WIKA AT KULTURA

nina Bb. Realine B. Mañago, LPT at G. Jason Tapel, LPT

Ang Wika

Maraming mga dalubhasa sa wika ang nagbigay ng kani-kanilang pagpapakahulugan sa wika.

Batay sa pagpapakahulugang ibinigay ni Henry Gleason (sa Bernales, et al., 2016), ang wika ay
masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na pinipili at isinasaayos sa paraang arbitaryo upang
magamit ng mga taong kabilang sa iisang kultura.

Ang wika ay sistematikong nakaayos sa isang tiyak na balangkas at ito ay tinatawag na Balangkas
ng Wika. Lahat ng wika sa daigdig ay sumusuod sa balangkas na ito. Walang wika ang hindi nakaayon sa
balangkas na ito. Ibig sabihin lamang nito ay may sinusunod na proseso ang wika bago ito mabuo. Batay
sa balangkas ng wika, lahat ng wika ay nakabatay sa tunog. Ponema ang tawag sa makahulugang tunog
ng isang wika. Ang mga simbolo na ginagamit sa wika ay representasyon ng mga ponema. Kapag ang
ponemang ito ay pinagsama, nakabubuo ng maliliit na yunit ng salita na tinatawag na morpema. Ang
morpemang mabubuo ay maaaring salitang-ugat, panlapi o morpemang ponema katulad ng ponemang
/a/ na sa wika ng mga Pilipino ay maaaring magpahiwatig ng kasariang pambabae, tulad ng salitang
abogada. Samantala, kapag ang mga salita ay pinag-ugnay o pinagsama-sama ay maaaring makabuo ng
mga pangungusap. Kapag nagkaroon ng makahulugang palitan ng mga pangungusap ang dalawa o higit
pang tao ay nagkakaroon ng tinatawag nating diskurso. Sabi nga nila Bernales, et al., (2016), walang
nalikhang mga salita nang walang tunog at hindi magkakaroon ng diskurso nang walang pangungusap.

Maaaring gamitin ang wika sa pasalita o pasulat na paraan. Pinipili at isinasaayos ng tao ang
wikang kaniyang ginagamit sa paraang arbitaryo. Pinipili ng tao ang wikang kaniyang gagamitin upang
maunawaan siya ng kaniyang kausap at kailangang niyang isaayos ang paggamit ng wika upang maging
epektibo ang komunikasyon. Bawat indibiwal ay may kaniya-kaniyang paraan ng paggamit ng wika.
Nakaiimpluwensiya pa rin sa paggamit ng wika ang indibidwal na katangian ng bawat tao kahit pa na
mayroong wikang napagkasunduan ang mga pangkat o komunidad.

Katangian ng Wika

Isa sa mga pangunahin at unibersal na katangian ng wika ay ang wika ay nakabatay sa kultura.
Ayon kina Bernales, et al., (2016), nang dahil sa pagkakaiba-iba ng mga kultura ng mga bansa at mga
pangkat ay nagkaroon ng pagkakaiba-iba ng mga wika sa daigdig. Dagdag pa nila, may mga salita o
kaisipan sa isang wika ang walang katumbas sa ibang wika sapagkat wala sa kultura ng ibang wika ang
kaisipang iyon ng isang wika. Ipinaliwanag pa nila ang pagkakaiba ng Ingles at Filipino. Sa Ingles, may
iba’t ibang katawagan sa iba’t ibang anyo ng ice formations, samantalang ang katumbas lamang ng mga
iyon sa Filipino ay yelo at nyebe lamang. Hindi naman kasi bahagi ng kultura ng mga Pilipino ang glacier,
icebergs, frost, hailstorm at iba pa dahil hindi naman natin nararanasan ang mga penomenang iyon.
Samantala, may mga salita naman sa Filipino ang walang katumbas sa Ingles. Rice lamang ang katumbas
sa Ingles ng palay, bigas, at kanin. Limitado ang bokabularyong Ingles sa pagtutumbas ng mga salitang
kargado ng kulturang agrikultural dahil hindi naman bahagi ng kanilang kultura ang pagsasaka.
Ang Kultura

Bawat komunidad ay nakabubuo ng mga sariling pagkakakilanlan sa paggamit ng wika na

ikinaiiba nila sa iba pang komunidad (Bernales, et al., 2016). Ito ay dahil sa pagkakaiba-iba ng mga
kultura ng bawat pangkat at bansa.

