၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ ေဘာင္အတြင္းမွ တပ္မေတာ္၏ ဖက္ဒရယ္အျမင္

ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး အသိပညာနယ္ပယ္အတြင္းမွ ဖက္ဒရယ္ေ၀ါဟာရ

၁၉၄၉ ခုႏွစ္ ဇြန္လတြင္ က်င္းပခဲ့တ့ဲတုိင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္မွာ ဖာပြန္မဲဆႏၵနယ္အမတ္ ေစာ၀ီရီေက်ာ္က ဗမာ
ျပည္ေထာင္စု ႏိုင္ငံေတာ္ကို အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ Union of Burma လို႔ ဆုိရာမွာ ဇေ၀ဇ၀ါျဖစ္ေစတဲ့အတြက္
ျပည္ေထာင္စုဆုိတာကို Federal Union of Burma လုိ႔ေခၚရင္ အဓိပၸာယ္ ပိုရွင္းမယ္ဆုိတဲ့အေၾကာင္း ေဆြးေႏြး တင္ျပ
ခဲသ
့ ည္။ [တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္ စာတြဲ-၁၊ အစည္းအေ၀းအမွတ္ ၅၊ ၁၉၄၇၊ စာ-၁၂၆]။ အဲဒီေဆြးေႏြးခ်က္နဲ႔ပတ္
သက္ၿပီး ဦးေအာင္ဆန္းက “အေျခခံဥပေဒကို ျပဌာန္းရာမွာ ဗမာစာမူကိုပဲ အရင္းခံထားမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဗမာစကား
လံုးျဖစ္တဲ့ “ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံေတာ္” ဆုိတာက အတည္ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္စကားလံုး နာမည္ေခၚလို႔ ေကာင္းေအာင္
နာမည္ေရြးထားတာျဖစ္တဲ့အတြက္ “ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံေတာ္” ဆိုတဲစ
့ ကားလံုးက ျပည့္စံုတဲ့အဓိပၸာယ္ေဆာင္ေၾကာင္း
ဆိုၿပီး ျပန္လည္ေျဖရွင္းခဲ့သည္။ [တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္ စာတြ-ဲ ၁၊ အစည္းအေ၀းအမွတ္ ၅”၊ ၁၉၄၇၊ စာ-၁၄၂]။
၁၉၄၇ အေျခခံဥပေဒမွာ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္၊ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ဆိုရင္ Union of Burma ဆိုတာ အတည္
ျဖစ္သြားခဲ့ပါသည္။ ဒါေပမဲ့ ဦးေအာင္ဆန္းရဲ႕ေျဖရွင္းခ်က္ကို ျပန္ၿပီး စဥ္းစားၾကည့္ရင္ “ျပည္ေထာင္စု” ဆိုတဲ့ ဗမာစကား
လံုး သံုးရာမွာ “ဖက္ဒရယ္” ဆိုတဲ့သေဘာ ပါ၀င္ၿပီးသားဆိုတဲ့အဓိပၸာယ္မ်ိဳး ေကာက္ႏိုင္ပါသည္။ အဲဒီလိုပဲ ဖက္ဒရယ္
ဆုိတာကို ျမန္မာဘာသာျပန္ရာမွာ “ပေဒသရာဇ္” ဆိုၿပီး ေ၀ါဟာရ ဖလွယ္ခဲတ
့ ာ ရွိသည္။ ဒါကေတာ့ အဓိပၸာယ္ ပို႐ႈပ္
ေထြးၿပီး နားလည္မႈလြဲမွားတာေတြ ျဖစ္ေစပါသည္။ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဦးအုန္းေဖက သူ႔ရဲ႕ပင္လံုစစ္တမ္းစာအုပ္မွာ
“အဂၤလိပ္လို Federated Malay States ကို “မေလးျပည္ေထာင္စု” ဟု ျပန္ဆုိခဲ့ေသာ္လည္း Federated Shan
States ကိုမူ “ပေဒသရာဇ္ရွမ္းျပည္” လို႔ ျမန္မာလုိ ျပန္ဆုိခဲပ
့ ါ လံုးဝလြမ
ဲ ွားခဲသ
့ ည္။ ယင္းအမွားကို အစဥ္အဆက္ သံုးခဲ့
ၾကသည္။ တဆက္တည္း Federal Council of Shan Chiefs ကိုလည္း “ရွမ္းျပည္ ပေဒသရာဇ္ေကာင္စီ” ဟု အလြယ္
တကူ ဘာသာျပန္လိုက္တဲအ
့ ခါ အဓိပၸာယ္ေတြ ရႈပ္ေထြးမႈ ျဖစ္ကုန္သည္” ဟု ေရးသားခ့ဲပါသည္။ [ဦးအုန္းေဖ၊ ၁၉၈၄၊
စာ – ၁၆၉]။ ဒါေၾကာင့္လည္း ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ စစ္အာဏာသိမ္း ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ ေအာင္ႀကီးက
စစ္အာဏာသိမ္းရတဲ့အေၾကာင္းကို ရွင္းလင္းေျပာၾကားရာမွာ “ဖက္ဒရယ္” ဆိုတာကို “ပေဒသရာဇ္ေတြနဲ႔တြဆ
ဲ က္ၿပီး
ဖက္ဒရယ္ဆုိတာ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒ၊ ျပည္နယ္စိတ္၀ါဒကို အေရၿခံဳထားခဲ့ေၾကာင္း၊ အတြင္းသေဘာက ပေဒသရာဇ္ရ႕ဲ
ေနာက္ဆံုး ေဖာက္ျပန္မႈလို႔ ယူဆခဲ့ေၾကာင္း၊ ေစာ္ဘြားေတြက ျပည္မကေန ခြထ
ဲ ြက္ၿပီး သူတုိ႔နယ္မွာ ပေဒသရာဇ္
လႊမ္းမိုးဖို႔ လုပ္ေနတာျဖစ္ေၾကာင္း” ဟု ေ၀ဖန္ခဲ့ပါသည္။ [ဟံသာ၀တီသတင္းစာ၊ ၁၀ မတ္၊ ၁၉၆၂]။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊
ေဖေဖာ္၀ါရီလ ႏွင့္ မတ္လေတြမွာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ ျပည္လမ္းမွာ ရွိတဲအ
့ သံလႊင့္႐ံုသစ္ႀကီးမွာ “ဖက္ဒရယ္ေဆြးေႏြးပြဲ” ကို
က်င္းပခဲ့ပါသည္။ [၁၉၅၈-၁၉၆၂ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး (စတုတၳတ)ြဲ ၊ ၁၉၉၁၊ စာ – ၁၃၄]။ အဲ့ဒီေဆြးေႏြးပြမ
ဲ ွာ ျပည္နယ္မ်ား
ညီၫြတ္ေရးအဖြဲ႕ဥကၠ႒ စ၀္ခြန္ခ်ိဳက “ျပည္ေထာင္စုစစ္စစ္မူ (ဖက္ဒရယ္မူ)” ကို တင္သြင္းခဲ့ၿပီး ျပည္ေထာင္စုႀကီးကို
ဖက္ဒရယ္မူအတုိင္း ျပန္လည္ျပင္ဆင္ဖြဲ႕စည္းဖို႔ အဆုိျပဳခဲ့ပါသည္။ အဲဒီအဆိုကို တုိင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြကလဲ
ေထာက္ခံေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ ဒါေပမဲ့ တုိင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြ တင္သြင္းခဲ့တဲ့ ဖက္ဒရယ္မူဟာ ျပည္ေထာင္စုႀကီး
ကို အစိတ္စိတ္အျမႊာျမႊာ ၿဖိဳခြလ
ဲ ုိက္ႏိုင္တဲ့အၲရာယ္ရွိေနေၾကာင္းဆုိတဲအ
့ ေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႔ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ မတ္ ၂ ရက္မွာ
တပ္မေတာ္က ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို သိမ္းယူခဲ့သည္။ အဲဒီအခ်ိန္ကစလို႔ တပ္မေတာ္ရဲ႕အျမင္မွာ “ဖက္ဒရယ္” ဆုိတာ
“ျပည္ေထာင္စုႀကီးကို အစိတ္စိတ္အျမႊာျမႊာျဖစ္ေအာင္ ႀကံစည္မႈ” ဆုိတဲ့အဓိပၸာယ္မ်ိဳး ျဖစ္သြားခဲ့ပါသည္။ ဒီအျမင္ဟာ
အခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႔အမွ် တပ္မေတာ္ထဲမွာ ခုိင္ခုိင္မာမာကို အျမစ္တြယ္လာခဲ့ပါသည္။ “ဖက္ဒရယ္” လို႔ဆိုလိုက္တာနဲ႔
“ခြထ
ဲ ြက္ေရး” ကို ေျပာဆိုတဲအ
့ ဆင့္အထိကို က်ဥ္းေျမာင္းစြာ ဖြင့္ဆုိလာခဲၾ့ ကသည္။ ဖက္ဒရယ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ၁၉၆၂
အာဏာသိမ္း တပ္မေတာ္အစိုးရရဲ႕သေဘာထားပံု အျဖစ္အပ်က္တစ္ခုကို ဥပမာအေနနဲ႔ ေရးျပခ်င္ပါတယ္။ အရင္က
ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕ရဲ႕ အထင္ကရ လမ္းမေတာ္ လူစည္ကားလွတဲ့ ရပ္ကြက္မွာ စတုိးဆုိင္ႀကီး တစ္ဆုိင္ ရွိပါတယ္။ စတုိးဆုိင္
ရဲ႕နာမည္ကေတာ့ “ဖက္ဒရယ္စတိုး” ပါ။ ၁၉၆၂ တပ္မေတာ္က အာဏာသိမ္းၿပီးေတာ့ အဲဒီစတိုးဆုိင္ပိုင္ရွင္ကို ဖက္
ဒရယ္ဆုိတဲ့အမည္ေၾကာင့္ ရဲဌာနမွာ စစ္ေဆးေမးျမန္းခဲ့ေ ၾကာင္း [ဦးအုန္းေဖ၊ ၁၉၈၄၊ စာ-၁၆၉]။ ေနာက္ပိုင္း
“ဖက္ဒရယ္” ဆုိတဲ့အမည္ဟာ အဲဒီစတုိးဆုိင္ရဲ႕ဆုိင္းဘုတ္ေပၚက ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့သလို ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ေလာက
ထဲကလည္း ဆိတ္သုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့ရပါသည္။ တုိင္းရင္းသား ေခါင္းေဆာင္ေတြဘက္ကေတာ့ အတူထူေထာင္
ခဲ့ၾကတဲ့ ျပည္ေထာင္စုရဲ႕သေဘာသဘာ၀မွာ ဦးေအာင္ဆန္း မိန္႔ၾကားခဲ့သလို “ဖက္ဒရယ္သေဘာ မပါ၀င္တာ” ကို
သိလာတဲ့အတြက္ “ဖက္ဒရယ္အႏွစ္သာရ” နဲ႔ျပည့္၀တဲ့ျပည္ေထာင္စုစစ္စစ္ ေဖာ္ေဆာင္ဖုိ႔ ရည္မွန္းၿပီး “ဖက္ဒရယ္မူ”
ကို “ျပည္ေထာင္စုစစ္စစ္မူ” လုိ႔ ၀ိေသသျပဳၿပီး တင္သြင္းခဲ့တာျဖစ္သည္။ [ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္၏ ဖြဲ႕စည္း
အုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒကို ျပည္ေထာင္စုစစ္စစ္ (Federal)မူအရျဖင့္ ျပင္ဆင္ဆေ
ြဲ ရးအတြက္ ေရးဆြတ
ဲ င္ျပခဲ့ေသာ
ျပည္နယ္မ်ား ညီၫြတ္ေရးအဖြဲ႕ခ်ဳပ္မွ စာတမ္း]။ “ဖက္ဒရယ္” ဆုိတာက သူတုိ႔အတြက္က်ေတာ့ ျပည္ေထာင္စုစစ္စစ္
ဆုိတဲ့အဓိပၸာယ္ ေဆာင္သည္ဟု ျမင္ေနေသာ္လည္း အဲဒီ “ျပည္ေထာင္စုစစ္စစ္” ဆိုတာကို ေဆြးေႏြးေနၾကတုန္းမွာပဲ
တပ္မေတာ္က ႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို သိမ္းယူၿပီး ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးကို အုပ္ ခ်ဳပ္စုိးမုိးလိုက္ခ်ိန္မွာေတာ့ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး
ေလာကမွာ “ဖက္ဒရယ္” ဆိုတဲ့အသံဟာ ဆိတ္သုဥ္းခဲ့ရသည္။ သုိ႔ေသာ္ နယ္စပ္ေဒသ အတုိက္အခံႏုိင္ငံေရး လႈပ္ရွား
