8.

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Σημασία

Η ανάπτυξη της γλώσσας και η αγωγή μέσω της γλώσσας ξεκινούν από τη γέννηση. Το παιδί
αντιλαμβάνεται τη γλώσσα που μιλιέται στο περιβάλλον του, τους συγκεκριμένους ήχους, την ποιότητα
των τόνων και τις μελωδίας. Αντιλαμβάνεται ότι οι άνθρωποι συνοδεύουν τις δραστηριότητές τους με την
ομιλία.

Στις πρώτες του απόπειρες για επικοινωνία, το παιδί αναγνωρίζει ότι μπορεί και αυτό να πετύχει
αποτελέσματα με τις εκφράσεις του προσώπου και με τις χειρονομίες του, και αργότερα, και με τις λέξεις. Το
περιβάλλον, μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η κάθε γλωσσική δραστηριότητα δίνει στο παιδί πληροφορίες
για τη σημασία των λέξεων

Η λεκτική διδασκαλία που δεν συνδέεται με κοινωνική εμπειρία και πολιτισμικό πλαίσιο
αποδεικνύεται άκαρπη για τα μικρά παιδιά.

Μιλώντας με το παιδί και θέλοντας να το καταλάβουν οι άνθρωποι το ενθαρρύνουν να

αναπτύξει τις γλωσσικές και επικοινωνιακές του δεξιότητες. Ένα παιδί μαθαίνει να μιλάει για να επικοινωνήσει.
Η γλώσσα μαθαίνεται για να χρησιμοποιηθεί, και όχι απλώς για να μαθευτεί. Αυτό ισχύει και για τα παιδιά
που μαθαίνουν ελληνικά στην προσχολική εκπαίδευση ως δεύτερη γλώσσα.

Χρειάζονται και αυτά ενήλικες και άλλα παιδιά που θα ενδιαφέρονται για ότι νιώθουν και λένε, και
θα τα ακούνε προσεκτικά Αυτά τα παιδιά παρακινούνται να μάθουν, όταν αντιλαμβάνονται ότι αυτή η
άγνωστη μέχρι τώρα γλώσσα είναι το κλειδί για έναν ευρύτερο κόσμο.

Στα παιδιά δημιουργούνται κίνητρα, όταν νιώθουν ότι οι άλλοι σέβονται τη γλωσσική γνώση
που ήδη έχουν κατακτήσει. Ανάπτυξη της γλώσσας και της ομιλίας στην πραγματική ζωή.

Τα παιδιά έχουν την τάση να αυτοπροσανατολίζονται στα μοντέλα ομιλίας που βιώνουν στο
περιβάλλον τους. Μιμούνται τους ήχους, τη μελωδία της γλώσσας, τις εκφράσεις του προσώπου και
τις χειρονομίες. Παίρνουν τους κανόνες και τις δομές από τη γλώσσα που μιλιέται στο περιβάλλον τους και
τους εφαρμόζουν.

Η ανταπόκριση που έχουν όταν μιλούν εγγράφεται αμέσως ως επιβεβαίωση ή διαφοροποίηση στο
γλωσσικό σύστημα, παρόλο που το παιδί δεν μπορεί να αναστοχαστεί πάνω σε αυτές τις διεργασίες. Τα
‘’λάθη’’ δείχνουν ότι τα παιδιά επεξεργάζονται ακόμη τη δομή. Όσο πιο πλούσιες και ποικίλες είναι οι
εμπειρίες και οι δραστηριότητες των παιδιών τόσο οι γλωσσικές τους ικανότητες διεγείρονται,
διαφοροποιούνται και ενισχύονται.

Ταυτόχρονα, τα παιδιά αφομοιώνουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούν μεταξύ
τους, πώς ακούν ο ένας τον άλλο και πώς καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλο. Μ’ αυτό τον τρόπο τα παιδιά
αναγνωρίζουν τη βασική δομή των συνομιλιών και καταλαβαίνουν τη σχέση ανάμεσα στους συνομιλητές.

Νιώθουν τη σημασία που δίνεται στις δικές τους λέξεις από την κοινότητα, αντιλαμβάνονται αν και
πόσο στα σοβαρά τα παίρνουν. Όσο περισσότερο τα παιδιά συμμετέχουν σε διαλόγους, τόσο αυξάνονται τα
κίνητρά τους για την ανάπτυξη της γλώσσας τους. Η σωστή διατύπωση δεν έχει τόση σημασία, όσο έχει
η επιθυμία του παιδιού να εκφραστεί και να επικοινωνήσει.

Εδώ, τα παιδιά χρειάζονται υποστήριξη. Τα παιδιά που για κάποιο χρονικό διάστημα δεν
έχουν θετική ανταπόκριση παραιτούνται παραμένουν στο επίπεδο που είχαν φτάσει ή σιωπούν.

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής

Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Οι εμπειρίες των παιδιών με τα σημεία, τα γράμματα και τους αριθμούς, είναι σημαντικές
προϋποθέσεις για το επόμενο γνωστικό βήμα προς την αφηρημένη σκέψη: οι γραπτοί χαρακτήρες
παίρνουν τη θέση της ομιλούμενης γλώσσας. Σκέψεις, ιστορίες, παραμύθια, τραγούδια μπορούν να
διατηρηθούν και να μεταδοθούν στις επόμενες γενιές μ’ αυτό τον τρόπο.

Η εξοικείωση των παιδιών με τον κόσμο του βιβλίου τους ανοίγει καινούριους ορίζοντες
Αναγνωρίζουν ότι η ικανότητα να διαβάζουν τους δίνει ένα μέσο πρόσβασης στη γνώση του κόσμου. Τα παιδιά
καταλαβαίνουν ότι οι άλλοι πολιτισμοί έχουν αναπτύξει άλλα συστήματα γραφής και συμβόλων και
πειραματίζονται με τα παράξενα σύμβολα, επινοώντας τα δικά τους.

Παιδιά από οικογένειες μεταναστών

Η γλώσσα καταγωγής μιλιέται διατηρείται ζωντανή και καλλιεργείται στις περισσότερες

οικογένειες μεταναστών. Η γλώσσα συχνά υποστηρίζεται από εκείνα τα μέσα ενημέρωσης (π.χ.
ραδιόφωνο, τηλεόραση) που δίνουν απευθείας πληροφορίες από τη χώρα καταγωγής. Αφού η οικογένεια
χρησιμοποιεί τα ελληνικά για να επικοινωνήσει με το περιβάλλον της, πολλά παιδιά μεγαλώνουν ως
δίγλωσσα ή πολύγλωσσα.

Μια δίγλωσση ανατροφή συνήθως εμπλουτίζει τη συνολική ανάπτυξη του παιδιού. Όταν τα παιδιά
παρατηρούν ότι στο ίδιο αντικείμενο μπορούν να δοθούν διαφορετικά ονόματα, αρχίζουν να
αναστοχάζονται σχετικά με τη γλώσσα και τα φαινόμενα της ομιλίας.

Ωστόσο, μια ενδεχόμενη ανεπαρκής γλωσσική ικανότητα στα ελληνικά περιορίζει την
πρόοδο τους σε άλλες μαθησιακές περιοχές όπως στα μαθηματικά ή στη φυσική.

Τα παιδιά που δεν ξέρουν ελληνικά χάνουν το μέσο για να αναπτύξουν πλήρως τις ικανότητές
τους Ένας από τους στόχους επομένως είναι η ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων ώστε να είναι σε
θέση όλα τα παιδιά να συμμετέχουν ενεργά σε συνομιλίες στα ελληνικά.

Η σύνδεση της γλώσσα με όλες τις μαθησιακές περιοχές

Η γλωσσική δραστηριότητα ασκείται καθημερινά στο περιβάλλον της προσχολικής

εκπαίδευσης και δεν περιορίζεται αυστηρά στο πλαίσιο του γλωσσικού μαθήματος, αλλά διαχέεται σε
όλες τις μαθησιακές περιοχές του Προγράμματος Σπουδών οι οποίες και αξιοποιούνται για την
ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων.

