Choroby Ptaków Ćwiczenia 2018

Choroby ptaków ćwiczenia 2018
03.10.2018
Przedmiotem zainteresowania są:
 ptaki gospodarskie -> drób, kuraki, ptaki grzebiące (kury, perliki), blaszkodziobe (gęsi, kaczki), strusiowate
 ptaki domowe -> papugi, kanarki
 gołębie
Drób:
 grzebiący -> kuraki (kury, indyki, perliczki, przepiórki, bażanty)
 wodny -> blaszkodziobe (kaczki, gęsi)
 bezgrzebieniowce -> strusie, emu, nandu
CB - brojler kurzy (chicken broiler)

CL - nioska towarowa (chicken layer)
BB, LB - stado rodzicielskie brojlerów, niosek (broiler breeders, layer breeders)
Kura domowa (Gallus gallus domesticus) – najliczniejszy gatunek ptaka na ziemi

Indyk (Meleagris gallopavo)
Perliczka (Numida meleagris)
Kaczka domowa (Anas domestica)
Gęś domowa (Anser domesticus)
Anatomia drobiu
Szkielet kury – „wersja wymagana”:
 Odcinek szyjny (gołąb 12, kura 13-14, kaczka 14-15)
 Odcinek piersiowy (kura 7 – od 2 do 5 kręgu zrost = kość grzbietowa - notarium (6 wolny – FTV free thoracic
vertebra, a 7 zrasta się z kością miednicy)
 Odcinek lędźwiowo-krzyżowy (synsacrum) (zrośnięty lędźwiowy + krzyżowy + 7’my piersiowy + kręgi ogonowe +
kości miednicy)
 Pygostyl (koniec kręgosłupa)
 Otwór kulszowy ( w kości kulszowej)
 Kość biodrowa
 Kość łonowa (kości łonowe się nie łączą, tylko u strusia jest połączenie, ale nie na stałe !)
 Kości kończyny piersiowej:
o Kość ramienna
o Kość promieniowa (cieńsza)
o Kość łokciowa
o Kość promieniowa nadgarstka
o Kość łokciowa nadgarstka
o Kość śródręcza III i IV (z przestrzenią międzykostną)
o Paliczek II (1-członowy)
o Paliczek III (2-członowy)
o Paliczek IV (1-członowy)
 Kości stawu łopatkowo- i kruczoramiennego
o kość ramienna
o kość krucza
o łopatka
o obojczyk
 Żebra (7 – jak kręgów piersiowych) – kilka pierwszych żeber jest wolnych (część żebrowa – tu wyrostek haczykowaty
(processus ulcinatus) i część mostkowa)
Mostek:
 Beleczka pośrodkowa mostka
 Beleczka boczna mostka
 Wyrostek żebrowy
Kończyna miedniczna:
 Kość udowa
 Rzepka
 Kość piszczelowo-stępowa
 Kość strzałkowa
 Kość stępowo-śródstopna II-IV
 ostroga
 palec I (2-członowy)
 palec II (3-czlonowy) liczba paliczków - nr palca + 1
o palec III (4-członowy)
o palec IV (5-członowy)
Obowiązuje nas znajomość okolic ciała kury i z kładu kostnego też i narysować schematycznie układ palców
w stopie!
Schematy budowy stopy u ptaków:

anisodactylie – np. kura (3 do przodu, 1 w tył)
zygodactylie – np. papuga (2 w przód 2 w tył)
tridactylie – np. emu (3 w przód)
didactylie – np. struś (2 do przodu)
Wolny kręg piersiowy – predysponowany do tworzenia zmian na tle bakteryjnym

 Wytwory skórne okolicy głowy (przydatki głowowe)
grzebień (crista galli, carnosa)
 dzwonki (palea)
 Zausznice (płat przyuszny) lobus auricularis
 Indyk korale (brodawki skórne) (carunculae cutaneae), wisior, dzwonki
Ptaki nie mają gruczołów potowych
 gruczoł kuprowy (glandula uropygialis) – wydzielina bardzo dużo wydzielana u ptaków wodnych, służy jako
warstwa izolacyjna od wody i termoizolacyjna. Gruczoł występuje u nasady ogona, na końcowym odcinku
pygostylu. Po wypreparowaniu jest dwupłatowy
 gruczoły zbliżone do gr. woskowinowych (u głuszca, kury dobrze rozwinięte)
Jest 9 worków powietrznych
 międzyobojczykowy (saccus clavicularis) - część wewnątrz w okolicy serca i zewnątrz piersiową przy kości
ramiennej (wnika do kości ramiennej)
 Szyjne (sacci cervicales) o piersiowe tylne (s.thoracici caudales)
 piersiowe przednie (s. thoracici craniales) o brzuszne (s.abdominales)
nozdrza przednie (nares) -> jama nosowa (cavum nasi) -> nozdrza tylne (choanae) -> gardło (pharynx) -> krtań
przednia (larynx) -> tchawica (trachea) -> krtań tylna (syrinx) -> oskrzela (bronchi)
brak pęcherzyków płucnych
Rodzaje piór (pennae)

 Konturowe (conturae)
o Pokrywowe (tectrices)
o Lotki (remiges)
 lotki pierwszego rzędu
 lotki drugiego rzędu
 duże pokrywy 1-rzedu i 2-rzędu
o Sterówki (rectrices)
 Pióra puchowe (plumae)
Topografia narządów wewnętrznych:

 przewód pokarmowy:
o zamiast jamy ustnej – jama dziobowa
o przełyk
o wole (ingluvies) – u kaczki i gęsi wole rzekome
o żołądek gruczołowy (przedżołądek)
o żołądek mięśniowy
o dwutnastnica (pomiędzy jej pętlami trzustka) – zstępująca, petal, wstępująca
o pętle jelit czczych
 w środkowej części – zachyłek Meckela – w okresie pisklęcym – pozostałość po przewodzie żółtkowo-
jelitowym
o jelito biodrowe – zaczyna się tam, gdzie sięgają wierzchołki jelit ślepych, podwójka krezka
o brak okrężnicy, od razu za ujściem parzystych jelit ślepych – prostnica
o żołądek:
 w żołądku gruczołowym pH 1,5-2 potem cieśń
 żołądek mięśniowy – osłonka keratynowa
o stek, kloaka – miejsce ujścia przewodu pokarmowego, moczowego i rozrodczego
 coprodeum
 urodeum
 proctodeum
 bursa Fabrycjusza – na górnej powierzchni proctodeum
Układ wydalniczy
 długie – 3 częściowe nerki
 płat doczaszkowy, średni i doogonowy
 leżą pozaotrzewnowo w zagłębieniach miednicy
 moczowód – uchodzi w środkowej części steku (urodeum)
Sekcja zwłok ptaków

 Materiał sekcyjny – badaniu sekcyjnemu należy poddad ptaki jak najszybciej po śmierci. Im dłuższy
czas upływa od zejścia ptaka do nekropsji tym trudniejsze jest postawienie rozpoznania i z reguły
niemożliwe jest przeprowadzenie badao dodatkowych!
 W praktyce należy stworzyd system gromadzenia i przechowywania materiału do sekcji z uwzględnieniem
lokalnych możliwości ( inspekcja kurnika przez obsługę- rutynowo co 6-8 godzin w przypadku rozpoczęcia się
problemu co 1-2 godziny!
 Stworzenie warunków do przechowywania zwłok – pojemniki, chłodnie, pomieszczenia klimatyzowane)
 Miejsce wykonywania sekcji zwłok ptaków w warunkach terenowych – w kurniku z zachowaniem
odpowiednich przepisów
 W lecznicy w Sali SEKCYJNEJ !!!
 Przepisy o odpadach - zwłoki zwierząt padłych w lecznicach weterynaryjnych traktuje się jako odpady
weterynaryjne, a ich posiadaczem jest lecznica zwierząt.
 Zagadnienia postępowania ze zwłokami zwierząt domowych reguluje, rozporządzenie (WE) nr 1774/2002
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 października 2002 r. ustanawiające przepisy sanitarne dotyczące
produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz. U. L 273 z
10.10.2002 r., str. 1).
 Zgodnie z normami i prawem UE odpady odzwierzęce dzielą się na dwie zasadnicze grupy: grupę wysokiego
ryzyka oraz grupę niskiego ryzyka.
o Pierwsza z tych grup dzieli się ona na dwie kategorie.
o Odpady należące do kategorii pierwszej podlegają bezwarunkowemu spopieleniu w istniejących na terenie
kraju punktach utylizacji odpadów; odpady wchodzące do kategorii
 drugiej mogą być spopielone lub zagospodarowywane w inny sposób np. zakopane w ziemi pod nadzorem
powołanych do tego służb paostwowych.
 Do pierwszej kategorii wysokiego ryzyka, (podlegającej bezwarunkowemu spopieleniu), należą wszystkie
zwierzęta padłe i tkanki zwierzęce wykazujące niebezpieczne właściwości.
10.10.2018
Fizjologia i patologia lęgów
Układ rozrodczy samca
Nie ma gruczołów płciowych dodatkowych, brak prącia z wyjątkiem kilku gatunków. U kogutów jądra są posokowate,
beżowo-kremowe. U innych gatunków kształt od okrągłego do podłużnie jajowatego, barwą też się różnią.
Jądra (łac. testes) - leżą w jamie ciała po stronie przednio-dobrzusznej doczaszkowego oddziału nerek. W okresie
godowym powiększają się
Najądrze (epididymis) – słabo rozwinięte, leży na przyśrodkowej powierzchni jądra.
Nasieniowód (ductus deferens) – wąski, wężykowato spętlony, leży blisko kręgosłupa, bocznie od moczowodu.
Uchodzi na brodawce nasieniowodu do środkowej części steku (urodeum).
Narząd kopulacyjny (apparatus copluationis) – różne postacie; najczęściej wynicowany stek samca styka się ze stekiem
samicy. Prącie (phallus) występuje u kaczora, gąsiora, strusia, szczątkowe u koguta, brak u gołębia.
Brak u ptaków: gruczołów płciowych dodatkowych, powrózka nasiennego, części płciowych zewnętrznych.
U ptaków kopulacja przez kontakt przez wynicowany stek
Układ rozrodczy kury:
Jajnik lewy (ovarium sinistrum) – umocowany na krezce jajnika (mesovarium). W okresie dojrzałości płciowej
ma wygląd groniasty. Podczas owulacji ściana pęcherzyka jajnikowego (folliculi ovarici) pęka w miejscu zw.
piętnem pęcherzykowym (stigma folliculare), uwolnione z niego jajo otoczone błoną żółtkową dostaje się do
jajowodu. Pozostałością na jajniku po pękniętym pęcherzyku jest kielich (calix) – brak ciałka żółtego!
Lewy jajowód (oviductus sinister) – 5 części:

 lejek (infundibulum): 79mm, tu jajo przebywa 18-20min, tutaj komórka jajowa ulega zapłodnieniu.
 część wielka, białkotwórcza (magnum): 322mm, 180min. (3h), tutaj komórka jajowa uzyskuje osłonkę białkową
 cieśń (isthmus): 94mm, 75min, tu powstaje osłonka pergaminowa jaja (błona podskorupowa)
 część maciczna (uterus): 84mm, 1200min (20h), posiada gruczoły maciczne, tu tworzy się skorupa wapienna i
pigment jaja
 część pochwowa (vagina): 62mm, 5-10min, tu powstaje osłonka mucynowa (kutikula), otwiera się ujściem
stekowym jajowodu lewego do środkowej części steku (urodeum)
Lewy jajnik, lewy jajowód – zawiązki powstają w życiu zarodkowym. Do rozwoju pełnego dochodzi tylko
lewostronnie, u niektórych ptaków są oba (kiwi, krogulec, kukułka). Zdarza się pozostałości po prawym jajniku i
jajowodzie (cysta).
Jajnik (część korowa i część rdzenna).

 Pęcherzyki pierwotne (najmniejsze około 1 mm średnicy)
 Pęcherzyki prehierachiczne (małe białe – 2 mm, duże białe – 2 – 5 mm)
 Pęcherzyki hierachiczne
Kula żółtkowa wypada i wpada do lejka jajowodu.
okres inkubacji u kury – 21 dni
Budowa jajka (ovum)

 skorupa wapienna (testa)
o oskórek (cuticula) -> zabezpiecza przed wnikaniem drobnoustrojów do wnętrza przez pory skorupy, mucynowa
 warstwa płynna zewnętrzna
 warstwa płynna wewnętrzna
o Otwory i kanaliki skorupy (pori et canaliculi testae)
o Warstwa krystaliczna – 70% węglanu wapnia
o Warstwa palisadowa
o Warstwa brodawkowa
o struktura rezerwowa
 Błony podskorupowe
o błona obiałkowa (pergaminowa wewnętrzna) – membrana testae interna
o błona podskorupkowa (pergaminowa zewnętrzna) – membrana testae externa
o między nimi komora powietrzna (cella aeria) – na biegunie tępym
 Białko (albumen)
o Białko płynne, rzadkie (albumen rarum)
 zewnętrzne
 wewnętrzne – wokół kuli żółtkowej
o Białko gęste (albumen densum) - z zaczepieniami w części ostrej i tępej
o Białko chalazotwórcze
 Błona jajowa, owolema – cytolema ovotici (błona witelinowa?)
 Żółtko
o Jasne (część twórcza) – buduje latebrę (skrytkę, kolbę) (to w środku) – żółtko białe (?) (vitellus albus)
 Środek latebry (centrum latebrae)
 Szyja latebry (collum latebrae) jest połączona z tarczką zarodkową
 Tarczka zarodkowa (discus germinalis)+jądro+cytoplazma = jądro Pandera
o Ciemne (część odżywcza) – żółtko żółte/złote (?) (vitellus flavus s. aureus)
 Koncentrycznie łączy się z żółtkiem jasnym
Tarczka zarodkowa i latebra ma za zadanie ustabilizowanie i ułożenie zarodka zawsze ku górze (tak, żeby dobrze
się ogrzewał)
 Biegun ostry (polus acutus)
 Biegun tępy (polus obtusus)
Ogólne zasady wylęgu drobiu
O wynikach lęgu decydują:

 założenia dziedziczne
 warunki chowu stad reprodukcyjnych (żywienie niosek i reproduktorów, wiek, stan zdrowotny stada, metody
rozmnażania)
 cechy fizyczne i chemiczne jaja wylęgowego
 zbiór, przechowywanie i transport jaj wylęgowych do zakładu wylęgowego
gatunek Krycie naturalne Sztuczne unasienianie

Kury nieśne 1:10-15 1:100 (maks. 300)
Kury mięsne 1:8-10
Indyki 1:40
Kaczki i gęsi 1:3-6 1:20
Mieszaoce: kaczor piżmowy
1:2-5 1:40
x kaczka pekin
Tab. Stosunek liczbowy samców do samic krytych naturalnie i sztucznie unasiennianych
Czas trwania legu u różnych gatunków ptaków (ilość dni inkubacji od zniesienia jaja do wyklucia)
Gatunek Czas (dni)

Kura 21
Indyk 27-28
Kaczka (Anas platryhonchos) 28
Kaczka piżmowa (Cairina moschata) 33-35
Gęś 29-33
Gołąb 17-19
Kanarek 12-14
Papużka falista 17-18
Struś 42-43
Cechy fizyczne i chemiczne jaja wylęgowego, ocenia się:
 kształt jaja
Gatunek Masa jaj wylęgowych (g)
 skorupę
 komorę powietrzną Kury 53-65
 kulę żółtkową Indyki 65-95
 białko jaja Perlice 40-45
Bażanty 30-35
Do wylęgu nie nadają się jaja: Przepiórki 10-15
 pęknięte
Kaczki 80-95
 nieprawidłowej budowie skorupy
Gęsi 140-190
 o zniekształconej skorupie
 zbyt duże lub zbyt małe
 z nieprawidłowymi komorami powietrznymi (świadczy o wieku) z plamami krwi
w ZWD wyróznia się 3 strefy czystości:

 strefa czysta: obejmuje jaja wylęgowe od czasu dezynfekcji, magazyn jaj oraz pomieszczenia na aparaty lęgowe
 strefa neutralna (przejściowa): obejmuje pomieszczenia do przekładu, myjnię wózków i tac lęgowych,
pomieszczenia techniczne
 strefa brudna: obejmuje pomieszczenia przyjmowania i brakowania jaj oraz do dezynfekcji jaj do czasu wykonania
kolejnego zabiegu dezynfekcji, pomieszczenie z aparatami klujnikowymi, pomieszczenia magazynu piskląt i
wydawania piskląt
Komory lęgowe są z aparatami lęgowymi. Odbywa się tu inkubacja do 18 dnia.
Klujnik – klucie, są tu aparaty klujnikowi. Od 18 do 21 dnia.
Zaleca się aby w momencie przejścia z komory lęgowej do klujnika przeprowadzać świetlenie jaj.
Pisklęta przechodzą do kolejnych pomieszczeo – seksowanie, szczepienie, selekcja, pakowanie, magazyn piskląt
i ładowane do środków transportu i wywożone na fermę.
DROGI NIE POWINNY SIĘ KRZYŻOWAĆ
Warunki przechowywania jaj wylęgowych

 temperatura przechowywania jaj kurzych 13-15 °C
 pełne wstrzymanie rozwoju zarodkowego następuje w temperaturze 15,9 °C (zero fizjologiczne)
 wilgotność względna w magazynie 75%-80%
 długość składowania jaj do 4 dni (bezpieczne do 7 dni, możliwe do 10 dni)
 po dostarczeniu do zakładu wylęgowego jaja powinny odpoczywać 24h, w celu „ustabilizowania tarczki
zarodkowej”
 przed nałożeniem do lęgu jaja powinny być ogrzewane ok. 6h do temperatury 18-20 °C -> przekładane do
inkubatora
Dezynfekcja jaj
 jaja powinny być dezynfekowane na fermie i w ZWD przed nakładem i w trakcie inkubacji
3
 Przed lęgiem: na 1m komory używamy 21ml formaliny, 17g KMnO4 i 21ml wody. Gazowanie temp 26°C,
wilgotność 65%, czas gazowania 20-30min
3
 W czasie lęgu: na 1m komory stosuje się 10 ml formaliny, 4 g KMnO4 i 10 ml wody. Nie gazować jaj między 24
a 96 godziną inkubacji
 W trakcie inkubacji można odkażać jaja 0,5% Virkonem
 Nie można gazować jaj między 24 a 96h
Technika lęgu
Każdy aparat wylęgowy powinien zapewnić optymalną:
 Temperaturę
 Wilgotność
 Wymianę powietrza
 Prawidłową zmianę położenia jaj – obrotny bezwzględnie potrzebne do 7 dni co 1h, od 8-15 dnia co 2- 3h (bo
inaczej zawartość jaja przysycha, wpływa pozytywnie na ukrwienie, oddychanie, odżywienie zarodka)
Warunki lęgu
Od 1-17 dnia zarodki przebywają w komorach lęgowych.

