УНИВЕРЗИТЕТ “Св.

КИРИЛ И МЕТОДИЈ” - СКОПЈЕ

ФАКУЛТЕТ ЗА ЕЛЕКТРОТЕХНИКА И
ИНФОРМАЦИСКИ ТЕХНОЛОГИИ

Д-р Весна Арнаутовски-Тошева

ОДБРАНИ РЕШЕНИ ЗАДАЧИ ОД

ОСНОВИ НА ЕЛЕКТРОТЕХНИКА 1

Електростатика

Скопје, 2014
 КУЛОНОВ ЗАКОН И ПРИНЦИП НА СУПЕРПОЗИЦИЈА

1. Три точкасти полнежи се наоѓаат во воздух поставени во темињата на замислен рамностран

триаголник со страна a=10 cm како што е прикажано на сликата. Апсолутната вредност на
електричниот полнеж на секој од нив изнесува 10-7 C. Да се определат електростатските сили
кои делуваат на секој од полнежите.

3 Сo огед на тоа дека полнежите се поставени на иста

-Q меѓусебна оддалеченост и дека се оптоварени со исти
F13 F23 апсолутни количини електрицитет, Кулоновите сили
ε0
a a кои делуваат помеѓу два од трите точкасти полнежи
имаат ист интензитет
F1 F3 F2
F12 = F21 = F13 = F31 = F23 = F32 = F
F31 F32
F21 F12 определен со изразот
+Q 1 a 2 +Q QQ
F= = 9 ⋅ 10−3 [N]
4πε 0 a 2

Векторите на Кулоновите сили се насочени долж правецот кој ги поврзува полнежите и имаат
одбивна или привлечна насока зависно од тоа дали силата се јавува меѓу истоимени или разноимени
полнежи.
Резултантните сили кои делуваат на секој од полнежите се определуваат со векторско собирање
и тие се прикажани на сликата
F1 = F21 + F31 ; F2 = F12 + F32 ; F3 = F13 + F23 ;
додека нивните интензитети се одредуваат според изразите
F1 = F2 = F 2 + F 2 + 2 FF cos(2π / 6) = F = 9 ⋅ 10−3 [N]
F3 = F 2 + F 2 + 2 FF cos(π / 6) = F 3 = 9 3 ⋅ 10−3 [N]

2. Четири точкасти полнежи (Q1=10-6 C, Q2=5·10-7 C, Q3=–4·10-7 C, Q4=–8·10-7 C,) се наоѓаат во

темињата на замислен квадрат со страна a=10 cm. Во пресекот на дијагоналите на квадратот
поставен е уште еден точкаст полнеж Q=10-7 C. Да се определи електростатската сила кои
делува на полнежот во центарот.
Q1 a Q2 Кулоновите сили кои постојат меѓу поединечните полнежи
ε0 Qi , i = 1,..., 4 и полнежот Q лежат долж дијагоналите на
R=d/2 квадратот во насока прикажана на сликата.
F2 F1 a Нивните интензитети се определени со изразите
F3 Q1Q Q2Q
α F4 F1 = = 0.18 N ; F2 = = 0.09 N
4πε 0 R 2
4πε 0 R 2
Q3Q Q4Q
Q3 Q4 F3 = = 0.072 N ; F4 = = 0.144 N
F 4πε 0 R 2
4πε 0 R 2
d a 2 10
каде растојанието R =
= = cm
2 2 2
Резултантната сила која делува на полнежот Q се определуцва со векторски збир на сите сили
F = F1 + F2 + F3 + F4 .
Бидејќи две по две сили се колинеарни се определуваат збирните сили
F23 = F2 + F3 и F14 = F1 + F4 за кои резултантната вредност се добива со алгебарски збир
(колинеарни вектори)
F23 = F2 + F3 = 0.162 N и F14 = F1 + F4 = 0.324 N .

2
Резултантната сила F која делува на полнежот Q се определуцва со векторски збир на
компонентите F = F23 + F14 , кои се вектори поставени под прав агол.
За интензитетот на силата F следува F = F232 + F142 = 0.362 N .
Додека аголот α со кој што се определува местоположбта на резултантната сила се определува
F
според α = arctg 23 ⇒ α ≅ 260 .
F14

3. *Три точкасти полнежи: Q1= 4·10-11 C, Q2 со непознато количество електрицитет, и Q3=10-11 C,

поставени се како што е прикажано на сликата. Растојанието меѓу точките (1) и (3) е d=5cm. Да
се определи местоположбата и количеството електрицитет на полнежот Q2 така што сите три
полнежи да бидат во мирување.

ε0
Q1 Q2 Q3

F31 (1) F21 F12 (2) F23 (3) F13

F32

Мирувањето на полнежите се исполнува со рамнотежа на сите Кулонови сили кои делуваат на

полнежите. Со оглед на тоа дека полнежите Q1 и Q3 се позитивни, меѓу нив постојат одбивни
сили F13 = − F31 . За да полнежите бидат во мирување потребен услов е оптоварувањето на
полнежот Q2 да биде негативно и да биде исполнето F21 = − F31 и F23 = − F13 , а воедно да биде
исполнето F12 = − F32 . Се претпоставува дека полнежот Q2 се наоѓа на растојание x од полнежот
Q3.

За интензитетите на Кулоновите сили кои дејствуваат меѓу полнежите следува

Q1Q3 Q Q Q3 Q2
F31 = F21 ⇒ = 1 22 ⇒ = 2 (1)
4πε 0d 2
4πε 0 x d2 x
Q1 Q2 Q2 Q3 Q1 Q3
F12 = F32 ⇒ = ⇒ = (2)
4πε 0 x 2
4πε 0 ( d − x ) 2
x 2
(d − x)2
Q2Q3 QQ Q2 Q
F13 = F32 ⇒ = 1 32 ⇒ = 12 (3)
4πε 0 ( d − x ) 2
4πε 0d (d − x) 2
d
Q1 Q ⎛ Q1 ⎞
Од (2) се изразува ( d − x ) = x и се заменува вo d = x + x 1 = x ⎜ 1 + ⎟ со што се определува
Q3 Q3 ⎝ Q3 ⎠
d
растојанието x = = 1.67cm .
Q1
1+
Q3
Со замена во (3) се определува апсолутната вредност на полнежот
Q1
Q2 = 2
= 4.45 ⋅ 10−12 C , односнo Q2=–4.45 pC.
⎛ Q1 ⎞
⎜1 + ⎟
⎝ Q3 ⎠

3
 4. Во три темиња од замислен правоаголник со страни a=10 cm и b=17.3 cm во воздух поставени се
три точкасти полнежи Q1 = –10·10-10 C, Q2 = 2·10-10 C и Q3 = 3·10-10 C. Да се определи векторот на
јачината на електричното поле во точката А која се наоѓа во четвртото теме од правоаголникот.

Q1 a Q2 Електричното поле во точката А се определува

според принципот за суперпозиција со векторско
ε0 собирање
b E = E1 + E2 + E3
E1 d Интензитетите на електричното поле во
E 2 x E3 точката А од поединечните полнежи се
x0 пресметуваат според
α A Q3 Q1 kV Q2 kV
E1 = = 1.8 ; E2 = = 3.6 ;
4πε 0b 2
m 4πε 0d 2
m
E2 E2 y
Q3 kV
E3 = = 1.5 .
4πε 0a 2
m
y0
Собирањето на векторите се изведува по компонентите во насока на x и y оските во усвоениот
кооридинатен систем:
E = Ex + E y
За таа цел векторот E2 се претставува како збир од неговите x и у компоненти: E2 = E2 x + E2 y

a kV Q1 Q2
E2 x = E2 cos α = E2 = 4.6 ; d 2 = a 2 + b2 a
d m
ε0
b kV
E2 y = E2 sin α = E2 = 1.8 ;
d m b
За Ex и Ey компонентите се добива:
kV E
E x = E2 x + E3 = 4.6
m A Q3
E y = E2 y − E1 = 0

Следува:
kV
E = E x2 + E y2 = E x = 4.6 ;
m
E = E ⋅ x0 , т.е. векторот на електрично поле во точката A е во насока на усвоената оска x.

4
 ГАУСОВ ЗАКОН

5. Да се определи векторот на електростатското поле E во произволна точка А во околина на

точкаст полнеж оптоварен со количина електрицитет +Q.

Според познавањето на карактеристиките на

векторот на електричното поле од точкаст dS r
полнеж, кое е радијално сферно симетрично, се n0
избира замислена сферна Гаусива површина S=4πr2 со
+Q
произволен радиус r која е поставена концентрично во Ena S - иста E (r )
однос на полнежот. вредност
S
∑Q
∫ 2
E ⋅ dS =
ε0
voS
Гаусов закон E(r)
S = 4π r

Q
∫ EdS cos 0 =
ε0
S = 4π r 2
Иста јачина на електричното поле
Q во сите точки кои лежат на ∼1/r2
E ∫ dS =
ε0 замислената сферна површина S.
S = 4π r 2

Q
E 4πr 2 =
ε0
r
Q Q
E (r ) = [V/m]; E (r ) = r0 [V/m]
4π r 2ε 0 4π r 2ε 0

6. Да се определи векторот на електростатското поле E во произволна точка А на растојание а во

околина на неограничено долг тенок спроводник
наелектризиран со подолжна густина на електрицитет Q'. Q’
Избираме замислена цилиндрична Гаусова површина S со
произволен радиус r и произволна висина h која се поставува n0baz1
така што нејзината оска се поклопува со спроводникот.
Точката А лежи на површината на обвивката Sobv. π/2 S
dSbaz1
∑Q dSobv
∫ E ⋅ dS = ε0
Гаусов закон r
Scil
A n0 obv
QvoS dSbaz2
∫
Sobv
E ⋅ dS + ∫
Sbaz 1
E ⋅ dS + ∫
Sbaz 2
E ⋅ dS =
ε0 π/2
π π Q′h n0baz 2
∫
Sobv
E dSobv cos 0 + ∫
Sbaz 1
E dSbaz1 cos
2
+ ∫
Sbaz 2
E dSbaz1 cos
2
=
ε0
Q ′h r
E ∫
Sobv
dSobv = ESobv = E 2π rh =
ε0
Q′ E(r)
E= = f (r ) [V/m]
2πε 0 r
Q′ ∼1/r
E (r ) = r0 [V/m]
2πε 0 r
r 5
7. Да се определи векторот на електростатското поле E во произволна точка А надвор од и во
метална топка со радиус а која е рамномерно наелектризирана со оптоварување +Q.

По аналогија со електричното поле од точкаст полнеж се работи за сферно симетричен проблем

и затоа се избира замислена Гаусова сферна површина S со произволен радиус r (за r>a и r<а) која е
концентрично поставена во однос на топката.
за r ≥ a за r ≤ a Ena S2- иста
вредност
∑Q ∑Q
∫ E ⋅ dS =
ε0 ∫ E ⋅ dS =
ε0 n0 dS +Q r>a
S 2 = 4π r 2 S1 = 4π r 2
S1
Q
∫ 2 EdS cos 0 = ε0 ∑Q = 0 E1=0 r<a
S 2 = 4 πr
E2 ( r )
Q a
E ∫ dS = ⇒ E = 0 = E1
S2 = 4 πr 2
ε0
S2
Q
E 4 πr 2 =
ε0
Q
E= = E 2 (r ) [V/m]
4πr 2 ε 0

Електричниот полнеж Q со кој е наелектризирана топката е распределен во тенок слој на

внатрешната страна од сферната површина на топката со радиус a. Во електростатичка
рамнотежа нема вишок на електрични полнежи во внатрешноста на спроводникот.

Електричното поле во внатрешноста на топката е нула (Е1=0), во спротивно под дејство на

електричното поле би дошло до дејство на сила врз слободните оптоварувања од металната
топка а со тоа и нивно движење, што е во спротивност со условите во електростатиката за
неподвижност на електричните оптоварувања.

Во просторот надвор од топката електростатското поле е т.н. радијално, векторот е во насока

на радиусот на топката, а интензитетот се менува обратно-пропорционално од квадратот
const.
нарастојанието(= радиусот) E2 ( r ) = исто како и електростатското поле од точкаст
r2
полнеж.

Електрицитет Q е распределен по површината на топката на радиус а и вредноста на

површинската густина изнедува (C/m2)

E(r) Q(r)

Emax=E2(a)
E2(r) Q=σ 4πa2
E1=0
r r
a a

6
8. Да се определи векторот на електростатското поле E во произволна точка А на растојание а од
многу голема рамна тенка метална површина рамномерно наелектризирана со оптоварување со
површинска густина σ.