Είναι σημαντικό να αντιληφθεί ο εκπαιδευτικός ότι η γλώσσα αποτελεί το μέσο για την απόκτηση της
νέας γνώσης είτε πρόκειται για μαθηματικά είτε πρόκειται για φυσικές επιστήμες και ότι η
ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας και έκφρασης καλλιεργούνται παράλληλα σε όλες τις μαθησιακές
περιοχές

Κάτι τέτοιο διευκολύνεται ιδιαίτερα στην προσχολική εκπαίδευση από τον τρόπο οργάνωσης του
προγράμματος .

Διδακτικές προσεγγίσεις που διευκολύνουν τη γλωσσική ανάπτυξη

Αξιοποιούνται οι προηγούμενες εμπειρίες των παιδιών για την απόκτηση νέας γνώσης. Το υλικό που
επεξεργάζονται τα παιδιά στην τάξη προσκομίζεται είτε από τον εκπαιδευτικό είτε από τα ίδια τα παιδιά.
ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Προέρχεται από διάφορες πηγές έντυπου, ηλεκτρονικού και προφορικού λόγου που
παράγεται σε ποικίλες επικοινωνιακές συνθήκες.

Δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες στην τάξη ώστε τα παιδιά να παράγουν

διαφορετικά κειμενικά είδη ή τύπους κειμένων με τη βοήθεια του προφορικού (κυρίως) αλλά και του γραπτού
λόγου. Επιδιώκεται τα κείμενα των παιδιών να απευθύνονται σε πραγματικούς αποδέκτες.

Οι δραστηριότητες για την καλλιέργεια του γλωσσικού γραμματισμού υλοποιούνται στο

πλαίσιο και των πέντε μαθησιακών πλαισίων (παιχνίδι, ρουτίνες, διερευνήσεις, καταστάσεις από την
καθημερινή ζωή, οργανωμένες δραστηριότητες).

H γλωσσική ποικιλότητα που παρουσιάζεται ενδεχομένως στην τάξη (είτε αφορά

γλωσσικές ποικιλίες/διαλέκτους της ελληνικής είτε άλλες γλώσσες) αντιμετωπίζεται στην τάξη ως
πλούτος και μπορεί να δώσει το έναυσμα για το σχεδιασμό δραστηριοτήτων που καλλιεργούν το
σεβασμό στη διαφορετικότητα και ενδυναμώνουν την ταυτότητα των ατόμων που δεν έχουν μητρική την
ελληνική.

Δύνεται ιδιαίτερη έμφαση στην καλλιέργεια στην τάξη στρατηγικών εκμάθησης της γλώσσας καθώς
και επικοινωνιακών στρατηγικών.

Ο ρόλος τους εκπαιδευτικού

Ο εκπαιδευτικός έχει ρόλο συντονιστή και ισότιμου συνομιλητή κατά τη διδασκαλία και τη
διεξαγωγή των διάφορων γλωσσικών δραστηριοτήτων. Πιο συγκεκριμένα:

 Μελετά το Πρόγραμμα Σπουδών και επιχειρεί να το μετουσιώσει σε διδακτική πράξη με

το σχεδιασμό γλωσσικών δραστηριοτήτων, προκειμένου να δημιουργήσει το
κατάλληλο πλαίσιο επικοινωνίας, ώστε να βοηθήσει τα παιδιά να αποκτήσουν όσο το
δυνατό μεγαλύτερο βαθμό επικοινωνιακής ικανότητας και γλωσσικού-κριτικού
γραμματισμού.

 Δεν περιορίζει τη διδασκαλία στο πλαίσιο της σχολικής τάξης, αλλά επιδιώκει τη
συνεργασία με την οικογένεια, άλλες σχολικές μονάδες, φορείς της τοπικής κοινωνίας,
επισκέψεις σε χώρους που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τα παιδιά

 Σχεδιάζει τη γλωσσική διδασκαλία λαμβάνοντας υπόψη το γλωσσικό επίπεδο των

παιδιών της τάξης.

 Σχεδιάζει δραστηριότητες στις οποίες εναλλάσσονται διάφορες μορφές λόγου

(προφορικού και γραπτού) και οι οποίες έχουν νόημα για τα παιδιά, δηλαδή είναι
πλαισιωμένες, συνδέονται με τα καθημερινά βιώματά τους, λαμβάνουν υπόψη τις
ικανότητές τους, είναι νοητικά προκλητικές και καλλιεργούν τη δημιουργία
υποθέσεων, τη φαντασία και τη δημιουργικότητα.

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής

Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
  Οργανώνει δράσεις με κοινωνιοκεντρικό χαρακτήρα, στις οποίες τα παιδιά
προσεγγίζουν σύγχρονα και επίκαιρα θέματα που έχουν σχέση με την κοινωνία
στην οποία ζουν διενεργούν μικρές έρευνες για θέματα που απασχολούν το
άμεσο περιβάλλον τους και την κοινωνία, παίρνουν συνεντεύξεις από
συνομηλίκους τους και μεγαλύτερους και συμμετέχουν σε συζητήσεις μέσα στην τάξη.

Η αξιολόγηση της γλωσσικής ανάπτυξης

Η προσεκτική παρατήρηση της γλωσσικής ανάπτυξης καθημερινά βοηθά τον εκπαιδευτικό να

καταγράψει τη διαδικασία μάθησης, και να εντοπίσει προβλήματα ή καθυστερήσεις. Ιδιαίτερη προσοχή
χρειάζεται σε παιδιά που μαθαίνουν τα ελληνικά ως δεύτερη γλώσσα.

Η αξιολόγηση δεν νοείται ως έλεγχος του βαθμού κατοχής γνώσεων των παιδιών, αλλά
ως διαδικασία και μέσο άντλησης πληροφοριών για την αναδιαμόρφωση της διδασκαλίας, των
διδακτικών και παιδαγωγικών επιλογών και του προγράμματος της τάξης, ώστε να καλύπτονται οι
διδακτικές ανάγκες.

Ο εκπαιδευτικός μέσω της αρχικής ή διαγνωστικής αξιολόγησης προσδιορίζει το επίπεδο γνώσεων

των παιδιών, τις γλωσσικές και επικοινωνιακές τους ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τα κίνητρα τους για
μάθηση, τις εμπειρίες, τις συνήθειες και τα χαρακτηριστικά τους, ώστε να διαμορφώσει ανάλογα το
πρόγραμμα διδασκαλίας και μάθησης της γλώσσας, να οριστούν οι στόχοι, τα μέσα και τα υλικά υλοποίησης
τους, οι στρατηγικές που θα χρησιμοποιηθούν, οι δεξιότητες στις οποίες θα στοχεύει το γλωσσικό πρόγραμμα.

Στη διάρκεια του προγράμματος η διαμορφωτική αξιολόγηση επιτρέπει τον έλεγχο της
εξελικτικής πορείας των παιδιών σε σχέση με τους εκπαιδευτικούς στόχους και παρέχει στον εκπαιδευτικό
πληροφορίες ώστε να βελτιώσει γενικότερα τη μαθησιακή διαδικασία.

Τέλος, η τελική ή αθροιστική αξιολόγηση επιτρέπει την εκφορά μιας συνολικής κρίσης για το βαθμό
επίτευξης των διδακτικών και παιδαγωγικών στόχων και για την αποτελεσματικότητα του προγράμματος.
Η αξιολογική διαδικασία δεν θα πρέπει να περιορίζεται στα στενά πλαίσια έλεγχου της ατομικής
ικανότητας των νηπίων για ανάκληση προγενέστερων γνώσεων.

Καλό είναι να διερευνά το βαθμό αποτελεσματικής χρήσης των γνώσεων αυτών σε νέες
καταστάσεις αλλά και τις διεργασίες που χρησιμοποιούν τα νήπια (δημιουργία υποθέσεων
επαγωγική σκέψη κτλ) κατά τη συμμετοχή τους σε επικοινωνιακά συμβάντα.

