UNIT 1

1
 HASIL PEMELAJARAN

• Pelajar dapat mengenal pasti dan

menerangkan:

> konsep etimologi

> asas linguistik perbandingan
> asas linguistik sejarawi
> manfaat linguistik perbandingan

2
 KONSEP ETIMOLOGI

• Etimologi berasal daripada perkataan Yunani etumologia , iaitu

etumon etimon)
( makna sebenar sesuatu kata, dan logia (kajian)
bermaksud bentuk kata yang menjadi sumber penerbitan kata lain

• Etimologi ialah cabang ilmu linguistik yang mengkaji asal usul dan
perkembangan sesuatu kata, sama ada daripada:
> bahasa itu sendiri
> rumpun bahasa yang sama
> rumpun bahasa yang berbeda, atau
> bahasa dan rumpun yang berbeda

• Etimologi juga merujuk sejarah sesuatu kata

3
 KONSEP ETIMOLOGI

• Perubahan berlaku dari segi bentuk (fonologi dan morfologi)

dan maknanya
• Contoh: katapegawai berasal daripada kata akargawai dan
awalanpe . Dalam bahasa Iban,gawai bermaksud upacara yang
ada hubungannya dengan kepercayaan tradisional Iban
• Dalam bahasa Jawa,gawe bermaksud perbuatan atau
melakukan sesuatu, yang berfokuskan hasil atau impaknya
• Dalam bahasa Melayu, katapegawai mengalami penyempitan
makna, iaitu orang yang bekerja dengan kerajaan (pekerja
pangkat tinggi dalam pentadbiran)

4
 KONSEP ETIMOLOGI

• Kataayat bermaksud satu perkataan (atau lebih kerap lagi)

serangkaian perkataan yang berupa kesatuan yang membawa
sesuatu maksud, yang dinyatakan dengan jelas

• Kalimat, iaitu unit terbesar dalam nahu (cabang ilmu linguistik

yang berkait dengan sintaksis, morfologi, dan sebagainya)

• Kata ini diambil daripada bahasa Arab,ayat yang bermakna

tanda kebesaran Allah. Tanda kebesaran Allah ini dihuraikan/
digarap dalam bentuk serentetan kata, iaitu ayat

5
 KONSEP ETIMOLOGI

• Katapondok bermaksud:
> rumah kecil yang didirikan untuk sementara (sawah, ladang…)
> rumah (untuk merendahkan diri apabila bercakap dengan
orang)
> rumah kecil yang tidak elok (berdindingkan bambu, beratapkan
rumbia)
> madrasah dan asrama tempat mengaji (belajar agama)
• Kata ini berasal daripada kata bahasa Arabfunduq yang
bermaksud tempat kediaman sementara, seperti hotel atau
asrama
• Maknapondok sebagai rumah kecil lanjutan daripada makna
pondok sebagai rumah kecil di Kawasan sekolah agama
kampung

6
 KONSEP ETIMOLOGI

• Katawisma , seperti dalam katawisma putra, wisma mirama,

wisma yakin … berasal daripada katavishma , yang bermaksud
rumah dalam bahasa Sanskrit. Kata putra juga daripada bahasa
Sanskrit yang bermaksud anak laki-laki
• Kataputra dalam budaya Melayu, bukan sahaja merujukanak
lelaki , tetapi diambil daripada nama perdana Menteri Malaysia
pertama, iaitu Tengku Abdul Rahman Putra, seperti dalam kata
wisma putra, universiti Putra Malaysia…
• Katajaya juga berasal daripada bahasa Sanskrit yang
bermaksudkemenangan, seperti dalam kataPetaling Jaya,
Kelana Jaya, Putrajaya …

7
 KONSEP ETIMOLOGI

• Kebanyakan kata pinjaman dalam bahasa Melayu mengalami

perubahan bentuk fonologi tetapi makna asalnya dipertahankan,
seperti dalam kata berikut:
kamsen commission
stesen station
psikologi psychology
teknologi technology
bank bank
• Kata dalam bahasa Austronesia purba sepertihijav menjadi
hijau (Melayu),ijo (Jawa), danhilau (Tagalog)

