Zamach majowy i rządy sanacji

1. Kryzys rządów parlamentarnych (przyczyny zamachu majowego)

 Niestabilna sytuacja w państwie, rozczarowanie społeczeństwa
 Kryzys gospodarczy, inflacja, bezrobocie, bieda
 Kierowanie się interesem własnej partii – partyjniactwo
 Zła sytuacja na arenie międzynarodowej (wojna celna z Niemcami)
 Poparcie społeczeństwa dla idei obalenia demokracji i przejęcia silnych rządów
sprawowanych przez jednostkę
 Józef Piłsudski – jedyna osoba zdolna do wyprowadzenia państwa z kryzysu
(wycofanie się z działań politycznych jako znak protestu)
 10 maj 1926 r. – rządy w Polsce obejmuje koalicja Chjeno-Piast, premierem
zostaje Wincenty Witos (oburzenie społeczeństwa)
 Oficerowie wierni Piłsudskiemu przygotowują się do demonstracji zbrojnej w
celu obalenia premiera Witosa
2. Zamach majowy 12 maja 1926 roku
 11 na 12 maja ostrzeliwanie willi Piłsudskiego w Sulejówku
 pretekst do wizyty u prezydenta Wojciechowskiego (nakłonienie do
zdymisjonowania premiera Wincentego Witosa)
 Rozmowy na moście Poniatowskiego (brak porozumienia)
 Zamach majowy 12 maj 1926 r. (walki pomiędzy wojskami rządu, a wojskami
Piłsudskiego)
 Strajk kolejarzy i zatrzymanie ruchu pociągów, którymi z Wielkopolski podążały
oddziały rządu
3. Skutki zamachu majowego
 Śmierć 400 osób, 900 rannych
 14 maj dymisja prezydenta oraz rządu
 15 maj powołanie Kazimierza Bartla na stanowisko premiera
 Józef Piłsudski ministrem do spraw wojskowych
 Zgromadzenie narodowe wybrało Piłsudskiego za prezydenta (nie przyjęcie
urzędu)
 Wskazanie przez Piłsudskiego na prezydenta Ignacego Mościckiego (wybranie 1
czerwca 1926 r.)
 Zmiana konstytucji
4. Konstytucja kwietniowa 23 kwietnia 1935 r.
 Nowelizacja konstytucji marcowej – nowela sierpniowa (2 sierpnia 1926 r.)
 Zmniejszenie uprawnień parlamentu, wzmocnienie władzy prezydenta
 Prezydent otrzymał prawo do: rozwiązywania sejmu i senatu oraz wydawania
rozporządzeń z mocą ustawy (dekretów)
 Konstytucja kwietniowa 23 kwietnia 1935 r.
 System rządów prezydenckich odejście od trójpodziału władzy
 Prezydent mógł mianować odwoływać premiera, prezesa sądu najwyższego,
rozwiązać sejm i senat, zgłaszać weto ustawowe, wydawać dekrety
  Mimo tylu uprawnień prezydent nie podlegał niemal żadnej kontroli –
odpowiadał przed „bogiem i historią”
5. Rządy sanacji
 Obietnice o sanacji moralnej
 Rozpoczęcie rządów autorytarnych pod hasłem demokracji
 Na stanowiska w administracji i wojska wyznaczano głównie zwolenników
Piłsudskiego
 Obóz sanacji – osoby związane z „odnową moralną” polskiego życia
 Polityka polski była dość liberalna
 Premierem był kilkakrotnie Kazimierz Bartel
 Piłsudski wolał rządzić pozostając w cieniu
 W 1928r. w celu wygrania wyborów powołano Bezpartyjny Blok Współpracy z
Rządem (BBWR) na jego czele Walery Sławek
 „cuda nad urną” (fałszerstwa) zakończyły się wygraną sanacji
 Osłabienie endencji
 Konsolidacja ugrupowań opozycyjnych po wyborach w 1928 r. wygranych przez
BBWR
 Centrolew – sojusz partii lewicowych i ludowych (1930 r.) – zorganizowanie
Kongresu Obrony Prawa i Wolności Ludu – głoszenie haseł mogących
zdestabilizować państwo (niepłacenie podatków)
 Piłsudskie zdecydował się uderzyć w opozycje (głównych przywódców
Wincentego Witosa i Wojciecha Konfrantego aresztowano i osadzono w twierdzy
brzeskiej)
 Mościcki rozwiązał parlament wyznaczając termin wyborów na listopad 1930 r.
 Wybory brzeskie – wyeliminowanie opozycji z życia politycznego Polski, 56% w
parlamencie należało go BBWR
 1932 r. proces brzeski skazanie 11 przywódców opozycji na karę więzienia
 Zamach na ministra spraw wewnętrznych Bronisław Pierackiego – utworzenie
obozu przeciwników politycznych w Berezie Kartuskiej
 Przyczynienie się do zaostrzenia walk z opozycją tzw. Grupa pułkowników –
najbardziej autorytarna część obozu sanacyjnego
 12 maja 1935 r. – śmierć Józefa Piłsudskiego
 Ukształtowanie się 3 kręgów władzy
 Grupa zamkowa skoncentrowana wokół prezydenta Mościckiego – modernizacja
gospodarcza kraju
 Wojskowi z Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych z Marszałkiem Edwardem
Rydzem-Śmigłym na czele tzw. GISZ – odnowa polskiej armii
 Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Józef Beck na czele
 Rozwiązanie BBWR w 1935 r.
 Kwiecień 1937 r. powołanie rzez Adama Koca Obozu Zjednoczenia Narodowego
(ONZ) – solidaryzm społeczeństwa, dominacja państwa – wizja rządów
autorytarnych, silnie podkreślenie związku z kościołem katolickim
6. Polski autorytaryzm na tle europejskim
 Dawanie opozycji duże możliwości działania
 Po śmierci Piłsudskiego zaostrzenie polityki wobec opozycji
 Osłabienie prawicy - powstanie w 1936 r. – Front Morges z inicjatywy
Paderewskiego i Sikorskiego – krytyczny stosunek do rządów sanacji, chęć
przywrócenia demokracji
 1937 r. powstanie chadeckiego stronnictwa pracy
 Obóz Narodowo-Radykalny-Falanga hasła bliskie ideologii faszyzmu – tłumienie
przez władze polskie
 Powstanie autorytaryzmu- opozycja niemająca wpływu na władze
 Polska dyktatura była stosunkowo łagodna i ukrywała się pod hasłami
demokracji