాతనం

Dilemma : दिु वधा : సం ి ధ్ ావసథ్

Diligent : अ यवसायी, पिर मी : శర్దధ్గల, కషట్ ప ి ప ేయు

Dimension : आयाम, िव तार, माप : ప ిమాణం, ఘాతం, కొలత

Diminish : कम करना, घटाना : త గ్ ంి చు

Dinner : राित्र भोज : ా ర్ ందు

Diplomacy : कूटनीित : వయ్వ ర ైపుణయ్ం

Direct action : प्र यक्ष कारर् वाई : పర్తయ్కష్ చరయ్

Direction : िनदे श, िनदे शन : ికుక్, దరశ్కతవ్ం

Directive : िनदे श : అ ికార పూరవ్క ైన ఆ ేశము

Direct recruitment : सीधी भतीर् : పర్తయ్కష్ యామకం

Direct taxation : प्र यक्ष कराधान : పర్తయ్కష్ పనున్లు

Directory : िनदिशका, िनदश-पुि तका : దరశ్ , సూ క

Disallow : नामंजूर : ాక ించు, ో ిపుచుచ్

Disability : असमथर्ता, िवकलांगता : అశకత్ త, ైకలయ్ం

Disadvantage : हािन, असुिवधा : అ ౌకరయ్ం

Disagree : असहमत होना : అం ీక ింపకుండుట

Disapprobation : नापसंदी, अप्रस नता, अस मित : అనం ీకారము, అసమమ్

Disapproval : अननुमोदन : అసమమ్

Disaster : आपदा : పతు

త్

Disaster management : आपदा प्रबंधन : పతు

త్ రవ్హణ

Disband : उखाड़ना, तोड़ दे ना : ఛ్నం ేయు, ెదర ొటుట్,

िवघिटत करना డ ీ ి ేయు

Disbursement : संिवतरण, बाँटना : బటావ్ ా

Discard : अलग करना, हटा दे ना : ి ేయు, ఎ త్ ేయు

पीछे 53 आगे
 अनुक्रमिणका

Discharge : मुक्त/िरहा/बरख्वा त करना : డుదల ేయు, ొల ించు

सेवा/कायर् मुिक्त
Discharge in bankruptcy : दीवाला उ मोचन : ి ాలా చనము

Disciplinary action : अनश

ु ासिनक कारर् वाई : కర్మ కష్ణ చరయ్

Discipline : अनुशासन : కర్మ కష్ణ

Disclaim : दावा छोड़ना, व व यागना : హకుక్ వదలుకొను

अ वीकार करना
Disclose : प्रकट करना : ెలల్ ించు, పర్కటించు

Discomfort : क ट, तकलीफ, असुिवधा : అ ౌకరయ్ం

परे शानी
Disconsent : मतभेद रखना, असहमत होना : అనం ీకారం

Discontent : असंतोष : అసంతృ ిత్

Discontinuance : समाि त, रोक : రమణ, ప ి ాయ్గం

Discontinue : बंद करना, रोकना : ి ేయు, ర ంచు

Discord : अनबन, िवसंगत, असहमित, फूट : అసమమ్ , ోధము

Discount : छूट, कटौती, बट्टा : ి ేత, త గ్ ంి పు

Discover : पता लगाना, खोजना : కను ొను, ఆ షక్ ించు

Discredit : अिव वास, साख िगरना, अपयश : అపకీ త్ ి

Discrepancy : िवसंगित : ేదము, వయ్ ాయ్సం

Discretion : िववेक : ే ము
క

Discrimination : िवभेद, भेदभाव : ేద ావం

Discussion : िवचार-िवमशर्, चचार्-पिरचचार् : చరచ్

Disfigure : िव िपत करना : కృ క ించు

Disharmony : असामंज य : అసమ ౌలయ్ం

Dishonesty : बेईमानी : జా లే

Dishonour : अ वीकार करना, नकारना : అ ౌరవం, అ ాదరణ

Disintegration : िवघटन : ేఛ్దన

Dislocation : िव थापन, अ त य त होना : థ్ ానభర్ంశం

Disloyal : िन ठाहीन : అ ావ్ ి

Dismiss : पद युत करना : పద నుం ి ొల ించు

Disobey : अवज्ञा : అ ేయత

Disorder : अ यव था, गड़बड़ी : అసత్ వయ్సత్ త

पीछे 54 आगे
 अनुक्रमिणका

Disparity : असमानता : అసమానత, ారతమయ్ం

Dispensible : पिरहायर् : ఉ ేకష్ణీయం

Displeasure : अप्रस नता, नाखुशी : అసంతృ ిత్

Disposal : िनपटान : ప ి ాక్రం, గం,

కర్యం

Disposition : प्रविृ त, वभाव : సవ్ ావం, తతవ్ం

Dispute : िववाद : ాదము

Disservice : अपकार : అపకారం

Distinct : िभ न, अलग, सु प ट : సప్షట్ ైన, నన్ ైన

Distortion : िवकृित, तोड़-मरोड़ : రూపం, కృ

Distress : किठनाई, परे शानी : ాయ్కులత, దుఃఖము

Distribution : िवतरण : పం ిణీ

Ditto : वैसे ही : ైన ె ిప్న ధం ా ే

Diversion : िवषयांतर : ా ి మ ళ్ంపు, షయాంతరం

Diverse : तलाक, िववाह-िव छे द : ాకులు

Division : प्रभाग : ాగం, మండలం

Document : द तावेज : ద త్ ా ే లు

Documentation : प्रलेखीकरण, प्रलेखन : ద త్ ా ే ల పటిట్క

Documentary proof : िलिखत/द तावेजी प्रमाण : ఖితపూరవ్క పర్మాణం

Domestic : घरे ल,ू दे शीय : ే య

Domicile : िनवास, अिधवास : ాస సథ్ లం, వ ించు

Domicile certificate : िनवास/अिधवास प्रमाण पत्र : థ్ ర

ి ాస ధుర్ కరణ పతర్ం

Dominant : प्रभावी, प्रबल : ార్ ానయ్ం వహించు, వర్ ైన

Draft : प्रा प, मसौदा : తు

త్ పర్

Drastic measure : कठोर उपाय/कारर् वाई : వర్ చరయ్, క ిన చరయ్

Dual charge : दोहरा प्रभार : ెటట్ ంి పు వసూలు

Due date : िनयत ितिथ : రణ్ ం న ే ి

Due from : प्रा य : ల ం న ి

Duly : िविधवत : త ిన ధం ా, య ో తం ా

Duplicate Copy : प्रितिलिप, दस

ू री प्रितिलिप : నకలు పర్

Duration : अविध : వయ్వ ి, గడువు

पीछे 55 आगे
 अनुक्रमिणका
Duress : प्रितबंध, बा यता : రభ్ంధం, ెర

Duty : डयूटी, कतर् य : కరత్ వయ్ం

Duty Leave : कायार्थर् छुट्टी : ప లో ాగం ా ెలవు

Dying declaration : म ृ युकािलक कथन : మరణ పర్కటన

Dying statement : म ृ युकािलक बयान : మరణ ాంగూమ్లం

Dynamic : ग या मक, गितशील : కిర్యా లక

*****

पीछे 56 आगे
 अनुक्रमिणका
E

Earliest possible : यथाशीघ्र : ాధయ్ ైనంత తవ్ర ా

Earmark : िचि नत करना : పర్ ేయ్కించు, కేటా ంచు

Earned Leave : अिजर्त छुट्टी : ఆ జ్ త

ి ెలవు

Earnest Money : बयाना, पेशगी : బయా ా ొ ముమ్

Ecology : पािरि थितकी : ావరణ ాసత్ ంర్

Economical : िकफायती : ఆ థ్ క
ి

Economy : अथर् यव था : ఆ థ్ క
ి వయ్వసథ్

Economy class : िकफायती ेणी : ఎకాన వరగ్ ం

Editing : संपादन : సంకలనం

Editorial : संपादकीय : సం ాదకీయం

Educational : शैक्षिणक, शैिक्षक : ాయ్ సంబంధ ైన

Effect : प्रभाव : పర్ ావం

Effective : प्रभावी, प्रभावशाली : పర్ ావవంత ైన

Efficiency : दक्षता, कायर्कुशलता : సమరథ్ త

Efficiency Bar : दक्षता रोध : దకష్ ావ ోధం

Efficient : दक्ष, िनपुण : సమరుథ్డు

Ejectment : बेदखली : బహిషక్రణ, ొల ింపు చరయ్

Elapse : बीतना, बीत जाना : గ ంచు, గ ి ో వు

Election : िनवार्चन, चन
ु ाव : ఎ న్కలు

Elector : िनवार्चक : జకుడు, ఓటరు

Elementary : प्रारं िभक : ార్రంభ, ార్థ క

Elementary Education : प्रारं िभक िशक्षा : ార్థ క దయ్

Eligibility : पात्रता : అరహ్త

Eloquence : वाक् -पटुता : ాక్ ాతురయ్ం

Elucidation : िवशदीकरण, याख्या : వరణ, శ ీకరణము

Embarrass : उलझन म डालना, शिमर्ंदा करना : ఇబబ్ం ి క ించు

Embarrassment : शिमर्ंदगी, परे शानी : ఇబబ్ం ి

Embassy : दत
ू ावास : ాయబా ి

Emblem : संप्रतीक : పర్ క, హన్ం

Emergency : आपात ि थित : అతయ్వసర ప ి థ్ ి

पीछे 57 आगे
 अनुक्रमिणका

Emergency relief : आपात सहायता, आपात राहत : అతయ్వసర స యం

Emigrant : प्रवासी : పర్ ా ి, వలస ె ళ్న ాడు

Emoluments : पिरलि धयां : తభ ాయ్లు, పర్ ఫలం

Empathy : परानुभूित : ానుభూ గల, ా ాతమ్ ం

Employ : िनयुक्त करना, िनयोिजत करना : కొలువు, ప లో ెటట్ ుకొను,

య ంచు

Employee : कमर्चारी : ఉ ో య్ ి

Employee security : कमर्चारी संरक्षा : ఉ ో య్గ భదర్త

Employer : िनयोक्ता : య ం ే ాడు, యజమా

Employer’s liability : िनयोक्ता की बा यता : యజమా బాధయ్త

Employment exchange : रोजगार कायार्लय : ఉ ా ి కా ాయ్లయం

Employment oriented : रोजगार-उ मुख : ఉ ా ి ఆ ా ిత

Empower : शिक्त दे ना, अिधकार दे ना : అ ికారం ఇచుచ్

Enact : अिधिनयम बनाना : ాసనం ేయు

अिधिनयिमत करना
Enclave : िवदे शी अंत:क्षेत्र, पिरक्षेत्र, घेरा : పర ాజయ్ ప ి ే ట్ త
ి ేశం

Enclosure : संलग्नक : జతపరుచు

Encroachment : अिधक्रमण, अितक्रमण : ఆకర్మణ

Endorsement : प ृ ठांकन, अनुलेखन, प ृ ठलेख : ఆ దం

End product : अंितम उ पाद : తయా ైన వసుత్వు

Enforcement : लागू करना, प्रवतर्न : అమలు ేయుట

Enhancement : विृ द्ध : ెంచుట

Enlist : नाम िलखना, सूचीबद्ध करना : పటీట్ లో ేరును ేరచ్టం

Enrolment : नाम िलखाना, दजर् करना : ేరు న దు ేయటం

Enroute : मागर् म होना : ా ిలో

Ensuing : आगामी : ాబో ే

Ensure : सुिनि चत करना : ఇచుచ్

Enterprise : उ यम : సంసథ్

Entertainment : मनोरं जन : మ ో ోదం

Entitle : हकदार : అరహ్త, హకుక్

Entitled dependent : वैध आि त : హకుక్ గల ఆ ర్తుడు

पीछे 58 आगे
 अनुक्रमिणका
Entitlement : हकदारी : హకుక్ ారుడు

Entrance : प्रवेश : పర్ ేశము

Entrant : प्रवेशी : పర్ ేశకుడు

Enumeration : गणना, िगनना : లెకిక్ంచటం

Envoy : दत
ू : ాయబా ి

Ephemeral file : अ पकािलक फाइल : సవ్లప్కా క ైలు

Epidemic : महामारी : అంటు ాయ్ ి, ాంకర్ క ాయ్ ి

Epitome : िन कषर्, सार : ా ాంశము

Equality : समता, समानता : సమానతవ్ము

Equilibrium : संतुलन : సమ ౌలయ్ం, స ితూకం

Equipment : उप कर : ఉపకరణం

Equitable : यायोिचत, िन पक्ष, सा ययक्

ु त : ాయ్య ైన, షప్కష్ ాత ైన

Equivocal : वयथर्क, िवअथीर् : సం ిగధ్ ైన, అరథ్ దవ్యము గల

Eradicate : उ मूलन करना : రూమ్ ంచటం

Eradication : उ मल
ू न : ార ోర్ లు, రూమ్లన

Errata : शुिद्धपत्र : అచుచ్తపుప్లు

Error : त्रिु ट : తపుప్

Errors and omissions : भल

ू -चक
ू : తపుప్ ఒపుప్లు

Escalation : विृ द्ध : ెరుగుదల

Escort : रक्षक, अनुरक्षक : అంగరకష్కుడు

Establishment : थापना : థ్ ాపన

Estate Duty : भूसंपदा शु क : భూ సుత్

Estimate : प्राक्कलन : అంచ ా

Estimator : प्राक्कलनकतार् : అంచ ా ే ే వయ్కిత్

Ethics : नीित : ాసర్ం, ై క పర్వరత్ న

Etiquette : िश टाचार : ట్ ా ారం, ీ , ి ా

Evacuation : खाली करना : తర ంపు, ి ో వు

Evade : टालना : త ిప్ంచుకొను, టలా ంచు

Even Number : समसंख्या : స ి సంఖయ్

Eventual : संभािवत : ాబో ే, జరుగబో ే

Eventual Remedy : अंितम उपाय : వ ికి ప ి రం

Evidence : प्रमाण, सा य : ాకష్య్ము

पीछे 59 आगे
 अनुक्रमिणका

Evolve : िवकिसत करना : సంకర్ ంచు, ార్ ిత్ ంచు

Ex : पूवर् : పూరవ్, గత

Exact : यथाथर्, िब कुल ठीक, िनि चत : స ి ఐన, ఖ చ్త ైన

Examination : परीक्षा, परीक्षण, जाँच : ప ీకష్

Excellence : उ कृ टता : ేర్ ఠ్ త

ష

Exception : अपवाद : న ంపు

Excess : अित, अिधकता, अितशय : ఎకుక్వ

Excess grant : अितशय अनुदान : అదనపు మం రు

Exclusive : अन य, रिहत : పర్ ేయ్క, షట్ , నన్

Execute : िन पादन करना : అమలు జరుపు, రవ్హించు

Execution : िन पादन : రవ్హణ, అమలు

Executive committee : कायर्कािरणी सिमित : కారయ్ ావ్హక వరగ్ ం

Executive council : कायर् पिरषद : కారయ్ ావ్హక సంఘం

Exemplary : आदशर्, अनुकरणीय : ఉతత్ మ ైన, ఆదరశ్ ార్య,

లకష్ణ

Exemplary behaviour : अनक

ु रणीय यवहार : ేర్ ట్
ష ైన పర్వరత్ న

Exemption : छूट, िवमुिक्त : న ంపు

Ex gratia : अनुग्रह रािश : ప ి రం

Exhaust : िनकास, िन:शेष करना : ఖా ె య్టం

య

Exhibit : प्रदिशर्त करना : పర్ద ిశ్ంచటం

Exhibition : प्रदशर्नी : పర్దరశ్న

Exigency : ता कािलक आव यकता : అవసరం

Exim : आयात-िनयार्त : ఎగుమ ిగుమ

Exigency of work : कायर् की अिनवायर्ता, आव यकता : అతయ్వసర ప

Existing benefit : िव यमान सुिवधा : పర్సత్ ుత లాభం, వరత్ మాన లాభం

Existing rule : िव यमान िनयम : అమలులో ఉనన్ యమం

Ex-officio : पदे न : ఉ ో య్గ ీ ాయ్

Ex-parte : एकतरफा : ఏక పకష్

Expect : अपेक्षा, उ मीद : ఆశ

Expedite : शीघ्र कारर् वाई : తవ్రపరచు, ే ిరపరచు

Expedient : समीचीन, सामियक : త ిన, యుకత్ ైన

पीछे 60 आगे
 अनुक्रमिणका

Expel : िनकालना, िन कािसत करना : ెళళ్ ొటుట్, బహిషక్ ించు,

ొల ించటం

Experience : अनभ
ु व : అనుభవం

Expiry : समाि त : ము ింపు

Explanation : प टीकरण : సప్ ట్ క

ీ రణ, సంజా ీ

Explicit : मख
ु र, प ट : సప్షట్ ైన

Exponent : प्रितपादक : ాయ్ఖాయ్త, పర్ ాదకుడు

Export : िनयार्त : ఎగుమ

Exporter : िनयार्तक : ఎగుమ ారు

Ex-post facto : काय तर : కా ాయ్నంతర

Expulsion : िन कासन, िनकालना, बिह करण : ెళళ్ ొటట్ డం, బహి ాక్రము

Expunction : हटा दे ना, िनकाल दे ना : కొటిట్ ేయుట, రదుద్ ేయుట

Extension : िव तार : సత్ రణ, ాయ్పనం, ొ ి ింపు

Extension of Leave : छुट्टी बढ़ाना : ెలవు ెంచుట

Extension of service : सेवाविध बढ़ाना : ే ా కాలమును ెంచుట

Extensive : यापक, िव तत
ृ : త్ ార ైన, ాల ైన

Extent : िव तार, सीमा : ాలము, త్ ారము

External : बा य, वैदेिशक, िवदे श : బయటి, ెలుప , బాహయ్

Extortion : जबरन वसूली, धन ऐंठना : బలవంతపు వసూలు

అపహరణము

Extract : उद्धरण : ా ాంశము

Extraordinary : असाधारण : అ ా ారణ ైన

Extremism : अितवाद, उग्रवाद : అ ాదం, వర్ ాదం,

ఉగర్ ాదం

Extremist : अितवादी, उग्रवादी : వర్ ా ి

Extrovert : बिहमख
ुर् ी : బహిరుమ్ఖులు

Eye witness : च मदीद, प्र यक्ष साक्षी : పర్తయ్కష్ ా ి

*****

पीछे 61 आगे
 अनुक्रमिणका
F

Fabricate : गढ़ना, िनमार्ण करना : ిమ్ంచు

Face value : अंिकत मू य : ము ిత

ర్ ధర

Facilitate : सरल बनाना : సులువు ేయు, సహక ించు

Facsimile : अनुिलिप, प्रितकृित : నకలు, పర్ రూపం

Fact : त य : ాసత్ వం, య ారథ్ ం

Fact finding : त या वेषण : సతయ్ ోధన

Factionalism : गुटबंदी, गुटवाद : ము ాతతవ్ం

Factor : कारक, घटक : ఘటకము, కారకాలు

Factual : त यपण
ू ,र् त या मक : య ారథ్ ైన

Faculty : संकाय : ఆ ారయ్గణం

Fail : असफल होना, चूकना : ఫలమగుట, అను త్ రుణ్లగుట

Fair : व छ, उिचत, िन कपट, िन पक्ष : త ిన, ఉ త,

ాప్ ిక వయ్వ రం

Fair copy : व छ प्रित : దధ్ పర్

Fair dealing : उिचत यवहार, िन कपट यवहार : ాప్ ిక వయ్వ రం

Fairness : सुंदरता, िन पक्षता : షక్లమ్ష ైఖ ి

Fake currency : जाली मुद्रा, जाली नोट : నకి డబుబ్, ొ ంగ ోటల్ ు

Fake document : जाली द तावेज : నకి ద త్ ా ే లు

False statement : झूठा बयान : ొ ంగ ాకష్య్ము

Famine : दिु भर्क्ष, अकाल : కరువు

Fare : िकराया : అ ద్ ె, బాడుగ

Farewell : िवदाई : ో క్లు

Farming : खेती, कृिष : వయ్వ ాయం

Fatal accident : घातक दघ

ु ट
र् ना : ార్ణాంతక ైన పర్మాదం

Fatigue : ांित, थकान : అలసట

Faulty : दोषपूण,र् सदोष : ో షపూ ిత, తపుప్

Favour : अनुग्रह, पक्षपात : పకష్ ాతం, అనుకూలం

Favourable : अनक
ु ूल : అనుకూల

Federation : संघ, पिरसंघ : సమాఖయ్

Fee : शु क : ీ , రుసుము

पीछे 62 आगे
 अनुक्रमिणका
Feedback : अिभप्राय, फीडबैक : అ ార్యం

Felicitation : अिभनंदन : అ నందన

Fertile : उपजाऊ, उवर्र : ారవంత ైన

Fictitious : फजीर्, कि पत : క ప్త

Fidelity : स यता, िन ठा, वफादारी : ావ్సము, ార్మాణికతవ్ము

Figure : अंक, आकृित : అంకె, ఆకారం

Figures : आंकड़े : గణాంకాలు

File : फाइल, िमिसल : ైలు

File charges : द तावेजी खचर् : ద త్ ా ే ల ఖరుచ్

File photo : फाइल िचत्र, फाइल फोटो : ైలు ొ టో, ాత ొ టో

Filing clerk : फाइलकार : గుమా త్ ా

Filling of post : पद भरना : ఖా లు భ త్ ీ ేయు

Filthy Language : गंदी भाषा : అ ల్ ల ాష, అమ ాయ్దకర ాష

Final : अंितम, चरम : వ ి

Finance bill : िव त िवधेयक : ఆ ధ్ క

ి లుల్

Financial concurrence : िव तीय सहमित : ఆ థ్ క

ి సమమ్

Financial year : िव तीय वषर् : ఆ థ్ క

ి సంవతస్రం

Fine : दं ड, जम
ु ार्ना : జ ిమా ా

Fine arts : लिलत कलाएँ : ల త కళలు

Finger print : अंगुली-छाप, अंगुली का िनशान : ే ముదర్

Finished goods : पिरसि जत उ पाद, तैयार माल : తయా ైన వసుత్వులు

Fire extinguisher : अिग्नशामक, दमकल : అ ిన్మాపక ప ికరం

Fireproof : अिग्नसह : అ ిన్ భయము లే ,

పుప్ అంట

Fire risk : आग का खतरा : అ ిన్ పర్మాద ఆ ాక్రం

Firm : फमर्, यवसाय-प्रित ठान : సంసథ్ , బల ౖెన, దృఢ ైన

पक्का, ठोस
Firm order : पक्का आदे श : ఖ చ్త ైన ఆ ేశం

First half : पहली छमाही : పర్ధమ అరథ్ ా ష్ిక

Fiscal policy : िव तीय नीित : ఆ థ్ క

ి

Fisheries : म य पालन, म य उ योग : ేపల వరత్ కము

Fit : योग्य, उपयुक्त : త ిన

पीछे 63 आगे
 अनुक्रमिणका

Fitness : उपयुक्तता, व थता : ఆ ోగయ్ం, సవ్సథ్ త

Fitness certificate : व थता प्रमाण पत्र : సవ్సథ్ త పర్మాణపతర్ం

Fix : िनयत/िनधार्िरत/िनि चत करना : రణ్ ం న, ధ్ ా ించు

Fixation : िनयतन, िनधार्रण : ధ్ ారణ

Fixed : िनयत, ि थर, बद्ध, िनि चत : ధ్ ా ిం న

Flag : पताका, वज : జెం ా

Flap : पट्टी, लैप : ెకక్, దళము

Flat : लैट : చదు ైన, సమ ైన

Flat rate : सपाट दर, एकसमान दर : ఏక ధర

Flexibility : लचीलापन : మృదుతవ్ము, వం ే గుణము,

ెతత్దనం, లొంగ ీయ ద ిన

Flimsy grounds : सारहीन आधार : సు న్త ైన ఆ ారం

Floating bridge : तैरती पुल, लवमान सेतु : ే యా ే వం ెన

Floor area : फशर् क्षेत्रफल : ేల ై ాలయ్ం

Fluctuation : उतार-चढ़ाव, घट-बढ़ : అ థ్ ర

ి త, హెచుచ్తగుగ్లు

Fluid situation : अ प ट ि थित : అ థ్ ర

ి శకిత్

Fluidity (of labour) : म की गितशीलता : ార్ కుల వలస

Fly leaf : कोरा प ना : ెకక్ కా ితం

Flying squad : उड़ाका दल : త ఖీదళం

Foeticide : भ्रण
ू ह या : భూ
ర్ ణ హతయ్

Folder : चौप ना : ో లడ్ ర్

Follow : अनुसरण/पीछा/पालन करना : అనుసరణ

Follow-up : अनव
ु तर्न : అనుగమనం

Follow-up action : अनुवतीर् कारर् वाई : తదుప ి చరయ్

Foment : उ तेिजत करना, भड़काना : పు ికొలుప్, ేకె త్ ంచు,

उकसाना కాపడం ెటట్ ు

Food processing : खा य प्रसं करण : ఆ రం తయారు ేయు పర్కర్ియ

Foot note : पाद िट पणी : ఫుట్ ోట్, పృషఠ్ తలసథ్ టిపప్ణి

Forbid : िनषेध करना : కూడదను, వలదను, ే ించు

Forced labour : बलात म, बेगारी : ెటట్ ి ాకి ి

पीछे 64 आगे
 अनुक्रमिणका

Forecast : प्रागुिक्त, पूवार्नुमान : ముందు ా ె ికొను,

ా సూచన

Foregoing : पव
ू ग
र् त, पव
ू व
र् तीर् : పూరవ్పు, గ ి న

Foresight : दरू दिशर्ता : ముందుచూపు

Forest lodge : वन िव ामगह

ृ : అట వస గృహం

Foreword : प्राक्कथन : ముందుమాట

Forfeit : खो दे ना, ज त करना, समपहरण : కోలోప్వు, జపుత్, నషట్ ం

Forfeiture : ज ती, समपहरण : జపుత్, హరణం, నషట్ ం

Forfile : ता-उम्र, जीवनपयर्ंत, आजीवन : ాంతం

Forged : कूटरिचत, जाली : క ప్ం న, సృ ట్ ంి న

Forgery : जालसाजी, कूटरचना : తపుప్ ే ార్లు

Form : प्रपत्र, फामर् : రూపం, ఆకారం, ారము

Formal : औपचािरक : ఆ ారబదధ్ , కర్మబదధ్ ,

లాంచన ిర్య

Format : प्रपत्र : ద్ ష
ి ట్ పతర్ము

Formation : िनमार्ण, रचना, गठन : ామ్ణం

Formulation : िन पण : సూ ర్కరణ, ి ధ్ ాం కరణ

Fortnightly : पािक्षक : పకష్

Forthwith : त काल : తకష్ణం, ెంట ే

Fortuitous circumstances : अप्र यािशत घटना : ఆక ిమ్క ప ి థ్ ితులు

Forum : फोरम, मंच : ే ిక

Forward : अग्रेषण : ముందుకు పంపు

Forwarding letter : अग्रेषण पत्र : ముందుకు పంపు ఉతత్ రము

Forwarding authority : प्रेषण प्रािधकारी : ముందుకు పం ిం ే అ ికా ి

Founder : सं थापक : సం థ్ ాపకుడు

Fraction : खंड, अंश, िभ न : నన్ము

Framework : ढाँचा : మూస, రూపం, ఆకారం

Fraud : कपट, छल : సం

Fradulent : धोखाधड़ीपूणर् गलत बयानी : సపూ ిత ాయ్ఖాయ్నం

misrepresentation
Freedom fighter : वतंत्रता सेनानी : ావ్తంతర్ సమర ధుడు

Freelance : व छं द : సవ్చఛ్ంద

पीछे 65 आगे
 अनुक्रमिणका

Free of charge : िन:शु क, मु त : ఉ తం ా

Freeze : ि थर, अिडग रहना : ి ేయు, ఘ భ ంచు

Frequency : आविृ त, बारं बारता : ఆవృ త్

Frequent : बार-बार : తరచు ా

Fresh vacancy : नई िरिक्त : కొర్తత్ ఖా

Fuel : ईंधन : ఇంధనం

Full-scale : पण
ू ,र् यापी : పూ త్ ి థ్ ా

Function : समारोह : ఉతస్వం

Functionary : पदािधकारी : కారయ్ ావ్హకుడు

Fundamentalism : कट्टरवाद : స ాతన ాదం, ాందస ాదం

Fundamental principles : मूलभूत िसद्धांत : ార్థ క సూ ార్లు

Fundamental rules : मूल िनयम : ార్థ క యమాలు

Furnish : प्र तत
ु करना : అమరుచ్, సమకూరుచ్

*****

पीछे 66 आगे
 अनुक्रमिणका
G

Gainful employment : लाभकारी रोजगार : లాభపర్ద ైన ఉ ో య్గం

अजर्क िनयोजन
Gallantry award : वीरता पुर कार : ౌరయ్ బహుమ

Gallery : दीघार्, गैलरी, वीिथ : ేర్కష్క థ్ ానం, ాయ్ల ీ

Gate pass : गेट-पास, प्रवेश-पत्र : పర్ ేశ పతర్ం

Gathering : जमाव, जनसमह

ू : కూడ , జన సమూహం

Gazette : राजपत्र, गजट : పర్భుతవ్ ప ర్క, ెజెట్

General : साधारण, महा, प्रधान : ామానయ్, ా ారణ

General diary : सामा य दै िनकी : ా ారణ ినచరయ్, పర్కర్య

ి

General election : आम चुनाव, आम िनवार्चन : ా ారణ ఎ న్కలు

General expenses : सामा य यय : ామానయ్ వయ్యం

General meeting : आम बैठक : ా ారణ సమా ేశం

General office : प्रधान कायार्लय : పర్ ాన కా ాయ్లయం

Generation : पीढ़ी, जनन : తరం

Genius : प्रितभा, प्रितभाशाली, प्रकृित : పర్ ావంతుడు, ే ా

Genuine : यथाथर्, स चा, िवशद्ध

ु : దధ్ ైన, సవ్చఛ్ ైన

Genuine signature : वा तिवक ह ताक्षर : జ ైన సంతకం

असली द तखत
Genuine text : प्रामािणक पाठ : ార్మాణిక ాఠం

Gist : सार : ారం, ా ాంశం, ముఖయ్ ాగం

Glaring : सु प ट : సప్షట్ , పర్కాశవంత ైన

Goal : ल य : లకష్య్ం, గమయ్ం

Golden handshake : विणर्म िवदाई : సవ్ ణ్ మ

ి ో క్లు,
ోలెడ్ న్ య్ండ్ ేక్

Good behaviour : स यवहार : సత ర్వరత్ న, మం పర్వరత్ న

Good conduct : सदाचरण : సత ర్వరత్ న

Good offices : स प्रयास, अ छे संबंध : సతస్ంబం ాలు

Good reason : पयार् त कारण : గటిట్ కారణం

Goods train : मालगाड़ी : గూడ్స్ బం ి, మాల్ ా ి

Goodwill : सुनाम : ౌ రద్ ం, పర్ షఠ్ , అనుగర్హం

पीछे 67 आगे
 अनुक्रमिणका

Governance : अिभशासन : ాలన, ప ి ాలన,

పర్భుతవ్ ానం

Government business : सरकारी काम : పర్భుతవ్ ి

Government estate : राज-संपदा : పర్భుతవ్సంపద

Government machinery : सरकारी तंत्र : పర్భుతవ్ యం ార్ంగం

Go slow practice : मंद कायर् प्रविृ त : ా ాస్రం ేయు పదధ్

Grace : अनुग्रह, कृपा, िरयायत : అనుగర్హం, దయ

Grace period : िरयायत-अविध : అదనపు కాలం

Gradation : ेणीकरण : ేర్ ీకరణం, అనుకర్మం

ణ

Grade : े णी : కర్మం, ణ
ేర్ ి, వరగ్ ం

Graded tax : ेणीबद्ध कर, कोिटकृत कर : ేర్ ీకృత పనున్

ణ

Grading scale : ेणीकरण मापक्रम : వ గ్ క

ీ రణ థ్ ా

Gradual : क्रिमक : కర్మం ా, కర్మ ైన

Graduate : नातक : పటట్ భదుర్డు

Graft : घूस, िर वत, अनुिचत लाभ : అ , అకర్మారజ్ న, అంటుకటుట్

Grant : अनुदान : ానము, ధనస యము,

ర్ాంటు, ి

Granted : वीकृत : మం రు ేయబ ిన,

ఒపుప్కొను, సమమ్ ంచు

Grantee : अनद
ु ानग्राही, अनद
ु ान पानेवाला : ానము సుకునన్ ాడు,
పర్ గృహీత

Grant of lease : पट्टा मंजूरी, पट्टे पर दे ना : పటాట్ మం రు, అనుమ

Grapevine : अफवाह, अंगूर की बेल : ార్కష్ గ, వదం

गोपनीय सूत्र
Grateful : कृतज्ञ, आभारी : కృతజఞ్ త గల

Gratification : पिरतोषण : ఇషట్ ి ధ్ ి, తృ ిత్ , పర్ ఫలం

Gratis : मु त, िन:शु क : ఉ తం, ఊరక, మూలయ్రహిత,

పర్ ఫల రహిత

Gratuity : उपदान : ఆను ో ికం, ా ి ో ికం,

ర్ాటుయ్టీ

Greeting : शुभकामना, बधाई, अिभवादन : అ వందనము, అ నందన,

పలక ింపు

पीछे 68 आगे
 अनुक्रमिणका

Grievance : िशकायत : ి ాయ్దు, బాధ, సంకటము

Grievance redressal : िशकायत िनवारण : ి ాయ్దు ారణ,

ి ాయ్దు ప ి ాక్రం

Grievance committee : पिरवाद सिमित : ి ాయ్దు ారణ స

Grievance procedure : पिरवाद िनवारण प्रिक्रया : ి ాయ్దులను ా ిం ే పదధ్

Grievious : घोर, गंभीर : వర్, ారుణ, బా ాకర, ా ీ

Gross : कुल, सकल, भारी, घोर : సూ

థ్ ల, తత్ ం, ా ీ

Gross abuse : घोर द ु पयोग : సూ

థ్ ల దు ివ్ గం

Gross error : भारी गलती : సూ

థ్ ల లోపం

Gross negligence : घोर उपेक्षा, भारी लापरवाही : సూ

థ్ ల రల్ కష్య్ం

Gross pay : सकल वेतन : సూ

థ్ ల ఆ ాయం

Guidance : मागर्दशर्न : మారగ్ దరశ్కతవ్ం, మారగ్ ద్ శ

ే నం

Guide : मागर्दशर्क, मागर्दिशर्का : మారగ్ దరశ్కుడు

Guidelines : िदशािनदश, मागर्दशर्न : మారగ్ దరశ్క సూ ార్లు

Guiding principle : मागर्दशीर् िसद्धांत : మారగ్ దరశ్ ి ధ్ ాంతం

*****

पीछे 69 आगे
 अनुक्रमिणका
H

Half pay Leave : अद्धर्वेतन छुट्टी : అరధ్ ేతన ెలవు

Half timer : अधर्कािलक : అరధ్ కా క

Half yearly report : अधर्वािषर्क िरपोटर् , छमाही िरपोटर् : అరధ్ ా ష్క

ి ేదన

Hall : हॉल, भवन : స ా భవనం

Halt : िवराम : ార్ం

Halting allowance : िवराम-भ ता : ార్ం బ ెత్ ం

Hand bill : पचार्, िवज्ञि त, िवज्ञापन पत्र : కర పతర్ం

हडिबल
Handcuff : हथकड़ी : ే సంకెల, సంకెళుళ్

Handicap : बाधा, अपंगता : అంగ ైకలయ్ం

Handicapped : िवकलांग, बाधाग्र त : ి ాయ్ంగులు

Handicraft : द तकारी, ह तकला, ह तिश प : హసత్ కళ, ే ప

Handling charges : प्रह तन प्रभार, लदान खचर् : య్ం ిల్ ంగ్ ా జ్ ీలు

Handloom : हथकरघा : ేమగగ్ ం

Handy : सुिवधाजनक, सुवा य : అను ైన

Hand operated : ह तचािलत : ే ోన ి ే

Hand over : स पना, दे ना : అపప్ ించు

Handshake : हाथ िमलाना : ేతులు కలుపు

Handwriting : ह तलेख : ే ార్త

Harassment : परे शानी, उ पीड़न : ే ింపు

Harbour : बंदरगाह : ఓడ ేవు, ౌకాశర్యము

Hard and fast rules : पक्के व कड़े िनयम, : అనులల్ ంఘ య యమం,

िनधार्िरत िनयम व कानन

ू : థ్ ర
ి యమం

Hard cash : नकद, रोकड़ : నగదు

Hardship allowance : किठनाई भ ता : శర్మ భతయ్ం

Hardware : हाडर्वेअर : ర్డ్ ేరు, ఇనుప ామానులు

Hardworking : मेहनती, पिर मी : కషట్

Haulage : ढुलाई, ढुलाई भाड़ा, वहन प्रभार : సరకు ర ాణా సుంకం

Hawker : फेरीवाला : కర్, ాయ్ ా ి

Hazard : जोिखम : ఆపద, పతు

త్

Hazardous occupation : जोिखमपूणर् कायर् : పర్మాదకర వృ త్

पीछे 70 आगे
 अनुक्रमिणका

Head : प्रधान, प्रमुख, मुिखया, शीषर्, मद : ముఖుయ్లు, పర్ముఖులు

Headnote : शीषर् िट पणी : హెడ్ ోట్

Head of Department : िवभागा यक्ष : ా ాధయ్ లు

Head office : प्रधान कायार्लय : పర్ ాన కా ాయ్లయం

Head of revenue : राज व-शीषर् : ఆ ాయా కి సంబం ిం న ష్క

ి

Headquarters : मुख्यालय : పర్ ాన కా ాయ్లయం

Health certificate : वा य प्रमाणपत्र : ఆ ో ాయ్ కి ధుర్ కరణ పతర్ం

Health resort : आरोग्या म, सेहतगाह, सैरगाह : ఆ ోగయ్ కేందర్ం

Healthy impact : अ छा प्रभाव : మం పర్ ావం

Hearing : सन
ु वाई : ారణ

Hearsay : सुनी-सुनाई, अनु ुित : వదం , కి ి

Hearse : शववाहन : శవ ేటిక

Heavy equipment : भारी उप कर : ా ీ ప ికరం

Heavy industry : भारी उ योग : ా ీ ప ిశమ

ర్

Heavy vehicle : भारी वाहन : ా ీ ాహనం

Heir : वािरस, उ तरािधकारी : ారసులు

Heir apparent : प्र यक्ष वािरस, युवराज : ఉతత్ ా ికా ి, పర్తయ్కష్ ారసుడు

Henceforth : आगे से, अब से : ఇక ముందు

Herbicide : वन पितनाशी, शाकनाशी : గులమ్ ాశ

Hereafter : इसके बाद, इसके प चात : ఇక ై, ీ తరు ాత

Hereby : एत वारा, इसके वारा : ీ ో, ఇందువలల్

Hereditary : वंशानुगत, पैतक

ृ , अनुवांिशक : వంశ ారంపరయ్ం ా

आनुवंिशक
Here in before : इससे पहले, इससे पव
ू र् : ఇంతకు ముందు

Hereunder : इसके नीचे, एतदधीन : ీ కిర్ంద, ఇందువలన

ీ ావ్ ా

Herewith : इसके साथ : ీ ో ాటు

Heritage : िवरासत : ి ార్ జ్ ితము, ైతృకం,

ారసతవ్ం

Hierarchy : अनुक्रम, पदक्रम, अिधक्रम : అ ికార కర్మం, అ ికర్మం,

ో ాన పరంపర,

Higher authority : उ च प्रािधकारी : ఉనన్ ా ికా ి

पीछे 71 आगे
 अनुक्रमिणका
Higher education : उ च िशक्षा : ఉనన్త దయ్

Highest bid : उ चतम बोली : అతయ్ ిక ేలం ాట

High flier/flyer : मह वाकांक्षी : ఉనన్త ఆశయం కల ాడు

High-grade : उ च कोिट : ఉనన్త ేర్ణి

High handedness : मनमानी, यादती : అకర్మం, అ ాయ్ ారం,

అహంకారం

High income group : उ च आय वगर् : ఉనన్త ఆ ాయ సమూహం

High level : उ च तरीय : ఉనన్త థ్ ా

High level decision : उ च तरीय िनणर्य : ఉనన్త థ్ ా రణ్ యం

Highlighte : उजागर करना : ెలుగులో కి సుకు ావడం,

ొకిక్ వకాక్ణించడం

Highlights : प्रमुख िवशेषताएँ : ముఖాయ్ం ాలు

Highly paid job : उ च वैतिनक कायर् : అ ిక ేతనం ె ల్ ం ే ఉ ో య్గం

Highly placed : उ च थ, उ च पद थ : ఉనన్త థ్ ానం

High priority : उ च प्राथिमकता : అ ిక ార్ ానయ్త

High taxation : उ च कराधान : అ ిక పనున్ ింపు

Highway : राजमागर् : రహ ా ి, ాజమారగ్ ం

Hill allowance : पवर्तीय भ ता : పరవ్త భతయ్ం

Hill station : पवर्तीय थान, पहाड़ी थान : పరవ్త ార్ంతం, కొండ ార్ంతం

Hindi version : िहंदी पांतर, िहंदी अनुवाद : హిం ీ అను ాదం,

హిం ీ రూ ాంతరం

Hindrance : यवधान, बाधा : ఆటంకము

Hire : भाड़े पर लेना : అ ద్ క

ె ు సుకొనుట

Hire charges : भाड़ा प्रभार : అ ద్ ె ా జ్ ీలు

Hiring : काम पर लगाना : యామకం

Hiring and firing : आव यकतानुसार काम पर : యామకం మ ియు

रखना और िनकालना ొల ింపు

History sheet : पूवार्पराध-पत्र, इितव ृ तपत्रक : ఇ వృతత్ ం

Hoarding : जमाखोरी, िवज्ञापन पट्ट : ొ ంగ లవ్, ెదద్ పర్కటన ఫలకం

Hold (office) : (पद) ग्रहण करना : పద ీవ్కరణ

Hold back : रोकना : ఆ ి ఉంచుట

Hold good : मा य होना, लागू होना : అమలోల్ ఉండుట

पीछे 72 आगे
 अनुक्रमिणका
Holder : धारक : హకుక్ ారు

Holding : अिधकार, वािम व, शेयर पँज

ू ी : కమతం, వయ్వ ాయ భూ ,

धािरत रािश పటుట్

Hold over : थिगत करना, रोक लेना : ా ా ి అనుభ ంచుట

ఆ ి ఉంచుట

Holiday : छुट्टी : ెలవు

Holograph : वलेख : త్ ి,
సవ్దసూ ే ాత

Homage : द्धा, द्धांजिल : మ ాయ్ద, సమామ్నము,

శర్ ధ్ ాంజ

Home industry : गह
ृ उ योग : కుటీర ప ిశమ
ర్

Home town : मूल िनवास थान : ొ ంత ఊరు

Homicide : मानवह या, नरह या, मानववध : నరహతయ్, నరవధ, ఖూ

Honorarium : मानदे य : ౌరవ భృ , పర్ ఫలము,

ా ి ో ికం

Honorary : मानद, अवैतिनक : ౌరవపూరవ్క, ౌర ారథ్ క,

ేవ్తన

Honorific prefix : स मानसूचक श द : ౌరవపర్ద పదం,

ౌరవసూచక పదం

Honours : प्रित ठा, स मान, ऑनसर् (िशक्षा) : ౌరవం, పర్ షఠ్

Horizontal communication : क्षैितज संचार, समतल संदेशवाहन: సమాంతర సం ాషణ

Horticulture : बागवानी : ోటప , ఉ ాయ్న ాలనం

Hospitality : आित य, स कार : ఆ థయ్ము

Host : मेजबान, आितथेय : అ ే

Hostel : छात्रावास : ాయ్రుథ్ల వస గృహము

Hostile : प्रितरोधी, प्रितकूल, िव द्ध : రుదధ్ ైన

शत्रत
ु ापण
ू र्
Hours of employment : कायर् घंटे : ప గంటలు

House rent allowance : मकान िकराया भ ता : ఇంటి అ ద్ ె భతయ్ం

House tax : गह
ृ कर : ఇంటి పనున్

Housing complex : आवास पिरसर : ఇంటి ఆవరణ

Hue and cry : िच लप , शोरगुल, हु लड़ : ాటింపు, దం ో ా

पीछे 73 आगे
 अनुक्रमिणका

Humane : मानवोिचत, स दय, दयालु : మానవతవ్ం గల,

అంత:కరణ గల

Humanitarian grounds : मानवीय आधार : మానవతవ్ం ో ఆలో ం

Human resources : मानव संसाधन : మానవ వనరులు

Humiliation : अपमान, अनादर : అవమానం, గరవ్భంగం

Hunger strike : भख
ू हड़ताल, अनशन : ా ర ీకష్

Hygiene : वा यिवज्ञान, व छता : ప ి భర్త, ఆ ోగయ్ ాసత్ ంర్

वा य
Hypothecation : बंधक, िगरवी : ాకటుట్, కుదవ ెటట్టం

*****

पीछे 74 आगे
 अनुक्रमिणका
I

Ibidem (ibid) : वही, उक्त, पव

ू क्त : ెపప్బ ిన

Idea : िवचार : ఆలోచన

Ideal : आदशर् : ఆదరశ్ం

Identical : एक जैसा, एक-सा, सम प : ఒకేరక ైన, సమాన ైన

समान
Identical representation : समान प्रितिनिध व : సమాన ార్ ధయ్ం

Identification : पहचान, िशनाख्त : గు త్ ంి పు

Identity : पहचान : గురుత్

Identity card : पहचान पत्र : గు త్ ంి పు పతర్ం

Idle capacity : िनि क्रय क्षमता, अप्रयुक्त क्षमता : రుప గ సమరథ్ త

Idle resources : िनि क्रय संसाधन : రుప గ వనరులు

Ignorance : अनिभज्ञता : అఙాఞ్నం

Ignore : उपेक्षा करना, नजरअंदाज करना : రల్ కష్య్ం ేయుట

Illegal : अवैध : అకర్మ, చటట్ రుదధ్ ైన

Illegal gratification : अवैध पिरतोषण : అకర్మ సం ాదన

Illegal immigrants : अवैध अप्रवासी : అకర్మ వలస ారులు

Illegal practice : अवैध आचरण, अवैधाचार : చటట్ రుదధ్ ఆచరణ

Illegible : अपा य, अपठनीय, अ प ट : చదవ ా కి సప్షట్ త లే

అసప్షట్ ం

Illegitimate : अवैध, अधमर्ज : అకర్మ, చటట్ సమమ్త ైన

Ill-feeling : अ व थता, दभ
ु ार्वना : అ ా ోగయ్ం

Illicit : िनिषद्ध, अवैध : అకర్మం, స ించు

Ill-mannered : अिश ट, बेअदब : అమ ాయ్ద

Illogical : तकर्हीन : తరక్ రుదధ్ ైన

Ill-treatment : द ु यर्वहार : ెడు పర్వరత్ న

Illustrated : सिचत्र, सोदाहरण : ఉ ాహరణ ో కూ ిన

Ill-will : वैमन य : దురు ద్ శ

ే ం

Imbalance : असंतुलन : అసమతులయ్త

Immaterial : त वहीन, सारहीन, अनाव यक : అనవసర ైన,

ఏ ార్ముఖయ్ములే

Immature : अपिरपक्व : ప ిపకవ్త లే

पीछे 75 आगे
 अनुक्रमिणका
Immediate : त काल : ెను ెంట ే

Immediately preceding : ठीक पूवव

र् तीर्, ठीक पहले : ముందు ా ే

Immediate officer : आस न अिधकारी : తకష్ణ అ ికా ి

Immigrant : अप्रवासी : వలస ారులు

Immigration laws : अप्रवास िविध/कानून : వలస చటాట్లు

Immovable : अचल : థ్ ర
ి ైన, అచంచల ైన

Immune : रोगक्षम, प्रितरक्षा : ోగ ోధక

Immunity : रोग प्रितरोधक क्षमता : ాయ్ ి ోధక శకిత్

Impact : प्रभाव, असर : పర్ ావం

Impartiality : िन पक्षता : షప్కష్ ాతం

Impeachment : महािभयोग : సం, ో ా ోపణం

Impediment : अड़चन, बाधा : ఆటంకం, ఇబబ్ం ి

Imperative : लािजमी, अिनवायर् : తపప్ స ి

Impersonation : छद्म पण, प्रित पण : పర్ రూపణ

Implementation : कायार् वयन : అమలు

Implicate : फांसना, फंसाना : ఇ ికించుట

Implicit : िनिहत : ఇ ిన

Implied consent : िनिहत सहमित : ఉ ద్ ే త అనుమ

Impose : थोपना, अिधरोिपत करना : ారం ేయు

Impost : चुंगी, आयात कर, महसूल : పనున్

Impound : घेरना, ज त करना, बंद करना : ొకిక్ ెటట్ ు, బం ించు

Impression : छाप, प्रभाव : ముదర్, పర్ ావం

Impressive : प्रभावो पादक : మ ోఙఞ్ ైన

Imprest : अग्रदायी : ముందు ా ఇ ేచ్ ి

Imprest amount : अग्रदायी रािश : ముందు ా ఇ ేచ్ ధనం

Improvement : सुधार : ెరుగుపరచు

Improvisation : कामचलाऊ यव था : ప జరుపుకొను,

ता कािलक उपाय ా ాక్ క ఉ ాయం

Improvise : कामचलाऊ/ता कािलक यव था : పర్ ాన్మాన్యం క ప్ంచుకొను

Imputation : अ यारोपण, लांछन : ఆ ోపణ, అ గం

Inability : अयोग्यता, असमथर्ता, अक्षमता : అశకత్ త, అసమరథ్ త

Inaccessible : पहुँच से परे , अग य : అ ాధయ్ ైన, దురగ్ మ ైన

पीछे 76 आगे
 अनुक्रमिणका

Inadvertenty : अनजाने, असावधानी से : అజాగర్తత్ ా, అనుకోకుం ా

Inapplicable : अप्रयो य : అనుప గం, వ త్ ంి చదగ

Inauguration : उ घाटन : ార్రం ోతస్వం

Incidence of pension : पशन-भार : వృదుధ్లకు పర్భుతవ్ం

ె ల్ ం ే భరణం

Incidence rules : ययभार िनयमावली : ఖరుచ్ ో కూ ిన యమావ

Incidental : प्रासंिगक : సంద ోభ్ తం ా

Incidental order : प्रासंिगक आदे श : సంద ోభ్ త ఆఙఞ్

Incite : भड़काना, उकसाना : ేర్ ే ించటం, ెచచ్ ొటట్ టం

उ तेिजत करना
Inclination : प्रविृ त, झान, झुकाव : వంపు

Incognito : अज्ञात, गु त प से : రహసయ్ం ా, మారు ేషంలో

Incoherent : असंबद्ध : అసందరభ్ం, అపర్సత్ ుత

Income & expenditure : आय व यय लेखा : ఆ ాయ వయ్యాల ఖా ా

account
Income Tax : आयकर : ఆ ాయపు పనున్

Incoming call : आवक कॉल : వ చ్న ో ను

Incompatible : बेमेल : ొ ంతన లే , అనుపమానం

Incompetency : अक्षमता : అసమరథ్ త

Incompetent : अक्षम : అసమరథ్ త

Inconclusive : अिनणीर्त : అసంపూరణ్ , ము ియ

Incongruous : असंगत, बेतुका : ొ సగ , అసంబదధ్ ైన

Inconsistency : अि थरता, असंगित : లకడలే , అ థ్ ర

ి త

Inconvenience : असुिवधाजनक : అ ౌకరయ్ం

Inconvenient : असुिवधा : అ ౌకరయ్ం

Incorrect : अशद्ध
ु : స ికా , తపుప్

Incredible : अिव वसनीय : నమమ్దగ , అ శవ్స య

Increment : वेतनविृ द्ध : ేతన వృ ధ్ ి, ేతన ెంపు

Incriminate : दोषारोपण, दोषी ठहराना : ం ా ోపణ, ే ా ోపణ

अिभयोग लगाना
Incumbent : पदधारी, पद थ : అ ికారంలో ఉనన్ వయ్కిత్

Incumbrance : भार : బరువు

पीछे 77 आगे
 अनुक्रमिणका
Indelible ink : अिमट याही : మాయ ి ా

Indemnification : क्षितपूरण : నషట్ ప ి రం ె ల్ ంచు

Indemnify : क्षितपूितर् करना : నషట్ ప ి రం ె ల్ ంచు

Indemnity bond : क्षितपूितर् बंध-पत्र : నషట్ ప ి రం ె ల్ ంపుకు

సంబం ిం ఒడంబ ిక

Indent : मांग पत्र : కావల ిన వసుత్వు

Indented paragraph : अंत:हािशया पैरा : ధ్ ే త ే ా

Indenture : िवलेख, द तावेज : ఒపప్ందపు పతర్ం

Index : अनुक्रमिणका, िवषयसूची : షయ సూ

Indian custom tariff : भारतीय सीमा-शु क दर : ారత ేశ స ిహదుద్ సుంకం ధర

Indication : संकेत : గురుత్

Indicator : संकेत, सूचना : సూ క

Indict : अ यारोिपत करना : ఆ ో ించటం

इ जाम लगाना
Indifference : उदासीनता : తటసథ్ ము, ై ాగయ్ం

Indifferent attitude : उपेक्षापूणर् ख, उदासीन प्रविृ त : తటసథ్ ైఖ ి

Indirect taxation : अप्र यक्ष कराधान : ప ోకష్ పనున్లు

Indiscipline : अनुशासनहीनता : కర్మ కష్ణా ాహితయ్ం

Indiscretion : अिववेक : అ ేకం, చకష్ణ లేక ో వటం

Indiscriminate : अभेदकर, अिववेकी, अंधाधुंध : వకష్ లే , గు ిడ్ ా

Indispensable : अपिरहायर् : అ ారయ్ం, తపప్ స ి

Indistinct : अ प ट : అసప్షట్ ం

Induction : समावेशन, प्रवेशन : పర్ ేశం, యామకం

Induction course : प्रवेश पा यक्रम : ార్రంభ ా ాయ్ంశము

Industrial accident : औ योिगक दघ

ु ट
र् ना : ా ి ార్ క పర్మాదం

Industrial dispute : औ योिगक िववाद : ా ి ార్ క ొడవ

Industrialization : औ योिगकीकरण : ా ి ార్ కీకరణ

Industrial monopoly : औ योिगक एकािधकार : ా ి ార్ క గు త్ ా ిపతయ్ం

Industrial psychology : औ योिगक मनोिवज्ञान : ా ి ార్ క మనసత్ తవ్ ాసత్ ంర్

Industrial relations : औ योिगक संबंध : ా ి ార్ క బం ాలు

Industrial peace : औ योिगक शांित : ా ి ార్ క ాం

Industrial harmony : औ योिगक सौहाद्रर् : ా ి ార్ క సుహృ ాభ్వం

पीछे 78 आगे
 अनुक्रमिणका
Industrious : अ यवसायी, पिर मी : కషట్

Ineffective : िन प्रभावी, अप्रभावी : పర్ ావం లే

Inefficiency : अक्षमता, अदक्षता : అసమరథ్ త

Ineligible : अपात्र : అరహ్త లే

Inequity : असमता, असमानता : అసమానత

Inevitable : अव यंभावी, अपिरहायर् : అతయ్వసరం, అ ారయ్ం

Inexpedient : असमीचीन : అసందరభ్పు

Infanticide : िशशुह या : హతయ్

Infection : संक्रमण : అంటు ాయ్ ి

Inferior : िन न, अवर : తకుక్వ

Infiltrate : गु त प्रवेश, घुसपैठ : అకర్మం ా పర్ ే ంచు, ొరబడు

Infirmity : अशक्तता, दब
ु ल
र् ता : ేతకా తనం, అసమరథ్ త

Inflammable : वलनशील : మం ే గుణం కల

Inflation : मुद्रा फीित : దర్ ోయ్లబ్ణం

Influential : प्रभावकारी, प्रभावशाली : పర్ ావ ా , ొపప్ ేరుగల

In force : प्रव ृ त, लागू : అమలు జరుగుట

Informal : अनौपचािरक : అన ికార

Informatics : सच
ू ना िवज्ञान : కంపూయ్టర్ ాసత్ ంర్

Information : सूचना : సమా ారం

Infringe : उ लंघन करना : అ కర్ ంచు, ఉలల్ ంఘించు

Infructuous : िन फल : ష ర్ జనం

Initial : प्रारं िभक : ార్రంభ, ార్థ క

Initials : आ यक्षर : దటి, ార్రంభ అకష్ ాలు

Initiate : प्रारं भ करना, उपक्रमण : ార్రం ంచటం

पहल करना
Initiative : पहल, सत्र
ू पात : అంకు ారప్ణ, ార్రంభం

Injunction : आदे श, िनषेधाज्ञा : ాయ్య థ్ ానము ఇచుచ్

ఆ ేశము, ే ాజఞ్

Inkpad : याही पैड, मिस-पैड : ఇంకు అటట్

Inland : अंतदशीय, अंत: थलीय : లో తటుట్, ే ాంతరగ్ తం

Innovative qualities : नवाचारी गण

ु : నూతన్ లకష్ణాలు

Inoperative : अप्रव ृ त , अप्रचािलत : ాడుకలో లే

पीछे 79 आगे
 अनुक्रमिणका
Inordinate : अ यिधक : అతయ్ ికం

Insecticide : कीटनाशी : కిర్ సం రకాలు

Insight : अंत र्ि ट : సూకష్మ్దృ ట్ ి, అంతరద్ ృ ట్ ి

Insignia : अिधिच न : హో ా, అ ికా ా న్ ె ే

హన్ం

Insolvency : िदवाला, िदवािलयापन : ి ాలా

Inspection : िनरीक्षण : త ఖీ

Installation : सं थापन, अिध ठापन : థ్ ా ించటం

Instigate : उकसाना : ేర్ ే ించు, ెచచ్ ొటుట్

Institute : सं था : సంసథ్

Institution : सं थान : సంసథ్

Instruction : अनुदेश : సూచన

Insubordination : अवज्ञा : అ ేయత

Insurance : बीमा : మా

Integral : अिभ न, अिवभा य : ేరు ేయలే , పూరణ్ ం

Integration : एकीकरण, समाकलन, अखंडता : ఏకతవ్ం, ఏకీకరణ

समग्रता
Intelligible : बोधग य : సులువు ా, అరథ్ మ ేయ్ ధం ా

Intensity : ती ता, उग्रता : వర్త, కష్ణత

Intent : आशय : ఉ ద్ శ
ే య్ము

Intention : अिभप्राय, आशय : అ ార్యం, ఉ ద్ శ

ే య్ము

Intentionally : सािभप्राय, साशय : కా ాల , బు ధ్ ప

ి ూరవ్కం ా

Interception : अवरोधन, पाबंदी : అవ ోధం, ఆటంకం

Interdepartmental : अंतिवर्भागीय : ధ ా ాలకు సంబం ిం న

Interest bearing : स याज, याज सिहत : వ ీడ్ ో ాటు

Interest component : याज घटक : వ ీడ్ కి సంబం ిం న అంశం

Interim : अंतिरम : మధయ్ంతర, ా ాక్ క

Intermediary : म यवतीर्, म यम : మధయ్వ త్ ి

Intern : प्रिशक्षु : కష్ణ లో ఉనన్ వయ్కిత్

Inter-personal relations : अंतवयिक्तक संबंध : వయ్కుత్ల మధయ్ సంబం ాలు

Interpolation : प्रक्षेप (पाठ), अंतरवेषण (आंकड़े) : కొర్తత్ ా ేరుచ్ ( ాఠం),

అంతర ేపం (గణితం)

