Οδυσσέας Γκιλής. Ισότητα Αποσπάσματα από αχαία κείμενα. Μέρος Α 2019

1
Οδυσσέας Γκιλής
Επιμέλεια
ΙΣΟΤΗΤΑ. Μέρος Α.
Αποσπάσματα από αρχαία κείμενα
Θεσσαλονίκη 2019
2
Περιεχόμενα
Συντάγματος αρχή της ισότητας ............................................................................................... 3

Σύνταγμα MEPOΣ ΔEYTEPO - Aτομικά και κοινωνικά δικαιώματα.'Αρθρο 4: (Ισότητα των
Ελλήνων)................................................................................................................................ 3
Λεξικόν Δημητράκου. Τόμος ζ. Σελ. 3473 ................................................................................. 3
Λεξικόν Μπαμπινιώτη σελ. 789 ................................................................................................ 3
Λεξικόν ετυμολογικόν Μπαμπινιώτη. ....................................................................................... 4
Τομείς ισότητας ......................................................................................................................... 4
Ισότητα των δύο φύλων ........................................................................................................ 4
Ισότητα των δύο φύλων............................................................................................................. 4
Πολιτική και ισότητα ................................................................................................................. 4
Ισότητα και ελευθερία στον ΖΖ Ρουσώ και τον Τ. Χομπς: ζητήματα συγκρότησης της
εξουσίας και η διάσταση της ηθικής. ........................................................................................ 5
Οι αριστοτελικές έννοιες "δικαιοσύνη" και "ισότητα" στο πλαίσιο σύγχρονων εξισωτικών
πολίτικων θεωριών (Μεταπτυχιακή εργασία) Μίντζας, Στεφάνος .......................................... 5
The notions of friendship and democracy in Aristotle’s moral and political philosophy
(Μεταπτυχιακή εργασία) Μπίκα, Αλεξάνδρα ....................................................................... 6
Χρονολογική ταξινόμηση.......................................................................................................... 6
Αποσπάσματα από αρχαία κείμενα ......................................................................................... 51
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΝ ................................................................................ Error! Bookmark not defined.
3
Συντάγματος αρχή της ισότητας
H καθιερούμενη με το άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος αρχή της ισότητας

αποτελεί νομικό κανόνα, ο οποίος επιβάλλει την ομοιόμορφη
μεταχείριση προσώπων που τελούν υπό τις αυτές ή παρόμοιες
συνθήκες και αποκλείει τόσο την έκδηλα άνιση μεταχείριση, είτε με τη
μορφή της εισαγωγής καθαρά χαριστικού μέτρου ή προνομίου μη
συνδεομένου προς αξιολογικά κριτήρια είτε με την μορφή της επιβολής
αδικαιολόγητης επιβάρυνσης, όσο και την αυθαίρετη εξομοίωση
διαφορετικών καταστάσεων ή την ενιαία μεταχείριση προσώπων που
βρίσκονται κάτω από διαφορετικές συνθήκες με βάση όλως τυπικά ή
συμπτωματικά ή άσχετα μεταξύ τους κριτήρια (3396/2014 ΣΤΕ).
Σύνταγμα MEPOΣ ΔEYTEPO - Aτομικά και κοινωνικά δικαιώματα.'Αρθρο 4:

(Ισότητα των Ελλήνων)
1. Oι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.

2. Oι Έλληνες και οι Eλληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.
Λεξικόν Δημητράκου. Τόμος ζ. Σελ. 3473

Ισότης, Ευρ. Φοιν. 536, ισότητα τιμάν, Πλάτων Νόμοι 757 Β,
Λεξικόν Μπαμπινιώτη σελ. 789
... ισότητα (η) , είναι δύο ή περισσότερα ποσά ή μεγέθη ίσα μεταξύ τους:
~ δυνάμεων / διαστάσεων /μεγεθών 2. η ίση μεταχείριση, η αντιμ ετώπιση
κάποιου με τον ίδιο τρόπο, μ ε τον οποίο αντιμετωπίζονται και οι άλλοι (
ισχύει για τον έναν ό,τι ισχύει και για τον άλλον)· (ειδικότ.) βασική αρχή
τού δημοκρατικού πολιτεύματος. καθιερωμένη συνταγματικά, που
θεσπίζει την ίση και χωρίς διακρίσεις μεταχείριση των πολιτών σε όλους
τους τομείς τής δημόσιας ζωής, λ.χ . στη φορολογία, στα πολιτικά
δικαιόματα, στη δικαστική αντιμετώπιση, στις προσωπικές πεποιθήσεις
κ.λπ.: ~ των π λιτών μεταξύ τους || η ~ δικαιωμάτων και υποχρεώσεων || η
αρχή τής ισότητας || κοινωνική / πολιτική / οικονομική / πλήρης / εικονική
~ || αποκαθιστώ / επιτυγχάνω / επιφέρω / αποκτώ / κατοχυρώνω την - συν.
ισοδυναμία, ισονομία, ισοπολιτεία, ισοτιμία ΑΝΊ. ανισότητα 3 . (ειδικότ.)
η ισότιμη αντιμετώπιση των δύο φύλων, η ουσιαστική και τυπική
(νομοθετική κ.λπ.) αναγνώ ριση ίσων δικαιωμάτων στις γυ ναίκες σε
σχέση με αυτά των ανδρών και η δημιουργία ί σων ευκαιριών για ανάπτυξη
4
και στα δύο φύλα: Γενική Γραμματεία Ισότητας \\ ο αγώνας γυναικείων

σωματείων για την ~.
Λεξικόν ετυμολογικόν Μπαμπινιώτη.
ισ ό τ η τ α < αρχ. ίσ-ότης, -ότητος [ήδη τον 5ο αι. π.Χ., πβ. Ευριπ.
Φοίνισσ. 535-6: κείνο κάλλιον, τέκνον,ισότητα τιμάν]. Βλέπε αμέσως πιό
κάτω.
Τομείς ισότητας
Ισότητα των δύο φύλων
Ισότητα των δύο φύλων. στις εργασιακές σχέσεις : γυναίκα, εργασία και
κοινωνική προστασία.Ημερομηνία έκδοσης 2005 Συγγραφέας Μπόλλα,
Ελευθερία Επιτομή Ο ρόλος της γυναίκας στην οικογένεια και την
εργασία, από το παρελθόν μέχρι σήμερα επέφερε σημαντικές αλλαγές στον
τομέα της εργασίας, αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία. Η γυναικεία
απασχόληση, όπως εξελίχθηκε με το πέρασμα του χρόνου απέκτησε αξία
και η προοδευτική εξασθένιση των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών
συνέβαλε στην αύξηση των ευκαιριών απασχόλησης. Η γυναίκα
διεκδικώντας συνεχώς τα δικαιώματά της κατάφερε, μέσα από σκληρούς
αγώνες να βελτιώσει σημαντικά τη θέση της στην κοινωνία και...
Η οικονομική και κοινωνική (αν) ισότητα των δύο φύλων στην Ευρώπη
της οικονομικής κρίσης. Ε Μητσάκου - 2017 - Τα μέτρα λιτότητας που
εφαρμόστηκαν για την αντιμετώπισης της ύφεσης που προκάλεσε η
οικονομική κρίση στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επηρέασαν την
οικονομική κατάσταση των πολιτών και μαζί και τις σχέσεις ισότητας οι
οποίες τους διέπουν...
Πολιτική και ισότητα:

η οικονομική ισότητα ως προϋπόθεση της πολιτικής ελευθερίας στον Ζαν-
Ζακ Ρουσσώ. Η διατριβή επικεντρώνεται στην πολιτική σκέψη του Ζαν-
Ζακ Ρουσσώ και βασίζεται κυρίως στα πολιτικά του έργα στο πλαίσιο
συγκρότησης ιδεών όπως ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη και πολιτεία. Η
5
εννοιολογική ανάλυση των σκέψεών του σε αντιδιαστολή με τις κλασικές

θεωρίες του κοινωνικού συμβολαίου και αυτές της νεώτερης παράδοσης
του φυσικού δικαίου, περιλαμβάνει την θεμελιώδη επιχειρηματολογία
αυτής της διατριβής. Ο Ρουσσώ υποστηρίζει με επιχειρήματα ότι η
κατάσταση της φύσης είναι ουδέτερη ωστόσο η άλογη μετάβαση έχει
συμβάλει στην ανισότητα, συνεπώς οι άνθρωποι έχουν γίνει εγωιστές και
διεφθαρμένοι. Σύμφωνα με την σκέψη του Ρουσσώ η επιστροφή στην
ουδέτερη φύση δεν είναι εφικτή, επίσης η παραμονή στην αρνητική
κοινωνία δεν είναι επιθυμητή, υπάρχει έτσι μόνο μια λύση για την θετική
κατάσταση της πολιτείας: Μια δεύτερη μετάβαση από την αρνητικότητα
(κοινωνία) προς την θετικότητα (πολιτεία). Αυτή πάντως είναι η πρότασή
μου για την ερμηνεία του ρουσσωικού πολιτικού έργου. Φύση, κοινωνία...
Ισότητα και ελευθερία στον ΖΖ Ρουσώ και τον Τ. Χομπς: ζητήματα

συγκρότησης της εξουσίας και η διάσταση της ηθικής.
ΕΛ Ανδρέου - 2013 - H παρούσα εργασία έχει ως αφετηρία της το έργο

των Τόμας Χομπς και Ζαν Ζακ Ρουσσώ (και ειδικότερα τον Λεβιάθαν του
Τ. Χομπς και το Κοινωνικό Συμβόλαιο και τον Λόγο περί Ανισότητας του
ΖΖ Ρουσσώ), με τον πρώ¬ το να αποτελεί τον πατέρα της θεωρίας του …
Οι αριστοτελικές έννοιες "δικαιοσύνη" και "ισότητα" στο πλαίσιο

σύγχρονων εξισωτικών πολίτικων θεωριών (Μεταπτυχιακή εργασία)
Μίντζας, Στεφάνος
Η Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, «Οι Αριστοτελικές έννοιες

‘δικαιοσύνη’ και ‘ισότητα’ στα πλαίσια σύγχρονων εξισωτικών πολιτικών
θεωριών», πραγματεύεται την ανάλυση δυο βασικών εννοιών της
αριστοτελικής φιλοσοφίας, επιχειρώντας παράλληλα να αναλύσει την
επίδραση της αριστοτελικής σκέψης στις σύγχρονες εξισωτικές πολιτικές
θεωρίες και πιο ειδικά σε αυτές των John Rawls, Ronald Dwοrkin και
Amartya Sen. Η δικαιοσύνη αλλά και η ισότητα έχουν μεγάλη σημασία
για την οργάνωση των κοινωνιών, την άμβλυνση των κοινωνικών
ανισοτήτων αλλά και τη διατήρηση της ευδαιμονίας. Οι έννοιες
«δικαιοσύνη» και «ισότητα» αναλύθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον
Αριστοτέλη αλλά και υιοθετήθηκαν από νεώτερους φιλοσόφους της
πολιτικής οικονομίας και της ηθικής. Πιο ειδικά ο Rawls εκπροσωπώντας
τη φιλελεύθερη προσέγγιση στο χώρο της φιλοσοφίας δίνει στον όρο
δικαιοσύνη πολιτικό και όχι μεταφυσικό περιεχόμενο, επιχειρώντας να
θεμελιώσει ένα ακριβοδίκαιο σύστημα κοινωνικής συνεργασίας. Ο Ronald
6
Dworkin, με το πλούσιο συγγραφικό του έργο κατόρθωσε να συνδέσει τις

έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας. Τέλος ο Amartya Sen εισάγει δύο
σημαντικές μεταβλητές το πεδίο της ισότητας και εξετάζει τα άτομα που
διεκδικούν ισότητα, ενώ παράλληλα προτείνει και το δικό του θεωρητικό
σχήμα για την ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη.
The notions of friendship and democracy in Aristotle’s moral and political
philosophy (Μεταπτυχιακή εργασία) Μπίκα, Αλεξάνδρα
According to Aristotle, there are three objects of desire in life. Friendship

is separated into three varieties that adhere to these three basic objects of
love, friendship of utility, friendship of pleasure and finally friendship of
virtue. The main concern of Aristotle’s discussion about friendship is the
third kind of friendship which is referred to as perfect friendship. The basis
of perfect friendship is the mutual love of the good and virtue and the
requirements Aristotle makes for true friends are similarity, equality and
mutual desire for the other’s good. Aristotle also refers to civic friendship
which is a constant activity according to justice. In the Nicomachean Ethics
states that the civic association came together for the sake of utility because
a man cannot achieve eudaimonia unless his fellow citizens do as well. If
fellow citizens think and live virtuously, they will treat justly. And justice
is important among friends and citizens as well. People who belong to the
same community, they share also the same laws, so they have to act on the
basis of justice. Although he claims that politeia is the best constitution, he
believes that plethos can run the city better than one man, so in the Politics
he refers to the democracy as well. He believes that in case of democracy
there is equality and justice among the citizens so that civic friendship
which brings trust and reliability in the community can flourish.
Χρονολογική ταξινόμηση
Στο έργο του Ευρυπίδη, Φοινισσαι η πρώτη αναφορά. Λεξικόν

Δημητράκου. Τόμος ζ. Σελ. 3473 Ισότης, Ευρ. Φοιν. 536, ισότητα τιμάν,
1. Ευρυπίδης Φοίνισσαι (5 B.C.) γραμμή 536
... ἐσῆλθε κἀξῆλθ’ ἐπ’ ὀλέθρῳ τῶν χρωμένων·

ἐφ’ ᾗ σὺ μαίνῃ. κεῖνο κάλλιον, τέκνον, (535)
7
Ἰσότητα τιμᾶν, ἣ φίλους ἀεὶ φίλοις

πόλεις τε πόλεσι συμμάχους τε συμμάχοις
συνδεῖ· τὸ γὰρ ἴσον μόνιμον ἀνθρώποις ἔφυ, ...
 2. Ευρυπίδης Φοίνισσαι (5 B.C.) γραμμή. 542

 ... τοὔλασσον ἐχθρᾶς θ’ ἡμέρας κατάρχεται. (540)
καὶ γὰρ μέτρ’ ἀνθρώποισι καὶ μέρη σταθμῶν
Ἰσότης ἔταξε κἀριθμὸν διώρισε,
νυκτός τ’ ἀφεγγὲς βλέφαρον ἡλίου τε φῶς
ἴσον βαδίζει τὸν ἐνιαύσιον κύκλον...
 3. Ισοκράτης Nicocles (orat. 3) (5-4 B.C.) Se. 15 L. 2

 τοὺς ἀνομοίους τῶν ὁμοίων τυγχάνειν, ἀλλὰ καὶ πράτ- (5)
τειν καὶ τιμᾶσθαι κατὰ τὴν ἀξίαν ἑκάστους. (15) Αἱ μὲν
τοίνυν ὀλιγαρχίαι καὶ δημοκρατίαι τὰς ἰσότητας τοῖς μετέ-
χουσιν τῶν πολιτειῶν ζητοῦσιν, καὶ τοῦτ’ εὐδοκιμεῖ παρ’
αὐταῖς ἢν μηδὲν ἕτερος ἑτέρου δύνηται πλέον ἔχειν·
 4. Ισοκράτης Areopagiticus (orat. 7) (5-4 B.C.) Se. 21 L. 2

 τοὺς τοιούτους βελτίους καὶ σωφρονεστέρους ἅπαντας
τοὺς πολίτας ἐποίησεν. (21) Μέγιστον δ’ αὐτοῖς συνεβά-
λετο πρὸς τὸ καλῶς οἰκεῖν τὴν πόλιν, ὅτι δυοῖν ἰσοτήτοιν
νομιζομέναιν εἶναι, καὶ τῆς μὲν ταὐτὸν ἅπασιν ἀπονε-
μούσης, τῆς δὲ τὸ προσῆκον ἑκάστοις, οὐκ ἠγνόουν τὴν

 ἐν γὰρ τοῖς πλείστοις τῶν λόγων τῶν εἰρημένων ὑπ’ ἐμοῦ
φανήσομαι ταῖς μὲν ὀλιγαρχίαις καὶ ταῖς πλεονεξίαις
ἐπιτιμῶν, τὰς δ’ ἰσότητας καὶ τὰς δημοκρατίας ἐπαινῶν,
οὐ πάσας, ἀλλὰ τὰς καλῶς καθεστηκυίας, οὐδ’ ὡς ἔτυχον, (5)
ἀλλὰ δικαίως καὶ λόγον ἐχόντως. (61) Οἶδα γὰρ τούς τε

 τυγχάνουσιν. Ἐν γὰρ τῇ τῶν ἀρχόντων αἱρέσει καὶ τῷ βίῳ (5)
τῷ καθ’ ἡμέραν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐπιτηδεύμασιν ἴδοιμεν ἂν
παρ’ αὐτοῖς τὰς ἰσότητας καὶ τὰς ὁμοιότητας μᾶλλον ἢ
παρὰ τοῖς ἄλλοις ἰσχυούσας· οἷς αἱ μὲν ὀλιγαρχίαι πολεμοῦ-
σιν, οἱ δὲ καλῶς δημοκρατούμενοι χρώμενοι διατελοῦσιν.
8
 7. Ισοκράτης Panathenaicus (orat. 12) {0010.021} (5-4 B.C.) Se.

241 L. 3
 καλὸν καὶ φιλόσοφον. (241) Οἷός περ ὁ λόγος ὁ διαναγνω-
σθείς ἐστιν, ἐν ᾧ πεποίηκας τοὺς μὲν σοὺς προγόνους
εἰρηνικοὺς καὶ φιλέλληνας καὶ τῆς ἰσότητος τῆς ἐν ταῖς
πολιτείαις ἡγεμόνας, Σπαρτιάτας δ’ ὑπεροπτικοὺς καὶ
πολεμικοὺς καὶ πλεονέκτας, οἵους περ αὐτοὺς εἶναι πάντες (5)
 8. Ισοκράτης Panathenaicus (orat. 12) {0010.021} (5-4 B.C.) Se.

242 L. 5
 ὑπεροψίαν σεμνότητος μετέχειν, εὐδοκίμου πράγματος,
καὶ δοκεῖν ἅπασι μεγαλοφρονεστέρους εἶναι τοὺς τοιούτους
ἢ τοὺς τῆς ἰσότητος προεστῶτας, τούς τε πολεμικοὺς (5)
πολὺ διαφέρειν τῶν εἰρηνικῶν· Τοὺς μὲν γὰρ οὔτε κτητικοὺς
εἶναι τῶν οὐκ ὄντων οὔτε φύλακας δεινοὺς τῶν ὑπαρχόντων,
 9. Πλάτων Phaedo {0059.004} (5-4 B.C.) Stephanus P.74 se. c L.

1
 τῷ δ’ οὔ;
Πάνυ μὲν οὖν. (10)
(c) Τί δέ; αὐτὰ τὰ ἴσα ἔστιν ὅτε ἄνισά σοι ἐφάνη, ἢ ἡ ἰσότης
ἀνισότης;
Οὐδεπώποτέ γε, ὦ Σώκρατες.
 10. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.140 se. e L. 3

 (e) Τί δέ; πρεσβύτερον ἢ νεώτερον ἢ τὴν αὐτὴν ἡλικίαν
ἔχειν τὸ ἓν δοκεῖ τῳ δυνατὸν εἶναι; — Τί δὴ γὰρ οὔ; — Ὅτι
που ἡλικίαν μὲν τὴν αὐτὴν ἔχον ἢ αὑτῷ ἢ ἄλλῳ ἰσότητος
χρόνου καὶ ὁμοιότητος μεθέξει, ὧν ἐλέγομεν οὐ μετεῖναι
τῷ ἑνί, οὔτε ὁμοιότητος οὔτε ἰσότητος. — Ἐλέγομεν γὰρ (5)

 που ἡλικίαν μὲν τὴν αὐτὴν ἔχον ἢ αὑτῷ ἢ ἄλλῳ ἰσότητος
τῷ ἑνί, οὔτε ὁμοιότητος οὔτε ἰσότητος. — Ἐλέγομεν γὰρ (5)
οὖν. — Καὶ μὴν καὶ ὅτι ἀνομοιότητός τε καὶ ἀνισότητος οὐ
μετέχει, καὶ τοῦτο ἐλέγομεν. — Πάνυ μὲν οὖν. — Πῶς οὖν

9
 ἓν εἶναι τὸ ἓν καὶ τἆλλα ἄλλα τοῦ ἑνὸς οὔτε τι μείζω

οὔτε τι ἐλάττω ἂν εἴη ἀλλήλων αὐταῖς γε ταύταις ταῖς
οὐσίαις; ἀλλ’ εἰ μὲν πρὸς τῷ τοιαῦτα εἶναι ἑκάτερα ἰσότητα
ἔχοιεν, ἴσα ἂν εἴη πρὸς ἄλληλα· εἰ δὲ τὰ μὲν μέγεθος, τὸ (5)
δὲ σμικρότητα, ἢ καὶ μέγεθος μὲν τὸ ἕν, σμικρότητα δὲ
 13. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.150 se. a L. 8

 κρότης τῷ ἑνὶ ἴση ἂν αὐτῷ εἴη, περιέχουσα δὲ μείζων; —
Πῶς δ’ οὔ; — Δυνατὸν οὖν σμικρότητα ἴσην τῳ εἶναι ἢ μείζω
τινός, καὶ πράττειν τὰ μεγέθους τε καὶ ἰσότητος, ἀλλὰ
(b) μὴ τὰ ἑαυτῆς; — Ἀδύνατον. — Ἐν μὲν ὅλῳ ἄρα τῷ ἑνὶ οὐκ
ἂν εἴη σμικρότης, ἀλλ’ εἴπερ, ἐν μέρει. — Ναί. — Οὐδέ γε ἐν
 14. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.161 se. c L. 5

 Καὶ μὴν οὐδ’ αὖ ἴσον γ’ ἐστὶ τοῖς ἄλλοις· εἰ γὰρ εἴη
ἴσον, εἴη τε ἂν ἤδη καὶ ὅμοιον ἂν εἴη αὐτοῖς κατὰ τὴν
ἰσότητα. ταῦτα δ’ ἀμφότερα ἀδύνατα, εἴπερ μὴ ἔστιν ἕν. — (5)
Ἀδύνατα. — Ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἔστι τοῖς ἄλλοις ἴσον, ἆρα οὐκ
ἀνάγκη καὶ τἆλλα ἐκείνῳ μὴ ἴσα εἶναι; — Ἀνάγκη. — Τὰ δὲ
 15. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.161 se. d L. 7

 στατον ἀλλήλοιν. — Πάνυ γε. — Μεταξὺ ἄρα τι αὐτοῖν ἀεί (5)
ἐστιν. — Ἔστιν. — Ἔχεις οὖν τι ἄλλο εἰπεῖν μεταξὺ αὐτοῖν
ἢ ἰσότητα; — Οὔκ, ἀλλὰ τοῦτο. — Ὅτῳ ἄρα ἔστι μέγεθος καὶ
σμικρότης, ἔστι καὶ ἰσότης αὐτῷ μεταξὺ τούτοιν οὖσα. —
(e) Φαίνεται. — Τῷ δὴ ἑνὶ μὴ ὄντι, ὡς ἔοικε, καὶ ἰσότητος ἂν
 16. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.161 se. d L. 8

 ἐστιν. — Ἔστιν. — Ἔχεις οὖν τι ἄλλο εἰπεῖν μεταξὺ αὐτοῖν
ἢ ἰσότητα; — Οὔκ, ἀλλὰ τοῦτο. — Ὅτῳ ἄρα ἔστι μέγεθος καὶ
μετείη καὶ μεγέθους καὶ σμικρότητος. — Ἔοικεν.

 ἢ ἰσότητα; — Οὔκ, ἀλλὰ τοῦτο. — Ὅτῳ ἄρα ἔστι μέγεθος καὶ
μετείη καὶ μεγέθους καὶ σμικρότητος. — Ἔοικεν.
10
Καὶ μὴν καὶ οὐσίας γε δεῖ αὐτὸ μετέχειν πῃ. — Πῶς

 μὴν οὐδ’ ἔστι γε αὐτῷ τι τῶν ὄντων· ἤδη γὰρ ἂν τούτου
164.
(a) μετέχον [ὄντος] οὐσίας μετέχοι. — Δῆλον. — Οὔτε ἄρα

μέγεθος
οὔτε σμικρότης οὔτε ἰσότης αὐτῷ ἔστιν. — Οὐ γάρ. — Οὐδὲ
μὴν ὁμοιότης γε οὐδὲ ἑτεροιότης οὔτε πρὸς αὑτὸ οὔτε πρὸς
τἆλλα εἴη ἂν αὐτῷ. — Οὐ φαίνεται. — Τί δέ; τἆλλα ἔσθ’

 εἶναι· οὐ γὰρ ἂν μετέβαινεν ἐκ μείζονος εἰς ἔλαττον φαινό-
μενος, πρὶν εἰς τὸ μεταξὺ δόξειεν ἐλθεῖν, τοῦτο δ’ εἴη ἂν
φάντασμα ἰσότητος. — Εἰκός. — Οὐκοῦν καὶ πρὸς ἄλλον
ὄγκον (5)
πέρας ἔχων, αὐτός γε πρὸς αὑτὸν οὔτε ἀρχὴν οὔτε πέρας
οὔτε μέσον ἔχων; — Πῇ δή; — Ὅτι ἀεὶ αὐτῶν ὅταν τίς τι
 20. Πλάτων Philebus {0059.010} (5-4 B.C.) Stephanus P.25 se. a

L. 7
 ΠΡΩ. Μέμνημαι. (5)
ΣΩ. Οὐκοῦν τὰ μὴ δεχόμενα ταῦτα, τούτων δὲ τὰ ἐναντία
πάντα δεχόμενα, πρῶτον μὲν τὸ ἴσον καὶ ἰσότητα, μετὰ δὲ τὸ
ἴσον τὸ διπλάσιον καὶ πᾶν ὅτιπερ ἂν πρὸς ἀριθμὸν ἀριθμὸς
(b) ἢ μέτρον ᾖ πρὸς μέτρον, ταῦτα σύμπαντα εἰς τὸ πέρας
 21. Πλάτων Phaedrus {0059.012} (5-4 B.C.) Stephanus P.240 se.

c L. 2
 ἐραστὴς πρὸς τῷ βλαβερῷ καὶ εἰς τὸ συνημερεύειν πάντων
(c) ἀηδέστατον. ἥλικα γὰρ δὴ καὶ ὁ παλαιὸς λόγος τέρπειν τὸν
ἥλικα—ἡ γὰρ οἶμαι χρόνου ἰσότης ἐπ’ ἴσας ἡδονὰς ἄγουσα
δι’ ὁμοιότητα φιλίαν παρέχεται—ἀλλ’ ὅμως κόρον γε καὶ ἡ
τούτων συνουσία ἔχει. καὶ μὴν τό γε ἀναγκαῖον αὖ βαρὺ
 22. Πλάτων Protagoras {0059.022} (5-4 B.C.) Stephanus P.357

se. b L. 3
11
 (b) μείζονος καὶ σμικροτέρου καὶ πορρωτέρω καὶ ἐγγυτέρω, ἆρα

πρῶτον μὲν οὐ μετρητικὴ φαίνεται, ὑπερβολῆς τε καὶ ἐνδείας
οὖσα καὶ ἰσότητος πρὸς ἀλλήλας σκέψις; — Ἀλλ’ ἀνάγκη. —
Ἐπεὶ δὲ μετρητική, ἀνάγκῃ δήπου τέχνη καὶ ἐπιστήμη. —
Συμφήσουσιν. — Ἥτις μὲν τοίνυν τέχνη καὶ ἐπιστήμη ἐστὶν (5)
 23. Πλάτων Gorgias {0059.023} (5-4 B.C.) Stephanus P.508 se. a

L. 6
 οὐκ ἀκοσμίαν οὐδὲ ἀκολασίαν. σὺ δέ μοι δοκεῖς οὐ προσ-
έχειν τὸν νοῦν τούτοις, καὶ ταῦτα σοφὸς ὤν, ἀλλὰ λέληθέν (5)
σε ὅτι ἡ ἰσότης ἡ γεωμετρικὴ καὶ ἐν θεοῖς καὶ ἐν ἀνθρώποις
μέγα δύναται, σὺ δὲ πλεονεξίαν οἴει δεῖν ἀσκεῖν· γεωμε-
τρίας γὰρ ἀμελεῖς. εἶεν· ἢ ἐξελεγκτέος δὴ οὗτος ὁ λόγος
 24. Πλάτων Respublica {0059.030} (5-4 B.C.) Stephanus P.558

se. c L. 5
 Ταῦτά τε δή, ἔφην, ἔχοι ἂν καὶ τούτων ἄλλα ἀδελφὰ
δημοκρατία, καὶ εἴη, ὡς ἔοικεν, ἡδεῖα πολιτεία καὶ ἄναρχος
καὶ ποικίλη, ἰσότητά τινα ὁμοίως ἴσοις τε καὶ ἀνίσοις (5)
διανέμουσα.
Καὶ μάλ’, ἔφη, γνώριμα λέγεις.
 25. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.667 se. d

L. 5
 ΚΛ. Ναί.
ΑΘ. Τὴν δέ γε ὀρθότητά που τῶν τοιούτων ἡ ἰσότης (5)
ἄν, ὡς ἐπὶ τὸ πᾶν εἰπεῖν, ἐξεργάζοιτο τοῦ τε τοσούτου καὶ
τοῦ τοιούτου πρότερον, ἀλλ’ οὐχ ἡδονή.
 26. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.668 se. a

L. 1
 ΑΘ. Ἆρ’ οὖν οὐ πᾶσαν μίμησιν φαῖμεν ἂν ἐκ τῶν νῦν (10)
λεγομένων ἥκιστα ἡδονῇ προσήκειν κρίνεσθαι καὶ δόξῃ μὴ
668.
(a) ἀληθεῖ—καὶ δὴ καὶ πᾶσαν ἰσότητα· οὐ γὰρ εἴ τῳ δοκεῖ ἢ

μή τις χαίρει τῳ, τό γε ἴσον ἴσον οὐδὲ τὸ σύμμετρον ἂν εἴη
σύμμετρον ὅλως—ἀλλὰ τῷ ἀληθεῖ πάντων μάλιστα, ἥκιστα
12
 27. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.684 se. d

L. 5
 ΜΕ. Τὸ ποῖον;
ΑΘ. Οὐκ ἦν τοῖς νομοθέταις ἡ μεγίστη τῶν μέμψεων,
ἰσότητα αὐτοῖς τινα κατασκευάζουσιν τῆς οὐσίας, ἥπερ ἐν (5)
ἄλλαις νομοθετουμέναις πόλεσι πολλαῖς γίγνεται, ἐάν τις
ζητῇ γῆς τε κτῆσιν κινεῖν καὶ χρεῶν διάλυσιν, ὁρῶν ὡς οὐκ
 28. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.695 se. c

L. 10
 μένος, ἐλθὼν δ’ εἰς τὴν ἀρχὴν καὶ λαβὼν αὐτὴν ἕβδομος,
διείλετο ἑπτὰ μέρη τεμόμενος, ὧν καὶ νῦν ἔτι σμικρὰ ὀνεί-
ρατα λέλειπται, καὶ νόμους ἠξίου θέμενος οἰκεῖν ἰσότητα (10)
(d) κοινήν τινα εἰσφέρων, καὶ τὸν τοῦ Κύρου δασμόν, ὃν
ὑπέσχετο Πέρσαις, εἰς τὸν νόμον ἐνέδει, φιλίαν πορίζων
 29. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.733 se. b

L. 7
 ἴσα δὲ ἀντὶ ἴσων ἑκάτερα τούτων οὐχ ὡς βουλόμεθα ἔχοιμεν (5)
ἂν διασαφεῖν. ταῦτα δὲ πάντα ἐστὶν πλήθει καὶ μεγέθει
καὶ σφοδρότησιν ἰσότηςίν τε, καὶ ὅσα ἐναντία ἐστὶν πᾶσι
τοῖς τοιούτοις πρὸς βούλησιν, διαφέροντά τε καὶ μηδὲν
(c) διαφέροντα πρὸς αἵρεσιν ἑκάστων. οὕτω δὴ τούτων ἐξ

L. 8
 Ταῦτ’ οὖν δὴ τὸν νῦν λεγόμενον λόγον ἡμῖν φῶμεν
παραινεῖν λέγοντα· Ὦ πάντων ἀνδρῶν ἄριστοι, τὴν ὁμοιό-
τητα καὶ ἰσότητα καὶ τὸ ταὐτὸν καὶ ὁμολογούμενον τιμῶντες
κατὰ φύσιν μὴ ἀνίετε κατά τε ἀριθμὸν καὶ πᾶσαν δύναμιν
(b) τὴν τῶν καλῶν κἀγαθῶν πραγμάτων· καὶ δὴ καὶ νῦν τὸν

L. 5
 δυνατόν, ἀλλ’ ὁ μέν τις πλείω κεκτημένος ἀφίξεται χρή-
ματα, ὁ δ’ ἐλάττονα, δεῖ δὴ πολλῶν ἕνεκα, τῶν τε κατὰ
πόλιν καιρῶν ἰσότητος ἕνεκα, τιμήματα ἄνισα γενέσθαι, ἵνα (5)
ἀρχαί τε καὶ εἰσφοραὶ καὶ διανομαί, τὴν τῆς ἀξίας ἑκάστοις
13
τιμὴν μὴ κατ’ ἀρετὴν μόνον τήν τε προγόνων καὶ τὴν αὑτοῦ,

L. 5
 γὰρ ἀνίσοις τὰ ἴσα ἄνισα γίγνοιτ’ ἄν, εἰ μὴ τυγχάνοι τοῦ
μέτρου—διὰ γὰρ ἀμφότερα ταῦτα στάσεων αἱ πολιτεῖαι
πληροῦνται. παλαιὸς γὰρ λόγος ἀληθὴς ὤν, ὡς ἰσότης φιλό- (5)
τητα ἀπεργάζεται, μάλα μὲν ὀρθῶς εἴρηται καὶ ἐμμελῶς· ἥτις
δ’ ἐστί ποτε ἰσότης ἡ τοῦτο αὐτὸ δυναμένη, διὰ τὸ μὴ

L. 7
 πληροῦνται. παλαιὸς γὰρ λόγος ἀληθὴς ὤν, ὡς ἰσότης φιλό- (5)
τητα ἀπεργάζεται, μάλα μὲν ὀρθῶς εἴρηται καὶ ἐμμελῶς· ἥτις
δ’ ἐστί ποτε ἰσότης ἡ τοῦτο αὐτὸ δυναμένη, διὰ τὸ μὴ
(b) σφόδρα σαφὴς εἶναι σφόδρα ἡμᾶς διαταράττει. δυοῖν γὰρ
ἰσοτήτοιν οὔσαιν, ὁμωνύμοιν μέν, ἔργῳ δὲ εἰς πολλὰ σχεδὸν

L. 2
 δ’ ἐστί ποτε ἰσότης ἡ τοῦτο αὐτὸ δυναμένη, διὰ τὸ μὴ
(b) σφόδρα σαφὴς εἶναι σφόδρα ἡμᾶς διαταράττει. δυοῖν γὰρ
ἐναντίαιν, τὴν μὲν ἑτέραν εἰς τὰς τιμὰς πᾶσα πόλις ἱκανὴ
παραγαγεῖν καὶ πᾶς νομοθέτης, τὴν μέτρῳ ἴσην καὶ σταθμῷ

L. 6
 παραγαγεῖν καὶ πᾶς νομοθέτης, τὴν μέτρῳ ἴσην καὶ σταθμῷ
καὶ ἀριθμῷ, κλήρῳ ἀπευθύνων εἰς τὰς διανομὰς αὐτήν· τὴν (5)
δὲ ἀληθεστάτην καὶ ἀρίστην ἰσότητα οὐκέτι ῥᾴδιον παντὶ
ἰδεῖν. Διὸς γὰρ δὴ κρίσις ἐστί, καὶ τοῖς ἀνθρώποις ἀεὶ
σμικρὰ μὲν ἐπαρκεῖ, πᾶν δὲ ὅσον ἂν ἐπαρκέσῃ πόλεσιν ἢ
 36. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.757 se. c

L. 8
 λόγον. ἔστιν γὰρ δήπου καὶ τὸ πολιτικὸν ἡμῖν ἀεὶ τοῦτ’
αὐτὸ τὸ δίκαιον· οὗ καὶ νῦν ἡμᾶς ὀρεγομένους δεῖ καὶ πρὸς
ταύτην τὴν ἰσότητα, ὦ Κλεινία, ἀποβλέποντας, τὴν νῦν
14
(d) φυομένην κατοικίζειν πόλιν. ἄλλην τε ἄν ποτέ τις οἰκίζῃ,

πρὸς ταὐτὸν τοῦτο σκοπούμενον χρεὼν νομοθετεῖν, ἀλλ’ οὐ

L. 1
 καὶ τότε ἐν εὐχαῖς ἐπικαλουμένους ἀπορθοῦν αὐτοὺς τὸν (5)
κλῆρον πρὸς τὸ δικαιότατον. οὕτω δὴ χρηστέον ἀναγκαίως 758.
(a) μὲν τοῖν ἰσοτήτοιν ἀμφοῖν, ὡς δ’ ὅτι μάλιστα ἐπ’ ὀλιγίστοις
τῇ ἑτέρᾳ, τῇ τῆς τύχης δεομένῃ.
Ταῦτα οὕτως διὰ ταῦτα, ὦ φίλοι, ἀναγκαῖον τὴν μέλλου-
 38. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.773 se. e

L. 1
 νόμῳ τὰ τοιαῦτα ἀναγκαῖον, ἐπᾴδοντα δὲ πείθειν πειρᾶσθαι
τὴν τῶν παίδων ὁμαλότητα αὐτῶν αὑτοῖς τῆς τῶν γάμων
(e) ἰσότητος ἀπλήστου χρημάτων οὔσης περὶ πλείονος ἕκα-
στον ποιεῖσθαι, καὶ δι’ ὀνείδους ἀποτρέπειν τὸν περὶ τὰ
χρήματα ἐν τοῖς γάμοις ἐσπουδακότα, ἀλλὰ μὴ γραπτῷ νόμῳ

L. 9
 ΑΘ. Τῷ μὲν τοίνυν τοιούτῳ τῶν μερῶν, τριῶν ὄντων, μηδὲν
πλέον ἐχέτω μήτε τοῖς δεσπόταις ἢ δούλοις νεμόμενον, μήτε
αὖ τὸ τῶν ξένων, ἀλλὰ τὴν τῆς ὁμοιότητος ἰσότητα ἡ νομὴ
(c) πᾶσιν ἀποδιδότω τὴν αὐτήν· λαβὼν ἕκαστος τῶν πολιτῶν τὰ
δύο μέρη κύριος ἔστω τῆς νομῆς δούλοις τε καὶ ἐλευθέροις,
 40. Αριστοτέλης Ηθικά Ευδήμια. {0086.009} (4 B.C.) Bekker

P.1238b L. 16
 γάρ τι πάντες τοῦ ἀγαθοῦ.
τρία μὲν οὖν εἴδη ταῦτα φιλίας· ἐν πᾶσι δὲ τούτοις (15)
κατ’ ἰσότητά πως λέγεται ἡ φιλία. καὶ γὰρ οἱ κατ’
ἀρετὴν φίλοι ἐν ἰσότητί πώς εἰσιν ἀρετῆς φίλοι ἀλλήλοις.
ἄλλη δὲ διαφορὰ τούτων ἡ καθ’ ὑπερβολήν, ὥσπερ θεοῦ

P.1238b L. 17
 τρία μὲν οὖν εἴδη ταῦτα φιλίας· ἐν πᾶσι δὲ τούτοις (15)
κατ’ ἰσότητά πως λέγεται ἡ φιλία. καὶ γὰρ οἱ κατ’
15

ἄλλη δὲ διαφορὰ τούτων ἡ καθ’ ὑπερβολήν, ὥσπερ θεοῦ
ἀρετὴ πρὸς ἄνθρωπον. τοῦτο γὰρ ἕτερον εἶδος φιλίας, καὶ

P.1238b L. 33
 αὑτοῦ κτήματι ἢ παιδί, καὶ τοῦ ἐνδεοῦς ἐπὶ τῷ γινομένῳ.
ὡς δ’ αὕτως καὶ ἐπὶ τῶν διὰ τὴν χρῆσιν φίλων καὶ ἐπὶ
τῶν δι’ ἡδονὴν οἳ μὲν κατ’ ἰσότητα εἰσίν, οἳ δὲ καθ’ ὑπερο-
χήν. διὸ καὶ οἱ ἐκείνως οἰόμενοι ἐγκαλοῦσιν, ἐὰν μὴ ὁμοίως
χρήσιμοι καὶ εὖ ποιῶσιν, καὶ ἐπὶ τῆς ἡδονῆς. δῆλον δ’ ἐν (35)

P.1239a L. 5
 διῄρηνται εἰς δύο· αἳ μὲν γὰρ κατὰ τὸ ἴσον αἳ δὲ καθ’
ὑπεροχὴν εἰσίν. φιλίαι μὲν οὖν ἀμφότεραι, φίλοι δ’ οἱ
κατὰ τὴν ἰσότητα· ἄτοπον γὰρ ἂν εἴη εἰ ἀνὴρ παιδίῳ (5)
φίλος, φιλεῖ δέ γε καὶ φιλεῖται. ἐνιαχοῦ δὲ φιλεῖσθαι
μὲν δεῖ τὸν ὑπερέχοντα, ἐὰν δὲ φιλῇ, ὀνειδίζεται ὡς ἀνά-

P.1239a L. 22
 δὴ ὅτι φίλοι μέν, ὅταν ἐν τῷ ἴσῳ, τὸ ἀντιφιλεῖν δ’ ἔστιν (20)
ἄνευ τοῦ φίλους εἶναι. —δῆλον δὲ καὶ διὰ τί ζητοῦσι μᾶλλον
οἱ ἄνθρωποι τὴν καθ’ ὑπεροχὴν φιλίαν τῆς κατ’ ἰσότητα·
ἅμα γὰρ ὑπάρχει οὕτως αὐτοῖς τό τε φιλεῖσθαι καὶ ἡ
ὑπεροχή. διὸ ὁ κόλαξ παρ’ ἐνίοις ἐντιμότερος τοῦ φίλου·

P.1239b L. 5
 ὅτι μὲν οὖν πλείονες τρόποι φιλίας, καὶ πόσοι τρόποι, ὅτι
τρεῖς, καὶ ὅτι τὸ φιλεῖσθαι καὶ ἀντιφιλεῖσθαι καὶ οἱ φί-
λοι διαφέρουσιν, οἵ τε κατ’ ἰσότητα καὶ οἱ καθ’ ὑπεροχήν, (5)
εἴρηται· ἐπεὶ δὲ τὸ φίλον λέγεται καὶ καθόλου μᾶλλον, ὥσ-
περ καὶ κατ’ ἀρχὰς ἐλέχθη, ὑπὸ τῶν ἔξωθεν συμπαραλαμ-

P.1240b L. 2
16
 [μὴ] ἐγγύτατα. ὁ δ’ αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ τοῦ χαίρειν· τὸ γὰρ

(1240b) χαίρειν μὴ δι’ ἕτερόν τι, ἀλλὰ δι’ ἐκεῖνον, ὅτι χαίρει,
φιλικόν. ἔτι
τὰ τοιάδε λέγεται περὶ τῆς φιλίας, ὡς ἰσότης φιλότης, καὶ [μὴ]
μίαν ψυχὴν εἶναι τοὺς ἀληθῶς φίλους. ἅπαντα ταῦτα ἐπα-
ναφέρεται πρὸς τὸν ἕνα. καὶ γὰρ βούλεται τἀγαθὰ αὐτῷ

P.1241b L. 12
 καὶ περὶ μὲν φιλίας τῆς πρὸς αὑτὸν καὶ τῆς ἐν πλείοσι (10)
διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον· δοκεῖ δὲ τό τε δίκαιον εἶναι
ἴσον τι καὶ ἡ φιλία ἐν ἰσότητι, εἰ μὴ μάτην λέγεται
ἰσότης [ἡ] φιλότης. αἱ δὲ πολιτεῖαι πᾶσαι δικαίου τι εἶ-
δος· κοινωνία γάρ, τὸ δὲ κοινὸν πᾶν διὰ τοῦ δικαίου

P.1241b L. 13
 διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον· δοκεῖ δὲ τό τε δίκαιον εἶναι
δος· κοινωνία γάρ, τὸ δὲ κοινὸν πᾶν διὰ τοῦ δικαίου
συνέστηκεν, ὥστε ὅσα εἴδη φιλίας, καὶ δικαίου καὶ κοινω- (15)

P.1242a L. 36
 εὖ ποιήσαντος πρὸς τὸν παθόντα καὶ ὅλως τοῦ φύσει ἄρ-
χοντος πρὸς τὸν φύσει ἀρχόμενον· ἣ δὲ τῶν ἀδελφῶν (35)
πρὸς ἀλλήλους ἑταιρικὴ μάλιστα ἡ κατ’ ἰσότητα.
“οὐ γάρ τι νόθος τῷδ’ ἀπεδείχθην·
ἀμφοῖν δὲ πατὴρ αὑτὸς ἐκλήθη

P.1242b L. 4
 ἐπεὶ δὲ φιλίαι τρεῖς, κατ’ ἀρετήν, κατὰ τὸ χρήσιμον,
κατὰ τὸ ἡδύ, τούτων δὲ ἑκάστης δύο διαφοραί (ἣ μὲν
γὰρ καθ’ ὑπεροχὴν ἣ δὲ κατ’ ἰσότητά ἐστιν ἑκάστη αὐτῶν,
τὸ δὲ δίκαιον τὸ περὶ αὐτὰς ἐκ τῶν ἀμφισβητησάντων (5)
δῆλον), ἐν μὲν τῇ καθ’ ὑπεροχὴν ἀξιοῦται τὸ ἀνάλογον, ἀλλ’
17

P.1242b L. 30
 ἀρχόμενον οὔτε τὸ φυσικὸν οὔτε τὸ βασιλικόν, ἀλλὰ τὸ ἐν
τῷ μέρει, οὐδὲ τούτου ἕνεκα ὅπως εὖ ποιῇ ὁ θεός, ἀλλ’
ἵνα ἴσον ᾖ τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τῆς λειτουργίας. κατ’ ἰσότητα δὴ (30)
βούλεται εἶναι ἡ πολιτικὴ φιλία. ἔστι δὲ τῆς χρησίμου φι-
λίας εἴδη δύο, ἣ μὲν νομικὴ ἣ δ’ ἠθική. βλέπει δ’ ἡ μὲν
 52. Αριστοτέλης Ηθικά Νικομάχεια {0086.010} (4 B.C.) Bekker