မႈေတြမွာေတာ့ “ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုတည္ေဆာက္ေရး ရည္ရြယ္ခ်က္” ကို ဆက္လက္ကိုင္စၿြဲ ပီး တုိက္ပြဲ၀င္ေနခဲ့ၾက
ပါသည္။ ျပည္တြင္းႏုိင္ငံေရးေလာကမွာလည္း ဖက္ဒရယ္အသံေတြ ဆိတ္သုဥ္းခဲ့ဆုိေသာ္လည္း ၁၉၈၈ အေရးေတာ္ပံု
ႀကီးေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ စစ္အစိုးရကို အံတုတဲ့အေနနဲ႔ ဖက္ဒရယ္သေဘာတရားကို ထုတ္ျပတာမ်ိဳးေတြေတာ့ ေတြ႕ရ
ေၾကာင္း အထူးသျဖင့္ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္၊ မတ္လတြင္ အမ်ိဳးသားညီလာခံမွာ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ကိုယ္စားလွယ္
ဦးခင္ေမာင္ (ပင္လံု)က အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ရဲ႕အႀကံျပဳခ်က္စာတမ္းကို ဖတ္ၾကားရာမွာ “ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ႏိုင္ငံကို ျပည္ေထာင္စုစနစ္
(Federal System) ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းၿပီး အာဏာသံုးရပ္ကို အဆင့္ဆင့္ေသာအာဏာပိုင္အဖြဲ႕မ်ားကို ခြေ
ဲ ၀ခြျဲ ခား
အပ္ႏွင္းေရးသည္ အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ သေဘာထား ျဖစ္သည္” ဟု ထည့္သြင္းေျပာၾကားခဲ့တာကို မွတ္
မွတ္ထင္ထင္ ေတြ႔ခဲ့ရေၾကာင္း [ႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေရးဆြေ
ဲ ရးအတြက္ ႏုိင္ငံေတာ္၊ ႏုိင္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္း
တည္ေဆာက္ပံု ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ အခန္းမ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ အႀကံျပဳခ်က္မ်ား၊
၁၉၉၅၊ စာ-၅၁၈]။ စစ္အစိုးရဘက္က “ဖက္ဒရယ္” နဲ႔ပတ္သက္လို႔ အေတာ္ေလးကို နားခါးေနခ်ိန္မွာ အတုိက္အခံ
ပါတီႀကီးတစ္ရပ္အေနနဲ႔ ဖက္ဒရယ္စနစ္နဲ႔အနာဂတ္ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ေရးသေဘာထားကို အတိအလင္း
ထုတ္ေျပာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္အစိုးရကို ႏိုင္ငံေရးအရ အံတုရာမွာ အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္အေနနဲ႔ ဖက္ဒရယ္
စနစ္ဆုိတာကို သံုးခဲ့ေသာ္လည္း “ဖက္ဒရယ္” လို႔ ဆိုရာတြင္ တိုင္းရင္းသားႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းေတြရဲ႕ဖက္ဒရယ္
သေဘာထား ႏွင့္ အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ရဲ႕သေဘာထားက ထပ္တူညီတယ္လုိ႔ ေျပာဖုိ႔ေတာ့ ခက္ပါသည္။
၁၉၉၅ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္တြင္ အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ ျပည္ေထာင္စု
တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား ဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ (UNLD) ေခါင္းေဆာင္မ်ားနဲ႔ ေတြ႕ဆံုပမ
ြဲ ွာ ဖက္ဒရယ္ကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး
ေဆြးေႏြးခဲ့တာ ေတြ႕ရပါသည္။ UNLD ေခါင္းေဆာင္ ႏိုင္ေငြသိမ္းက “ဖက္ဒရယ္ဆုိတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လုိေၾကာင့္
လဲ မသိဘူး။ Federal ဆိုတာ ခြထ
ဲ ြက္ေရးလို႔ စစ္တပ္က ေအာ္ခဲ့တာ ကၽြန္ေတာ္က ေျပာပါတယ္။ Federal ဆိုတာ
ေပါင္းစပ္ေရးဘဲ ေခၚပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားက Federal ကို ေတာင္းတာ ခြထ
ဲ ြက္ဖုိ႔ ေတာင္းတယ္။ ဗမာေတြ
ကို ဆန္႔က်င္ဖို႔ လုပ္တယ္ဆုိတဲ့အဓိပၸာယ္ ေပါက္ပါတယ္။ ခုလို ေၾကြးေၾကာ္တဲ့အတြက္ အင္မတန္ ၀မ္းနည္းဖြယ္
ေကာင္းတဲအ
့ ျဖစ္အပ်က္ ေပၚလာတယ္ ” ဆိုၿပီး ေျပာခဲ့ပါသည္။ [ေအာင္ေစာဦး၊ ၁၉၉၈၊ စာ-၄၈၄]။ အဲဒီမွာ
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က “Federal ဆိုတဲ့ကိစၥ Federal ဆိုတာက အဂၤလိပ္စကားလံုးတစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Federal
ဆိုတာ ခြေ
ဲ ရး မဟုတ္ပါဘူး။ ကၽြန္မတုိ႔အားလံုး သိၿပီးသားပါ။ ခြေ
ဲ ရးမဟုတ္ဘူးဆိုတာ ကၽြန္မတုိ႔ လက္ခံပါတယ္” လို႔
ဆိုခဲ့ပါသည္။။ ဒါေပမဲ့ UNLD ဘက္က “ဖက္ဒရယ္နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ရွစ္ျပည္နယ္မူ၊ တိုင္းရင္းသားတန္းတူေရးေတြ” ကို
ေဆြးေႏြးခဲ့ေသာ္လည္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကေတာ့ “Federal ဆိုတာ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ဆိုေတာ့ Central
Government နဲ႔ Local Government တုိ႔ၾကားထဲမွာ ဘယ္လုိ အာဏာခြရ
ဲ မယ္။ ဒါဟာ Federal ရဲ႕ အဓိက
ျပႆနာပဲ။ ဒါကို ဆံုးျဖတ္ရမယ္။ ေနာက္ၿပီး ျပည္ေထာင္စုအစိုးရက ဘယ္ေလာက္ အာဏာယူထားမလဲ။ ျပည္နယ္
အစိုးရက ဘယ္ေလာက္ အာဏာယူၿပီး ဘယ္လုိ အာဏာေတြကို အသံုးျပဳမလဲ။ ဒီဟာကို ခြရ
ဲ မယ္။ ေနာက္ဆံုး
Federal ျပႆနာဟာ ဒါပဲ။ ဖက္ဒရယ္လုိ႔ပဲ ေခၚေခၚ၊ ျပည္ေထာင္စုလုိ႔ပဲ ေခၚေခၚ ဘာမွ မေခၚခ်င္လည္း ရတယ္။
ကၽြန္မတုိ႔ဟာ ဘယ္လိုပဲေခၚေခၚ အေရးႀကီးတာက ကၽြန္မတုိ႔ၾကားမွာ အားလံုးသေဘာတူညီတဲ့ပံုစံရွိတဲ့ႏိုင္ငံတစ္ခုကို
ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ပဲ” လို႔ အစခ်ီၿပီး အဲဒီလိုႏိုင္ငံသစ္တစ္ခုကို ေဖာ္ထုတ္ရာမွာ မဟာလူမ်ိဳးႀကီး၀ါဒနဲ႔က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့အမ်ိဳး
သားေရး၀ါဒေတြကို ဆန္႔က်င္ၿပီး တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးအားလံုး ေသြးစည္းညီၫြတ္ေရးကို အစြမ္းကုန္ ပူးေပါင္းေဆာင္
ရြက္ၾကရမယ္” ဆုိတဲ့သေဘာထားကို ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။ [ေအာင္ေစာဦး၊ ၁၉၉၈၊ စာ-၄၈၆]။ အေျခခံအားျဖင့္ေတာ့
ဖက္ဒရယ္ဆုိတာ ခြထ
ဲ ြက္ေရးမဟုတ္ဘူးဆိုတာကို သေဘာတူၾကေပမယ့္ ဖက္ဒရယ္နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ အဓိကတုိင္းရင္း
သားႏိုင္ငံေရးအင္အားစုေတြ ႏွင့္ အမ်ိဳးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ၾကားမွာ သေဘာထားခ်င္း တထပ္တည္းက်တယ္လုိ႔
ေတာ့ ေျပာဖို႔ ခက္ေနေၾကာင္း ဒါကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးအသိပညာနယ္ပယ္မွာ ဖက္ဒရယ္နဲ႔ ပတ္သက္
လို႔ ကြျဲ ပားျခားနားမႈ၊ ေထြျပားမႈေတြကို ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကေတာ့ “ဖက္ဒရယ္ဘဲ ေခၚ
ေခၚ၊ ျပည္ေထာင္စုပဲ ေခၚေခၚ၊ ဘာမွ မေခၚခ်င္လည္း ရတယ္” ဆုိၿပီး ဒီျပႆနာကို ေက်ာ္လႊားဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္လုိ႔
ျမင္ပါသည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ရဲ႕ဒီစကားဟာ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္က တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္မွာ ေစာ၀ီရီေက်ာ္ရဲ႕
အဆုိျပဳခ်က္ကို သူမ၏ ဖခင္ ဦးေအာင္ဆန္း ျပန္ေျဖခဲ့တ့ဲ Union/Federal Union အေခၚအေ၀ၚကိစၥကို ျပန္လည္ေဖာ္
ျပဖုိ႔ လုိပါေၾကာင္း။ “ဖက္ဒရယ္” ဆုိတာ သာမန္ႏုိင္ငံေရးေ၀ါဟာရတစ္ခု ဆုိေသာ္လည္း ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး အသိပညာ
နယ္ပယ္မွာေတာ့ သာမန္ေ၀ါဟာရစကားလံုးတစ္လံုး ဆိုတာထက္ အေရးႀကီးပါသည္။ ဒီစကားလံုးကို ေက်ာ္လႊား
လုိက္ၿပီး ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းလို႔ ျဖစ္ႏုိင္ပါ့မလားဆိုတာ အေတာ္ေလး စဥ္းစားရမည့္ ကိစၥတစ္ခု
ပါသည္။ ဒီစကားလံုးဟာ စစ္အစိုးရေတြ လက္ေအာက္မွာ ႏုိင္ငံေရး အာပတ္သင့္တဲ့စကားလံုးတစ္လံုးအျဖစ္ ခဏတာ
ဆိတ္ၿငိမ္သြားခဲ့ေသာ္လည္း ၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွ စတင္ၿပီး ဒီမုိကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရး ႏွင့္ ေရွးအလားအလာ ႏိုင္ငံေရး
ကူးေျပာင္းမႈမွာေတာ့ ဒီ “ဖက္ဒရယ္” ဆုိတဲ့ေ၀ါဟာရဟာ ျပန္လည္ ေခတ္စားလာျပန္ပါသည္။