8
 KONSEP ETIMOLOGI

• Ilmu etimologi merentas sempadan, dan dalam aspek tertentu,

terdapat pertindanan dengan ilmu yang lain, seperti filologi,
linguistik sejarah, leksikologi, perkamusan, semantik…

semantik

linguistik leksikologi
etimologi

perkamusan filologi

morfologi

9
 KONSEP ETIMOLOGI

• Bidang etimologi mencakupi aspek berikut:

> Asal usul perkataan dan perkembangannya:almari (BM),almira

(BP),kawal (BM),kavval (BT),beca (BM),betca (BC)
> Kata pinjaman daripada pelbagai bahasa:syurga (BS),ulama
(BA),dewan (BP),ladam (BT),tauke (BC),ambulans (BI)
> Sejarah perkembangan bahasa
> Kaedah penciptaan kata: penerbitan, penggandaan,
pemajmukan, penggabungan, pengakroniman…

10
 LINGUISTIK PERBANDINGAN

• Pendekatan dalam pengkajian bahasa yang melibatkan

perbandingan antara bahasa yang berkaitan dari segi fonologi,
nahu, dan leksikal, atau perbandingan antara tempoh yang
berlainan dalam perkembangan sejarah sesuatu bahasa
• Linguistik perbandingan juga mengalami perkembangan, iaitu
linguistik perbandingan tipologi dan linguistik perbandingan
sejarawi
• Linguistik perbandingan tipologi mempelajari hubungan bahasa
secara sistematik melalui ciri penanda dalam bentuk atau
struktur yang sama-sama dimiliki oleh bahasa tersebut
• Linguistik perbandingan sejarawi mempersoalkan bahasa dalam
bidang waktu, serta perubahan yang terjadi dalam waktu
tersebut, lebih daripada satu bahasa atau terhadap aspek bahasa

11
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Sejak abad ke-18, linguistik perbandingan sudah diketengahkan

dalam kajian bahasa. Usaha awal telah dilakukan oleh JC
Adelung (1732-1806), dengan mengumpulkan dan memaparkan
senarai kata yang dibandingkan dalam banyak bahasa

• Sir William Jones (1746-1794) telah membandingkan bahasa

Eropah dengan bahasa di India. Beliau merumuskan bahawa
bahasa Sanskrit, Yunani, Latin, Germanik dan Celtik tergolong
dalam keluarga bahasa yang lebih besar, iatu keluarga bahasa
Indo-EropahIndo-European
( language family )

12
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Pengkaji lain yang terlibat ialahWilhelm von Humbolt (1767-1835)

Franz
, Bopp (1791-1867),August Wilhelm (1767-1845),Frierich
von Schlegel (1772-1829), Rasmus Kristisn Rask (1787-1832),
Jacob Grimm (1985-1863), August Schleicher (1821-1868),
Mereka membandingkan pelbagai bahasa dari pelbagai sudut.
Kemuncaknya ialah kewujudan kumpulan Jung-grammatische
Richtung Young Grammarians
atau Neogrammarians
atau

• Mereka mengkaji bahasa yang mempunyai pelbagai persamaan

dan membandingkan kosa kata, filologi (sistem bunyi, morfologi
(pembentukan kata), sintaksis (ayat), semantik (makna) dan
perubahan yang berlaku

13
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Perbandingan seperti inilah yang dinamakan linguistik

perbandingan comparative
( linguistics ). Melalui ilmu ini, dapat
dikaitkan bahasa yang serumpun atau sekeluarga, dengan
menggambarkannya secara rajah pohon, hukum bunyi, dan
sebagainya

• Oleh itu, David Crystal (1994) telah mentakrifkan linguistik

perbandingan sebagai satu cabang linguistik yang mengaitkan
ciri pelbagai bahasa, yang dipercayai mempunyai asal usul
sejarah sepunya

• PH Matthews (1997) mentakrifkannya sebagai perbandingan

bahasa untuk apa-apa sahaja tujuan, sama ada untuk klasifikasi
genetik atau tipologi
14
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Harimurti Kridalaksana (1984) mentakrifkan linguistik

perbandingan ialah satu cabang linguistik yang mempelajari
kesepadanan fonologi, gramatikal dan leksikal daripada bahasa
yang berkerabat atau daripada periode historis atau zaman
sejarah sesuatu bahasa