Batay sa Merriam Webster (2019), ang kultura ay tumutukoy sa isang partikular na lipunan na
may sariling paniniwala, kaugalian, paraan ng pamumuhay, sining at marami pang iba. Ayon naman kay
Bartle (2004, sa www.bartle.disted.camosun.vbc.ca/soc-wha.htm, 2005), ang kultura ay binubuo ng
mga kaugalian at paniniwala na natutunan ng mga taong kabilang sa isang kultura. Kabilang sa kultura
ang mga natutunang asal. Ito ay hindi namamana sa pamamagitan ng mga gene bagkus ito ay napag-
iingat ng mga tao kabilang sa isang kultura at naipapasa sa iba pang tao sa pamamagitan ng mga
simbolo. May mga kulturang natutunan noong pagkabata subalit may mga kultura ring natutunan sa
pagtanda. Ang proseso sa pagkatuto ng ating kultura ay nagsisimula noong tayo ay ipinanganak at
nagpapatuloy habang tayo ay nabubuhay. Ang proseso ng pagkatuto ng sariling kulturang kinabibilangan
simula pagkabata ay tinatawan na enculturation, samantala ang proseso ng pagkatuto ng iba pang
kultura ay tinatawag na acculturation. Dagdag pa ni Barkan (2017), ang kultura ay tumutukoy sa mga
simbolo, wika, paniniwala, kaugalian, at artifacts na bahagi ng anumang kultura. May dalawang
pangunahing katangiang bumubuo sa kultura. Ang unang katangian ay tinatawag na nonmaterial culture,
kasama rito ang mga kaugalian, paniniwala, simbolo, at wika na nabibigay pagkakakilanlan sa isang
lipunan. Ang pangalawang katangian naman ay tinatawag na material culture, ito ay ang mga pisikal na
bagay na sumasalamin sa isang lipunnan, tulad ng kasuotan, kagamitan, teknolohiya, at paraan ng
transportasyon.

Wika at Kultura

Makikilala ang kultura ng mga pangkat ng tao batay sa wikang kanilang ginagamit, dahil ang wika
ay ang pangunahing simbolo ng anumang kultura. Ipinaliwanag ni Barkan (2017), na kakabit ng wika ay
ang kultura. Ayon sa kaniya, ang salitang chair sa Ingles ay nangangahulugan sa isang bagay na
inuupuan. Ang salitang chaise naman sa Pranses ay pareho lamang din ng kahulugan sa salitang chair.
Ang mga mamamayan ng isang bansa ay nagkakasundo sa wikang kanilang gagamitin. Iisa lamang ang
kahulugan ng wikang kanilang ginagamit at paraan ng paggamit nito. Hindi madaling makipag-usap kung
magkaiba ng wika. Halimbawa, isipin mo na ikaw ay nasa ibang bansa na hindi mo man lang natutunan
ang kanilang wika at maging ang mga naninirahan sa lugar na iyon ay hindi alam ang wikang ginagamit
mo. Wala kang dalang diksyunaryo at wala ka ring dalang teknolohiya na magagamit mo sa pagsasalin.
Hindi kayo nagkakaunawan dahil iba ang wikang napagkasunduan sa iyong lugar at ganoon din sila.

Mayroon ding kaniya-kaniyang wika ang bawat pangkat sa lipunan. Halimbawa nito ay ang wika
ng mga estudyante, wika ng matatanda, wika ng mga kababaihan, wika ng mga preso, wika ng mga bakla
at ng iba pang pangkat (Bernales, et al., 2016).

Pansinin ang mga sumusunod na pahayag:

 a. “Guys, may test tayo mamaya.”

b. “Suki! Bumili ka na.”

c. “You’re so... Whatever!”

d. “What’s up yo? Break it down!”

e. “Anitch itich day?”

Kung maririnig mo ang mga pahayag na nasa itaas, matutukoy mo kaya ang pangkat na
kinabibilangan ng taong gumamit ng wikang iyon?