Σε αυτή την κατεύθυνση μορφές αξιολόγησης όπως: ο ατομικός φάκελος του παιδιού
(Portfolio), η συστηματική παρατήρηση, η αξιολόγηση μέσω των σχεδίων εργασίας και η αυτοαξιολόγηση και
αλληλοαξιολόγηση φαίνεται να εξυπηρετούν αποτελεσματικότερα το νέο πλαίσιο για τη «Γλώσσα».

9. ΝΟΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Σημασία

Σήμερα θεωρείται δεδομένο ότι σημαντικό μέρος της ανάπτυξης του εγκεφάλου συντελείται τα
πρώτα πέντε χρόνια της ζωής του ανθρώπου και ότι οι εμπειρίες των χρόνων αυτών θέτουν τις
βάσεις για τη νοητική ανάπτυξη και την ψυχική υγεία των παιδιών. Για τα παιδιά της προσχολικής
ηλικίας το πρώτο και πιο σημαντικό «μαθησιακό περιβάλλον» αποτελούν οι αλληλεπιδράσεις και οι
σχέσεις τους με σημαντικούς «άλλους», στο σπίτι και στο σχολείο.

Η ποιότητα των εμπειριών τους στον τομέα αυτό, επηρεάζει τόσο τη συναισθηματική όσο και
τη γνωστική τους ανάπτυξη: η προσοχή, η φροντίδα, η εμπιστοσύνη και η αγάπη των ενηλίκων
κάνουν τα παιδιά να αισθάνονται ασφαλή και τα ενθαρρύνουν να ακολουθήσουν την περιέργεια
τους, να εξερευνήσουν, να τολμήσουν, να δοκιμάσουν και να μάθουν από τα λάθη τους.

Εξίσου σημαντική στην ηλικία αυτή είναι η ποικιλία και η αφθονία των ερεθισμάτων που
δέχονται τα παιδιά από το περιβάλλον τους καθώς παίζουν κεντρικό ρόλο στη διέγερση του
εγκεφάλου και κατ’ επέκταση στη δημιουργία αλλά και τη διατήρηση συνάψεων ανάμεσα στους
νευρώνες.

Οι εκπαιδευτικοί συμβάλλουν στην νοητική ανάπτυξη όταν:

1. Δίνουν έμφαση στη δημιουργία ενός συναισθηματικά ασφαλούς περιβάλλοντος για όλα τα
παιδιά.

2. Προτείνουν στα παιδιά καινούργιες εμπειρίες οι οποίες προκαλούν την περιέργεια και το
ενδιαφέρον τους – το «καινούργιο» ελκύει και ενισχύει την προσοχή. Οι εμπειρίες αυτές μπορεί να
αφορούν ανθρώπους και αντικείμενα.

3. Ενθαρρύνουν το διάλογο και τη συνεργασία των παιδιών με ενήλικες και συμμαθητές.

4. Δίνουν χρόνο και ευκαιρίες για παιχνίδια στα οποία συμμετέχει όλο το σώμα.

5. Δίνουν στα παιδιά τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν την περιέργεια τους και να

απαντήσουν στα ερωτήματα τους μέσα από οργανωμένες και στοχευόμενες διερευνήσεις:

Α) Τους προτείνουν τρόπους και εργαλεία με τα οποία μπορούν να επικοινωνήσουν αυτά που
γνωρίζουν, αισθάνονται και μαθαίνουν.

Β) Βοηθάνε τα παιδιά να κάνουν συσχετίσεις μεταξύ των εμπειριών τους σε διάφορα

περιβάλλοντα - ο εγκέφαλος από τη φύση του αναζητά μοτίβα (κανονικότητες).

Γ) Δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να επαναλάβουν δραστηριότητες που τους προκάλεσαν

τον ενδιαφέρον και την προσοχή - οι συνδέσεις του εγκεφάλου ενδυναμώνονται μέσα από την
επανάληψη.

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής

Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Η κατάλληλη υποστήριξη

Η κοινωνικοπολιτισμική θεωρία επισημαίνει ότι οι έννοιες αποκτούν νόημα μέσα από

κοινωνικές πρακτικές (π.χ. γλωσσική επικοινωνία) σε διάφορα κοινωνικά πλαίσια. Η αντίληψη αυτή
έχει τρεις πολύ σημαντικές επιπτώσεις στην οργάνωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας:

α) Λαμβάνονται υπόψη και αναδεικνύονται οι εμπειρίες (π.χ. έννοιες) που φέρνουν τα παιδιά
στο νηπιαγωγείο από το οικογενειακό, κοινωνικό, γλωσσικό και πολιτισμικό περιβάλλον τους.

β) Μετατοπίζεται το κέντρο της μαθησιακής διαδικασίας από το παιδί που «ανακαλύπτει» τη

γνώση μόνο του στην κοινότητα της τάξης – εκπαιδευτικό και συμμαθητές – και τη συν-οικοδόμηση
της γνώσης.

γ) Χρησιμοποιείται ο διάλογος μεταξύ εκπαιδευτικού, παιδιού και συμμαθητών ως μια από τις
πιο σημαντικές διδακτικές στρατηγικές για την κατανόηση των εννοιών και την απόκτηση νέων
γνώσεων: μέσα από το διάλογο με πιο «έμπειρους» ενήλικες και συμμαθητές το παιδί επεκτείνει τις
γνώσεις και τα ενδιαφέροντα του και οδηγείται σε βαθύτερη κατανόηση των εννοιών απ’ ό,τι θα
κατάφερνε να αναπτύξει μόνο του. Παράλληλα, μέσα από το διάλογο δίνεται η δυνατότητα στον
εκπαιδευτικό να παρέχει στο μαθητή την υποστήριξη που χρειάζεται την κατάλληλη στιγμή.

Οι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν την νοητική ανάπτυξη όταν:

1. Ενθαρρύνουν τα παιδιά να συνεργάζονται για την επίλυση προβλημάτων ή τη δημιουργία

ομαδικών κατασκευών και γενικότερα προτείνουν δράσεις όπου ενθαρρύνεται η διατύπωση
προτάσεων, η ανταλλαγή γνωστικών στρατηγικών αλλά και η ασυμφωνία ιδεών.

2. Φέρνουν τα παιδιά σε επαφή με ανθρώπους και ιδέες που δεν γνωρίζουν έτσι ώστε να έρχονται σε
επαφή και με νέες έννοιες και γνώσεις.

3. Λειτουργούν υποστηρικτικά: διατυπώνουν ερωτήσεις, λειτουργούν ως μοντέλο, παρέχουν

πληροφορίες όπου χρειάζεται.

4. Οργανώνουν δραστηριότητες που έχουν νόημα για τα συγκεκριμένα παιδιά της τάξης τους.

5. Συνεργάζονται με τις οικογένειες των παιδιών για να πάρουν πληροφορίες που θα τους
βοηθήσουν να κατανοήσουν τις εμπειρίες που φέρνουν τα παιδιά στο νηπιαγωγείο.

6. Δίνουν στα παιδιά τα κατάλληλα υλικά και τα παροτρύνουν να αναπαριστούν τις ιδέες, τις
προσωπικές θεωρίες και τις γνώσεις τους.

Ο ρόλος της περιέργειας

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Η περιέργεια των παιδιών αποτελεί έναν πολύ ισχυρό καταλύτη για τη μάθηση. Με την
κατάλληλη καθοδήγηση και υποστήριξη από τους ενήλικες, η περιέργεια και η έμφυτη ανάγκη τους
να κατανοήσουν αυτά που συμβαίνουν γύρω τους μπορούν να οδηγήσουν τα παιδιά στην ανάπτυξη
και τη χρήση των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την εξερεύνηση και την κατανόηση των
φαινομένων – κοινωνικών και φυσικών – του κόσμου που τα περιβάλλει.