P.1131a L. 21
 ἐν ἐλαχίστοις εἶναι τέτταρσιν· οἷς τε γὰρ δίκαιον τυγχάνει
ὄν, δύο ἐστί, καὶ ἐν οἷς, τὰ πράγματα, δύο. καὶ ἡ αὐτὴ (20)
ἔσται ἰσότης, οἷς καὶ ἐν οἷς· ὡς γὰρ ἐκεῖνα ἔχει, τὰ ἐν οἷς,
οὕτω κἀκεῖνα ἔχει· εἰ γὰρ μὴ ἴσοι, οὐκ ἴσα ἕξουσιν, ἀλλ’
ἐντεῦθεν αἱ μάχαι καὶ τὰ ἐγκλήματα, ὅταν ἢ μὴ ἴσα ἴσοι

P.1131a L. 31
 ἀριστοκρατικοὶ ἀρετήν. ἔστιν ἄρα τὸ δίκαιον ἀνάλογόν τι.
τὸ γὰρ ἀνάλογον οὐ μόνον ἐστὶ μοναδικοῦ ἀριθμοῦ ἴδιον,
ἀλλ’ (30)
ὅλως ἀριθμοῦ· ἡ γὰρ ἀναλογία ἰσότης ἐστὶ λόγων, καὶ ἐν
τέτταρσιν ἐλαχίστοις. ἡ μὲν οὖν διῃρημένη ὅτι ἐν τέτταρσι,
δῆλον. ἀλλὰ καὶ ἡ συνεχής· τῷ γὰρ ἑνὶ ὡς δυσὶ χρῆται

P.1132b L. 33
 ἀκούσιον διαφέρει πολύ. ἀλλ’ ἐν μὲν ταῖς κοινωνίαις ταῖς
ἀλλακτικαῖς συνέχει τὸ τοιοῦτον δίκαιον, τὸ ἀντιπεπονθὸς
κατ’ ἀναλογίαν καὶ μὴ κατ’ ἰσότητα. τῷ ἀντιποιεῖν γὰρ
ἀνάλογον συμμένει ἡ πόλις. ἢ γὰρ τὸ κακῶς ζητοῦσιν· εἰ
(1133a) δὲ μή, δουλεία δοκεῖ εἶναι [εἰ μὴ ἀντιποιήσει]· ἢ τὸ εὖ· εἰ

P.1133b L. 4
 δὲ μή, ἀμφοτέρας ἕξει τὰς ὑπεροχὰς τὸ ἕτερον ἄκρον), ἀλλ’
ὅταν ἔχωσι τὰ αὑτῶν. οὕτως ἴσοι καὶ κοινωνοί, ὅτι αὕτη ἡ
ἰσότης δύναται ἐπ’ αὐτῶν γίνεσθαι. γεωργὸς α, τροφὴ γ,
σκυτοτόμος β, τὸ ἔργον αὐτοῦ τὸ ἰσασμένον δ. εἰ δ’ οὕτω (5)
18
μὴ ἦν ἀντιπεπονθέναι, οὐκ ἂν ἦν κοινωνία. ὅτι δ’ ἡ χρεία

P.1133b L. 18
 νία. τὸ δὴ νόμισμα ὥσπερ μέτρον σύμμετρα ποιῆσαν ἰσά-
ζει· οὔτε γὰρ ἂν μὴ οὔσης ἀλλαγῆς κοινωνία ἦν, οὔτ’ ἀλλαγὴ
ἰσότητος μὴ οὔσης, οὔτ’ ἰσότης μὴ οὔσης συμμετρίας. τῇ μὲν
οὖν ἀληθείᾳ ἀδύνατον τὰ τοσοῦτον διαφέροντα σύμμετρα
γενέσθαι, πρὸς δὲ τὴν χρείαν ἐνδέχεται ἱκανῶς. ἓν δή τι δεῖ (20)

P.1133b L. 18
 νία. τὸ δὴ νόμισμα ὥσπερ μέτρον σύμμετρα ποιῆσαν ἰσά-
ζει· οὔτε γὰρ ἂν μὴ οὔσης ἀλλαγῆς κοινωνία ἦν, οὔτ’ ἀλλαγὴ
ἰσότητος μὴ οὔσης, οὔτ’ ἰσότης μὴ οὔσης συμμετρίας. τῇ μὲν
γενέσθαι, πρὸς δὲ τὴν χρείαν ἐνδέχεται ἱκανῶς. ἓν δή τι δεῖ (20)

P.1134b L. 15
 αὑτόν· οὐδ’ ἄρα ἄδικον οὐδὲ δίκαιον τὸ πολιτικόν· κατὰ
νόμον γὰρ ἦν, καὶ ἐν οἷς ἐπεφύκει εἶναι νόμος, οὗτοι δ’ ἦσαν
οἷς ὑπάρχει ἰσότης τοῦ ἄρχειν καὶ ἄρχεσθαι. διὸ μᾶλλον (15)
πρὸς γυναῖκά ἐστι δίκαιον ἢ πρὸς τέκνα καὶ κτήματα· τοῦτο
γάρ ἐστι τὸ οἰκονομικὸν δίκαιον· ἕτερον δὲ καὶ τοῦτο τοῦ πο-

P.1157b L. 36
 ἀγαθὸς φίλος γινόμενος ἀγαθὸν γίνεται ᾧ φίλος. ἑκάτερος
οὖν φιλεῖ τε τὸ αὑτῷ ἀγαθόν, καὶ τὸ ἴσον ἀνταποδίδωσι (35)
τῇ βουλήσει καὶ τῷ ἡδεῖ· λέγεται γὰρ φιλότης ἰσότης,
(1158a) μάλιστα δὲ τῇ τῶν ἀγαθῶν ταῦθ’ ὑπάρχει. Ἐν δὲ τοῖς
στρυφνοῖς καὶ πρεσβυτικοῖς ἧττον γίνεται ἡ φιλία, ὅσῳ

P.1158b L. 1
 καὶ τῇ ἀρετῇ ὑπερέχηται· εἰ δὲ μή, οὐκ ἰσάζει ἀνάλογον (35)
ὑπερεχόμενος. οὐ πάνυ δ’ εἰώθασι τοιοῦτοι γίνεσθαι.
(1158b) Εἰσὶ δ’ οὖν αἱ εἰρημέναι φιλίαι ἐν ἰσότητι· τὰ γὰρ
19
αὐτὰ γίνεται ἀπ’ ἀμφοῖν καὶ βούλονται ἀλλήλοις, ἢ ἕτερον

ἀνθ’ ἑτέρου καταλλάττονται, οἷον ἡδονὴν ἀντ’ ὠφελείας·

P.1158b L. 28
 καὶ τὸν ὠφελιμώτερον, καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον ὁμοίως·
ὅταν γὰρ κατ’ ἀξίαν ἡ φίλησις γίνηται, τότε γίνεταί πως
ἰσότης, ὃ δὴ τῆς φιλίας εἶναι δοκεῖ.
Οὐχ ὁμοίως δὲ τὸ ἴσον ἔν τε τοῖς δικαίοις καὶ ἐν τῇ
φιλίᾳ φαίνεται ἔχειν· ἔστι γὰρ ἐν μὲν τοῖς δικαίοις ἴσον (30)

P.1159b L. 2
 ἀρετὴ τὸ φιλεῖν ἔοικεν, ὥστ’ ἐν οἷς τοῦτο γίνεται κατ’ ἀξίαν, (35)
(1159b) οὗτοι μόνιμοι φίλοι καὶ ἡ τούτων φιλία. οὕτω δ’ ἂν καὶ οἱ
ἄνισοι μάλιστ’ εἶεν φίλοι· ἰσάζοιντο γὰρ ἄν. ἡ δ’ ἰσότης
καὶ ὁμοιότης φιλότης, καὶ μάλιστα μὲν ἡ τῶν κατ’ ἀρετὴν
ὁμοιότης· μόνιμοι γὰρ ὄντες καθ’ αὑτοὺς καὶ πρὸς ἀλλήλους

P.1162a L. 35
 καὶ τὸν συμφοιτητήν.
Τριττῶν δ’ οὐσῶν φιλιῶν, καθάπερ ἐν ἀρχῇ εἴρηται,
καὶ καθ’ ἑκάστην τῶν μὲν ἐν ἰσότητι φίλων ὄντων τῶν δὲ (35)
καθ’ ὑπεροχήν (καὶ γὰρ ὁμοίως ἀγαθοὶ φίλοι γίνονται καὶ
(1162b) ἀμείνων χείρονι, ὁμοίως δὲ καὶ ἡδεῖς καὶ διὰ τὸ χρήσι-

P.1162b L. 3
 (1162b) ἀμείνων χείρονι, ὁμοίως δὲ καὶ ἡδεῖς καὶ διὰ τὸ χρήσι-
μον, ἰσάζοντες ταῖς ὠφελείαις καὶ διαφέροντες), τοὺς ἴσους
μὲν κατ’ ἰσότητα δεῖ τῷ φιλεῖν καὶ τοῖς λοιποῖς ἰσάζειν,
τοὺς δ’ ἀνίσους τὸ ἀνάλογον ταῖς ὑπεροχαῖς ἀποδιδόναι.
γίνεται δὲ τὰ ἐγκλήματα καὶ αἱ μέμψεις ἐν τῇ κατὰ (5)

P.1168b L. 8
 φιλικὰ καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους διήκει. καὶ αἱ παροιμίαι δὲ
πᾶσαι ὁμογνωμονοῦσιν, οἷον τὸ “μία ψυχή” καὶ “κοινὰ
20
τὰ φίλων” καὶ “ἰσότης φιλότης” καὶ “γόνυ κνήμης ἔγγιον·”

πάντα γὰρ ταῦτα πρὸς αὑτὸν μάλιστ’ ἂν ὑπάρχοι· μάλιστα
γὰρ φίλος αὑτῷ· καὶ φιλητέον δὴ μάλισθ’ ἑαυτόν. ἀπο- (10)
 66. Αριστοτέλης Metaphysica {0086.025} (4 B.C.) Bekker

P.1004b L. 11
 σκοπούμενοι ὡς οὐ φιλοσοφοῦντες, ἀλλ’ ὅτι πρότερον ἡ οὐσία,
περὶ ἧς οὐθὲν ἐπαΐουσιν, ἐπεὶ ὥσπερ ἔστι καὶ ἀριθμοῦ ᾗ ἀρι- (10)
θμὸς ἴδια πάθη, οἷον περιττότης ἀρτιότης, συμμετρία ἰσό-
της, ὑπεροχὴ ἔλλειψις, καὶ ταῦτα καὶ καθ’ αὑτοὺς καὶ
πρὸς ἀλλήλους ὑπάρχει τοῖς ἀριθμοῖς (ὁμοίως δὲ καὶ
στερεῷ καὶ ἀκινήτῳ καὶ κινουμένῳ ἀβαρεῖ τε καὶ βάρος

P.1021b L. 7
 γένη αὐτῶν ᾖ τοιαῦτα, οἷον ἡ ἰατρικὴ τῶν πρός τι ὅτι τὸ (5)
γένος αὐτῆς ἡ ἐπιστήμη δοκεῖ εἶναι πρός τι· ἔτι καθ’
ὅσα τὰ ἔχοντα λέγεται πρός τι, οἷον ἰσότης ὅτι τὸ ἴσον
καὶ ὁμοιότης ὅτι τὸ ὅμοιον· τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, οἷον
ἅνθρωπος πρός τι ὅτι συμβέβηκεν αὐτῷ διπλασίῳ εἶναι,

P.1022b L. 34
 λέγεται. καὶ ὁσαχῶς δὲ αἱ ἀπὸ τοῦ α ἀποφάσεις λέγον-
ται, τοσαυταχῶς καὶ αἱ στερήσεις λέγονται· ἄνισον μὲν
γὰρ τῷ μὴ ἔχειν ἰσότητα πεφυκὸς λέγεται, ἀόρατον δὲ
καὶ τῷ ὅλως μὴ ἔχειν χρῶμα καὶ τῷ φαύλως, καὶ ἄπουν (35)
καὶ τῷ μὴ ἔχειν ὅλως πόδας καὶ τῷ φαύλους. ἔτι καὶ τῷ

P.1054b L. 3
 (1054b) ὁ τῆς πρώτης οὐσίας εἷς ᾖ, οἷον αἱ ἴσαι γραμμαὶ εὐθεῖαι αἱ
αὐταί, καὶ τὰ ἴσα καὶ ἰσογώνια τετράγωνα, καίτοι πλείω·
ἀλλ’ ἐν τούτοις ἡ ἰσότης ἑνότης. ὅμοια δὲ ἐὰν μὴ
ταὐτὰ ἁπλῶς ὄντα, μηδὲ κατὰ τὴν οὐσίαν ἀδιάφορα τὴν
συγκειμένην, κατὰ τὸ εἶδος ταὐτὰ ᾖ, ὥσπερ τὸ μεῖζον τετρά- (5)

P.1055b L. 19
21
 των, ἐναντία ταῦτα. φανερὸν δὲ καὶ διὰ τῆς ἐπαγωγῆς.

πᾶσα γὰρ ἐναντίωσις ἔχει στέρησιν θάτερον τῶν ἐναντίων,
ἀλλ’ οὐχ ὁμοίως πάντα· ἀνισότης μὲν γὰρ ἰσότητος ἀνο-
μοιότης δὲ ὁμοιότητος κακία δὲ ἀρετῆς, διαφέρει δὲ ὥσπερ (20)
εἴρηται· τὸ μὲν γὰρ ἐὰν μόνον ᾖ ἐστερημένον, τὸ δ’ ἐὰν ἢ
 71. Αριστοτέλης Μετεωρολογικά {0086.026} (4 B.C.) Bekker

P.340a L. 4
 συνέστηκεν ἐκ πυρός, πάλαι φροῦδον ἂν ἦν ἕκαστον τῶν ἄλ-
λων στοιχείων. ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἀέρος γε μόνου πλήρη· πολὺ
γὰρ ἂν ὑπερβάλλοι τὴν ἰσότητα τῆς κοινῆς ἀναλογίας πρὸς
τὰ σύστοιχα σώματα, κἂν εἰ δύο στοιχείων πλήρης ὁ με- (5)
ταξὺ γῆς τε καὶ οὐρανοῦ τόπος ἐστίν· οὐδὲν γὰρ ὡς εἰπεῖν μό-
 72. Αριστοτέλης Μετεωρολογικά {0086.026} (4 B.C.) Bekker

P.340a L. 15
 πρὸς τὸ πᾶν ὕδωρ. διαφέρει δ’ οὐδὲν οὐδ’ εἴ τις φήσει μὲν
μὴ γίγνεσθαι ταῦτα ἐξ ἀλλήλων, ἴσα μέντοι τὴν δύναμιν
εἶναι· κατὰ τοῦτον γὰρ τὸν τρόπον ἀνάγκη τὴν ἰσότητα τῆς (15)
δυνάμεως ὑπάρχειν τοῖς μεγέθεσιν αὐτῶν, ὥσπερ κἂν εἰ
γιγνόμενα ἐξ ἀλλήλων ὑπῆρχεν. ὅτι μὲν οὖν οὔτ’ ἀὴρ οὔτε
 73. Αριστοτέλης Physica {0086.031} (4 B.C.) Bekker P.249b L.

3
 (249b) ἔσται ἀλλοίωσις ἰσοταχής· ἐν ἴσῳ γὰρ χρόνῳ ἠλλοιώθη.
ἀλλὰ τί ἠλλοιώθη; τὸ γὰρ ἴσον οὐκ ἔστιν ἐνταῦθα λεγό-
μενον, ἀλλ’ ὡς ἐν τῷ ποσῷ ἰσότης, ἐνταῦθα ὁμοιότης.
ἀλλ’ ἔστω ἰσοταχὲς τὸ ἐν ἴσῳ χρόνῳ τὸ αὐτὸ μεταβάλλον.
πότερον οὖν ἐν ᾧ τὸ πάθος ἢ τὸ πάθος δεῖ συμβάλλειν; ἐν- (5)
 74. Αριστοτέλης Πολιτικά (4 B.C.) Bekker P.1266b L. 24

 καὶ περὶ Λευκάδα δημοτικὴν ἐποίησε λίαν τὴν πολιτείαν
αὐτῶν· οὐ γὰρ ἔτι συνέβαινεν ἀπὸ τῶν ὡρισμένων τιμημά-
των εἰς τὰς ἀρχὰς βαδίζειν)· ἀλλ’ ἔστι τὴν ἰσότητα μὲν
ὑπάρχειν τῆς οὐσίας, ταύτην δ’ ἢ λίαν εἶναι πολλήν, ὥστε (25)
τρυφᾶν, ἢ λίαν ὀλίγην, ὥστε ζῆν γλίσχρως. δῆλον οὖν ὡς

22
 ὁμαλίζειν ἢ τὰς οὐσίας, τοῦτο δ’ οὐκ ἔστι μὴ παιδευομένοις (30)

ἱκανῶς ὑπὸ τῶν νόμων. ἀλλ’ ἴσως ἂν εἴπειεν ὁ Φαλέας ὅτι
ταῦτα τυγχάνει λέγων αὐτός· οἴεται γὰρ δυοῖν τούτοιν ἰσό-
τητα δεῖν ὑπάρχειν ταῖς πόλεσιν, κτήσεως καὶ παιδείας.
ἀλλὰ τήν τε παιδείαν ἥτις ἔσται δεῖ λέγειν, καὶ τὸ μίαν
εἶναι καὶ τὴν αὐτὴν οὐδὲν ὄφελος· ἔστι γὰρ τὴν αὐτὴν μὲν (35)
 76. Αριστοτέλης Πολιτικά (4 B.C.) Bekker P.1267a L. 4

 δὲ ἰῇ τιμῇ ἠμὲν κακὸς ἠδὲ καὶ ἐσθλός”. οὐ μόνον δ’ οἱ
ἄνθρωποι διὰ τἀναγκαῖα ἀδικοῦσιν, ὧν ἄκος εἶναι νομίζει
τὴν ἰσότητα τῆς οὐσίας, ὥστε μὴ λωποδυτεῖν διὰ τὸ ῥιγοῦν ἢ
πεινῆν, ἀλλὰ καὶ ὅπως χαίρωσι καὶ μὴ ἐπιθυμῶσιν· ἐὰν (5)
γὰρ μείζω ἔχωσιν ἐπιθυμίαν τῶν ἀναγκαίων, διὰ τὴν

 ζειν ὥστε μὴ βούλεσθαι πλεονεκτεῖν, τοὺς δὲ φαύλους ὥστε μὴ
δύνασθαι· τοῦτο δ’ ἐστίν, ἂν ἥττους τε ὦσι καὶ μὴ ἀδικῶν-
ται. οὐ καλῶς δὲ οὐδὲ τὴν ἰσότητα τῆς οὐσίας εἴρηκεν. περὶ
γὰρ τὴν τῆς γῆς κτῆσιν ἰσάζει μόνον, ἔστι δὲ καὶ δούλων (10)
καὶ βοσκημάτων πλοῦτος καὶ νομίσματος, καὶ κατασκευὴ

 γὰρ τὴν τῆς γῆς κτῆσιν ἰσάζει μόνον, ἔστι δὲ καὶ δούλων (10)
πολλὴ τῶν καλουμένων ἐπίπλων· ἢ πάντων οὖν τούτων ἰσό-
τητα ζητητέον ἢ τάξιν τινὰ μετρίαν, ἢ πάντα ἐατέον. φαί-
νεται δ’ ἐκ τῆς νομοθεσίας κατασκευάζων τὴν πόλιν μι-
κράν, εἴ γ’ οἱ τεχνῖται πάντες δημόσιοι ἔσονται καὶ μὴ (15)

 τῆς ὠφελείας. ὁ μὲν γὰρ πλωτήρ, ὁ δὲ τῶν γυμναζομέ-
νων εἷς γίνεται, παιδοτρίβης ὤν. διὸ καὶ τὰς πολιτικὰς
ἀρχάς, ὅταν ᾖ κατ’ ἰσότητα τῶν πολιτῶν συνεστηκυῖα καὶ
καθ’ ὁμοιότητα, κατὰ μέρος ἀξιοῦσιν ἄρχειν, πρότερον μέν, (10)
ᾗ πέφυκεν, ἀξιοῦντες ἐν μέρει λειτουργεῖν, καὶ σκοπεῖν τινα

 ται τὸν αὐτὸν τρόπον ἐπί τε τῶν πραγμάτων καὶ οἷς, καθ-
άπερ εἴρηται πρότερον ἐν τοῖς Ἠθικοῖς, τὴν μὲν τοῦ πρά-
23
γματος ἰσότητα ὁμολογοῦσι, τὴν δὲ οἷς ἀμφισβητοῦσι, μά-

λιστα μὲν διὰ τὸ λεχθὲν ἄρτι, διότι κρίνουσι τὰ περὶ αὑτοὺς (20)
κακῶς, ἔπειτα δὲ καὶ διὰ τὸ λέγειν μέχρι τινὸς ἑκατέρους

 γέ τινος ὁμολογοῦσι τοῖς κατὰ φιλοσοφίαν λόγοις, ἐν οἷς
διώρισται περὶ τῶν ἠθικῶν (τὶ γὰρ καὶ τισὶ τὸ δίκαιον, καὶ (20)
δεῖν τοῖς ἴσοις ἴσον εἶναι φασιν), ποίων δὴ ἰσότης ἐστὶ καὶ
ποίων ἀνισότης, δεῖ μὴ λανθάνειν. ἔχει γὰρ τοῦτ’ ἀπορίαν
καὶ φιλοσοφίαν πολιτικήν. ἴσως γὰρ ἂν φαίη τις κατὰ

 τὸ ἴσον ἀξιούντων πάντας ἔχειν. διὸ καὶ τίθενται τὸν ὀστρα-
κισμὸν αἱ δημοκρατούμεναι πόλεις, διὰ τὴν τοιαύτην αἰτίαν·
αὗται γὰρ δὴ δοκοῦσι διώκειν τὴν ἰσότητα μάλιστα πάντων,
ὥστε τοὺς δοκοῦντας ὑπερέχειν δυνάμει διὰ πλοῦτον ἢ πολυ- (20)
φιλίαν ἤ τινα ἄλλην πολιτικὴν ἰσχὺν ὠστράκιζον καὶ μεθ-

 εἴδει διαφέρει τὰ μέρη σφῶν αὐτῶν. πολιτεία μὲν γὰρ ἡ
τῶν ἀρχῶν τάξις ἐστί, ταύτας δὲ διανέμονται πάντες ἢ κατὰ
τὴν δύναμιν τῶν μετεχόντων ἢ κατά τιν’ αὐτῶν ἰσότητα
κοινήν, λέγω δ’ οἷον τῶν ἀπόρων ἢ τῶν εὐπόρων ἢ κοινήν (10)
τιν’ ἀμφοῖν. ἀναγκαῖον ἄρα πολιτείας εἶναι τοσαύτας ὅσαι

 ρους ἢ τοὺς εὐπόρους, μηδὲ κυρίους εἶναι ὁποτερουσοῦν, ἀλλ’
ὁμοίους ἀμφοτέρους. εἴπερ γὰρ ἐλευθερία μάλιστ’ ἔστιν ἐν δημο-
κρατίᾳ, καθάπερ ὑπολαμβάνουσί τινες, καὶ ἰσότης, οὕτως (35)
ἂν εἴη μάλιστα, κοινωνούτων ἁπάντων μάλιστα τῆς πολι-
τείας ὁμοίως. ἐπεὶ δὲ πλείων ὁ δῆμος, κύριον δὲ τὸ δόξαν

 τῶν ἀπόρων, πλούτου καὶ ἐλευθερίας· σχεδὸν γὰρ παρὰ τοῖς
πλείστοις οἱ εὔποροι τῶν καλῶν κἀγαθῶν δοκοῦσι κατ-
έχειν χώραν· ἐπεὶ δὲ τρία ἐστὶ τὰ ἀμφισβητοῦντα τῆς ἰσότητος
τῆς πολιτείας, ἐλευθερία πλοῦτος ἀρετή (τὸ γὰρ τέταρτον, ὃ (20)
καλοῦσιν εὐγένειαν, ἀκολουθεῖ τοῖς δυσίν· ἡ γὰρ εὐγένειά ἐστιν
24

 τὸ (9)
μὲν οὖν πάντας καὶ περὶ ἁπάντων δημοτικόν· τὴν τοιαύτην (10)
γὰρ ἰσότητα ζητεῖ ὁ δῆμος. εἰσὶ δὲ οἱ τρόποι τοῦ πάντας
πλείους, εἷς μὲν τὸ κατὰ μέρος ἀλλὰ μὴ πάντας ἀθρόους
(ὥσπερ ἐν τῇ πολιτείᾳ τῇ Τηλεκλέους ἐστὶ τοῦ Μιλησίου· καὶ

 (1302a) ἐν ὀλίγοις, ταῦτα δ’ ἐν πλείοσιν· εὐγενεῖς γὰρ καὶ ἀγαθοὶ
οὐδαμοῦ ἑκατόν, εὔποροι δὲ καὶ ἄποροι πολλοὶ πολλαχοῦ. τὸ δὲ
ἁπλῶς πάντῃ καθ’ ἑκατέραν τετάχθαι τὴν ἰσότητα φαῦ-
λον. φανερὸν δ’ ἐκ τοῦ συμβαίνοντος· οὐδεμία γὰρ μόνιμος
ἐκ τῶν τοιούτων πολιτειῶν. τούτου δ’ αἴτιον ὅτι ἀδύνατον
ἀπὸ (5)

 ἐκ τῶν τοιούτων πολιτειῶν. τούτου δ’ αἴτιον ὅτι ἀδύνατον
ἀπὸ (5)
τοῦ πρώτου καὶ τοῦ ἐν ἀρχῇ ἡμαρτημένου μὴ ἀπαντᾶν εἰς τὸ
τέλος κακόν τι. διὸ δεῖ τὰ μὲν ἀριθμητικῇ ἰσότητι χρῆ-
σθαι, τὰ δὲ τῇ κατ’ ἀξίαν. ὅμως δὲ ἀσφαλεστέρα καὶ (8)

 αὐτοὺς ἔχειν πως πρὸς τὴν μεταβολὴν αἰτίαν καθόλου μά-
λιστα θετέον περὶ ἧς ἤδη τυγχάνομεν εἰρηκότες. οἱ μὲν
γὰρ ἰσότητος ἐφιέμενοι στασιάζουσιν ἂν νομίζωσιν ἔλαττον (25)
ἔχειν ὄντες ἴσοι τοῖς πλεονεκτοῦσιν, οἱ δὲ τῆς ἀνισότητος
καὶ τῆς ὑπεροχῆς ἂν ὑπολαμβάνωσιν ὄντες ἄνισοι μὴ

 εἶεν καὶ τῶν ἀπόρων εἰς εὐπορίαν ἂν καθίσταιντο πλείους.
συμφέρει δὲ καὶ ἐν δημοκρατίᾳ καὶ ἐν ὀλιγαρχίᾳ τῶν
ἄλλων ἢ ἰσότητα ἢ προεδρίαν νέμειν τοῖς ἧττον κοινωνοῦσι
τῆς πολιτείας, ἐν μὲν δήμῳ τοῖς εὐπόροις, ἐν δ’ ὀλιγαρ-
χίᾳ τοῖς ἀπόροις, πλὴν ὅσαι ἀρχαὶ κύριαι τῆς πολιτείας, (30)

 μηθὲν μᾶλλον ἄρχειν τοὺς ἀπόρους ἢ τοὺς εὐπόρους, μηδὲ
κυρίους εἶναι μόνους ἀλλὰ πάντας ἐξ ἴσου κατ’ ἀριθμόν·
25
οὕτω γὰρ ἂν ὑπάρχειν νομίζοιεν τήν τ’ ἰσότητα τῇ πολι-

τείᾳ καὶ τὴν ἐλευθερίαν. (10)
Τὸ δὲ μετὰ τοῦτο ἀπορεῖται πῶς ἕξουσι τὸ ἴσον, πότε-

 ρον δεῖ τὰ τιμήματα διελεῖν, χιλίοις τὰ τῶν πεντακοσί-
ων, καὶ τοὺς χιλίους ἴσον δύνασθαι τοῖς πεντακοσίοις, ἢ
οὐχ οὕτω δεῖ τιθέναι τὴν κατὰ τοῦτο ἰσότητα, ἀλλὰ διελεῖν
μὲν οὕτως, ἔπειτα ἐκ τῶν πεντακοσίων ἴσους λαβόντα καὶ (15)
ἐκ τῶν χιλίων, τούτους κυρίους εἶναι τῶν αἱρέσεων καὶ τῶν

 δ’ ὅ τι ἂν οἱ πλείους κατ’ ἀριθμόν, ἀδικήσουσι δημεύοντες
τὰ (25)
τῶν πλουσίων καὶ ἐλαττόνων, καθάπερ εἴρηται πρότερον.
τίς ἂν οὖν εἴη ἰσότης ἣν ὁμολογήσουσιν ἀμφότεροι, σκεπτέον
ἐξ ὧν ὁρίζονται δικαίων ἀμφότεροι. λέγουσι γὰρ ὡς ὅ τι
ἂν δόξῃ τοῖς πλείοσι τῶν πολιτῶν, τοῦτ’ εἶναι δεῖ κύριον·
 94. Αριστοτέλης Problemata {0086.036} (4 B.C.) Bekker P.859a

L. 12
 τείνουσιν ἢ παύουσι καὶ κρίνουσι τὰς νόσους καὶ ποιοῦσιν; ἢ
ὅτι (10)
θερμαὶ καὶ ψυχραί εἰσι καὶ ὑγραὶ καὶ ξηραί, αἱ δὲ νόσοι
τούτων εἰσὶν ὑπερβολαί, ἡ δὲ ὑγεία ἰσότης. ἐὰν οὖν δι’ ὑγρό-
τητα καὶ ψύξιν, ἡ ἐναντία ὥρα παύει· ἐὰν δὲ ἐναντία ὥρα
ἔχηται, ἡ ὁμοία κρᾶσις ἐπιγενομένη ἐπέτεινε καὶ ἀνεῖλεν.
 95. Αριστοτέλης Problemata {0086.036} (4 B.C.) Bekker P.918b

L. 11
 τοῖς ὀξέσιν ὄντα οὐχ ὁμόφωνα, ἀλλ’ ἀνάλογον ἀλλήλοις
διὰ πασῶν. ἢ ὅτι ὥσπερ ὁ αὐτὸς εἶναι δοκεῖ φθόγγος, διὰ (10)
τὸ ἀνάλογον ἰσότης ἐπὶ φθόγγων; τὸ δὲ ἴσον τοῦ ἑνός. ταὐτὸ
δὲ τοῦτο καὶ ἐν ταῖς σύριγξιν ἐξαπατῶνται.
Διὰ τί οἱ μὲν νόμοι οὐκ ἐν ἀντιστρόφοις ἐποιοῦντο, αἱ δὲ
 96. Επίκουρος. . Deperditorum librorum reliquiae {0537.003} (4-3

B.C.) Treatise 24 fragment 42 L. 25
26
 τούτων δύναται γίγνε-

σθαι συνθεωρῶμεν,
τῶν δ[ὲ τὰς] ἰσότητας (25)
[α]ὐτὰς [αἰτί]ας εἶναι [τοῦ]
μὴ κο[ιν]ωνε̣[ῖν

 [κ]αὶ οὐ τὸ τούτου πα-
ρασκευαστικόν· τ[ὴ]ν
γὰρ ἰσότητα ἡ το[ῦ] ἀέ̣-
[ρ]ος στολ[ὴ] πανταχό- (20)
[θε]ν

 (44) ρον ἦν τοῦτο εἰπεῖν
αἴτι[ο]ν εἶναι, τὴν δὴ
ἰσότητ[α], ἤπερ αὐτὸ
τό, ὅτ[ι] τ[ὸ] μένειν αὐ-
τὴ[ν ἐν τ]ῶι μέσωι τοῦ (5)
 99. Πλούταρχος Agesilaus {0007.044} (A.D. 1-2) Ch. 27 se. 4 L.

9
 Ἑλλάδος ὁμοῦ κοινόν, τὸν μὲν πόλεμον ἀποδει-
κνύων αὔξοντα τὴν Σπάρτην ἐξ ὧν ἅπαντες οἱ
λοιποὶ κακῶς πάσχουσι, τὴν δὲ εἰρήνην ἰσότητι
καὶ τῷ δικαίῳ κτᾶσθαι κελεύων· οὕτω γὰρ αὐτὴν (10)
διαμενεῖν, ἴσων ἁπάντων γενομένων.
 100. Claudius PTOLEMAEUS Astrol. et Math. Geographia (lib. 1-

3) {0363.009} (A.D. 2) Book 1 ch. 9 se. 5 L. 13
 ναντίον δ’ ἀκόλουθον ἦν τῷ μὲν δυνατῷ τῆς ἡμε-
ρησίας διανύσεως πιστεύειν, τῷ τεταγμένῳ δὲ
καὶ κατὰ τὴν ἰσότητα καὶ κατὰ τὴν θέσιν ἀπι-
στεῖν, ὡς μὴ διὰ τούτων ἐνδέχεσθαι λαβεῖν τὴν
ἐπιζητουμένην διάστασιν, ἢ μόνον ὅτι μείζων
 101. MAXIMUS Soph. Dialexeis {0563.001} (A.D. 2) Lecture 14

ch. 7 se. c L. 2
27
 ράννῳ οὐδεὶς φίλος, βασιλεῖ δὲ οὐδεὶς κόλαξ· βασι-

(c) λεία δὲ τυραννίδος θειότερον. Εἰ δέ ἐστιν ἡ φιλία
ἰσότης τρόπου, τὸ δὲ μοχθηρὸν οὔτε αὐτὸ αὑτῷ οὔτε
τῷ χρηστῷ ἴσον, ὁ μὲν ἀγαθὸς τῷ ἀγαθῷ φίλος, ἴσος
γάρ· ὁ δὲ κόλαξ τοῦ μὲν ἀγαθοῦ πῶς ἂν εἴη κόλαξ;
 102. VETTIUS VALENS Astrol. Anthologiarum libri ix

{1764.001} (A.D. 2) P.59 L. 25
 ιγʹ βίβλῳ μυστικῶς ἐδήλωσε λέγων· εἶτ’ ἐχομένως δεήσει
τοῖς ἡμέρας γεννωμένοις σαφῶς ἀριθμεῖν ἀπὸ Ἡλίου
ἐπὶ Σελήνην, ἔμπαλιν δὲ ἀφ’ ὡροσκόπου ἰσότητα τάσ- (25)
σειν καὶ τὸν ἀποβάντα τόπον συνορᾶν, οὕτινος τέτευχεν
ἀστέρος καὶ τίς ἢ τίνες ἐπὶ τούτου πρόσεισι, τά τε
 103. VETTIUS VALENS Astrol. Anthologiarum libri ix

{1764.001} (A.D. 2) P.332 L. 34
 λεὺς δὲ ἐν τῇ ἀρχῇ τῆς ιγʹ βίβλου εἶπεν· εἶτ’ ἐχομένως
δεήσει σαφῶς ἀριθμεῖν ἀπὸ Ἡλίου ἐπὶ Σελήνην· ἔμ-
παλιν, οἱ δὲ ἀνάπαλιν, ἀπὸ ὡροσκόπου ἰσότητας ποι- (333) εῖν
καὶ τὸν ἀποβάντα κύριον τόπον συνορᾶν, οὗτινος
τετύχηκεν ἀστέρος καὶ τίνες ἐν τούτῳ πρόσεισιν· ἐκ
 104. MOERIS Attic. Lexicon Atticum {1515.001} (A.D. 2/3?)

P.199 L. 29
 ἰσοτελής ὁ ξένος ὁ μετέχων τῶν νόμων καὶ τῶν πραττομένων πάν-
των πλὴν ἀρχῆς. μέτοχος Ἕλληνες.
ἰσότης ὡς ἀρότης Ἀττικοί, ἰσοτής ὡς βραβευτής Ἕλληνες.
ἱδρῶ Ἀττικοί, ἱδρῶτα Ἕλληνες. (30)
ἰδιόξενος ὁ μὴ δημοσίᾳ προσκείμενος πόλεώς τινος ἀλλ’ ἰδίᾳ
 105. MOERIS Attic. Lexicon Atticum {1515.001} (A.D. 2/3?)

P.199 L. 29
 ἰσοτελής ὁ ξένος ὁ μετέχων τῶν νόμων καὶ τῶν πραττομένων πάν-
ἰσότης ὡς ἀρότης Ἀττικοί, ἰσοτής ὡς βραβευτής Ἕλληνες.
ἱδρῶ Ἀττικοί, ἱδρῶτα Ἕλληνες. (30)
ἰδιόξενος ὁ μὴ δημοσίᾳ προσκείμενος πόλεώς τινος ἀλλ’ ἰδίᾳ
28
 106. NEMESIUS Theol. De natura hominis {0743.001} (A.D. 4)

Se. 41 L. 32
 πον, καὶ ἡ τῶν ἄστρων φορὰ μηδὲν μηδέποτε διαλλάττουσα (30)
καὶ ὁ κύκλος τοῦ ἐνιαυτοῦ καὶ ἡ τῶν ὡρῶν ἀποκατάστασις
τῶν τε νυκτῶν καὶ τῶν ἡμερῶν ἡ κατ’ ἔτος ἰσότης, παρὰ
μέρος ἑκατέρας αὐξανομένης τε καὶ μειουμένης οὔτε ἐλάτ-
τονι οὔτε πλείονι μέτρῳ, πῶς ἂν διετέλεσεν ὁμοίως διεξα-
 107. Γρηγόριος Νύσσης. Ad imaginem dei et ad similitudinem

[Sp.] {2017.055} (A.D. 4) Vol. 44 P.1329 L. 31
 νος βαθυτάτης πηγῆς πρῶτον ζητοῦντες τὸ, τί δή-
ποτε μὴ καθ’ ὁμοιότητα τῶν λοιπῶν λογικῶν, ἤγουν (30)
τῶν ἀγγέλων, ἢ πάλιν κατ’ ἰσότητα τῶν ἐμψύχων
ζώων ὁμοιοτρόπους τὰς προπατορικὰς καὶ κορυφαίους
ἡμῶν ὁ Θεὸς ὑποστάσεις, τοῦ Ἀδὰμ λέγω καὶ τῆς

[Sp.] {2017.055} (A.D. 4) Vol. 44 P.1344 L. 40
 εἰκὸς, διαπαίζει τὰ εἰρημένα ὁ δι’ ἐναντίας, ὡς μὴ
δείξαντας ἡμᾶς τρεῖς κυρίως ἀπηρτισμένας ἐπὶ τῆς
ψυχῆς ὑποστάσεις κατ’ ἰσότητα τῆς παναγίας Τριά- (40)
δος, μανθανέτω ὁ ἄφρων, ὅτι κατ’ εἰκόνα ἐστὶν ἡ ψυχὴ
τυπικήν τινα, καὶ οὐ κατ’ ἰσότητα τῆς ἁγίας Τριάδος·

[Sp.] {2017.055} (A.D. 4) Vol. 44 P.1344 L. 42
 ψυχῆς ὑποστάσεις κατ’ ἰσότητα τῆς παναγίας Τριά- (40)
δος, μανθανέτω ὁ ἄφρων, ὅτι κατ’ εἰκόνα ἐστὶν ἡ ψυχὴ
τυπικήν τινα, καὶ οὐ κατ’ ἰσότητα τῆς ἁγίας Τριάδος·
πλὴν καὶ ἐπὶ τῆς Θεότητος, εἰ μὴ φοβερόν ἐστι τὸ
εἰπεῖν, τοπικὴν διαίρεσιν καὶ ἐπιγεγραμμένην διά-
 110. Ευσέβιος θεολόγος Commentaria in Psalmos {2018.034}

(A.D. 4) Vol. 23 P.425 L. 18
 ρης ἡ δεξιά σου. Ἐπειδήπερ ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, ἡ εὐερ-
γετικὴ καὶ πάντων τῶν ἀγαθῶν πάροχος, πεπλήρω-
ται ἰσότητος καὶ δικαιοσύνης, οὐκ ἔστι τε προσωπο-
ληψία παρ’ αὐτῷ· εἰκότως τὸ Εὐαγγέλιον πᾶσιν ἐκη-
29
ρύττετο τοῖς ἔθνεσι. Διό φησιν ὁ Ἀπόστολος· Οὐ γὰρ (20)
 111. Γρηγόριος Ναζιανζηνός Apologetica (orat. 2) {2022.016}

(A.D. 4) Vol. 35 P.409 L. 21
 τὸ μέν τι ἄρχον ἐστὶ καὶ οἷον προκαθεζόμενον,
τὸ δὲ ἀρχόμενον καὶ ἀγόμενον· οὕτω κἀν ταῖς Ἐκκλη- (20)
σίαις διέταξεν ὁ Θεὸς ἰσότητος νόμῳ τῆς ἐχούσης τὸ
κατ’ ἀξίαν, ἢ καὶ προνοίας, ᾗ τὰ πάντα
συνέδησε, τοὺς μὲν ποιμαίνεσθαί τε καὶ ἄρχε-
 112. Γρηγόριος Ναζιανζηνός Contra Julianum imperatorem 1

(orat. 4) {2022.018} (A.D. 4) Vol. 35 P.556 L. 10
 ναι, καὶ τὴν τιμὴν ἀπωσθῆναι τῶν πολλῶν ἕνε-
κεν, καὶ δειχθῆναι τοῦ Θεοῦ τὴν περὶ πάντα τὰ
προσφερόμενα ἰσότητά τε καὶ καθαρότητα. (10)
ΚΘʹ. Ὁ γὰρ εἰπὼν ἀσεβοῦντι τῷ Ἰσραήλ· Ἐὰν (13)
προσφέρητε σεμίδαλιν, μάταιον· θυμίαμα
 113. Γρηγόριος Ναζιανζηνός Contra Julianum imperatorem 1

(orat. 4) {2022.018} (A.D. 4) Vol. 35 P.568 L. 15
 ὁ λαμπρὸς Περίπατος καὶ ἡ σεμνὴ Στοὰ, καὶ
οἱ τὰ κομψὰ λαρυγγίζοντες ἐξεπαίδευσαν· ταῦτα ἡ
τῆς γεωμετρίας ἰσότης, καὶ οἱ περὶ δικαιοσύνης λό- (15)
γοι, καὶ τὸ χρῆναι ἀδικεῖσθαι μᾶλλον αἱρεῖσθαι
ἢ ἀδικεῖν· ταῦτα οἱ γενναῖοι διδάσκαλοι, καὶ τῆς βα-
 114. Γρηγόριος Ναζιανζηνός De pauperum amore (orat. 14)

{2022.027} (A.D. 4) Vol. 35 P.889 L. 8
 νώμεθα κακοὶ τῶν δοθέντων ἡμῖν οἰκονόμοι, ἵνα μὴ
ἀκούωμεν Πέτρου λέγοντος· Αἰσχύνθητε, οἱ κατ-
έχοντες τὰ ἀλλότρια, καὶ μιμήσασθε ἰσότητα
Θεοῦ, καὶ οὐδεὶς ἔσται πένης. Μὴ κάμνωμεν θη-
σαυρίζοντες καὶ φυλάσσοντες, ἄλλων πενίᾳ καμνόν- (10)
 115. Γρηγόριος Ναζιανζηνός De pauperum amore (orat. 14)

{2022.027} (A.D. 4) Vol. 35 P.889 L. 44
 διειργομένας· ἀλλὰ καὶ κοινὰς τὰς αὐτὰς καὶ
πλουσίας, καὶ οὐδὲν παρὰ τοῦτο ἐνδεεστέρας προέθη-
κεν· τό τε τῆς φύσεως ὁμότιμον ἰσότητι τῆς δωρεᾶς
30
τιμῶν, καὶ δεικνὺς τὸν πλοῦτον τῆς ἑαυτοῦ χρη- (45)

στότητος. Ἄνθρωποι δὲ χρυσὸν, καὶ ἄργυρον, καὶ
 116. Γρηγόριος Ναζιανζηνός In Machabaeorum laudem (orat. 15)

{2022.028} (A.D. 4) Vol. 35 P.925 L. 7
 (925) Ηʹ. Οἱ μὲν δὴ ταῦτα καὶ εἰπόντες, καὶ πράξαντες, (5)
καὶ ὡς συῶν ὀδόντες ἀλλήλους θήξαντες ἐν τάξει τῆς
ἡλικίας, καὶ ἰσότητι τῆς προθυμίας διεκαρτέρουν.
Ἡδονὴ καὶ θαῦμα τοῖς ὁμοφύλοις· φόβος καὶ κατά-
πληξις τοῖς διώκουσιν, οἳ κατὰ παντὸς τοῦ ἔθνους
 117. Γρηγόριος Ναζιανζηνός In patrem tacentem (orat. 16)

{2022.029} (A.D. 4) Vol. 35 P.940 L. 3
 (940) κατὰ τὸν ἅγιον Ἡσαΐαν (οὐδὲ γὰρ τὸ ἀγαθὸν ἄκρι-
τον, εἰ καὶ τοῖς ἐν τῷ ἀμπελῶνι προκεκμηκό-
σιν ἔδοξε, μὴ συνιεῖσι τὸ ἐν τῇ ἰσότητι ἄν-
ισον), καὶ ἡ ὀργὴ κατὰ λόγον τῶν ἁμαρτημά-
των, ποτήριον ἐν χειρὶ Κυρίου προσαγορευομένη, (5)
 118. Γρηγόριος Ναζιανζηνός Ad Julianum tributorum

exaequatorem (orat. 19) {2022.032} (A.D. 4) Vol. 35 P.1056 L.
42
 τῇ βροχῇ πάντας ὁμοίως. Μὴ δεξώμεθα πλουτεῖν διὰ (40)
τῆς τῶν ἄλλων πενίας· μὴ παρὰ τοσοῦτον ἔλθωμεν
τῆς θείας ἰσότητος· μηδὲ μίξωμεν τὸν ἡμέτερον
πλοῦτον ἀλλοτρίοις δάκρυσιν, ὑφ’ ὧν ὡς ἰοῦ καὶ ση-
τὸς ἐκδαπανηθήσεται, ἢ, τό γε τῆς Γραφῆς εἰ-
 119. Γρηγόριος Ναζιανζηνός In theophania (orat. 38) {2022.046}

(A.D. 4) Vol. 36 P.329 L. 16
 ὁμοτιμίας φωνὴν ἐνόμισαν· οὗτοι τὸν ἐλαύνοντα
Θεὸν ᾔδεσαν. Ἐπείθοντο γὰρ ἐξ ὧν ἔπασχον. Σὺ δὲ, (15)
οὐδὲ τὴν ἰσότητα δέχῃ, οὐδὲ ὁμολογεῖς τὴν θεό-
τητα. Κρεῖττον ἦν σοι περιτετμῆσθαι καὶ δαιμονᾷν,
ἵν’ εἴπω τι καὶ γελοίως, ἢ ἐν ἀκροβυστίᾳ καὶ ὑγιείᾳ
 120. Γρηγόριος Ναζιανζηνός In sanctum baptisma (orat. 40)

{2022.048} (A.D. 4) Vol. 36 P.385 L. 30
31
 αὐτοῖς ὀψισθεῖσιν ἐγένετο, καταμάθωμεν· τὸ ἴσον τοῦ

μισθοῦ δηλονότι. Πῶς οὖν αἰτιῶνται τὸν ἐργοδότην,
ὡς διὰ τὸ τῆς ἰσότητος ἄνισον; Ταῦτα πάντα τὴν τοῦ (30)
ἱδρῶτος ὑφαιρεῖ χάριν τοῖς πρώτοις, καὶ εἰ προ-
κεκμήκασιν. Ἐξ ὧν συμβαίνει καὶ δικαίαν εἶναι
 121. Γρηγόριος Ναζιανζηνός In sanctum pascha (orat. 45)

{2022.052} (A.D. 4) Vol. 36 P.661 L. 11
 τιμίας φωνὴν ἐνόμισαν· οὗτοι τὸν ἐλαύνοντα Θεὸν
ᾔδεσαν· ἐπείθοντο γὰρ ἐξ ὧν ἔπασχον. Σὺ δὲ, οὐδὲ (10)
τὴν ἰσότητα δέχῃ, οὐδὲ ὁμολογεῖς τὴν Θεότητα. Κρεῖτ-
τον ἦν σοι περιτετμῆσθαι καὶ δαιμονᾷν, ἵν’ εἴπω τι
καὶ γελοίως, ἢ ἐν ἀκροβυστίᾳ καὶ ὑγιείᾳ διακεῖσθαι
 122. Γρηγόριος Ναζιανζηνός Carmina moralia {2022.060} (A.D.