Nagkakaiba rin ang wikang ginagamit sa isang lipunan dahil sa iba’t ibang trabahong
kinabibilangan. Halimbawa nito ay ang wika ng mga guro, wika ng mga inhineyro, wika ng mga nars,
wika ng mga doktor, wika ng mga abogado, at wika ng iba pang partikular na pangkat ng gawain. Kapag
pupunta ka sa isang coffee shop at maririning mo ang mga salitang bake, sauté, boil, chop, dice, fry,
flambé, grill sa grupo ng mga taong hindi mo kakilala, ano ang agad ang naiisip mong trabaho niya?
Samakatuwid, magkakaiba rin ang wika ng bawat pangkat panlipunan bunga ng pagkakaiba ng mga
kultura ng bawat pangkat. Sinasalamin ng wikang ginagamit mo ang iyong kinabibilangang pangkat.

Ang Wika at Kulturang Pilipino

Isa ang Pilipinas sa mga bansang may pinakamaraming wika sa buong daigdig. Maliban sa mga
katutubong wika, unang wika, wikang pambansa, at wikang nabuo sa ating lipunan na tinatawag na
sosyolek, gumagamit din tayo ng iba pang mga dayuhang wika sa pang-araw-araw ng komunikasyon
bunga ng matagal na pananakop ng mga dayuhan, pagtuturo ng mga piling dayuhang wika sa paaralan,
pakikipagkalalakan ng mga sinaunang Pilipino at pagdating ng mga sinaunang tao sa Pilipinas.
Lumaganap ang paggamit ng iba’t ibang wika dahil na din sa pagpapasa-pasa at patuloy na paggamit
nito.

Kung titignan ang mapa ng Pilipinas, mapapansin na ang ating bansa ay pulo-pulo at
napapaligiran ng mga tubig. Batay sa dimensyong heograpikal, ang Pilipinas ay isang kapuluan. Ang lipon
ng kapuluan, gaya ng Pilipinas ay tinatawag na arkipelago. Binubuo ito ng pinagsama-samang malalaki at
maliliit na pulo. May nakatutuwang pangyayari na alam ng halos lahat ng mga Pilipino noong tinanong si
Charlene Gonzales, taong 1994, sa Miss Universe Pageant kung ilan ang isla sa Pilipinas, imbes na
sagutin niya ang eksatong bilang ng isla ay nagtanong pa siya ng “high tide or lowtide?” Ang Pilipinas ay
hinahati-hati sa maliliit na pangkat; rehiyon ang tawag sa maliliit na pangkat na ito. Ang bawat rehiyon
ay binubuo ng mga lalawigan. Ang mga lalawigan ay binubuo ng mga lungsod at bayan. At ang mga
lungsod at bayan ay binubuo ng mga baranggay. Bunga ng pagkawatak-watak ng mga pulo ay nagkaroon
ng mga dayaleko o diyalekto sa bansa. Tinatawag din itong wikain sa iba pang aklat. Ito ang wikang
ginagamit sa isang partikular na rehiyon, lalawigan o pook, malaki man o maliit. Ayon sa pag-aaral ni
Ernesto Constantino, mayroong higit sa apat na raan (400) ang dayalek na ginagamit sa kapuluan ng
ating bansa (Bernales, et al., 2016).
 Dagdag pa nila Bernales, et al., (2016), ang mga dayalek ay makikilala sa pagkakaroon nito ng set
ng mga natatanging bokabularyo, punto o tono at sa estraktura ng pangungusap. Narito ang ibinigay
nilang mga halimbawa na pananagalog ng mga naninirahan sa iba’t ibang lugar na gumagamit ng isang
wika:

Maynila – “Aba, ang ganda!” Bataan – “Ka ganda ah!”

Batangas – “Aba, ang ganda eh!” Rizal – “Ka ganda, hane!”

Bukod sa Tagalog, may barayti rin sa marami pa nating ibang dayalekto.