Συγκεκριμένα, δημιουργώντας ή αξιοποιώντας ευκαιρίες για διερευνήσεις όπου τα παιδιά

προβληματίζονται, διατυπώνουν ερωτήσεις, παρατηρούν, συλλέγουν πληροφορίες και καταγράφουν
τα δεδομένα τους, διατυπώνουν υποθέσεις και πειραματίζονται για να τις επαληθεύσουν όχι μόνο
κρατάμε την περιέργεια των παιδιών ζωντανή αλλά και τους μαθαίνουμε να σκέφτονται και να
χρησιμοποιούν βασικά εργαλεία για την επιστημονική και την κοινωνική εξέλιξη.

Κατά τη διαδικασία αυτή, ο εκπαιδευτικός λειτουργεί ως μοντέλο τρόπων σκέψης και

επίλυσης προβλημάτων, οδηγεί τα παιδιά σε γνωστική σύγκρουση με τις ερωτήσεις του, τα βοηθάει
να διατυπώσουν τις παρατηρήσεις και τις θεωρίες τους και να στοχαστούν τη δράση τους.

Η περιέργεια και οι διερευνήσεις των παιδιών λειτουργούν ως εργαλεία μάθησης όταν

οργανώνονται από τον εκπαιδευτικό γύρω από συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους και με τρόπο
που τα βοηθάει να επικεντρώσουν τη σκέψη τους σε αυτό που κάνουν.

Οι εκπαιδευτικοί προκαλούν την περιέργεια όταν:

1. Τραβάνε την προσοχή των παιδιών σε αυτά που συμβαίνουν γύρω τους, κοινωνικά και φυσικά
φαινόμενα – δεν θεωρούν δεδομένο ότι τα παιδιά παρατηρούν, προσέχουν ή επεξεργάζονται αυτά
που βλέπουν, ακούν, αγγίζουν, μυρίζουν και γενικότερα βιώνουν.

2. Φέρνουν στην τάξη παράξενα ή μη-οικεία αντικείμενα, από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον,
που τραβάνε την προσοχή των παιδιών, διεγείρουν την περιέργεια τους και προκαλούν ερωτήσεις.

3. Συνηθίζουν να εκφράζουν τις «απορίες» τους και να σκέφτονται «φωναχτά».

4. Οργανώνουν συχνά διερευνήσεις αναγνωρίζοντας τη σημασία τους ως μαθησιακό πλαίσιο.

Αξιοποιούν τα ερωτήματα και την περιέργεια των παιδιών αλλά παράλληλα διαπραγματεύονται μαζί
τους και τη διερεύνηση ερωτημάτων που εκείνοι θεωρούν κατάλληλα και ενδιαφέροντα για τα παιδιά
αυτής της ηλικίας.

5. Ενθαρρύνουν και βοηθάνε τα παιδιά να καταγράψουν τα στάδια των διερευνήσεων τους ή τη

διαδικασία που ακολούθησαν για την επίλυση ενός προβλήματος, με διάφορα μέσα και τρόπους
(π.χ. γραφικές αναπαραστάσεις, φωτογραφική μηχανή κ.ά.) έτσι ώστε να διευκολύνονται ο
αναστοχασμός και η ανάπτυξη μεταγνωστικών δεξιοτήτων.

10. ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Ορισμός και στόχοι

Παιδική Λογοτεχνία είναι όχι τα λογοτεχνήματα που έχουν γράψει ή γράφουν τα παιδιά, αλλά
τα λογοτεχνικά κείμενα που είναι σε θέση να φέρουν το παιδί σε επαφή με το αισθητικό φαινόμενο
της Τέχνης και ειδικότερα της Λογοτεχνίας.

Η Παιδική Λογοτεχνία βοηθά το παιδί να αναπτύξει σταδιακά την αντίληψη ότι όλοι οι
άνθρωποι ανεξάρτητα από τις διαφορές τους επιθυμούν το καλό, το δίκαιο, την ελευθερία, την
ειρήνη.

Στοχεύει δηλαδή στην πανανθρώπινη συνείδηση.

Επίσης, στοχεύει εκτός από την αισθητική καλλιέργεια, και στην παροχή γνώσεων, όχι
βέβαια με συστηματικό τρόπο, επειδή δεν αποτελεί βιβλίο γνώσεων, καθώς και στην καλλιέργεια της
γλώσσας και γενικότερα στο να διαμορφώσει μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη προσωπικότητα
στα παιδιά, χωρίς ηθικολογίες και διδακτισμό.

Παιδαγωγική αξία της παιδικής λογοτεχνίας

Η παιδική λογοτεχνία επιδρά στο μικρό παιδί με τρόπους που έχουν ιδιαίτερη παιδαγωγική
αξία, γεγονός που την καθιστά ένα ισχυρό παιδαγωγικό μέσο.

Συγκεκριμένα, προκαλεί αισθητική απόλαυση, επειδή παρουσιάζει όψεις της

πραγματικότητας και αντίστοιχες βιωματικές και συγκινησιακές καταστάσεις.

Με τον τρόπο αυτό εγείρει το ενδιαφέρον του παιδιού και του δίνει τη δυνατότητα να δει
διαφορετικές όψεις της πραγματικότητας.

Μια άλλη επίδραση της παιδικής λογοτεχνίας είναι ότι προκαλεί προβληματισμό, επειδή
προβάλλει βασικά θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο οδηγώντας με αυτόν τον τρόπο το παιδί
στην αυτογνωσία.

Επιπλέον, ψυχαγωγεί, επειδή δημιουργεί τις συνθήκες εκείνες που οδηγούν το παιδί σε
καταστάσεις εσωτερικής πληρότητας, το βοηθά να εξελίξει το γλωσσικό του όργανο, επειδή το
τροφοδοτεί με νέο λεξιλόγιο και βέβαια, μεταβιβάζει ηθικές αξίες και πρότυπα.

Ωστόσο, ίσως η κυριότερη αξία της παιδικής λογοτεχνίας είναι ότι αναπτύσσει τη φαντασία
του παιδιού.

Παράγοντες που βοηθούν στην προσέγγιση των παιδιών με το λογοτεχνικό βιβλίο.

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Η αγάπη για το βιβλίο δε μεταδίδεται κληρονομικά ούτε αποτελεί μια έμφυτη λειτουργία.
Αντίθετα, αποκτάται μέσω μιας μακροχρόνιας και συστηματικής παιδείας που δεν έχει
καταναγκαστικό και υποχρεωτικό χαρακτήρα και καλλιεργείται από τη μικρή ηλικία, από τους
πρώτους μήνες της ζωής ενός παιδιού κυρίως με το παράδειγμα των γονιών.

Άλλοι παράγοντες που βοηθούν στην προσέγγιση του παιδιού με το λογοτεχνικό βιβλίο είναι
ο χώρος της προσχολικής εκπαίδευσης, ο εκπαιδευτικός, οι παιδικές και σχολικές βιβλιοθήκες, οι
εκθέσεις λογοτεχνικών βιβλίων, οι εφημερίδες και τα περιοδικά, οι λογοτεχνικές ημερίδες, οι
επισκέψεις λογοτεχνών στο σχολείο, οι ετήσιες εορταστικές εκδηλώσεις για το παιδικό βιβλίο, οι
καλλιτεχνικές εκδηλώσεις-παραστάσεις, οι δημιουργικές εργασίες των παιδιών.

Ο χώρος της προσχολικής εκπαίδευσης θεωρείται προνομιακός για την άσκηση

δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το βιβλίο και συμβάλλουν αποτελεσματικά στη θεμελίωση και
ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας. Ιδιαίτερος τόπος συνάντησης παιδιού-βιβλίου είναι η σχολική
βιβλιοθήκη.

Έχει επισημανθεί από πολλούς μελετητές ότι καθοριστικός παράγοντας για την εδραίωση και
ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας είναι η σωστή οργάνωση και λειτουργία της σχολικής βιβλιοθήκης.