Според очекуваните карактеристики на

векторот на електричното поле се избира
замислена површина S во форма на паралелопипед
која под прав агол и симетрично минува низ σ
металната рамна површина така што точката
А лежи на едната бочна страна. n S 2b
n S 3b
dS2 π/2
∑Q π/2
E(x)
∫ E ⋅ dS = ε0
Гаусов закон E (a)naS1
S dS1
E (a )naS1
2 ∫ E ⋅ dS1 + 2 ∫ E ⋅ dS 2 + 2 ∫ E ⋅ dS 3 =
∑Q n S1b
dS1
A
n S1a
ε0
dS3 dS2 π/2
S1 S2 S3
π/2
π σS1 π n
2 ∫ EdS1 cos 0 + 2 ∫ EdS 2 cos + 2 ∫ EdS 3 cos = S 3a nS 2a
S1 S2
2 S3
2 ε 0

σS Иста јачина на електричното E (x)

2 E (a) ∫ dS1 = 1 поле во сите точки кои лежат
S1
ε0 a
на бочните површини S1 - Е(а).
σS1 σ x
⇒ E (a) =
2 E ( a ) S1 =
ε0 2ε 0 E(x)
σ σ
a → x ⇒ E ( x) = [V/m]; E= x0 [V/m] E=const
2ε 0 2ε 0

Елетричното поле е хомогено (со константен интензитет,

правец и насока),а векторот на полето е поставен нормално x
на плочата.

Важно - За систем од две паралелни метални рамни површини кои се наелектризирани со

разноимено оптоварување со еднаква површинска густина ±σ определувањто на резултантното
електричното поле се изведува со примена на принципот на суперпозиција и изнесува:

во просторот меѓу плочите +σ -σ

σ
E v = E + + E − = ( E + + E − )i x = [V/m]
ε0
надвор од плочите
E n = E + + E − = ( E + − E − )i x = 0 En Ev

7
 ЕЛЕКТРИЧЕН ПОТЕНЦИЈАЛ

Според законот за одржување на енергијата, работата на силите при пренесување на пробен

полнеж ΔQ долж затворена патека C во електростатско поле е еднаква на нула. Од тука следува
дека векторот на јачина на електростатското поле мора да ја исполни релцијата ∫ E ⋅ dl = 0 (1) .
C

Релацијата E ⋅ dl претставува скаларен производ на векторот на електростатското поле E и

елементарниот дел од патеката dl (во иста насока долж контурата) E ⋅ dl = Edl cos( E , dl ) .
Врз основа на релацијата (1) се докажува дека линискиот интеграл на E ⋅ dl меѓу две произволни
B

точки А и В, дефиниран математички со релацијата ∫ E ⋅ dl

A
(2) не зависи од патеката меѓу нив,

туку само од местоположбата на почетната и крајната точка.

Од тука следува дека електричното поле во произволна точка А може да се опише со скаларна
величина која дава вредност на линискиот интеграл (2) меѓу точката А и една фиксна точка –
референтна точка Ref. Таа величина се наркува електричен потенцијал VА и се дефинира со
нормализираната вредност на извршената работа на силите на електричното поле за
пренесување на пробен полнеж ΔQ од точката А во електростатското поле до референтната
точка Ref :
Ref Ref Ref
A 1 1
ΔQ ΔQ ∫A ΔQ ∫A ∫A E ⋅ dl [V].
VA = AR = F ⋅ dl = Δ QE ⋅ dl =

Потенцијалит во референтната точка изнесува нулаVR=0.

Разликата на потенцијалите (VА-VB) во две точки А и B во електростаското поле се нарекува
напон UAB и се дефинира според релацијата:
Ref Ref B
U AB = VA − VB = ∫ E ⋅ dl − ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dl
A B A
[V].

9. Да се определи електричниот потенцијал V во точката А на растојние R од точкаст полнеж

наелектризиран со количество електрицитет -Q.

Изборот на референтната точка Ref за сферни системи e во бесконечност.

Со оглед на тоа дека линискиот интеграл не зависи од патеката и според карактеристиките на
векторот на електричното поле од точкаст полнеж
(радијално електрично поле) се дефинира замислената линија
-Q која ја следи оската r и воедно се поклопува со правецот на
векторот на електричното поле Е(r).
∞ ∞
А AA∞ 1
ΔQ ΔQ ∫A
VA = = F ⋅ dl = ∫ E ⋅ dl
E (r )
R π A
∞ ∞ ∞ ∞
dl VA = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dr = ∫ E (r )dr cos π = − ∫ E (r )dr
dr A A A A

∞ ∞
Q ⎛ −1 ⎞
Q Q −1 Q
VA = − ∫ dr = − ⎜ ⎟ =− ( −0 − ) = −
r R
4πε 0 r 2
4πε 0 ⎝ r ⎠ R 4πε 0 R 4πε 0 R
Q
или општо, за било која точка во околина на полнежот, R→ r следува V (r ) = − [V].
4πε 0 r

8
10. Да се определи работата на надворешни сили за да се пренесе точкаст полнеж Q=10-9 C од
бесконечност во секоја од точките А, B и C во близина на полнежите ⏐Q1⏐=2⋅10-9 C и
⏐Q2⏐=4⋅10-9 C. Димензиите на системот дадени се на сликата.

Надворешните сили се дефинираат како реакција на

C силите на електричното поле
ε0
Fnadv = − F = −QE [N]
R4=10 cm R5=8 cm A A ∞
AA = ∫ Fnadv ⋅ dl = − ∫ F ⋅ dl = +Q ∫ E ⋅ dl = QVA [J]
B +Q1 А -Q2 ∞ ∞ A

R3=5 cm R1=6 cm R2=4 cm

Според приниципот за суперпозиција на потенцијал
VA = VA1 + VA 2
(се избира патека за интегрирање од точката А до ∝ во правец и насока со векторот E1 )
∞ ∞ ∞ ∞ ∞
Q ⎛ −1 ⎞
Q1 Q1
VA1 = ∫ E1 ⋅ dl = ∫ E1 ⋅ dr = ∫ E1 (r )dr cos 0 = ∫ dr = 1 ⎜ ⎟ = [V]
A A A A
4πε 0 r 2
4πε 0 ⎝ r ⎠ R1 4πε 0 R1
(според претходниот пример)
∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞
Q ⎛ −1 ⎞ Q2
VA 2 = ∫ E2 ⋅ dl = ∫ E2 ⋅ dr = ∫ E2 (r )dr cos π = − ∫ E2 (r )dr = − ∫ 2 ⎜ ⎟ = − [V]
A A A A A
4πε 0 ⎝ r ⎠ R2 4πε 0 R2
1 Q1 Q2
VA = VA1 + VA 2 = ( − ) = −600 V AA = QVA = −6 ⋅10−7 J
4πε 0 R1 R2
Негативниот предзнак на резултатот за работата АА укажува дека работата за поместување на
полнежот до точката А не ја вршат надворешните сили, туку силите на електростатското поле.
Решенијата за работата извршена Q да се донесе во точките B и C се:
AB = QVB = 120 ⋅10−9 J и AC = QVC = −270 ⋅10−9 J .

11. Да се определи електричниот потенцијал V во точките А и В на растојние R1≤a (внатре) и R2≥a

(надвор) од метална сфера со радиус а наелектризирана со количина електрицитет со
површинска густина +σ.
Определувањето на електрично поле се изведува со користење на
S
Гаусов закон ∫ E ⋅ dS =
∑Q .
+σ ε0
S
a r≥a r≤a
E1=0 B σ 4π a 2
∑Q = 0
О G
dS = n0 dS
∫ E ⋅ dS = ∫ EdS cos 0 =
ε ∫ E ⋅ dS =
ε0
dl S = 4π r 2 S 0 S
A
E ∫ dS = E 4π r 2 =
σ 4π a 2 Од ∑Q = 0 следи
dr
E2 (r ) S
ε0 E = 0 = E1
r σ a2
E= = E2 (r ) [V/m]
Е(r) ε 0r 2
Еmax = E(a) V(r)
=σ/ε0 V1=const.

V2(r)∼1/r
Е2(r) ∼1/r2

Е1=0
9
а r а r
Потенцијал во точката А ( r≥ а)
∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞
σ a2 σ a 2 ⎛ −1 ⎞ σ a2
VA = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dr = ∫ E2 (r )dr cos 0 = ∫ E (r )dr = ∫ dr = = [V]
A A A RA
2
RA
ε 0r 2 ε 0 ⎜⎝ r ⎟⎠ R ε 0 RA
A

σa 2
општо, за било која точка надвор од сферата r≥ а следува V2 (r ) = [V]
ε 0r
Потенцијал во точката B ( r ≤ а)
∞ ∞ ∞ ∞ ∞
G
σ a2 σ a 2 ⎛ −1 ⎞ σ a2 σ a
VB = ∫ E ⋅ dl = ∫ E1 ⋅ dr + ∫ E2 ⋅ dr = 0 + ∫ E2 (r )dr cos 0 = ∫ dr = ⎜ ⎟ = = [V]
B B 0 G G
ε
a 0
r 2
ε 0 ⎝ r ⎠ a
ε 0 a ε0
σa
општо, за било која точка внатре во сферата, r ≤ а следува V1 = [V] /=const./
ε0

12. Да се определи до која вредност може да се намали радиусот на осамена површински

наелектризирана сфера која се наоѓа во воздух ако нејзиниот потенцијал во однос на референтна
точка во бесконечност се одржува константен со вредност Vsfera. Познато е дека максималната
дозволена јачина на електричното поле во воздух изнесува Е0max.
σa Q
Според претходната задача, потенцијалот на сферата изнесува Vsfera = V2 (a ) = = [V] ,
ε 0 4π aε 0
σ Q
а електричното поле на површината на сферата изнесува Esfera = E2 (a) = = [V/m] .
ε 0 4π a 2ε 0
Тоа е воедно максималната вредност на функцијата на електричното поле во воздух, надвор од
Q
сферата (r ≥ a), односно E0max = Esfera , од каде ⇒ = a 2 E0max
4πε 0
Следува дека најмалиот радиус на сферата може да е:
Q a 2 E0 max V
Vsfera = = = aE0max ⇒ a = sfera [m]
4π aε 0 a E0 max

13. Метален долг цилиндар со радиус а рамномерно е наелектризиран со оптоварување со подолжна

густина +Q’. Да се определи електричното поле и потенцијалот во произволни точки A, B и C
надвор и во цилиндерот.

Избираме замислена затворена Гаусова цилиндрична површина S=2⋅Sbazis+Sobvivka со произволен

радиус r и висина h која се поставува така што нејзината оска се поклопува со оската на
a n цилиндерот. Определувањето на електростатското поле се
0 baz1
изведува со примена на Гаусов закон .
S π /2 r≥a r ≤a
E (r ) ∑Q ∑Q = 0
r ∫ E ⋅ dS = 2 ∫ E ⋅ dS + ∫ E ⋅ dS =
ε0 ∫ E ⋅ dS =
ε0
h S Sbazis Sobvivka S

n0 obv π Q′h Од ∑ Q = 0 следи

2 ∫
Sbazis
EdS cos
2
+ ∫
Sobvivka
EdS cos 0 =
ε0 E = 0 = E1
Sbaz2 π/2 0
Q′h
n0baz 2 E ∫
Sobvivka
dS = E 2π rh =
ε0
Q′
E= = E2 (r ) [V/m]
2πε 0 r
10
Електростатското зависи обратно-пропорционално од радиусот на точката на посматрање
const
надвор од наелектризираниот цилиндар E2 ( r ) = , а векторот епоставен нормално на
r
обвивката од цилиндерот т.е. во правец на радиус-оската.

Пресметка на потенцијал. Изборот на референтната точка Ref за цилиндрични системи е на

конечно растојание со радиус R.

Q’
a
dl E2 (r ) dl = dr Ref dl = −dr
O r
C G A B
E1=0

Потенцијал во точка А (R ≥ r≥ а)
Q′ Q′ Q′
Ref Ref R R
R
∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dr = ∫ E2 (r )dr cos 0 = ∫
R
VA = dr = ln(r ) r = ln = V2 (r ) [V]
2πε 0 r 2πε 0 2πε 0 r
2
A A r r
Потенцијал во точка B (r ≥ R)
Q′ Q′ Q′
Ref Ref R R
R
∫ ∫ E2 ⋅ (− dr ) = ∫ E2 (− dr ) cos π = ∫
R
VB = E ⋅ dl = dr = ln(r ) r = ln = V2 (r ) [V]
B B r r
2πε 0 r 2πε 0 2πε 0 r
Потенцијал во точка C (r ≤ a), а точката G е на r=a:
Q′ Q′ Q′
Ref G Ref R R
R
∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dl + ∫ E ⋅ dr = ∫ E2 (r )dr cos 0 = ∫
R
VC = dr = ln(r ) a = ln = V1 [V]
2πε 0 r 2πε 0 2πε 0 a
1 2
C A 0 G a a

Е(r) V (r)
Еmax = E2(a) V1=const.

Е2(r) ∼1/r V2∼ln(R/r)

Е1=0
а r а R r

14. Долга жица со рамномерно распределено оптоварување со подолжна гусина Q’= 6⋅10-9 C/m се
наоѓа меѓу точките М и N на растојание R1 и R2=8 cm соодветно. Потенцијалната разлика меѓу
точките М и N е UMN=50.76 V. Да се определи растојанието R1.