4) Column 950 L. 2
 Ἧτταν δὲ τούτων, τὴν ἀσέλγειαν λέγω.
(950) Δικαιοσύνη δὲ, μὴ πλέον ζητεῖν ἔχειν·
Τῆς δ’ ἰσότητος ἔκβασις, τοῦτ’ ἀδικία.
Φρόνησίς ἐστι πραγμάτων ἐμπειρία.
Σοφία νομιζέσθω δὲ τῶν ὄντων θέα.
 123. Αθανάσιος θεολογος Orationes tres contra Arianos

{2035.042} (A.D. 4) Vol. 26 P.369 L. 24
 τόπῳ, ἀλλὰ τῇ φύσει· οὐδὲν γὰρ τόπῳ μακρὰν τοῦ
Θεοῦ, ἀλλὰ μόνῃ τῇ φύσει πάντα μακράν ἐστιν αὐ-
τοῦ· καὶ, καθὰ προεῖπον, οὐ ταυτότητα, οὐδὲ ἰσότητα
δείκνυσιν ὁ λέγων τὸ, καθὼς, ἐπίῤῥημα, ἀλλὰ παρά- (25)
δειγμα τοῦ λεγομένου κατά τι θεωρούμενον.

{2035.042} (A.D. 4) Vol. 26 P.369 L. 37
 προκαταποθέντας ὑπὸ τοῦ κήτους, ἀλλὰ μόνος (35)
προσταχθέντος τοῦ κήτους ἐξῆλθεν. Οὐκοῦν οὐδεμία
ταυτότης οὐδὲ ἰσότης ἐν τῇ, καθὼς, λέξει σημαίνε-
ται, ἀλλὰ ἄλλο μὲν καὶ ἄλλο· ὁμοιότητα δέ πως
(372) δείκνυσι τοῦ Ἰωνᾶ διὰ τὸ τριήμερον. Οὕτως ἄρα καὶ
32

{2035.042} (A.D. 4) Vol. 26 P.373 L. 39
 ὁμολογήσῃ, ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ,
ὁ Θεὸς ἐν αὐτῷ μένει, καὶ αὐτὸς ἐν τῷ Θεῷ.
Ποία τοίνυν ὁμοιότης καὶ ποία ἰσότης ἡμῶν πρὸς
τὸν Υἱόν; Ἢ πῶς οὐκ ἐλέγχονται πανταχόθεν οἱ (40)
Ἀρειανοὶ, καὶ μάλιστα παρὰ τοῦ Ἰωάννου, ὅτι ἄλ-
 126. Αθανάσιος θεολογος Epistula ad Marcellinum de

interpretatione Psalmorum {2035.059} (A.D. 4) Vol. 27 P.41 L.
24
 καὶ τὰς πράξεις τοῦ σώματος θανατοῦν. Οὕτως
γὰρ καὶ καλῶς ψάλλων ῥυθμίζει τὴν ψυχὴν αὐτοῦ,
καὶ ὥσπερ ἐξ ἀνισότητος εἰς ἰσότητα ἄγει· ὥστε ἐν
τῷ κατὰ φύσιν αὐτὴν ἑστηκυῖαν μὴ πτοεῖσθαι ὑπό (25)
τινος, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον εὐφαντάσιον γίνεσθαι, καὶ
 127. Αθανάσιος θεολογος Expositiones in Psalmos {2035.061}

(A.D. 4) Vol. 27 P.145 L. 44
 Ἄκακοι καὶ εὐθεῖς ἐκολλῶντό μοι. Καὶ τοῦτο
ἴδιον ἀρετῆς, τὸ μισεῖν μὲν τῶν φαύλων τὰς συν-
ουσίας, τοὺς δὲ τὴν ἰσότητα τιμῶντας καὶ εὐθύτητι
χρωμένους συνήθεις ἔχειν καὶ φίλους· τοῦτο γὰρ καὶ (45)
ὁ προφήτης ἔφη πεποιηκέναι, ἅτε δὴ θεραπεύειν
 128. Αθανάσιος θεολογος Synopsis scripturae sacrae [Sp.]

{2035.071} (A.D. 4) Vol. 28 P.344 L. 17
 λέα, καὶ τοῖς μὲν γονεῦσι τὸ καθῆκον ἀποδίδου, τοῖς δὲ (15)
πᾶσι τὸ ἴσον.» Καὶ οὗτος μὲν εἷς τύπος· δεύτερος
δὲ δικαιοῦν τὴν ψυχὴν ἑαυτοῦ, τὴν ἰσότητα φυλάττειν,
ὥστε μὴ κλίνειν εἰς ἀνισότητα· ἀλλὰ τῷ μὲν λογικῷ·
Μή σε καταλάβῃ βουλὴ κακὴ, ἡ ἀπολείπουσα δι-
 129. Αθανάσιος θεολογος Disputatio contra Arium [Sp.]

{2035.072} (A.D. 4) Vol. 28 P.448 L. 41
 πεν· Σωτὴρ οὐκ εἶπεν· «Ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἕν
ἐσμεν,» καὶ πάλιν· «Ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ, ἑώρακε τὸν (40)
Πατέρα;» Ἀλλὰ μὴν καὶ ὁ Ἀπόστολος τὴν ἰσότητα
τοῦ Υἱοῦ, ἣν ἔχει πρὸς τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα, σαφῶς
33
ἐδήλωσε, λέγων· «Ὃς, ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων, οὐχ
 130. Αθανάσιος θεολογος Quaestiones ad Antiochum ducem [Sp.]

{2035.077} (A.D. 4) Vol. 28 P.612 L. 6
 ἐπὶ πλήθους τινῶν ἀσπίλων καὶ ὁμοίων περιστερῶν
ἢ μελισσῶν, οὐ διαφερουσῶν μία τῆς μιᾶς, οὔτε σε- (5)
μνότητι, οὔτε μεγαλειότητι, ἀλλὰ κατὰ πάντα ἐν ἰσό-
τητι ἀλλήλαις οὔσαις. Τοῦτο δὲ λέγω ἐπὶ τῶν ἐν τῷ
ᾅδῃ καταδικασθεισῶν ψυχῶν τῶν ἁμαρτωλῶν, ὅτι
ἑαυτὰς οὐκ ἐπιγινώσκουσι. Ταῖς γὰρ τῶν δικαίων
 131. Αθανάσιος θεολογος Sermo in annuntiationem deiparae [Sp.]

{2035.087} (A.D. 4) Vol. 28 P.920 L. 52
 μάτων, ὧν ἐπίσης καὶ τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος (50)
θεωρεῖται. Ἐκ παραγωγῆς γὰρ τοῦ ἴσου, ἰσία λέγεται
θηλυκῇ ἐκφορᾷ ἡ τῆς ἰσότητος τῶν πολλῶν συστατικὴ
περίληψις. Ὧν γὰρ ἴση τίς ἐστιν οὐσία, διαφερόντων
ἰδιωμάτων, ἰσία λέγεται, ὥσπερ καὶ ὁσία καὶ μία. Καὶ
 132. Αθανάσιος θεολογος De sancta trinitate (dialogi 1, 3, 5)

[Sp.] {2035.109} (A.D. 4) Vol. 28 P.1169 L. 6
 τοῦ Υἱοῦ; Τὸ δὲ ἀγέννητον οὐδὲν ἔσται τοῦ Υἱοῦ μεῖ-
ζον, ὅπερ ἔξω φασὶ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός. Εἰ (5)
δὲ ἡ ὑπεροχὴ ἔξω τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς, ἡ ἰσότης
ἐν τῇ οὐσίᾳ ἐστί. Μεῖζον δέ ἐστι τὸ ἀγέννητον τοῦ
Υἱοῦ, ὅπερ πᾶσιν οὐδέν· καὶ τὸ ἴσον ἐν τῷ Υἱῷ ἔσται,
 133. Βασίλειος Καισαρειας Adversus Eunomium (libri 5)

{2040.019} (A.D. 4) Vol. 29 P.561 L. 9
 τήν; τῆς κατ’ οὐσίαν ὁμοιότητος, ἢ συγκρίσεως,
ἢ κοινωνίας, μηδεμίαν ὑπεροχὴν ἢ διαφορὰν κατα-
λιπούσης, ἰσότητα δὲ σαφῶς ἐργαζομένης, μετὰ δὲ
τῆς ἰσότητος ἀγέννητον ἀποφαινούσης τὸν ὁμοιούμε- (10)
νον, ἢ συγκρινόμενον. Οὐδεὶς δὲ οὕτως ἀνόητος

{2040.019} (A.D. 4) Vol. 29 P.561 L. 10
 ἢ κοινωνίας, μηδεμίαν ὑπεροχὴν ἢ διαφορὰν κατα-
34
τῆς ἰσότητος ἀγέννητον ἀποφαινούσης τὸν ὁμοιούμενον, ἢ

συγκρινόμενον. Οὐδεὶς δὲ οὕτως ἀνόητος
καὶ πρὸς ἀσέβειαν τολμηρὸς, ὥστε ἴσον εἰπεῖν τῷ

{2040.019} (A.D. 4) Vol. 29 P.564 L. 24
 (564) ΕΥΝ. Ἀλλ’ ἡ κατ’ οὐσίαν, φησὶν, ὁμοιότης, ἢ (22)
σύγκρισις, ἢ κοινωνία, μηδεμίαν ὑπεροχὴν ἢ διαφο-
ρὰν καταλείπουσα, ἰσότητα σαφῶς ἀπεργάζεται.
ΒΑΣ. Πῶς οὖν οὐδεμίαν διαφορὰν καταλείπει, οὐδὲ (26)
τὴν τοῖς αἰτίοις πρὸς τὰ ἐξ αὐτῶν ἐνυπάρχουσαν;
 136. Βασίλειος Καισαρειας Regulae morales {2040.051} (A.D. 4)

Vol. 31 P.768 L. 52
 ΚΟΡ. βʹ. Τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς τὸ ἐκείνων (50)
ὑστέρημα· ἵνα καὶ τὸ ἐκείνων περίσσευμα γένη-
ται εἰς τὸ ὑμῶν ὑστέρημα, ὅπως γένηται ἰσότης,
καθὼς γέγραπται· Ὁ τὸ πολὺ οὐκ ἐπλεόνασε·
καὶ ὁ τὸ ὀλίγον οὐκ ἠλαττόνησεν.
 137.Δίδυμος Καίκος . De trinitate (lib. 2.8-27) [Sp.] {2102.042}

(A.D. 4) Vol. 39 P.604 L. 2
 διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστῳ καθὼς βούλεται.» Χρὴ δὲ μὴ
(604) παραδραμεῖν, ἓν μὲν, ὅτι διὰ τὴν πρὸς τὸν Πατέρα
περὶ πάντα ἰσότητα τοῦ ἁγίου Πνεύματος, πρώτου
μέμνηται αὐτοῦ, εἶτα τοῦ Υἱοῦ, καὶ μετέπειτα τοῦ
Θεοῦ καὶ Πατρὸς ἐνεργοῦντος τὰ πάντα ἐν πᾶσιν·
 138.Δίδυμος Καίκος . De trinitate (lib. 2.8-27) [Sp.] {2102.042}

(A.D. 4) Vol. 39 P.704 L. 35
 παντοκράτωρ. Τίς εἶ σὺ, τὸ ὄρος τὸ μέγα, πρὸ
προσώπου Ζοροβάβελ, τοῦ κατορθῶσαι καὶ ἐξοῖσαι
τὸν λίθον τῆς κληρονομίας ἰσότητα χάριτος;» Ὄρος (35)
ἐνταῦθα τὸν πολέμιον καλεῖ, ᾧ διαλέγεται, ὅτι Τὸν
λίθον, φησὶ, τῆς κληρονομίας τὸν Ζοροβάβελ, καθ’
 139.Δίδυμος Καίκος . De trinitate (lib. 3) [Sp.] {2102.043} (A.D.

4) Vol. 39 P.856 L. 26
35
 τῆς τε βροντῆς ὁ υἱὸς, ὡς ἀληθινὸς Θεὸς καὶ ἀλη-

θινὸς Υἱὸς Θεοῦ· καὶ Παῦλος, ὡς πρὸ τῆς (25)
κενώσεως ἐν μορφῇ καὶ ἰσότητι τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς
ἦν) δοτὰ ἐκτήσατο ταῦτα. Ἐπείτοι καὶ ἄτοπα λίαν
ἐκ τούτου εἰσφέρεται· ἓν μὲν, ὅτιπερ, εἰ ἐν ψιλῷ
 140.Δίδυμος Καίκος . De trinitate (lib. 3) [Sp.] {2102.043} (A.D.

4) Vol. 39 P.897 L. 13
 αὐτὸν,» οὐχὶ δὲ εἰς ἄλλον· τῇ θεότητι αἱρεσιομά-
χοι διεσάφησαν· οὐ μόνον ὡς Υἱῷ πρὸς Πατέρα κοι-
νωνίαν, ἀλλ’ οὐδὲ ὡς φίλῳ πρὸς φίλον ἰσότητα συγ-
κτητορίας παραχωροῦντες αὐτῷ. Ἰωσαφὰτ γὰρ βα-
σιλεὺς Ἰούδα πρὸς Ἀχαὰβ βασιλέα Ἰσραὴλ τῆς φι- (15)
 141. EVAGRIUS Scr. Eccl. Rerum monachalium rationes

{4110.010} (A.D. 4) Vol. 40 P.1256 L. 32
 τὸ ἐκείνων ὑστέρημα, ἵνα καὶ τὸ ἐκείνων περίσ- (30)
σευμα γένηται εἰς τὸ ὑμῶν ὑστέρημα, ὅπως γένηται
ἰσότης, καθὰ γέγραπται· Ὁ τὸ πολὺ, οὐκ ἐπλεό-
νασε, καὶ ὁ τὸ ὀλίγον, οὐκ ἠλαττόνησεν.» Ἔχων
τοίνυν τοῦ ἐνεστῶτος καιροῦ τὰ δέοντα, εἰς τὸν μέλ-
 142. Ιωάννης Χρυσόστομος De Christi precibus (= Contra

Anomoeos, homilia 10) {2062.018} (A.D. 4-5) Vol. 48 P.783 L.
42t
 (783) Ὅτι τὸ μὴ λέγειν, ἅπερ ἴσμεν, καὶ εἰς ἑτέρους ἐκφέρειν,
πενέστερον ποιεῖ, καὶ τὴν χάριν
σβέννυσι· καὶ εἰς τὰς εὐχὰς, ἃς ὁ Χριστὸς ηὔξατο, καὶ τὴν
ἐξουσίαν, μεθ’ ἧς ἅπαντα ἐποίει·
καὶ εἰς τὴν τοῦ παλαιοῦ νόμου διόρθωσιν· καὶ ὅτι τὸ σαρκωθῆναι
τὴν ἰσότητα αὐτοῦ τὴν πρὸς
τὸν Πατέρα οὐκ ἐλαττοῖ, ἀλλὰ καὶ συνίστησι μᾶλλον.

21
 Παῦλος δηλῶν περὶ τοῦ Χριστοῦ φησιν, ὅτι ἐπειδὴ
φύσει ἐλεύθερος ἦν καὶ γνήσιος υἱὸς, οὐχ ὡς ἁρπα- (20)
γὴν λαβὼν τὴν ἰσότητα, ἐδέησεν αὐτὴν ἀποκρύψαι,
ἀλλὰ θαῤῥῶν ἀνέλαβε τὴν δούλου μορφήν. ᾜδει γὰρ
36
ᾔδει σαφῶς, ὅτι ἡ συγκατάβασις οὐδὲν αὐτοῦ τὴν

32
 μορφῇ τὴν αὐτὴν ἔμεινε δόξαν ἔχων. Ὁρᾷς ὅτι καὶ (30)
αὐτὸ τὸ σάρκα ἀναλαβεῖν σημεῖόν ἐστι τοῦ τὸν Υἱὸν
ἴσον εἶναι τῷ γεγεννηκότι, καὶ τοῦ τὴν ἰσότητα ταύ-
την οὐκ ἐπείσακτον εἶναι, οὐδὲ ἐπιγινομένην καὶ ἀπο-
γινομένην, ἀλλ’ ἀκίνητον καὶ βεβαίαν, καὶ οἵαν εἰκὸς
 145. Ιωάννης Χρυσόστομος Ad populum Antiochenum (homiliae

1-21) {2062.024} (A.D. 4-5) Vol. 49 P.106 L. 50
 ούτῳ διαστήματι καὶ μήκει, οὐδὲ ἀκαριαῖον, οὐχ ἡμι-
ώριον, οὐ ῥιπὴν ὀφθαλμοῦ ἡ ἑτέρα τὴν ἑτέραν ἐπλεονέκτησε.
γʹ. Διὰ ταῦτα καὶ ὁ ψαλμῳδὸς ἐκπλαγεὶς αὐτῶν τὴν ἰσό- (50)
τητα, ἐβόα λέγων· Νὺξ νυκτὶ ἀναγγέλλει γνῶσιν.
Ἂν ταῦτα εἰδῇς φιλοσοφεῖν, θαυμάσεις τὸν οὕτω παρὰ
τὴν ἀρχὴν τάξαντα τοὺς ἀκινήτους τούτους ὅρους. Ἀκουέ-
 197. Ιωάννης Χρυσόστομος In epistulam ii ad Corinthios

(homiliae 1-30) {2062.157} (A.D. 4-5) Vol. 61 P.520 L. 7
 πῶς οὖν ἰσότητα καλεῖ; Ἣ κατὰ τὸ περισσεύειν καὶ (5)
ὑστερεῖσθαι, ἣ κατὰ τὸν παρόντα βίον τοῦτο φησὶ
γενέσθαι μόνον. Διὰ γὰρ τοῦτο εἰπὼν, Ἰσότης, ἐπ-
ήγαγεν, Ἐν τῷ νῦν καιρῷ. Ταῦτα δὲ ἔλεγε, καὶ
τῶν πλουτούντων καταστέλλων τὰ φρονήματα, καὶ
 198. Ιωάννης Χρυσόστομος In epistulam ad Colossenses

(homiliae 1-12) {2062.161} (A.D. 4-5) Vol. 62 P.365 L. 30
 μιεῖται ὃ ἠδίκησε, καὶ οὐκ ἔστι προσωπολη-

ψία παρὰ τῷ Θεῷ. Οἱ κύριοι, τὸ δίκαιον καὶ τὴν
ἰσότητα τοῖς δούλοις παρέχετε, εἰδότες ὅτι (30)
καὶ ὑμεῖς ἔχετε Κύριον ἐν οὐρανοῖς.
αʹ. Διὰ τί μὴ πανταχοῦ καὶ ἐν πάσαις ταῖς ἐπιστο-
 211. Θεοδώρετος De sancta trinitate {4089.020} (A.D. 4-5) Vol.

75 P.1161 L. 3
37
 (1161) ΙΑʹ. Ὅτι οὐδεὶς οἶδε τὸν Υἱὸν εἰ μὴ ὁ Πατὴρ, καὶ

οὐδεὶς οἶδε τὸν Πατέρα, εἰ μὴ ὁ Υἱός.
Ἵνα δὲ δείξωμεν Πατρὸς καὶ Υἱοῦ τὴν ἰσότητα, ἐπ’
αὐτὴν ἔλθωμεν τὴν τοῦ Κυρίου διδασκαλίαν· «Οὐ-
δεὶς, φησὶν, οἶδε τὸν Υἱὸν, εἰ μὴ ὁ Πατήρ· οὐδὲ τὸν (5)

75 P.1161 L. 21
 Ποῖον κτίσμα τὸν κτίστην γινώσκει, ὡς ὑπὸ τοῦ κτί-
στου γινώσκεται; Ποῖον δὲ ποίημα τὴν πρὸς τὸν (20)
ποιητὴν ἰσότητα δέχεται; Ἢ οὐκ ἴσμεν ὅπως περὶ
τῆς κτίσεως ἡ θεία Γραφὴ διαλέγεται; Ἀναμνησθῶ-
μεν τοίνυν τῶν τοῦ Προφήτου ῥημάτων· «Κατ’

75 P.1161 L. 32
 τοῦ πνεύματα, καὶ τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς (30)
φλόγα.» Αὕτη κτίσεως καὶ κτίστου διαφορά. Ἔνθα
τοίνυν ἰσότης, οὐκέτι κτίσμα καὶ κτίστης, ἀλλὰ Πα-
τὴρ καὶ Υἱός· διὸ καὶ ταῦτα τέθεικε τὰ ὀνόματα,
ἵνα ἐκ τῶν ὀνομάτων μάθωμεν τὴν ταυτότητα. «Οὐ-

75 P.1165 L. 5
 σχυντῶσιν οἱ δυσφημοῦντες.
ΙΓʹ. Ὅτι πολλαχόθεν ἔστι μαθεῖν Πατρὸς καὶ

Υἱοῦ τὴν ἰσότητα. (5)
Ὅτι δὲ τὰ αὐτὰ δύναται τῷ Πατρὶ καὶ [ὁ Υἱὸς],
μαθεῖν ἔστιν ἑτέρωθεν· ποτὲ μὲν γὰρ, «Ὁ Πατήρ

75 P.1165 L. 18
 πιστεύετε, καὶ γινώσκετε ὅτι ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοὶ, κἀγὼ
ἐν αὐτῷ.» Ὁρᾶτε πάλιν κἀντεῦθεν Πατρὸς καὶ Υἱοῦ
τὴν ἰσότητα· «Ὁ Πατὴρ γὰρ, φησὶν, ἐν ἐμοὶ, κἀγὼ
ἐν αὐτῷ.» Ἐπὶ δὲ τοῦ μείζονος καὶ τοῦ μείονος τοῦτο
εὑρεθῆναι ἀδύνατον· οἷόν τι λέγω· Πᾶσαν ὁμοῦ τὴν (20)
240. Θεοδώρετος Interpretatio in xiv epistulas sancti Pauli
{4089.030} (A.D. 4-5) Vol. 82 P.444 L. 50
38
 σπέρμα Ἀβραάμ εἰσι, κἀγώ.» Ταῦτα ὡς παρ’

ἐκείνων περὶ ἑαυτῶν λεγόμενα τέθεικε· καὶ ἐν μὲν
τούτοις ἔδειξε τὴν ἰσότητα, ἐν δέ γε τοῖς γνωμικοῖς (50)
κατορθώμασι δείκνυσι τὴν ὑπερβολήν.
κγʹ. «Διάκονοι Χριστοῦ εἰσι, παραφρονῶν λαλῶ,
 241. Θεοδώρετος Interpretatio in xiv epistulas sancti Pauli

{4089.030} (A.D. 4-5) Vol. 82 P.541 L. 42
 ἡμῶν προσφορὰν καὶ θυσίαν τῷ Θεῷ εἰς ὀσμὴν (40)
εὐωδίας.» Ἔδειξε κἀνταῦθα τοῦ Πατέρος καὶ τοῦ
Υἱοῦ τὴν ἰσότητα. Μιμήσασθαι γὰρ τὸν Θεὸν παρα-
κελευσάμενος, τὸ αὐτὸ καὶ περὶ τοῦ Υἱοῦ παρηγ-
γύησε· καὶ ὥσπερ ἔφη περὶ τοῦ Πατέρος, ὅτι ἐχαρί-
 260. Κύριλλος Αλεξανδρινός θεολόγος Epistulae paschales sive

Homiliae paschales (epist. 1-30) {4090.032} (A.D. 4-5) Vol. 77
P.628 L. 45
 καὶ ὑπὲρ νοῦν ἐξ αὐτῆς τῆς τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς
ἀναλάμψας οὐσίας, διά τε τοῦτο καὶ λίαν εἰκότως ἐν
μορφῇ καὶ ἰσότητι τῇ κατὰ πᾶν νοοῦμεν, ὥστε καὶ (45)
ὑπάρχων ἀληθῶς, «τεταπείνωκεν ἑαυτὸν,» κατὰ τὰς
Γραφὰς, «μορφὴν δούλου λαβὼν,» τουτέστι γενόμενος

P.649 L. 22
 εἰρημένων, καὶ αὐτῆς εὖ μάλα τῆς θείας καταστοχά- (20)
ζεσθαι γνώμης· οἴχεσθαι δὲ οὕτως ἐᾷν ἐξ οὐρίας τὰ
καθ’ ἡμᾶς, τῷ τῆς ἀγάπης δεσμῷ πρὸς ἰσότητα
διοικούμενα. Ὁ γὰρ ἐν ἴσῳ πάντα διανείμας τὰ τῆς
φύσεως ἀγαθὰ, καὶ τῷ περιττῷ καὶ πλείονι τιμήσας

P.652 L. 48
 τοῖς ἐξ Ἱερουσαλὴμ ὁ διὰ Μωσέως ἄρα κεχρησμ-
ῴδηκε νόμος, διὰ τύπου καὶ σκιᾶς τὴν πρὸς ἀδελφοὺς
ἰσότητα τιμᾷν ἀναπείθων; Τὴν πολλὴν ἐκείνην δια-
θέοντες ἔρημον, καὶ τῶν ἐδωδίμων γεγονότες ἐν
39
σπάνει, δι’ ἣν ἐποιοῦντο τοῦ πανσόφου Μωσέως τὴν (50)

P.737 L. 51
 μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ.» Καίτοι γὰρ
ἐνὸν ἐπ’ ἐξουσίας αὐτῷ ταῖς ἰδίαις ὑπεροχαῖς ἐν- (50)
ερηρεῖσθαι λαμπρῶς, καὶ ἰσότητι τῇ πρὸς τὸν Πατέρα
πλουσίως ἐντρυφᾷν, καὶ τοῖς τῆς θεότητος ἐναγλαΐ-
ζεσθαι θάκοισι, καταπεφοίτηκεν ἑκὼν εἰς εἶδος τὸ

P.773 L. 25
 τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, ὁ Υἱὸς τὸ ἀπαύγασμα τῆς δό-
ξης, καὶ ἐξ αὐτοῦ κατὰ φύσιν γεγεννημένος, καὶ τῇ
κατὰ πᾶν ὁτιοῦν ἰσότητι διαπρέπων, συνυφεστηκώς (25)
τε καὶ συναΐδιος ἰσοσθενὴς καὶ ἰσουργὸς, ἰσοκλεὴς
καὶ ὁμόθρονος, «οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι

P.840 L. 38
 τῇ αὐτοῦ πτωχείᾳ πλουτήσωμεν.» Ἀλλ’ ὁ μὲν τῶν
ὅλων Σωτὴρ, καὶ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Πατρὸς Λόγος,
ὁ ἐν ἰσότητι τῇ κατὰ πᾶν ὁτιοῦν τῇ πρὸς αὐτὸν δια-
πρέπων, ὁ σύνθρονος καὶ ἰσοκλεὴς αὐτῷ, τὸ τῆς κε-
νώσεως οὐκ ἀπόβλητον ἐποιεῖτο μέτρον οἰκονομικῶς (40)

P.841 L. 19
 διιστάντες αὐτὸν τὸν τοῦ Θεοῦ Λόγον, ψιλήν τε αὐτῷ
συνάφειαν κατὰ τὸ αὐτοῖς δοκοῦν ἀπονέμουσι μόλις,
τὴν ὡς ἐν ἰσότητι τῆς ἀξίας. Ἡμεῖς δὲ οὐχ οὕτως
φρονεῖν δεδιδάγμεθα, οὐδὲ ταῖς ἐκείνων ἀβελτηρίαις (20)
προσεσχηκότες, αὐτοὶ τὸν οἰκεῖον καταφθεροῦμεν
40

P.937 L. 5
 ἀναλάμψας Λόγος, ἡ εἰκὼν, τὸ ἀπαύγασμα τῆς δόξης
αὐτοῦ, ὁ σύνθρονος καὶ συναΐδιος Υἱὸς, καὶ τῇ κατὰ
πᾶν ὁτιοῦν ἰσότητι καὶ ὁμοιότητι διαπρέπων, γέγονε (5)
σὰρξ, τουτέστι, τέλειος ἄνθρωπος· καὶ οὐ μεθεὶς
ὅπερ ἦν (ἀμήχανον γάρ· ἔνεστι γὰρ αὐτῷ φυσικῶς
 268. Κύριλλος Αλεξανδρινός θεολόγος De adoratione et cultu in

spiritu et veritate {4090.096} (A.D. 4-5) Vol. 68 P.260 L. 49
 πρῶτον, εἶτα συνῆψε τὸν Ἀαρὼν, τῆς Μωσέως ἀπο-
στολῆς τε καὶ διακονίας δευτέραν ἐν χρόνῳ προανατυ-
πῶν τὴν ἀνάδειξιν τοῦ Χριστοῦ, ὃς ἦν ἐν ἰσότητι μὲν
τῇ πρὸς Μωσέα διὰ τὸ ἀνθρώπινον, ἐν ὑπεροχῇ δὲ (50)
θείᾳ καὶ ἀσυγκρίτῳ διὰ τὸ ἐκ Θεοῦ γεγεννῆσθαι Πα-

 πλοῦτον ἀπεμπολᾷν, καὶ ταῖς τῶν πτωχευομένων (25)
διανέμειν χρείαις, δόξης δὲ καὶ ὑπεροχῆς οὐκ ἐφίησιν
ἐρᾷν. Ὅτι δὲ τὴν ἰσότητα τοῖς ἐπὶ γῆς βραβεύει
Θεὸς, χαλεπὸν οὐδὲν συνιδεῖν καὶ ἐξ αὐτῆς ἡμᾶς τῆς
τοῦ σώματος κατασκευῆς. Οὐ γὰρ οἶδεν ἡ φύσις, τὸν

 εἰπέ μοι, δυσκάτοπτον ἔτι, μᾶλλον δὲ οὐχὶ παντί τῳ
λοιπὸν ἐναργὲς, ὅτι τῆς θείας βουλῆς ὁ σκοπὸς, τὸ (40)
ἐν ἰσότητι ζῇν τοὺς ἐπὶ γῆς; Ἄκουε δὲ λέγοντος, εἰ
δοκεῖ, καὶ δι’ ἑνὸς τῶν προφητῶν· «Οὐχὶ Θεὸς εἷς
ἔκτισεν ἡμᾶς; οὐχὶ Πατὴρ εἷς πάντων ἡμῶν; τί

 ἐπιεικείας προσήκει τὴν ἔνδειξιν καὶ εἰς ἑτέρους ἡμᾶς (25)
ποιεῖσθαι παρεγγυῶν. Πανταχῆ γὰρ ὁ νόμος, τῆς
ἰσότητος προνοεῖ, καὶ ἀκριβῆ τοῦ δικαίου ποιεῖσθαι
τὴν βάσανον, ὁρᾶται θεσμοθετῶν. Γέγραπται γὰρ ἐν
41
Δευτερονομίῳ· «Οὐκ ἔσται ἐν τῷ μαρσίππῳ σου στά-

 ἠπείγετο καὶ μάλα ὀρθῶς· νοῦς γὰρ εὐθύς τε καὶ φι-
λοδίκαιος ταλαντεύει τρόπον τινὰ καὶ ἀναμετρεῖ τῶν (40)
πραγμάτων τὰς φύσεις, καὶ τὸν τῆς ἰσότητος βα-
σανίζει λόγον, λεπτότερόν τε καὶ ἀκριβέστερον, ἤπερ
ἂν οἴοιτό τις τοὺς ἐπὶ πλάστιγγος καὶ ζυγοῦ, τὸ νό-
 294. Κύριλλος Αλεξανδρινός θεολόγος Commentarius in Isaiam

prophetam {4090.103} (A.D. 4-5) Vol. 70 P.1276 L. 42
 Ἐκτετίκασι μὲν Ἰουδαῖοι δίκας τῆς εἰς Χριστὸν (40)
παροινίας, ἀνθρώπῳ μὲν ἀφορήτους παντὶ, μεμε-
τρημένας δὲ ὅμως, τό γε ἧκον εἰς ἰσότητα τῶν
ἡμαρτημένων. Δεδυσσεβήκασι γὰρ τὰ πέρα μέτρου
παντὸς, ἀπεκτονότες δικαίους, καὶ προφητῶν ἁγίων
 295. Κύριλλος Αλεξανδρινός θεολόγος Commentarii in Lucam

(in catenis) {4090.108} (A.D. 4-5) Vol. 72 P.600 L. 52
 τερον· εἰ γὰρ μέτρον ὑπερεκχυνόμενον ληψόμεθα, (50)
πῶς ᾧ μέτρῳ μετροῦμεν ἀντιμετρηθήσεται ἡμῖν;
Ἔοικε γὰρ ἐν τούτοις ἰσότης μᾶλλον οὐ πλεονασμὸς
εἶναί τις τῆς δοθησομένης ἡμῖν ἀμοιβῆς. Τί οὖν ἄρα
φαμέν; Ἀπαλλάξει πραγμάτων ἡμᾶς ὁ σοφώτατος
 321. Κύριλλος Αλεξανδρινός θεολόγος Thesaurus de sancta

consubstantiali trinitate {4090.109} (A.D. 4-5) Vol. 75 P.396 L.
13
 συναριθμεῖσθαι τῇ κτίσει, τὸν ταύτης ὄντα ποιητήν.
Ἢ τοίνυν ἀπόδος τῷ Υἱῷ τὸ ἓν εἶναι πρὸς τὸν Πατέρα,
καὶ οὐχ εὑρήσεις τὸν ἐν ἰσότητι τοῦ Πατρὸς ὄντα Λό-
γον καθ’ ἑαυτὸν, ᾗ Λόγος ἐστὶ, κλαίοντα ἢ λυπούμε-
νον, ἢ φόβῳ βαλλόμενον· ἢ εἰ μὴ πιστεύεις λέγοντι (15)
 331.Πρόκλος In Platonis Parmenidem {4036.008} (A.D. 5) P.747

L. 35
 κοινὸν ὑπάρχον αὑτοῖς ὅμοιά ἐστι· τοσαύτη σύμ-
πνοια τῶν εἰδῶν ἐστι· καὶ γὰρ ταυτότης καὶ
42
ἑτερότης ὁμοίως ἔχουσι καὶ ἰσότης καὶ ἀνισό- (35)

της, διότι πάντα ἥνωνται ἀλλήλοις τὰ πρώ-
τιστα εἴδη, καὶ μετ’ ἀλλήλων δημιουργεῖ καὶ

L. 1
 ἁπλῶς, ὅσα αἰσθητὰ μηδαμῶς ἔχειν ἑαυτοῖς
πάντη τὴν προσηγορίαν ἐπαληθεύουσαν. Ποία γὰρ
(789) ἰσότης ἐν τούτοις πρὸς τὴν ἀνισότητα ἀναμε-
μιγμένοις; ποία δὲ ὁμοιότης ἀληθὴς ἐν τοῖς τῆς
ἀνομοιότητος ἀναπεπλησμένοις; ποῦ δὲ τὸ αὐτὸ

L. 34
 ὀνομάζειν δὲ ἃ βούλονται· ὅταν γὰρ τουτὶ τὸ
ἴσον καλῶσι πρώτως, ἔννοιαν ἔχοντες ἁπλῶς
ἰσότητος, ἐπιφέρουσι τούτῳ τὴν τοῦ ἴσου προσ-
ηγορίαν, καὶ οἴονται μὲν τοῦτο ὀνομάζειν, (35)
ἀποφέρονται δὲ ἐπὶ τὸ πρώτως ἴσον, ἐκεῖνο

L. 33
 Τὸ μεριστὴν ὑποτίθεσθαι τὴν εἰδητικὴν οὐ-
σίαν ἄτοπον ἐπιδεῖξαι βουλόμενος, ἐπὶ μεγέ-
θους καὶ ἰσότητος καὶ σμικρότητος ποιεῖται τὸν
λόγον, διότι τούτων ἕκαστον περὶ τὸ πηλίκον
ὁρᾶται. Τὸ δέ γε πηλίκον οὐκ ἔχει τὸ μέρος (35)

L. 41
 μὲν τὸ ποσὸν ἠλάττωται, σώζει δὲ κατὰ τὸ
ποιὸν τὸν τοῦ πυρὸς λόγον. Ἐπὶ μεγέθους δ’ οὖν (40)
καὶ ἰσότητος εἰκότως καὶ σμικρότητος ἐλέγχει
(867) τοὺς μεριστὰ τὰ εἴδη λέγοντας, ἵνα ἐκ τοῦ
μᾶλλον αὐτῷ προΐῃ ὁ λόγος. Εἰ γὰρ καὶ τὰ μά-

L. 32
43
 πρῶτον κατωνόμασται, λεγέσθω τὸ τῆς ἁρμο- (30)

νίας καὶ τῆς ἀναλογίας ἅπασιν αἴτιον· ἀπὸ τῆς
ἰσότητος γὰρ αἱ μεσότητες πᾶσαι πεφήνασιν,
αἵ τε ψυχικαὶ καὶ αἱ φυσικαὶ, καὶ τέλος ἐστὶν
αὐτῆς φιλία καὶ ἕνωσις. Ἐπειδὴ τοίνυν ὁ δη-

L. 40
 μονικοῖς, εἰ φαίης τὴν μίαν τούτων νοερὰν αἰ-
τίαν τὴν γεννητικὴν αὐτῶν καὶ κοσμητικὴν
ταύτην εἶναι τὴν ἰσότητα τὴν δημιουργικὴν, (40)
(869) οὐκ ἂν ἁμάρτοις, οἶμαι, τῆς περὶ ταύτην ἀλη-
θείας. Ὡς γὰρ ἡ ἐκεῖ μονὰς ὑπέστησε πάντα

L. 3
 (869) οὐκ ἂν ἁμάρτοις, οἶμαι, τῆς περὶ ταύτην ἀλη-
θείας. Ὡς γὰρ ἡ ἐκεῖ μονὰς ὑπέστησε πάντα
φυσικὸν ἀριθμὸν, οὕτως ἡ ἐκεῖ ἰσότης ἀπεγέν-
νησε τὰς ἐνταῦθα πάσας μεσότητας· ὅπου γε
καὶ ἡ ἐν ἡμῖν ἰσότης ἐστὶν ἡ γεννῶσα τὰς με- (5)

L. 5
 φυσικὸν ἀριθμὸν, οὕτως ἡ ἐκεῖ ἰσότης ἀπεγέν-
νησε τὰς ἐνταῦθα πάσας μεσότητας· ὅπου γε
καὶ ἡ ἐν ἡμῖν ἰσότης ἐστὶν ἡ γεννῶσα τὰς με- (5)
σότητας. Εἰ δὲ ἐν ταῖς εἰκόσιν οὕτω, πολλῷ
πλέον ἐν τοῖς νοεροῖς εἴδεσιν ἡ ἰσότης γόνιμός

L. 7
 καὶ ἡ ἐν ἡμῖν ἰσότης ἐστὶν ἡ γεννῶσα τὰς με- (5)
σότητας. Εἰ δὲ ἐν ταῖς εἰκόσιν οὕτω, πολλῷ
πλέον ἐν τοῖς νοεροῖς εἴδεσιν ἡ ἰσότης γόνιμός
ἐστι τῆς περὶ τὸν κόσμον προϊούσης ἁπάσης
τῶν μεσοτήτων ποικιλίας· ἔστι μὲν οὖν ἡ ἰσό-
44

L. 9
 πλέον ἐν τοῖς νοεροῖς εἴδεσιν ἡ ἰσότης γόνιμός
ἐστι τῆς περὶ τὸν κόσμον προϊούσης ἁπάσης
τῶν μεσοτήτων ποικιλίας· ἔστι μὲν οὖν ἡ ἰσό-
της καὶ τούτων αἰτία τοῖς ἐγκοσμίοις ἅπασιν· (10)
ἔστι δὲ αὖ καὶ τῆς συστοίχου καὶ ὁμοταγοῦς τοῖς
οὖσι τάξεως χορηγὸς, ὥσπερ δὴ τὸ μεῖζον τῆς

L. 36
 ναις, καὶ ἐν σώμασιν ἄλλως ἐν ἄλλοις, οἷον τὸ
καλὸν θείοις ἢ δαιμονίοις ἢ καὶ τούτων ὑφειμέ- (35)
νοις. Τίς μὲν οὖν ἐστιν ἡ ἰσότης, ἀπὸ τούτων
δῆλον· σκόπει δὲ καὶ ἐπ’ αὐτοῖς ὅπως ὁ Παρ-
μενίδης ἐλέγχει τοὺς μέρους αὐτῆς σωματικῶς

L. 40
 μενίδης ἐλέγχει τοὺς μέρους αὐτῆς σωματικῶς
τὰ τῇδε ἴσα μετέχειν οἰομένους. Μετεχέτω
γὰρ, εἰ τύχοι, μέρους τῆς ἰσότητος ἀποδια- (40)
ληφθὲν τόδε τὸ αἰσθητόν· εἰ οὖν μέρους μετ-
(870) έχει, δῆλον ὡς ἐλάττονος τοῦ ὅλου μετέχει

L. 14
 τικὴν ποιεῖ τὴν μετουσίαν, καὶ ἐν αὐτοῖς
ἀποτίθεται τοῖς ἀμερίστοις καὶ ἀΰλοις εἴδεσι
τὸν μερισμόν· ἐπεὶ, εἴ γε αὐτὴν τὴν ἰσότητα
καθ’ αὑτὴν σκοποίης, ἔσται καὶ τὸ ἐν αὐτῇ (15)
μέρος ἰσότης· οὐ γὰρ ἐκ μὴ ἴσων τὸ ἴσον. Ἄλλο

L. 16
 τὸν μερισμόν· ἐπεὶ, εἴ γε αὐτὴν τὴν ἰσότητα
καθ’ αὑτὴν σκοποίης, ἔσται καὶ τὸ ἐν αὐτῇ (15)
μέρος ἰσότης· οὐ γὰρ ἐκ μὴ ἴσων τὸ ἴσον. Ἄλλο
δὲ τὸ ἐπίθετον εἶδος, ὥστε ἔσται σύνθετον,
45
ἀλλ’ οὐχ ἁπλοῦν τὸ αὐτόϊσον· ἀνάγκη ἄρα καὶ
 375.Πρόκλος In Platonis Parmenidem {4036.008} (A.D. 5)

P.1233 L. 32
 μήτε νεώτερον ἑαυτοῦ· τὸ πρεσβύτερον καὶ νεώ- (30)
τερον ἑαυτοῦ, ἀπὸ τοῦ μήτε ὁμοιότητος μήτε
ἰσότητος μήτε ἀνομοιότητος μήτε ἀνισότητος
μετέχειν· τὸ ἴσον καὶ ἄνισον καὶ ὅμοιον καὶ
ἀνόμοιον, ἀπὸ τοῦ μήτε ταὐτὸν εἶναι μήτε
 376. Ολυμπιόδωρος Διάκονος. Commentarii in Ecclesiasten

{2865.002} (A.D. 6) Vol. 93 P.568 L. 21
 κακῶν λύσις. Καὶ οὐδεὶς δύναται τὴν ἐν ἀνθρώποις
διαστροφὴν ἰάσασθαι, εἰ μὴ μόνον αὐτός. Σύμφωνος (20)
οὖν ἐστιν ἡ δοκοῦσα ἀσυμφωνία, καὶ ἰσότης ἡ ἀνισό-
της, πάντας ὁμοίως τῇ ἀδηλίᾳ πρὸς τὸν θεῖον συν-
ελαύνουσα φόβον. Εἶτα ἐπάγει·
 377. Συμπλίκιος Commentarius in Epicteti enchiridion {4013.006}

(A.D. 6) P.63 L. 40
 ὁ ἄνθρωπος ἄνθρωπός ἐστιν, ἀλλ’ ὀρεκτὰ τῶν ἀλόγων
ὀρέξεων. Ἀγνώμονες οὗτοι καὶ ἄνισοι. Ἄνισοι μὲν ὅτι
καὶ ἄφιλοι· (ἡ γὰρ φιλότης, ἰσότης, ὡς ἔλεγον οἱ Πυ- (40)
θαγόρειοι·) καὶ ὅτι ἄνισόν ἐστι τὸ ἑλέσθαι κακῶν τῷ
ἐσχάτῳ περιβαλεῖν τὸν φίλον, διὰ τὸ ἀποπλῆσαι
 378.Ιωάννης Δαμασκηνός Sacra parallela (recensiones secundum

alphabeti litteras dispositae, quae tres libros conflant) (fragmenta
e cod. Vat. gr. 1236) {2934.018} (A.D. 7-8) Vol. 95 P.1040 L. 29
 νον τοῦ σκοποῦ τῶν παρ’ ἡμῖν πιστοτάτων καὶ μα-
καρίων ἀνδρῶν οὐδ’ ὅλως διαμαρτάνουσιν· ἀλλά γε
καὶ πολλὴν τὴν ἰσότητα, καὶ ὁμοιολεξίαν ἔν τε λό-
γοις καὶ ἤθεσι ἐπιδείκνυνται, βεβαιοῦντα μᾶλλον, (30)
οὐκ ἐλαττοῦντα τούτων παρὰ τοῦ Πατρὸς ῥηθησόμενα

46
 Γʹ. Περὶ ἱκετευόντων· καὶ ὅτι χρὴ τὰς ἱκεσίας τῶν

δεομένων προσίεσθαι. (65)
Δʹ. Περὶ ἰσότητος· καὶ ὅτι χρὴ τὰ πρὸς ἀξίαν ἑκάστῳ
νέμειν, καὶ μὴ σφάλλειν ἐν τῇ κρίσει τοῦ τοιού-
του.

