Pobjeda Srijeda, 13. decembar 2017.
Feljton 19
ANDRIJA JOVIĆEVIĆ O CRNOGORSKIM KUĆAMA
Guvno služi kao najljepši
ukras i za kuću i za selo
Ako je ognjište svoltano, onda
se to zove volat. Tu se drže ba-
čve s vinom i drugim pićem.
Pored zida je načinjena polica
za stakla i drugo. Do police visi
ožičnjak za ožice.
(Ožičnjak je opleten od pruća,
dug je pola metra, gore uži a
dolje širi, i ima po dva do tri
odjeljenja. Njih pletu u Kosi-
jerima i u Katunskoj nahiji.)
Iza glavanja o petru i gredama
visi domaće posuđe, blizu vra-
ta je panjega za vodu – vodnik.
Preko ognjišta je gvozdena
mazija – demirodžak, preko
koga se naslanjaju glavnje.
Krajevi demirodžaka su izve-
deni u vidu konjske glave ili
široke lopate. Niz jedno (ili
oba rebra) visi o dvije kuke du-
gačko drvo, preko koga su pre-
bačene struke, gunjevi, pusti-
ne, jorgani i druge aljine. To je
lenka.
Pred kućom je poravnjeno, i to
se zove taraca. Ako je kuća na
pod, onda su pred njom skale
(stepenice od kamena). Skale
su proste ili lijepo otesane, su-
homeđine ili u klak ograđene.
Ima i drvenijeh skala, a to su
daske utvrđene krajevima u
dvije debele grede. Nekoje ku-
će imaju portelu. To je otvor
na podu, kroz koji se slazi u
konobu niza drvene stube.
Pred konobom je obor. Obor je
malo strmen i udnu njega se
nalazi udubljeno mjesto za
gnoj. To je lokva. Obor je ogra-
đen kamenom i međom, po
kojoj je postavljena građa od
drača, trnova, granja ili su po-
bodeni kočevi. Vrata su od
obora do samih skala, a vrata
od konobe pod skalama. U ko-
nobi su jednom stranom uza
Pred kućom je porav-
njeno, i to se zove ta-
raca. Ako je kuća na
pod, onda su pred
njom skale (stepenice
od kamena). Skale su
proste ili lijepo otesa-
ne, suhomeđine ili u
klak ograđene. Ima i
drvenijeh skala, a to
su daske utvrđene
krajevima u dvije de-
bele grede. Nekoje
kuće imaju portelu.
To je otvor na podu,
kroz koji se slazi u ko-
nobu niza drvene stu-
be. Pred konobom je
obor
Petrovićko guvno na Njegušima
5.
Guvno grade kad-kad i više njih zajedno, pa redom vršu
pšenicu i drugi posao rade. Guvno se pravi na najljepšem
mjestu do kuće i malo je iznešeno, izloženo vjetru, da bi se
žito lakše i ljepše vijalo. Guvno ima na sredini rupu, u koju
se stavi kolac. Za taj se kolac priveže konj kad vrše. U selu
može da bude po više guvana. Neki pod guvnom naprave
bistijernu u koju se stače voda s guvna
Ognjište
Tokom protekle godine objavili smo tekst Pavla
Rovinskog o crnogorskoj tradicionalnoj arhitektu-
ri. O toj neiscrpnoj temi je nakon Rovinskog pisao i
Andrija Jovićević. Objavljujemo izvode iz njegove
knjige „Riječka nahija“ (CID, Podgorica, 1999.)
Prastaro guvno u Đinovićima
zid, jasli, iz kojih jedu goveda i
konji. U jednom kraju je ogra-
đeno plotom za jarad ili ja-
gnjad, za svinje, telad i drugo.
Na konobi nema nikakvih
prozora, samo male rupe, i sav
smrad ispod stoke prolazi
kroz tavan gore, i ako je gore
kamara, pa još pošuvićena,
onda se smrad skuplja tu i kuži
vazduh, te čini obitavanje u
njoj vrlo nezdravim. Konoba
se drukčije zove izba. Konobe
Kuća sa guvnom u Jankovića Kršu
su niske, jedva se čovjek može
ispraviti. Ako je greda ispod a u drugom stoka. Zidovi su la, aljina, kuće unutra i izvana.
greda, to je bortulan. Direk čađavi i crni, u kući je nečisto, Njemu je sve to sporedno, a
Guvno u Šin Đonu
pod njom zove se tak. Bortula- a i pred njom nije bolje. Obori glavno mu je da se što više sto-
ni su primljeni od Turaka, u smrde i kvare vazduh. Nema ke podnjivi, pa makar se on i kućama svoltane, i malo je ku- vrše pšenica, suši žito, sjedi, a
Zeti se nalaze po svima kuća- dovoljno prozora da se vaz- napatio mnogo. Tu je u tim ća koje nemaju volat pod ska- tu i horo igra, kad je kakvo ve-
ma. duh provjetrava. To sve skupa uskim kućicama odar do odra, lama. Ovoga ima i u Dodoši- selje. Guvno grade kad-kad i
Mnogo ima i jednodjeljnih kad se uzme, daje nam sliku do odra kaduč od sira i skoru- ma, pa na Ceklinu i Ljubotinju, više njih zajedno, pa redom
kuća. Ima ih po svim selima, nečiste, uske, niske, nezdrave i pa, tu su karlice za mlijeko, tu a manje po ostalim mjestima. vršu pšenicu i drugi posao ra-
ali najviše u Kosijerima, Ora- zagušene kuće. Ovakvih kuća vuna i sir, tu koševi i žito, tu Po mnogim mjestima je pred de. Guvno se pravi na najljep-
šanima, Đinovićima i Obzovi- najviše ima ondje, gdje se naj- aljine i posuđe. Tu je sve bez kućom kameno guvno, sagra- šem mjestu do kuće i malo je
ci. Tu su kuće i jednodjeljne i više stoke drži. Tu narod ne reda i poretka. đeno od otesanog kamena, a iznešeno, izloženo vjetru, da
pozemljuše; u nekim i stoka polaže mnogo na čistoću tije- U Građanima su tarace pred okolo njega je kolomat. Tu se bi se žito lakše i ljepše vijalo.
leži u istom dijelu kuće. Tu su Guvno je okruglo, ima u preč-
telad svezana u ćošu, tu su ko- niku od 24 do 30 golih stopa,
koške, svinje i goveda. U poto- što čini 6 do 8 metara. Guvno
nje se vrijeme i siromasi oti- ima na sredini rupu, u koju se
maju, te za stoku prave suhote stavi kolac. Za taj se kolac pri-
izvan kuće ili preplijeću kuću, veže konj kad vrše. Guvno je
pa u jednom kraju žive čeljad popločano otesanim četvoro-
ugaonim pločama, a ograđeno
zidom. Ono služi kao najljepši
ukras i kući i selu. U selu može
da bude po više guvana. Sela
koja ne siju pšenicu (Dodoši,
Žabljak i Vranjina) nemaju tih
guvana. Neki pod guvnom na-
prave bistijernu u koju se sta-
če voda s guvna.
Bistijerna se kopa u zemlji du-
boko do 5 i 6 metara, pa se
svolta i utvrdi cimentom, ili
samim klakom i crvenicom.
Takvih bistijerna, i bistijerna
u koje se stače voda s kućnjeg
krova, niz kakvu stranu ili slič-
nu ploču, ima poviše po be-
zvodnim krajevima nahije.
Crnogorski dom (Nastavlja se)