Според задача 6 електричното поле во е

Q’
Q′
определено со функцијата E (r ) = [V/m] и
E (r ) 2πε 0 r
М M’ N вектор во насока на радиус оската r (во
dl r цилиндричен систем).
dl dl = dr
π/2

R1 R2

11
 N

За определување на напонот U MN =
M
∫ E ⋅ dl се дефинира сложена патека која во дел стои

нормално на векторот E (r ) , а потоа се протега следејќи го векторот E (r ) :

- половина кружница со радиус R1 од точката М до точката М’ , долж оваа патека во секоја

точка важи ( E (r ) , dl )=π/2 (патека долж еквипотенцијална површина), и
- отсечката M’- N (во насока на оската r) долж која важи ( E (r ) , dl )=0 и dl = dr (патека долж
линија на поле).
Следува,
R2
N M'
π N
Q′ Q′ Q′ R
∫ E ⋅ dl = ∫ ∫ ∫ 2πε r
R
U MN = Edl cos + Edr cos 0 = dr = ln(r ) R2 = ln 2 =50.76 [V]
M M
2 M′ R1 0 2πε 0 1
2πε 0 R1
0
2 πε 0
2πε 0
2 πε 0
R R2 U MN
Q′
− U MN
Q′
ln 2 = U MN → = e → R1 = R2 e =5 [cm]
R1 Q′ R1

15. Две спроводни сфери со радиуси R1=1 cm и R2=2 cm наелектризирани се со количество

електрицитет Q1=Q2=10-8 C. Колкаво ќе биде крајното оптоварување посебно на секоја сфера и
нивниот потенцијал, ако сферите се поврзат со тенка жица. Центрите на сферите се оддалечени
на растојание d=1 m.

V2 R2
V1 R2 Q’1 V’1=V’2
R1 R1 Q’2
Q1 Q2

d d
пред поврзување после поврзување

Пред поврзувањето секоја сфера се карактеризира со количество електрицитет Q1 и Q2, и

потенцијал V1 и V2.

После поврзувањето двете сфери создаваат едно проводно тело кое:

ƒ во сите точки има константен потенцијал со нова вредност V’1=V’2=V’, и
ƒ оптоварувањето е прераспределено на сферите со нови количини Q’1 и Q’2 така што
вкупното количество во системот е непроменето, т.е. Q1 + Q2 = Q’1 + Q’2

Q1′ Q2′ Q1′ Q2′ Q1′

V1′ = + ≈ + ⇒ V1′ ∼ [V]
4πε 0 R1 4πε 0 (d − R1 ) 4πε 0 R1 4πε 0 d 4πε 0 R1
Q2′ Q1′ Q2′ Q1′ Q2′
V2′ = + ≈ + ⇒ V2′ ∼ [V]
4πε 0 R2 4πε 0 (d − R2 ) 4πε 0 R2 4πε 0 d 4πε 0 R2

Според условите во системот V’1=V’2 и Q1 + Q2 = Q’1 + Q’2 се добива решението:

I начин II начин (занемарување на влијанието од туѓото

електрично поле – од другата наелектризирана
сфера)
Q1′ Q2′ Q2′ Q1′ Q1′ Q2′
+ = + =
4πε 0 R1 4πε 0 d 4πε 0 R2 4πε 0 d 4πε 0 R1 4πε 0 R2
12
 Q1′ Q2′ Q2′ Q1′ Q1′ Q2′
+ = + =
R1 d R2 d R1 R2
Q1′ Q1 + Q2 − Q1′ Q1 + Q2 − Q1′ Q1′ Q1′ Q1 + Q2 − Q1′
+ = + =
R1 d R2 d R1 R2
1 1 1
−
R2 d R2
Q1′ = Q1 + Q2 = 0.662 10-8 C Q1′ = Q1 + Q2 = 0.666 10-8 C
1 1 2 1 1
+ − +
R1 R2 d R1 R2
Q2′ = 1.338 10-8 [C] Q2′ = 1.334 10-8 [C]
V’1=V’2 = 6015 [V] V’1=V’2 = 5956 [V]

16. Да се определи електричното поле и потенцијалот во просторот што го создава точкаст полнеж -
Q поставен во:
a) центарот на неутрална метална сферна лушпа со радиуси a и b.

− − −Q На внатрешната површина од неутралната спроводна лушпоа (r=a)

се индуцира позитивно оптоварување +Q кое е рамномерно
+ +
− E (r ) распределено по површната. Вишокот негативно оптоварување −Q
+ + E (r ) од неутралната лушпа се индуцира на надворешната површина на

+
−Q +
лушпата (r=b) и исто така рамномерно е распределено.
− − Индуцираното оптоварување создава електрично поле кое го
+ +
E=0 поништува електричното поле од точкастиот полнеж во лушпата.
− −

Со оглед на сферната симетрија определувањето на

−Q
електричното поле се изведува со користење на Гаусов закон
∑Q +Q
∫
S
E ⋅ dS =
ε0 −Q E (r )

dS = n0 dS
S1
E=0 S2
S3
r≥b b≥r≥a r≤a
−Q + Q − Q −Q + Q −Q
∫ E ⋅ dS = ∫ EdS cos π = ε0 ∫ E ⋅ dS = ε0
=0 ∫ E ⋅ dS = ∫ EdS cos π = ε0
S3 = 4π r 2 S3 S2 S1 = 4π r 2 S1

−Q E = 0 = E2 −Q
− E ∫ dS = − E 4π r 2 = − E ∫ dS = − E 4π r 2 =
S3
ε0 S1
ε0
Q Q
E= = E3 ( r ) [V/m] E= = E1 ( r ) [V/m]
4π r 2ε 0 4π r 2ε 0

−Q Потенцијал во точка А (r≥ b)

∞ ∞ ∞ ∞
+Q
E1 (r )
+
VA = ∫ E ⋅ dl = ∫ E3 ⋅ dr = ∫ E3 (r )dr cos π = − ∫ E3 (r )dr =
−Q G1
A A A A

C
E2=0 B E3(r)
G2 π
A dl
dr 13
r
 ∞ ∞
Q Q ⎛ −1 ⎞ Q −1 Q
= −∫ dr = − ⎜ ⎟ =− ( −0 − ) = −
RA
4πε 0 r 2
4πε 0 ⎝ r ⎠ R 4πε 0 RA 4πε 0 RA
A

Q
општо, за r ≥ b : V3 (r ) = − [V]
4πε 0 r
Потенцијал во точка B (a ≥ r≥ b)
∞ G2 ∞ ∞ ∞ ∞
Q ⎛ −1 ⎞ Q Q
VB = ∫ E ⋅ dl = ∫ E2 ⋅ dr + ∫ E3 ⋅ dr = ∫ E3 ( r )dr cos π = − ∫ dr = − ⎜ ⎟ =−
B B 0 G2 G2 b
4πε 0 r 2
4πε 0 ⎝ r ⎠ b 4πε 0 b
Q
општо, за b ≥ r ≥ a: V2 (r ) = − [V]
4πε 0 r
Потенцијал во точка C (r ≤ а)
∞ G1 G2 ∞ G1 ∞
VC = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dr ∫ E
1 2 ⋅ dr + ∫E 3 ⋅ dr = ∫ E (r )dr cos π + 0 + ∫ E (r )dr cos π =
1 3
C C G1 0 G2 RC G2

a ∞
a ∞
Q Q Q ⎛ −1 ⎞ Q ⎛ −1 ⎞ Q 1 1 Q
=−∫ dr − ∫ dr = − ⎜ ⎟ − ⎜ ⎟ = ( − )−
RC
4πε 0 r 2
b
4πε 0 r 2
4πε 0 ⎝ r ⎠ RC 4πε 0 ⎝ r ⎠ 4πε 0 RC a 4πε 0b
b

Q 1 1 Q
општо, за r ≤ a: V1 (r ) = ( − )− [V]
4πε 0 r a 4πε 0b

b) на растојание d од центарот на неутрална метална сферна лушпа со радиуси a и b.

На внатрешната површина на лушпата индуцираното −Q

− −
оптоварување +Q се распределува нерамномерно (со различна
густина). Тоа е затоа што оние делови од лушпата кои се поблиску + +
− −
до точкастиот полнеж се наоѓаат во појако електрично поле, + +Q +
додека оние делови кои се подалеку се наоѓаат во послабо +
+ −Q +
електрично поле. На надворепната површина на сферната лушпа − − E (r )
+ +
вишокот негативно -Q оптоварување се распределува рамномерно
E=0
(со иста густина) со оглед на еквипотенцијалноста на металната − −
сферна лушпа.
Ова индуцирано оптоварување создава електрично поле кое го поништува електричното поле од
точкастиот полнеж во секоја точка во лушпата.
Електричното поле во просторот надвор од лупата се изведува со примена на Гаусов закон, и има
иста распределба како во претходниот случај.

17. Спроводна сфера со радиус a и спроводна сферна лушпа со радиуси b и c поставени се

концентрично една во друга. Околниот простор е водух. Да се определи електричното поле и
потенцијалот во произволни точки од просторот ако сферата е наелектризирана со оптоварување
+Q1 , а лушпата со +Q2.

+Q2
ε0 c
b +Q2 b E (r )
ε0 c ε0 2

G1 G2 G3 dl = dr
+Q1 a +Q1 a
A1 A2 A3 E4 ( r ) r
dS A4
E2 ( r ) dS
-Q1 -Q1
E4 ( r )
+Q1 +Q1 14
На внатрешната површина од лушпата се индуцира оптоварување –Q1 со рамномерна површинска
густина. На надворената површина од лушпата се распределува вишокот оптоварување +Q1 исто
така со рамномерна површинска густина.

Се применува Гаусов закон слично како во задача 7.

r≥c c≥r≥b b≥r≥a r≤a

+Q1 − Q1 + Q2 +Q1 − Q1
∫ E ⋅ dS = ∫ E ⋅ dS = =0 ∫ E ⋅ dS =
Q1
∫ E ⋅ dS = 0
S 4 = 4π r 2
ε0 S3
ε0 S 2 = 4π r 2
ε0 S1

Q1 + Q2 E = 0 = E3 Q1 E = 0 = E1
∫ EdS cos 0 =
S4
ε0 ∫ EdS cos 0 = ε
S3 0

Q1 + Q2 Q1
E ∫ dS = E 4π r 2 = E ∫ dS = E 4π r 2 =
S4
ε0 S1
ε0
Q1 + Q2 Q1
E= = E4 (r ) [V/m] E= = E2 (r ) [V/m]
4π r 2ε 0 4π r 2ε 0

Потенцијалот во произволни точки од просторот изнесува (точката G1 е на r=a, G2 е на r=b,

додека G3 е на r=c):
r≥c
∞ ∞ ∞ ∞ ∞
Q + Q2 Q + Q2 ⎛ −1 ⎞ Q1 + Q2
VA4 = ∫ E ⋅ dl = ∫ E4 ⋅ dr = ∫ E4 (r )dr cos 0 = ∫ 1 dr = 1 ⎜ ⎟ = = V4 (r ) [V]
A4 A4 A4 r
4πε 0 r 2
4πε 0 ⎝ r ⎠ r 4πε 0 r
c≥r≥b
∞ G3 ∞ ∞ ∞ ∞
Q + Q2 Q + Q2 ⎛ −1 ⎞ Q1 + Q2
VA3 = ∫ E ⋅ dl = ∫ E3 ⋅ dr + ∫ E4 ⋅ dr = ∫ E4 ( r ) dr cos 0 = ∫ 1 dr = 1 ⎜ ⎟ = = V3
A3 A3 0 G3 G3 c
4πε 0 r 2
4 πε 0 ⎝ r ⎠ c
4πε 0 c
b≥r≥a
∞ G2 G3 ∞ G2 ∞
VA2 = ∫ E ⋅ dl =
A2
∫
A3
E2 ⋅ dr + ∫
G2 0
E3 ⋅ dr + ∫ E4 ⋅ dr =
G3 A2
∫ E2 (r )dr cos 0 +
G3
∫ E (r )dr cos 0 =
4

b ∞ b ∞
[V]
Q1 Q1 + Q2 Q1 + Q2 ⎛ −1 ⎞ Q1 + Q2 ⎛ −1 ⎞ Q1 1 1 Q1 + Q2
=∫ dr + ∫c 4πε 0 r 2 dr = ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ = ( − )+ = V2 (r )
r
4πε 0 r 2 4πε 0 ⎝ r ⎠ r 4πε 0 ⎝ r ⎠ c 4πε 0 r b 4πε 0 c
a≥r
∞ G1 G2 G3 ∞ G2 ∞
VA1 = ∫ E ⋅ dl = ∫ E1 ⋅ dr + ∫ E2 ⋅ dr + ∫ E3 ⋅ dr + ∫ E4 ⋅ dr = ∫ E2 (r ) dr cos 0 + ∫ E (r )dr cos 0 =
4
A1 A1 0 G1 G2 0 G3 G1 G3

b ∞ b ∞
[V]
Q1 Q + Q2 Q + Q2 ⎛ −1 ⎞ Q1 + Q2 ⎛ −1 ⎞ Q1 1 1 Q1 + Q2
=∫ dr + ∫ 1 dr = 1 ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ = ( − )+ = V1
a
4πε 0 r 2
c
4πε 0 r 2
4 πε 0 ⎝ r ⎠ a
4πε 0 ⎝ r ⎠ c
4πε 0 a b 4πε 0 c

Е(r) Vr)
V1=const.
V2(r)∼k1/r
Е2(r) ∼k1/r2 Е4(r) ∼k2/r2 V3=const.
V4(r)∼k2/r
Е3=0
Е1=0

а b c r а b c r
15
18. Потенцијалот на две многу големи паралелни метални тенки плочи 1 и 3 кои се на меѓусебно
мало растојание d=10.5 mm се одржуваат константни на вредности V1=50 V и V3=−60 V. Во
просторот меѓу плочите се вметнува метална плоча 2 со дебелина d2=0.5 mm и се поставува на
растојание d1=4 mm од првата плоча. Да се определи потенцијалот на новата плоча V2.

