PROTEZE GİRİŞ

Uzm. Fzt. Yavuz Sultan Selim KAVRIK

Öğretim Görevlisi
 Temel Kavramlar
Amputasyon: Herhangi bir nedenle bir uzvun
belli bir seviyeden kaybedilmesi, kesilmesidir.
Güdük: Amputasyon sonrasında uzuvdan kalan
kısma verilen addır.
Protez: Var olmayan ya da kayıp ekstremitenin
yerini alarak güdüğe fonksiyon kazandıran
cihazdır.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

Temel Kavramlar

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Temel Kavramlar

Vücut içine yerleştirilen protezlere internal protez

(kalça ve diz endoprotezleri), dışında olanlara
ise eksternal protez (göz, kulak, ayak vs.) adı
verilir.
Soket, ekstremite protezlerinde güdüğün içine
girdiği kısımdır.
Süspansiyon aracı protezi güdüğe bağlayan ve
düşmesini önleyen fiksasyon elemanıdır.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Protez Rehabilitasyonu
Protezin yapım aşamasından başlayıp hastanın
hayatı boyunca devam eden süreç protez
rehabilitasyonunu kapsar.
 Ekipte; Doktor, Fizyoterapist, Ortotist,
Ergoterapist, Psikolog, Protez-Ortez teknikeri,
hasta ve ailesi yer alır.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Protezin Tarihi
 Heredot tarafından rapor
edilen ilk protez kullanan
ampute İranlı asker
Hegesistratus (M.Ö. 484)
ayağını kaybettikten sonra
tahta bir protez kullanmıştır.
 Bilinen en eski protez M.Ö.
300 yılında yapıldığı tahmin
edilen bakır-tahta karışımı bir
protezdir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Protezin Tarihi
 Bilinen ilk eklemli diz üstü protezi, Fransız
ordusunun cerrahı Ambroise Pare tarafından
yapılmıştır.
 Diz ekleminde harekete izin veren ilk diz altı
protezi 1969 yılında Verduin tarafından
geliştirilmiştir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Protezin Tıbbi Gelişimi
Geçmişten günümüze etkileyen unsurlar:
 Tıbbi teknolojideki değişmeler
 Malzeme teknolojisindeki değişmeler
 Kitlesel halde amputasyonlarla sonuçlanan
sosyal/tarihsel olaylar

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Protezin Tıbbi Gelişimi
Tıbbi teknolojideki değişmeler:
 Damarın bağlanması: Giyotin
 Pare ve Morel (turnike)
 Sterilizasyon: Asepti
 Anestezi: Cerrahinin süresini uzatan bir faktör

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Protezin Tıbbi Gelişimi
 Giyotin amputasyonlarında kasların insersioları
kesildiği için kas gövdesi retrakte oluyor (yukarı
çekiliyor), fonksiyonunu kaybediyordu ve
sonuçta atrofiye uğruyordu.
 Konik güdüklerde kasların retrakte olmasından
sonra güdüğün ucunda sadece kemik ve biraz
fascia kalır ve burası çok hassas bir hale gelir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Protezin Tıbbi Gelişimi
Konik güdüklerde:
 Yapılan protez yükü yukarıdan almak
zorundadır.
 Uygun kovan yapmak zor olur.
 Yük sadece belirli bir alandan taşıtıldığı için
güdüğün soketi kontrol etme olasılığı azdır.
 Propriosepsiyon duyusunda zayıflık olur.
 Osteoporoz riski ortaya çıkar.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Protezin Tıbbi Gelişimi
Myoplasti: Dederich 1960’da amputasyondan
sonra agonist ve antagonist kasları bir gerilim
altında birbirine bağlamıştır.
 Kasın retraksiyonu önlenir.
 Kaslar izometrik olarak kasılıp gevşer, atrofi
olasılığı azalır, güdük silindirik olur.
 Tam temaslı kovan yapılabileceği için
osteoporoz önlenir.
 Protezi kontrol etme imkanı artar.
FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu
 Protezin Tıbbi Gelişimi
Myodesis: 1966’da myoplasti modifiye edilmiştir.
Kasların insersioları kemiğin ucuna açılan bir
delikten geçirilerek birbirine dikilmiş, böylece
kaslar kemik ucuna tespit edilmiştir.
 Kasların mediale ve laterale kayma sorunu
ortadan kalkmıştır.