पीछे 80 आगे
 अनुक्रमिणका

Interpretation : याख्या, िववेचन : వరణ, గూ ారథ్ ం ెపుప్ట

Interrogation : पूछताछ : ారణ

Interrupt : बाधा डालना, टोकना : అడుడ్పడు, అభయ్ంతరం ెపుప్

Inter se : पर पर, आपस म : తమలో ాము

Inter-sectional references : अंतरानभ

ु ागीय संदभर्/परामशर् : ధ ాఖల సందరభ్ం

Intervene : ह तक्षेप/अंत:क्षेप करना : క ప్ంచుకొను, మధయ్వ త్ త

ి వ్ం

Intervention : ह तक्षेप, अंत:क्षेप : క ప్ంచుకొను, మధయ్వ త్ త

ి వ్ం

Interview : साक्षा कार : ముఖాముఖి

Intimidation : अिभत्रास, डराना, धमकाना : బె ి ింపు

Intoxication : मादकता, नशा : త్ ,

మతు ా

Intricacy : जिटलता : కిల్షట్త, కషట్ ం

Introduce : प्र तुत करना, पिरचय करना : ప ిచయం ేయుట

Invalid : अमा य, अवैध : చటట్ రుదధ్ ైన, ెలల్

Invariably : अिनवायर्त: : తపప్ స ి ా

Inventory : व तुसूची, मालसूची, इ वटरी : జా ా, వసుత్వుల జా ా

Investigation : जांच पडताल : ద ాయ్పుత్, ప ి ోధన

Investment : िनवेश : ెటట్ ుబ ి

Invigilation : अ वीक्षण : పరయ్ ేకష్ణ

Invoice : बीजक : ధరల పటీట్

Involved : अंतिनर्िहत, फंसा हुआ, संबद्ध : ే ిచ్న, ేరచ్బ ిన

Inward : आवक : వ ేచ్

Ipso facto : त यत: : ాసత్ ా కి

Ipso jure : िविधत: : ాసత్ ా న్ బటీట్, చటట్ బదద్ ం ా

Irregular : अिनयिमत : అకర్మ ైన, య రుదధ్ ైన

Irregularity : अिनयिमतता : అకర్మము, అసత్ వయ్సత్ ం

Irrelevant : असंगत, असंबद्ध : పర్ ేయం లే , సంబంధం లే

Isolated post : एकाकी पद : ఒకే ఒకక్ పద

Issue : जारी करना, मु ा, अंक (पित्रका) : పం ిణీ ేయుట

Item : मद : వసుత్వు, షయం, అంశము

*****

पीछे 81 आगे
 J अनुक्रमिणका

Job : कायर् : ప , ఉ ో య్గం

Job analysis : कायर् िव लेषण : ప ల్ ష

ే ణ

Job description : कायर् िववरण : ప వరములు

Joining report : कायर्भार ग्रहण िरपोटर् : ఉ ో య్గ బాధయ్త ీవ్కరణ ే ిక

Joint : संयक्
ु त : స ట్ ి, ఉమమ్ ి, సంయుకత్

Joint account : संयुक्त खाता : ఉమమ్ ి ఖా ా

Joint annuity : संयुक्त वािषर्की : సంయుకత్ ా ష్ికం

Joint concurrence : संयक्

ु त सहमित : స ట్ ి అం ీకారం

Joint discussions : संयुक्त िवचार-िवमशर् : స ట్ ి చరచ్లు

Joint efforts : संयुक्त प्रयास : ఉమమ్ ి పర్యతన్ం

Joint ownership : संयक्

ु त वािम व : ఉమమ్ ి యాజమానయ్ం

Joint resolution : संयुक्त संक प : ఉమమ్ ి ామ్నం

Joint sector : संयुक्त क्षेत्र : ఉమమ్ ి రంగం

Journal : दै िनकी, पित्रका, जरनल : ా త్ ా ప ర్క, ప ర్క

Jubilee : जयंती : జయం

Judgement : िनणर्य : రుప్, రణ్ యం

Judicial : याियक, अदालती : ాయ్య ారణ

Judicial service : याियक सेवा : ాయ్య ేవ

Judicious : िववेकस मत, यायसंगत : ాయ్య సమమ్త ైన

Juniority : किन ठता : క షఠ్ తవ్ము

Jurisdiction : अिधकार क्षेत्र, क्षेत्रािधकार : అ ికార ప ి ి

Justiciable : वादयोग्य : ాయ్య పర్కర్య

ి కు లోబ ిన

Justifiable : यायोिचत, समथर्नीय : ాయ్య సమమ్త ైన

Justification : औिच य : సమరథ్ న, ఔ తయ్ం

Justify : औिच य/ यायोिचत ठहराना : సమ థ్ ంి చుకొను

यायसंगत
Juvenile : बाल, बा य, िकशोर : నన్ వయసు, ైనరు

Juvenile offender : िकशोर अपराधी : బాల ేరసుత్డు

*****

पीछे 82 आगे
 K अनुक्रमिणका

Key : आधारभत
ू , मल
ू , मख्
ु य, कंु जी : ముఖయ్ ైన, ాళం ె

Key-board : कंु जी पटल, की बोडर् : కీ బో రుడ్, అకష్ర లేఖ

Keynote address : आधार याख्यान, बीज याख्यान : ార్రం ోప ాయ్సం

Kickback : उ कोच, घूस/िर वत दे ना : లంచం ఇవవ్టం

Kidnapping : अपहरण, अगवा : అపహరణ,

బలవంతం ా ఎతు
త్ కొ ో వు

Kin : संबंधी : దగగ్ ర సంబంధం

Kindergarden teacher : बालवाड़ी िशक्षक : కిండర్ ా ట్ెన్

Kind perusal : कृपापूवक

र् अवलोकन : దయ ో ప ి లన

Kith and kin : िनकट संबंधी, नजदीकी िर तेदार: స న్హితులు, ఆ మ్యులు

Knock off : काम रोकना : ప ఆపటం

Know-how : जानकारी, तकनीकी जानकारी : ాంకే క ప ిఙఞ్ ానం

Knowingly : जानबूझकर : ి ూరవ్కం ా, కా ాల ,

బు ధ్ ప
ె ి

Knowledgeable : सुिवज्ञ, जानकार : ప ిఙఞ్ ానం కల

Knowledge and belief : जानकारी और िव वास : ఙాఞ్నం మ ియు నమమ్కం

*****

पीछे 83 आगे
 अनुक्रमिणका
L

Laboratory : प्रयोगशाला : ప ి ోధ ాలయం, పర్ గ ాల

Labour : म, िमक वगर् : శర్మ, కా ిమ్కులు

Labour charges : म प्रभार : శర్మ కూ

Labour dispute : म िववाद : కా ిమ్కుల ా ాలు

Labourer : िमक, मजदरू : కా ిమ్కుడు, కూ ాడు

Labour laws : म िविध/कानून : కా ిమ్క చటాట్లు

Labour organisation : म/मजदरू संगठन : కా ిమ్క సంసథ్

Labour room : प्रसूित कक्ष : పర్సూ గ ి

Labour turnover : म कारोबार, म आवतर् : శర్మ ాయ్ ార ప ిమాణం

Labour union : िमक संघ, मजदरू संघ : కా ిమ్క సంఘం

Labour welfare : म क याण, िमक क याण : కా ిమ్కుల సం ేమం

Ladder : सोपान, सीढ़ी : ెచ్న

Landed cost : उतरने तक की लागत : సరుకు ేర ే ేందుకు అ ేయ్

ఖరుచ్, ిగుమ ఖరుచ్

Landless labourer : भूिमहीन मजदरू / िमक : భూ లే కూ లు/ ార్ కులు

Landmark : सीमा िच न : స ిహదుద్ గురుత్లు

Land owner : भ-ू वामी : భూ ావ్

Land reclamation : भूिम पुन द्धार : భూ పునరుదధ్ రణ

Land reforms : भूिम सुधार : భూసంసక్రణలు

Land revenue : भू-राज व, मालगज

ु ारी : భూ వలల్ కలుగు ఆ ాయం

Land settlement : बंदोब त, भू यव थापन : భూవయ్వసథ్

Land use change : भूिम उपयोग पिरवतर्न : భూ గ ఖరుచ్లు

Lapse : बीत जाना, यपगत होना, गलती : గడవడము, జరగడము,

తపుప్

Last date : अंितम ितिथ : ఆఖ ి ే ి

Lastly : आिखरकार, अंतत: : వరకు

Last payment : अंितम भग

ु तान : ఆఖ ి ె ల్ ంపు

Late attendance : िवलंब-उपि थित : ఆలసయ్పు జరు

Late payment : दे र से भुगतान : ఆలసయ్పు ె ల్ ంపు

Lateral relations : पाि वर्क संबंध : ా ిశ్ క సంబం ాలు

पीछे 84 आगे
 अनुक्रमिणका
Latest : नवीनतम, अधन
ु ातन : స ికర్ొతత్

Latitude : अक्षांश, छूट, ढील : అ ాంశము, అ ాంశ ేఖ

Laudable : प्रशंसनीय : పర్శంస య

Launch : प्रारं भ करना : ార్రం ంచు

Lavatory : शौचालय : మరుగు ొ ిడ్

Lawful : िविधस मत : ాయ్య సమమ్త ైన

Lawsuite : वाद : ా ా

Laxity : िशिथलता : సడ ంపు, మాందయ్ం

Lay before : पेश करना, सामने रखना : ే ించు, ాఖలు ేయు

प्र तुत करना

Layoff : कामबंदी : ి ాకీ లే కాలం, ి ేయు

Layout : अिभ यास, नक्शा : ాయ్సం, లేఅవుట్

Leading article : अग्रलेख : పర్ ాన ైన ాయ్సం

Leaflet : पचीर् : కరపతర్ం

Leak : भेद खोलना, िरसाव : కష్రణం, బెజజ్ం, బయటికి ొ కుక్

Leakage : िरसन, िरसाव, लीकेज : కారుట, కేజ్

Leap frogging : उछाल : ెంతు ేయు, దుముకు

Leap year : अिधवषर् : పు సంవతస్రం

Lease : पट्टा, पट्टे पर दे ना : కౌలు, ఒడంబ ిక

Leased accommodation : पट्टा आवास : కు వ చ్న వస

Leaseholder : पट्टाधारी, पट्टे दार : పటేట్ ారుడు

Leave reserve : छुट्टी िरजवर् : ెలవు లవ

Leave vacancy : अवकाश िरिक्त, छुट्टी िरिक्त : ెలవు వలన ఏరప్ ిన ఖా

Lecture hall : याख्यान कक्ष, लेक्चर हॉल : ఉప ాయ్స భవనం

Legal absence : वैध अनुपि थित : చటట్ పరం ా జరు కాక ో వుట

Legal action : कानन

ू ी कारर् वाई : ాయ్యబదధ్ ైన చరయ్

Legal documents : कानूनी द तावेज : చటట్ బదధ్ ైన ద త్ ా ే లు

Legal guardian : कानूनी संरक्षक : చటట్ బదద్ ైన సంరకష్కుడు

Legality : वैधता : చటట్ బదద్ ం

Legally : वैध प से, कानूनी तौर पर : చటట్ బదద్ ం ా

Legate : उप राजदत
ू , दत
ू : ాయబా ి

Legible : सव
ु ा य, पढ़े जाने योग्य : సప్షట్ ైన

पीछे 85 आगे
 अनुक्रमिणका

Legislative measures : िवधायी कायर्, िवधायी उपाय : చటట్ బదధ్ ైన ప

Legislative remedy : िवधायी उपचार : ాయ్యబదధ్ ప ి రం

Legislature : िवधानमंडल : ానమండ

Legitimate : उिचत, िविधस मत, िविध-संगत : ాయ్య సమమ్త ైన,

చటట్ బదధ్ ైన

Legitimate grievance : जायज िशकायत : చటట్ బదధ్ ైన ి ాయ్దు

Leisure : अवकाश, फुरसत : ార్ం

Length of service : सेवा-काल : ే ాకాలం

Leniency : नरमी, उदारता : ౌమయ్ము, క కరం

Lessee : पट्टे दार : పటాట్ ారుడు, ారుడు,

కౌలు ారుడు

Letter : पत्र : ఉతత్ రం

Letter head : पत्रशीषर्, सरनामा : లెటర్ హెడ్

Leverage : लाभ उठाना : లాభం ొ ందు

Levy : उगाही, आरोिपत रािश : పనున్, పనున్ ేయు

Lexicography : कोशिवज्ञान : ఘంటురచన

Lexicon : कोश : ఘంటువు

Liability : दे यता, बा यता : అపుప్, బాధయ్త

Liable : दे नदार, िज मेदार, बा य : బాధయ్త, పూ

Liaison : संपकर् : అనుసం ాన

Licence : अनुज्ञि त, लाइसस : అనుమ పతర్ం

Licensed : अनुज्ञािपत, लाइसस-प्रा त : అనుమ ొ ం ిన

Lien : िलयन, पन
ु ग्रर्हणािधकार : ా ాక్ క హకుక్

धारणािधकार
Life annuity : आजीवन वािषर्की : తకాలం పర్ సంవతస్రం
ె ల్ ం ే ణ్ త
ీ తత్ ం

Life insurance : जीवन बीमा : త మా

Light house : प्रकाश तंभ : ీప సత్ ంభం

Light ship : प्रकाश पोत : లైట్ ిప్

Limit : सीमा, मयार्दा : హదుద్

Limited concern : सीिमत िचंता : సవ్లప్ ఆం ో ళన

पीछे 86 आगे
 अनुक्रमिणका

Line of action : कारर् वाई की िदशा : చరయ్ ిశ ా

Line of promotion : पदो नित क्रम : పద థ్ ా ెంపు ిశ ా

Linkage : अनुबंधन, संलग्नता : అనుబంధం, ము ి ెటట్ ు

List of business : कायर्-िवभाजन सूची : కారయ్కర్మాల పటిట్క

Literal : शाि दक : శబద్ పర ైన

Litigant : मुक मेबाज : ాయ్జాయ్లా ే, ొడవలు ెటట్ ే

Livelihood : जीिवका : వ ో ా ి

Livestock : पशध
ु न : ప ధనం

Local address : थानीय पता : థ్ ా క రు ామా

Local tender : थानीय िनिवदा : థ్ ా క టెండర్

Lock in period : पिरबंधन अविध : ణ్ త

ీ గడువు

Lockout : तालाबंदी : మూ ి ేత

Logical action : युिक्तसंगत कायर् : ా ిక్క చరయ్

Longhand : ह तलेखन : త్ ి, ే
ే దసూ ార్త

Lot : खेप, मात्रा, ढे र : గుటట్

Loyalty : िन ठा, वफादारी : ావ్స ాతర్త

Lumpsum : एकमु त : ఏక తత్ ం

*****

पीछे 87 आगे
 अनुक्रमिणका
M

Machinery : मशीनरी, तंत्र, यव था : యంతర్ము, యం ార్ంగం,

తంతర్ం, వయ్వసథ్

Machinery of government : शासन- यव था : పర్భుతవ్ యం ార్ంగం

Magazine : पित्रका : ప ర్క

Mailing list : डाक सूची : రు ామాల జా ా

Main office : मख्

ु य कायार्लय : పర్ ాన కా ాయ్లయము

Maintain : अनुरक्षण करना, बनाए रखना : రవ్హించు, ో ించు

Major : वय क, मुख्य, मेजर (पद) : ముఖయ్ ైన, యుకత్ వయసుక్డు

Major head : मख्

ु य शीषर् : పర్ ాన ష్క
ి

Majority decision : बहुमत िनणर्य : అ ిక సంఖాయ్కుల రణ్ యం

Make up : कमी पूरा करना : లోటును పూడుచ్ట

అలంక ించు

Maladministration : कुप्रशासन : దుషప్ ి ాలన

Malafide : दभ
ु ार्वपूण,र् कदाशयी : దు ాలోచన

Malich : िव वेष, दभ
ु ार्व : ేవ్షము, ెడు ావన

Malnutrition : कुपोषण : ో షకా రలోపం

Malpractice : अनाचार : దు ా ారం, దుష ర్వరత్ న

Maltreatment : द ु यर्वहार : ెడు పర్వరత్ న

Management : प्रबंधन : యాజమానయ్ం

Management development : प्रबंध िवकास : రవ్హణ అ వృ ధ్ ి

Managerial grid : प्रबंधकीय िग्रड, प्रबंधकीय तंत्र : రవ్హణ సంబంధ వయ్వసథ్

Mandate : अिधदे श, आज्ञा : ఆ ేశం, ి

Mandatory : आज्ञापक, अिनवायर् : తపప్ స ి, ఆ ేశక

अिधदे शा मक
Man days : म िदन, म िदवस : ప ినములు

Man hours : म घंटे : ప గంటలు

Manifesto : घोषणापत्र : కా ాయ్చరణ పతర్ం, పర్కటన పతర్ం

Manning : कािमर्क आव यकता : రవ్హణ ఒపప్ందం

Manpower : मानवशिक्त : మానవ శకిత్

Manual : पुि तका, मैनुअल : యమావ

पीछे 88 आगे
 अनुक्रमिणका
Manual labour : शारीिरक म : ా ీ ిక కషట్ ం

Manuscript : पांडुिलिप, ह तलेख : ే ార్త

Margin : हािशया, उपांत : అంచు, ఉ ాంతం, లాభం,

ాదు

Marginal : सीमांत, उपांितक : ప ి

Marital status : वैवािहक ि थित : ై ాహిక థ్ ి

Marked : िचि नत : గు త్ ంి పబ ిన, సప్షట్

Marker : िच नक : గురుత్

Market rate : बाजार दर : బజారు ధర

Martyr : शहीद : అమర రుడు

Mascot : शभ
ु ंकर : అదృషట్ వయ్కిత్, రకష్ ేకు, హన్ం,
ా ెతత్ ు

Mass communication : जन संचार : మాస్ కమూయ్ కేషన్

Mass production : बड़े पैमाने पर उ पादन : ా ీ ఉతప్ త్ ,

थोक उ पादन అతయ్ ిక ఉతప్ త్

Mast : म तूल, कूपदं ड : సథ్ ంభము, కూపకం

Master file : प्रमुख फाइल, मा टर फाइल : ముఖయ్ ైన ైలు

Master of ceremony : समारोह संयोजक : ఉతస్వ ావ్హకులు

Matching grant : आव यकता के अनु प अनुदान : త ినంత ధనస యం ేయు

Materials : सामग्री, सामान : ామాను

Maternity : प्रसिू त : పర్సూ

Matrimony : िववाह : ాహము

Matrimonial : वैवािहक : ై ాహిక, ాహ సంబంధ ైన

Maturity : प्रौढ़ता, पिरपक्वता, पण

ू त
र् ा : ప ిపకవ్త, పూరణ్ తవ్ం

Maxim : कहावत, सुभािषत, सूिक्त : సూకుత్లు, ా ెత, ాకయ్ం,

ి ధ్ ాంతము

Maximum : अिधकतम : అతయ్ ికం

Means : उपाय, साधन : ఉ ాయం, ాధన, ానం,

ఆ ాయం, సంపద

Measure : उपाय : కొలుచు, ఉ ాయము

Mechanism : तंत्र, िक्रयािविध : యంతర్ము, యంతర్ రచన,

కిర్యా ానం

पीछे 89 आगे
 अनुक्रमिणका
Mediation : म य थता : మధయ్వ త్ త
ి వ్ము

Medical Leave : िचिक सा छुट्टी : ైదయ్ ెలవు

Medical reasons : िचिक सीय कारण : ఆ ోగయ్పర ైన కారణాలు

Meeting : बैठक : సభ, సమా ేశము

Meeting in camera : गु त बैठक, बंद बैठक : రహసయ్ సమా ేశము

Member : सद य : సభుయ్లు

Membership : सद यता : సభయ్తవ్ము

Memorandum : ज्ञापन : ఙాఞ్పన పతర్ం

Memorialist : सं मरण िलखनेवाला, अ यावेदक : అ జ్ ీ ారుడు

Mental skill : मानिसक कौशल : మాన ిక ైపుణయ్ం

Mentor : गु , उ ताद, परामशर्दाता : గురువు, మారగ్ దరశ్కుడు

Merchandise : वािण य-व त,ु सौदा : వరత్ కము, ాణిజయ్ము, సరుకు

Mercy petition : दया-यािचका : కష్మా కష్

Merger : िवलय : నం, కల క

Meritorious : मेधावी, प्रितभावान, प्रितभाशाली : పర్ ావంతుడు

गुणवान
Meritorious service : सराहनीय सेवा : పర్శంస య ేవ

Merit rating : योग्यता क्रमांकन : అరహ్ ా రణ్ యం

योग्यता िनधार्रण
Merits : गुण : గుణం, లకష్ణం, మం

Merits and demerits : गुण-दोष, गुणावगुण : గుణ ో షములు

Messenger : संदेशवाहक : సం ేశ ాహకుడు

Method : िविध, पद्धित, प्रणाली : పదధ్

Middleman : िबचौिलया : ద ా ి

Midterm appraisal : म याविध मू यांकन : మధయ్ంతర స కష్

Midwifery : प्रसिू त िव या : పర్సూ దయ్

Migrant : प्रवासी : పర్ ా ీ, వలస ారుడు

Militant : आतंकी : వర్ ా ి

Militia : िमिलिशया, नागिरक सेना : ియా, ౌర ైనయ్ం

Mineral resources : खिनज संसाधन : ఖ జ వనరులు

Miniature : लघु, छोटा : నన్, సూకష్మ్రూప

Minimum price : यन
ू तम कीमत : క స ధర

पीछे 90 आगे
 अनुक्रमिणका
Mining : खनन, खिनकमर् : గనుల తవవ్కం

Mining agreement : खनन समझौता : తవవ్కా కి

సంబం ిం న ఒపప్ందం

Minister : मंत्री : మం ర్

Ministerial Staff : िलिपक कमर्चारी : గుమా త్ ా

Ministry : मंत्रालय : మం ర్తవ్ ాఖ, మం ర్ వరగ్ ం

Minor : अवय क, नाबािलग : ైనరు, నన్, కొ ద్ ి

Mint : टकसाल : టంక ాలా,

ాణెములు ము ంిర్ చు సథ్ లము

Minutes : कायर्व ृ त : సభలో జ ి ిన సంగతుల

ే ిక

Misappropriation : दिु वर्िनयोजन : దు ివ్ గం, దురవ్ యము

Miscellaneous : फुटकर, िविवध : లల్ ర, ధ

Misconduct : कदाचार : దు ామ్రగ్ ము, దురన్డత

Mislead : गुमराह, भ्रिमत करना : తపుప్ ో వ పటిట్ంచు,

తపుప్ ా ి పటిట్ంచు

Mismanagement : कुप्रबंध : అ ావ్హము, దు ిన్రవ్హణ,

అవయ్వసథ్

Misrepresentation : गलतबयानी, िम या िन पण : అసతయ్కథన, వకీర్కరణ

अ यथा कथन
Misstatement of facts : त य की गलतबयानी : జాలను వకీర్క ిం ెపుప్

Mixed : िमि त : శర్మ

Mixed economy : िमि त अथर् यव था : శర్మ ఆ థ్ క

ి వయ్వసథ్

Mob : भीड़, असंयत भीड़ : జన సమూహం, చుటూ

ట్ మూగు

Mobile : चल, चलता-िफरता : కదులుతునన్

Mobility : गितशीलता : చలన శకిత్

Modality : रीित : ానం, పదధ్

Mode of payment : भग
ु तान की रीित : ె ల్ ంపు పదధ్

Model : आदशर् : ఆదరశ్ము

Moderate : सौ य, मयार्िदत, संयमी : ౌమయ్ము, త ినంత,

గర్హం గల

Modernisation : आधुिनकीकरण : ఆధు కీకరణ

पीछे 91 आगे
 अनुक्रमिणका

Modus operandi : कायर्-प्रणाली : కారయ్ రవ్హణ పదధ్

Momentum : संवेग : చలన ేగము

Monogram : नामिच न, गु फाक्षर : ఏకాకష్రము, సం ిపత్ ముదర్,

Monopoly : एकािधकार : గు త్ ా ిపతయ్ం, ఏక ావ్మయ్ం

Monotony : एकरसता : ఒకే మా ి ి, మారుప్ లేకుండుట

Monthly : मािसक : ెల ా ీ

Monthly abstract : मािसक सार : ెల ా ీ వరములు

Monument : मारक : గురుత్

Moral : नैितक : వంత ైన

Mortgage : बंधक : కుదువ, ాకటుట్

Mortuary : मद
ु ार्-घर : మృత ే లను భదర్ప ి ే గ ి

Mother tongue : मातभ

ृ ाषा : మాతృ ాష

Motion : प्र ताव : కద క

Motion of confidence : िव वास प्र ताव : ావ్సపూరవ్క పర్ ాదన

Motivator : अिभप्रेरक : ేర్ ే ిం ే

Movable : चल : చలనం, కద క

Multifarious duties : बहुिवध कतर् य : బహు ధ ధులు

Municipality : नगरपािलका : నగర ా క

Museum : संग्रहालय : వసుత్పర్దరశ్న ాల

Mutation : पिरवतर्न, नामांतरण : మారడము, ప ివరత్ నం

दािखल खािरज
Mutilated : कटा-िपटा, िवकृत, िबगड़ा हुआ : ఖం ిత, రూ ిత

Mutual : आपसी : పరసప్ర

Muster roll : नामावली : మసట్ ర్ ోల్,

ి ిప్ంగ్ కం ె లే ా
ైనయ్ంలో అ ికారుల మ ియు
వయ్కుత్ల జా ా

*****

पीछे 92 आगे
 N अनुक्रमिणका

Negative reply : नकारा मक उ तर : పర్ కూల సమా ానం,

Name plate : नामपट्ट : ామ ఫలకం

Narrative appraisal : िववरणा मक मू यांकन : వరణాతమ్క మ ింపు

याख्या मक मू यांकन
Nascent industry : नवजात उ योग : నూతన ప ిశర్మ,
నూతన క ామ్ ారం

National : रा ट्रीय : జా య

National Language : रा ट्रभाषा : జా య ాష

Nationalisation : रा ट्रीयकरण : జా యకరణ

Nationality : रा ट्रीयता : జా , జా యత

Nation building : रा ट्र िनमार्ण : జా ామ్ణం

Native : दे श, प्राकृितक, ज मजात : ే య ైన, సథ్ లఙుఞ్ డు

Natural : प्राकृितक, वाभािवक : సహజ, ావ్ ా క

Nature of job, : कायर् की प्रकृित : ప సవ్ ావం

Nature of work
Necessary : आव यक : అవసర ైన

Need : आव यकता, ज रत : అవసరం

Needful : आव यक, आव यक कारर् वाई : కావల ిన, తపప్ స ి

यथोिचत कारर् वाई

Neglect : उपेक्षा : అశర్దధ్, రల్ కష్య్ం

Negligence : अवहे लना, उपेक्षा, लापरवाही : రల్ కష్య్ం, అజాగర్తత్

Negligible : नग य : ి ెటట్ద ిన

Negotiation : बातचीत, सौदा, मोलभाव : ా , సం ి, ాయబారము,

బేరము

Neighbouring state : पड़ोसी रा य : ొ రుగు ాషట్ మ

ర్ ు

Nepotism : वजन-पक्षपात, भाई-भतीजावाद : ావ్ మానము, బంధు ీర్ ,

ఆ ర్త పకష్ ాతం

Net : जाल, शुद्ध, िनवल : వల, కరం

Net weight : िनवल भार, शुद्ध भार : కర బరువు

Network : नेटवकर्, तंत्र : యం ార్ంగం

Neutral : तट थ : తటసథ్ , ాప్ ిక

पीछे 93 आगे
 अनुक्रमिणका

Neutrality : तट थता : ాటసథ్ ం, ాప్ ికత,

ఉ ా ీనత

News : समाचार : ారత్ లు

News agency : समाचार अिभकरण/एजसी : ా త్ ా సంసథ్

News bulletin : समाचार बुलेिटन : ా త్ ా పర్సరణ

News letter : संवाद पत्र, समाचार पत्रक : ా త్ ా లేఖ, సమా ార ప ర్క

Newspaper : समाचार पत्र, अखबार : ా త్ ా ప ర్క

News reader : समाचार वाचक : ా త్ ా ాచకుడు

News-reel : समाचार-दशर्न : ా త్ ాద ిశ్ , ా త్ ా తర్ం

News sheet : समाचार प ना : ా త్ ా ేపరు

Next of kin : िनकटतम संबंधी : దగగ్ ి బంధువులు

Night duty : राित्र यूटी : ా ర్ ి

Nil report : शू य प्रितवेदन : నయ్ ే ిక

No admission : प्रवेश िनिषद्ध : పర్ ేశము ిదధ్ం

No confidence motion : अिव वास प्र ताव : అ ావ్స ామ్నం

No confidence vote : अिव वास मत : అ ావ్స ామ్నం

No-delay call : अिवलंब कॉल : ెను ెంట ే ిలుపు

No demand certificate : बेबाकी प्रमाणपत्र : బాకీ లేద ెలేప్ ధుర్వపతర్ం

No dues certificate : अदे य प्रमाणपत्र : ె ల్ ంపుల న్ అ నవ

ెలేప్ ధుర్వపతర్ం

No interest account : याज रिहत खाता : వ ీడ్ లే ఖా ా

Nominal cost : नाममात्र की लागत : ామమాతర్పు ెల

Nominate : नािमत करना : య ంచు, ఎం ిక ేయు

Nomination : नामांकन : యామకం, ామ ద్ శ

ే నం

Nominee : नािमती : యుకుత్డు, తుడు

Nonage : अवय कता : బాలయ్దశ, అవయ్వ ర దశ

Non-appearance : पेश न होना : ైరు జ ీ, క ించక ో వుట

Non-essential : गैर-ज री : అనవసర ైన, అపర్ ాన ైన

Non-gazetted : अराजपित्रत : ాన్ ె టెడ్

Non-judicial : गैर- याियक, याियकेतर : ాయ్ ేతర

Non-negotiable : अपरक्रा य, अबेचनीय : ప ిషక్ ించలే , మారచ్లే

पीछे 94 आगे
 अनुक्रमिणका
Non-observance : गैर‐अनप
ु ालन, अपालन : ాటించ

Non-official : गैर-सरकारी, अशासकीय : పర్భు ేవ్తర

गैर‐अिधकािरक

Non-refundable : अप्रितदे य : ి ి ఇవవ్బడ

Non-saleable : गैर‐िबक्री योग्य, अिवक्रेय : అమమ్లే , ి ాకి లే

Non statutory : असांिविधक : చటట్ బదద్ ం కా

Non-traditional : गैर-परं परागत : సంపర్ ా ేతర

Non-verbal : गैर‐मौिखक संचार : ాచయ్ము కా సంసరగ్ ము

communication अशाि दक संचार

Non-voted : गैर मतदान : ఓటు అవసరం లే

Non-working dependent : अनजर्क आि त : సం ాదనలే ఆ ర్తుడు

Norm : मानक, प्रितमानक : నమూ ా, పర్మాణం

No-smoking : धूम्रपान िनषेध : ొ గ ార్గ ాదు

Notable : उ लेखनीय, मह वपूणर् : ే ొక్నద ిన, ముఖయ్ ైన

Note : िट पणी : గమ క

Note of dissent : िवस मित िट पणी : అసమమ్ , ాన్ ార్య పతర్ం

Note portion : िट पणी भाग : గమ క అంశం

Notice : सच
ू ना : సూచన

Notice in writing : िलिखत सूचना, िलिखत नोिटस : ఖితపూరవ్క సూచన

Notice of motion : प्र ताव सूचना : ఖితపూరవ్క ే ిక

Notification : अिधसूचना : పర్కటన, సూచన

Notified area : अिधसूिचत क्षेत्र : పర్కటిత ార్ంతం

Notional pay : का पिनक वेतन, कि पत वेतन : అ శచ్య ైన ేతనం

Notorious : कुख्यात : సం ాల ాతమ్క, పర్ఖాయ్

ాం న, అపర్ షఠ్

Novice : नौिसिखया : అనుభవంలే , ఆరంభకుడు

Nucleus : नािभक कद्रक : కేందర్కం, ా థ్ ానం

Nuisance : कंटक, अवरोध : ఉపదర్వము, ీడనము, రచచ్

Null : शू य, बाितल : ెలల్ , రరథ్ క ైన, నయ్ం

Nursery : पौधशाला : వృకష్ సంవ ధ్ ి , సదనం

Nutrition : पोषण : ఆ రం, ో షణ

*****

पीछे 95 आगे
 अनुक्रमिणका
O

Oath : शपथ : పర్మాణము

Oath of allegiance : िन ठा-शपथ : శర్ ధ్ ాభకిత్ శపథం

Oath of office : पद-शपथ : అ ికార ీవ్కార పర్మాణము

Obedience : आज्ञापालन, आज्ञानव

ु तर्न : ేయత, ఆఙాఞ్ ాలన

Obituary : िनधन-सूचना : మరణ ారత్

Object : व तु, आपि त उठाना, : వసుత్వు, అభయ్ంతర ెటట్ ు

आपि त जताना
Objective : उ े य : ఉ ద్ శ
ే య్ము

Objection : आपि त : ఆ ేపణ, అభయ్ంతరం

Obligation : बा यता, दािय व : ి, బాధయ్త, కరత్ వయ్ం

Obligatory : अिनवायर्, बा यकर : అ ారయ్ ైన, తపప్ స ి

Obscene : अ लील : అ ల్ లం, అకర్మ

Observance : पालन, अनुपालन : ఆచరణ, ాలన

Observer : प्रेक्षक, समीक्षक : ప ి లకుడు, పరయ్ ేకష్కుడు

Obsolescence : अप्रचलन : కనుమరుగవుట

Obsolete : अप्रचिलत : ాడుకలో లే , ెలల్

Obstruction : बाधा : పర్ బంధకం

Obvious : प ट : సప్షట్ ైన, సహజ ైన

Occasional : यदाकदा, अिनयत, प्रासंिगक : అపుప్డపుప్డు సంభ ం ే

Occupancy : दखल, अिधभोग : అనుభవం, ఆకర్మణ, ావ్ ీనత

Occupation : यवसाय, पेशा : వృ త్ , ఉ ో య్గం

Occupy : अिधकार म करना, : ఆకర్ ంచు, ొ ందు

दखल करना, थान घेरना

Occurrence : घटना, घिटत होना : సంభ ంచుట, జరుగుట

Octroi duty : चुंगी : ఆకాట్ర్య్ పనున్

Off duty : काम के बाद, यूटी के बाद, : డూయ్టీలో లేక ో వడం

यूटी पर न होना
Offensive : अपमानजनक, अिप्रय, िघनौना : కర ైన, పర్మాదకర,
ాయ్య రుదధ్