• Selain istilah linguistik perbandingan (comparative linguistics ),

terdapat juga istilah lain yang digunakan secara silih berganti,
iaitu tatabahasa perbandingancomparative
( grammar ) dan
filologi perbandingan comparative
( philology )

• Rumusannya, linguistik perbandingan bermaksud sistem bunyi

bahasa, kosa kata dan aspek nahu yang lain dalam bahasa
sekeluarga dibandingkan untuk melihat persamaan dan
perbedaannya
15
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Contoh bahasa Melayu dengan bahasa Minangkabau dari segi

fonologi

Bahasa Melayu Bahasa Minangkabau

kampung, tebu kampung, tabu
anjing, amal anjiang, ama
ranting, hati rantiang, ati
mata, timur mato, timua
lurus, ingatan luruih, pangana/ingetan
lepas, bersih lapeh, barasiah
empat, senang ampek, sanang
kambing , palsu kambiang, palasu
kebun parak, palak, lading, kabun
16
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Perbandingan dari sudut morfologi

Bahasa Melayu Bahasa Minangkabau

terkenang takanang
kemalaman kamalaman
kemasukan kamasuakan
surat-menyurat surek-menyurek
pembeli pamboli
pendatang pandatang
punya kerbau bakabau
punya anak baanak

17
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Perbandingan dari sudut sintaksis

Bahasa Melayu
Kurus kerana tidak makan
Takut jika bertemu dengan harimau
Ayamnya dua ekor banyaknya
Kuida berlari cepat
Bahasa Minangkabau
Kuruyh dek indak makan
Takuyh kok basuo rimaw
Ayamnyo duo ikua banyaknya
Kudo balari kancang
* Melalui perbandingan seperti ini, kita dapat mengesan persamaan,
perbedaan dan perubahan yang tekal antara bahasa yang dibandingkan
itu, dan mengetahui perkaitan antara kedua-duanya

18
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Terdapat enam kaedah atau pendekatan untuk membandingkan

bahasa sekeluarga, iaitu:

> bunyi dan perubahan bunyi

> rekonstruksi
> pengelompokan
> leksikostatistik
> geografi dialek
> migrasi bahasa

19
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Bunyi dan perubahan bunyi: Perubahan bunyi sehingga menimbulkan

hukum bunyiphonetic
( law ). Dalam bahasa Merlayu-Polinesia
(Austronesia) terdapat hukum bunyi rld, rgh dan jdl

• Hukum bunyi rld: Jawa pari - r

Tagalog palai - l
Melayu padi - d
• Hukum bunyi rgh:Melayu darat - r
Tagalog dagat - g
Ngaju dahat - h
• Hukum bunyi jdl: Melayu jilat - j
Jawa dilat - d
Hova ilalat - l

20
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Rekonstruksi: Proses membentuk semula bentuk atau kata

dalam bahasa yang lebih awal, yang menurunkan bahasa yang
ada. Dalam proses merekonstruksi, kita terpaksa
mendekonstruksi, iaitu pemecahan sesuatu bentuk itu kepada
unsurnya

• Contoh rekonstruksi dalam bahasa Melayu:

> Rekonstruksi penggandaan dan penggabungan akar
> Rekonsruksi perubahan bunyi
> Rekonstruksi dan etimologi kata ganti nama diri
> Rekonstruksi kata bilangan
> Rekonstruksi kata adverba dan kata partikel

21
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Pengelompokan: Terdapat beberapa teori dan kaedah

pengelompokan, iaitu:
> Teori salasilah/rajah pohon: Hubungan salasilah antara bahasa
suatu keluarga, atau hubungan nahu antara kata dalam ayat
> Teori gelombang: Bentuk bahasa berkembang daripada dialek
atau bahasa tertentu dan kemudian tersebar luas kepada
bahasa sanak
> Kaedah pemeriksaan: tatacara penelitian terhadap gejala
bahasa tertentu
> Kaedah kosa kata dasar: Tatacara pengenalpastian bentuk
akar/dasar sesuatu kata