Od 18-21 dnia w komorach klujnikowych
Obecnie jest tendencja do przesuwania przekładu jaja do komór klujnikowych. Zarodki przekładane są w 19. dniu
inkubacji, w momencie, kiedy ok. 5% jaj jest nakłutych
Temperatura – komory lęgowe – 37,2-37,8oC w zależności od typu inkubatora
Temperatura powinna być stała we wszystkich sektorach i na wszystkich wysokościach komory. Max. odchylenia
+/- 0,15oC
Zarodki lepiej znoszą niższą, niż wyższą temperature, której konsekwencją jest szybsze wysychanie płynów
płodowych.
Komory klujnikowe – temp. 37,0-37,2oC
Wilgotność:
komory lęgowe 50%
komory klujnikowe 50%, potem 80%
ok. 16% masy traci jajo podczas inkubacji (przez parowanie)
Wymiana powietrza
komory lęgowe zawartość tlenu 21%, CO2 0,3-0,4%
komory klujnikowe zawartość tlenu 21%, CO2 0,5-0,6%
Mineralizacja kośćca od 9-10 dnia inkubacji – rola CO2
Obracanie jaj (o 90o) – komora lęgowa!

cel: umożliwia przemieszczanie treści jaja, chroni przed przysychaniem zarodka do błon podskorupowych,
korzystnie wpływa na wymianę gazową i odżywienie zarodka
Temperatura Wilgotność (%)

Gatunek Aparat Aparat Aparat Aparat klujnikowy
lęgowy klujnikowy lęgowy
początek zaawansowany
Jaja kurze 37,8-37,2 37,2-37,0 50 50 80
Jaja indycze 37,6-37,2 37,2-37,0 60-62 60-62 80-85-70*
Jaja kacze 37,8-37,6 37,6-37,5 65-67 75-80
Jaja gęsie 37,7-37,6 37,6 75-78
* - od 27-28 doby
Lęg i klucie – 504h (21dni)

Czas wykluwania 8-12h (<36h)
W czasie klucia pisklę używa zębu jajowego – wyrostek na dziobie, nakłuwa jajo od strony komory powietrznej; pisklę
musi mieć dobrą pozycję w jaju – od 17 dnia zaczyna przyjmować prawidłową pozycję – głowa pod prawym
skrzydłem i dziób skierowany do komory powietrznej
Ocena biologiczna lęgów

Do analizy wybiera się 1000 jaj przed nałożeniem do komory lęgowej tzn. 8 tac po 125 jaj.
Wykonujemy badania:
 Jakość skorupy
 Morfologicznie zarodka (błony płodowe)
 Anatomopatologiczne
 Bakteriologiczne
 Histopatologiczne
 Wirusologiczne
 Serologiczne
Analiza lęgu (biologiczna) obejmuje:
 Prześwietlanie jaj – aby nie wkładać zamarłych jaj do klujnika, to sprzyja infekcjom żywych jaj i piskląt
Optimum 2x; 5-7 (czasem 12 dzień) i 18 dzień. Możemy zobaczyć:
o Wielkość komory powietrznej
o Tarczkę zarodkową
 Ważenie wybranej liczby jaj podczas lęgu
o Masa jaj przed inkubacją 60g
o Strata masy jaja w trakcie inkubacji 7-8g
o Masa pisklęcia 45-46g
o Skorupa i pozostałości po wylęgu 6-7g
o Jajo traci dziennie ok. 400mg
 Termometria
o Do 9 dnia inkubacji temp skorupa 0,1 niższa niż w komorze lęgowej 9 dni inkubacji – wyrównanie temp skorupy
i środowiska lęgu
o Koniec inkubacji – temp skorupy wyższa o około 2stopnie od temp komory klujnikowej
 Obserwacja klucia
o Te pierwsze zaczynają piszczeć i swoim dźwiękiem dają sygnał reszcie gromady. Pomaga to w
synchronizacji klucia
 Ocena wylężonych piskląt
 Otwieranie jaj z zamarłymi oraz nie wyklutymi zarodkami
o Do 17 dnia inkubacji
 Zmiany struktury i barwy białka
 Zmiany fizyczne w żółtku
 Ocena tarczki zarodkowej – rzeczywiste zapłodnienie
 Zmiany w błonie witelinowej
 Zarodki zamarłe w okresie międzyszczytowym z echami zahamowania w rozwoju i wadliwym ułożeniem –
badanie wirusologiczne i histopatologiczne
o Po 17 dniu inkubacji
 Potworowatości (zatrucia, przedawkowanie leków, inne)
 Wady ułożenia (wg. Marshalla I-VII)
 Krwotoki, wylewy, krwawe skrzepy
 Obecność płynów płodowych
 Retencja białka (do 16 dnia powinno być zużyte)
 Stopień wciągnięcia woreczka żółtkowego
 Opóźnienie końcowego zrostu powłok brzusznych i pępek prenatalny
 Zmiany anatomopatologiczne w narządach wewnętrznych
 Zapisywanie danych dotyczących przebiegu lęgu i obliczanie jego wyników:
Wady ułożenia zarodka w jaju.

 Wady opracowane przez Marshalla najlepiej sprawdzają się w praktyce.
 Stanowią klucz dla embriopatologówdo wstępnego rozpoznania przyczyn zamierania zarodków.
 Zarodki z wadami ułożenia nie są w stanie samodzielnie wydostać się ze skorupy.
 Najwięcej wad ułożenia obserwuje się przy wadliwej wymianie powietrza w komorze lęgowej.
I. Głowa w kierunku centralnym, dziób w kierunku woreczka żółtkowego

II.Odwrócenie o 180 stopni. Głowa w ostrym końcu jaja.
III.Skręt zarodka w lewo. Głowa pod lewym skrzydłem.
IV.Skręt zarodka wzdłuż osi długiej ciała, z głową skierowaną w prawo lub w lewo.
V.Stopy nad głową.
VI.Głowa na prawym skrzydle
VII.Zarodek ułożony w poprzek jaja
 Wyraźne zwiększenie się wady ułożenia V świadczy o zakażeniach wirusowych u niosek (stopy nad głową)
 Zwiększenie wady I świadczy o niedorozwoju.
 II i III wada pojawia się przy omyłkowych nakładach ostrym końcem do góry (jaja kuliste).
 Wadę IV obserwowane u przy zatruciach mykotoksynamiu niosek
 Najwięcej wad ułożenia obserwuje się przy wadliwej wymianie powietrza w komorze lęgowej.
Patologia lęgów
Krzywa zamierania zarodków kurzych - graficzne przedstawienie fizjologicznej zamieralności zarodków.

Pierwszy szczyt –> okres międzyszczytowy-> drugi szczyt
Rozwój zapłodnionego jaja rozpoczyna się już w jajowodzie kury na około 20 godzin przed jego zniesieniem. Już w
tym czasie może dochodzić do zamarcia, jednak w praktyce drobiarskiej takie jaja uznaje się za niezapłodnione.
Optymalna temperatura składowania jaj wylęgowych to 11-13 st. C przy wilgotności względnej 70 %.
Naturalny odpad w lęgach sztucznych linii mięsnych kształtuje się w granicach 17-20%;
- w tym jaj niezapłodnionych 6% ,
- zamarłych do 12%,
- piskląt źle rozwiniętych i słabych do 2%.
Wszelkie odchylenia od tych norm należy uznać za patologiczne.
Zamarcia wczesne w okresie składowania najczęściej spowodowane są:

- niską wartością biologiczną jaja;
- nieodpowiednimi warunkami środowiskowymi (temperatura, wilgotność);
- nieodpowiednim czasem składowania jaj (nie dłużej niż 7 dni);
Po okresie składowania następuje nałożenie jaj do inkubatora i rozpoczęcie ich ogrzewania. Fizjologiczny lęg ma 2
szczyty śmiertelności.
Pierwszy moment krytyczny w rozwoju zarodka pojawia się między 1 a 6 dniem embriogenezy. Rozwija się wtedy
pole naczyniowe na kuli żółtkowej, które stanowi ścianę przyszłego woreczka żółtkowego. Woreczek spełnia rolę
narządu oddechowego do 8 dnia i jest równocześnie czwartą błoną płodową (obok owodni, omoczni i kosmówki).
Nierównomierny rozwój pola naczyniowego jest najczęstszą przyczyną zwiększonej śmiertelności zarodków w tym
okresie inkubacji.
Drugi moment krytyczny to ten, w którym następuję przejście z oddychania łożyskowego na oddychanie płucne (18-
20 dzień).
Najczęstszymi przyczynami zamierania zarodków w tym okresie są:
- przerwa w ogrzewaniu klujnika;
- wstrząsy;
- nagła zmiana środowiska;
Najbardziej wrażliwy jest wtedy ośrodkowy układ nerwowy, który ulega uszkodzeniu i dochodzi do zamarcia.
Jaja wybrakowane przed nałożeniem 3%

Jaja niezapłodnione 2-2,5%
Zarodki zamarłe 1-6 dnia inkubacji 4-6,5% (problemy z
(pierwszy szczyt) zapłodnieniem)
Zarodki zamarłe 7-17 dnia inkubacji 0,6-1,7% (zdrowie niosek)
(okres miedzyszczytowy)
Zarodki zamarłe 8-20 dzieo (2 szczyt) 4,6-7% (błędy
technologiczne związane z
inkubacją)
Pisklęta wybrakowane 1,2-2,5%
Razem 12,5-20%
Wyląg z jaj nałożonych 80-88%
Przyczyny zamierania zarodków – 3 grupy
 Błędy technologiczne lęgu

o Przegrzanie (ostre/przewlekłe)
o Niedogrzanie (krótko/długotrwałe)
o Nieodpowiednia wilgotność (niska/wysoka)
o Niedotlenienie (niskie/wysokie CO2)
o Nieobracanie jaj podczas lęgu (wczesne/późne)
 Zakażenia jaj wylęgowych
o Egzogenne – przez pory skorupy w kloace lub w środowisku po zniesieniu jaja – najczęściej E. coli, Proteus,
Pseudomonas
o Endogenne – w czasie wiremii lub bakteriemii; związane z organizmem nioski.
 zarazki dostają się przez układ krwionośny (np. Salmonella lub wirusy)
 zakażenie kontaktowe przez styczność kul żółtkowych ze zmienionymi workami powietrznymi
(mykoplazmoza, kolibakterioza, aspergiloza)
 namnożenie zarazka w układzie rozrodczym (białaczka)
o Zakażenia wirusowe:
 CELO (adenowirus chicken embryo lethal orphan) – wirus sierocy, letalny dla embrionów kurzych EDS’76
(syndrom spadku nieśności ’76)
 IB (zakaźnego zapalenia oskrzeli) – korona wirus AL (białaczki ptasie) - retrowiridae
 AE (zakaźnego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego) enterowi rus CIA (zakaźnej anemii kurcząt) -
cirkowirus
 REO (Respiratory, Enteric, Orphan – oddechowy, jelitowy)
o Zakażenia bakteryjne
 Mycoplasma gallisepticum Salmonella spp Escherichia coli
 Inne: Proteus spp., Staphylococcus spp, Streprococcus
o Grzybicze:
 Aspergillus
 Niedobory żywieniowe u niosek
Obserwowane zmiany w stadzie

Witamina Obserwowane zmiany: lęgi/zarodki
rodzicielskim
Przedłużenie wylęgu
Zamieranie zarodków Spadek zapłodnienia
Do 10 dnia zaburzenia w rozwoju kośćca, krwawe pierścienie Spadek nieśności
A
W 16-18 dniu zarodki małe, nerki przekrwione, obecność Zapalenie powiek
moczanów w moczowodach Matowe upierzenie
Po wylęgu: trzewna postać skazy moczanowej
Zamieranie zarodków na początku inkubacji (3-5 dzień)
Błona witelinowa osłabiona, pierścieć letalny (przerwa w krążeniu Spadek zapłodnienia
E
płodowym) Spadek nieśności
Skłonność do rozmiękania mózgu w 2 tyg życia
Zamieranie zarodków:
- do 4 dnia wadliwe krążenie – pierścień letalny
Spadek nieśności
- 9-14 dzień zahamowanie rozwoju w 10 dniu o 1 dzień, w 14 dniu
Mniejsza masa jaj
B2 o 2 dni
Białko rzadsze i jaśniejsze (niedobory
Wadliwe upierzenie (karakuły), skoki skrócone zwinięte w pięść,
wraz z innymi z grupy B)
dziób skrzywiony, żuchwa wydłużona, ciemnobrązowa wątroba,
zatrzymanie procesu wchłaniania
Zamieranie zarodków 16-18 dzień i w trakcie klucia
2krotne powiększenie płatów tarczycy, nieprawidłowe ułożenie
zarodków (dziób do żółtka), zanik mięśni szkieletowych (głównie Blade grzebienie
B12
nóg, mięśnie blade, wybroczynowość, zwyrodnienie miąższowe Kanibalizm
nerek, ogniska martwicowe w wątrobie, mózgu i rdzeniu
kręgowym
Objawy osteomalacji (paraliżu
Zamieranie zarodków w 20-21 dniu inkubacji
jajowego)
D3 Zarodki blade z obrzękami podskórnymi, zniekształceniami czaszki,
Niedowłady kooczyn
kręgosłupa i kooczyn (krzywica)
Skorupy jaj cienkie, chropowate
H Zamieranie zarodków w 3-4 dniu, 17 dniu i w czasie klucia Spadek nieśności
Zamieranie zarodków w 20 dniu

Kwas Zahamowanie rozwoju, objawy wrodzonej perozy (skrzywienie Niedobór (nie wpływa na nieśnośd –
foliowy stawu skokowego), skręt szyi, spłaszczenie głowy, brak dzioba lub jedynie na wylęgowośd)
dziób papuzi, zrost lub brak palców
Składniki Obserwowane zmiany w stadzie
Obserwowane zmiany u zarodków
mineralne rodzicielskim
Zamieranie zarodków w czasie lęgu
Typowa peroza u zarodków, staw skokowy zgrubiały, spłaszczony, Spadek nieśności
Mn
kości podudzia skrócone, wygięte, dziób papuzi, upośledzenie Spadek ruchliwości ptaków
tworzenia puchu
Zamieranie zarodków w różnych okresach
Złe upierzenie
Wygięcie kręgosłupa i anomalie Kośćca, kooczyny lub palce
Zn Łuszczenie i rogowacenie skóry
szczątkowe, zrośnięcie kooczyn, deformacje czaszki, brak zrostu
Zanik brodawek piór
powłok brzusznych
Zamieranie zarodków w czasie lęgu
Mo Anomalie rozwojowe kooczyn, zaburzenia rozwojowe głowy, Spadek nieśności
niedorozwój gałek ocznych, dzioba
J Zamieranie zarodków w różnych okresach –lęgi do 26 dnia Spadek nieśności
(kumulacja) Zahamowanie rozwoju, CPL (rozdęcie kloaki) Skłonnośd do kanibalizmu
Kryteria badan stanu sanitarnego ZWD i ocena wyników tych badań

- Ogólna liczba bakterii
- Ogólna liczba grzybów
- Obecność Salmonella Pullorum, S. Gallinarum, S. Enteritidis, S. Typhimurium
Pobiera się:
- Wymazy powierzchniowe z podłogi i ścian pomieszczeń, w których przeprowadza się brakowanie, segregację,
magazynowanie i wydawanie piskląt oraz z powierzchni wewnętrznej każdej komory lęgowej i klujnikowej
- Puch z komory klujnikowej
Ocena stanu sanitarnego ZWD na podstawie:

- wymazów powierzchniowych pobranych w czasie klucia piskląt
- Wymazów powierzchniowych pobranych w czasie innym niż klucie piskląt
- Puchu pobranego z komory klujnikowej
17.10.2018
Patologia bezgrzebieniowców
Bezgrzebieniowce Ratitae – termin odnoszący się do grupy ptaków cechujących się brakiem grzebienia mostka.
Systematycznie pokrywają się z podrzędem Paleognatyczne
 Struś (Struthio camelus)
 Nandu (Rhea americana)
 Emu (Dromaius novaehollandiae)
 Kazuar (Casuarius bennetti)
 Kiwi (Apteryx australis)
Samiec: uprzenie czarne, jedynie pióra na końcach skrzydeł i ogona białe. Masa ciała 150-160kg, wysokość do 2,7m
Samica: cała brązowa, końce piór jasne. Masa ciała 110-120 kg, wysokość do 2m
Dojrzałość płciowa samic w warunkach fermowych: 2-2,5 lat (samce ok. pół roku później); w warunkach naturalnych
stsusie osiągają dojrzałość płciową w wieku 4-5 lat; dojrzałość ubojowa w wieku 9-14mies. ( o dojrzałości samca
świadczy czerwony kolor nóg)
Układ powłokowy:
 uda pozbawione piór
 callosities (zgrubienia skóry) – zlokalizowane na miejscach ucisku (mostek i spojenie łonowe)
 pióra nie mają haczyków, pióra emu i kazuara mają podwójną stosinę
Układ mięśniowy:
 z wyjątkiem mięśni uda nie ma zbyt wiele miejsca na wykonanie iniekcji domięśniowej
 jednak u strusi rzeźnych zaleca się podawanie zastrzyków do mięśni lędźwiowych
Układ kostny
 brak pneumatyzacji kości - wyjątkiem są kości udowe
 19 (18-20) kręgów szyjnych
 brak grzebienia mostka, słabo rozwinięta klatka piersiowa
 silnie rozwinięty kościec nóg, dwa palce (3 - dłuższy i 4 – brak pazura)
 większy jest palec 3, jego pazur ma do 7 cm długości
 brak rzepki
 u strusia i emu jedna kość stępu nie uległa fuzji z kością piszczelową
 u dorosłych strusi łopatka, kość krucza i obojczyk zrastają się i łączą z przednią częścią mostka – “misa mostkowa”
 u strusia kości kulszowe i łonowe tworzą spojenie łonowe (uwaga! nie ma u innych ptaków, pojawia się w
pytaniach!!!)
Przewód pokarmowy
 bezgrzebieniowce nie posiadają wola (ale przełyk jest bardzo rozciągliwy)
 przedżołądek strusia jest duży i cienkościenny
 funkcja sekrecyjna przedżołądka jest ograniczona do obszaru na krzywiźnie większej
 żołądek jest grubościenny, podobny do żołądka ziarnojadów, może normalnie zawierać niewielkie kamyki (1,5kg)
 ciemny i twardy kaolin wyścieła żołądek i częściowo przedżołądek (ciemna barwa)
 u strusi nie ma pęcherzyka żółciowego
 jelito proste u strusia jest długie i zabarwione na szaroczarny kolor
Odcinek jelita Struś Emu Nandu

Jelito cienkie 512cm 315cm 132cm
Jelito ślepe 94cm 12cm 46cm
Jelito proste 800cm 29cm 31cm
Pasaż treści pokarmowej przez przewód pokarmowy u strusia wynosi 38-48h