Ipinaliwanag ni Galletes (2019) sa kanyang lektyur sa UP Talks ang ugnayan ng wika at kultura.
Ayon sa kaniya, ang kultura ay isang kolektibong katangian ng ating mga tradisyon, paniniwala, at mga
kaugalian. Malaki ang nagagawa ng kultura ng isang mananalita sa mga pamamaraan at manipestasyon
ng paggamit ng kanyang wika (Salindaw, 2012). Ang wika ay nakabuhol sa kultura dahil hindi maaaring
paghiwalayin ang wika at kultura. Ang pag-aaral ng wika ay palaging may kaakibat na pag-aaral sa
kultura. Samakatuwid, ang Pilipinas, bilang isang bansang multilingguwal ay may may kaakibat na
mulikultural na katangian. Ayon kay Zalazar (1996, sa Constantino at Atienza, 2016), ang wika ang
bukod-tanging pagtanaw at pagsasaayos ng realidad upang ang isang kultura ay umiral at magkaroon ng
kakayahang gumawa at lumikha. Ipinahihiwatig lamang nito ang malapit na ugnayan ng wika sa kultura.
Bunga ng pagkakaiba-iba ng mga wika sa Pilipinas ay nagkaroon din tayo ng iba’t ibang kultura. Bilang
karagdagan, ayon kay Salazar (1996, sa Constantino at Atienza, 2016), wika ang impukan-kuhanan ng
isang kultura. Ito ang batis-ipunan at salukan ng kaisipan ng isang kultura. Malaki ang nagagawa ng isang
kultura para makadebelop tayo ng ating sariling talasalitaan. Sa pagpapalitan ng kultura o acculturation
ay kadalasan may kaakibat na panghihiram ng salita na nagiging bahagi ng isang wika sa paglaon. Bilang
isang agrikultural na bansa, mahalagang aspekto ng ating pamumuhay ang bigas, kaya nga mayroon
tayong kani-kaniyang mga termino sa lahat ng pagkakataon. Alam na natin iyong klasikal na halimbawa
ng paghahambing ng mga terminong ginagamit sa Ingles sa rice kung ikokompara sa Tagalog. Sa Ingles,
alam na natin na rice lang ang turing nila sa lahat ng mga katawagan nila na may kaugnayan sa bigas o
kaya naman, maaaring ginagamitan nila ito ng modifier tulad ng cooked rice para sa kanin, burnt rice
para sa tutong, at iba pa. Pamilyar na tayo na sa Tagalog, bilang wikang mayorya na bumubuo sa wikang
pambansang Filipino at ito ay maraming katawagan para sa rice. Kapag ito ay pananim pa lamang at
hindi pa nababayo, ito ay tinatawag na palay. Kapag ito ay nabayo na, ito ay nagiging bigas. Minsang ito
ay niluto, ito ay naging kanin, at kapag naman nasunog, ito ay nagiging tutong, at kapag lumamig
tinatawag na itong bahaw. Kung ihahambing natin ang mga terminong ito sa mga terminong Ilokano,
makikita na may malaking pagkakapareho ang dalawang wika. Halimbawa, ang palay ay tinutumbasan
ng pagay sa Ilokano, ngunit, sa ilang pagkakataon ang tawag doon sa binayong palay o kaya ay ibinibilad
sa araw para patuyuin bago ito gawing bigas ay tinatawag na irik, isang bagay na walang tiyak na
katumbas sa Tagalog. Kung titignan naman natin, ang bigas ay may katumbas na bagas, ang kanin ay
may katumbas na innapoy, ang tutong ay may katumbas na ittep, at ang bahaw ay may katumbas na
kilabban. Sa katunayan, ang ilan sa mga dayalek ng mga Ilokano ay gumagamit ng isang partikular na
pandiwa na tinatawag nilang agkilaban tayon upang ipakita ang pagmemeryenda sa hapon na
kadalasang mayroong bahaw.
 Paano naman kung snow ang pinag-uusapan? Ano ang ispesipikong terminong Filipino na
maitutumbas natin dito? Niyebe? Yelo o isno? Ang niyebe ay salitang hiram, hindi natin ito pag-aari, ang
yelo ay maaaring mangahulugang ng isang bagay na iyong ikinukuskus kapag gagawa ka ng halo-halo at
hindi ito tumutumbas sa isang bagay ng kalikasan. Ipinapahiwatig lamang nito na hindi bahagi ng ating
karanasan ang pagakaroon ng snow kaya wala tayong tiyak na katawagan o termino para rito. Subalit, sa
mga eskimo sa Alaska ay mayroon silang limampung (50) katawagan sa kanilang wika para sa snow, dahil
ito ay pang-araw-araw na bahagi ng kanilang buhay (Galletes, 2019).