ျမန္မာ့ ဒီမုိကေရစီ ႏွင့္ ေရွးအလားအလာ ႏုိင္ငံေရး အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ ႏွင့္ ျပန္လည္ ေခါင္းေထာင္လာေသာ

ဖက္ဒရယ္ ေ၀ါဟာရ
ျမန္မာ့့ႏိုင္ငံေရးျပႆနာရဲ႕အဓိကအက်ဆံုး အသြင္အျပင္တစ္ရပ္ဟာ “ျပည္တြင္းစစ္နဲ႔တိုင္းရင္းသားပဋိပကၡျပႆနာ”
ဆိုတာ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးကို ေလ့လာသံုးသပ္သူေတြအားလံုး သေဘာတူ လက္ခံၾကပါသည္။ လက္ရိွ ဒီမုိကေရစီ ႏွင့္
ေရွးဆက္ ႏုိင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမႈကို ေဖာ္ေဆာင္ေနခ်ိန္မွာ အဓိကျပႆနာကို မျဖစ္မေန ေျဖရွင္းရလိမ့္မည္။
အဲဒီလုိ ေျဖရွင္းတဲ့အခါမွာ ျပႆနာရဲ႕ဆံုခ်က္ျဖစ္တဲ့ဖက္ဒရယ္ဆိုတဲ့ကိစၥကလဲ ျပန္လည္ေခါင္းေထာင္ထလာသည္။
၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လတြင္ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတေဟာင္း ဦးသိန္းစိန္အစုိးရက တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္း
မ်ားကို ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ဖိတ္ေခၚခဲ့ရာကေန အစျပဳၿပီး ဒီမုိကေရစီ ႏွင့္ ေရွးဆက္ ႏိုင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမႈျဖစ္စဥ္ထဲမွာ
အစိုးရသစ္ဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ကို ေဖာ္ေဆာင္လာခဲ့ျခင္း အဲဒီလုိ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ စတာနဲ႔အတူ တုိင္း
ရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ား၊ တိုင္းရင္းသားအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကလည္း ဖက္ဒရယ္ကိစၥကို ျပန္လည္ေရွ႕တန္းတင္
လာၾကသည္။ ဒီအေရြ႕မွာ အရင္က “ဖက္ဒရယ္” ဆုိတဲအ
့ သံကိုေတာင္ မၾကားခ်င္ဘူးလုိ႔ဆုိၾကတဲ့ အရပ္သားအသြင္
ေျပာင္းတပ္မေတာ္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ဖက္ဒရယ္ဆုိတဲ့အသံုးအႏႈန္းကို ျပန္လည္လက္ခံသံုးစြဲလာၾကတာကို ေတြ ႕ရ
ပါသည္။ စစ္အစိုးရလက္ထက္မွာ နံပါတ္သံုး ေခါင္းေဆာင္လို႔ ဆုိၾကတဲ့ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ဥကၠ႒ေဟာင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး
ေဟာင္း သူရဦးေရႊမန္းက “အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ အေစာပိုင္းကာလမွာလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ဖက္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စု
စနစ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ဖုိ႔” လိုသည္ဟု ထုတ္ေျပာဆုိလာခဲ့ေၾကာင္း [Min Zin, 13 September, 2013 ]။ ေနာက္ထပ္
စစ္ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္း တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ သမၼတေဟာင္း ဦးသိန္းစိန္ကိုယ္တိုင္ကလည္း “ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔ဖက္ဒရယ္
အယူအဆကို လက္ခံမယ္” လုိ႔ ေျပာလာခဲ့သလို ဦးသိန္းစိန္အစိုးရအဖြဲ႕မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းေတြကို အဓိက
တာ၀န္ယူေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္း ဦးေအာင္မင္းကလည္း “တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ ဖက္ဒရယ္သေဘာတရား
ဟာ စိုးရိမ္ပူပန္စရာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး” လို႔ ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားလာခဲ့ေၾကာင္း [Steinberg, 26 February, 2015]။
ဦးေအာင္မင္းေျပာခဲ့တ့စ
ဲ ကားဟာ အေတာ္ေလးစိတ္ ၀င္စားဖုိ႔ ေကာင္းပါေၾကာင္း “ဖက္ဒရယ္ေၾကာင့္ တုိင္းျပည္ၿပိဳကဲြ
မယ့္ အႏၲရာယ္ရွိလုိ႔ အာဏာသိမ္းၿပီး ကယ္တင္ခဲ့ရတာပါလုိ႔ တေလွ်ာက္လံုးေျပာၿပီး သူ႔ရ႕ဲ ႏိုင္ငံေရးအာဏာမ႑ိဳင္ကို
ခိုင္မာေအာင္ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ အခု လက္ရိွဒီမုိကေရစီ ႏွင့္ ေရွးဆက္ ႏုိင္ငံေရး အသြင္ကူးေျပာင္း
မႈမွာေတာ့ ဖက္ဒရယ္ကို မစိုးရိမ္ေတာ့ဘူး၊ လက္ခံလာႏုိင္ေျခရွိတယ္” ဆုိတာဟာ တကယ့္္ကို စိတ္၀င္စားစရာေကာင္း
တဲ့အေရြ႕တစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။။ ဖက္ဒရယ္ကို မစိုးရိမ္ေတာ့တဲ့တပ္မေတာ္ဟာ ဖက္ဒရယ္၏ သေဘာတရားေတြကိုပါ
အက်အန ေလ့လာလာတာကို သံုးသပ္ရပါသည္။ [Aung Naing Oo, 21 August, 2014]။

လက္ရိွ သြားေနဆဲ ဒီမုိကေရစီ ႏွင့္ ေရွးဆက္ ႏုိင္ငံေရး အသြင္ကူးေျပာင္းမႈမွာ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ ဖက္ဒရယ္ကို