22
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Leksikostatistik: Pengkajian secara perangkaan tentang kosa

kata asas dua bahasa atau lebih untuk menentukan kefahaman
menyalingnya, mencari hubungan antaranya, dan
menggolongkannya kepada jenis dan kumpulan tertentu

• Penggunaan Teknik leksikostatistik ialah dengan:

> mengumpulkan kosa kata dasar
> menghitung kata sekeluarga atau sekerabat
> menghitung waktu pisah
> menghitung jangka kesalahan

23
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Geografi dialek: Penelitian variasi bahasa yang dilihat dari segi idiolek,
dan diafon dan diasistem
• dialek: Kelainan bahasa yang berbeda dari segi sebutan, nahu dan kosa
kata daripada bahasa baku. Antaranya termasuklah dialek kawasan dan
dialek sosial
• variasi bahasa:
• idiolek: kelainan bahasa yang digunakan oleh seseorang penutur,
termasuk keganjilan dari segi sebutan, nahu dan kosa kata
• diafon: Fonem daripada dialek berlainan yang berbeda dari segi fonetik,
tetapi sama dari segi fonemik. Contohnya /a/ dalam [apɔ], [apǝ], [apa]
dan [ape]
• diasistem: Fenomena dua sistem yang berfungsi seiring, yang mungkin
saling mempengaruhi
• Kemudian diadakan tatacara penelitian, pemetaan dialek dan perubahan
isoglos (garis yang dilakar di keliling satu Kawasan yang mempunyai ciri
sebutan, nahu atau kosa kata tetentu yang serupa)
24
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Migrasi bahasa: Perpindahan bahasa daripada sebuah negara

atau tempat kepada sebuah negara atau tempat lain
• Individu atau kumpulan manusia yang berpindah akan
membawa bahasa masing-masing ke tempat baharu. Hidup
atau matinya bahasa bergantung pada kekuatan/keperibadian
individu atau kumpulan tersebut dalam mempertahankan
bahasanya
• Contohnya, bahasa Austronesia dituturkan di pulau-pulau, yang
bertebaran dari Madagaskar hingga kepulauan Easter, dan dari
Taiwan hingga ke New Zealand
• Berjiran dengannya ialah bahasa Austroasia yang terdapat di
daratan Asia dan bahasa orang asli di semenanjung Malaysia

25
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Kaedah dan pendekatan untuk membandingkan bahasa

sekeluarga itu akan memastikan bahawa pengkajian bahasa dari
sudut persamaan fonologi, nahu, dan leksikon dalam pelbagai
zaman dapat diklasifikasikan
• Keadaan ini dinamakan filologi komparatif atau filologi
perbandingan
• P.H Matthews (1997) mentakrifkan filologi perbandingan
(philology comparative) sebagai kajian sesuatu keluarga bahasa,
terutama keluarga bahasa Indo-Eropah dengan menggunakan
kaedah perbandingan.
• Kaedah perbandingan ialah kaedah membandingkan bahasa
untuk menentukan bagaimana bahasa itu terbentuk daripada
leluhur yang sepunya

26
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Filologi komparatif merupakan perbandingan tentang kata.

Kajian ini bermula dengan penemuan unsur yang serupa antara
bahasa Sanskrit dengan bahasa Indo-Eropah, iaitu seperti bahasa
Latin dan Yunani. Kedua-dua bahasa ini mempunyai kaitan atau
ada hubungan yang rapat
• Pada abad ke-19, ahli-ahli bahasa mendapati wujudnya
persamaan bukan sahaja pada cerita tetapi juga pada bahasanya.
Kumpulan Neogrammarian mengkaji bahasa dengan
menggunakan teknik filologi – membandingkan kata, fonologi,
sintaksis dan leksikon.
• Tujuan kajian ini untuk menentukan leluhur dan asal-usul
bahasa tersebut, iaitu bahasa Indo-Eropah. Kajian ini juga banyak
dilakukan oleh golonganEvangelis
“ “, iaitu perkembangan agama
Kristian. Hasil sampingan daripada kajian ini ialah timbulnya
pemikiran tentang persamaan bahasa.
27
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Kesimpulannya, ialah bahasa Indo-Eropah Ialah satu kumpulan