Tignan pa natin ang isang halimbawa, napakadaling sabihin ng isang Tagalog na mananalita na
walang tiyak na salita sa Pilipinas para sa Philippine Tarsier, ngunit, maaaring magkamali sila kapag sila
ay nagpunta na sa Bohol, dahil dito mayroong mga katawagan na tumutukoy sa Philippine Tarsier na
doon matatagpuan sa Bohol. Tinatawag nila itong mamag, mago, magau, maomag, malmag, at
magatilok-iok na nagpapakita na ito ay bahagi ng kanilang karanasan at parte ng kanilang
pagkakakilanlan, kaya naman mayroon silang tiyak na termino para rito. Samantala, ang mga taga-
Sorsogon ay mayroong mga termino para sa whale shark tulad ng butanding at balilang na nagpapakita
na ito ay parte ng kanilang karanasan at mga paniniwala o kultura (Galletes, 2019).

Tignan naman natin ang isang halimbawa na may kaugnayan sa mga katawagan sa ugnayang
pampamilya. Pamilyar na tayo sa mga saalitang Tagalog tulad ng nanay bilang pantawag natin sa ating
ina, tatay para sa ating ama, ate para sa mas nakatatandang babae at kuya naman para sa mas
nakatatandang lalaki. Sinasabi pa nga na ang ate at kuya ay hindi orihinal na salitang Tagalog dahil ito ay
hiniram lamang natin sa mga Tsino at sa paglaon ay inangkin natin at ginagamit na natin sa pantawag sa
ating kapamilya. Sa mga Ilokano, mapapansin natin na may pagkakatulad din naman sa mga Tagalog.
Nanang ang tawag sa nanay, tatang ang tawag sa tatay, manong para sa kuya, at manang para sa ate.
Mayroong isang ispisipikong terminong ginagamit ang mga Ilokano na para sa mas nakababatang
kapatid na tinatawag na ading, isang natatanging katangiang wala sa Tagalog. Kung ihahambing natin
ang mga terminong ito sa mga Koreano tulad na hyung na ginagamit ng mga kalalakihan bilang
katawagan nila sa nakatatandang lalaki, oppa na ginagamit ng mga kababaihan bilang katawagan naman
sa nakatatandang lalaki, noona na ginagamit ng mga kalalakihan bilang katawagan sa nakatatandang
babae, at unnie na ginagamit ng mga kababaihan bilang katawagan sa mga nakatatandang babae,
mapapansin natin na natatangi at mas tiyak pa ang tinutukoy nitong relasyon ng isang tao at sa iba pang
taong kausap nito. Nagpapakita ito na mas pinahahalagahan ng mga Koreano ang tiyak na relasyong ito
kaysa sa ating nakasanayan dito sa Pilipinas (Galletes, 2019).