*Gergin myodesis ve osteomyoplasti bozuk olan

kan akımını daha da bozacağından iskemik
ekst.de kontraendike olabilir.
FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu
 Protezin Tıbbi Gelişimi
Osteomyoplasti: 1968’de Murdoch agonist ve
antagonist kasların karşılıklı dikilerek kemik
ucunda periosta bağlandığı bu ameliyatı
gerçekleştirmiştir.
 Dokular korunur.
 Kemiğin spor denilen sonradan büyümesini
engeller.
 Fizyolojik güdük elde edilir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Geçmişten günümüze protez
yapımını ve rehabilitasyonu
etkileyen diğer unsurlar
Malzeme teknolojisindeki değişmeler:
 Plastiğin keşfi
 Myoelektrik protezler için elektrikli elemanların
gelişmesi

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

Kitlesel Amputasyonla Sonuçlanan
Tarihsel Olaylar
 1. ve 2. Dünya savaşları: Erken protez
uygulamaları
 50’li yıllarda Taladomid adlı ilacın hamile
kadınlar tarafından kullanılması, konjenital
ekstremite malformasyonları bulunan çocukların
doğmasına yol açmıştır.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon

• %75 erkekler
• %80-85 alt ekstremite
• Gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerde başlıca amputasyon
nedeni dolaşım bozukluğu

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Sebepleri
• Gelişmiş ülkelerde 2. tümörler
• Az gelişmiş ülkelerde 2. travmalar , 3. tümörler
• 4. kronik enfeksiyon ve sonrasında konjenital
problemler

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Sebepleri
• Paraliziler,ekstremite eşitsizlikleri,konjenital deformiteler
v.b. normalde amputasyona neden olmaz.
• Paralize ekstremitede duyu kaybı olduğu için hasta bu
ekstremitesine fazla basınç verir ve dekubit ülserleri
oluşur.
• Bu dekubitler sonucu dolaşım ciddi olarak etkilenir ve
amputasyona gidilmesi gerekebilir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Sebepleri
• Ekstremite eşitsizlikleri
genelde ortez yada protez-
ortez karışımı cihazlarla
tedavi edilmeye çalışılır.
• Şiddetli konjenital
deformitelerde
fonksiyonelliği artırmak için
de bazen amputasyona
gidilebilir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Seviyesini Etkileyen
Faktörler
1) Vücut ağırlığını
taşıyan nokta:
• Amputasyon sonrası
yer değiştirir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Seviyesini Etkileyen
Faktörler
1) Vücut ağırlığını taşıyan nokta:
• Bu nokta yere ne kadar yakın ise denge ve
stabilizasyon dolayısıyla yürüyüş de o kadar iyi
olur.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Seviyesini Etkileyen
Faktörler
2) Diz ekleminin korunması:
•Diz eklemi yürüyüş sırasında açısal
değerler alır.
•Enerji tüketimi açısından da oldukça
önemli
•Geriatrik amputelerde daha da önemli

•Bizim koşarken harcadığımız enerjiyi

amputeler yürürken harcarlar.(yaklaşık
değer)
FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu
 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
1) Periferik damar hastalıklarında amputasyon
seviyesini belirleyen etken beslenme
• Kapiller dolanımın bozulduğu alanlar tespit edilir
ve bu sahanın üzerinden amputasyon yapılır.
(altından yapıldığı taktirde dolanım tekrar
bozulabilir)