bahasa daripada induk yang sama, yang tersebar luas dari utara
India membawa ke barat, iaitu Parsi, dan seterusnya ke Eropah
barat. Itulah sebabnya ia dinamakan bahasa Indo-Jerman (Indo-
Germany) kerana yang di barat terdiri daripada keluarga bahasa
Jerman sementara yang di timur (Asia) dipanggil sebagai bahasa
Indic (India).
• Bahasa Indo-Eropah yang terdapat di Asia dan Asia Barat dikenali
sebagai bahasa Indo-Iranian dan orang-orangnya dikenali sebagai
Irani yang berasal daripada bahasa Arya, yang terdapat di Iran
dan Iraq dan yang telah tinggal di situ sejak 3000 tahun dahulu.
• Bahasa Indic terdapat dalam Rig Vedia, iaitu kitab suci yang
tertua dalam agama Hindu

28
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Buku Rig Veda tertulis sejak 3000 tahun lalu. Buku ini dianggap
suci oleh orang Hindu. Kandungan buku ini dihafal, disebut
dengan betul dan diberikan tafsiran dengan tepat dan nahunya
dikaji dengan cermat
• Hanya para Brahmin yang boleh melakukannnya kerana mereka
dianggap suci dan menjadi kelas tertinggi dalam sistem kasta
Hindu. Para ilmuan telah mengkaji dan membuat analisis
terhadap bahasa ini, dan mendapati bahawa mutunya amat baik
dan mereka menganggap bahawa bahasa Sanskrit ialah bahasa
yang paling baku
• Kitab Rig Veda terpelihara dengan baik oleh sebab adanya
kawalan oleh para Brahmin dan bahasa yang digunakan untuk
kitab ini ialah bahasa Sanskrit

29
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• Oleh sebab bahasa ini telah dibakukan, maka bahasa itu dikenali
sebagai bahasa yang telah teratur sejak beribu-ribu tahun dahulu

• Pada 400SM., Panini telah mengkaji dan menggunakan bahasa

Sanskrit kerana bahasa ini menjadi bahasa rasmi agama Hindu.
Selain bahasa Sanskrit, terdapat satu lagi bahasa lain yang
dikenali sebagai bahasa Prakrit. Bahasa ini dituturkan oleh
masyarakat bukan Brahmin sejak zaman dahulu lagi

• Bahasa Sanskrit dalam Rig Veda ini juga digunakan dalam kitab
Brahmana, Mahabhrata dan Ramayana. Bahasa Prakrit juga telah
menghasikan kesusasteraan klasik dan telah wujud sejak 2000
tahun duhulu

30
 LINGUISTIK PERBANDINGAN TIPOLOGI

• secara kronologi, bahasa Sanskrit terbahagi kepada

tiga peringkat, iaitu:
1. Vedic Sanskrit (Sanskrit Veda) - 1200-800SM
2. Classical Sanskrit (Sanskrit klasik) - 800-400SM
3. Prakrit - 400SM

• Dalam pembahagian ini, peringkat pertama dan kedua

dikenali sebagai“Old Indie“ dan Prakrit dikenali
“Middle Indie“
sebagai

31
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Satu bidang yang berkait rapat dengan linguistik perbandingan

ialah linguistik sejarawi(Historical linguistics ), iaitu cabang
linguistik yang menyelidiki perubahan jangka pendek dan jangka
panjang dalam sistem bunyi, nahu dan kosa kata daripada satu
bahasa atau lebih

• David Crystal (1994) menggunakan istilah ilmu linguistik

diakronik(dichronic linguistics), selain istilah linguistik
persejarahan atau linguistik sejarawi, iaitu kajian bahasa dari
segi perkembangan masanya

• P.H.Mathews (1997) mentakrifkan ilmu linguistik sejarawi

sebagai kajian perubahan dalam bahasa individu atau dalam
sesuatu bahasa secara umum, iaitu suatu cabang subjek yang
tertumpu kepada hubungan diakronik antara sistem bahasa
32
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Contoh perubahan bunyi