Пред вметнување на плочата 2

Според потенцијалите на плочите 1 и 3 заклучуваме дека на плочата 1
се наоѓа позитивното наелектризирање, а на плочата 3 негативното V1 V3
наелектризирање. Според тоа ја одредуваме насоката на dl = dx
електростатското поле во просторот меѓу плочите.
B B
А E B x
U13 = V1 − V3 = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dx =
A A
d d
= ∫ Edx cos 0 = E ∫ dx = E x 0 = E (d − 0) = Ed
d

0 0
ε0
U13 kV
U13 = 50 − (−60) = 110V = Ed ⇒ E= = 10.47 d
d m

После вметнување на плочата 2

Со поставувањето на плочата 2 паралелно меѓу плочите 1 и 3 (нормално на линиите на
елктричното поле), формата на линиите на полето надвор од плочата не се менува затоа што
нејзината положба се совпаѓа со еквипотенцијална површина во системот.
На површините на плочата 2 се индуцира електричен полнеж –Q и +Q со V1
-Q +Q V3
што се поништува надворешното електрично поле во плочата 2.
Бидејќи напонот U13 се одржува константен на 110V, следува: E′ E′
C B C B
U13 = ∫ E ′ ⋅ dl + ∫ E ′ ⋅ dl = ∫ E ′ ⋅ dx + ∫ E ′ ⋅ dx =
A D A D dl = dx
d1 d d1 d
= ∫ E ′dx cos 0 + А C D B
0 d1 + d 2
∫ E ′dx cos 0 = E ′ ∫ dx + E ′
0
∫
d1 + d 2
dx =
d2
x

d1 d
= E ′ x 0 + E ′ x d +d = E ′d1 + E ′[d − ( d1 + d 2 )] = E ′( d − d 2 ) d1
1 2

110V kV
U13 = 110V = E ′(d − d 2 ) ⇒ E ′ = = 11 >E d
d − d2 m
C C d1 d1

U12 = V1 − V2 = ∫ E ′ ⋅ dl = ∫ E ′ ⋅ dx = ∫ E ′dx cos 0 = E ′ ∫ dx = E ′d1 ⇒ V2 = V1 − E ′d1 = 6V

A A 0 0

19. На сликата е прикажан напречен пресек на две коаксијални метални цилиндрични површини. Да
се определи потенцијалот во точката A ако се познати потенцијалите на цилиндрите Va=400V и
Vb= –400V и нивните радиуси a=1cm, b=10cm и положбата на
точката A, определена со радиус c=2cm. Да се определи
вредноста на електростатското поле на површините на
Vb
цилиндрите и во точката A.
Va
Се претпоставува дека цилиндрите се наелектрзирани со a
b
подолжни густини на електрицитет Q’ и –Q’ а со оглед на О c
вредностите на потенцијалите Va и Vb референтната точка се E (r )
A
усвојува со радиус R (a < R < b).

16
Изразот за електростатското поле во кондензаторот се изведува со примена на Гаусов закон
Q′
(според задача 13) E = = E (r ) [V/m] за a≤ r ≤b
2πε 0 r

Потенцијалот на двата цилиндри се изведува според постапката од задача 14 со што се добиваат

изразите за потенцијалите на цилиндрите Va и Vb и потенцијалот во точката А, VA.
Q′ Q′ Q′
R R R R
R
Va = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dr = ∫ E ( r )dr cos 0 = ∫
R
dr = ln( r ) a = ln [V]
a a a a
2πε 0 r 2πε 0 2πε 0 a
Q′ Q′ Q′
R R R R
R
Vb = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ ( −dr ) = ∫ E ( − dr ) cos π = ∫
R
dr = ln( r ) b = ln [V]
b b b b
2πε 0 r 2πε 0 2πε 0 b
Q′ Q′ Q′
R R R R
R
VA = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dr = ∫ Edr cos 0 = ∫
R
dr = ln( r ) c = ln [V]
c c c c
2πε 0 r 2πε 0 2πε 0 c

Потоа се дефинира разликата на потенцијали

Q′ R Q′ R Q′ b Q′ U
U ab = Va − Vb = ln − ln = ln , од каде следува = ab
2πε 0 a 2πε 0 b 2πε 0 a 2πε 0 ln b
a
Се формира разликата на потенцијали
Q′ R Q′ R Q′ a
VA − Va = ln − ln = ln , од каде следува
2πε 0 c 2πε 0 a 2πε 0 c
U a c
VA = Va + ab ln = Va − U ab ln = 160V
b c b
ln
a
Q′ 1 U ab kV
EA = = = 17
2πε 0 c c ln b m
a
Q′ 1 U ab kV Q′ 1 U ab kV
E (a) = = = 35 ; E (b) = = = 3.5
2πε 0 a a ln b m 2πε 0b b ln b m
a a

20. Два точкасти полнежи со оптоварувања Q1=4⋅10-8C и Q2=–3⋅10-8C се наоѓаат во темињата B и D

на еден квадрат со страна a=5cm. Во темето C е центарот на метална сфера со радиус a/4 која е
наелектризирана со оптоварување Q3=5⋅10-8C. Да се определи потенцијалот во точките A и C.
-Q2
а C а/4 Според постапките прикажани во задачите 6, 8, 10 и 12 се
+Q3 изведуваат поединечните изрази за електричното поле од
сите наелектризирани тела посебно, а потоа и соодветните
потенцијали во точките А и С.
а Q1 −Q2 Q3
VA1 = ; VA 2 = ; VA 3 =
4πε 0 a 4πε 0 a 4πε 0 a 2
A +Q1 1 Q
⇒ VA = VA1 + VA 2 + VA3 = (Q1 − Q2 + 3 )
4πε 0 a 2
Q1 −Q2 Q3 1
VC1 = ; VC 2 = ; VC 3 = ⇒ VC = VC1 + VC 2 + VC 3 = (Q1 − Q2 + 4Q3 ) [V]
4πε 0 a 4πε 0 a 4πε 0
a 4πε 0 a
4

17
 КАПАЦИТИВНОСТ НА КОНДЕНЗАТОР

21. Да се определи максималната вредност на електростатското поле и капацитивноста на сферен

воздушен кондензатор со радиуси R1 и R2. Потоа користејќи го резултатот да се определи
капацитивноста на осамена сфера. Познато е дека кондензаторот е приклучен на напон U.

+ Се претпоставува дека електродите на кондензаторот се

- U -Q наелектризирани со количини електрицитет +Q и -Q и според
тоа се изведува електричното поле кое постои во просторот
+Q меѓу електродите (според задача 12).
Q
R1 E (r ) = за R1 ≤ r ≤ R2 и Е=0 во останатиот простор.
R2 4π r 2ε 0
О Напонот меѓу електродите U се изведува според:
R2 R2 R2
Q
U= ∫ E ⋅ dr = ∫ E (r )dr cos 0 = ∫ 4πε r
R1 R1 R1 0
2
dr =

R2
Q ⎛ −1 ⎞ Q 1 1 Q R2 − R1
= ⎜ ⎟ = ( − )= = VR1 − VR2
4πε 0 ⎝ r ⎠ R1 4πε 0 R1 R2 4πε 0 R1 R2
Q RR
C= = 4πε 0 1 2 = 3.7μF
U R2 − R1
⎡ RR ⎤
За осамена сфера: C ′ = lim R2 →∞ C = lim R2 →∞ ⎢ 4πε 0 1 2 ⎥ = 4πε 0 R1 [F]
⎣ R2 − R1 ⎦

22. За примерот од задача 18 ако е познато дека површината на плочите изнесува S а површинската
густина на електрицитет σ да се пресмета капацитивноста на формираниот воздушен
кондензатор пред и после вметнување на плочата 2.

Претходно После вметнување на плочата 2

(еден кондензатор) (два сериски поврзани кондензатори)
1 1 1 ε S
Q σS σS S = + ⇒ C′ = 0 ( F)
C= = = = ε0 ( F) C ′ C1 C2 d − d1
U Ed σ d d
резултатот не зависи од местоположбата на плочата 2
ε0

23. Радиусот на внатрешната електрода на долг цилиндричен воздушен кондензатор е а , додека

радиусот на надворешната електрода b не е познат. Кондензаторот е приклучен на познат напон
U. Да се определи изразот за радиусот на надворешната електрода b така што јачината на
електростатското поле во ниедна точка од просторот да не ја надмине максимално дозволената
вредност Emax. При истите услови да се определи и подолжната капацитивност на конднзаторот.

Се претпоставува дека подолжното оптоварување на

+
електродите на кондензаторот е +Q’ и –Q’.
- U -Q’
Електричното поле постои во просторот меѓу
+Q’ електродите и тоа се определува со примена на Гаусов
закон со постапка прикажана во задача 13:
a
b a≤r≤b r≤a и r≥b
О Q′
E (r ) = [V/m]
ε0 2πε 0 r E =0

18
Максималната јачина на електричното поле е дефинирана со изразот:
Q′ Q′
Emax = E (a ) = ⇒ = aEmax
2πε 0 a 2πε 0
Elektroda −
Q′ dr Q′ Q′
b b
b b
∫ E ⋅ dl = ∫ E (r ) ⋅ dr = ∫
b
U= cos 0 = ln r a = ln = aEmax ln [V]
Elektorda + a a
2πε 0 r 2πε 0 2πε 0 a a
U
b b U
U = aEmax ln ⇒ ln = ⇒ b = ae aEmax
[m]
a a aEmax
Q′ 2πε 0 ⎡ F ⎤
C′ = =
b ⎢ ⎥
U ln ⎣ m ⎦
a

24. Радиусите на електродите на сферен кондензатор се a=1cm и b=2cm. Кондензаторот е

наелектризиран со количество електрицитет ±Q=4·10-10C. Кога концентрично на електродите во
просторот меѓу нив се вметне неутрална метална сферна лушпа со радиуси c=1,4cm и d=1,6cm да
се определи: a) прирастот на напонот на кондензаторот, б) прирастот на капацитивноста на
кондензаторот.

За случајот пред да се вметне лушпата решението се изведува според задача 17:

U1=180V и C1=0.22·10-11 F.

После вметнувањето на неутралната метална лушпа :

+ Електростатско поле со примена на Гаусов закон е:
-Q a≤r≤c и d≤r≤b r≤a ; r≥b и c≤r≤d
- U
Q
E (r) = [V/m] E =0
4πε 0 r 2
+Q Elektroda − c b
а Q dr Q dr
c О
b U 2 = ∫ E ⋅ dl = ∫ cos 0 + ∫ cos 0 = =
Elektorda + a
4πε 0 r 2
d
4πε 0 r 2
d
Q ⎛ 1 1⎞ Q ⎛ 1 1⎞
= ⎜ − ⎟+ ⎜ − ⎟ = 147.6V
4πε 0 ⎝ a c ⎠ 4πε 0 ⎝ d b ⎠
Q 4πε 0
C2 = = = 0.24 ⋅10−11 F
U2 b − d − c − a
bd ca
a) ΔU=U2–U1=–32.6V б) ΔC=C2–C1=0.02·10-11 F

25. *Да се определи изразот за подолжната капацитивност на воздушен двожичен вод составен од
два паралелени цилиндрични многу долги спроводници 1 и 2 кои имаат ист радиус a а се наоѓаат
на растојание d (d»a). Спроводниците се оптоварени со подолжни густини на електрицитет +Q' и
-Q'.