လက္ခံလာဆုိေသာ္လည္း ခ်က္ခ်င္းႀကီး လက္ခံလာတာမ်ိဳး မဟုတ္ေသးေၾကာင္း ယူဆပါသည္။။ အင္စတီက်ဴးရွင္း
တစ္ခုအေနနဲ႔ ဖက္ဒရယ္ဆိုတဲ့သေဘာတရားကို ဘယ္လိုမ်ိဳး လက္ခံလာလဲဆုိတဲ့ ျဖစ္ေပၚတိုးတက္မႈကို ေလ့လာ
ေစာင့္ၾကည့္သင့္ပါသည္။ အေစာပိုင္းက ဖက္ဒရယ္ဆုိတာကို ခြထ
ဲ ြက္ေရးနဲ႔ ညီမွ်ျခင္းခ်ထားတဲ့ တပ္မေတာ္ဟာ
တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ဖက္ဒရယ္ဆုိတဲ့စကားလံုးကို စၿပီး သံုးစြလ
ဲ ာခဲ့ပါသည္။။ ဒါေပမဲ့ ဖက္ဒရယ္ကို အျပည့္အ၀ လက္ခံတာ
မ်ိဳး မဟုတ္ေသးပါ။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္၊ ႏို၀င္ဘာလတြင္ ဗြီအိုေအသတင္းဌာနက ကိုသန္းလြင္ထြန္းနဲ႔ ျပဳလုပ္ခဲ့တ့ဲ ေတြ႕ဆံု
ေမးျမန္းခန္းမွာ တပ္မေတာ္ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး မင္းေအာင္လိႈင္က “အင္း ….. ျပႆနာကေတာ့
ဖက္ဒရယ္ရဲ႕ Definition ေပါ့။ အဲဒီေတာ့ အရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရ႕ဲ အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း
ေျပာသြားတာ ရွိတယ္။ ယူနီယံတုိ႔၊ ဖက္ဒရယ္တို႔ ေျပာတာ စကား႐ႈပ္ပါတယ္ကြာတဲ့။ Wording ကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္
အတိအက် မဟုတ္ဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲဒီသေဘာေပါ့။ ႐ႈပ္တယ္။ တို႔ ျမန္မာလိုပဲ ျပည္ေထာင္စုပဲ ေခၚတာေကာင္းတယ္
ဆိုၿပီးေတာ့ ျပည္ေထာင္စုဆိုတဲ့အသံုးအႏႈန္းကေလး သူ စခဲ့တာပါ။ ဒီစကားလံုးကေလး ကၽြန္ေတာ္တုိ ႔ မွတ္သားမိဖူးပါ
တယ္။ အေရးႀကီးတာက ဖက္ဒရယ္တုိ႔၊ ျပည္ေထာင္စုတို႔ အဓိပၸာယ္လုိခ်င္တာ ေလွ်ာက္ဆြဲထုတ္မယ့္အစား တကယ္
ေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ တုိင္းရင္းသားအားလံုး စုစုစည္းစည္း ညီညီၫြတ္ၫြတ္နဲ႔ ေနဖုိ႔အတြက္ေပါ့ေလ” လို႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါ
သည္။ [သန္းလြင္ထြန္း၊ ၂၀၁၄၊ စာ – ၄၈-၄၉။] ဖက္ဒရယ္ရဲ႕ဖြင့္ဆုိခ်က္ကို ေျပာၾကားရာမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး မင္းေအာင္
လိႈင္အေနနဲ႔ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကို ကိုးကားၿပီး အေခၚအေ၀ၚထက္ “တုိင္းရင္းသားအားလံုး စုစုစည္းစည္း ညီညီၫြတ္
ၫြတ္ေနဖုိ႔ အေရးႀကီးတယ္ဆုိတဲ့သေဘာမ်ိဳး” ကို ေျပာခဲ့သည္။ ဒီေနရာမွာ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္က UNLD ေခါင္းေဆာင္မ်ားနဲ႔
ေတြ႕ေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က “ဖက္ဒရယ္ပဲ ေခၚေခၚ၊ ဘာဘဲ ေခၚေခၚ တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳး ေသြးစည္းညီၫြတ္
ေရးကို အစြမ္းကုန္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သြားၾကဖို႔” ဆိုၿပီး ေျပာခဲ့တာကို ျပန္အမွတ္ရမိေစပါသည္။ ထပ္ၿပီး စဥ္းစားစရာ
ေကာင္းတာ တစ္ခ်က္က တုိင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြက ဖက္ဒရယ္ဆုိတာနဲ႔ တုိင္းရင္းသားတန္းတူေရးကို အေလး
ေပး ေျပာေလ့ရွိၾကၿပီး၊ ျမန္မာ့ေခါင္းေဆာင္ေတြက နာမည္အေခၚအေ၀ၚကို အေလးမထားဖုိ႔၊ တုိင္းရင္းသားစည္းလံုး
ညီၫြတ္ေရးသေဘာတုိ႔ကို ပိုၿပီး အေလးေပး ေျပာတတ္ၾကတာကို သတိျပဳမိပါသည္။ တကယ္ေတာ့ “တိုင္းရင္းသား
စည္းလံုးညီၫြတ္ေရး” ဆုိတာကလည္း စစ္အစိုးရေခတ္တစ္ေလွ်ာက္လံုးမွာ အဓိကက်တဲ့ ႏိုင္ငံေရး ရည္မွန္းခ်က္
တစ္ရပ္အျဖစ္ ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ ယင္းတုိ႔အား … “ျပည္ေထာင္စု ၿပိဳကြမ
ဲ ယ့္အႏၱရာယ္ကေန ကယ္တင္လိုက္တဲ့ ကယ္တင္
ရွင္အျဖစ္ မိမိကိုယ္ကို ႏိုင္ငံေရး စ်ာန္းတင္ထားတဲ့စစ္အစိုးရအေနနဲ႔ ျပည္ေထာင္စု မၿပိဳကြဖ
ဲ ို႔အတြက္ တုိင္းရင္းသားေတြ
စည္းလံုးညီၫြတ္ရမယ္ဆုိတဲ့အခ်က္ကို ႏုိင္ငံေရး ရည္မွန္းခ်က္အေနနဲ႔ ခ်မွတ္ၿပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔န႔ဲ လူ႕အဖြဲ႕
အစည္းထဲမွာ အေတြးအေခၚသြတ္သြင္းခဲ့ျခင္း၊ တုိင္းရင္းသားစည္းလံုးညီၫြတ္ေရးဟာ စစ္အစိုးရေခတ္ရဲ႕ ပင္မေဆာင္
ပုဒ္တစ္ခုျဖစ္ခဲ့ၿပီး၊ ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအေျခခံမူေတြထဲမွာကို ထည့္သြင္းျပဌာန္းခဲ့ျခင္း၊ ဒါေပမဲ့ တုိင္းရင္း
သားေတြဘက္ကေတာ့ “တိုင္းရင္းသားတန္းတူညီမွ်မႈ မရွိဘဲ တိုင္းရင္းသားေတြ စည္းလံုးညီၫြတ္ဖုိ႔ မလြယ္ဘူး” ဆုိတဲ့
အေတြးအေခၚဘက္ကေန ရပ္ခံၿပီး ေျပာဆုိၾကတာကို ေတြ႕ရပါသည္။ [ဆလိုင္းလ်န္မႈန္းဆာေခါင္း၊ ၂၀၁၅၊ စာ – ၁၃၄]
ဒါကလည္း ဖက္ဒရယ္နဲ႔အတူ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ကြလ
ဲ ြခ
ဲ ်က္ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ဒီလို ကြလ
ဲ ြဲခ်က္ေတြ ရွိေနေသာ္လည္း လက္ရိွ
လုပ္ေဆာင္ေနဆဲ ဒီမုိကေရစီ ႏွင့္ ေရွးဆက္ ႏိုင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းမႈအေရြ႕မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ အရွိန္ျမင့္
တာနဲ႔အမွ် တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ ဖက္ဒရယ္ဆုိတာကို ပံုသ႑န္အားျဖင့္၊ စကားလံုးအားျဖင့္ တေရြ႕ေရြ႕ လက္ခံလာတာ
ကို ေလ့လာသံုးသပ္မိပါသည္။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ အင္တာဗ်ဴးမွာ “ဖက္ဒရယ္ ဆုိတဲအ
့ သံုးအႏႈန္းထက္ ျပည္ေထာင္စု ဆုိတဲ့
အသံုးအႏႈန္းက ပိုေကာင္းတယ္” လုိ႔ ဆုိခဲ့တ့ဲ ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး မင္းေအာင္လိႈင္က ၂၀၁၅
ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလအတြင္း Eleven မီဒီယာနဲ႔ ျပဳလုပ္ခဲ့တ့အ
ဲ င္တာဗ်ဴးမွာေတာ့ “ဖက္ဒရယ္နဲ႔ပတ္သက္ရင္ေတာ့ အခု
သြားေနတဲလ
့ မ္းေၾကာင္းကလည္း ဖက္ဒရယ္ကို အေျခခံထားတဲ့၊ ဒီမုိကေရစီအဆင့္ က်င့္သံုးတဲ့ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံတခု
ျဖစ္ပါတယ္” ဆိုၿပီး ေျပာၾကားခဲ့ပါေၾကာင္း [Eleven Media, 2 July, 2015]။ အဲဒီလိုပဲ အစိုးရ၊ တပ္မေတာ္နဲ႔ တုိင္းရင္း
သားေခါင္းေဆာင္မ်ား အေၾကအလည္ေဆြးေႏြးေရးဆြဲခဲ့ၾကတဲ့ “တစ္ႏိုင္ငံလံုးပစ္ခတ္တုိက္ခုိက္မႈရပ္စဲေရး သေဘာတူ
စာခ်ဳပ္ (NCA)” ရဲ႕အေျခခံမူမွာလည္း “ဒီမိုကေရစီ ႏွင့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္တုိ႔ကို အေျခခံသည့္ ျပည္ေထာင္စုကို ႏုိင္ငံေရး
ေဆြးေႏြးပြရ
ဲ လဒ္မ်ားႏွင့္အညီ တည္ေဆာက္သြားရန္ ” ဆုိတဲမ
့ ူကို သေဘာတူ ထည့္သြင္းခဲ့ျခင္း [အေျခခံမူမ်ား၊ ၁(က)၊
ျပည္ေထာင္စု သမၼတ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ အစိုးရႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္မ်ားအၾကား ခ်ဳပ္ဆိုေသာ
တစ္ႏုိင္ငံလံုးပစ္ခတ္တုိက္ခိုက္မႈရပ္စဲေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္၊ ၂၀၁၅]။ အဲဒီ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို ၂၀၁၅ ခုႏွစ္
ေအာက္တုိဘာလတြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ရာမွာ တပ္မေတာ္ကလည္း သေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ျခင္း၊ အမ်ိဳးသား
ဒီမုိကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ အစိုးရသစ္ အာဏာလႊဲေျပာင္းယူအၿပီး ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ မတ္လအတြင္း ျပဳလုပ္ခဲ့တ့ဲ သတင္းစာရွင္း
လင္းပြမ
ဲ ွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီး မင္းေအာင္လိႈင္က “ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို အေျခခံတဲ့ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ေရးနဲ႔ပတ္
သက္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေျပာခဲ့ၿပီးပါၿပီ။ အေရးႀကီးတာကေတာ့ တုိင္းရင္းသားအားလံုး တန္းတူညီမွ်မႈကို အာမခံခ်က္
ေပးႏိုင္ဖုိ႔ပါပဲ။ ဒါကလည္း အေျခခံဥပေဒထဲမွာ ထည့္သြင္း ျပဌာန္းထားၿပီးသားပါ” လုိ႔ ထုတ္ေဖာ္ ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။
[Senior General Min Aung Hlaing Facebook, 6 May, 2016]။ ဒီမုိကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမႈကာလရဲ႕အေစာပိုင္း
ကာလေတြမွာ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ ဖက္ဒရယ္ဆိုတာကို စကားလံုးအေနနဲ႔ကို လက္ခံဖုိ႔ ခက္ခဲခဲ့ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ
ေတာ့ တျဖည္းျဖည္း လက္ခံလာခဲ့ျခင္း၊ ဒီလုိ လက္ခံရာမွာလည္း အေစာပိုင္းက ဖက္ဒရယ္ဆုိတာထက္ ျပည္ေထာင္စု
ဆိုတဲ့ေ၀ါဟာရကို ပိုအသားေပးခဲ့ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ဖက္ဒရယ္ဆုိတဲ့ေ၀ါဟာရကို လက္ခံလာတဲ့ သေဘာ
ထားမ်ိဳး ျပသခဲ့ေသာ္လည္း “လက္ခံတယ္” ဆိုရာတြင္ “တုိင္းရင္းသားေတြ ေျပာေနၾကတဲ့ဖက္ဒရယ္ပံုစံမ်ိဳးကို လက္ခံ
တာ မဟုတ္ဘဲ၊ လက္ရွိသြားေနတဲ့လမ္းေၾကာင္းဟာ ဖက္ဒရယ္လမ္းေၾကာင္းပဲ။ လက္ရွိ အေျခခံဥပေဒထဲမွာလည္း
ဖက္ဒရယ္အသြင္လကၡဏာေတြ ပါ၀င္ေနတယ္” ဆုိၿပီး ဖက္ဒရယ္ကို လံုး၀ျငင္းတာမ်ိဳး မလုပ္ေတာ့ဘဲ ပါးနပ္စြာနဲ႔
ဖက္ဒရယ္ကို သူ႔ရ႕ဲ အေျခခံဥပေဒအထုိင္ထဲမွာ အထုိင္ခ်လာတာကို ေလ့လာသံုးသပ္မိပါသည္။ ဒီအထိုင္ခ်မႈဟာ ၿပီးခဲ့
တဲ့ ၂၁ ရာစု ပင္လံုညီလာခံေတြမွာေတာ့ အေတာ္ေလးကို ထင္ထင္ရွားရွား ေပၚထြက္လာခဲ့သည္။။ အထူးသျဖင့္
တပ္မေတာ္သားကိုယ္စားလွယ္ေတြက စာတမ္းေတြ ဖတ္ၾကားတင္သြင္းရာ “၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ ပါရွိတဲ့
၀ိေသသလကၡဏာရပ္မ်ား” ဆုိတဲ့စာတမ္းကုိ အပိုင္း ၃ ပိုင္းခြၿဲ ပီး၊ အေလးအနက္ထား တင္ျပလာခဲတ
့ ာကို ေတြ႕ရိွရေပ
သည္။

၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေဘာင္အတြင္းမွ တပ္မေတာ္၏ ဖက္ဒရယ္အျမင္