Układ moczowy i płciowy
 mocz wydalany niezależnie od kału (ale nie ma pęcherza moczowego)
 prącie u samca (ma ciało włókniste)
 brak pęcherza moczowego
Wybrane dane z fizjologii
 oddechy: 6-12/min w temperaturze obojętnej stres termiczny: 40-60/min
 stres termiczny: 40-60min
 temperatura ciała 38-40oC (śr. 39,1)
 uderzenia serca 28-36/min, u młodych 60-164
 Ht 30%; Hb 12,2-13,8g/%; RBC 1,7 x 106/mm3; WBC 5,5 x 103/mm3
 strusie dojrzewają w wieku 2 do 4 lat
 dzielą się wysiadywaniem jaj: samce wysiadują w nocy, samice za dnia, także pisklęta wychowują razem
 jajo strusia może ważyć 350 do 2200g (średnio 1300-1700g) grubość skorupy: 1,7 do 2,4mm (najczęściej 1,7-2mm)
 w naturze samica strusia składa w jednym sezonie 20-22 jaj
 W USA 45 jaj/rok (w tym 30-40% to jaja niezapłodnione)
 Sezon rozrodczy strusi w Polsce rozpoczyna się najczęściej w połowie marca i trwa do połowy września (liczba jaj
30-80/sezon)
 Znoszenie jaja następuje średnio co 48h
 Jest dominująca samica w stadzie, kiedy ona schodzi z jaj, żeby np. się napić, na jej miejsce siada samica niższa w
hierarchii – gdy wraca, potrafi odnaleźć jaja złożone w tym czasie przez drugą samicę i dziobem przesuwa je na
obwód gniazda, żeby jej własne jaja miały lepsze warunki!
 Czas inkubacji wynosi 42 dni, temperatura 36,1 - 36,5oC, wilgotność maksymalnie do 30% (optymalnie 25-27%),
obroty co 1h
 Przekład do klujnika w 39 dniu
 W klujniku temp. obniża się o 0,5st., wilgotność 55-65%
 Przed nałożeniem: przechowywanie przez 7 dni, 12-18st., wilgotność 60-75%
 To pazur, a nie ząb jajowy służy pisklętom do wykluwania się
Technologia wychowu
 Pisklętom po wylęgu powinno się zapewnić temperaturę pod sztuczną kwoką 30-32oC, a w pomieszczeniu 26-
28oC
 Następnie temperaturę w pomieszczeniu obniżyć pod koniec pierwszego tygodnia życia do 22-24oC
 Wilgotność względna w pomieszczeniu powinna wahać się od 55-70%
 Pasza i woda powinna być podawana pisklętom bezpośrednio po przeniesieniu z klujnika do wychowalni
 W suche, ciepłe dni pisklęta już po ukooczeniu 5-6 dnia życia powinny zażywać kąpieli słonecznej. Ruch na
świeżym powietrzu jest w tym okresie szczególnie potrzebny - zapewnia prawidłowy rozwój układu
oddechowego, narządów ruchu, zwiększa także odporność organizmu
 Przywiązują się do osób, które się nimi zajmują, jeśli po wykluciu nie ma nikogo, to jest dla nich źródło stresu
 Podczas wychowu piskląt należy unikać przeciągów. Szybkość przepływu powietrza w lecie nie powinna
przekraczać 0,4-0,5 m/sek.
 Ze względu na częste poważne infekcje i skaleczenia kończyn istotną sprawą w utrzymaniu bezgrzebieniowców
jest rodzaj podłogi w pomieszczeniu i podłoża na wybiegach. W wychowie piskląt zdają egzamin plastikowe siatki
(oczka max 1x1cm) rozciągnięte na rusztach, co ułatwia zachowanie właściwej higieny oraz ze względu na to, że
pisklęta mają tendencję do zjadania ściółki
 Po ukończeniu 3 miesiąca życia bezgrzebieniowce zwykle przenosi się do większych pomieszczeń, gdzie
stopniowo przyzwyczajane są do ściółki (najczęściej sieczki ze słomy)
 Strusie są odporne na niskie temperatury, a nawet na mrozy
Zasady żywienia strusi
 Należy zapewnić stały dostęp do wody – w lato chłodzić, w zimę podgrzewać wodę
 Źródła białka: soja (mączka), lucerne, mączka rybna, mączka ze słonecznika, inne rośliny strączkowe, mączka z
orzechów ziemnych
 Źródła włókna: siano z lucerny, otręby z pszenicy, trawa, zielone części roślin strączkowych, mączka ze
słonecznika, kolby kukurydzy, strąki soi i owsa
 Źródła węglowodanów: kukurydza, sorgo, pszenica, owies, jęczmień, żyto
 Preparaty witaminowo-aminokwasowe i mineralne – preparat Dolfos
 Zboża
o udział w dawce pokarmowej około 70%
o wśród roślin zbożowych dominuje kukurydza około 45%, zawiera stosunkowo dużo energii, a także witaminy
AiE
o obok kukurydzy stosuje się także jęczmień, pszenicę, pszenżyto, żyto, owies, który najlepiej podawać jest w
okresie reprodukcyjnym, ponieważ zawiera dużo witaminy E wpływającej na poprawę zdolności wylęgowej jaj
o ważnym źródłem białka i energii są nasiona soi, a także słonecznika
o cenną paszą są otręby
o dość powszechnie stosowaną paszą w żywieniu strusi jest śruta poekstrakcyjna sojowa zawierajaca ponad
40% białka ogólnego. Wyróżnia się ona dużą zawartością aminokwasów egzogennych, zwłaszcza lizyny
 Pasze objętościowe
o Z soczystych najczęściej stosowaną zielonką w żywieniu strusi jest lucerna i koniczyna, zawierające
stosunkowo dużo białka, a także wapnia i karotenu
o strusie można także skarmiać zielonkami z traw, zbóż, seradeli, rzepaku i gorczycy ponadto ptaki te zjadają
świeże liście buraków, nad marchwi, kapustę i sałatę
o wysoki udział zielonek wynika przede wszystkim z dużych możliwości wykorzystania przez strusie energii
metabolicznej pochodzącej z wysoko włóknistych pasz roślinnych, dzięki mikroflorze bakteryjnej zawartej w
dobrze rozwiniętym jelicie grubym (aż 15m długości) i ślepym (łącznie oba jelita mają około 2m)
o według Swarta i wsp aż 75% energii metabolicznej na pokrycie potrzeb bytowych może u strusi pochodzić
właśnie z rozkładu pasz roślinnych, głównie celulozy co w istotny sposób różni je od innych gatunków ptaków
użytkowych
o z pasz objętościowych w okresie zimy podaje się siano, które stanowi 20% dawki pokarmowej strusi. Siano
przeznaczone dla strusi podobnie jak kiszonka powinno być drobno pocięte (dla dorosłych ptaków kilka cm).
Najlepsze jest siano z lucerny i koniczyny, które w porównaniu do siana z traw zawiera znacznie więcej białka,
składników mineralnych oraz witaminy A i D jako dodatek do pasz w okresie zimy podaje się susz z lucerny,
który bardzo korzystnie wpływa na ogólną zdrowotność ptaków. Z okopowych cenną paszą jest marchew
(posiekana)
 Mieszanki treściwe Tempo wzrostu (m.c)? Wiek strusia
o produkowane w postaci granulatu 850g 1 dzień
o dzienna dawka mieszanki zależnie od wieku 4kg 30 dzień
 pisklęta 3-4% żywej wagi 12 kg 60 dzień
 dorosłe 2-2,5% wagi 20 kg 90 dzień
 Składniki mineralne 100 kg 1 rok
o głównie suplementuje się wapń
o można stosowad preparat "OYTA" - zawiera rozdrobnione muszelki ostryg, także drobno pocięta pokrzywa,
szpinak, a nawet owoce: jabłka, gruszka, dynia
 W żywieniu strusi stosuje się także drobno pociętą pokrzywę, szpinak oraz owoce jabłek, gruszek i dyni
o Ubój strusi przy masie ciała 90-110kg, powinny osiągnąć tę masę pomiędzy 8 a 12 miesiącem
o U ptaków w wieku 9-12 miesięcy zużycie paszy na każdy kilogram przyrostu wynosi 3,6-4kg, a przyrosty
dziennie przekraczają 350g (niekiedy nawet 550g)
 Mięso strusie:
o z tuszy pozyskuje się ok. 35kg mięsa
o niska zawartość tłuszczu (ok 1%)
o niska zawartość cholesterol
o niska zawartość sodu – zalecane osobom cierpiącym na nadciśnienie tętnicze
o niskokaloryczne (100g mięsa to ok. 92kcal)
o cenne źródło żelaza
o zawiera najwięcej spośród mięs wielonienasyconych kwasów tłuszczowych
Bioasekuracja w chowie strusi

 lokalizacja i wyposażenie fermy strusi, w odległości innych ferm drobiu i strusi oraz uprawianych w okolicy roślin
należą do najważniejszych punktów bioasekuracji
 fermy nie powinny być zakładane w pobliżu dróg, na których odbywa się transport drobiu lub ściółki z obiektów,
na których hodowany jest drób
 fermy strusi muszą być ogrodzone, aby uniemożliwić drapieżnikom i niepożądanym gościom wejście na ich teren
 konieczne jest oddzielenie rozmnażania, inkubacji, wychowu, tuczu i przetwórstwa. Chociaż wszystkie z tych
czynności można prowadzić na jednej fermie zaleca się zachowanie co najmniej 300m między różnymi obiektami
 strusie powinny być jedynym gatunkiem hodowanym na fermie
 transport jedynie w odpowiednich dla strusi, zdezynfekowanych pojazdach
 wskazane jest podanie środka uspokajającego np. Stresnil (azaperon) 0,7mg/kg p.o. lub i.m. przenośne poskromy
czy sprzęt do szczepienia powinny być dokładnie dezynfekowane przed wprowadzeniem ich na fermę i do
pomieszczeń dla strusi
 utylizacja sztuk padłych - właściwe metody w odpowiednich dla tego celu miejscach
Budynek/wiata wybiegi
Maksymalna
Minimalna Minimalna Minimalna Minimalna
Wiek strusi liczba ptaków
powierzchnia powierzchnia powierzchnia powierzchnia
w grupie 2 2 2 2
na ptaka (m ) ogółem (m ) na ptaka (m ) ogółem (m )
Do 4 dnia 40 0,25 1
4 dzień - 3
40 0,25-1,2 5 10 100
tydzień
3 tydzień - 6
40 2-10 15 10-40 100-1000
miesiąc
Od 7 - 12
10 30 270 1000
miesiąca
Powyżej 12
10 30 330 1000
miesiąca
Ptaki dorosłe 10 30 2000 1000
Lokalizacja fermy
 Dla pary w wieku reprodukcyjnym 800-1000m2 na parę lub 100-1200 na trio
 Stajnia: 5m2 /strusia
 Wybiegi pow. 14 msc życia: 200-400m2
 Teren, na którym ma się znajdować budynek przeznaczony dla bezgrzebieniowców powinien być suchy i o
odpowiednim poziomie wody gruntowej (około 1m) zwłaszcza, że wokół budynku planuje się wybiegi dla ptaków
na stosunkowo dużej powierzchni.
 Trzeba stanowczo przestrzec przed zakładaniem fermy na terenach podmokłych
 Budynek przeznaczony dla bezgrzebieniowców powinien być podzielony na sektory, w których utrzymywane
będą ptaki w różnym wieku
 Część budynku przeznaczona dla piskląt i młodzieży musi być ogrzewana
 W budynku dla ptaków w wieku powyżej 6-7 miesięcy ogrzewanie nie jest potrzebne nawet w zimie
 Wymiary budynku uzależnione są od wielkości stada i oczekiwanej skali produkcji (minimalne normy powierzchni
pomieszczenia przypadającej na jednego ptaka zależnie od wieku i gatunku bezgrzebieniowców)
Pomieszczenia i ich wyposażenie

 nowe budynki przeznaczone na pomieszczenia dla bezgrzebieniowców można stawiać w zasadzie ze wszystkich
typowych i ogólnie dostępnych materiałów (cegła, pustaki, drewno) z tym, że należy unikać ścian betonowych
 ostatnio coraz częściej stawia się drewniane budynki z szerokim korytarzem przejazdowym i boksami na 3-4
ptaków (podobnie jak w stajni), każdy z oddzielnym wybiegiem. Najczęściej hodowcy decydują się na
przystosowanie istniejących budynków inwentarskich lub stodół
 Wysokość pomieszczeń zależy od gatunku. Dla strusi co najmniej 3-3,2m, dla emu i nandu 2,5m
Strusiarnia
 W pomieszczeniach dla młodzieży i ptaków dorosłych podłoga może być betonowa, przykrywana warstwą ściółki,
np. słomy
 Podłogi dla piskląt nie należy zaściełać w ogóle, gdyż maja silnie rozwinięty odruch dziobania i zbierają one na
swojej drodze dosłownie wszystko. Ściółka ze słomy pobierana w dużej ilości może doprowadzić do zaburzeń
trawiennych w nierozwiniętym jeszcze układzie pokarmowym, a nawet spowodować śmierd piskląt.
 Dobrym rozwiązaniem dla piskląt jest plastikowa siatka (1x1cm) rozpostarta na ruszcie 30-40 cm nad podłogą
 Karmidłami dla piskląt są zwykle plastikowe tacki
 Poidełka są kloszowe, a dla ptaków większych można przewidzieć plastikowe miski lub wanienki
 Karmidła dla ptaków dorosłych mogą być drewniane i powinny przylegać do ścian na wysokości korpusu ptaków
 Budynki posiadają okna, a oświetlenie naturalne (przez okna) na ogół jest wystarczające
 W okresie późnojesiennym i zimowym stosuje się dodatkowe oświetlenie przez 1,5-2,5h dziennie
Chwytanie strusi
 2-3 doświadczonych fizycznie, sprawnych pracowników fermy
 jeśli struś jest łagodny łapiemy delikatnie za szyję. Druga osoba chwyta za skórę w okolicy górnej szyi i dziób,
pochylając głowę na dół.
 Trzecia osoba podchodzi z tyłu i łapie za ogon, stabilizując ciało strusia
Choroby strusi
 Urazy
o Złamania skrzydeł podczas prób chwytania za skrzydło
o złamania kości piszczelowo-stępowej i zwichnięcia skoku podczas chwytania
o rozdarcia skóry
o zwichnięcia kręgosłupa szyjnego (chwytanie za pomocą haka)
o kompresyjne uszkodzenia tchawicy
o porażenie nerwu strzałkowego u dorosłych ptaków operowanych w pozycji bocznej
 Niedrożność (zaczopowanie) przedżołądka
o Ciała obce - piasek, kamienie, trawa, słoma, gwoździe etc. (reakcja na stres)
o Objawy kliniczne - anoreksja, utrata masy ciała, zmiana w objętości i jakości kału, depresja, letarg
o Diagnostyka - omacywanie brzucha, endoskopia, RTG
o Leczenie: środki przeczyszczające (mało skuteczne), proventriculectomia
 Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego
o Objawy kliniczne: najczęściej w 10-14 dni po wykluciu: zahamowanie wzrostu, utrata masy ciała, anoreksja,
depresja, powiększenie powłok brzusznych i odstawanie od stada
o Przyczyny: zła technika i higiena lęgu (zbyt wysoka wilgotność i temperatura, infekcje - E. coli, Klebsiella sp,
Pseudomonas spp) – po wykluciu zajodynować pępek!
o Leczenie - operacyjne usunięcie woreczka, antybiotyko i płynoterapia (przeżywalność po zabiegu ok. 50%)
 Zoonozy (!)
Strusie moga być nosicielami zoonoz, zwykle przenoszonych przez ssaki, takich jak wirus:
o choroby bornaskiej
o choroby wesselbrooskiej
o krwotocznej gorączki Kong
o inne: Bacillus anthracis, Campylobacter jejuni, Chlamydiphila psittaci, Salmonella Typhimurium,
mykobakterioza, grypa ptaków
 Stres - czynnik patologiczny u strusi - szczególnie wrażliwe na jego działanie
o Choroba sieroca
o Brak orientacji
o Reakcją stresową jest wydawanie dźwięków i "taniec", udawanie, że jedzą
o "Gastric stasis” – brak motoryki żołądka
 Choroby niezakaźne
o Błędy inkubacji
o Technopatie
o Choroby wynikające z błędów żywieniowych
 Technopatie
o hipotermia! dogrzewanie do 2 miesiąca, jeśli hipotermia = upadki, dłogotrwała – serce, hydropericardium,
ascites
o zatkanie żołądka
o skręty jelit !
o urazy głowy i kończyn
 Choroby bakteryjne – salmoneloza, mykoplazmoza, kampylobakterioza, pastereloza, chlamydioza, kolibakterioza
 Choroby grzybicze – aspergiloza, kandydoza, zygomykoza – złe warunki sanitarne, obniżenie odporności
Szczepienia strusi
 Rzekomy pomór drobiu
o 6 tydzień - LaSota (żywa) dospojówkowo, 3 dawki kurze do każdego oka
o 10-12 tydzień - monowalentna szczepionka zawierająca szczep LaSota (avipest, PM-Vac Biovet Puławy)
Podskórnie, 0,5ml
o 16-18 tydzień - s.c 1,5ml
o Po 6 miesiącach od poprzedniego szczepienia 2ml s.c.
o co 12 miesięcy 2ml s.c.
 Ospa
o 4-6 tygodni Wing web, dwie dawki kurze
Profilaktyka chorób pasożytniczych – pytanie!

Rodzaj zabiegu Termin wykonania Środek
Odrobaczanie Luty/Marzec Lewamizol 10%, 2ml/10kg (p.o)
Lub Iwermektyna 1ml.50kg (s.c.)
Odwszanie Listopad Preparaty z permetryną
Odrobaczanie Październik/Listopad Lewamizol 10% 2ml/10kg (p.o)
Lybiostrongylus douglasi – typowy tasiemiec
Antybiotykoterapia
 Amoksycylina: 15-22 mg/kg co 12h p.o
 A+ kw. klawulonowy: 10-15 mg/kg co 12h p.o
 Enrofloksacyna: 1,5-2,5 mg/kg co 12h s.c. lub i.m (iniekcja domięśniowa może spowodowad martwicę)
 Doksycyklina: 2-3,5 mg/kg co 12h
 Tylozyna 5-10 mg/kg 3x dziennie p.o; 3-5 mg/kg 2x dziennie i.m/i.v Trimetorpim+sulfonamid: 10-15mg/kg
p.o/i.m/s.c
Badanie strusi
 Nie posiadają rozwiniętych mięśni piersiowych, iniekcje domięśniowe powinny być wykonywane w mięśnie
lędźwiowe po obu stronach kręgosłupa. Mięśnie uda nie powinny być wybierane na miejsce iniekcji ponieważ
może to powodować ich uszkodzenie, a posiadają największą wartość ekonomiczną i kulinarną
 Do iniekcji dożylnych może wykorzystać żyły ramienne i przyśrodkowe śródstopia. W razie potrzeby uzupełnienia
płynów można wykorzystać standardowe izotoniczne roztwory elektrolitowe (np. płyn Ringera lub 0,9 NaCl),
podawane w dawce 300ml/h
 Skóra powłok brzusznych dogłowowo w stosunku do uda jest najlepsza do oceny stanu nawodnienia zwierzęcia
 W kraju jest brak leków zarejestrowanych specjalnie dla strusi. W terapii tych ptaków wykorzystuje się więc leki
stosowane u drobiu lub ssaków. Należy bardzo ostrożnie obliczać dawki preparatów ze względu na możliwą
nietolerancję
 Opisano toksyczność niektórych leków przeciwbakteryjnych u strusi m.in linkomycyny i streptomycyny. Nawet
niewielkie przedawkowanie kolistyny może spowodowad napad silnego otępienia u młodych zwierząt
 Zatrucie furazolidonem powoduje niespecyficzne objawy nerwowe. Wskazane jest przeprowadzenie próby
biologicznej u kilku osobników przedpodaniem leku dla całego stada
 Strusie są roślinożerne i sposób trawienia w przewodzie pokarmowym zależy od składu mikroflory.
 Stosowanie antybiotyków może powodować jej zaburzenie w jelitach prowadząc nawet do śmierci. Przy
doustnym stosowaniu jakichkolwiek antybiotyków należy zachować bardzo daleko idącą ostrożność
Znieczulenie ogólne
 Przygotowanie:
o głodówka 12-24h (osobniki dorosłe)
o środki antycholinergiczne nie są rutynowo używane u ptaków
o venflon: ż. szyjna zewnętrzna/ramienna/śródstopna przyśrodkowa
 Środki
o Izofluran:
 Indukcja - 4-5%,
 Podtrzymanie 2-3%
o Medetomidyna: 0,1 mg/kg
o Butorfanol: 0,05-0,5 mg/kg i.v/i.m
o Etorfina: 0,02 mg/kg
o Ketamina+Ksylazyna: 5mg/kg +1mg/kg i.m
o Ketamina+Diazepam: 5mg/kg + 0,.25mg/kg
24.10.2018
Biosecurity w produkcji drobiarskiej
Bioasekuracja w drobiarstwie: zespół działań mających na celu zabezpieczenie stada drobiu przed chorobami
wywołanymi przez czynniki biologiczne
Biosecurity to podjęcie takich przedsięwzięć, które mają na celu niedopuszczenie do wystąpienia na fermie
specyficznych czynników infekcyjnych a w przypadku ich zaistnienia mają doprowadzić do całkowitej ich eliminacji.
Drogi rozprzestrzeniania się czynników infekcyjnych:

 Ludzie: pracownicy, kierowcy, lekarze weterynarii (1 wizyta – ryzyko zachorowania wzrasta kliku,
kilkunastokrotnie). W praktyce najistotniejszy czynnik transmisyjny z jednej fermy na następną
 Drób: zakażone pisklęta, kurczęta, jaja, nasienie
 Budynki, wyposażenie i pojazdy – zakażone i niedokładnie oczyszczone
 Woda, pasza i ściółka z bakteriami, grzybami i mykotoksynami
 Powietrze (droga zakaźnego aerozolu)
 Inne zwierzęta: gryzonie, owady, pajęczaki, koty, psy, dzikie ptactwo …
Elementy bioasekuracji:
1. obrót drobiem
2. lokalizacja ferm
3. zabezpieczenie system czarno-białego
4. higiena technologii produkcji
 Obrót drobiem:
o Krajowy obrót drobiem odbywa się pod nadzorem krajowej inspekcji wet.
o Obrót międzynarodowy ptaków w krajach UE regulują przepisy: Dec. Komisji z dnia 17 kwietnia 2007
„dotycząca wykazu zwierząt i produktów mających podlegad kontroli w punktach kontroli granicznej na mocy
dyrektywy Rady 91/496/EWG i 97/78/WE”
 Decyzja ta ustanawia przepisy dotyczące zwierząt i produktów podlegających kontrolom weterynaryjnym
w punktach kontroli granicznej przy ich wprowadzaniu do Wspólnoty zgodnie z dyrektywami
91/496/EWG i 97/78/WE
 0105 drób domowy żywy, to znaczy kury z gatunku Gallus domesticus, kaczki, gęsi, indyki i perliczki
o Decyzja komisji europejskiej z dn 1.04.2011 nowe spr!!!
o Grupy taryfowe
 0105 Drób domowy i żywy, tzn. kury z gatunku Gallus gallus domesticus, kaczki, gęsi, indyki i perliczki
 0106 Pozostałe zwierzęta żywe
 Pozycja obejmuje ptaki:
 Ptaki drapieżne
 Papugowate (włączając papugi, papugi długoogonowe, ary i kakadu)
 Pozostałe (np. kuropatwy, bażantym przepiórki, słonki, bekasy, gołębie, kuropatwy szkockie, ortolany,
dzikie kaczki, dzikie gęsi, drozdy, kosy, skowronki, ziarnojady, sikory, kolibry, pawie, łabędzie i inne ptaki
niewymienione w pozycji
 Świadectwo zdrowia – wolne od ND i grypy ptaków, dopuszczalne szczepienie przeciwko ND i jaką
szczepionką i jak odróżnić od terenowego
o Kraj wolny od ND i influenzy; musi być nadzór nad stadem
o Przy imporcie do polski wymagane jest urzędowe świadectwo lek-wet (dla piskląt jednodniowych drobiu i
kuropatw, zapłodnionych jaj, drobiu rzeźnego oraz hodowlanego z przeznaczeniem na chów lub do rozpłodu)
o Świadectwo ważne jest przez 5 dni !!!!
o Urzędowe świadectwo zdrowia gwarantuje, że:
 importowane ptactwo pochodzi z kraju w którym influenza i rzekomy pomór są zwalczane z urzędu oraz
nie są dozwolone szczenienia przeciwko tym chorobom (trudności w odróżnieniu zwierząt szczepionych
od tych które przechorowały w oparciu o badanie serologiczne)
 Ptaki przebywały na terytorium kraju wysyłającego co najmniej 3 ostatnie miesiące lub od wylężenia, w
przypadku gdy nie osiągnęły jeszcze 3 miesiąca życia
 Importowane ptaki pochodzą ze stad:
 Wolnych od ND i influenzy
 Nadzorowanych przez władze wet
 Objętych monitoringiem i uznanych za nie zakażone: S.Pullorum, S.Galinarum, Mycoplasma
gallisepticum (kury), S.Arizonae, S.Pullorum, S.Galinarum, Mycoplasma meleagridis (indyki),
S.Pullorum, S.Galinarum (perliczki, przepiórki, bażanty, kuropatwy),
 W których nie stwierdzono klinicznych objawów chorób zakażonych, w tych chlamydofilozy ptaków,
IB, IBD, MD
 Szczepionych urzędowo dopuszczonymi i zarejestrowanymi szczepionkami
 Bezpośrednio przed importem (okres 2 tygodni) ptaki odbyły kwarantannę w pełnej izolacji, pod
urzędowym nadzorem lek-wet i zostały w tym okresie przebadane serologicznie w kierunku ND,
uzyskując wynik ujemny (-)
 W dniu wysyłania ptaki zostały zbadane i nie wykazywały żadnych objawów klinicznych choroby
 Lokalizacja ferm:
Ferma nie może zagrażać środowisku, ani środowisko jej; z dala od siedlisk ludzkich, najlepiej między
naturalnymi pasmami leśnymi, daleko od hałaśliwych terenów
o 2 drogi dojazdowe – jedna dla przywozu, druga dla wywozu
o 25m od trasy szybkiego ruchu i od linii wysokiego napięcia
o 50m od torów kolejowych
o 100m od stajni i innych ferm ze zwierzętami
o 300m od zabudowao (ludzkich)
o 1,5-3km – od innych ferm drobiu, zakładów utylizacyjnych, ubojni, śmietnisk
o z dala od siedlisk ptaków - im dalej tym lepiej
o nie mogą być usytuowane na szlakach migracji dzikich ptaków (oddają odchody, spada na teren fermy
-> czynnik ryzyka rozprzestrzeniania patogenów)
o Odległość między kurnikami:
 25 m gdy wentylacja pozioma
 10 m gdy wentylacja pionowa
 System „czarno-biały”:
o Strefa biała – produkcyjna:
 Budynki dla zwierząt
 Ambulatorium weterynaryjne
 Magazyn niezbędnego sprzętu
weterynaryjno-zootechnicznego
 Pomieszczenia socjalne dla obsługi
o Strefa czarna – administracyjno-
zaopatrzeniowa:
 Silosy na paszę
 Urządzenia i budynki zaopatrzeniowo-administracyjne
 Pojemniki z ptakami padłymi do utylizacji
o Rampa przeładunkowa pomiędzy strefami; ogrodzenie;
o Na wjeździe muszą być baseniki z płynem dezynfekującym na koła wjeżdżających pojazdów
 Higiena technologii produkcji:
o ALL IN – ALL OUT (“wszystko pełne – wszystko puste”, system pełny/pusty, CFP-CFP) - w jednym terminie ma
nastąpić zasiedlenie całej fermy i w jednym czasie zakończenie produkcji
 Minimalny kurnik dla brojlerów (wysokość 2,7m) to na 20-30 tys, niosek 6 tys (100m2, 12x75-95m)
 Dobrze żeby był od strony południowo-wschodniej – naturalne ogrzewanie się kurnika
 Na fermie odchów tylko 1 gatunku drobiu w jednym wieku
 Wymiana ptaków (samców) – kwarantanna (min 30 dni, nawet do 6-8 tyg) najlepiej w budynkach poza
fermą (400m)
 Przerwa sanitarna 10-14 dni między kolejnymi wstawieniami ptaków!
o Wentylacja (ptaki zużywają więcej tlenu i produkują stąd więcej dwutlenku węgla!)
Dopuszczalne stężenia gazów w kurniku:
 Amoniak (NH3) – 20 ppm (0,002%)
 Dwutlenek węgla (CO2) - 0,3% - zbyt wysoki powoduje niedotlenienie
 Siarkowodór (H2S) - 10 ppm (0,001%) – zmiany krwotoczne na błonach śluzowych, wybroczyny,
niedokrwistość
o Temperatura: (decyduje o samopoczuciu ptaków, ptaki znoszą lepiej niedogrzanie niż przegrzanie!)
 Na poziomie 5 cm od podłogi, pod kwoką 30-33 °C.
 W trakcie odchowu każdego dnia obniża się temp o 0,5°C lub tygodnia o 3°C aż do 18°C dla kurcząt
brojlerów
 temp. posadzki nie powinna być wyższa, niż 25oC (nierzone na wys. ptaków, ew. na ściółce położyć
termometr)
o Wilgotność – 60-70%
o Świtało: długość dnia świetlnego regulowane w zależności od typu produkcji – wydłużenie dnia świetlnego by
weszły w nieśność; w brojlerni – im dłużej się świeci tym więcej jedzą
o Żywienie; program w zależności od typu produkcji
o Pojenie: (woda-standard wody pitnej)
o Przeciągi: 0,2m/s norma
pod koniec tuczu na 1m2 max 33kg kurcząt brojlerów
Przygotowanie pomieszczeń:
 Przerwa sanitarna 2-4 tygodnie
 Odkurzanie
 Dezynsekcja ściółki
 Usunięcie ściółki
 Mycie podłogi i ścian
 Mycie urządzeń
 Dezynfekcja
o parą wodną 140 °C
o 3 % roztwór formaliny, pary w 26 °C
o 2% roztwór sody żrącej
o 2 % roztwór Polleny jod- K
o 1% roztwór sterinolu
o gorący roztwór amoniaku 8% (kokcydia)
o virkon 1%
 Deratyzacja
 Dezynsekcja
 Końcowa dezynfekcja
o Po przeprowadzeniu należy wybielić ściany wapnem gaszonym
o Po bieleniu zamyka się na 10h , wietrzy i instaluje wszystkie urządzenia
o Po wykonaniu wszystkich czynności wskazane aby kurnik zasiedlić po 10 dniach – pustka sanitarna
o Rozłożenie ściółki 5-15cm (w zależności od pory roku) – słoma pszeniczna 10-15cm długości, wióry z drzew
liściastych, torf, trociny, norma utrzymania ściółki nie więcej niż 30% wody (poniżej 20% - pylista, może
powodowad infekcje dróg oddechowych)
o Rozłożenie parawanów wokół źródeł ciepła
o Przygotowanie poidełek i pojemników na paszę
o Gazowanie parami formaliny w temperaturze 26 °C i wilgotności 75%
o 24h przed zasiedleniem pomieszczenie dokładnie wywietrzyć i ogrzać do temperatury 24 °C (1m nad podłogą)
i wilgotności 65%
o Pod dodatkowymi źródłami ciepła temperatura 34-35 °C
o Bez dodatkowych źródeł ciepła 31-33 °C
o Sprawdzenie poprawności działania urządzeń i oświetlenia
o Napełnienie poidełek wodą (20 °C)
Badanie kliniczne i anatomopatologiczne drobiu

 Wywiad
 Oględziny (lustracja) fermy – woda jedzenie czystość, dezynfekcja, ptaszyńce,
 Oględziny stada – patrzymy na stado jako całość
 Bad. kliniczne ptaków – raczej w małych stadach lub os podejrzane zauważone, lub losowo wybranych
 Bad. sekcyjne (zmiany w poszczególnych narządach) – podstawowe bada dania, pobranie próbek do badania na
bakteriologię i histopatologię, PCR.
 Wybieramy ptaki, które padły same i miały wcześniej objawy kliniczne (duże szanse na zmiany AP)
Wywiad
 ilość ptaków w stadzie
o masowe zachorowania - choroba zaraźliwa, zatrucia, niedobory żywieniowe
o masowe upadki piskląt w 1 dniach - ostra salmonelloza, niewłaściwy transport (przegrzanie, przechłodzenie),
źle przygotowane budynki, utrudniony dostęp do paszy wody, temperatura powietrza (zbyt wysoka lub
niska)
 liczba ptaków chorych
o szybkie rozprzestrzenianie – ND (rzekomy pomór drobiu), IB, IBD, pastereloza, tyfus kur, grypa
o wolne - białaczka, MD (choroba Mareka), gruźlica
 termin zachorowania i śmiertelność

o wysoka przy krótkim czasie trwania choroby: zatrucia, choroby bakteryjne i wirusowe (wzrost upadków i
nagły spadek np. choroba Gumboro)
o nagle - grypa, ND, pękanie aorty brzusznej lub tętnicy nerkowej u indyków, nadostra postać pasterelozy gęsi i
indyków;
o przewlekłe - inwazje
 źródła zakażenia
o czy sprowadzono do stada nowe ptaki i skąd, czy w okolicy są ptaki dzikie, czy na fermie są gryzonie, czy była
zmiana paszy i kiedy
o środki transportu i sprzęt klatki (ptaszyńce, salmonelle, pleśniakowiec lśniący) zakażenia transowarialne:
salmonelloza, mikoplazma, ORT, IB, REO, AL.
o Inne fermy
 przeprowadzone szczepienia
 stosowane leki – jakie, dawka, jak długo
 karma
 źródło, pochodzenie, warunki przechowywania, źle przechowywana – zmiany zapalne w przewodzie
pokarmowym
 zawilgocona – namnożenie beztlenowców
 spleśniała – zatrucia mykotoksynami
 zanieczyszczona pszenica przytuliną czepną u młodych ptaków – stany nieżytowe jelit
 warunki środowiskowe
o nieodpowiednie pomieszczenia, zła wentylacja, duża wilgotność -> schorzenia górnych dróg oddechowych
(mykoplazmoza)
o nadmiar amoniaku - zapalenie spojówek siarkowodoru - niedokrwistość
o w złych warunkach środowiskowych uzjadliwienie bakterii warunkowo chorobotwórczych i wystąpienia
zachorowao np. kolibakterioza
 Zaobserwowane objawy:
o zauważone przez właściciela objawy mogą nasunąć podejrzenie konkretnej choroby zmienione skorupy,
spadek nieśności – IB, jaja bez skorup – EDS’76
o „pianie kur” – rzekomy pomór drobiu
Pleśniakowiec lśniący (Alphitobius diaperinus) – czarny chrząszcz ściółkowy
 owad o owalnym kształcie i barwie brązowo-czarnej, połyskującej
 larwy i chrząszcze pleśniakowca zasiedlają ściółkę i szpary ścian
 żeruje w przechowywanych mieszankach paszowych dla drobiu i często gromadzi się wokół poideł i karmideł
 wgryza się w ciało martwych i schorowanych krucząt gdzie zeruje pod skórą
 zjada i zanieczyszcza mieszanki pasz drobiowych i niepokoi drób
 jest nosicielem (wektorem) groźnych chorób drobiu (MD, AL., IBD, rota wirusy, ToCV, Salmonella, E.coli, Bacillus,
Micrococcus, Streptococcus, są rezerwuarem oocyt kokcydiów (Eimeria) i larw tasiemców, a w ciele larw
kumulują się mykotoksymy)
 kury czasami zjadają ich larwy
Badanie kliniczne
 Opis ptaka:
o gatunek
 Choroba Mareka (MD) – kury, indyki
 choroba Derzsiego – gęsi, kaczki piżmowe
 ch. Gumboro (IBD) – kury
 IB – kury
 ILT – kury, bażanty
 pastereloza, kolibakterioza – wszystkie gatunki
o rasa
 kury lekkich ras – białaczka, zaburzenia w upierzeniu (większe zapotrzebowanie na aminokwasy
siarkowe), pterofagia (bo znoszą jaja i długo żyją, więc jest czas by się to rozwinęło)
 Kury ras ciężkich (żyją krócej) – zmiany na nogach, choroby niedoborowe np. peroza
o wiek
 dorosłe – ospa, białaczka, gruźlica
 w każdym wieku - choroby niedoborowe, kolibakterioza, IB, ND
 młode – krzywica, zapalenie pępka i woreczka żółtkowego, kokcydioza, AE, IBD
 Kondycja ptaków
o wychudzenie – choroba przewlekła: białaczka, gruźlica, choroby pasożytnicze
o kondycja zachowana – choroby ostre i podostre
 Zachowanie ptaków
o zarzucanie głowy na grzbiet, patrzenie w gwiazdy - niedobór B
o Koziołkowanie, niezborność, ataki szału niedobór wit E /encephalomalacja/
o Tremor, mała amplituda o dużej częstotliwości - AE
o Porażenie wiotkie szyi - zatrucie jadem kiełbasianym
o Skręcenie głowy – paramyskowiroza gołębi
o Szpagat - choroba Mareka (porażenie n. kulszowego)
 Temp. ciała
o w kloace – 41,5 °C (na fermie, w praktyce rzadko wykonywany pomiar, powyżej 44 °C stan zapalny)
o podwyższona choroby zakaźne ostre, w posocznicy
o niezmieniona – zatrucia, choroby przewlekłe
o obniżona – tuż przed zejściem, po dużej utracie krwi
 Oddechy
o kury 18-19, indyki 13-14, kaczki – 16-28, gęsi 13-20, gołębie 25-30
o Zwiększona ilość oddechów - IB, ILT
o Łapanie powietrza - syngamoza
o Duszność - mykoplazmoza, grzybica, IB,
o Potrząsanie głową, charczenie, kichanie przy ob. wysięku w górnych drogach oddechowych
 Upierzenie
o Pióra ptaków zdrowych są dobrze wykształcone, przylegające do ciała
o pióra matowe – przewlekłe choroby
o zawilgocone, lepkie – pomieszczenia wilgotne
o Pozlepiane w okolicy kloaki – biegunka
o Postrzępione, źle wykształcone – niedobory Zn, J, S, Wit A,D,B
o Brak piór w okolicy kloaki, grzbietu, ogona, szyi – pterofagia
o Uszkodzenia piór, wypadanie – pióro jady
o Nagłe pierzenie – brak wody do picia
o Wypadanie piór - zatrucia
 Badanie skóry
o Blada – choroby pasożytnicze
o Kajdany, palce zwinięte w pięśd – niedobór Wit. B2
o Łuszczenie skóry – świerzb
o Żółty strup w okolicy pępka gołębi - trichomonoza
 Oględziny głowy
o grzebień i dzwonki:
 bladość - choroby inwazyjne, gruźlica, białaczka, skaza krwotoczna
 zasinienie - tyfus, skaza moczanowa, niedobór wit A
 granatowy - monocytoza
 przekrwienie - pastereloza, ND
 strupy - ospa
 obrzęk dzwonków - pastereloza
o zatoki podoczodołowe
 obrzęk - mykopazmoza
o dziób
 przekrwienie, wybroczyny przy nasadzie dzioba - syndrom hemoragiczny
 niebieskie zabarwienie dzioba - zakaźne zapalenie wątroby kaczek
o jama dziobowa
 białe naloty - kandidoza
 żółte naloty – trichomonoza gołębi
 włóknikowe naloty - ILT
 białawe guzki – niedobór wit A
o oczy
 Zdrowy ptak – oczy błyszczące, żywe, wyraziste
 zapalenie spojówek – ornitoza, niedobór wit A, zakaźne zapalenie spojówek, za duży poziom amoniaku
 Odbarwienie tęczówki - choroba Mareka, (też herpes u gołębi)
 Zniekształcenie soczewki – AE
 Owrzodzenie rogówki – niedobór Wit. A
 Wole
o Miekkie – kandydoza
o Powiększone – zaleganie karmy
o Twarde, bolesne – zatrucie fosforem
o Pęknięcie – na skutek ciała obcego
 Kloaka
o nieżyt błony śluzowej, długotrwałe zapalenie jajowodu, skaleczenia, niedobory witamin
o zlepienie piór - biegunka,
o zabarwienie kału:
 biały- skaza moczanowa,
 biała biegunka piskląt, IBD;
 czerwony do czarnego – kokcydioza;
 różowy pienisty –ND; trawiastozielony – salmonelloza, siarko-żółty – histomonoza indyków (czarna
główka)
 Stawy skrzydłowe
o obrzęk - mykoplazmoza u kur i indyków,
o salmonelloza gołębi,
o gronkowcowe zapalene - indyki, kaczki
 Nogi
o obrzęk - salmonelloza gołębi, mykoplazmoza, gronkowcowe zapalenie stawów
o Wygięcie palców – niedobór B2
o Guzki u gołębi - ospa
Choroby zwalczane z urzędu:

USTAWA z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
Nowelizacja: 10.07.2010
„o zmianie ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz o zmianie
niektórych innych ustaw”
Def – zakład drobiu; zasady zwalczania ch zak, definicja drobiu;
Załącznik 2 – obowiązek zwalczania:
 Grypa ptaków (Avian influenza);
 Rzekomy pomór drobiu (Newcastle disease – ND);
Rozporządzenie MRiRW 18.12.2007r.