+Q’ –Q’ Се избира координатен систем со оска r чиј

a 1 E1 2 a центар се поклопува со оската на
r спроводникот 1.
E2 d

Во просторот меѓу спроводниците долж оската r се определува векторот на електростатското

поле (a ≤ r ≤ d-a) од двата спроводници со примена на суперпозиција:

19
 Q′ Q′
E ( r ) = E1 ( r ) + E2 ( r ) = + [V/m],
2πε 0 r 2πε 0 ( d − r )
а потоа се определува напонот меѓу точките 1 и 2 меѓу двата спроводници:
Q′ ⎛ 1 ⎞
d −a d −a d −a
Q′
2
⎛1 1 ⎞ 1
U12 = ∫ E ⋅ dl = ∫ 2πε 0 ⎝ ∫a r ∫a d − r ⎟⎠
⎜ + ⎟ dr cos 0 = ⎜ dr + dr
1
2πε 0 a ⎝r d −r⎠
[V]
Q′ ⎛ Q′ ⎞ Q′ ⎛ d − a ⎞
d −a d −a
d −a 1 1
= ⎜
2πε 0 ⎝ 2πε 0
ln r a
+ ∫a
dr ⎟ =
d − r ⎠ 2πε 0 ⎝
⎜ ln
a
+ ∫a
dr
d −r ⎠
⎟

Вториот интеграл се решава со користење на смената:

d − r = u ⇒ − dr = du ; u1 = d − a ; u2 = a
d −a u
1 2
−1 u a d −a
∫ dr = ∫
u
du = − ln u u2 = − ln 2 = − ln = ln
a
d −r u1
u 1
u1 d −a a
Од тука следува
Q′ d − a Q′ d
U2 = 2 ln ≈ ln (V) бидејќи важи (d»a).
2πε 0 a πε 0 a
Подолжната капацитивност на двожичниот вод се определува со изразот:
Q′ πε 0 ⎡F⎤
C′ = = ⎢⎣ m ⎥⎦
U12 ln d
a

20
 ДИЕЛЕКТРИЦИ ВО ЕЛЕКТРИЧНО ПОЛЕ

26. Диелектрична плоча со релативна диелектрична константа εr=5 се наоѓа во воздух во

електростатско поле чија јачина непосредно до плочата во точката А изнесува Е1=100 V/m и со
нормалата на граничната површина зафаќа агол α1=π/4. Да се определи векторот на
електростатското поле во точката В во диелектрикот непосредно до граничната површина.

Во линеарни диелектрици постои поларизација определена со

векторот на поларизација P = ε 0 χ e E - колинеарен на
ε0 ε =ε 0 ε r векторот на јачина на електричното поле.
ε2 Во двете стедини, паралено (колинеарно) со векторот на јачина
E1t на електричното поле постои вектор на електрична индукција
E2t E2 (вектор на електрично поместување) дефиниран според
E1
D =εE .
A α1 α2 Граничните услови за компонентите на векторите на
електрично поле и електрична индукција на разделната
E1n B E2n површина се:
E1t = E2t (1)
D1n = D2 n (2)

во воздухот во диелектрикот
π 2 2
E1t = E1 sin α1 = E1 sin = E1 [V/m] според (1) E2t = E1t = E1
4 2 2
π 2
E1n = E1 cos α1 = E1 cos = E1 [V/m] според (2) D2 n = ε 0ε r E2 n = D1n = ε 0 E1n
4 2
ε0 1 1 2
⇒ E2 n = E1n = E1n = E1
ε εr 5 2
E2 t
E2 = E22t + E22n = 72 [V/m] ; α 2 = arctg = arctg 5 ≈ 780
E2 n

27. Просторот меѓу електродите на плочест кондензатор со површина S и растојание на плочите d

исполнет е со масло со диелектрична константа ε. Ако кондензаторот е наелкетризиран со
површинска густина на електрицитет ±σ да се определи векторот на јачина на елетростатското
поле, напонот и капацитивноста на кондензаторот. Како се менуваат наведените величини во
споредба кога кондензаторот е со воздушна изолација?

+σ n01 +
-σ D =εE
- P
+
S P = ε0χeE = D − ε0E (поларизација
- E +
- + во диелетрикот)
- E =0
E =0 -
D +
+ n0 B Воопштен Гаусов закон внатре во кондензаторот:
n0 A -А dl = dx
-
B+
+ x ∫ D ⋅ dS = ∫ D ⋅ dS = ∫ DdS cos 0 = ∑ Q
S S1 S1
- +
- ε + D ∫ dS = DS1 = σ S1 ⇒ D = σ [C/m2]
- S1
-σv +σv D σ σ V
d E= = =
ε ε ε 0ε r m

21
 B B d d
σ σ
U = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dx = ∫ Edx cos 0 = E ∫ dx = E x 0 = Ed =
d
d= d [V]
A A 0 0
ε ε 0ε r
Q σS σS S S
C= = = = ε 0ε r [F] - ако диелектрикот е воздух C0 = ε 0
[F]
U Ed dσ /(ε 0ε r ) d d
- за диелектрик различен од воздух C = ε r C0 [F]

*Површинска густина на врзано оптоварување во диелектрикот во:

(ε − 1)
точката А σ vA = P ⋅ n0 A = P cos π = − P = −( D − ε 0 E ) = −(ε r − 1)ε 0 E = − r σ [C/m2]
εr
(ε r − 1)
точката B σ vB = P ⋅ n0 B = P cos 0 = + P = + ( D − ε 0 E ) = + (ε r − 1)ε 0 E = + σ [C/m2]
εr
Кога наместо масло како изолација кондензаторот е изведен со воздушна изолација вредностите
за векторот на електрична индукција, јачина на елетростатското поле, на понот и
капацитивноста на кондензаторот изнесуваат:
D0 = D = σ , бидејќи нема промена на површинската густина на електрицитет.
D σ σ S 1
E0 = 0 = = ε r E [V/m]; U 0 = d = ε rU [V]; C0 = ε 0 = C [F]
ε0 ε0 ε0 d εr
Во воздухот не постои поларизација, т.е P=0 и не постои површинска густина на врзан
електрицитет, т.е σVA,B =0.

28. Да се определат векторите D , E и потенцијалот во произволни точки во плочест кондензатор

(негативната плоча e усвоена со референтен потенцијал 0). Изолацијата е изведена во два слоја
со диелектрици со диелектрични константи ε1 и ε2 (ε1>ε2), со дебелини на соевите d1 и d2,
Плочите на кондензаторот со површина S се наелктризирани со оптоварување со површинска
густина ±σ. Колку изнесува капацитивноста на кондензаторот?
D1 = ε 1 E 1 ; D2 = ε 2 E2
+σ ε1 P2 ε2 −σ P1 = D 1 − ε 0 E 1 ; P2 = D 2 − ε 0 E 2
n01
Векторите D , E се нормални на граничната површина меѓу
D1 = D2 = D делектриците, т.е. постои само нормална компонента, а не
P1 E =0 постои тангенцијална конпонента во однос на граничната
E =0 E1 E2
површина D = Dn и E = En .
n02 На граничната површина меѓу диелектриците важи:
D1n = D2 n од каде според претходното следува D1 = D2 = D
(т.е. во секоја од средините интензитетот на векторот на
А G електрично поместување има иста вредност).
B x
V=0
dl = dx Се применува Воопштен Гаусов закон за 0 ≤ x ≤ d1+d2.
d1 d2 ∫ D ⋅ dS = ∫ D ⋅ dS = ∫ DdS cos 0 = D ∫ dS = DS1 = ∑ Q = σ S1
S S1 S1 S1

⇒ D = σ [C / m ] 2

За електричното поле следува дека во секоја од двете средини тоа е хомогено но со различна
вредност, т.е. E1 ≠ E2
0 ≤ x ≤ d1 d1 ≤ x ≤ d1+d2 x < 0 и x > d1+d2
D σ D σ
E1 = = [V/m] E2 = = > E1 [V/m] ( бидејќи ε1 > ε 2 ) D=0 и E=0
ε1 ε1 ε2 ε2

22
Потенцијалот во точките А и В (точката G е на разделната површина):
G Ref G Ref d1 d1 + d 2 d1 d1 + d 2

VA = ∫ E1 ⋅ dl + ∫ E2 ⋅ dl = ∫ E1 ⋅ dx + ∫ E2 ⋅ dx = ∫ E1dx cos 0 + ∫ E2 dx cos 0 = E1 ∫ dx + E2 ∫ dx =

A G A G x d1 x d1
d d +d2
= E1 x x1 + E2 x d1 = E1 ( d1 − x ) + E2 d 2 [V ]
1

Ref Ref d1 + d 2 d1 + d 2
d +d2
VB = ∫
B
E2 ⋅ dl = ∫B
E2 ⋅ dx = ∫
x
E2 dx cos 0 = E2 ∫x
dx = E2 x x1 = E2 ( d1 + d 2 − x ) [V ]

Elektroda- G d d1 d1 + d 2 d1 d1 + d 2

U= ∫
Elektroda +
E ⋅ dl = ∫ E1 ⋅ dx + ∫ E2 ⋅ dx = ∫ E1dx cos 0 +
0 G 0
∫
d1
E2 dx cos 0 = E1 ∫ dx + E2
0
∫
d1
dx =

d d +d2 Q Q
= E1 x 01 + E2 x d1 = E1d1 + E2 d 2 = d1 + d2 [V]
1
S ε1 Sε 2
Q 1
C= = [F]
U d1 d
+ 2
ε1 S ε 2 S
V(x)
D(x) Е(x)
V1(x)∼k1 x
Е2
D1= D2 V2(x)∼k2 x
Е1
x x x
d1 d1+d2 d1 d1+d2 d1 d1+d2

29. Спроводна сфера со радиус a наелектризирана e со оптоварување +Q. Околу неа се наоѓа
дилектричен слој со диелектрична константа ε и надворешен радиус b. Околниот простор е
водух. Да се определи електричното поле и потенцијалот во произволни точки од просторот.

Векторите D , E се радијални и нормални на граничната

ε0 површина меѓу делектриците D = Dn и E = En .
b
+Q D12 ( r ) (нема тангенцијални компоненти).
На граничната површина (r=b) меѓу диелектриците
O E1 ( r ) E2 ( r ) важи:
a D1n (b) = D2 n (b) , од каде според претходното следува
C dS dS
G1
S D1 (b) = D2 (b) = D12 (b)
A G2 a во двете средини интензитетот на векторот на
dl = dr електрично поместување има иста функција D12(r).
S
B
r Електростатскот поле е радијално.
Е(r)
Е1(r) ∼k1/r2 Се применува воопштен Гаусов закон ∫ D ⋅ dS = Q
S
врз
Е2(r) ∼k2/r2
сферна површина S=4πr2 :

Е0=0

r 23
D(r) r≥b и b≥r≥а r≤a

D12(r) ∼k/r2 ∫ 2
D12dS cos 0 = Q
E0=0
S = 4π r

D12 ∫ dS = D12 4π r 2 = Q
D0=0
S = 4π r 2
D0=0 Q Q
D12 ( r ) = [C/m2] ; σ = = D12 ( a ) [C/m2]
4π r 2
4π a 2
а b r
D12 ( r ) Q D (r) Q
E2 ( r ) = = ; E1 ( r ) = 12 =
V(r) V0=const. ε0 4πε 0 r 2
ε 4πε r 2
V1(r) [V/m] [V/m]

V2(r)

а b r

∞ ∞ ∞ ∞ ∞
Q ⎛ −1 ⎞ Q Q
r≥b VB = ∫ E2 ⋅ dl = ∫ E2 ⋅ dr = ∫ EB (r )dr cos 0 = ∫ dr = ⎜ ⎟ = = V2 (r ) [V]
B B B r
4πε 0 r 2
4πε 0 ⎝ r ⎠ r 4πε 0 r
∞ G2 ∞ G2 ∞

b≥r≥a VA = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dr + ∫ E
1 2 ⋅ dr = ∫ E (r )dr cos 0 + ∫ E (r )dr cos 0 =
1 2
A A G2 A G2
b ∞ b ∞
Q Q⎛ −1 ⎞ Q ⎛ −1 ⎞Q Q ⎛1 1⎞ Q
=∫ dr + ∫ dr = ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ = ⎜ − ⎟+ = V1 (r ) [V]
r
4πε 0 ε r r 2
b
4πε 0 r 2
4πε 0ε r ⎝ r ⎠ r
4πε 0 ⎝ r ⎠ b
4πε 0ε r ⎝ r b ⎠ 4πε 0 b

∞ G1 G2 ∞ G2 ∞

a≥r≥0 VC = ∫ E ⋅ dl = ∫E 0 ⋅ dr + ∫ E1 ⋅ dr + ∫E 2 ⋅ dr = ∫ E (r )dr cos 0 + ∫ E (r )dr cos 0 =

1 2
C C 0 G1 G2 G1 G2
b ∞ b ∞
Q ⎛ −1 ⎞
Q Q ⎛ −1 ⎞ Q Q ⎛1 1⎞ Q
=∫ dr + ∫ dr = ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ = ⎜ − ⎟+ = V0 [V]
a
4πε ε
0 r r 2
b
4πε 0 r 2
4πε ε
0 r ⎝ r ⎠ a
4πε 0 ⎝ r ⎠ b
4πε ε
0 r ⎝ a b ⎠ 4πε 0 b

30. Изолацијата на долг цилиндричен кондензатор со електроди со радиуси a и c е изведена во два

слоја кои се разделени со гранична површина со радиус b. Оптоварувањето на електродите е со
подолжна густина ±Q’. Диелектричните константи на слоевите се ε1 и ε2. Да се определи
капацитивноста на кондензаторот по единица должина.

Исто како и во претходниот пример векторите D , E се

радијални во однос на напречниот пресек и нормални на
-Q’ граничната површина меѓу делектриците ( D = Dn и
E = En , т.е.нема тангенцијална компонента).
ε2
b +Q’ На граничната површина меѓу двата диелектрика важи:
E1 ( r )
ε1 E2 ( r ) D1n(b) = D2n(b) = D1(b) = D2(b) = D12(b)
a c
D12 ( r ) a во двете средини интензитетот на векторот на
електрично поместување има иста функција D12(r).