ျမန္မာ့ လက္ရိွဒီမုိကေရစီ ႏွင့္ ေရွးဆက္ ႏုိင္ငံေရးအသြင္ကူးေျပာင္းေရး ျဖစ္စဥ္မွာ တပ္မေတာ္ဟာ “အေျခခံဥပေဒခံ
ကတုတ္ (Constitutional Bunker))” ထဲမွာ အခုိင္အမာ ေနရာယူထားၿပီး၊ ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒဟာ “တပ္ရဲ႕ႏိုင္ငံေရး
အိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီ ေၾကညာစာတမ္း (Political Ideology Manifesto)” သေဘာမ်ိဳး ျဖစ္ေနတာကို ေလ့လာေတြ႕ရိွရ
သည္။ ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒရဲ႕ ႏုိင္ငံေတာ္အေျခခံမူေတြထဲမွာ “ႏိုင္ငံေတာ္၏ အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေရး ဦးေဆာင္မႈ အခန္း
က႑တြင္ တပ္မေတာ္က ပါ၀င္ ထမ္းေဆာင္ႏိုင္ေရးတုိ႔ကို အစဥ္တစိုက္ ဦးတည္သည္” လို႔ အတိအလင္း ေရးသား
ျပဌာန္းထားခဲ့ျခင္း [အခန္း(၁)၊ အပိုဒ္ (၆၊ စ) ႏုိင္ငံေတာ္အေျခခံမူမ်ား၊ ျပည္ေထာင္စုသမၼတ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံု
အေျခခံဥပေဒ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္]။ တပ္မေတာ္ရဲ႕ႏိုင္ငံေရးဦးေဆာင္မႈ အခန္းက႑ကို အာမခံခ်က္ေပးထားၿပီး တပ္မေတာ္
ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးပါ၀င္မႈကိုပါ အေသးစိတ္ ျပဌာန္းေပးထားတဲ့ ဒီအေျခခံဥပေဒဟာ တပ္မေတာ္အတြက္ေတာ့ ႏုိင္ငံေရး
အုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီေတြကို ဖြင့္ဆိုျပထားတဲ့ေၾကညာစာတမ္းလို႔ ေျပာရင္ မမွားပါဘူး။ တကယ္ေတာ့ “ႏိုင္ငံေရး အိုင္ဒီ
ေယာ္ေလာ္ဂ်ီ” ဆုိတာ ေန႔ခ်င္းညခ်င္း ေပၚထြန္းလာတာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ သမိုင္းေၾကာင္း ခ်ီၿပီး ျဖစ္ထြန္းလာတာမ်ိဳးပါ။
စစ္တပ္ေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီေတြကို ေလ့လာတဲ့ ဗြန္ဒြန္းဆိုတဲ့ ပညာရွင္က စစ္တပ္တစ္ခုရဲ ႕ ႏုိင္ငံေရး
အုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီဆုိတာ “စစ္တပ္ထဲက ေပၚထြက္လာတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈေတြနဲ႔ ေခါင္းေဆာင္ေတြ
ဆီကေန ေပါက္ဖြားလာတာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္” လုိ႔ ဆုိခဲ့ေၾကာင္း [Doorn, 1971, p. XVIII)]။ လြတ္လပ္ေရး လႈပ္ရွားမႈနဲ႔
အတူ ေမြးဖြားလာတဲ့ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီဟာ ဒီႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈႀကီးကေန စတင္ၿပီး
တျဖည္းျဖည္း ျဖစ္ေပၚတုိးတက္လာခဲ့သည္ဟု သံုးသပ္ရင္ မမွားပါ။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေန၀င္းေျပာခဲ့သလို “တပ္မေတာ္ဟာ
အမာခံ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြနဲ႔ ဖြ႕ဲ စည္းထားခဲ့တာျဖစ္ၿပီး စတင္ ေမြးဖြားလာခ်ိန္ကတည္းက ႏိုင္ငံေရးအခန္းက႑က
ကပ္ပါလာခဲ့သည္” [Hnin Yi, 2014, p. 2014]။ ဒီႏုိင္ငံေရးအခန္းက႑ဟာ ျပည္တြင္းစစ္၊ ကူမင္တန္ က်ဴးေက်ာ္စစ္
တုိက္ပြေ
ဲ တြ တုိက္ခဲ့ရတာေတြ၊ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရး (State Building) လုပ္ငန္းစဥ္ေတြမွာ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္
ခဲရ
့ တာေတြ၊ ႏုိင္ငံေရးအာဏာသိမ္းယူမႈေတြေၾကာင့္ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးအိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီအျဖစ္ ဖြံ႕ထြားလာခဲ့
ျခင္း၊ စစ္တပ္တစ္ခုရဲ႕ ႏုိင္ငံေရးအုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီမွာ “ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရား (Political Doctrine) နဲ႔ ႏုိင္ငံေရး
အက်ိဳးစီးပြား (Political Interest)” ဆုိတဲ့ မ်က္ႏွာစာႏွစ္ဖက္ရွိတာကို ေလ့လာသံုးသပ္ရပါသည္။ မိမိသာ ႏုိင္ငံကို
ကယ္တင္သူ၊ မိမိသာႏိုင္ငံကို ပဲ့ကိုင္ေပးႏိုင္သူ Guardianship ဆိုတဲအ
့ ယူအဆဟာ တပ္ရဲ႕ႏိုင္ငံေရးသေဘာတရားပဲ
ျဖစ္ပါသည္။ လြတ္လပ္ေရးနဲ႔အတူ စတင္ခဲ့တ့ဲ ျပည္တြင္းစစ္ကို ကာလၾကာရွည္ တုိက္ခဲ့ရသလို ကူမင္တန္ ျပည္ပ
က်ဴးေက်ာ္စစ္ကို တုိက္ခုိက္ေအာင္ျမင္ခဲ့တ့ဲတပ္မေတာ္ဟာ မိမိသာ မကယ္တင္ရင္ တိုင္းျပည္ဟာ အစိတ္စိတ္ အျမႊာ
ျမႊာ ၿပိဳကြၿဲ ပီး အခ်ဳပ္အျခာအာဏာလည္း ဆံုး႐ံႈးရမယ္ဆုိတဲ့ကယ္တင္ရွင္အျမင္ ၀င္လာတာ ဆန္းေတာ့ မဆန္းပါဘူး
ျမင္မိေၾကာင္း၊ အဲဒီလိုပဲ ႏုိင္ငံေရးရဲ႕ အားနည္းလွတဲ့အေျခအေနအရပ္ရပ္ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေတာ္ကို စတင္ထူေထာင္
ကတည္းက ႏုိင္ငံေတာ္ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မွာ ထဲထဲ၀င္၀င္ ပါ၀င္ပတ္သက္ခဲ့ရသလို ၁၉၅၈ မွာဆုိရင္ ႏုိင္ငံ
ေတာ္ရဲ႕အေျခအေနေၾကာင့္ အရပ္သားအစိုးရအေနနဲ႔ တပ္ကို အာဏာအပ္ႏွင္းခဲ့ရျခင္း၊ ဒီျဖစ္စဥ္ေတြဟာ တပ္မေတာ္
ထဲမွာ သူတို႔ဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ပဲ့ကိုင္သူေတြျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့အယူအဆ ထြန္းကားေအာင္ တြန္းပို႔ေပးခဲ့ျခင္း၊ ဒါေတြနဲ႔
အတူ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွာ စစ္အာဏာသိမ္းၿပီး ကာလရွည္ၾကာ အုပ္စိုးခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ အက်ိဳးစီး ပြားေတြပါ ယွဥ္တြျဲ ဖစ္
ထြန္းလာခဲ့ၾကသည္။ ဒီလုိသေဘာတရားနဲ႔အက်ိဳးစီးပြားတို႔ ဆံုစည္းမိတဲ့အခါမွာေတာ့ တပ္မေတာ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး အုိင္ဒီ
ေယာ္ေလာ္ဂ်ီဟာ ဖြံ႕ဖြံ႕ထြားထြား ေပၚထြက္လာေပသည္။ ေခတ္အဆက္ဆက္ တပ္မေတာ္ ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ
တပ္မေတာ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအခန္းက႑နဲ႔ ႏုိင္ငံေရးအုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီကို တပ္မေတာ္အတြင္းမွာ စိမ့္၀င္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေစဖို႔အတြက္
အစဥ္တစိုက္ သေဘာတရား သြတ္သြင္းခဲ့သလို တပ္မေတာ္ရဲ႕ပညာရပ္အေဆာက္အအံုေတြ၊ တပ္မေတာ္အတြင္းက
လူမႈဆက္ဆံေရးျဖစ္စဥ္ေတြကလည္း ယင္းသြတ္သြင္းမႈျဖစ္စဥ္ကို ပိုမိုခုိင္မာ အားေကာင္းေစခဲ့ပါသည္။ သိပ္မၾကာ
ေသးခင္ကပဲ တပ္မေတာ္ကာကြယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္ ဗုိလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး မင္းေအာင္လိႈင္က “ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ဟာ ခိုင္မာအား
ေကာင္းတဲအ
့ မ်ိဳးသားႏုိင္ငံေရးအင္အားစုျဖစ္ၿပီး ေခတ္အဆက္ဆက္ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးလမ္းေၾကာင္းမွာ နက္
နက္႐ႈိင္း႐ိႈင္းကို ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္” လို႔ မွတ္ခ်က္ျပဳေျပာၾကားခဲ့ပါသည္ [Myawaddy, 9 November, 2016]။
ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ ဒီႏုိင္ငံေရးအိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီကို ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒထဲမွာ တရား၀င္ကို
ထည့္သြင္းျပဌာန္းလုိက္ခဲ့ေၾကာင္း၊ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ မေရရာ မေသခ်ာမႈမ်ား ႀကီးစိုးေနတဲ့အသြင္ကူေျပာင္းမႈ ကာလ
မွာ ကိစၥရပ္တုိင္းကို သူ႕ရဲ႕ႏုိင္ငံေရးအုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီျဖစ္တဲ့ ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ အထုိင္ကေန ခ်ဥ္းကပ္
ေဆာင္ရြက္တာကို အထင္အရွား ေတြ႕ရပါသည္။ ႏိုင္ငံေရးျဖစ္ေပၚေျပာင္းလဲမႈေတြအားလံုးကုိ ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံ
ဥပေဒမူေဘာင္ထဲကို သြတ္သြင္းဖို႔လည္း ဖိအားေပးတဲ့နည္းနဲ႔ေရာ၊ ဆြေ
ဲ ဆာင္စည္း႐ံုးတဲန
့ ည္းနဲ႔ပါ အစဥ္မျပတ္ ႀကိဳးစား
ေနတာကို ေတြ႕ရိွရသည္။ ဒီအခင္းအက်င္းမွာ ေခတ္သစ္ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးသမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္လံုး အျငင္းပြားစရာ ျဖစ္
ခဲ့ရတဲ့ ဖက္ဒရယ္သေဘာတရားကို ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ မူေဘာင္ထဲကို သြတ္သြင္းဖုိ႔ ႀကိဳးစားတာကလည္း
သိပ္အံ့ၾသစရာ မေကာင္းလွပါဘူး။ ဒီလို သြတ္သြင္းရာမွာလည္း ပထမပိုင္းမွာ တပ္မေတာ္ကာကြ ယ္ေရးဦးစီးခ်ဳပ္က
အခုသြားေနတဲ့လမ္းေၾကာင္းဟာ ဖက္ဒရယ္လမ္းေၾကာင္းျဖစ္ၿပီး ဖက္ ဒရယ္ကို အေျခခံတဲ့ျပည္ေထာင္စုစနစ္ကို
အေျခခံဥပေဒထဲမွာ ျပဌာန္းထားတယ္ဆုိတဲ့သေဘာတရားကို ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းခန္းေတြမွာ စတင္ေျပာဆုိခဲ့တာ အေစာ
ပိုင္းမွာ တင္ျပခဲ့ပါသည္။ ဒီကတစ္ဆင့္ ၿပီးခဲ့တ့ဲ ၂၁ ရာစု ပင္လံုညီလာခံေတြမွာ တပ္မေတာ္သား ကိုယ္စားလွယ္ေတြက
၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒထဲက ဖက္ဒရယ္အသြင္လကၡဏာေတြအေၾကာင္းကို တခမ္းတနား ဖြင့္ဆိုျပခဲ့ေၾကာင္း၊
၂၁ရာ စုပင္လံုညီလာခံ မက်င္းပမီ ၾသဂုတ္လတြင္ တပ္မေတာ္ပိုင္ ျမ၀တီသတင္းစာမွာ ေလ့လာသူတစ္ဦး ဆုိတဲ့
အမည္နဲ႔ “ျပည္ေထာင္စု သမၼတ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ (၂၀၀၈ ခုႏွစ္)တြင္ ပါရွိသည့္ ဖက္ဒရယ္
စနစ္၏ ၀ိေသသလကၡဏာမ်ား” ဆိုတဲ့ေဆာင္းပါးရွည္ႀကီးတစ္ပုဒ္ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပခဲ့တာ ေလ့လာေတြ႕ရိွရသည္။
[ေလ့လာသူတစ္ဦး၊ ၁၀ ၾသဂုုတ္၊၂၀၁၆ မွ ၁၄ ၾသဂုုတ္၊ ၂၀၁၆]။ ၾသဂုတ္ ၃၁ ရက္ေန႔မွာ စတင္က်င္းပတဲ့ ၂၁ ရာစု
ပင္လံုညီလာခံမွာ အဲဒီေဆာင္းပါးကို စာအုပ္အျဖစ္ ပုံႏွိပ္ၿပီး တပ္မေတာ္က ေ၀ငွခဲ့ျခင္း၊ တပ္မေတာ္သားေတြ တင္သြင္း
ခဲတ
့ ဲ့ဖက္ဒရယ္စာတမ္းဟာလည္း အဲဒီေဆာင္းပါးကို အေျခခံထားတာ ျဖစ္ပါျဖစ္ေၾကာင္း သံုးသပ္မိပါသည္။ ဒါကို
ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ အက်အနျပင္ဆင္ထားၿပီး သူတုိ႔ရ႕ဲ သေဘာတရားေရးရာခင္းက်င္းျပခဲ့တာကို အထင္အရွား ျဖစ္ပါ
သည္။ တပ္မေတာ္ တင္သြင္းခဲ့တ့စ
ဲ ာတမ္းေတြကို ေယ်ဘုယ်အားျဖင့္ ေလ့လာၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ………