Η σχολική βιβλιοθήκη πρέπει να είναι πλούσια σε ποικίλου περιεχομένου αναγνώσματα,

ώστε να βρίσκουν σε αυτά ικανοποίηση παιδιά με διαφορετικά ενδιαφέροντα.

Ειδικότερα, πρέπει να υπάρχουν:

• Βιβλία με εικόνες ή σιωπηλά βιβλία που αναπτύσσουν την φαντασία και καλλιεργούν τη
γλώσσα.
• Παραμύθια λαϊκά, έντεχνα, διασκευασμένα και μεταφρασμένα.
• Μύθοι του Αισώπου και ελληνική μυθολογία.
• Μικρές ιστορίες.
• Ποιήματα, λίμερικς, παιχνιδόλεξα.
• Διηγήματα ποικίλου περιεχομένου.
• Μυθιστορήματα ποικίλου περιεχομένου.
• Λαϊκά τραγούδια, αινίγματα, παροιμίες.
• Λαϊκά παιχνίδια για παιδιά.
• Ανθολογίες με λαϊκούς θρύλους και παραδόσεις.
• Κουκλοθεατρικές ιστορίες.
• Βιβλία γνώσεων.
• Παιδικές εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, περιοδικά, άλμπουμ, χάρτες, λευκώματα.
• Κασέτες με παραμύθια, θεατρικά και ποιήματα.
• Βιντεοκασέτες με έργα κλασικά για παιδιά.
• Επιτραπέζια παιχνίδια.
• Κασετόφωνο με ακουστικά.
• Κασέτες κενές για να ηχογραφούν τα παιδιά τον εαυτό τους.
Η βιβλιοθήκη του σχολείου επιβάλλεται να λειτουργεί και ως δανειστική, αναθέτοντας συχνά
στο παιδί το ρόλο του βιβλιοθηκάριου που εναλλάσσεται, ανάλογα με το ενδιαφέρον των παιδιών.

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής

Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Η δανειστική βιβλιοθήκη μετατρέπει το παιδί σε ενεργητικό αναγνώστη, το βοηθά να
αποκτήσει καλές συνήθειες ως προς τη χρήση και συντήρηση των βιβλίων και υπευθυνότητα όσον
αφορά το δανεισμό και το σεβασμό για τα πράγματα που μας περιβάλλουν.

Η εγγραφή του παιδιού στη δανειστική βιβλιοθήκη επηρεάζει και διαμορφώνει τη σχέση του
με το βιβλίο. Παιδιά που απέκτησαν τη συνήθεια να δανείζονται βιβλία από την προσχολική ηλικία,
εξακολουθούν να κάνουν το ίδιο και στην εφηβεία.

Τρόποι αξιοποίησης της παιδικής λογοτεχνίας και των παιδικών βιβλίων γενικά

Ο εκπαιδευτικός αξιοποιεί το υλικό της βιβλιοθήκης, αναδεικνύει τα καλά παιδικά λογοτεχνικά

βιβλία και συγχρόνως προσπαθεί να επινοεί τρόπους για να κεντρίζει το ενδιαφέρον των παιδιών,
όπως:
• Αξιοποίηση των ενδείξεων του εξώφυλλου και του οπισθόφυλλου.
• Αξιοποίηση του τίτλου.
• Αξιοποίηση του πίνακα περιεχομένων, αν υπάρχει.
• Αξιοποίηση των εικόνων.
• Αξιοποίηση της αρχής του κειμένου.
• Αξιοποίηση του καταλόγου που κυκλοφορούν οι εκδοτικοί οίκοι.
• Αξιοποίηση βιβλίων γνώσεων και προσαρμογή τους σε μια παιδαγωγική πρακτική.
• Παρουσίαση ενός βιβλίου με τη μορφή κουκλοθεάτρου ή δραματοποίησης.
• Ανάγνωση βιβλίων από παιδιά του Δημοτικού σε παιδιά Νηπιαγωγείου ή μικρών τάξεων.
• Θέσπιση βραβείων.
• Ενθάρρυνση από τον εκπαιδευτικό για διάβασμα σε ζευγάρια.
• Οργάνωση διαφημιστικής εκστρατείας για την προώθηση κάποιου βιβλίου.
• Δημιουργία αφίσας που περιγράφει το θέμα των βιβλίων που διάβασαν τον τελευταίο μήνα.
• Ηχογράφηση αποσπασμάτων από βιβλία που διάβασαν.
• Παιχνίδια-κουίζ σχετικά με το περιεχόμενο ενός βιβλίου.
• Συγγραφή και βιβλιοδεσία βιβλίου από τα παιδιά.
• Δημιουργία θεματικών καταλόγων που αναφέρονται σε συγκεκριμένο θέμα.
• Διασκευή ενός γνωστού παραμυθιού ή ιστορίας.

Τα παιδιά παράλληλα με την απόλαυση που προσφέρει η αφήγηση ή η ακρόαση ενός βιβλίου
μπορούν να ασχοληθούν και με άλλες δραστηριότητες που ασκούν τη γλώσσα, τη φαντασία, τη
δημιουργική σκέψη, την εφευρετικότητα, κεντρίζουν το ενδιαφέρον τους, δίνουν ευκαιρίες για
πρωτοβουλίες, ανάπτυξη της κοινωνικότητας και υπευθυνότητας, διεύρυνση των πνευματικών
οριζόντων, μετάδοση γνώσεων, εξωτερίκευση συναισθημάτων.
Η οργάνωση μεταφηγηματικών δραστηριοτήτων, ζωγραφική, χειροτεχνία, κουκλοθέατρο,
δραματοποίηση, δημιουργία αυτοσχέδιων παραμυθιών ή παιχνιδιών που προσφέρει, εκτός από την
ψυχαγωγία, διέξοδο στη δημιουργική έκφραση και τον αυθορμητισμό των παιδιών μέσα σε κλίμα
συνοχής και συντροφικότητας.
Η συζήτηση γύρω από το περιεχόμενο της ιστορίας με την υποβολή ανοιχτών ερωτήσεων
που κινητοποιούν τα παιδιά, η ανατροπή της πλοκής ή του τέλους της ιστορίας, ο σχολιασμός των
πράξεων του ήρωα, η αλλαγή του τίτλου είναι ενδιαφέρουσες δραστηριότητες, οι οποίες μετατρέπουν
το βιβλίο σε ζωντανό σύντροφο στο παιχνίδι και τις αναζητήσεις τους.
11. ΚΟΥΚΛΟΘΕΑΤΡΟ
ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Ορισμός και σημασία

Το κουκλοθέατρο είναι μια μορφή της θεατρικής τέχνης, είναι αναπαράσταση του θεάτρου της
ζωής σε σμίκρυνση, και παιγμένη πίσω από ένα πλαίσιο - παράθυρο, που πλαισιώνει και
υπογραμμίζει το χώρο δράσης. Είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία επικοινωνίας και συγχρόνως
έκφρασης και δράσης. Μπορεί να πάρει δύο διαστάσεις:

 Του Θεάματος: Παραστάσεις που δίνονται από επαγγελματίες κουκλοπαίχτες,

εκπαιδευτικούς, εμψυχωτές ομάδων και άλλους, στις οποίες βρίσκονται θεατές, που
παρακολουθούν την οργανωμένη παράσταση.

 Της Δραστηριότητας: Δημιούργημα και έκφραση των ίδιων των παιδιών ή μελών μιας
ομάδας στον χώρο του σχολείου.

Το κουκλοθέατρο προσφέρει στα παιδιά ερεθίσματα, που τα εμπλουτίζουν συναισθηματικά

και νοητικά. Η κούκλα, το παραμύθι και οι λειτουργίες του θεάτρου συντελούν ώστε το παιδί να
βιώνει τους χώρους του φανταστικού, του συμβολικού και του πραγματικού.