 ϛʹ. Περὶ ἱματίων ὅτι οὐ δεῖ ἱματισμῷ πολυτελεῖ
κεχρῆσθαι. ἢ ἄνδρα γυναικεῖαν ἐσθῆτα φορεῖν.
Ζʹ. Περὶ ἰσότητος, καὶ ὅτι ἴση τάξις παρὰ Θεῷ
πλουσίου καὶ πένητος. (5)
Στοιχεῖον Κ.

 πεινότης, οὐ δυναστεία, οὐ τὰ παρόντα, οὐ τὰ μέλλοντα,
οὐ τὰ ἡμέτερα, οὐ τὸ ἀλλότριον, οὐ μικρὸν ἢ μεῖζον, (5)
οὐχ ὅ τι ἂν εἴπῃ τις. Καὶ τοῦτο ἴσον κἂν ἰσότης ἔχει,
τὴν περὶ πάντων μεταβολήν. Περιχωρεῖ γὰρ τὰ πάντα
ῥᾳδίως, καὶ μεταχωρεῖ, καὶ ἀντικαθίσταται· ὡς

 τες τὴν ἀπειλὴν, εἰδότες ὅτι Κύριος καὶ αὐτῶν καὶ (15)
ὑμῶν ἐστιν ἐν οὐρανῷ.»
«Οἱ κύριοι, τὸ δίκαιον καὶ τὴν ἰσότητα τοῖς δού-
λοις παρέχετε, εἰδότες ὅτι καὶ ὑμεῖς Κύριον ἔχετε ἐν
οὐρανῷ.»

47
 αὐτοὶ χρῄζετε· μάθετε ὅτι ἑτέροις λείπει τὰ ὑμῖν

περισσεύοντα. Αἰσχύνθητε κατέχοντες τὰ ἀλλότρια·
μιμήσασθε ἰσότητα Θεοῦ, καὶ οὐδεὶς ἔσται πένης.
Μίμησαι τὴν γῆν, ἄνθρωπε, καρποφόρησον ὡς (45)
ἐκείνη. Μὴ χείρων φανῇς τῆς ἀψύχου. Ἐκείνη μὲν

 Πολλοὶ τὸν παρὰ τῶν πολλῶν ἔπαινον θηρώμενοι,
ἔργῳ μὲν τὴν ἀδικίαν καὶ πλεονεξίαν ὡς ὠφέλιμον (45)
προτιμῶσι, σχήματι δὲ καὶ λόγῳ, τὴν ἰσότητα καὶ
τὴν δικαιοσύνην ὑπερθαυμάζουσιν.
Ὁ δεῖνα τὸν πλοῦτον τοῖς θηριομάχοις προσανα-

 ἄκαιρον, τὸ δὲ σμικρόλογον. —Δέχου τὸν ἱκέτην,
ἐπίκουρον ἔχοντα τὴν ἡμέραν.
ΤΙΤΛ. Δʹ. —Περὶ ἰσότητος· καὶ ὅτι χρὴ τὰ πρὸς
ἀξίαν νεμεῖν. (40)
«Μετὰ ὁσίου ὅσιος ἔσῃ, καὶ μετὰ ἀνδρὸς ἀθώου

 τῶν τὰς ἐξαιρέτους χαρίζεται τιμὰς, ἀναλόγως δὲ
μᾶλλον ταῖς τῶν ἀθλητῶν εὐδοκιμήσεσι διανέμει τὰ (50)
γέρα. —Ἰσότης πηγὴ δικαιοσύνης.
Τὸ νέμειν ἴσα τοῖς ἀνίσοις, τῆς μεγίστης ἐστὶν
ἀδικίας.
 399. Γεώργιος Μοναχός Chronicon breve (lib. 1-6) (redactio

recentior) {3043.002} (A.D. 9) Vol. 110 P.649 L. 27
 ἑνὸς προσώπου οὐχ ὑγιῆ ἔννοιαν, οἷς καὶ Σαβέλλιος (25)
ἠκολούθησεν, ἴσως ἐκ τῆς ἄγαν τοῦ Υἱοῦ πρὸς τὸν
Πατέρα ἰσότητος, εἰς τὸ μίαν ὑπόστασιν δογμα-
48
τίσαι νευρωθεὶς καὶ Ἑλλήνων ἐξοστρακίσαι τὴν

πολυθείαν, ὧν Ἄρειος καὶ Εὐνόμιος ἑάλωσαν εἶναι
 400. Φώτιος λεξικογράφος. Lexicon (Ε—Ω) {4040.030} (A.D. 9)

zeta P.55 L. 2
 λήλοις πλῆθος· ἐρετικὴ καθέδρα· τὰ τοῖς ξώοις ἐπι-
(55) τιθέμενα· καὶ τὸν ζυγὸν ἐν θαλάμω· τῶν μουσι-
κῶν ὀργάνων ὁ πῆχυς· τὸ τὰς ἰσότητας διακρῖνον
σκεῦος· καὶ αἱ χηλαὶ τοῦ ἐν οὐρανῶ σκορπίου· καὶ
ἡ ζυγοτρυτάνη· τρυτάνη δὲ τὸ στάσιμον
 401. Μιχαήλ Ψελλός. Encomium in patriarchem Constantinum

Leichudem {2702.042} (A.D. 11) P.392 L. 11
 ποδῶν ὅλων εἷλε καὶ κατηγωνίσατο, οὐ τῷ προβεβηκέναι μόνον,
ἀλλὰ καὶ τῷ μηδ’ ὁτιοῦν πλανηθῆναι· δηλούσης οἶμαι τῆς
φύ- (10)
σεως καὶ τὴν ἐν τοῖς μείζοσιν εὐθυδρομίαν αὐτῷ καὶ ἰσότητα.
Αὐτίκα οὐδὲ πεπαυμένῳ τῶν ἀγώνων ἐῴκει, ἀλλ’ ὥσπερ μείζο-
νας ἐπαγγείλας, εὐθὺς πρὸς αὐτοὺς ἀπεδύσατο, καὶ τοῦ τε λόγου
 402. Μιχαήλ Ψελλός. Epitaphius encomiasticus in patriarchem

Michaelem Cerullarium {2702.045} (A.D. 11) P.306 L. 6
 χρωννῦντες τοῖς τῶν ἀρετῶν ἄνθεσιν, ἀθρόον ἐκεῖθεν εἰς τὸ
ἀκριβὲς
ἑαυτοὺς τῶν ἐνθέων ἀπέξεσαν πράξεων. Ἀλλὰ τοῦτο μὲν
ὕστερον· (5)
ἡ δέ γε ἀμφοῖν ἰσότης θαυμασία καὶ πάντως οὐκ ἀθεεί· οὔτε γὰρ
τοῖς ἀπὸ τοῦ γένους εἶχον πρὸς ἀλλήλους τὸ ὑπερβάλλον, οὔτε τοῖς
ἀπὸ τῆς γνώμης ἀντέπιπτον, ἀλλ’ οὐδ’ ἅτερος θατέρου προέθει·

 μάτων εἰκόνες ἀντιμετρούμεναι πρὸς ἀλλήλας, αἵ τε τῶν ψυχῶν
ἀρχετυπίαι οὐδ’ ὁ, τιοῦν παραλλάττουσαι· λέγω δὲ ταῦτα οὐ κομ-
ψεύων τὸν λόγον, ἀλλ’ εἰδόσιν ὑμῖν ἄμφω ἐπιδιηγούμενος τὰς ἰσό-
τητας. (15)
Τίς γὰρ τῶν πάντων οὐκ οἶδε τὸν τούτου πατέρα, τὸ μέγα θαῦμα
τῆς ἀρετῆς, ὅπως τε θειοτέρου βίου ἐπιμελόμενος, καὶ πολιτικῶν
49

 τῶν πρωτείων ἐστέρηται· τῇ μὲν γὰρ γυναικὶ ἐξίσωτο, οὐ γὰρ ἔχω
τί πλέον ἐρεῖν, τοῦ δὲ παιδὸς ἥττητο, καὶ ὁ λόγος ἔχει παρὰ
τῆς (10)
ἐπιστήμης τὸ βέβαιον· ἐξ ἰσότητος γὰρ καὶ παρὰ τοῖς ἐκείνης λό-
γοις αἱ ἀνισότητες.
Ὥς περ δὲ τῷ πατρὶ εἰς ἀρετῶν ἐργασίαν καὶ πολιτείαν ὁ βίος

 μὲν προϊστῶν, τὰ δὲ ὑποτάττων, καὶ οὐκ ἐξ ἴσων τὸ τῆς φύσεως
ἡμῶν κρᾶμα δεικνὺς, ἀλλ’ ἐξ ἀνίσων μερῶν· οὐδὲ γὰρ ἂν οὐδὲν
ἐστασίαζεν ἡμῖν, ἰσότητος ἐχούσης τὴν κράσιν, ἢ τῆς
κράσεως (5)
ἐχούσης [ἰσότητα]. Ἐκείνῳ τοίνυν ὁ μὲν νοῦς ἐπτέρωτο ἀεὶ πρὸς
θεὸν, ἡ δὲ ψυχὴ συνανήγετο, τὸ σῶμα δὲ οὐκ ἀντέπιπτε ταῖς ἐπάρ-

 ἡμῶν κρᾶμα δεικνὺς, ἀλλ’ ἐξ ἀνίσων μερῶν· οὐδὲ γὰρ ἂν οὐδὲν
ἐστασίαζεν ἡμῖν, ἰσότητος ἐχούσης τὴν κράσιν, ἢ τῆς
κράσεως (5)
ἐχούσης [ἰσότητα]. Ἐκείνῳ τοίνυν ὁ μὲν νοῦς ἐπτέρωτο ἀεὶ πρὸς
θεὸν, ἡ δὲ ψυχὴ συνανήγετο, τὸ σῶμα δὲ οὐκ ἀντέπιπτε ταῖς ἐπάρ-
σεσι, πολλοῦ γε καὶ δεῖ, ἀλλὰ δύναμις μᾶλλον ἦν τῇ ψυχῇ τῆς

 θεὸν εἴποιεν σέβεσθαι οἱ μὴ πρὸς τὸ πρῶτον αἴτιον τὰ ἐξ αὐτοῦ
ἐπανάγοντες, ἀλλὰ διαιροῦντες καὶ κατατέμνοντες, καὶ εἰς ἀνισό-
τητα διασπαράττοντες τὴν πρώτην ἰσότητα; Οἳ μὲν οὖν μετὰ
τοιούτων ἀσεβημάτων ἀπήντησαν πρὸς ἡμᾶς· ὡς δ’ οὐκ εἶχον
οὐδένα καταγωνίσασθαι, εἶτα δὴ καὶ τῷ πρωταγωνιστῇ τοῦ
ἡμε- (20)
 408. CHRISTOPHORUS Mytilenaeus Poeta Carmina varia

{3019.002} (A.D. 11) Poem 13 L. 37
50
 τὴν πᾶσαν αὐτῷ συγκατάστρεψον κτίσιν, (35)

μιγνὺς πόλον γῇ καὶ τὰ πάντα συμφύρων·
οὕτω γὰρ ἂν γένοιτο πάντων ἰσότης.
(14) Εἰς τὸ ‚Χαῖρε κεχαριτωμένη‛ καὶ τὸ ‚Ἰδοὺ ἡ

δούλη κυρίου‛. ἡρωϊκά.
 409. Μιχαήλ Ατταλιάτης (A.D. 11) P.143 L. 15

 ἀνέπεμψε, περὶ αὐτὰ τὰ ἀνάκτορα τῆς πόλεως παρὰ τὸ εἰω-
θὸς ἐπιμεινάσῃ. τοῦτο δὲ σύμβολον ἐδόκει μελλούσης τινὸς
ἀποβάσεως, οὐκ ἰσότητος δὲ καὶ ὁμοφωνίας τοῖς τοῦτο
συμ- (15)
βάλλουσιν ἐδίδου παράθεσιν, ἀλλ’ οἳ μὲν πρὸς τὸ κρεῖττον
οἳ δὲ πρὸς τὸ χεῖρον τὴν ἔκβασιν προεσήμαινον. ἡ δὲ βασι-
 410. Μιχαήλ Ατταλιάτης (A.D. 11) P.322 L. 11

 ὁλοψύχως τῶν ἐκ ταύτης ὑπερκοσμίων ἀγαθῶν οὐκ ἀφίσταται.
Ἔγωγε οὖν αὐτόπτης τούτων καὶ διαγνώμων γενόμενος, (10)
ἐν γνώσει πάντα καὶ ἀληθείας ἰσότητι γέγραφα, ἵνα μὴ ὡς
ὁ κατορύξας τὸ τάλαντον τοῦ κυρίου αὐτοῦ πονηρὸς δοῦλος
κατακριθῶ ἢ ὡς ὁ τὸν φωτεινότατον λύχνον ὑπὸ τὸν μόδιον
 411. Νικηφόρος Γρηγοράς. Rerum Nat. Epistulae {4145.002}

(A.D. 13-14) Epistle 134 L. 21
 ὑπό γε τῆς λειποτακτούσης τύχης κἀν συλλόγοις καὶ καθέδραις τε
καὶ στάσεσι πλεῖον ἔχειν τοῦ καθεστῶτος ἀπαιτούσης ἐν πᾶσιν
ἀεί; (20)
‘ἰσότης’ γάρ φησι ‘φιλότης’· τοὐναντίον δ’ ἀνισότης μήτηρ
διαστάσε-
ως. ῥᾷστα γὰρ εἴωθεν αὕτη ἀναμοχλεύειν τὴν γνώμην καὶ
καπηλεύειν
τὸ ἦθος καὶ ὑποψίας ἀναβακχεύειν, ὁπόσαι καὶ οἷαι μὴ μάλα
ἁρμότ-
 412. Νικηφόρος Γρηγοράς. Rerum Nat. Epistulae {4145.002}

(A.D. 13-14) Epistle 157 L. 44
 κἀκ οὐκ εὐγενῶν εὐγενεῖς. οὕτω τὰ μὲν ὡς ἐκεῖνος ἔχουσα, τὴν
ἐκείνου
κεκτῆσθαι δίδως νομίζειν ψυχήν· τὰ δ’ ὑπὲρ ἐκεῖνον ἀμείβεις αὖθις
51
τὰς τῆς ἰσότητος ὑποψίας μετὰ τῆς μετεμψυχώσεως· ἃ δ’ ἐκείνῳ

μὲ
οὐκ ἦν, σοὶ δὲ καὶ μάλα μετὰ σφοδρᾶς τῆς ἀκμῆς ἔστι μετά γε
τῶν (45)
ἄλλων· καὶ ὁ τῆς γλώττης δρόμος καὶ ἡ τῆς γνώμης ἀγχίνοια καὶ
Αποσπάσματα από αρχαία κείμενα
Διογένης Λαέρτιος Βίοι Φιλοσόφων. Book 5, se. 31, L. 4
ἐκ τρίτων δὲ τῶν ἐκτός, πλούτου καὶ εὐγενείας καὶ δόξης καὶ

τῶν ὁμοίων. τήν τε ἀρετὴν μὴ εἶναι αὐτάρκη πρὸς εὐδαιμονίαν·
προσδεῖσθαι γὰρ τῶν τε περὶ σῶμα καὶ τῶν ἐκτὸς ἀγαθῶν, ὡς
κακοδαιμονήσοντος τοῦ σοφοῦ κἂν ἐν πόνοις ᾖ κἂν ἐν πενίᾳ
καὶ τοῖς ὁμοίοις. τὴν μέντοι κακίαν αὐτάρκη πρὸς κακοδαιμονίαν,
κἂν ὅτι μάλιστα παρῇ αὐτῇ τὰ ἐκτὸς ἀγαθὰ καὶ τὰ περὶ σῶμα.
τάς τ' ἀρετὰς ἔφη μὴ ἀντακολουθεῖν· ἐνδέχεσθαι γὰρ φρόνιμόν
τινα καὶ ὁμοίως δίκαιον ὄντα ἀκόλαστον καὶ ἀκρατῆ εἶναι. ἔφη
δὲ τὸν σοφὸν ἀπαθῆ μὲν μὴ εἶναι, μετριοπαθῆ δέ.
Τήν τε φιλίαν ὡρίζετο ἰσότητα εὐνοίας ἀντιστρόφου· ταύτης δὲ
τὴν μὲν εἶναι συγγενικήν, τὴν δὲ ἐρωτικήν, τὴν δὲ ξενικήν. εἶναι
δὲ καὶ τὸν ἔρωτα μὴ μόνον συνουσίας, ἀλλὰ καὶ φιλ[οσοφ]ίας.
καὶ ἐρασθήσεσθαι δὲ τὸν σοφὸν καὶ πολιτεύσεσθαι, γαμήσειν τε
μὴν καὶ βασιλεῖ συμβιώσεσθαι. βίων τε τριῶν ὄντων, θεωρητικοῦ,
πρακτικοῦ, ἡδονικοῦ, τὸν θεωρητικὸν προέκρινεν. εὔχρηστα δὲ
καὶ τὰ ἐγκύκλια μαθήματα πρὸς ἀρετῆς ἀνάληψιν.
Ἔν τε τοῖς φυσικοῖς αἰτιολογικώτατος πάντων ἐγένετο μάλιστα,
ὥστε καὶ περὶ τῶν ἐλαχίστων τὰς αἰτίας ἀποδιδόναι· διόπερ καὶ
οὐκ ὀλίγα βιβλία συνέγραψε φυσικῶν ὑπομνημάτων. τὸν δὲ θεὸν
ἀσώματον ἀπέφαινε, καθὰ καὶ ὁ Πλάτων. διατείνειν δὲ αὐτοῦ τὴν
τρίτῳ Περὶ ἀρετῶν (Gomoll 7). τὸν γὰρ ἐνάρετον θεωρητικόν τ'
εἶναι καὶ πρακτικὸν τῶν ποιητέων. τὰ δὲ ποιητέα καὶ αἱρετέα
ἐστὶ καὶ ὑπομενητέα καὶ ἐμμενετέα καὶ ἀπονεμητέα, ὥστ' εἰ τὰ
μὲν αἱρετικῶς ποιεῖ, τὰ δ' ὑπομενητικῶς, τὰ δ' ἀπονεμητικῶς, τὰ
δ' ἐμμενητικῶς, φρόνιμός τ' ἐστὶ καὶ ἀνδρεῖος καὶ δίκαιος καὶ
σώφρων. κεφαλαιοῦσθαί θ' ἑκάστην τῶν ἀρετῶν περί τι ἴδιον
κεφάλαιον, οἷον τὴν ἀνδρείαν περὶ τὰ ὑπομενητέα, τὴν φρόνησιν
52
περὶ τὰ ποιητέα καὶ μὴ καὶ οὐδέτερα· ὁμοίως τε καὶ τὰς ἄλλας

περὶ τὰ οἰκεῖα τρέπεσθαι. ἕπονται δὲ τῇ μὲν φρονήσει εὐβουλία
καὶ σύνεσις, τῇ δὲ σωφροσύνῃ εὐταξία καὶ κοσμιότης, τῇ δὲ
δικαιοσύνῃ ἰσότης καὶ εὐγνωμοσύνη, τῇ δὲ ἀνδρείᾳ ἀπαραλλαξία
καὶ εὐτονία.
Ἀρέσκει δ' αὐτοῖς μηδὲν μεταξὺ εἶναι ἀρετῆς καὶ κακίας,
τῶν Περιπατητικῶν μεταξὺ ἀρετῆς καὶ κακίας εἶναι λεγόντων
τὴν προκοπήν· ὡς γὰρ δεῖν φασιν ἢ ὀρθὸν εἶναι ξύλον ἢ στρεβλόν,
οὕτως ἢ δίκαιον ἢ ἄδικον, οὔτε δὲ δικαιότερον οὔτ' ἀδικώτερον,
καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως. καὶ μὴν τὴν ἀρετὴν Χρύσιππος μὲν
ἀποβλητήν, Κλεάνθης δὲ ἀναπόβλητον· ὁ μὲν ἀποβλητὴν διὰ
μέθην καὶ μελαγχολίαν, ὁ δὲ ἀναπόβλητον διὰ βεβαίους κατα-
λήψεις· καὶ αὐτὴν δι' αὑτὴν αἱρετὴν εἶναι. αἰσχυνόμεθα γοῦν ἐφ'
οἷς κακῶς πράττομεν, ὡς ἂν μόνον τὸ καλὸν εἰδότες ἀγαθόν.
ὥρην καὶ ἐς ὑγιείην οὐκ ἀγαθά.” ἀλλὰ καί ποτ' ἐρωτηθέντα

πότε δεῖ πλησιάζειν εἰπεῖν· ὅταν βούλῃ γενέσθαι αὑτοῦ ἀσθενέ-
στερος. Διαιρεῖται δὲ καὶ τὸν τοῦ ἀνθρώπου βίον οὕτως· “Παῖς
εἴκοσι ἔτεα, νεηνίσκος εἴκοσι, νεηνίης εἴκοσι, γέρων εἴκοσι. αἱ
δὲ ἡλικίαι πρὸς τὰς ὥρας ὧδε σύμμετροι· παῖς ἔαρ, νεηνίσκος
θέρος, νεηνίης φθινόπωρον, γέρων χειμών.” ἔστι δ' αὐτῷ ὁ μὲν
νεηνίσκος μειράκιον, ὁ δὲ νεηνίης ἀνήρ. εἶπέ τε πρῶτος, ὥς
φησι Τίμαιος (FGrH 566 F 13b), κοινὰ τὰ φίλων εἶναι καὶ φιλίαν
ἰσότητα. καὶ αὐτοῦ οἱ μαθηταὶ κατετίθεντο τὰς οὐσίας εἰς ἓν
ποιούμενοι. πενταετίαν θ' ἡσύχαζον, μόνον τῶν λόγων κατ-
ακούοντες καὶ οὐδέπω Πυθαγόραν ὁρῶντες εἰς ὃ δοκιμασθεῖεν·
τοὐντεῦθεν δ' ἐγίνοντο τῆς οἰκίας αὐτοῦ καὶ τῆς ὄψεως μετεῖχον.
ἀπείχοντο δὲ καὶ σοροῦ κυπαρισσίνης διὰ τὸ τὸ τοῦ Διὸς σκῆπτρον
ἐντεῦθεν πεποιῆσθαι, ὥς φησιν Ἕρμιππος ἐν δευτέρῳ Περὶ
Πυθαγόρου (FHG III. 42).
ἀνθρώποις τούς τ' ὀνείρους καὶ τὰ σημεῖα νόσους τε, καὶ οὐ

μόνον ἀνθρώποις ἀλλὰ καὶ προβάτοις καὶ τοῖς ἄλλοις κτήνεσιν·
εἴς τε τούτους γίνεσθαι τούς τε καθαρμοὺς καὶ ἀποτροπιασμοὺς
μαντικήν τε πᾶσαν καὶ κληδόνας καὶ τὰ ὅμοια. μέγιστον δέ φησιν
τῶν ἐν ἀνθρώποις εἶναι τὴν ψυχὴν πεῖσαι ἐπὶ τὸ ἀγαθὸν ἢ ἐπὶ
τὸ κακόν. εὐδαιμονεῖν τ' ἀνθρώπους ὅταν ἀγαθὴ ψυχὴ προσγένη-
53
ται, μηδέποτε δ' ἠρεμεῖν μηδὲ τὸν αὐτὸν ῥόον κρατεῖν.

Ὅρκιόν τ' εἶναι τὸ δίκαιον καὶ διὰ τοῦτο Δία ὅρκιον λέγεσθαι.
τήν τ' ἀρετὴν ἁρμονίαν εἶναι καὶ τὴν ὑγίειαν καὶ τὸ ἀγαθὸν ἅπαν
καὶ τὸν θεόν· διὸ καὶ καθ' ἁρμονίαν συνεστάναι τὰ ὅλα. φιλίαν τ'
εἶναι ἐναρμόνιον ἰσότητα. τιμὰς θεοῖς δεῖν νομίζειν καὶ ἥρωσι
μὴ τὰς ἴσας, ἀλλὰ θεοῖς μὲν ἀεὶ μετ' εὐφημίας λευχειμονοῦντας
καὶ ἁγνεύοντας, ἥρωσι δ' ἀπὸ μέσου ἡμέρας. τὴν δ' ἁγνείαν
εἶναι διὰ καθαρμῶν καὶ λουτρῶν καὶ περιρραντηρίων καὶ διὰ τοῦ
αὐτὸν καθαρεύειν ἀπό τε κήδους καὶ λεχοῦς καὶ μιάσματος παντὸς
καὶ ἀπέχεσθαι βρωτῶν θνησειδίων τε κρεῶν καὶ τριγλῶν καὶ
μελανούρων καὶ ᾠῶν καὶ τῶν ᾠοτόκων ζῴων καὶ κυάμων καὶ τῶν
ἄλλων ὧν παρακελεύονται καὶ οἱ τὰς τελετὰς ἐν τοῖς ἱεροῖς ἐπι-
τελοῦντες. φησὶ δ' Ἀριστοτέλης (195 Rose) ἐν τῷ Περὶ τῶν
Πυθαγορείων παραγγέλλειν αὐτὸν ἀπέχεσθαι τῶν κυάμων ἤτοι
των, μισοπονήρως διατεθεὶς ἐκέλευσεν εἰσφέρειν· ὁ δὲ κεκληκὼς

ἀναμένειν ἔφη τὸν τῆς βουλῆς ὑπηρέτην. ὡς δὲ παρεγένετο,
ἐγενήθη συμποσίαρχος, τοῦ κεκληκότος δηλονότι καταστήσαντος,
ὃς ὑπεγράφετο τυραννίδος ἀρχήν· ἐκέλευσε γὰρ ἢ πίνειν ἢ κατα-
χεῖσθαι τῆς κεφαλῆς. τότε μὲν οὖν ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἡσύχασε· τῇ
δὲ ὑστεραίᾳ εἰσαγαγὼν εἰς δικαστήριον ἀπέκτεινε καταδικάσας
ἀμφοτέρους τόν τε κλήτορα καὶ τὸν συμποσίαρχον. ἀρχὴ μὲν οὖν
αὐτῷ τῆς πολιτείας ἥδε.
Πάλιν δ' Ἄκρωνος τοῦ ἰατροῦ τόπον αἰτοῦντος παρὰ τῆς βουλῆς
εἰς κατασκευὴν πατρῴου μνήματος διὰ τὴν ἐν τοῖς ἰατροῖς ἀκρό-
τητα παρελθὼν δ' Ἐμπεδοκλῆς ἐκώλυσε, τά τ' ἄλλα περὶ ἰσότητος
διαλεχθεὶς καί τι καὶ τοιοῦτον ἐρωτήσας· “τί δ' ἐπιγράψομεν
ἐλεγεῖον; ἢ τοῦτο; (DK 31 B 157)
ἄκρον ἰατρὸν Ἄκρων' Ἀκραγαντῖνον πατρὸς Ἄκρου
κρύπτει κρημνὸς ἄκρος πατρίδος ἀκροτάτης.”
τινὲς δὲ τὸν δεύτερον στίχον οὕτω προφέρονται,
ἀκροτάτης κορυφῆς τύμβος ἄκρος κατέχει.
τοῦτό τινες Σιμωνίδου φασὶν εἶναι.
Ὕστερον δ' ὁ Ἐμπεδοκλῆς καὶ τὸ τῶν χιλίων ἄθροισμα
κατέλυσε συνεστὸς ἐπὶ ἔτη τρία, ὥστε οὐ μόνον ἦν τῶν πλουσίων,
Τίμαιος ἐπιφέρει· “Ἀλλὰ διὰ παντός ἐστιν Ἡρακλείδης (Wehrli

54
VII, fg. 115) τοιοῦτος παραδοξολόγος, καὶ ἐκ τῆς σελήνης πεπτω-

κέναι ἄνθρωπον λέγων.”
Ἱππόβοτος δέ φησιν ὅτι ἀνδριὰς ἐγκεκαλυμμένος Ἐμπεδο-
κλέους ἔκειτο πρότερον μὲν ἐν Ἀκράγαντι, ὕστερον δὲ πρὸ τοῦ
Ῥωμαίων βουλευτηρίου ἀκάλυφος δηλονότι μεταθέντων αὐτὸν
ἐκεῖ Ῥωμαίων· γραπταὶ μὲν γὰρ εἰκόνες καὶ νῦν περιφέρονται.
Νεάνθης δ' ὁ Κυζικηνὸς (FGrH 84 F 28) ὁ καὶ περὶ τῶν Πυθα-
γορικῶν εἰπών φησι Μέτωνος τελευτήσαντος τυραννίδος ἀρχὴν
ὑποφύεσθαι· εἶτα τὸν Ἐμπεδοκλέα πεῖσαι τοὺς Ἀκραγαντίνους
παύσασθαι μὲν τῶν στάσεων, ἰσότητα δὲ πολιτικὴν ἀσκεῖν.
Ἔτι τε πολλὰς τῶν πολιτίδων ἀπροίκους ὑπαρχούσας αὐτὸν
προικίσαι διὰ τὸν παρόντα πλοῦτον· διὸ δὴ πορφύραν τε ἀνα-
λαβεῖν αὐτὸν καὶ στρόφιον ἐπιθέσθαι χρυσοῦν, ὡς Φαβωρῖνος ἐν
Ἀπομνημονεύμασιν (FHG III. 577 sq.)· ἔτι τ' ἐμβάτας χαλκᾶς καὶ
στέμμα Δελφικόν. κόμη τε ἦν αὐτῷ βαθεῖα· καὶ παῖδες ἀκόλουθοι·
καὶ αὐτὸς ἀεὶ σκυθρωπὸς ἐφ' ἑνὸς σχήματος ἦν. τοιοῦτος δὴ
προῄει, τῶν πολιτῶν ἐντυχόντων καὶ τοῦτ' ἀξιωσάντων οἱονεὶ
βασιλείας τινὸς παράσημον. ὕστερον δὲ διά τινα πανήγυριν
πορευόμενον ἐπ' ἀμάξης ὡς εἰς Μεσσήνην πεσεῖν καὶ τὸν μηρὸν
κλάσαι· νοσήσαντα δ' ἐκ τούτου τελευτῆσαι ἐτῶν ἑπτὰ καὶ
Ευρυπίδης Phoenisae L. 536
{Χο.} οὐκ εὖ λέγειν χρὴ μὴ 'πὶ τοῖς ἔργοις καλοῖς·

οὐ γὰρ καλὸν τοῦτ' ἀλλὰ τῆι δίκηι πικρόν.
{Ιο.} ὦ τέκνον, οὐχ ἅπαντα τῶι γήραι κακά,
Ἐτεόκλεες, πρόσεστιν· ἀλλ' ἡμπειρία
ἔχει τι λέξαι τῶν νέων σοφώτερον.
τί τῆς κακίστης δαιμόνων ἐφίεσαι
Φιλοτιμίας, παῖ; μὴ σύ γ'· ἄδικος ἡ θεός·
πολλοὺς δ' ἐς οἴκους καὶ πόλεις εὐδαίμονας
ἐσῆλθε κἀξῆλθ' ἐπ' ὀλέθρωι τῶν χρωμένων·
ἐφ' ἧι σὺ μαίνηι. κεῖνο κάλλιον, τέκνον,
συνδεῖ· τὸ γὰρ ἴσον νόμιμον ἀνθρώποις ἔφυ,
τῶι πλέονι δ' αἰεὶ πολέμιον καθίσταται
τοὔλασσον ἐχθρᾶς θ' ἡμέρας κατάρχεται.
καὶ γὰρ μέτρ' ἀνθρώποισι καὶ μέρη σταθμῶν
Ἰσότης ἔταξε κἀριθμὸν διώρισεν,
55
νυκτός τ' ἀφεγγὲς βλέφαρον ἡλίου τε φῶς

ἴσον βαδίζει τὸν ἐνιαύσιον κύκλον,
κοὐδέτερον αὐτῶν φθόνον ἔχει νικώμενον.
εἶθ' ἥλιος μὲν νύξ τε δουλεύει μέτροις,
Ευρυπίδης Phoenisae L. 542
Φιλοτιμίας, παῖ; μὴ σύ γ'· ἄδικος ἡ θεός·

ἐσῆλθε κἀξῆλθ' ἐπ' ὀλέθρωι τῶν χρωμένων·
ἐφ' ἧι σὺ μαίνηι. κεῖνο κάλλιον, τέκνον,
τῶι πλέονι δ' αἰεὶ πολέμιον καθίσταται
τοὔλασσον ἐχθρᾶς θ' ἡμέρας κατάρχεται.
καὶ γὰρ μέτρ' ἀνθρώποισι καὶ μέρη σταθμῶν
Ἰσότης ἔταξε κἀριθμὸν διώρισεν,
νυκτός τ' ἀφεγγὲς βλέφαρον ἡλίου τε φῶς
ἴσον βαδίζει τὸν ἐνιαύσιον κύκλον,
κοὐδέτερον αὐτῶν φθόνον ἔχει νικώμενον.
εἶθ' ἥλιος μὲν νύξ τε δουλεύει μέτροις,
σὺ δ' οὐκ ἀνέξηι δωμάτων ἔχων ἴσον;
[καὶ τῶιδ' ἀπονεῖμαι; κἆιτα ποῦ 'στιν ἡ δίκη;]
τί τὴν τυραννίδ', ἀδικίαν εὐδαίμονα,
τιμᾶις ὑπέρφευ καὶ μέγ' ἥγησαι τόδε;
περιβλέπεσθαι τίμιον; κενὸν μὲν οὖν.
ἢ πολλὰ μοχθεῖν πόλλ' ἔχων ἐν δώμασιν
Πλούταρχος. Lycurgus Ch. 8, se. 2, L. 6
δεινῆς γὰρ οὔσης ἀνωμαλίας καὶ πολλῶν ἀκτη-

μόνων καὶ ἀπόρων ἐπιφερομένων τῇ πόλει, τοῦ δὲ
πλούτου παντάπασιν εἰς ὀλίγους συνερρυηκότος,
ὕβριν καὶ φθόνον καὶ κακουργίαν καὶ τρυφὴν καὶ
τὰ τούτων ἔτι πρεσβύτερα καὶ μείζω νοσήματα
πολιτείας, πλοῦτον καὶ πενίαν, ἐξελαύνων, συνέ-
πεισε τὴν χώραν ἅπασαν εἰς μέσον θέντας ἐξ
ἀρχῆς ἀναδάσασθαι, καὶ ζῆν μετ' ἀλλήλων ἅπαν-
τας ὁμαλεῖς καὶ ἰσοκλήρους τοῖς βίοις γενομένους,
τὸ δὲ πρωτεῖον ἀρετῇ μετιόντας, ὡς ἄλλης ἑτέρῳ
56
πρὸς ἕτερον οὐκ οὔσης διαφορᾶς οὐδὲ ἀνισότητος,

πλὴν ὅσην αἰσχρῶν ψόγος ὁρίζει καὶ καλῶν
ἔπαινος.
Ἐπάγων δὲ τῷ λόγῳ τὸ ἔργον ἔνειμε τὴν μὲν
ἄλλην τοῖς περιοίκοις Λακωνικὴν τρισμυρίους
κλήρους, τὴν δὲ εἰς τὸ ἄστυ τὴν Σπάρτην συντε-
λοῦσαν ἐνακισχιλίους· τοσοῦτοι γὰρ ἐγένοντο
κλῆροι Σπαρτιατῶν· ἔνιοι δέ φασι τὸν μὲν Λυ-
κοῦργον ἑξακισχιλίους νεῖμαι, τρισχιλίους δὲ
μετὰ ταῦτα προσθεῖναι Πολύδωρον· οἱ δὲ τοὺς
μὲν ἡμίσεις τῶν ἐνακισχιλίων τοῦτον, τοὺς δὲ
Πλούταρχος. Lycurgus Ch. 24, se. 4, L. 4
ἀποφορὰν τὴν εἰρημένην τελοῦντες. ἐπιδημῶν δέ

τις Ἀθήνησι δικαστηρίων ὄντων, καὶ πυθόμενός
τινα δίκην ἀργίας ὠφληκότα βαδίζειν ἀθυμοῦντα
καὶ προπεμπόμενον ὑπὸ τῶν φίλων συναχθομένων
καὶ βαρέως φερόντων, ἐδεῖτο δεῖξαι τοὺς συμπαρ-
όντας αὐτῷ τίς ἐστιν ὁ τὴν ἐλευθερίας ἑαλωκὼς
δίκην. οὕτω δουλοπρεπὲς ἡγοῦντο τὴν περὶ τὰς
τέχνας καὶ τὸν χρηματισμὸν ἀσχολίαν. δίκαι
δέ, ὡς εἰκός, ἐξέλιπον ἅμα τῷ νομίσματι, μήτε
πλεονεξίας μήτε ἀπορίας αὐτοῖς παρούσης, ἰσότητος δὲ ἐν εὐπορίᾳ καὶ
ῥᾳστώνης δι' εὐτέλειαν
γεγενημένης. χοροὶ δὲ καὶ θαλίαι καὶ εὐωχίαι
καὶ διατριβαὶ περί τε θήρας καὶ γυμνάσια καὶ
λέσχας τὸν ἅπαντα χρόνον ἐπεχωρίαζον, ὅτε μὴ
στρατευόμενοι τύχοιεν.
Οἱ μέν γε νεώτεροι τριάκοντα ἐτῶν τὸ
παράπαν οὐ κατέβαινον εἰς ἀγοράν, ἀλλὰ διὰ
τῶν συγγενῶν καὶ τῶν ἐραστῶν ἐποιοῦντο τὰς
ἀναγκαίας οἰκονομίας. τοῖς δὲ πρεσβυτέροις
αἰσχρὸν ἦν συνεχῶς ὁρᾶσθαι περὶ ταῦτα διατρί-
βουσιν, ἀλλὰ μὴ τὸ πλεῖστον τῆς ἡμέρας περὶ τὰ
Πλούταρχος. Numa Ch. 2, se. 7, L. 2
νόμενοι πλήθει τε ῥῶσαι καὶ προαγαγεῖν εἰς

ἀξίωμα πόλεως ἐκείνους μεθ' ἑαυτῶν. ὑπὲρ μὲν
οὖν τούτων ἐστασίαζον.
Ὅπως δὲ μὴ σύγχυσιν ἐκ τῆς ἀναρχίας ἡ
57
στάσις ἀπεργάσεται, μετεώρου τοῦ πολιτεύ-

ματος ὄντος, ἔταξαν οἱ πατρίκιοι, πεντήκοντα
καὶ ἑκατὸν ὄντων αὐτῶν, ἕκαστον ἐν μέρει τοῖς
βασιλικοῖς παρασήμοις κοσμούμενον θύειν τε τοῖς
θεοῖς τὰ νενομισμένα καὶ χρηματίζειν ἓξ μὲν ὥρας
τῆς νυκτός, ἓξ δὲ τῆς ἡμέρας. καὶ γὰρ ἡ διανομὴ
τῶν καιρῶν ἑκατέρου πρὸς ἱσότητα καλῶς ἔχειν
ἐδόκει τοῖς ἄρχουσι, καὶ πρὸς τὸν δῆμον ἡ μετα-
βολὴ τῆς ἐξουσίας ἀφαιρεῖν τὸν φθόνον, ὁρῶντα
τῆς αὐτῆς ἡμέρας καὶ νυκτὸς τὸν αὐτὸν ἰδιώτην
ἐκ βασιλέως γινόμενον. τὸ δὲ σχῆμα τοῦτο τῆς
ἀρχῆς μεσοβασιλείαν Ῥωμαῖοι καλοῦσιν.
Ἀλλὰ καίπερ οὕτω πολιτικῶς καὶ ἀνε-
παχθῶς ἀφηγεῖσθαι δοκοῦντες, ὑπονοίαις καὶ
θορύβοις περιέπιπτον, ὡς μεθιστάντες εἰς ὀλι-
γαρχίαν τὰ πράγματα καὶ διαπαιδαγωγοῦντες
ἐν σφίσιν αὐτοῖς τὴν πολιτείαν, βασιλεύεσθαι
Πλούταρχος. Comparatio Lycurgi et Numae Ch. 2, se. 5, L. 5
θεροι παντελῶς καὶ καθάπαξ ὦσιν, ἀλλ' ἦν ἡ

περὶ τὰ χρήματα κατασκευὴ δεδομένη δούλοις
καὶ Εἵλωσιν, ὥσπερ ἡ περὶ τὸ δεῖπνον καὶ ὄψον
διακονία. Νομᾶς δὲ οὐδὲν διέκρινε τοιοῦτον,
ἀλλὰ τὰς μὲν στρατιωτικὰς ἔπαυσε πλεονεξίας,
τὸν δὲ ἄλλον οὐκ ἐκώλυσε χρηματισμόν, οὐδὲ τὴν
τοιαύτην κατεστόρεσεν ἀνωμαλίαν, ἀλλὰ καὶ
πλούτῳ προϊέναι μέχρι παντὸς ἐφῆκε, καὶ πενίας
πολλῆς ἀθροιζομένης καὶ ὑπορρεούσης εἰς τὴν
πόλιν ἠμέλησε, δέον εὐθὺς ἐν ἀρχῇ, μηδέπω
πολλῆς μηδὲ μεγάλης ἀνισότητος οὔσης, ἀλλ' ἔτι
τοῖς βίοις ὁμαλῶν καὶ παραπλησίων ὄντων,
ἐνστῆναι πρὸς τὴν πλεονεξίαν, ὥσπερ Λυκοῦργος,
καὶ φυλάξασθαι τὰς ἀπ' αὐτῆς βλάβας, οὐ μικρὰς
γενομένας, ἀλλὰ τῶν πλείστων καὶ μεγίστων
κακῶν, ὅσα συνηνέχθη, σπέρμα καὶ ἀρχὴν παρα-
σχούσας. ὁ δὲ τῆς γῆς ἀναδασμὸς οὔτε τὸν
Λυκοῦργον, ἐμοὶ δοκεῖν, ποιεῖ ψεκτὸν γενόμενος
οὔτε τὸν Νομᾶν μὴ γενόμενος. τῷ μὲν γὰρ ἕδραν
καὶ κρηπῖδα τῆς πολιτείας ἡ ἰσότης αὕτη παρ-
έσχε, τὸν δὲ προσφάτου τῆς κληρουχίας οὔσης
58
Πλούταρχος. Comparatio Lycurgi et Numae Ch. 2, se. 6, L. 4
πόλιν ἠμέλησε, δέον εὐθὺς ἐν ἀρχῇ, μηδέπω

πολλῆς μηδὲ μεγάλης ἀνισότητος οὔσης, ἀλλ' ἔτι
τοῖς βίοις ὁμαλῶν καὶ παραπλησίων ὄντων,
ἐνστῆναι πρὸς τὴν πλεονεξίαν, ὥσπερ Λυκοῦργος,
καὶ φυλάξασθαι τὰς ἀπ' αὐτῆς βλάβας, οὐ μικρὰς
γενομένας, ἀλλὰ τῶν πλείστων καὶ μεγίστων
κακῶν, ὅσα συνηνέχθη, σπέρμα καὶ ἀρχὴν παρα-
σχούσας. ὁ δὲ τῆς γῆς ἀναδασμὸς οὔτε τὸν
Λυκοῦργον, ἐμοὶ δοκεῖν, ποιεῖ ψεκτὸν γενόμενος
οὔτε τὸν Νομᾶν μὴ γενόμενος. τῷ μὲν γὰρ ἕδραν
καὶ κρηπῖδα τῆς πολιτείας ἡ ἰσότης αὕτη παρ-
έσχε, τὸν δὲ προσφάτου τῆς κληρουχίας οὔσης
οὐδὲν ἤπειγεν ἄλλον ἐμβαλεῖν ἀναδασμὸν οὐδὲ
κινεῖν τὴν πρώτην νέμησιν, ὡς εἰκός ἐστι, κατὰ
χώραν μένουσαν.
Τῆς δὲ περὶ τοὺς γάμους καὶ τὰς τεκνώσεις
κοινωνίας τὸ ἀζηλότυπον ὀρθῶς καὶ πολιτικῶς
ἐμποιοῦντες ἀμφότεροι τοῖς ἀνδράσιν οὐ κατὰ
πᾶν εἰς τοῦτο συνηνέχθησαν, ἀλλ' ὁ Ῥωμαῖος
μὲν ἀνὴρ ἱκανῶς ἔχων παιδοτροφίας, ὑφ' ἑτέρου
Πλούταρχος. Comparatio Solonis et Publicolae Ch. 3, se. 1, L. 3
ὑπάρχει καλὸν τῷ Ποπλικόλᾳ τὸ λαβόντα τυραννικὴν

ἀρχὴν ποιῆσαι δημοτικωτέραν, καὶ μηδ' οἷς ἐξῆν ἔχοντα
χρήσασθαι. καὶ τοῦτο δ' ἔοικε συνιδεῖν πρότερος ὁ Σό-
λων (fr. 5, 7 D.), ὅτι ‘δῆμος
ὧδ' ἂν ἄριστα σὺν ἡγεμόνεσσιν ἕποιτο,