Bahasa Melayu Kuno Bahasa Melayu Moden

wulan bulan
watu batu
maharddhika merdeka
wuat buat
wangun bangun
wunuh bunuh

33
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Perubahan pembentukan kata

Bahasa Melayu Kuno Bahasa Melayu Moden

niwunuh dibunuh
nimakan dimakan
niminumnya diminumnya
nisuruh disuruh
kadatuan keraton
niparwuat diperbuat
nipahat dipahat

34
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Perubahan kosa kata seperti yang berikut:

Bahasa Melayu Klasik Bahasa Melayu Moden
Bendahara Perdana Menteri
Temenggung Menteri Dalam Negeri
Penghulu Bendahari Menteri Kewangan
Imam Perang Panglima Perang
• Kadang-kadang perubahan itu berlaku beberapa kali sama ada
dari segi perubahan bunyi atau kosa kata. Contoh bagi
perubahan bunyi ialah :
baharu bahru, bharu baru
maharddhika merdaheka merdeka
dua alapan delapan lapan

35
 LINGUISTK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Contoh penggunaan kata:

nisbi bandingan relatif

kegiatan aktiviti
jadual skedul
tatacara prosedur
ilmu hisab matematik
ilmu jiwa psikologi
peradaban tamadun
pemandu drebar

36
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Perubahan makna juga sering berlaku, contohnya:

• Tuan: Perkataan ini pada zaman dahulu digunakan untuk
panggilan kepada kaum lelaki dan perempuan, seperti Tuan
Kadi dan Tuan Puteri. Bagaimanapun, sekarang tuan hanya
untuk kaum lelaki, seperti Tuan Ahmad, sedangkan untuk kaum
wanita disebut Puan Aminah atau Cik Aminah
• Khalwat: Perkataan ini pada zaman dahulu bersifat suci atau
kudus seperti berkhalwat di masjid, iaitu dengan menyendiri
untuk beribadah kepada Allah, tetapi sekarang perkataan ini
mempunyai pengertian lain, iaitu berdua-duaan antara lelaki
dengan perempuan yang bukan muhrim dan juga bukan suami
isteri di tempat yang sunyi untuk melakukan maksiat

37
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Pelbagai cara telah dikenal pasti untuk menentukan sebutan

perkataan. Antaranya:

• Perbedaan bunyi dengan melihat ejaan: Contohnya ‘pit‘ dengan

‘pet‘. Bunyinya perlu dibedakan kerana maknanya berbeda, iaitu
pit bererti lubang dan pet bererti binatang kesayangan

• Secara mengagak-agak dan dibuat andaian: Hal ini dilihat dari

segi perbedaan ortografi (dari segi bentuk ejaan). Contohnya:
for four fore
to two too

38
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Penyurihan sebutan perkataan yang awal atau kata asal:

Umpamanya untuk kita pastikan perkataan itu dari perkataan
asing, maka perlu dirujuk daripada bahasa asalnya. Contohnya:
karana (diambil dari bahasa Sanskrit)
maharddika (diambil dari bahasa Sanskrit)
delapan (diambil daripada dua alapan)
sekarang menjadi:kerana, merdeka, lapan

• Ambilan daripada dokumen lama yang boleh diselidiki seperti

surat peribadi, surat yang dikumpulkan oleh ahli bahasa zaman
dahulu atau manuskrip lama. Contohnya: Dalam bahasa Inggeris
clerk‘
–‘ bunyinya‘clark’, /u/ dalam [put] dan [but]…

39
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Pembuktian daripada tulisan ahli bahasa, seperti Za’ba, Asraf

dan lain lagi dalam menentukan ejaan/sebutan yang betul dan
juga maksud perkataan tersebut. Contohnya:
tauladan, tuladan, teladan
menjolok mata, mencolok mata
pensejarahan, penyejarahan, persejarahan
banyak, ramai
karenah, kerenah
handal, andal
pelantikan, perlantikan
penyataan, pernyataan
menyatakan, mengatakan

40
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Pencontohan daripada nyanyian, sajak, pantun, dan sebagainya.