Ngayon, mas nakikita natin ang ugnayan ng wika at kultura kapag isasaalang-alang natin ang
mga katutubong kaalaman. Ang katutubong kaalaman na tinatawag ding lokal na kaalaman, at tinawag
ni Llanete (2017, sa Gelletes, 2019) na isang maunlad na sistema ng kaalaman na ginagamit at
pinauunlad ng tao batay sa mahabang interaksyon nito sa kanyang paligid. Ibig sabihin, ito ang mga
kaalaman na bahagi ng ating pang-araw-araw na karanasan at kultura. Masasabi natin na ang ang isang
katutubong kaalaman ay pekulyar o natatangi sa isang pook. Sinasalamin din nito ang mahabang
kasaysayan at karansan ng tao sa isang tiyak na lugar. Upang makita nang higit ang kahalagahan ng
ugnayan ng wika at kultura, isaalang-alang natin ang sinasalamin nito sa katutubong kaalaman. Sa isang
pag-aaral ni Fadgyas na lumitaw sa Ti Similla ng UP Baguio (2019, sa Galletes, 2019), pinakita rito na may
mga lugar sa Ifugao na may mga katutubong pangalan, ngunit, nagpapakita rin ng katutubong kaalaman
at malawak na pamanang inteketwal. Ibig sabihin, hindi lamang ito ibinigay para lamang maging
pangalan, ang pagpapangalan ng lugar sa Ifugao ay nakabatay sa geological configuration, tulad na
lamang ng isang lugar sa lalawigan ng Ifugao, ang Julungan (hulungan) na mula sa salitang-ugat na julong
na nangangahulugang ilipat paitaas, mayroon din silang isang lugar na Mabungung na tumutukoy sa
rumaragasang tubig, at ang Bangaan ay pangalan din ng isang lugar doon na nagpapakita ng tulad
bangang katangian na maaaring iugnay sa terrain configuration na kolektor ng mga labi mula sa isang
mas mataas na lugar na bumagsak dahil sa pagguho ng lupa. Ginamit niya ang katutubong kalaman na
ito sa kaniyang pag-aaral upang malaman ang mga lugar sa Ifugao na mapanganib sa pagguho ng lupa.
Pinakita sa kaniyang pag-aaral na malaki ang magagampanan nito ng mga katutubong kaalaman at pag-
uugnayan ng wika at kultura sa mga tagapamahala sa gobyerno para maisaalang-alang ang isang
mahabang pagpaplano para sa kaligtaasan ng kaniyang mamamayan, at hindi lamang kumikilos ang
gobyerno kapag panahon na ng kalamidad (Galletes, 2019). Tunay nga na ang wika ang daluyan ng
kultura at ng pagsasakultura (Salazar, 1996, sa Constantino at Atienza, 2016). Dagdag pa ni Petras (2011,
sa Galletes, 2019), walang wikang mabubuhay kung hindi nakapanig sa kultura ng lipunan at walang
kulturang mananatili o tatagal sa alaala kung hindi ito maipapahayag sa wika ng mga maamamayan.
Ipinapakita nito na kaakibat at kakambal ng kultura ang isang wika, at kapag namamatay ang isang wika
ay unti-unti na ring namamatay ang kaniyang kultura at kaniyang sariling identidad. Paano natin ito
maoobserbaha sa kasalukuyang kultura ng mga makabagong Pilipino?

Ayon kay Galletes (2019), dulot ng ating pangmatagalang pakikipag-ugnayan at ganoon din ang
kolonisasyon ng mga dayuhan sa ating bansa, tunay ngang maraming maraming impluwensiya ang
nakadagdag sa ating wika at kultura. Marami tayong mga termino katulad ng mga salitang hiram sa
Espnyol, Amerikano, at Hapones na patunay na hindi lamang tayo sinasakop sa heograpikal na termino o
aspekto, kundi sinasakop rin tayo nito sa wika at kultura. Kung hindi tayo magiging maingat, maaaring
nating maisapanganib na mawala ang ating minanang kultura kasabay ng pagkamatay ng isang tiyak na
wika. Kung gayon, paano nating masasabing ngayon na ang Filipino ayon sa Konstitusyong 1987, artikulo
14, seksyon 6, ay masasabi na sumasalamin sa multikultural na katangian ng Pilipinas? Masasabi ba natin
na ito ay sumasalamin talaga sa mga wikain sa Pilipinas?

Mahalaga ang wika bilang instrumento ng komunikasyon lalo na sa bansang may iba’t iba wika
dahil pinagbubuklod nito ang mga mamamayang naninirahan sa isang bansa. Kung ang wikang
pambansa ay gumaganap sa tungkuling mapag-ugnay ang iba’t ibang mga etnolinggwistikong grupo sa
Pilipinas ay nangangahulugang nanatiling matagumpay at buhay ang wikang iyon. Hindi dapat
kinokontrol ang pagiging dinamiko nito o ipinipilit sa iba ang preskriptib na wika kung hindi naman ito
bahagi ng kultura o karanasan ng iba. Hindi kinakailangang mawala ang mga wikang katutubo kung
susunod tayo sa isang wikang pambansa o pamantayan ng isang wikang pambansa. Habang nililinang
natin ang ating sariling wika at habang pinagyayaman din natin ang ating sariling kultura ay nakatutulong
tayo sa patuloy na pag-unlad ng ating wikang pambansa (Galletes, 2019).