Offer of appointment : िनयिु क्त प्र ताव : యామక పర్ ాదన

Office bearer : पदधारी : అ ికా ి, హో ా ారుడు

पीछे 96 आगे
 अनुक्रमिणका
Office copy : कायार्लय प्रित : కా ాయ్లయ పర్

Office maintenance : कायार्लय अनुरक्षण : కా ాయ్లయ రవ్హణ

Office manual : कायार्लय िनयम पुि तका : కా ాయ్లయ యమావ

Office memorandum : कायार्लय ज्ञापन : కా ాయ్లయ ఙాఞ్పన

Office Order : कायार्लय आदे श : కా ాయ్లయ ఆ ేశం

Official : कायार्लयीन, सरकारी : అ ికా ిక, పర్భుతవ్

Official benches : सरकारी पक्ष : అ ికార పకష్, పర్భుతవ్ వరగ్

థ్ ా ాలు

Official business : सरकारी कामकाज : పర్భుతవ్ వయ్వ రములు

Official communication : आिधकािरक सूचना : అ ికా ిక సమా ారం

Officialdom : नौकरशाही, अफसरशाही : ఉ ో య్గ ావ్మయ్ం

Officialese : कायार्लयीन शैली : అ ికా ిక ాష,

Official gallery : सरकारी दीघार् : అ ికా ిక ాయ్ల ీ

Officially : सरकारी तौर पर, : అ ికా ికం ా

शासकीय तौर पर
Officiating : थानाप न : పద రవ్హిసత్ ునన్,
మ ి క బదులు ా
ప ేయు

Off the job training : कायर् थलेतर प्रिशक्षण : ే ేప ో సంబంధం లే

కష్ణ

Off the record : अप्रकाशनीय : ాతలో లే , న దుకా

Okay (o.k.) : सब ठीक, अ छा : అం ా బాగుం ి

Oldage pension : वद्ध

ृ ाव था पशन : వృ ధ్ ాపయ్ ింఛను

Ombudsman : लोकपाल : సవ్తంతర్ ాయ్యా ికా ి

Omission : लोप, चूक : ొల ించు, వ ి ెటట్ ు, లోపం

On call : माँग पर, उपल ध : ల ంచు, ిలుపు, ఆ వ్నం

Onerous : दब
ू र, द ु कर : క ినం, దుసస్హ ైన

One sided : एकपक्षीय : ఏకపకష్ం, ఒకే ైపు

On line : लाइन पर, लाइना ढ़, : పర్ ారతంతుర్లు, ఆన్ ల న్

ऑनलाइन
On the job training : कायर् थलीय प्रिशक्षण : ప లో ాగం ా కష్ణ

Onus : भार, दािय व : ారము, పూ , జ ాబు ా ి

पीछे 97 आगे
 अनुक्रमिणका

Open day : खुला िदन, मुक्त िदवस, : ప ినం, ేవ్ ాఛ్ ినం

कायर् िदवस
Open system : खुली यव था, मुक्त यव था : సవ్తంతర్ వయ్వసథ్

Open advertisement : खुला िवज्ञापन : బహిరంగ పర్కటన

Open session : खुला अिधवेशन : బహిరంగ సమా ేశం

Open space : खुली जगह : బహిరంగ పర్ ేశం

Operating costs : प्रचालन लागत : రవ్హణ ఖరుచ్లు

Operation : प्रचालन, श यकमर्, ऑपरे शन : కిర్య, ప , వయ్వ రం

Operation immediate : त काल कारर् वाई : ెను ెంట ే రవ్హించవల ిన

ప

Operative : कायर्कारी, प्रवतीर् : ప ే ే, ఆచరణాతమ్క

Opinion : राय, मत, अिभप्राय : అ ార్యం

Opportune moment : उपयक्

ु त समय : త ిన సమయం

Opportunity : अवसर : అవకాశం

Opposition : िवरोध, िवरोधी दल : శతుర్వరగ్ ం, శతుర్వు

Optimum utilisation : इ टतम उपयोग, : త ిన ధం ా ించుట

अनुकूलतम उपयोग
Option : िवक प : కలప్ం, ఇషట్ ం, అ రు

Oral : मौिखक, जबानी : మౌఖిక

Order : आदे श : ఆఙఞ్ , ఆ ేశం

Order of appointment : िनयिु क्त आदे श : యామక ఆ ేశం

Order of precedence : पूवत

र् ा-क्रम, वरीयता क्रम : ార్ ానయ్ ా కర్మం

Order of reservation : आरक्षण-क्रम : ిజ ేవ్షన్ కర్మం

Ordinance : अ यादे श : యమము, ి, రణ్ యం

Organisation : संगठन : సంఘం, సంసథ్ , వయ్వసథ్

Organised sector : संगिठत क्षेत्र : వయ్వ థ్ ాపక రంగం

Organisational structure : संगठना मक ढांचा : వయ్వ థ్ ాపక నమూ ా

Organisation theory : संगठन िसद्धांत : వయ్వ థ్ ాపక ి ధ్ ాంతం

Organising committee : आयोजन सिमित : వయ్వ థ్ ాపక స

Oriental : प्रा य, पव
ू ीर्, परू बी : ార్చయ్, తూరుప్ ేశ
సంబంధ ైన

Orientation : अिभिव यास, अिभमुखीकरण : ేపథయ్ం, ో రణి, అ ాయ్స

पीछे 98 आगे
 अनुक्रमिणका
Oriented : उ मख
ु , अिभिव य त, : ఆ ా ిత

अिभमुखीकृत
Original : मूल, मौिलक, प्रारं िभक : దటి, ఆ ిమ, పర్థమ,
మాతృక

Original cost : प्रारं िभक लागत : అసలు వయ్యం

Original deed : मूल िवलेख : అసలు ద త్ ా ే

Orphanage : अनाथालय : అ ా ాలయము

Ostencible : यमान, प्रकट, प्र यक्ष : పర్తయ్కష్, క ిం ే

Otherwise : अ यथा : కాక ో నటల్ ే, లేక ో ే

Outbreak : प्रकोप, िवद्रोह, िव फोट : కోపం ో ెల ేగుట, ో ప్టనం

Out-going file : जावक फाइल, िनगार्मी फाइल : ె ేళ్ ైలు, ే ే అ ికా ి

దగగ్ రకు పంపబ ే ైలు

Outlet : िनकास, िनगर्म, िनगर्म कद्र : బయటకు ో ే మరగ్ ం,

దుకాణం

Out of date : पुराना, गताविधक, अप्रचिलत : ాత, కాల ో షం పటిట్న,

గ ం న

Out of order : खराब, अ यवि थत, िबगड़ा हुआ : ెలల్ ా ెదురు ా, కర్మం ా లే

Out of pocket (expenses) : जेबी खचर्, जेब खचर् : జేబు ఖరుచ్

Out of turn : िबन बारी : పర్ ేయ్కం ా, వంతు లేకుం ా

Out post : सीमा चौकी : అవుట్ ో స్ట్ , స ిహదుద్

రుసుము

Output : उ पादन, उ पाद, िनगर्त : ఉతప్ త్ , ప ిణామం, ప

Outright purchase : एकमु त क्रय, एकमु त खरीद : సంపూరణ్ కొను ోలు

Out source : बाहरी ोत से सेवाएँ : ప ా ేవ

प्रा त करना, आउटसोसर्

Outstanding : बाकी, शेष, बकाया : ి న

Outstation : बा य थान : బయటి పర్ ేశం

Out of stock : अप्रा य, अनुपल ध : సరుకు లేక ో వుట

Out vote : मतदान म परािजत करना : ఎ న్కలలో ఓ ించుట

Ovation : अिभनंदन, जय विन, वागत : అ నందన, జ తస్వం

Overall : कुल, सम त, समग्र : తత్ ం

Over bridge : उपिरसेत,ु उपिरपल

ु : ఉప ితల వం ెన

Over charge : अिधप्रभार : అ ిక ెలకటుట్

पीछे 99 आगे
 अनुक्रमिणका

Over estimate : अिधप्राक्कलन, अिधक आंकना, : ఎకుక్వ ా అంచ ా ేయుట

Overhauling अिधक कूतना, जीण द्धार,

कायापलट, आमूल चूल पिरवतर्न, : సమగర్ ప ి లన

पूरी मर मत
Overhead charge : ऊपरी प्रभार, ऊपरी यय : వయ్వ థ్ ా ఖరుచ్లు

Overinvoicing : अिधबीजकन : అతయ్ ిక సరకుల జా ా

Overlapping : अित यापी, पर पर याि त : ఒక ా ై ఒకటి వచుచ్ట,

ఎకుక్వ ా ాయ్ ించుట

Overleaf : दस
ू रे प ृ ठ पर, : ే కి ెండవ ైపు

प ृ ठ के दस
ू री ओर
Over-qualified : अिधयोग्य : ఎకుక్వ అరహ్తలు కల

Over riding : अिधभावी, अ यारोही : ఊరథ్ ముఖ పయనం, ైకి

ెళుళ్ట

Over riding priority : सव पिर प्राथिमकता : అతయ్ంత ార్ ానయ్త ఇచుచ్ట

Oversight : चूक : ొ ర ాటు

Overtime : समयोपिर, अितिरक्त समय : మామూలుక ాన్ ఎకుక్వ

సమయం, అ ిక సమయం

Overvaluation : अिधमू यन : ఎకుక్వ ా లువ కటుట్ట

Over-work : कायार्िधक्य : ఎకుక్వ ప

Over-writing : अिधलेखन, िलखे पर िलखना : ార్ ిన ా ై మ ళ్ ార్యుట

Owner’s risk : मािलक के जोिखम पर : యజమా పూ ై

Ownership : वािम व : యాజమానయ్ము, ొ ంతము

Owning authority : वामी प्रािधकारी, : యాజమానయ్ అ ికా ి

वािम वपूणर् प्रािधकारी

*****

पीछे 100 आगे

 अनुक्रमिणका
P

Package : पैकेज, इकमु त : కటట్ , మూట, ొ టల్ ం

Package benefits : पैकेज सुिवधाएँ, : ాయ్కే పర్ జ ాలు

इकमु त सुिवधाएँ
Package programme : पैकेज कायर्क्रम, : ాయ్కే కారయ్కర్మము

इकमु त कायर्क्रम
Packet : पुिलंदा, पैकेट : ొ టల్ ం

Pact : अनुबंध, समझौता : ఒపప్ందం, ఒడంబ ిక

Pad : ग ा, पैड : ెతత్, ాయ్డ్

Page making : प ृ ठन, प ृ ठ बनाना : ే తయారు ేయు

Pagination : प ृ ठ संख्या डालना, : ే ెంబరు ే యు

प ृ ठ अंकन
Pamphlet : पत्रक, पै लेट : కరపతర్ము

Panel : नािमका, पैनल : జా ా, పటిట్క

Paper seal : कागजी मोहर : కా ితం ముదర్

Para (paragraph) : पिर छे द, पैरा : ప ి ేఛ్దము, ఖండం,

అను ాగం

Paradigm : उदाहरण, िमसाल, पावली : లకష్ణము, ఉ ాహరణ,

రూ ావ

Parallel : समांतर, समानांतर : సమాంతర ైన

Paralyse : ठप करना, ठप होना : సత్ ం ంపజేయు, అశకత్ ం ేయు,

పకష్ ాతం తగులు

Paramedical : परािचिक सा : ై ాయ్నుబంధ ధులు

Paramount : परम, सव च, सव पिर : అసమాన ైన,

స ావ్ ికారం గల

Pardon : क्षमा, क्षमा करना : కష్ ంచు

Parentage : जनक, माता-िपता : త ల్ దండుర్లు, పుటుట్క

Par excellence : े ठ, उ कृ ट : ఉతత్ మ, ష

ేర్ ట్

Pari passu : के साथ-साथ, समान गित से, : సమాన ేగం ో, సమగ ో

सम प
Parity : समता, समानता : సమత, సమానతవ్ము,
ామయ్ం

पीछे 101 आगे

 अनुक्रमिणका

Parliament : संसद : ారల్ ెంటు, చటట్ సభ,

ాసనసభ

Parole : वचन, प्रितज्ञा, पैरोल : ోటిమాట, , పూ

Partial : आंिशक, पक्षपातपण

ू र् : పకష్ ాత ైన, అసంపూరణ్ ైన

Participant : सहभागी, भाग लेनेवाला, : సహ ా ి, ాలొగ్ను ారుడు

प्रितभागी
Participative : सहभागी : ాగ ావ్మయ్

Particular : िवशेष, खास : ేష ైన, ముఖయ్ ైన

Particulars : यौरा, िववरण : వరణ, వరములు

Partition : िवभाजन, बँटवारा : భజన, పంపకం

Part-time : अंशकािलक : అలప్కా క ైన

Party in power : स ता ढ़ दल : అ ికారంలోగల ా ట్ీ

Par value : सममू य : ాటాల (ముఖ) లువ

Passage : मागर्, गली, गिलयारा, यात्रा : పర్యాణము, ా ి, గమనం,

మారగ్ ము

Passport : पारपत्र : పర్యాణపతర్ం, ేశపర్యాణ

అనుమ పతర్ం

Password : संकेत श द, पासवडर् : సంకేతశబద్ ం

Patent : एक व, पेटट : ఏకసవ్ం, అ ికార పతర్ం

Paternity leave : िपत ृ व अवकाश : ితృతవ్ ెలవు

Patrolling : ग त लगाना : గ ీత్ రుగు

Patron : संरक्षक, सहायक, : ో షకుడు, సంరకష్కుడు

आ यदाता, ग्राहक
Pattern : प्रित प, पैटनर् : మా ి ి, ఆకృ , నమూ ా

Paucity : कमी, अभाव : కొరత, సవ్లప్త, నూయ్నత

Pauper : कंगाल, अिकंचन : కా ి, ేద

Pawn : धरोहर, िगरवी रखना : ావు, ా క, ాకటుట్ ెటట్ ు

Payroll : वेतनपत्रक : ేతన ారుల పటీట్

Payroll ledger : वेतनपत्रक बही : ే ోల్ లెడజ్ర్

Pecuniary : धन संबंधी : ి , ధన సంబం ిత,

ఆ థ్ క
నగదు సంబం ిత

Penalise : दं िडत करना : దం ించు

पीछे 102 आगे

 अनुक्रमिणका

Penalty : दं ड, अथर्दंड, जुमार्ना, शाि त : కష్, దండన, జ ిమా ా, ా ిత్

Pending : लंिबत : ఉనన్, జ ి ే

Pending cases : लंिबत मामले : ఉనన్ షయములు

Pending decision : लंिबत िनणर्य : ఉనన్ రణ్ యాలు

Pensionable : पशनयोग्य, पशनीय : ింఛను గయ్ ైన

Pentray : कलमदान : ెన్ టేర్

Per annum : प्रितवषर्, वािषर्क, सालाना : ఏ ా ికి

Per capita, Per head : प्रित यिक्त : తలస ి

Percent : प्रितशत, फीसदी : ాతము

Perennial : बारहमासी, िचर थायी : ఏ ా ి ొ డుగు ా, తయ్ం,

బహు ా ష్క
ి

Perforation : िछद्रण : రంధర్ం, ఆంతర్ ేఛ్దనం

Perforce : जबरद ती, बलात : బలవంతము ా, రబ్ంధం ా

Performance appraisal : िन पादन मू यांकन, : కారయ్ రవ్హణ స కష్

मू यिन पण
Performance efficiency : िन पादन दक्षता : ప ామరథ్ ము

Period : अविध, कालाविध : కాలావ ి

Periodical : आविधक, सामियक, : యతకా క, ఆవ త్ త

ి

िनयत कािलक
Periodical return : आविधक िववरणी : యతకా క వరణ

Perishable : खराब होनेवाला, िवनाशवान, : ె ి ో వు

िवनाशशील
Perjury : झूठा सा य, झूठी गवाही, : అసతయ్ము, అపర్మాణము,

शपथ‐भंग అబదధ్ పు ాకష్ము

Perks, Perquisites : अनुलाभ, अनुलि धयाँ : ై సం ాదన, ప ిల ధ్

Permanency : थािय व : థ్ ర
ి త, థ్ ర
ి ము

Permanent : थाई : ాశవ్త ైన

Per mensum : प्रितमास, मािसक : ెలకు, మా ా కి

Permissible : अनुमेय, अनुज्ञेय : ఆనుమ ంచదగగ్

Permission : अनुमित : అనుమ

Perpetual : शा वत, िनरं तर, िचर : ాశవ్తము, రంతర ైన

Perpetual annuity : िचर वािषर्की : ాశవ్త ా ష్క

ి ం

पीछे 103 आगे

 अनुक्रमिणका

Persistent : िचर बेरोजगारी : రంతర రు ో య్గం

unemployment
Personal : वैयिक्तक : వయ్కిత్గత ైన

Personal identification : वैयिक्तक पहचान िच न : వయ్కిత్గత గు త్ ంి పు హన్ము

marks
Personality : यिक्त व : వయ్కిత్తవ్ము

Personality clash : यिक्त व टकराव : వయ్కిత్తవ్ ఘరష్ణ

Personal section : िनजी अनुभाग : వయ్కిత్తవ్ ాగము

Persona non grata : अवांिछत यिक्त : అ ాం త వయ్కిత్,

అనం ీకృత వయ్కిత్

Personate : प्रित पण करना : అ న ంచు, ాతర్ధ ించు

Personation : प्रित पण : ఛదమ్ ేషం, పరరూప ారణ,

బహురూపత

Personnel : कािमर्क : ిబబ్ం ి, ఉ ో య్గులు

Personnel policy : कािमर्क नीित : కా ిమ్క ానము

Perspective : पिरप्रे य, ि टकोण : దృకప్థం

Persuade : पटाना, मनाना, समझाना : నచచ్ ెపుప్, ేర్ ే ించు

Pertinent : संगत : సంబం ిం న

Perusal : अवलोकन : ప ి క పఠనము,

ాయ్నపూరవ్క పఠనము

Pesticide : कीटनाशी : కీటక ాశ

Petition : यािचका, अजीर् : అ జ్ ీ

Phase : चरण : దశ, అవసథ్

Phenomenon : घटना : అదుభ్తము, ప ీతము,

ేషఘటన

Photostat : छायांकन, फोटो टै ट : ొ టోకా ీ

Physical checking : प्र यक्ष जाँच, वा तिवक जाँच : పర్తయ్కష్ త ఖీ

Physically retarded child : िवकलांग बालक : అంగ ైకలయ్ం కల బాలుడు

Physical verification : प्र यक्ष स यापन, : పర్తయ్కష్ ప ీకష్

वा तिवक स यापन
Physique : शारीिरक गठन : ేహ ారుడయ్ం, శ ీరతతవ్ం

Piecemeal : खंडश:, टुकड़ म : కొం ెం కొం ెం ా, ా ాలు ా

पीछे 104 आगे

 अनुक्रमिणका
Piece work : मात्रानप
ु ाती काम, ठे के का कायर् : ప ాగం

Pilferer : उठाईगीर : నన్ ొ ంగతనము ేయు ాడు

Pilot programme : अग्रगामी कायर्क्रम, : ైలెట్ ో ర్ ర్ామ్

प्रायोिगक कायर्क्रम
Pioneer : अग्रणी : అగర్ ా , పథ ణ్ త
ే

Pisciculture : म यपालन : మతస్ ాలనం

Plaint : वाद-पत्र : ి ాయ్దు, ర

Plan : योजना : పర్ణా క

Planning : योजना, योजना बनाना : పర్ణా క తయారు ేయుట

Plan outlay : योजना पिर यय : పర్ణా కా వయ్యము

Plan period : योजना अविध : పర్ణా కా కాలము

Plant : संयंत्र, पादप, पौधा : కక్

Plantation : रोपण, वक्ष

ृ ारोपण, बागान : వృ ా ోపణ

Plastic money : लाि टक मुद्रा : ల్ ా ట్ క్

ి డబుబ్

Plaza : चौक, मंडी : బజారు, బహిరంగ పణి పర్ ేశం

Pleader : लीडर, पैरवीकार : ాయ్య ా ి, ీల్ డర్

Plebiscite : जनमत-संग्रह : అ ార్య ేకరణ

Pledge : िगरवी रखना, प्रितज्ञा करना : ా ద్ ానము, పర్మాణము

ాకటుట్ ెటట్ ు

Pledgee : िगरवीदार : ాకటుట్ ెటట్ ుకొ ే వయ్కిత్

Pledger : िगरवीकतार् : ాకటుట్ ెటట్ ు ారు

Plenary : पूण,र् पिरपूणर् : సంపూరణ్ ము, సమగర్ ైన

Plinth area : कुसीर् क्षेत्रफल : ేతఫ

ర్ లము

Plunder : लूटपाट करना : ో చుకొను, కొలల్ ొటుట్

Poaching : अवैध िशकार : ొ ంగతనం ా

అడ జంతువులను ేటాడు

Point : िबंद,ु थल : న, కొన, ందువు, సథ్ లము

Points system : अंक प्रणाली : ా ంటల్ వయ్వసథ్

Political : राजनैितक, राजनीितक : ాజకీయ

Political affairs : राजनीितक मामले : ాజకీయ వయ్వ ాలు

Political pressure : राजनीितक दबाव : ాజకీయ వ త్ ి

Poll : मतदान : ఓటు ేయుట

पीछे 105 आगे

 अनुक्रमिणका
Pollution : प्रदष
ू ण : కాలుషయ్ం

Polygamy : बहुिववाह : బహు ాహము

Portable : सुवा य : నన్ ైన, ే లో ఇ ే

Portfolio : िवभाग, कायर्क्षेत्र : మం ర్తవ్ ాఖ, కారయ్ ారం

Position : ि थित, थान : థ్ ి , థ్ ానము

Positive vetting : सकारा मक पुनरीक्षण : అనుకూల ప ీకష్ణ

Possess : क जा करना : క ిఉండు, ావ్ ీనము

ేసుకొను

Post : पद, डाक, चौकी : పద , త ాలా

Postage : डाक- यय : త ాల వయ్యము

Post-facto sanction : काय तर मंजूरी : కా ాయ్నంతర మం రు

Post graduate : नातको तर : ాన్తకోతత్ ర పటట్ భదుర్డు

Posthumous : मरणोपरांत, मरणो तर : మరణానంతర

Posting order : तैनाती आदे श : యామక ఆ ేశము

Postpone : थिगत करना, मु तवी करना : ా ా ేయు

Postponement : थगन, मु तवी : ా ా

Postscript : पुन च, प चलेख : అనంతర లేఖనం

Potential : दक्षता, कायर्क्षमता : ప ామరథ్ ము, సం ావయ్

Potential review : संभा य समीक्षा : సం ావయ్ స కష్

Power : शिक्त, अिधकार, िबजली : అ ికారము, దుయ్తు

త్

Power loom : मशीनकरघा, िबजली करघा, : యంతర్పు మగగ్ ము

पावरलूम
Power of attorney : मुख्तारनामा, वकालतनामा : ముఖాత్ర్ ామా,
వయ్వ ా ికారం

Preamble : प्र तावना, भूिमका : ముందుమాట

Preaudit : पूव-र् लेखापरीक्षा : ిర్ ఆ ిట్, ముందు ఆ ిట్

Precautionery measure : एहितयाती उपाय, पव

ू पाय : ముందు జాగర్తత్ చరయ్

Precedence : पूवत
र् ा, प्रधानता, अग्रता : ార్ ానయ్ము, అగర్ ా తవ్ము

Preceding : पूवव
र् तीर् : ముందు జ ి ిన, ముంద ి,
పూరవ్పు

Precincts : पिरसीमा : ఆవరణ

Precis : सारलेख : సం ేపము, టూకీ

पीछे 106 आगे

 अनुक्रमिणका

Precise : ठीक-ठाक, सू म, यथाथर्, : ఖ చ్త ైన, స ి ైన

यथावत
Preclude : रोक दे ना, प्रितवािरत करना : ొల ించు, ో ించు

Preconception : पूवर् धारणा : పూ ావ్ ార్యం

Predeceased : पूवर् मत
ृ : పూరవ్మృత, మరణిం ారు

Predecessor : पूवज
र् , पूवार्िधकारी, पूवव
र् तीर् : పూ ీవ్కుడు, పూ ావ్ ికా ి

Predetermined cost : पूविर् नधार्िरत लागत : పూరవ్ ధ్ ా ిత వయ్యం

Pre-emption : पव
ू क्र
र् य अिधकार, हिथयाना : ోధం, ముం ే ే ిన ా ి

Preface : प्र तावना : ముందుమాట

Prefer : तरजीह दे ना, प्राथिमकता दे ना : ార్ముఖయ్త ఇచుచ్

Prefix : उपसगर्, पव
ू य
र् ोजन, : ఉపసరగ్

आरं भ म जोड़ना
Prehistoric : प्रागैितहािसक : చ ితప
ర్ ూరవ్

Prejudice : प्रितकूल प्रभाव, पव

ू ार्ग्रह : పకష్ ాతం, పర్ కూల
అ ార్యం

Preliminary : प्रारं िभक, प्र तािवक : ార్థ క, దటి

Premature : समयपूवर् : సమయా కి ముం ే

Premise : आधार, प्र तावना : పూరవ్ ి ధ్ ాంతం

के प म कहना
Premium : बीमा‐िक त, प्रीिमयम : మా, ీర్ యం, కి ీత్

Preoccupation : पव
ू र् य तता, य तता : కారయ్ మగన్త,
పూ ావ్కర్మణ

Prepaid : पव
ू द
र् त : ముందు ా ె ల్ ం న

Preparation : तैयारी : ఏ ాప్టు

ల్

Prepone : पूिवर्त करना : సూ ం న సమయా కి

ముం ే ప జరుపుట

Prerogative : परमािधकार : ఆ ికయ్ము, ే ా ికారము,

ఉనన్ ా ికారము

Prescribe : िनधार्िरत करना, : ధ్ ారణ ేయు, ద్ ే ంచు

औषध-िनदशन
Prescribed : िविहत, िनधार्िरत : సూ ంచబ ిన

Prescribed format : िनधार्िरत प्रपत्र : సూ ం న ారము

पीछे 107 आगे

 अनुक्रमिणका
Presence : उपि थित, मौजद
ू गी, हािजरी : జరు

Presentation : प्र तुतीकरण : బహూకరణ, పర్దరశ్న, వరణ

Presenter : प्र तुतकतार् : బహూక ించు ాడు

Presents : िवलेख, भट, उपहार : బహుమానములు

Preservation : पिररक्षण : సంరకష్ణ

Preside : अ यक्षता करना, : అధయ్కష్త వహించు

सभापित व करना
Press : मुद्रणालय, प्रेस, छापाखाना : ముదర్ణాలయము

Press gallery : पत्रकार दीघार्, पत्रकार गैलरी : ప ర్కా ాయ్ల ీ

Press handout : प्रेस पत्रक : ప ర్కా కరపతర్ం

Presumed : प्रकि पत : ా ంచు

Presumptive pay : प्रकि पत वेतन : ఊ తమ్క ేతనము

Pretest : पूवप
र् रीक्षण : పూరవ్ప ీకష్

Pretext : अपदे श, बहाना : ాకు

Prevail : प्रचलन, प्रचिलत होना : ాడుక

Prevailing : िव यमान, प्रचिलत : ాడుకలోనునన్

Prevention : िनवारण, रोकथाम, िनरोध : ారణ

Previous reference : पव
ू र् संदभर्, पव
ू र् िनदश, : మునుపటి సందరభ్ము

िपछला हवाला
Price index : मू य सूचकांक : ధరలపటీట్

Price variation : मू य िभ नता : ధరలలో ేదము

Pricing : मू य िनधार्रण : ధరల ధ్ ారణ

Prima facie : प्रथम या, प्र यक्षत : చూడ ా ే, సవ్త: ిదధ్ం ా

Primarily : प्रथमत:, मुख्यत:, : ముఖయ్ము ా

प्राथिमक तौर पर
Principal debtor : मल
ू ऋणी : పర్ ాన ఋణసుథ్డు

Printing & Stationery : मुद्रण तथा लेखन सामग्री : ముదర్ణ మ ియు లేఖన
ామ ర్ి

Prior approval : पूवर् अनुमोदन : పూరవ్ ఆ దము

Prior indication : पूवर् संकेत : పూరవ్ సంకేతము

Priority : अग्रता, प्राथिमकता : ార్ ానయ్త

Priority grading : प्राथिमकता े णी : ార్ ానయ్ ా ేణ

ర్ ి

पीछे 108 आगे

 अनुक्रमिणका
Prior sanction : पव
ू -र् सं वीकृित, पव
ू र् मंजरू ी : పూరవ్ మం రు

Private : िनजी : ొ ంత ైన

Private and confidential : िनजी एवं गोपनीय : వయ్కిత్గత మ ియు రహసయ్ ైన

Private member : गैर-सरकारी सद य : ైర్ ేటు సభుయ్డు

Private practice : िनजी प्रैिक्टस, : ైర్ ేట్ ార్కీట్స్

प्राइवेट प्रैिक्टस
Privilege : िवशेषािधकार : ట్ ా ికారం

Probability : संभा यता : సం ావయ్త

Probation : पिरवीक्षा : అరహ్ ా రణ్ యకాలం

Probationary : पिरवीक्षाधीन : అరహ్త శచ్ ం ెడు

Probationer : पिरवीक्षाधीन, उ मेदवार : ప ీ ింపబ ే ాడు

Probe : छानबीन : లోతు ా ప ి ంచు

Procedural rules : िक्रयािविध िनयमावली : ాన యమావ

Proceedings : कायर्वाही : కారయ్కలా ాలు

Process : प्रक्रम, प्रिक्रया, : పర్కర్య

ి

संसािधत करना
Procession : जुलूस, बारात, शोभायात्रा : ఊ ే ింపు

Proclaim : उ घोषणा करना : ించు, ాటించు, పర్కటించు

Procurement : अिधप्राि त, वसूली, प्रापण : ేకరణ, సం ాదన

Produce : प्र तुत करना, पेश करना, : ఉతప్ త్ ేయు, జరుపరచు

उपज, उ पादन
Productivity bonus : उ पादकता बोनस, : ఉతప్ త్ బో నస్

उ पादकता लाभांश ఉతప్ త్ లా ాంశము

Professional integrity : पेशागत/ यावसाियक : వృ త్ పర ైన తత్ ధ్ ి

स यिन ठा
Professionalism : यावसाियक दक्षता,विृ तदक्षता : వృ త్ పర ైన ామరథ్ ము

Proficiency : प्रवीणता : ార్ ణయ్ం

Profit maximisation : लाभ अिधकतमीकरण, : లాభంలో గ ిషట్ వృ ధ్ ి

लाभ म विृ द्ध

Progress : प्रगित : పు ోగ

Progress chaser : प्रगित अनुवीक्षक : పు ోగ కి ాటుప ే ాడు

Progressive : प्रगितशील, प्रगामी : పర్గ ల,వరధ్ మాన

Prohibited : िनिषद्ध : ిదధ్ం

पीछे 109 आगे

 अनुक्रमिणका
Prohibition : िनषेध, अिभिनषेध, वजर्न, : ేధం

िनवारण
Projection : प्रक्षेप, प्रक्षेपण, दशार्या जाना : పర్దరశ్న, పర్ ేపణ

Prominent : प्रमुख : పర్ముఖ

Promote : पदो नत करना, : ప ో నన్ ేయుట,

प्रो नत करना, बढ़ावा दे ना పర్ ారం ేయుట

Promotion : पदो नित, प्रो नित : ప ో నన్

Prompt : तुरंत, शीघ्र : ెంట ే, ఘర్ం ా

Prompt action : तरु ं त कारर् वाई : ఘర్ చరయ్

Promulgation : ऐलान, घोषणा, प्रकाशन : పర్కటన, ాటింపు

Pronounce : सुनाना, सुनाया जाना : ఉచచ్ ించు, పలుకు

Propogate : प्रचार करना : పర్ ారం ేయు

Proper channel : उिचत मा यम : స ైన పదధ్

Proportion : अनुपात, समिमित, : షప్ త్

समानप
ु ात
Proposal : प्र ताव : పర్ ాదన

Proprietary : सांपि तक, मािलकाना : ావ్ తవ్ం, యాజమానయ్ం

Pro-rata : यथानप
ु ात : ామా ా, అనుసరణ

Prorogue : अवसान, सत्रावसान : ి ేయు, ా ా ేయు

Pros and cons : पक्ष-िवपक्ष, फायदा और : ముందు ెనుకలు,

नुकसान, आगा-पीछा : లాభ న ట్ ాలు

Proscribe : बिह कार करना, : ే ించు, జపుత్ ేయు,

दे श से िनकालना, : బహిషక్ ించుట

अिभिनिषद्ध करना
Prosecution : अिभयोजन : అ గం

Prospect : संभावना : అవకాశం

Prospectively : प्र यािशत प्रभाव से, : ా

भिव यलक्षी प्रभाव से

Prosperous : समद्ध
ृ , संप न : సంపనన్ ైన

Protection : संरक्षण, रक्षण, बचाव : సంరకష్ణ, రకష్ణ

Protempore appointment : अ पकालीन िनयुिक्त : ా ాక్ క యామకం

Protest : िवरोध, प्रितवाद : ోధం

Protocol : नयाचार, प्रोटोकॉल : ౌతయ్మ ాయ్దలు

पीछे 110 आगे

 अनुक्रमिणका
Protracted illness : लंबी बीमारी : ీరఘ్కా క ోగము

Provided : बशत, परं तु, प्रदान िकया हुआ : అమ ిచ్న, షరతు ైన

Provident Fund : भिव य िनिध : భ షయ్ ి

Provisional : अ थाई : అ ాశవ్త ైన

Provisions : प्रावधान : అం ాలు, వయ్వసథ్ లు

Public good : लोकिहत, जनिहत : జనహితం

Publicity : प्रचार : పర్ ారము

Publicly : खुले प से, : బహిరంగం ా

सावर्जिनक प से
Public relation : जन संपकर् : పర్జా సంబం ాలు,
ౌర సంబం ాలు

Public sector : सावर्जिनक क्षेत्र : పర్భుతవ్ రంగం

Publish : प्रकािशत करना : పర్చు ించు

Punctual : समयिन ठ : సమయబదధ్ త,

సమయం ాటిం ే

Punish : दं ड दे ना, सजा दे ना : ించు

Punitive : दं डा मक : దండ ాతమ్క, ాతమ్క

Purchase : क्रय, खरीद, खरीदना, : కర్యము, కొను ోలు

क्रय करना

*****

पीछे 111 आगे

 अनुक्रमिणका
Q

Quality : गुणव ता : ాణయ్త

Quantity : मात्रा, पिरमाण : ప ిమాణము

Quantum : प्रमात्रा, मात्रा : ప ిమాణము

Quarantine : संगरोध : సంఘావ ోధము,

సంసరగ్ ేధం

Quash : अिभखंिडत करना, : కొటిట్ ేయు, రదుద్ ేయు

खंडन करना, िमटा दे ना

Query : प्र न, प्र निच न : పర్శన్

Quest : अ वेषण, तलाश, खोज : అ ేవ్షణ, ెతుకు

Question : प्र न : పర్శన్

Question hour : प्र नकाल, प्र न-अविध : పర్ ాన్కాలం,

Questionnaire : प्र नावली : పర్ ాన్వ

Quit : छोड़ना, यागना : ి ెటట్ ు, తయ్ ంచు

Quiz : प्र नो तरी : పర్ ోన్తత్ రములు

Quorum : कोरम, गणपूितर् : సమా ేశపూరక సంఖయ్

Quote : उद्धृत करना : ఉదహ ించు, ఉటంకించు

*****

पीछे 112 आगे

 अनुक्रमिणका
R

Race : दौड़, होड़, प्रजाित, संतित : పరుగు, వంశం, సంత

Racial discrimination : प्रजाित भेद : జా వకష్

Rack : खुली अलमारी, रै क : అలామ్ ా, తర్హింస, గడమం

Radius : अधर् यास, घेरा, ित्र या : ాయ్ ారధ్ ం, అరధ్ ాయ్సము

Raid : छापा, छापा मारना, धावा, : ా ి, ముటట్ ి

धावा बोलना
Rail mail service : रे ल-डाक सेवा : ైలు‐తం ేవ

Random : अिनयिमत, क्रमरिहत, : యాదృ ఛ్కము ా, య ేచచ్ ా

या ि छक
Range : सीमा, ेणी, रज : వరస, పంకిత్, ణ
ేర్ ి

Rank : पद, ओहदा, े णी : పద , హో ా

Ranking : ेणीक्रम : ేర్ ీకరణం

ణ

Rare : दल
ु भ
र् , िवरल : దురల్ భ ైన

Rash : उतावला, ददोला, द ु साहसी : దుడుక న,

చరమ్ం ి బొ బబ్

Rate : दर : ధర

Rating : दर िनधार्रण, रे िटंग : ధర ధ్ ారణ, ేటింగ్

Rational : युिक्तसंगत : చకష్ణ గల, ేకం గల,

యుకిత్యుకత్ , హేతుబదధ్

Raw product : क चा उ पाद : ము ి సరుకు

Reaction : प्रितिक्रया : పర్ సప్ందన

Ready made plan : बनी-बनाई योजना : ిదధ్ం ా ఉనన్ పర్ణా క

Real : वा तिवक, असली, यथाथर् : జ ైన, శచ్య ైన

Reason : कारण, तकर् : కారణం, హేతువు, బు ధ్ ి, ె

Rebate : कटौती, छूट, बट्टा : త గ్ ంి పు

Rebut : झूठा ठहराना, खंडन करना, : పర్ ఘటించు, సమా ా ంచు,

गलत सािबत करना : ఖం ించు

Recall : मरण करना, याद करना, : సమ్రణ, జఞ్ ిత్ , ాపసు

वापस बुलाना
Recede : पीछे हटना, कम होना : ెనకుక్ మళుళ్, త గ్ ి ో వు

Receipt : रसीद, प्राि त, पावती, भरपाई : ర ీదు

पीछे 113 आगे

 अनुक्रमिणका
Recent : नया, हाल ही का, अिभनव : కొర్తత్ , అ నవ

Reception : वागत, वागत-स कार, : ావ్గతం

वागत समारोह
Receptive : ग्रहणशील, ग्राही : గర్హించునటిట్

Recess : अवकाश, िव ांित : ార్ం

Recession : मंदी, सु ती : మాందయ్ము

Reciprocal : अ यो य, आपसी, पार पिरक : పరసప్ర సంబంధ ైన

Reciprocate : आदान-प्रदान करना, : ఇ చ్ పుచుచ్కును

िविनमय करना
Recitation : अनुवाचन, पाठ, पठन, : వకక్ణం, అపప్ ింత, ానం

स वर पाठ
Reckless : लापरवाह, द ु साहसी : లకష్య్ము లే , రల్ కష్య్

Reclassification : पुनवर्गीर्करण : పునరవ్ గ్ క

ీ రణం

Recognition : मा यता, पहचान, अिभज्ञान, : గు త్ ంి పు

पिरज्ञान
Recognizance : पहचान, मा यता, मुचलका : ీవ్కారం, ీవ్కృ

Recommendation : सं तुित, िसफािरश : ి ారుస్

Reconciliation : समाधान, सुलह, : సమా ానం

मेल-िमलाप, मेल‐जोल

Reconsideration : पुनिवर्चार : పున ాలోచన

Reconstitution : पुनगर्ठन : పున ిన్ ిమ్ంచు

Reconstruction : पुनिनर्मार्ण : పున ిన్ ామ్ణం

Record : अिभलेख : ికార్డ్ , న దు, కారయ్పటిట్క

Recoup : प्रा त करना, भरपाई करना, : నషట్ ప ి రము ొ ందు,

क्षितपूितर् करना పూ ించు

Recourse : सहारा, शरण, आ य, : శరణం, స యం కోరు,

उपा य, उपचार ఆశర్యం

Recovery : वसूली, वा य-लाभ : వసూలు, ఆ ోగయ్లాభము

Recreation : मनोिवनोद : ోదం

Recruitment : भतीर् : భ త్ ీ

Rectify : पिरशोधन करना : సవ ించు

Recurring : आवतीर्, आवतर्क : ఆవరత్ క, పర్ ాయ్వరత్ క

Redeem : छुड़ाना, मोचन, शोधन : ి ించు, ముకిత్ ేయు

पीछे 114 आगे

 अनुक्रमिणका
Redress : िनवारण करना, दरू करना : ా ించు

Redtapism : लालफीताशाही : అకారణ జాపయ్ం

Reduction : कमी, कटौती : త గ్ ంి పు

Redundancy : अनाव यकता : పునరుకిత్, సమ ికత,

అ ావశయ్కత

Refer : दे खना, िवचाराथर् भेजना, : సూ ంచు, ఉదహ ించు,

हवाला दे ना సంబంధము చూపు

Reference : संदभर्, हवाला, िनदश : సందరభ్ము

Referral : परामशर्, परामशीर् : ి , ెఫరల్

పర్కర్య

Refine : पिर कार, पिर करण : ధ్ ి ేయు, భర్ము ేయు

Refrain : बचना, िवरत रहना : లుపు, ో ించు, ఆపు

Refuge : शरण, आ य : శరణము, రకష్ణము, ఆశర్యం

Refund : धन वापसी, धन लौटाना : ధనము ి ి ఇచుచ్

Register : रिज टर, पंजी, पंिजका : ి షట్ రు, లేఖయ్ము

Registered : रिज टर करना, : న దు ే ి న, న ైన

पंजीकृत करना
Regret : खेद, खेद प्रकट करना : ారం, ోభ

Regular : िनयिमत : కర్మ ైన

Regulations : िविनयम : యమం

Rehearsal : पूवार् यास : పూ ావ్ ాయ్సము

Reimburse : प्रितपूितर् करना : ి ి ఇచుచ్

Reinstate : बहाल करना, : ి ి థ్ ా ించుట,

पुन: थािपत करना పున ిన్య ంచు

Reiterate : दोहराना, िफर कहना : పునరు ఘ్ ాటించు

Rejection : अ वीकार, नामंजरू ी : రసక్ ించు

Rejoinder : प्र यु तर : పర్తుయ్తత్ రం, జ ాబు, బదులు

Relative : संबंधी, नातेदार, िर तेदार : బంధువులు

Relevant : संगत, सस
ु ंगत : సంబం ిం న

Reliable : िव वसनीय, भरोसेमंद : నమమ్కముగల

Reliance : भरोसा, िव वास, आ य : ావ్సము, ఆస ా

Relinquishment : कायर्भार- याग : కారయ్ ారము తయ్ ంచు

of charge

पीछे 115 आगे

 अनुक्रमिणका
Relocation : पन
ु थार्पन, अ यत्र ि थित : పున ిన్ ద్ శ
ే న

Reluctance : अिन छा : అ షట్ త

Remand : प्रितप्रेषण, िरमांड, : రబ్ం ించు

बंधन म रखना
Remedy : उपाय, उपचार : ఉ ాయము

Remission : पिरहार, माफी : ఉపశమనం, ప ి రము

Remit : प्रेषण करना, भेजना, : పం ించు, కష్ ంచు

माफ करना, छोड़ना

Remote : दरू वतीर्, सद
ु रू , परोक्ष : సుదూర

Remuneration : पािर िमक, मेहनताना, : ా ి ో ికం

प्रितदान
Render : प्र तत
ु करना, लौटाना : ి ి ఇ చ్ ేయు

Renewal : नवीकरण, नवीनीकरण : పునరుదధ్ రణ

Renovation : नवीयन : న కరణ

Repair : मर मत : మరమమ్తు
త్

Repatriate : दे श-प्र यावतर्न, : సవ్ ేశమునకు పం ి ేయు

दे श वापस भेजना
Repeal : िनरसन, भंग, लोप, : రదుద్, కొటిట్ ేత

िनर त करना
Replenishment : िफर से भरना, पुन:पूितर् : ి ి ంపడం

Report : प्रितवेदन, िरपोटर् : ే ిక

Representative : प्रितिनिध : పర్ ి

Reprint : पन
ु मद्र
ुर् ण : మరల ము ింర్ చు

Reprisal : प्रितिहंसा, प्रितशोध : పర్ ీడనం, పర్ కారం

Repudiation : अ वीकरण, िनराकरण, : ాకరణ, ప ి ాయ్గం,

पिर याग ర ాక్రం

Repugnant : अ िचकर, प्रितकूल, िव द्ध : అసహయ్ ైన, రుదధ్

Reputation : प्रिसिद्ध, ख्याित : పర్ ి ధ్ ి, పర్ఖాయ్ , కీ త్ ,ి యశసుస్

Requisite : आव यक, अपेिक्षत : అవసర ైన

Resale notice : पुन: िवक्रय सूचना : పునః కర్య సూచన

Rescind : र कर दे ना, रोक दे ना, : రదుద్ ేయు, కొటిట్ ేయు,

िनरसन ోర్ ి ేయు

Rescue : बचाव, उद्धार, छुड़ाना : ఉదధ్ ించు, ి ించు

पीछे 116 आगे

 अनुक्रमिणका

Resentment : नाराजगी, अप्रस नता : కోపము, ఆగర్హము

Requirement : आव यकता : ఆవశయ్కత, అవసరము

Research : अनुसंधान, शोध : ప ి ోధన

Reserve : िरजवर्, आरिक्षत करना : లవ, సం తము, ా ెటట్ ు

Resettlement : पुन: थापन, पुनवार्स : పున ా ాసం

Reshuffle : फेरबदल : పునరవ్ వ థ్ క

ీ ించు

Residence : आवास : ాసము

Residual : अविश ट : ి న, అవ షట్

Residue : अवशेष : అవ ేషము

Resignation : यागपत्र, इ तीफा : ా ామా

Resist : प्रितरोध करना : వయ్ ేకించు

Resolution : संक प : ామ్నం, సంకలప్ం,

దృఢ శచ్యం

Resort(s) : आ य, सैरगाह : ఆశర్ ంచు, సమా ేశసథ్ లం

Resource person : ोत वक्ता, िवशेषज्ञ : మారగ్ దరశ్కుడు, బో ధకుడు

Respondent : प्र यथीर्, प्रितवादी : పర్ ా ి

Response : प्र यु तर, उ तर, अनुिक्रया : జ ాబు

Restitution : बहाली, पुनरागमन, वापसी : పర్తయ్రప్ణం, ారణ,

నషట్ పూ త్ ి

Restoration : वापसी, पव
ू ार्व था की प्राि त : పునరుదధ్ రణ

Restraint : संयम, अंकुश, िनरोध : గర్హం, సంయమం

Restriction : प्रितबंध : పర్ బంధకం

Resumption : पन
ु रारं भ : పున ారంభము

Retain : प्रितधािरत करना, रखे रहना, : ి ఉంచు

रोक रखना
Retention price : प्रितधारण मू य : పర్ ారణ మూలయ్ం,
లుపుదల ధర

Retirement : सेवािनविृ त : పద రమణ

Retrenchment : छँ टनी : ొల ింపు, త గ్ ింపు

Retrial : पन
ु : िवचारण : పునః పర్యతన్ము

Retrospective effect : पूवर् यापी प्रभाव : పూరవ్ ా ేకష్ పర్ ావం

पीछे 117 आगे

 अनुक्रमिणका

Revenue : राज व : సుత్, ఆ ాయపు ఖా ా,

ాజసవ్ం, ాబ ి

Reversion : प्र यावतर्न : పరయ్యం, పద త గ్ ంి పు

Reverted : प्र यावितर्त : పప్బడడ్ , మ ళ్ంచబడడ్

Review : समीक्षा : స కష్

Revise : पिरशोिधत करना, दोहराना, : సవ ించు, స ి ిదద్ ు

संशोिधत करना
Revision : संशोधन, पिरशोधन : పున ివ్మరశ్, పునశచ్రణ

Revival : पुन जीवन, पुन: प्रवतर्न : పునరు జ్ వనం

Revoke : प्रितसंहरण करना : ఉపసంహ ించు, రదుద్ ేయు

Reward : पािरतोिषक, पुर कार, : ా ి ో ికం

प्रितफल
Rightful claimant : सही दावेदार : జ ైన హకుక్ ారు

Rigid : अन य, कठोर : క ిన, దృఢ, వంగ

Rise and fall : उतार-चढ़ाव : హెచుచ్తగుగ్లు

Risk : जोिखम : అ ాయము

Roll : नामावली, उपि थित पंिजका, : జా ా, పటిట్క

लपेटना
Rough : क चा, खा : గరుకైన, రు ైన

Rounding off : पूणार्ंिकत करना : పూ ణ్ ాంకం ే యు

Routine : नेमी, द तरू ी : కర్మబదధ్ చరయ్, య త చరయ్

Royalty : रॉय टी, वािम व : యాజమానయ్ హకుక్

Rude : अिश ट, अभद्र : టు, మూరఖ్ ైన

Ruler : शासक, रे खक : ా ించు ాడు

Rules of business : कायर्-संचालन िनयमावली : ాయ్ ార యమాలు

Ruling : िविनणर्य : ఏలు, రణ్ యం, ఆ ేశం

Rumour : अफवाह : పుకారు

Running contract : चालू संिवदा, चालू ठे का : అమలులో ఉనన్ ఒపప్ందం

Rural : ग्रामीण, दे हाती : ర్ా ణ

Rural upliftment : ग्रामो थान : ర్ా దధ్ రణ

Rustication : िन कासन : ాటుపుర ాసము

*****

पीछे 118 आगे

 अनुक्रमिणका
S

Sabbatical leave : िवराम अवकाश, : ెలవు

सबैिटकल अवकाश
Sabotage : तोड़-मोड़, अंत वर्ंस : ధవ్ంసక చరయ్

Sack : बोरा, िनकाल दे ना, : ో ె, ో ాం

बखार् त करना
Salaried : वेतनभोगी, वैतिनक : తము గల

Salary structure : वेतन संरचना : తవయ్వసథ్

Sale : िवक्रय, िबक्री : కర్యము

Sale deed : िबक्रीनामा, िवक्रय िवलेख : కర్యద త్ ా ే

Sale proceeds : िवक्रयागम : అమమ్కపు ాబ ి

Sales promotion : िबक्री-वधर्न : అమమ్కాలను ెంచుట

Salient : प्रमुख, मुख्य : పర్ముఖ ైన, ముఖయ్ ైన

Salvage : उबार, नाशरक्षण, : బహుమానము

उद्धारण-पुराकार
Sample : नमूना, प्रित प, सपल : నమూ ా

Sample checking : नमूना जांच, सपल जांच : నమూ ా త ఖీ

Sampling : नमूना चयन, प्रित चयन : నమూ ా ఎ న్క

Sanction : सं वीकृित, मंजूरी : సం ీవ్కుర్ , మం ీ

Sanctity : पिवत्रता : ప తర్త

Sanctuary : अभयार य : పుణయ్ థ్ ానము

Sane : व थिच त : ఆ ోగయ్ము ానునన్

Sanitary : साफ‐सफाई, व छता, : సవ్చఛ్త, ఆ ోగయ్

वा य संबंधी సంబంధ ైన

Sanitation : सफाई : ప ి భర్త

Satisfactory : संतोषजनक, संतोषप्रद : సంతృ ిత్ కర ైన

Scale : माप, मापक्रम, पैमाना, : కొలత, తూకము

अनम
ु ाप
Scarcity : यूनता, कमी, अभाव : లోటు

Scenario : पिर य : దృ ట్ ాంతంలో

Schedule : अनुसूची : పటీట్, సూ

Scheme : योजना : పర్ణా క

पीछे 119 आगे

 अनुक्रमिणका
Scholarship : छात्रविृ त, िव व ता : ఉపకార ేతనం

Scientific management : वैज्ञािनक प्रबंधन : ైజఞ్ ా క ారణ

Scope : िवषय क्षेत्र, कायर् क्षेत्र, पिरिध : ప ి ి

Score : कोर, प्रा तांक : ెలుచుకొను, సం ా ించు

Scorer : गणक : ెలుచుకొనన్ ాడు

Screening committee : अनुवीक्षण सिमित : ీక్ర్ ంగ్ స

Scrutinizer : संवीक्षक : ప ీ ిం ే ాడు

Seal : मोहर, सील करना : ముదర్, ీలు

Search warrant : तलाशी अिधपत्र : ోధ ా ికారపతర్ము

Seasonal unemployment : मौसमी बेरोजगारी, : కాలానుగుణ రు ో య్గం

िनयतकािलक बेकारी
Secondary : गौण, मा यिमक : అపర్ ాన, ౌణ

Secret : गु त, गु त बात : రహసయ్ము

Secretarial : सिचवीय, िलिपकीय : ెకర్టే ియల్

Secretariat : सिचवालय : స ాలయము

Secret instruction : गु त अनुदेश : రహసయ్ ఆ ేశము

Security : संरक्षा, प्रितभूित सुरक्षा : రకష్ణము

Security measure : सरु क्षा उपाय : రకష్ణో ాయము

Sedition : दे शद्रोह, राजद्रोह : ేశ ోర్ హము

Segregate : पथ
ृ क करना, अलग करना : ేరు ెయుట

Selection : चयन : ఎం ిక

Self-acquired : वािजर्त : ావ్ జ్ త

ి ము

Self-confidence : आ म िव वास : ఆతమ్ ావ్సము

Self-defence : आ मरक्षा : ఆతమ్రకష్ణ

Self-esteem : आ म-स मान : ఆ ామ్ మానము

Self starter : आ म प्रेिरत : సవ్యం ోదకము

Semester : सत्राधर्, सेमे टर : అరధ్ సంవతస్రము

Seminar : संगो ठी, िवचार-गो ठी : సదసుస్

Semi-skilled : अधर्-कुशल : ా ిక ైపుణయ్ం గల

Senate : िसनेट, विर ठ सभा, : ె ేట్, ాలక సభ

मंत्री सभा
Seniority : विर ठता : జేయ్షఠ్ త

पीछे 120 आगे

 अनुक्रमिणका

Seniority-cum-merit : विर ठता-सह-योग्यता : జేయ్షఠ్ త మ ియు గయ్త

Senior most : विर ठतम : ాలా ీ యర్

Sensation : संवेदना, संवेदन : సంచలనము, ఉ ేవ్గం

Serious : गंभीर : గం ర ైన

Serve : सेवा करना, परोसना : ేవ ెయుట

Service : सेवा, नौकरी, सेवाई तामील : ేవ, ఉ ో య్గము

Service conditions : सेवा-शत, नौकरी की शत : ే ా బంధనలు

Service postage stamp : सरकारी डाक-िटकट : పర్భుతవ్ త ాలా ళళ్

Service record : सेवा अिभलेख, सेवा िरकाडर् : ే ా అ లేఖ

Service roll : सेवा-व ृ त : ే ా జా ా

Session : सत्र, अिधवेशन : సభ

Set : िव य त, समु चय, सेट, : గుంపు, సమూహం

कुलक
Set aside : अलग रखना : ేరు ా ెటట్ ుట

Setup : यव था, ढाँचा : వయ్వసథ్

Sewage : वािहत मल, सीवेज : కాలువలో ముఱికి ళుల్

Sex : िलंग, काम : ంగము

Share : अंश, शेयर, भाग, : ాగము

भागी होना, साझी होना

Share stake : शेयर िह सेदारी : ాటా ాటా

Shift : पारी : వంతు, ద ా

Shipping : जहाजरानी : ఓడ

Shortage : कमी : లోటు

Shortest route : सबसे छोटा रा ता : అ న్టికంటె దగగ్ ర ా ి

Short listing : लघस

ु च
ू ीयन, : జా ాను కు ించుట

संिक्ष त सूची बनाना

Short title : संिक्ष त शीषर्क, संिक्ष त नाम : సం ిపత్ ైన ష్క
ి

Shut down : बंद करना, समाि त : బంద్ ేయుట,

సమాపత్ ము ేయుట

Sick leave : बीमारी छुट्टी : అ ా ోగయ్పు ెలవు

Sick unit : ग्ण इकाई : న ట్ ాలలో ఉనన్ సంసథ్

Sign : ह ताक्षर करना, िच न, संकेत : సంతకము, హన్ము

पीछे 121 आगे

 अनुक्रमिणका
Signature : ह ताक्षर : సంతకము

Signify : यक्त करना, प्रकट करना, : వయ్కత్ పరుచుట, పర్కటించుట

योतक होना
Simple interest : साधारण याज : ా ారణ వ ీడ్

Simultaneous : समकािलक, युगपत, : ఏకకాలంలో

समक्षिणक
Sine die : अिनि चत काल के िलए : అ చ్త కాలా కై

Sine qua non : अिनवायर् शतर्, अपिरहायर् शतर् : అ ారయ్ ైన షరతులు

Sinking fund : ऋण शोधन िनिध, : ిపత్ ి

िनक्षेप िनिध
Site : थल, थान : సథ్ లము, సథ్ నము

Site plan : थल नक्शा : సథ్ ల పటము

Situation : अवि थित : థ్ ి

Skeleton staff : अ य प टाफ : అతయ్లప్ కా ిమ్కులు

Sketch : रे खािचत्र : ేఖా తర్ం

Slackness : िशिथलता, िढलाई : మంద ింపు

Slander : अपमानवचन : అవమానకర ైన మాటలు

Slow down : मंदन : ేగం త గ్ ంి చు

Slum : गंदी ब ती : ము ికి ాడ

Slump : िगरावट : తగుగ్ట, ప ి ో వుట

Smooth : िनिवर्घ्न, सुचा : ివ్ఘన్ం ా

Snap strike : अक मात हड़ताल : అక ామ్త్ స ెమ్

Socialistic pattern : समाजवादी प : సమాజ ాద రూపము

Society : समाज, सोसाइटी : సమాజము

Software : सॉ टवेअर : ా ట్ ేయర్

Soil : मद
ृ ा, िमट्टी, भूिम : ఇసుక, మటిట్, భూ

Sojourn : डेरा डालना, ठहरना, : ా ాక్ క ాసము

अव थान, िवराम
Sole : एकमात्र, अकेला, यिक्तगत : ఒకేఒకక్, వయ్కిత్గత

Solemn : स यिन ठ, गंभीर : ఆసకిత్ క ిన, గం ర ైన

Solicit : माँगना, प्राथर्ना करना, : ేడుకొను, ార్ థ్ ంి చు

िवनती करना
Solution : हल, िनदान : ప ి ాక్రము

पीछे 122 आगे

 अनुक्रमिणका
Solvency : शोधन-क्षमता : పరప , త్ ో మతు

Source : ोत, उ गम : మూలం, ఆ ారం

Souvenir : मािरका : ామ్రక సం క

Sovereign : संप्रभु, प्रभुस तासंप न, : ారవ్ ౌమ

प्रभु वसंप न
Sovereignty : संप्रभुता, सव च स ता : ారవ్ ౌమతవ్ము

Space : अंतिरक्ष, थान, जगह : అంత ికష్ము, థ్ ానం

Spade work : प्रारं िभक कायर् : ఆరంభ కారయ్ము

Spare : अितिरक्त : ి ెటట్ ు, కష్ ంచు

Spare parts : कल‐पुज : ి ా ాలు

Special : िवशेष : ేష ైన

Special power of : मख्

ु तारनामा खास : అటా ీన్ పర్ ేయ్క శకిత్

attorney
Specific : िविनिदर् ट, िविश ट : షట్ ైన

Specific denial : िविश ट अ वीकृित, : ద్ ష

ి ట్ ైన ర ాక్రం

प ट खंडन
Specimen : नमूना : నమూ ా

Specimen signature : नमन

ू ा ह ताक्षर : నమూ ా సంతకము

Speculation : सट्टा : సటాట్ ాయ్ ారం

Speech : भाषण : ఉప ాయ్సము

Speed : गित, चाल, र तार : ేగం

Sphere : क्षेत्र, ि थित, कायर् : థ్ ి , అవసథ్ , దశ

Spiral binding : सिपर्ल िज द, : ము ి బైం ింగ్

सिपर्ल िज दबंदी
Split : िवभाजन, िवखंडन : క, భజన

Sponsor : प्रायोजक, प्रायोिजत करना : బాధయ్త వహించు

Sports : खेल : ఆటలు

Spouse : पित अथवा प नी, जीवनसाथी : త ాగ ావ్

Squad : द ता, दल : దళము

Stability : ि थरता : థ్ ర
ి తవ్ము

Stage : अव था, रं गमंच, मंच : దశ, రంగసథ్ లము

Stake : दांव, अंश, वािम व : ాటా, పం ెం

Stalemate : ग यावरोध : పర్ షట్ ంభన

पीछे 123 आगे

 अनुक्रमिणका
Stamp : िटकट, टांप, मद्र
ु ांक, मोहर : ముదర్, ళళ్

Stand : टै ड, अ डा : థ్ ానం, అ డ్ ా

Standard : मानक, तर : థ్ ా

Standard of living : जीवन- तर : వన థ్ ా

Standard rate of : मानक कराधान : పనున్ల ార్మాణిక ేటు

taxation
Standing order : थायी आदे श : థ్ ా ా ఉతత్ రువ్లు

Standstill : क जाना : ఆ ి ో వుట

Starred : तारांिकत : ట్ ార్డ్

Starter : आरं भक : ఆరంభం

State : रा य, ि थित, दशा, : ర్ ు, ఉ కి, థ్ ి

ాషట్ మ

अव था, हालत
State banquet : राजभोज : ందు ోజనం

Statement of facts : त य कथन : య ారథ్ కథనము

Statesman : राजममर्ज्ञ : అ ికా ి, పర్ముఖుడు

Static : ि थर : థ్ ర
ి ైన

Stationary : ि थर, अचल : థ్ ర

ి ైన, కదల

Stationery : लेखन-सामग्री : లేఖన ామ ర్ి

Statistical : सांिख्यकीय : ాంఖయ్క

Statistical data : सांिख्यकीय सामग्री, : ాంఖయ్క సమా ారం

सांिख्यकीय आंकड़े
Status : ि थित, है िसयत, प्रित ठा : అంతసుత్, హో ా

Status quo : यथापूवर् ि थित : య ాపూరవ్ థ్ ి

Staunch (Stanch) : िन ठावान, कट्टर, ढ़, पक्का : ధృడ ైన, థ్ ర

ి ైన

Stay : रहना, ठहरना, िटकना, : ఉండుట, లుచుట

थिगत करना
Steady : ि थर, संतुिलत : థ్ ర
ి ైన, లక ైన

Steep increase : तेज विृ द्ध, ती विृ द्ध : వర్వృ ధ్ ి

Stencil : टिसल : ట్ ంె ిల్

Stereo typed : ढ़, िढ़बद्ध : మూస ో త పదధ్

Sterility : बं यता, िन फलता : వంధయ్తవ్ము

Stigma : लांछन, कलंक, ध बा : కళంకము, మచచ్

Stimulation : उ तेजना, उ तेजन, उ ीपन : ఉ ేత్ జనం, ేర్ ేపణ

पीछे 124 आगे

 अनुक्रमिणका
Stipend : विृ तका, वजीफा : ఉపకార ేతనము

Stipulate : अनुबंध करना, शतर् लगाना : షరతులు ిచుట

Storey : मंिजल : గమయ్ థ్ ానం,లకష్య్ము

Straight : सीधा, सरल, खरा, प ट : సరళ ైన, సప్షట్ ైన

Strain : तनाव : ఒ త్ ి

Stranded : फँसा हुआ, असहाय : కుక్కొనన్

Strange : अपिरिचत, िविचत्र : అప ి త, తర్

Strata : तर : థ్ ా

Stream : धारा : పర్ ాహం

Strenuous : मसा य : కషట్ ాధయ్ ైన

Stretcher : ट्रे चर : ట్ చ
ె ర్ ర్

Strict : कड़ा, कठोर, सख्त : క ిన ైన

Strike : हड़ताल, आघात करना : బందు, స ెమ్

Stringency : कठोरता, कड़ापन, तंगी : కా ినయ్ము

Stringer : वतंत्र पत्रकार, : సవ్తంతర్ లేఖ ి

अिनयिमत पत्रकार,
फुटकर संवाददाता
Strip : पट्टी : బదద్ , ఖండం

Strive : प्रयास करना : కషట్ పడుట

Strong room : कोष कक्ष, सुरिक्षत कक्ष : సుర ిత ైన గ ి

Structural : संरचना मक : ామ్ణ

Stubborn : िज ी, हठी : ం ి

Studious : अ ययनशील, पिर मी : శర్ ధ్ ాళు, దయ్పటల్ ఆసకిత్గల

Study Leave : अ ययन छुट्टी : అధయ్యన ెలవు

Stuff : सामग्री : వసుత్వు, ప ారథ్ ము

Stupendous : िव मयकारी, बह
ृ त : అ ాయ్శచ్రయ్కర ైన

Stylographic pen : टिसल कलम, : ట్ ంె ిల్ లేఖి

टिसल लेखनी
Sub-division : उपप्रभाग, सबिडिवजन, : అంత ాభ్గము

उपखंड
Subjudice : यायाधीन, िनणर्याधीन : ారణలోనునన్

Sublease : उप पट्टा, उपठे का : ఉప పటాట్

Subletting : उप िकराएदारी, उपभाड़ा : సబ్ లెటట్ ింగ్

पीछे 125 आगे

 अनुक्रमिणका
Submissive : िवनीत, िवनम्र : నమర్త ో

Subordinate office : अधीन थ कायार्लय, : అ ీన కా ాయ్లయము

मातहत कायार्लय
Subrule : उप िनयम : ఉప ాలన

Subscribe : चंदा अथवा शु क दे ना, : చం ా ారు ా ేరుట

ग्राहक बनना
Subscription : अिभदान, चंदा : చం ా, ాళము

Subsequently : बाद म, त प चात : తదుప ి

Subsidiary : गौण, सहायक : స యక, అ ీన

Subsidise : आिथर्क सहायता दे ना, : ఆ థ్ క

ి స యము

इमदाद दे ना
Subsistence : िनवार्ह : రవ్హణ

Substance : पदाथर्, सार : ప ారథ్ ము, ారము

Substandard : अवमानक : అ ార్మాణిక

Substantial : सारभत
ू , सारवान, पयार् त : ాసత్ వ ైన, జ ైన

Substantive : मौिलक, मूल : య ారథ్ ైన

Substantive post : मूल पद : గణ య ైన పద

Subvention : आिथर्क सहायता, : ఆ థ్ క

ి స యము

िव तीय सहायता
Subway : भूिमगत मागर्, सुरंगमागर्, : ొ రంగ మారగ్ ము

उपमागर्
Succession : उ तरािधकार : ఉతత్ ా ికారము

Successive : उ तरो तर, अनक्र

ु िमक : ఉతత్ ోతత్ ర, పరంప ాగత

Successor : उ तरािधकारी : ఉతత్ ా ికా ి

Succour : राहत, सहायता : స యము

Sue : मक
ु मा चलाना, वाद चलाना : ాయ్జయ్ం ేయు

Suffer : सहना, पीिड़त होना : సహించుట

Suffix : अनुयोजन, अंत म जोड़ना, : అంతయ్ పర్తయ్యము

परसगर्, प्र यय
Suffrage : मतािधकार, िनवार्चनािधकार : సమమ్ , ఓటు,
అ ార్యము

Suggestive : सांकेितक, यंजना मक : సూచక ైన

Suit : दावा, मुक मा, वाद, : ా ా

पीछे 126 आगे

 अनुक्रमिणका
Sum : उपयक्
ु त, अनुकूल रािश,
रकम, योगफल, जोड़ : తత్ ము

Summarily : सरसरी तौर पर, संक्षेप म : సం ిపత్ం ా

Summary : सार : ా ాంశము

Summing up : उपसंहार : ఉపసం రం

Sundry : फुटकर, िविवध : ధ

Sundry receipts : िविवध प्राि तयाँ : ధ ర ీదులు

Sue moto : अपने आप से, अपनी ओर से : తనకు ా ే

Superficial : ऊपरी, सतही : బాహయ్, లోతులే

Superfluous : अितिरक्त : అతయ్ ిక, అనవసర

Superimpose : अ यारोपण : అ ాయ్ ోహిత

Superior : उ च, े ठ : ేర్ ట్
ష ైన

Superiority : उ चता, े ठता : ేర్ ఠ్ త

ష

Superscription : उपिरलेख, उपिरलेखन, पता : రు ామా

Supersede : अिधक्रमण करना : రదుద్ ేయు

Supertax : अिधकर : అదనపు పనున్

Supervision : पयर्वेक्षण, दे खरे ख : పరయ్ ేకష్ణ

Supplement : पिरिश ट, परू क, : అనుబంధం, పూరకం

अनुपूरक, जोड़ना
Supplier : आपूितर्कार, प्रदायक : ామా ర్ి ఇచుచ్ ాడు

Supply : आपूितर्, प्रदाय, प्रदाय करना : సరఫ ా

Support : समथर्न : ఆస ా, స యము

Suppress : दमन करना, दबाना : అణగ ొ కుక్

Supremacy : सव चता : స ావ్ ికారం

Supreme : सव च : స ోవ్నన్త

Surcharge : अिधभार : అ ిక పనున్

Surety : जमानत : జా ను ారుడు

Surgery : श य-िचिक सा, सजर्री : శలయ్ కితస్

Surname : कुलनाम : ఇంటి ేరు

Surplus : अिधशेष : గులు ధనం

Surprise visit : आकि मक िनरीक्षण : ఆక ిమ్క సందరశ్న

Surrender : अ यपर्ण, आ मसमपर्ण : ఆతమ్సమరప్ణ

पीछे 127 आगे

 अनुक्रमिणका
Surroundings : पिरवेश, आस-पास : చుటుట్ పర్కక్ల

Surtax : अितकर : అదనం ా ిం న పనున్

Survey : सवक्षण : ప ీ ించు

Survival : उ तरजीिवता : మనుగడ

Susceptibility : संवेदनशीलता, भावुकता, : అనుమా ాసప్దం

प्रवणता
Suspect : संिदग्ध यिक्त, संदेह करना : అనుమా త వయ్కిత్

Suspend : िनलंिबत करना, : ా ాక్ కం ా ొల ించుట

मअ
ु तल करना
Suspension : िनलंबन : ా ాక్ కం ా ొల ింపు

Sustainable growth : धारणीय विृ द्ध, थायी िवकास : థ్ ర

ి ైన అ వృ ధ్ ి

Sustained : अनवरत, दीघर्कालीन, लगातार: రంతరము

Swear : शपथ लेना, : శపథము ేయుట

शपथ ग्रहण करना

Syllabus : पा य िववरण : ా ాయ్ంశము

Symmetry : समिमित, सम पता : ౌషఠ్ వం, సమానత

Sympathy : अनुकंपा, सहानुभूित, : ానుభూ

संवेदना, समवेदना
Symposium : पिरसंवाद : సదసుస్

Symptom : लक्षण : లకష్ణాలు

Syndicate : अिभषद, िसंिडकेट, : ాణిజయ్ సంఘం

यवसाय संघ
Synopsis : परे खा, िवषय-संक्षेप, : ా ాంశం

सार-संक्षेप
Synthesis : सं लेषण : సం ల్ ష
ే ణం

Synthetic : संि ल ट : సం ల్ షట్ ైన

Systematic : यवि थत : పదధ్ పర్కారం

Systems analysis : पद्धित िव लेषण : పదధ్ ల్ ష

ే ణ

*****

पीछे 128 आगे

 अनुक्रमिणका
T

Tab folder : टै ब फो डर : టేబ్ ో లడ్ ర్

Table : सारणी, तािलका, पटल, मेज : పటిట్క, బలల్

Tableau : झांकी : దృశయ్ం

Tabular : सारणीबद्ध : పటిట్క

Tackle : सुलझाना, िनपटाना : ె ా సమసయ్ను

ా ించుట

Tact : युिक्त, चातुयर् : ఉ ాయం, లౌకయ్ం

Tactic : युिक्त ( यवहार) : మందకొ ి వూయ్హం

Tag : टै ग, न थी करना : ాడు కటట్ డం

Take over : कायर्भार लेना, अिधकार करना : ావ్యతత్ ం ేసుకొను

Talented : प्रितभासंप न, प्रितभाशाली : పర్ ావంతుడు

Tally : िमलान करना, मेल खाना, : జమా ఖరుచ్లు స ిచూచు

िगनती
Tampering : हे र-फेर करना, गड़बड़ करना, : ెడ ొటట్ డం, సవ ించటం

िबगाड़ना, तोड़ना
Tangible : मूतर् : సప్రశ్ య

Tanner : चमर्शोधक : చరమ్కారుడు

Tape : टे प, फीता : ా ా, కొ ే బ ద్ ీ

Tardiness : मंदी, िशिथलता, आल य : మందం

Tare : धारक, खाली भार : ెటట్ ెలు, ాయ్కింగు ెకక్లు

Target : ल य : లకష్య్ం

Tariff : प्रशु क, दरसूची : సుంకము

Tarnish : कलंक, मिलनता, : కళంకం, మచచ్

मिलन करना, दिू षत

Task force : कायर्दल : కారయ్ దళం

Taster : चखिनया : సవ్లప్క తవ్ము

ెపుప్ ాడు

Tax abatement : कर म कमी : పనున్ త గ్ ంి పు

Tax avoidance : कर पिरहार : పనున్ ఎగ ేత

(tax loophole)
Tax evasion : कर वंचन, कर‐चोरी : పనున్ ఎగ ేత

पीछे 129 आगे

 अनुक्रमिणका
Team spirit : टीम भावना, सहयोग भावना : జటుట్ సూఫ్ త్ ి

Team work : समूह कायर्, टीम वकर् : జటుట్ప

Tear gas : अ ु-गैस, आँसू गैस, िटयर गैस : ాషప్ ాయువు

Technical : तकनीकी, प्रिविधक, िशि पक, : ాంకే క ైన

पािरभािषक
Technical term : पािरभािषक श द, तकनीकी श द : ాంకే క పదం

Technique : तकनीक : ాంకే క పర్కర్ియ

Technocracy : प्रिविधज्ञ तंत्र, प्रौ योगिव तंत्र : ాంకే క పుణ ావ్మయ్ం

Technocrat : प्रिविधज्ञ, टे क्नोक्रैट, प्रौ योगिव : ాంకే క పుణుడు

Technology : प्रौ योिगकी : ాంకే క జాఞ్నం

Teller : गणक : లెకిక్ం ే ాడు

Temper : िमजाज, वभाव : సవ్ ావం

Temperamental : तुनकिमजाज : గర్హం

Tempo : गित : ేగం

Temporal : कािलक, ऐिहक (िविध) : లౌకిక, త ాక్ల

Temporary : अ थायी : ా ాక్ క

Tenable : मा य, तकर्संगत : పర్ ాద య ైన

Tenancity : ढ़ता, लगन : దృఢతవ్ం

Tenant : िकराएदार, का तकार : అ ద్ క

ె ి వుం ే ాడు

Tendency : झान, प्रविृ त : ైఖ ి, జాడ, ో రణి

Tender : िनिवदा, टडर : టెండర్

Tenement : िकराये का घर, वासगह

ृ , कोठरी : అ ద్ ె ఇలుల్

Tenet : िसद्धांत, कािमर्क िसद्धांत, : ి ధ్ ాంతం, యమం

कािमर्क िनयम
Tenure : अविध, िमयाद : పద కాలం

Term : पद, श द, अविध, समय : పదం, పద కాలం, షరతు

Termination : समाि त : సమా ిత్

Terminology : श दावली : పదసమూహం

Terms : िनबंधन : షరతులు, బంధనలు

Terms of trade : यापार की शत, यापार-ि थित : ాయ్ ార షరతులు

Territorial army : प्रादे िशक सेना : ార్ం య ైనయ్ం

Terror : आतंक : , భయం

पीछे 130 आगे

 अनुक्रमिणका
Tertiary : तत
ृ ीयक, ितगन
ु ा : తృ య

Tertiary industry : तत
ृ ीयक उ योग : తృ య ప ిశర్మ

Test : परीक्षण, परख, जाँच : ప ీకష్ణ, త ఖీ

Testament : वसीयतनामा, वसीयत : లు ామా

Testimonial : प्रमाणपत्र, प्रशंसापत्र : గయ్ ా పతర్ం

Text : पाठ, कलेवर, मजमून (पत्र) : ాఠయ్ం, ాచకం

Theme : िवषयव तु : షయం

Therapy : िचिक सा : కితస్

Thesis : शोध प्रबंध : ప ి ోధన ాయ్సం

Third party : तत
ृ ीय पक्ष, अ य पक्ष : మూడవ పకష్ం

Thoroughly : पूणत
र् या, सांगोपांग : ప ిపూరణ్ ము ా

Thrift : अ प यय, िमत यय, : త వయ్యం

िमत यियता
Throw out : अ वीकार करना, फकना : ి ి ేయుట

Thumping majority : भारी बहुमत, प्रचंड बहुमत : బర్ మ్ండ ైన ెజా ిటీ

Tie : बाँधना, गाँठ : కటుట్ట, ము ి

Tied loan : सशतर् कजर्, शतर्बद्ध ऋण : షరతుల ో కూ ిన ఋణం

Tier : तर, िटयर : వరుస, ణ

ేర్ ి

Tillage : जोत, जुताई : దునున్ట

Tilt : झुकाव : ో టు, గుగ్

Time limit : समय सीमा : ణ్ త

ీ కాలం

Time off : व पावकाश : సవ్లప్ ామం

Time overrun : समय लांघन : సమయం ం ో వు

Timed programme : िनयतकािलक कायर्क्रम : యతకాల కారయ్కర్మం

Tip/Tips : संकेत, बिख्शश : సంకేతం, బహుమ

Title of courtesy : मानाथर् उपािध : మ ాయ్ద ష్క

ి

Token : सांकेितक, टोकन : హన్ము, గురుత్

Token strike : सांकेितक हड़ताल : టోకెన్ స ెమ్

Tolerant : सिह णु, सहनशील : సహన

Tone : वर, सुर, लहजा : సవ్రం

Tonnage : टनमान, टनभार, टनधािरता : టనున్ ారం

Tool : औजार, उपकरण : ప ముటుట్

पीछे 131 आगे

 अनुक्रमिणका
Topmost : सव च : అతుయ్తత్ మ ైన

Topography : थलाकृित, भौगोिलक ि थित : ౌ ో క థ్ ి

Top priority : परम अग्रता : అతయ్ంత ార్ముఖయ్త

Top secret : परम गु त : అతయ్ంత ోపయ్త

Torture : यंत्रणा, यातना : యాతన

Tough : कड़ा, कठोर : క ిన ైన

Tourism : पयर्टन : పరయ్టన

Tournament : टूनार्मट, खेल प्रितयोिगता : ఆటల ో టీ

Tout : दलाल : ద ా ి

Trace : खोजना, पता लगाना, अनुरेखण : ెదకుట

Traction : कषर्ण, िखंचाव : ఈడుచ్ట, లాగుట

Trade : यापार, यवसाय : వరత్ కం

Trade union : िमक संघ : ార్ క సంఘం

Tradition : परं परा : సంపర్ ాయం

Traffic : यातायात : ర ద్ ీ

Tragedy : त्रासदी, द:ु खद घटना : దు:ఖపూ ిత సంఘటన

Trail : िनशान, पगडंडी, िच न : గురుత్, ాట, హన్ం

Trailer : अनय
ु ान : అను ా , వ ి

Trainer : प्रिशक्षक : కష్కుడు

Training : प्रिशक्षण : కష్ణ

Trait : लक्षण, िवशेषता : లకష్ణం, షట్ త

Traitor : दे शद्रोही, ग ार : ేశ ోర్ హి

Tranquility : शांित : ాం

Transaction : संचालन, लेन-दे न : వయ్వ రం, లా ా ే

Transcription : प्रितलेखन, अनुलेखन, िल यंकन : పయ్ంతరణం

Transfer : थानांतरण, अंतरण, ह तांतरण : బ ి , మారుప్,

Transhipment : यानांतरण : ాహ ాంతరణం

Transit : पारगमन, पारवहन, पिरवतर्न : ర ాణా

Translation : अनव
ु ाद : అను ాదం

Transliteration : िल यंतरण : పర్ లేఖనం

Transmission : ह तांतरण, प्रसारण, पारे षण : పర్ ారం

(डाक-तार)

