ASYA’DAN AVRUPA SINIRLARINA

TÜRKLERİN İLERLEYİŞİ
 Göç Yolu
• Bozkır halklarının Asya'dan Avrupa'ya yönelen
göçlerinin izlenmesi, çoğu durumda,
güçlüklerle karşılaşır; çünkü bu göçler,
Güneybatı Sibirya ve Kazak bozkırları
üzerinden gerçekleştirilmiştir;
• Bozkırın bu orta kısmı büyük kültürlere sahip
olan halkların coğrafi görüş alanının dışında
bilinmezliğin sınırındaydı.
 BU BÖLGE HAKKINDA BİLGİ VEREN
ANA KAYNAKLAR
• Greklerin, Aral gölü ve Hazar denizi çevresi üstüne olan
bilgileri, ancak Herodotos (M. Ö. V. yy. ) ve nihayet çok
daha sonra Ptolemaios (M. S. II. yy.) dönemlerinde daha
bir açıklık kazandı.
• Çinliler M. Ö.III. yüzyıldan başlayarak, Güneybatı
Sibirya'da yaşayan bozkır halklarıyla ilgili kayıtlar ortaya
koyarlar.
• Hint kaynaklarının coğrafi görüş açısı da, bozkıra ve
bozkırda yaşayan halklara kadar yayılmamış olup ancak
Kuzeybatı Hindistan' a giren bozkır halklarının, bilhassa
Saka ve Ak Hunların (Heftalit) adları, Hint yazıtlarında,
tarih eserlerinde ve Hint astrolojisinin coğrafya
literatürüne ait çalışmalarında sık sık geçmektedir.
 BU BÖLGE HAKKINDA BİLGİ VEREN
ANA KAYNAKLAR
• Güneybatı Sibirya bölgesine komşu durumunda olan
Farslar, tarihlerinin başlangıç döneminden itibaren sık
sık ilişkide bulundukları bozkırlar hakkında, daha açık
bilgiler verdiler. Sir Derya ötesinde yaşayan Sakalardan,
eski Fars yazıtlarında (M. Ö. VI. -V. yy.) söz edilmektedir.
Avesta'nın bozkırlarla ilgili birkaç metni de, bu bilgileri
güvenilir ölçüde tamamlamaktadır. Orta İran, Soğd ve
Saka dilli yazıtlar, bozkırların daha sonraki tarihi
hakkında değerli verilerle doludur. Bozkırları konu
edinen en önemli Orta İran kaynağı, bize, ancak
Müslüman yazıcıların IX. -X. Asırlardaki ve daha sonraki
özet manzum çevirileri vasıtasıyla günümüze ulaşan
Firdevsi’nin Şehnamesi’dir. (Kralların Tarihi)
 Hun İmparatorluğu Sonrasında Türk
Toplulukları
• Asyalı Hun kavimleri, Hiung-nu
imparatorluğunun yıkılışından sonra hiçbir iz
bırakmaksızın yok olmadılar. Bazı kavim
grupları, Kazak bozkırlarında M. 350'ye kadar
yaşadılar, ardından batıya yöneldiler; geriye
kalan diğer kavimler ise, Moğolistan'ın yeni
ve büyük kavimler birliği olan Juan-Juanların
birliğinde eridiler veya Avar kavimleri yanında
ikinci ve önemli bir kavim grubunu
oluşturdular.
 Hun Akınları
• M. 350'lerde, bozkırların batı ve orta kısmında
İrani dilli göçer halkların yani Alanların ve
Sarmatların bölgedeki hakimiyetine kesin
olarak son veren, Avrupa'daki kavimler
göçünü başlatan ve dünya tarihi açısından
büyük önem taşıyan Hun akınları, doğudan
batıya ilerledi.
 Göçteki Etkin Topluluklar
• Hunların dramatik hareketlerinin Avrupa'daki
geniş etkisi bir yüzyıl (M.370-470) sürdü.
• Başlıca göç eden topluluklar Hun, On-Ogur,
Sabir ve Avarlar idi.
• M.350'den sonra, Hunlar Kazak bozkırlarının
güney kısmından Avrupa'ya, Uar-Hunları ise,
Kuzeydoğu Afganistan'a ilerlemişlerdir.
 Ogur Göçü
• M.350'Ierde Kazak
bozkırlarının güney kısmına
yerleşenler, Tingling
kavimlerinden Ogurlar idi.