Το κουκλοθέατρο δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να αφομοιώσει τους ηθικούς νόμους, τους
κανόνες, τους διάφορους κώδικες, τα ήθη, τα έθιμα, τις νοοτροπίες, τις τάσεις, τις αξίες, τις
απαγορεύσεις και τα ιδανικά, καθώς και τη δομή και τη λειτουργία της κοινωνίας στην οποία ζει.

Το κουκλοθέατρο δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να συμμετέχουν και ακόμα να καθορίζουν

την εξέλιξη του παραμυθιού. Γίνονται επομένως συμμέτοχοι και συνδημιουργοί. Έτσι, το
κουκλοθέατρο γίνεται χώρος συνδιαλλαγής και επικοινωνίας και με αυτό τον τρόπο καθίσταται ένα
ισχυρό μεθοδολογικό εργαλείο για την προσέγγιση γνώσεων και για την απόκτηση στάσεων και
δεξιοτήτων.

Παιδαγωγική αξιοποίηση του κουκλοθέατρου

Το να χρησιμοποιείται το κουκλοθέατρο σαν μέσο εκπαίδευσης δεν είναι καινούργια ιδέα. Το

αρχαίο θέατρο σκιών δίδασκε σε αμόρφωτες μάζες παραδοσιακές ιστορίες. Οι ιερείς του Μεσαίωνα
δίδασκαν την Βίβλο με μέσο τις μαριονέτες.

Το κουκλοθέατρο ήταν πάντα αγαπητό από μια ιδιαίτερη μερίδα του κοινού, τα παιδιά. Τα
παιδιά είναι ιδιαιτέρως δεκτικά στους ζωντανούς χαρακτήρες του κουκλοθεάτρου και μαθαίνουν
εύκολα από αυτούς.

Ένας βασικός λόγος για τον οποίο τα παιδιά ειδικά έχουν τόσο καλή σχέση με το
κουκλοθέατρο είναι γιατί, καθώς δεν έχουν ακόμα προλάβει να αλλοτριωθούν, όπως οι μεγάλοι, το
κουκλοθέατρο ικανοποιεί τις ίδιες ενστικτώδεις ανάγκες τους, τις ίδιες που ικανοποιούσε στον
άνθρωπο από την αρχή της δημιουργίας του.
Το κουκλοθέατρο σήμερα χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση βάζοντας τα παιδιά να γίνονται
τα ίδια δημιουργοί. Σαν κουκλοπαίχτες τα παιδιά μαθαίνουν να συνεργάζονται, να δημιουργούν , να
ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
συγκεντρώνονται και να δίνουν μορφή και νόημα στην φαντασία τους. Μέσω του κουκλοθεάτρου
μπορούν να εκφραστούν ευκολότερα.

Ο φόβος της έκθεσης μειώνεται σε μεγάλο βαθμό όταν ο ‘’ηθοποιός’’ αυτός που εκτίθεται
δηλαδή, είναι η κούκλα και ο χειριστής κρύβεται κατά κάποιο τρόπο πίσω από αυτή, αν και πρακτικά
τα δικά του συναισθήματα είναι αυτά που εκφράζει. Για την υλοποίηση μιας παράστασης τα παιδιά
πρέπει να αναλάβουν να φτιάξουν το σενάριο ή ακόμα και από μια ήδη υπάρχουσα ιστορία.
Μαθαίνουν έτσι πως φτιάχνεται μια ιστορία και ποιους κανόνες πρέπει να ακολουθούν ώστε αυτή να
γίνεται κατανοητή.

Ένας κουκλοπαίχτης, είναι ηθοποιός σκηνοθέτης συγγραφέας και κατασκευαστής. Όλες

αυτές οι ιδιότητες αναπτύσσονται κατά την δημιουργία μια παράστασης κουκλοθεάτρου. Έτσι το
κουκλοθέατρο είναι ένας τρόπος για να καλλιεργήσουν τα παιδιά τις δεξιότητες τους αλλά και να
μάθουν σημαντικά πράγματα δημιουργώντας μια ολοκληρωμένη παράσταση και έχοντας περάσει
από όλα τα στάδια κατά τη δημιουργία της.

Η μαγεία του κουκλοθεάτρου για τον δημιουργό έγκειται κατά πολύ στην ‘’ολότητα’’ αυτής
της τέχνης. Το παιδί δε νιώθει να περιορίζεται αλλά χρησιμοποιεί τη φαντασία του για να εκφραστεί
και να επικοινωνήσει με τους γύρω του.

Επομένως, η διαδικασία δημιουργίας μιας κουκλοθεατρικής παράστασης περιλαμβάνει:

• τη συγγραφή του σεναρίου

• την κατασκευή και την κίνηση της κούκλας
• τη μουσική
• την αλλαγή της φωνής
• το γενικότερο στήσιμο της παράστασης

Τα παιδιά μπορούν να συμμετάσχουν στη δημιουργία μιας παράστασης σχεδόν από την
αρχή μέχρι το τέλος. Όταν έρθει η ώρα να παρουσιάσουν οι μικροί κουκλοπαίχτες την παράστασή
τους, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη θεατών (παιδιά άλλων τάξεων, γονείς).

Τα παιδιά παίρνουν πολλά μέσα από αυτή τη μαγική διαδικασία της κουκλοθεατρικής
επικοινωνίας, η οποία είναι απολύτως σημαντική, ώστε να ολοκληρωθεί μια κουκλοθεατρική
παράσταση «φτιαγμένη» από τα ίδια.

12.ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής

Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 ΣΧΕΔΙΟ, ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ, ΠΛΑΣΤΙΚΗ, ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΙΑ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Οι Εικαστικές Τέχνες και η σημασία τους

Οι εικαστικές τέχνες αποτελούν διακριτό αντικείμενο της μαθησιακής περιοχής των Τεχνών
στο πλαίσιο του νέου Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών για το νηπιαγωγείο. Η σημασία των
εικαστικών τεχνών στην προσχολική εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα σημαντική επειδή οι εικαστικές τέχνες
μπορούν να αποτελέσουν τη γέφυρα μεταξύ της καθημερινής ζωής, συνδέοντας την προσωπική
ευαισθησία και εμπειρία με τις κοινωνικές και τις πολιτιστικές αξίες, καλλιεργώντας τις αισθήσεις, τα
συναισθήματα και τα ήθη και δίνοντας στα παιδιά αυτοπεποίθηση και κίνητρα για καλύτερη ζωή και
μάθηση.

Επιπλέον, συμβάλλουν στην αναγνώριση της πολιτιστικής κληρονομιά ως μέσο για να

ξεπεραστούν τα σύνορα του χώρου και του χρόνου καθώς και τα γλωσσικά εμπόδια ώστε τα παιδιά
να οδηγηθούν σε μια επικοινωνία με τους πανανθρώπινους προβληματισμούς και τις ιδέες, ιδιαίτερα
με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας.

Ζούμε στην εποχή που η εικόνα κυριαρχεί, διεκδικώντας όλο και περισσότερο χώρο στον
τομέα της επικοινωνίας και της γνώσης. Έτσι, μέσα από την ανάλυση και τη δημιουργία της εικόνας
η εκπαίδευση στις εικαστικές τέχνες αφυπνίζει και διατηρεί τη δημιουργικότητα και τον κριτικό τρόπο
προσέγγισης της ζωής και της γνώσης και καλλιεργεί την αυτογνωσία και την έκφραση του ατόμου.

Μέσω της φυσικής περιέργειας του παιδιού οι εικαστικές τέχνες προσφέρουν διόδους για την
εύρεση όχι μόνο νέων μορφών και δομών αλλά και μεθόδων προσέγγισης της γνώσης.

Οι εικαστικές δραστηριότητες βοηθούν το παιδί από την προσχολική να έρχεται σε επαφή

με την εικόνα, να τη διερευνά, να την αναπαράγει με το δικό του τρόπο, να την ερμηνεύει, να την
κρίνει και να επικοινωνεί με το περιβάλλον του χρησιμοποιώντας αυτή την παγκόσμια γλώσσα, πριν
ακόμα κατακτήσει τη γραφή.