पीछे 132 आगे

 अनुक्रमिणका
Transport : पिरवहन : ర ాణా

Transposition : उलटना, थानांतरण : మా ిప్ ి

Trap : फंदा, पाश, फँसाना : ఉచుచ్

Travelling allowance : यात्रा भ ता : యా ార్ భతయ్ం

Treachery : धोखा, बेईमानी, िव वासघात : సం, ావ్సఘాతకం

Treason : कपट, छल, राजद्रोह : కపటం, సం, ాజ ోర్ హం

Treasury : कोष, खजाना : ఖజా ా

Treat : उपचार करना, यवहार करना, : కితస్, పర్వ త్ ంి చు

मानना
Treaty : संिध : సం ి

Treaty of extradition : प्र यपर्ण संिध : పర ేశసుథ్ అపప్ ిం ే

సం ి

Trek : यात्रा, दग
ु म
र् यात्रा : కషట్ ైన పర్యాణం

Trend : प्रविृ त, झुकाव : ో రణి, పర్వృ త్

Trespass : अितचार, अितचार करना : తపుప్, ేరము

Trial : जाँच, परख, िवचारण : ప ీకష్, ోధన

Tribal welfare : जनजाित क याण : ఆ ి ా ి సం ేమం

Tribunal : अिधकरण, यायािधकरण : ధ ామ్సనము

Tribute : स मान, द्धांजिल : శర్ ధ్ ాంజ

Triennial : त्रैवािषर्क : ైర్ ా ష్క

ి

Trim : काट-छाँट करना : చకక్ ిదద్ ు, సవ ించు

Troop : टोली, सै यदल : ేన, దళం

Troupe : मंडली : మండ

Truce : युद्धिवराम संिध : యుదధ్ ామం

Trust : यास, ट्र ट, िव वास : టర్స్ట్, నమమ్కం

Trustee : यासी : టర్ ట్ ీ

Trustworthiness : िव वसनीयता : శవ్స యత

Tug of war : र साकशी : గుంజాటన

Tuition fee : िशक्षा शु क : ాయ్ సుంకం

Turpitude : अधमता, नीचता, भ्र टता : అధమం, చం

Tutelage : दे ख‐रे ख, संरक्षण : బా ోగులు, సంరకష్ణ

Twin : जुड़वाँ : కవలలు, ఇదద్ రు

पीछे 133 आगे

 अनुक्रमिणका

Twin sharing basis : िवभािगता आधार : ఇదద్ రు క ి పంచుకు ే

ధం ా

Type : टाइप, टं िकत/टाइप करना : టైపు/టైపు ేయుట

Typical : अनठ
ू ा, प्रा पी : షట్ , లకష్ణ

Typographical error : मुद्रण/टं कण की गलती : టై ో ర్ా ికలోల్పం

*****

पीछे 134 आगे

 अनुक्रमिणका
U

Ulterior : अनदे खा, गूढ़, गु त : గూఢ

Ultimate : अंितम, चरम : ఆఖ ి, వ ి

Ultimate cost : अंितम लागत : అం మ ధర

Ultimately : अंतत: : ఆఖ ి ా

Ultra vires : अिधकारातीत : అ ికారమునకు లోబడ

Unacceptable : अ वीकायर् : అం ీక ింపదగ

Unaided : सहायता रिहत : ఇతరుల స యం లేకుం ా

Unambiguous : प ट : సప్షట్ ైన

Unanimity : मतैक्य, सवर्स मित : ఏక ర్వ

ీ ైన

Unanimous : एकमत, सवर्स मत : ఏక ర్వ

ీ ం, అంద ి ఆ దం

Unassuming : आडंबरहीन, सीधा-सादा, सहज : సహజం ా, ాడంబరం

Unauthorised : अप्रािधकृत : అన ికా ికం ా

Unavoidable : अपिरहायर् : అ ారయ్ ైన

Unclaimed : िबना दावे का : ా ా లేకుం ా

Unclassified : अवगीर्कृत : వ గ్ క
ీ ింప

Unconfirmed : अपु ट : దృ క ించ

Unconstitutional : असंवैधािनक : ాజాయ్ంగబదద్ ం కా

Undated : गैर‐िदनांिकत : ా ీఖు లే

Under-age : यूनवय क, अ पवय क : నన్వయసుస్

Under consumption : कम उपभोग : తకుక్వ ా ాడటం

Under estimate : कम अनुमान : తకుక్వ అంచ ా

Underground : भूिमगत, भूगभर् : భూగరభ్ం

Underground way : भूिमगत रा ता, भूिमगत पथ : భూగరభ్ మారగ్ ం

Underlined : रे खांिकत : కిర్ంద ీత ీయబ ిన

Under-paid : अवद त : ె ల్ ంపు కిర్ంద

Under production : कम उ पादन : త గ్ న

ి ఉతప్ త్

Under reference : प्रसंगाधीन : సూచన కింద

Undersigned : अधोह ताक्षरी : కిర్ంద సంతకం ే ిన వయ్కిత్

Undesirable : अवांछनीय : అ ాంఛ య ైన

Undignified : अशोभनीय, अभद्र, मयार्दाहीन : అ ౌరవం ా

पीछे 135 आगे

 अनुक्रमिणका
Undisputed : िनिवर्वाद : ాదరహిత ైన

Undivided : अिवभािजत, अिवभक्त : భ ంచలే

Undoubtedly : िन संदेह : సస్ం ేహం ా

Undue : अनुिचत, अस यक : ిన

Undue delay : अनुिचत दे री : ిన ఆలసయ్ం

Unearth : पता लगाना, खोज िनकालना : తర్ వ్ యు

Uneconomical : अलाभकर : పర్ జనకరం కా

Uneven : असमतल, असमान : హెచుచ్తగుగ్లుగల,

అసమ ైన

Unexpected delay : अप्र यािशत िवलंब : అనుకో ఆలసయ్ం

Unexpired : असमा त : పూ త్ ి కా

Unfair : अनुिचत : అ ాయ్య ైన

Unfit : अयोग्य, अ व थ : అ గయ్, అ ా ోగయ్కర

Unforeseen charges : अ ट प्रभार : ఊహించ ఆ ోపణలు

Unicameral : एकसदनी : ఒకే ాసనసభ గల

Unification : एकीकरण : ఏకీకరణ

Unilateral : एकपक्षीय, इकतरफा : ఏక ప ీయ

Uninterrupted service : अिवि छ न सेवा, अिवरत सेवा : రంతర ైన ేవ

Union : िमक संघ, यूिनयन : ార్ క సంఘం,

Unionism : संघवाद : వయ్ ేక ాదం

Union territory : संघ रा य-क्षेत्र : కేందర్ ా త ార్ంతం

Unique : अनुपम, अपूवर् : ాటిలే , అపూరవ్ ైన

Unitary : एकल, संगिठत : ఏకకేందర్క, ఏకసంఖయ్

United : संयुक्त : స ైకయ్

Unity : एकता : ఐకయ్త

Universal : सावर्भौम, सावर्देिशक, सावर्जनीन : ారవ్ ర్క

Unjust : अधमीर्, अ यायपूण,र् अ यायी : అ ాయ్య ైన

Unlawful : िविधिव द्ध, गैर-कानन

ू ी : చటాట్ కి రుదధ్ ం ా

Unlimited : असीिमत : అప ి తం ా

Unlisted : असूचीगत : జా ాలోలే

Unloading : भार उतारना : బరువులు ించుట

Unnatural : अप्राकृितक, अ वाभािवक : కృ ర్మ ైన

पीछे 136 आगे

 अनुक्रमिणका
Unnecessary : अनाव यक : అవసరం లే

Unofficial : गैर-सरकारी, गैर‐शासकीय : అన ికా ిక

Unopposed : िनिवर्रोध : ఏక ర్వ

ీ ం ా

Unparliamentary : असंसदीय, अिश ट : మ ాయ్ద లే

Unprecedented : अभूतपूवर् : ఇంతకు పూరవ్ము

సంభ ంప

Unproductive : अनु पादक, िन फल : ఉ ాప్దకతలే ,

పర్ జనం లే

Unpunctual : लेटलतीफ, िवलंबी : స ైన్ సమయా న్ ాటించ

Unqualified : अयोग्य, अप्रितबंध, िबना शतर् : అరహ్త లే

Unrealizable sum : अप्रा य रािश, डूबी रािश : అ ాం త తత్ ం

Unsatisfactory : असंतोषजनक : అసంతృ ిత్ ా

Unskilled : अकुशल : ార్ ణయ్ం లే

Unsound mind : िवकृतिच त : థ్ ి తంలే మనసుస్

Unspecified : अिनिदर् ट : ధ్ ష
ి ట్ ం కా

Unstable : अि थर : లకడ లే

Unsuitable : अनुपयुक्त : ప కి ా

Untenable : असमथर्नीय : ధ్ ారణ ేయ లు కా

Untouchability : अ प ृ यता, छुआछूत : అసప్ృశయ్త, అంట ా తనం

Untrustworthy : अिव वसनीय : అ శవ్స య

Unwarranted : अनिधकृत, अकारण, अनपेिक्षत : అసమంజస ైన

Unwieldy : बोझल, दव
ु ह
र् : అ ెదద్ ైన

Upgrading : क्रमो नयन, उ नयन : థ్ ా ెంచడం

Uphold : पु ट करना, मयार्दा : సమ థ్ ంి చు,

बनाए रखना ఆ ించు

Upkeep : अनुरक्षण, रखरखाव : సంరకష్ణ

Uplift : उ थान : ఉదధ్ రణ

Uppermost : सव पिर : అ న్టికంటె ై నునన్

Up to date : अ यतन : అప్‐టు‐ ేట్

Upright : स चा, ईमानदार : జా గల

Upset : अ त य तता, गड़बड़ी : తలకిందులగు

Upward trend : ऊ वर्मुखी प्रविृ त : ెరుగుతునన్ ో రణి

पीछे 137 आगे

 अनुक्रमिणका

Urban : नगरीय, शहरी : పటట్ ణసంబంధ ైన

Urgent : तुरंत, अिवलंब, अ याव यक : ెను ెంట ే

Usage : प्रयोग, प्रचलन : పర్ గం

User : उपयोगकतार्, उपभोक्ता : ఉప ిం ే ాడు

Usual : आम, सामा य, प्राियक, : ామానయ్ ైన

यावहािरक
Usurp : दबा लेना, हड़पना : లాకొక్ను, అపహ ించు

Utilization : उपयोग : ఉప గము

*****

पीछे 138 आगे

 अनुक्रमिणका
V
Vacancy : िरक्त पद : ఖా ఉ ో య్గం

Vacation : अवकाश, िव ामवकाश : ార్మ కాలము

Vaccinate : टीका लगाना : టీకాలు ేయు

Vague : अ प ट, अिनि चत : సప్షట్ త లే

Vague idea : अ प ट िवचार : అసప్షట్ ైన ఆలోచన

Valedictory session : िवदाई सत्र, समापन सत्र : ో క్లు సభ

Valid : मा य, वैध : ెలల్ ుబాటు అ ేయ్

Valuable : मू यवान, बहुमू य : లు ైన

Valuer : मू यांकक : లువ కటేట్ వయ్కిత్

Vanity : घमंड : గరవ్ం

Variable : पिरवतर्नशील, पिरवतीर् : అ థ్ ర

ి ైన

Variance : अंतर, िभ नता : ే ా, నన్తవ్ము

Variety : िक म, प्रकार, िविवधता : ై ధయ్ం, రకం

Veracity : स चाई, स यवािदता : జం, జా

Verbal : मौिखक : మౌఖిక

Verbatim : प्रितश द, श दश : ఉనన్ ి ఉనన్టు

ల్

Verdict : िनणर्य, फैसला : రణ్ యం, రుప్

Vernacular : मातभ
ृ ाषा, दे शी भाषा, प्राकृत भाषा : మాతృ ాష, ేశ ాష

Version : अनुवाद, पाठांतर, भाषांतर, : అను ాదం, కథనం

पांतर
Versus : बनाम, िव द्ध : రుదధ్ ం ా, పర్ ా

Vest : िनिहत होना : ఉంచుట

Vet : पशुिचिक सक : ప వుల ాకట్ర్

Veto : प्रितबंध, िनषेधािधकार, वीटो : పర్ బంధకం, టో

Vetting : जाँच, पन
ु रीक्षण : త ఖీ, పున: ప ి లన

Via : बरा ता, वाया : దు ా, అటు ైపు

Viable : जीवनक्षम, यवहायर् : ఆచరణీయ

Via media : म यम मागर् : ియా ావ్ ా

Vibration : कंपन, िसहरन, पंदन : కంపనం, కద క

Vice : उप : ఉప

Vice versa : िवपरीत क्रम से, उ टे क्रम से : రుదద్ ం ా, వయ్ ేకం ా

पीछे 139 आगे

 अनुक्रमिणका
Vicinity : सामी य, िनकटता : స పంలో

Vicious atmosphere : दिू षत वातावरण : కలు ిత ా ావరణం

Vicious circle : द ु चक्र : షవృతత్ ం

Victimise : पिरपीिड़त करना, सताना : సము ేయు, స ా ంచు

View : ि ट, य : దృ ట్ ి, దృశయ్ం

Vigorous : जोरदार, कठोर : పర్బల, శకిత్ ా

Vigour : जोश, ताकत, ओज : బలము, శకిత్

Vindictive : प्रितशोधी : పగపటేట్, కకష్ ా ిం ే

Violate : उ लंघन, अितक्रमण करना : ఉలల్ ంఘించు, అ కర్ ంచు

Violence : िहंसा : హింస

Virtue : गुण, िवशेषता : గుణం, ేషణం

Visit : आगमन, भ्रमण, भट, मल

ु ाकात : సంద ిశ్ంచుట, కలుసుకొనుట

Visitors’ gallery : दशर्क दीघार्, वीिथ : దరశ్కుల ాయ్ల ీ

Visualise : दे खना, क पना करना, िदखाना : ఆలో ంచుట

Vital : जीवन का आधार, मह वपण

ू र् : కీలక ైన

Vitality : जीवन शिक्त : వనశకిత్, ేజము,

Vivid : सु प ट : సప్షట్ ం ా

Vocal : मख
ु र : సవ్రం

Vocational : यावसाियक : వృ త్ సంబంధ ైన

Void : खाली थान, िरक्त, शू यता : నయ్ం, నయ్త

Volume : मात्रा, पिरमाण, आयतन, : ాగం, ప ిమాణం

िज द, खंड
Voluntary : वैि छक, वत : సవ్చఛ్ంద

Vote : मत, वोट, मत/वोट दे ना : ఓటు ేయుట

Vote of thanks : ध यवाद ज्ञापन : ధనయ్ ా ాలు ెలుప్ట

Voting right : मतािधकार : ఓటు ే ే హకుక్

Vouched : प्रमािणत, संप्रमािणत : చుచ్ట

Vow : त, प्रितज्ञा : ఒటుట్, శపథం

Vulgar : अिश ट, अभद्र : అసభయ్, అ ల్ ల

Vulnerable section : दब
ु ल
र् वगर् (समाज के) : బలహీన వరగ్ ం

(of society)
*****

पीछे 140 आगे

 अनुक्रमिणका

Wage : वेतन, मजदरू ी, मजूरी : తం

Wage agreement : वेतन करार : ేతన ఒడంబ ిక

Wage board : वेतन बोडर् : ేతన మండ

Wage ceiling : वेतन पिरसीमा : ేత ాల గ ిషఠ్ ప ి

Wage earner : वेतन अजर्क : ేత ారజ్ కుడు

Wage floor : वेतन िन नसीमा : ేత ాల క షఠ్ ప ి

Wage fluctuation : वेतन घटबढ़ : ేత ాల హెచుచ్తగుగ్లు

Wage freeze : वेतन ि थरीकरण : ేత ాలను ిఠ్ రపరచుట

Wage policy : वेतन नीित : ేతన యమావ

Wage rate : वेतन दर : ేతన ధర

Waiting list : प्रतीक्षा-सच

ू ी : ే ఉనన్ ా ి జా ా

Waiting room : प्रतीक्षालय : ార్ం గ ి

Waiver : अिध याग : ప ితయ్ ంచు ాడు

Want : अभाव, कमी, आव यकता : కో ిక, లోటు, అవసరం

Warehouse : भंडार‐घर, माल गोदाम : ిడడ్ం ి, ో ాం

Warning : चेतावनी : హెచచ్ ిక

Warrant : वारं ट, अिधपत्र : అ ికారపతర్ం

Warranty : वारं टी, आ वि त : ారంటీ, పూ

Wastage : छीजन, बरबादी, यथर्, अप यय : తరుగు, నషట్ ం

Waste land : बंजर भूिम : బంజరు భూ

Watch and ward : पहरा व िनगरानी : కాపలా లేక ఘా

Watchdog : रखवाली कु ता, रक्षक कु ता : కాపలా కుకక్

Water cooler : जल प्रशीतक, वाटर कूलर : తల టి యంతర్ం

Water proof : बरसाती, जल रोधक : జల పర్ ో ి

Ways and means : अथ पाय : ఆరజ్ ో ాయాలు

Wear and tear : टूट-फूट : అరుగుదల

Weathering : अपक्षय : ై ిలయ్ం

Weedout : छँ टाई करना, िनराई करना : కలుపు

Weigtage : मह व, बल, भार : ార్ముఖయ్ం, ప ిగణన

Weigh bridge : धमर्काँटा, तुला चौकी : ధరమ్ కాటా, ార్సు

पीछे 141 आगे

 अनुक्रमिणका
Well behaved : िश ट : మం పర్వరత్ న

Well-paid : सुप्रद त : మం తము ొ ందునటిట్

Wharfage : घाट-भाड़ा : ేవు సుంకం

Whereabouts : ठौर-िठकाना, अता-पता : రు ామా, ఆ ాసం

Whip : सचेतक : కొర ా, గణ ాలకుడు

Whisper : कानाफूसी, कानाफूसी करना : గుసగుస, వదం

Whitewashing : सफेदी : ెలల్ సునన్ం ే యు

Wildlife : व यजीव : వనయ్ ార్ణి

Wilful : जानबूझकर : కా ాల , ె సుం ి

Window envelope : पतादशीर् िलफाफा : రు ామా కనప ే కవరు

Wipeout : िमटा दे ना : ె ి ి ేయుట

Wit : वाक् -पटुता : సమయసూఫ్ త్ ి,

చమ ాక్రము

Withdrawal : वापसी, प्र याहरण : ఉపసంహరణ

Withhold : रोक लेना : ఆ ి ఉంచుట

Witness : साक्षी : ా ి

Work culture : कायर् सं कृित : కారయ్ సంసక్ృ

Worker mobility : कामगार गितशीलता : కా ిమ్కుల ైతనయ్ం

Working : कायर्चालन, कायर्कारी, : ప ేయుచునన్

यावहािरक, कामचलाऊ
Working committee : कायर् सिमित : కారయ్ స

Working conditions : कामकाजी ि थित, कायर् ि थित : ప పర థ్ ితులు

Working hours : कायर्-समय, कायर् घंटे : ప గంటలు

Working rules : कायर्-िनयम : ప యమావ

Workload : कायर्भार : ప ారం

Work order : कायर् आदे श : ప కి సంబం ిం న ఆ ేశం

Workout : पूवार्कलन, कूतना : ాయ్యామం, ప ిణామం

Workshop : कायर्शाला, कमर्शाला, वकर्शॉप : కారయ్ ో ిఠ్

Work to rule : िनयमानुसार कायर् : బంధనల పర్కారం

ప ేయు

Workup : सहज बनाना : ాయ్ ి కారణములను

అ ేవ్ ించుట

पीछे 142 आगे

 अनुक्रमिणका

Worthy : गुणसंप न, योग्य : గయ్ ైన, త ిన

Writ : िरट : అ ిలేఖ

Write off : बट्टे खाते म डालना : రదుద్ ేయుట

Write up : आलेख : ాయ్సం

Writ petition : िरट यािचका : అ ిలేఖకోసం దరఖాసుత్

Wrongdoer : दोषकतार् : అకర్మము ే ిన ాడు

*****

पीछे 143 आगे

 अनुक्रमिणका

Xerox copy : जेरॉक्स प्रित, छायाप्रित : నకలు పర్

Xanthic : पीताभ, पांडुर : ా ింజరంగుగల

Xenia : अितिथ को िदया : అ థులకు ఇ ేచ్ బహుమ

जानेवाला उपहार
Xenial : आित य संबंधी, : అ థయ్మునకు సంబం ిం

मेहमानदारी संबंधी
Xenodochium : अितिथशाला, अितिथगह
ृ , : అ ి గృహం

मेहमानखाना
Xenophobia : अज्ञात-जन-भी , िवदे शी भीित, : ే య ా భయం

परातंिकत पु ष
Xero : शु क : షక్త

Xerophagy : फलाहार : ఫల రం

X-ray : एक्स-िकरण, एक्स-रे : ఎక్స్‐ ే

Xylem : दा तंत,ु का ठ तंतु : ారువు

Xystus : यायाम-मंडप, उ यान मागर् : ాయ్యామ ాల,

ఉ ాయ్న మారగ్ ం

*****

पीछे 144 आगे

 अनुक्रमिणका

Yard : याडर्, गज (एक पैमाना), प्रांगण : ముం ి , ెరడు, గజం

Yardstick : मानदं ड : సూతర్ము,పర్మాణము

Year : वषर्, साल : సంవతస్రం

Yearbook : वािषर्की : సంవతస్ర కారయ్కర్మాల పుసత్ కం

Yearly : वािषर्क, सालाना : సంవతస్ ా కి సంబం ిం

Yearn : उदास होना, िख न होना : కాం ించు, అ ే ించు

Year to year : वषर्‐दर‐वषर् : సంవతస్ ా కి

Yield : लि ध, उपज, पैदावार, : ఆ ాయం, ఫల ాయం

उ पादन प्राि त
Young : नौजवान, त ण, बाल : అనుభవం లే
నవయువకులు

Youth : युवा, यौवन : యువకులు,

యవవ్నంలో ఉనన్

Youth training scheme : युवा प्रिशक्षण योजना : యవవ్న కష్ణా పర్ణా క

*****

पीछे 145 आगे

 अनुक्रमिणका
Z

Zeal : जोश, उ साह : హు ారు, ఉ ాస్హం

Zenith : चरम सीमा : చరమదశ, ప ాకాషఠ్

Zero hour : शू य काल : నయ్ కాలం

Zero tax-paying capacity : शू य करादान-क्षमता : సునన్ పనున్ ె ల్ ం ే

ామారథ్ ం

Zigzag : टे ढ़ा-मेढ़ा : వంకర‐టింకర

Zonal : आंचिलक, जोनल : మండల సంబం ి,

ార్ం య

Zonal coordination : आंचिलक सम वय, : ార్ం య సహకారం

जोनल सम वय
Zonal office : आंचिलक कायार्लय : ార్ం య కా ాయ్లయం

Zone : अंचल, जोन : ార్ంతం, మండలం

Zoning : जोन बनाना : ార్ంతం థ్ ా ించుట

Zoo : िचिड़याघर : జంతు పర్దరశ్న ాల

Zoological Park प्रािण उ यान : వనయ్ ార్ణుల ారుక్

Zoological survey : प्रािण-सवक्षण : వనయ్ ార్ణుల స ేవ్

*****

पीछे 146 आगे

 अनुक्रमिणका
తత్ సంబంధ ైన పదములు

िव तीय श दावली
FINANCIAL TEMINOLOGY
Account : लेखा, खाता, िहसाब : ఖా ా, లెకక్

Accountal : लेखाकरण : లెకిక్ంపు

Accountant : लेखाकार : లెకక్లు ార్యు ాడు, గణకుడు

Account Head : लेखा शीषर् : లెకక్ల పదుద్

Accrue : जमा करना, प्रोद्भत

ू होना : జమ అగు, వృ ధ్ ి అగు, సమకూడు

Advance : अिग्रम, पेशगी : బయా ా, ముందు ా ె ల్ ంపు

Affidavit : शपथ पत्र : పర్మాణ పతర్ం

Agency : अिभकरण : పర్ ి సంసథ్ , ఏజె స్

Agent : अिभकतार् : పర్ ి, ఏజెంట్

Aggregate : कुल, सकल : తత్ ం, స ట్ ి

Allocate : बाँटना, आबंिटत करना : పంచుట

Allowance : भ ता : భతయ్ం

- City Allowance : नगर भ ता : పటట్ ణ భతయ్ం

- Compensatory Allowance : प्रितपूरक भ ता : ప ి రక భతయ్ం

- Conveyance Allowance : वाहन भ ता : ాహన భతయ్ం

- Dearness Allowance : महं गाई भ ता : కరువు భతయ్ం

- Extra Duty Allowance : अितिरक्त यूटी भ ता : ణ్ త

ీ సమయా కి ం ే ిన అ ిక
ప తత్ ం ె ల్ ం ే భతయ్ం

- Laundry allowance : धुलाई भ ता : ాక భతయ్ం

- Leave allowance : छुट्टी भ ता : ెలవు భతయ్ం

- Motor car allowance : कार भ ता : కారు భతయ్ం

- Outfit allowance : पिरधान भ ता : దుసుత్ల భతయ్ం

- Outstation Allowance : बिह: थान भ ता : బయటి పర్ ేశ భతయ్ం

- Overseas allowance : िवदे श भ ता, समुद्रपार भ ता : ే భతయ్ం

- Overtime Allowance : समयोपरी भ ता : అ ిక సమయ భతయ్ం

- Travelling Allowance : यात्रा भ ता : పర్యాణ భతయ్ం

- Washing Allowance : धुलाई भ ता : ాక భతయ్ం

पीछे 147 आगे

 अनुक्रमिणका

Amalgamation : एकीकरण, समामेलन : సం జనము, స ేమ్ళనము

Amount : रािश : తత్ ము, ెర ి

Annual Accounts : वािषर्क लेखा : ా ష్క

ి లెకక్లు

Appropriation Account : समायोजन लेखा, : కేటా ంపు ఖా ా,

िविनयोग लेखा గ ఖా ా

Assessment : कर िनधार्रण, मू य िनधार्रण : పనున్ లెకిక్ంపు

Assets : पिरसंपि तयाँ : ఆసుత్లు

Audit : लेखापरीक्षा : లెకక్ల త ఖీ

Audited Account : लेखापरीिक्षत लेखा : త ఖీ ేయబ ిన ఖా ా

Audit Fee : लेखापरीक्षा शु क : లెకక్ల త ఖీ రుసుము

Audit Objection : लेखा आपि त : లెకక్ల త ఖీకు సంబం ిం న

అభయ్ంతరం

Auditor : लेखापरीक्षक : లెకక్ల త ఖీ ారు, ఆ ిటర్

Audit Report : लेखापरीक्षा िरपोटर् : లెకక్ల త ఖీ ారు ేదన

Auditor General : महालेखापरीक्षक : ఆ ిటర్ జనరల్

Average : औसत : సగటు

Bad Debt : अशो य ॠण, डूबी रकम : ా బాకీ

Balance : शेष, बाकी : ి న, ేషం

Bank Charges : बक प्रभार : బాయ్ంకు ా జ్ ల

ీ ు

Bankruptcy : िदवािलयापन : ి ాలా

Bank draft : बक ड्रॉ ट : బాయ్ంకు ార్ ట్

Bank Guarantee : बक गारं टी : బాయ్ంకు జమానతు ఇచుచ్ పతర్ం

Banking transaction : बक कायर् संचालन : బాయ్ంకు లా ా ే లు

Basic Pay : मल
ू वेतन : మూల ేతనం

Bearer Cheque : वाहक चेक : బేరర్ ెకుక్

Bill of Entry : आगम पत्र : లుల్ న దు

Bill of exchange : िविनमय पत्र/हुंडी : మారకపు లుల్

Blank Cheque : कोरा चेक, िनरं क चेक : ఖా ెకుక్

Bonus : बोनस : బో నస్, అదనపు ె ల్ ంపు

Book of Accounts : खाता बही : ఖా ా పుసత్ కము

पीछे 148 आगे

 अनुक्रमिणका

Book Value : अंिकत मू य/खाता मू य : ము ిత

ర్ లువ, ఖా ా లువ

Budget : बजट : బ జ్ ెట్, ఆ ాయ వయ్యాల పటిట్క

Budget estimate : बजट प्राक्कलन : బ జ్ ెట్ అంచ ా

Budget grant : बजट अनुदान : బ జ్ ెట్ మం రు

Call to Account : िहसाब माँगना : లెకక్లు అడగటం

Call loan : शीघ्राविध कजर् : సవ్లాప్వ ి రుణం

Call money : शीघ्राविध द्र य : సవ్లాప్వ ి నగదు

Capital : पंज
ू ी, मल
ू धन : ెటట్ ుబ ి

Capital Account : पूंजीगत लेखा : ెటట్ ుబ ి ఖా ా

Capitation fee : प्रित यिक्त शु क : తలస ి పనున్ రుసుము,

కాయ్ ిటేషన్ లక్ం

Carried down : अधोनीत : ే చ్న లువ

Carried forward : अग्रेनीत : సుకు ాబ ిన

Carry out : पालन करना : పూ త్ ి ేయు, అమలు ేయు

Carry over : आगे ले जाना, अग्रनयन : గులు, ముందుకు సుకు ాబ ిన

Cash : नकद, रोकड़ : నగదు, డబుబ్

Cash book : रोकड़ बही : నగదు పుసత్ కము

Cash balance : रोकड़ शेष, रोकड़ बाकी : నగదు లవ్

Cash down : एकमु त नकद : ఏక తత్ నగదు,

Cash payment : नकद भुगतान : నగదు ె ల్ ంపు

Caution money : अवधान रािश, जमानती रािश : జమానతు తత్ ం, హెచచ్ ిక తత్ ం

Cess : उपकर : సుత్, కపప్ము, లల్ ర పనున్లు

- Education cess : िशक्षा उपकर : ాయ్ సుంకం

- Swachh Bharat cess : व छ भारत उपकर : సవ్చఛ్ ారత్ పనున్

- Krishi kalyan cess : कृिष क याण उपकर : వయ్వ ాయ కలాయ్ణ పనున్

- Infrastructure cess : बुिनयादी ढाँचा उपकर : అవ థ్ ాపన పనున్

Charges : प्रभार : ా జ్ ల
ీ ు

Challan : चालान : చలాన్

पीछे 149 आगे

 अनुक्रमिणका

Cheque : चेक : ెకుక్

- Back dated Cheque : पूवर् िदनांिकत चेक : గ ి న ా ీఖు ేయబ ిన ెకుక్

- Post dated Cheque : उ तर िदनांिकत चेक : ాబో ే ా ీఖు ేయబ ిన ెకుక్

Concession : छूट, िरयायत : ా , న ంపు

Concurrence : सहमित : అం ీకారం

Credit : उधार, साख, क्रेिडट : అపుప్, పరప , ావ్సం

Credit Note : जमा पत्र : పరప పతర్ం

Creditor : लेनदार, ॠणदाता : రుణ ాత, అ ిప్ ేచ్ వయ్కిత్

Damages : नुकसान, क्षित, हजार्ना : నషట్ ప ి రం, ేయు

Debenture : िडबचर : ఋణపతర్ం, చనం, ిబెంచరు

Dealings : लेन-दे न : లా ా ే లు, వయ్వ ాలు,

ఇ చ్పుచుచ్కోవటం

Debit : नामे डालना, जमा : జమ, ఖరుచ్, అపుప్

Debit Advice : नामे डालने की सूचना : ె ట్ సల

Debit balance : नामे शेष : గులు జమ

Deduction : कटौती, घटाना : ి ేత, కోత, త గ్ ంి పు

Deed : िवलेख : ద త్ ా ే , పతర్ం

Deface : िटकट पर मुहर लगाना : ో సట్ ల్ టికెట్ ై ముదర్ ేయుట

Defalcation : गबन : దర్ ాయ్పహరణ, లోటు, కొరత

Default : बकाया : బాకీ

Defaulter : बकायादार : బాకీ ారుడు

Deferred Payment : आ थिगत भुगतान : ఆ ి ఉం న, ా ా ే ిన ె ల్ ంపు

Deficit budget : घाटे की बजट : లోటు బ జ్ ెట్

Defunct : िनि क्रय : కిర్యా నయ్, కిర్యా రహిత,

Demand : अिभयाचना, माँग : ిమాండ్, కొను ోలు శకిత్ క ిన ి ాకీ

Demurrage : िवलंब शु क : సరుకు అం ించటంలో జ ి ిన

ఆల ాయ్ కి ాను వసూలు ే ే
రుసుము

Disbursement : संिवतरण, आबंटन : సమాన పం ిణీ

Discount : बट्टा : ె ల్ ంచ వల ిన తత్ ంలో త గ్ ింపు

पीछे 150 आगे

 अनुक्रमिणका

Dishonour (a cheque) : (चेक) अ वीकार करना : ెకుక్ ాకరణ

Dividend : लाभांश : లాభములో వంతు

Due : दे य : బాకీ, ఋణం, ె ల్ ంచవల ిన

Duty : शु क, चंग
ु ी : పనున్, సుంకము

- Custom duty & Octroi : सीमा शु क व चुंगी शु क : స ిహదుద్ పనున్ మ ియు ర ాణా
పనున్

- Excise duty : उ पाद शु क : సవ్ ే ఉతప్తు

త్ ల ద సుంకం

- Anti dumping duty : प्रितपाटन शु क : ిగుమ ోధక సుంకం

- Stamp duty : टांप शु क : ట్ ాంపు పనున్, ము ార్ లక్ం

Earnest Money : अिग्रम धन, बयाना रािश : బయా ా ొ ముమ్,

ముందు ా ె ల్ ం ే ైకం

Emoluments : पिरलि धयाँ : భ ాయ్లు, పర్ ఫలం

Endorse : बेचान करना : ఆ ిం సంతకం ేయు

Entry : प्रिवि ट : న దు

Errata : शुिद्धपत्र : త ొ ప్పుప్ల పటిట్క

Estimate : आकलन, अनुमान : అంచ ా

Excess : अित, अिधकता : అ , అ ికం, ఎకుక్వ

Exchange : िविनमय : మారకము, మయం

Face value : अंिकत मू य : ము ిత

ర్ లువ

Fare : िकराया, भाड़ा : అ ద్ ె, కి ా

Fee (tuition) : िशक्षा शु क : రుసుము, ీ

- Registration fees : पंजीकरण शु क : ి ట్ ేష

ర్ న్ ా జ్ ీలు

Festival advance : योहार अिग्रम : పండుగ బయా ా

Figures : आंकड़े : అంకెలు

Final withdraw : अंितम िनकासी : ఆఖ ి ఉపసంహరణ

Finance : िव त, पया लगाना : తత్ ము, దర్వయ్ స యం

Finance act : िव त अिधिनयम : ఆ థ్ క

ి ాసనం

Finance bill : िव त िवधेयक : ఆ థ్ క

ి లుల్

Financed : िव तपोिषत : ఆ థ్ క
ి ం ా ో ింపబ ే

Financial : िव तीय : తత్ సంబంధ ైన

पीछे 151 आगे

 अनुक्रमिणका
Financial administration : िव तीय प्रशासन : తత్ రవ్హణ

- assistance : िव तीय सहायता : ఆ థ్ క

ి స యం

- certificate : िव तीय प्रमाणपत्र : ఆ థ్ క

ి ధుర్వపతర్ం

- concurrence : िव तीय सहमित : తత్ అం ీకారం

- crisis : िव तीय संकट : ఆ థ్ క

ి సం ోభం

- findings : िव तीय िन कषर् : ఆ థ్ క

ి రణ్ యాలు

- legislation : िव त िवधान : తత్ ాసనం

- obligation : िव तीय दािय व : ఆ థ్ క

ి రబ్ంధము

- provisions : िव तीय प्रावधान : ఆ థ్ క

ి వయ్వసథ్ లు

- review : िव तीय समीक्षा : ఆ థ్ క

ి స కష్

- sanction : िव तीय सं वीकृित, : ఆ థ్ క

ి ఆ దం

िव तीय मंजरू ी
- statement : िव तीय िववरण : ఆ థ్ క
ి వరణ, ఆ థ్ క
ి ే ిక

- system : िव तीय पद्धित : ఆ థ్ క

ి పర్ణా క

- year : िव त वषर् : ఆ థ్ క
ి సంవతస్రం

Financier : िव तपोषक : ెటట్ ుబ ి ారు

Fine : जुमार्ना : జ ిమా ా

Fiscal : राजकोषीय, िव तीय : ి , తత్

ఆ థ్ క

Fixation (pay) : वेतन िनयतन : ేతన థ్ ి ీకరణ

Foreign Exchange : िवदे शी मुद्रा : ే మారకం

Forgery : जालसाजी : సం

Freight : माल भाड़ा : ర ాణా సుంకం

- paid : िदया गया भाड़ा : ె ల్ ం న ర ాణా సుంకం

- to be paid : दे य भाड़ा : ె ల్ ంచవల ిన ర ాణా సుంకం

Fresh Receipt : नई आवती : కొతత్ ర ీదు

Fund : िनिध : ి, మూలధనము

- benevolent fund : िहतकारी िनिध : ాతృ ావ్ కై ఏ ాప్టు

ేయబ ిన మాలధనం

- provident fund : भिव य िनिध : భ షయ్ ి

Govt. provident fund : सरकारी भिव य िनिध : పర్భుతవ్ భ షయ్ ి

Govt. Securities : सरकारी प्रितभिू तयाँ : పర్భుతవ్ పతర్ములు

पीछे 152 आगे

 अनुक्रमिणका

Grant : अनुदान : మం రు ే యు

- Preliminary grant : प्रारं िभक अनुदान : ార్ధ క మం రు

- Recurring grant : आवतीर् अनुदान : పున ావృత మం రు

- Supplementary grant : परू क अनद

ु ान : అనుషం ిక మం రు

Grant in aid : सहायता अनुदान : ఆ థ్ క

ి స యం, స య ి

Major head : मुख्य शीषर् : ముఖయ్ ైన పదుద్

Malafides : कदाशय : అను త, అబదద్

Marginal adjustment : उपांितक समायोजन : ఉ ాంత సరుద్బాటు, ప ి త

సరుద్బాటు

Minimum : कम से कम, यूनतम : తకుక్వలో తకుక్వ

Misappropriation : दिु वर्िनयोग : దురుప గం

Miscellaneous : िविवध : ధ, లల్ ర

Mortgage : िगरवी, बंधक : ాకటుట్, కుదవ

Mortgager : बंधक रखनेवाला : ాకటుట్ ెటట్ ిన ాడు, కుదవ

ెటట్ ిన ాడు

Paid up capital : प्रद त पंज

ू ी : ె ల్ ంపబ ిన మూలధనం

Pay : वेतन : ేతనము, తము

Pay bill : वेतन िबल : ేతన పతర్ం

Payable : दे य : ె ల్ ంచవల ిన ి

Payee : आदाता : గర్హీత, ీవ్కరత్

Payer : भुगतानकतार् : ె ల్ ం ేవయ్కిత్, ఇచుచ్ వయ్కిత్

Pecuniary : धन संबंधी : ధన సంబంధ ైన

Penalty : अथर् द ड : జ ిమా ా

Pension : पशन : ింఛను

Pensionable : पशन योग्य : ింఛ వవ్ద ిన

Pensionary charges : पशन संबंधी प्रभार : ింఛనుకు సంబం ిం న ఖరుచ్లు

Pensioner : पशन भोगी : ింఛను ారు

Per annum : सालाना, वािषर्क : ి , సంవతస్ర

ా ష్క

Percent : प्रितशत : ాతం

Piece wages : खुदरा मजदरू ी : ిటైల్ కూ , లల్ ర ాయ్ ా ి తం

Premium : िक त, प्रीिमयम : ీర్ యము, ా ా

पीछे 153 आगे

 अनुक्रमिणका

Promissory Note : वचन पत्र, क्का : ా ద్ ాన పతర్ం, ార్ స ీ ోటు

Property : संपि त : సంపద

Proxy : परोक्षी : పర్ ి, బ ి ారు

Rate : दर : ేటు, ధర

Rate card : दर पत्र, रे ट काडर् : ేటును సూ ం ే పతర్ము

Rate contract : दर संिवदा : ధర ఒడంబ ిక

Rate list : दर सूची : ధరల పటిట్క

Rate of charge : प्रभार दर : ా జ్ ల

ీ ేటు

Rate of interest : याज दर : వ ీడ్ ేటు

Rate of taxation : कराधान दर : పనున్ వసూలు ధర

Rate payer : पौर करदाता : ౌర ేవల ారథ్ ం

ె ల్ ం ే ధర

Rate of reduction : छूट की दर : న ంపు ధర,

త గ్ ంి పు ేటు

Rate structure : दर संरचना : ధరల ఏ ాప్టు

Rating : दर िनधार्रण : ధరల రణ్ యం

Ratio : अनप
ु ात : షప్ త్ , అను ాతం

Real earning : वा तिवक कमाई : అసలు సం ాదన

Real income : वा तिवक आय : అసలు ఆ ాయం,

అసలు ాబ ి

Real investment : वा तिवक िनवेश : జ ైన ెటట్ ుబ ి

Realisation : वसूली, उगाही : అమమ్కం ావ్ ా ల ం న ఆ ాయం

Rebate : छूट, घटौती : న ంపు, త గ్ ంి పు

Receipt book : रसीद बही : ర ీదు పుసత్ కం

Receipt voucher : प्राि त वाउचर : ొ ం ిన ర ీదు (ఆ ారపతర్ం)

Reconciliation of accounts : लेखा‐समाधान : సరుద్బాటు ేయబ ిన లెకక్లు

Recoup : प्रितपिू तर् करना : ి ి ొ ందడం, నషట్ ప ి రము ొ ందు

Recoupment : प्रितपूितर् : నషట్ ప ి రము ొ ందటం

Recover : वसूल करना : వసూలు ేయటం

Recoverable : वसल
ू ी योग्य : వసూలు ేయద ిన

पीछे 154 आगे

 अनुक्रमिणका

Recovery : वसूली : వసూలు

Recovery of dues : दे य की वसूली : బకా ల వసూలు

Recovery of loss : नुकसान की वसूली : నషట్ మును పూ ించుట

Recurring : आवतीर् : ి , ఆవరత్ , పున ావృత

పర్ ాయ్వ త్ క

- Charge : आवतीर् प्रभार : పున ావృత ా జ్ ల

ీ ు

- Deposit : आवतीर् जमा : పున ావృత జమ, పున ావృత

ి ా ట్, పర్ ాయ్వ త్ క
ి ేపము

- Expenditure : आवतीर् यय : ఆవృత వయ్యం

- Grant : आवतीर् अनद

ु ान : ఆవృత మం రు

Redeem : छुड़ाना, मोचन : ి ించటం

Redemption : छुड़ाना, मोचन : ి ించటం

- of debt : ऋण मोचन : ఋణము రచ్టం

ఋణము ె ల్ ంచటం

- of mortgage : बंधक मोचन : తనఖా ెటట్ న

ి ా ి ించటం

Reduction : कमी : కోత, లోటు, తకుక్వ,

త గ్ ంి చటం

Reimburse : प्रितपूितर् करना : ి ి ె ల్ ంచు, ాపసు ేయు

Reimbursement benefits : प्रितपिू तर् लाभ : ి ి ె ల్ ంచటం ావ్ ా ల ం ే లాభం

Retroactive pay : पूवर् यापी वेतन, भूतलक्षी वेतन : బకా ేతనం

Return : प्रितलाभ : ల ధ్

Salaried : वेतनभोगी, वैतिनक : ేతనం ొ ం ే

Salaried class : वेतनभोगी वगर् : ేతనం సుకొ ే సమూహం

Salary : वेतन : ేతనం, తం

- Cheque : वेतन चेक : ేతన ెకుక్

- Deductions : वेतन कटौितयाँ : ేతన కోత

- Differential : वेतन िवभेद : ేతనములో ే ా

- Review : वेतन समीक्षा : ేతన స కష్

- Structure : वेतन संरचना : ేతన ామ్ణం

पीछे 155 आगे

 अनुक्रमिणका

Sale : िवक्रय, िबक्री : అమమ్కం

- Account : िवक्रय लेखा, िबक्री लेखा : అమమ్కాలకు సంబం ిం న ఖా ా

- Deed : िबक्री नामा, िवक्रय िवलेख : అమమ్కాల ఒపప్ందం

- Letter : िवक्रय पत्र : అమమ్కపు పతర్ం

- Proceeds : िवक्रयागम : అమమ్కాలు

Sales Analysis : िबक्री िव लेषण : అమమ్కాల ల్ ేషణ

- Department : िबक्री िवभाग : అమమ్కాల ాఖ

- Promotion : िबक्री संवधर्न : అమమ్కాల ెరుగుదల

- Value : िबक्री मू य : అమమ్కాల లువ

Saving : बचत : ొ దుపు

- Account : बचत लेखा : ొ దుపు ఖా ా

- Bank : बचत बक : ొ దుపు బాయ్ంకు

- Scheme : बचत योजना : ొ దుపు పథకం

Scale of pay : वेतनमान : ేతన ేర్ణి

Surcharge : अिधभार, अिधशु क : అదనపు సుంకం

Tangible asset : मूतर् पिरसंपि त : చర ఆసుత్లు

Tax : कर : పనున్

- Capital gains tax : पँज

ू ी लाभ कर, : మూలధన ాబ ి ై పనున్

पँज
ू ीगत अिभलाभ कर
- Central sales tax : कद्रीय िबक्री कर : కేందర్ పర్భుతవ్ అమమ్కపు పనున్

- Corporate tax : िनगम कर : ఏకీకృత పనున్

- Dividend distribution tax : लाभांश िवतरण कर : లా ాంశ పం ిణీ ై పనున్

- Entertainment tax : मनोरं जन कर : ోదపు పనున్

- Entry tax : प्रवेश कर : పర్ ేశ పనున్

- Gift tax : उपहार कर : బహుమ పనున్

- Goods & services tax : उ पाद व सेवा कर : వసుత్వులు మ ియు ే ా పనున్

- Income tax : आयकर : ఆ ాయ పనున్

- Municipal tax : नगरपािलका कर : నగర ా క పనున్

- Perquisite tax : द तूरी कर, అదనపు భతయ్ం ై పనున్

अितिरक्त उपाजर्न कर

पीछे 156 आगे

 अनुक्रमिणका

- Professional tax : यावसाियक कर : వృ త్ పనున్

- Property tax : संपि त कर : ఆ ిత్ పనున్

- Sales tax : िबक्री कर : అమమ్కపు పనున్

- Securities transaction tax : प्रितभिू त लेन‐दे न कर : పూ కతు

త్ సంబం ిత లా ా ే ల ై
పనున్

- Service tax : सेवा कर : ే ా పనున్

- Toll tax : पथकर, टोल कर, राहदारी : టోల్ టాయ్క్స్, ా ి పనున్

- Transfer tax : ह तांतरण कर : బ ి పనున్

- Value added tax : मू यविधर्त कर : లువ ఆ ా ిత పనున్

- Wealth tax : संपदा कर : సంపద పనున్

Tax Abatement : कर म कमी : పనున్ త గ్ ంి పు

- Adjustments : कर समायोजन : పనున్ సరుద్బాటు

- Assessment : कर िनधार्रण : పనున్ అంచ ా, పనున్ ధ్ ారణ

- Avoidance : कर पिरहार : పనున్ ఎగ ేత

- Consultant : कर परामशीर् : పనున్ సల ారు

- Declaration : कर घोषणा : పనున్ పర్కటన

- Deducted at source : ोत पर कर कटौती : ఆ ాయము ై పనున్ కోత

- Deductions : कर कटौती : పనున్ కోత

- Evasion : कर वंचन : పనున్ ఎగ ేత

- Exemption : कर छूट : పనున్ న ంపు

- Free : करमुक्त : పనున్ న ంపు

- Payer : करदाता : పనున్ ె ల్ ం ే వయ్కిత్

- Rebate : कर घटौती : పనున్ త గ్ ంి పు, పనున్ ిబేట్

- Return : कर िववरणी : పనున్ ాబ ి

- Schedule : कर अनुसूची : పనున్ ెడూయ్ల్, పనున్

ె ల్ ంపుకు సంబం ిం న పటిట్క

Taxable : कर योग्य : పనున్ ె ల్ ంచద ిన

- Income : कर योग्य आय : పనున్ ె ల్ ంచద ిన ఆ ాయం

Taxation : कराधान : పనున్ ించుట

Undetermined value : अिनधार्िरत मू य : అ ద్ ే త లువ

Undisbursed loan : असंिवतिरत ऋण : పం ిణీ ేయబడ ఋణము

पीछे 157 आगे

 अनुक्रमिणका

Unearned income : अनिजर्त आय : అ ా జ్ త

ి ఆ ాయం

Uneconomical : अलाभकर : వృ ాయగు

Unforeseen charges : अ ट प्रभार : ఊహించ ా జ్ ల

ీ ు

Unified scale : एकीकृत वेतनमान : సమాన ేతన ణ

ేర్ ి

Unpaid : अद त : ె ల్ ంచ

Unsecured loan : असंरिक्षत ऋण, अप्रितभूत कजर् : పూ కతు

త్ లే ఋణం

Value : मू य : లువ

Valuer : मू यांकक : ెల కటేట్ ాడు, లువ కటేట్ ాడు,

Variable capital : पिरवतीर् पँज

ू ी : అ థ్ ర
ి ెటట్ ుబ ి

Vote on account : लेखानद

ु ान : ా ాక్ క వయ్యా న్ సమ థ్ ిం ే ఓటు

Wage : वेतन : ేతనం, తం

- Administration : वेतन प्रशासन : ేతన రవ్హణ

- Agreement : वेतन करार : ేతన ఒడంబ ిక

- Board : वेतन बोडर् : ేతన సంఘం

- Ceiling : वेतन पिरसीमा : ేతన ప ి

- Differential : वेतन िवभेद : ేతనములో ే ాలు

- Earner : वेतन अजर्क : ేతన సం ాదనపరుడు

- Floor : वेतन िन नसीमा : ార్రంభ ేతన థ్ ా

- Fluctuation : वेतन घटबढ़ : ేతనములో హెచుచ్తగుగ్లు

- Formula : वेतन सूत्र : ేతన ధ్ ారణ పదధ్ , ేతన ి ధ్ ాంతం

- Incentive : वेतन प्रो साहन : ేతన ో ర్ ాస్హకం

- Levels : वेतन तर : ేతన థ్ ా

- Payment : वेतन भुगतान : ేతన ె ల్ ంపు

- Policy : वेतन नीित : ేతన

- Rate : वेतन दर : ేతన ేటు

- Regulation : वेतन िनयमन : ేతన యంతర్ణ

- Review : वेतन समीक्षा : ేతన స కష్

*****

पीछे 158 आगे

 अनुक्रमिणका
ప ి ాలన సంబంధ పదబం ాలు

प्रशासिनक अिभ यिक्तयाँ

ADMINISTRATIVE EXPRESSIONS

Above given : ऊपर सूिचत, ऊपर िदया हुआ : ైన ఇవవ్బ ిన

Above mentioned : ऊपर सूिचत, उि लिखत : ైన సూ ంపబ ిన

Above said : उपरोक्त, उपयुक्

र् त : ైన ెపప్బ ిన
A brief note is placed below
: संिक्ष त नोट नीचे िदया गया है
సం ిపత్ సూచన కిర్ంద ఇవవ్బ ిన ి
A brief summary of the case is placed below
: मामले का सारांश नीचे प्र तुत है
షయా కి సంబం ిం న ా ాంశం కిర్ంద ఇవవ్బ ిన ి

Acceded to : वीकार िकया गया : అం ీక ించ బ ిన ి

Acceptable proposal : वीकायर् प्र ताव : అం ీక ించద ిన పర్ ాదన

Acceptance in principal : सैद्धांितक वीकृित

ి ధ్ ాంతపరము ా అం ీక ించబ ిన ి

Acceptance is awaited : वीकृित की प्रतीक्षा है

అం ీకారమునకై ే యుండుట

Accepted for payment : भुगतान हे तु वीकृत : ె ల్ ంపు ీవ్క ింపబ ిన ి

Accepted on trial basis : परीक्षण के आधार पर वीकृत

ప ి లన ఆ ారం ా అం ీక ింపబ ిన ి

Access, to have : पहुँच होना, उपयोग की सुिवधा

పర్ ే ం ే, ఉప ిం ే అవకాశము క ియుండు
Accord approval/sanction to...
: कृपया .... को अनम
ु ोिदत/मंजरू कर
........ ను దయ ే ి ఆ ించగలరు/అనుమ ఇవవ్గలరు

Accordingly : तदनुसार : అనుగుణం ా

According to the rules in vogue
: लागू िनयम के अनुसार
ాడుకలో ఉనన్ యమాలనుగుణం ా

According to : के अनुसार : అనుగుణం ా

According to convenience : सुिवधानुसार : లును బటిట్/ ౌకరయ్మును బటిట్

According to order : आदे शानुसार, क्रमानुसार

ఆ ే ాను ారము, కర్మాను ారము

पीछे 159 आगे

 अनुक्रमिणका

According to rule : िनयमानुसार : యమాలకనుకూలం ా

According to seniority : वरीयतानुसार : జేయ్ ఠ్ ాను ారము ా

Accountancy expenses : लेखािविध यय : గణాంకపు ఖరుచ్లు

Accumulated balance : संिचत शेष : స కృత గులు

Acknowledgement has already been sent
: पावती भेजी जा चक
ु ी है : పర్తుయ్తత్ రము పం ి ేయబ ిన ి
Acknowledgement is awaited
: पावती की प्रतीक्षा है
పర్తుయ్తత్ రమునకై ఎదురుచూసూ
త్ ...
Acknowledgement of receipt
: प्राि त सच
ू ना : పర్తుయ్తత్ రపు ర ీదు

Acknowledge receipt : पावती द, प्राि त सूचना द : బదులు ఇవవ్గలరు

Acting in good faith : सद्भाव से कायर् करते हुए : మం ఉ ద్ శ

ే య్ము ో ప ేసత్ ూ

Acting in official capacity : पद की है िसयत से कायर् करते हुए : ా ికా ికం ా ప ేసత్ ూ

Action at once please : कृपया फौरन कारर् वाई कर : తకష్ణ ేప ేయగలరు

Action has already been taken
: कारर् वाई की जा चुकी है
ప ేయబ ిన ి, చరయ్ సుకోబ ిన ి
Action has not yet been initiated
: कारर् वाई अभी शु नहीं की गयी है : ఇంకా ప ార్రం ంచ బడలేదు.
Action is required to be taken early
: शीघ्र कारर् वाई अपेिक्षत है : తవ్ర ా ప ేయవల ి ఉనన్ ి

Action is underway : कारर् वाई की जा रही है : ప ేయబడుతూనన్ ి.

Action may be taken accordingly
: तदनस
ु ार कारवाई की जाए : తదనుగుణం ా ప ేయగలరు
Action may be taken as proposed
: यथा प्र तािवत कारर् वाई की जाए
పర్ ా ింపబ ిన ధం ా ప ేయగలరు

Act/acceptance of honour : मानाथर् वीकृित : ౌరవపూరవ్క అం ీకారం

Act of misconduct : कदाचार : దుష ర్వరత్ న, ెడు నడవ ిక

Action proposed to be taken
: प्र तािवत कारर् वाई की जाय
పర్ ా ింపబ ిన ప ేయగలరు

Adequate reasons : पयार् त कारण : త ిన కారణం

Administrative approval may be obtained
: प्रशासिनक अनम
ु ोदन प्रा त िकया जाय
ప ి ాల ా సంబం ిత అనుమ ొ ందగలరు

पीछे 160 आगे

 अनुक्रमिणका

Admission with permission: अनुमित सिहत प्रवेश : అనుమ ో పర్ ేశం

Advance arrangements are necessary
: अिग्रम यव था आव यक है
ముందసుత్ ఏ ాప్టు
ల్ ేయా స్న అవసరం ఉం ి.

Advance copy : अिग्रम प्रित : ముందు పర్

Adverse comments : प्रितकूल िट पणी : పర్ కూల ాయ్ఖాయ్నం

Advice awaited : सलाह की प्रतीक्षा : సల కొరకు ఎదురుచూసూ

త్

Advise accordingly : तदनुसार सलाह द : అనుగుణం ా సల ఇవవ్ం ి

Advise against : के प्रित चेताना : …… పటల్ హెచచ్ ిసత్ ూ

Advise further development
: आगे की प्रगित से अवगत कराएं
ేయబో ేప గూ ిచ్ సల ఇవవ్ం ి
After adequate consideration
: समुिचत िवचार के बाद : త ిన ప ి లన త ావ్త

After consultation with : ….से परामशर् के प चात : ... ో సంపర్ ిం న త ావ్త

After discussion : िवचार‐िवमशर् के बाद : చరచ్ల త ావ్త

After perusal : दे ख लेने के बाद, अवलोकन प चात

చూ న తరు ాత, ప ి ం న తరు ాత

Against public interest : लोकिहत के िव द्ध : పర్జా ట్ ా కి రుదధ్ ం ా

Agenda is sent herewith : कायर्सच

ू ी एत वारा भेजी जा रही है
ీ ో సమా ేశ కారయ్కర్మ పటిట్కను పంప బడుచునన్ ి.