Przepisy regulujące – „z dnia … w sprawie zwalczanie rzekomego pomoru drobiu”, „z dnia 18 grudnia 2007 r w
sprawie zwalczania grypy ptaków”, „ z 18 grudnia 2007 sprawie środków podejmowanych w związku ze zwalczaniem
u drobiu grypy ptaków”
Załącznik 3 – obowiązek rejestracji: - pytanie!

 salmonellozy drobiu (S. Gallinarum, S. Pullorum, S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Arizonae)/Avian salmonellosis
(S. Gallinarum, S. Pullorum, S. Arizonae);
 chlamydioza ptaków (Avian chlamydiosis);
 zakaźne zapalenie torby Fabrycjusza (choroba Gumboro)/Infectious bursal disease (IBD, Gumboro disease);
 choroba Mareka (Marek’s disease);
 choroba Derzsy’ego (Derzsy’s disease);
 mykoplazmozy drobiu (Mycoplasma gallisepticum, M. synoviae, M. meleagridis)/ Avian mycoplasmosis (M.
gallisepticum, M. synoviae, M. meleagridis)
 zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (ILT)
 zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego u drobiu (AE)
 zakaźne zapalenie nosa i tchawicy indyków (TRT)
 zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB)
Obowiązek rejestracji – potencjalnie występujących u drobiu: (też w zał 3; 2 i 3 pkt)

 Toksoplazmoza
 Listerioza
Załącznik nr 4 - Zakaz szczepień: Grypa ptaków

można szczepić przeciwko ND
Załącznik 5 – zoonozy – obowiązek monitorowania:

WYKAZ CHORÓB ODZWIERZĘCYCH ORAZ ODZWIERZĘCYCH CZYNNIKÓW CHOROBOTWÓRCZYCH PODLEGAJĄCYCH
OBOWIĄZKOWI MONITOROWANIA
 bruceloza i jej czynniki chorobotwórcze;
 kampylobakterioza i jej czynniki chorobotwórcze;
 bąblowica i jej czynniki chorobotwórcze;
 listerioza (Listeriosis) i jej czynnik chorobotwórczy;
 włośnica (Trichinellosis) i jej czynniki chorobotwórcze;
 gruźlica wywołana Mycobacterium bovis;
 werocytotoksyczne Escherichia coli;
 salmonelloza i jej czynniki chorobotwórcze.
(podkreślone występują u drobiu)
Obszar zapowietrzony – min 3 km (promień)

Obszar zagrożony – min 10km (promień)
Zadania organów Inspekcji wykonują:

 Lekarze wet i inne osoby zatrudnione w Inspekcji
 Lekarze wet wyznaczeni do wykonywania określonych czynności
 Osoby nie będące lekarzami weterynarii wyznaczone do wykonywania określonych czynności o charakterze
pomocniczym
Art. 18. 1.
Organ Inspekcji, w przypadku stwierdzenia zagrożenia epizootycznego lub zagrożenia bezpieczeństwa produktów
pochodzenia zwierzęcego lub w przypadku gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia publicznego albo
dla zabezpieczenia gospodarki narodowej przed poważnymi stratami, nakazuje, w drodze decyzji administracyjnej,
lekarzowi weterynarii wykonywanie czynności koniecznych do likwidacji tego zagrożenia
Protokół perlustracji
- Pobieranie próbek – środki ochrony indywidualnej, sprzęt konieczny do pobierania próbek; zachowanie środków
ostrożności
- Środki ochrony indywidualnej – zapobieganie rozprzestrzenieniu – kombinezon, maska, gogle, rękawice 1-razowe,
kalosze, osłony na buty, kamizelka odblaskowa i latarka, zminimalizowanie kontaktu
- Spodnie na zewnątrz kaloszy
- Pobieranie próbek – wymazówki, podłoże transportowe, probówki, igły, pojemniki, nożyczki, nóź, pęseta, taśma,
pisak, wodoszczelne pojemniki
- Dezynfekcja
POBIERANIE PRÓBEK – ważne!

zestaw próbek do badania wirusologicznego:
 Co najmniej 20 wymazów z tchawicy lub jamy ustno – gardłowej i 20 wymazów z kloaki
 Od co najmniej 5 ptaków świeżo padłych i/lub chorych, poddanych humanitarnemu ubojowi
o Narządy pobierane: tchawica, wątroba, śledziona, płuca, nerki, mózg, jelita z treścią pokarmową lub kał
serologia:
 co najmniej 20 próbek krwi
przechowywanie i transport próbek
 każdy pojemnik zaopatruje się w etykietę: opis drobiu, rodzaj próbki, data i miejsce pobrania, imię, nazwisko i
adres posiadacza zwierzęcia
 próbki umieszcza się w kontenerze lub polistyrenowym pudełku z wkładami chłodzącymi
 powierzchnię zewnętrzną pojemnika transportowego należy zdezynfekować
 w ciągu 24h od pobrania próbek przesyłkę bezpośrednio do krajowego laboratorium referencyjnego ds grypy
ptaków
 o przewidywanym terminie dostarczenia przesyłki należy obowiązkowo poinformować laboratorium
 w Polsce – zakład chorób drobiu w Państwowym Instytucie Weterynaryjym w Puławach
pismo przewodnie
 imię, nazwisko i adres posiadacza drobiu
 imię, nazwisko, adres i tel. powiatowego lek wet
 zakres i kierunek badań
 gatunek, kategoria, wiek, liczba drobiu w gospodarstwie
 data wystąpienia i opis objawów klinicznych
 opis zmian stwierdzonych podczas sekcji
 opis ewentualnego leczenia lub wykonane szczepienia
 na opakowaniu zewnętrznym umieścić napis: “Materiał zakaźny! Nie otwierać podczas transport! W sytuacjach
szczególnych kontaktować się z… (podać imię, nazwisko, adres, tel. nadawcy lub wysyłającego powiatowego lek
wet oraz nazwę i adres laboratorium referencyjnego)”
31.10.2018
Wprowadzenie do immunologii infekcyjnej drobiu
Dla patologii drobiu codzienna manipulacja układem immunologicznym !

UKŁAD IMMUNOLOGICZNY = pamięć immunologiczna !!!! = SZCZEPIENIA
Odporność (immunitas)
 Odporność – cecha organizmu wyższego, zestaw wszystkich mechanizmów biorących udział w wytworzeniu
odpowiedzi odpornościowej. W znaczeniu bardziej ogólnym oznacza zdolność do czynnej i biernej ochrony
organizmu przed patogenami.
 Pod względem funkcjonalnym układ odpornościowy ptaków (i ssaków) składa się z wielu komórek i czynników
rozpuszczalnych (cytokin), których współdziałanie prowadzi do zachowania homeostazy organizmu
Odporność przeciwzakaźna
 jest jednym z postawowych mechanizmów umożliwiających organizmowi funkcjonowaniec w warunkach
środowiska naturalnego
 Podstawowe zadania układu odpornościowego w zakresie ochrony przed chorobami zakaźnymi:
o rozpoznanie czynnika infekcyjnego jako obcego ustrojowi
o uruchomienie szybkiej i skutecznej reakcji obronnej
o przekazanie informacji o rozpoznanych antygenach komórkom potomnym
grasica
centralny układ
odpornościowy
bursa fabrycjusza
układ
odpornościowy gruczoł łzowy gruczoł Hardera ciało limfopinalne
ptaków
śledziona woreczek żółciowy szpik kostny

obwodowy układ
odpornościowy
zachyłek migdałki jelit
kępki peyera
Meckelego ślepych
skupiska tkanki
limfatycznej w
"węzły chłonne"
narządach
wewnętrznych
Układ limfatyczny
Kształtowanie się masy bursy Fabrycjusza i masy ciała u kur - im starszy ptak tym mniejsza bursa; bursa i grasica
zanikają po osiągnięciu dojrzałości płciowej.
Bursa Fabrycjusza największa w okolicy 10 tygodnia.
Grasica największa w okolicy 15 tygodnia – a potem znów maleje.
Ptaki wodne mają węzły chłonne – wyjątek!
Naczynia chłonne (vasa lymphatica)

 Parzysty pień piersiowo – brzuszny (truncus thoraco-abdominalis) - który najczęściej uchodzi do jednej z
głównych żył doczaszkowych.
 Splot chłonny trzewny (plexus lymphaticus celiacus) – zbiera chłonkę z narządów tylnej części jamy piersiowo-
brzusznej i z kończyn miednicznych. Wpadają do niego także liczne parzyste naczynia chłonne zbierające chłonkę
z głowy, szyi, ściani i narządów klatki piersiowej.
Grasica (thymus)
 Leży na przebiegu żyły szyjnej w okolicy dolnej szyi
 U kury: 5-7 par płatów, u kaczki 5-6 par
 Każdy płat grasicy okrywa łącznotkankowa torebka grasiczna, od której odchodzą w głąb przegrody i beleczki
dzielące płat na płaciki (lobulus thimicus) i tworzące w miąższu grasicy sieć
 W płacikach można wyróżnić część korową (cortex thymicus) i część rdzenną (medulla thymica).
 W okach sieci wytworzonej przez komórki zrębu leżą limfocyty grasicze (tymocyty), gęsto ułożone w części
korowej (ciałka Hassala) i luźno w części rdzennej.
 Skład: 100% limfocytów T, limfocyty B-? nie określamy odsetka, minimalny
 Od 3 miesiąca ulega inwolucji
 Wcześniejsza atrofia grasicy może świadczyć o przebyciu chorób np. CIA, IBD, mykotoksykozy
U kury symetrycznie po obu stronach szyi.

U kaczki dwa płaty większe, a potem z jednej strony się kończy wcześniej.
Struś – dwa płaty grasicy u podstawy szyi.
W sekcji – grasica jest przy samej skórze.
Bursa Fabrycjusza (bursa Fabricii):

 Endodermalny końcowy odcinek proctodeum – torebka stekowa zwana jest powszechnie bursą Fabrycjusza. Ma
on postać nieparzystej kieszonki.
 Podobnie jak grasica, jest najsilniej rozwinięta u ptaków młodych
 Jej kształt i wielkość zależą od gatunku, wieku, rasy, linii itp.
 Błona śluzowa torebki stekowej (bursa cloacalis) wykształca fałdy torebkowe (plicae bursalis)
 We wnętrzu bursy jest 11-17 fałdów podłużnych zawierających od 8 do 12 tys grudek limfatycznych
 U kurczęcia brojlera w zależności od wieku wielkość i kształt bursy Fabrycjusza mogą być porównywane z
ziarnem groszku lub przy maksymalnej wielkości – z dużym orzechem laskowym.
 Skład: limfocyty B >90%, limfocyty T ok. 10%
 można w nich wyróżnić część rdzenną zawierającą k. nabłonkowe i limfocyty oraz część korową zawierającą
limfocyty i komórki dendrytyczne wydzielnicze
 U kurcząt pomiędzy 4-7 tyg. życia bursa jest największa
 różnicują się tu limfocyty B zaangażowane w odpowiedź humoralną
 czynniki uszkadzające: CIAV, IBDV, MD, toksyny, stres
 W praktyce wielkość bursy Fabrycjusza można mierzyć bursametrem
 U kury okrągła, 11-17 regularnych fałdów, u kaczki wydłużona (fizjologicznie), niesymetryczne fałdy.
Śledziona (lien):
 Najważniejszy narząd obwodowego układu odpornościowego, mający bardzo duże znaczenie w praktycznej
diagnostyce chorób drobiu
 Kształt kulisty lub bardziej wydłużony, usytuowana jest po prawej stronie przedżołądka. U kury śledziona ma
kształt, wielkość i kolor zbliżone do owocu przejrzałej wiśni
 Od okrywającej narząd torebki śledzionowej (capsula splenica) wnikają w głąb narządu łącznotkankowe beleczki.
Podobnie jak u ssaków wyróżnia się miazgę białą i miazgę czerwoną (pulpa splenica rubra et alba)
 Limfocyty miazgi białej rozmieszczone są zasadniczo w obrębie 2 struktur:
o okołotętniczkowej tkanki limfatycznej- PALS (Peri-Arteriolar Lymphoid Sheath), zwanej strefą grasiczo-
zależną
o perielipsoidalnej tkance limfatycznej (Peri-Ellipsoid Lymphoid Sheath- PELS określanej jako strefa grasiczo-
niezależna.
 Limfocyty B mają za zadanie wychwytywanie antygenów pochodzących z zatok, następnie przemieszczają się
one do strefy PALS i prezentuje limfocytom T. W wyniku stymulacji antygenowej powstają tzw. centra rozrodcze.
 Skład: limfocyty T: 55%, limfocyty B: 45%
Kępki Peyera (folliculi lymphatici aggregati):

 Skupiska tkanki limfatycznej w przewodzie pokarmowym są mniej lub bardziej regularnie rozmieszczone w
całych jelitach, a ich większe zgrupowania zwane są kępkami Peyera.
 U kury struktury te układają się wzdłuż długiej osi jelita, natomiast u drobiu wodnego koncentrycznie.
 Ważnym zadaniem tego żołądkowo-jelitowego systemu limfatycznego (GALT) jest udział w lokalnej odporności
przewodu pokarmowego.
kura ptaki wodne

Migdałki przełykowe i odźwiernikowe

 Migdałki przełykowe (tonsillae oesophageae)
o podobnie jak migdałki jelit ślepych są trwałą strukturą limfatyczną zlokalizowaną w miejscu połączenia
przełyku i przedżołądka.
o W przełyku występuje 6-8 podłużnych fałdów z tkanką limfatyczną zlokalizowaną na końcu dalszym tych
fałdów, gdzie formują się migdałki.
o Migdałek przełykowy zbudowany jest z krypty, która rozpoczyna się u podstawy fałdu, oraz otaczającej ją
tkanki limfatycznej. Struktura ta sięga głębiej niż do blaszki właściwej. Komórki limfatyczne infiltrują
nabłonek wielowarstwowy płaski i przekształcają go w ten sposób w nabłonek limfatyczny.
o Znaczenie tej tkanki limfatycznej jest dwukierunkowe: po pierwsze - jest to jedyna akumulacja tkanki
limfatycznej w układzie pokarmowym dogłowowo od żołądka i dlatego są one wrażliwe na działanie
niestrawionych antygenów środowiskowych; po drugie - mogą uczestniczyć w rozwoju limfocytów B,
podobnie jak kępki Peyera tworząc “ bramę" dla antygenów środowiskowych, przez którą przechodzą
alergeny i antygeny, stymulujące układ odpornościowy.
 Migdałek odźwiernikowy (tonsilla pylorica). Wyjątkową cechą histologiczną tej struktury jest to, że tworzy ona
zamknięty pierścień tuż przy wyjściu z żołądka co z kolei sugeruje, że migdałek ten ma ważną rolę przy wejściu
do dwunastnicy. Liczne ośrodki rozmnażania oraz obszary zbudowane z limfocytów B i T świadczą o tym, że
migdałek ten jest uorganizowaną strukturą GALT.
Zachyłek żółtkowy (zachyłek Meckela - diverticulum Meckeli)

 Pozostałość po czynnym w okresie zarodkowym i pierwszych 5-6 dniach po wylęgu przewodzie woreczka
żółtkowego jest tak zwany zachyłek żółtkowy, zwany również zachyłkiem Meckelego
 wchodzi w skład obwodowego systemu limfatycznego zlokalizowanego na terenie przewodu pokarmowego.
 Sam woreczek żółtkowy (saccus vitellinus), będący jedną z błon płodowych ptaków, pełni istotną rolę w
mechanizmach odporności matczynej,
 Zachyłek żółtkowy znajduje się w ścianie jelita czczego, mniej więcej w połowie jego długości.
 Funkcję tego narządu można porównać do funkcji migdałków jelit ślepych
 U drobiu wodnego zachyłek Meckela jest stosunkowo dużą strukturą mającą kilka cm długości.
Migdałki jelit ślepych (Tonsillae caecales)

 Są to widoczne gołym okiem gładko-kształtne skupiska tkanki limfatycznej przy ujściu jelit ślepych, mierzące do
3cm długości o charakterystycznej “kraterowatej" powierzchni pokrywającej je błony śluzowej ( u kury krótsze)
 Główną funkcją tego narządu jest wychwytywanie antygenów z przewodu pokarmowego.
 Skład: limfocyty T: 50%, limfocyty B: 50%
Ciało limfopinealne
 skupiska tkanki limfatycznej znajdujące się w miąższu szyszynki zwane są ciałem limfatycznym szyszynki
(lymphopineal body/tissue)
 miejsce „kontaktu” dwóch sterujących organizmem układów - nerwowego i odpornościowego.
 Sądzi się, że ten obwodowy narząd limfatyczny jest związany z grasicą, zawiera bowiem duży odsetek limfocytów
T
 Gdy patrzymy na mózg od góry – centralnie, między korą mózgu a móżdżkiem, wielkość łebka od szpilki
Gruczoł Hardera (glandula profunda palpebrae):

 Za ochronę górnych odcinków przewodu pokarmowego i układu oddechowego jest między innymi
odpowiedzialny gruczoł Hardera, zwany gruczołem głębokim trzeciej powieki.
 Leży on w oczodole, ukryty za gałką oczną, (okolica kąta bocznego oka) ma wydłużony kształt, mierzy około 2 cm
długości i jest ciemnobrązowej barwy (łatwo go pomylić z mięśniami)
 Przewód wyprowadzający gruczołu Hardera uchodzi do worka spojówkowego.
 Zbudowany jest z trzonu (kk.nabłonkowe, limfocyty, makrofagi) i głowy (kk. plazmatyczne-IgA – bardzo dużo,
IgM)
 W wydzielinie gruczołu Hardera znajdują się duże ilości IgA, działającej ochronnie na błonach śluzowych
 Skład: limfocyty T : 20%, limf. B: 80%
Gruczoł łzowy (glandula lacrimalis):

 Znajduje się w bocznym kącie oka
 Odpowiada za odporność lokalną (IgA) – wykorzystanie przy szczepieniach kroplami do oka
Węzły limfatyczne (lymphonodi lymphatici):

 Do zasadniczych czynności węzłów należą: filtracja limfy i zatrzymywanie zawartych w niej antygenów
 U ptaków nie występują węzły chłonne o budowie zbliżonej do bardzo złożonej struktury tych narządów u
ssaków
 U kaczki i gęsi obecnie są dwa węzły chłonne widoczne makroskopowo (1-3 cm długości):
o szyjno-piersiowy (ln. cervicothoracalis) położone w pobliżu tarczycy
o lędźwiowy (ln. lumbalis) położone przy kręgosłupie na wysokości jajnika lub jąder
Grudki limfatyczne nieotorbione (folliculi lymphatici)

 Do obwodowego układu limfatycznego u drobiu należą mniej lub bardziej zorganizowane skupiska limfocytów
obecne generalnie we wszystkich tkankach i narządach organizmu ptaka (mięśnie, płuca, wątroba, serce, nerki
itp.).
 Największe ich ilości występują w ścianie przewodu pokarmowego, dróg oddechowych i narządów moczowo-
płciowych
 GALT (gut associated lymphoid tissue)- tk limfatyczna związana z błoną śluzową jelit
 BALT (bronchus associated lymphoid tissue) - tk. limfatyczna związana z bł. śluzową układu oddechowego
 SALT (skin associated lymphoid tissue) - tk. limfatyczna związana ze skórą
 HALT (head associated lymphoid tissue) - tk. limfatyczna położona na „terenie” głowy
czynna
(szczepienie)
wytworzon
nieswoista czynno-bierna
sztucznie
(naturalna,
wrodzona)
odporność
przeciwzakaźna
bierna (surowica)
swoista (nabyta,
adaptacyjna)
czynna
(przechorowanie)
wytworzona
naturalanie
bierna (Ab
matczyne)
Odporność przeciwzakaźna
Odporność przeciwzakaźna jest jednym z podstawowych mechanizmów umożliwiających organizmowi
funkcjonowanie w warunkach środowiska naturalnego.
Co to znaczy swoje ?
 Obrazowo można powiedzieć, że na straży integralności organizmu stoi główny układ zgodności tkankowej
(Major Histocompatibility Complex-MHC).
 Układ zgodności tkankowej obejmuje wiele genów o bardzo dużym polimorfizmie mających znaczenie w
odpowiedzi immunologicznej.
 U kur MHC jest mniejszy i inaczej zorganizowany niż MHC u ssaków, ale jego funkcje są podobne.
Główny układ zdolności tkankowej:

MHC (major histocompatibility complex):
 3 regiony:
o Locus BF – koduje cząstki klasy I
o Locus BL – koduje cząstki klasy II
o Locus BG – koduje cząstki klasy IV
 MHC I – wszystkie komórki jądrzaste
 MHC II – limfocyty B, makrofagi, monocyty, komórki dendrytyczne, uczulone limfocyty T
Najważniejsza funkcja MHC: wiązanie i prezentacja antygenów limfocytom T

Odporność nieswoista (naturalna, wrodzona) – odporność na zakażenie, która nie jest związana z rozpoznawaniem
konkretnych cech (antygenów) danego drobnoustroju.
Odporność nieswoista Odporność swoista

Bardzo szybka Rozwija się powoli wymaga kontaktu z antygenem
nie wymaga wstępnej aktywacji
Receptory rozpoznające antygen są niezmienne Receptory rozpoznające antygen wykształcają się na

są dziedziczone z pokolenia na pokolenie nowo w każdej pierwotnej reakcji immunologicznej
nie są dziedziczone
Celem ataku nie są własne struktury organizmu Może dojść do autoagresji
Nie pozostawia trwałej pamięci immunologicznej Pozostawia trwałą pamięć immunologiczną
Rozwija się niezależnie od odporności swoistej Do rozwinięcia prawie zawsze wymaga odporności
nieswoistej
Niektóre mechanizmy odporności nieswoistej – w układzie narządowym