Οι Εικαστικές Τέχνες ως γλώσσα – αισθητικός γραμματισμός

Η τέχνη είναι μια παγκόσμια γλώσσα και ως τέτοια μπορεί να παίξει ειρηνοποιό ρόλο στο
σύγχρονο κόσμο.

Όμως, ως μέσο επικοινωνίας έχει τα δικά της σύμβολα και τους δικούς της κώδικες με τους
οποίους πρέπει να εξοικειωθούν τα παιδιά. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται τα παιδιά να μάθουν να
αναγνωρίζουν το περιεχόμενο του έργου τέχνης, καθώς και το μήνυμα που εμπεριέχεται σε αυτό.

Σ΄ αυτή τη διαδικασία είναι απαραίτητο τα παιδιά να έλθουν σε επαφή με τα υλικά και τις
τεχνικές που είναι οικεία στους καλλιτέχνες και να τα χρησιμοποιήσουν για να εκφραστούν και να
δημιουργήσουν και παράλληλα για να ευαισθητοποιηθούν και να κατανοήσουν.

Με την πάροδο του χρόνου και την άσκηση τα παιδιά αποκτούν μεγαλύτερη εκφραστική
ικανότητα και μπορούν να κατανοούν και να προσεγγίζουν ευκολότερα τα έργα της εθνικής τους
αλλά και της παγκόσμιας κληρονομιάς.
ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 Για την καλύτερη κατανόηση της βαθύτερης ουσίας της τέχνης χρειάζεται να φέρουμε τα
παιδιά σε επαφή με αυθεντικά έργα τέχνης. Η επαφή αυτή γίνεται με ποικίλους τρόπους και
μεθόδους προσέγγισης και ερμηνείας κατάλληλους για την ηλικία τους.

Από την πρώιμη παιδική ηλικία κάθε άνθρωπος ανακαλύπτει τις θαυμαστές ιδιότητες τις
γραμμής, χαράζοντας με ένα ξύλο την άμμο ή σχεδιάζοντας σε επιφάνειες με μολύβια ή
μαρκαδόρους. Με τα χρόνια βελτιώνει τη γραμμή του και δημιουργεί τα σχήματα που θέλει,
αναπαριστώντας με το δικό του τρόπο τον κόσμο που τον περιβάλλει δημιουργώντας πρωτότυπες
μορφές.

Τα μορφικά στοιχεία των εικαστικών τεχνών (γραμμή, σχήμα, χρώμα, υφή, σύνθεση)
αποτελούν το κωδικό σύστημα μέσω του οποίου το παιδί μπορεί να επικοινωνήσει σκέψεις, ιδέες,
συναισθήματα να αποκτήσει δηλαδή ‘’αισθητικό γραμματισμό’’.

Έτσι, η καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης των εικαστικών στοιχείων, της οπτικής
αντίληψης, της έκφρασης, της δημιουργικότητας, της φαντασίας και γενικότερα η γνωριμία με τον
κόσμο μέσα από την τέχνη αναγνωρίζονται ως βασικοί τρόποι διαπαιδαγώγησης του ατόμου εδώ
και δεκαετίες.

Περιεχόμενα, στόχοι και μεθοδολογικές προσεγγίσεις των εικαστικών τεχνών στο

νηπιαγωγείο

Το περιεχόμενο του νέου αναλυτικού προγράμματος για τις εικαστικές τέχνες χωρίζεται σε
πέντε ενότητες: την ενότητα Υλικά, Μέσα, Τεχνικές, την ενότητα Μορφικά Στοιχεία, την ενότητα
Μορφές Εικαστικών Τεχνών, την ενότητα Έργα Τέχνης και τέλος, την ενότητα Εισαγωγή στην
Καλαισθησία.

Για κάθε ενότητα περιεχομένου προβλέπονται συγκεκριμένοι μαθησιακοί στόχοι, ιδέες για
δραστηριότητες και κατάλληλες μεθοδολογικές προσεγγίσεις.

Συγκεκριμένα, οι στόχοι που προβλέπονται για κάθε ενότητα είναι:

Υλικά, Μέσα, Τεχνικές:

• Να αναγνωρίζουν υλικά χρήσιμα για την εικαστική δημιουργία και να τα ταξινομούν με βάση
τις ιδιότητες τους

• Να χρησιμοποιούν με φαντασία διαφορετικά υλικά για να δημιουργούν

• Να γνωρίζουν και να χρησιμοποιούν απλές τεχνικές για τη δημιουργία πρωτότυπων έργων

δύο και τριών διαστάσεων

Μορφικά Στοιχεία

• Να αναγνωρίζουν διαφορετικά είδη γραμμών και να αποδίδουν κίνηση με αυτές

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 • Να αναγνωρίζουν τα χρώματα στο περιβάλλον και στα έργα τέχνης

• Να αναγνωρίζουν και να συνθέτουν διάφορες μορφές και σχήματα

• Να διακρίνουν και να ονομάζουν την υφή στις επιφάνειες διαφόρων αντικειμένων

• Να αποδίδουν διαφορετικές υφές στα έργα τους

Μορφές Εικαστικών Τεχνών:

• Να δημιουργούν εικαστικές αναπαραστάσεις δύο και τριών διαστάσεων χρησιμοποιώντας

τις εμπειρίες, τις γνώσεις, τα συναισθήματα και τη φαντασία τους ατομικά και ομαδικά

• Να συνδέουν εμπειρίες και βιώματα με τις μορφές των εικαστικών τεχνών και να συζητούν
για αυτές

• Να χρησιμοποιούν δεξιότητες επίλυσης προβλήματος για να δημιουργούν με τις διάφορες

εικαστικές μορφές

• Να γνωρίζουν τις δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας και να τις χρησιμοποιούν για
πειραματισμό, παραγωγή, αναπαραγωγή και μετασχηματισμό έργων

• Να παρατηρούν το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον και να αντλούν θέματα από αυτό

Έργα Τέχνης:

• Να γνωρίζουν και να ονομάζουν ορισμένα είδη ελληνικής παραδοσιακής τέχνης

• Να αναγνωρίζουν έργα τέχνης άλλων λαών και πολιτισμών

• Να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν διαφορετικά είδη έργων (π.χ. τοπιογραφία, πορτρέτο,

νεκρή φύση κ.ά.)

• Να αναγνωρίζουν ορισμένα χαρακτηριστικά έργα διαφορετικών περιόδων της τέχνης

(μοντέρνα, αρχαιοελληνικά, βυζαντινά κ.ά.)

Εισαγωγή στην Καλαισθησία:

• Να χρησιμοποιούν στον προφορικό τους λόγο ορισμένους απλούς όρους τέχνης

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 • Να δείχνουν ενδιαφέρον για έργα τέχνης

• Να παρατηρούν, να περιγράφουν και να εκφράζουν σκέψεις, προτιμήσεις και απόψεις για

έργα τέχνης

• Να αντιλαμβάνονται ότι η τέχνη εκτίθεται σε ειδικούς χώρους

Οι εκπαιδευτικοί για να επιτύχουν αυτούς τους στόχους χρειάζεται να σχεδιάζουν

δραστηριότητες που αντιστοιχούν στους παραπάνω στόχους και να υιοθετήσουν μια σειρά από
μεθοδολογικές προσεγγίσεις οι οποίες είναι κατάλληλες για τον αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών.