Ang Wika bilang isang Ekspresyon

 Paanong nauunawaan ng isang indibidwal ang ibang pangkat-etniko kahit hindi nila alam ang
wika at katutubong kaalaman sa lugar na iyon at lalo na ang kultura ng mga ito? Maaaring maunawaan
ito sa madalas na pakikipag-usap, dagliang pagtuturo, at napapanood sa sine at telebisyon o social
media. Ang wika ay ang ekspresyon ng isang kultura sapagkat ito ang nagtatakda ng pagkakaiba-iba ng
mga kultura. Ang wika ang nagpapakilala ng identidad ng isang bansa. Hanggat hindi inaangkin ng isang
tao ang wika at hindi nito tinataglay ang mga kasapatan at kaangkupan ng kanyamg pakikipag-usap at
pakikiugali sa mga taong lumaki sa wikang iyon ay mananatili siyang walang kaalaman sa alinmang
kulturang hindi niya kinabibilangan. Ang wika ay nagpapahayag ng kilos o galaw ng katawan, asal at
damdamin. Ang damdamin ng bawat indibidwal ay naipapahayag sa kaniyang wikang kinagisna o sa
wikang humubog sa kanyang pagkatao. Ang salitang ethnos sa Griyego at volk sa Aleman ay tumtukoy sa
pamayanan o komunidad na may pagbubukod dahil sa sarili nitong wika at kultura. Samantala, ang
bayan o bansa ay tumutukoy sa pagkakabuo sa kasaysayan ng isang kulturang nagpapahiwatig ng iisang
wikang ginagamit ng mga mamamayan naninirahan doon at wikang pambansang gagamitin sa bisa ng
isang estado (Salazar, 1996, sa Constantino at Atienza, 2016).

Ang Wika bilang Impukan-Kuhanan

Ipinaliwanag ni Salazar (1996, sa Constantino at Atienza, 2016) ang wika bilang isang impukan at
kuhanan. Natitipon ang kaugalian, paniniwala, kaisipan at damdamin ng pangkat ng mga tao nang dahil
sa wika. Ang wika ay imbakan at kuhaan ng mga konseptong wala sa iba pang pagkakultural. Ito rin ay
imbakan at kuhanan ng damdaming mahirap ihiwalay sa wika. Ito ay imbakan-kuhanan ng kaalaman ng
isang kultura. Ang wika bilang impukan ay napanatili ang mga kaalamang mayroon sa isang kultura dahil
ginagamit ang wika sa pasulat na paraan. Maraming akdang naisulat ilang daang taon na ang lumipas, at
ang mga ito ay patuloy pa ring napakikinabangan sa ating panahon dahil may wikang nag-impok nito at
nag-iingat hanggang sa kasalukuyang panahon. Maraming kaalamang naibabahagi sa iba pang susunod
na henerasyon at napakikinabangan ng mga taong kabilang sa iisang kultura nang dahil sa wika, kaya
naman ang wika ay nagiging kuhanan ng kaalaman. Ang kulturang nakapag-aangkin ng kaalaman mula sa
lahat ng dako sa pamamagitan ng kanyang wika bilang impukan-kuhanan ay siyang nabubuhay,
namamalagi, at nakapagpapanatili ng kanyang kabuuan.

Ang Wika bilang Daluyan ng Kultura

Bakit ang wika ay daluyan ng kultura? Ayon kay Salazar (1996, sa Constantino at Atienza, 2016),
natatanging paraan ito upang matutuhan ng isang tao ang kulturang kinabibilangan niya. Ang paggamit
ng wika ay ang pangunahing hakbang upang mapabilang ang tao sa isang kultura bago pa mang
makisalamuha, makiugali at makisangkot sa isang kultura.