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
• İdeal diz altı güdük boyu medial tibial platodan
itibaren 12,5-15cm. (tendon-kas kavşağının
üzeri)
• Vasküler nedenle yapılan amputasyonlarda
kanlanmanın en iyi olduğu bölgeden (genellikle
tibial platodan itibaren 7,5-12,5cm)

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
2) Amputasyon nedeni travma ise mümkün
olduğunca cimri davranılır. İlk yapılması gereken
hastanın hayatının kurtarılmasıdır.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
• Vasküler problemlere
bağlı amputasyonlarda
ameliyat planlıdır.
• Zaman sınırlaması yoktur
ve cerrah rahatlıkla
osteomyoplasti yapabilir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
• Travma sonrasında uzun sürecek cerrahi bir
girişim hasta için zaman kaybına neden
olacaksa önce giyotin amputasyonu yapılır.
• Sonraki zamanlarda revizyon yapılarak
osteomyoplasti gerçekleştirilebilir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
3) Eğer neden tümör ise seviye tümörün özelliğine
bağlıdır.
• Benign tümörün baskı yaptığı veya harap ettiği
dokulardan amputasyon yapılır.
• Malign de ise eklemin bir üst seviyeden
amputasyon yapılır. (Diz altı malign de =>diz üstü)
• Malign tümörlerde metastaz varsa amputasyona
gidilmez.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
• Osteosarkom(kemik kanseri) gibi bir tümör 10-
20 yaş arasında görülür. Kalça
dezartikülasyonlu hastalar çoğunlukla bu
nedenle ampute olmuşlardır.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
• Kondrosarkom ve rabdomiyosarkom(yumuşak
doku tümörü)dur.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
• Çocuklarda görülen “Ewing Sarkom” da üst
seviye amputasyonuna neden olan bir
tümördür.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
5) Yaş etkisi:
Yaşlı amputeleri bir an önce ayağa kaldırmak
önemli!

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
Çocuklarda ise epifiz plaklarının korunmuş olması
önemli (epifiz plakları uca yakın olduğu için
güdük mümkün olduğunca uzun bırakılmalıdır.)

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
• 6-10 yaşları arasında çocuklarda oransız kemik-
kas büyümeleri olur
• Bu büyüme sırasında kemik çıkıntılar kası delip
güdüğün ucundan çıkabilir (mahmuz).
• Kemik kası delip çıkabilir kaygısıyla çocuklarda
güdük kısa tutulmaz. (Epifiz plakları).
• Gerekirse revizyon ameliyatlarıyla çıkıntılar
alınabilir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
6) Dizde instabilite:
• Dizde genuvarum-valgum yönünde bir
instabilite varsa diz altı yapılabilecekken, diz
dezarikülasyonu yada diz üstüne gidilmez.
• Protezle bu kontrol altına alınabilir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki

7) Kontraktür:
•Diz altında bir kontraktür güdük
boyu kısa olduğu sürece pek
sorun yaratmaz.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki

• Çok kısa olan güdük 90

derece fleksiyona getirilir ve
bu şekilde protez
yapılır.(Bend-knee)
•Bend-knee uygulaması 1-2
cm’den 5cm’e kadar olan
güdükler için uygulanabilir.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
• Ağırlık patellar tendondan taşıtılır.
• 15 cm’lik bir güdük (tibial platodan itibaren
ölçülerek belirlenir) + 90 ‘lik bir kontraktür
varsa buna protez yapma şansı yok

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon Nedeni ile Seviye
Arasındaki İlişki
• Normal boydaki bir güdüğün kaldırabileceği
maksimum kontraktür düzeyi yaklaşık 30
derecedir.
• 30 dereceden fazla kontraktür varsa protez
yapmak zor.

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Amputasyon
• Amaç hastanın fonksiyon ve yaşam kalitesini
artırmak.
• Amputasyon seviyesi ne kadar yüksekse rehabilitasyon o
kadar güç!

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu

 Teşekkürler.
yskavrik@gmail.com

FTR309 – Protez ve Rehabilitasyonu