Age of superannuation : सेवािनविृ त की आयु : పద రమణ వయసుస్

Agreed to : सहमित है : అం ీక ించబ ిన ి

A list is placed below : सच

ू ी नीचे दी गयी है : జా ా కిర్ంద ఇవవ్బ ిన ి
A list of cases disposed of is placed below
: िनपटाए गए मामल की सच ू ी नीचे दी गयी है
ప ిషక్ ించబ ిన కేసుల జా ా కిర్ంద ఇవవ్బ ిన ి

All concerned should note : संबद्ध सभी यिक्त नोट कर

సంబం ిం న ారందరూ గమ ంచగలరు

Alphabetical list : वणर्क्रम सूची : వరణ్ కర్మ పటిట్క

A matter of extreme urgency
: अ यंत आव यक मामला : ాలా ముఖయ్ ైన షయం

Amendment of rules : िनयम का संशोधन, िनयम संशोधन

యమాల సవరణ

Amounting to : की मात्रा, समतु य होना : తత్ ం.., ...కి సమానము ా

पीछे 161 आगे

 अनुक्रमिणका

Apart from this : इसके अलावा, इससे इतर : ీ ో ాటు, ఇ ి కాకుం ా

Appear for interview : साक्षा कार के िलए उपि थत ह : మౌఖిక ప ీకష్కు జరు కం ి

Appended herewith : इसके साथ लगा हुआ : ీ ో ాటు ే ిచ్న

Applicable to : ...... पर लागू है

... నకై వ త్ ంి చును/అమలు అగును
Application has not been made in proper form
: आवेदन उिचत प म नहीं िदया गया
దరఖాసుత్ను త ిన ధం ా ంపలేదు

Apply to : आवेदन दे ना, अजीर् दे ना, लागू होना

దరఖాసుత్ ఇవవ్డం/అమలు అవడం

Approval may be accorded : अनम

ु ोदन प्रदान कर िदया जाए : ఆ ించగలరు

Approved as proposed : यथाप्र ताव अनुमोिदत

పర్ ా ిం నటుల్ ఆ ించడ ైన ి
Arrangements are being made to ensure timely submission of report :
िरपोटर् समय पर प्र तुत करने की यव था की जा रही है
ే ికను సమయా కి సమ ిప్ంచ ా కై ఏ ాప్టు
ల్ జరుగుచునన్

As above : यथोपिर, जैसा ऊपर िदया गया है : ై ధం ా/ ైన ె ిప్న ధం ా

As against : के मक
ु ाबले, के िनिम त, की तुलना म
ీ కి రుదధ్ ం ా

As already pointed out : जैसा िक पहले बताया जा चुका है : ముందు ా ెపప్బ ిన పర్కారం

As a matter of fact : यथाथर्तः, व तुतः : ాసత్ ా కి

As a matter of right : अिधकार के प म, सािधकार : అ ికా ికం ా

As amended : यथा संशोिधत : సవ ిం న పర్కారం

As and when : जब कभी : అవసర ైనపుప్డు

As an exceptional case : अपवाद के प म : అ ా ారణ షయము ా

As a result of : के फल व प : ఫ తం ా

As a rule : िनयमतः : యమాను ారం ా

As compared with : की तुलना म : ో చ్న ధం ా

As decided to : यथा िनणीर्त, िनणर्य के अनुसार : రణ్ ం నటు

ల్ ా

As directed : िनदे शानुसार : అ ే ం న ధం ా

As early as possible : यथाशीघ्र : ాధయ్ ైనంత తవ్ర ా

As far as may be : जहाँ तक हो सके : లైనంత వరకు

As far as permissible : जहाँ तक अनुज्ञेय हो : అనుమ ల ం ే వరకు

पीछे 162 आगे

 अनुक्रमिणका

As far as possible : यथासंभव : ాధయ్ ైనంత వరకు

As far as practicable : जहाँ तक यवहायर् हो : అమలుకు ాధయ్ ైనంతవరకు

As in force for the time being
: जैसा िक िफलहाल लागू है
పర్సత్ ుతం అమలులోనునన్పర్కారం

As is where is : जैसा है और जहाँ है : ఉనన్దునన్టు

ల్ ా

As laid down : जैसा िक िदया गया है : థ్ ా ింపబ ిన ధం ా

As may be necessary : यथाव यक, जैसा आव यक हो : అవసర ైన ధం ా

As may be specified : जैसा िविनिदर् ट िकया जाए, यथा िविनिदर् ट

ద్ ే ం న పర్కారం

As modified : यथा संशोिधत : సవ ిం న ధం ా

As nearly as possible : यथासंभव िनकट : ాధయ్ ైనంత తవ్ర ా

As per details given below : िन निलिखत िववरण के अनुसार : కిర్ంద ఇ చ్న వరణ పర్కారం

As per extant orders : वतर्मान आदे शानुसार : వరత్ మాన ఆ ే ాల పర్కారం

As per instructions : अनद

ु े शानस
ु ार : సూచనల పర్కారం

As proposed : प्र तािवत अनुसार : పర్ ా ిం న పర్కారం

As recommended : यथा सं तुत, दी गई िसफािरश के अनुसार

ి ారుస్ననుస ిం

As recommended by : वारा सं तुत अनुसार .....

ావ్ ా ేయబ ిన ి ారుస్ పర్కారం

As regards : के संबंध म, ...का जहाँ तक संबंध है

... నకు సంబం ిం /సంబం ిం నంతవరకు

As required : आव यकता के अनस

ु ार : అవస ా న్ బటిట్

As required under the rules : िनयम के अधीन अपेिक्षत अनुसार

యమాల పర్కారం అవసర ైన ధం ా

As soon as possible : यथाशीघ्र

ాధయ్ ైనంత తవ్ర ా, లైనంత ొందర ా

As spoken : कहे गये अनुसार : ె ిప్నటు

ల్ ా

Assumption of charge : कायर्भार ग्रहण : బాధయ్తలను ీవ్క ించు

As the case may be : ... मामला जैसा हो : ప ి థ్ ి ననుస ిం

As verbally instructed : मौिखक आदे शानुसार : మౌఖిక ఆ ేశ పర్కారం

At source : ोत पर : ఆ ాయమూలం ై

Attached herewith : एत वारा संलग्न : ీ ో జత ేయబ ిం ి

पीछे 163 आगे

 अनुक्रमिणका

Attend in person : वयं हािजर हो : వయ్కిత్గతం ా జరు కావలెను

Attention is invited to : की ओर यान आकिषर्त िकया जाता है

గమ ంప ోరడ ైన ి

Attested true copy : अनुप्रमािणत सही प्रितिलिप, सा यांिकत प्रित

ధృ క ింపబ ిన స ౖెన నకలుపర్

At the helm of affairs : सबसे ऊपर होना, िनयंत्रण होना : వయ్వ ర యంతర్ణ లో

At the instance of : की प्रेरणा पर, के कहने से : ేర్రణ ో/ ో ర్ ాస్హం వలల్

At sixes and sevens : परे शानी म, पूरी तरह यवि थत न होना

ఇబబ్ం ిలో, అవయ్వసథ్ లో

Authorized and revised : प्रािधकृत और संशोिधत : అ ీకృతం ే ి సవ ించబ ిన ి

Awaiting approval : अनुमोदन की प्रतीक्षा है : ఆ దనకై ఎదురుచూసూ

త్

Awaiting decision : िनणर्य की प्रतीक्षा है : రణ్ యా కై ఎదురుచూసూ

త్

Awaiting orders : आदे श की प्रतीक्षा है : ఆ ే ాలకై ఎదురుచూసూ

త్

*****

पीछे 164 आगे

 B अनुक्रमिणका

Background of the case : मामले की प ृ ठभूिम : షయ ేపథయ్ం

Back to work : काम पर लौटना : మ ళ్ ప దలు ెటట్ ు

Backward reference : पूवर् संदभर् : పూరవ్ సందరభ్ం

Balance at credit : जमाखाता शेष : గులు బాకీ, గులు అరువు

Balance available : उपल ध शेष : అందుబాటులోనునన్ గులు

Balance in hand : शेष रािश/ हाथ म नकद : ే లో నగదు/ గులు నగదు

Balancing of resources : संसाधन का संतल

ु न : వనరుల సమ ౌలయ్ం

Ban on creation of posts : पद के सज

ृ न पर रोक
పదవులు సృ ట్ ించడంలో పర్ బంధకం

Ban on future promotion : भावी पदो नित पर रोक : భావి ప ో నన్ ై పర్ బంధకం

Barred by limitation : पिरसीमा‐विजर्त : ప ి తుల పర్ బంధకం

Basic scale of pay : मूल वेतनमान : ార్ధ క ేతనం, మూల ేతనం

Basis for admitting the awards
: पुर कार वीकृत करने का आधार
బహుమ అం ీకా ా కి ఆ ారములు

Beat the record : िरकाडर् तोड़ना, कीितर्मान थािपत करना

ికారుడ్ను బదద్ లు ొటుట్, ికారుడ్ థ్ ా ించు
Before the effective date of govt. order
: सरकारी आदे श की प्रभावी ितिथ से पूवर्
పర్భుతవ్ ఆఙఞ్ అమలు ే ీకి ముందు

Beg to state : प ट करने का िनवेदन : సప్షట్ ం ేయమ నన్పం

Behind schedule : िनधार्िरत समय के बाद : ధ్ ా ిం న సమయం త ావ్త

Benefit of death gratuity : म ृ यु उपदान िहतलाभ

మరణపు ఉ ారథ్ ా ి ోషకలాభం

Benefit of doubt : संदेह लाभ : సం ేహ లాభం

Best price obtainable : अिधकतम प्रा य मू य : ొ ందతగగ్ అతయ్ ిక ధర

Beyond the said period : उक्त अविध के बाद : ె ిప్న సమయా కి ం

Beyond reasonable doubt : उिचत संदेह से परे : ఉ ానుమానము ం

Bill of payment : भुगतान िबल : ె ల్ ంపు లుల్

Bill outstanding : बकाया िबल : వసూలు కా లుల్

Bills for signature please : िबल ह ताक्षराथर् प्र तुत, कृपया िबल पर ह ताक्षर कर
లుల్ ై సంతకం ేయగలరు

पीछे 165 आगे

 अनुक्रमिणका
Bills have been drawn : िबल की रािश ली जा चक ु ी है
లుల్ల తత్ ం నగదు సుకోబ ిన ి

Both days inclusive : दोन िदन शािमल ह : ెండు ో లు కలుపబ ిన

Brief note is placed below : संिक्ष त नोट नीचे िदया गया है

సం ిపత్ సూచన కిర్ంద ఇవవ్బ ిన ి

Bring into notice : यान म लाना : దృ ట్ ల

ి ోకి ే బ ిన ి

Bring into operation : चालू करना, अमल म लाना : అమలులో కి సుకు ావటం

Brought forward (b/f) : अग्रेनीत : ముందుకు ేబ ిన ి

Budget provision exists : बजट म प्रावधान/ यव था है : బ జ్ ెట్ కేటా ంపు ఉనన్ ి

By all means : िन संदेह, अव यमेव : సస్ం ేహం ా

By any means : िकसी भी प्रकार से : ఏ ధము ా ై ా

By authority of : के प्रािधकार से : అ ికా ికం ా

By command (of) : के समादे श से : ఆ ేశం ో

By dishonest means : बेईमानी से : అకర్మ మారగ్ ంలో, అ ై కం ా

By hand : द ती, हाथ : ే ో

By no means : कभी नहीं, कदािप नहीं : స ే ా, ముమామ్టికీ

By order (of) : के आदे श से : ఆ ేశం ో

By registered post : रिज ट्री से, पंजीकृत डाक से : ిజషట్ ర్ ో సుట్ ావ్ ా

By return post : वापसी डाक से : రుగు ట ాలో

By virtue of : के नाते, की है िसयत से : .... కారణం వలన

By virtue of office : पद के नाते, पद की है िसयत से : పద కారణం ా

******

पीछे 166 आगे

 अनुक्रमिणका
C

Call for an explanation : प टीकरण माँगा जाय : వరణ అడగగలరు

Calling of documents : द तावेज मंगवाना : ద త్ ా ే లు ె ిప్ంచడం

Carried down : अधोनीत : రవ్హించబ ిన ి

Carried forward : अग्रेनीत : ముందుకు ేబ ిన ి

Carry out : पालन करना : అమలు ేయుట

Carry over : अग्रनयन : ాటించు, ఎ త్ ెటట్ ు

Case has been closed : मामले का िनपटान िकया गया : కేసు ప ిషక్ ించబ ిన ి

Cases for disposal : िनपटान हे तु मामले : ప ి ాక్ ా కై అంశములు

Case under investigation : मामला जाँच के अधीन : అంశము ప ి లనలోనునన్ ి

Ceased to be payable : दे यता की समाि त : ె ల్ ంపులు ి ేయబ ిన

Certificate by the competent authority is required
: सक्षम प्रािधकारी से प्रमाण‐पत्र अपेिक्षत है
సమ థ్ ా ికా ి ావ్ ా ధృవపతర్ం సుకొనవస న అవసరం ఉం ి.

Charged expenditure : प्रभािरत यय, प्रभािरत खचर्

ఖరుచ్ల తత్ ం వసూలు ే యబ ి న తత్ ం

Charge handed over : कायर्भार स पा गया : అ ికార పర్ ానం

Checked and found correct
: जाँच की गई और सही पाया गया
ప ి ం స ైన ి ా ొ ందబ ిన ి

Circulate and then file : पिरचािलत करके फाइल कर : అంద ికి చూ ిం ైల్ ేయం ి

Circumstances, under the : पिरि थितवश : ప ి ధ్ ితుల కారణం ా

Cited above : ऊपर सिू चत : ైన సూ ంపబ ిన

Close on the heels : िकसी घटना के तुरंत बाद की घटना

ఏ ే సంఘటన అనంతరం జ ి ిన సంఘటన

Collection of arrears : बकाया वसूली : బాకీ వసూలు

Come into force : प्रचिलत होना, लागू होना : అమలు పరచడం

Come into operation : लागू होना : అమలులోకి ావడం

Commutation of pension : पशन का एकमु तीकरण : ింఛను మా ిప్ ి

Competent authority’s sanction is necessary
: सक्षम प्रािधकारी की मंजूरी आव यक है
సమ థ్ ా ికా ి ఆ దం అవసరం

Concluding remark : अंितम िट पणी : అం మ ాయ్ఖాయ్నము

Conclusive and final : िनणर्या मक और अंितम : కడపటి మ ియు తు ి రణ్ యం

पीछे 167 आगे

 अनुक्रमिणका
Concurrence of the finance branch is necessary
: िव त शाखा की सहमित आव यक है
ఆ ధ్ క
ి ాఖ అనుమ అవసరం

Consequent upon : के पिरणाम व प : పరయ్వ ానం ా

Consolidated report may be furnished
: समेिकत िरपोटर् प्र तत
ु की जाए
ఏక ర్త ే ికను సమకూరచ్గలరు

Continue in office : पद पर बने रहना : పద లో కొన ాగుట

Copy enclosed : प्रितिलिप संलग्न : నకలు పర్ జత పరచబ ిన ి

Copy enclosed for ready reference
: शीघ्र संदभर् हे तु प्रितिलिप संलग्न
తకష్ణ సందరభ్మునకై నకలు పర్ జతపరచబ ిన ి
Copy forwarded for information/necessary action
: सूचना/आव यक कारर् वाई के िलए प्रितिलिप अग्रेिषत है
సూచన/అవసర ైన చరయ్ కొరకు నకలు పర్ పంపబ ిన ి
Copy of the above is letter referred to enclosed herewith
: उपरोक्त पत्र की प्रितिलिप एत वारा संलग्न है
ైన ెపప్బ ిన ఉతత్ రం కక్ నకలు పర్ జతపరచడ ైన ి
Corrections and alterations
: सुधार और पिरवतर्न : సవరణ మ ియు మారుప్లకై
Correspondence resting with (or ending with)
: ......के पास के हुए (अथवा समा त होनेवाले) पत्राचार
......దగగ్ ర ఆ ిన ఉతత్ రపర్తుయ్తత్ రములు

*****

पीछे 168 आगे

 अनुक्रमिणका
D

Date and time of receipt : प्राि त की ितिथ व समय

ర ీదు ొ ం ిన ా ీఖు మ ియు సమయము

Date of issue : िनगर्म ितिथ, जारी करने की ितिथ : జా ీ ేయబ ిన ే ి

Date of maturity : पिरपक्वता ितिथ : ప ిపకవ్త ే ి

Day to day administrative work
: दै िनक प्रशासिनक कायर्, िन य प्रशासिनक कायर्
ైనం ిన ప ి ాల ా కారయ్ము

Dead lock : गितरोध : ప ఆ ి ో వు, పర్ షఠ్ ంభన

Dead wood : कोई ऐसा यिक्त अथवा व तु, जो अब उपयोगी न हो

పర్సత్ ుతం ఏ మాతర్ం ఉప గము లేనటువంటి వయ్కిత్ లేక వసుత్వు

Death benefit : म ृ यु लाभ, मरणो तर लाभ : మరణానంతర పర్ జనం

Debarred from service : सेवा से विजर्त : ఉ ో య్గమునుం ి ే ింపబ ిన

Decategorisation : िवकटीकरण, गैर‐वगीर्करण : వ గ్ క

ీ రణ కా

Decision is awaited : िनणर्य की प्रतीक्षा है : రణ్ యా కై ఎదురుచూసూ

త్

Deduction at source : ोत से कटौती : ఆ ాయమూలం నుం ి త గ్ ంి పు

Deems fit : उपयुक्त लगता है : త ిన ి ా ప ిగణించటం

Delay in disposal : िनपटान म दे री/िवलंब : ప ిషక్ ించడంలో ఆలసయ్ం

Delay is regretted : िवलंब के िलए खेद है : ఆల ాయ్ కి ం ంచుచు ాన్ము

Delay should be avoided : िवलंब से बचना चािहए, दे री से बचना चािहए

ఆలసయ్ం కాకుం ా జాగర్తత్ వహిం ా
Delegation of finance powers
: िव तीय शिक्तय का प्र यायोजन
ఆ థ్ క
ి షయాలలో అ ికార పర్ ానం
Departmental action is in progress
: िवभागीय कारर् वाई चल रही है
ాఖాపర ైన చరయ్ సుకొనబడుచునన్ ి
Departmental investigation
: िवभागीय जाँच‐पड़ताल : ాఖాపర ైన ారణ

Departmental negligence : िवभागीय लापरवाही, िवभागीय उपेक्षा

ాఖాపర ైన రల్ కష్య్ం
Deputation of officers on shortterm contract
: अ पकािलक संिवदा पर अिधकािरय की प्रितिनयुिक्त
సవ్లప్కా క ఒపప్ందం ై అ ికారుల ఉప యామకం

Detailed enquiry : यापक जाँच, यौरे वार जाँच : స త్ ార ారణ

पीछे 169 आगे

 अनुक्रमिणका
Detention in custody : िहरासत म रखना, अिभरक्षा म रखना
రకష్ణలో ఉంచడం, రబ్ం ిం ఉంచడం

Discharge certificate : सेवामुिक्त प्रमाणपत्र : డుదల ధుర్వ పతర్ం

Discrepancy may be reconciled
: िवसंगित का समाधान िकया जाए : ే ాలను సవ ించగలరు

Discretionary power : िववेकािधकार

చకష్ణా ికారము, ేచ ా ికారము

Discriminatory measures : भेदभावमूलक कारर् वाई, िवभेदक कारर् वाई

ైషమయ్పూ ిత చరయ్

Disposal of cases : मामल का िनपटारा : అం ాల ప ి ాక్రం

Disregarding the facts : त य की उपेक्षा करते हुए : ాసత్ ాల పటల్ రల్ కష్య్ ైఖ ి

Do the needful : आव यक कारर् वाई कर : త ిన చరయ్ సుకొనగలరు

Draft, as amended, may be issued
: यथासंशोिधत मसौदा/प्रा प जारी िकया जाए
ము ా ాను సవ ిం జా ీ ేయగలరు
Draft as amended is put up
: यथा संशोिधत प्रा प प्र तुत है
ము ా ాను సవ ిం ాఖలు ేయగలరు

Draft for approval : अनुमोदनाथर् प्रा प, अनुमोदनाथर् मसौदा

అం ీకారమునకై ము ా ా
Draft reply is put up for approval
: उ तर का प्रा प अनुमोदन के िलए प्र तुत है
జ ాబు కక్ ము ా ాఆ ా కై సమ ిప్ంచబ ిన ి.

Duly authenticated : िविधवत प्रमािणत

య ో తముగ ధృ క ించబ న
ి ి

Duly complied : िविधवत पालन िकया गया

య ో తము ా అమలు ేయబ ిన ి

Duly filled in : िविधवत भरा हुआ : య ో తము ా ంపబ ిన ి

During the course of discussion
: चचार् के दौरान : చరచ్ల సమయంలో

During the period : इस अविध म : ఈ వయ్వ ిలో

*****

पीछे 170 आगे

 अनुक्रमिणका
E

Early action in the matter is requested

: अनरु ोध है िक मामले पर शीघ्र कारर् वाई कर
ఈ షయంలో తకష్ణం చరయ్ సుకొనగలర మన

Early orders are solicited : शीघ्र आदे श अपेिक्षत ह

సతవ్రఆ ే ాలకై అభయ్ థ్ ిసత్ ు ాన్ము
Effective steps should be taken to clear the arrears
: बकाये के िनपटान हे तु प्रभावी उपाय िकये जाय
బకా ల సతవ్ర ె ల్ ంపునకై పర్ ావపూ ిత చరయ్లు తీసుకొనవలయును

Empowered to sanction : मंजूरी दे ने का अिधकार है

మం రు ేయ ా కి అ ికారము ఉనన్ ి
Erroneous grant of pension
: पशन की गलत वीकृित : ించను మం రులో ొ ర ాటు

Errors and omissions : भूलचूक : త ొ ప్పుప్లు

Errors in verification : स यापन म तिृ टयाँ : ధృ కరణలో లో ాలు

Examination of the case : मामले की जांच : కేసు ప ి లన

Exigencies of administrative work
: प्रशासिनक कायर् की ता कािलक आव यकताएँ
ప ి ాల ాపర అవస ాలు

Expedite action : कारर् वाई शीघ्र कर

చరయ్ను ేగవంతం ేయగలరు, తవ్ర ా ప ేయగలరు
Expedite submission of report
: िरपोटर् शीघ्र प्र तुत करने की यव था कर
తవ్ర ా ే ికను సమ ిప్ంచగలరు
Explanation may be called for
: जवाब तलब िकया जाए : వరణ అడుగగలరు

Ex-post facto sanction : काय तर मंजूरी, काय तर सं वीकृित

ప జ ి ిన త ావ్త మం రు

Extension of leave : छुट्टी बढ़ाना : ెలవును ొ ి ించడం

Extension of posts : पद की अविध बढ़ाना : పద కాలము ొ ి ించడం

*****

पीछे 171 आगे

 अनुक्रमिणका
F

Facilities are not available : सुिवधाएँ उपल ध नहीं ह

ౌకరయ్ములు అందుబాటులో లేవు

Failing which : ऐसा न करने पर, वरन ्, अ यथा

అలా జరగ పకష్ంలో, లేక ో ే
Final concurrence is accorded
: अंितम सहमित दी जाती है
అం మ అం ీకారం/సమమ్ ల ం ం ి
Fix a date for the meeting
: बैठक की तारीख िनयत की जाए
సమా ేశము కొరకు ే ీ రణ్ ంచం ి

For action : कारर् वाई के िलए : చరయ్ సుకొనుటకై

For advice : परामशर् के िलए : సల కొరకై

For and against : पक्ष और िवपक्ष म

అనుకూల మ ియు పర్ కూలం ా

For and on behalf of : के िलए और की ओर से : కొరకు మ ియు ..... తరఫున

For approval : अनुमोदनाथर्, अनुमोदन के िलए : ఆ దమునకై

For charitable purpose : पु याथर् : ధ ామ్రథ్ పర్ జనమునకై

For comments : िट पणी के िलए : ాయ్ఖయ్కై

For compliance : अनप

ु ालन के िलए : అనుస ించుటకై

For concurrence, please : सहमित के िलए : అం ీకారమునకై

For consideration : िवचाराथर् : ారణకై

For disposal : िनपटान के िलए : ప ి ాక్ ా కై

For early compliance : शीघ्र अनुपालन के िलए : సతవ్ర అనుసరణకై

For favourable action : अनुकूल कारर् वाई हे तु : అనుకూల చరయ్కై

For favour of doing the needful
: आव यक कारर् वाई के िलए : అవసర ైన చరయ్కై
For favour of necessary action
: आव यक कारर् वाई के िलए : అవసర ైన చరయ్కై

For favour of orders : अनुकूल आदे श हे तु : అనుకూల ైన ఆ ే ాల కొరకు

For further action : आगे की कारर् वाई हे तु : ముందసుత్ చరయ్కై

For guidance : मागर्दशर्न के िलए : మారగ్ ద్ శ

ే నమునకై

For information : सूचनाथर्, सूचना के िलए : ె యపరచుటకు

पीछे 172 आगे

 अनुक्रमिणका
For information and guidance
: सूचना और मागर्दशर्न के िलए
ె యపరుచుటకు మ ియు మారగ్ ద్ శ
ే నముకు

Form and content : प और अंतवर् तु

రూపం మ ియు అందు ఇ ి ఉనన్ షయం
For onward transmission
: आगे भेजने के िलए : ముందుకు పంపుటకు

For perusal : अवलोकनाथर् : ప ి లనకై

For perusal and return : अवलोकन व वापसी हे तु : ప ి ం ి ి పం ించుటకై

For ready reference : त काल संदभर् के िलए : తకష్ణ సందరభ్ం కొరకు

For remarks : अ युिक्त के िलए, िट पणी के िलए

ాయ్ఖయ్ కొరకు

For signature : ह ताक्षर हे तु : సంతకం కొరకు

For such action as may be necessary
: यथा आव यक कारर् वाई के िलए
అవస ా న్ బటిట్ చరయ్ సుకొనుటకై
For sympathetic consideration
: सहानुभूितपूणर् िवचार के िलए
ానుభూ పూరవ్క ారణ కొరకు

For the present : िफलहाल : పర్సత్ ు ా కి

For the time being : िफलहाल : పర్సత్ ు ా కి

Fringe benefit : अनुषंगी िहतलाभ, वेतनेतर िहतलाभ

అనుషం ిక లాభం, ేత ేతర లాభం

From time to time : समय‐समय पर : ఎపప్టికపుప్డు

Funds are available within sanctioned budget
: मंजरू बजट म िनिध उपल ध है
మం రు ేయబ ిన బ జ్ ెటోల్ కేటా ంచబ ి ఉనన్ ి

Furnishing of documents : द तावेज पेश करना : ద త్ ా ే లు సమ ిప్ంచటం

Further communication will follow
: आगे सूचना भेजी जाएगी
ముందు ఇంకా సూ ంచబడుతుం ి

******

पीछे 173 आगे

 अनुक्रमिणका
G

Give details : िववरण द : వరణ ఇవవ్ం ి

Give effect to : कायार्ि वत कर : అమలు పరచం ి

Give top priority to this work
: इस कायर् को परम अग्रता दी जाए
ఈ ప కి కిక్ ార్ ానయ్త ఇవవ్గలరు

Governed by the rules : िनयम वारा शािसत

యమాలకు అనుగుణం ా రవ్హించబడుతుం ి
Gradation of confidential reports
: गोपनीय िरपोट का कोिटकरण : రహసయ్ ే ికల వ గ్ క
ీ రణ

Grant of special pay : िवशेष वेतन की वीकृित : ేష ేత ా కై ఆ దం

*****

पीछे 174 आगे

 H अनुक्रमिणका

Habitual defaulter : आदतन चूककतार् : అల ాటు ప ిన అప ా ి

Half-yearly return : अधर्वािषर्क िववरणी : అరధ్ సంవతస్ర వరణ

Has been dealt with suitably
: समिु चत कारर् वाई की गई है : త ిన చరయ్ సుకొనబ ిన ి
Has no comments to make
: कोई िट पणी नहीं करनी है
ఏ ధ ైన ాయ్ఖయ్ అవసరం లేదు

Having regard to : यान म रखते हुए, यान म रखकर

దృ ట్ ల
ి ో ెటట్ ుకు

Here-in after : इसम, इसके प चात : ీ లో, ీ త ావ్త

Here-in before : इससे पहले, इससे पूवर् : ఇంతకు ముందు

Highly objectionable : अ यंत आपि तजनक : అతయ్ంత అభయ్ంతరకర ైన

His request is in order : उनका अनुरोध िनयमानुसार है

ఆయన న యమాను ారం ా ఉం ి.

Hold in abeyance : प्रा थिगत रखना : ి ఉంచటం

Hold lien on post : पद पर पन

ु ग्रर्हणािधकार होना : పద ై హకుక్ క ి ఉండటం

Hold over : थिगत करना, रोक लेना, उठा रखना

ఆ ి ఉంచు, పటిట్ ఉంచు

*****

पीछे 175 आगे

 अनुक्रमिणका
I

I am desired to say : म कहना चाहता हूँ िक

ేను ె ాప్లనుకునన్ ి ఏ టంటే

I am directed to : मुझे िनदे श हुआ है

ాకు ద్ ే ంచబ ిన ి ఏ టంటే

I am directed to state that : मुझे यह बताने का िनदे श हुआ है िक

ాకు ఏ ెపప్మ ద్ ే ంచబ న
ి ి అంటే

I authorise you : म आपको प्रािधकार दे ता हूँ

ేను కు అ ికార సుత్ ాన్ను

I beg to submit : िनवेदन है िक : ా నన్పము ఏమన ా

If approved, a letter will be sent on the above lines
: यिद अनुमोिदत हुआ तो उपयुक् र् त अनुसार पत्र भेजा जाएगा
ఆ ింపబ ి ే ైన ే ొక్నన్ ధం ా ఉతత్ రం పంపబడుతుం ి.

If deemed fit : यिद उिचत समझ : ఉపయుకత్ ం ా అ ిం నటెల్ ౖ ే

I fully agree with the office note
: कायार्लय की िट पणी से म पूणत
र् या सहमत हूँ
కా ాయ్లయ ాయ్ఖయ్ ో ేను పూ త్ ి ా ఏకీభ సుత్ ాన్ను
I have been directed to inform you/request you/ask you
: मुझे िनदे श हुआ है िक म आपको सिू चत क ँ /िनवेदन क ँ /पूछूँ
కు ె యజేయవల ిన ి ా/ ార్ థ్ ంి చ వల ిన ి ా/అడుగవసల ిన ి ా
ాకు ద్ ే ంపబ ిన ి

I have the honour to say : सादर िनवेदन है : ౌరవపూరవ్క నన్పము

Impulsive action : आवेगी कारर् वाई, आवेगी िक्रया : ఉ క

ేర్ చరయ్

In absence of information : सच
ू ना के अभाव म : ె యక ో వటం వలన

In accordance with : के अनुसार : పర్కారం

In acknowledging receipt of
: ... की पावती भेजते हुए
అం ినటుట్ రుగుర ీదు పంపుతూ

In addition to : के अितिरक्त : అదనం ా

In advance : पहले से : ముందు ా

In anticipation of : की प्र याशा म : ఆ సూ

త్
In anticipation of your approval
: आपके अनुमोदन की प्र याशा म : అం ీకా ా న్ ఆ సూ
త్

In any special case : िकसी िवशेष मामले म : ఏ ే పర్ ేయ్క ప ి థ్ ి లో

In as much as : जहाँ तक िक : లైనంతవరకు

In camera : गु त बैठक : రహసయ్ సమా ేశం

पीछे 176 आगे

 अनुक्रमिणका
In compatibility : असंगित, असंगतता : అననుకూలత

In compliance with : का पालन करते हुए, के अनुपालन म

ాటిసత్ ూ

In confirmation of : की पुि ट म : దృఢపరుసూ

త్

In conformity with : के अनु प : అనుస ిం

In connection with : के संबंध म : సంబం ిం

In consequence of : के पिरणाम व प, के फल व प : ఫ తం ా

In consideration of : को यान म रखते हुए : దృ ట్ ల

ి ో ఉంచుకొ

In consultation of : से परामशर् करके : ో సంపర్ ిం

In continuation of : के आगे, के िसलिसले म, के क्रम म

...కర్మంలో, ....సందరభ్ంలో
In continuation of this office letter no.
: इस कायार्लय के पत्र संख्या....के क्रम म
ఈ కా ాయ్లయపు ఉతత్ ర సం.........కర్మంలో

In contravention of : का उ लंघन करते हुए : అ కర్ త్ , ఉలల్ ంఘిసత్ ూ

సూ

In course of business : काम के दौरान : ప సమయంలో

In course of time : यथासमय : స ైన సమయంలో

In discharge of duties : कतर् य पालन म : ి రవ్హణలో

In duplicate : अनिु लिप सिहत, दो प्रितय म

నకలు పర్ ో క ి, ెండు పర్తులలో

In favour of : के पक्ष म, के नाम से

... కు అనుకూలం ా, ... ేరున
Information has already been sent under this office letter
: इस कायार्लय के पत्र के अंतगर्त सूचना भेजी जा चुकी है
కా ాయ్లయా కి ెం ిన ఈ ఉతత్ రం ావ్ ా సమా ారం పం ి ేయబ ిన ి.

In modification of : का संशोधन करते हुए : ....ను స ిసత్ ూ

In official capacity : पद की है िसयत से : ా ికార హో ాలో

In operation : अमल म : అమలులో

In order of merit : गुणानुक्रम से : గయ్ ా కర్మంలో

In order of preference : वरीयता के क्रम म, अिधमा यता के क्रम म

ార్ ానయ్ ా కర్మంలో

In order of priority : प्राथिमकता के क्रम म, अग्रता के क्रम म

ార్ ానయ్ ా కర్మంలో

In order to : के िलए, तािक : కొరకు, ఆ కర్మంలో

In partial modification of : का आंिशक संशोधन करते हुए : ా ిక సవరణ ేసత్ ూ

पीछे 177 आगे

 अनुक्रमिणका

In particular : िवशेषतः, खासकर : పర్ ేయ్కం ా, ముఖయ్ం ా

In personal capacity : वैयिक्तक है िसयत से : వయ్కిత్గత ామరథ్ ం ో

In place of : की जगह, के थान पर : బదులు ా

In practice : यवहार म : ాడుక లో

In prescribed manner : िनधार्िरत तरीके से, िविहत रीित से

ణ్ త
ీ ానం పర్కారం, ద్ ష
ి ట్ పదధ్ లో

In principle : िसद्धांततः, सैद्धांितक प से

పదధ్ పర్కారం, యమ పర్కారం

In proportion to : के अनुपात म, अनुपाततः

ామా ా పదధ్ లో, అను ాతము బటిట్, షప్ త్ బటిట్

In public interest : लोकिहत म, लोकिहत की ि ट से

పర్జా షట్ ం ేరకు, పర్జా య
ేర్ సుస్ను దృ ట్ ిలో ఉంచుకొ

In respect of : के िलए, के िवषय म : సంబం ిం , కొరకు

In succession : उ तरािधकार, लगातार, क्रमश:

ఉతత్ ా ికారం, వరుస ా, కర్మం ా

In service training : सेवाकालीन प्रिशक्षण : ే ాకాల కష్ణ

In so far as : जहाँ तक िक : ఇపప్టి వరకూ ఈ ధం ా

Inspection after execution : िन पादन प चात िनरीक्षण : కారయ్ రవ్హణ అనంతర త ఖీ

Inspite of : के बावजूद : అ నపప్టికీ

Instructions are solicited : अनुदेश द : ఆ ే ంచగలరు

In support of : के समथर्न म : సమ థ్ స
ి త్ ూ

Inter alia : अ य बात के साथ, के साथ-साथ

ఇతర షయముల ో ాటు, ో ాటు

In the capacity of : की है िसयत से : హో ాలో

In the circumstances of : की पिरि थितय म : ఈ ప ి థ్ త

ి ులలో

In course of action : कारर् वाई के दौरान : చరయ్ సుకు ేటపుప్డు

In the interest of : के िहत म, के िलए

ేర్ సుస్ కో ి, మం
య కో ి, కొరకు

In the light of : के ि टगत, के म ेनजर, ... यान म रखते हुए

దృ ట్ ల
ి ో ెటట్ ుకొ

In the meanwhile : इस बीच, तब तक : ఈ మధయ్ లో, అపప్టి వరకు

In the order of seniority : विर ठता क्रम म : జేయ్షఠ్ ా కర్మంలో

पीछे 178 आगे

 अनुक्रमिणका
In this connection it may be pointed out that
: इस संबंध म यह उ लेखनीय है िक
ఈ షయంలో ెపుప్కోద ిన షయం ఏమన ా
In this connection it may kindly be noted that
: इस संबंध म यह यात य है िक
ఈ షయంలో గమ ంచవల ిన ి ఏమన ా

In troubled waters : मुसीबत म : క ట్ ాలలో, కషట్ సమయంలో

In view of : की ि ट से, के ि टगत, को यान म रखकर

దృ ట్ ల
ి ో ెటట్ ుకొ
In view of what has been stated above
: उपरोक्त के ि टगत
ైన ే ొక్నబ ిన ా దృ ట్ ల
ి ో ెటట్ ుకొ

Inviting your attention to : की ओर आपका यान आकिषर्त करते हुए

.... ైపు దృ ట్ ి ఆక ష్ిసత్ ూ

Irrespective of the fact : त य का िवचार िकए िबना

ాసత్ ా న్ ప ిగణనలో కి సుకోకుం ా

Is adjourned sine die : अिनि चत काल के िलए थिगत

అ చ్త కాలా కి ా ా ేయబ ిన ి

I shall be obliged : म अनुगह

ृ ीत होऊँगा : ేను బదుధ్డ ై ఉంటాను

Is hereby informed : को सिू चत िकया जाता है

నకు ె య జేయున ి ఏమన ా

Item for inspection : िनरीक्षणाथर् मद

త ఖీ రవ్హిం ా స్న వసుత్వులు

It has since been decided : चँ िू क अब यह िनणर्य िलया गया है

రణ్ యం సుకొనబ ిన ి కావున
It is a matter of regret that
: खेद की बात है िक : ం ంచవల ిన ి ఏమన ా
It is difficult to proceed with the case
: इस मामले म आगे की कारर् वाई किठन है
ఈ షయంలో ముందుకు ెళళ్టం కషట్ ం

It is obvious that : यह प ट है िक : ఇ ి సప్షట్ ం ా ఉం ి

It is requested : यह िनवेदन है : నన్ప ే మన ా

It is suggested : यह सुझाव िदया जाता है , सुझाव है

ఇ ి సూ ంచబ ిన ి.

It may further be added : यह भी बताया जाता है , साथ ही : ఇ ి కూడ జతపరచం ి

It will be construed : इसका यह अथर् समझा जाएगा

ీ న్ ఇలా అనవ్ ంచబడుతుం ి

पीछे 179 आगे

 अनुक्रमिणका

Justification for the proposal

: प्र ताव का औिच य
ే ిక ఔ తయ్ం
Justification has been accepted
: औिच य वीकार कर िलया गया है
ఔ ాయ్ న్ అం ీక ించ బ ిన ి

*****

पीछे 180 आगे

 अनुक्रमिणका
K

Keep in abeyance : प्रा थिगत रखना (मु तवी रखना)

ి ఉంచటం, ా ా ేయటం

Keeping in view : के ि टगत, को यान म रखते हुए

దృ ట్ ల
ి ో ెటట్ ుకొ

Keep in touch : संपकर् म रहना : తరచూ కలుసూ

త్ ఉండడం

Keep pending : लंिबत रखा जाए : ఆ ి ఉంచం ి

Kindly expedite disposal : कृपया शीघ्र िनपटान कर

దయ ే ి తవ్ర ా ప ిషక్ ించం ి

Kindly instruct further : कृपया आगे अनुदेश द, कृपया आगे िहदायत द

దయ ే ి ముందు ఏ ేయాలో సూ ంచం ి

Kindly review the case : कृपया मामले की समीक्षा कर,

कृपया मामले पर पुनिवर्चार कर
దయ ే ి షయా న్ స ించం ి,
దయ ే ి షయా న్ పునఃప ి ంచం ి

Knock down price : नीलामी कीमत : ాలా తకుక్వ ధర

Knowingly and unlawfully : जानबूझ कर और अवैध प से

బు ధ్ ప
ి ూరవ్కం ా మ ియు చటాట్ కి రుదధ్ ం ా వయ్వహ ించటం

*****

पीछे 181 आगे

 अनुक्रमिणका
L

Laid down in : ... म िनधार्िरत : .....లో ధ్ ా ించబ ిన

Laid on the table : सभा पटल पर रखा गया : సభలో పర్ ేశ ెటట్బ ిన ి

Last in, first out (LIFO) : अंितम आवक, प्रथम जावक

వర ా వ చ్న, ముందు ా ె ళ్న

Last pay certificate (L.P.C.): अंितम वेतन प्रमाणपत्र : వ ి ేతన ధృవపతర్ం

Latest by.... : अिधक से अिधक ...., …. तक : స ికర్ొతత్ ా, ......వరకు

Leave of absence : अनुपि थित की अनुमित : ెలవుకు అనుమ

Leave preparatory of retirement
: सेवािनविृ तपूवर् छुट्टी
ఉ ో య్గ రమణకు ముందు ెలవు

Leave to appeal : अपील के िलए अनुमित : అ ీలు కై అనుమ

Letter of acceptance : वीकृित-पत्र : ీవ్కృ పతర్ం

Letter of acknowledgement
: पावती-पत्र : అం ినటుట్ పతర్ం

Letter of advice : सूचना-पत्र : సల పతర్ం

Letter of authority : प्रािधकार पत्र : ా ికార పతర్ం

Letter of credence : प्र यय-पत्र : ావ్స పతర్ం

Letter of intent : आशय-पत्र : ఆశయ పతర్ం

Letter of introduction : पिरचय-पत्र : ప ిచయ పతర్ం

Liable to disciplinary action
: अनुशासिनक कारर् वाई की जा सकती है
కర్మ కష్ణ చరయ్ సుకొనబడగలదు

Library on wheels : चलता-िफरता पु तकालय : సం ార పుసత్ కాలయము

Loss in transit : मागर् म हािन : ర ాణాలో నషట్ ం

Loss of resale : पुनिवर्क्रय म हािन : పున ివ్కర్యములో నషట్ ం

Low income group : िन न आय-वगर् : తకుక్వ ఆ ాయ ణ

ేర్ ి

*****

पीछे 182 आगे

 अनुक्रमिणका
M

Made to order : आदे शानुसार िनिमर्त

ఆ ే ాను ారం తయారు ే యబ ి న
Make interim arrangements
: अंतिरम प्रबंध कर : మధయ్ంతర ఏ ాప్టు ేయగలరు

Matter has been examined: मामले की जाँच करा ली गयी है : షయం ప ి ంచబ ిం ి
Matter is under consideration
: िवषय िवचाराधीन है , मामला िवचाराधीन है
షయం ారణలో ఉనన్ ి.

Matter of fact : त य की बात है , त यतः, व तुत:

జా కి, ాసత్ ా కి
Maximum age to enter govt. service
: सरकारी सेवा म प्रवेश करने की अिधकतम आयु
పర్భు ోవ్ ో య్ ా కై అతయ్ ిక వయసుస్

May be approved : अनुमोिदत िकया जाए : ఆ ించగలరు

May be considered : िवचार िकया जाए : ప ిగణలో కి సుకొనగలరు

May be excused : क्षमा िकया जाए, क्षमा कर : కష్ ంచగలరు

May be filed : फाइल िकया जाए : ైల్ ేయగలరు

May be obtained : प्रा त िकया जाए, प्रा त कर : ొ ందగలరు

May be passed for payment
: भुगतान के िलए पािरत कर : ె ల్ ంపు కొరకు జా ీ ేయగలరు

May be permitted : अनम

ु ित दी जाए, अनम
ु ित द : అనుమ ఇవవ్గలరు

May be regretted : खेद प्रकट िकया जाए : ారం ె యపరచగలరు

May be requested to clarify
: .. से प टीकरण की प्राथर्ना कर
షయ సప్ ట్ క
ీ రణకై అభయ్ థ్ ంి చం ి
May be returned when done with
: काम हो जाने पर लौटा द
ప ము ి ిన త ావ్త ి ి పంపగలరు

May be sanctioned : मंजूर/सं वीकृत िकया जाए : మం రు ేయగలరు

May be treated as urgent : इसे अित आव यक समझा जाए

ీ అతయ్ంత ఆవసర ైన షయం ా ా ంపగలరు

May deem necessary : आव यक समझ

అవసర ైన షయం ా ా ంచగలరు
May please furnish the requisite information
: कृपया अपेिक्षत सच
ू ना द
దయ ే ి అవసర ైన సమా ారము సమకూరచ్గలరు

पीछे 183 आगे

 अनुक्रमिणका

May please see : कृपया दे ख : దయ ే ి చూడగలరు

Medical Certificate of fitness
: वा थता प्रमाणपत्र : ైదయ్ దృఢతవ్ ధృవపతర్ం

Memo of demands : मांग-ज्ञापन : ి ాకీ ఙాఞ్పన

Memorandum of association
: सं था की बिहिनर्यमावली : సంసథ్ యమావ

Memorandum of objection : आपि त-ज्ञापन, आक्षेप का ज्ञापन (िविध)

ఆ ేపణ ఙాఞ్పన పతర్ం
Memorandum of understanding
: समझौता ज्ञापन : అవ ాహన ఙాఞ్పన

Menial establishment : सेवक थापना, चतथ ु र् ेणी थापना

ప ి ారక ిబబ్ం ి

Mentioned above : उपरोक्त, उपयुक्

र् त, उपिरिलिखत
ైన ే ొక్నబ ిన, ైన సూ ం న

Mobilization of resources : संसाधन जुटाना : వనరుల స కరణ

Monthly progress report : मािसक प्रगित िरपोटर् : ెల ా ీ పర్గ ే ిక

******

पीछे 184 आगे

 अनुक्रमिणका
N

Necessary correction may be carried out

: आव यक सुधार कर िलया जाए
అవసర ైన సవరణలు ేయవల ిన ి

Necessary provision exists : आव यक प्रावधान मौजूद है

అవసర ైన యమాలు ొ ందుపరచబ ి ఉ ాన్
Necessary report is still awaited
: अपेिक्षत िरपोटर् की अभी भी प्रतीक्षा है
అవసర ైన ే ికకై ఇంకా ఎదురుచూసుత్ ాన్ము
Necessary steps should be taken
: आव यक उपाय िकये जाय
అవసర ైన యతన్ం ేయవల ిన ి

Needful done : आव यक कारर् वाई की गई, अपेिक्षत कारर् वाई की गई

అవసర ైన చరయ్ సుకొనబ ిన ి

Needs no comment : िट पणी की आव यकता नहीं : ాయ్ఖయ్ అవసరం లేదు

Negotiated sale : बातचीत से तय की गयी िबक्री

ా ావ్ ా రణ్ ంపబ ిన అమమ్కం

New rates of relief : नई राहत दर : కొర్తత్ ఉపశమన ధరలు

Next below rule : ठीक िनचला िनयम : స ి గ్ ా కిర్ంద యమం

No action necessary : कोई कारर् वाई आव यक नहीं

ఏ ధ ైన చరయ్ సుకొనవల ిన అవసరం లేదు

No action required : कोई कारर् वाई अपेिक्षत नहीं है

ఏ ధ ైన చరయ్ సుకొనవల ిన అవసరం లేదు

No admission : प्रवेश-िनिषद्ध, अंदर आना मना है

పర్ ేశం ిదధ్ం, పర్ ేశం లేదు

No bar : कोई रोक नहीं : ఏ ధ ైన అవ ోధం లేదు

No entry for vehicles : गािड़य का आना मना है : ాహనములకు పర్ ేశం లేదు

No instructions : कोई अनद

ु े श नहीं, कोई िहदायत नहीं
ఏ ధ ైన సూచనలు లేవు, ఏ ధ ౖన ె ఆ ే ాలు లేవు

Non-availability certificate : अनप

ु ल धता प्रमाण-पत्र : అలభయ్త ధృవపతర్ం

Non-bailable offence : गैर-जमानती अपराध : జా ను ఇవవ్ ా అప ాధం

Non-confidential : अगोपनीय : రహసయ్ం కా

Non-confirmatory : अपुि टकर : దృఢపరచ

Non-qualifying service : अनहर्क सेवा : అనరహ్ ేవ

No objection certificate : अनापि त प्रमाण-पत्र, अनापि त पत्र

అనభయ్ంతర ధృవపతర్ం

पीछे 185 आगे

 अनुक्रमिणका

No profit no loss : न लाभ-न हािन, हािन-लाभ रिहत : లాభన ట్ ాలు లే

No progress has been made in the matter
: इस मामले म कोई प्रगित नहीं हुई है
ఈ షయంలో ఏ ధ ైన పు ోగ జరుగలేదు

No reference is coming : िपछला संदभर् नहीं िमल रहा है

గత ఉ ాహరణలు లభయ్ం కావటం లేదు

Nota bene (N.B.) : यान द, िवशेष यान द, िट पणी, िवशेष िट पणी

గమ ంచం ి, పర్ ేయ్కం ా గమ ంచం ి, ాయ్ఖయ్, పర్ ేయ్క ాయ్ఖయ్

Not available : अनुपल ध, अप्रा य : లభయ్ం కా , ొ రక , ల ంచ

Noted for future guidance : भावी मागर्दशर्न के िलए नोट कर िलया गया
భ షయ్త్ లో మారగ్ ద్ శ
ే ం కోసం గు త్ ంి చబ ిం ి

Noted, Thanks : नोट कर िलया, ध यवाद : గు త్ ంి ాము, ధనయ్ ా ాలు

Notes and orders at page... may please be seen in this connection
: इस संबंध म प ृ ठ ... पर िदए गए आदे श और िट पिणय को

कृपया दे ख िलया जाए

ీ కి సంబం ిం పుట ....... లో ఇవవ్బ ిన ాయ్ఖయ్లను మ ియు
ఆ ే ాలను గమ ంచగలరు

Nothing against the rule : िनयम के िव द्ध िब कुल नहीं

యమాలకు రుదధ్ ం ా ఏమాతర్ం లేదు

Notice in writing : िलिखत सूचना

ార్తపూరవ్క సూచన, ఖితపూరవ్క సూచన
Notified for general information
: सावर्जिनक की जानकारी के िलए अिधसूिचत
అంద ికీ ె యప ి ేందుకు అ ికా ికం ా పర్కటించబ ిం ి

Not traceable : दल
ु भ
र् : దురల్ భం, జాడ క ెటట్లే

Not transferable : अह तांतरणीय : బ ి ేయలే

Not with standing anything to the contrary
: िकसी प्रितकूल बात के होते हुए भी
ఏ ధ ైన పర్ కూల సందరభ్ంలో ై ా

Not yet fit : अभी योग्य नहीं, अभी व थ नहीं

త ిన గయ్త లేదు, త ిన సవ్సథ్ త ేకూర లేదు

******

पीछे 186 आगे

 अनुक्रमिणका
O

Objectionable action : आपि तजनक कायर् : అభయ్ంతరకర ైన చరయ్

Obligation to give information
: सूचना दे ने का दािय व, सूचना दे ने की बा यता
సమా ారము ఇవవ్వల ిన బాధయ్త

Observance of rules : िनयम का पालन : యమ ాలన

Observations made above : ऊपर कही हुई बात, उपयक्

ुर् त िवचार
ైన ేయబ ిన ప ి లనలు, ై ారణలు

Obtain evidence : सा य प्रा त करना

ాకష్య్ం ొ ందటం, రు వు ల ంచటం

Obvious mistake : प ट भूल : సప్షట్ ైన ొ ర ాటు

Office copy & fair copy for signature
: कायार्लय प्रित और व छ प्रित ह ताक्षराथर्
సంతకా కై కా ాయ్లయ పర్ మ ియు దధ్ పర్

On account of : के कारण : కారణం వలన

On an average : औसतन : సగటున

On behalf of : की ओर से : తరఫున

On deputation : प्रितिनयुिक्त पर : ఉప యామకం ై

On due date : िनयत तारीख को : ణ్ త

ీ ే ీ ాడు

One rank one pension : एक पद-एक पशन : ఒక పద ‐ఒక ింఛను

One time increase : एकबारगी विृ द्ध : ఒక ా ి వృ ధ్ ి, ఒక ా ి ెంపు

On humanitarian grounds : मानवीय आधार पर : మానవ ా దృకప్థం ో

On India Government Service
: भारत सरकार के सेवाथर् : ారత పర్భుతవ్ ేవకై
Only widowhood certificate
: एकमात्र िवधवा प्रमाणपत्र : కేవలం తంతు ధృవపతర్ం

On merits : गुणावगुण के आधार पर : గయ్ ా గయ్తలను బటీట్

On no account : िकसी भी अव था म नहीं : ఏ ధ ైన ప ి థ్ ి లోనూ కాదు

On or about : को अथवा उसके आसपास : ..... ే ీన లేక ా కి దగగ్ రలో

On or after the day : उस िदन अथवा उसके प चात : ఆ ో లేక ా త ావ్త

On probation : पिरवीक्षाधीन : అరహ్ ా రణ్ య కాలంలో

On temporary basis : अ थायी आधार पर : ా ాక్ కం ా

On the availability of information
: सूचना की उपल धता पर : సమా ార లభయ్త బటీట్

पीछे 187 आगे

 अनुक्रमिणका
On the basis of minimum requirements
: यूनतम आव यकता के आधार पर
క స అవస ాలను బటీట్
On the compassionate grounds
: अनुकंपा के आधार पर : కరుణ ో

On the contrary : इसके प्रितकूल, इसके िवपरीत : పర్ కూలం ా, రుదధ్ ం ా

On the expiry of the crucial date
: िनणार्यक तारीख की समाि त पर
అ ముఖయ్ ైన ే ి ము ి ిన త ావ్త
On the subject noted above
: उपरोक्त िवषय पर : ైన ే ొక్నబ ిన షయం ై
On verification it was found that
: स यापन करने पर मालूम हुआ है िक
ప ి ం న ిదప ె ిన ి ఏమన ా

Orders are solicited : कृपया आदे श द : దయ ే ి ఆ ే ంచగలరు

Ordered also that it be published in the Gazette of India
: यह भी आदे श िदया गया है िक उसे भारत के राजपत्र म प्रकािशत िकया
जाए
ీ ారత పర్భుతవ్ సమా ార ప ర్క లో పర్చు ించటా కి కూ ా
ఆ ే ంచడ ైన ి

Order may be issued : आदे श जारी िकया जाए : ఆ ే ాలు జా ీ ేయగలరు

Otherwise action will be taken against
: अ यथा ... के िखलाफ कारर् वाई की जाएगी
లే ా .... పర్ కూల చరయ్ సుకొనబడుతుం ి

Out and out : पण

ू र् प से : ప ిపూరణ్ ం ా

Out of date : पुराना, गताविधक : ాత, కాల ో షం పటిట్న

Out of order : खराब, चालू नहीं, िबगड़ी दशा म, अ यवि थत

యమ రుదధ్ , కర్మ రుదధ్

Out of turn : िबन बारी : వంతు ా ీ కాకుం ా

Outward journey : बिहयार्त्रा : బయటి పర్యాణంలో

Overall position : समग्र ि थित : సమగర్ థ్ ి

Owing to : के कारण : కారణం వలన

*****

पीछे 188 आगे

 अनुक्रमिणका
P

Paper for disposal : िनपटाने के िलए कागज : ప ి ాక్రమునకై కా ితము

Paper under consideration : िवचाराधीन कागज : ప ి లనలోనునన్ కా ితము

Parliamentary affairs : संसदीय कायर् : చటట్ సభ వయ్వ రములు

Partial modification in the case
: इस मामले म आंिशक आशोधन : ఈ షయం లో ా ిక మారుప్
Payable amount of pension
: पशन की दे य रािश
ింఛను లో ె ల్ ంచవల ిన తత్ ం
Payable till death or remarriage whichever is earlier
: म ृ यु अथवा पुनिवर्वाह, जो पहले हो, तक दे य
మరణం లేక పున ివ్ ాహము, ఏ ి ముందు జ ి ి ే అంతవరకు
ె ల్ ంచవల ిన ి

Payable to bearer : वाहक को दे य, धारक को दे य : బేరరుకు ె ల్ ంచవల ిన ి

Payment for honour : मानाथर् भुगतान : ౌరవసూచకం ా ె ల్ ంపు

Pay self : वयं दे य : సవ్యం ా ె ల్ ంచవల ిన ి

Pending adjustment : लंिबत समायोजन : అ చ్త ిదద్ ుబాటు

ల్
Pending the conclusion of enquiry
: जाँच समा त होने तक : ారణ పురత్ ేయ్వరకు

Pensionary liability : पशन संबंधी दे यता

ింఛను కు సంబం ిం న ాధయ్త

Periodicity of award : परु कार की आविधकता : బహుమ ణ్ ీతకాలము

Pertaining to : संबंिधत, के संबंध म : సంబం ిం న

Petty contingent voucher : खुदरा आकि मक यय वाउचर

అనూహయ్ ైన లల్ ర ఖరుచ్ల ర ీదు

Placed at the disposal of : को स पा गया, को सुलभ िकया गया

ప ి ాక్ ా కై సమకూరచ్బ ిన ి

Placed under suspension : िनलंिबत

ా ాక్ కం ా ి ేయబ ిన ి
Please discuss with papers
: कागज-पत्र के साथ चचार् कीिजए
దయ ే ి ద త్ ా ే ల ో చ ిచ్ంచం ి
Please examine the proposal
: कृपया प्र ताव की जांच कर
దయ ే ి పర్ ాదనను ప ి ంచం ి

पीछे 189 आगे

 अनुक्रमिणका

Please expedite compliance

: शीघ्र अनुपालन कर : ెంట ే ాటించం ి
Please expedite the return of this file
: कृपया इस फाइल को शीघ्र लौटाएँ
దయ ే ి ఈ ైల్ ను ి ి పం ించం ి
Please hand over charge to Sri.
: कृपया अपना कायर्-भार ी.......... को स प द
దయ ే ి ప ర్.......కు అపప్ ించం ి
Please investigate and report
: कृपया जाँच करके िरपोटर् द
దయ ే ి ప ి ం ే కి ఇవవ్ం ి
Please put up with previous papers
: कृपया इसे िपछले कागज-पत्र के साथ प्र तुत कर
దయ ే ి ీ పూరవ్పు ద త్ ా ే ల ో ఇవవ్ం ి

Please refer to : कृपया दे ख : దయ ే ి ...ను చూడం ి

Please report as how the matter now stands
: कृपया बताएँ िक अब मामला िकस ि थित म है
దయ ే ి ఇపుప్డు ఏ థ్ ి లో ఉం ో ే ిక ఇవవ్ం ి

Please see for precedent : कृपया पूव‐र् उदाहरण के िलए दे ख

దయ ే ి ముందు ఇవవ్బ ిన ఉ ాహరణను చూడం ి

Please sign in Hindi : कृपया िहंदी म ह ताक्षर कर

దయ ే ి హిం ీలో సంతకం ేయం ి
Please treat this as strictly confidential
: इसे सवर्था गोपनीय समझ
ీ అతయ్ంత ోపయ్ ైన ి ా ా ంచం ి
Please use Hindi in correspondence
: कृपया पत्राचार म िहंदी का प्रयोग कर
దయ ే ి ఉతత్ రపర్తుయ్తత్ రములు హిం ీ లో ేయం ి

Postpone for the present : िफलहाल थिगत रख : పర్సత్ ు ా కి ి ఉంచం ి

Presumptive rate of pay : प्रकि पत वेतन की दर : ఊహిం న ేతన ధర

Progress is too slow : प्रगित अ यंत धीमी है

పు ోగ ాలా మందకొ ి ా ఉనన్ ి

Promotion by selection : चयन वारा पदो नित : ఎం ిక ావ్ ా ప ో నన్

Promotion by seniority : विर ठतानस

ु ार पदो नित : జేయ్షఠ్ త ఆ ారం ా ప ో నన్

Pro-rata rate of pension : पशन की यथानुपात दर : ింఛను కక్ ైషప్ త్ క ధర

पीछे 190 आगे

 अनुक्रमिणका
Pros and cons : पक्ष-िवपक्ष, आगा-पीछा
ముందు‐ ెనకలు, పకష్‐ పకష్ములు

Put up for perusal please : अवलोकनाथर् प्र तुत कर

ప ి లన కోసం ఇవవ్ం ి

Put up for verification : स यापन के िलए प्र तुत कर : ధృ క ిం ేందుకు ఇవవ్ం ి

******

पीछे 191 आगे

 अनुक्रमिणका
Q

Question of propriety : औिच य का प्र न : ఔ ాయ్ కి సంబం ిం న పర్శన్

Quick disposal of claims : दाव का शीघ्र िनपटान : ా ాల సతవ్ర ప ి ాక్రము

Quota allotted for staff : टाफ के िलए िनधार्िरत कोटा

ిబబ్ం ి కోసం కేటా ంపబ ిన ాటా

Quoted below : नीचे उद्धृत : కిర్ంద ఉటంకిం న

Quote reference : संदभर् बताएँ, हवाला बताएँ : సందరభ్ం ె య ేయం ి

******

पीछे 192 आगे

 R अनुक्रमिणका

Raise objection : आपि त उठाना : అభయ్ంత ా న్ ె యజేయు

Reasons for delay be explained
: दे री/िवलंब के कारण बताएँ
ఆల ాయ్ కి కారణం ె యజేయం ి
Reasons for variations are given below
: घट-बढ़ के कारण नीचे िदए गए ह
హెచుచ్‐తగుగ్ల కారణం కిర్ంద ెలుపబ ిన ి
Recovery should be effected
: रकम वसूल की जाए : నగదు వసూలు ేయవలెను

Rectification of errors : भूल पिरशोधन : ొ ర ాటల్ ిదద్ ుబాటు

Reference is invited to : को दे िखए, को दे खने का क ट कर : సందరభ్ం కోసం చూడం ి

Reference to above : उपरोक्त के संदभर् म : ైన ే ొక్నబ ిన సందరభ్ంలో

Reference to, with : के संबंध म : సంబం ిం

Referred to above : उपिरिनिदर् ट : ైన ే ొక్నబ ిన

Refer the matter to the board for orders
: मामला आदे श के िलए बोडर् को भेजा जाए
ఈ షయం ై ఆ ేశం కోసం మండ లో సూ ంచగలరు

Re-fixation of pay : वेतन का पुनिनर्धार्रण : ేత ా న్ పునః ధ్ ా ించగలరు

Reinstated in service : नौकरी बहाल की गयी : ఉ ో య్గం కొన ా ించబ ిం ి

Relaxation of rules : िनयम म छूट/ढील : యమాలలో న ంపు

Relevant document : संबद्ध कागजात : సంబం ిం న ద త్ ా ే లు

Relevant papers be put up : संबंिधत कागज-पत्र प्र तत

ु िकए जाएँ
సంబం ిం న ద త్ ా ే లు సమకూరచ్గలరు.