 Hun Göçü
• 355-365 yıllarında Alan ülkesi (Hazar-
Aral arası) istila edildi. Çin kaynakları
(Wei-shu) bu memleketin Hiung-
nular tarafından zapt olunduğunu
ifade etmektedirler.
 Hun Göçü
• Hunlar 4. asrın ortalarında Alan ülkesini ele
geçirdikten sonra, 374'de İdil (Volga) kıyılarında
göründüler. O tarihlerde Karadeniz kuzeyindeki
düzlükler bir Germen kavmi olan Got'ların hakimiyeti
altında idi.
• Don-Dinyeper nehirleri arasında Doğu Got'ları
(Ostrogot), onun batısında Batı Got'ları (Vizigot)
bulunuyordu.
• Daha batıda Transilvanya ve Gaüçya'da Gepid'ler,
bugünkü Macaristan'da Tisza nehri havalisinde
Vandal'lar vardı.
 Hun Göçü
• Bu dört Germen kavmin dışında aynı bölgede
İranlı ve Slâv kütleler de yaşıyordu.
• Hun başbuğu Balamır’in idaresindeki büyük
taarruz önce Doğu Got'larına çarptı ve bu
devleti yıktı (374). "Hayret edilecek bir
hareket kabiliyeti ve gelişmiş bir süvari
taktiği ile" devam eden Hun taarruzu
Dinyeper kenarında yaşayan Batı Got'larını da
çökertti.
 M. V. Yüzyıl
• Bu yüzyılda Roma üzerine gerçekleştirilen
istila hareketi daha da şiddetlendi.
• Bu istila hareketi sürekli ve yıkıcı bir saldırı
değildi. Düzenli fetih seferleri olarak da
ifade edilemezdi.
 Roma İmp.nun Durumu
• Doğu Roma ve Batı Roma İmparatorluğu
kuzey kavimlerinin yer değiştirmesinin
yarattığı baskı sonucu sarsılmış, hatta Batı
Roma İmparatorluğu dağılmıştı.
• Doğu Roma ise hem Hristiyanlığın kabulü
dolayısıyla iç isyanlarla hem de kuzeyden
saldıran barbar kavimlere karşı koymaya
çalışıyordu.
 Roma İmp.nun Durumu
• Üstelik bu dönemde Doğu Roma ne kuzey
kavimlerinin baskılarına son verecek kadar
güçlü, ne de onları içine alabilecek kadar
esnekti.
• Kavimler Göçü başlangıcında Roma önce
kuzey kavimlerinin istilalarına maruz
kalmışlar ardından bu hareketi başlatan
Hunların istilalarına uğramışlardır.
 Hunların Yarattığı Algı
• Hunlar tarih sahnesine ilk çıktıkları andan
itibaren Romalılar nezdinde dehşet verici bir
üne sahiptiler.
• Azametli atlı kitlelerin görünüşü Deccalin
zuhuru olarak kabul edilmekte ve kıyamet
alameti sayılmaktadır.
 İkinci Halk Göçü
• M. S. 460 civarında, Gobi çölünün çevresinde
oturan Juan Juanların saldırıları, Tiyanşan
(Tanrı Dağları) çevresinden batıya yönelen
ikinci bir halk göçünü başlattı.
• Gobi çölü çevresinde başlayan Juan-Juan
saldırısı, önce, yerleşim bölgeleri Tanrı
dağlarının batısı ve İli ırmağı çevresinde olan
Sabirlere ulaşmıştır.
 SABİRLER
• Sabirler, batıya yani Kazak bozkırlarına
yönelmek zorunda kaldılar. Burada
bulunan Ogur kavimleri ise daha batıya
ilerlediler ve Volga'yı geçerek Karadeniz
çevresindeki bozkırlara, Avrupa Hun
imparatorluğunun daha önceki merkez
bölgesine indiler.
 OGURLAR
• Ogur’ların Avrupa'ya ulaşmaları,
Attila'nın ölümünden (453) sonra ve
Avrupa Hun imparatorluğunun yıkılış
devrinde yani 463'lerde gerçekleşti.
Macarlara kendi adlarını veren On-
ogurlar da, Ogur kavimleri arasında
Avrupa 'ya geldiler.