(က) ဖက္ဒရယ္ပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ေရာ္နယ္၀တ္စ္ (Ronald Watts)ရဲ႕ ဖက္ဒရယ္ ၀ိေသသလကၡဏာေတြကို

အေျခခံထားၿပီး ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဟာ ဖက္ဒရယ္ ၀ိေသသလကၡဏာေတြ ပါ၀င္ေနေၾကာင္းဆုိ
တာကို သက္ေသျပဖို႔ ႀကိဳးစားတာျဖစ္သည္။

“ေရာ္နယ္၀တ္စ္က သူ႔ရဲ႕ “Comparing Federal System” ဆိုတဲ့ စာအုပ္မွာ ဖက္ဒရယ္ရဲ႕အဓိက၀ိေသသလကၡဏာ

ရပ္ (၆) ခ်က္ကို ေအာက္ပါအတုိင္း ထုတ္ႏုတ္ျပခဲ့ပါတယ္။
 အနည္းဆံုး အစိုးရအဆင့္ႏွစ္ဆင့္ ရွိရမွာျဖစ္ၿပီး တစ္ဆင့္က ဖက္ဒေရးရွင္းႀကီး တစ္ခုလံုးအတြက္ ေဆာင္ရြက္
ေနတဲ့ဗဟိုအစိုးရျဖစ္ၿပီး အျခားတစ္ဆင့္ကေတာ့ ေဒသဆုိင္ရာယူနစ္ေတြအတြက္ ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ေဒသ
ဆိုင္ရာအစိုးရ ျဖစ္ပါသည္။ အစိုးရႏွစ္ရပ္စလံုးဟာ ႏိုင္ငံသားေတြအတြက္ စီမံေဆာင္ရြက္ေပးၾကသည္။
  ဥပေဒျပဳေရး ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာႏွစ္ရပ္ကို ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒက တရား၀င္ သီးျခားသတ္မွတ္ ပိုင္း
ျခားေပးထားသလို အစိုးရအဆင့္ႏွစ္ဆင့္ၾကားမွာ ဘ႑ာေရးအရင္းအျမစ္ စီမံခန္႔ခမ
ြဲ ႈကိုလည္း ဖြဲ႕စည္းပံု
အေျခခံဥပေဒအရ ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ေပးထားသည္။ အဲဒီလို ပိုင္းျခား သတ္မွတ္ရာတြင္လည္း အစိုးရအဆင့္
တစ္ဆင့္စီရဲ႕စစ္မွန္တဲ့လြတ္လပ္စြာ စီမံခန္႔ခေ
ြဲ ဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္ကို အာမခံခ်က္ ေပးထားပါသည္။
 ဖက္ဒရယ္အစိုးရရဲ႕မူ၀ါဒခ်မွတ္တဲ့အင္စတီက်ဴးရွင္းေတြထဲမွာ ေဒသဆိုင္ရာအျမင္ေတြကို ကိုယ္စားျပဳခြင့္ ရဖုိ႔
အတြက္ သတ္မွတ္ျပဌာန္းေပးထားသည္။ ပံုမွန္အားျဖင့္ကေတာ့ တစ္ႏိုင္ငံလံုးနဲ႔သက္ဆုိင္တဲ့ ဖက္ဒရယ္
ဒုတိယလႊတ္ေတာ္ (ေဒသေတြကို ကိုယ္စားျပဳေပးႏုိင္တဲ့လႊတ္ေတာ္တစ္ရပ္)ထားရွိေလ့ရွိသည္။
 စာျဖင့္ ေရးသားျပဌာန္းထားတဲ့ႏုိင္ငံရဲ႕အျမင့္ဆံုးအေျခခံဥပေဒရွိၿပီး အဲဒီအေျခခံဥပေဒကို ဖက္ဒရယ္အဆင့္
တစ္ဆင့္ထဲက တစ္ဖက္သတ္ ျပင္ဆင္လို႔ မရႏိုင္ဘဲ ပါ၀င္ဖြ႕ဲ စည္းထားတဲ့ ေဒသဆုိင္ရာယူနစ္ေတြရဲ႕သတ္
မွတ္ထားတဲအ
့ ခ်ိဳးအစားက သေဘာတူညီမွသာ ျပင္ဆင္ႏို္င္ပါသည္။
 (အစိုးရအဆင့္ႏွစ္ဆင့္ၾကား အျငင္းပြားမႈကို) အၿပီးသတ္အတည္ျပဳ ဆံုးျဖတ္ေပးႏိုင္တဲ့ (ခံု႐ံုး၊ သို႔မဟုတ္
ဒီလိုကိစၥမ်ိဳး ေျဖရွင္းဖို႔အတြက္ အထူးအခြင့္အာဏာအပ္ႏွင္းထားတဲ့အထက္လႊတ္ေတာ္၊ သို႔မဟုတ္ ဆႏၵခံယူ
ပြဲ လုပ္ၿပီး ေျဖရွင္းဖို႔ သတ္မွတ္ျပဌာန္းခ်က္ စတဲ့)အာဏာပိုင္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း၊ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္ ရွိပါ
သည္။
 အစိုးရရဲ႕တာ၀န္ေတြကို အစိုးရအဆင့္ႏွစ္ဆင့္အၾကား မွ်ေ၀ေဆာင္ရြက္ရာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒါမွမဟုတ္ မလႊဲ
မေရွာင္သာလို႔ ထပ္ေနတဲ့တာ၀န္ေတြကို အစိုးရအဆင့္ႏွစ္ဆင့္အၾကား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္
ကူညီပံ့ပိုးေပးႏိုင္တဲ့လုပ္ငန္းစဥ္နဲ႔ အင္စတီက်ဴးရွင္းေတြ ရွိၾကပါသည္ [Watts, 2008]။

ဒီအခ်က္ (၆)ခ်က္ကို မူတည္ၿပီး ျပည္ေထာင္စု (ဖက္ဒရယ္) စစ္/မစစ္ဆုိတာကို ဆန္းစစ္ဖုိ႔ အေျခခံ (၅)ခ်က္ကို ထပ္မံ
ထုတ္ျပထားပါသည္။ အဲဒီ အေျခခံ (၅) ခ်က္ကေတာ့ ………
(က) ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ားအၾကား အာဏာခြေ
ဲ ၀ပံု
(ခ) ေရးဆြဲ ျပဌာန္းထားေသာ အေျခခံဥပေဒ written constitution ရွိ၊ မရွိ
(ဂ) အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအစိုးရႏွစ္မ်ိဳး ရွိ၊ မရွိ
(ဃ) တရား႐ံုးခ်ဳပ္စနစ္ႏွစ္မ်ိဳး (ျပည္ေထာင္စုတရား႐ံုးခ်ဳပ္။ ျပည္နယ္တရား႐ံုးခ်ဳပ္) ရွိ/မရွိ
(င) ျပည္ေထာင္စုအေျခခံဥပေဒ ႏွင့္ ျပည္နယ္အေျခခံဥပေဒ၊ သို႔မဟုတ္ ျပည္ေထာင္စု အေျခခံဥပေဒ
တြင္ ျပည္နယ္မ်ားအတြက္ ျပဌာန္းခ်က္မ်ား အက်ံဳး၀င္သည့္အေျခခံဥပေဒမ်ိဳး ရွိ/မရွိ
[တပ္မေတာ္ကိုယ္စားလွယ္၊ အဖြဲ႕ (၁)၊ ျပည္ေထာင္စု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ-၂၁ ရာစု ပင္လံု၊
စက္တင္ဘာ၊ ၂၀၁၆၊ စာ ၂]။

(ခ) တပ္မေတာ္ရ႕ဲ စာတမ္းမွာ အထက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္ေတြကို အေျခခံၿပီး ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ

ျပဌာန္းထားတဲ့ (၁) ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ဖြ႕ဲ စည္းတည္ေဆာက္ပံု၊ (၂) တိုင္းရင္းသားမ်ားရဲ႕တန္းတူအခြင့္အေရး၊ (၃)
ဥပေဒျပဳေရး၊ (၄) အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ (၅) တရားစီရင္ေရး (၆) ႏိုင္ငံသားရဲ႕အခြင့္အေရး၊ (၇) အာဏာခြေ
ဲ ၀က်င့္သံုး
ပံု စတဲ့က႑ ခုနစ္ရပ္ကို ခ်ိန္ထိုး ေလ့လာၾကည့္ပါသည္ [တပ္မေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ဖတ္ၾကားေသာ စာတမ္း၊
အဖြ႕ဲ (၁)၊ ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရး ညီလာခံ-၂၁ ရာစုပင္လံု၊ စက္တင္ဘာ၊ ၂၀၁၆၊ စာ ၂-၃]။

အဲဒီလုိ ေလ့လာၾကည့္ၿပီးေတာ့ “၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒဟာ ဖက္ဒရယ္၀ိေသသလကၡဏာေတြ ပါ၀င္ေနတယ္” ဆိုတာ

ကို သက္ေသျပထားပါသည္။ အဓိကအခ်က္ေတြအေနနဲ႔ ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္
ေတြရွိတဲ့အတြက္ ဖက္ဒရယ္၀ိေသသေတြ ရွိတယ္လုိ႔ သံုးသပ္ထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။
(၁) ေရးသားထားတဲ့ဖြဲ႕စည္းပံုတစ္ရပ္ ရွိသည္။
(၂) ႏိုင္ငံေတာ္ နယ္နမိတ္၊ တိုင္းေဒသႀကီး နဲ႔ ျပည္နယ္တို႔ရ႕ဲ အမည္၊ နယ္နမိတ္ကို ျပည္ေထာင္စု
အစိုးရရဲ႕သေဘာဆႏၵသက္သက္နဲ႔ေျပာင္းလဲလုိ႔ မရဘူး။ တိုင္းေဒသႀကီး၊ ျပည္နယ္နဲ႔ ကိုယ္ပိုင္အုပ္
ခ်ဳပ္ခြင့္ရ စီရင္စုေတြရဲ႕ နယ္နိမိတ္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲမႈကို အာမခံခ်က္ ေပးထားသည္။
 (၃) တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ားရဲ႕ အခြင့္အေရးကို အာမခံခ်က္ ေပးထားတယ္။
(၄) ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္၊ တိုင္းေဒသႀကီးလႊတ္ေတာ္နဲ႔ ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္တို႔ ဖြ႕ဲ စည္းထားၿပီး
ဖြ႕ဲ စည္းပံုျပဌာန္းခ်က္နဲ႔ အဲဒီ လႊတ္ေတာ္အဆင့္ဆင့္ကို ဥပေဒျပဳေရးအာဏာ ခြေ
ဲ ၀အပ္ႏွင္းထား
သည္။ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္မွာလည္း လူမ်ိဳးစုလႊတ္ေတာ္လို႔ ေခၚဆုိႏိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသားလႊတ္
ေတာ္ကို ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္နဲ႔တန္းတူအခြင့္အေရး ေပးထားသည္။
(၅) ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ ဥပေဒျပဳႏုိင္ခြင့္ အာဏာကို ဇယား(၁)၊ တုိင္းေဒသႀကီး ျပည္နယ္ဥပေဒျပဳ
ႏိုင္ခြင့္အာဏာကို ဇယား(၂)၊ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တုိင္း/ေဒသ ဦးစီးအဖြဲ႕၏ ဥပေဒျပဳခြင့္ အာဏာ
ကို ဇယား (၃)နဲ႔ သတ္မွတ္ေပးထားသည္။
(၆) ဇယား (၁)၊ (၂)၊ (၃) မွာ ေဖာ္ျပမထားတဲ့ အျခားကိစၥရပ္ေတြအတြက္ ၾကြင္းက်န္တဲ့ ဥပေဒျပဳခြင့္အာ
ဏာကို ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပဌာန္းခ်က္နဲ႔ အပ္ႏွင္းထားပါသည္။
(၇) ဗဟိုအစိုးရနဲ႔ တုိင္းေဒသႀကီး/ျပည္နယ္၊ ကိုယ္ပို္င္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရတုိင္းႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ
ဆုိတဲ့အစိုးရႏွစ္ရပ္ ရွိတယ္။ အဲဒီ အစိုးရႏွစ္ရပ္ကိုလည္း ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒနဲ႔ ပိုင္းျခားသတ္
မွတ္ ေပးထားသည္။
(၈) ျပည္ေထာင္စုအစိုးရႏွင့္ တုိင္းေဒသႀကီး၊ ျပည္နယ္အစိုးမ်ားအၾကား ဘ႑ာေရးနဲ႔ သဘာ၀သယံဇာ
တမ်ား ခြေ
ဲ ၀သံုးစြမ
ဲ ႈကို ပိုင္းျခား သတ္မွတ္ေပးထားပါသည္။
(၉) သက္ဆုိင္ရာ တုိင္းေဒသႀကီး နဲ႔ ျပည္နယ္မ်ားမွာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒက ျပဌာန္းထားတဲ့ လူဦး
ေရအခ်ိဳးအစား ကိုက္ညီရင္ ေရြးေကာက္ခံၿပီး တုိင္းရင္းသားေရးရာ၀န္ႀကီးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ခြင့္ ေပး
ထားပါသည္။
(၁၀) တရားစီရင္ေရး အာဏာကို ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း အသီးသီးကို ခြေ
ဲ ၀အပ္ႏွင္းထားၿပီး တုိင္း
ေဒသႀကီးနဲ႔ ျပည္နယ္ တရားလႊတ္ေတာ္ေတြဟာ တရားစီရင္ေရးအဆင့္ဆင့္မွာရွိတဲ့ တရား႐ံုးေတြ
ကို ႀကီးၾကပ္ပိုင္ခြင့္ ရွိသည္။ ဥပေဒမူေဘာင္အေနနဲ႔ ျပည္နယ္တုိင္းေဒသႀကီး အားလံုးက ျပည္
ေထာင္စုရဲ႕တစ္ခုတည္းေသာ တရားစီရင္ေရးစနစ္အတုိင္းပဲ ေဆာင္ရြက္ရပါသည္။
(၁၁) ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ တုိင္းေဒသႀကီး၊ ျပည္နယ္မ်ားအၾကား၏ အျငင္းပြားမႈကို ေျဖရွင္းေပဖို ႔အတြက္ ႏုိင္ငံ
ေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒခုံ႐ံုး ထားရွိေပးထားပါသည္။