Narząd Mechanizmy
Skóra i jej wytwory Mechaniczna bariera skóry, rogowaciejący nabłonek,
puder piórowy, niskie pH powierzchni skóry
Drogi oddechowe przemywanie powierzchni nabłonków przez łzy,
wydzielinę nosa, lizozym (łzy, wydzielina nosa);
wydalanie (rusz rzęsek) wydzieliny śluzowo-
surowiczej dróg oddechowych
Przewód pokarmowy przemywanie powierzchni nabłonków jamy
dziobowej przez ślinę,
aktywność lizozymu,
kwas solny (sok żołądkowy),
perystaltyka jelit,
przeciwbakteryjne (kolicyny) i przeciwgrzybicze
związki produkowane przez florę przewodu
pokarmowego
Układ rozrodczy spermina (nasienie), niskie pH układu rozrodczego
Tkanki i płyny ustrojowe interferon , układ dopełniacza, białka ostrej fazy,
komórki żerne, lizozym, komórki NK
Nieswoista i swoista faza odpowiedzi obronnej
Działanie ukierunkowane na powszechnie występujące antygeny patogenów - PAMP

PAMP (pathogen associated molecular patterns) – oznacza wzorce molekularne związane z patogenami. Należą do
nich najbardziej charakterystyczne struktury drobnoustrojów selektywnie rozpoznawane przez komórki układu
immunologicznego.
 dwuniciowy RNA replikujących się wirusów
 niemetylowane sekwencje DNA (CpG) bakterii
 peptydoglikan ściany komórkowej bakterii
 lipopolisacharyd (LPS) ściany komórkowej bakterii G –
 kwasy tejchojowe ściany komórkowej bakterii G +
 oligosacharydy zawierające mannozę ściany komórkowej drożdży
Receptory rozpoznające wzorce w skrócie PRR (ang. pattern recognition receptor) są to specyficzne receptory o
bardzo szerokim zakresie występowania.
Wybrane cząstki PAMP i PRR
Receptory PRR dzielimy na 3 grupy:

 Receptory wydzielane, np. opsoniny, składniki dopełniacza, białko wiążące mannozę, które po przyłączeniu do
powierzchni bakterii, grzybów, wirusów ułatwiają fagocytozę
 Receptory powierzchniowe uczestniczące w fagocytozie, np. receptor dla mannozy
 Receptory aktywujące komórki obecne na wielu komórkach np. na komórkach nabłonkowych (p. pok. jamy
dziobowej) w środowisku naczyń i fibroblastach
Komórki odporności nieswoistej:

 Makrofagi:
o Zasiedlają wszystkie tkanki i narządy
o Działają jako komórki fagocytarne
o Prezentują antygeny limfocytom Th
o Wydzielają cytokiny
o Działają na pograniczu odporności nieswoistej i swoistej – umożliwiają zapoczątkowanie i właściwy rozwój
swoistej odpowiedzi immunologicznej.
 Heterofile (odpowiednik neutrofili)
o krążą w krwioobiegu
o mają zdolność gromadzenia się w miejscu uszkodzenia tkanek
o działają jako komórki fagocytarne
 Komórki dendrytyczne
o występują w skórze i tkankach limfatycznych (ośrodki rozmnażania limfocytów B w tkankach limfatycznych)
o Komórki prezentujące antygen limfocytom Th
o przechowują na swojej powierzchni nienaruszone antygeny umożliwiając ich wiązanie przez limfocyty B
o Działają na pograniczu odporności swoistej i nieswoistej
 Komórki NK
Białka ostrej fazy

 Grupa białek surowicy krwi, uwalnianych przez wątrobę w wyniku reakcji na zakażenie organizmu.
 Synteza ich wzrasta pod wpływem interleukiny -1 i interleukiny-6
 Pobudzają fagocytozę, ułatwiają eliminację patogenów.
 Modyfikują również działanie innych białek odpornościowych,
 Chronią przed niszczącym wpływem enzymów osoczowych i komórkowych, dostających się do krwi z
uszkodzonych narządów.
 Zwiększenie ich stężenia waha się od 50% do ponad 100 razy (w przypadku CRP-białko C-reaktywne); ich
stężenie jest większe w przypadku przewlekłych procesów zapalnych i nowotworów złośliwych
Podział białek ostrej fazy (BOF) u ptaków:

Kryterium podziału Podział Przykład
Koncentracja Bardzo silne (10-100 x wzrost Alfa-I kwaśna glikoproteina
koncentracji)
Silne (2-5 x wzrost koncentracji) Ceruloplazmina
Słabe (30-60% wzrost Transferryna
koncentracji)
Ujemne (30-60% spadek Albuminy
koncentracji)
Dynamika powstawania BOF I rzutu powstają < 24 godz surowiczy amyloid A
BOF II rzutu powstają < 24 godz fibronektyna, alfa l kwaśna

glikoproteina, fibrynogen,
hcmopeksyna, fibronektyna,
haptoglobina, transferyna,
Stymulator syntezy interleukina l IL-1 angiotensynogen
interleukina 6 IL-6 białko C reaktywne,

ceruloplazmina, transferyna,
haptoglobina
Pozostałe elementy odporności nieswoistej:

 Układ dopełniacza
 grupa ok. 30 białek surowicy i płynów tkankowych
Odporność swoista (nabyta, adaptacyjna)
W immunologii odpornością swoistą, czyli układem swoistej odpowiedzi immunologicznej nazywa się typ
odporności zależny od rozpoznawania antygenów przez przeciwciała i receptory rozpoznające antygen limfocytów T
i limfocytów B
Na wytworzenie tego typu odporności potrzebne jest kilka dni, lecz mechanizmy raz uruchomione stają się
niebywale efektywne w walce z patogenami; proces jest specyficzny czyli działa na konkretny patogen
Komórka Zasadnicze funkcje

Limfocyty B Rozpoznają antygeny i wytwarzają przeciwciała
Komórki plazmatyczne Wytwarzają przeciwciała
Limfocyty B pamięci Warunkują istnienie pamięci immunologicznej, dzięki której odpowiedź wtórna rozwija
się szybko i jest silniej wirażona
Limfocyty Th Wspomagają odpowiedź immunologiczną, wydzielają cytokiny
Limfocyty Treg Hamują odpowiedź immunologiczną, wydzielają cytokiny
Limfocyty Tc Zdolne do zabijania komórek docelowych
Limfocyty T pamięci Warunkują istnienie pamięci immunologicznej, dzięki której odpowiedź wtórna rozwija
się szybko i jest silniej wyrażona
Komórki NK Zdolne do spontanicznego zabijania komórek nowotworowych i zakażonych przez wirusy
Komórki K Zdolne do cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał (ADCC – antibody
dependent cellular cytotoxicity)
Komórki dendrytyczne Prezentują antygeny limfocytom Th
Monocyty, makrofagi Zdolne do fagocytozy i zabicia mikroorganizmów oraz innych obcych komórek, wydzielają
cytokiny
Elementy odporności swoistej:

 Limfocyty T i B:
o wywodzą się ze wspólnej komórki macierzystej – stem cells
o limfocyty T dojrzewają w grasicy (thymus)
o limfocyty B dojrzewają w bursie Fabrycjusza
o w wyniku selekcji negatywnej w trakcie różnicowania, ginie 90% limfocytów T i B
o w wyniku selekcji pozytywnej powstaje pula (10%) limfocytów immunokompetentnych
 Limfocyty B
o wiążą wolne antygeny
o prezentują antygeny limfocytom T (w celu uzyskania pomocy limfocytów Th w wytwarzaniu przeciwciał)
o różnicują się do komórek plazmatycznych syntetyzujących immunoglobuliny
 Immunoglobuliny (przeciwciała)
o mają zdolność swoistego rozpoznawania i łączenia się z antygenem
o występują w postaci wolnej w płynach ustrojowych
o występują w formie związanej jako receptory limfocytów B
o są zbudowane z 4 łańcuchów polipeptydowych (2 lekkich i 2 ciężkich)
o wyróżnia się 3 (5) klasy przeciwciał – IgY, IgM, IgA (IgD, IgE)
o swoistość przeciwciała wynika z konfiguracji przestrzennej części zmiennych łańcuchów ciężkich i lekkich
(wiązanie różnych epitopów)
o przeciwciała o tej samej swoistości mogą mieć różne powinowactwo do antygenu (różny stopień
dopasowania do epitopu)
o IgG to u ptaków IgY (od yolk – żółtko)
Immunoglobuliny występujące u ptaków:
o Immunoglobulina Y
 immunoglobulina krążąca, zawartość w surowicy kur 300-700mg/100ml
 Przekazywana przez matkę na potomstwo (!)
 Wykorzystana w testach serologicznych np. odczyn zahamowania hemaglutynacji
 Powstaje po 5-6 dniach od zadziałania antygenu
o Immunoglobulina M
 IgM makroimmunoglobulina
 zawartość w surowicy: 120- 250 mg/100 ml
 niewielką jej ilość ma białko jaja
o Immunoglobulina A
 IgA: tzw. immunoglobulina powierzchniowa
 Najwięcej można jej znaleźć w wydzielinie z nosa, dróg oddechowych, w nasieniu, w przewodzie
pokarmowym
 Immunoglobulina wydzielnicza, posiada fragment wydzielniczy SP (secretory piece)
 głównym jej zadaniem jest ochrona błon śluzowych
 Nie jest trawiona przez enzymy w układzie pokarmowym
 Zawartość w surowicy kur: 30- 60 mg/100 ml
 Niewielkie jej ilości można znaleźć w białku jaja
Pierwotna i wtórna odpowiedź immunologiczna

 pierwotna odpowiedź immunologiczna – aktywacji podlagają dziewicze limfocyty T i B
 rozwija się wolno
 przeważają przeciwciała o niskiej swoistości (IgM)
 wtórna odpowiedź immunologiczna (tzw. reakcja anamnestyczna – booster effect) kiedy dochodzi do
pobudzenia antygenami, z którymi wcześniej układ odpornościowy miał kontakt
 zależna jest od komórek pamięci (limfocytów T i B)
 pojawia się szybciej
 przeważają przeciwciała o wysokiej swoistości (IgG)
 nie ma praktycznie wpływu na limfocyty dziewicze
 powstaje dzięki istnieniu komórek pamięci immunologicznej i cechuje się szybszą, gwałtowniejszą i dłużej
utrzymującą się reakcję immunologiczną
podanie antygenu
stęż.
prze-
ciwciał powtórne podanie antygenu
Pierwotna i wtórna odpowiedź immunologiczna w zakresie przeciwciał klasy IgY

Booster effect – dosłownie efekt wzmacnicza, efekt wzmocnienia; szczepienie przypominające (tzw. booster)
Odporność populacyjna (zbiorowiskowa)

 Istotą odporności populacyjnej (zbiorowiskowej) jest zmniejszenie się szans zachorowania osobnika
nieuodpornionego wraz ze wzrostem ilości ptaków uodpornionych w danej populacji
 Pojęcie to ma zastosowanie jedynie do chorób szerzących się droga zakażenia jednych osobników przez inne
 Próg odporności zbiorowiskowej – odsetek osób uodpornionych w populacji po osiągnięciu którego liczba
nowych zakażonych zaczyna się zmniejszać
Ontogeneza układu odpornościowego u ptaków:

 Limfocyty rozwijają się z tzw. komórek pnia (Stem cells) zlokalizowanych ścianie woreczka żółtkowego.
 Komórki te migrują do centralnych narządów limfatycznych, gdzie pod wpływem wielu czynników ulegają
„dojrzewaniu”, czyli przekształcają się bądź w limfocyty T (grasica) bądź w limfocyty B (bursa Fabrycjusza),
 Pełną dojrzałość do pełnienia wyspecjalizowanej funkcji komórki te osiągają po zasiedleniu obwodowych
narządów limfatycznych.
Limfocyty T:
 Posiadają na swojej powierzchni receptor TCR
 U kur na limfocytach T występują także cząsteczki CD3, CD5, CD4(CD4+ pomocnicze), CD8 (cytotoksyczne) , oraz
cząsteczki MHC klasy I
 Receptor TCR jest zbudowany z dwóch łańcuchw białkowych. W zależności od ich budowy wyróżnia się limfocyty
T alfa-beat i limfocyty T gamma-delta
 Kury mają więcej limfocytów z receptorem typu gamma-delta niż myszy i człowiek
 Ważne znaczenie funkcjonalne mają także cząsteczki CD4 i CD8 znajdujące się na powierzchni limfocytów T. na
podstawie obecności tych struktur limfocyty T dzieli się na subpopulację limfocytów T CD4+ określanych jako
limfocyty T pomocnicze oraz subpopulację limfocytów T CD8+ nazywanych limfocytami cytotoksycznymi
(Cytotoxic T cells - CTL).
 Wśród limfocytów T pomocniczych wyróżnia się z kolei subpopulację Th1 biorącą udział w odpowiedzi typu
komórkowego oraz pulę limfocytów Th2 zaangażowaną w odpowiedź humoralną.
Limfocyty B:
 Posiadają receptor BCR, którymi są cząsteczki immunoglobulin określanych jako immunoglobuliny powierzniowe
oraz cząsteczki MHC klasy I i MHC klasy II, a także cząsteczki CD5 i CD19
 Pod względem funkcjonalnym limfocyty dzieli się na:
o Limfocyty B1 – biorące udział w odpowiedzi pierwotnej (wytwarzają przeciwciała wielospecyficzne)
o Limfocyty B2 - stanowiące większość limfocytów bursozależnych.
o BCR ma za zadanie rozpoznawanie epitopów antygenów
o Limfocyty B we krwi dzielą się na 3 populacje:
o Obejmujące 60% limfocytów (pochodzące z Bursy Fabrycjusza) z antygenem LT-2 o krótkim okresie
półtrwania 2-3 dni
o 35% limfocytów B w okresie półtrwania 12 dni i nie mających receptora LT-2
o 5% pochodzących z obwodowych tkanek limfatycznych (postbursal B-cells)
o wiążą wolne antygeny
o prezentują antygeny limfocytom T (w celu uzyskania pomocy limfocytów Th w wytwarzaniu przeciwciał)
o różnicują się do komórek plazmatycznych syntetyzujących immunoglobuliny
Udział limfocytów T i B w narządach limfatycznych i krwi obwodowej kur

% limfocytów
Narząd
T B
Grasica Ok. 100 + (?)
Bursa Fabrycjusza 20 80
Śledziona 55 45
Gruczoł Herdera 20 80
Migdałki jelit ślepych 35-55 45-50
Krew obwodowa 60-70 30-40
Przyczyny immunosupresji u drobiu

 biologiczne
o wirusy -> IBDV, CAA, REV, MDV, AL, REO, ISS, TR
o bakterie -> E. coli, M. meleagridis, A. fecalis (Alcaligenes?)
o pasożyty -> Cryptosporidia sp.
 chemiczne
o mykotoksyny
o NH3
o leki - antybiotyki
o metale toksyczne
 żywieniowe
o niedobór aminokwasów (metionina, walina, treonina)
o niedobór witamin (A, E, B2, C, kwas pantotenowy)
o niedoboory mineralne (Zn, Cu, Cl, Na, Se)
 stres środowiskowy
o temperatura
o wilgotność
o stres socjalny
o błędy w technice żywienia
INL
 obliczanie indeksów narządów limfatycznych
 określ masę ciała ptaka (g)
 wypreparuj grasicę – określ jej masę (g)
 wypreparuj śledzionę – określ jej masę (g)
 wypreparuj BF – określ jej masę (g)
 wpisz dane do tabeli
 oblicz indeksy danego narządu limfatycznego (INL) według wzoru:
masa narządu limfatycznego (g)

INL = x 100
masa ciała (g)
07.11.2018
Immunologia infekcyjna drobiu c.d., wprowadzenie do wakcynologii
Wakcynologia drobiu – wprowadzenie

 Jednym z praktycznych efektów rozwoju immunologii ptaków jest opracowanie i wdrożene do praktyki
drobiarskiej programu szczepień profilaktycznych
 Szczepienie – celowe działanie mające na celu wytworzenie odporności czynnej – sztucznej (swoista, nabyta,
adaptacyjna)
 Szczepionka – produkt pochodzenia biologicznego zawierający substancje zdolne do indukcji określonych
procesów immunologicznych warunkujących powstanie trwałej odporności bez wywoływania działań
toksycznych
 Protekcja szczepionki – określona w challengu (zakażeniu kontrolnym)
o Wyrażony w % odsetek ptaków uodpornionych na zakażenie w pełni zjadliwym zarazkiem po szczepieniu
danym preparatem
o >85%
 Miano ochronne (protekcyjne) – miano przeciwciał, przy którym nie dochodzi do rozwoju choroby po kontakcie
z czynnikiem zakaźnym – określane w warunkach średniego zagrożenia
szczepionki
tradycyjne
żywe
jednoskładnikowe wieloskładnikowe
przeciwwirusowe (np. wirus +
(np. wirus)
bakteria)
homologiczne
poliwalentne
przeciwbakteryjne (np. szczep Mass heterologiczne
+ wariantowy
wirusa IB) atenuowane
przeciwpasożytnicze
monowalentne inaktywowane szczepy
(np. szczep Mass naturalnie
wirusa IB) apatogenne
Szczepinki rekombinowane
szczepionki II
generacji
"nieaktywne "aktywne"
rekombinowane z szczepy apatogenne

antyidiotypowe uzyskane metodami
wektorem
inżynierii genetycznej
syntetyczne peptydy jednoskładnikowe szczepionki delecyjne
skojarzone
podjednostkowe
Szczepionki i ich rodzaje
 Szczepionki tradycyjne
o przeciwbakteryjne
o przeciwwirusowe
o przeciwpasożytnicze
o jednoskładnikowe
 monowalentne np. szczep Mass wirusa IB
 poliwalentne np. szczep Mass+ wariantowy wirusa IB
o wieloskładnikowe
 wirus + bakteria
 wirus + wirus
 itp.
o żywe
 heterologiczne
 homologiczne
 ateunowane
 szczepy naturalnie apatogenne
 inaktywowane
o Szczepionki II generacji
 nieaktywne
 syntetyczne peptydy
 podjednostkowe – np. przeciw chorobie Gumboro zawierająca białko VP2 wirusa (antygen danego
patogenu na większym nośniku)
 “aktywne” – szczepy apatogenne uzyskane metodami inżynierii genetycznej
 szczepionki delecyjne (gene deleted) – zawierają żywy rekombinowany patogen, uzyskany poprzez
usunięcie genów odpowiedzialnych za wirulencję, ale niekoniecznie do namnożenia i przeżycia
Szczepionki III generacji – profilaktyka genowa, szczepionki zawierające kwas nukleinowy

 szczepionki DNA (szczepionki genowe), podanie czystego genu – “nagie” szczepionki (dostarczenie nagiego DNA
do komórek)
 (((jeden slajd którego zdjęcia nie zdążyłam zrobić, uzupełnię jak wyślą prezentację)))
 podstawą immunizacji z użyciem DNA jest zdolność komórki do pobrania “nagiego” DNA (transfekcja), dzięki
czemu dochodzi do ekspresji obcych genów w komórce
 szczepinki DNA to zazwyczaj koliste plazmidy, które zawierają geny kodujące antygeny konkretnych patogenów,
przeciwko którym chcemy uzyskać odporność
 taki materiał, wszczepiony do organizmu (zazwyczaj domięśniowo) prowadzi do ekspresji genów, które zawiera;
w wyniku tego komórki produkują białka, na które reaguje układ odpornościowy, jak w przypadku zwykłego
zakażenia, dając dzięki temu odporność przeciwko konkretnym antygenom
 w jednym plazmidzie można zmieścić geny dla kilku epitopów, dlatego można uzyskać odporność nawet przeci
kilku rodzajom patogenów
 w plazmidach stosuje się promotory takich wirusów, jak CMV (cytomegalowirus) czy SV40
 korzyści:
o są one w stanie wywoływać odpowiedź komórkową jak i humoralną
o są one często silnie immunogenne
o mogą pobudzać mechanizmy odpornościowe, odmienne od naturalnej odpowiedzi immunologicznej, co
może być decydującym czynnikiem w ich działaniu
o otrzymywanie antygenu jest stosunkowo łatwe, po sklonowaniu fragmentu cDNA do odpowiedniego
wektora, można go wytwarzać w znacznej ilości (za pomocą reakcji PCR), a antygen powstający w organizmie
immunizowanego osobnika jest identyczny (lub bardzo zbliżony) do natywnego białka patogenu
o DNA jest trwałe i termostabilne, nie wymaga utrzymywania niskich temperatur podczas transportu i
przechowywania
o koszty szczepionek DNA są stosunkowo niskie, mniejsze niż szczepionek z rekombinowanych białek
o szczepienie DNA jest przydatne w uodpornianiu osobników z odpornością matczyną
o DNA może być stosowane jako adjuwant wzmacniając pobudzenie odpowiedzi immunologicznej
Elementy składowe szczepionek