Reminder may be sent : अनु मारक भेजा जाए, मरण पत्र भेज द
సమ్రణ పతర్ం పంపగలరు

Removal power : िन कासन अिधकार, िन कासन की शिक्त

ొల ింపు అ ికారం

Rendition of reports : िरपोटर् दे ना : ే ిక ఇవవ్డం

Repairable equipment : मर मत योग्य उप कर : మరమమ్తు

త్ ేయత ిన ప ికరం

Report for duty : कायर् पर उपि थत होने की सच ू ना दे ना

ప కి జరు అ న ే ిక ఇవవ్డం

Repugnant to the context : प्रसंग के िव द्ध, प्रसंग के प्रितकूल : పర్కరణా కి రుదధ్ ం ా

Required information is furnished herewith
: अपेिक्षत सूचना इसके साथ भेजी जा रही है
అవసర ైన సమా ారం ీ ో పంపబడుచునన్ ి

पीछे 193 आगे

 अनुक्रमिणका
Required, As : यथा अपेिक्षत : ఆవస ా న్ బటిట్

Required to be rectified : पिरशोधन अपेिक्षत है

సవరణ ేయవల ిన అవసరం ఉం ి

Respectfully I beg to say : सादर िनवेदन है : ౌరవపూరవ్క నన్పము

Resubmitted as desired : अपेिक्षत अनुसार पन

ु ः प्र तुत
కో ిన ధం ా మ ళ్ ఇవవ్బ ిన ి

Resumption of charge : कायर्भार का पुनग्रर्हण : మ ళ్ కారయ్ ార వ్ీ కరణ

Retrospective effect cannot be given to this order
: इस आदे श को पूवप्र
र् भावी नहीं िकया जा सकता
ఈ ఆ ే ా కి గత ా ేకష్ పర్ ావం ఆ ా ించలేము
Return of the file may be awaited
: िमिसल/फाइल की प्रतीक्षा की जाए
ైలు కోసం ఎదురుచూడగలరు

Revive of the case : मामले को िफर से उठाना

ఈ పర్కరణా న్ మ ళ్ లేవ ెతత్ం ి

******

पीछे 194 आगे

 अनुक्रमिणका
S

Sanctioned as proposed : प्र तािवत अनुसार मंजूर

పర్ ాదన పర్కారం ీవ్క ించబ ిన ి
Sanction of the competent authority may be obtained
: सक्षम प्रािधकारी की मंजूरी ली जाए
సమ థ్ ా ికా ి అం ీకారం సుకొనగలరు

Satisfactory cases : संतोषजनक मामले : సంతృ ిత్ కర షయములు

Score out whichever is not appropriate
: जो लागू न हो, उसे काट द
సము తం కా అంశములను కొటిట్ ేయం ి

Secret instructions issued : गु त अनदु े श जारी िकए गए ह

ోపయ్ సూచనలను జా ీ ేయం ి

Security arrangements : संरक्षा यव था : సుర ిత ఏ ాప్టు

Security measures : संरक्षा उपाय : సుర ిత ఉ ాయములు

Seen, file with previous papers
: दे ख िलया, पूवर् के कागज के साथ फाइल कर द
చూ ాను, గత కా ితముల ో ైలు ే ాను

Seen and spoken : दे ख िलया और बात कर ली

చూ ాను మ ియు మాటాల్ ాను

Self contained note : वत: पूणर् िट पणी : సవ్త: ప ిపూరణ్ ాయ్ఖాయ్నం

Self explanatory : वतः प ट : సవ్త: సప్షట్ ైన ి

Service agreement has been executed
: सेवा करार िन पािदत कर िलया गया है
ే ా ఒపప్ందం కుదరచ్బ ిన ి

Set up a committee : सिमित बनाना : క టీ ఏ ాప్టు ేయడం

Shall not be questioned on any ground
: िकसी भी आधार पर आपि त नहीं की जाएगी
ఏ ధం ాను పర్ న్ంచలేరు
Should be given top priority
: परम अग्रता दी जाए
అతయ్ ిక ార్ ాయ్నయ్తను ఇవవ్వల ిన ి.
Show cause as to why strict action should not be taken
: इस बात का कारण बताएँ िक सख्त कारर् वाई क्य नहीं की जाए
క ిన చరయ్ ఎందుకు సుకొనకూడ ో కారణం ెపప్గలరు

Show cause notice : कारण बताने की सूचना : సంజా ీ, ోటీసు

पीछे 195 आगे

 अनुक्रमिणका

Sri ... is offered a post of ...

: ी... को ... पद की िनयुिक्त का प्र ताव भेजा जाता है

ర్....ను ...పద లో య ం ే పర్ ాదన పంపబడుచునన్ ి

Side by side : साथ-साथ : ో కూ ా

Similarity in the case : मामले म सम पता : షయంలో ామయ్ము

Sincerely yours : आपका, भवदीय : , భవ ీయుడు

So as to ensure : तािक यह सुिनि चत हो : ధ్ ా ించ ా కి

So called : तथाकिथत : ిలువబ ే

So far : अभी तक : ఇపప్టి వరకు

So far as possible : यथासंभव : ాధయ్ ైనంత వరకు

So far as practicable : यथासा य : ఆచరణ గయ్ ైనంత వరకు

Solemn affirmation : स यिन ठा से प्रितज्ञान : దృఢ పర్మాణం

So long as : जब तक िक : అ నంతవరకు

Specific purpose : िविश ट आशय : ద్ ష

ి ట్ పర్ జనం
Specific reason may be given
: िविश ट कारण द
ద్ ష
ి ట్ కారణం ె యజేయగలరు
State-of-the-Art technology
: आधुिनकतम तकनीक, आधुिनकतम प्रौ योिगकी
అతయ్ం ాధు క ాంకే క ప ిఙఞ్ ానం
Statement has been recorded
: बयान िरकाडर् िकया गया है
ాఙూఞ్లము న దు ేయబ ిన ి

Status quo : यथापूवर् ि थित : య ాపూరవ్ థ్ ి

Steps may be taken : कदम उठाए जाएँ, उपाय िकए जाएँ: పర్యతన్ం ే యం ి

Subject to.. : के अधीन, के अ यधीन (िविध) : ీ కి సంబం ిం నంత వరకు

Subject to approval : बशत िक अनुमोदन प्रा त हो : అం ీకారం ల ం నటెల్ ౖ ే

Submitted for information : सूचनाथर् प्र तुत

ె యజేయటా కొరకు సమ ిప్ంచబ ిం ి
Such action as may be deemed necessary
: ऐसी कारर् वाई, जो आव यक समझी जाए
అవసరం అ ా ంపబ ే చరయ్ సుకొన గలరు
Sufficient notice has not been given
: पयार् त नोिटस नहीं िदया गया है : త ిన సూచన ఇవవ్బడలేదు

पीछे 196 आगे

 अनुक्रमिणका

Summary of the case : मामले का सार : షయ ా ాంశము

Supplementary test : संपूरक जाँच, संपूरक परीक्षण : అనుబంధ ప ీకష్

Surplus to requirements : आव यकता से अिधक : అవస ా కి ం

Sweeping (gathering) : समेट लेना, बटोर लेना : సత్ ృతం ా, తత్ ం ా (గుంపు)

*****

पीछे 197 आगे

 अनुक्रमिणका
T

Take for granted : मान लेना, मान कर चलना : అం ీక ించు, ా ంచు

Take notice : यान म रखना : దృ ట్ ల

ి ో ెటట్ ుకోవడం

Take recourse : का सहारा लेना, का आ य लेना : స యము సుకొను

Take such measures : ऐसे उपाय कर : అటువంటి యతన్ం ేయం ి

Tenders have been invited : िनिवदाएँ आमंित्रत की गई ह, टडर मँगाए गए ह

టెండరుల్ ిలవబ డ్ ా

Terms and conditions : िनबंधन और शत : బంధనలు మ ియు షరతులు

The file in question is not traceable
: संदिभर्त फाइल नहीं िमल रही है
అ ి ిన షయా కి సంబం ిం న ైల్ కనబడుట లేదు

Then and there : त काल वहीं : అపప్టికపుప్డు అకక్ ే

The papers may be shown to… for information and guidance
: कागज पत्र सूचना और मागर्दशर्न के िलए ... को िदखाए जाएँ
కా ితములను ....... నకు సూచన మ ియు మారగ్ ద్ శ
ే ం కొరకు చూపగలరు
The proposal is quite in order
: यह प्र ताव िब कुल िनयमानुकूल है
ఈ పర్ ాదన పూ త్ ి ా యమాను ారం ా ఉనన్ ి
There is no cause to modify the orders already passed
: पहले ही पािरत आदे श म पिरवतर्न करने का कोई कारण नहीं है
ముందు జా ీ ే ిన ఆ ే ాలలో మారుప్ ేయవల ిన అవసరం లేదు
The required papers are placed below
: अपेिक्षत कागज पत्र नीचे िदये गये ह
అవసర ైన కా ితములు కిర్ంద ే ొక్నబ ిన
This has reference to earlier correspondence at s.no..
: यह क्रमांक .... पर प्र तुत िपछले पत्र‐ यवहार के संदभर् म है
ఇ ి ఇంతకు ముందు ఉతత్ రపర్తుయ్తత్ రములో కర్.సం. ...కు సంబం ిం న ి
This is in accordance with the extant rules
: यह वतर्मान िनयम के अनुसार है
ఇ ి పర్సత్ ుతం అమలులో ఉనన్ యమాల పర్కారం ఉనన్ ి

This is to certify : प्रमािणत िकया जाता है : ధృ క ంి చున ి ఏమన ా

This office has no information in this respect
: इस कायार्लय को इस संबंध म कोई जानकारी नहीं है
ఈ కా ాయ్లయంలో ీ కి సంబం ిం న ఏ సమా ారం లేదు

पीछे 198 आगे

 अनुक्रमिणका

This requires administrative approval

: इसके िलए प्रशासिनक अनुमोदन अपेिक्षत है
ీ కి ప ి ాల ా సంబంధ ైన ఆ దం అవసరం
This requires your personal attention
: इसम आपका यिक्तगत यान अपेिक्षत है
ీ కి వయ్కిత్గత శర్దధ్ అవసరం

Through over sight : नजर चूक जाने से, भूल जाने से : చూపు పడక ో వడం, గు ిడ్ ా

Till further orders : अगले आदे श तक

ముందు జా ీ ేయబో ే ఆ ేశముల వరకు

To be in soup : किठनाई म होना : క ట్ ాలలో కుక్కు ో వడం

To be in rough weather : िवषम पिरि थित म होना : సంకిల్షట్ ప ి థ్ ి లో ఉండడం

To be on cloud nine : बहुत खुश : ాలా సం ోషం ా ఉండడం

To break the ice : तनाव कम करना : ఒ త్ ి త గ్ ంి చడం

To carve a niche : उपयुक्त थान बनाना

త ిన పర్ ే ా న్ ఎం ిక ేసుకోవడం

To comply with : का अनुपालन करना : అనుస ించడం, ాటించడం

To drive home your point : दस

ू रे को अपनी बात समझाना, मनवाना
ఇతరులకు మన అ ార్యా న్ ె యజేయడం

To have an edge over : प्रितयोिगता म दस

ू रे से ऊपर होना
ో టీలో ఇతరులక ాన్ ై ే ా ించటం

To put in abeyance : प्रा थिगत करना, प्रा थगन : లుపుదల, ఆపడం

To stick to one’s feet : अपने िवचार पर डटे रहना : తన మాటకు కటుట్బ ి ఉండడ్ం
To take stock of the situation
: ि थित का जायजा लेना : ప ి థ్ ి అంచ ా ేయడం

To test the waters : कोई कायर् करने से पहले सही ि थित जानना
ఒక ప ేయబో ే ముందు ాసత్ వ ప ి థ్ ి ెలుసుకొనడం

To the best of ability : पूरी योग्यता से : పూ త్ ి ామరథ్ ం ో

To the point : िवषयानुकूल, सुसंगत, प्रासंिगक

సూటి ా, ొమ్హమాటం ా

Tour programme : दौरा कायर्क्रम : యా ార్ కారయ్కర్మము

******

पीछे 199 आगे

 अनुक्रमिणका
U

Ultimately it has to be done

: अंततः यह करना ही होगा : వరకు ఇ ి ేయవల ిన ే

Unauthorised action : अप्रािधकृत कारर् वाई : అన ికృత చరయ్

Unbiased opinion : िन पक्ष राय : ాప్ ిక అ ార్యం

Uncalled for : अनाहूत, अयािचत, अनुिचत : తగ , ిలువ

Unclassified document : अगोपन द तावेज

వ గ్ క
ీ రణ ేయబ ిన ద త్ ా ే లు
Under certificate of posting
: डाक प्रमािणत : త ాలా ధృ కరణ

Under consideration : िवचाराधीन : ప ి లనలోనునన్

Under developed : अ पिवकिसत : అ వృ ధ్ ి ెంద

Under dispute : िववादग्र त : ా ాలలోనునన్

Under one’s hand and seal: अपने ह ताक्षर एवं मह

ु र सिहत
తమ సంతకం మ ియు ముదర్ ( ీలు) ో
Under intimation to this office
: इस कायार्लय को सच
ू ना दे ते हुए
ఈ కా ాయ్లయమునకు ె యపరుసూ త్

Undermentioned : िन निलिखत : కిర్ంద ే ొక్నబ ిన

Under reference : प्रसंगाधीन : సంద ాభ్ కి ెం ిన

Undersigned is directed to acknowledge the receipt of your letter no...dt...
: अधोह ताक्षरी को आपके िद ... के पत्रांक...की पावती भेजने का िनदे श

हुआ है
కింద సంతకం ెటట్ ిన అ ికా ికి లేఖ సం....., ే ి.....కు ర ీదు పంపమ
ద్ ే ంచబ ిం ి

Under suspension : िनलंबनाधीन : ా ాక్ క లుపుదల లోనునన్

Under the auspices of : के त वावधान म : ......ఆధవ్రయ్ంలో

Up-to-date : अ यतन, आज तक का : ఇపప్టి వరకూ, ేటి వరకూ

Upto the mark : तरीय : థ్ ా కి తగగ్ టట్ ు

Urgent attention may please be given
: कृपया तरु ं त यान द
దయ ే ి ేంట ే ీ ై శర్దధ్ చూపగలరు

Urgently required : अिवलंब चािहए, तुरंत आव यकता है

తకష్ణం అవసరం, ాలా అవసరం

******

पीछे 200 आगे

 अनुक्रमिणका
V

Valedictory address : समापन भाषण, िवदाई भाषण

ము ింపు పర్సంగం, ో క్లు పర్సంగం

Venue of meeting : बैठक का थान : సమా ేశ ే ిక

Verification of particulars : िववरण स यापन

వరముల త ఖీ/ వరములను స ిచూచుట

Verification of service : सेवा का स यापन

ే ా ికారుడ్ను స ిచూచుట/ ేవ త ఖీ

Verified and found correct : जाँच की गयी और ठीक पाया गया

త ఖీ ేయబ ిన ి మ ియు స ి గ్ ా ఉనన్వ కను ొనబ ిన ి

Vetting of draft : प्रा प का पुनरीक्षण : ము ా ాను స ిచూచు

Vide letter No..... : पत्र सं ..... के वारा : లేఖ సం...... ావ్ ా

Vide linked case : संलग्न मामला : జతపరచబ ిన షయం ావ్ ా

*****

पीछे 201 आगे

 अनुक्रमिणका
W

Waiting list : प्रतीक्षा-सूची : ే ఉనన్ ా ి జా ా

Waiting list may be renewed
: प्रतीक्षा-सूची को नवीकृत िकया जाए
ే ఉనన్ ా ి జా ా ను పర్సత్ ుత ప ి థ్ ి కి అనుగుణం ా సవ ించగలరు

Wear and tear : टूट‐फूट : అరుగుదల తరుగుదలలు

We are not concerned with this
: हमारा इससे संबंध नहीं है : మాకు ీ ో సంబంధం లేదు
Weekly arrears statement for the week ending is submitted for perusal
: बकाया काम का सा तािहक िववरण अवलोकनाथर् प्र तुत है
ా ాంతపు బకా వరములు ప ి లనకై సమ ిప్ంపబ ిన
We need not persue the matter further
: हम इस िवषय पर और कारर् वाई करने की आव यकता नहीं है
ఈ షయం ై ఇంక ముందు ఏ ధ ైన చరయ్ సుకొనవల ిన అవసరం
లేదు

Whichever is earlier : जो भी पहले हो : ఏ ి ముంద ేఅ ి

Will be dealt with severely : कड़ी कारर् वाई की जाएगी : క ిన చరయ్ సుకొనబడుతుం ి

Will you please state : कृपया बताएँ : దయ ే ి ెపప్గల ా

With a view to : की ि ट से : దృ ట్ ల
ి ో ెటట్ ుకొ

With compliments from : समादर सिहत : ా నందనల ో

With concurrence of : की सहमित से : ...ఆ దం ో

With effect from.... : …. से, ....से प्रभावी : ... నుం ి, ....నుం ి అమలు

With full particulars : पूरे िववरण के साथ : పూ త్ ి వరముల ో

With immediate effect : इसी समय से, ता कािलक प्रभाव से, त काल से
ఇపుప్ ే, తకష్ణ పర్ ావం ో, ెను ెంట ే
Without any further reference
: िबना िकसी और संदभर् के : ఇతర ఏ సందరభ్ము లేకుం ా
Without assigning any reason
: िबना कोई कारण बताए : ఏ ధ ైన కారణం ెపప్కుం ా

Without delay : अिवलंब : ఏ ధ ైన ఆలసయ్ం లేకుం ా

Without fail : अव य, िबना चूक : తపప్ స ి ా

Without interruption : िबना बाधा के : ఆటంకం లేకుం ా

Without prejudice : प्रितकूल प्रभाव डाले िबना

పర్ కూల పర్ ావం చూపకుం ా, ోధ ా ా న్ పర్ద ిశ్ంచకుం ా

With reference to : के संबंध म : సంబం ిం నంతవరకు

पीछे 202 आगे

 अनुक्रमिणका
With regards : सादर, शभ
ु कामनाओं सिहत
ఆదరపూరవ్కం ా, ౌరవపూరవ్కం ా, ాకాంకష్ల ో

With regard to : के बारे म, के संबंध म : సంబం ిం న

With respect to : के संबंध म : సంబం ిం న, ౌరవం ో

Work in progress : कायर्-प्रगित : ప జరుగుచునన్ ి

*****

पीछे 203 आगे

 अनुक्रमिणका
Y

Year end : वषार्ंत, …. को समा त वषर्

సంవతస్ ాంతము, ....కు ము ి ిన సంవతస్రం

Year ending... : ....को समा त होनेवाला वषर् : ....కు ము ి ే సంవతస్రం

You are hereby authorised to
: आपको इसके वारा यह प्रािधकार िदया जाता है
ీ ావ్ ా కు అ ికారం ఇవవ్బడుతునన్ ి
You are hereby informed that
: आपको इसके वारा सूिचत िकया जाता है िक
ీ ావ్ ా కు ె యజేసత్ ునన్ ి ఏమన ా

You are requested to : आपसे अनरु ोध है

మమ్ న్ అభయ్ థ్ స
ి త్ ునన్ ి ఏమన ా
You may kindly report for duty on..
: कृपया आप िद....को यूटी पर आएँ
దయ ే ి రు ే ి......న ప కి ాగలరు
You may take necessary action accordingly
: आप तदनसु ार आव यक कारर् वाई कर
రు తదనుగుణం ా అవసర ైన చరయ్ సుకొనగలరు
Your remarks/views on the above subject are awaited
: उपयक्
ुर् त िवषय पर आपकी िट पणी/राय की प्रतीक्षा है
ైన ే ొక్నబ ిన షయం ై ాయ్ఖయ్/అ ార్యం కోసం ే చూసూ
త్
Your reply should reach this office latest by
: आपका उ तर इस कायार्लय म अिधक से अिधक...तारीख तक पहुँच जाना

चािहए
పర్తుయ్తత్ రం ఈ కా ాయ్లయమునకు ఏ ప ి థ్ ి లో ై ా ే ి.....లోపు
ేరవలెను

Yours faithfully : भवदीय, भवदीया :

ేయుడు/ ేయు ాలు

Yours sincerely : आपका : భవ ీయుడు/భవ ీయు ాలు

Yours truly : आपका : భవ ీయుడు/భవ ీయు ాలు

*****

पीछे 204 आगे

 अनुक्रमिणका
ా ారణ పదబంధములు

सामा य अिभ यिक्तयाँ

GENERAL EXPRESSIONS

All employees are informed hereby

: सभी कमर्चािरय को एत वारा सूिचत िकया जाता है
కా ిమ్కులంద ికీ ఇందుమూలము ా ె యజేయున ి

As a matter of fact : यथाथर्त:, व तुत : ాసత్ ా కి, జా కి

As and when : जब और जैसे : అవసర ైనపుప్డు

As early as possible : यथाशीघ्र : లైనంత ొందర ా, ఘర్ము ా

As far as possible : यथासंभव : లైనంతవరకు

At the discretion of the Management

: प्रबंधन के िववेक से : యాజమానయ్ ేకము ో

Discrepancies in accounts must be rectified within the current financial year

: लेखा िवसंगितय का चालू िव त वषर् म ही समाधान िकया जाए
లెకక్లలో ఉనన్ ే ాలను వరత్ మాన ఆ థ్ క
ి సంవతస్రంలో ే సవ ించవలెను.

Forwarded & recommended

: अग्रेिषत और सं तुत
ముందుకు పంపబ ిన ి మ ియు ి ారుస్ ేయబ ిన ి

Henceforth : अब से : ఇక దట

Here in after : इसके आगे : ఇటు ై

In course of time : यथासमय : ణ్ త

ీ సమయములో

In force : प्रव ृ त, लागू : అమలులో ఉనన్

In order that : इसिलए िक : ఇందువలల్ , ఎందుకన ా

In order of merit : योग्यता क्रम से : పర్ భ ఆ ారం ా

In order of preference : अिधमा यता क्रम से : ార్ ానయ్ ా కర్మంలో

In preference to : िनधार्िरत तरीके से, िविहत रीित से

: ధ్ ా ిత పదధ్ పర్కారం, ణ్ త
ీ పదధ్ పర్కారం

In pursuance of : के अनस
ु रण म : అనుసరణ లో

Instances have come to the notice of

: टा त सामने आए ह : ె ి కొ న్ దృ ట్ ాంతములు
న

In supersession of all orders issued on the subject

: इस िवषय पर जारी सभी आदे श का अिधक्रमण करते हुए
ీ కి సంబం ిం ఇంతకు ముందు జా ీ ేయబ ిన అ న్ ఆ ేశములను
కొటిట్ ేసత్ ూ
पीछे आगे
205
 अनुक्रमिणका

In this connection : इस संदभर् म : ఈ సందరభ్ము ా

Issue as amended : यथा संशोिधत जारी कर

: ేయబ ిన సవరణ పర్కారం జా ీ ేయగలరు

It has been observed that

: दे खने म आया है िक : గమ ంచబ ిన ి ఏమన ా

It has been decided : यह िनणर्य िलया गया है िक

సుకోబ ిన రణ్ యం ఏమన ా

Laid down in : म िनधार्िरत : ధ్ ా ింప బ ిన

This issues with the approval of competent authority

: यह सक्षम प्रािधकारी के अनुमोदन से जारी िकया जाता है
ఇ ి సమరథ్ అ ికా ి అం ీకారము ో జా ీ ేయబడుతునన్ ి.

This is to certify that : प्रमािणत िकया जाता है िक

ధృ కరణ ేయబడున ి ఏ టంటే

Through proper channel : उिचत मा यम से : అ ికార కర్మాను ారం

Till further orders : अगले आदे श तक : తదుప ి ఆ ే ాలు అం ే వరకు

Top priority : परम अग्रता : అతయ్ ిక ార్ ానయ్త

Uncalled for : अनाहूत, अनिु चत : ిలవ , అను త

Under intimation to us : हम सूचना दे ते हुए : మాకు ె యజేసత్ ూ

With effect from : ....... से प्रभावी/लागू

.... నుం అమలులో కి వసుత్ం ి

With immediate effect : अभी से : తకష్ణ పర్ ావం, ఇపప్టి నుం ే

Within seven days from the issue of the notice

: सूचना जारी होने के 7 िदन के भीतर
సూ ంచబ ిన ో నుం ి 7 ో లలోపు

With regards : सादर : ౌరవపూరవ్కం ా

Yours faithfully : भवदीय : భవ ీయ

Yours truly/sincerely : आपका : ేయులు

*****

पीछे आगे
206
 अनुक्रमिणका

अिधकािरय वारा िलखी जानेवाली िट पिणयाँ

NOTINGS WRITTEN BY THE OFFICERS
Action may be taken : कारर् वाई की जाए : చరయ్ సుకొనగలరు
Action may be taken as proposed
: प्र तािवत अनुसार कारर् वाई की जाए
ప్రతిపాదించన ప్రకారం చర్య తీసుకొనగలరు
Administrative approval may be obtained
: प्रशासिनक अनमु ोदन प्रा त िकया जाए
పరిపాలనా సంబంధ ఆమోదం పొందగలరు
Any violation will be viewed seriously
: िकसी तरह के उ लंघन को गंभीरता से िलया जाएगा
ఏవిధమైన uల్లంఘననైనా గంభీరంగా పరిగణింపబడును.
Application may be rejected
: आवेदन अ वीकृत िकया जाए : దరఖాసు
్త ను తిరస్కరించగలరు

Appoved : अनुमोिदत : ఆమోదింపబడింది

Attention Shri ............... : ी ...................... यान द : శీ్ర............... గమనించగలరు

Bill has been scrutinised : िबल की जांच की गई है : లుల్ ప ి ంచబ ిన ి

Charge Sheet may be given to the defaulter
: दोषी को आरोप पत्र िदया जाए
అప ా ికి అ గపతర్ం ఇవవ్గలరు
Concurrence from the Finance Dept. may be obtained
: िव त िवभाग से सहमित ली जाए
విత్త శాఖ సమ్మతి పొందగలరు
Day to day progress is to be given to the undersigned
: अधोह ताक्षरी को दै िनक प्रगित की जानकारी दी जाए
దిగువ సంతకం చేసిన aధికారికి రోజూవారి ప్రగతి కి సంబంధించిన సమాచారం
తెలియజేయగలరు
Discrepancies in accounts must be rectified within the current financial year
: लेखा िवसंगितय का चालू िव त वषर् म ही समाधान िकया जाए
ఖా ాలలో వయ్ ాయ్ ాలను వరత్ మాన ఆ థ్ క
ి సంవతస్రములో ే స ి ేయగలరు
Discrepancies may be reconciled
: िवसंगित का समाधान िकया जाए
ే ాలను పరిష్కరించగలరు

Draft may now be issued : मसौदा/प्रा प अब जारी िकया जाए

ముసాయిదా ను iపు్పడి జారీ చేయగలరు
Effective measures be taken
: प्रभावी कदम उठाए जाएं
ప్రభావవంతమైన చర్యలు తీసుకొనగలరు

पीछे आगे
207
 अनुक्रमिणका
Explanation may be called for
: प टीकरण मांगा जाए : వివరణ కోరగలరు

Expedite action : शीघ्र कारर् वाई की जाए : త్వరగా పని చేయగలరు

For doing the needful : आव यक कारर् वाई के िलए : aవసరమైన చర్య తీసుకొనటకై

For favourable action : अनुकूल कारर् वाई के िलए : సానుకూల చర్య కొరకు

For further action : आगे की कारर् वाई के िलए : తీసుకొనబోయే చర్య కొరకు
For information and necessary action
: सचू ना व आव यक कारर् वाई हे तु
తెలియజేయుటకు మరియు aవసరమైన చర్య తీసుకొనటకై
For guidance : मागर्दशर्न के िलए : మార్గనిరే్దశం కొరకు

For onward transmission : आगे भेजने के िलए : ముందుకు పంపుటకు

Forwarded & recommended
: अग्रेिषत और सं तुत
పంపబడింది మరియు సిఫారిసు చేయబడింది
Hereby authorised : एत वारा प्रािधकृत िकया जाता है
దీనిదా్వరా aధికారం iవ్వబడుతున్నది.
I agree : म सहमत हूँ : నేను aంగీకరిసు
్త నా్నను

I do not agree : म सहमत नहीं हूँ : నేను ఏకీభవించడం లేదు

Issue as amended : संशोिधत अनुसार जारी कर

సవరించిన విధంగా జారీ చేయగలరు
It is advised that : यह सलाह दी जाती है िक : సలహా ఏమనగా
It is being emphasised once more
: इस पर िफर एक बार जोर िदया जा रहा है
దీనిని మరియొకసారి బలపరచటం జరుగుచున్నది.
It is hoped that : यह आशा की जाती है िक : ఆశిసు
్త న్నది ఏమనగా
It is once again brought to the notice of all concerned
: इसे िफर से सभी संबद्ध यिक्तय के यान म लाया जाता है
దీనిని మరియొకసారి సంబంధించిన వ్యకు
్త ల దrషి్టకి తీసుకురావటం జరిగినది
It is suggested : यह सुझाव िदया जाता है िक : సలహా ఏమనగా

Keep in abeyance : प्रा थिगत रखना (मु तवी रखना)

ఆపి uంచటం (వాయిదా వేయటం)
Keep pending : लंिबत रखा जाए : ఆపి uంచగలరు

Matter may be referred to ..: .......... को यह मामला भेजा जाए

.......కు ఈ షయం గు ిం ె యజేయగలరు
May be sent by return post
: लौटती डाक से वापस भेजा जाए
తిరుగు టపాలో పంపగలరు

पीछे आगे
208
 अनुक्रमिणका
Necessary steps may be taken
: आव यक उपाय िकए जाएं
aవసరమైన చర్యలు తీసుకొనగలరు
Note and comply : नोट करके अनुपालन कर : రాసుకొని aమలు చేయండి

O.K. : ठीक है : బాగుంది/సరిపోయింది

Please advise position : कृपया ि थित बताएं
దయచేసి పరిసి్థతిని తెలియజేయండి
Please check up : कृपया जांच कर : దయచేసి పరిశీలించండి

Please circulate and file : कृपया सबको िदखाकर फाइल कर

దయచేసి aందరకూ చూపించి ఫైల్ చేయండి
Please clarify : कृपया प ट कर : దయచేసి వివరించండి

Please confirm : कृपया पु ट कर : దయచేసి ధrవీకరించండి

Please discuss : कृपया चचार् कर : దయచేసి చరి్చంచండి

Please do the needful : कृपया आव यक कारर् वाई कर

దయచేసి aవసరమైన చర్య తీసుకొనండి
Please expedite compliance
: शीघ्र अनुपालन कर : సతవ్రం ాటించం ి

Please give details : कृपया िववरण द : దయచేసి వివరణ iవ్వండి

Please give top priority to this case & complete before due date
: कृपया इसको सवार्िधक अग्रता द और िनयत तारीख के पहले पूरा कर
దయచేసి ఈ విషయానికి aత్యధిక పా
్ర ధాన్యతను iచి్చ నిరీ్ణత తేదీ లోపు పూరి్త
చేయండి
Please issue : कृपया जारी कर : దయచేసి జారీ చేయండి

Please note : कृपया नोट कर : దయచేసి గురు

్త పెటు
్ట కొనండి

Please pay : कृपया भुगतान कर : దయచేసి చెలి్లంచండి

Please put up a note : कृपया नोट प्र तुत कर

దయచేసి వివరణను (నోట్ ను) iవ్వండి
Please reply : कृपया उ तर द : దయచేసి సమాధానం iవ్వండి

Please send it : कृपया इसे भेज द : దయచేసి దీనిని పంపండి

Please speak : कृपया बात कर : దయచేసి మాటా

్ల డండి
Please treat as strictly confidential
: कृपया इसे अ यंत गोपनीय समझा जाए
దయచేసి దీనిని aత్యంత గోప్య విషయంగా భావించండి
Please verify : कृपया स यािपत कर : దయచేసి దీనిని పరిశీలించండి

Reminder may be sent : अनु मारक भेजा जाए : స్మరణ పతా

్ర ని్న పంపగలరు

पीछे आगे
209
 अनुक्रमिणका
Relevant orders may be put up
: संबद्ध आदे श प्र तुत कर
దీనికి సంబంధించిన ఆదేశములను ముందుంచండి
Seen, thanks : दे ख िलया, ध यवाद : చూసాను. ధన్యవాదములు

Send a proposal : प्र ताव भेज : ప్రతిపాదనను పంపండి

Send a warning letter : चेतावनी पत्र भेज : హెచ్చరిక పత్రమును పంపండి

Send it : भेज द : దీనిని పంపండి

Suitable reply may be given
: उिचत उ तर िदया जाए : తగిన సమాధానం iవ్వగలరు
This may please be treated as top priority case
: कृपया इस मामले को परम अग्रता द
దయచేసి ఈ విషయమునకు aత్యంత పా
్ర ముఖ్యతను iవ్వండి
To initiate action : कारर् वाई प्रारं भ करने के िलए : పని పా
్ర రంభించుట కోసం
We agree as a very special case
: इसे बहुत िवशेष मामला मानकर हम सहमित दे ते ह
దీనిని చాలా ప్రతే్యకమైన విషయంగా పరిగణించి మేము సమ్మతిసు
్త నా్నము.
We agree with ‘A’ above : हम उपरोक्त 'ए' से सहमत ह
మేము పైన ‘e’ తో ఏకీభవిసు
్త నా్నము
We think that : हमारे िवचार से : మా aభిపా
్ర యం లో

What delays : दे री का क्या कारण है : ఆలసా్యనికి కారణములు ఏమిటి

******

पीछे आगे
210
 अनुक्रमिणका

अधीन थ वारा िलखी जानेवाली िट पिणयाँ

NOTINGS WRITTEN BY THE SUBORDINATES

A brief note is placed below

: संिक्ष त िट पणी नीचे प्र तत
ु है
సం ిపత్ వరణ కిర్ంద ఇవవ్బ ిన ి

As indicated in the circular

: जैसा िक पिरपत्र म कहा गया है
సరుక్ లర్ లో ఇవవ్బ ినటు
ల్ ా

A summary of the case is placed below

: मामले का सारांश नीचे प्र तत
ु है
పర్కరణా కి సంబం ిం న ా ాంశం కిర్ంద్ ఇవవ్బ ిన ి

To the best of my knowledge and belief

: मेरी जानकारी व िव वास के आधार पर
ా ప ిఙఞ్ ానం మ ియు నమమ్కం ఆ ారం ా

Delay in returning the file is regretted

: फाइल लौटाने म दे री हे तु खेद है
ైల్ ి ి పం ించడంలో అ న్ ఆల ాయ్ కి ం సుత్ ాన్ము

Discussed : चचार् की गयी है : చ ిచ్ంచబ ిన ి

Displayed on the notice board

: सूचनापट्ट पर लगाया गया
సూచ ాఫలకం ద పర్ద ిశ్ంచబ ిన ి

Draft for approval : मसौदा अनुमोदन के िलए : ము ా ాఆ దమునకై

Draft is amended accordingly

: तदनस
ु ार मसौदा संशोिधत िकया गया
తదనుగుణం ా ము ా ా సవ ించబ ిన ి

Draft reply is put up for approval

: उ तर का प्रा प अनुमोदनाथर् प्र तुत
జ ాబు కక్ ము ా ా ఆ దమునకై ఇవవ్బ ిన ి

For approval : अनुमोदनाथर् : ఆ దమునకై

For confirmation : पुि ट हे तु : దృఢపరచుటకై

For consideration : िवचाराथर् : ప ి లనకై

For kind information : सूचनाथर् : ె యపరచుటకై

For perusal and return : दे खकर वापस कर : చూ ి ి పంపగలరు

For sympathetic consideration

: सहानभ
ु िू तपव
ू क
र् िवचार के िलए : ానుభూ పూరవ్క ప ి లనకై

पीछे आगे
211
 अनुक्रमिणका
Forwarded & recommended
: अग्रेिषत और सं तुत
పంపబ ిన ి మ ియు ి ారుస్ ేయబ ిన ి

I have been authorised to dispose this case

: इस मामले के िनपटारे के िलए मुझे प्रािधकृत िकया गया
ఈ సంగ ప ిషక్ ిం ేందుకు ాకు అ ికారం ఇవవ్బ ిన ి

Inconvenience caused is regretted

: असुिवधा के िलए खेद है : అ ౌక ాయ్ కి ం సుత్ ాన్ము

Instructions are solicited : कृपया अनुदेश द : దయ ే ి ఆ ేశ వవ్ం ి

It is highly objectionable : यह काफी आपि तजनक है : ఇ ి ాలా అభయ్ంతరకర ైన ి

It is interesting to note : यह उ लेखनीय है : ఇ ి ఉటంకించద ిన ి

It is noticed that : यह दे खा गया है िक : గమ ంచబ ిన ి ఏమన ా

May kindly be expedited : शीघ्रता की जाए : తవ్ర ా ేయం ి

May be approved : कृपया अनुमोिदत कर : దయ ే ి ఆ ించం ి

May please see for approval

: कृपया अनम
ु ोदन हे तु दे ख
దయ ే ి ఆ ిం ేందుకు ప ి ంచం ి

No decision has been taken in the matter so far

: इस मामले म अभी तक कोई िनणर्य नहीं हुआ
ఈ షయంలో ఇంతవరకు ఏ రణ్ యం సుకోబడలేదు

No further action is called for

: आगे कोई कारर् वाई अपेिक्षत नहीं है
ముందు ఏ చరయ్ సుకోనవసరం లేదు

No reference is available : कोई संदभर् उपल ध नहीं है

ఏ సందరభ్ం లభయ్ం కావడం లేదు

Passed for payment : भुगतान के िलए पािरत : ె ల్ ంపునకై పంపబ ిన ి

Please expedite compliance

: शीघ्र अनुपालन कर : సతవ్ర ే ాటించం ి

Please find enclosed herewith

: इसके साथ संलग्न ह : ీ ో ాటు జతపరచబ ిన ి

Please see for concurrence : कृपया सहमित के िलए दे ख

దయ ే ి ఆ ంి ేందుకు ప ి ంచం ి

Proposal is self explanatory

: प्र ताव वत: प ट है
పర్ ాదన సవ్త: సప్షట్ ం ానునన్ ి.

पीछे आगे
212
 अनुक्रमिणका
Relevant orders are flagged
: संबद्ध आदे श पर पचीर् लगा दी गई
సంబం ిం న ఆ ే ాల ై సూ కగురుత్లు ెటట్ ి ఉనన్

Subject to approval : बशत िक अनुमोदन प्रा त हो

ఆ ించబ ినటెల్ ౖ ే

The bill is in order : िबल ठीक है : ల్ స ి గ్ ా ే ఉం ి

The final bill is not in the prescribed form

: अंितम िबल िनधार्िरत प्रपत्र पर नहीं है
వ ి ల్ ధ్ ా ించబ ిన ారంలో లేదు

The matter is still under consideration

: मामला अभी िवचाराधीन है
షయం ఇంకా ప ి లనలో ే ఉం ి

*****

पीछे आगे
213
 अनुक्रमिणका

िवभाग (संकमर्)
DEPARTMENTS (WORKS)
Air Conditioning & Ventilation Systems
: वातानकु ू ल व संवातन प्रणाली
ా ానుకూలయ్కరణ మ ియు ాయుపర్సరణ ానం

Air Separation Plant : वायु पथ

ृ क्कीकरण संयंत्र
ాయు పృథకక్రణ యం ార్ ారము

Blast Furnace : धमनभट्ठी : బాల్స్ట్ కొ , ముదద్ కొ

Central Maintenance (Elect.)

: कद्रीय अनुरक्षण (िव युत)
కేం యీర్ సంరకష్ణము ( దుయ్త్)

Central Maintenance (Mech)

: कद्रीय अनुरक्षण (यांित्रकी)
కేం యీర్ సంరకష్ణము (యాం ర్క)

Civil Engineering : िसिवल अिभयांित्रकी : ి ల్ యంతర్ దయ్

Central Machine Shop : कद्रीय मशीन शाला : కేం య

ీర్ యంతర్ ాల

Central Engineering Services

: कद्रीय अिभयांित्रकी सेवाएँ : కేం య
ీర్ యంతర్ దయ్ ేవలు

CO & CCP : कोक ओवेन व कोयला रसायन संयंत्र

కోక్ ఓ ెన్ మ ియు బొ గుగ్ ర ాయన యం ార్ ారం

Cost Control Cell : लागत िनयंत्रण कक्ष : ధర యంతర్ణ ెల్

Calcining Plant : िन तापन संयंत्र : కేలైస్ ంగ్ ల్ ాంటు

Construction Service : िनमार्ण सेवा : ామ్ణ ేవలు

Distribution Network : िवतरण नेटवकर् : తరణ తంతర్ము

Emergency Services : आपात सेवा : అతయ్వసర ేవలు

Equipment Tracking Dept. : उप कर ट्रे िकंग िवभाग : ప ికర టేక

ర్ ింగ్ ాగము

Electrical Maintenance : िव युत अनुरक्षण : దుయ్తు

త్ సంరకష్ణము

Electro Technical Lab : िव युत तकनीकी प्रयोगशाला : దుయ్తు

త్ ాంకే క పర్ గ ాల

Energy Management Dept : ऊजार् प्रबंधन िवभाग : శకిత్ రవ్హణ ాగము

Electrical Repair Shop : िव युत मर मत शाला : దుయ్తు

త్ మరమమ్తు
త్ ాల

Forge Shop : फोजर् शाला : ో రుజ్ ాల

Field Machinery Dept : फी ड मशीनरी िवभाग : ీలడ్ ు షన ీ ాగము

पीछे आगे
214
 अनुक्रमिणका
Foundry Shop : ढलाई शाला : లోహకార ాల

Instrumentation & Telecommunication

: यंत्रीकरण व दरू संचार
ఇంసుట్ర్ ెంటేషన్ మ ియు టె కమూయ్ కేషన్

Inspection Reconservation & Inventory Control

: िनरीक्षण पुनसर्ंरक्षण व व तुसूची िनयंत्रण
ప ి లన పున:సంరకష్ణ మ ియు సమగర్ జా ా యంతర్ణ

Jetty Development : जेट्टी िवकास : జెటట్ ీ కాసం

Maintenance & Services : अनरु क्षण व सेवा : రవ్హణ మ ియు ేవలు

Management Sevices : प्रबंधन सेवा : యాజమానయ్ ేవలు

Medium Merchant & Structural Mill

: मीिडयम मचट व ट्रक्चरल िमल
ియమ్ మ ెచ్ంట్ మ ియు సట్ క
ర్ చ్రల్ ల్

Operations : प्रचालन : ప ికరమ్ములు

Occupational Health Services

: यावसियक वा य सेवा : వృ త్ పర ఆ ోగయ్ ేవలు

Ores, Mines & Quarries (OMQ)

: अय क, खान व खदान (ओ एम क्यू)
శర్మలోహము, ఖ మ ియు ా ాణఖ

Plant Stockyard : संयंत्र टॉकयाडर् : ల్ ాంటు ట్ ాక్ యార్డ్

Project Cost Control : पिरयोजना लागत िनयंत्रण : ార్జెకట్ు ధర యంతర్ణ

Production Planning & Monitoring

: उ पादन योजना व अनु वण
ఉతప్ త్ పర్ణా క మ ియు పరయ్ ేకష్ణ

Power Engineering Maintenance

: पॉवर अिभयांित्रकी अनुरक्षण
పవర్ ఇంజ ింగ్ ె ంటె ెంస్

Quality Assurance & Technology Development

: गण
ु व ता आ वासन व प्रौ योिगकी िवकास
ాణయ్త మ ియు ాకే క ఙాఞ్న కాసము

Rolling Mills : रोिलंग िम स : ో ంగు ల్స్

Roads & Drains Maintenance

: सड़क व अपवािहका अनुरक्षण
రహ ా ి మ ియు జల ా ి రవ్హణ

पीछे आगे
215
 अनुक्रमिणका
Raw Material Handling Plant
: क चा माल प्रह तन संयंत्र
ము ిసరుకు రవ్హణ క ామ్ ారం

Raw Materials : क चा माल : ము ిసరుకు

Roll Shop & Repair Shop : रोलर शाला व मर मत शाला

ోలర్ ాల మ ియు మరమమ్తు
త్ ాల

******

पीछे आगे
216
 अनुक्रमिणका

िवभाग (गैर संकमर्)

Departments (Non-Works)
Administration : प्रशासन : ప ి ాలన

Agro forestry : कृिषवािनकी : వయ్వ ాయక అట కరణ

Aviation : िवमानन : మానయానం

Ancillary Development : आनुषंिगक िवकास, : ఆనుషం ిక కాసము

अनुषंगी िवकास
Advances Section : अिग्रम अनुभाग : అ ావు ె ల్ ంపు ాఖ

Business Development : यापार िवकास : ాయ్ ార కాసము

CISF : कद्रीय औ योिगक सरु क्षा बल : కేం య

ీర్ ా ి ార్ క
భదర్ ా దళం

Coordination Cell : सम वय कक्ष : సమనవ్య ెల్

Corporate Planning : िनगिमत योजना : కా ొప్ ేట్ ల్ ా ంగ్

Contracts : संिवदाएं : ఒపప్ం ాలు

Corporate Communication : िनगिमत संचार : కా ొప్ ేట్ కమూయ్ కేషన్

CMD's Secretariat : अ यक्ष-सह-प्रबंध िनदे शक : అధయ్కష్ మ ియు ావ్హక

का सिचवालय సం ాలకు స ాలయం

Company Secretary : कंपनी सिचव : కం ె కారయ్ద ిశ్

Contract Labour Cell : ठे का मजदरू कक्ष : కంటార్కుట్ కూ ెల్

Design & Engineering : अिभक प व अिभयांित्रकी : ఆకృ రచన మ ియు

యంతర్ దయ్

Finance & Accounts : िव त व लेखा : ై ాన్స్ మ ియు అకౌంట్స్

General Stores : सामा य भ डार : ామానయ్ వసుత్ లయము

General Administration : सामा य प्रशासन : ామానయ్ ప ి ాలన

Gate Monitoring Cell : प्रवेश- वार अनु वण कक्ष : పర్ ేశ ావ్ర పరయ్ ేకష్ణ ెల్

Human Resources : मानव संसाधन िवकास : మానవ వనరుల కాసము

Development
Horticulture & : बागवानी व वनरोपण : ఉ ాయ్న ాలన మ ియు
Afforestation అట కరణ

Inspection & Planning : िनरीक्षण व योजना : ప ి లన మ ియు పర్ణా క

Industrial Engineering : औ योिगक अिभयांित्रकी : ా ి ార్ క యంతర్ దయ్

Information Technology : सूचना प्रौ योिगकी : సమా ార ాంకే క ాసత్ ంర్

पीछे आगे
217
 अनुक्रमिणका
Law : िविध : ి

Land & Estate : भूिम व संपदा : భూ మ ియు సంపద

Management Development
Centre : प्रबंधन िवकास कद्र : రవ్హణ కాస కేందర్ం

Management Services : प्रबंधन सेवा : రవ్హణ ేవలు

Materials Management : सामग्री प्रबंधन : ామ ర్ి రవ్హణ

Marketing : िवपणन : కర్య కర్యాలు

Medical : िचिक सा : ైదయ్సంబంధ

Project Monitoring : पिरयोजना अनु वण : ప ి జన పరయ్ ేకష్ణ

Personnel : कािमर्क : ిబబ్ం ి

Public Health & Peripheral: सावर्जिनक वा य : పర్జా ోగయ్ము మ ియు

Development व पिरत: िवकास ప ి ీయ కాసము

Rules & Regulation : िनयम व िविनयम अनभ

ु ाग : యమ బంధనల ాఖ
Section
Recruitment Section : भतीर् अनुभाग : యామక ాఖ

Sports : खेल : కీర్డలు

Township : इ पात नगरी, टाउनिशप : టౌన్ ిప్

Town Administration : नगर प्रशासन : నగర ప ి ాలన

Training & Development : प्रिशक्षण व िवकास कद्र : కష్ణ మ ియు కాస కేందర్ం
Centre
Technical Training : तकनीकी प्रिशक्षण सं थान : ాంకే క కష్ణ సంసథ్
Institute
Tender Section : िनिवदा अनुभाग : టెండరు ాఖ

Vigilance : सतकर्ता : ఘా

Welfare : क याण : సం ేమము

******

पीछे आगे
218
 अनुक्रमिणका

पदनाम
DESIGNATIONS

Addl. General Manager : अपर महा प्रबंधक : అదనపు పర్ ాన

కారయ్ ావ్హకుడు

Adviser : सलाहकार : సల ారు

Additional Chief Engineer : अपर मुख्य अिभयंता : అ ిషనల్ ఫ్ ఇంజ రు

Afforestation Officer : वनरोपण अिधकारी : అట కరణ అ ికా ి

Apprentice : िशक्षु : ా ి ార్ క ాయ్ థ్ ి

Anti-Malaria Officer : मलेिरया िनरोध अिधकारी : మలే ియా ోధక అ ికా ి

Anaesthetist : एने थेिट ट, िन चेतक : ైతనయ్హరత్

Auditor : लेखा परीक्षक : లెకక్ల త ఖీ ారు

Authority : प्रािधकारी : అ ికా ి

Assistant Executive : सहायक कायर्पालक : స యక కారయ్ ావ్హకుడు

Assistant : सहायक महा प्रबंधक : స యక పర్ ాన

General Manager కారయ్ ావ్హకుడు

Assistant : सहायक क्षेत्रीय अिभयंता : స యక ి జనల్ ఇంజ రు

Divisional Engineer
Assistant Manager : सहायक प्रबंधक : స యక కారయ్ ావ్హకుడు

Attendant : पिरचर : ప ి ారకుడు

Biochemist : जीव रसायनज्ञ : వర ాయన ాసత్ ఙు

ర్ ఞ్ డు
Chargeman : चाजर्मैन : ార్జ్ ెన్

Chairman-cum- : अ यक्ष सह प्रबंध िनदे शक : అధయ్కష్ మ ియు ావ్హక

Managing Director సం ాలకుడు

Caretaker : अभीक्षक, कायर्वाहक : సంరకష్కుడు

Consultant : परामशर्दाता : సల ారు

Commandant : कमांडट : ే ా ిప

Contractor : ठे केदार : గు ేత్ ారు

Controller : िनयंत्रक : యంత

Crane Operator : क्रेन आपरे टर : కేర్న్ ాలకుడు

Chief Auditor : मख्

ु य लेखा परीक्षक : ఫ్ ఆ ిటర్

Chief Medical Officer : मुख्य िचिक सा अिधकारी : ైదయ్ అ ికా ి

पीछे आगे
219
 अनुक्रमिणका

Chief Pilot Officer : मुख्य पैलेट अिधकारी : ముఖయ్ ైమా క అ ికా ి

Chief Engineer : मख्

ु य अिभयंता : ఫ్ ఇంజ రు

Chief Superintendent : मुख्य अधीक्षक : ఫ్ సూప ింటెం ెంటు

Company Secretary : कंपनी सिचव : కం ె కారయ్ద ిశ్

Cashier : रोकिड़या : ొకక్ం ారు

Chemist : रसायनज्ञ : ఔషధ ర ాయన ేతత్

Charted Accountant : सनदी लेखाकार : ా ట్డ్

ె అకౌంటెంటు

Chemist & Druggist : रसायनज्ञ और औषध िवक्रेता : ఔషధ కేర్త

Coordinator : सम वयक : సమనవ్యకరత్

Dean : डीन, महािव यालय का अ यक्ष : గురువు, అ ిప

Dentist : दं त िचिक सक : దంత ైదుయ్డు

Dermatologist : वचा िवज्ञानी : చరమ్ ైదుయ్డు

Design Assistant : िडजाइन सहायक : ిజైన్ అ ి ట్ ంె టు

Doctor : िचिक सक : ైదుయ్డు

Driver : चालक : ాహన ోదకుడు

Director (Operations) : िनदे शक (प्रचालन) : ై ెకట్రు (ఆప ేషనుస్)

Director (Projects) : िनदे शक (पिरयोजना) : ై ెకట్రు ( ార్జెకట్ు )

Director (Personnel) : िनदे शक (कािमर्क) : ై ెకట్రు (పరస్నల్)

Director (Commercial) : िनदे शक (वािण य) : ై ెకట్రు (కమ ష్య

ి ల్)

Director (Finance) : िनदे शक (िव त) : ై ెకట్రు ( ై ాన్స్)

Director (Vigilance) : िनदे शक (सतकर्ता) : ై ెకట్రు ( ఘా)