24
 +Q’ -Q’
Со користење на воопштен Гаусов закон се добива:
D12
h b≥r≥а и c≥r≥b r≤a
dS π ΣQ=0 и E0=0
∫D 12 ⋅ dS = 2 ∫ D12 dS cos + ∫ D12 dS cos 0 = ∑ Q
E1 E2 S Sbazis
2 Sobv
r≥c
D12 ∫
Sobv
dS = D12 2π rh = Q′h
ΣQ=( Q’- Q’)h=0
A B C E0=0
r Q′
D12 ( r ) = [C/m2] D0=0
0 dl = dr 2π r
D12 (r ) Q′ D12 (r ) Q′
E1 (r ) = = ; E2 (r ) = =
ε1 2π rε1 ε2 2π rε 2
[V/m] [V/m]

Q′ Q′
C B C b c b c
U AC = ∫ E ⋅ dl = ∫ E1 ⋅ dr + ∫ E2 ⋅ dr = ∫ E1dr cos 0 + ∫ E2 dr cos 0 = ∫ dr + ∫ dr =
A A B a b a
2πε1r b
2πε 2 r
Q′ b Q′ c Q′ ⎛ 1 b 1 c ⎞
= ln(r ) a + ln(r ) b = ⎜ ln + ln ⎟ [V]
2πε1 2πε 2 2π ⎝ ε1 a ε 2 b ⎠

Q′ 2π ⎡F⎤
C′ = = ⎢⎣ m ⎥⎦
U AC 1 ln b + 1 ln c
ε1 a ε 2 b

31. Изолацијата на сферен кондензатор со радиуси на внатрешната електрода a и на надворешната

електрода b и c е изведена во два слоја кои се разделени со гранична површина со радиус R.
Диелектричните константи на слоевите се ε1 и ε2. Напонот меѓу електродите на кондензаторот е
U. Да се определи капацитивноста на кондензаторот.

Оптоварувањето на електродите се претпоставува со количини

b c електрицитет +Q на внатрепната и –Q на надворешната.
D12 ( r ) Како во задача 29 векторите D , E се радијални и нормални на
R граничната површина меѓу делектриците (нема тангенцијални
a dS компоненти).
ε1 На граничната површина меѓу двата диелектрика важи:
E1 ( r )
ε2 E2 ( r ) D1n(R) = D1(R) = D2n(R) = D2(R) = D12(R)
a во двете средини интензитетот на векторот на електрично
поместување има иста функција D12(r). Електростатскот поле е
радијално.

b≥ r≥R и R≥r≥а r≤a c≥r≥b и r≥c

E0=0 E0=0
∫ D ⋅ dS = ∫D 12 dS cos 0 = D12 ∫ dS = D12 4π r 2 = Q
D0=0 D0=0
S = 4π r 2 S S
Q
D12 (r ) = [C/m2]
4π r 2
D12 (r ) = ε 2 E2 (r ) = ε1 E1 (r ) [C/m2]
Q Q
E2 ( r ) = [V/m] ; E1 ( r ) = [V/m]
4π r 2ε 2 4π r 2ε1
25
Напонот на кондензаторот изнасува:
C B C B C R b
Q Q
U = ∫ E ⋅ dl = ∫ E1 ⋅ dr + ∫ E2 ⋅ dr = ∫ E1 (r )dr cos 0 + ∫ E2 (r )dr cos 0 = ∫ dr + ∫ dr =
A A B A B a
4πε1r 2
R
4πε 2 r 2
Q ( R − a) Q (b − R )
R b
Q ⎛ −1 ⎞ Q ⎛ −1 ⎞
= ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ = + V
4πε1 ⎝ r ⎠ a 4πε 2 ⎝ r ⎠ R 4πε 1 aR 4πε 2 bR
U 4π Q 4π
Q= C и C= = F
1 R−a 1 b−R U 1 R−a + 1 b−R
+
ε1 aR ε 2 bR ε1 aR ε 2 bR

32. Изолацијата на сферен кондензатор со електроди со радиуси на внатрешната електрода a=10cm

и на надворешната електрода b=20cm и c=20,5cm е изведена во два слоја кои се разделени со
гранична површина со радиус R (слика од задача 31). Релативната диелектричната константа на
внатрешниот диелектричен слој е εr1=5. Да се определи релативната диелектричната константа
на надворешниот диелектричен слој εr2 и радиусoт R така што максималните јачини на
електричното поле во двата слоја соодветно да се еднакви и минималните вредности на јачините
на електричното поле во двата слоја соодветно да се еднакви.
(R=10√2cm и εr2=2,5 )

33. Плочест кондензатор со површина на плочите S кои се на растојание d приклучен е на напон U.

Дел од просторот меѓу плочите е исполнет со диелектрик со диелектрична константа ε1 а
останатиот дел со диелектрик со ε2 така што граничната
површина лежи нормално на електродите. Делот од y
површината на плочата што допира до диелектрикот со ε1 е S’
S1, а останатиот дел што допира до диелектрикот со ε2 е S2 +Q D1 P1 -Q
(се усвојува ε2 > ε1).
S1=d⋅y1
ε1
Векторите D , E се паралелни со граничната површина меѓу E12 E =0
делектриците, т.е. постои само тангенцијална компонента
D = Dt и E = Et , нема нормални компоненти. ε2
На граничната површина важи E1t=E2t , E =0
и според претходното слдеува дека
за произволна точка на граничната A D2 P2 B S2=d⋅y2
во двата диелектрици важи: E1t = E2 t ⇒ E1 = E2 = E12 . x
Електростатското поле е хомогено и со иста вредност во dl = dx
двата диелектрици. d
B d d
U = ∫ E12 ⋅ dl = ∫ E12 dx cos 0 = E12 ∫ dx = E12 x 0 = E12 d [V ]
d

A 0 0

U V
⇒ E12 = [ ]
d m
D1 = ε 1 E 1 2 ; D1=ε1U/d=σ1 [C/m2]
D 2 = ε 2 E12 ; D2=ε2U/d=σ2 [C/m2]
Векторите на електрично поместување се со константен и различен интензитет во двата
диелектрика D1≠D2.

26
Површинската густина на електрицитет на една електрода од кондензаторот не е еднаква по
целата нејзина површина S. На горниот дел од површината S1 густината таа изнесува σ1, а на
долниот дел од површината S2 густината изнесува σ2.
Вкупното количество оптоварување на електродата е Q = σ1 S1+ σ2 S2 .
Површинската густина на врзаното оптоварување од страна на двата диелектрика кои допираат
до електродата е различно и може да се определи од соодветните интензитети на векторите на
поларизација:
P1 = D 1 − ε 0 E 1 2 и P2 = D 2 − ε 0 E 1 2 .
Занемарувајќи ги ивичните ефекти, воопштениот Гаусов закон се применува со избор на замислена
затворена површина во форма на паралелопипед која комплетно ја опфаќа едната електрода (како
на сликата). Флукс на векторот на електрична индукција постои само низ делот од една нејзина
површина S’ паралелна со плочата во делот низ двата диелектрика со површини еднакви на S1 и S2 .

∫ D ⋅ dS = ∫ D ⋅ dS = ∫ D ⋅ dS + ∫ D
S S′ S1
1
S2
2 ⋅ dS = ∫ D1dS cos 0 + ∫ D2 dS cos 0 = Q
S1 S2

Q
D1 ∫ dS + D2 ∫ dS = D1S1 + D2 S2 = ε1 E12 S1 + ε 2 E12 S2 = Q ⇒ E12 = [V/m]
S1 S2
ε1S1 + ε 2 S2

Q σ 1S1 + σ 2 S2 1 ⎛ ε1US1 ε 2US2 ⎞ ε1S1 ε 2 S1

C= = = ⎜ + ⎟= + = C1 + C2 [F]
U U U⎝ d d ⎠ d d

D(x) D(y) Е(x)

D2
D2=σ2
D1 Е12
D1=σ1
x y x
d y1 d
y2
D3 ( r )
34. Метална сфера со радиус a поставена е концентрично во c
ε0 D1 ( r ) dS
метална сферна лушпа со радиуси b и c. Просторот меѓу нив b
по половина е исполнет со два диелектрици со диелектрични σ1
константи ε1 и ε2. Останатиот простор е воздух. Металната D ε1
лушпа не е наелектризирана, а површинската густина на A E12 ( r )
електрицит на горната половина од сферата изнесува σ1. a
Колку изнесува напнот UAD? Колку изнесува потенцијалот ε2 D2 ( r )
на лушпата? A1 dS

Електричното поле е радијално и векторите D, E се

тангенцијални со граничната површина меѓу делектриците D = Dt и E = Et , нема нормални
компоненти.
На граничната површина важи E1t=E2t ,
и според претходното слдеува дека за произволна точка на радиус r на граничната површина
важи: E1t = E2 t ⇒ E1 ( r ) = E2 ( r ) = E12 ( r )

27
Што значи дека електростатското поле во двата диелектрика е изразено со иста функција и има
радијален карактер.
Од релацијата D=εE следува:

Во диелектрикот со ε1: D1(r)=ε1E12(r) и во диелектрикот со ε2: D2(r)=ε2E12(r) т.е. D1(r) ≠ D2(r).

Бидејќи не е дадено оптоварувањето на сферара тоа се претпоставува со вредност Q.
Се применува воопштениот Гаусов закон на замислена концентрична сферна површина со цел да се
изведат изразите за електричното поле и електричната индукција:

b≥ r≥a r≥c r≤a и c≥r≥b

∫ D ⋅ dS = ∫ D1 ⋅ dS + ∫ D2 ⋅ dS = ∑ Q ∫ D ⋅ dS = ∑ Q ΣQ=0
S = 4π r 2
S /2 = 2π r 2
S /2 = 2π r 2
S = 4π r 2
E0=0
∫
S /2
D1dS cos 0 + ∫
S /2
D2 dS cos 0 = Q ∫ D dS cos 0 = Q
S
3

S S ε 0 E3 4π r 2 = Q
D1 ∫
S /2
dS + D2
S /2
∫ dS = D1
2
+ D2 = Q
2 Q
E3 ( r ) =
4π r 2
4π r 2
4πε 0 r 2
ε1 E12 + ε 2 E12 =Q
2 2 Со замена
Q 2π a 2σ 1 (ε1 + ε 2 )
E12 ( r ) = [V/m] Q=
2π r (ε1 + ε 2 )
2
ε1
a σ 1 ε1 + ε 2
2
⇒ E3 (r ) =
2ε 0 r 2 ε1
[V/m]
ε1Q Q
D1 (r ) = ε1 E12 (r ) = [C/m2] D3 (r ) = ε 0 E3 (r ) =
2π r (ε1 + ε 2 ) 2
4π r 2
ε 2Q [C/m2]
D2 (r ) = ε 2 E12 (r ) = [C/m2]
2π r (ε1 + ε 2 )
2

ε1Q Q
σ 1 = D1 (a ) = [C/m2] σ 3 = D3 (c ) = [C/m2]
2π a (ε1 + ε 2 )
2
4π c 2
површинска густина на електрицитет во точка А површинска густина на
ε 2Q електрицитетот во точка D
σ 2 = D2 (a ) = [C/m2]
2π a (ε1 + ε 2 )
2

површинска густина на електрицитет во точка A1

σ1≠σ2
(на двата дела од сферата оптоварувањето е
распределено со различна површинска густина)
2π a 2σ 1 (ε1 + ε 2 )
Q= [C]
ε1
σ a2
E12 (r ) = 1 2 [V/m]
ε 1r

28
 D B
π C D
ε0 D3 ( r )
U AD = ∫ E ⋅ dl = ∫ E12 dl cos + ∫ E12 ( r )dr cos 0 + ∫ E0 ⋅ dl = r
A A
2 B C dl = dr c
b b
b
σ 1a 2 σ 1a 2 ⎛ −1 ⎞ σ 1a 2 ⎛ 1 1 ⎞ C σ1
=∫ dr = ⎜ ⎟ = ⎜ − ⎟ [V ] D
a
ε 1 r 2
ε 1 ⎝ r ⎠ a
ε 1 ⎝a b⎠ D1 ( r )
ε1 A E12 ( r )
B
∞ ∞ ∞
ε2 a
VD = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dr = ∫ E3 ( r )dr cos 0 = D2 ( r )
D D D

a 2σ 1 ( ε1 + ε 2 ) ⎛ −1 ⎞ a 2σ 1 ( ε1 + ε 2 )
∞ ∞
a 2σ 1 ⎛ ε1 + ε 2 ⎞
=∫ 2 ⎜ ⎟ dr = ⎜ ⎟ = [V ]
c
2ε 0 r ⎝ ε 1 ⎠ 2 ε 0 ε 1 ⎝ r ⎠ c
2ε 0 c ε 1

35. Цилиндричен кондензатор со должина l е составен од внатрешна електрода со радиус а и