 adiuwanty – substancje wzmagające w sposób nieswoisty immunogenność antygenów szczepionkowych
o zmniejszają szybkość uwalniania antygenu z miejsca podania
o aktywują komórki prezentujące antygen (makrofagi i komórki dendrytyczne)
o aktywują układ dopełniacza
o powodują wybiórczą aktywację limfocytów Tc i makrofagów lub limfocytów B
o działają jako środek transportu antygenów
o substancja powodująca wzmocnienie poszczepiennej odpowiedzi odpornościowej na podany antygen
o wodorotlenek glinu, oleje mineralne, produkty pochodzenia bakteryjnego, cytokiny
o systemy powolnego uwalniania antygenów
 mikrokapsułki, liposomy, SAF (skwalen, syntetyczna pochodna MDP, Tween20)
 kompleksy immunostymulujące (ISCOM) (kompleksy antygenu z cząsteczkami cholesterolu lub
fosfolipidów)
 spowolnienie uwalniania antygenu
 aktywaja limfocytów Tc
 przyspieszenie transportu antygenów do węzłów chłonnych
 ISCOM stosowane w szczepionkach dla zwierząt i w badaniach klinicznych szczepionek dla ludzi
Szczepinki inaktywowane – zabite

 zalety:
o brak rewersji zarazka do formy zjadliwej
o nie są zanieczyszczone innymi patogenami
o trwałe i mniej narażone na utratę aktywności w trakcie przechowywania i stosowania
o mniejsze prawdopodobieństwo działania immunosupresyjnego
 wady:
o drogie
o wymagają indywidualnego podawania
o dodatek adiuwantu dla uzyskania wyższej odporności
o często wymagają dwukrotnego podania
o są słabiej immunogenne, niż żywe
o większe prawdopodobieństwo reakcji alergicznej
Szczepionki żywe
 zalety:
o tanie (zbędny adiuwant)
o łatwa droga podania (woda, aerozol)
o prosta produkcja (np. płyn owodniowo-omoczniowy IB, ND)
o wirus w małej ilości (namnaża się w organizmie)
o zapewniają szybką ochronę
o indukują wysoki poziom odporności lokalnej
o stan “siewstwa”, doszczepianie – pozostałe kury w stadzie dzięki temu mogą się “doszczepić”
 wady:
o niebezpieczeństwo przenoszenia innych wirusów lub bakterii
o możliwość wywołania reakcji poszczepiennej – szczególnie u ptaków chorych (subkliniczne zakażenia E. coli
lub Mycoplasma sp)
o w trakcie przechowywania i stosowania bardziej narażone na utratę aktywności
o silniejsze działania immunosupresyjne
o możliwość rewersji do formy zjadliwej (ILT)
Kinetyka przeciwciał u młodych ptaków
Rola odporności biernej w immunoprofilaktyce wybranych chorób drobiu
Nazwa choroby Rola odporności biernej

Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego ++++
Zakażenia reowirusowe ++++
Choroba Gumboro ++++
Zakaźna anemia kurcząt ++++
Choroba Newcastle +++
Zakaźny zespół dużej głowy ++
Zakaźne zapalenie oskrzeli +
Mykoplazmoza -
Ospa -
Zakaźne zapalenie tchawicy i krtani -
Schemat obrazujący wytwarzanie przeciwciał ochronnych po podaniu szczepionki:

w iniekcji domięśniowej w formie sprayu
Czynniki wpływające na efektywność szczepień

 odporność poszczepienna może być w pełnu sposób nabyta, jeśli układ immunologiczny organizmu jest
całkowicie sprawny!
 wszelkie czynniki uszkadzające system limfatyczny zmniejszają efektywność szczepień
 w idealnych warunkach efektywność szczepień w stadzie ma kształt dzwonu
Techniki szczepień drobiu – pytanie!

 indywidualne
o dospojówkowe
o donosowe
o do dzioba
o do steku (dziś już niestosowane)
o naskórnie (skaryfikacja)
o do błony skrzydłowej (wing web)
o podskórnie
o domięśniowo
o szczepienie zarodków
 grupowe
o w wodzie do picia
o w aerozolu
o szczepienie zarodków
Podanie szczepionek z wodą do picia

 na 24h przed szczepieniem, w dniu szczepienia i 24h po szczepieniu nie stosuje się na fermie środków
leczniczych i odkażających
 nie prowadzi się również odkażania aerozolowego i wygasza lampy UV
 woda przeznaczona do rozcieńczania szczepionek powinna być wolna od bakterii, pH 6,9-7,2 i o temp. 12-15oC
 należy użyć takiej ilości wody, aby została ona wypita najpóźniej w ciągu 2h; w tym celu zabrać wodę na 2-4h i
podać ponownie po nakarmieniu
Szczepienie metodą inhalacyjną (aerozol) – pytanie!
Rodzaj aerozolu Średnica cząstek (mikrometry) Odcinek układu oddechowego

Aerozol wielkocząsteczkowy >100 Oko, spojówki
100 Jama nosowa
Aerozol średniocząsteczkowy 80 Krtań
15 Tchawica
5 Oskrzela
Aerozol drobnocząsteczkowy 2 Płuca
(„agresywna” metoda) 1-2 Worki powietrzne
Szczepienie metodą in ovo
 jest to metoda immunizacji zarodków; jej zasada polega na podawaniu szczepinki za pomocą specjalnego
aparatu bezpośrednio do zarodka znajdującego się w jaju
 dokonuje się to najczęściej w czasie przekładania z komór lęgowych do aparatów klujnikowych, czyli w 18. dniu
inkubacji.
 Metoda ta pozwala na uniknięcie interferującego wpływu przeciwciał matczynych, a rówocześnie nie wpływa
ujemnie na wylęgowość
 Metodę tę można wykorzystać w immuniprofilaktyce takich chorób, jak:
o choroba Mareka (MD)
o choroba Gumboro (IBD)
o rzekomy pomór drobiu (ND)
o kokcydioza
o ILT
o ospa
Cel immunoprofilaktyki
Zasadniczym celem szczepień jest eliminacja z populacji drobiu a jeżeli nie jest to możliwe np. ze względu na różne
rezerwuary drobnoustrojów, wytworzenie u ptaków indywidualnejodporności adaptacyjnej wobec określonego
zarazka!
Praktyczne uwagi na temat zasad opracowywania programów immunoprofilaktycznych
Cel immunoprofilaktyki – uniknięcie strat!!!

 strategia zależy od oceny stopnia zagrożenia epizootycznego
 program szczepień ma:
o zapewnić odporność przez cały okres wrażliwości na zakażenie
o wywołać pamięć immunologiczną
Choroba Mareka (MD) – onkogenny wirus, powstają chłoniaki T-komórkowe, oprócz tego porażenia kończyn,
zmiana barwy tęczówki na zieloną, zmiany skórne
 patotypy wirusa choroby Mareka stosowane w szczepionkach
o LP MDV (słabo patogenne) – najczęstsze, CVI-998, HPRS-24
o AP MDV (apatogenne) – SB-1, 301B/1
o AT MDV (atenuowane) – GA/att, UPRS-16/att, IM/att
 serotypy wirusa choroby Mareka
o serotyp 1: grupuje wirusy bardzo zjadliwe, zjadliwe i słabo patogenne, w profilaktyce wykorzystuje się szczep
CVI-988
o serotyp 2: grupuje naturalnie niepatogenne szczepy, szczep SB-1
o serotyp 3: należą tu herpeswirusy izolowane od indyków (HVT) szczep FC-126
 Szczepionki przeciwko MD (najbardziej popularne)
o liofilizowane – serotyp 3 HVT
o płynne – serotyp 1 RISPENS
o wektorowa – Vaxxitek HVK + IBD
Szczepionki przeciwko chorobie Mareka (wszystkie żywe)
płynne liofilizowane
Wirus związany z komórką Wirus uwolniony z komórek
Dostępne zawierające wszystkie serotypy Dostępne zawierające serotyp 2 i 3
Przechowywanie w -196oC (w ciekłym azocie) Przechowywanie 2 do 8oC
Trwałość po rozcieńczeniu 2h Trwałość po rozcieńczeniu 8h
Bardziej skuteczne
Szczepionka Vaxxitek HVT + IBD

 drogi podania: wstrzykiwać podskórnie lub do jaja
 podanie podskórne: jednodniowemu pisklęciu, wstrzykiwać jednorazowo 0,2ml szczepinki
 podania do jaja: inokulacja jaja w 18. dniu inkubacji, wstrzykiwać jednorazowo 0,05ml szczepionki
 okres ochrony immunologicznej zaczyna się od 2 tyg. życia i trwa do 9 tyg. życia
 jednokrotne szczepienie wystarcza do zapewnienia ochrony przez cały czas zagrożenia
Chroba Mareka – technika szczepienia – pytanie!

jeden z dwóch poniższych sposobów:
 in ovo: 18. dzień inkubacji dawka 0,02ml/jajo
 iniekcja: pierwszy dzień życia (ZWD)
o podskórnie
o domięśniowo (0,2ml lewe udo)
Rzekomy pomór drobiu (ND) – utrudnione oddychanie, objawy nerwowe, “lanie jaj”
Szczepy wirusa ND stosowane w szczepionkach podzielono na:
 lentogeniczne (niepatogenne, powodujące ew. łagodne objawy z układu oddechowego)
LaSota, B1-Hitchnera, F-Asplina
 asymptomatyczne (niepatogenne, subkliniczne infekcje jelitowe)
VG/GA
Patotypy wirusa ND stosowane w szczepionkach
Nazwa patotypu patogenność Charakterystyka patogenności

Szczepy lentogeniczne wirusa ND Niska, objawy ze strony ukł. MDT > 90h
oddechowego, część szczepów nie ICPI – 0,2-0,7
wywołuje objawów klinicznych IVPI – 0,0
Szczepy „asymptomatyczne” – Wywołuja bezobjawowe zapalenie MDT >90h
namnażające się w przewodzie przewodu pokarmowego ICPI – 0,0-0,2
pokarmowym, nie powodujące IVPI – 0,0
objawów klinicznych
MDT – średni czas zamierania zarodków po zakażeniu eksperymentalnym
ICPI – indeks wrażliwości na zakażenie domózgowe
IVPI – indeks wrażliwości na zakażenie dożylne
Program szczepień ND
 Brojlery:
1. pierwszy dzień życia (w ZWD – Clone 30, HitchnerB1 lub “in ovo” (Newplex)
2. 24-28 dzień życia (spray gruba kropla)
 Stada rodzicielskie BB
1. dzień życia
4. tydzień
10. tydzień
18-20. tygodnia – szczepionka inaktywowana
 Stada towarowe CL
1. dzień życia
4. tydzień
10. tydzień
15-17 tygodni – szczepionka inaktywowana
Szczepionki wektorowe
 Innovax-ND-SB
 Innovax-ND
ND:
Szczepionki żywe: kropla do oka, nosa, z wodą do picia, aerozol
Inaktywowane: sc, im
In ovo
Szczepimy: CB (ż), BB (ż, i), CL (ż.,i.), LB (ż.,i.)

Anemia zakaźna kurcząt (CIA) – “choroba niebieskiego skrzydła”, zmiany hematologiczne w skórze, tk. podskórnej i
mięśniach, atrofia szpiku
Szczepienie przeciwko CIA ma zapobiec przekazywaniu cirkowirusa potomstwu (droga pionowa)
Szczepi się stada reprodukcyjne (BB) !!! aby zapobiec chorobie u potomstwa, nie szczepimy brojlerów
1. Nobilis CAV P4
 szczepionka żywa
 liofilizowana
 zawiera atenuowany szczep 26P4
 wirus namnożony w hodowli zarodków kurzych
 sposób podania im, sc, wing-web
 dawka 0,2 ml
 termin szczepienia: powyżej 6 tygodnia życia (6-18 tydzień życia)
 można łączyć z REO lub ospą
2. TAD Thymovac
 szczepionka żywa
 liofilizowana
 mniej atenuowana (więc bardziej aktywna)
 zawiera szczep CUX-1 wirusa CAV namnożony na zarodkach kurzych
 sposób podania: w wodzie do picia
 termin szczepienia: 8-14 tydzień życia
Szczepienie stad rodzicielskich (BB, LB)

Szczepionki żywe
szczepy:
 silnie atenuowane (im, sc, wing-web)
 mniej atenuowane (w wodzie do picia)
Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (ILT) – utrudnione oddychanie, czopy śluzowe w drogach oddechowych
Szczepienie przeciwko ILT wprowadza się w rejonach, gdzie ta jednostka chorobowa występuje endemicznie
szczepi się stada towarowe i reprodukcyjne
standardowo nie szczepi się brojlerów! (wyjątek – duża presja wirusa na danym terenie, brojlery wolnorosnące)
Szczepionka żywa atenuowana

droga podania: do worka spojówkowego, w wodzie do picia lub w sprayu
termin szczepienia:
6 tydzień życia i
4 tygodnie przed zaplanowanym rozpoczęciem produkcji nieśnej
ujemnym skutkiem szczepień może być możliwość przeniesienia wirusa szczepionkowego na inne ptaki stad
nieszczepionych, które mogą stać się jego nosicielami oraz wzrost zjadliwości wirusa w wyniku pasaży in vivo
brak łączenia stad – nie można łączyć ptaków szczepionych z nieszczepionymi
Innovax-ILT
ILT:
Szczepionki żywe: kropla do oka!, z wodą do picia, aerozol
Szczepimy: BB, CL, LB, …CB (gdy jest taka konieczność)
14.11.2018
Immunoprofilaktyka chorób wirusowych drobiu cz. II + choroby bakteryjne i kokcydioza
Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (AE) (Avian encephalomyelitis)

Etiologia:
 Enterovirus
Aktualnie duże wyzwanie!

80% niosek BB w dniu rozpoczęcia nieśności musi być seropozytywnych!
Cele immunoprofilaktyki:
 Stada nieśne – zapobieganie spadkom nieśności w okresie produkcyjnym
 W stadach reprodukcyjnych zapobieżenie pionowemu po przekazywaniu wirusa do jaj, szczepienie zapobiega
objawom wynikającym z zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego i upadkom u potomstwa
Szczepimy stada reprodukcyjne i towarowe kur

 żywe szczepionki przed okresem nieśności
 Założenia do konstruowania programu
o Jednokrotne szczepienie jest wystarczające
o Szczepienie żywą szczepionką po ukończeniu 8 tyg życia
o Szczepimy na 4 tyg przed nieśnością (nie później)
o Szczepienie przeciwko ospie i AE – metoda wing-web
 W stadach niezaszczepionych lub tych które przechorowały jako pisklęta celem uodpornienia stada w okresie
nieśności może być użyta szczepionka …
Szczep: 1143 Calnek
Między 8 a 16 tyg.
Nie szczepimy brojlerów! Podanie u nich może powodować rozwój klinicznej postaci choroby
Szczepimy: BB, CL, LB
Szczepionka żywa; szczep 1143 Calnek
1x
z wodą do picia lub wing-web (+POX)
Szczepienie po ukończeniu 8 tyg. życia, ale na 4 tyg. przed nieśnością
np. Nobilis AE+POX
Kura: między 8-16 tyg.
Indyk: między 18-26 tyg.
Syndrom spadku nieśności (Egg drop syndrom) (EDS’76)

Etiologia:
 Adenowirus
 Szczepienie ma na celu zapobieżenie stratom w produkcji nieśnej występującym w przebiegu zakażenia wirusem
syndromu spadku nieśności 1976 u niosek w stadach towarowych i reprodukcyjnych
Program:
 Jednokrotne szczepienie przeciwko EDS’76 jest wystarczające dla zapewnienia odporności stada
 Inaktywowana szczepionka jest najczęściej podawana na 4 tyg. przed rozpoczęciem produkcji nieśnej.
Jedno szczepienie od 12 tyg do 18 tyg(zwykle 16 – 18 tyg.)
Szczep: Adeno 127; BC 14 (inaktywowana szczepionka)
Domięśniowo lub podskórnie
Środki ostrożności, ostrzeżenia, uwagi:

 Po zastosowaniu inaktywowanej szczepionki z adiuwantem olejowym miejscowe reakcje zapalne mogą być
obserwowane przez wiele tygodni po immunizacji
 Szczepienie przeciwko EDS’76 jest wskazane tylko na obszarach, gdzie choroba jest diagnozowana
 Choroba nie występuje u brojlerów i nie są one szczepione przeciwko tej jednostce
Szczepimy: BB, CL, LB
Szczepionka inaktywowana; szczep A-127, BC-14
1x
Iniekcja im lub sc
na 4 tygodnie przed rozpoczęciem nieśności
np. międz 14-16 tyg. odchowu; 12-18tyg, 15-18 tyg.
Ospa drobiu (fowl pox)
 Zapobieganie stratom w produkcji nieśnej które mogą wystąpić u niosek
 Immunizacja zdrowych ptaków ma na celu zmniejszenie ryzyka ich zakażenia podczas klinicznego przebiegu ospy
w chorym stadzie
Jeśli ospa nie występuje na danym terenie – nie szczepić (nie usuniemy wirusa szczepionkowego potem).
 Wszystkie ptaki w stadzie powinny być zaszczepione tego samego dnia.
 Należy zapobiegać niepożądanemu zetknięciu się ptaków z wirusem szczepionkowym poprzez usunięcie z
kurnika niezużytych opakowań po szczepionce i aplikatora.
 Należy unikać zanieczyszczenia wirusem szczepionkowym aparatu do skracania dzioba (debeakingu) i sprzętu
używanego do innych szczepień.
 Niekontrolowana kontaminacja może spowodować wystąpienie zmian ospowych u nieszczepionych ptaków.
 Szczepienie wing-web (6)8 - 18 tydzień, BB
Szczepimy: BB, CL; tam, gdzie choroba występuje endemicznie

Szczepionka żywa
Metoda skaryfikacji lub wing-web (+AE)
Szczepionki homologiczne, np. Nobilis AE+POX
Kura: między 8-16 tyg.
Indyk: między 18-26tyg.
Szczepionki heterologiczne
np. POXVAK K – atenuowany wirus ospy gołębiej,
Szczepionka dla kur i gołębi
kury >2 mies. życia, gołębie >5 tyg. życia,
metoda skaryfikacji
Zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) (infectious bronchitis)

Etiologia:
 Coronavirus
 Zapobieganie upadkom i zachorowaniom spowodowanym zaatakowaniem układu oddechowego
 U kurek szczepienie zapobiega zmianom w układzie rozrodczym i nerkach wywołanych przez pewne szczepy
wirusa IB
 U niosek zapobieganie spadkom nieśności, zmianom w jakości skorup jaj i zmianom w jakości białka jaja
 Stada reprodukcyjne - przekazywanie dużej liczby przeciwciał matczynych, które częściowo zabezpieczają
pisklęta przed skutkami wczesnego zakażenia wirusem IB, przeciwciała te wpływają również korzystnie na efekty
szczepienia inhalacyjnego jednodniowych piskląt w zakładzie wylęgowym
 U brojlerów szczepienie zapobiega zachorowaniom, złym przyrostom i konfiskatom rzeźnym oraz upadkom
związanym z wybuchem zakażenia wirusem IB w stadzie
Szczepionki przeciwko IB (22 preparaty):