(ဂ) ဒီအခ်က္ေတြအျပင္ တပ္မေတာ္ရဲ႕စာတမ္းေတြမွာ သူတုိ႔ရ႕ဲ ရပ္တည္ခ်က္ေတြကိုလည္း ေဆြးေႏြးထားတာ

ေတြ႕ရျခင္း၊ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား တန္းတူညီမွ်ရွိတဲ့ျပည္ေထာင္စု တစ္ခုျဖစ္
ေရး “မူ” ကို ကန္႔ကြက္စရာ မရွိလို႔ ဆုိပါသည္ [တပ္မေတာ္ကိုယ္စားလွယ္၊ ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာ
ခံ- ၂၁ ရာစုပင္လံု၊ “တပ္မေတာ္မွ တင္ျပခ်က္မ်ားအား အက်ဥ္းခ်ံဳး တင္ျပျခင္း”၊ စက္တင္ဘာ ၂၀၁၆၊ စာ-၄]။

ေျပာရမယ္ဆုိရင္ အရင္က “တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီၫြတ္ေရး” ကိုပဲ အဓိကေျပာခဲ့ေပမယ့္ အခုေတာ့ “တိုင္းရင္းသား

လူမ်ိဳးစုမ်ားအၾကား တန္းတူညီမွ်မႈ” ဆုိတာကို ေျပာလာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလုိ “တန္းတူညီမွ်မႈရွိတဲ့ျပည္ေထာင္စုကို
တည္ေထာင္မယ္ဆုိရင္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ အေျခခံဥပေဒ မူေဘာင္ေတြထဲကေနပဲ ထူေထာင္ရမယ္ ” ဆုိတာကို ေျပာခဲ့ျခင္း၊
လက္ရွိ အေျခခံဥပေဒမွာလည္း ဖက္ဒရယ္၀ိေသသလကၡဏာေတြ ပါ၀င္ၿပီးသား ျဖစ္တဲ့အတြက္ ဖက္ဒရယ္ မဆန္ဘူး
လုိ႔ ေျပာေနမယ့္အစား ဘယ္အခ်က္ေတြဟာ ဖက္ဒရယ္ဆန္ၿပီး ဘယ္အခ်က္ေတြက ဖက္ဒရယ္စနစ္နဲ႔ မကိုက္ညီဘူး
ဆိုတာကို အေသးစိတ္ အတိအက်ေထာက္ျပၿပီး ျပင္ဆင္သြားဖုိ႔ လိုတယ္လုိ႔ ဆုိပါသည္ [တပ္မေတာ္ကိုယ္စားလွယ္၊
ျပည္ေထာင္စု ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ညီလာခံ-၂၁ ရာစုပင္လံု၊ “တပ္မေတာ္မွ တင္ျပခ်က္မ်ားအား အက်ဥ္းခ်ံဳးတင္ျပျခင္း”၊ စက္
တင္ဘာ ၂၀၁၆၊ စာ-၄]။ ဒါေပမဲ့ ျပင္ဆင္တဲ့ေနရာမွာလည္း အေျခခံဥပေဒရဲ႕ အခန္း (၁၂) ျပင္ဆင္ျခင္းအခန္းမွာ ပါရွိ
တဲအ
့ ခ်က္ေတြအတိုင္း ျပင္ဆင္သြားရမယ္လို႔ ဆုိထားပါသည္။ ဒါေပမဲ့ ဒီလို ျပင္ဆင္ဖုိ႔ကလည္း ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္
ေတြရ႕ဲ သေဘာတူညီခ်က္ သက္သက္နဲ႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘဲ တပ္မေတာ္ရဲ႕သေဘာတူညီမႈ ပါမွပဲ ျပင္ဆင္လုိ႔ရမွာ ျဖစ္ႏိုင္ပါ
သည္။ ေနာက္ၿပီး တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးေတြအေနနဲ႔လည္း အေျခခံဥပေဒက ေပးအပ္ထားတဲ့အခြင့္အေရးေတြကို ထိထိ
ေရာက္ေရာက္ အသံုးခ်ၿပီး ဥပေဒပါ ျပဌာန္းခ်က္ေတြနဲ႔အညီ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ကိုယ္တိုင္ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္
ရင္း အေျခခံဥပေဒ ျပင္တာေတြ၊ မိမိေဒသ၊ မိမိလူမ်ိဳး တုိးတက္ေရးကို ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္သြားဖုိ ႔ေတြကိုလည္း
တုိက္တြန္းထားတာ ေလ့လာေတြ႔ရိွရသည္ [တပ္မေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္၊ ျပည္ေထာင္စု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံ-၂၁ ရာစု
ပင္လံု၊ စက္တင္ဘာ ၂၀၁၆၊ စာ – ၃]။ ဆိုရရင္ေတာ့ ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေဘာင္ထဲကေန ျဖစ္ထြန္းလာတဲ့
ႏိုင္ငံေရးကစားကြင္းထဲကို ၀င္ဖို႔ကိုပါ ဆက္ၿပီး တြန္းတဲ့သေဘာမ်ဳိးကို သံုးသပ္မိပါသည္။