May tatlong implikasyon ang gamit ng wika bilang daluyan ng kultura. Una, ang tao ay maaaring
matuto ng maraming wika at maaaaring mapasa sa iba’t ibang kultura. Pangalawa, ang problema ng
partisipasyon. Imposibleng ang isang tao ay makapag-ukol ng buong panahon niya sa lahat ng kulturang
alam niya. Pangatlo, hindi maaangkin ng isang kultura ang isa pang buong kultura, maliban na lamang
kung ito ay namatay na. Bukod sa pandaluyang gamit, wika ang tanging paraan upang mapayaman,
mapalawak, at mapaunlad ang sariling kultura. Magagawa lamang ito sa pamamagitan ng partisipasyon
at interaksyon ng mga taong gumagamit ng wika ng kanilang kultura. Hindi dapat itakwil ang sariling
wika sa pagpapayaman ng kultura dahil walang makapagpapakilala sa isang kultura kung hindi ang
nalikha nitong sariling wika. Inisa-isa ni Salazar (1996, sa Constantino at Aquino, 2016) ang mga
problemang kultural na naranasan ng mga Pilipino. Isa na rito ay ang pagmamaliit sa sariling wika at ang
pagsulong ng kulturang Amerikano-Pilipino sa Pilipinas sa pamamagitan ng wikang Ingles. Dagdag pa
niya, hindi kailanman magiging tagapahayag ang wikang Ingles sa kulturang Pilipino. Ang gamit lamang
ng Ingles ayon sa kaniya ay daan at tulay lamang tungo sa ibang kultura kasama na ang iba pang
dayuhang wika. Sa kasalukuyan, maraming mga pangkat ng Pilipino ang tumataliwas sa itinakda ng ating
konstitusyon, maging ang mga kawani ng pamahalaan at paaralan ay tumataliwas rito. Batay sa 1987
Konstitusyon ng Republika ng Pilipinas sa Seksyon 6, ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
Samantalang nililinang, ito ay dapat pagyabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na wika sa Pilipinas
at sa iba pang mga wika. Alinsunod sa mga tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring
ipasya ng Kongreso, dapat magsagawa ng mga hakbangin ang pamahalaan upang ibunsod at puspusang
itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasyon at bilang wika ng
pagtuturo sa sistemang pang-edukasyon. Subalit, bakit pinapatay ang pagpapaunlad at paggamit ng
sariling wika sa ilang paaralan sa pamamagitan ng mga polisiyang English Only Policy at may mga mag-
aaral pa nga na minumultahan dahil sa paglabag sa polisiyang ito? Maging ang pagtanggal ng
asignaturang Filipino ay taliwas sa ating konstitusyon. Tandaan na habang pinapatay ang wika ay unti-
unti ring nawawala ang kulturang sinisimbolo nito. Dagdag pa, ayon naman sa Seksyon 7 ng artikulo 14
sa Konstitusyon 1987, ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng
Pilipinas ay Filipino, at hanggat walang ibang itinatadhana ang batas ay ang Ingles. Ang mga wika ng iba’t
ibang rehiyon sa Pilipinas ay mga pantulong na mga wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbi na
pantulong na mga wikang panturo roon. Dapat namang itaguyod ng kusa at opsyonal ang wikang Kastila
at Arabic.

Sa pagpapaunlad ng ating sariling wika ay napapaunlad din ang ating kultura. Batay sa Artikulo
14, Seksyon 9 ng ating konstitusyon, dapat magtatag ng kongreso ng isang komisyon ng wikang
pambansa na binubuo ng mga kinatawa ng iba’t ibang nga rehiyon at mga disiplina na magsasagawa,
mag-uugnay, at magtataguyod ng mga pananaliksik sa Filipino at iba pang mga wika sa Pilipinas para sa
pagpapaunlad, pagpapalaganap, at pagpapanatili ng ating sariling wika.

Talasanggunian:

Barkan, Steven E. 2017. Sociology: understanding and changing the social world, brief edition. Boston:
Flatworld.

bartle.disted.camosun.vbc.ca/soc-wha.htm. Oktubre 18, 2019.

Bernales, Rolando A., Pascual, Maria Esmeralda A., Ravina, Elimar A., Cordero, Maria Elma B., Soriano,
Jose Sonny N., Abenilla, Gerry G., Gonzales, Anna Lissa M. 2016. Komunikasyon sa makabagong
panahon: Filipino alinsunod sa k-12 kurikulum ng batayang edukasyon. Lungsod ng Malabon:
Muya Publishing House, INC.

Constantino, Pamela C., Atienza, Monico M. 2016. Mga piling diskurso sa wika at lipunan. Lungsod ng
Quezon: University of the Philippines Press.

Galletes Jr., Filicisimo G. 2019. UP Talks: Wika at Kultura. youtu.be/dj6R04h3lq4. Oktubre 18, 2019

Merriam-Webster Dictionary. 2019.

officialgazette.gov.ph/constitutions/ang-konstitusyon-ng-republika-ng-pilipinas-1987. Oktubre 18, 2019

Paregrino, Jovy M., Constantino, Pamela C., Ocampo, Nilo S., Petras, Jayson D. 2012. Salindaw: varayti at
baryason ng Filipino. Lungsod ng Quezon: Sentro ng Wikang Filipino.