Dy. General Manager : उप महा प्रबंधक : ిపూయ్టీ జనరల్ ే ేజరు

Dy. Chief Engineer : उप मुख्य अिभयंता : ిపూయ్టీ ఫ్ ఇంజ రు

Dy. Chief Manager : उप मुख्य प्रबंधक : ిపూయ్టీ ఫ్ ే ేజర్

Dy. Manager : उप प्रबंधक : ిపూయ్టీ ే ేజర్

Dy. Chief Personnel : उप मुख्य कािमर्क प्रबंधक : ిపూయ్టీ ఫ్ పరస్నల్ ే ేజర్

Manager
Draftsman : प्रा पकार : సూతర్ ర్ాహి

Divisional Engineer : मंडल अिभयंता : ి జనల్ ఇంజ రు

Duplicating Operator : अनिु लिपत्र प्रचालक : డూ ిల్ కేటింగ్ ఆప ేటర్

Executive Director : कायर्पालक िनदे शक : ఎ జ్ క

ి ూయ్టివ్ ై ెకట్ర్

पीछे आगे
220
 अनुक्रमिणका
Entomologist : कीट िवज्ञानी : కీటక ాసత్ ర్ ఞ్ డు

Editor : संपादक : సం ాదకులు

Employee : कमर्चारी : కా ిమ్కుడు

Engineer : अिभयंता : ఇంజ రు

Executive : कायर्पालक : ఎ జ్ క
ి ూయ్టివ్

Female Attendant : पिरचािरका : ప ి ా ిక

Financial Adviser : िव तीय सलाहकार : ఆ థ్ క

ి సల ారు

General Manager : महा प्रबंधक : జనరల్ ే ేజర్

Geologist : भूिवज्ञानी : భూ జాఞ్న ాసత్ ర్ ఞ్ డు

Guard : रक्षक : రకష్కుడు

Hostel Warden : छात्रावास वाडर्न : సట్ ల్ ా డ్ ెన్

Instructor : अनुदेशक : బో ధకుడు

Inspector : िनरीक्षक : ప ి లకుడు

Incharge : प्रभारी : ఇం ార్జ్

Income Tax Officer : आयकर अिधकारी : ఆ ాయపనున్ అ ికా ి

Invigilator : अ वीक्षक : పరయ్ ేకష్కుడు

Jr. Divisional Engineer : किन ठ क्षेत्रीय अिभयंता : యర్ ి జనల్ ఇంజ రు

Jr. Manager : किन ठ प्रबंधक : యర్ ే ేజర్

Jr. Specialist : किन ठ िवशेषज्ञ : యర్ ెప్ష సుట్

Jr. Medical Officer : किन ठ िचिक सा अिधकारी : యర్ ైదయ్ అ ికా ి

Jr. Officer : किन ठ अिधकारी : యర్ అ ికా ి

Journalist : पत्रकार : ా ర్కేయుడు

Joint General Manager : संयक्

ु त महा प्रबंधक : జా ంటు జనరల్ ే ేజర్

Khalasi : खलासी : ఖలా ి

Liaison Officer : संपकर् अिधकारी : అనుసం ాన అ ికా ి

Librarian : पु तकालयाधक्ष : గర్ం ాలయ అ ికా ి

Laboratory Assistant : प्रयोगशाला सहायक : పర్ గ ాల స యకుడు

Labour Commissioner : म आयुक्त : లేబర్ క షనర్

Law Officer : िविध अिधकारी : లా ఆ ీసర్

Lawyer : वकील : వకీలు, ాయ్య ా ి

Lecturer : प्रा यापक : లెకచ్రర్, ార్సం ికుడు

Legal Adviser : िविध सलाहकार : ాయ్య సల ారు

पीछे आगे
221
 अनुक्रमिणका
Linguist : भाषािवद : ా ా ాసత్ ర్ ేతత్

Lithographer : िशलामुद्रक : ో ర్ాఫర్

Manager : प्रबंधक : ే ేజర్

Messenger : संदेशवाहक : ా త్ ాహరుడు, సం ేశహరుడు

Male Nurse : पु ष नसर् : ేల్ నరుస్, ఉప ారకుడు

Marketing Officer : िवपणन अिधकारी : కర్య కర్య అ ికా ి

Managing Director : प्रब ध िनदे शक : ే ే ంగ్ ై ెకట్ర్

Metallurgist : धातुिवद : లోహ ాసత్ ర్ ఞ్ డు

Member : सद य : సభుయ్డు

Nutritionist : पोषणिवद : ో షణ జాఞ్న ేతత్

Officer-in-Charge : प्रभारी अिधकारी : ా ాక్ క అ ికా ి

Office Superintendent : कायार्लय अधीक्षक : ఆ ీస్ సూప ింటెం ెంట్

Operator : प्रचालक : ఆప ేటర్

Photographer : फोटोग्राफर : ాయా ర్ాహకుడు

Private Secretary : िनजी सिचव : ఆంతరం ిక కారయ్ద ిశ్

Paediatrician : बाल िचिक सक : ైదయ్ పర్ ణుడు

Photo film Officer : फोटो िफ म अिधकारी : ో టో ిల్మ్ అ ికా ి

Pathologist : िवकृित िवज्ञानी : ాయ్ ి జాఞ్న ాసత్ ర్ ఞ్ డు

Pharmacist : भैषिजक : ఔషధ ామ్త

Physiologist : शरीर िक्रया िवज्ञानी : జంతు ేహధరమ్ ాసత్ ర్ ఞ్ డు

Personal Assistant : वैयिक्तक सहायक : వయ్కిత్గత స యకుడు

Radiographer : एक्सरे िचत्रक : ే ి ర్ాఫర్

Receptionist : वागती : ావ్గతకరత్

Senior Manager : विर ठ प्रबंधक : ీ యర్ ే ేజర్

Senior Specialist : विर ठ िवशेषज्ञ : ీ యర్ ెప్ష స్ట్

Senior Medical Officer : विर ठ िचिक सा अिधकारी : ీ యర్ ైదయ్ అ ికా ి

Superintendent : अधीक्षक : సూప ింటెం ెంట్

Security Officer : संरक्षा अिधकारी : భదర్ ా అ ికా ి

Secretarial Assistant : सिचवीय सहायक : ెకర్ట ీ అ ి ట్ ంె ట్

Store Keeper : भंडारी : ట్ ో ర్ కీపర్

Surveyor : सवक्षक : మ ాయతు ారు, పర్ ేత

पीछे आगे
222
 अनुक्रमिणका
Typist : टं कक : ము ార్లేఖకుడు

Telephone operator : दरू भाष प्रचालक : టె ో న్ ఆప ేటర్

Town Administrator : नगर प्रशासक : టౌన్ అ ిమ్ ట్ ేష

ర్ న్

Translator : अनुवादक : అను ాదకుడు

Welfare Inspector : क याण िनरीक्षक : సం ేమ ప ి లకుడు

Watchman : चौकीदार : కావ ాడు

Zonal Personnel Officer : आंचिलक कािमर्क अिधकारी : జోనల్ పరస్నల్ అ ికా ి

Zonal Engineer : आंचिलक अिभयंता : జోనల్ ఇంజ రు

*****

पीछे आगे
223
 अनुक्रमिणका
ఉకుక్ ప శ
ి మ
ర్ కు సంబం ంి న ాంకే క పదములు

इ पात उ योग से संबंिधत श दावली

TECHNICAL TERMS PERTAINING TO
STEEL INDUSTRY

Abraser : अपघिषर्त्र : ా ి ి

Abrasive belt : अपघषीर् पट्टा, अपघषीर् बे ट : ా ి ి బెల్ట్

Abrasive blast cleaning : अपघषीर् वा या िनमर्लन : ా ి ిజ త ో ఫ్ట రూమ్లనం

Abrupt junction : आकि मक संिध : ఆక ిమ్క సం ి

Absolute draft : िनरपेक्ष ड्रा ट : ర ేకష్ ార్ ట్

Absolute drift : िनरपेक्ष अपवहन : ర ేకష్ చలనం

Absolute pressure : यथाथर् दाब : య ారథ్ ీడనం

Absolute temperature : परम ताप : పర షణ్ త

Absorbate : अवशोिषत : ో ిత

Absorptive power : अवशोषण क्षमता : ోషణ ామరథ్ ం

Acceleration : वरण : తవ్రణం, తవ్ ితతవ్ం

Accessory : उपसाधन : ఉప ాధనం

Accumulation : संचयन : ో గు, ా

Accumulator : संचाियत्र, संचायक : స కృతం, సం ాయకం

Acid brittleness : अ ल भंगुरता : ఆమల్ ెలుసుదనం

Acid cleaning : अ ल िनमर्लन : ఆమల్ భర్త

Acidic grade metal : अ लीय कोिट धातु : ఆమా

ల్ ార ణ
ేర్ ి ాతువు

Acieration : लोह काबर्नन : ఇనుమును ఉకుక్ ా మారచ్డం

Actuate : चालू करना, प्रव ृ त करना : చలన శకిత్ క ించు, పర్వ త్ ంి పజేయు

Adapter : अनुकूलक : సం జక ా

Additive chute : यो य प्रविणका : సంక త చూయ్ట్

Admixture : अिधिम ण : స మ్శర్ణం

Adsorption : अिधशोषण : అ ి ోషణం, అ ిచూషణం

Adsorptive capacity : अिधशोषी क्षमता : అ ి ోషణ శకిత్

Advancing fire : प्रगामी अिग्न : పర్జవ్ ిలల్ ుతునన్ పుప్

पीछे आगे
224
 अनुक्रमिणका

Aerator : वाितत्र : ాయుపూ ిత, ాయు ర్త

Aerodynamic function : वायग

ु ितक फलन : చల ావ్యుసంబం ిత కిర్య

Afterdamp : खिनिव फोटज गैस : గ లో ేలుడు త ావ్త

ెలువ ే ాయువు

Agitator : प्रक्षोभक : ఆం ో ళనకా ి

Air acetylene welding : वायु‐ऐिसटीलीन वेि डंग : ాయు‐ఎ ిటి న్ ె డ్ ంగ్

Air blower : वायु लोअर : ా బోల్ వర్

Air brake : वायु-ब्रेक, वायु आरोध : ా బేక్

ర్

Air chamber : वायु कक्ष : ాయుకోషఠ్ ము

Air compressor : वायु संपीडक, वायु कंप्रेसर : ాయు సం ీడక యంతర్ము

Air conditioned : वातानुकूिलत : ా ానుకూ త

Air cooled engine : वायु शीितत इंजन : ాయు తల ఇంజను

Air draulic (pneumatic) : वायु चािलत : ాయు ా త

Air drill (pneumatic drill) : वायु चािलत प्रवेधनी : ాయు ా త ిర్

ల్

Air filter : वायु िफ टर, वायु िन यंदक : ాయు ిలట్ర్

Air flow meter : वायुप्रवाह मापी : ాయుపర్ ాహ మాపక యంతర్ం

Air hoist (pneumatic hoist) : वायु चािलत उ चालक : ఎయర్ హొయస్ట్

Air injection system : वायु अ त:क्षेपण तंत्र : ాయు ిచకా ీ యంతర్ం

Air volume : वायु आयतन : ాయు ప ిమాణము

Alba crack detector : ए बा िवदार संसूचक : ఎలాబ్ కార్క్ ోధ

Alignment : संरेखण, अनुयोजन : సమ ేఖనం

Alkaline cleaner : क्षारीय िनमर्लक : ా ీయ రమ్ కరణ ాధనం

Alkali resistant : क्षार प्रितरोधक : ార పర్ ోధకము

Alloy : िम ातु : శర్ ాతువు

Alloyage : मुद्राधा वन : శర్లోహ దయ్

Alloy steel : िम ातु इ पात : శర్ ాతు ఉకుక్

Alloy steel plant : िम ातु इ पात संयंत्र : శర్ ాతు ఉకుక్ క ామ్ ారము

Almen gauge : ऐ मेन प्रमापी : ఆలమ్న్ మాపకం

Alnico (alloy) : एि नको (िम ात)ु : ఎ న్కో ( శర్ ాతు)

Alpha durometer : ऐ फा कठोरतामापी : ఆలాఫ్ దృఢతవ్మాపకం

Alphameter : ऐ फामापी, संच कोणमापी : ఆలాఫ్మాపకం

पीछे आगे
225
 अनुक्रमिणका
Alpha radiation : ऐ फा िविकरण : ఆలాఫ్ కిరణనం

Alternate stress : एकांतर प्रितबल : ఏకాంతర పర్ బలం

Altiscope : तंग
ु तादशीर् : ఆ ట్ ో క్ప్

Aluminium patch : ऐलुिमनम आिव टी : అలూయ్ యం పటీట్, సఫ్టము పటీట్

Aluminium wire feeding : ऐलुिमनम तार प्रभरण : సఫ్టము గ శర్ణం

Aluminize : ऐिलिमनन : అలూయ్ కరణ నరుచ్

Amalgam : अमलगम, पारद िम ातु : రస శర్లోహము, ారద ేళనము

Ammonia leaching : अमोिनया िनक्षालन : అ యా కష్ళనం

Amplification : प्रवधर्न : వరథ్ నము

Anchor : लंगर : వృతత్ జ వలయము

Ancillary industry : सहायक उ योग : అనుబంధ ప ిశమ

ర్

Anelasticity : िवषम प्र या थता : షమ థ్ ి థ్ ాపకత

Angle bend : कोण बंक : కోణ వంపు

Angle of contact : संपकर् कोण : అనుసం ాన కోణం

Angle of divergence : अपसरण-कोण : అపసరణ కోణం

Anodic protection : एनोडी रक्षण : ధనధుర్వ సంరకష్ణము

Anodic treatment : एनोडी उपचार : ధనధుర్వ ఉప ారము

Antifriction alloy : प्रितकषर्ण िम ातु : ా ి ిలే శర్ ాతు

Antiparallel setting : प्रितसमांतर थापन : పర్ సమాంతర ఏ ాప్టు

Anvil cap : िनहाई टोप : అ వ్ల్ కాయ్ప్

Apertometer : वारकमापी : ావ్రకమాపకం

Aperture : वारक : ావ్రకము

Apparent density : आभासी घन व : ాసమాన ాందర్త

Apron conveyor : ऐप्रन वािहत्र : ఏపర్న్ ాహకం

Apron feeder : ऐप्रन प्रभरक : ఏపర్న్ ీడర్

Arbitration bar : म य थ शलाका : మధయ్వ త్ త

ి వ్ పటీట్

Arbor : बाहरी धुरा : అ ోబ్ర్

Arc brazing : आकर् ब्रेजन : ఆర్క్ బేర్ ంగ్

Arc ronograph : आकर् थािय व लेख : ఆర్క్ ా ో ర్ాఫ్

‘Argand’ diagram : ‘आरं ग’ आरे ख : ఆ ాయ్ండ్ ేఖా తర్ం

Argon rinsing : आगर्न प्रक्षालन : ఆ గ్ ాన్ పర్ ాళన

Armour plate : कवच लेट : కవచపటిట్క

पीछे आगे
226
 अनुक्रमिणका
Ash content : राख अंश : భ ామ్ంశము

Assay bar : आमापन शलाका : ఆమాపన పటీట్

Athermal transformation : अनू मीय पांतरण : అంతరగ్ త ప ివరత్ న

Atomiser : किणत्र : పరమాణుకారకం, అణీవ్కరత్

Augustin process : ऑगि टन प्रक्रम : అగ ట్ న్

ి పర్కర్య
ి

Austenitic cast iron : आ टे नाइटी ढलवां लोहा : ఆ ట్ ె ైటీ ో త ఇనుము

Average carrying capacity : औसत वाहन क्षमता : సగటు ాహక ామరథ్ ం

Axial adjustment of rolls : अक्षीय बेलन‐समायोजन : అ ీయ ోల్స్ సరుద్బాటు

Axial glide : अक्षीय िवसपर्ण : అ ీయ ల్ డ్

ె

Axis of weld : वे ड अक्ष : ెల్డ్ అకష్ం

*****

पीछे आगे
227
 अनुक्रमिणका
B

Babbit metal : बैिबट धातु : బా ట్ లోహము

Back charging : प च घानन : బాయ్క్ ా జ్ ంి గ్

Backing : ठ- तर : ఆదరువు, ో ర్ ాస్హం

Baffle : वािधका : భంగపరచు

Balanced steel : संतुिलत इ पात : సమతులయ్ ఉకుక్

Ball burnishing : गुिलका उदभ्राजन : బాల్ బ ిన్ ింగ్

Ball mill : गुिलका पेषणी : బాల్ ల్

Banking of Blast Furnace : धमनभट्ठी िनि क्रयण : బాయ్ంకింగ్ ఆఫ్ బాల్స్ట్ ఫ న్

ే స్

Barffing process : वाफर्न प्रक्रम : బార్ఫ్ పర్కర్య

ి

Bar mill : शलाका पेषणी : బార్ ల్

Barrel plating : बैरल लेपन : బేరల్ పూత

Bar steel : शलाका इ पात : బార్ ఉకుక్

Base box : आधार पेटी : బేస్ బాక్స్

Base plate : आधार लेट : బేస్ ేల్ ట్

Basic arc furnace : क्षारकीय आकर् भट्ठी : ార్థ క ఆర్క్ కొ

Basic oxygen furnace : क्षारकीय आक्सीजन भट्ठी : ార్థ క ఆకిస్జన్ కొ

Basic pellet : क्षारकीय गुिटका : ార్థ క ెలెల్ ట్

Basket pouring : बा केट िन वण : బా ెక్ట్ ో ింగ్

Batch furnace : गण भ्रा ट : బాయ్చ్ కొ

Bath level : अवगाह तर, बाथ तर : బాథ్ లెవల్

Beading : मिणकायन : ింగ్

Beam : धरन, दं ड, बीम : దూలము

Bearing : बेयिरंग, धारक : బే ింగ్, ి ామ్నము

Belt charging : पट्टा घानन : బెల్ట్ ా జ్ ింగ్

Belt grinding : पट्टा अपघषर्ण : బెల్ట్ ైర్ం ింగ్

Beneficiation : स जीकरण : ధ్ క
ీ రణ

Benzol recovery plant : बजोल उपलि ध संयंत्र : బెంజోల్ ికవ ీ ల్ ాంటు

Benzolised oil : बजोलीकृत तेल : బెంజో కృత నూ ె

Biaxial load : िवअक्षीय भार : ివ్అ ీయ ారం

Big bell : बह
ृ द घटक : గ్ బెల్

पीछे आगे
228
 अनुक्रमिणका
Billet caster : िबलेट संचिकत्र : లెల్ ట్ కాసట్ ర్

Billet furnace : िबलेट भट्ठी : లెల్ ట్ కొ

Bimetallic corrosion : िवधाि वक संक्षारण : ివ్లోహ సం ారణము

Bin (for storage) : िबन, धानी : న్, ా ె

Black copper : कृ ण ताम्र : నలుపు ా ి

Black ore : कृ ण अय क : బాల్క్ ాతువు

Blast Furnace : धमन भट्ठी : బాల్స్ట్ ఫ ేన్స్

Blast furnace smelting : धमन भट्ठी प्रगलन : బాల్స్ట్ ఫ ేన్స్ ాతు ోధనము

Bleeder : ािवका, ावी : ల్ డర్, ార్ క,

Blistering : फफोलन : ో ఫ్టకం

Block brazing : लॉक ब्रेजन : బాల్క్ బేర్ ంగ్

Blocking : अवरोध, अवरोधन : అవ ోధం

Bloom butts : लूम मुंड : బూ

ల్ మ్ బట్

Bloomery : लम
ू भट्ठी : బూ
ల్ మ ీ

Bloom pusher : लूम अपकिषर्त्र : బూ

ల్ మ్ పుషర్

Blower : लोअर, धिमत्र : బోల్ వర్

Blowpipe : फंु कनी : ఫుంక , బోల్ ైపు

Blue glow : नील दीि त : పర్కాశం

Board hammer : पटल घन : బో రుడ్ య్మర్

Bog iron ore

(Meadew iron ore, : पंक लौह अय क (मीडो लोह : ో గు ఇనుము ాతువు

Marsh ore) अय क, पंिकल अय क)

Boiler : बॉयलट बगर्‐पत्र : కాగు ాతర్, బా లర్ 

Boiling point : क्वथनांक : మరుగు థ్ ానము

Bolton reagent : बो टन अिभकमर्क : బో లట్ న్ ిజెంట్

Booster : अिभवधर्क : బూసట్ ర్

Booster pump : अिभवधीर् पंप : బూసట్ ర్ పంపు

Borings : खरादन : బో ింగ్స్

Bornite (peacock ore) : बोनार्इट (मयूर अय क) : బో ైన్ట్ ( ెమ ాతువు)

Bottom build up : तल वधर्न : బాటమ్ ల్డ్ అప్

Bottom die : तल पदा : బాటమ్ ై

Bottom tap : तल ट टी : బాటమ్ టాప్

पीछे आगे
229
 अनुक्रमिणका
Brass coupling : पीतल युग्मन : ఇతత్ ి సం ానం

Brazed joint : ब्रेिजत संिध : బేజ్

ర్ డ్ జా ంట్

Brick : ईंट, इि टका : ఇటుక

Bridge crane : सेतु क्रेन : ార ి కేర్న్

Brightener : दी तकर : పర్కా ంచు

Bright plating : दीि त लेपन : బెట్

ౖర్ లేపనం

Brittle deposit : भंगुर िनक्षेप : ర్టల్ ి ా ట్

Brittle fracture : भंगुर िवभंग : ర్టల్ ార్కచ్ర్

Brown ore : भूरा अय क : ోధుమ ఖ జం

Bucket elevator : बा टी उ थापक : బకెట్ ఎ ేటర్

Buckling : प्राकंु चन : కొకిక్

Builder : रचक : ిమ్ంచు ాడు

Bulge test : उभार परीक्षण : గుబబ్ ప ీకష్

Bulk material : थल
ू पदाथर् : సూ
థ్ ల ప ారథ్ ం

Bulk modulus : आयतन मापांक : బల్క్ మాడుయ్లస్

Bull’s eye structure : वष

ृ भािक्ष संरचना : బుల్స్ ఐ ామ్ణ పదధ్

Bumping : उ छलन : బం ింగ్

Bunching : पुंजीयन : గు త్

Bunker : बंकर, आगार : బంకర్

Burner : वालक, बनर्र : బరన్ర్

Burnt defect : दग्ध दोष : దహన లోపము

Burnt deposit : दग्ध िनक्षेप : దహన ేపము

Burnt lime : दग्ध चन

ू ा : కా చ్న సునన్ం

Burnt steel : दग्ध इ पात : మ ి ిం న ఉకుక్

Bursting : प्र फोटन : బ ి ంగ్

By product gas : उपो पाद गैस : అనుగ ోతప్ త్ ాయువు

By product recovery plant : उपो पाद उपलि ध संयत्र

ं : అనుగ ోతప్ త్
పున: ార్పయ్ క ామ్ ారము

*****

पीछे आगे
230
 अनुक्रमिणका
C

Caking : केकन : కేకింగ్

Caking index : केकन सूचकांक : కేకింగ్ సూ క

Calcined : िन तािपत : కాలైస్ండ్

Calibration : अंशांकन : కర్మాంకనము

Calorific value : कैलोरी‐मान : కాయ్ ికల్ లువ

Cannel coal (parrot coal) : पैरेट कोयला (तोता कोयला) : గనుల బొ గుగ్

Capacitance furnace : संधारण भट्ठी : కె ా ిటంస్ ఫ ేన్స్

Capital repair : महा मर मत : మ మరమమ్తు

త్

Capped steel : छािदत इ पात : కపప్బ ిన ఉకుక్

Captive mine : प्रग्राही खदान, िनजी खदान : ొ ంత గ , రబ్ంధ గ

Carbonaceous coal : काबर्नमय कोयला : కరబ్నమయ బొ గుగ్

Car pullar : कार अिभकिषर्त्र : కార్ పులర్

Car tunnel kiln : वाहन सुरंग भट्टा : కారు ొ రంగం బటీట్

Case depth : प ृ ठ गहराई, प ृ ठ गंभीरता : కేసు ెప్థ్

Cast house : ढलाई घर : కాస్ట్ హౌస్

Casting : संचकन, ढलाई : కా ట్ ంి గ్

Casting rate : संचकन दर : కా ట్ ంి గ్ ధర

Cast steel : ढलवां इ पात, संचिकत इ पात : మూస ో ి ేయబ ిన ఉకుక్

Cathode cleaning : कैथोड िनमर्लन : కా ో డ్ కీల్ ంగ్

Caustic injection : क्षार अंत:क्षेपण : కా ట్ క్

ి ఇంజెకష్న్

Cavitation : कोटरण : కే టేషన్

Centrifugal casting : अपकद्री संचकन : ెంటిఫ

ర్ ూయ్గల్ కా ట్ ంి గ్

Ceremic mould casting : िसरे िमक संच‐ढलाई : ిం ాణి అచుచ్ కా ట్ ింగ్

Chafing fatigue : संिनघषर्ण ांित : ే ింగ్ ఫటిగ్

Chain pulley : चेन‐िघरनी : ేన్ పు ల్

Characteristic : अिभलाक्षिणक : లకష్ణము

Charcoal : चारकोल : బొ గుగ్

Charged : आवेिशत : ఆ ేశపూ ిత ైన

Charging : घानन : ా జ్ ంి గ్

Chemical capping : रासायिनक छादन : ర ాయన ప ి

पीछे आगे
231
 अनुक्रमिणका
Chemical conversion
coating : रासायिनक पिरवतर्न िवलेपन : ర ాయన ప ివరత్ న లేపనం

Chemical etching : रासायिनक रसो कीणर्न : ర ాయన ారణ

Chilled iron : तशीितत लोह : చ ఇనుము

Chilled water : तशीितत जल : చలల్ రు

Chiller : तशीतकािरत्र : త కరణ

Chimney : िचमनी : ొ గ ొటట్ ము

Chipping : छीलन, छीलना : ిప్ంగ్

Chrome refractory : क्रोम उ चतापसह : కోర్మ్ ి ార్కట్ ీ

Chute : प्रविणका, शूट : చూట్

Circulating scrap : पिरसंचारी क्रैप : ాక్ర్ప్ పర్ ారం

Circulation : पिरसंचरण : పర్సరణము

Clad steel : अिधपिट्टत इ पात : కపప్బ ిన ఉకుక్

Climb cutting : आरोही कतर्न : అ ి ోహణ

Closed die : संवत

ृ पदा : కోల్జ్డ్ ై

Cloud burst treatment : विृ ट प्र फोट उपचार : కౌల్డ్ బర్ టీట
ర్ ెమ్ంట్

Coal blending : कोयला सि म ण : బొ గుగ్ శర్మం

Coal fired furnace : कोयला वािलत भट्ठी : బొ గుగ్ ో జవ్ ంపజే ిన కొ

Coal pulverizor : कोयला चक्की, कोयला चूिणर्त्र : బొ గుగ్ పలవ్ ైజర్

Coercive force : िनग्रह बल : పర్ బంధ బలము

Coherent scattering : संबद्ध प्रकीणर्न : అనుగుణ ైన కీరణ్ము

Cohesive force : संसंजक बल : బంధన శకిత్, సంసంజన బలం

Coil breaks : कंु डल बिल : కా ల్ బేక్

ర్

Coke-breeze : कोक क्षोद : కోక్ ర్జ్

Coke fines : कोक सू मक : కోక్ ైన్

Coke oven battery : कोक ओवेन बैटरी : కోక్ ఓ ెన్ బాయ్ట ీ

Coke regenerator : कोक पुनजर्िनत्र : కోక్ ీజెన ేటర్

Coke screening : कोक चालन : కోక్ ీక్ర్ ంగ్

Coking coal : कोकन कोयला : కోకింగ్ బొ గుగ్

Cold galvanizing : अत त यशदन : కోల్డ్ ాలవ్ ై ంగ్

Cold (solid) period : पव

ू ग
र् लन काल : ఘనకాలం

Column : तंभ : కాలమ్, వరుస, సత్ ంభం

पीछे आगे
232
 अनुक्रमिणका
Combustible : दहनशील : దహన ల

Compact : संहित, संहत : ఘనసం ాతము

Comparator : तल
ु िनत्र : తులయ్ ైన, సమాన ైన

Compensated : प्रितकािरत : పర్ కృత, ప ి రం

Composition : संघटन : సంఘటట్ నము, కూరుప్

Compressed air : संपीिडत वायु : సం ీడన ాయువు

Compressor : संपीिडत्र : సం ీడకం

Conditioning : अनुकूलन : కం ిష ంగ్

Consumable electrode : उपभो य इलैक्ट्रोड : గ ఎలకోట్ర్డ్

Contact material : संपकर् पदाथर् : సంపర్ ింపు షయం

Continuous billet mill : सतत िबलेट िमल : రంతర లెల్ ట్ లుల్

Continuous precipitation : सतत अवक्षेपण : రంతర అవ ేపణ

Controlling mechanism : िनयंत्रक िक्रयािविध : యంతర్ణ యం ార్ంగము

Conventional nozzle : परं परागत तंड

ु : సంపర్ ాయ ొటట్ ము

Converter : पिरवितर्त्र, क वटर् र : ప ివరత్ కం

Convex top : उ तल शीषर् : కుం ాకార ై ాగం

Conveyor : वािहत्र : ాహకం, క ేవ్యర్

Cooling fan : शीतलन पंखा : త కరణ ాయ్న్

Core compound : क्रोड यौिगक : కోర్ స ేమ్ళనం

Core oven : क्रोड अवन : కోర్ ఓ ెన్

Corrosion : संक्षारण : సం ారణము

Counter flow : प्रितप्रवाह : కౌంటరు పర్ ాహము

Counter pressure casting : प्रितदाब संचकन : కౌంటరు ఒ త్ ి కా ట్ ింగ్

Coupler : युग्मक : కపల్ ర్

Coupling : युग्मन : క ిల్ ంగ్

Crack : दरार : క

Crane rail : क्रेन रे ल : కేర్న్ ైలు

Creep resisting steel : िवसपर्ण रोधी इ पात : ఉకుక్ను ో ిం ే కీర్ప్

Critical constant : क्रांितक ि थरांक : కిల్షట్ ైన్ థ్ ి ాంకం

Cross over : पारगमन : ారగమనం

Cross rolling : क्रास बे लन : కార్స్ ీ ంగ్

Crowbar : स बल : కోర్బార్

पीछे आगे
233
 अनुक्रमिणका
Crude ore : अपिर कृत अय क : ము ి ఖ జం

Crusher : संदिलत्र : కర్షర్

Crushing : संदलन : కర్ ింగ్

Cryogenic : िन नताप : కర్ జె క్

Cubic crystal : घन िक्र टल : కూయ్ క్ కిర్సట్ల్

Cut off : अंतक : కటాఫ్

*****

पीछे आगे
234
 अनुक्रमिणका
D

Damp : अवमंदन : ేమ, ెమమ్

Datum point : आधार िबंद ु : మూల ి ధ్ ాంతము, ఆ ార షయం

Deactivation : िनि क्रयण : ిక్ర్యాకరణము

Dead melting : पूणर् गलन : పూరణ్ దర్వణము

Decantation : िन तारण : ారణ

Decontamination : िवंसंदष
ू ण : పర్ ాళన, కలమ్ష రూమ్లన

Deflecting shield : पिरक्षेपी कवच : ీల్డ్ ేపం

Deformation : िव पण : రూపణం, కృ కరణ

Degasifier : िवगैिसक, िवगौिसत्र : ి ాయ్ ిఫ ర్

Degreaser : िवग्रीजक : ి ర్జ

ీ ర్

Delayed yield : िवलंिबत पराभव : లం త ిగుబ ి

Densitometer : घन वमापी : దర్వ ాందర్త కొలమాపకం

Deposition sequence : िनक्षेप‐अनुक्रम : ేపణ కర్మం

Design : अिभक प, िडजाइन : నమూ ా, రూపు ేఖ, మాన ేఖ

Detonation : अिभ फोटन : ధవ్ , ో ఫ్టనం

Dewatering : जल िन कासन, िवजलन : ి ాట ింగ్

Dew point : ओसांक : హిమాంకము

Die carbon steel : पदा काबर्न इ पात : ై కారబ్న్ ఉకుక్

Differential gear : िवभेदी िगयर : అవకలన ేర్

Differential thermal
analysis : िवभेदी तापीय िव लेषण : అవకలన ఉషణ్ ాతమ్క ల్ ష
ే ణము

Diffusion bonding : िवसरण बंधन : సత్ రణ బంధం

Directional property : िदशा मक गुणधमर् : ి ాతమ్క గుణధరమ్ం

Discharge : िवसजर्न : సరజ్ నము

Disintegration : िवघटन : ఛ్ త్ , ేఛ్దనం

Dissolve : िवलीन होना : కరగు, నమగు

Double acting hammer : िविक्रय घन : ివ్కిర్య ముదగ్ రము

Down time : यवरोध काल : వయ్వ ాన కాలము

Draught fan motor : प्रवात पंख मोटर : ార్ట్ ాన్ టార్

Drawability : कषर्णीयता : ార్ ె టీ

पीछे आगे
235
 अनुक्रमिणका
Drier : शु कक, शुि कत्र : ఆరబెటట్ ు యంతర్ం

Drift velocity : अपवाह वेग : ిర్ ట్ ేగం

Drill bit : प्रवेधनी अनी : ిర్

ల్ ట్

Driven roller : पिरचािलत वेलन : ో ిత ోలర్

Drop forging : पाती फोजर्न : ార్ప్ ో జ్ ంి గ్

Dropping test : पाती परीक्षण : ార్ ింగ్ టెస్ట్

Dry blow : शु क धमन : ైర్ బోల్

Dry slag pit : शु क धातुमल गतर् : ైర్ ల్ ాగ్ ిట్

Duct : वािहनी : ాహిక

Dummy block : डमी लॉक : డ మ్బాల్క్

Durability : िचर थािय व, िटकाऊपन : మ న్క, థ్ ర

ి త

Dusting : धूलीयन, झाड़ना : దుముమ్దులుపుట

Dynamic control : गितक िनयंत्रण : గ ల యంతర్ణ

*****

पीछे आगे
236
 अनुक्रमिणका
E

Economiser : िमतोपयोिजत्र : ఎక ో ైజర్

Elasticity : प्र या थता : థ్ ి థ్ ాపక గుణము

Electrochemical corrosion : वै युत रासायिनक संक्षारण : దుయ్దర్ ాయన సం ారణము

Electro chemical
machining : वै यत
ु रासायिनक मशीनन : దుయ్త్ ర ాయన యంతర్ ామ ర్ి

Electro extraction : वै युत अिभ पण : దుయ్తు

త్ సంగర్హణము

Electrometallurgy : वै युत धातुकिमर्की : దుయ్ ఘ్ ాతు ోధన

Electro-osmosis : वै यत
ु परासरण : దుయ్త్ అ సరణ

Electropneumatic valve : वै युतवातीव वा व : దుయ్త్ ాయువు ాల్వ్

Electro slag refining : वै युत धातुमल पिर करण : ఎలకోట్ర్ ల్ ాగ్ ి ై ంగ్

Electrostatic precipitator : ि थर वै यत
ु अवक्षेिपत्र : థ్ ర
ి దుయ్త్ అవ ేపము

Electrothermics : वै युत औि मकी : ఎలకోట్ర్ థ ిమ్క్స్

Elevated temperature : उ नियत ताप : ఘన ైన ఉ ణ్ ో గర్త

Emmonsite : एमो साइट : ఎ ైస్ట్

End mill : अं य भ्रिमकतर्क : ఎండ్ ల్

Endurance limit : सहन सीमा : సహన శకిత్ ప ి

Enriched ore : समद्ध

ृ अय क : సుసంపనన్ ైన ాతువు

Enrichment : समिृ द्धकरण : సుసంపనన్త

Entrapped : िवपािशत : కిక్న

Epitaxial growth : अिध तरी विृ द्ध : ఎ ిటేకష్యల్ ర్ోథ్

Equaliser : समकारक : స కరణ

Equilibrium diagram : सा य आरे ख : సమతులయ్ ేఖా తర్ము

(Phase diagram (प्राव था आरे ख, (దశ ేఖా తర్ం,

Constitution diagram) आरे खरचना) ేఖా తర్ ామ్ణం)

Equipartition of energy : ऊजार् समिवभाजन : శకిత్ స కరణము

Erichsen test : एिरकसन परीक्षण : ఎ ికస్న్ ప ీకష్

Erichsen value : एिरकसन मान : ఎ ికస్న్ మూలయ్ము

Erosion-corrosion : अपरदन संक्षारण : కష్యం‐సం ారణము

Eskebornite : ए केबोनार्इट : ఎ ెక్బో ైన్ట్

Etch cleaning : रसो कीणर् िनमर्लन : ఎచ్ కీల్ ంగ్

पीछे आगे
237
 अनुक्रमिणका
Etch cracks : रसो कीणर् दरार : ఎచ్ కార్క్

Etch figures : रसो कीणर् आकृित : ఎచ్ ిగర్స్

Eutectic : यट
ू े िक्टक : యూటెకట్క్
ి

Eutectic crystallisation : यूटेिक्टक िक्र टलन : యూటెకట్క్

ి కిర్సట్లైజేషన్

Eutectic melting : यूटेिक्टक गलन : యూటెకట్క్

ి ె ట్ంగ్

Eutectoid : यूटेक्टॉयड : యూటెకట్ా డ్

Evaporation : उ वा पन : బా ీప్భవనము

Everdur : एवरडर : ఎవరడ్ ర్

Exfoliation : अपपत्रण : కణచుయ్

Expanded metal : प्रसािरत धातु : సత్ ిం న ాతువు

Expanding : प्रसारी : సత్ రణ

Expansion joint : प्रसार संिध : సత్ రణ సం ి

Expandable material : भुक्त सामग्री : సత్ ించద ిన ప ారథ్ ం

Explosive cladding : िव फोटी अिधपट्टन : ఎక్స్ ోల్ వ్ కాల్ ింగ్

Explosive forming : िव फोटी अिभ पण : ఎక్స్ ోల్ వ్ ా ిమ్ంగ్

Explosive welding : िव फोटी वेि डंग : ఎక్స్ ోల్ వ్ ె డ్ ంగ్

Extinguisher : शामक : సం ిణి

Extraction coefficient : िन कषर्ण गुणांक : ె కి త గుణాంకం

Extrusion billet : उ सारण िबलेट : ెలువ ిన లెట్

Extrusion defect : उ सारण दोष : బయలప్ ిన ో షం

Extrusion ingot : उ सारण िपंड : ెలువ ిన లోహపుక ీడ్

Extrusion metal : उ सारण धातु : ెలువ ిన ాతువు

*****

पीछे आगे
238
 अनुक्रमिणका

Fabrication : संिवरचन : కలప్న, సృ ట్ ి

Face of weld : वै ड फलक : ెల్డ్ ఫలకము

Fan spray : पंखा फुहार : ాయ్న్ ే ర్

Fast break : त यवधान : ఘర్ ామము

Fatigue notch factor : ांित खांत गण

ु क : ాటిగ్ ీత కారకం

Fatigue notch sensitivity : ांित खांत संवेदनशीलता : ాటిగ్ ీత సు న్తతవ్ం

Feeder : प्रभरण : ీడర్

Feed head : प्रभरक वषर् : ీడర్ హెడ్

Feeding rod : प्रभरक छड़ : ీ ింగ్ ాడ్

Feed lines : प्रभरण वािहकाएं : ీడ్ లైన్

Fernico : फिनर्को : ఫ ిన్కో

Ferriferous : लोहमय : లోహమయ

Ferrisioklerite : फैरीिसक्लैराइट : ె ి ికల్ ె ా ట్

Ferrite : फैराइट : ె ా ట్

Ferrite banding : फैराइट पट्ट : ె ా ట్ పటీట్

Ferritic stainless steel : फैराइटी टे नलेस इ पात : ె ర్క్

ి ట్ ె ెల్ స్ ట్ ీలు

(stainless iron) ( टे नलेस लोह) ( ట్ ె ెల్ స్ ఇనుము)

Ferritungstite : फैरी टं ग्सटाइट : ె ర్ి టంగ్ ట్ ట్

ై

Ferro alloy : लोह िम ातु : లోహ శర్ ాతువు

Ferroaluminium : लौह-एलुिमनम : లోహయుకత్ అలూయ్ నం

Ferroamphibole : लौह-ए फीबोल : లోహయుకత్ ఎం ీబో ల్

Ferroboron : लौह-बौरान : లోహయుకత్ బో ోన్

Ferro carbon titanium : लौह-काबर्न टाइटै िनयम : లోహయుకత్ కరబ్న టిటా యం

Ferrocerium : लौह सीिरयम : లోహయుకత్ ర్కము

Ferrocolumbium : लौह कोलंिबयम : లోహయుకత్ కొలంబము

Ferro magnet resonance : लौह चुंबकीय अनुनाद : లోహ అయ ాక్ంత పర్ ధవ్

Ferro manganese : फेरोमगनीज : లోహయుకత్ మాంగ సు

Ferro-molybdenum : लौहमोिल डेनम : లోహయుకత్ బెడ్ నము

Ferro nickel : लौह िनकैल : లోహయుకత్ కెలు

Ferrotitanium : लौह टाइटे िनयम : లోహయుకత్ టిటా యం

पीछे आगे
239
 अनुक्रमिणका
Ferrotungsten : लौहटं ग टन : లోహయుకత్ టంగ న్

Ferrouranium : लौहयूरेिनयम : లోహయుకత్ యు ే యం

Ferrovanadium : लौहवैनेिडयम : లోహయుకత్ వన ియం

Fiber : तंतु : ైబర్, ీచు

Fiber metallurgy : तंतु धातुकिमर्की : ైబర్ లోహ ాసత్ మ

ర్ ు
Fibrous structure : रे शद
े ार संरचना, तंतुमय संरचना : తంతుమయ ామ్ణము

Field weld : क्षेत्र वे ड : ీల్డ్ ెల్డ్

Filament drawing : िफलामट कषर्ण : ిల ెంట్ ార్ ంగ్

Filifarm corrosion : तंतु प संक्षारण : తంతురూప సం ారణము

Filler : भरक : పూరకం

Filler metal : भरक धातु : పూరక ాతువు

Fillet weld : िफलैट वे ड : ిలెల్ ట్ ెల్డ్

Fine gold : पिरशुद्ध वणर् : సవ్చఛ్ ైన బం ారం

Fineness modulus : सू मता मापांक : దధ్ త మా ాంకము

Fines : सू मक : సూకష్మ్కం

Fine wire welding : सू म तार वे डन : సూకష్మ్ గ ె డ్ ంగ్

Finish : पिरस जा : పూ త్ ి అ న

Finished steel : पिरसि जत इ पात : పూ త్ ి ా తయా ైన ఉకుక్

Finishing mill : पिरस जा िमल : ి ింగ్ ల్

Finishing roll : पिरस जा बेलन : పూ త్ ి ా తయా ైన ోల్

Finishing temperature : पिरस जन ताप : పూ త్ ి ఉ ణ్ ో గర్త

Fior process : फयोर प्रक्रम : ియర్ పర్కర్య

ి

Fire assay : अिग्न आमापन : అ ిన్ ధ్ ారణ మాపనం

Fire brick : अिग्नसह ईंट : అ ిన్ ఇటుక

Fire clay : अिग्नसह मिृ तका : అ ిన్ మటిట్

Fire damp : िव फोटी खिन गैस : పంక ాయువు

Firedamp reforming
process : िव फोटी खिन-गैस सुधार प्रक्रम : పంక ాయువు సంసక్రణ పర్కర్ియ

Fire extinguisher : अिग्नशामक : అ ిన్ సం ిణి

Fish tail : म य पु छ : ేప ోక

Fission chain : िवखंडन ंख

ु ला : ఛ్నన్ ొలుసు

Fixed-position welding : ि थर-ि थित वेि डंग : థ్ ర

ి థ్ ాన ె డ్ ంగ్

पीछे आगे
240
 अनुक्रमिणका
Flade potential : लेड िवभव : ేల్ డ్ భవము

Flame annealing : वाला अनीलन : జావ్ల అ లనం

Flame cleaning : वाला िनमर्लन : జావ్ల రమ్ కరణం

Flame coating : वाला िवलेपन : జావ్ల లేపనం

Flame cutting : वाला कतर्न : జావ్ల ఖండనం

Flame gouging : वाला गाउजन : ేల్ మ్ ౌ ంగ్

(Oxygen gouging) (ऑक्सीजन गाउजन)

Flame hardening : वाला कठोरण : జావ్ల కా ినయ్ము

Flame straightening : वाला ॠजुकरण : ేల్ మ్ ట్ ెట

ర్ ె ంగ్

Flange coupling : लज युग्मन : ెల్ ంజ్ సం ానం

Flapping : संताडन : ేల్ ింగ్

Flaring : सं फुरण िव फारण : జవ్ ంచు

Flash plating : फुर लेपन : ల్ ాష్ ేల్ టింగ్

Flash smelting : फुर प्रगलन : ల్ ాష్ ెమ్ ట్ంగ్

Flash welding : फुर वेि डंग : ల్ ాష్ ె డ్ ంగ్

Flask : ला क, संचन पेटी : ా కు ెప్

Flat fillet weld : सपाट िफलेट वे ड : ల్ ాట్ ిలెల్ ట్ ెల్డ్

Flat-position welding : सपाट ि थित वेि डंग : ల్ ాట్ థ్ ి ె డ్ ంగ్

Flattening : सपाटन : చదనుపరచు

Flattening test : सपाटन परीक्षण : చదనుపరచు ప ీకష్

Floating : लवन : ే యాడు

Floating plug : लावी लग : ోల్ టింగ్ పల్ గ్

Floating zone refining : लवमान अंचल पिर करण : ోల్ టింగ్ జోన్ ి ై ంగ్

Floss : लॉस : ల్ ాస్

Floss hole : लॉस िछद्र : ల్ ాస్ హో ల్

Flotation : लवन : పల్ వనం

Flow brazing : प्रवाह ब्रेजन : ోల్ బేర్ ంగ్

Flow process : प्रवाह प्रक्रम : పర్ ాహ పర్కర్య

ి

Flow spinning : प्रवाह चक्रण : పర్ ాహ భర్మణము

Fluid compressed : तरल संपीिडत : సం ే ిత దర్వం

Fluorescent radiation : प्रितदी त िविकरण : పర్ ీపత్ కిరణనం

Fluosolid system : तरिलत कण तंत्र : ల్ ూజో డ్ వయ్వసఠ్

पीछे आगे
241
 अनुक्रमिणका
Flux : गालक : అ ాహం, దర్వకా ి

Flux factor : गालक गुणक : అ ాహ గుణకం

Flux guide : गालक िनदिशका : అ ాహ ద్ శ

ే కం

Fluxing : गालकन : సర్ ంచు

Fluxing ore : गालक अय क : అ ాహక ాతువు

Flux oxygen cutting : गालक ऑक्सीजन कतर्न : అ ాహక ఆకిస్జన్ కటింగ్

Flying shear : गितमान कतर्री : ల్ ంగ్ ీర్

Foam metal : फेन धातु : ేన ాతువు

Fogged metal : कुहािसत धातु : ైవ న ాతువు

Fog quenching : कुहास शमन : ైవ న త కరణం

Foil : पणीर्, पिणर्का : ేకు, తగడు

Forehearth : अग्र हाथर् : ో ర్ హెర్థ్

Forge : फोजर् : కొ

Forgeability : फोजर्नीयता : ో జ్ ె టీ

Forge welding : फोजर् वेि डंग : ో ర్జ్ ె డ్ ంగ్

Forging : फोजर्न : లోహముల ప

Forging hammer : फोजर्न घन : ో జ్ ంి గ్ మర్

Forging press : फोजर्न दािबत्र : ో జ్ ంి గ్ ెర్స్

Forging range : फोजर्न परास : ో జ్ ంి గ్ ప ి ి

Forging roll : फोजर्न वेलन : ో జ్ ంి గ్ ోల్

Forging stock : फोजर्न टॉक : ో జ్ ంి గ్ ట్ ాక్

Fork lift : फाकर् िल ट : ో ర్క్ ట్

Foundry : ढलाई शाला, संचकनी : క ామ్ ారం, లోహకార ప ిశమ

ర్

Foundry facing : ढलाई फलकन : ౌం ీర్ ే ింగ్

Foundry sand : ढलाई बालू : ౌం ీర్ ాండ్

Free carbon : मुक्त काबर्न : కారబ్న్ రహిత

Free ferrite : मुक्त फैराइट : ె ైర్ట్ రహిత

Free machining steel : सुमशीनन इ पात : ీర్ యంతర్ ఉకుక్

Free milling gold : सुपे य वणर् : ీర్ ల్ ంగ్ బం ారం

Frequency factor : आविृ त गुणक : ఆవృ త్ గుణంకం

Fretting corrosion : संिनघषर्ण संक्षारण : ెర్టట్ ంి గ్ సం ారణము

(Chafing corrosion)

पीछे आगे
242
 अनुक्रमिणका
Friction welding : घषर्ण वेि डंग : ఘరష్ణ ె డ్ ంగ్

Fritting : आगलन : ిర్టట్ ంి గ్

Frohbergite : फ्रोहबगार्इट : ో ర్ హ్ బ గ్ ైట్

Frondelite : फ्र डेलाइट : ార్ం ెలైట్

Fuel gas : ईंधन गैस : ఇంధన ాయువు

Fuller : पिरखात : ఫులల్ ర్

Fume exhaust : धूम िन कासन : ఫూయ్మ్ ఎ ాస్స్ట్

Furnace refining : भ्रा ट्र पिर करण, : కొ ధ్ ి ేయడము

भट्ठी पिर करण

Fusion welding : संगलन वेि डंग : ఫూయ్జన్ ె డ్ ంగ్

*****

पीछे आगे
243
 अनुक्रमिणका
G

Gagger : गैगर : ాయ్గర్

Galvanic corrosion : गै वनी संक्षारण : దుయ్చఛ్కిత్ సంబంధ ైన సం ారణం

Galvanise : यशदलेपन : మలాంపూత

Gamma iron : गामा लोह : ామా ఇనుము

Gas bleeder : गैस िन: ावक : ాయ్స్ ల్ డర్

Gas booster : गैस अिभवधर्क : ాయ్స్ బూసట్ ర్

Gas carburizing : गैस काबरुर् ण : ాయ్స్ కారబ్ ై ంగ్

Gas cleaning plant : गैस िनमर्लन संयंत्र : ాయ్స్ ( రమ్ కరణ) ప ి దధ్
క ామ్ ారము

Gas cutting : गैस कतर्न : ాయ్స్ కటింగ్

Gas flame brazing : गैस‐ वाला ब्रेजन : ాయ్స్ ేల్ మ్ బేర్ ంగ్

Gas holder : गैस टं की : ాయు ా

Gas pocket : गैस कोटिरका : ాయ్స్ ాయ్కెట్

Gas recovery system : गैस उपलि ध तंत्र : ాయ్స్ ికవ ీ వయ్వసథ్

Gas shielded arc welding : गैस पिररिक्षत आकर् वेि डंग : ాయ్స్ ప ిర ిత ఆర్క్ ె డ్ ంగ్

Gas welding : गैस वेि डंग : ాయ్స్ ె డ్ ంగ్

Generator : जिनत्र : ఉ ాప్దక యంతర్ం

Gilding metal : िग डन धातु : ి డ్ ంగ్ ాతువు

Glide strain : अिभसपर्ण िवकृित : ల్ డ్

ై ట్ ెన్
ర్

Gold : वणर् : బం ారము

Gold alloy : वणर् िम ातु : బం ారు శర్ ాతువు

Gold bronze : वणर् कां य : బం ారు కాంసయ్

Gold-filled : वणर्-भिरत : బం ారం ో ం ిన

Gold foil : वणर्-पिणर्का : ప ి ి ేకు, బం ారు ేకు

Gold leaf : वणर्-पत्र : ప ి ి ేకు

Gold metallurgy : वणर् धातुकिमर्की : బం ారు ాతు ోధన దయ్

Gold plate : वणर् पिट्टका : బం ారు ేకు, బం ారు తగుడు

Gold plating : वणर् लेपन : బం ారు పూత

Goldschmidt process : गो डिशि मट प्रक्रम : ోల్డ్ ిమ్త్ పర్కర్య

ి

Gold solder : गो ड सो डर : బం ారు టంకము

पीछे आगे
244
 अनुक्रमिणका
Grain : रे णु : అణువు, కణము

Grain boundary : रे णु पिरसीमा : ర్న్

ే స ిహదుద్

Grain growth : रे णु विृ द्ध : కణవృ ధ్ ి

Grain orientation : रे णु अिभिव यास : కణ అ ాయ్సం

Granular fracture : किणक िवभंग : ర్ానుయ్లర్ ార్కచ్ర్

Granular powder : किणक चूणर् : కణచూరణ్ ం

Granulated metal : कणीकृत धातु : కణీకృత ాతువు

Graphitic carbon : ग्रेफ्राइटी काबर्न : ర్ా ా త కరబ్నము

Graphitic corrosion : ग्रेफ्राइटी संक्षारण : ర్ా ా త సం ారణము

Graphitic steel : ग्रेफ्राइटी इ पात : ర్ా ా త ఉకుక్

Graphitizing : ग्रेफाइटन : ర్ా ా కరణము

Gray iron casting : धूसर लोह संचकन : ధూసర లోహ ో తప

Green : नम, अपक्व, हरा, हिरत : ఆకుపచచ్, హ ిత, అపకవ్, ేమ

Green coke : अपक्व कोक : అపకవ్ కోక్

Green gold : ग्रीन गो ड, हिरत वणर् : ర్న్

ీ ోల్డ్ , హ ిత సవ్రణ్ ం

Green roof : नम छत : ర్న్

ీ రూఫ్

Green strength : नम साम यर्, अपक्व साम यर् : ర్న్

ీ ట్ ెంర్ త్, అపకవ్ ామరథ్ ం

Griffith crack : िग्रिफथ दरार : ర్ి ిత్ కార్క్

Groove weld : खांच वे ड : గూ

ర్ వ్ ెల్డ్

Gross porosity : सकल सरं घ्रता : సూ

థ్ ల స ఛ్దర్త

Ground state : मूल अव था : మౌ క థ్ ి

Guided bend test : िनदिशत बंक परीक्षण : ద్ ే త బెండ్ ప ీకష్

Guide mill : गाइड िमल : ైడ్ ల్

Guinier Preston zone : िगिनयर-प्रे टन अंचल : ి యర్ ెర్సట్న్ జోన్

Gunmetal : गनमेटल : ా ి తగరము క ిన లోహము

Guzkow’s process : गु जको प्रक्रम : గుజోక్ పర్కర్య

ి

Gypsum : िज सम : హర ోఠము, హర ోధము

Gyromagnetic ratio : पिरभ्रामी चुंबकीय अनुपात : ై ో మా ెన్టిక్ షప్ త్

*****

पीछे आगे
245
 अनुक्रमिणका
H

Hadfield manganese steel : है डफी ड मगनीज इ पात : డ్ ీల్డ్ మాంగనపు ఉకుక్

Hairline crack : केशीय दरार : ెంటుర్క ా ి క

Half-and half solder : आधा-आधा टांका : సగం‐సగం టంకం

Half hard : अधर् कठोर : ఫ్ ర్డ్

Hall process : हाल प्रक्रम : ల్ పర్కర్య

ి

Hammer forging : घन फोजर्न : మర్ ో జ్ ంి గ్

Hammer test : घन परीक्षण : మర్ ప ీకష్

Hammer welding : घन वेि डंग : మర్ ె డ్ ంగ్

Hand forging : ह त फोजर्न : య్ండ్ ో జ్ ంి గ్

Handling : प्रह तन : య్ం ిల్ ంగ్

Hard Chromium : कठोर क्रोिमयम : ర్డ్ కోర్ యం

Hard drawn wire : कठोर किषर्त तार : ర్డ్ ార్న్ ైర్

Hardenability : कठोरणीयता : దృఢపరచు శకిత్

Hardened steel : कठोिरत इ पात : గటిట్ ఉకుక్

Hardener : कठोरक : దృఢపర ే

Hardening : कठोरण : దృఢపరచు

Hard face : कठोर फलक : గటిట్ ఫలకం

Hardhead : कठोर शीषर् : ర్డ్ హెడ్

Hardinge ball mill : हािडर्ंज गुिलका िमल : డ్ ంి జ్ బాల్ ల్

Hard iron : कठोर लोह : గటిట్ ఇనుము

Hardometer : कठोरतामापी : దృఢ ావ్ న్ కొ ే ఉపకరణం

Hard solder : कठोर टांका, कठोर सो डर : గటిట్ టంకము

Hard surface : कठोर प ृ ठ : దృఢ ైన ఉప ితలం

Harris process : है िरस प्रक्रम : ిస్ పర్కర్య

ి

Hauzeur furnace : हॉिजवर भट्ठी : వర్ కొ

Hayden process : है डन प्रक्रम : హే ెన్ పర్కర్య

ి

Heap leaching : अंबार िनक्षालन : హీప్ ంగ్

Hearth furnace : हाथर् भट्ठी : ర్థ్ కొ

Heat balance : ऊ मा संतुलन : ఉషణ్ సమతులయ్త

Heat check : ऊ मारोध : ఉ ణ్ ావ ోధం

पीछे आगे
246
 अनुक्रमिणका
Heat drop : ऊ मा ास : ఉషణ్ కష్యం

Heat exchange tube : ऊ मा िविनमय नली : ఉషణ్ మయ ా క

Heating range : तापन परास : ాపన ప ి ి

Heating temperature : तापांक : ాపన ఉ ణ్ ో గర్త

Heat resistant alloy : ऊ मावरोधी िम ातु : ఉ ణ్ ావ ోధ శర్ ాతువు

Heat time : ऊ मा काल : హీట్ టైమ్

Heat tinting : ऊ मा आभाकरण : హీట్ టింటింగ్

Heat creatable alloy : ऊ मा उपचारीय िम ातु : ఉ ణ్ ో ప ార శర్ ాతువు

Heat treatment : ऊ मा उपचार : ఉ ణ్ ో ప ారం

Heat treating film : ऊ मा उपचारी िफ म : ఉ ణ్ ో ప ార ిల్మ్

Heavy alloy : भारी िम ातु : ా ీ శర్ ాతువు

Heavy metal : भारी धातु : ా ీ ాతువు

Hegeler furnace : हे गलर भट्ठी, हे गलर भ्रा ट्र : హెగలర్ కొ

Helve hammer : हे व घन : హేల్వ్ మర్

Hematite (Haematite) : हे मेटाइट : హెమటైట్

Henderson process : हे डरसन प्रक्रम : హెండరస్న్ పర్కర్ియ

Herberte loudburst test : हरबटर् विृ टप्र फोट परीक्षण : హరబ్ర్ట్ అ వృ ట్ ి ప ీకష్

Herbert pendulum method : हरबटर् लोलक िविध : హరబ్ర్ట్ లోలక ి

Herreshoff furnace : है रीशोफ भट्ठी : హె ీ ో ఫ్ కొ

Heterogenious material : िवषमांगी पदाथर् : జా య ప ారథ్ ం

िवषमांगी सामग्री
Heyn’s reagent : हे न अिभकमर्क : హెన్ పర్ కారకము

High alloy steel : उ च िम ातु इ पात : ేర్ ఠ్

ష ైన శర్ ాతు ఉకుక్

High brass : उ च िप तल, उ च पीतल : ేర్ ఠ్

ష ైన ఇతత్ ి

High carbon steel : अिधकाबर्न इ पात : ేర్ ఠ్

ష ైన కరబ్న ఉకుక్

High carbon chromium : अिधकाबर्न क्रोिमयम : ేర్ ఠ్

ష ైన కరబ్న కోర్ యం

High frequency welding : उ च आविृ त वेि डंग : ఉనన్త ఆవృ త్ ె డ్ ంగ్

High grade iron ore : उ च कोिट लौह अय क : ఉనన్త ేర్ణి ము ిపంక లోహము

High-lead bronze : अिध‐सीस कां य : అ ి ాహక కాంసయ్ం

High speed steel : िक्षप्र इ पात : హై ీప్డు ఉకుక్

(Rapid steel)
High temperature alloy : उ च ताप िम ातु : అ ికోషణ్ త క గ్ న శర్ ాతువు

पीछे आगे
247
 अनुक्रमिणका

High tensile alloy : उ च तनन िम ातु : అ ిక తనన శర్ ాతువు

Hindered contraction : अव द्ध आकंु चन : అవరుదధ్ సంకోచనము

Hindered rotation : अव द्ध घूणन

र् : అవరుదధ్ ప ిభమ
ర్ ణము

Hipernik : िहपरिनक : హిప ిన్క్

Hitenso : िहटे सो : హిటెం ో

H-monel : H-मॉनेल : H-మా ెల్

Hobbing steel : कोटरण इ पात : ంగ్ ఉకుక్

Holddown : हो डाउन : హో లౌడ్న్

Holding furnace : धारण भट्ठी : ారణ కొ

Holding time : धारण काल : ారణ కాలము

Hollow punching : खोखला िछद्रण : లో పం ంగ్

Holmquisite : होमिक्वसाइट, होमिक्व टाइट : హో కివ్ ైట్

Homogenize : समांगीकरण : సమాం ీకరణము

Honeycomb blowhole : मधुछ ता वातािछद्र : హ కోంబ్ బోల్ హో ల్

Hooker process : हुकर प्रक्रम : హుకర్ పర్కర్య

ి

Hook lock : हुक पाश : హుక్ ాశం

Hopner process : हॉपनर प्रक्रम : పన్ర్ పర్కర్ియ

Horizontal continuous : क्षैितज सतत संचकन : ి జ రంతర ో తప

Casting
Horizontal retort process : क्षैितज िरटॉटर् प्रक्रम : ి జ ిటార్ట్ పర్కర్య
ి