μήτε λίην ἀνεθεὶς μήτε πιεζόμενος’.
Ἴδιον δὲ τοῦ Σόλωνος ἡ τῶν χρεῶν ἄνεσις, ᾗ

μάλιστα τὴν ἐλευθερίαν ἐβεβαίωσε τοῖς πολίταις. οὐδὲν
γὰρ ὄφελος νόμων ἰσότητα παρεχόντων, ἣν ἀφαιρεῖται
τὰ χρέα τοὺς πένητας, ἀλλ' ὅπου μάλιστα χρῆσθαι τῇ
ἐλευθερίᾳ δοκοῦσι, δουλεύουσι μάλιστα τοῖς πλουσίοις,
ἐν τῷ δικάζειν καὶ ἄρχειν καὶ λέγειν ἐπιταττόμενοι καὶ
ὑπηρετοῦντες. τούτου δὲ μεῖζον, ὅτι πάσῃ χρεῶν ἀπο-
59
κοπῇ στάσεως ἑπομένης, ἐκείνῃ μόνῃ καθάπερ φαρμάκῳ

παραβόλῳ μέν, ἰσχυρῷ δὲ χρησάμενος, εὐκαίρως καὶ τὴν
οὖσαν στάσιν ἔλυσε, τῇ περὶ αὐτὸν ἀρετῇ καὶ δόξῃ τῆς
τοῦ πράγματος ἀδοξίας καὶ διαβολῆς περιγενόμενος.
Τῆς δ' ὅλης πολιτείας τῇ μὲν ἀρχῇ λαμπρότερος ὁ
Σόλων· ἡγήσατο γὰρ καὶ οὐκ ἠκολούθησε,
Πλούταρχος. Themistocles Ch. 22, se. 5, L. 1
θανατουμένων οἱ δήμιοι προβάλλουσι καὶ τὰ ἱμάτια καὶ

τοὺς βρόχους τῶν ἀπαγχομένων καὶ καθαιρεθέντων ἐκ-
φέρουσιν. ἔκειτο δὲ καὶ τοῦ Θεμιστοκλέους εἰκόνιον ἐν
τῷ ναῷ τῆς Ἀριστοβούλης ἔτι καθ' ἡμᾶς, καὶ φαίνεταί
τις οὐ τὴν ψυχὴν μόνον, ἀλλὰ καὶ τὴν ὄψιν ἡρωικὸς γε-
νόμενος.
Τὸν μὲν οὖν ἐξοστρακισμὸν ἐποιήσαντο κατ' αὐτοῦ,
κολούοντες τὸ ἀξίωμα καὶ τὴν ὑπεροχήν, ὥσπερ εἰώθε-
σαν ἐπὶ πάντων οὓς ᾤοντο τῇ δυνάμει βαρεῖς καὶ πρὸς
ἰσότητα δημοκρατικὴν ἀσυμμέτρους εἶναι. κόλασις γὰρ
οὐκ ἦν ὁ ἐξοστρακισμός, ἀλλὰ παραμυθία φθόνου καὶ
κουφισμός, ἡδομένου τῷ ταπεινοῦν τοὺς ὑπερέχοντας καὶ
τὴν δυσμένειαν εἰς ταύτην τὴν ἀτιμίαν ἀποπνέοντος.
Ἐκπεσόντος δὲ τῆς πόλεως αὐτοῦ καὶ διατρίβον-
τος ἐν Ἄργει, τὰ περὶ Παυσανίαν συμπεσόντα κατ' ἐκεί-
νου παρέσχε τοῖς ἐχθροῖς ἀφορμάς. ὁ δὲ γραψάμενος
αὐτὸν προδοσίας Λεωβώτης ἦν ὁ Ἀλκμαίωνος Ἀγρυλῆ-
θεν, ἅμα συνεπαιτιωμένων τῶν Σπαρτιατῶν. ὁ γὰρ Παυ-
σανίας πράττων ἐκεῖνα δὴ τὰ περὶ τὴν προδοσίαν, πρό-
τερον μὲν ἀπεκρύπτετο τὸν Θεμιστοκλέα καίπερ ὄντα
Πλούταρχος. Themistocles Ch. 27, se. 4, L. 2
Ἡρακλείδης (FGrH 689 F 6), ἔτι δ' ἄλλοι πλείονες πρὸς

αὐτὸν ἀφικέσθαι τὸν Ξέρξην. τοῖς δὲ χρονικοῖς δοκεῖ
μᾶλλον ὁ Θουκυδίδης συμφέρεσθαι, καίπερ οὐδ' αὐτοῖς
ἀτρέμα συντεταγμένοις. ὁ δ' οὖν Θεμιστοκλῆς γενόμε-
νος παρ' αὐτὸ τὸ δεινόν, ἐντυγχάνει πρῶτον Ἀρταβάνῳ
τῷ χιλιάρχῳ, λέγων Ἕλλην μὲν εἶναι, βούλεσθαι δ' ἐν-
τυχεῖν βασιλεῖ περὶ πραγμάτων μεγάλων καὶ πρὸς ἃ
τυγχάνοι μάλιστα σπουδάζων ἐκεῖνος. ὁ δέ φησιν· ‘ὦ
60
ξένε, νόμοι διαφέρουσιν ἀνθρώπων· ἄλλα δ' ἄλλοις καλά·

καλὸν δὲ πᾶσι τὰ οἰκεῖα κοσμεῖν καὶ σῴζειν. ὑμᾶς μὲν
οὖν ἐλευθερίαν μάλιστα θαυμάζειν καὶ ἰσότητα λόγος·
ἡμῖν δὲ πολλῶν νόμων καὶ καλῶν ὄντων κάλλιστος οὗτός
ἐστι, τιμᾶν βασιλέα καὶ προσκυνεῖν ὡς εἰκόνα θεοῦ τοῦ
τὰ πάντα σῴζοντος. εἰ μὲν οὖν ἐπαινῶν τὰ ἡμέτερα
προσκυνήσεις, ἔστι σοι καὶ θεάσασθαι βασιλέα καὶ προς-
ειπεῖν· εἰ δ' ἄλλο τι φρονεῖς, ἀγγέλοις ἑτέροις χρήσῃ
πρὸς αὐτόν. βασιλεῖ γὰρ οὐ πάτριον ἀνδρὸς ἀκροᾶσθαι
μὴ προσκυνήσαντος.’ ταῦθ' ὁ Θεμιστοκλῆς ἀκούσας, λέ-
γει πρὸς αὐτόν· ‘ἀλλ' ἐγὼ τὴν βασιλέως ὦ Ἀρτάβανε
φήμην καὶ δύναμιν αὐξήσων ἀφῖγμαι, καὶ αὐτός τε πεί-
σομαι τοῖς ὑμετέροις νόμοις, ἐπεὶ θεῷ τῷ μεγαλύνοντι
Πλούταρχος. Agesilaus Ch. 27, se. 4, L. 9
πάντας εἰρήνην· καὶ συνῆλθον ἀπὸ τῆς Ἑλλάδος

πρέσβεις εἰς Λακεδαίμονα ποιησόμενοι τὰς δια-
λύσεις. ὧν εἷς ἦν Ἐπαμεινώνδας, ἀνὴρ ἔνδοξος
ἐπὶ παιδείᾳ καὶ φιλοσοφίᾳ, στρατηγίας δὲ πεῖραν
οὔπω δεδωκώς. οὗτος ὁρῶν τοὺς ἄλλους ἅπαντας
ὑποκατακλινομένους τῷ Ἀγησιλάῳ, μόνος ἐχρή-
σατο φρονήματι παρρησίαν ἔχοντι, καὶ διεξῆλθε
λόγον, οὐχ ὑπὲρ Θηβαίων, ἀλλὰ ὑπὲρ τῆς
Ἑλλάδος ὁμοῦ κοινόν, τὸν μὲν πόλεμον ἀποδει-
κνύων αὔξοντα τὴν Σπάρτην ἐξ ὧν ἅπαντες οἱ
λοιποὶ κακῶς πάσχουσι, τὴν δὲ εἰρήνην ἰσότητι
καὶ τῷ δικαίῳ κτᾶσθαι κελεύων· οὕτω γὰρ αὐτὴν
διαμενεῖν, ἴσων ἁπάντων γενομένων.
Ὁρῶν οὖν ὁ Ἀγησίλαος ὑπερφυῶς
ἀγαμένους καὶ προσέχοντας αὐτῷ τοὺς Ἕλληνας,
ἠρώτησεν εἰ νομίζει δίκαιον εἶναι καὶ ἴσον αὐ-
τονομεῖσθαι τὴν Βοιωτίαν. ἀντερωτήσαντος δὲ
τοῦ Ἐπαμεινώνδου ταχὺ καὶ τεθαρρηκότως εἰ
κἀκεῖνος οἴεται δίκαιον αὐτονομεῖσθαι τὴν Λακω-
νικήν, ἀναπηδήσας ὁ Ἀγησίλαος μετ' ὀργῆς ἐκέ-
λευσε λέγειν σαφῶς αὐτὸν εἰ τὴν Βοιωτίαν ἀφίη
Πλούταρχος. Pompeius Ch. 23, se. 4, L. 3
τε πολλὰς ἀνεδύετο συνηγορίας καὶ τὴν ἀγορὰν

κατὰ μικρὸν ἀπέλειπε καὶ προῄει σπανίως εἰς τὸ
61
δημόσιον, ἀεὶ δὲ μετὰ πλήθους. οὐ γὰρ ἦν ἔτι

ῥᾴδιον ὄχλου χωρὶς ἐντυχεῖν οὐδ' ἰδεῖν αὐτόν,
ἀλλ' ἥδιστος ὁμοῦ πολλοῖς καὶ ἀθρόοις ἐφαίνετο,
σεμνότητα περιβαλλόμενος ἐκ τούτου τῇ ὄψει
καὶ ὄγκον, ταῖς δὲ τῶν πολλῶν ἐντεύξεσι καὶ
συνηθείαις ἄθικτον οἰόμενος δεῖν τὸ ἀξίωμα δια-
τηρεῖν. ὁ γὰρ ἐν ἱματίῳ βίος ἐπισφαλής ἐστι
πρὸς ἀδοξίαν τοῖς ἐκ τῶν ὅπλων μεγάλοις καὶ
πρὸς ἰσότητα δημοτικὴν ἀσυμμέτροις· αὐτοὶ μὲν
γὰρ καὶ ἐνταῦθα πρωτεύειν, ὡς ἐκεῖ, δικαιοῦσι,
τοῖς δὲ ἐκεῖ φερομένοις ἔλαττον ἐνταῦθα γοῦν
μὴ πλέον ἔχειν οὐκ ἀνεκτόν ἐστι. διὸ τὸν ἐν
στρατοπέδοις καὶ θριάμβοις λαμπρόν, ὅταν ἐν
ἀγορᾷ λάβωσιν, ὑπὸ χεῖρα ποιοῦνται καὶ κατα-
βάλλουσι, τῷ δὲ ἀπολεγομένῳ καὶ ὑποχωροῦντι
τὴν ἐκεῖ τιμὴν καὶ δύναμιν ἀνεπίφθονον φυλάττου-
σιν. ἐδήλωσε δὲ αὐτὰ τὰ πράγματα μετ' ὀλίγον
χρόνον.
Πλούταρχος. Agis et Cleomenes Ch. 5, se. 2, L. 4
λωπίζεσθαι τῷ τριβωνίῳ, καὶ δεῖπνα καὶ λουτρὰ καὶ δι-

αίτας Λακωνικὰς ζητεῖν, καὶ λέγειν ὡς οὐδὲν δέοιτο τῆς
βασιλείας, εἰ μὴ δι' αὐτὴν ἀναλήψοιτο τοὺς νόμους καὶ
τὴν πάτριον ἀγωγήν.
Ἀρχὴν μὲν οὖν διαφθορᾶς καὶ τοῦ νοσεῖν ἔσχε τὰ
πράγματα τῶν Λακεδαιμονίων σχεδὸν ἀφ' οὗ τὴν Ἀθη-
ναίων καταλύσαντες ἡγεμονίαν χρυσίου τε καὶ ἀργυρίου
κατέπλησαν ἑαυτούς. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τῶν οἴκων ὃν
ὁ Λυκοῦργος ὥρισε φυλαττόντων ἀριθμὸν ἐν ταῖς δια-
δοχαῖς, καὶ πατρὸς παιδὶ τὸν κλῆρον ἀπολείποντος,
ἁμῶς γέ πως ἡ τάξις αὕτη καὶ ἰσότης διαμένουσα τὴν
πόλιν ἐκ τῶν ἄλλων ἀνέφερεν ἁμαρτημάτων. ἐφορεύ-
σας δέ τις ἀνὴρ δυνατός, αὐθάδης δὲ καὶ χαλεπὸς τὸν
τρόπον, Ἐπιτάδευς ὄνομα, πρὸς τὸν υἱὸν αὐτῷ γενο-
μένης διαφορᾶς, ῥήτραν ἔγραψεν ἐξεῖναι τὸν οἶκον αὑ-
τοῦ καὶ τὸν κλῆρον ᾧ τις ἐθέλοι καὶ ζῶντα δοῦναι καὶ
καταλιπεῖν διατιθέμενον. οὗτος μὲν οὖν αὑτοῦ τινα
θυμὸν ἀποπιμπλὰς ἴδιον εἰσήνεγκε τὸν νόμον· οἱ δ' ἄλ-
λοι πλεονεξίας ἕνεκα δεξάμενοι καὶ κυρώσαντες, ἀπ-
ώλεσαν τὴν ἀρίστην κατάστασιν. ἐκτῶντο γὰρ ἀφειδῶς
ἤδη παρωθοῦντες οἱ δυνατοὶ τοὺς προσήκοντας ἐκ τῶν
62
Πλούταρχος. Comparatio Agidis et Cleomenis cum Tiberio et Gaio

Graccho
Ch. 2, se. 4, L. 6
φησιν ὁ Πλάτων (rep. 4, 426a), ἡγησαμένων εἶναι, τὴν

ἅμα πάντ' ἀπαλλάξαι κακὰ καὶ κατασκευάσαι δυναμένην
μεταβολὴν ἐπῆγε τοῖς πράγμασιν· ἀληθέστερον δ' ἴσως
εἰπεῖν ἐστιν, ὅτι τὴν πάντ' ἀπεργασαμένην κακὰ μετα-
βολὴν ἐξήλαυνεν, ἐπανάγων καὶ καθιστὰς εἰς τὸ οἰκεῖον
σχῆμα τὴν πόλιν. ἐπεὶ καὶ τοῦτ' ἄν τις εἴποι, τῇ μὲν
Γράγχων πολιτείᾳ τοὺς μεγίστους ἐνίστασθαι Ῥωμαίων,
οἷς δ' Ἆγις ἐνεχείρησε, Κλεομένης δὲ τὸ ἔργον ἐπέθηκε,
τῶν παραδειγμάτων τὸ κάλλιστον ὑπέκειτο καὶ μεγαλο-
πρεπέστατον, αἱ πάτριοι ῥῆτραι περὶ σωφροσύνης καὶ
ἰσότητος, ὧν τούτοις μὲν ὁ Λυκοῦργος, ἐκείνῳ δ' ὁ Πύ-
θιος βεβαιωτής. ὃ δὲ μέγιστον, ὅτι τοῖς μὲν ἐκείνων
πολιτεύμασιν εἰς οὐδὲν ἡ Ῥώμη μεῖζον ἐπέδωκε τῶν
ὑπαρχόντων, ἐκ δ' ὧν ὁ Κλεομένης ἔπραξεν, ὀλίγου
χρόνου τὴν Σπάρτην τῆς Πελοποννήσου κρατοῦσαν ἡ
Ἑλλὰς ἐπεῖδε καὶ τοῖς τότε μέγιστον δυναμένοις δι-
αγωνιζομένην ἀγῶνα τὸν περὶ τῆς ἡγεμονίας, οὗ τέλος
ἦν ἀπαλλαγεῖσαν Ἰλλυρικῶν ὅπλων καὶ Γαλατικῶν τὴν
Ἑλλάδα κοσμεῖσθαι πάλιν ὑφ' Ἡρακλείδαις.
Πλούταρχος. Dion Ch. 37, se. 6, L. 1
λίαν ἀπελθεῖν, κἀκεῖ κατοικῶν καρποῦσθαι τῆς Συρακοσίας τὸν καλού-

μενον Γύατα, πολλὴν καὶ ἀγαθὴν χώραν ἀνήκουσαν ἀπὸ θαλάττης εἰς τὴν
μεσόγειον. οὐ προσδεξαμένου δὲ τοῦ Δίωνος, ἀλλὰ δεῖσθαι τῶν Συρακο-
σίων κελεύσαντος, οἱ μὲν Συρακόσιοι ζῶντα λήψεσθαι τὸν Διονύσιον
ἐλπίσαντες ἀπήλασαν τοὺς πρέσβεις, ἐκεῖνος δὲ τὴν μὲν ἄκραν Ἀπολλο-
κράτει τῷ πρεσβυτέρῳ τῶν παίδων παρέδωκεν, αὐτὸς δὲ πνεῦμα τηρήσας
ἐπίφορον, καὶ τὰ τιμιώτατα τῶν σωμάτων καὶ τῶν χρημάτων ἐνθέμενος
εἰς τὰς ναῦς, λαθὼν τὸν ναύαρχον Ἡρακλείδην ἐξέπλευσεν. ὁ δὲ κακῶς
ἀκούων καὶ θορυβούμενος ὑπὸ τῶν πολιτῶν, Ἵππωνά τινα τῶν δημαγω-
γῶν καθίησι προκαλεῖσθαι τὸν δῆμον ἐπὶ γῆς ἀναδασμόν, ὡς ἐλευθερίας
ἀρχὴν οὖσαν τὴν ἰσότητα, δουλείας δὲ τὴν πενίαν τοῖς ἀκτήμοσι.
συνηγο-
ρῶν δὲ τούτῳ καὶ τὸν Δίωνα καταστασιάζων ἐναντιούμενον, ἔπεισε τοὺς
Συρακοσίους ταῦτά τε ψηφίσασθαι καὶ τῶν ξένων τὸν μισθὸν ἀποστε-
ρεῖν καὶ στρατηγοὺς ἑτέρους ἑλέσθαι, τῆς ἐκείνου βαρύτητος ἀπαλλαγέν-
63
τας. οἱ δ' ὥσπερ ἐκ μακρᾶς ἀρρωστίας τῆς τυραννίδος εὐθὺς

ἐπιχειροῦντες
ἐξανίστασθαι καὶ πράττειν τὰ τῶν αὐτονομουμένων παρὰ καιρόν, ἐσφάλ-
λοντο μὲν αὐτοὶ ταῖς πράξεσιν, ἐμίσουν δὲ τὸν Δίωνα, βουλόμενον ὥσπερ
ἰατρὸν ἐν ἀκριβεῖ καὶ σωφρονούσῃ διαίτῃ κατέχειν τὴν πόλιν.
Πλούταρχος. Quomodo adulator ab amico internoscatur (48e-74e)

Stephanus P.54, se. C, L. 7
ὡς Εὔπολίς φησιν.
Οὐ μὴν ἀλλὰ ταῦτα μὲν εἰς τὸν οἰκεῖον
ἀναθώμεθα τοῦ λόγου τόπον· ἐκεῖνο δὲ μὴ παρῶμεν
ἐν ταῖς μιμήσεσι τὸ σόφισμα τοῦ κόλακος, ὅτι κἂν
τῶν καλῶν τι μιμῆται τοῦ κολακευομένου, δια-
φυλάττει τὴν ὑπεροχὴν ἐκείνῳ. τοῖς μὲν γὰρ ἀληθῶς
φίλοις οὔτε ζῆλος οὐδείς ἐστι πρὸς ἀλλήλους οὔτε
φθόνος, ἀλλὰ κἂν ἴσον ἔχωσιν ἐν τῷ κατορθοῦν
κἂν ἔλαττον, ἀνεπαχθῶς καὶ μετρίως φέρουσιν.
ὁ δὲ κόλαξ ἀεὶ μνημονεύων τοῦ τὰ δεύτερα λέγειν
ὑφίεται τῇ ὁμοιότητι τῆς ἰσότητος, ἡττᾶσθαι παν-
ταχοῦ καὶ ἀπολείπεσθαι πλὴν τῶν φαύλων ὁμολο-
γῶν. ἐν δὲ τοῖς φαύλοις οὐ παρίησι τὸ πρωτεῖον,
ἀλλά φησιν, ἂν ἐκεῖνος ᾖ δύσκολος, αὑτὸν εἶναι
μελαγχολικόν· ἂν ἐκεῖνος δεισιδαίμων, αὑτὸν θεο-
φόρητον· ἐρᾶν ἐκεῖνον, μαίνεσθαι δ' αὑτόν. “ἀ-
καίρως,” φησίν, “ἐγέλας, ἐγὼ δ' ἐξέθνῃσκον ὑπὸ
τοῦ γέλωτος.” ἀλλ' ἔν γε τοῖς χρηστοῖς τοὐναντίον.
αὐτός φησι ταχέως τρέχειν, ἵπτασθαι δ' ἐκεῖνον·
αὐτὸς ἱππεύειν ἐπιεικῶς, “ἀλλὰ τί πρὸς τὸν ἱππο-
κένταυρον τοῦτον; εὐφυής εἰμι ποιητὴς καὶ στίχον
Πλούταρχος. De fortuna (97c-100a) Stephanus P.97, se. C, L. 3
ΠΕΡΙ ΤΥΧΗΣ
Τύχη τὰ θνητῶν πράγματ', οὐκ εὐβουλία.
πότερον οὐδὲ δικαιοσύνη τὰ θνητῶν πράγματα οὐδ'

ἰσότης οὐδὲ σωφροσύνη οὐδὲ κοσμιότης, ἀλλ' ἐκ
64
τύχης μὲν καὶ διὰ τύχην Ἀριστείδης ἐνεκαρτέρησε

τῇ πενίᾳ, πολλῶν χρημάτων κύριος γενέσθαι
δυνάμενος, καὶ Σκιπίων Καρχηδόνα ἑλὼν οὐδὲν
οὔτ' ἔλαβεν οὔτ' εἶδε τῶν λαφύρων, ἐκ τύχης δὲ
καὶ διὰ τύχην Φιλοκράτης λαβὼν χρυσίον παρὰ
Φιλίππου “πόρνας καὶ ἰχθῦς ἠγόραζε,” καὶ
Λασθένης καὶ Εὐθυκράτης ἀπώλεσαν Ὄλυνθον,
“τῇ γαστρὶ μετροῦντες καὶ τοῖς αἰσχίστοις τὴν
εὐδαιμονίαν”; ἀπὸ τύχης δ' ὁ μὲν Φιλίππου
Πλούταρχος. De Iside et Osiride (351c-384c) Stephanus P.381, se. F, L.

5
ἣν θάλαττα κατέχει μετὰ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν ἀέρα

τεταγμένη· διὸ καὶ τὴν Ἀμφιτρίτην καὶ τοὺς Τρίτωνας
οὕτως ὠνόμασαν.
Οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ ἀριθμοὺς καὶ σχήματα θεῶν
ἐκόσμησαν προσηγορίαις. τὸ μὲν γὰρ ἰσόπλευρον τρίγωνον
ἐκάλουν Ἀθηνᾶν κορυφαγενῆ καὶ τριτογένειαν, ὅτι τρισὶ
καθέτοις ἀπὸ τῶν τριῶν γωνιῶν ἀγομέναις διαιρεῖται·
τὸ δ' ἓν Ἀπόλλωνα πλήθους ἀποφάσει καὶ δι' ἁπλότητα
τῆς μονάδος· ἔριν δὲ τὴν δυάδα καὶ τόλμαν, δίκην δὲ
τὴν τριάδα· τοῦ γὰρ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι κατ' ἔλλει-
ψιν καὶ ὑπερβολὴν ὄντος τὸ ἰσότητι δίκαιον ἐν μέσῳ
γέγονεν· ἡ δὲ καλουμένη τετρακτύς, τὰ ἓξ καὶ τριά-
κοντα, | μέγιστος ἦν ὅρκος, ὡς τεθρύληται, καὶ κόσμος
ὠνόμασται, τεσσάρων μὲν ἀρτίων τῶν πρώτων, τεσσά-
ρων δὲ τῶν περισσῶν εἰς ταὐτὸ συντιθεμένων ἀποτελού-
μενος. εἴπερ οὖν οἱ δοκιμώτατοι τῶν φιλοσόφων
οὐδ' ἐν ἀψύχοις καὶ ἀσωμάτοις πράγμασιν αἴνιγμα τοῦ
θείου κατιδόντες ἠξίουν ἀμελεῖν οὐδὲν οὐδ' ἀτιμάζειν,
ἔτι μᾶλλον, οἶμαι, τὰς ἐν αἰσθανομέναις καὶ ψυχὴν
ἐχούσαις καὶ πάθος καὶ ἦθος φύσεσιν ἰδιότητας
[κατὰ τὸ ἦθος] ἀγαπητέον [οὖν] οὐ ταῦτα τιμῶν
Πλούταρχος. De defectu oraculorum (409e-438d) Stephanus P.427, se.

A, L. 10
ἐστι καὶ μηδὲν ὑποφαίνουσα τῆς ἐκεῖνον ἐπεσπασμένης

πιθανότητος εἰπεῖν, | ὡς εἰκός ἐστι πέντε σωμάτων ἰσο-
γωνίων καὶ ἰσοπλεύρων καὶ περιεχομένων ἴσοις ἐπιπέδοις
ἐγγενομένων τῇ ὕλῃ τοσούτους εὐθὺς ἐξ αὐτῶν ἀποτελε-
65
σθῆναι κόσμους.’
’Καὶ μήν’ ἔφην ἐγώ ‘δοκεῖ Θεόδωρος ὁ Σολεὺς οὐ
φαύλως μετιέναι τὸν λόγον, ἐξηγούμενος τὰ μαθηματικὰ
τοῦ Πλάτωνος. μέτεισι δ' οὕτως. πυραμὶς καὶ ὀκτάεδρον
καὶ εἰκοσάεδρον καὶ δωδεκάεδρον, ἃ πρῶτα τίθεται
Πλάτων, καλὰ μέν ἐστι πάντα συμμετρίαις λόγων καὶ
ἰσότηςι, καὶ κρεῖσσον οὐδὲν αὐτῶν οὐδ' ὅμοιον ἄλλο
συνθεῖναι τῇ φύσει καὶ συναρμόσαι λέλειπται. μιᾶς γε
μὴν πάντα συστάσεως οὐκ εἴληχεν οὐδ' ὁμοίαν ἔχει τὴν
γένεσιν, ἀλλὰ λεπτότατον μέν ἐστι καὶ μικρότατον ἡ
πυραμίς, μέγιστον δὲ καὶ πολυμερέστατον τὸ δωδεκάε-
δρον· τῶν δὲ λειπομένων δυεῖν τοῦ ὀκταέδρου μεῖζον ἢ
διπλάσιον πλήθει τριγώνων τὸ εἰκοσάεδρον. διὸ τὴν γένε-
σιν ἅμα πάντα λαμβάνειν ἐκ μιᾶς ὕλης ἀδύνατόν ἐστι. τὰ
γὰρ λεπτὰ καὶ μικρὰ καὶ ταῖς κατασκευαῖς ἁπλούστερα
πρῶτα τῷ κινοῦντι καὶ διαπλάττοντι τὴν ὕλην ὑπακούειν
ἀνάγκη καὶ συντελεῖσθαι καὶ προϋφίστασθαι τῶν
Πλούταρχος. De fraterno amore (478a-492d) Stephanus P.481, se. A, L.

11
’ἰσότητα τιμᾶν, ἣ φίλους ἀεὶ φίλοις

συνδεῖ· τὸ γὰρ ἴσον μόνιμον ἀνθρώποις ἔφυ,’
τίς οὐκ ἂν αὐτοῦ κατεφρόνησε; ποῖος δ' ἂν ἦν ὁ Ἀτρεύς,

εἰ τοιαῦτα δειπνίσας τὸν ἀδελφὸν ἐγνωμολόγει πρὸς τοὺς
παῖδας (Tr. ad. 384)
’φίλων γε μέντοι χρῆσις ἡ πρὸς αἵματος
μόνη κακοῦ ῥέοντος ὠφελεῖν φιλεῖ;’
Πλούταρχος. De fraterno amore (478a-492d) Stephanus P.484, se. B, L.

4
ἐπιτροπεύσας διεφόρησε· τέλος δ' ἁρπάσας γυναῖκα καὶ

καταδικασθεὶς ἀπώλεσε τὴν οὐσίαν εἰς τὸ Καίσαρος
ταμιεῖον ἀναληφθεῖσαν. ὁ δ' Ἀθηνόδωρος ἦν μὲν ἔτι μειρά-
κιον οὐδέπω γενειῶν, ἀποδοθέντος δὲ τοῦ μέρους αὐτῷ
66
τῶν χρημάτων οὐ περιεῖδε τὸν ἀδελφὸν ἀλλ' εἰς μέσον

ἅπαντα καταθεὶς ἐνείματο, καὶ πολλὰ περὶ τὴν νέμησιν
ἀγνωμονούμενος οὐκ ἠγανάκτησεν οὐδὲ μετενόησεν, ἀλλὰ
πράως καὶ ἱλαρῶς ἤνεγκε τοῦ ἀδελφοῦ τὴν ἄνοιαν περι-
βόητον ἐν τῇ Ἑλλάδι γενομένην.
Ὁ μὲν οὖν Σόλων ἀποφηνάμενος περὶ πολιτείας, ὡς
ἰσότης στάσιν οὐ ποιεῖ, λίαν ἔδοξεν ὀχλικῶς ἀριθμητικὴν
καὶ δημοκρατικὴν ἐπεισάγειν ἀναλογίαν ἀντὶ τῆς καλῆς
γεωμετρικῆς· ὁ δ' ἐν οἰκίᾳ παραινῶν ἀδελφοῖς μάλιστα
μὲν ὡς ὁ Πλάτων (Resp. 462c) παρῄνει τοῖς πολίταις ‘τὸ
ἐμόν’ ἐξαιρεῖν ‘καὶ τὸ οὐκ ἐμόν,’ εἰ δὲ μή, τὴν ἴσην ἀγα-
πᾶν καὶ τῆς ἴσης περιέχεσθαι, καλὴν κρηπῖδα καὶ μόνιμον
ὁμονοίας καὶ εἰρήνης καταβαλλόμενος ἀεί. χρήσθω δὲ
καὶ παραδείγμασιν ἐνδόξοις οἷόν ἐστι καὶ τὸ τοῦ Πιττακοῦ
πρὸς τὸν βασιλέα Λυδῶν πυνθανόμενον εἰ χρήματ' ἔστιν
αὐτῷ, ‘διπλάσι'’ εἶπεν ‘ἢ ἐβουλόμην, τοῦ ἀδελφοῦ τεθνη-
κότος.’ ἐπεὶ δ' οὐ μόνον ἐν χρημάτων κτήσει καὶ μειώσει
Πλούταρχος. De genio Socratis (575a-598f) Stephanus P.581, se. A, L. 5
ἄνδρα μηδ' ἀμελεῖ τὸ θεῖον αὐτοῦ.’

Καὶ ὁ Γαλαξίδωρος ‘οἴει γάρ,’ ἔφη ‘Θεόκριτε, τὸ
Σωκράτους δαιμόνιον ἰδίαν καὶ περιττὴν ἐσχηκέναι δύ-
ναμιν, οὐχὶ τῆς κοινῆς μόριόν τι ἀνάγκης τὸν ἄνδρα πείρᾳ
βεβαιωσάμενον ἐν τοῖς ἀδήλοις καὶ ἀτεκμάρτοις τῷ λογις-
μῷ ῥοπὴν ἐπάγειν; ὡς γὰρ ὁλκὴ μία καθ' αὑτὴν οὐκ ἄγει
τὸν ζυγόν, | ἰσορροποῦντι δὲ βάρει προστιθεμένη κλίνει τὸ
σύμπαν ἐφ' ἑαυτήν, οὕτω πταρμὸς ἢ κληδὼν ἤ τι τοιοῦτον
σύμβολον .... καὶ κοῦφον ἐμβριθῆ διάνοιαν ἐπισπάσα-
σθαι πρὸς πρᾶξιν· δυεῖν δ' ἐναντίων λογισμῶν θατέρῳ
προσελθὸν ἔλυσε τὴν ἀπορίαν τῆς ἰσότητος ἀναιρεθείσης,
ὥστε κίνησιν γίγνεσθαι καὶ ὁρμήν.’ ὑπολαβὼν δ' ὁ πατήρ
’ἀλλὰ μήν’ ἔφη ‘καὶ αὐτός, ὦ Γαλαξίδωρε, Μεγαρικοῦ
τινος ἤκουσα, Τερψίωνος δὲ ἐκεῖνος, ὅτι τὸ Σωκράτους
δαιμόνιον πταρμὸς ἦν, ὅ τε παρ' αὐτοῦ καὶ ὁ παρ'
ἄλλων. ἑτέρου μὲν γὰρ πταρόντος ἐκ δεξιᾶς εἴτ' ὄπισθεν
εἴτ' ἔμπροσθεν ὁρμᾶν αὐτὸν ἐπὶ τὴν πρᾶξιν, εἰ δ' ἐξ ἀρι-
στερᾶς, ἀποτρέπεσθαι· τῶν δ' αὐτοῦ πταρμῶν τὸν μὲν
ἔτι μέλλοντος βεβαιοῦν τὸν δ' ἤδη πράσσοντος ἐπέχειν
καὶ κωλύειν τὴν ὁρμήν. ἀλλ' ἐκεῖνό μοι δοκεῖ θαυμαστόν,
εἰ πταρμῷ χρώμενος οὐ τοῦτο τοῖς
67
Πλούταρχος. Quaestiones convivales (612c-748d) Stephanus P.616, se.

E, L. 8
δὲ τύχηι ἐπισκευάζοντα, ...ον πολὺ μᾶλλον οἶμαι προς-

ήκει τῆς ψυχῆς ἢ τὸν πηλὸν ἀπονιψαμένους τῶν ποδῶν
ἐλαφρῶς καὶ ἀφελῶς παρὰ πότον ἀλλήλοις συμφέρεσθαι.
νῦν δὲ τὴν μὲν ἐξ ὀργῆς τινος ἢ πραγμάτων ἔχθραν πειρώ-
μεθα τῶν κεκλημένων ἀφαιρεῖν, τῇ δὲ φιλοτιμίᾳ πάλιν
ὑπεκκάομεν καὶ ἀναζωπυροῦμεν, τοὺς μὲν ταπεινοῦντες
τοὺς δ' ὀγκοῦντες. καίτοι γ', εἰ μὲν ἀκολουθήσουσι τῇ
κατακλίσει προπόσεις τε συνεχέστεραι καὶ παραθέσεις
ἔτι δ' ὁμιλίαι καὶ προσαγορεύσεις, παντάπασι γενήσεται
σατραπικὸν ἡμῖν ἀντὶ φιλικοῦ τὸ συμπόσιον· εἰ δὲ περὶ
τἄλλα τὴν ἰσότητα τοῖς ἀνδράσι φυλάξομεν, τί οὐκ ἐντεῦ-
θεν ἀρξάμενοι πρῶτον ἐθίζομεν ἀτύφως καὶ ἀφελῶς
κατακλίνεσθαι μετ' ἀλλήλων, εὐθὺς ἀπὸ τῶν θυρῶν
ὁρῶντας, ὅτι δημοκρατικόν ἐστι τὸ δεῖπνον καὶ οὐκ
ἔχει τόπον ἐξαίρετον ὥςπερ ἀκρόπολιν, ἐφ' οὗ
κατακλιθεὶς ὁ πλούσιος ἐντρυφήσει τοῖς εὐτελε-
στέροις;’
Πλούταρχος. De unius in republica dominatione, populari statu, et

paucorum imperio (826a-827c)
Stephanus P.827, se. A, L. 3
τας δὲ καὶ πλεῖστον καὶ μέγιστον ἐν ἡγεμονίαις

δυνηθείσας τῶν ἐθνῶν ἀπεκληρώσαντο τὰς πολι-
τείας, Πέρσαι μὲν αὐτοκρατῆ βασιλείαν καὶ ἀνυπ-
εύθυνον, Σπαρτιᾶται δ' ἀριστοκρατικὴν ὀλιγαρχίαν
καὶ αὐθέκαστον, Ἀθηναῖοι δ' αὐτόνομον καὶ ἄκρα-
τον δημοκρατίαν. ὧν ἁμαρτανομένων παρατροπαὶ
καὶ ὑπερχύσεις εἰσὶν αἱ λεγόμεναι τυραννίδες καὶ
δυναστεῖαι καὶ ὀχλοκρατίαι· ὅταν βασιλεία μὲν
ὕβριν ἐντέκῃ καὶ τὸ ἀνυπεύθυνον· ὀλιγαρχία δ'
ὑπερφροσύνην καὶ τὸ αὔθαδες· δημοκρατία δ' ἀν-
αρχίαν, ἰσότης δ' ἀμετρίαν, πᾶσαι δὲ τὸ ἀνόητον.
Ὥσπερ οὖν ὁ ἁρμονικὸς καὶ μουσικὸς ἀνὴρ
παντὶ μὲν ὀργάνῳ χρήσεται προσῳδῷ τεχνικῶς ἁρ-
μοσάμενος καὶ λόγῳ κρούων ἕκαστον, ὡς πέφυκεν
ἐμμελὲς ὑπηχεῖν· ἤδη μέντοι συμβούλῳ Πλάτωνι
χρησάμενος, πηκτίδας, σαμβύκας καὶ ψαλτήρια πολύ-
φθογγα καὶ βαρβίτους καὶ τρίγωνα παραπέμψας,
68
τὴν λύραν καὶ τὴν κιθάραν προτιμήσει· τὸν αὐτὸν

τρόπον ὁ πολιτικὸς ἀνὴρ εὖ μὲν ὀλιγαρχίαν Λακω-
νικὴν καὶ Λυκούργειον μεταχειριεῖται, συναρμοσά-
μενος αὑτῷ τοὺς ἰσοκρατεῖς καὶ ὁμοτίμους ἄνδρας,
Πλούταρχος. De facie in orbe lunae (920b-945e)

Stephanus P.930, se. C, L. 8
ξιοφανεῖς ἀλλ' ἀμαυρὰς ἐν βάθει τῶν κατόπτρων. ὧν

τῆς γενέσεως τὴν αἰτίαν Πλάτων ἀποδίδωσιν (Tim.
46b). εἴρηκε γὰρ ὅτι τοῦ κατόπτρου ἔνθεν καὶ ἔνθεν
ὕψος λαβόντος ὑπαλλάττουσιν αἱ ὄψεις τὴν ἀνάκλασιν
ἀπὸ τῶν ἑτέρων ἐπὶ θάτερα μεταπίπτουσαν. εἴπερ οὖν
τῶν ὄψεων εὐθὺς πρὸς ἡμᾶς ... ἀνατρέχουσιν, αἱ δ' ἐπὶ
θάτερα μέρη τῶν κατόπτρων ὀλισθάνουσαι πάλιν ἐκεῖθεν
ἀναφέρονται πρὸς ἡμᾶς, οὐ δυνατόν ἐστιν ἐν ἴσαις γω-
νίαις γίνεσθαι πάσας ἀνακλάσεις. οἷς οἱ ὁμόσε χω-
ροῦντες ἀξιοῦσιν αὐτοῖς τοῖς ἀπὸ τῆς σελήνης ἐπὶ γῆν
φερομένοις ῥεύμασι τὴν ἰσότητα τῶν γωνιῶν ἀναιρεῖν,
πολλῷ τοῦτ' ἐκείνου πιθανώτερον εἶναι νομίζοντες. οὐ
μὴν ἀλλ' εἰ δεῖ τοῦτο χαρίζεσθαι τῇ πολλὰ δὴ φίλῃ γεω-
μετρίᾳ καὶ δοῦναι, πρῶτον μὲν ἀπὸ τῶν ἠκριβωμένων
ταῖς λειότησι συμπίπτειν ἐσόπτρων εἰκός ἐστιν, ἡ δὲ σε-
λήνη πολλὰς ἀνωμαλίας ἔχει καὶ τραχύτητας, ὥστε τὰς
αὐγὰς ἀπὸ σώματος μεγάλου προσφερομένας ὕψεσιν ἀξιο-
λόγοις ἀντιλάμψεις καὶ διαδόσεις ἀπ' ἀλλήλων λαμβά-
νουσιν, ἀνακλᾶσθαί τε παντοδαπῶς καὶ περιπλέκεσθαι
καὶ συνάπτειν αὐτὴν ἑαυτῇ τὴν ἀνταύγειαν, οἷον ἀπὸ
πολλῶν φερομένην πρὸς ἡμᾶς κατόπτρων. ἔπειτα κἂν
Πλούταρχος. Aquane an ignis sit utilior [Sp.] (955d-958e)

Stephanus P.956, se. E, L. 3
69
γομεν καὶ βλίττομεν, ἐν φανερῷ κείμενα, ὅπου γε καὶ ὁ

πυρός, δοκῶν εἶναι τῆς ξηρᾶς τροφῆς, μεταβολῇ καὶ σήψει
καὶ διαχύσει τοῦ ὑγροῦ γίγνεται;
Καὶ μὴν καὶ χρησιμώτερον ὃ μηδέποτε βλάπτει.
πῦρ μὲν οὖν ῥαγδαῖον ὀλεθριώτατον, ἡ δ' ὕδατος φύσις
οὐδέποτε βλαβερά. καὶ μὴν δυεῖν ὠφελιμώτερον τὸ
εὐτελέστερον καὶ χωρίς τινος παρασκευῆς τὴν ἐξ αὑτοῦ
παρέχον ὠφέλειαν. ἡ μὲν οὖν ἀπὸ τοῦ πυρὸς χορηγίας
δεῖται καὶ ὕλης, διὰ τοῦτο μετέχουσιν αὐτοῦ πλέον πλού-
σιοι πενήτων, βασιλεῖς ἰδιωτῶν· τὸ δ' ὕδωρ καὶ τοῦτ'
ἔχει φιλάνθρωπον, τὴν ἰσότητα, τὸ ὅμοιον, οὐ δεῖται γὰρ
ὀργάνων οὐδ' ἐργαλείων, ἀπροσδεές, αὐτοτελὲς ἀγαθόν.
Ἔτι μήν, ὃ πολλαπλασιαζόμενον τὴν ὠφέλειαν ἀπόλ-
λυσιν, ἀχρηστότερον· τοιοῦτον δὲ τὸ πῦρ, οἷον θηρίον
παμφάγον καὶ δαπανῶν τῶν παρακειμένων, καὶ μεθόδῳ
καὶ τέχνῃ μᾶλλον καὶ μετριότητι ἢ τῇ αὑτοῦ φύσει
ὠφέλιμον· τὸ δ' ὕδωρ οὐδέποτε φοβερόν. καὶ μὴν
δυεῖν τὸ μετὰ τοῦ ἑτέρου χρησιμώτερον· πῦρ μὲν οὖν
οὐκ ἐπιδέχεται τὸ ὑγρὸν οὐδὲ τῇ δι' αὐτοῦ κοινωνίᾳ
χρήσιμον, ὕδωρ δ' ἐστὶ μετὰ πυρὸς ὠφέλιμον· τὰ γοῦν
θερμὰ τῶν ὑδάτων ἀκέσιμα καὶ πρὸς θεραπείαν εὐαί
Πλούταρχος. De animae procreatione in Timaeo (1012b-1030c)

Stephanus P.1021, se. B, L. 1
ἐπόγδοον. | ἔξεστι δὲ καὶ νῦν βασανίσαι τὸ ἀληθές, ἢ

βάρη δυεῖν ἄνισα χορδῶν ἐξαρτήσαντας ἢ δυεῖν ἰσοκοί-
λων αὐλῶν τὸν ἕτερον μήκει διπλάσιον τοῦ ἑτέρου ποιήσαν-
τας· τῶν μὲν γὰρ αὐλῶν ὁ μείζων βαρύτερον φθέγξεται ὡς
ὑπάτη πρὸς νήτην, τῶν δὲ χορδῶν ἡ τῷ διπλασίῳ κατα-
τεινομένη βάρει τῆς ἑτέρας ὀξύτερον ὡς νήτη πρὸς ὑπά-
την· τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ διὰ πασῶν. ὁμοίως δὲ καὶ τρία
πρὸς δύο ληφθέντα μήκη καὶ βάρη τὸ διὰ πέντε ποιήσει
καὶ τέσσαρα πρὸς τρία τὸ διὰ τεσσάρων, ὧν τοῦτο μὲν
ἐπίτριτον ἔχει λόγον ἐκεῖνο δ' ἡμιόλιον. ἐὰν δ' ὡς ἐννέα
πρὸς ὀκτὼ γένηται τῶν βαρῶν ἢ τῶν μηκῶν ἡ ἀνισότης,
ποιήσει διάστημα τονιαῖον, οὐ σύμφωνον ἀλλ' ἐμμελὲς
70
ὡς εἰπεῖν ἔμβραχυ, τῷ τοὺς φθόγγους, ἂν ἀνὰ μέρος

κρουσθῶσι, παρέχειν ἡδὺ φωνοῦντας καὶ προσηνές, ἂν δ'
ὁμοῦ, τραχὺ καὶ λυπηρόν· ἐν δὲ ταῖς συμφωνίαις κἂν
ὁμοῦ κρούωνται κἂν ἐναλλάξ, ἡδέως προσίεται τὴν συν-
ήχησιν ἡ αἴσθησις. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ διὰ λόγου τοῦτο
δεικνύουσιν. ἐν μὲν γὰρ ἁρμονίᾳ τὸ διὰ πασῶν ἔκ τε τοῦ
διὰ πέντε σύγκειται καὶ τοῦ διὰ τεσσάρων, ἐν δ' ἀριθμοῖς
τὸ διπλάσιον ἔκ τε τοῦ ἡμιολίου καὶ τοῦ ἐπιτρίτου· τὰ
γὰρ δώδεκα τῶν μὲν ἐννέα ἐστὶν ἐπίτριτα τῶν δ' ὀκτὼ
Πλούταρχος. De communibus notitiis adversus Stoicos (1058e-1086b)

Stephanus P.1078, se. F, L. 4
καὶ ἵνα δὴ μὴ τοῦτο θαυμάζωμεν, εἰς ὅλον φησὶ τὸν κό-

σμον διατενεῖν τῇ κράσει τὸν σταλαγμόν· ὧν οὐκ οἶδα τί
ἂν ἀτοπώτερον φανείη.
Καὶ μὴν παρὰ τὴν ἔννοιαν μήτ' ἄκρον ἐν τῇ φύσει
τῶν σωμάτων μήτε πρῶτον μήτ' ἔσχατον εἶναι μηθέν,
εἰς ὃ λήγει τὸ μέγεθος τοῦ σώματος, ἀλλ' ἀεί τι τοῦ
ληφθέντος ἐπέκεινα φαινόμενον εἰς ἄπειρον καὶ ἀόριστον
ἐμβάλλειν τὸ ὑποκείμενον. οὔτε γὰρ μεῖζον οὔτ' ἔλαττον
ἔσται νοεῖν ἕτερον ἑτέρου μέγεθος, εἰ τὸ προϊέναι τοῖς
μέρεσιν ἐπ' ἄπειρον ἀμφοτέροις ὡςαύτως συμβέβη-
κεν, ἀλλ' ἀνισότητος αἴρεται φύσις· ἀνίσων γὰρ νοουμέ-
νων τὸ μὲν προαπολείπεται τοῖς ἐσχάτοις μέρεσι τὸ δὲ
παραλλάττει καὶ περίεστι· μὴ οὔσης δ' ἀνισότητος ἕπεται μὴ ἀνωμαλίαν
εἶναι μηδὲ τραχύτητα σώματος· ἀνω-
μαλία μὲν γάρ ἐστι μιᾶς ἐπιφανείας ἀνισότης πρὸς ἑαυ-
τήν, | τραχύτης δ' ἀνωμαλία μετὰ σκληρότητος. ὧν οὐθὲν
ἀπολείπουσιν οἱ σῶμα μηθὲν εἰς ἔσχατον μέρος περαί-
νοντες ἀλλὰ πάντα πλήθει μερῶν ἐπ' ἄπειρον ἐξάγοντες.
καίτοι πῶς οὐκ ἐναργές ἐστι τὸν ἄνθρωπον ἐκ πλειό-
νων συνεστηκέναι μορίων ἢ τὸν δάκτυλον τοῦ ἀνθρώπου,
καὶ πάλιν τὸν κόσμον ἢ τὸν ἄνθρωπον; ταῦτα γὰρ ἐπί
71

ἂν ἀτοπώτερον φανείη.
Καὶ μὴν παρὰ τὴν ἔννοιαν μήτ' ἄκρον ἐν τῇ φύσει
παραλλάττει καὶ περίεστι· μὴ οὔσης δ' ἀνισότητος ἕπε-
ται μὴ ἀνωμαλίαν εἶναι μηδὲ τραχύτητα σώματος· ἀνω-
καὶ πάλιν τὸν κόσμον ἢ τὸν ἄνθρωπον; ταῦτα γὰρ ἐπί-
στανται καὶ διανοοῦνται πάντες, ἂν μὴ Στωικοὶ γένωνται·
γενόμενοι δὲ Στωικοὶ τἀναντία λέγουσι καὶ δοξάζουσιν,


72
παραλλάττει καὶ περίεστι· μὴ οὔσης δ' ἀνισότητος ἕπε-

ται μὴ ἀνωμαλίαν εἶναι μηδὲ τραχύτητα σώματος· ἀνω-
καὶ πάλιν τὸν κόσμον ἢ τὸν ἄνθρωπον; ταῦτα γὰρ ἐπί-
στανται καὶ διανοοῦνται πάντες, ἂν μὴ Στωικοὶ γένωνται·
γενόμενοι δὲ Στωικοὶ τἀναντία λέγουσι καὶ δοξάζουσιν,
ὡς οὐκ ἔστιν ἐκ πλειόνων μορίων ὁ ἄνθρωπος ἢ ὁ δάκτυλος
οὐδ' ὁ κόσμος ἢ ὁ ἄνθρωπος. ἐπ' ἄπειρον γὰρ ἡ τομὴ

Stephanus P.1080, se. A, L. 7
τὰ σώματα συμβαίνειν ἄνισα εἶναι θαυμαστὴν ἐξουσίαν

αὑτῷ τοῦ γράφειν ὅ τι ἂν ἐπίῃ διδόντος ἐστί. τοὐναντίον
γὰρ ὁ λόγος μετὰ τῆς ἐναργείας νοεῖν δίδωσι, τῶν ἀνίσων
σωμάτων ἀνίσους εἶναι τὰς ἐπιφανείας καὶ μείζονα τὴν τοῦ
μείζονος, | εἴ γε μὴ μέλλει τὴν ὑπεροχήν, ᾗ μεῖζόν ἐστιν,
ἐστερημένην ἐπιφανείας ἕξειν. εἰ γὰρ οὐχ ὑπερβάλλουσι
τὰς τῶν ἐλαττόνων ἐπιφανείας αἱ τῶν μειζόνων ἀλλὰ προ-
απολείπουσιν, ἔσται σώματος πέρας ἔχοντος μέρος ἄνευ
πέρατος καὶ ἀπεράτωτον. εἰ γὰρ λέγει, ὅτι βιαζόμενος
οὕτω ... ‘ἃς γὰρ ὑφορᾶται περὶ τὸν κῶνον ἀναχαράξεις,
ἡ τῶν σωμάτων ἀνισότης δήπουθεν οὐχ ἡ τῶν ἐπιφανειῶν
ἀπεργάζεται.’ γελοῖον οὖν τὸ τὰς ἐπιφανείας ὑπεξαιρού-
μενον ἐν τοῖς σώμασιν ἐλεγχομένην ἀπολιπεῖν ἀνωμα-
λίαν. ἀλλ' ἂν μένωμεν ἐπὶ τῆς ὑποθέσεως, τί μᾶλλόν
ἐστι παρὰ τὴν ἔννοιαν ἢ τὰ τοιαῦτα πλάττειν; εἰ γὰρ ἐπι-
φάνειαν ἐπιφανείᾳ θήσομεν μήτ' ἴσην εἶναι μήτ' ἄνισον,
καὶ τὸ μέγεθος ἔσται μεγέθει φάναι καὶ ἀριθμὸν ἀριθμῷ
μήτ' ἴσον εἶναι μήτ' ἄνισον, καὶ ταῦτ' ἴσου καὶ ἀνίσου
μέσον, ὃ μηδέτερόν ἐστιν, οὐκ ἔχοντας εἰπεῖν οὐδὲ νοῆσαι
δυναμένους. ἔτι δ' οὐσῶν ἐπιφανειῶν μήτ' ἴσων μήτ'
ἀνίσων, τί κωλύει καὶ κύκλους νοεῖσθαι μήτ' ἴσους μήτ'
73
Πλούταρχος. Adversus Colotem (1107d-1127e) Stephanus P.1123, se.