 KAFKASYA’DA SABİRLER
• Sabirler ise, Ogurların ardından, ancak 506'da,
daha batıya, Kafkasya'nın kuzeyindeki
bozkırlara doğru ilerlediler. Bu tarihten
başlayarak, 558'e kadar Sabirler, Kafkasya
çevresinin hakimiyetini ellerinde tuttular.
 AVARLAR
• Avarlar, Volga'nın ötesindeki bozkırlardan, Ogurların
ve Sabirlerin ardından, 557' de Avrupa 'ya ulaştılar.
Onların üçüncü kez batıya göçlerinin arkasında, M.550
civarında Orta-Asya'da ortaya çıkan büyük
değişiklikler yatar.
• O zamana kadar, Gobi çölünün kuzeyinde, Altay
dağları çevresinde Avarların tebaası olarak yaşayan
Türkler, 546'da Tingling kavimlerini yendiler; 550'yi
izleyen yıllar içinde, eski beyleri olan Juan-Juanların
hakimiyetine kesin olarak son verdiler. Böylece, İç
Asya'nın hakimiyeti Göktürklerin eline geçti.
 UAR-HUNLAR
• Juan Juanlara karşı elde edilen zaferden hemen
sonra Türkler, Sasanilerle bir ittifak kurarak
557'de Akhun imparatorluğuna saldırdılar.
Akhunlar iki yönden gelen bu saldırıya karşı
koyamadılar ve böylece Uar-Hun hakimiyeti, kısa
zamanda, Afganistan'da sona ermiş oldu.
• Bazı Uar-Hun kavimleri, Türklerin önünden batıya
kaçtılar ve tam 557 kışında Volga'yı geçtiler.
Elçileri, Kafkasya'yı geçerek 558 başında Bizans'a
ulaştı.
Bizans Desteğiyle Güçlenen Avarlar
• Bu olayları izleyen birkaç yıl boyunca,
Avar hakimiyeti daha da güçlendi. Bizans
ile gerçekleştirdikleri ittifak sonucu,
aralarında On-ogur ve Sabirlerin de
bulunduğu Volga ve Kafkasya arasındaki
göçer halkları boyunduruk altına almayı
başardılar.
 567 Türk Fetihleri
• Bu gelişmelerden on yıl sonra, 567'de,
Avarların düşmanları olan Göktürkler de
yönlerini Avrupa' ya doğru çevirdiler. Bu
durum karşısında, Avarlar Don (Ten)
Nehri‘ni geçerek, Türk tehditleri
karşısında daha güvenli buldukları batıya
doğru hareket ettiler.
 Karadeniz’in Kuzeyinde Türk
Hakimiyeti
• 567 yılında başlayan Türklerin batı seferleri
sonucunda Volga, Don ve Kafkasya arasındaki
bölgede yaşayan bozkır halkları, Türk
hakimiyeti altına girdiler.
• Ogurlar gibi aralarından bazıları, gönüllü
olarak Göktürklere bağlandılar.
• On-ogurlar ve Alanlar ise ancak Göktürkler’in
silahlarına boyun eğdiler.
 HAZARLAR
• Nitekim ilerleyen yıllarda Türk
boyunduruğu altında yaşamayı
kabullenen Sabir, Ogur ve Onogur
kavimleri Hazar adını kullanan Batı
Türklerine bağlandılar.
 HAZARLAR
• İç-Asya ve Hazar ülkesi üzerindeki
Batı Türk hakimiyeti, M.603'te,
Tingling kavimleri çevresinde patlak
veren büyük bir ayaklanma
nedeniyle, bir süre için sona erdi.
Yeniden bağımsızlıklarına kavuşan
Tingling kavimleri bu devirde çok
büyük topluluklar oluşturuyorlardı.
 HAZARLAR
• Hazarlar, M. S. 650'lerde yeniden ve bu
defa artık kesin biçimde Kuban- Onogur-
Bulgar bağımsızlığını sona erdirdiler. M.
650'den sonraki bir buçuk asır boyunca da,
Kafkasları geçerek güneyden saldıran
Araplarla başarıyla savaştılar ve Kazak
bozkırlarında yaşayan Oğuzlara, aynı
şekilde Ural ırmağı çevresindeki göçer
hayata adapte olan Peçeneklere de başarılı
bir şekilde karşı koydular.
Hunlar Zamanında Avrasya
Göktürk Devleti Öncesi Avrasya
KAVİMLER KAPISI
Kavimlerin Göçü Sonrası Avrupa’daki
Hareketlilik