Contoh:
Where’s the place.
Upon the health.
There to meet Macbeth
Kalau berkain bersambung terap
Lipatnya tegang kuncupnya kendur
Kalau pemimpin bertanggungjawab
Rakyatnya senang hidupnya Makmur

Suara kasih dalam hati malam, kian membeku

tanpa bulan, kerana bulan beradu
dan hatiku sendiri kian terbenam, dalam rindu
41
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Perbedaan dialek: Hal ini dapat menentukan yang mana satu

lebih tua/lama. Contohnya:

duit digunakan sesudah kedatangan Portugis

wang digunakan selepas kedatangan Cina
pitih dari dialek pantai timur dan kata ini yang lebih asli daripada
dua perkataan di atas kerana terdapatpitis dalam bahasa
Melayu lama
tenggala/tengala hadir lebih dulu daripada perkataanbajak
radio digunakan selepas kehadiran Inggeris. Sebelum itu,
digunakan katatetuang udara

42
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Persejarahan dan perbandingan bahasa dapat menentukan

dengan jelas yang mana dahulu dan yang mana kemudian

• Contoh lain:
do not menjadi don’t
did not menjadi did’t
not ever menjadi never
can not menjadi can’t
would not menjadiwould’t
more lower menjadilower

43
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Bahasa yang adacase atau kasus* seperti bahasa Latin

mempunyai perkataan berikut:
lup + us
lup + i
lup + o
lup + um, dan
lup + e
• Dalam bahasa Inggeris terdapat kataI, my, mine, me dan balam
bahasa Melayu, hanya terdapat katasaya, aku

* kasus ialah kategori nahu bagi kata nama am atau kata berfleksi sepertinya, yang
menunjukkan hubungannya dengan kata lain dalam sesuatu ayat

44
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Perubahan perkataan: Perubahan perkataan dengan pewujudan

kata majmuk – boleh berubah makna

• Contoh dalam BM: tanggungjawab berbeza maknanya dengan

perkataantanggung danjawab rumah
, tangga denganrumah
tangga
dan
• BI: big mouth maknanyabanyak cakap bukanmulut besar dan
ice cap maknanyagunung yang ada ais di puncaknya
• Demikian juga kata-kata: off shore, afternoon ,rail road, chicken
heart, rumah sakit, surat khabar, alat pandang dengar, kereta api
ekspres malam, Menteri besar, lut sinar, kakitangan,
bumiputera…

45
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Penciptaan kata: Contoh:kiwi daripada nama sejenis burung –

kemudian menjadi jenama barang dagangan, dan selepas itu
menjadi kata kerja. Contohnya: Saya mengiwi kasut

google – bermakna 10000000....Hingga 100 kali sifar

xerox – (berasal daripada jenama barangan)
diesel – (berasal daripada nama orang)
ohm – (berasal daripada nama orang)
watt – (berasal daripada nama orang)

Contoh lain:Fab, Breeze, Ajinomoto ...

46
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Akronim: Kata yang terbentuk daripada huruf awal kata dalam

suatu frasa (kumpulan kata yang membentuk unit sintaksis, dan
bukan bertaraf ayat sempurna)
• Contohnya:
radar - radio detecting and ranging
laser - light amplification by simulated emmition of
radiation
scuba - self contain under water breathing apparatus
LUTH - Lembaga Urusan & Tabung Haji
ABIM - Angkatan Belia Islam Malaysia
UPSI - Universiti Pendidikan Sultan Idris

47
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Gemblengan kata: Ternmasuk juga dalam kategorio akronim,

iaitu gabungan suku kata dengan suku kata, suku kata dengan
huruf awal, suku kata dengan perkataan penuh, dan gabungan
secara bebas

• Contohnya:
smog - smoke dan fog
motel - motor dan hotel
berdikari - berdiri di atas kaki sendiri
Perkim - Pertubuhan Kebajikan Islam Malaysia
debunga - debu bunga
puisidra - puisi drama
SUARAM - Suara Rakyat Malaysia
48
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• . Pembentukan mengundur
editor - edit
hawker - hawk
peddler - peddle
swindler - swindle
. Singkatan
prof - singkatan bagi profesor
doc - singkatan bagi doctor
narco - singkatan bagi narcotic
motor bike - singkatan bagi motorcycle
bio - singkatan bagi biology
phone - singkatan bagi telephone