D, L. 4
ἐπισχεῖν, εἰ ταῦτα πιστεύεσθαι δυνατόν ἐστιν; ἃ γὰρ οὐ-

δεὶς σκευοποιὸς ἢ πλάστης θαυμάτων ἢ γραφεὺς δεινὸς
ἐτόλμησε μῖξαι πρὸς ἀπάτην εἰκάσματα καὶ παίγνια, ταῦθ'
ὑπάρχειν ἀπὸ σπουδῆς τιθέμενοι, μᾶλλον δ' ὅλως, εἰ
ταῦτα μὴ ὑπάρχοι, πίστιν οἴχεσθαι καὶ βεβαιότητα καὶ
κρίσιν ἀληθείας φάσκοντες αὐτοὶ καταβάλλουσιν εἰς ἀφα-
σίαν πάντα πράγματα· καὶ ταῖς κρίσεσι φόβους καὶ ταῖς
πράξεσιν ὑποψίας ἐπάγουσιν, εἰ τὰ πραττόμενα καὶ νομι-
ζόμενα καὶ συνήθη καὶ ἀνὰ χεῖρας ἡμῖν ἐπὶ τῆς αὐτῆς
φαντασίας καὶ πίστεως ὀχεῖται τοῖς μανικοῖς καὶ ἀτόποις
καὶ παρανόμοις ἐκείνοις φάσμασιν. ἡ γὰρ ἰσότης, ἣν
ὑποτίθενται πᾶσι, τῶν νενομισμένων ἀφίστησι μᾶλλον ἢ
προστίθησι τοῖς παραλόγοις τὴν πίστιν. ὅθεν ἴσμεν οὐκ
ὀλίγους τῶν φιλοσόφων ἥδιον ἂν θεμένους τὸ μηδεμίαν
ἢ τὸ πάσας ἀληθεῖς εἶναι τὰς φαντασίας, καὶ μᾶλλον ἂν
οἷς ὕπαρ ἐντυγχάνουσι διαπιστήσαντας ἀνθρώποις καὶ
πράγμασι καὶ λόγοις ἁπλῶς ἅπασιν ἢ μίαν ἐκείνων ἀληθῆ
καὶ ὑπάρχουσαν εἶναι φαντασίαν πεισθέντας, ἃς λυτ-
τῶντες ἢ κορυβαντιῶντες ἢ κοιμώμενοι λαμβάνουσιν. ἃ
τοίνυν ἔστι μὲν ἀναιρεῖν, ἔστι δ' ὡς οὐκ ἔστιν ἐπ-
έχειν περὶ αὐτῶν, εἰ μηδὲν ἄλλο, τήν γε διαφωνίαν ταύτην
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές Book 1, Kaibel paragraph 21, L. 2
ἦν πρέπον τῷ Ἀχιλλεῖ πενθοῦντι παρακεῖσθαι τρά-

πεζαν καθάπερ τοῖς εὐωχουμένοις παρ' ὅλην τὴν
συνουσίαν; παρετίθεντο δὲ οἱ μὲν ἄρτοι σὺν τοῖς
κανοῖς, τὰ δὲ δεῖπνα κρέα μόνον ἦν ὀπτά. ‘ζωμὸν
δὲ οὐκ ἐποίει Ὅμηρος θύων βοῦς
οὐδ' ἧψεν κρέα
οὐδ' ἐγκέφαλον· ὤπτα δὲ καὶ τὰς κοιλίας.
οὕτω σφόδρ' ἦν ἀρχαῖος,’
Ἀντιφάνης φησί (II 124 K).
καὶ τῶν κρεῶν δὲ μοῖραι ἐνέμοντο· ὅθεν ἐίσας
φησὶ τὰς δαῖτας ἀπὸ τῆς ἰσότητος. τὰ γὰρ δεῖπνα
δαῖτας ἔλεγον ἀπὸ τοῦ δατεῖσθαι, οὐ μόνον τῶν κρεῶν
διανεμομένων ἀλλὰ καὶ τοῦ οἴνου (θ 98)·
ἤδη μὲν δαιτὸς κεκορήμεθα θυμὸν ἐίσης.
74
καί (Ι 225)·
πόθεν δ' ὅτι ὁ μὲν ἄρρην ἵππος ζῇ ἔτη πέντε καὶ

τριάκοντα, ἡ δὲ θήλεια πλείω τῶν τεσσαράκοντα, βιῶσαι
φήσας τινὰ καὶ ἑβδομήκοντα πέντε. ἱστορεῖ δ' ὅτι καὶ
ἐκ τῆς τῶν φθειρῶν ὀχείας αἱ κόνιδες γεννῶνται καὶ
ὅτι ἐκ τοῦ σκώληκος μεταβάλλοντος γίνεται κάμπη,
ἐξ ἧς βομβυλιός, ἀφ' οὗ ὁ νεκύδαλλος ὀνομαζόμενος·
ἀλλὰ μὴν καὶ τὰς μελίσσας βιοῦν φησι μέχρι ἐτῶν
ἕξ, τινὰς δὲ καὶ ἑπτά. οὐκ ὦφθαι δέ φησιν οὔτε μέ-
λισσαν οὔτε κηφῆνα ὀχεύοντας, ὅθεν οὐκ εἶναι διιδεῖν
πότερα αὐτῶν ἄρρενα ἢ θήλεα. πόθεν δ' ὅτι οἱ ἄν-
θρωποι ἥσσονες μελισσῶν· αἰεὶ γὰρ αὗται τὴν ἰσότητα
τοῦ βίου τηροῦσιν, οὐ μεταβαλλόμεναι, ἀλλ' ἀγείρουσαι
καὶ ἀδιδάκτως ποιοῦσαι. οἱ δ' ἄνθρωποι ἥσσονες με-
λισσῶν καὶ πλήρεις οἰήσεως ὡς ἐκεῖναι μέλιτος· πόθεν
δ' ἐτήρησεν; ἐν δὲ τῷ περὶ μακροβιότητός φησιν ὅτι
ὦπταί τις μυῖα ἔτη ἓξ ἢ ἑπτὰ ζήσασα. τίς γὰρ τούτων
ἡ ἀπόδειξις;
ἐπὶ τὰν Χάρισι φίλαν παῖδα καὶ καλάν.’

ἀλλὰ μὴν καὶ ὁ ἱερώτατος Πλάτων ἐν ἑβδόμῳ
Νόμων πρόβλημά τι προβάλλει στεφανωτικόν, ὅπερ
ἄξιόν ἐστιν ἐπιλύσασθαι, οὕτως λέγοντος τοῦ φιλοσόφου
(p. 819b)· ‘μήλων τέ τινων διανομαὶ καὶ στεφάνων πλείο-
σιν ἅμα καὶ ἐλάττοσιν ἁρμοττόντων τῶν ἀριθμῶν τῶν
αὐτῶν.’ ὁ μὲν Πλάτων οὕτως εἶπεν. ἐστὶν δ' ὃ λέγει
τοιοῦτον· ἕνα βούλεσθαι ἀριθμὸν εὑρεῖν, ᾧ ἕως τοῦ
τελευταίου εἰσελθόντος ἐξ ἴσου πάντες ἕξουσιν ἤτοι
μῆλα ἢ στεφάνους. φημὶ οὖν τὸν τῶν ἑξήκοντα ἀριθ-
μὸν εἰς ἓξ συμπότας δύνασθαι τὴν ἰσότητα πληροῦν.
οἶδα γὰρ ὅτι κατ' ἀρχὰς ἐλέγομεν (I p. 4e) μὴ συνδει-
πνεῖν τῶν πέντε γε πλείους· ὅτι δ' ἡμεῖς ψαμμακόσιοι
ἐσμὲν δῆλον. ὁ οὖν τῶν ἑξήκοντα ἀριθμὸς εἰς ἓξ
συμπληρωθέντος τοῦ συμποσίου ἀρκέσει οὕτως. εἰσῆλ-
θεν εἰς τὸ συμπόσιον ὁ πρῶτος καὶ ἔλαβεν στεφά-
νους ἑξήκοντα· ἐπεισελθόντι τῷ δευτέρῳ δίδωσιν τοὺς
75
ἡμίσεις καὶ ἑκατέρῳ γίνονται τριάκοντα· καὶ τρίτῳ

ἐπεισελθόντι συνδιαιρούμενοι τοὺς πάντας ἐξ εἴκοσιν
ἔχουσι, τετάρτῳ πάλιν ὁμοίως κοινωνήσαντες ἐκ δεκα-
πέντε [γίνονται], πέμπτῳ δὲ ἐκ δώδεκα καὶ τῷ ἕκτῳ ἐκ
οἶδα γὰρ ὅτι κατ' ἀρχὰς ἐλέγομεν (I p. 4e) μὴ συνδει-

πνεῖν τῶν πέντε γε πλείους· ὅτι δ' ἡμεῖς ψαμμακόσιοι
ἐσμὲν δῆλον. ὁ οὖν τῶν ἑξήκοντα ἀριθμὸς εἰς ἓξ
συμπληρωθέντος τοῦ συμποσίου ἀρκέσει οὕτως. εἰσῆλ-
θεν εἰς τὸ συμπόσιον ὁ πρῶτος καὶ ἔλαβεν στεφά-
νους ἑξήκοντα· ἐπεισελθόντι τῷ δευτέρῳ δίδωσιν τοὺς
ἡμίσεις καὶ ἑκατέρῳ γίνονται τριάκοντα· καὶ τρίτῳ
ἐπεισελθόντι συνδιαιρούμενοι τοὺς πάντας ἐξ εἴκοσιν
ἔχουσι, τετάρτῳ πάλιν ὁμοίως κοινωνήσαντες ἐκ δεκα-
πέντε [γίνονται], πέμπτῳ δὲ ἐκ δώδεκα καὶ τῷ ἕκτῳ ἐκ
δέκα. καὶ οὕτως ἰσότης ἀναπληροῦται τῶν στεφάνων.’
ταῦτ' εἰπόντος τοῦ Δημοκρίτου ὁ Οὐλπιανὸς
ἀποβλέψας πρὸς τὸν Κύνουλκον
’οἵῳ μ' ὁ δαίμων, ἔφη, φιλοσόφῳ συνῴκισεν·
– κατὰ τὸ Θεογνήτου τοῦ κωμῳδιοποιοῦ Φάσμα
(III 364 K) –
ἐπαρίστερ' ἔμαθες, ὦ πόνηρε, γράμματα·
ἀνέστροφέν σου τὸν βίον τὰ βιβλία·
πεφιλοσόφηκας γῇ τε κοὐρανῷ λαλῶν,
οἷς οὐθέν ἐστιν ἐπιμελὲς τῶν σῶν λόγων.
πόθεν γάρ σοι καὶ ὁ τῶν συρβηνέων ἐπῆλθεν χορός;
Αθηναίος Δειπνοσοφιστές (epitome) Vol. 2,2, P.149, L. 37
στεφανουμένους περιῤῥεῖν αὐτῶν τὸν στέφανον ἀντιστρέφει ὁμοίως τῇ

ὑπονοίᾳ τὸ πάθος, ὡς οὐκ ἄν ποτε τοῦ στεφάνου ἀνάλυσιν
καταδεδεμένων
τινῶν εἶναι νομίζοντες ἐρᾶν φασι τοὺς τοιούτους· καταδέδενται γὰρ οἱ
ἐρῶντες. εἰ μὴ ἄρα διὰ τὸ κατεστέφθαι τῷ ἔρωτι τοὺς ἐρῶντας οὐκ
ἐπίμονος αὐτῶν ὁ στέφανος γίνεται· χαλεπὸν γὰρ ἐπὶ μεγάλῳ καὶ θείῳ
στεφάνῳ μικρὸν καὶ τὸν τυχόντα θεῖναι. ὅτι Πλάτων ἐν ζʹ Νόμων
πρόβλημα
προβάλλει στεφανωτικὸν λέγων· μήλων τινῶν καὶ στεφάνων διανομαὶ
πλείοσιν ἅμα καὶ ἐλάττοσιν ἁρμοττόντων τῶν ἀριθμῶν τῶν αὐτῶν. ἔστι
δ' ὃ λέγει τοιοῦτον· ἕνα βούλεσθαι ἀριθμὸν εὑρεῖν, ᾧ ἕως τοῦ τελευταίου
εἰσελθόντος πάντες ἕξουσιν ἤτοι μῆλα ἢ στεφάνους. φημὶ οὖν τὸν τῶν
76
ἑξήκοντα ἀριθμὸν εἰς ἓξ συμπότας δύνασθαι τὴν ἰσότητα πληροῦν. οἶδα

γὰρ
ὅτι οὐκ ἐξῆν συνδειπνεῖν τῶν πέντε γε πλείους. ὁ γοῦν ἑξήκοντα
ἀριθμὸς
εἰς ἓξ συμπληρωθέντος τοῦ συμποσίου ἄρξεται οὕτως. εἰσῆλθεν εἰς τὸ
συμ-
πόσιον ὁ πρῶτος καὶ ἔλαβε στεφάνους ἑξήκοντα· ἐπεισελθόντι τῷ
δευτέρῳ
δίδωσι τοὺς ἡμίσεις καὶ ἑκατέρῳ γίνεται τριάκοντα. τῷ τρίτῳ
ἐπεισελθόντι
συνδιαιρούμενοι τοὺς πάντας ἀνὰ εἴκοσι ἔχουσι. τετάρτῳ πάλιν ὁμοίως
κοινωνήσασιν ἐκ δεκαπέντε γίνονται. πέμπτῳ δὲ ἐκ δωδέκα καὶ τῷ ἕκτῳ
ἐκ
δέκα. καὶ οὕτως ἰσότης ἀναπληροῦται τῶν στεφάνων.
οὐκ ἐγὼ τὰς ἐκ τῶν βίων ἀκάνθας ὥσπερ σὺ ἀναγινώσκων ἐκλέγω, ἀλλὰ
τὰ χρησιμώτατα καὶ ἀκοῆς ἄξια.
Ισοκράτης Nicocles (orat. 3) Se. 15, L. 2
Τούτων γὰρ προαποδειχθέντων τίς οὐκ αὐτὸς αὑτοῦ κατα-

γνώσεται τὴν μεγίστην ζημίαν, ἂν μὴ πειθαρχῇ τοῖς ὑπ'
ἐμοῦ συμβουλευθεῖσιν καὶ προσταχθεῖσιν;
Περὶ μὲν οὖν τῶν πολιτειῶν – ἐντεῦθεν γὰρ ὑπο-
τιθέμενος ἠρξάμην – οἶμαι πᾶσι δοκεῖν δεινότατον μὲν
εἶναι τὸ τῶν αὐτῶν ἀξιοῦσθαι τοὺς χρηστοὺς καὶ τοὺς
πονηροὺς, δικαιότατον δὲ τὸ διωρίσθαι περὶ τούτων καὶ μὴ
τοὺς ἀνομοίους τῶν ὁμοίων τυγχάνειν, ἀλλὰ καὶ πράτ-
τειν καὶ τιμᾶσθαι κατὰ τὴν ἀξίαν ἑκάστους.
Ισοκράτης Areopagiticus (orat. 7) Se. 21, L. 2
κοῦντες κατεστήσαντο πολιτείαν οὐκ ὀνόματι μὲν τῷ

κοινοτάτῳ καὶ πραοτάτῳ προσαγορευομένην, ἐπὶ δὲ τῶν
πράξεων οὐ τοιαύτην τοῖς ἐντυγχάνουσι φαινομένην, οὐδ'
ἣ τοῦτον τὸν τρόπον ἐπαίδευε τοὺς πολίτας ὥσθ' ἡγεῖσθαι
τὴν μὲν ἀκολασίαν δημοκρατίαν, τὴν δὲ παρανομίαν ἐλευθε-
ρίαν, τὴν δὲ παρρησίαν ἰσονομίαν, τὴν δ' ἐξουσίαν τοῦ
αῦτα ποιεῖν εὐδαιμονίαν, ἀλλὰ μισοῦσα καὶ κολάζουσα
τοὺς τοιούτους βελτίους καὶ σωφρονεστέρους ἅπαντας
τοὺς πολίτας ἐποίησεν. Μέγιστον δ' αὐτοῖς συνεβά-
λετο πρὸς τὸ καλῶς οἰκεῖν τὴν πόλιν, ὅτι δυοῖν ἰσοτήτοιν
νομιζομέναιν εἶναι, καὶ τῆς μὲν ταὐτὸν ἅπασιν ἀπονε-
77
μούσης, τῆς δὲ τὸ προσῆκον ἑκάστοις, οὐκ ἠγνόουν τὴν

χρησιμωτέραν, ἀλλὰ τὴν μὲν τῶν αὐτῶν ἀξιοῦσαν τοὺς
χρηστοὺς καὶ τοὺς πονηροὺς ἀπεδοκίμαζον ὡς οὐ δικαίαν
οὖσαν,
πάντες ἴστε καὶ πατρίαν ἡμῖν οὖσαν καὶ πλείστων ἀγαθῶν

καὶ τῇ πόλει καὶ τοῖς ἄλλοις Ἕλλησιν αἰτίαν γεγενημένην,
πρὸς δὲ τούτοις ὑπὸ τοιούτων ἀνδρῶν νομοθετηθεῖσαν καὶ
κατασταθεῖσαν, οὓς οὐδεὶς ὅστις οὐκ ἂν ὁμολογήσειε δημο-
τικωτάτους γεγενῆσθαι τῶν πολιτῶν. Ὥστε πάντων ἄν μοι
συμβαίη δεινότατον, εἰ τοιαύτην πολιτείαν εἰσηγούμενος
νεωτέρων δόξαιμι πραγμάτων ἐπιθυμεῖν.
Ἔπειτα κἀκεῖθεν ῥᾴδιον γνῶναι τὴν ἐμὴν διάνοιαν·
ἐν γὰρ τοῖς πλείστοις τῶν λόγων τῶν εἰρημένων ὑπ' ἐμοῦ
ἐπιτιμῶν, τὰς δ' ἰσότητας καὶ τὰς δημοκρατίας ἐπαινῶν,
οὐ πάσας, ἀλλὰ τὰς καλῶς καθεστηκυίας, οὐδ' ὡς ἔτυχον,
ἀλλὰ δικαίως καὶ λόγον ἐχόντως.
Οἶδα γὰρ τούς τε
προγόνους τοὺς ἡμετέρους ἐν ταύτῃ τῇ καταστάσει πολὺ
τῶν ἄλλων διενεγκόντας καὶ Λακεδαιμονίους διὰ τοῦτο
κάλλιστα πολιτευομένους, ὅτι μάλιστα δημοκρατούμενοι
τυγχάνουσιν. Ἐν γὰρ τῇ τῶν ἀρχόντων αἱρέσει καὶ τῷ βίῳ
τῷ καθ' ἡμέραν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐπιτηδεύμασιν ἴδοιμεν ἂν
παρ' αὐτοῖς τὰς ἰσότητας καὶ τὰς ὁμοιότητας μᾶλλον ἢ
παρὰ τοῖς ἄλλοις ἰσχυούσας·

ἐπιτιμῶν, τὰς δ' ἰσότητας καὶ τὰς δημοκρατίας ἐπαινῶν,
οὐ πάσας, ἀλλὰ τὰς καλῶς καθεστηκυίας, οὐδ' ὡς ἔτυχον,
ἀλλὰ δικαίως καὶ λόγον ἐχόντως.
Οἶδα γὰρ τούς τε
προγόνους τοὺς ἡμετέρους ἐν ταύτῃ τῇ καταστάσει πολὺ
τῶν ἄλλων διενεγκόντας καὶ Λακεδαιμονίους διὰ τοῦτο
κάλλιστα πολιτευομένους, ὅτι μάλιστα δημοκρατούμενοι
τυγχάνουσιν. Ἐν γὰρ τῇ τῶν ἀρχόντων αἱρέσει καὶ τῷ βίῳ
78
τῷ καθ' ἡμέραν καὶ τοῖς ἄλλοις ἐπιτηδεύμασιν ἴδοιμεν ἂν

παρ' αὐτοῖς τὰς ἰσότητας καὶ τὰς ὁμοιότητας μᾶλλον ἢ
παρὰ τοῖς ἄλλοις ἰσχυούσας· οἷς αἱ μὲν ὀλιγαρχίαι πολεμοῦ-
σιν, οἱ δὲ καλῶς δημοκρατούμενοι χρώμενοι διατελοῦσιν.
Τῶν τοίνυν ἄλλων πόλεων ταῖς ἐπιφανεστάταις καὶ
μεγίσταις, ἢν ἐξετάζειν βουληθῶμεν, εὑρήσομεν τὰς
δημοκρατίας μᾶλλον ἢ τὰς ὀλιγαρχίας συμφερούσας· ἐπεὶ
καὶ τὴν ἡμετέραν πολιτείαν, ᾗ πάντες ἐπιτιμῶσιν, ἢν
παραβάλωμεν αὐτὴν μὴ πρὸς τὴν ὑπ' ἐμοῦ ῥηθεῖσαν, ἀλλὰ
πρὸς τὴν ὑπὸ τῶν τριάκοντα καταστᾶσαν, οὐδεὶς ὅστις οὐκ
ἂν θεοποίητον εἶναι νομίσειεν.
Ισοκράτης Panathenaicus (orat. 12) Se. 241, L. 3
ζητῶν δὲ τὰ τοιαῦτα ῥᾳδίως εὑρεῖν λόγους ἀμφιβόλους καὶ μηδὲν

μᾶλλον μετὰ
τῶν ἐπαινούντων ἢ τῶν ψεγόντων ὄντας, ἀλλ' ἐπαμφοτε-
ρίζειν δυναμένους καὶ πολλὰς ἀμφισβητήσεις ἔχοντας,
οἷς χρῆσθαι περὶ μὲν συμβολαίων καὶ περὶ πλεονεξίας
ἀγωνιζόμενον αἰσχρὸν καὶ πονηρίας οὐ μικρὸν σημεῖον,
περὶ δὲ φύσεως ἀνθρώπων διαλεγόμενον καὶ πραγμάτων
καλὸν καὶ φιλόσοφον.
Οἷός περ ὁ λόγος ὁ διαναγνω-
σθείς ἐστιν, ἐν ᾧ πεποίηκας τοὺς μὲν σοὺς προγόνους
εἰρηνικοὺς καὶ φιλέλληνας καὶ τῆς ἰσότητος τῆς ἐν ταῖς
πολιτείαις ἡγεμόνας, Σπαρτιάτας δ' ὑπεροπτικοὺς καὶ
πολεμικοὺς καὶ πλεονέκτας, οἵους περ αὐτοὺς εἶναι πάντες
ὑπειλήφασιν. Τοιαύτην δ' ἑκατέρων ἐχόντων τὴν φύσιν
τοὺς μὲν ὑπὸ πάντων ἐπαινεῖσθαι καὶ δοκεῖν εὔνους εἶναι
τῷ πλήθει, τοῖς δὲ τοὺς μὲν πολλοὺς φθονεῖν καὶ δυσμενῶς
ἔχειν, ἔστιν δ' οὓς ἐπαινεῖν αὐτοὺς καὶ θαυμάζειν,
καὶ τολμᾶν λέγειν ὡς ἀγαθὰ μείζω τυγχάνουσιν ἔχοντες
τῶν τοῖς προγόνοις τοῖς σοῖς προσόντων· τήν τε γὰρ
ὑπεροψίαν σεμνότητος μετέχειν, εὐδοκίμου πράγματος,
Ισοκράτης Panathenaicus (orat. 12) Se. 242, L. 5
πολιτείαις ἡγεμόνας, Σπαρτιάτας δ' ὑπεροπτικοὺς καὶ

πολεμικοὺς καὶ πλεονέκτας, οἵους περ αὐτοὺς εἶναι πάντες
ὑπειλήφασιν. Τοιαύτην δ' ἑκατέρων ἐχόντων τὴν φύσιν
τοὺς μὲν ὑπὸ πάντων ἐπαινεῖσθαι καὶ δοκεῖν εὔνους εἶναι
79
τῷ πλήθει, τοῖς δὲ τοὺς μὲν πολλοὺς φθονεῖν καὶ δυσμενῶς

ἔχειν, ἔστιν δ' οὓς ἐπαινεῖν αὐτοὺς καὶ θαυμάζειν,
καὶ τολμᾶν λέγειν ὡς ἀγαθὰ μείζω τυγχάνουσιν ἔχοντες
τῶν τοῖς προγόνοις τοῖς σοῖς προσόντων· τήν τε γὰρ
ὑπεροψίαν σεμνότητος μετέχειν, εὐδοκίμου πράγματος,
ἢ τοὺς τῆς ἰσότητος προεστῶτας, τούς τε πολεμικοὺς
πολὺ διαφέρειν τῶν εἰρηνικῶν· Τοὺς μὲν γὰρ οὔτε κτητικοὺς
εἶναι τῶν οὐκ ὄντων οὔτε φύλακας δεινοὺς τῶν ὑπαρχόντων,
τοὺς δ' ἀμφότερα δύνασθαι, καὶ λαμβάνειν ὧν ἂν ἐπιθυ-
μῶσιν, καὶ σῴζειν ἅπερ ἂν ἅπαξ κατάσχωσιν· ἃ ποιοῦσιν
οἱ τέλειοι δοκοῦντες εἶναι τῶν ἀνδρῶν.
Ἀλλὰ μὴν
καὶ περὶ τῆς πλεονεξίας καλλίους ἔχειν οἴονται λόγους
τῶν εἰρημένων· τοὺς μὲν γὰρ ἀποστεροῦντας τὰ συμβόλαια
καὶ τοὺς παρακρουομένους καὶ παραλογιζομένους οὐχ
ἡγοῦνται δικαίως καλεῖσθαι πλεονεκτικοὺς, διὰ γὰρ τὸ
Φίλων Ιουδαίος De opificio mundi Se. 51, L. 3
καὶ μέγα χρῆμα συμβέβηκεν εἶναι τὸν ἀριθμὸν τοῦτον, ὃς ἐκ τῆς ἀσω-
μάτου καὶ νοητῆς οὐσίας ἤγαγεν εἰς ἔννοιαν ἡμᾶς τριχῆ διαστατοῦ σώ-
ματος τοῦ φύσει πρῶτον αἰσθητοῦ. ὁ δὲ μὴ συνεὶς τὸ λεγόμενον ἔκ
τινος παιδιᾶς εἴσεται πάνυ συνήθους. οἱ καρυατίζοντες εἰώθασι τρία ἐν
ἐπιπέδῳ κάρυα προτιθέντες ἐπιφέρειν ἕν, σχῆμα πυραμοειδὲς ἀπογεν-
νῶντες· τὸ μὲν οὖν ἐν ἐπιπέδῳ τρίγωνον ἵσταται μέχρι τριάδος, τὸ δ'
ἐπιτεθὲν τετράδα μὲν ἐν ἀριθμοῖς, ἐν δὲ σχήμασι πυραμίδα γεννᾷ, στε-
ρεὸν ἤδη σῶμα. πρὸς δὲ τούτοις οὐδ' ἐκεῖνο ἀγνοητέον, ὅτι πρῶτος
ἀριθμῶν ὁ τέτταρα τετράγωνός ἐστιν ἰσάκις ἴσος, μέτρον δικαιοσύνης καὶ
ἰσότητος, καὶ ὅτι μόνος ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ συνθέσει καὶ δυνάμει πέφυκε
γεννᾶσθαι, συνθέσει μὲν ἐκ δυοῖν καὶ δυοῖν, δυνάμει δὲ πάλιν ἐκ τοῦ
δὶς δύο, πάγκαλόν τι συμφωνίας εἶδος ἐπιδεικνύμενος, ὃ μηδενὶ τῶν
ἄλλων
ἀριθμῶν συμβέβηκεν· αὐτίκα γοῦν ὁ ἓξ συντιθέμενος ἐκ δυοῖν τριάδων
οὐκέτι γεννᾶται πολυπλασιασθεισῶν, ἀλλ' ἕτερος, ὁ ἐννέα. πολλαῖς δὲ
καὶ ἄλλαις κέχρηται δυνάμεσι τετράς, ἃς ἀκριβέστερον καὶ ἐν τῷ περὶ
αὐτῆς ἰδίῳ λόγῳ προσυποδεικτέον. ἀπόχρη δὲ κἀκεῖνο προσθεῖναι, ὅτι
καὶ τῇ τοῦ παντὸς οὐρανοῦ τε καὶ κόσμου γενέσει γέγονεν ἀρχή· τὰ
γὰρ τέτταρα στοιχεῖα, ἐξ ὧν τόδε τὸ πᾶν ἐδημιουργήθη, καθάπερ ἀπὸ
πηγῆς ἐρρύη τῆς ἐν ἀριθμοῖς τετράδος· καὶ πρὸς τούτοις αἱ ἐτήσιοι ὧραι
τέτταρες αἱ ζῴων καὶ φυτῶν αἴτιαι γενέσεως, τετραχῆ τοῦ ἐνιαυτοῦ
80
Φίλων Ιουδαίος De opificio mundi Se. 106, L. 8
ἑπτά· νεανίσκος δ' ἄχρις αὐξήσιος ὅλου τοῦ σώματος, ἐς τὰ τετράκις

ἑπτά· ἀνὴρ δ' ἄχρις ἑνὸς δέοντος ἐτέων πεντήκοντα, ἐς τὰ ἑπτάκις
ἑπτά· πρεσβύτης δ' ἄχρι πεντήκοντα ἕξ, ἐς τὰ ἑπτάκις ὀκτώ· τὸ δ'
ἐντεῦθεν γέρων.” λέγεται δὲ κἀκεῖνο πρὸς διασύστασιν ἑβδομάδος ὡς
θαυμαστὴν ἐχούσης ἐν τῇ φύσει τάξιν, ἐπεὶ συνέστηκεν ἐκ τριῶν καὶ
τεττάρων· τὸν μὲν τρίτον ἀπὸ μονάδος, εἰ διπλασιάζοι τις, εὑρήσει
τετράγωνον, τὸν δὲ τέταρτον κύβον, τὸν δ' ἐξ ἀμφοῖν ἕβδομον κύβον
ὁμοῦ καὶ τετράγωνον· ὁ μὲν οὖν ἀπὸ μονάδος τρίτος ἐν διπλασίονι λόγῳ,
τέτταρα, τετράγωνός ἐστιν, ὁ δὲ τέταρτος, ὀκτώ, κύβος, ὁ δὲ ἕβδομος,
τέσσαρα πρὸς τοῖς ἑξήκοντα, κύβος ὁμοῦ καὶ τετράγωνος· ὡς εἶναι τελες-
φόρον ὄντως τὸν ἕβδομον ἀριθμόν, ἀμφοτέρας τὰς ἰσότητας καταγγέλ-
λοντα τήν τ' ἐπίπεδον διὰ τετραγώνου κατὰ τὴν πρὸς τριάδα συγγένειαν
καὶ τὴν στερεὰν διὰ κύβου κατὰ τὴν πρὸς τετράδα οἰκειότητα· ἐκ τριάδος
δὲ καὶ τετράδος ἑβδομάς.
Ἔστι δὲ οὐ τελεσφόρος μόνον, ἀλλὰ καὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν
ἁρμονικωτάτη καὶ τρόπον τινὰ πηγὴ τοῦ καλλίστου διαγράμματος, ὃ
πάσας μὲν τὰς ἁρμονίας, τὴν διὰ τεττάρων, τὴν διὰ πέντε, τὴν διὰ
πασῶν, πάσας δὲ τὰς ἀναλογίας, τὴν ἀριθμητικήν, τὴν γεωμετρικήν,
ἔτι δὲ τὴν ἁρμονικὴν περιέχει. τὸ δὲ πλινθίον συνέστηκεν ἐκ τῶνδε
τῶν ἀριθμῶν, ἓξ ὀκτὼ ἐννέα δώδεκα· ὁ μὲν ὀκτὼ πρὸς ἓξ ἐν ἐπιτρίτῳ
λόγῳ, καθ' ὃν ἡ διὰ τεττάρων ἁρμονία ἐστίν· ὁ δὲ ἐννέα πρὸς ἓξ ἐν
Φίλων Ιουδαίος De cherubim Se. 105, L. 4
αὐτὰς πράξεων τὸ ἐχυρὸν καὶ βέβαιον τῆς ἀσφαλοῦς ἱδρύσεως περιγίνε-

ται, τοῦ διαστῆσαι καὶ φυγαδεῦσαι καὶ μετανάστιν ἀπεργάσασθαι τοῦ
καλοῦ ψυχὴν ἐγνωκότος πρὸς οὕτως καρτερὰν ἰσχὺν ἐξασθενοῦντος· ἐκ
δὲ τῆς ἐγκυκλίου τῶν προπαιδευμάτων μελέτης τὰ πρὸς κόσμον τῆς
ψυχῆς ὡς ἑστίας ἤρτηται· καθάπερ γὰρ κονιάματα καὶ γραφαὶ καὶ
πινάκια καὶ λίθων πολυτελῶν διαθέσεις, αἷς οὐ μόνον τοίχους ἀλλὰ
καὶ τὰ ἐδάφη ποικίλλουσι, καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα πρὸς μὲν ἰσχὺν οὐ
συμβάλλεται, τέρψιν δὲ περιποιεῖ μόνον τοῖς ἐνοικοῦσιν, οὕτως ἡ τῶν
ἐγκυκλίων ἐπιστήμη τὸν ψυχικὸν οἶκον ἅπαντα διακοσμεῖ, γραμματικὴ
μὲν ποιητικὴν ἐρευνῶσα καὶ παλαιῶν πράξεων ἱστορίαν μεταδιώκουσα,
γεωμετρία δὲ τὴν κατ' ἀναλογίαν ἰσότητα περιποιοῦσα, τὸ δὲ ἐν ἡμῖν
ἄρρυθμον καὶ ἄμετρον καὶ ἐκμελὲς ῥυθμῷ καὶ μέτρῳ καὶ μέλει
διὰ μουσικῆς ἀστείου θεραπεύουσα, ῥητορικὴ δὲ τάς τε ἐν ἑκάστοις δει-
νότητας ἐξετάζουσα καὶ πᾶσιν τὴν πρέπουσαν ἑρμηνείαν ἐφαρμόζουσα,
τονώσεις καὶ περιπαθήσεις καὶ ἔμπαλιν ἀνέσεις καὶ ἡδονὰς μετὰ στω-
81
μυλίας καὶ τῆς περὶ γλῶτταν καὶ τὰ φωνητήρια ὄργανα εὐπραγίας περι-
ποιοῦσα. τοιούτου κατασκευασθέντος οἴκου παρὰ τῷ θνητῷ
γένει, χρηστῶν ἐλπίδων τἀπίγεια πάντα ἀναπλησθήσεται κάθοδον δυνά-
μεων θεοῦ προσδοκήσαντα· αἱ δὲ νόμους ἀπ' οὐρανοῦ καὶ θεσμοὺς
ἐπιφερόμεναι τοῦ καθαγιάσαι καὶ καθιερῶσαι χάριν ἀφίξονται κατὰ τὴν
τοῦ πατρὸς αὐτῶν ἐπικέλευσιν· εἶθ' ὁμοδίαιτοι καὶ ὁμοτράπεζοι ταῖς
Φίλων Ιουδαίος De sacrificiis Abelis et Caini Se. 27, L. 2
δὲ εἱστήκει – , δείσασα μή ποτε λαθὼν ὁ νοῦς αἰχμάλωτος ἀνδραπο-

δισθεὶς ἀπαχθῇ τοσαύταις δωρεαῖς καὶ ὑποσχέσεσιν, ἔτι καὶ πρὸς τὴν
ὄψιν ἐνδοὺς εὖ καὶ ποικίλως ἐπὶ ἀπάτῃ τετεχνιτευμένην – διὰ γὰρ τῶν
περιάπτων καὶ μαγγανειῶν ἔνυττεν, ἐκήλει, γαργαλισμοὺς ἐνειργάζετο – ,
παρελθοῦσα ἐξαίφνης ἐπιφαίνεται ἐλευθέρας καὶ ἀστῆς προσφερομένη
πάντα, σταθερὸν βάδισμα, ἠρεμαιοτάτην ὄψιν, χρῶμα καὶ τὸ αἰδοῦς καὶ
τὸ σώματος ἀκιβδήλευτον, ἀψευδὲς ἦθος, ἀνόθευτον βίον, ἀποίκιλον
γνώμην, λόγον οὐ φένακα, διανοίας ὑγιοῦς ἀληθέστατον μίμημα, σχέσιν
ἄπλαστον, οὐ σεσοβημένην κίνησιν, μετρίαν ἐσθῆτα, τὸν χρυσοῦ τιμιώ-
τερον φρονήσεως καὶ ἀρετῆς κόσμον. συνείποντο δὲ αὐτῇ εὐσέβεια
ὁσιότης ἀλήθεια θέμις ἁγιστεία εὐορκία δικαιοσύνη ἰσότης εὐσυνθεσία
κοινωνία ἐχεθυμία σωφροσύνη κοσμιότης ἐγκράτεια πρᾳότης ὀλιγοδεΐα
εὐκολία αἰδὼς ἀπραγμοσύνη ἀνδρεία γενναιότης εὐβουλία προμήθεια
φρόνησις προσοχὴ διόρθωσις εὐθυμία χρηστότης ἡμερότης ἠπιότης
φιλανθρωπία μεγαλοφροσύνη μακαριότης ἀγαθότης· ἐπιλείψει με ἡ
ἡμέρα λέγοντα τὰ τῶν κατ' εἶδος ἀρετῶν ὀνόματα. αὗται παρ' ἑκάτερα
στᾶσαι μέσην αὐτὴν ἐδορυφόρουν· ἡ δὲ σχῆμα τὸ σύνηθες ἑαυτῇ
λαβοῦσα λόγων ἤρξατο τοιῶνδε· “τὴν τερατουργὸν καὶ μάχλον καὶ μυθο-
λόγον εἶδον ἡδονὴν τραγικώτερον ἐνεσκευασμένην καὶ λιπαρῶς θαμινά
σοι προσομιλοῦσαν, ὥστε – εἰμὶ γὰρ μισοπόνηρος φύσει – , δείσασα
μὴ λάθῃς ἀπατηθεὶς καὶ συναινέσας κακοῖς μεγίστοις ὡς ὑπερβάλλουσιν
Φίλων Ιουδαίος Quis rerum divinarum heres sit Se. 143, L. 5
ἀναγκαῖον κἂν ὀλίγα περὶ τῶν ἴσων τμημάτων ὑπομνῆσαι. τὸ μὲν γὰρ
ἄκρως κατὰ μέσον | διαιρεθὲν ἴσα ἀποτελεῖ τμήματα. ἄνθρωπος μὲν
οὖν οὐδεὶς δύναιτ' ἀκριβῶς ἄν ποτε εἰς ἴσα διελεῖν οὐδέν, ἀλλ' ἀνάγκη
τῶν τμημάτων τὸ ἕτερον ἐνδεῖν ἢ περιττεύειν, καὶ εἰ μὴ μείζονι, ἀλλά
τοι βραχεῖ μέρει πάντως, ὃ τάχα τὴν αἴσθησιν ἐκφεύγει τοῖς ἁδρομε-
ρεστέροις ἐκ φύσεως καὶ ἔθους προσβάλλουσαν ὄγκοις, τοὺς δὲ ἀτόμους
καὶ ἀμερεῖς καταλαβεῖν ἀδυνατοῦσαν. ἰσότητος δὲ οὐδὲν γενητὸν αἴτιον
ἀδεκάστῳ λόγῳ τῆς ἀληθείας εὑρίσκεται. ἔοικεν οὖν ὁ θεὸς μόνος ἀκρι-
βοδίκαιος εἶναι καὶ μέσα μόνος δύνασθαι διαιρεῖν τά τε σώματα καὶ
πράγματα, ὡς μηδὲν τῶν τμημάτων μηδ' ἀκαρεῖ καὶ ἀμερεῖ τινι πλέον
82
ἢ ἔλαττον γενέσθαι, τῆς δ' ἀνωτάτω καὶ ἄκρας ἰσότητος μεταλαχεῖν ἰσχῦ-
σαι. εἰ μὲν οὖν τὸ ἴσον μίαν εἶχεν ἰδέαν, ἱκανῶς ἂν τὰ λεχθέντα εἴρητο,
πλειόνων δ' οὐσῶν οὐκ ἀποκνητέον τὰ ἁρμόττοντα προσθεῖναι. λέγεται
γὰρ ἴσον καθ' ἕνα μὲν τρόπον ἐν ἀριθμοῖς, ὡς δύο δυσὶ καὶ τρία τρισὶ
καὶ τὰ ἄλλα ταύτῃ, καθ' ἕτερον δὲ ἐν μεγέθεσιν, ὧν μήκη, πλάτη,
βάθη, διαστάσεις εἰσίν· παλαιστὴς γὰρ παλαιστῇ καὶ πήχει πῆχυς ἴσα
μεγέθει, δυνάμει δέ ἐστιν ἄλλα, ὡς τὰ ἐν σταθμοῖς καὶ μέτροις. ἀναγ-
καία δέ ἐστιν ἰσότητος ἰδέα καὶ ἡ διὰ ἀναλογίας, καθ' ἣν καὶ τὰ ὀλίγα
τοῖς πολλοῖς καὶ τὰ βραχέα τοῖς μείζοσιν ἴσα νενόμισται· ᾗ καὶ πόλεις
ἐπὶ καιρῶν εἰώθασι χρῆσθαι κελεύουσαι τὸ ἴσον ἕκαστον τῶν πολιτῶν
ἀπὸ τῆς οὐσίας εἰσφέρειν, οὐ δήπου ἐν ἀριθμῷ, ἀλλ' ἀναλογίᾳ τοῦ
Φίλων Ιουδαίος Quis rerum divinarum heres sit