надворешната електрода со радиус b (l >>a,b). Просторот меѓу електродите е исполнет со два
диелектрици, така што едниот диелектрик со диелектрична константа ε1 исполнува дел од
должината l1, а другиот диелектрик со диелектрична константа ε2 исполнува дел од должината l2.
Раздвојната површина меѓу диелектриците е нормална на електродите. Кондензаторот е
наелектризиран со оптоварување ±Q. Да се определи
површинската густината на електрицитет со кој е
наелектризиран горниот дел од внатрешната електрода со
+Q -Q
должина l1 и да се определи капацитивноста на кондензаторот.
D2 Слично како во претходната задача векторите D , E се
ε1 l1
E12 тангенцијални со граничната површина меѓу делектриците
D = Dt и E = Et , не постојат нормални компоненти.
ε2 На граничната површина важи E1t=E2t , и според претходното
D2
слдеува дека за произволна точка на радиус r на граничната
dS l 2 површина важи:
E1t = E2 t ⇒ E1 ( r ) = E2 ( r ) = E12 ( r ) (иста функција во двата
диелектрика), додека т.е. D1(r) ≠ D2(r).
A B Се применува воопштениот Гаусов закон на замислена
r цилиндрична површина која комплетно ја опфаќа внатрешната
цилиндрична електрода. Флукс на векторот на електрична
a
индукција постои само низ делот од обвивката на Гаусовата
b површина која минува низ двата диелектрика со должини l1 и l2.

b≥r≥a r≤a и r≥b

∫ D ⋅ dS = 2 ∫
S Sbazis
D ⋅ dS + ∫
Sobv
D ⋅ dS = Q E =0

π
2 ∫
Sbazis
DdS cos
2
+ ∫
Sobv1
D1dS cos 0 + ∫
Sobv 2
D2 dS cos 0 = Q
0

D1 ∫
Sobv1
dS + D2 ∫
Sobv 2
dS = D1 2π rl1 + D2 2π rl2 = Q

Според релациите D1=ε1E12 и D2=ε2E12 следува

Q
ε1 E12 2π rl1 + ε 2 E12 2π rl2 = Q ⇒ E12 = = E12 (r ) [V/m]
2π r (ε1l1 + ε 2l2 )

29
 ε1Q ε1Q
D1 (r ) = [C/m2] ; σ 1 = D1 (a) = [C/m2]
2π r (ε1l1 + ε 2l2 ) 2π a(ε1l1 + ε 2l2 )

B b b
Q Q Q b
U = ∫ E ⋅ dl = ∫ E12 dr cos 0 = ∫
b
dr = ln r a = ln [V]
A a a
2π r (ε1l1 + ε 2 l2 ) 2π (ε1l1 + ε 2 l2 ) 2π (ε 1l1 + ε 2 l2 ) a
Q 2π (ε1l1 + ε 2l2 )
C= = = C1 + C2 F (=два паралелно врзани кондезатори).
U b
ln
a
36. Даден е долг цилиндричен кондензатор со радиуси a и b и должина l со хетерогена изолација
меѓу електродите составена од три диелектрици (како што е прикажано на сликата) со
диелектрични константи εr1=1, εr2=2 и εr3=3. Да се определи капацитивноста на кондензаторот.
Да се определи односот на количеството на електрицитет распореден на делот од внатрешната
електродата кој допира до диелектрикот εr1 во однос на вкупното количество електрицитет на
внатрешната електрода.
Слично како во претходната задача векторите D , E се l
тангенцијални со граничната површина меѓу делектриците
D = Dt и E = Et , не постојат нормални компоненти. D1 ( r ) D3 ( r )
На граничната површина важи E1t=E2t = E3t, εr1 b
и според претходното следува дека за произволна точка на E ( r )
радиус r долж граничната површина важи:
123 a A dl B
E1t = E2 t = E3t ⇒ E1 ( r ) = E2 ( r ) = E3 ( r ) = E123 ( r ) D2 ( r ) +Q εr3
(иста функција Е(r) во трите диелектрици) εr2
E123 ( r ) -Q
За интензитетот на векторите на електрично поместување
важи D1(r) ≠ D2(r) ≠ D3(r) според
Во диелектрикот со ε1: D1(r) =ε1E123(r) ε1=ε0εr1=ε0
Во диелектрикот со ε2: D2(r) =ε2E123(r) ε2=ε0εr2=2ε0
Во диелектрикот со ε3: D3(r) =ε3E123(r) ε3=ε0εr3=3ε0
Се применува воопштениот Гаусов закон на замислена цилиндрична површина која комплетно ја
опфаќа внатрешната електрода. Флукс на векторот на електрична индукција постои само низ
деловите од обвивката на цилиндричната површина која минува низ трите диелектрични средини
по должина на кондензаторот.
b≥r≥a r≤a и r≥b
∫ D ⋅ dS = 2 ∫
S Sbazis
D ⋅ dS + ∫
Sobv
D ⋅ dS = Q E =0

π
2 ∫
Sbazis
DdS cos
2
+ ∫
Sobv /4
D1dS cos 0 + ∫
Sobv /4
D2 dS cos 0 + ∫
Sobv /2
D3 dS cos 0 = Q
0
2π rl 2π rl 2π rl
D1 ∫
Sobv /4
dS + D2 ∫
Sobv /4
dS + D3 ∫
Sobv /2
dS = D1
4
+ D2
4
+ D3
2
=Q

π rl π rl 2π rl
ε1 E123 + ε 2 E123 + ε 3 E123 =Q
2 2 2
2Q
E123 ( r ) = [V/m]
π rl (ε1 + ε 2 + 2ε 3 )
ε 0 2Q 2Q
D1 (r ) = ε1 E123 (r ) = [C/m2] ; σ 1 = D1 (a ) = [C/m2]
π rlε 0 (1 + 2 + 2 ⋅ 3) π al 9

30
 B B b b
2Q 2Q
U = ∫ E ⋅ dl = ∫ E123 ⋅ dr = ∫ E123 dr cos 0 = ∫
b
dr = ln r a =
A A a a
π rl (ε1 + ε 2 + 2ε 3 ) π l (ε1 + ε 2 + 2ε 3 )
2Q b
= ln V
π l (ε1 + ε 2 + 2ε 3 ) a

Q π l (ε1 + ε 2 + 2ε 3 ) π lε 0 9
C= = = F
U b b
2 ln 2 ln
a a
2π la π la
D1 (a ) ε E123 (a)
Q1 σ 1S1 2 = π laε 0 2Q = 1
0
= = 4 =
Q Q Q Q 2Q π laε 0 9 9

37. Даден е долг цилиндричен кондензатор со радиуси a=1cm и b=10cm со воздушна изолација, чија
надворешна електрода има референтен потенцијал. Колкава е максималната вредност на
потенцијалот на внатрешната електрода при што јачината на електричното поле во воздушната
изолација не ја надминува максималната дозволена вредност E0max=5⋅102 V/m. Да се определи
подолжната густина на електрицитет со кој е оптоварена внатрешната електрода.
(V=11,5V и Q’=27⋅10-7 C/m)

38. Меѓу електродите на плочест кондензатор со диелектрик воздух и растојание на плочите d кој е
приклучен на напон U се вметнува диелектрична плоча со дебелина d/2. Ако јачината на
електричното поле во воздухот се зголемила за 50% од првобитната вредност, да се определи
релативната диелектрична константа на диелектричната плоча.
(εr=3)

31
 ЕНЕРГИЈА НА ЕЛЕКТРОСТАТСКО ПОЛЕ

39. Спроводна сфера со радиус a наелектризирана е со оптуварување со површинска густина σ.

Околниот простор е водух. Да се определи работата извршена за оптоварување на сферата.

Определувањето на електрично поле се изведува со користење на

Гаусов закон што е покажано во претходните примери, од каде +σ
следува. a
r≥a r<a О
σa 2
E = 0 E1=0 E2 (r )
E2 (r ) = [V/m] 1

ε 0r 2
Електростатска енергија постои во електричното поле во целиот простор и се пресметува како:
∞ ∞
1 1 σ 2a4 2πσ 2 a 4 ⎛ −1 ⎞ 2πσ 2 a 3
We = ε 0 ∫ E2 ( r )dV = ε 0 ∫ 2 4 4π r dr =
2 2
= J
2 V 2 a ε0 r ε 0 ⎜⎝ r ⎟⎠ a ε 0a

Работата вложена во процесот на оптоварување на сферата е еднаква на акумулираната

2πσ 2
енергија во електростатското поле кое го создава наелектриџирањето A = We = J.
ε 0a

40. Плочест кондензатор со површини на плочите S и растојание меѓу нив d со диелектрик воздух,
приклучен е на напон U. Да се определи електростатската енергија на кондензаторот. Од
добиениот резултат да се определи капацитивноста на кондензаторот. (слика од задача 27)

Се прептпоставува дека електростатското поле во кондензаторот изнесува Е. Потоа се

определува напонот U, енергијата We и капацитивноста C .
Elektroda − d d d
U
U = ∫ E ⋅ dl = ∫ E ⋅ dx = ∫ Edx cos 0 = E ∫ dx = E x 0 = Ed [V ] ⇒ E =
d
[V/m]
Elektroda + 0 0 0
d
1 1 1 1 1 U2 1 1 Q2 1
We = ε 0 ∫ E dV = ε 0 E ∫ dV = ε 0 E V = ε 0 E Sd = ε 0 2 Sd = QU =
2 2 2 2
= CU 2 [ J ]
2 V 2 V
2 2 2 d 2 2 C 2
2We S
C= 2
= ε0 [F]
U d

41. Спроводна сфера со радиус a и спроводна сферна лушпа со радиуси b и c поставени се

концентрично една во друга. Околниот простор е водух. Сферата е наелектризирана со
оптоварување +Q1 а лушпата со +Q2.
а) Да се определи енергијата на електростатското поле во системот.
б) Колку изнесува енергијата која ќе се претвори во топлина при затворање на прекинувачот.

а) Определувањето на електричното поле е според задача 17.

c
ε0
b +Q2 r≥c c≥r≥b b≥r≥a r≤a
ε0 П Q +Q Q1
+Q1a E4 (r ) = 1 2 2 [V/m] E3 = 0 E2 (r ) = [V/m] E1 = 0
Е1=0
dS 4π r ε 0 4π r 2ε 0
E2 ( r )
E4 ( r ) Електростатска енергија постои во електричното поле во
просторот меѓу сферата и лушпата и надвор од лушпата.

32
 1 1
We = We1 + We 2 = ε 0 ∫ E22 (r )dV + ε 0 ∫ E42 (r )dV =
2 V1 2 V2
b ∞ b ∞
1 Q12 1 (Q1 + Q2 ) 2 Q12 dr (Q1 + Q2 ) 2 dr
= ε0 ∫
2 ∫c (4π ) 2 ε 02 r 4 8πε 0 ∫a r 2 8πε 0 ∫c r 2
4π r 2
dr + ε 4π r 2
dr = + =
2 a (4π ) 2 ε 02 r 4
0

b ∞
Q12 ⎛ −1 ⎞ (Q1 + Q2 ) 2 ⎛ −1 ⎞ Q12 b − a (Q1 + Q2 ) 2
= ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ = + J
8πε 0 ⎝ r ⎠ a 8πε 0 ⎝ r ⎠ c 8πε 0 ab 8πε 0 c

б) Со затворање на прекинувачот се поврзуваат сферата и лушпата и формираат едно спроводно

тело со еднаква вредност на потенцијалот во сите точки на спроводното тело. Остварувањето
на овој услов се изведува со прераспределба на оптоварувањето меѓу сферата и лушпата. Со тоа
всушност се влијае на промената на електрочното поле во просторот меѓу сферата и лушпата
Q + ΔQ
E2′ (r ) = 1 2 за да го задоволи условот:
4π r ε 0
r =b
Va = Vb = Vc → U ab = 0 = ∫ E′ (r ) ⋅ dl = 0
r =a
2 ⇒ E2′ (r ) = 0 ⇒ ΔQ = −Q1

Ова значи дека доаѓа до промена на оптоварувањето на сферата. Практично доаѓа до

придвижување на оптоварувањето на сферата +Q1 кон лушпата. Со тоа во просторот меѓу
сферата и лушпата повеќе не постои електричното поле ниту енергија (W’e1=0).
Енергијата претходно складирана во електричното поле Е2 се трансформира во топлина
Q12 b − a
A = We1 = J.
8πε 0 ab
Електричното поле надвор од системот останува непроменето како и неговата енергија:
Q + Q2 (Q1 + Q2 ) 2
E4′ (r ) = E4 (r ) = 1 [V/m] и We′2 = We 2 = [J].
4πε 0 r 2 8πε 0 c

42. Наелектризирана сфера со радиус R1=4cm обвиткана е со диелектрик со пермитивност ε1=4ε0.

Граничната сферна површина помеѓу диелектрикот и околниот воздух има радиус R2 и избрана е
така што енергиите на електростатското поле во двата слоја се еднакви. Да се определи радиусот
R2.