Hose pipe : न य पाइप : ొటట్ ం ైపు

Hot blast stove : त त वा या टोव : ట్ బాల్స్ట్ సట్ వ్

Hot-die steel : त त- पदा इ पात : ట్‐ ై ఉకుక్

Hot dipping : त त िनम जन : ట్ ి ింగ్

Hot extrusion : त त उ सारण : తపత్ బహిషక్రణము

Hot forming : त त अिभ पण : తపత్ అ రూపణం

Hot metal ladle : त त लौह लेडल अंतरण गाड़ी : ట్ ెటల్ లేడల్

transfer car ప ివరత్ న కారు

Hot metal mixer : गिलत धातु िमि त्र : ట్ ెటల్ కస్ర్

Hot press forge : त त प्रेस फोजर् : ట్ ెర్స్ ో ర్జ్

Hot quenching : त त शमन : ట్ కెవ్ం ంగ్

पीछे आगे
248
 अनुक्रमिणका
Hot rolling : त त वे लन : ట్ ో ంగ్

Hot shortness : त त भंगुरता : ట్ ా ట్ె స్

Hot-swage : त त- वेज : ట్ ేవ్జ్

Hot working : त त कमर्ण : ట్ వ ిక్ంగ్

Hubbing : हावन, कोटरण : హ బ్ంగ్

Hubnerite : ह नेराइट : హబెన్ ైట్

Huhnerkobelite : हुनरकोबीलाइट : హున ోక్ లైట్

Hulsite : ह साइट : హలైస్ట్

Humboldtine : ह बो डटाइन : హ బ్ల్డ్ టైన్

Humboldt jig : ह बो ट िजग : హ బ్ల్ట్ గ్

Humidification : आद्रीर्करण : ఆరద్ర్త

Humidifier : आद्रर् कर : హుయ్ ిఫయర్

Humidity test : आद्रर् ता परीक्षण : ఆరద్ర్త ప ీకష్

Humite : यम
ू ाइट : హుయ్ ైట్`

Hummer screen : ह मर चालनी : హమమ్ర్ ీక్ర్న్

Humphrey’s spiral : ह फ्रे सिपर्ल सांिटत्र : హ ే ర్ ైప్రల్ కాంసంటేట

ర్ ర్
Concentrator
Hunt and Douglas process : हं ट एवं डगलस प्रक्रम : హంట్ మ ియు డగల్ స్ పర్కర్య
ి

Hybinette process : हाईिबनेट प्रक्रम : హై ెట్ పర్కర్ియ

Hydraulic blasting : द्रवचािलत प्रक्षेपण : హై ార్ క్ బాల్ ట్ ింగ్

Hydraulic brake : द्रवचािलत ब्रेक : హై ార్ క్ బేక్

ర్

Hydraulic filling : द्रवचािलत भरण : హై ార్ క్ ి ంగ్

Hydraulic flume transport : द्रवचािलत नािलका पिरवहन : హై ార్ క్ ల్ ూమ్ టార్ం ో ప్ర్ట్

Hydraulic seal : द्रवीय द्धक : హై ార్ క్ ీల్

Hydride descaling : हाईड्राइड िवश कन : హై ౖెడ్

ర్ ి ేక్ ంగ్

Hydrogen blistering : हाईड्रोजन फफोलन : హై ోర్ జన్ ల్ సట్ ింగ్

Hydrogen brazing : हाईड्रोजन ब्रेजन : హై ోర్ జన్ బేజ

ర్ న్

Hydrogen damage : हाईड्रोजन क्षित : హై ోర్ జన్

Hydrogen loss : हाईड्रोजन ास : హై ోర్ జన్ కష్యం

Hydrogen overvoltage : हाईड्रोजन अिधवो टता : హై ోర్ జన్ అ ిక ోలేట్జ్

Hydrogen-reduced powder : हाईड्रोजन अपिचत चण

ू र् : హై ోర్ జన్ త గ్ న
ి చూరణ్ ం

Hydrometallurgy : द्रव धातुकिमर्की : లయన ాతుకరమ్

पीछे आगे
249
 अनुक्रमिणका
Hydrostatic forging : द्रव थैितक फोजर्न : జల థ్ ి క ో జ్ ంి గ్

Hydrothermal : जलऊ मीय : హై ోర్ థరమ్ల్

Hydrozincite : हाईड्रोिजंकाइट : హై ోర్ ంకైట్

Hymu : हाइमू : హైము

Hypereutectic alloy : हाइपरयूटेिक्टक िम ातु, : హైపరుయ్టెకట్క్

ి శర్ ాతువు

अितगलन क्रांितक इ पात

Hypereutectoid steel : हाइपरयूटेक्टॉयड इ पात : హైపరుయ్టెకట్ా డ్ ఉకుక్

अितगलन क्रांितक इ पात

Hypersil : हाईपरिसल : హైప ిస్ల్

Hypoeutectic alloy : अवगलन क्रांितक िम ातु : హై ో యుటెకట్క్

ి శర్ ాతువు

Hypoeutectoid steel : अवगलन क्रांितक इ पात : హై ో యుటెకట్ా డ్ ఉకుక్

*****

पीछे आगे
250
 अनुक्रमिणका
I

ID grinding : आई डी पेषण : ఐ ి ి ీన్

Idle roll : िन कायर् बेलन : ిక్ర్య ోల్

Igewsky’s solution : इगेव की िवलयन : ఇ ౌ ీక్ ొ లూయ్షన్

Ignition : प्र वलन : పర్జవ్లన

Ignition point : प्र वलनांक : పర్జవ్లన థ్ ి , పర్జవ్లన ందువు

Immersion cleaning : िनम जी िनमर्लन : లన రమ్ కరణము

Immersion plating : िनम जी लेपन : లన లేపనం

Immersion pyrometer : िनम जी उ तापमापी : లన ఉ త్ ాపమా ి

లన ాపమా ి

Immersion thermocouple : िनम जी तापयुग्म : లన ాపయుగమ్ం

Impact extrusion : प्रितघात उ सारण : ఇం ాక్ట్ ఎక్స్ టూ

ర్ జన్

Impact forging : प्रितघात फोजर्न : ఇం ాక్ట్ ో జ్ ంి గ్

Impact test : प्रितघात परीक्षण : ఇం ాక్ట్ టెస్ట్

Imperial smelting process : इ पीिरयल प्रगलन प्रक्रम : ఇం ీ ియల్ ెమ్ ట్ంగ్ పర్కర్య
ి

Impingement attack : आघट्टन आक्रमण : సమాఘాత ా ి

Indentation hardness : दं तुरण कठोरता : ఇం ెంటేషన్ డ్ ె స్

Indirect extrusion : अप्र यक्ष उ सारण : అపర్తయ్కష్ బహిషక్రణము

Indium : इंिडयम : ఇందము

Induced draft fan : प्रेिरत प्रवात पंखा : ేర్ ిత ార్ ట్ ాయ్న్

Induction brazing : प्रेरण ब्रेजन : ేర్రణ బేర్ ంగ్

Induction hardening : प्रेरण कठोरण : ఇండకష్న్ డ్ ె ంగ్

Induction melting : प्रेरण गलन : ేర్రణ దర్ భవనం

Induction soldering : प्रेरण सो डरन : ేర్రణ టంకం

Induction welding : प्रेरण वेि डंग : ేర్రణ ె డ్ ంగ్

Inert-gas cutting : अिक्रय गैस कतर्न : ఇనర్ట్ ాయ్స్ కటింగ్

Inert gas-shielded : अिक्रय गैस-पिररिक्षत : ఇనర్ట్ ాయ్స్ ప ిర ిత ఆర్క్ ె డ్ ంగ్

arc welding आकर् वेि डंग

Infiltration : अंत: यंदन : ఇ ఫ్లేట్ర్షన్

Infra red brazing : अवरक्त ेजन : ఇం ార్ ెడ్ బేర్ ంగ్

Ingot : िपंड, िशिलका : లోహపు క ీడ్ , ఇం ాట్

पीछे आगे
251
 अनुक्रमिणका
Ingot Iron : िपंड लोह, िशिलका लोह : ఇం ాట్ లోహము

Ingot mould : िपंड संच, िशिलका संच : ఇం ాట్ మౌల్డ్

Inoculation : िनवेशन : ఇ ాకుయ్లేషన్

Inquaration (quartation) : चतुथीर्शीकरण : ఇంకవ్ ేషన్

Insert : िनिव ट : ఇంసర్ట్

Intercept method : अंत:खंड िविध : అంతః ఖండ పదధ్

Intercommunicating
porosity : अंतरासंचारी सरं ध्रता : ఇంటర్ కమూయ్ కేటింగ్ ో ో ిటీ

Intercrystalline corrosion : अंतरािक्र टलीय संक्षारण : ఇంటర్ కిర్సట్ న్ సం ారణము

Intergranular fracture : अंतरारे णुक िवभंग : ఇంటర్ ర్ానుయ్లర్ ార్కచ్ర్

Intermediate flux : मा यिमक लक्स : ఇంటర్ ియట్ ల్ క్స్

Intermediate phase : मा यिमक प्राव था : ఇంటర్ ియట్ ేస్

Intermittent weld : आंतराियक वे ड : ఇంట ిమ్టెంట్ ెల్డ్

Internal oxidation : आंतिरक ऑक्सीकरण : అంతరగ్ త ఆకీస్కరణము

Interpass temperature : अंतरापारण ताप : ఇంటర్ ాస్ టెంప ేచర్

Introductory column : प्रारं िभक तंभ : ఇంటర్డకట్ ీ కాలమ్

Inverse segregation : प्रितलोभ संपथ

ृ कन : లోమ ే ాప్టు

Investment casting : संिनवेश संचकन : ఇ ెవ్స్ట్ ెంట్ కా ట్ ంి గ్

Iron arc process : लोह आकर् प्रक्रम : లోహ ఆర్క్ పర్కర్ియ

Iron-constantan : लोह-कां टनटन : లోహ‐కాంసట్ ంటన్

Iron foundry : लोह ढलाई शाला, लोह संचकनी : లోహ ో తప ాల

Iron glance : लोह ग्लांस : ఐరన్ ల్ ాంస్

Ironing : प्रिचक्कणन : ఐర ంగ్

Iron nickel alloy : लोह-िनकैल िम ातु : లోహ‐ కెల్ శర్ ాతువు

Iron ore : लोह अय क : పంకలోహము

Iron ore cement : लोह अय क सीमट : పంకలోహ ి ెంటు

Iron pyrites : लोह पाइराइट : లోహ ై ైట్

Iron whisker : लोह िव कर, लोह सू मकेशी : లోహ సక్ర్

Irrespirable atmosphere : अ वसनीय पिरमंडल : ఇ ర్ి ైప్ ెబుల్ ఎటామ్ ిఫ్యర్

Isolated system : िवलिगत तंत्र : కత్ తంతర్ము

Isothermal annealing : समतापी अनीलन : సమ ాప మంద త కరణము

Izod test : आइजोड परीक्षण : ఐజోడ్ ప ీకష్

पीछे आगे
252
 अनुक्रमिणका

Jacobsite : जैकोिवसाइट : జాకో ైట్

Jam removal : जाम िनवारण : జామ్ ారణ

Japanning (Japan finish) : जपानीकरण : జ ా కరణ

Jarosite process : जैरोसाइट प्रक्रम : జా ో ైట్ పర్కర్ియ

Jerk : झटका : కుదుపు

Joint efficiency : संिध दक्षता : సం ి సమరథ్ త

Joint penetration : संिध अंतवधन : సం ి ాయ్ ిత్

Joist : जॉय ट, धरिणका : జా స్ట్ , ాసము

Junction box : संिध पेटी : జంకష్న్ బాక్స్

*****

पीछे आगे
253
 अनुक्रमिणका
K

Keyhole specimen : कंु जीिछद्र प्रितदशर् : కీహో ల్ ెప్ ి ెన్

Kidney ore : वक्

ृ काकार अय क : కి ీన్ ఓర్

Killed steel : हत इ पात : కిల్డ్ ఉకుక్

Killing : हनन : కి ల్ ంగ్

Kinematic viscosity : शुद्धगितक यानता : గ ఙాఞ్న ాయ్నము

Kirkendall effect : िकरके डाल प्रभाव : కిరకెం ాల్ పర్ ావము

Knoop hardness : नूप कठोरता : నూప్ ర్డ్ ెస్

Knoop indentation test : नप

ू दं तरु ण परीक्षण : నూప్ ఇం ెంటేషన్ ప ీకష్

Knoop indenter : नूप दं तुरक : నూప్ ఇం ెంటర్

Kondo alloy : का डो िम ातु : కాం ో శర్ ాతువు

Kondo effect : का डो प्रभाव : కాం ో పర్ ావము

Kondo temperature : का डो ताप : కాం ో ఉషణ్ మానము

Koppite : कोपाइट : కో ైట్

Kornelite : कोनलाइट : కో ెన్లైట్

Kourbatoff’s reagent : कारबेटाफ अिभकमर्क : కా ెబ్టాఫ్ అ కరమ్కము

Krause rolling mill : क्राउजे वे लन िमल : కౌర్జె ో ంగ్ లుల్

Kroll process : क्रॉल प्रक्रम : కార్ల్ పర్కర్య

ి

*****

पीछे आगे
254
 अनुक्रमिणका
L

Ladle heater : लैडल तापक : లేడల్ ాపన ాధనం

Ladle life : लैडल सेवाकाल : లేడల్ ే ాకాలం

Lake ore (bog iron ore) : सरोवर अय क : లేక్ ఓర్

(पंक लोह अय क)
Lambda point : ले डा िबंद ु : లేమడ్ ా ందువు

Laminated metal : पटिलत धातु : లే ేటెడ్ ెటల్

Lance : लांस : లాంస్

Lance calibration : लांस अंशांकन : లాంస్ కర్మాంకనం

Lancing : लांसन : లాం ింగ్

Lander (Launder) : लांडर, वाहनाल : లాండర్

Lapping : सुपािलशन : లా ింగ్

Lap rivet : बिल िरवेट : లాప్ ి ెట్

Lap weld : बिल वे ड : లాప్ ెల్డ్

Larsen’s spile : लारसन पाइल : లారస్న్ ైప్ల్

Laves space : लावे आकाश : లేవ్స్ ేప్స్

Lay : प ृ ठ, पैटनर्, िदशा : పదధ్ , ికుక్

Layer : परत : ొర

Layout : अिभ यास : ాయ్సం

Leaching : िनक्षालन : ాళనము

Leach material : िनक्षाल पदाथर् : ాళ ప ారథ్ ము

Leach pile : िनक्षाल पुंज : చ్ ైల్

Lead angle : अग्रग कोण : డ్ ఏం ిల్

Lead-base babbitt : सीस प्रधान बेिबट : ీసం ఆ ా ిత బే ట్

Leaded alloy : सीसयुक्त िम ातु : ీసయుకత్ శర్ ాతువు

Lead foil : सीस प नी : ీసపు ేకు

Ledge : िशरािनक्षेप : ఆవ జ్ ా

Levelling action : समतलन िक्रया : సమతలం ే ే కిర్య

Levitation heating : प्रो थापन तापन : ాయుసత్ ంభన ాపనము

Levitation melting : प्रो थापन गलन : ాయుసత్ ంభన దర్వణము

Lifting magnet : उ थापक चुंबक : ట్ ంి గ్ మాయ్ ెన్ట్

पीछे आगे
255
 अनुक्रमिणका
Light drawn : मंदकिषर्त : లైట్ ార్న్

Light metal : ह की धातु : ే కైన ాతువు

Lime : चन
ू ा : సునన్ం

Linear propagation : रे खीय संचरण : యర్ పర్ ారం

Line of weld : वे ड रे खा : ెల్డ్ ేఖ

Liquation (as in foundry) : गलिनक पथ

ृ क्कन (as in : కేవ్షన్

extractive metallurgy)
द्राव गलन (as in foundry)
Liquid blast cleaning : द्रवक्षेपण िनमर्लन : కివ్డ్ బాల్స్ట్ కీల్ ంగ్

Liquid carburizing : द्रव काबरुर् ण : కివ్డ్ కారబ్ ై ంగ్

Liquid oxygen separator : द्रव आक्सीजन पथ

ृ िकत्र : కివ్డ్ ఆకిస్జన్ ెప ేటర్

Liquid steel : द्रव इ पात : దర్వ ఉకుక్

Liquor finish : द्राव पिरस जा : కర్ ి ష్

Load and carry equipment : भारण व संवहन उप कर : లోడ్ ఎండ్ కాయ్ ీ ఎకివ్ప్ ెంట్

Loading : भारण, लदान : లో ింగ్

Loam : दम
ु ट : బంకమనున్

Lock : ताला, पाश : ాళం

Lock alloy : लॉक िम ातु : లాక్ శర్ ాతువు

Longitudinal direction : अनुदैघ्यर् िदशा : అను ైరఘ్ ిశ

Looping mill : लप
ू न िमल : లూ ింగ్ ల్

Loose sinterting : अबद्ध िसंटरण : లూస్ ింట ింగ్

Low alloy steel : अ प िम ातु इ पात : అలప్ శర్ ాతు ఉకుక్

Low carbon steel : अ प काबर्न इ पात : అలప్ కరబ్న ఉకుక్

Lower punch : िन न िछद्रक : లోవర్ పంచ్

Lower yield point : िन न पराभव िबंद ु : అతయ్లప్ ఫల ాయ ందువు

Low-expansion alloy : अ प प्रसार िम ातु : అతయ్లప్ సత్ రణ శర్ ాతువు

Low grade : िन न कोिट : తకుక్వ ణ

ేర్ ి

Low hydrogen electrode : अ प हाइड्रोजन इलैक्ट्रोड : అలప్ హై ోర్ జన్ ఇలకోట్ర్డ్

Low shaft furnace : िन न तंभ भट्ठी : లో ా ట్ ఫ ేన్స్

Low temperature coke : िन न ताप कोक : లో టెంప ేచర్ కోక్

Low-volatile coal : िन न वा पशील कोयला : లో ోలటైల్ కోల్

LPF process : एल पी एफ प्रक्रम : ఎల్ ి ఎఫ్ పర్కర్ియ

पीछे आगे
256
 अनुक्रमिणका
M

Machinability : मशीननीयता : యంతర్ ామరథ్ ం

Machine down time : मशीन यवरोधकाल : యంతర్ వయ్వ ానకాలము

Macroscopic stress : थूल प्रितबल : సూ

థ్ ల పర్ బలం

Magnet coil : चुंबक कंु डली : అయ ాక్ంత కుండ

Magnet crane : चुंबक-क्रेन : అయ ాక్ంత కేర్న్

Magnetic force welding : चुंबकीय बल वेि डंग : అయ ాక్ంత బల ె డ్ ంగ్

Malleable : आघातव यर्, आघातवधर्नीय : మాలెబుల్

Manipulator : पिरचािलत्र : సం ాలకం

Massive : सं थूल : ా ీ

Matching : सम
ु े लन : స ేమ్ళనం

Materials engineering : पदाथर् इंजीिनयरी : ెటీ ియల్స్ ఇంజ ింగ్

Matte smelting : मैट प्रगलन : మాయ్ట్ ెమ్లట్ ంగ్

Measured ore : मािपत अय क : స ైన శర్మ లోహం

(developed reserves) (िवकिसत िनचय)

Melting rate : गलन दर : ె ట్ంగ్ ేట్

Mesh : जाली, जालरं ध्र, मेश : వలకనున్

Metal forming : धातु अिभ पण : ాతు అ రూపణం

Metallic corrosion : धाि वक संक्षारण : లోహ సంబంధ ైన సం ారణము

Metallurgist : धातिु व : లోహ ాసత్ ఙు

ర్ ఞ్ డు

Microfissure : सू म िवदर : ైకర్ో ిషర్

Milling : पेषण भ्रिमकतर्न : ల్ ంగ్

(as in mechanical operation)

Mimic diagram : पिरदशर्क आरे ख : క్ ేఖా తర్ం

Mine development : खान िवकास : గ కాసం

Mineralization : खिनजीकरण, खिनजन : ఖ కరణం

Mine rescue apparatus : खान बचाव उप कर : ఖ ప ిరకష్ణ ఉపకరణములు

Mixer : िम क : కస్ర్

Moisture content : नमी अंश : ేమాంశం

Mould efficiency : संच दक्षता : మౌల్డ్ సమరథ్ త

Multiple entry system : बहुप्रवेश पद्धित : బహుపర్ ేశ పదధ్

Multistage pump : बहुपद पंप : అం ెలం ెల పంప్

पीछे आगे
257
 अनुक्रमिणका
N

Noble metal : उ कृ ट धातु : అతయ్ంత ేర్షఠ్ ైన లోహం

Nodular : ग्रंिथकी : ోడుయ్లర్

Notch : खांच : గంటు

Nuance : सू मांतर : సూకష్మ్ ేదం

Nozzle mix gas burner : तुंड िम गैस बनर्र : న శర్మ ాయు దహనకం

Nozzle throat : तुंड ग्रीवा : న కుతు

త్ క

Nozzle throat area : तुंड ग्रीवा क्षेत्र : న కుతు

త్ క పర్ ేశం

Nusselt equation : नस ट समीकरण : నసల్ట్ స కరణం

Nusselt number : नस ट संख्या : నసల్ట్ సంఖయ్

Nut coke : नट कोक : నట్ కోక్

*****

पीछे आगे
258
 अनुक्रमिणका
O

‘Off-blow’ time : धमनेतर काल : ‘ఆఫ్‐బోల్ ’ సమయం

Off grading : अपकोिटयन : ఆఫ్ ర్ే ింగ్

Offset strength : िवि थित साम यर् (प्रमाणक बल) : ఆఫ్ ెట్ ామరథ్ ం

(proof stress)
Oil bath : तेल अवगाह, तैल बाथ : ైల ఊషమ్కము

Oil harden : तैल कठोरण : ైల కా ినయ్ం

Oil hardened steel : तेल कठोरीकृत इ पात : ైల కా ినయ్ ఉకుక్

Oiliness : तैलीयता : డుడ్

Old workings (Min.) : िवगत खिन थल : ాత గ పర్ ేశం

Olsen ductility test : अ सन त यता परीक्षण : అలస్న్ తనయ్త ప ీకష్

Opacity : अपारदिशर्ता : అ ారదరశ్కత

Open arc furnace : िववत

ृ आकर् भट्ठी : ఓ ెన్ ఆర్క్ ఫ ేన్స్

Open cast mining : िवव ृ त खनन : ఓ ెన్ కాస్ట్ ై ంగ్

(open pit mining) (िवव ृ त गतर् खनन) (ఓ ెన్ ిట్ ై ంగ్)

Open cut mining : िववत

ृ खनन : ఓ ెన్ కట్ ై ంగ్

Open die : िववत

ृ पदा : ఓ ెన్ ై

Open die forging : िववत

ृ पदा फोजर्न : ఓ ెన్ ై ో జ్ ంి గ్

Open end method : िवव ृ त तंभ खनन : ఓ ెన్ ఎండ్ పదధ్

Open fire (Min) : उ मुक्त अिग्न : బహిరంగం ా కాలచ్టం

Open-hearth furnace : ओपन हाथर् भट्ठी, : ఓ ెన్‐హర్థ్ కొ

ओपन हाथर् भ्रा ट्र

Open-pit quarry : खल
ु ी खदान : ఓ ెన్ ిట్ కావ్ ీ

Open stope : िववत

ृ िनखािन गतर् : ఓ ెన్ ట్ ో ప్

Open stope method : िववत

ृ िनखनन िविध : ఓ ెన్ ట్ ో ప్ పదధ్

Open workings (Min) : िववत

ृ खिन थल : ఓ ెన్ వ ిక్ంగ్స్

Operational maintenance : प्रचालनीय अनुरक्षण : రవ్హణ సంరకష్ణ

Orange peel : नारं ग िवश क : ఆ ెంజ్ ీల్

Ordinary cut : साधारण काट : ా ారణ కోత

Ore : अय क : లోహము

पीछे आगे
259
 अनुक्रमिणका
Ore bed : अय क सं तर : లోహ ేతంర్

Ore block : अय क खंड : లోహపు అచుచ్

Ore blocked out : उप द्ध अय क : బాల్క్ ేయబ ిన లోహము

Ore chute : अय क शूट, अय क प्रविणका : లోహ చూట్

Ore deposit : अय क िनक्षेप : లోహ ేపము

Ore dressing : अय क प्रसाधन : లోహ ొడుగు

Ore expectant : प्र यािशत अय क : ఓర్ ఎకెస్ కెట్ంట్

Ore faces : अिवकिसत अय क : అపూరణ్ లోహం

Ore grader : अय क कोिटकर : లోహ వ గ్ క

ీ రణ

Ore haulage : अय क ढुलाई : లోహ ర ాణా వయ్యం

Ore in sight : य अय क : ోచర లోహం

Ore intersection : अय क प्रित छे दन : లోహ ప ి ేచ్దన

Ore pass : अय क दौर : లోహ మారగ్ ం

Ore pocket : अय क कोटिरका : లోహ గ ి

Ore reduction : अय क अपचयन : లోహ అపచయనము

Ore reserve : अय क िनचय : లోహ లవ్

Ore sampling : अय क प्रितचयन : లోహ నమూ ా

Ore trench : अय क खाई : లోహ కందకం

Orifice : वार, मुख, ऑिरिफस : ావ్రం, రంధర్ం

Oscillation : दोलन : ో లనం

Outburst : बिह फ ट : బాహయ్ ో ఫ్టనం

Oval : अंडाकार : అం ాకారం

Overaging : अिध-काल प्रभावन : అతయ్ ిక కాలం

Overaching weight : उपिरशायी भार : అ (పర్బల ైన) ారం

Overburden : उपिरभार : అ ిక ారం

Overcast : िशरोपिर क्षेपण : ఓవర్ కాస్ట్

Overcut : अिधकतर्न, ओवरकट : ఓవర్ కట్

Overcutting machine : अिधकतर्न मशीन : ఓవర్ కటింగ్ యంతర్ం

Overdraft : अिधल वन : ఓవర్ ార్ప్ట్

Overfeed : अिधप्रभरण : ఓవర్ ీడ్

Overgrinding : अिधपेषण : ఓవర్ ైర్ం ింగ్

Overhand cut and fill : ओवर है ड कतर्न और भरण : ఓవర్ హేండ్ కట్ అండ్ ిల్

पीछे आगे
260
 अनुक्रमिणका
Overhand stope : अिध ऊ वर् िनखािन गतर् : ఓవర్ హేండ్ ట్ ో ప్

Overhand stopping : अिध ऊ वर् िनखनन : ఓవర్ హేండ్ ట్ ో ింగ్

Overheat : अिधत त : అ ిక ే ి

Oversize powder : अ यामाप चूण,र् : ఓవర్ ైజ్ చూరణ్ ము

ओवर साइज चूणर्

Oxyacetylene welding : ऑक्सी-ऐसीिटलीन वेि डंग : ఆకీస్‐ఎ ిటి న్ ె డ్ ంగ్

Oxygen corrosion : ऑक्सीजन संक्षारण : ఆకిస్జన్ సం ారణము

Oxygen enrichment : आक्सीजन समिृ द्धकरण : ఆకిస్జన్ సమృ ధ్ ి

Oxygen furnace steel : ऑक्सीजन भट्ठी इ पात : ఆకిస్జన్ కొ ఉకుక్

Oxygen lance : ऑक्सीजन लांस : ఆకిస్జన్ లాంస్

Oxygen steelmaking : ऑक्सीजन इ पात िनमार्ण : ఆకిస్జన్ ఉకుక్ తయా ి

*****

पीछे आगे
261
 अनुक्रमिणका
P

Pack : संकुल : ాయ్క్

Pack builder : भरण कतार्, िभि त : ాయ్క్ లడ్ ర్

Pack carburizing : संकुल काबरुर् ण : ాయ్క్ కారబ్ ై ంగ్

Packing material : संकुल पदाथर् : ాయ్కింగ్ ప ారథ్ ం

Pack rolling : संकुल बे लन : ాయ్క్ ో ంగ్

Pack wall : भरणिभि त : ాయ్క్ ాల్

Pancake forging : पैनकेक फोजर्न : ేన్ కేక్ ో జ్ ంి గ్

Pan conveyor : पैन वािहत्र : తర్ ేవ్ ాహకం

(digging conveyor)
Paragenesis : क्रिमक सहजनन : ఖ జ దశల కర్మం

Paragenetic mineralogy : सहजनन खिनजकी : ఖ జ ధదశల సమానకర్మం

Paragenetic sequence : सहजनन अनुक्रम : ఖ జ ధ దశల వరుస

Parallel entry : समांतर प्रवेश : సమా ాంతర పర్ ేశం

Paramagnetic iron : पराचुंबकीय लोह : అయ ాక్ం కృత ఇనుము

Paramagnetic material : पराचंब

ु कीय द्र य : అయ ాక్ం కృత ప ారథ్ ం

Parkerizing : पाकर्रीकरण : ఇనుము తుపుప్ పటట్ కుం ా

ేయు ఒక ర ాయ క పర్కర్ియ

Particle : कण : కణము, అణువు

Particle size : कण आमाप : అణు ప ిమాణం

Parting : आपथ
ृ कन : అప ారణ

Parting line (die line) : आपथ

ृ कन रे खा ( पदा रे खा) : ోఢ ేఖ

Parting sand : आपथ

ृ कन बालु : అప ారణ ఇసుక

Partition coefficient : िवभाजक गुणांक : భజన గుణకము

Pass : पारण, दौर : ెలువడటం, మారగ్ ం

Passivation : िन चे टीकरण : కిర్యా నయ్ం

Passive active cell : िन चे ट सिक्रय सैल : కిర్యా నయ్ చురుకైన కణము

Passive metal : िन चे ट धातु : కిర్యా నయ్ లోహం

Passivity : िन चे टता : కిర్యా నయ్ం

Paste : पे ट, लेप : అంటించు, లేపనం

Patching mix : मर मत मसाला : మా ిక ే ిన శర్మం

पीछे आगे
262
 अनुक्रमिणका
Patenting : पेटटन : ేటెంట్

Pay dirt : आ य मद
ृ ा : లాభకరమగు ఖ జం కల గ

Pay load : आ य भार : లాభకరమగు ఖ జ బరువు

Pay ore : आ य अय क : లాభకరమగు లోహం

Peacock copper : मयूर ताम्र : బహువరణ్ ా ి

Peacock ore (Bornite) : मयूर अय क (बोनार्इट) : బహువరణ్ లోహం

Pellet : गुिटका : ెలెల్ ట్, ో ఆకారంలో ఉం ే

ఇనుప వసుత్వు

Pelletizing : गुिटकायन : ెలెల్ టై ంగ్

Penetration : अंतवधन : లోప కి ొచుచ్కొ ో వు

Percentage extraction : प्रितशत िन कषर्ण : ాబటట్ బ ిన ాతం

Percentage subsidence : प्रितशत अवतलन : త గ్ న

ి ాతం

Percolation : अंत: वण : అంతః సర్వణం

Percolation leaching : अंत: ावी िनक्षालन : అంతఃసర్వణ (పర్ ాళన) వడ ో త

Percussion welding : पिरताडन वेि डंग : సమాఘాతం ో అతుకు

Perimeter blasting : पिरधीय फोटन : కై ార ేలుడు

Perimeter of airway : वायुपथ पिरमाप : కై ార ాయు మారగ్ ము

Peripheral milling : पिरधीय िमि लंग : ప ి ీయ అంచులు స ి ేయుట

Permalloy : परमेलाय : ార శర్ లోహము

Permanent anode : थायी एनोड : ాశవ్త ధన ధుర్వం

Permanent mould : थायी संच : ాశవ్త నమూ ా

Permanent monument : थायी क्षेत्र िनधार्रक : ాశవ్త కీ త్ ి సత్ ంభం

Permenorm alloy : पभीर्नामर् िम ातु : శర్ లోహము

Phase diagram : प्राव था आरे ख : దశల ా ీ ేఖా తర్ం

(Constitution diagram, (संघटन आरे ख, : ేఖా తర్ ామ్ణం

equilibrium diagram) सा य आरे ख) : సమాన ేఖా తర్ం

Phenanthroline indictor : िफनथ्रालीन सूचक : ి ెం ార్ న్ సూ క

Phosphate coating : फॉ फेट िवलेपन : ా ేఫ్ట్ పూత

Phosphating : फॉ फेटन : ా ేప్ట్

Phosphorized copper : फा फेिरत ताम्र : ా ేప్టస్హిత ా ి

Photoengraving zinc : प्रकाश उ कीणर्न यशद : ో టో ముదర్ణకు ా ే

యశదము

पीछे आगे
263
 अनुक्रमिणका
Physical metallurgy : भौितक धातुकिमर्की : ౌ క ఖ జ ాసత్ ంర్

Piano wire : यानो तार : ియా ో గ

Picking : उ ग्रहण : ఎంచుకొనుట

Pickle liquor : अ लोपचारी द्राव : ికిల్ దర్వము

Pickle patch : अ लोपचार ध बा : ికిల్ పటిట్

(pickle stain) : ికిల్ మరక

Pickling : अ लोपचार : ికి ంగ్

Pickling acid : अ लोपचारी द्रव : ికి ంగ్ ఆమల్ము

Pick up : उ ग्रहण : ఎంచుకొనుట

Pig : िपग : లోహపు దుకక్

Pig Iron : िपग लोहा, क चा लोहा : ెళుసు ఇనుము

Pillar : खंभ, खंभा : సత్ ంభము

Pillar and breast system : खंभ-ब्रे ट पद्धित : సత్ ంభం మ ియు బెస్
ర్ ట్ పదధ్

Pillar and room system : खंभ-कक्ष पद्धित : సత్ ంభం మ ియు గ ి పదధ్

Pillar burst : खंभ प्र फोट : సత్ ంభ ేలుడు

Pillar extraction : खंभ िन कषर्ण : ె కి ీయబ ిన సత్ ంభం

Pillaring : खंभ कुखनन : సత్ ంభం ఏ ాప్టు పర్కర్య

ి

Pillar line : खंभ रे खा : సత్ ంభ వరుస

Pillar mining : खंभ खनन : ిలల్ర్ ై ంగ్

Pillar robbing : खंभ कुखनन : ిలల్ర్ ా ంగ్

Pin bar : िपन शलाका : ిన్ బార్

Pinch Pass : संकोची वेलन : ించ్ ాస్

Pinch trimming : संकोची समाकतर्न : ించ్ టిర్ మ్ంగ్

Pin expansion test : सूची प्रसार परीक्षण : ిన్ ాయ్కోచ ప ీకష్

Pinhole : सूची िछद्र : సూ రంధర్ం

Pipe : पाइप (दोष) : ా క, ొటట్ ం

Pisanite : िपसानाइट : ిస ా ట్

Pit : गतर् : గుంత

Pit furnace : गतर् भट्ठी, गतर् भ्रा ट्र : గుంత కొ

Pit sampling : गतर् प्रितचयन : గుంత నమూ ా

Pitting : गतर्न : గుంత తర్వవ్టం

Pitting potential : गतर्-िवभव : గుంత తర్వవ్క సమరథ్ త

पीछे आगे
264
 अनुक्रमिणका
Placer : लेसर : ేల్ సర్

Placer Location : लेसर अवि थित : ేల్ సర్ పర్ ేశం

Placer mining : लेसर खनन : ేల్ సర్ తర్వవ్కం

Planimetric method : क्षेत्रफलिमतीय िविध : ల్ ా ెటక్

ిర్ పదధ్

Plate : लेट : ేకు, ప ెళ్ం

Plate amalgamation : लेट पारदन : ేల్ ట్ ారద ేళనము

Plating : लेपन : పూత

Plating rack : लेपन रे क : లేపన అర, లేపన చటర్ము

Plattner’s process : लैटनर प्रक्रम : ేల్ టనర్ పర్కర్య

ి

Plough deflector : हल िवक्षेपक : హల ార ి ెల్ కట్ర్

Ploughed tongued Joint : हल-िज वा संिध : హల ార హవ్ సం ి

Plough Steel : हल इ पात : ాగ ఇనుము

Plug : लग, डाट : ర ా

Plug and feather hole : लग-पंख िछद्र : పల్ గ్ అండ్ ెదర్ హో ల్

Plug and feather method : लग-पंख िविध : పల్ గ్ అండ్ ెదర్ పదధ్

Plug drawing : लग कषर्ण : పల్ గ్ ేఖా తర్ం

Plughole : लग िछद्र : పల్ గ్ హో ల్

Plugging : लगन : పల్ ింగ్

Plug weld : लग वे ड : పల్ గ్ ెల్డ్

Plus sieve : चालनी घािरत (पदाथर्) : జలెల్ డ పటట్ డం

Pneumatic filling : वातीय भरण : ాయువును ంపటం

Pneumatic steel making : वातीय इ पात िनमार्ण : ాయువు ో ఇనుమును

తయారు ేయుట

Pneumatic stowing : वातीय कोटरभरण : ాయువు ో ంపటం

Pocket : कोटिरका, जेब : జేబు

Poetsch process : पौ श प्रक्रम : ౌట్ష్ పర్కర్య

ి

Polymorphic : बहु पी : బహురూప

Ponderomotive force : चाला मक बल : ాండ ో టివ్ ో ర్స్

Powdered coal : चूिणर्त कोयला : చూరణ్ ైన బొ గుగ్

Power factor : शिक्त गण

ु क : శకిత్ కారకము

Preheat : पूवत
र् ापन : పూరవ్ ాపనం

Preparatory work : प्रारं िभक कायर् : ార్రంభ ప

पीछे आगे
265
 अनुक्रमिणका
Preventive : िनरोधी : ారక

Prime coat : प्रथम िवलेप : దటి పూత

Process control : प्रक्रम िनयंत्रण : పర్కర్య

ి ా యంతర్ణ

Psychrometric chart : साइक्रोमीट्री चाटर् : ైకో ెటక్

ిర్ ార్ట్

Pulley : िघरनी : క ిప్, ిలక

Pulpit : िनयंत्रण केिबन : యంతర్ణా కేందర్ము

Purging : रे चन : పర్వ త్ ి

Pyroelectric effect : ताप वै युत प्रभाव : ై ో దుయ్త్ పర్ ావం

*****

पीछे आगे
266
 अनुक्रमिणका
Q

Qualitative : गण
ु ा मक : గుణాతమ్క

Quantitative analysis : मात्रा मक िव लेषण : ప ిమాణాతమ్క ల్ ష

ే ణ

Quarry : खुली खान, खुली खदान : కావ్ ీ

Quenching : शमन, बुझाना : శమనం, ఆరప్టం

Quick malleable iron : त आधातवधर्नीय लौह : తవ్ర ా ాగునటిట్ లోహం

******

पीछे आगे
267
 अनुक्रमिणका
R

Radioactive : रे िडयोएिक्टव, रे िडयोधमीर् : ే ి ా ిమ్క

Reblow : पुनधर्मन : పునః పర్ధమనము

Recharge : पुनघार्नन : ీ ార్జ్ , పున ా ేశం

Recirculation : पुन:संचरण : పునః ాయ్పనం

Reducer : अपचायक, यूनक : అప ాయకం

Refractory Clay : उ चतापसह मिृ तका : ఉషణ్ సహ మటిట్

Refractory Coating : उ चतापसह िवलेप : ఉషణ్ సహ పూత

Refractory concrete : उ चतापसह कंक्रीट : ఉషణ్ సహ శర్మం

Refractory enamel : उ चतापसह इनेमल : ఉషణ్ సహ ిం ాణి పూత

Refractory metal : उ चतापसह धातु : ఉషణ్ సహ లోహము

Regenerator : पुनजर्िनत्र : పునః ఉ ాప్దక యంతర్ం

Regular sampling : िनयिमत प्रितचयन : కర్మబదధ్ పర్ చయనం

Regular ventilating circuit : िनयिमत संवातन पिरपथ : కర్మబదధ్ పర్ ారణ వలయం

Regulated split : िनयंित्रत िवपाटन : యం ర్త క

Regulus : रे गल
ु स : ాతుక

Reinforecement of weld : वे ड प्रबलन : బలో ేత అతుకు

Release : िवमोचन : డుదల

Release agent : िवमोचक : డుదల కారకం

Remote control : सुदरू िनयंत्रण : సుదూర యంతర్ణ

Renn-Walz process : रे न-वा ज प्रक्रम : ె - ాల్జ్ పర్కర్ియ

న్

Representative sample : प्रितिनिध प्रितदशर् : పర్ ి నమూ ా

Repressing : पुन:दाबन : అణచుట

Reserved mineral : िनिचत खिनज : ిపత్ ఖ జము

Reserves : िनचय (as of ore), आरिक्षत : ే ాలు

Residual : अविश ट : అవ షట్ , ి న

Residual element : अविश ट त व : అవ షట్ మూలకం

Residual method : अविश ट िविध : అవ షట్ పదధ్

Resistance brazing : प्रितरोध ब्रेजन : ోధ బేర్ ంగ్, పర్ ోధ బేర్ ంగ్

Resistance seam welding : प्रितरोध सीवन वेि डंग : ోధ ొ ర అతుకు

Resistance spot welding : प्रितरोध िबंद ु वेि डंग : ోధ కేందర్ అతుకు

पीछे आगे
268
 अनुक्रमिणका
Resistance wire : प्रितरोध तार : ోధ గ

Rinsing : प्रक्षालन : భర్ం ేయుట

Rod mill : छड़ िमल : లోహపు క ీడ్ లుల్

Roedderite : रोडेराइट : ో ె ా ట్

Roemerite : रोमेराइट : ో ె ా ట్

Roll axis : बेलन अक्ष : ి ే అకష్ం, ి ే ఇరుసు

Roller : बिलका : ోలర్

Roll compacting : बेलन संहितकरण : ోల్ కం ాకిట్ంగ్

Rolled gold : रो ड गो ड : ోల్డ్ ోల్డ్

Roll flattening : वे ल सपाटन : ోల్ ల్ ాటె ంగ్

Roll forging : वे ल फोजर्न/रोल फोजर्न : ోల్ ో రజ్ న్

Roll forming : वे ल अिभ पण : ోల్ ా ిమ్ంగ్

Rolling : वे लन/रोिलंग : ో ంగ్

Rolling welding : रोल वेि डंग : ోల్ ె డ్ ంగ్

Roof : छत : ై కపుప్

Roof beam : छत धरन : ై కపుప్ దం ెము

Roof bolt : छत बो ट : ై కపుప్ (బో ల్ట్ ) ల

Roof control : छत िनयंत्रण : ై కపుప్ యంతర్ణ

Roof cut : छत कटाव : ై కపుప్ కోత

Roofing : छत, छादन : ై కపుప్

Roofing copper : छत ताम्र : ై కపుప్ ామర్ము

Roofing felt : छत नमदा : ఒక రక ైన ారు ేపరు ో

ేయబ ిన ై కపుప్

Roofing granules : छत किणका : ై కపుప్ అణువులు

Roofing nail : छत कील : ై కపుప్ ేకు

Roofing putty : छत पुटी : రూ ింగ్ పుటీట్

Roofing slate : छत लेट : ై కపుప్ పలక

Roof jack : छत जैक : ై కపుప్ జాక్

Roof stringer : छत िशिरका : ై కపుప్ ో జత ేయబ ిన చటర్ం

Room : कक्ष : గ ి

Room and pillar : कक्ष एवं तंभ : గ ి మ ియు సత్ ంభము

Room conveyor : कक्ष वािहत्र : గ ి ాహకం

पीछे आगे
269
 अनुक्रमिणका
Room crosscut : कक्ष ितयर्क : గ ి అడడ్ కోత

Root crack : मूलगत दरार : మూల థ్ ాన క

Root of joint : संिध मल

ू : మూల సము ాయం

Root of weld : वे ड मूल : మూల అతుకు

Root pass : मूल पारण : మూల థ్ ానం నుం ి ెలువడుట

Root penetration : मूल अंतवधन : మూల థ్ ాన పర్ ేశనం

Roscherite : रोशेराइट : ో ె ా ట్

Rosette : रोजेट : ోజెట్

Rotary blasthole drilling : घूणीर् फोटिछद्र प्रवेधन : ి ే ా ై రంధర్ం ేయుట

Rotary breaker : घूणीर् भंजक : ప ిభర్ ం ే భంజకం

Rotary dump car : घूणीर् डंपकार : ోట ీ డంప్ కారు

Rotary Dumper : घूणीर् डंपर : ోట ీ డంపర్

Rotary vibrating tippler : कंपायमान घण

ू ीर् िरक्तक : ోట ీ ైబట
ేర్ ింగ్ టిపల్ర్

Roto inversion : घण
ू ीर् यु क्रमण : ైప ీతయ్ ప ిభమ
ర్ ణ

Roto reflection : घूणीर् परावतर्न : ప ిభమ

ర్ ణ పర్ ంబం

Rougher cell : क्ष उ लवन कक्ष : గరుకైన దుయ్దఘ్ టము

Roughing stand : क्ष वे लन टड : గరుకైన ట్ ాండ్

Rough turning : क्ष खरादन : గరుకైన కొన

Row shooting : पंिक्त फोटन : వరుస ేలుడు

Run : दौर (as in welding rolling) : గ

धाब (as in slant) : గుర్చుచ్

बहाव (of metal) : పర్ ాహం

लंबाई (of weld) : ొ డవు

Runner : वाहक : ె, ాహకం

Runner box : वाहक पेटी : ాహకం ెటట్ ె

Running gate : वाहक वार : ాహక ావ్రం

Running ground : सांचा थल : ర న్ంగ్ ర్ౌండ్

Run off : अपवाह : పర్ ాహం ఆ ి ో వటం

Runoff pit : अपवाह गतर् : పర్ ాహం ఆ ి ో న గుంత

Run of mill : िनवेशी अप्रसािघत खिनज : సం ానపరచ ఖ జము

Run of mine (mine run) : अप्रसािघत अय क : సం ానపరచ లోహము

Runout line (Min) : अिधघाव लाइन : ి న వరుస

पीछे आगे
270
 अनुक्रमिणका
Runout table (Min) : अिधघाव मंच : ి న పర్ ేశం

Rust : मोरचा/जंग : తుపుప్

Rusting : जंग लगना : తుపుప్ పటట్ టం

Rust prevention : जंग रोधन : తుపుప్ ోధం

Rust preventive : जंग रोधक : తుపుప్ ోధకం

*****

पीछे आगे
271
 अनुक्रमिणका

Saddling : सैडलन : ను

Safety cable (Min) : सुरक्षा केिबल : సుర ిత కేబుల్

Safety cage (Min) : सुरक्षा डोली : సుర ిత బో ను

Safety can : सुरक्षा पात्र : సుర ిత లోహపు ాతర్

Safety car (Min) : सुरक्षा कार, सुरक्षा गाड़ी : సుర ిత ాహనం

Safety door : सुरक्षा वार : సుర ిత ావ్రం

Safety Engineer : सुरक्षा इंजीिनयर : భదర్త ఇంజ యర్

Safety engineering : सुरक्षा इंजीिनयरी : సుర ా ఇంజ ింగ్

Safety explosive : सरु क्षा िव फोटक : సుర ిత ేలుడు

Safety gate : सुरक्षा वार : సుర ిత ావ్రం

Safety lamp : सुरक्षा दीप : సుర ిత ీపం

Safety post : सरु क्षा तंभ : సుర ిత లోహపు క ీడ్

Salt bath : लवण अवगाह, लवण बाथ : ాల్ట్ బాథ్

Salvage value : िन तार मान : వృ త్ లువ

Sampled grade : प्रितचियत कोिट : నమూ ా ణ

ేర్ ి

Sampling : प्रितचयन : మా ి ి, నమూ ా

Saturated : संत ृ त : సంతృపత్

Scaling : श कन : ేక్ ంగ్, ఆ ి ో ే ి ేయటం

Scavenger : अपमाजर्क : మ ాలను భర్ ప ి ే ర ాయ క

శర్ణం

Scoop : कूप : ొలుచుట

Scorification : अव करण : లోహమును క ి ించుట

Scrubber : माजर्क, क्रबर : మారజ్ కము

Season crack : मौसमी दरार : ా ావరణ క, ా ావరణ టలు

Segregation : संपथ
ृ कन : ేరు ేయుట

Selector : विरत्र : ెలెకట్ర్, ఎం ిక ే ే వయ్కిత్

Self rescuer : वउद्धारक : తనను ాను ర ించుకు ే ాడు

Series ventilation : ंख
ु ला संवातन : వరుస పర్సరణ

Shakedown test : शेकडाउन परीक्षण : ేక్ ౌన్ ప ీకష్

Shear : अप पण, समाकतर्न, : ీర్

समाकितर्त्र, कतरी
पीछे आगे
272
 अनुक्रमिणका
Shell : कवच, कोश, िछलका : కవచము

Shell thickness : कवच मोटाई : మందపు కవచము

Shift : सिृ त, पारी : వంతు, ిప్ట్

Shock resistance : प्रघात प्रितरोध : సమాఘాత ోధక శకిత్

Shotting : गोिलकायन : ాటింగ్

Shut down : िवराम : షట్ డవున్, మూ ి ేయు

Sink : िनम ज, अिभगम : మునగటం, కుర్ంగుట

(in steel making)
यूनन (as in drawing) : తగుగ్ట

Size : आमाप : ప ిమాణం, కొలత

Skull breaking yard : करोिट भंजन प्रांगण : పు ర్ె భంగ పర్ ేశము

Slab caster : िस ली संचिकत्र : ల్ ాబ్ కాయ్సట్ ర్

Slag : धातुमल : లోహపు మ నము

Smelter : प्रगिलत्र : పర్గలన యంతర్ం, లో న్ క ి ిం ే

ాధనం

Soaking : समतापन, िसक्तन : తడుపు

Soft soldering : मद
ृ ु सो डरन : మృదు టంకం

Sonic : विनक : ధవ్ సంబంధ

Spindle : ि पंडल, धरु ी : కదురు, ధు ి

Spinodal : उभयाग्री : ిప్ ోడల్

Split : िवपाट, िवपािटत : డ ొటుట్ట

Splashings : आ फालन : చలుల్ట

Spray cleaning : फुहार िनमर्लन : భర్ప ి ే తు ార యంతర్ం

Spring steel : ि प्रंग इ पात : ి ర్ంగ్ ఉకుక్

Squeezed : िन पीिडत : సంకు ంపబ ిన

Stack : िचित, चट्टा, चट्टा लगाना, िचमनी : కుపప్

Steel ladle transfer car : इ पात लैडल अंतरण गाड़ी : ఉకుక్ లే ెల్ ర ాణా ాహనం

Steel Melt Shop : इ पात गलन शाला : ఉకుక్ దర్ క ించు పర్ ేశం

Stone dust barrier : प्र तर धूिल अवरोधक : ా ధూ పర్ బంధకం

Stray current corrosion : अवांिछत धारा संक्षारण : ణ్ త

ీ మారగ్ ం ావ్ ా కాక దుయ్త్
పర్ ాహం వలన కోత

Stress amplitude : प्रितबल आयाम : ఒ త్ ి ాయ్ ిత్

पीछे आगे
273
 अनुक्रमिणका
Structurals : संरचना उपादान : సట్ క
ర్ చ్రల్స్

Subdivided gas stream : िवभािजत गैस धारा : భ ంపబ ిన ాయు ార

Subscale : उपश क : సబ్ ేక్ల్

Subsidiary transport : गौण पिरवहन : అనుషం ిక ర ాణా

Supervisory control : पयर्वेक्षी िनयंत्रण : పరయ్ ేకష్క యంతర్ణ

Support roller : आधार बेिलका : ఆ ార ( ా ) లోహము

Surface treatment : प ृ ठ उपचार : ఉప ితల కితస్

Swab : कूची, कूचीर् : భర్ము ేయు

Swinging : प्रादोलन : ివ్ం ింగ్

Syndrome : संलक्षण : ిం ోర్ మ్

Synthesis : सं लेषण : సం ల్ ష
ే ణ

*****

पीछे आगे
274
 अनुक्रमिणका
T

Tabling : मंचन, सारणीयन : పటిట్క

Tag welding : टांका वेि डंग : టాయ్గ్ ె డ్ ంగ్

Tail pulley : पु छ िघरनी : క ేవ్యర్ కు అనుసం ానం

ేయబ ిన ిలక

Tap density : थपकी धन व : ఒ త్ ిగల ాందర్త

Tap hole changing : िनकास िछद्र प्रित थापन : బటీట్ నుం ి లోహము దలగున
ెలువ ే రం ార్ న్ మారచ్టం

Tarnish : मिलनन, बदरं ग होना : మ నపరచు, పర్కాశం త గ్ ంి చు

Teething trouble : प्रारं िभक किठनाई : ార్రంభ దశలో సమసయ్లు

Telfer crane : टे फर क्रेन : టెలఫ్ర్ కేర్న్

Thermal expansion : तापीय प्रसार : ఉషణ్ ాయ్కోచం, ాప ాయ్కోచం

Thermodynamics : ऊ मागितकी : ఉషణ్ గ క ాసత్ ంర్

Thermoelectric series : ताप िव युत ेणी : ాప దుయ్ ామ్పక పరంపర

Throwing power : उ क्षेपण शिक्त : ి ే శకిత్

Top charging : शीषर् घानन : టాప్ ా జ్ ంి గ్

Transformation
temperature : पांतरण ताप : ే ి రూ ాంతరము

Tundish lid : टं िडश ढक्कन : తల మూత

Tundish mould shroud : टं िडश संच आवरण : కపప్బ ిన చలల్ అచుచ్

Twisting : यावतर्न : ె ెటట్ ుట

*****

पीछे आगे
275
 अनुक्रमिणका
U

Ultrasonic soldering : परा य सो डरन : అలాట్ర్ ో క్ టంకం, అ ైరఘ్ టంకం

Underflushing : अवधावन : అండర్ పల్ ింగ్

Underhand stoping : अध:िनखनन : అండర్ హయ్ండ్ ట్ ో ింగ్

Underhead crack : अधःशीषर् दरार : అండర్ హెడ్ కార్క్

Uniaxial : एकाक्षीय : ఏకాకష్ము

Unkilled steel : अनाहत इ पात : ాయు సహిత ఉకుక్

Uphill casting : ऊ वर्मुखी संचकन : ఊరధ్ ముఖ మూస ో త

*****

पीछे आगे
276
 अनुक्रमिणका

Vaccum : िनवार्त : నయ్త, ావ్తం

Vaccum casting : िनवार्त संचकन : నయ్ మూస ో త

Valve : वा व : క ాటం

Vanadium steel : वैनेिडयम इ पात : వన ియం ఉకుక్

Vaporizer : वाि पत्र : ఆ ికారకం

Vapour blasting : वा प क्षेपण : ఆ ి ో ేలుడు

Ventilating duct : संवातन वािहनी : ా , ెలుతురు పర్ ారణ మాధయ్మం

Venturi tube : वचुरी नली : దర్వ పర్ ా న్ కొ ే ాధనం

Vibrating screen : कंपमान चालनी : కం ిం ే ెర, క ిలే ెర

*****

पीछे आगे
277
 अनुक्रमिणका
W

Washed coal : धािवत कोयला : మ ాలు యబ ిన బొ గుగ్

Washery : धावनी : ాష ీ

Washing plant : धावन संयंत्र : మ ాలు ొల ిం ే యంతర్ం

Waste heat recovery : अपिश ट ऊ मा उपलि ध : వయ్రథ్ ఉషణ్ పున్: ార్ ిత్

Weld decay : वे ड क्षय : ెల్డ్ కష్యం

Welding sequence : वेि डंग अनुक्रम : ె డ్ ంగ్ అనుకర్మము

Wet corrosion : क्लेद संक्षारण : ేమ వలన కష్యం, తుపుప్పటట్ డం

Wiping effect : प्रोक्षण प्रभाव : తు ి ి ేత పర్ ావం

*****

पीछे आगे
278
 अनुक्रमिणका
X

Xenothermal : बा यतापी : బాహయ్ ాపం

X-ray metallography : एक्स िकरण धातुिचत्रण : ఎక్స్ కిరణ లోహ తర్ణం

*****

पीछे आगे
279
 अनुक्रमिणका
Y

Y-Block : Y- लॉक : ై- మండలం

Yield : पराभव, लि ध : ిగుబ ి, ఉతప్ త్ , ార్ ిత్

Yield strength : पराभव साम यर् : ఉతప్ త్ ామరథ్ ం

Yorkshire iron : याकर्शायर लोहा : యారక్ ైర్ ఇనుము

*****

पीछे आगे
280
 अनुक्रमिणका
Z

Zero deflection : शू य िवक्षेप : నయ్ ేపణ

Zeroth law : शू यवां िनयम : నయ్ం నుం ి దలగు

యమము

Zig-zag : टे ढ़ा-मेढ़ा : వంకర టింకర

Zincating : यशदन : ంకేట్, యశ ితము

Zone reaction : अंचल अिभिक्रया : జోన్ పర్ చరయ్

Zone refining : अंचल पिर करण : జోన్ ధ్ క

ీ రణ

संदभर् ग्रंथ :
1. राजभाषा िहंदी के प्रयोग संबंधी िनयम पु तक
– राजभाषा िवभाग, गह
ृ मंत्रालय वैज्ञािनक व तकनीकी श दावली आयोग
2. इ पात एवं अलौह धातुकमर् श दावली मानव संसाधन िवकास मंत्रालय
3. प्रशासिनक श दावली
4. वैज्ञािनक व तकनीकी श दावली आयोग वारा आयोिजत कायर्शाला
5. िहंदी संदिभर्का – राजभाषा िवभाग, आर आई एन एल
6. आर आई एन एल की कायर्शाला सामग्री
7. यन
ु े को पॉकेट अंग्रेजी-तेलग
ु -ु िहंदी श दकोश
6. तेलुगु िनघंटुवु

पीछे आगे
281