49
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Peluasan makna:
bikini - nama sebuah pulau di Pasifik
bikini - bi (dua); sejenis pakaian wanita mengandungi dua
lembar
monokini - ‘mono‘ (satu) sejenis fesyen pakaian wanita yang
mengandungi satu lembar pakaian sahaja
menyeberang - Dulu hanya untuk ‘menyeberang sungai’ sahaja,
tapi sekarang untuk ‘menyeberang jalan, sungai dan lain-lain
belayar - Pada masa dahulu, semua kapal menggunakan layar,
tetapi sekarang tidak ada layar pun disebut belayar apabila
bergerak dari satu pelabuhan ke pelabuhan lain
kereta api - Pada masa dahulu, hanya kereta yang menggunakan api
untuk menggerakkan kereta jenis ini
50
 LINGUISTIK PERBANDINGAN SEJARAWI

• Penyempitan makna:
liquor - Dulu untuk semua jenis minuman kini hanya
untuk ‘minuman keras‘.
girl - Dulu untuk panggilan bagi lelaki dan
perempuan. Sekarang panggilan untuk
‘gadis‘ sahaja
tuan - Dulu digunakan untuk lelaki dan perempuan.
Sekarang digunakan untuk lelaki yang dihormati sahaja

51
 MANFAAT LINGUISTIK PERBANDINGAN

• Penentuan kekerabatan bahasa, yang dapat dikesan daripada

unsur linguistik yang dikaji daripada pelbagai bahasa, sama ada
yang jauh atau yang dekat

• Pencarian bahasa purba (protolanguage ), melalui rekontruksi

bahasa yang dikaji dari periode bahasa tertentu, dan dapat
ditentukan bahasa purbanya atau bahasa yang menerbitkankan
bahasa yang ada kini

• Pengelompokan bahasa (sub-grouping ), dengan penemuan

kemiripan dan kesamaan unsur linguistik daripada bahasa
serumpun. Dengan itu, dapat ditentukan kelompok bahasanya

52
 MANFAAT LINGUISTIK PERBANDINGAN

• Penentuan asal usul bahasa dan migrasi (perpindahan) bahasa

serta bangsa pemiliknya, daripada bahasa purbanya
• Penentuan pengaruh timbal-balik bahasa sekitarnya daripada
keserumpunan bahasa, sama ada dari segi fonologi, morfologi
ataupun sintaksis
• Pembantu ilmu pengetahuan yang lain supaya dapat
mengetengahkan ilmunya dengan berkesan. Misalnya, linguistik
perbandingan dapat membantu filologi mentafsirkan gejala
bahasa dalam naskhah kuno, sama ada asli atau tidak
• Antropologi juga dapat dibantu, terutamanya untuk
merekontruksikan migrasi dan unsur kebudayaan, dan
seterusnya

53
 KESIMPULAN

• Etimologi ialah cabang ilmu linguistik yang mengkaji asal usul dan
perkembangan sesuatu kata
• Linguistik perbandingan melibatkan bahasa yang berkaitan dari aspek
fonologi, nahu dan leksikal
• Linguistik perbandingan tipologi melihat hubungan bahasa secara
sistematik melalui ciri penanda dalam bentuk dan struktur yang sama
dimiliki oleh bahasa tersebut
• Linguistik perbandingan sejarawi memfokuskan bahasa dari aspek
waktu, serta perubahan yang terjadi dalam waktu tersebut, lebih
daripada satu bahasa atau terhadap aspek bahasa
• Linguistik perbandingan bermanfaat untuk penentuan kekerabatan
bahasa, pencatian bahasa purba, pengelompokan bahasa, penentuan
asal usul dan pengaruh timbal-balik, dan pembantu ilmu pengetahuan
yang lain

54
 MADAH PUJANGGA

NILAI HIDUP HARUS DIUKUR DENGAN HAL YANG

LEBIH MULIA, IAITU AMALAN BUKANNYA JAWATAN

Wahai anakanda banyakkan sabar

Dengan saudara jangan bertengkar
Kesalahan kecil jangan diperbesar
Hasut dan hasung jangan didengar

55