Συγκεκριμένα, οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις που προτείνονται σε κάθε ενότητα είναι:

Σε ό,τι αφορά στην ενότητα Υλικά, Μέσα, Τεχνικές οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να:

• Παροτρύνουν τα παιδιά να πειραματιστούν με ποικίλα υλικά, απλές τεχνικές και μέσα και να
αυτοσχεδιάζουν

• Παρέχουν ποικίλα υλικά ώστε τα παιδιά να έχουν πολλαπλές επιλογές για να εκφράσουν τις
ιδέες τους

• Φροντίζουν να ανανεώνουν τακτικά τα υλικά

• Προτρέπουν τα παιδιά να πειραματίζονται με τις αλλαγές των ιδιοτήτων των υλικών καθώς
αυτά γίνονται υγρά, στεγνά, ρευστά ή καθώς αναμιγνύονται κάνοντας ανοιχτές ερωτήσεις (π.χ.
αναρωτιέμαι τι θα μπορούσε να συμβεί αν βουτούσαμε το χαρτί σε κόλλα;)

• Ενθαρρύνουν τα παιδιά να συζητούν για το τι συμβαίνει βοηθώντας τα να σκεφτούν τις

αιτίες και τα αποτελέσματα (π.χ. πώς ήταν το χαρτί όταν το βγάλατε από την κόλλα; πώς έγινε όταν
στέγνωσε;)

• Παρέχουν τον απαραίτητο χρόνο για τους πειραματισμούς και τις διερευνήσεις των παιδιών

• Επιδεικνύουν ποικίλες τεχνικές και κανόνες χρήσης υλικών και μέσων

Σε ό,τι αφορά στην ενότητα Μορφικά Στοιχεία οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να:

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής

Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 • Παρακινούν τα παιδιά να παρατηρούν τα μορφικά στοιχεία των εικαστικών τεχνών στο
περιβάλλον (π.χ. το χρώμα των λουλουδιών, τα στίγματα στα φτερά μιας πεταλούδας, την υφή των
φύλλων ενός δέντρου κ.ά.)
• Παρουσιάζουν στα παιδιά έργα τέχνης και τα ενθαρρύνουν να παρατηρήσουν τα μορφικά
στοιχεία που εμφανίζονται σε αυτά

• Παροτρύνουν τα παιδιά να παίξουν με τα μορφικά στοιχεία (π.χ. να σχεδιάσουν γραμμές με

χοντρά και λεπτά πινέλα, σε μικρές και μεγάλες επιφάνειες, να αναμίξουν τα χρώματα κ.ά.)

• Χρησιμοποιούν το λεξιλόγιο της τέχνης ενώ μιλούν με τα παιδιά (π.χ. μορφές, γραμμές,
χρώματα, υφές, σχήματα, συνθέσεις, τόνοι)

Σε ό,τι αφορά στην ενότητα Μορφές Εικαστικών Τεχνών οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να:

• Εισάγουν τα παιδιά στη διαδικασία της δημιουργίας ενθαρρύνοντας κάθε προσπάθεια

ανεξάρτητα από το αποτέλεσμά της (π.χ. βλέπω ότι χρησιμοποίησες διάφορες αραιώσεις στο χρώμα
με το νερό, αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον, κάνει τη ζωγραφιά σου αλλού να μοιάζει διάφανη σαν νερό
και αλλού στέρεη σαν πέτρα)

• Ενθαρρύνουν τα παιδιά να παρατηρούν και να εμπλουτίζουν τα έργα τους διατυπώνοντας

ερωτήσεις (π.χ. πώς θα μπορούσες να δείξεις ότι το αεροπλάνο που σχεδίασες κινείται πολύ
γρήγορα; τι θα μπορούσες να προσθέσεις για να δείξεις ότι ακούγεται μουσική;)

• Προκαλούν τη σκέψη των παιδιών για την καλλιτεχνική εξερεύνηση διατυπώνοντας

ερωτήσεις (π.χ. πώς θα φαίνεται η ζωγραφιά αν αραιώσουμε με πολύ νερό τη μπογιά;)

• Βοηθούν τα παιδιά να σκεφτούν εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης προβλημάτων (π.χ. πώς

αποφασίσατε τι είδους υλικά θα χρησιμοποιήσετε για την κατασκευή σας; τι κάνατε όταν κατέρρευσε;
τι άλλο θα μπορούσατε να κάνετε;)

• Διευκολύνουν την πρόσβαση των παιδιών σε ψηφιακά μέσα και τα βοηθούν στη χρήση τους

• Ενθαρρύνουν τα παιδιά να παρουσιάσουν τα έργα τους στα υπόλοιπα παιδιά της τάξης

• Οργανώνουν εξόδους (π.χ. περιπάτους, επισκέψεις) και παροτρύνουν τα παιδιά να

δημιουργήσουν σχετικά έργα

• Αξιοποιούν αφηγήσεις βιωμάτων και εμπειριών των παιδιών για ζωγραφική, πηλοπλαστική,
κατασκευές, χάπενιγκς κ.ά.

Σε ό,τι αφορά στην ενότητα Έργα Τέχνη οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να:

• Διακοσμούν με έργα τέχνης από διάφορους πολιτισμούς χώρους του σχολείου

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής
Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία
 • Παρουσιάζουν με παιγνιώδεις τρόπους εικαστικά έργα τέχνης που αντιπροσωπεύουν
ποικίλους πολιτισμούς, είδη και στιλ (π.χ. κρύβουν μέσα στην τάξη αντίγραφο του έργου «Το τραπέζι
της Καθαρής Δευτέρας» 1950 του Σ. Βασιλείου και ζητούν από τα παιδιά να ανακαλύψουν έναν
χαρταετό που κρύφτηκε μέσα στην τάξη)
• Παρέχουν βιβλία, φωτογραφίες, καταλόγους, και ευκαιρίες αναζήτησης στο διαδίκτυο, όπου
παρουσιάζονται ποικίλα εικαστικά έργα

• Προσκαλούν στην τάξη τοπικούς καλλιτέχνες ή άτομα που ασχολούνται με την τέχνη

Σε ό,τι αφορά στην ενότητα Εισαγωγή στην Καλαισθησία οι εκπαιδευτικοί χρειάζεται να:

• Χρησιμοποιούν μεταφορές, παρομοιώσεις, λογοπαίγνια και ποικιλία επιθέτων όταν

συζητούν για τέχνη (π.χ. αυτό το έργο μου δίνει την αίσθηση ότι βρίσκομαι στη θάλασσα, μοιάζει να
είναι χαρούμενο, σοβαρό, αυτό η μορφή σαν να προσπαθεί να ξεφύγει από κάποιον που την
κυνηγάει κ.ά.)

• Εκφράζουν συναισθήματα και διατυπώνουν κρίσεις και εκτιμήσεις ως ανταπόκριση σε έργα

τέχνης, ώστε να λειτουργήσουν ως πρότυπο στα παιδιά (π.χ. όταν βλέπω αυτό το έργο θυμάμαι τη
γιαγιά μου που κάθε βράδυ μου έλεγε ιστορίες, πολύ με συγκινεί, νομίζω ότι είναι ένα ωραίο έργο,
μου δίνει χαρά κάθε φορά που το βλέπω) Χρησιμοποιούν εικόνες από ποικίλες πηγές (εφημερίδες,
περιοδικά, βιβλία, διαδίκτυο κ.ά.) ως αφορμή για έκφραση αισθητικών κρίσεων

• Διατυπώνουν διευκρινιστικές ερωτήσεις όπως: «τι θα έλεγες για…» ή «τι πρόσεξες που σε
έκανε να σκεφτείς/νιώσεις έτσι;»

• Ενθαρρύνουν τα παιδιά να συζητούν και να εκτιμούν την αισθητική της φύσης και του
περιβάλλοντός τους τραβώντας την προσοχή τους σε αυτά που μπορεί να βλέπουν αλλά δεν
παρατηρούν

• Οργανώνουν επισκέψεις σε χώρους έκθεσης έργων τέχνης

• Ενημερώνουν τους γονείς για τα εικονικά (στο διαδίκτυο) μουσεία και τους προτρέπουν να
τα επισκεφτούν με τα παιδιά τους

ΙΕΚ Ένωση-Τμήμα Προσχολικής Αγωγής

Β΄Εξάμηνο
Μάθημα: Παιδαγωγική-Νηπιαγωγική
Διδάσκουσα: Ρέγκλη Διονυσία