ε0 Електростатското поле во просторот се определува со примена на

R2 Гуасов закон:
+Q
ε R2 ≥ r ≥ R1 и r ≥ R2 r ≤ R1
O Q Q
R1 E1 ( r ) = [V/m] E2 ( r ) = [V/m] E0=0
4π r 2ε 4π r 2ε 0 D0=0
Q
We1 D1 ( r ) = D2 ( r ) = D12 ( r ) = [C/m2]
We2 4π r 2

Енергиите на електростатското поле во двата диелектрика се

определуваат со постапка прикажана во пример 42.
R R2
1 1 2 Q2 Q 2 ⎛ −1 ⎞ Q 2 R2 − R1
We1 = ε ∫ E1 (r )dV = ε ∫
2
4π r dr =
2
⎜ ⎟ = [J]
2 V1 2 R1 (4π ) 2 ε 2 r 4 8πε 0 ⎝ r ⎠ R1 8πε 0 R1 R2
∞ ∞
1 1 Q2 Q2 ⎛ −1 ⎞ Q2
We 2 = ε 0 ∫ E22 ( r )dV = ε 0 ∫ 4π r 2
dr = ⎜ ⎟ = [J]
2 V1 2 R2 (4π ) 2 ε 02 r 4 8πε 0 ⎝ r ⎠ R2 8πε 0 R2

33
 Q 2 R2 − R1 Q2
Од условот We1 = = We 2 = ⇒ R2 − R1 = 4 R1 ⇒ R2 = 20cm
8πε 0 R1 R2 8πε 0 R2

43. Електродите на плочест воздушен кондензатор имаат квадратна форма со должина на страната
a=50cm. Растојанието помеѓу плочите е променливо и се движи во граници од d1=1cm до
d2=2cm. Да се определи електростатската енергија и векторот на електростатското поле за двете
гранични вредности на растојанието d ако кондензаторот се полни преку напонски извор со
напон U=20V за следните случаи:
a) пред да се промени растојанието помеѓу плочите напонскиот изворот се исклучува,
b) без да се исклучи напонскиот извор се менува растојанието меѓу плочите.

а) бидејќи изворот се исклучува значи дека во системот количеството електрицитет пред и после
промената на растојанието d останува исто, додека напонот на кондензаторот сe менува:
Q1= Q2=const. и U1≠U2
Пред промената После промената
S S S C
C1 = ε 0 = 221.25 pF C2 = ε 0 = ε0 = 1 = 110.63 pF
d1 d2 2 d1 2
Q1 C Q C
Q1 = C1U = 442.5nC ; σ 1 = = 1.77 μ Q2 = Q1 = 442.5nC ; σ 2 = σ 1 = 1 = 1.77 μ
S m S m
Q
U1 = U = 2kV U2 = 2 = 2U1 = 4kV
C2
σ1 Q U σ Q U
E1 = = 1 = 1 = 200kV / m E2 = 1 = 1 = E1 = 2 = 200kV / m
S ε 0 S ε 0 d1 Sε 0 Sε 0 d2
1 Q1 1 1 1
W1 = = Q1U1 = 442.5μ J W2 = Q2U 2 = Q1 2U1 = 2W1 = 885μ J
2 Sε 0 2 2 2
Енергијата на електричното поле е зголемена за
вредноста на вложената работа од страна на
надворешни сили за зголемување на растојанието меѓу
електродите.
а) бидејќи изворот е постојано вклучен во системот напонот останува ист пред и после
промената на растојанието d, додека количеството електрицитет на кондензаторот сe менува:
U1= U2= U =const. и Q1≠Q2
Пред промената После промената
S S S C
C1 = ε 0 = 221.25 pF C2 = ε 0 = ε0 = 1 = 110.63 pF
d1 d2 2 d1 2
U1 = U = 2kV U 2 = U1 = U = 2kV
Q1 C C Q C
Q1 = C1U = 442.5nC ; σ 1 = = 1.77 μ Q2 = C2U 2 = 1 U1 = 221.25nC ; σ 2 = 2 = 0.885μ
S m 2 S m

σ1 Q U σ2 Q U U E
E1 = = 1 = 1 = 200kV / m E2 = = 2 = 2 = = 1 = 100kV / m
S ε 0 S ε 0 d1 S ε 0 S ε 0 d 2 2 d1 2
1 Q1 1 1 1 Q1 W
W1 = = Q1U1 = 442.5μ J W2 = Q2U 2 = U = 1 = 221.25μ J
2 Sε 0 2 2 2 2 2
Енергијата на електричното поле е намалена за
вредноста на извршената работа на силите на
електричното поле за зголемување на растојанието меѓу
електродите.
34
44. Коаксијален кабел со должина l и радиуси на електродите a и b прво целиот е исполнет со течен
диелектрик со релативна пермитивност εr и приклучен на напонски извор U1. По извесно време
изворот се исклучува, а потоа се одстранува диелектрикот. Да се определи:
a) напонот меѓу електродите на коаксијалниот кабел по одстранување на диелектрикот,
b) електростатските енергии во електричното поле на коаксијалниот кабел пред и после
одстранување на диелектрикот.
l
Бидејќи изворот се исклучува значи дека во системот
количеството електрицитет пред и после промената
на диелектрикот останува исто, додека напонот на
коаксијалниот кабел сe менува:

a Q1= Q2=Q=const. и U1≠U2

b ε=ε0εr Електростатското поле во просторт меѓу
(ε0) електродите се определува со воопштен Гаусов закон
со постапка слична како во задача 31. (Цилиндрична
Гаусова површина со произволен радиус r и произволна
висина h)

Пред промената После промената

b≥ r ≥ a r<aиr>b b≥ r ≥ a r<a и r>b
Q D=0 Q D=0
D( r ) = [C/m2] D( r ) = [C/m2]
2π rl 2π rl
Q E =0 Q E =0
E1 ( r ) = [V/m] E2 ( r ) = = ε r E1 ( r ) [V/m]
2π rlε rε 0 2π rlε 0
Q1 b Q1 b
U1 = ln[V] U2 = ln = ε rU1 [V]
2πε rε 0 a 2πε 0 a
Q 2πε l 2πε rε 0l Q 2πε 0l C1
C1 = 1 = = C2 = 1 = =
U1 ln b b [F] U2 b εr
[F]
ln ln
a a a
b
1 1 Q12 Q12 Q12 b 1
W1 = ε r ε 0 ∫ E1 ( r )dV = ε r ε 0 ∫
b
2
2π rldr = ln r a = ln = Q1U1
2 V
2 a
(2πε r ε 0 rl ) 2
4πε r ε 0 l 4πε r ε 0 l a 2
ε r ε 0π lU12
= [J ]
b
ln
a
1 1
b
Q12 Q12 Q12 b 1 ε 0π lU 22
W2 = ε 0 ∫ E0 ( r )dV = ε 0 ∫
b
2
2π rldr = ln r a = ln = Q1U 2 = =
2 V 2 a (2πε 0 rl ) 2 4πε l 4πε 0 l a 2 ln
b
a
ε π lε U
2 2
= 0 r 1 [ J ] = ε rW1
b
ln
a

35
 ИСПИТНИ ЗАДАЧИ

1. Метална топка со радиус a=1cm e наелектризирана со количество електрицитет Q1. Метална

сферна лушпа со радиуси b=3cm и c=3.5cm која e наелектризирана со количество електрицитет
Q2=1.2pC поставена е концентрично во однос на топката. Просторот надвор од сферната лушпа е
воздух. Околу топката има диелектричен слој со пермитивност
εr=5 и дебелина d=1cm. Во точката А која се наоѓа на +Q2
c
граничната површина од страна на диелектрикот јачината на b
електричното поле изнесува 10V/m. RM
а) Да се определи количеството електрицитет Q1 со која е +Q1
d O
наелектризирана сферата. A
б) Да се определи електростатската енергија на електричното a M
поле во диелектричниот слој. ε
ε0 ε0
в) Да се определи густината на електростатската енергија во
точката М на радиус RM=5cm.

Определување на електричното поле во просторот се изведува со примена на воопштен Гаусов

закон(постапка од задача 30).
Векторите D , E се радијални и нормални на граничната површина меѓу делектриците. На
граничната површина меѓу диелектриците важи:
D1n(a+d) = D1(a+d) = D2n(a+d) = D2(a+d) = D12(a+d)
Со примена на воопштениот Гаусов закон се определува општиот израз за векторот на
електрична индукција и електричното пoле:
b ≥ r ≥ a+d и a+d ≥ r ≥ а r ≤ a u b ≤r ≤ c r ≥c
∫ D ⋅ dS = D ∫ dS cos 0 = D
12 12 4π r 2 = Q1 E0=0 ∫ D ⋅ dS = D ∫ dS cos 0 =
3
S S D0=0 S S

= D3 4π r = Q1 + Q2
2

Q1 Q +Q
D12 ( r ) = [C/m2] D3 ( r ) = 1 2 2 [C/m2]
4π r 2 4π r
D12 ( r ) Q1 D12 ( r ) Q1 D ( r ) Q1 + Q2
E2 ( r ) = = E1 ( r ) = = E3 ( r ) = 3 =
ε0 4π r 2ε 0 ε 4π r 2ε ε0 4π r 2ε 0
[V/m] [V/m] [V/m]

а) Од условот за јачината на електричнот поле во точката А се добива:

Q1 V
E A = E1( a + d ) = = 10 ⇒ Q1 = E A 4π (d + a ) 2 ε C
4π (d + a ) ε
2
m
б) Енергија на електричното поле во диелектрикот е:
a+d a+d
1 1 Q12 Q12 ⎛ −1 ⎞ Q12 ⎛ 1 1⎞
Wε = ε ∫ E12 (r )dV = ε ∫a (4πε r 2 )2 4π r dr = 8πε ⎜⎝ r ⎟⎠ a = 8πε ⎜⎝ a + d − a ⎟⎠ J
2

2 Vε 2
в) Густина на енергијата на електричното поле во точката М
2
1 1 1 ⎛ Q + Q2 ⎞ J
ωeM = ε 0 EM2 = ε 0 E32 ( RM ) = ε 0 ⎜ 1 ⎟
2 2 2 ⎝ 4πε 0 RM2 ⎠ m3

36
2. Радиусите на електродите на цилиндричен кондензатор со должина l изнесуваат a и b. Просторот
меѓу електродите по половина е исполнет со два диелектрика со диелектрични константи ε1 и ε2.
Позната е волуменската густина на електростатската
енергија ωА во точката А која се наоѓа во првиот
диелектрик на растојание R од оската на системот. Да
се определи електростатската енергија во
диелектрикот ε2. A
ε1 R
a
ω A=8.85⋅10 J/m
8 3

a=1 cm; b=2 cm; l=20 cm; R=1.5 cm ε2 l

εr1=2 ; εr2=4 b
Определувањето на електричното поле се
изведува со примена на воопштен Гаусов закон
по приемрот од задача 37.
Се претпоставува оптоварување на кондензаторот ±Q.
Електричното поле е радијално по однос на напречиот пресек и векторите D , E се тангенцијални
со граничната површина меѓу делектриците.
За произволен радиус r на граничната површина меѓу диелектриците електричното поле има иста
јачина.
E1 ( r ) = E1t ( r ) = E2 t ( r ) = E2 ( r ) = E12 ( r )
Се применува воопштениот Гаусов закон со избор на замислена цилиндрична површина која
комплетно ја опфаќа внатрешната електрода. Флуксот на векторот на електрична индукција
постои само низ делот од обвивката која минува низ двете диелектрични средини по должина на
кондензаторот.
b≥r≥a r<aиr>b
E =0
∫
D ⋅ dS = 2 D ⋅ dS + D ⋅ dS = Q
S
∫
Sbazis
∫
Sobv

π
2 ∫
Sbazis
DdS cos
2
+ ∫
Sobv /2
D1dS cos 0 + ∫
Sobv /2
D2dS cos 0 = Q
0

2π rl 2π rl
D1 ∫
Sobv /2
dS + D2 ∫
Sobv /2
dS = D1
2
+ D2
2
=Q

Q Q
ε1E12π rl + ε 2 E12π rl = Q ⇒ E12 ( r ) = [V/m] =
π rl (ε1 + ε 2 ) π rlε 0 6
2ε 0Q Q
D1 ( r ) = ε1E12 ( r ) = [C/m2] ; σ 1 = D1 ( a ) = [C/m2]
π rlε 0 6 π al 3
4ε 0Q 2Q
D2 ( r ) = ε 2 E12 ( r ) = [C/m2] ; σ 2 = D2 ( a ) = [C/m2]
π rlε 0 6 π al 3

Густината на енергија во точката А е определена со изразот:

1 1 1 Q2
ωeA = ε1 E A = ε1 E12 ( R ) =
2 2
[J/m3] ⇒ Q = 6πε 0 Rl 2ωeA [C]
2 2 2 π R l ε 0 36
2 2 2 2

Енергијата на електричното поле во диелектрикот ε2 е:

2π rl
b
1 1 Q2 1 Q2 Q2 b
W2 = ε 2 ∫ E12 ( r )dV2 = 4ε 0 ∫
b
2
dr = ln r a = ln [J]
2 V2 2 a
(πε 0 rl 6) 2
2
18 πε 0 l 18ε 0π l a

37