Se. 163, L. 2
καὶ τὸν ἐμφύλιον, ὡς ἔμπαλιν εἰρήνην ἰσότης. τὰ δ' ἐγκώμια δικαιο-

σύνης καὶ τοὺς ψόγους ἀδικίας ἐναργέστατα διασυνίστησιν, ὅταν λέγῃ·
“οὐ ποιήσετε ἄδικον ἐν κρίσει, ἐν μέτροις, ἐν σταθμοῖς, ἐν ζυγοῖς·
ζυγὰ δίκαια καὶ στάθμια δίκαια καὶ μέτρα δίκαια καὶ χοῦς δίκαιος ἔσται
ὑμῖν” (Lev. 19, 35. 36), καὶ ἐν Ἐπινομίδι “οὐκ ἔσται ἐν μαρσίππῳ σου
στάθμιον καὶ στάθμιον, μέγα ἢ μικρόν· οὐκ ἔσται ἐν τῇ οἰκίᾳ σου
μέτρον καὶ μέτρον, μέγα ἢ μικρόν· στάθμιον ἀληθινὸν καὶ δίκαιον
ἔσται σοι, ἵνα πολυήμερος γένῃ ἐπὶ τῆς γῆς, ἧς κύριος ὁ θεός σου
δίδωσί σοι ἐν κλήρῳ, ὅτι βδέλυγμα κυρίῳ πᾶς ποιῶν ταῦτα, πᾶς ποιῶν
ἄδικα” (Deut. 25, 13 – 16). οὐκοῦν ὁ φιλοδίκαιος θεὸς ἀδικίαν βδελύτ-
τεται καὶ μεμίσηκε, στάσεως καὶ κακῶν ἀρχήν. ποῦ δ' ἰσότητα τὴν
δικαιοσύνης τροφὸν ὁ νομοθέτης οὐκ ἀποδέχεται ἀρξάμενος | ἀπὸ τῆς
τοῦ παντὸς οὐρανοῦ γενέσεως; “διεχώρισε” γάρ φησιν “ὁ θεὸς ἀνὰ μέ-
σον τοῦ φωτὸς καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σκότους· καὶ ἐκάλεσεν ὁ θεὸς τὸ
φῶς ἡμέραν καὶ τὸ σκότος νύκτα” (Gen. 1, 4. 5)· ἡμέραν γὰρ καὶ
νύκτα καὶ φῶς καὶ σκότος ἰσότης ἔταξε τοῖς οὖσι. διεῖλεν ἰσότης καὶ
τὸν ἄνθρωπον εἰς ἄνδρα καὶ γυναῖκα, δύο τμήματα, ἄνισα μὲν ταῖς
ῥώμαις, πρὸς ὃ δὲ ἔσπευσεν ἡ φύσις, τρίτου τινὸς ὁμοίου γένεσιν, ἰσαί-
τατα. “ἐποίησε” γάρ φησιν “ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ' εἰκόνα θεοῦ
ἐποίησεν αὐτόν, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν” οὐκέτ' αὐτόν, ἀλλ' “αὐτοὺς”
ἐπιφέρει πληθυντικῶς (Gen. 1, 27), ἐφαρμόττων τὰ εἴδη τῷ γένει διαι
Φίλων Ιουδαίος De mutatione nominum Se. 153, L. 4
πρὸς ὀλίγον χρόνον αἱρεθέντες, ἀλλ' ὑπὸ φύσεως εἰς ἀεὶ κατασταθέντες
αὐτῆς. οὗτος δ' οὐκ ἐμὸς μῦθος, ἀλλὰ χρησμῶν τῶν ἱερωτάτων ἐστίν,
ἐν οἷς εἰσάγονταί τινες λέγοντες τῷ Ἀβραάμ· “βασιλεὺς παρὰ θεοῦ εἶ
σὺ ἐν ἡμῖν” (Gen. 23, 6), οὐ τὰς ὕλας ἐξετάσαντες, – τίνες γὰρ ἦσαν
83
ἀνδρὶ μετανάστῃ καὶ μηδὲ πόλιν οἰκοῦντι, πολλὴν δὲ καὶ ἐρήμην καὶ
ἄβατον ἀλωμένῳ γῆν; – ἀλλὰ τὴν ἐν τῇ διανοίᾳ βασιλικὴν ἕξιν κατα-
νοήσαντες, ὥστ' ἀνομολογῆσαι κατὰ Μωυσῆν μόνον τὸν σοφὸν βασιλέα.
καὶ γὰρ ὄντως ὁ μὲν φρόνιμος ἡγεμὼν ἀφρόνων ἐστὶν εἰδὼς ἃ χρὴ
ποιεῖν τε καὶ ἃ μή, ὁ δὲ σώφρων ἀκολάστων τὰ περὶ τὰς αἱρέσεις καὶ
φυγὰς ἠκριβωκὼς οὐκ ἀμελῶς, δειλῶν δὲ ὁ ἀνδρεῖος ἃ δεῖ ὑπομένειν
καὶ ἃ μὴ σαφῶς ἐκμαθών, ἀδίκων δὲ ὁ δίκαιος ἰσότητος ἐν τοῖς ἀπο-
νεμητέοις ἀρρεποῦς στοχαζόμενος, ὁ δ' ὅσιος ἀνοσίων [ἐν] ἀρίσταις
ὑπολήψεσι ταῖς περὶ θεοῦ κατεσχημένος.
Ταύταις εἰκὸς ἦν ταῖς ὑποσχέσεσι τὸν νοῦν ἐκφυσηθέντα
μετέωρον ἀρθῆναι. ὁ δὲ πρὸς | ἔλεγχον ἡμῶν, οἳ καὶ ἐπὶ τοῖς
μικροτάτοις εἰώθαμεν ὑψαυχενεῖν, πίπτει καὶ εὐθὺς γελᾷ (Gen. 17, 17)
τὸν ψυχῆς γέλωτα, σκυθρωπάζων μὲν τῷ προσώπῳ, μειδιῶν δὲ
τῇ διανοίᾳ, πολλῆς καὶ ἀκράτου χαρᾶς εἰσοικισαμένης. ἀμφότερα
δὲ κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον συμβαίνει τῷ μείζονα ἐλπίδος ἀγαθὰ κληρο-
νομοῦντι σοφῷ, γελᾶν τε καὶ πίπτειν· τὸ μὲν εἰς πίστιν τοῦ μὴ μεγα-
λαυχεῖν διὰ κατάγνωσιν τῆς θνητῆς οὐδενείας, τὸ δ' εἰς εὐσεβείας
Φίλων Ιουδαίος De mutatione nominum Se. 233, L. 1
δίαιταν, οὐ τὰ αὐτά, ἀλλὰ τοῖς μὲν τὰ πρόσφορα, ἵνα μηδ' ὅλως νοσή-
σωσι, τοῖς δὲ τὰ οἰκεῖα, ὅπως πρὸς τὸ ὑγιεινότερον μεταβάλωσι. πολ-
λῶν οὖν ἀγαθῶν ὑπαρχόντων ἐν τῇ φύσει τὸ δοκοῦν ἐφαρμόττειν μοι
τοῦτο χάρισαι, κἂν μικρότατον ᾖ, στοχασάμενος ἐκείνου μόνου, εἰ
δυνή-
σομαι τὸ δοθὲν φέρειν εὐμαρῶς, ἀλλὰ καὶ μὴ πρὸς τοῦτο ἀπειπὼν ὁ
δυστυχὴς ὀκλάσω. τί δ' οἰόμεθα ἐμφαίνεσθαι διὰ τοῦ· “μὴ χεὶρ κυρίου
οὐκ ἐξαρκέσει” (Num. 11, 23); ἆρ' οὐχὶ τὸ πάντῃ τὰς τοῦ ὄντος
φθάνειν δυνάμεις ἐπ' εὐεργεσίᾳ μὴ μόνον τῶν ἐνδόξων ἀλλὰ καὶ τῶν
ἀφανεστέρων εἶναι | δοκούντων; οἷς τὰ ἁρμόττοντα χαρίζεται πρὸς τὰ
τῆς ἑκάστου ψυχῆς σταθμήματα καὶ μέτρα σταθμώμενος καὶ διαμετρῶν
ἰσότητι παρ' ἑαυτῷ τὸ ἀνάλογον ἑκάστοις. καταπλήττει με οὐχ
ἥκιστα καὶ ὁ τεθεὶς νόμος ἐπὶ τοῖς ἐκδυομένοις τὰ ἁμαρτήματα καὶ
μεταγινώσκειν δοκοῦσι. κελεύει γὰρ τὸ μὲν πρῶτον ἱερεῖον προσάγειν
θῆλυ πρόβατον ἄμωμον. “ἐὰν δὲ” φησί “μὴ ἰσχύῃ ἡ χεὶρ αὐτοῦ τὸ
ἱκανὸν εἰς πρόβατον, οἴσει περὶ τῆς ἁμαρτίας ἧς ἥμαρτε δύο τρυγόνας
ἢ δύο νεοσσοὺς περιστερῶν, ἕνα περὶ ἁμαρτίας καὶ ἕνα εἰς ὁλοκαύτωμα.
ἐὰν δὲ μὴ εὑρίσκῃ ἡ χεὶρ αὐτοῦ ζεῦγος τρυγόνων ἢ δύο νεοσσοὺς περι-
στερῶν, οἴσει τὸ δῶρον τὸ δέκατον οἶφι σεμίδαλιν. οὐκ ἐπιχεεῖ ἐπ'
αὐτὸ ἔλαιον οὐδ' ἐπιθήσει ἐπ' αὐτὸ λίβανον, ὅτι περὶ ἁμαρτίας ἐστί.
καὶ οἴσει αὐτὸ πρὸς τὸν ἱερέα, καὶ δραξάμενος ὁ ἱερεὺς ἀπ' αὐτοῦ
πλήρη τὴν δράκα τὸ μνημόσυνον ἐπιθήσει ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον”
84
Φίλων Ιουδαίος De somniis (lib. i-ii) Book 2, se. 16, L. 6
θείσης κεφαλῆς ἀναβλαστάνειν ἄλλην, αἰνιττόμενοι τὸ πολύμορφον καὶ

πολύγονον τῆς ἀθανάτου κακίας δυσάλωτον γένος. μηδὲν οὖν ἓν ἀπο-
κρίνας ποτὲ πρὸς τῷ Ἰωσήφ, ἀλλ' ἴσθι ὅτι πολυμιγοῦς καὶ
κεκραμένης δόξης ἐστὶν εἰκών. ἐμφαίνεται γὰρ καὶ τὸ λογικὸν ἐγκρα-
τείας εἶδος, ὃ τῆς ἄρρενος γενεᾶς ἐστι, κατὰ τὸν πατέρα Ἰακὼβ τυπω-
θέν· ἐμφαίνεται καὶ τὸ ἄλογον αἰσθήσεως, μητρῴῳ γένει τῷ κατὰ
Ῥαχὴλ ἐξεικονισθέν· ἐμφαίνεται καὶ τὸ τῆς σωματικῆς ἡδονῆς σπέρμα,
ὃ ἀρχιοινοχόων καὶ ἀρχισιτοποιῶν καὶ ἀρχιμαγείρων συνδιαιτήσεις ἐν-
εσφράγισαν· ἐμφαίνεται καὶ τὸ τῆς κενῆς δόξης, ἐφ' ἣν ὡς ἐφ' ἅρμα
διὰ τὸ κοῦφον ἀναβαίνει (Gen. 41, 43), φυσώμενος καὶ μετέωρον αἰωρῶν
ἑαυτὸν ἐπὶ καθαιρέσει ἰσότητος.
Ὁ μὲν δὴ τοῦ Ἰωσὴφ χαρακτὴρ διὰ τῶν εἰρημένων ὑπο-
τυποῦται· τῶν δ' ὀνειράτων ἑκάτερον μὲν ἀκριβωτέον, πρότερον δὲ τὸ
περὶ τῶν δραγμάτων ἐρευνητέον. “ᾤμην” φησίν “ἡμᾶς δεσμεύειν
δράγματα” (Gen. 37, 7). τὸ μὲν “ᾤμην” εὐθέως ἀδηλοῦντος καὶ
ἐνδοιάζοντος καὶ ἀμυδρῶς ὑπολαμβάνοντος, οὐ παγίως καὶ τηλαυγῶς
ὁρῶντος, ἀνάφθεγμά ἐστι. τοῖς γὰρ ἐκ βαθέος ὕπνου διανισταμένοις
καὶ ἔτι ὀνειρώττουσιν ἁρμόττον λέγειν “ᾤμην”, οὐχὶ τοῖς ἐγρηγορόσι
παντελῶς καὶ τρανῶς ἐμβλέπουσιν. ἀλλ' οὐχ ὁ ἀσκητὴς Ἰακὼβ “ᾤμην”
ἐρεῖ, ἀλλ' “ἰδοὺ κλῖμαξ ἐστηριγμένη, ἧς ἡ κεφαλὴ | ἀφικνεῖτο εἰς τὸν
Φίλων Ιουδαίος De Josepho Se. 10, L. 1
τοῦ προτέρου τοῖς ἀδελφοῖς ἀνέφερεν· ᾤετο γὰρ ἥλιον καὶ σελήνην καὶ
ἕνδεκα ἀστέρας ἥκοντας προσκυνεῖν αὑτόν, ὡς τὸν πατέρα θαυμάσαντα
τὸ γεγονὸς ἐναποθέσθαι τῇ διανοίᾳ ταμιεύοντα καὶ σκοπούμενον τὸ ἐσό-
μενον. ἐμβριθῶς δ' ἐνουθέτει τὸν παῖδα κατὰ δέος τοῦ μή τι διαμαρτεῖν
καί φησιν· “ἆρα δυνησόμεθα ἐγὼ καὶ ἡ μήτηρ καὶ οἱ ἀδελφοὶ προς-
κυνῆσαί σε; – διὰ μὲν γὰρ ἡλίου τὸν πατέρα, διὰ δὲ σελήνης τὴν
μητέρα, διὰ δὲ τῶν ἕνδεκα ἀστέρων τοὺς | ἕνδεκα ἀδελφοὺς
ὑποσημαίνειν
ἔοικας – · ὃ μηδὲ εἰς νοῦν ποτε ἔλθοι τὸν σόν, ὦ παῖ, λαθοῦσα δὲ
καὶ ἡ μνήμη τῶν φανέντων ὑπεξέλθοι· τὸ γὰρ τὴν ἐπὶ τοῖς οἰκείοις
ἐλπίζειν καὶ καραδοκεῖν ἡγεμονίαν ἀπευκτὸν ἄγαν παρ' ἐμοὶ κριτῇ,
νομίζω
δὲ καὶ παρὰ πᾶσιν, ὅσοις ἰσότητος μέλει καὶ συγγενικῶν δικαίων.” εὐλα-
βηθεὶς δ' ὁ πατήρ, μή τις ἐκ τῆς συνδιαιτήσεως ἐπιγένηται ταραχὴ
καὶ στάσις τοῖς ἀδελφοῖς μνησικακοῦσιν ὑπὲρ τῶν ὀνειράτων τῷ θεασα-
μένῳ, τοὺς μὲν ἐκπέμπει ποιμανοῦντας, τὸν δὲ οἴκοι παρεφύλαττεν ἄχρι
καιροῦ τοῦ προσήκοντος, εἰδὼς ὅτι τῶν τῆς ψυχῆς παθῶν καὶ νοσημάτων
85
λέγεται εἶναι χρόνος ἰατρός, ἱκανὸς καὶ πένθος ἀνελεῖν καὶ θυμὸν σβέσαι
καὶ φόβον θεραπεῦσαι· πάντα γὰρ ἐξευμαρίζει καὶ ὅσα κατὰ τὴν φύσιν
δυσίατα. ὡς δ' ἐτόπασε μηδὲν ἔτι ταῖς διανοίαις αὐτῶν ἔχθος ὑποικου-
ροῦν, ἐκπέμπει τὸν υἱὸν ἅμα μὲν τοὺς ἀδελφοὺς ἀσπασόμενον, ἅμα δὲ
καὶ δηλώσοντα, πῶς ἔχουσιν αὐτοί τε καὶ αἱ τῶν θρεμμάτων ἀγέλαι.
ταύτην τὴν ὁδὸν ἀρχὴν συνέβη γενέσθαι μεγάλων κακῶν τε αὖ καὶ
Φίλων Ιουδαίος De Josepho Se. 142, L. 9
καὶ τὰ ἐν τῷ βίῳ πράγματα φερόμενα καὶ παρεξιόντα φαντάζεται μὲν

ὡς ὑπομένοντα, μένει δ' οὐδ' ἐπ' ἀκαρές, ἀλλ' ἀεὶ ὑποσύρεται. καὶ
οἱ ἐγρηγορότες, ὅσα γε πρὸς τὸ ἐν ταῖς καταλήψεσιν ἀβέβαιον οὐδὲν
τῶν κοιμωμένων διαφέροντες, ἀπατῶντες ἑαυτοὺς ἱκανοὶ νομίζουσιν
εἶναι τὰς φύσεις τῶν πραγμάτων ἀπλανέσι λογισμοῖς ὁρᾶν· οἷς ἑκάστη
τῶν αἰσθήσεων εἰς ἐπιστήμην ἐμπόδιος, δεκαζομένη θεάμασιν, ἀκούς-
μασι, χυλῶν ποιότησιν, ἀτμῶν ἰδιότησι, πρὸς ἅπερ ἀποκλίνουσα συνε-
φέλκεται καὶ τὴν ὅλην ψυχὴν οὐκ ἐῶσα ὀρθοῦσθαι καὶ ἀπταίστως οἷα διὰ
λεωφόρων ὁδῶν προέρχεσθαι· τὸ δ' ὑψηλοτάπεινον καὶ μεγαλόμικρον
καὶ πᾶν ὅσον ἀνισότητι καὶ ἀνωμαλίᾳ συγγενὲς ἀπεργάζεται καὶ σκοτο-
δινιᾶν ἀναγκάζει καὶ πολὺν ἐμποιεῖ ἴλιγγον. τοσαύτης οὖν
ταραχῆς καὶ ἀταξίας ἔτι δὲ ἀσαφείας γέμοντος τοῦ βίου, παρελθόντα
δεῖ τὸν πολιτικὸν ὥσπερ τινὰ σοφὸν τὴν ὀνειροκριτικὴν τὰ μεθημερινὰ
ἐνύπνια καὶ φάσματα τῶν ἐγρηγορέναι δοκούντων διακρίνειν εἰκόσι στο-
χασμοῖς καὶ εὐλόγοις πιθανότησι περὶ ἑκάστου ἀναδιδάσκοντα, ὅτι
τοῦτο
καλόν, ἐκεῖνο αἰσχρόν, τοῦτο ἀγαθόν, κακὸν ἐκεῖνο, τουτὶ δίκαιον,
ἄδικον
τοὐναντίον, καὶ τἄλλα ταύτῃ, τὸ φρόνιμον, τὸ ἀνδρεῖον, τὸ εὐσεβές,
τὸ ὅσιον, τὸ συμφέρον, τὸ ὠφέλιμον, καὶ πάλιν τὸ ἀνωφελές, τὸ ἀλό-
γιστον, τὸ ἀγεννές, τὸ ἀσεβές, τὸ ἀνόσιον, τὸ ἀσύμφορον, τὸ βλαβερόν,
τὸ
φίλαυτον. καὶ ἔτι πρὸς τούτοις ἀλλότριον τοῦτο, μὴ ἐπιθύμει·
Φίλων Ιουδαίος De vita Mosis (lib. i-ii) Book 1, se. 328, L. 3
δίκη μόλις μὲν εἴωθε κινεῖσθαι, κινηθεῖσα δ' ἅπαξ φθάνει προ-
καταλαμβάνουσα τοὺς ἀποδιδράσκοντας. ὅταν οὖν ἅπαντες μὲν οἱ
ἐχθροὶ καθαιρεθῶσιν, ἔφεδρος δὲ μηδεὶς ἔτι προσδοκᾶται πόλεμος, ἐν
δὲ ταῖς εὐθύναις ἀνεπίληπτοι δοκιμασθῶσιν οἱ σύμμαχοι, μὴ λιποτάξιον,
μὴ λιποστράτιον, μηδὲν ἄλλο τῶν ἐφ' ἥττῃ διαπεπραγμένοι, παρα-
μεμενηκότες δ' ἐξ ἀρχῆς ἄχρι τέλους φαίνωνται καὶ τοῖς σώμασι καὶ
ταῖς προθυμίαις, ἐρημωθῇ δὲ πᾶσα ἡ χώρα τῶν προενῳκηκότων,
86
τηνικαῦτα δοθήσεται τὰ γέρα καὶ τὰ ἀριστεῖα ταῖς φυλαῖς ἐξ ἴσου.”

τὴν δὲ νουθεσίαν πρᾴως ἐνεγκόντες ὡς υἱοὶ γνήσιοι σφόδρα εὔνου
πατρὸς – ᾔδεσαν γὰρ αὐτὸν οὐ καταλαζονευόμενον ἀρχῆς ἐξουσίᾳ,
προκηδόμενον δὲ πάντων καὶ δικαιοσύνην καὶ ἰσότητα τιμῶντα καὶ τὸ
μισοπόνηρον οὐκ ἐπ' ὀνείδει σωφρονισμῷ δὲ τῶν βελτιοῦσθαι δυναμένων
αἰεὶ ποιούμενον – ”εἰκότως μὲν” ἔφασαν “ἀγανακτεῖς, εἰ τοῦθ' ὑπεί-
ληφας, ὅτι τὴν συμμαχίαν ἀπολιπόντες πρὸ καιροῦ τὰς λήξεις λαβεῖν
ἐπειγόμεθα. χρὴ δὲ σαφῶς εἰδέναι, ὅτι οὐδὲν ἡμᾶς φοβεῖ τῶν σὺν
ἀρετῇ, κἂν ἐπιπονώτατον τυγχάνῃ. κρίνομεν δ' ἀρετῆς ἔργα, πειθαρχεῖν
τέ | σοι τοιῷδε ἡγεμόνι καὶ τῶν δεινῶν μὴ ὑστερίζειν καὶ ἐν ἁπάσαις
ἐξετάζεσθαι ταῖς μελλούσαις στρατείαις, ἄχρις ἂν τὰ πράγματα λάβῃ
τέλος αἴσιον. ἡμεῖς μὲν οὖν καθὰ καὶ πρότερον συνταξάμενοι διαβησό-
μεθα τὸν Ἰορδάνην ἐν ταῖς παντευχίαις, οὐδενὶ τῶν ὁπλιτῶν πρόφασιν
παρασχόντες μονῆς· υἱοὶ δὲ κομιδῇ νήπιοι καὶ θυγατέρες καὶ γυναῖκες
Φίλων Ιουδαίος De decalogo Se. 5, L. 3
κεκιβδήλευται, τὰ γνήσια τῶν νόθων παρευημερούντων καὶ τἀληθῆ τῶν

εἰκότων, ἃ φύσει μὲν κατέψευσται, πιθανὰς δ' ὑποβάλλει φαντασίας
πρὸς ἀπάτην. ἐν πόλεσιν οὖν καὶ ὁ πάντων ἐπιβουλότατος φύεται
τῦφος, ὅν τινες τεθήπασι καὶ προσκυνοῦσι τὰς κενὰς δόξας σεμνο-
ποιοῦντες διὰ χρυσῶν στεφάνων καὶ ἁλουργίδων καὶ πλήθους θερα-
πόντων καὶ ὀχημάτων, ἐφ' ὧν οἱ λεγόμενοι μακάριοι καὶ εὐδαίμονες
μετέωροι φέρονται, τοτὲ μὲν ὀρεῖς ἢ ἵππους καταζευγνύντες τοτὲ δὲ καὶ
ἀνθρώπους, οἳ τὰ φορεῖα κατὰ τῶν αὐχένων ἀχθοφοροῦσι τὴν ψυχὴν
πρὸ τοῦ σώματος δι' ὑπερβολὴν ὕβρεως πιεζόμενοι. τῦφος καὶ
πολλῶν ἄλλων κακῶν δημιουργός ἐστιν, ἀλαζονείας, ὑπεροψίας, ἀνισό-
τητος· αἱ δ' εἰσὶν ἀρχαὶ ξενικῶν καὶ ἐμφυλίων πολέμων οὐδὲν μέρος,
οὐ κοινόν, οὐκ ἴδιον, οὐ κατὰ γῆν, οὐ κατὰ θάλατταν, ἡσυχάζειν
ἐῶσαι. τί δὲ δεῖ τῶν πρὸς ἀλλήλους ἁμαρτημάτων μεμνῆσθαι; τύφῳ
γὰρ καὶ τὰ θεῖα ἐξωλιγώρηται, καίτοι νομιζόμενα τῆς ἀνωτάτω τυγχάνειν
τιμῆς· τιμὴ δὲ τίς ἂν γένοιτο, μὴ προσούσης ἀληθείας, ἣ καὶ ὄνομα
καὶ ἔργον ἔχει τίμιον, ἐπεὶ καὶ τὸ ψεῦδος ἔμπαλιν ἄτιμον φύσει; ἡ δ'
ὀλιγωρία τῶν θείων ἐμφανὴς τοῖς ὀξυδερκέστερον ὁρῶσι· μυρίας γὰρ
ὅσας διὰ γραφικῆς καὶ πλαστικῆς μορφώσαντες ἰδέας ἱερὰ καὶ νεὼς
αὐταῖς προσπεριεβάλοντο καὶ βωμοὺς κατασκευάσαντες ἀγάλμασι καὶ
ξοάνοις καὶ τοιουτοτρόποις ἀφιδρύμασι τιμὰς ἰσολυμπίους καὶ ἰσοθέους
Φίλων Ιουδαίος De specialibus legibus (lib. i-iv) Book 4, se. 165, L. 2
οῦτος ἄρχων, μὴ ἑτέρῳ προσχρησάμενος ὑπηρετῶν μυρίων ὄντων· ἆρ'

ὅπως βιβλίον ἀποπληρώσω, καθάπερ οἱ μισθοῦ γράφοντες ἢ οἱ γυμνά-
ζοντες ὀφθαλμούς τε καὶ χεῖρας, τοὺς μὲν εἰς ὀξυωπίαν, τὰς δ' ἵνα
ὦσιν ὀξυγράφοι; – πόθεν; οὐκ ἔστιν – ἀλλ' ὅπως αὐτὰ ἐν βιβλίῳ
87
γράφων εὐθὺς εἰς τὴν ψυχὴν μεταγράφω καὶ ἐναπομάττωμαι τῇ δια-

νοίᾳ θειοτέρους καὶ ἀνεκπλύτους χαρακτῆρας. οἱ μὲν οὖν ἄλλοι βασιλεῖς
βακτηρίας ἔχοντες σκηπτροφοροῦσιν, ἐμοὶ δὲ τὸ σκῆπτρόν ἐστιν ἡ
βίβλος
τῆς Ἐπινομίδος, καύχημα καὶ κλέος ἀνανταγώνιστον, παράσημον ἡγεμο-
νίας ἀνεπιλήπτου πρὸς ἀρχέτυπον τὴν τοῦ θεοῦ βασιλείαν
ἀπεικονισθείσης.
ἀεὶ δ' ἐπερειδόμενος καὶ σκηριπτόμενος τοῖς ἱεροῖς νόμοις κτήσομαι δύο
τὰ πάντων ἄριστα· ἓν μὲν ἰσότητα, ἧς μεῖζον ἀγαθὸν οὐκ ἔστιν εὑρεῖν·
ἀλαζονεία γὰρ καὶ τὸ ὑπέραυχον ὀλιγόφρονος ψυχῆς τὸ μέλλον οὐ προ-
ορωμένης. ἰσότης μὲν οὖν τὴν ἐκ τῶν ὑπηκόων εὔνοιαν καὶ ἀσφάλειαν
ἀμοιβὰς δικαίας ἀντεκτινόντων ἀπεργάσεται, τὸ δ' ἄνισον κινδύνους
σφαλερωτάτους. τούτους μὲν ἀποδράσομαι μισήσας τὴν χορηγὸν
σκότους
καὶ πολέμων ἀνισότητα, βίον δ' ἀνεπιβούλευτον ἕξω τὴν ἀστασίαστον
ἰσότητα τιμήσας, ἣ γεννᾷ φῶς καὶ εὐστάθειαν. ἕτερον δὲ περιποιήσομαι
τὸ | μὴ ἐπὶ θάτερα καθάπερ ἐπὶ τρυτάνης ἀντιρρέπειν ἐκτρέπων καὶ
πλαγιάζων τὰ διατεταγμένα· πειράσομαι δ' ἄγειν αὐτὰ διὰ λεωφόρου
τῆς μέσης ὀρθαῖς καὶ ἀρτίαις βάσεσι χρησάμενος πρὸς μετουσίαν ἀπταί-
στου βίου.” βασιλικὴν δ' εἴωθε Μωυσῆς ὀνομάζειν ὁδὸν τὴν μέσην,
ζοντες ὀφθαλμούς τε καὶ χεῖρας, τοὺς μὲν εἰς ὀξυωπίαν, τὰς δ' ἵνα
ὦσιν ὀξυγράφοι; – πόθεν; οὐκ ἔστιν – ἀλλ' ὅπως αὐτὰ ἐν βιβλίῳ
γράφων εὐθὺς εἰς τὴν ψυχὴν μεταγράφω καὶ ἐναπομάττωμαι τῇ δια-
νοίᾳ θειοτέρους καὶ ἀνεκπλύτους χαρακτῆρας. οἱ μὲν οὖν ἄλλοι βασιλεῖς
βακτηρίας ἔχοντες σκηπτροφοροῦσιν, ἐμοὶ δὲ τὸ σκῆπτρόν ἐστιν ἡ
βίβλος
τῆς Ἐπινομίδος, καύχημα καὶ κλέος ἀνανταγώνιστον, παράσημον ἡγεμο-
νίας ἀνεπιλήπτου πρὸς ἀρχέτυπον τὴν τοῦ θεοῦ βασιλείαν
ἀπεικονισθείσης.
ἀεὶ δ' ἐπερειδόμενος καὶ σκηριπτόμενος τοῖς ἱεροῖς νόμοις κτήσομαι δύο
τὰ πάντων ἄριστα· ἓν μὲν ἰσότητα, ἧς μεῖζον ἀγαθὸν οὐκ ἔστιν εὑρεῖν·
ἀλαζονεία γὰρ καὶ τὸ ὑπέραυχον ὀλιγόφρονος ψυχῆς τὸ μέλλον οὐ προ-
ορωμένης. ἰσότης μὲν οὖν τὴν ἐκ τῶν ὑπηκόων εὔνοιαν καὶ ἀσφάλειαν
ἀμοιβὰς δικαίας ἀντεκτινόντων ἀπεργάσεται, τὸ δ' ἄνισον κινδύνους
σφαλερωτάτους. τούτους μὲν ἀποδράσομαι μισήσας τὴν χορηγὸν
σκότους
καὶ πολέμων ἀνισότητα, βίον δ' ἀνεπιβούλευτον ἕξω τὴν ἀστασίαστον
ἰσότητα τιμήσας, ἣ γεννᾷ φῶς καὶ εὐστάθειαν. ἕτερον δὲ περιποιήσομαι
88
τὸ | μὴ ἐπὶ θάτερα καθάπερ ἐπὶ τρυτάνης ἀντιρρέπειν ἐκτρέπων καὶ

πλαγιάζων τὰ διατεταγμένα· πειράσομαι δ' ἄγειν αὐτὰ διὰ λεωφόρου
τῆς μέσης ὀρθαῖς καὶ ἀρτίαις βάσεσι χρησάμενος πρὸς μετουσίαν ἀπταί-
στου βίου.” βασιλικὴν δ' εἴωθε Μωυσῆς ὀνομάζειν ὁδὸν τὴν μέσην,
ὑπερβολῆς καὶ ἐλλείψεως οὖσαν μεθόριον, καὶ ἄλλως ἐπειδὴ τὸ μέσον
ἐν τριάδι τὴν ἡγεμονίδα τάξιν εἴληχεν, ἁρμοζόμενον τὰ παρ' ἑκάτερα
ἄσκιον, ἥλιος, εἰ δεῖ τἀληθὲς εἰπεῖν, νοητός, ἐπειδὴ καὶ τοὐναντίον

ἀνισότης, ἐν ᾗ τό τε ὑπερέχον καὶ τὸ ὑπερεχόμενον, σκότους ἀρχή τε
καὶ πηγή. πάντα ἰσότης τά τε κατ' οὐρανὸν καὶ τὰ ἐπὶ γῆς εὖ διετάξατο
νόμοις καὶ θεσμοῖς ἀκινήτοις. τίς γὰρ ἀγνοεῖ τοῦθ', ὅτι | ἡλίῳ μεμέ-
τρηνται πρὸς νύκτας ἡμέραι καὶ πρὸς ἡμέρας νύκτες ἰσότητι διαστη-
μάτων ἀναλογούντων; τὰς μὲν καθ' ἕκαστον ἐνιαυτὸν ἀπὸ τοῦ συμβε-
βηκότος προσαγορευομένας ἰσημερίας, ἐαρινήν τε καὶ μετοπωρινήν,
οὕτως
ἡ φύσις ἐτράνωσεν, ὡς καὶ τοὺς ἀμουσοτάτους αἰσθάνεσθαι τῆς ἐν τοῖς
μεγέθεσιν ἡμερῶν πρὸς νύκτας ἰσότητος. τί δέ, σελήνης περίοδοι διαυ-
λοδρομούσης ἀπὸ συνόδου μέχρι πλησιφαοῦς καὶ ἀπὸ τελείας ἐπὶ
σύνοδον
ἆρ' οὐ διαστημάτων ἰσότητι μεμέτρηνται; καθ' ὅσα γὰρ καὶ ἡλίκα αἱ
συναυξήσεις, κατὰ τοσαῦτα καὶ τηλικαῦτα αἱ μειώσεις ἐπ' ἀμφοτέραις
ἰδέαις τοῦ ποσοῦ, τῇ τε κατὰ πλῆθος καὶ τῇ κατὰ μέγεθος. ὥς γε μὴν ἐν
τῷ καθαρωτάτῳ τῆς οὐσίας, οὐρανῷ, διαφερόντως ἰσότης τετίμηται,
οὕτως καὶ ἐν τῷ γείτονι ἀέρι· τετραχῇ γὰρ τοῦ ἐνιαυτοῦ διαιρεθέντος
εἰς τὰς καλουμένας ἐτησίους ὥρας, τρέπεσθαι καὶ μεταβάλλειν ὁ ἀὴρ
πέφυκεν ἐν ταῖς τροπαῖς καὶ μεταβολαῖς ἄλεκτον ἐπιδεικνύμενος ἐν
ἀταξίᾳ τάξιν· ἰσαρίθμοις γὰρ μησὶ διακρινόμενος εἴς τε χειμῶνα καὶ
ἔαρ θέρος τε καὶ μετόπωρον, τρισὶν εἰς ἑκάστην ὥραν, ἐκπληροῖ τὸν
ἐνιαυτόν, ὅς, καθάπερ αὐτὸ μηνύει τοὔνομα, αὐτὸς ἐν ἑαυτῷ πάντα
περιέχει συμπεραιούμενος, ἑτέρως οὐκ ἂν τοῦτ' ἐργάσασθαι δυνηθείς,
Φίλων Ιουδαίος De virtutibus Se. 114, L. 5
οὐκ εἴασεν ἀχάλινον φέρεσθαι τὴν ἐπιθυμίαν ἀπαυχενίζουσαν, ἀλλ'

ἐστείλατο τὸ σφοδρὸν αὐτῆς ἡμέρας τριάκοντα χαλάσας. δεύτερον δὲ
τὸν ἔρωτα βασανίζει, πότερον ἐπιμανὴς καὶ ἁψίκορος καὶ ὅλος τοῦ
πάθους
ἐστὶν ἢ μετέχει τῆς καθαρωτέρας ἰδέας, ἀνακεκραμένου λογισμοῦ·
λογισμὸς
γὰρ πεδήσει τὴν ἐπιθυμίαν οὐδὲν ὑβριστικὸν ἐάσας αὐτὴν ἐξεργάσασθαι,
ἀλλὰ τὴν μηνιαίαν προθεσμίαν ἐπισχεῖν. τρίτον δὲ ἐλεεῖ τὴν αἰχμά-
89
λωτον, εἰ μὲν παρθένος ἐστίν, ὅτι γονεῖς οὐκ ἐγγυῶσι τὴν εὐκταιοτάτην
ἁρμοζόμενοι σύνοδον, εἰ δὲ χήρα, διότι τοῦ κουριδίου στερομένη πεῖραν
ἑτέρου μελλήσει λαβεῖν, καὶ ταῦτ' ἐπανατειναμένου τὸν δεσποτικὸν
φόβον,
κἂν ἰσότητα ἐπιτηδεύῃ· τὸ γὰρ ὑπακοῦον ἀεὶ τὴν τοῦ κρατοῦντος, κἂν
ἡμερώτερον ᾖ, δέδιεν ἰσχύν. ἐὰν δέ τις τῆς ἐπιθυμίας ἀποπληρωθεὶς
καὶ διακορὴς γενόμενος μηκέτι κοινωνεῖν ὁμιλίας ἀξιοῖ τῆς πρὸς τὴν
αἰχμάλωτον, οὐ ζημιοῖ μᾶλλον αὐτὸν ἢ νουθετεῖ καὶ σωφρονίζει πρὸς
βελτίωσιν ἠθῶν· κελεύει γὰρ μήτε πιπράσκειν μήτ' ἔτι δούλην ἔχειν,
ἀλλὰ χαρίζεσθαι μὲν ἐλευθερίαν αὐτῇ, χαρίζεσθαι δὲ καὶ τὴν ἐκ τῆς
οἰκίας ἀπαλλαγὴν ἀδεᾶ, ὡς μὴ γυναικὸς ἑτέρας ἐπεισελθούσης ἐξ ἔριδος,
οἷα φιλεῖ, κατὰ ζηλοτυπίαν πάθῃ τι τῶν ἀνηκέστων, ἅμα καὶ τοῦ
δεσπότου καινοτέροις φίλτροις ὑπηγμένου καὶ τῶν παλαιοτέρων
ἀλογοῦντος.
Φίλων Ιουδαίος De praemiis et poenis + De exsecrationibus Se. 59, L. 5
πρῶτος πρὸς ἀλήθειαν ἐκ τύφου μεταθέμενος καὶ τῆς ἐν τοῖς μαθή-

μασι Χαλδαϊκῆς τερθρείας ὑπεριδὼν ἕνεκα τελειοτέρας ὄψεως, ἣν θεα-
σάμενος ἑλχθεὶς ἠκολούθησε τῇ φαντασίᾳ, καθάπερ τὸν σίδηρόν φασιν
ὑπὸ λίθου τῆς μαγνήτιδος ἕλκεσθαι, ἀντὶ σοφιστοῦ γενόμενος ἐκ διδα-
σκαλίας σοφός, πολλοὺς μὲν ἔσχε παῖδας, ἅπαντας δὲ πλὴν ἑνὸς ὑπαι-
τίους, ὃς τὰ πείσματα τοῦ γένους ἐκδησάμενος ἀσφαλῶς ἐνωρμίσατο.
τῷ δ' υἱῷ πάλιν αὐτομαθῆ καὶ αὐτοδίδακτον κτησαμένῳ φύσιν δύο
συνέβη παῖδας γενέσθαι, τὸν μὲν ἄγριον καὶ ἀτίθασον, θυμοῦ γέμοντα
καὶ ἐπιθυμίας καὶ συνόλως τὸ τῆς ψυχῆς ἄλογον μέρος ἐπιτετειχικότα
τῷ λογικῷ, τὸν δ' ἥμερον καὶ φιλάνθρωπον, καλοκἀγαθίας | ἐραστὴν
ἰσότητός τε καὶ ἀτυφίας, ἐν βελτίονι τεταγμένον τάξει, λογισμοῦ προ-
αγωνιστήν, ἀφροσύνης ἀντίπαλον· οὗτός ἐστιν ὁ τρίτος τῶν ἀρχηγετῶν,
ὁ πολύπαις τε καὶ μόνος εὔτεκνος, ἀσινὴς ἐν ἅπασι τοῖς μέρεσι τῆς
οἰκίας, οἷά τις γεωργὸς εὐδαίμων ἅπασαν τὴν σπορὰν ἐπιδὼν σῶον
ἥμερόν
τε καὶ καρποφόρον. ἔχει δ' ἕκαστος τῶν τριῶν τὴν ῥητὴν
διήγησιν σύμβολον διανοίας ἀφανοῦς, ἣν ἐπισκεπτέον. αὐτίκα παντὶ τῷ
διδασκομένῳ συμβαίνει μετιόντι πρὸς ἐπιστήμην ἀπολιπεῖν ἀμαθίαν·
ἀμαθία δὲ πολύχουν. διὰ τοῦτο ὁ πρῶτος λέγεται πολύπαις μέν,
οὐδένα δὲ τῶν ἄλλων ἀξιώσας υἱὸν αὑτοῦ χρηματίζειν πλὴν ἑνός·
τρόπον γάρ τινα καὶ ὁ μανθάνων ἀποκηρύττει τὰ τῆς ἀμαθίας ἔκγονα
καὶ ὡς ἐχθρὰ καὶ δυσμενῆ παραιτεῖται. φύσει γε μὴν πάντες οἱ
Φίλων Ιουδαίος Quod omnis probus liber sit Se. 79, L. 3

90
δι' ἐπιθυμίαν προσόδων, ἀλλ' ὅσα πρὸς τὰς ἀναγκαίας τοῦ βίου χρείας
ἐκπορίζοντες. μόνοι γὰρ ἐξ ἁπάντων σχεδὸν ἀνθρώπων ἀχρήματοι καὶ
ἀκτήμονες γεγονότες ἐπιτηδεύσει τὸ πλέον ἢ ἐνδείᾳ εὐτυχίας
πλουσιώτατοι
νομίζονται, τὴν ὀλιγοδεΐαν καὶ εὐκολίαν, ὅπερ ἐστί, κρίνοντες
περιουσίαν.
βελῶν ἢ ἀκόντων ἢ ξιφιδίων ἢ κράνους ἢ θώρακος ἢ ἀσπίδος οὐδένα
παρ' αὐτοῖς ἂν εὕροις δημιουργὸν οὐδὲ συνόλως ὁπλοποιὸν ἢ
μηχανοποιὸν
ἤ τι τῶν κατὰ πόλεμον ἐπιτηδεύοντα· ἀλλ' οὐδὲ ὅσα τῶν κατ' εἰρήνην
εὐόλισθα εἰς κακίαν· ἐμπορίας γὰρ ἢ καπηλείας ἢ ναυκληρίας οὐδ' ὄναρ
ἴσασι, τὰς εἰς πλεονεξίαν ἀφορμὰς ἀποδιοπομπούμενοι. δοῦλός τε παρ'
αὐτοῖς οὐδὲ εἷς ἐστιν, ἀλλ' ἐλεύθεροι πάντες ἀνθυπουργοῦντες ἀλλήλοις·
καταγινώσκουσί τε τῶν δεσποτῶν, οὐ μόνον ὡς ἀδίκων, ἰσότητα
λυμαινο-
μένων, ἀλλὰ καὶ ὡς ἀσεβῶν, θεσμὸν φύσεως ἀναιρούντων, ἣ πάντας
ὁμοίως γεννήσασα καὶ θρεψαμένη μητρὸς δίκην ἀδελφοὺς γνησίους, οὐ
λεγομένους ἀλλ' ὄντας ὄντως, | ἀπειργάσατο· ὧν τὴν συγγένειαν ἡ ἐπί-
βουλος πλεονεξία παρευημερήσασα διέσεισεν, ἀντ' οἰκειότητος
ἀλλοτριότητα
καὶ ἀντὶ φιλίας ἔχθραν ἐργασαμένη. φιλοσοφίας τε τὸ μὲν λογικὸν ὡς
οὐκ ἀναγκαῖον εἰς κτῆσιν ἀρετῆς λογοθήραις, τὸ δὲ φυσικὸν ὡς μεῖζον
ἢ κατὰ ἀνθρωπίνην φύσιν μετεωρολέσχαις ἀπολιπόντες, πλὴν ὅσον
αὐτοῦ
περὶ ὑπάρξεως θεοῦ καὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως φιλοσοφεῖται, τὸ
ἠθικὸν εὖ μάλα διαπονοῦσιν ἀλείπταις χρώμενοι τοῖς πατρίοις νόμοις,
οὓς ἀμήχανον ἀνθρωπίνην ἐπινοῆσαι ψυχὴν ἄνευ κατοκωχῆς ἐνθέου.
Φίλων Ιουδαίος Quaestiones in Genesim (fragmenta) Book 2, fragment