နိဂံုး
Rohan Edrisinha က ေရာ္နယ္၀တ္စ္ရဲ႕ ဖက္ဒရယ္၀ိေသသလကၡဏာေတြကို အေျခခံၿပီး ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံု အေျခခံ
ဥပေဒကို ေလ့လာခဲ့ရာမွာ “တစ္ပိုင္းဖက္ဒရယ္ (Quasi-federal) အသြင္အျပင္လကၡဏာအခ်ိဳ႕” ပါရိွေပမယ့္ တစ္ျပည္
ေထာင္စနစ္ကိုပဲ အေျခခံထားသည္ဟု သံုးသပ္ခဲသ
့ ည္ [Edrisinha, 2014, p. 5]။ Marcus Brand ကလည္း ေရာ္နယ္
၀တ္စ္ရ႕ဲ ဖက္ဒရယ္၀ိေသသလကၡဏာေတြကို ကိုင္စၿြဲ ပီး ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ခ်ဥ္းကပ္ရာမွာ ပိုၿပီး
အေကာင္းျမင္တာကို ေတြ႕ရၿပီး “၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒ အေဆာက္အအံုကို “တစ္ပိုင္းဖက္ဒရယ္” လို႔ ေခၚႏိုင္သည္။
ဒီအေျခခံဥပေဒထဲမွာ ထင္ရွားတဲ့ ဖက္ဒရယ္အသြင္အျပင္ လကၡဏာတခ်ိဳ႕ ပါတယ္” လုိ႔ မွတ္ခ်က္ျပဳခဲ့ျခင္း [Brand,
2012]။ သူတို႔ႏွစ္ဦးရဲ႕ သံုးသပ္ခ်က္ေတြကို ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒထဲမွာ ဖက္ဒရယ္ အသြင္အျပင္
လကၡဏာအခ်ိဳ႕ ပါ၀င္တယ္ဆုိတာကိုေတာ့ သေဘာတူတာ ေတြ႕ရပါသည္။ ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒထဲမွာ ဖက္ဒရယ္
အသြင္အျပင္လကၡဏာေတြ ပါ၀င္ပါသည္။ ေျပာရရင္ တစ္ပိုင္းဖက္ဒရယ္သေဘာေဆာင္တဲ့အေျခခံဥပေဒလို႔ ေျပာႏုိင္
ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္လုိ ဖက္ဒရယ္အသြင္အျပင္လကၡဏာေတြပဲ ေဆာင္ေဆာင္ “၂၀၀၈ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒရဲ႕
ျပႆနာတစ္ခုက ျပည္သူလူထုနဲ႔အစုိးရအၾကား၊ တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြအၾကား ေဆြးေႏြးတုိင္ပင္ၿပီး သေဘာတူ
ေရးဆြထ
ဲ ားတဲပ
့ ဋိဉာဥ္ (Contract) တစ္ရပ္မဟုတ္ဘဲ စစ္အာဏာရွင္ အစိုးရကေန အတင္းအက်ပ္ အတည္ျပဳျပဌာန္း
လိုက္တဲ့ ဖိႏွိပ္မႈ (Coercion) ျဖစ္ေနသည္” ဟု အဲဒီအတြက္ ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ ဖက္ဒရယ္ ၀ိေသသ
လကၡဏာေတြ ပါေနတယ္လုိ႔ ဘယ္ေလာက္ပဲဆုိဆို လူထုအေနနဲ႔ေရာ၊ တုိင္းရင္းသားေတြအေနနဲ႔ပါ ဒီဖြဲ႕စည္းပံုကို
၀ိေရာဓိျဖစ္စရာ၊ အျငင္းပြားစရာ ဖြဲ႕စည္းပံုအျဖစ္ ႐ႈျမင္ေနၾကဦးမွာ ျဖစ္ပါသည္။ အဲဒီလို ၀ိေရာဓိ ျဖစ္စရာ၊ အျငင္းပြား
စရာ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအျဖစ္ ႐ႈျမင္ဖုိ႔အတြက္ လံုေလာက္တဲ့အျခားအေၾကာင္းအခ်က္ေတြကလည္း ရွိေနပါေသး
သည္။ အဓိကအက်ဆံုး အခ်က္တစ္ခ်က္ကေတာ့ အင္မတန္မွ ႀကီးစိုးလႊမ္းမိုးထားတဲ့စစ္တပ္ရဲ႕အခန္းက႑ပဲ ျဖစ္ပါ
သည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ ဖက္ဒရယ္အသြင္သ႑ာန္ေတြ ပါ၀င္တယ္လုိ႔ အေကာင္းျမင္ခဲ့တ့ဲ
Marcus ကေတာင္ “၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒရဲ႕ သီးျခားအခြင့္အာဏာအေတာ္မ်ားမ်ားကို စစ္တပ္လက္
ထဲကို ထည့္ေပးထားၿပီး အဲဒီအခ်က္ေၾကာင့္ပဲ ဒီမိုကေရစီမဆန္တဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံုဆိုၿပီး အရည္အေသြးက်သြားသလို ဖက္
ဒရယ္မဆန္တ့ဲဖြ႕ဲ စည္းပုံလည္း ျဖစ္သြားပါတယ္” လုိ႔ ေရးသားခဲ့ပါသည္ [Brand, 2012, p. 4)]။ ဘာလို႔လဲဆုိေတာ့
စစ္တပ္ရဲ႕ႏိုင္ငံေရးမွာ ပါ၀င္မႈအခန္းက႑ဟာ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္မွာေရာ၊ တုိင္းေဒသႀကီး၊ ဖက္ဒရယ္အဆင့္မွာပါ
စနစ္တက်ကို ပါ၀င္ေနလို႔ ျဖစ္ပါသည္။ ဒီေနရာမွာ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ဖက္ဒရယ္ဆုိတာကိုလည္း အနည္းငယ္ေဆြးေႏြးဖို႔
လိုပါသည္။ သမိုင္းတေလွ်ာက္ကို ျပန္ေလ့လာၾကည့္ရင္ ဒီမိုကေရစီမဟုတ္တဲ့ႏုိင္ငံေတြမွာ ဖက္ဒရယ္စနစ္ ထြန္းကား
ခဲ့တာ ေတြ႕ရပါသည္။ ဥပမာျပရရင္ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ၊ ခ်က္ကိုစလုိဗက္ကီးယား ႏွင့္ ယူဂိုစလားဗီးယားတုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။
အဲဒီေတာ့ ဒီမိုကေရစီျဖစ္မွ ဖက္ဒရယ္ျဖစ္မွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ ဆုိလို႔ရပါသည္။ ဒီႏိုင္ငံေတြမွာ ဖက္ဒရယ္ဟာ ေရရွည္ မခံ
ခဲတ
့ ာကို သတိျပဳစရာ ေကာင္းသလို ေနာက္ဆံုး ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမႈျဖစ္စဥ္ ျဖစ္ေပၚလာခ်ိန္မွာေတာ့ အဲ့ႏုိင္
ငံေတြဟာ တစ္စစီ ၿပိဳကြသ
ဲ ြားတာကို ေတြ႕ျမင္ရပါလိမ့္မည္။ သေဘာတရားအရ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ေတာ့ စစ္မွန္တဲ့ ဖက္
ဒရယ္စနစ္က ဗဟိုအစိုးရရဲ႕လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာကို ကန္႔သတ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္ပါသည္။ လစ္ဘရယ္ ဒီမုိကေရစီစနစ္
ကလည္း ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာကို အေျခခံဥပေဒေတြ၊ အျခားဥပေဒမူေဘာင္ေတြနဲ႔ တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္
ကန္႔သတ္ၿပီး အျပန္အလွန္ထိန္းေက်ာင္းမႈစနစ္ေတြ၊ အခြင့္အေရးကာကြယ္ေပးမႈေတြ၊ အာဏာခြေ
ဲ ၀ က်င့္သံုးတာေတြ
ကို ေဆာင္ရြက္ပါသည္။ Marcus Brand ကပဲ ပါကစၥတန္မွာ စစ္တပ္က ဒီမုိကေရစီမဆန္တဲ့အခြင့္အာဏာေတြ ယူခဲ့
တဲအ
့ တြက္ ဖက္ဒရယ္အရည္အေသြး က်ဆင္းသြားရတဲ့အေၾကာင္းကို သူ႔ရ႕ဲ စာတမ္းထဲမွာ ေထာက္ျပခဲ့ပါသည္
[Brand, 2012]။ တပ္မေတာ္ရဲ႕စာတမ္းေတြမွာ ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ကိုးကားခဲ့တဲ့ေရာ္နယ္၀တ္စ္ ေထာက္ျပခဲ့တ့ဲ အခ်က္
တစ္ခ်က္ကိုလည္း သတိျပဳသင့္ပါေၾကာင္း။ အေျခခံဥပေဒတစ္ရပ္ဟာ ဖက္ဒရယ္ ျဖစ္/ မျဖစ္ ဆုိတာကို ေလ့လာဖို႔
အေျခခံဥပေဒပံုစံ (Constitutional Form)ကို ေလ့လာဖုိ႔ လိုအပ္သလို အဲဒီအေျခခံဥပေဒဟာ လက္ေတြ႕မွာ ဘယ္လုိ
လည္ပတ္ေဆာင္ရြက္ေနလဲဆုိတဲ့ အရွိတရားကိုလည္း ေလ့လာဖုိ႔ လိုပါေၾကာင္း [Watts, 2008]။ အေျခခံဥပေဒပံုစံကို
ပဲၾကည့္ၿပီး အေျခခံဥပေဒထဲမွာ ဖက္ဒရယ္၀ိေသသလကၡဏာေတြပါတယ္လို႔ တရားေသေျပာေနရင္ ဒါဟာ ပံုသ႑ာန္
၀ါဒီ (Formalist)အရမ္းဆန္လြန္းပါသည္။ တကယ္လက္ေတြ႕မွာ အေျခခံဥပေဒကို အသက္သြင္းၿပီး လည္ပတ္တဲ့
ေနရာမွာ ဖက္ဒရယ္စံႏႈန္းေတြန႔မ
ဲ ညီဘူးဆုိရင္လည္း ဖက္ဒရယ္ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာလို႔ရမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါကိုလည္း
အထူးသတိျပဳသင့္ပါသည္။ ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဟာ တပ္မေတာ္သားကိုယ္စားလွယ္ေတြ ေျပာခဲ့သလို ဖက္
ဒရယ္၀ိေသသလကၡဏာေတြ ပါ၀င္ေနတယ္ဆိုတာ မွန္ပါသည္။ ဒါေပမဲ့ ဖက္ဒရယ္မဆန္တဲ၀
့ ိေသသလကၡဏာေတြ
ပါ၀င္ေနသည္ဆုိတာကိုလည္း ထည့္စဥ္းစားဖုိ႔ လိုပါသည္။ ဥပမာေျပာရမယ္ဆုိရင္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ရာထူးကို တုိင္းေဒသ
ႀကီး/ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္က မေရြးခ်ယ္ႏုိင္ဘဲ သမၼတက တုိင္းေဒသႀကီး/ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ေတြထဲ
ကေန ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ကို ေရြးခ်ယ္ခန္႔ထားႏိုင္တာမ်ိဳးေတြ၊ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေတြကို ဖယ္ရွားႏိုင္တဲ့အာဏာကိုလည္း သမၼတဆီ
မွာ အပ္ႏွင္းထားတာမ်ိိဳးေတြ၊ တုိင္းေဒသႀကီး/ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ကြျဲ ပားျခားနားတဲ့အေျခအေနေတြကို မူတည္ၿပီး ေျပာင္း
လြယ္ျပင္လြယ္ရွိႏိုင္တဲ့အစိုးရအင္စတီက်ဴးရွင္းပံုစံမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ ေဒသအစိုးရအားလံုးကို ပံုစံတူအင္စတီက်ဴးရွင္းေတြ
အျဖစ္ တင္းၾကပ္စြာ ဖြ႔စ
ဲ ည္းထားတာမ်ိဳးေတြဟာ ဖက္ဒရယ္၀ိေသသလကၡဏာေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ တကယ္လုိ႔ ဖြဲ႕စည္း
ပံုအေျခခံဥပေဒကို သံုးသပ္တဲ့ေနရာမွာ ဖက္ဒရယ္ဆန္တဲ့အခ်က္ေတြကိုပဲ ပံုသ႑ာန္ထုတ္ႏႈတ္ျပၿပီး ဖက္ဒရယ္မဆန္
တဲအ
့ ခ်က္ေတြ၊ အတားအဆီးေတြကို ခ်န္လွပ္ထားမယ္ဆုိရင္ ဘယ္လုိမွ ၿပီးျပည့္စံုမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ေျပာရရင္ တပ္မေတာ္အေနနဲ႔ကေတာ့ ၂၀၀၈ ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဟာ ဖက္ဒရယ္ ၀ိေသသလကၡ

ဏာေတြ ပါ၀င္ေနတယ္ဆိုတဲ့ရပ္ခံမႈကေနၿပီးေတာ့ လက္ရွိ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္၊ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ ျဖစ္စဥ္ေတြကို
အားလံုးကို ခ်ဥ္းကပ္ေဆာင္ရြက္ေနပါသည္။ ဒါေပမဲ့ လက္ရွိ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျဖစ္စဥ္နဲ႔အသြင္ကူးေျပာင္းေရး ျဖစ္စဥ္မွာ
လည္း အေျခခံဥပေဒက ျပႆနာအစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအေနနဲ႔ကို ရွိေနတယ္ဆုိတာ ေမ့ထားလို႔ မရပါဘူး။ ၂၀၀၈
ဖြ႕ဲ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ေလ့လာခဲ့သူ အေျခခံဥပေဒပညာရွင္ ရက္စ္ဂိုင္း (Yash Ghai) က “မွားယြင္းေနတဲ့ မူ၀ါဒ
ေတြ၊ အေဆာက္အအံုေတြကေန တဆင့္ ပိုမို ဒီမုိကေရစီဆန္ၿပီး တန္းတူညီမွ်မႈရွိတဲ့ လူ႕အဖြ႕ဲ အစည္းအျဖစ္ အသြင္ကူး
ေျပာင္းရာမွာ အခက္အခဲေတြ ေတြ႕ေအာင္ အေျခခံဥပေဒထဲမွာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိနဲ႔ ထည့္သြင္းျပဌာန္းထားခ်က္ေတြ ရွိ
ပါတယ္” လုိ႔ မွတ္ခ်က္ျပဳခဲ့ပါသည္ [Ghai, 2008]။ ဒီအေျခခံဥပေဒႀကီးကိုသာ တရားေသ ဆက္လက္ကိုင္စထ
ဲြ ားၿပီး
အသြင္ကူးေျပာင္းမႈ ျဖစ္စဥ္ကို ဆက္လက္ပံုေဖာ္ေနမယ္ဆုိရင္ေတာ့ ေရွ႕ေလွ်ာက္ ျဖစ္ထြန္းတုိးတက္မႈေတြ ဆက္ျဖစ္
ႏိုင္ပါ့မလားဆိုတာ စဥ္းစားစရာ ရွိပါသည္။ အဲဒီလိုပဲ ၂၀၀၈ အေျခခံဥပေဒဟာ တပ္မေတာ္ရဲ႕ႏုိင္ငံေရး အိုင္ဒီေယာ္
ေလာ္ဂ်ီကို တရား၀င္ပံုေဖာ္ေပးထားတဲ့ေၾကညာခ်က္ ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ သူ႕ရဲ႕ႏိုင္ငံေရးအုိင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီကို မေျပာင္း
ဘဲ အေျခခံဥပေဒကို ေျပာင္းဖို႔ စဥ္းစားတာဟာ လက္ေတြ႕ျဖစ္ႏိုင္ပါ့မလားဆုိတာကိုလည္း ေမးခြန္းထုတ္စရာ ရွိေနပါ
သည္။