 Klasyczne – Mas
o H – 120
o Ma5
 Wariantowe:
o D 274
o 4/91/CR
o QX
o 233A
W immunoprofilaktyce IB należy wykorzystać odporność protektotypową uzyskaną dzięki zastosowaniu żywych

szczepionek zawierających serotyp Massachusetts oraz serotyp 793/B (4/91, CR 88).
Zjawisko protektotypii w profilaktyce IB polega na wykorzystaniu możliwości wywołania odporności krzyżowej
niektórych szczepów wirusa IB przeciwko innym serotypom
Możliwe jest ponieważ nowe warianty wirusa IB powstają na skutek drobnych zmian w jego strukturze, a reszta
genomu pozostaje niezmieniona
Program:
 Wielokrotne szczepienia
 Do pierwszych szczepień używa się łagodnych, silnie atentowanych szczepów takich jak np. H120 (słabo
patogenny u słabo immunogenny) Massachusetts lub Ma5, stosowanych mniej obciążającą drogą podania
(pisklęta – aerozol gruba kropla)
 Rewakcynacja może być prowadzona za pomocą bardziej immunogennych szczpów wirusa, które odznaczają się
większą patogennością
 Rewakcynacje wzmacniają odpowiedź po wcześniej wykonanych immunizacjach
 Rewakcynacje mogą być bezpiecznie przeprowadzane nawet przy zastosowaniu bardziej inwazyjnych metod
podawania szczepionek
 Należy unikać równoczesnego podawania bardziej patogennych szczepów z bardziej inwazyjną metodą ich
stosowania.
 Komercyjne szczepionki zawierające nawet ten sam rodzaj wirusa mogą się znacznie różnić pod względem
patogennności i immunogenności, na co zasadniczy wpływ ma laboratoryjna obróbka materiału wyjściowego.
 Wybór rodzaju szczepu dla danego terenu powinien być dokonany w oparciu o analizę szczepów terenowych
wirusa IB występujących na danym obszarze.
 Nowe szczepy wirusa IB nie powinny być wprowadzane na obszary, w których nie stwierdzono ich
występowania.
 O rodzaju szczepionek stosowanych na danym terenie powinien decydować specjalistyczny nadzór
weterynaryjny, w oparciu o wyniki urzędowych badań laboratoryjnych
Środki ostrożności, ostrzeżenia, uwagi:

 Reakcje poszczepienne po zastosowaniu żywych szczepionek :
o Rzężenia, kichania, katar, zapalenie spojówek, zwiększona wrażliwość na zakażenie E.coli
o W części przypadków dochodzić może do uszkodzenia jajowodu u rosnących kurek.
 Odczyny poszczepienne pojawiają się po 3-5 dniach i jeżeli nie dojdzie do powikłań zmiany słabną i wycofują się
3-5 dniach!!!
 Przyczyny powikłań:
o Podanie szczepionki w aerozolu o zbyt małej średnicy
o Szczepienie w stadach zakażonych mykoplazmami
o Szczepienie ptaków chorych, w stanie immunosupresji z uszkodzonym układem oddechowym
o Zastosowanie silnych szczpów szczepionkowych u zbyt młodych ptaków np. zastosowanie szczepu H-52 do
pierwszego szczepienia (duża patogenność i silne właściwości immunogenne)
o Niski stopień odporności wywołany zbyt długą przerwą pomiędzy immunizacją żywymi szczepionkami
o Zła technika immunizacji powodująca, że wiele ptaków nie jest zaszczepionych (rolling effect)
o Stosowanie żywych szczepionek w niedostatecznie izolowanych kurnikach na fermach utrzymujących ptaków
w różnym wieku
o Środowisko zawierające dużą ilość amoniaku lub pyłów
IB dla stada reprodukcyjnego:

Pierwsze szczepienie: ZWD spray wielkocząsteczkowy
W trakcie odchowu naprzemienne stosowanie szczepów klasycznych i wariantowych
IB – brojlery:
Pierwsze – aerozol – łagodne szczepy
Drugie – szczep wariantowy, aerozol wielko cząsteczkowy (ok. 2 tyg)
Trzecie – (ok. 4 tyg)
Szczepimy: CB (ż), BB (ż, i), CL (ż, i), LB (ż, i)

Szczepionka żywa (CB)
Szczepionka żywa i inaktywowana (BB, CL, LB)
Szczepionki żywe: in ovo, w wodzie, aerozol, dospojówkowo
Inaktywowane: im, sc
Np. CB
1. dzień (aerozol grubocząsteczkowy, szczep klasyczny)
14-21. dzień (aerozol grubocząsteczkowy lub w wodze do picia, szczep wariantowy)
Np. w satadach CL, BB: 3x żywa, potem inaktywowana 16-18tyg.

Np. reprodukcja szczepienie wielokrotne naprzemienne
1 dzień Mass
14 dzień szczep wariantowy 4/91
8 tydz. Mass
10 tydz. 4/91
>16 tyg. inaktywowana
Ochrona protektotypowa: naprzemiennie Mass z serotypem 4/91
Zakaźne zapalenie bursy Fabrycjusza, choroba Gumboro (IBD)

Etiologia:
 Birnaviridus
 Zapobieganie zachorowaniom, upadkom i immunosupresji wywołanej przez wirus choroby Gumboro
 Szczepienie niosek ma na celu wytworzenie odporności, która zostanie przekazana na potomstwo (przeciwciała
matczyne)
Szczep klasyczny od wariantowych różni się antygenami powierzchniowymi.

Szczepionka kompleksowa: uwolnienie wirusa szczepionkowego z kompleksu (a co za tym idzie immunizacja)
zależne jest od naturalnego spadku poziomu przeciwciał matczynych (MDA) i jak dowiedziono nic nie dojdzie do
niego, aż do momentu, gdy MDA osiągnie relatywnie niski poziom; szczepionka zawiera szczep “pośredni plus”, 18.
dzień inkubacji lub 1-dniowe sc
Szczepionki przeciwko IBD:

 konwencjonalne
o żywe – słabo atenuowane (pośrednie plus) lub średnio atenuowane (pośrednie)
o inaktywowane
 kompleksowe (Cevac, Transmune)
 wektorowe (Vaxxitek)
Profilaktyka choroby u brojlerów kurzych:

 Aktualnie z reguły szczepi się jednokrotnie i z reguły szczepionką pośrednią i z reguły nie stwierdza się
problemów zwłaszcza z kliniczną postacią choroby!
Formuła Deventer – pozwala na określenie optymalnego terminu szczpienia na podstawie analizy wyników badań
serologicznych
CB zazwyczaj 1x między 18-21. dniem (żywa)

CL zazwyczaj 1x między 24-28. dniem (żywa)
BB, LB żywa + inaktywowana
Program:
 U piskląt poziom przeciwciał matczynych przekazywanych przez immunizowanie nioski obniża się wraz z
wiekiem
 Tempo zanikania tych przeciwciał określa tak zwany okres półtrwania, który jest czasem niezbędnym, aby miano
przeciwciał zawartych w surowicy obniżyło się o połowę
 Przeciwciała matczyne :
o chronią pisklęta przed skutkami zakażenia we wczesnym okresie życia.
o blokują one równocześnie powstawanie odporności czynnej, poszczepiennej
 Jeżeli w stadzie potomnym poziom przeciwciał matczynych jest bardzo wyrównany, wtedy możliwe będzie
pełne zabezpieczenie stada za pomocą jednokrotnego szczepienia.
 W praktyce najczęściej jednak poziom przeciwciał matczynych u poszczególnych osobników w stadzie jest
bardzo zróżnicowany
 Celem wielokrotnych szczepień jest skuteczna immunizacja każdego osobnika w stadzie. Przez skuteczną
immunizację należy rozumieć immunizację prowadzącą do powstawania pełnej odporności.
 Przyczyny zróżnicowania poziomu przeciwciał matczynych u piskląt :
o Pisklęta pochodzą z różnych stad rodzicielskich, które mogą różnić się wiekiem, lub programami
immunoprofilaktyki IBD
o Różnic w ilości przeciwciał przekazanych przez tą samą nioskę swojemu potomstwu.
o Różnic w ilości przekazywanych przeciwciał przez poszczególne nioski.
o Jednokrotne szczepienie stada o zróżnicowanym poziomie przeciwciał matczynych prowadzi tylko do
częściowego uodpornienia.
o Celem pełnego uodpornienia stada zazwyczaj niezbędne są wielokrotne szczepienia.
o Celem tych wielokrotnych szczepień jest skuteczna immunizacja każdego osobnika w stadzie. Przez skuteczną
immunizację należy rozumieć immunizację prowadzącą do powstania pełnej odporności.
W stadzie z wyrównanym poziomem przeciwciał matczynych.

Zanikanie przeciwciał matczynych mniej więcej kolo 20 dnia – wrażliwe na szczepienie. (ale w praktyce w stadzie
poziom przeciwciał matczynych są różne. I niektóre pisklęta mają od razu za niski poziom przeciwciał).
Brojlery:
Jednokrotne wystarcza jeśli drugie to 10-14 dni później (w wodzie)
Reowiroza, Reo ERS
 Zabezpieczenie w stadach reprodukcyjnych i towarowych kur przed reowirusowym zapaleniem stawów
 Szczepienia w stadach rodzicielskich prowadzi do wytworzenia dużej liczby przeciwciał matczynych
przekazywanych w okresie produkcji na potomstwo
 U brojlerów immunizacja ma na celu zapobieżenie problemom chorób nóg i obniżonym przyrostom
spowodowanym przez zakażenia reowirusowi
Szczepy klasyczne np. 1133

Szczepy wariantowe
W Polsce stosujemy szczepy klasyczne
Szczepi się BB (zwykle nie szczepi się CB)
 Młode ptaki są generalnie bardziej wrażliwe na zakażenie reowirusami, z tego względu wczesne szczepienie jest
bardziej korzystne.
 Żywe szczepionki przeciwko zakażeniom reowirusowym są najczęściej podawane w formie iniekcji podskórnej
(lub metodą wing-web).
 Dostępne są również na rynku szczepionki, które można podawać w wodzie do picia, lecz generalnie można
stwierdzić, że są one zbyt patogenne aby można je było stosować w stadach reprodukcyjnych.
 Na obszarach o dużym zagrożeniu epizootycznym stada powinny być szczepione wcześnie (między 7 dniem a 3
tyg. życia) za pomocą silnie atenuowanych żywych szczepionek przeznaczonych do stosowania u młodych
ptaków.
 Wielokrotne szczepienia są niezbędne do wytworzenia odpowiednio wysokiego poziomu odporności
zapobiegającego tenosynovitis u kurek.
 Wysoce atenuowane szczepy przeznaczone do stosowania u młodych ptaków (młodszych niż 3 tygodnie) mogą
być także użyte w celu rewakcynacji jeśli występuje wrażliwość danego stada na mniej atenuowane szczepionki
Tereny o dużym zagrożeniu

5-10. dzień – szczepionka żywa
4-7. tydzień – szczepionka żywa
9-11. tydzień – szczepionka inaktywowana +ERS
Tereny o mniejszym zagrożeniu

Standardowy program
 I szczepienie - 10-12 tydzień życia - Nobilis REO ERS inac.
 II szczepienie - 18 tydzień życia - Nobilis REO ERS inac.
Zakaźne zapalenie nosa i tchawicy indyków (TRT) (turkey rhinotracheitis)/ syndrom obrzęku głowy kur (swollen
head syndrome) (SHS);TRT/ SHS; APV
Etiologia:
 Metapneumovirus
Pierwsze przypadki SHS w Polsce opisano w 1991, a TRT w 1995 roku.

 Metapneumowirusy ptasie należą do rodziny Paramyxoviridae.
 Badanie serologiczne wykazały, że wszystkie pneumowirusy izolowane od ptaków są bardzo podobne do siebie
pod względem budowy antygenowej.
 W ostatnich latach wykazano jednak, że na podstawie różnic w budowie antygenowej możliwy jest podział
wyizolowanych pneumwirusów ptasich na podtypy A , B i C.
Ogólny program szczepień:

 Stado reprodukcyjne:
o 10-12 tydzień – żywa – RTV 8544
o 18-20 tydzień – inaktywowana
 Brojlery:
o 1 dzień życia – żywa (Nobilis Rhino CV, szczep 11/94, podtyp B)
o 10-14 dzień – żywa (Nemovac, szczep PL21, podtyp B)
BAKTERYNY (szczepionki przeciwko chorobom bakteryjnym)
Kolibakterioza
Etiologia:
 E. coli
Kolibakterioza:
 Kluczową rolę w patogenności E.coli odgrywaja antygeny fimbrii i toksyn
 Nobilis E.coli jest wysoce oczyszczoną inaktywowaną szczepionką podjednostkową zawierającą antygen
fimbrialny (F11) toksynę rzęskową (FT). W przeprowadzonych badaniach okazało się, że kombinacja tych dwóch
antygenów zabezpiecza ptaki przed 93% szczepów E. coli występujących w różnych częściach świata.
 Mając na celu stymulację układu immunologicznego ptaków oraz zapewnienie wysokiego i jednolitego poziomu
przeciwciał; szczepionka Nobilis E. coli oferowana jest w postaci emulcji wodno-olejowej
 Szczepionka Nobilis E. coli inac jest przeznaczona do zapobiegania kolibakteriozie u kurcząt brojlerów.
 Szczepionkę podaje się kurom w stadach rodzicielskich. Powstające przeciwciała są przenoszone biernie do
woreczka żółtkowego jako przeciwciała matczyne.
 Pierwsze szczepienie (dawka 0,5 ml) należy wykonywać u kur (BB) sc między 6 a 12 tygodniem życia, zaś drugie
między 14 a 18 tygodniem.
 Należy jednak zachować przynajmniej sześciotygodniowy odstęp między szczepieniami.
 Uzyskany w ten sposób wysoki poziom przeciwciał jest utrzymywany przynajmniej przez jeden cykl nieśności
Mykoplazmoza
 Szczepionki żywe Mg 6/85 (aerozol), TS-11 (kropla do oka) u ptaków starszych niż 6 tyg
 Szczepionki inaktywowane –104 MG s.c.
 I szczepienie – 8-12 tydz.
 II szczepienie – 6-8 tyg. później
 Problem – serodiagnostyka
 MS-H vaccine (Mycoplasma synoviae strain MS-H) żywa, mrożona, dospojówkowo
Pastereloza (fowl cholera, cholera drobiu)

 Szczepienia (s.c):
o I: 8-10 tydz.
o II: 16 – 17 tydz.
 BioCholera
o Emulsja do wstrzykiwań dla kur i indyków (inaktywowana)
Salmonelloza
Szczepienie – jako jedna z metod ograniczania częstości występowania Salmonella w stadach kur nieśnych
konsumpcyjnych
 Obecnie w Polsce obowiązek w stadach kur nieśnych jaj konsumpcyjnych
 Programy różne: Np. 3x żywa ( w wodzie do picia) i 1x inaktywowana (iniekcja) lub 2x żywa i 2x inaktywowana
Żywe szczepionki – stada towarowe niosek
ORT, ornitobakterioza (Ornitobacterium rhinotracheale)

 Obecnie w Polsce są dostępne szczepionki inaktywowane z adiuwantem olejowym: monowalentna i
poliwalentna
 monowalentna zawierającą szczep z serotypu A dla stad rodzicielskich brojlerów kurzych: Nobilis OR inac,
(Intervet), s.c. lub i.m.
Kury:
 Zalecany schemat szczepienia: 2x
o I 6- 12 tyg. życia
o II 14 – 18 tyg życia
Prawidłowo zaszczepione nioski przekazują przez około 43 tygodnie od ostatniego szczepienia przeciwciała
pisklętom zapewniając im bierną ochronę przez minimum 14 dni od wyklucia
 poliwalentna zawierającą szczepy z serotypu A, B i C dla stad reprodukcyjnych i rzeźnych indyków: Ornitin
(ABIC).
Indyki:
 Zalecany schemat szczepień:
o Brojlery indycze 2 krotnie:
 4-6 tyg
 3-4 tygodnie później
o Indory dodatkowo w 12-15 tyg życia
o Stado reprodukcyjne indyków 3 x:
 6-7 tyg życia
 15-17 tyg
 22-27 tyg
o Odporność w tak zaszczepionym stadzie pojawia się po 3 tygodniach i chroni ptaki przez 21 tygodni
Kokcydioza
Profilaktyka kokcydiozy u drobiu rzeźnego:

 Chemioprofilaktyka
 Immunoprofilaktyka
Metody szczepienia:
 Szczepionki żywe
o W wodzie do picia
o W sprayu
o Do woreczka żółtkowego
o W formie galaretki w pudełkach transportowych
o In ovo
 Szczepionki inaktywowane
o iniekcje
Aktualnie zarejestrowane w Polsce:

 Hipracox - Szczepionka przeciw kokcydiozie kur aerozol
 Hipracox dw - zawiesina doustna do stosowania w wodzie
 Livacox Q- zawiesina dla kur
 Livacox T- zawiesina dla kurcząt
 Paracox - zawiesina doustna dla kur
 Paracox 5 - zawiesina doustna dla kurcząt
Szczepionki przeciwko kokcydiozie zawierają:
 Dzikie (terenowe) szczepy zjadliwe (obecnie niestosowane)
 Dzikie (terenowe) szczepy atenuowane
 Szczepy laboratoryjne – atenuowane (szczepy wczesne)
Szczepienia:
 Szczepionki zarejestrowane w Polsce- szczepy ”dzikie” i szczepy „wczesne”
Brojlery
 Szczepi się ptaki w pierwszym dniu życia – Paracox 5 (1-3 dzień); Livacox T, Hipracox
Nioski towarowe/stada reprodukcyjne
 Paracox – 5-7 dzień życia
 Livacox Q –(1) 7-10 dzień życia

Choroby Ptaków Ćwiczenia 2018

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Choroby Ptaków Ćwiczenia 2018

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Choroby Ptaków Ćwiczenia 2018

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Choroby ptaków ćwiczenia 2018

CB - brojler kurzy (chicken broiler)

Kura domowa (Gallus gallus domesticus) – najliczniejszy gatunek ptaka na ziemi

Schematy budowy stopy u ptaków:

Wolny kręg piersiowy – predysponowany do tworzenia zmian na tle bakteryjnym

Rodzaje piór (pennae)

Topografia narządów wewnętrznych:

Sekcja zwłok ptaków

Układ rozrodczy samca

Najądrze (epididymis) – słabo rozwinięte, leży na przyśrodkowej powierzchni jądra.

Układ rozrodczy kury:

Lewy jajowód (oviductus sinister) – 5 części:

Jajnik (część korowa i część rdzenna).

Budowa jajka (ovum)

Ogólne zasady wylęgu drobiu

O wynikach lęgu decydują:

gatunek Krycie naturalne Sztuczne unasienianie

Gatunek Czas (dni)

w ZWD wyróznia się 3 strefy czystości:

Warunki przechowywania jaj wylęgowych

Od 1-17 dnia zarodki przebywają w komorach lęgowych.

Mineralizacja kośćca od 9-10 dnia inkubacji – rola CO2

Obracanie jaj (o 90o) – komora lęgowa!

Temperatura Wilgotność (%)

Lęg i klucie – 504h (21dni)

Ocena biologiczna lęgów

Wady ułożenia zarodka w jaju.

I. Głowa w kierunku centralnym, dziób w kierunku woreczka żółtkowego

Krzywa zamierania zarodków kurzych - graficzne przedstawienie fizjologicznej zamieralności zarodków.

Zamarcia wczesne w okresie składowania najczęściej spowodowane są:

Jaja wybrakowane przed nałożeniem 3%

 Błędy technologiczne lęgu

Obserwowane zmiany w stadzie

Zamieranie zarodków w 20 dniu

Kryteria badan stanu sanitarnego ZWD i ocena wyników tych badań

Ocena stanu sanitarnego ZWD na podstawie:

Odcinek jelita Struś Emu Nandu

Pasaż treści pokarmowej przez przewód pokarmowy u strusia wynosi 38-48h

Zasady żywienia strusi

Bioasekuracja w chowie strusi

Pomieszczenia i ich wyposażenie

Profilaktyka chorób pasożytniczych – pytanie!

Biosecurity w produkcji drobiarskiej

Drogi rozprzestrzeniania się czynników infekcyjnych:

Badanie kliniczne i anatomopatologiczne drobiu

 termin zachorowania i śmiertelność

Choroby zwalczane z urzędu:

Rozporządzenie MRiRW 18.12.2007r.

Załącznik 3 – obowiązek rejestracji: - pytanie!

Obowiązek rejestracji – potencjalnie występujących u drobiu: (też w zał 3; 2 i 3 pkt)

Załącznik nr 4 - Zakaz szczepień: Grypa ptaków

Załącznik 5 – zoonozy – obowiązek monitorowania:

Obszar zapowietrzony – min 3 km (promień)

Zadania organów Inspekcji wykonują:

POBIERANIE PRÓBEK – ważne!

Dla patologii drobiu codzienna manipulacja układem immunologicznym !

śledziona woreczek żółciowy szpik kostny

Naczynia chłonne (vasa lymphatica)