14, L. 3
μοχθηρίαν τῶν ἀνθρώπων ‖ ἐπιλυομένου τοῖς μετα-

νοοῦσιν ἡμέραις ὀλίγαις. ‖
Procope: Ἐστὶ δὲ ὁ ἑπτὰ ‖ ἀριθμὸς ‖ ὑπόμνημα
τῆς τοῦ κόσμου γενέσεως ‖, ἐναργῶς δηλοῦντος τοῦ θεοῦ
ὅτι αὐτός εἰμι καὶ τότε κοσμοποιῶν καὶ τὰ μὴ ὄντα ἄγων
εἰς τὸ εἶναι, καὶ τὰ νῦν ὄντα διαφθείρων· ἀλλὰ τοῦ μὲν
αἴτιον ἀγαθότης ἐμὴ ‖, τοῦ δὲ τῶν εὐεργετηθέντων ‖
ἀσέβεια. ‖
‖ Τὸ γὰρ ἄρτιον μέσον διασπᾶται διαιρουμένου τοῦ
ἑνός· μόνος δὲ ἀδιαίρετος ὁ περιττός. Ὁ μὲν γὰρ ἄρρην
ἀριθμὸς τετράγωνος, αὐγὴ καὶ φῶς ἐξ ἰσότητος πλευρῶν
91
συνεστώς, ὁ δὲ θῆλυς ἑτερομήκης, νύκτα καὶ σκότον ἔχων

διὰ τὴν ἀνισότητα. Ὁ δὲ ἑτερομήκης τὴν μὲν ἐλάττονα
πλευρὰν ἐλάττονα ἔχει ἑνί, τὴν δὲ μείζω περιττοτέραν ἑνί.
Chaines et Procope: Τί ἐστιν· «Ἐξαλείψω πᾶσαν
τὴν ἀνάστασιν ἣν ἐποίησα ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς»;
‖ [Καί] φησιν· οὐκ ‘ἀπὸ τῆς γῆς’ ἐξαλείψειν ἀλλ'
»ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς», τοῦτ' ἐστὶ τῆς ἐπιφανείας·
ἵνα ἐν τῷ βάθει ἡ ζωτικὴ δύναμις τῶν σπερμάτων ὅλων
σῶος φυλάττηται καὶ ἀπαθὴς παντὸς τοῦ βλάπτειν
δυναμένου.
Φίλων Ιουδαίος Quaestiones in Genesim (fragmenta) Book 2, fragment

14, L. 5
Procope: Ἐστὶ δὲ ὁ ἑπτὰ ‖ ἀριθμὸς ‖ ὑπόμνημα

τῆς τοῦ κόσμου γενέσεως ‖, ἐναργῶς δηλοῦντος τοῦ θεοῦ
ὅτι αὐτός εἰμι καὶ τότε κοσμοποιῶν καὶ τὰ μὴ ὄντα ἄγων
εἰς τὸ εἶναι, καὶ τὰ νῦν ὄντα διαφθείρων· ἀλλὰ τοῦ μὲν
αἴτιον ἀγαθότης ἐμὴ ‖, τοῦ δὲ τῶν εὐεργετηθέντων ‖
ἀσέβεια. ‖
‖ Τὸ γὰρ ἄρτιον μέσον διασπᾶται διαιρουμένου τοῦ
ἑνός· μόνος δὲ ἀδιαίρετος ὁ περιττός. Ὁ μὲν γὰρ ἄρρην
ἀριθμὸς τετράγωνος, αὐγὴ καὶ φῶς ἐξ ἰσότητος πλευρῶν
συνεστώς, ὁ δὲ θῆλυς ἑτερομήκης, νύκτα καὶ σκότον ἔχων
διὰ τὴν ἀνισότητα. Ὁ δὲ ἑτερομήκης τὴν μὲν ἐλάττονα
πλευρὰν ἐλάττονα ἔχει ἑνί, τὴν δὲ μείζω περιττοτέραν ἑνί.
Chaines et Procope: Τί ἐστιν· «Ἐξαλείψω πᾶσαν
τὴν ἀνάστασιν ἣν ἐποίησα ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς»;
‖ [Καί] φησιν· οὐκ ‘ἀπὸ τῆς γῆς’ ἐξαλείψειν ἀλλ'
»ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς», τοῦτ' ἐστὶ τῆς ἐπιφανείας·
ἵνα ἐν τῷ βάθει ἡ ζωτικὴ δύναμις τῶν σπερμάτων ὅλων
σῶος φυλάττηται καὶ ἀπαθὴς παντὸς τοῦ βλάπτειν
δυναμένου. Τῆς γὰρ ἰδίας προθέσεως οὐκ ἐπιλέλησται ὁ
ποιητής, ἀλλὰ τὰ μὲν ἄνω καὶ κατ' αὐτὴν τὴν ἐπιφάνειαν
κινούμενα φθείρει, τὰς δὲ ῥίζας βυθίους ἐᾷ πρὸς γένεσιν
Φίλων Ιουδαίος De ebrietate ii Fragment 9, L. 2
τελεσθῇ τὸ δημιούργημα, ἐπειδὴ κακῶν δημιουργῶν ὑπαίτια ἐξ ἀνάγκης

τὰ ἔργα.
Vat. f. 244v ἐκ τοῦ περὶ μέθης. R. f. 191r Φίλωνος und f. 220r
τοῦ αὐτοῦ (bezeichnet mit R2, Fr. 7. 8. 9 bei Harris S. 101). Ὥσπερ
92
τῶν τελειοτάτων ἀγαθῶν αἴτιόν ἐστιν ἡ συμμετρία, οὕτω τῶν μεγίστων

κακῶν ἀμετρία τὸν ὠφελιμώτατον λύουσα θεσμὸν ἰσότητος.
R. f. 191r folgt auf Fr. 7 τοῦ αὐτοῦ περὶ μέθης. Τὸ ἄνισον
λυπηρὸν καὶ διαστατικόν, ὥσπερ καὶ τὸ ἴσον ἄλυπον καὶ συνδετικὸν εἰς
ὠφέλειαν.
Ebenda folgt τοῦ αὐτοῦ· Τὸ εὔνομον καὶ τὸ ἴσον εἰρήνης
σπέρμα καὶ σωτηρίας αἴτιον καὶ τῆς εἰς ἅπαν διαμονῆς, ἀνισότης δὲ
καὶ πλεονεξία ὁρμητήρια πολέμου καὶ λυτικὰ τῶν ὄντων.
Vat. f. 249v ἐκ τοῦ περὶ μέθης αʹ, P S. 681 Lequien (Harris
S. 98) Philonis Αἱ πάντων ἀθρόαι πρὸς τἀναντία μεταβολαὶ σφαλε-
ρώταται, καὶ μάλιστα ὅταν μήκει χρόνου αἱ ὑποῦσαι στηριχθῶσι
δυνάμεις.
Καινή Διαθήκη. Epistula Pauli ad Corinthios ii Ch. 8, se. 14, L. 3
νυνὶ δὲ καὶ τὸ ποιῆσαι ἐπιτελέσατε, ὅπως

καθάπερ ἡ προθυμία τοῦ θέλειν οὕτως καὶ τὸ ἐπιτελέσαι
ἐκ τοῦ ἔχειν.
εἰ γὰρ ἡ προθυμία πρόκειται, καθὸ
ἐὰν ἔχῃ εὐπρόσδεκτος, οὐ καθὸ οὐκ ἔχει.
οὐ γὰρ
ἵνα ἄλλοις ἄνεσις, ὑμῖν θλῖψις· ἀλλ' ἐξ ἰσότητος
ἐν τῷ νῦν καιρῷ τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς τὸ ἐκείνων
ὑστέρημα, ἵνα καὶ τὸ ἐκείνων περίσσευμα γένηται εἰς
τὸ ὑμῶν ὑστέρημα, ὅπως γένηται ἰσότης·
καθὼς
γέγραπται,
Ὁ τὸ πολὺ οὐκ ἐπλεόνασεν,
Χάρις δὲ τῷ θεῷ τῷ δόντι τὴν αὐτὴν σπουδὴν

ὑπὲρ ὑμῶν ἐν τῇ καρδίᾳ Τίτου,
ὅτι τὴν μὲν παρά-
κλησιν ἐδέξατο, σπουδαιότερος δὲ ὑπάρχων αὐθαίρετος
ἐξῆλθεν πρὸς ὑμᾶς.
Καινή Διαθήκη. Epistula Pauli ad Colossenses Ch. 4, se. 1, L. 2
ἐν ἁπλότητι καρδίας, φοβούμενοι τὸν κύριον.

ὃ ἐὰν
93
ποιῆτε, ἐκ ψυχῆς ἐργάζεσθε, ὡς τῷ κυρίῳ καὶ οὐκ

ἀνθρώποις,
εἰδότες ὅτι ἀπὸ κυρίου ἀπολήμψεσθε τὴν
ἀνταπόδοσιν τῆς κληρονομίας. τῷ κυρίῳ Χριστῷ δου-
λεύετε·
ὁ γὰρ ἀδικῶν κομίσεται ὃ ἠδίκησεν, καὶ
οὐκ ἔστιν προσωπολημψία.
Οἱ κύριοι, τὸ δίκαιον
καὶ τὴν ἰσότητα τοῖς δούλοις παρέχεσθε, εἰδότες ὅτι καὶ
ὑμεῖς ἔχετε κύριον ἐν οὐρανῷ.
Phalaridis Epistulae, Epistulae Epistle 144, se. 4, L. 13
ρειν οὐ διὰ τοῦτο μόνον, ὅτι εἰς οὐδὲν περαίνονται οἱ

γόοι, ἀλλ' ὅτι καὶ τὸν ἐκείνης δαίμονα, εἴπερ αἴσθοιτό
σε οὕτω κατασμυχόμενον, ἀνιᾶσθαι μὲν εἰκός, αὐτὴν
δὲ τὴν πλεῖστα μὲν εὐφράνασαν τὸν ἄνδρα, ἡσθεῖσαν
δ' ἐφ' οἷς ἔχαιρεν ἐκεῖνος, ἄχθεσθαι καὶ ἐν τῷ θανάτῳ,
οὐ μὰ τὸν Δία μόνον ὅτι σὺ τοιαύτης ἀπεσφάλης γυ-
ναικός, ἀλλ' ὅτι καὶ ἐκείνη τοιούτου ἐστερήθη ἀνδρός.
ἐπεὶ τοίνυν οὔτε πρῶτος οὔτε μόνος τοιαύτῃ ἐχρήσω
συμφορᾷ, λογίζου τὰ ἀνθρώπινα πράως φέρειν, εἰ καὶ
μὴ δι' ἐμὲ ἑτοίμως πρὸς θάνατον ὑπὸ ποικίλων ἔχοντα
συμφορῶν, ἀλλὰ διὰ τὴν ἰσότητα τῆς φύσεως, ὅτι
πᾶσι κοινὸν τοῦτο, κἂν σφόδρα περιφόβως ἔχωσί τινες,
καὶ τοῖς μὴ λίαν ἀχθομένοις πλεῖστα συμβέβηκεν
ἀπολαύειν τοῦ βίου.
Γαληνός ιατρός. De elementis ex Hippocrate libri ii Kühn Vol. 1, P.489,

L. 4
οὕτω, καὶ ἡμῖν ἔδοξεν ἄμεινον εἶναι περὶ τῶν καθ' Ἱππο-
κράτην στοιχείων ἐπιγράψαι. καὶ δὴ δοκῶ μοι πάντα τὸν
πρῶτον ἤδη πεπεράνθαι λόγον· εἰ γάρ τί που καὶ σμικρὸν
ἔτι διαφεύγει τῶν ὑφ' Ἱπποκράτους εἰρημένων ἀνεξήγητον,
αὐτός τις ἕκαστος ἐξ ὧν εἶπον ὁρμώμενος ἐξευρήσει κἀκεῖνο
ῥᾳδίως, οἷον ὅτι τε τὴν γένεσιν οὐκ ἐξ ἑνὸς εἶναι χρὴ καὶ
ὅτι εἰ μὴ τὸ θερμὸν τῷ ψυχρῷ καὶ τὸ ξηρὸν τῷ ὑγρῷ με-
τρίως πρὸς ἄλληλα ἕξει καὶ ἴσως, ἀλλὰ τὸ ἕτερον | τοῦ
ἑτέρου πολὺ προέξει καὶ τὸ ἰσχυρότερον τοῦ ἀσθενεστέρου,
ἡ γένεσις οὐκ ἂν γένοιτο. διδάσκει γὰρ ἐνταῦθα περὶ τῆς
συμμετρίας αὐτῶν καὶ τῆς κατὰ δύναμιν ἰσότητος, ὑπὲρ ἧς
94
καὶ ἡμεῖς ἔν τε τοῖς περὶ κράσεων ὑπομνήμασιν ἐξηγησό-

μεθα κἀν τοῖς ἄλλοις τοῖς ἐφεξῆς. καὶ μὲν δὴ καὶ ὅπως δι'
ὅλων κεράννυται τὰ κεραννύμενα, πότερα τῶν ποιοτήτων
μόνων, ὡς Ἀριστοτέλης ὑπέλαβεν, ἢ καὶ τῶν σωματικῶν
οὐσιῶν δι' ἀλλήλων ἰουσῶν, οὐκ ἀναγκαῖον ἐπίστασθαι τοῖς
ἰατροῖς· ὅθεν οὐδ' Ἱπποκράτης ἀπεφήνατό τι περὶ τούτων,
ἀλλ' ἠρκέσθη μόνῳ τῷ δι' ὅλων κεκρᾶσθαι τὰ στοιχεῖα.
τούτου γάρ ἐστιν ἡμῖν χρεία πρός τε τὴν περὶ κράσεων
πραγματείαν, ἣν ἐφεξῆς τῇδε δίειμι, καὶ προσέτι τὴν περὶ
φαρμάκων. εἰρήσεται δὲ κἀν τοῖς τῆς θεραπευτικῆς με
Γαληνός ιατρός. De temperamentis libri iii Kühn Vol. 1, P.547, L. 12
τῆς οἰκείας φύσεως ἔχειν ἄριστα ταῖς ἐνεργείαις κρίνεται.

καὶ γὰρ καὶ φυτὸν καὶ ζῷον ὁτιοῦν ἄριστα διακεῖσθαι
τηνικαῦτά φαμεν, ὅταν ἐνεργῄσῃ κάλλιστα. συκῆς μὲν γὰρ
ἀρετὴ βέλτιστά τε καὶ πλεῖστα τελεσφορεῖν σῦκα· κατὰ ταὐτὰ
δὲ καὶ τῆς ἀμπέλου τὸ πλείστας τε καὶ καλλίστας ἐκφέρειν
σταφυλάς, ἵππου δὲ τὸ θεῖν ὠκύτατα καὶ κυνὸς εἰς μὲν
θήρας τε καὶ φυλακὰς ἄκρως εἶναι θυμοειδῆ, πρὸς δὲ τοὺς
οἰκείους πρᾳότατον.
Ἅπαντ' οὖν ταῦτα, τά τε ζῷα λέγω καὶ τὰ φυτά, τὴν
ἀρίστην τε καὶ μέσην ἐν τῷ σφετέρῳ γένει κρᾶσιν ἔχειν
ἐροῦμεν οὐχ ἁπλῶς, ὅταν ἰσότης ἀκριβὴς ᾖ τῶν ἐναντίων,
ἀλλ' ὅταν ἡ κατὰ δύναμιν αὐτοῖς ὑπάρχῃ συμμετρία. τοι-
οῦτον δέ τι καὶ τὴν δικαιοσύνην εἶναί φαμεν, οὐ σταθμῷ
καὶ μέτρῳ τὸ ἴσον, ἀλλὰ τῷ προσήκοντί γε καὶ κατ' ἀξίαν
ἐξετάζουσαν. ἰσότης οὖν κράσεως ἐν ἅπασι τοῖς εὐκράτοις
ζῴοις τε καὶ φυτοῖς ἐστιν, οὐχ ἡ κατὰ τὸν τῶν κερασθέντων
στοιχείων ὄγκον, ἀλλ' | ἡ τῇ φύσει τοῦ τε ζῴου καὶ τοῦ
φυτοῦ πρέπουσα. πρέπει δ' ἔσθ' ὅτε τὸ μὲν ὑγρὸν τοῦ ξηροῦ,
τὸ δὲ ψυχρὸν τοῦ θερμοῦ πλέον ὑπάρχειν. οὐ γὰρ ὁμοίαν
χρὴ κρᾶσιν ἔχειν ἄνθρωπον καὶ λέοντα καὶ μέλιτταν καὶ
κύνα. πρὸς δὴ τὸν ἐρόμενον, ἧστινός ἐστι κράσεως ἄνθρω
Γαληνός ιατρός. De usu partium Kühn Vol. 4, P.73, L. 18
τὸ ἥμισυ μέρος. οὐδὲ γὰρ ἑκατέρωσε περιάγειν αὐτὴν

ὁμοίως ἂν ἠδυνάμεθα χωλὴν κατὰ θάτερα γεγενημένην·
ἐπικυπτόντων δὲ τὸ ἀδιάρθρωτον αὐτῆς μέρος ἀδυνα-
95
τοῦν ἕπεσθαι τῷ διηρθρωμένῳ καὶ τὴν ἐκείνου κίνησιν

ἔβλαπτεν ἄν, ὥστε ταύτῃ γε οὐ τὸ ἥμισυ μόνον, ἀλλ'
ὀλίγου δεῖν ἅπασαν ἀπόλλυσθαι τὴν ἐνέργειαν. αὗται
μὲν αἱ χρεῖαι τοῦ καθ' ἑκατέραν τὴν ὄπισθεν χώραν
διαρθρωθῆναι πρὸς ἀλλήλους ἅπαντας τοὺς σφονδύλους.
Τοῦ δὲ τοῖς μὲν προμήκεις γενέσθαι τὰς
ἀποφύσεις καὶ διττάς, τοῖς δ' ἁπλᾶς τε καὶ βραχείας
ἡ κατὰ τὸ μέγεθος αὐτῶν ἀνισότης αἰτία. βέλτιον
μὲν γὰρ τὸ διττὸν καὶ πρόμηκες εἰς ἀσφάλειάν τε ‖
ἅμα καὶ κινήσεως ὁμοιότητα· τὸ δ' ἁπλοῦν ἄρθρον
καὶ βραχὺ πρὸς τῷ ῥᾳδίως ὀλισθάνειν ἐλλιπῆ καὶ τὴν
κίνησιν ἔχει. καὶ εἴπερ οἷόν τ' ἦν ἅπαντας τοὺς
σφονδύλους ἀσφαλῶς συνταχθῆναι διπλαῖς τε ἅμα καὶ
προμήκεσιν ἀποφύσεσιν, οὐκ ἂν ἡμῖν ἡ φύσις οὐδὲ
τοῦτ' ἐφθόνησεν. ἀλλὰ γὰρ οὐκ ἐνεδέχετο τῶν λεπτῶν
τε ἅμα καὶ σμικρῶν σφονδύλων ἅμα μὲν διττὰς καὶ
προμήκεις, ἅμα δὲ δυσπαθεῖς ἐργάσασθαι τὰς ἀποφύ-
σεις. ἰσχναὶ γὰρ ἐξ ἀνάγκης οὕτω γε καὶ στεναὶ πα
Γαληνός ιατρός. Synopsis librorum suorum de pulsibus Vol. 9, P.445,

L. 10
εἰρήσεται.
Νυνὶ δὲ τὰς ὑπολοίπους διαφορὰς τῶν
σφυγμῶν ἐπέξειμι· πρώτην μὲν τὴν τοῦ ῥυθμοῦ, κοινωνοῦ-
σαν κατά τι τῇ τῶν μουσικῶν θεωρίᾳ· δευτέραν δὲ τὴν τῆς
ὁμαλότητός τε καὶ ἀνωμαλίας· καὶ τρίτην τὴν τῆς ἀταξίας τε
καὶ τάξεως. ἡ μὲν οὖν τοῦ ῥυθμοῦ θεωρία παραβαλλομένων
ἀλλήλοις τῶν χρόνων γίνεται τοῦ τε τῆς διαστολῆς καὶ συ-
στολῆς· ἡ δὲ τῆς ἀνωμαλίας, διαφθειρομένης κατά τι τῆς
ἐφεξῆς ἰσότητος ἄλλοτε κατ' ἄλλο γένος τῶν σφυγμῶν ἢ καὶ
δύο ἢ καὶ πλείω. ἐπεὶ δ' ἐνίοτε διαφθείρεται μὲν ἡ ἐφεξῆς
ἰσότης, καὶ διὰ τοῦτ' ἀνώμαλος ἡ κίνησις φαίνεται, καθάπερ
ἐπὶ τῶν πλανήτων ἀστέρων, εὑρίσκεται μέντοι τις ἐν περιό-
δοις ἰσότης, ὥσπερ ἐπ' αὐτῶν ἐκείνων, καὶ διὰ τοῦτο τε-
τάχθαι μὲν ὥσπερ τὴν τῶν πλανήτων κίνησιν, οὕτω καὶ (τὴν)
τῶν κατὰ περιόδους ἴσων σφυγμῶν ἐροῦμεν, ἄτακτον δὲ
ὑπάρχειν, ὁπόταν μηδὲ τὴν κατὰ περίοδον ἰσότητα τηρῇ δι'
ἴσου πλήθους σφυγμῶν γινομένην. οἷον εἰ μετὰ τρεῖς μεγά-
λους σφυγμοὺς ὁ τέταρτος φαίνοιτο μικρὸς, καὶ τοῦτο ἐφεξῆς
ἀεὶ, τεταγμένον μὲν ἐρεῖς εἶναι τὸν τοιοῦτον σφυγμὸν, ἀνώ-
μαλον μέντοι· διεφθαρμένης γὰρ τῆς ἰσότητος τάξις τις σώ-
ζεται, ἐν οἷς δ' ἂν σφυγμοῖς μηδ' αὐτὴ διασώζηται, τούτους
96
Aeneas Tact., Poliorcetica Ch. 22, se. 25, L. 5
χειροτέχνην, ἵνα μὴ ψόφοι ἀπό τινων γίγνωνται τοῖς

φύλαξιν.
Ὃν δ' ἂν τρόπον ἴσως καὶ κοινῶς μακροτέρων ἢ βραχυ-
τέρων νυκτῶν γιγνομένων καὶ πᾶσιν αἱ φυλακαὶ γίγνοιντο
πάντως πρὸς κλεψύδραν χρὴ φυλάσσειν, ταύτην δὲ
συμμεταβάλλειν διὰ δεχημερίδος.
Μᾶλλον δὲ αὐτῆς
κεκηρῶσθαι τὰ ἔσωθεν, καὶ μακροτέρων μὲν γιγνομένων
τῶν νυκτῶν ἀφαιρεῖσθαι τοῦ κηροῦ, ἵνα πλέον ὕδωρ χωρῇ,
βραχυτέρων δὲ προσπλάσσεσθαι, ἵνα ἔλασσον δέχηται. Περὶ
μὲν οὖν φυλακῶν ἰσότητος ἱκανῶς μοι δεδηλώσθω.
Ἐν δὲ τοῖς ἀκινδυνοτέροις τοὺς ἡμίσεας τῶν προ-
γεγραμμένων εἰς τὰς φυλακὰς καὶ περιοδίας χρὴ τετάχθαι,
καὶ οὕτω τὸ ἥμισυ τῆς στρατιᾶς νύκτα ἑκάστην φυλάξει·
ἀκινδύνων δὲ καὶ εἰρηναίων ὄντων ἐλάχιστά τε καὶ ἐλα-
χίστους τῶν ἀνθρώπων ὀχλεῖν.
Πλάτων , Phaedo Stephanus P.74, se. c, L. 1
Φῶμεν μέντοι νὴ Δί', ἔφη ὁ Σιμμίας, θαυμαστῶς γε.

Ἦ καὶ ἐπιστάμεθα αὐτὸ ὃ ἔστιν;
Πάνυ γε, ἦ δ' ὅς.
Πόθεν λαβόντες αὐτοῦ τὴν ἐπιστήμην; ἆρ' οὐκ ἐξ ὧν
νυνδὴ ἐλέγομεν, ἢ ξύλα ἢ λίθους ἢ ἄλλα ἄττα ἰδόντες
ἴσα, ἐκ τούτων ἐκεῖνο ἐνενοήσαμεν, ἕτερον ὂν τούτων; ἢ
οὐχ ἕτερόν σοι φαίνεται; σκόπει δὲ καὶ τῇδε. ἆρ' οὐ λίθοι
μὲν ἴσοι καὶ ξύλα ἐνίοτε ταὐτὰ ὄντα τῷ μὲν ἴσα φαίνεται,
τῷ δ' οὔ;
Πάνυ μὲν οὖν.
Τί δέ; αὐτὰ τὰ ἴσα ἔστιν ὅτε ἄνισά σοι ἐφάνη, ἢ ἡ ἰσότης
ἀνισότης;
Οὐ ταὐτὸν ἄρα ἐστίν, ἦ δ' ὅς, ταῦτά τε τὰ ἴσα καὶ αὐτὸ
τὸ ἴσον.
Οὐδαμῶς μοι φαίνεται, ὦ Σώκρατες.
Ἀλλὰ μὴν ἐκ τούτων γ', ἔφη, τῶν ἴσων, ἑτέρων ὄντων
ἐκείνου τοῦ ἴσου, ὅμως αὐτοῦ τὴν ἐπιστήμην ἐννενόηκάς τε
καὶ εἴληφας;
Ἀληθέστατα, ἔφη, λέγεις.
97
Πλάτων , Phaedo Stephanus P.74, se. c, L. 2
Ἦ καὶ ἐπιστάμεθα αὐτὸ ὃ ἔστιν; Πάνυ γε, ἦ δ' ὅς.

Πόθεν λαβόντες αὐτοῦ τὴν ἐπιστήμην; ἆρ' οὐκ ἐξ ὧν
νυνδὴ ἐλέγομεν, ἢ ξύλα ἢ λίθους ἢ ἄλλα ἄττα ἰδόντες
ἴσα, ἐκ τούτων ἐκεῖνο ἐνενοήσαμεν, ἕτερον ὂν τούτων; ἢ
οὐχ ἕτερόν σοι φαίνεται; σκόπει δὲ καὶ τῇδε. ἆρ' οὐ λίθοι
μὲν ἴσοι καὶ ξύλα ἐνίοτε ταὐτὰ ὄντα τῷ μὲν ἴσα φαίνεται,
τῷ δ' οὔ;
Πάνυ μὲν οὖν.
Τί δέ; αὐτὰ τὰ ἴσα ἔστιν ὅτε ἄνισά σοι ἐφάνη, ἢ ἡ ἰσότης
ἀνισότης;
Οὐ ταὐτὸν ἄρα ἐστίν, ἦ δ' ὅς, ταῦτά τε τὰ ἴσα καὶ αὐτὸ
τὸ ἴσον.
Οὐδαμῶς μοι φαίνεται, ὦ Σώκρατες.
Ἀλλὰ μὴν ἐκ τούτων γ', ἔφη, τῶν ἴσων, ἑτέρων ὄντων
ἐκείνου τοῦ ἴσου, ὅμως αὐτοῦ τὴν ἐπιστήμην ἐννενόηκάς τε
καὶ εἴληφας;
Ἀληθέστατα, ἔφη, λέγεις.
Οὐκοῦν ἢ ὁμοίου ὄντος τούτοις ἢ ἀνομοίου;
Πλάτων , Parmenides Stephanus P.140, se. e, L. 3
οὕτω αὖ οὐκέτι ἓν ἔσται ἀλλὰ τοσαῦτα ὅσαπερ καὶ τὰ

μέτρα. { – } Ὀρθῶς. { – } Εἰ δέ γε ἑνὸς μέτρου εἴη, ἴσον ἂν γί-
γνοιτο τῷ μέτρῳ· τοῦτο δὲ ἀδύνατον ἐφάνη, ἴσον τῳ αὐτὸ
εἶναι. { – } Ἐφάνη γάρ. { – } Οὔτε ἄρα ἑνὸς μέτρου μετέχον οὔτε
πολλῶν οὔτε ὀλίγων, οὔτε τὸ παράπαν τοῦ αὐτοῦ μετέχον,
οὔτε ἑαυτῷ ποτε, ὡς ἔοικεν, ἔσται ἴσον οὔτε ἄλλῳ· οὔτε αὖ
μεῖζον οὐδὲ ἔλαττον οὔτε ἑαυτοῦ οὔτε ἑτέρου. { – } Παντάπασι
μὲν οὖν οὕτω.
Τί δέ; πρεσβύτερον ἢ νεώτερον ἢ τὴν αὐτὴν ἡλικίαν
ἔχειν τὸ ἓν δοκεῖ τῳ δυνατὸν εἶναι; { – } Τί δὴ γὰρ οὔ; { – } Ὅτι
τῷ ἑνί, οὔτε ὁμοιότητος οὔτε ἰσότητος. { – } Ἐλέγομεν γὰρ
οὖν. { – } Καὶ μὴν καὶ ὅτι ἀνομοιότητός τε καὶ ἀνισότητος οὐ
μετέχει, καὶ τοῦτο ἐλέγομεν. { – } Πάνυ μὲν οὖν. { – } Πῶς οὖν
οἷόν τε ἔσται τινὸς ἢ πρεσβύτερον ἢ νεώτερον εἶναι ἢ τὴν
αὐτὴν ἡλικίαν ἔχειν τῳ τοιοῦτον ὄν; { – } Οὐδαμῶς. { – } Οὐκ ἄρα
98
ἂν εἴη νεώτερόν γε οὐδὲ πρεσβύτερον οὐδὲ τὴν αὐτὴν

ἡλικίαν ἔχον τὸ ἓν οὔτε αὑτῷ οὔτε ἄλλῳ. { – } Οὐ φαίνεται. { – }
Ἆρ' οὖν οὐδὲ ἐν χρόνῳ τὸ παράπαν δύναιτο ἂν εἶναι τὸ ἕν,
εἰ τοιοῦτον εἴη; ἢ οὐκ ἀνάγκη, ἐάν τι ᾖ ἐν χρόνῳ, ἀεὶ
γνοιτο τῷ μέτρῳ· τοῦτο δὲ ἀδύνατον ἐφάνη, ἴσον τῳ αὐτὸ

αὐτὸ αὑτοῦ πρεσβύτερον γίγνεσθαι; { – } Ἀνάγκη. { – } Οὐκοῦν
τό γε πρεσβύτερον ἀεὶ νεωτέρου πρεσβύτερον; { – } Τί μήν;

99

αὐτὸ αὑτοῦ πρεσβύτερον γίγνεσθαι; { – } Ἀνάγκη. { – } Οὐκοῦν
τό γε πρεσβύτερον ἀεὶ νεωτέρου πρεσβύτερον; { – } Τί μήν;
{ – } Τὸ πρεσβύτερον ἄρα ἑαυτοῦ γιγνόμενον καὶ νεώτερον
οὐκ ἔστιν δυοῖν μὴ ὄντοιν. { – } Οὐκ ἔστιν. { – } Οὔτ' ἄρα τὸ ἓν τῶν

ἄλλων ἅπτεται οὔτε τὰ ἄλλα τοῦ ἑνός, ἐπείπερ ἅψις οὐκ
ἔστιν. { – } Οὐ γὰρ οὖν. { – } Οὕτω δὴ κατὰ πάντα ταῦτα τὸ ἓν
τῶν τε ἄλλων καὶ ἑαυτοῦ ἅπτεταί τε καὶ οὐχ ἅπτεται. { – }
Ἔοικεν.
Ἆρ' οὖν καὶ ἴσον ἐστὶ καὶ ἄνισον αὑτῷ τε καὶ τοῖς
ἄλλοις; { – } Πῶς; { – } Εἰ μεῖζον εἴη τὸ ἓν ἢ τἆλλα ἢ ἔλαττον,
ἢ αὖ τὰ ἄλλα τοῦ ἑνὸς μείζω ἢ ἐλάττω, ἆρα οὐκ ἂν τῷ μὲν
ἓν εἶναι τὸ ἓν καὶ τἆλλα ἄλλα τοῦ ἑνὸς οὔτε τι μείζω
οὔτε τι ἐλάττω ἂν εἴη ἀλλήλων αὐταῖς γε ταύταις ταῖς
οὐσίαις; ἀλλ' εἰ μὲν πρὸς τῷ τοιαῦτα εἶναι ἑκάτερα ἰσότητα
ἔχοιεν, ἴσα ἂν εἴη πρὸς ἄλληλα· εἰ δὲ τὰ μὲν μέγεθος, τὸ
δὲ σμικρότητα, ἢ καὶ μέγεθος μὲν τὸ ἕν, σμικρότητα δὲ
τἆλλα, ὁποτέρῳ μὲν τῷ εἴδει μέγεθος προσείη, μεῖζον ἂν
εἴη, ᾧ δὲ σμικρότης, ἔλαττον; { – } Ἀνάγκη. { – } Οὐκοῦν ἐστόν
γέ τινε τούτω εἴδη, τό τε μέγεθος καὶ ἡ σμικρότης; οὐ γὰρ
ἄν που μὴ ὄντε γε ἐναντίω τε ἀλλήλοιν εἴτην καὶ ἐν τοῖς
οὖσιν ἐγγιγνοίσθην. { – } Πῶς γὰρ ἄν; { – } Εἰ ἄρα ἐν τῷ ἑνὶ
σμικρότης ἐγγίγνεται, ἤτοι ἐν ὅλῳ ἂν ἢ ἐν μέρει αὐτοῦ
ἐνείη. { – } Ἀνάγκη. { – } Τί δ' εἰ ἐν ὅλῳ ἐγγίγνοιτο; οὐχὶ ἢ ἐξ
ἴσου ἂν τῷ ἑνὶ δι' ὅλου αὐτοῦ τεταμένη εἴη ἢ περιέχουσα
Πλάτων , Parmenides Stephanus P.150, se. a, L. 8
γέ τινε τούτω εἴδη, τό τε μέγεθος καὶ ἡ σμικρότης; οὐ γὰρ

ἄν που μὴ ὄντε γε ἐναντίω τε ἀλλήλοιν εἴτην καὶ ἐν τοῖς
100
οὖσιν ἐγγιγνοίσθην. { – } Πῶς γὰρ ἄν; { – } Εἰ ἄρα ἐν τῷ ἑνὶ

σμικρότης ἐγγίγνεται, ἤτοι ἐν ὅλῳ ἂν ἢ ἐν μέρει αὐτοῦ
ἐνείη. { – } Ἀνάγκη. { – } Τί δ' εἰ ἐν ὅλῳ ἐγγίγνοιτο; οὐχὶ ἢ ἐξ
ἴσου ἂν τῷ ἑνὶ δι' ὅλου αὐτοῦ τεταμένη εἴη ἢ περιέχουσα
αὐτό; { – } Δῆλον δή. { – } Ἆρ' οὖν οὐκ ἐξ ἴσου μὲν οὖσα ἡ σμι-
κρότης τῷ ἑνὶ ἴση ἂν αὐτῷ εἴη, περιέχουσα δὲ μείζων; { – }
Πῶς δ' οὔ; { – } Δυνατὸν οὖν σμικρότητα ἴσην τῳ εἶναι ἢ μείζω
τινός, καὶ πράττειν τὰ μεγέθους τε καὶ ἰσότητος, ἀλλὰ
μὴ τὰ ἑαυτῆς; { – } Ἀδύνατον. { – } Ἐν μὲν ὅλῳ ἄρα τῷ ἑνὶ οὐκ
ἂν εἴη σμικρότης, ἀλλ' εἴπερ, ἐν μέρει. { – } Ναί. { – } Οὐδέ γε ἐν
παντὶ αὖ τῷ μέρει· εἰ δὲ μή, ταὐτὰ ποιήσει ἅπερ πρὸς τὸ
ὅλον· ἴση ἔσται ἢ μείζων τοῦ μέρους ἐν ᾧ ἂν ἀεὶ ἐνῇ. { – }
Ἀνάγκη. { – } Οὐδενί ποτε ἄρα ἐνέσται τῶν ὄντων σμικρότης,
μήτ' ἐν μέρει μήτ' ἐν ὅλῳ ἐγγιγνομένη· οὐδέ τι ἔσται
σμικρὸν πλὴν αὐτῆς σμικρότητος. { – } Οὐκ ἔοικεν. { – } Οὐδ' ἄρα
μέγεθος ἐνέσται ἐν αὐτῷ· μεῖζον γὰρ ἄν τι εἴη ἄλλο καὶ
πλὴν αὐτοῦ μεγέθους, ἐκεῖνο ἐν ᾧ τὸ μέγεθος ἐνείη, καὶ
ταῦτα σμικροῦ αὐτῷ οὐκ ὄντος, οὗ ἀνάγκη ὑπερέχειν, ἐάνπερ
Πλάτων , Parmenides Stephanus P.161, se. c, L. 5
ἄλλα ἀνόμοια αὐτῷ ἐστιν. { – } Ἔοικεν. { – } Εἰ δὲ δὴ τῶν ἄλλων

ἀνομοιότης ἔστιν αὐτῷ, ἆρ' οὐκ ἀνάγκη ἑαυτοῦ ὁμοιότητα
αὐτῷ εἶναι; { – } Πῶς; { – } Εἰ ἑνὸς ἀνομοιότης ἔστι τῷ ἑνί, οὐκ
ἄν που περὶ τοῦ τοιούτου ὁ λόγος εἴη οἵου τοῦ ἑνός, οὐδ' ἂν
ἡ ὑπόθεσις εἴη περὶ ἑνός, ἀλλὰ περὶ ἄλλου ἢ ἑνός. { – } Πάνυ
γε. { – } Οὐ δεῖ δέ γε. { – } Οὐ δῆτα. { – } Δεῖ ἄρα ὁμοιότητα τῷ ἑνὶ
αὐτοῦ ἑαυτῷ εἶναι. { – } Δεῖ.
Καὶ μὴν οὐδ' αὖ ἴσον γ' ἐστὶ τοῖς ἄλλοις· εἰ γὰρ εἴη
ἰσότητα. ταῦτα δ' ἀμφότερα ἀδύνατα, εἴπερ μὴ ἔστιν ἕν. { – }
Ἀδύνατα. { – } Ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἔστι τοῖς ἄλλοις ἴσον, ἆρα οὐκ
ἀνάγκη καὶ τἆλλα ἐκείνῳ μὴ ἴσα εἶναι; { – } Ἀνάγκη. { – } Τὰ δὲ
μὴ ἴσα οὐκ ἄνισα; { – } Ναί. { – } Τὰ δὲ ἄνισα οὐ τῷ ἀνίσῳ
ἄνισα; { – } Πῶς δ' οὔ; { – } Καὶ ἀνισότητος δὴ μετέχει τὸ ἕν,
πρὸς ἣν τἆλλα αὐτῷ ἐστιν ἄνισα; { – } Μετέχει. { – } Ἀλλὰ μέντοι
ἀνισότητός γε ἐστὶ μέγεθός τε καὶ σμικρότης. { – } Ἔστι γάρ.
{ – } Ἔστιν ἄρα καὶ μέγεθός τε καὶ σμικρότης τῷ τοιούτῳ
ἑνί; { – } Κινδυνεύει. { – } Μέγεθος μὴν καὶ σμικρότης ἀεὶ ἀφέ-
στατον ἀλλήλοιν. { – } Πάνυ γε. { – } Μεταξὺ ἄρα τι αὐτοῖν ἀεί
ἐστιν. { – } Ἔστιν. { – } Ἔχεις οὖν τι ἄλλο εἰπεῖν μεταξὺ αὐτοῖν
101
Πλάτων , Parmenides Stephanus P.161, se. c, L. 9
ἄν που περὶ τοῦ τοιούτου ὁ λόγος εἴη οἵου τοῦ ἑνός, οὐδ' ἂν
ἡ ὑπόθεσις εἴη περὶ ἑνός, ἀλλὰ περὶ ἄλλου ἢ ἑνός. { – } Πάνυ
γε. { – } Οὐ δεῖ δέ γε. { – } Οὐ δῆτα. { – } Δεῖ ἄρα ὁμοιότητα τῷ ἑνὶ
αὐτοῦ ἑαυτῷ εἶναι. { – } Δεῖ.
Καὶ μὴν οὐδ' αὖ ἴσον γ' ἐστὶ τοῖς ἄλλοις· εἰ γὰρ εἴη
ἰσότητα. ταῦτα δ' ἀμφότερα ἀδύνατα, εἴπερ μὴ ἔστιν ἕν. { – }
Ἀδύνατα. { – } Ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἔστι τοῖς ἄλλοις ἴσον, ἆρα οὐκ
ἀνάγκη καὶ τἆλλα ἐκείνῳ μὴ ἴσα εἶναι; { – } Ἀνάγκη. { – } Τὰ δὲ
μὴ ἴσα οὐκ ἄνισα; { – } Ναί. { – } Τὰ δὲ ἄνισα οὐ τῷ ἀνίσῳ
ἄνισα; { – } Πῶς δ' οὔ; { – } Καὶ ἀνισότητος δὴ μετέχει τὸ ἕν,
πρὸς ἣν τἆλλα αὐτῷ ἐστιν ἄνισα; { – } Μετέχει. { – } Ἀλλὰ μέντοι
ἀνισότητός γε ἐστὶ μέγεθός τε καὶ σμικρότης. { – } Ἔστι γάρ.
{ – } Ἔστιν ἄρα καὶ μέγεθός τε καὶ σμικρότης τῷ τοιούτῳ
ἑνί; { – } Κινδυνεύει. { – } Μέγεθος μὴν καὶ σμικρότης ἀεὶ ἀφέ-
στατον ἀλλήλοιν. { – } Πάνυ γε. { – } Μεταξὺ ἄρα τι αὐτοῖν ἀεί
ἐστιν. { – } Ἔστιν. { – } Ἔχεις οὖν τι ἄλλο εἰπεῖν μεταξὺ αὐτοῖν
ἢ ἰσότητα; { – } Οὔκ, ἀλλὰ τοῦτο. { – } Ὅτῳ ἄρα ἔστι μέγεθος καὶ
σμικρότης, ἔστι καὶ ἰσότης αὐτῷ μεταξὺ τούτοιν οὖσα. { – }
Φαίνεται. { – } Τῷ δὴ ἑνὶ μὴ ὄντι, ὡς ἔοικε, καὶ ἰσότητος ἂν
μετείη καὶ μεγέθους καὶ σμικρότητος. { – }
Εἰκός. { – } Οὔτε ἄρα ἀπόλλυται τὸ μὴ ὂν ἓν οὔτε γίγνεται,

ἐπείπερ οὐδαμῇ μετέχει οὐσίας. { – } Οὐ φαίνεται. { – } Οὐδ' ἄρ'
ἀλλοιοῦται οὐδαμῇ· ἤδη γὰρ ἂν γίγνοιτό τε καὶ ἀπολλύοιτο
τοῦτο πάσχον. { – } Ἀληθῆ. { – } Εἰ δὲ μὴ ἀλλοιοῦται, οὐκ ἀνάγκη
μηδὲ κινεῖσθαι; { – } Ἀνάγκη. { – } Οὐδὲ μὴν ἑστάναι φήσομεν τὸ
μηδαμοῦ ὄν· τὸ γὰρ ἑστὸς ἐν τῷ αὐτῷ τινι δεῖ ἀεὶ εἶναι. { – }
Τῷ αὐτῷ· πῶς γὰρ οὔ; { – } Οὕτω δὴ αὖ τὸ μὴ ὂν μήτε ποτὲ
ἑστάναι μήτε κινεῖσθαι λέγωμεν. { – } Μὴ γὰρ οὖν. { – } Ἀλλὰ
μὴν οὐδ' ἔστι γε αὐτῷ τι τῶν ὄντων· ἤδη γὰρ ἂν τούτου
μετέχον [ὄντος] οὐσίας μετέχοι. { – } Δῆλον. { – } Οὔτε ἄρα μέγεθος
οὔτε σμικρότης οὔτε ἰσότης αὐτῷ ἔστιν. { – } Οὐ γάρ. { – } Οὐδὲ
μὴν ὁμοιότης γε οὐδὲ ἑτεροιότης οὔτε πρὸς αὑτὸ οὔτε πρὸς
τἆλλα εἴη ἂν αὐτῷ. { – } Οὐ φαίνεται. { – } Τί δέ; τἆλλα ἔσθ'
102
ὅπως ἂν εἴη αὐτῷ, εἰ μηδὲν αὐτῷ δεῖ εἶναι; { – } Οὐκ ἔστιν. { – }

Οὔτε ἄρα ὅμοια οὔτε ἀνόμοια οὔτε ταὐτὰ οὔθ' ἕτερά ἐστιν
αὐτῷ τὰ ἄλλα. { – } Οὐ γάρ. { – } Τί δέ; τὸ ἐκείνου ἢ τὸ ἐκείνῳ
ἢ τὸ τὶ ἢ τὸ τοῦτο ἢ τὸ τούτου ἢ ἄλλου ἢ ἄλλῳ ἢ ποτὲ ἢ
ἔπειτα ἢ νῦν ἢ ἐπιστήμη ἢ δόξα ἢ αἴσθησις ἢ λόγος ἢ
ὄνομα ἢ ἄλλο ὁτιοῦν τῶν ὄντων περὶ τὸ μὴ ὂν ἔσται; { – } Οὐκ
ἔσται. { – } Οὕτω δὴ ἓν οὐκ ὂν οὐκ ἔχει πως οὐδαμῇ. { – }
εἴπερ ἓν μὴ ἔσται; { – } Οὕτω. { – } Καὶ ἀριθμὸς δὲ εἶναι αὐτῶν

δόξει, εἴπερ καὶ ἓν ἕκαστον, πολλῶν ὄντων. { – } Πάνυ γε. { – }
Καὶ τὰ μὲν δὴ ἄρτια, τὰ δὲ περιττὰ ἐν αὐτοῖς ὄντα οὐκ
ἀληθῶς φαίνεται, εἴπερ ἓν μὴ ἔσται. { – } Οὐ γὰρ οὖν. { – } Καὶ
μὴν καὶ σμικρότατόν γε, φαμέν, δόξει ἐν αὐτοῖς ἐνεῖναι·
φαίνεται δὲ τοῦτο πολλὰ καὶ μεγάλα πρὸς ἕκαστον τῶν
πολλῶν ὡς σμικρῶν ὄντων. { – } Πῶς δ' οὔ; { – } Καὶ ἴσος μὴν
τοῖς πολλοῖς καὶ σμικροῖς ἕκαστος ὄγκος δοξασθήσεται
εἶναι· οὐ γὰρ ἂν μετέβαινεν ἐκ μείζονος εἰς ἔλαττον φαινό-
μενος, πρὶν εἰς τὸ μεταξὺ δόξειεν ἐλθεῖν, τοῦτο δ' εἴη ἂν
φάντασμα ἰσότητος. { – } Εἰκός. { – } Οὐκοῦν καὶ πρὸς ἄλλον ὄγκον
πέρας ἔχων, αὐτός γε πρὸς αὑτὸν οὔτε ἀρχὴν οὔτε πέρας
οὔτε μέσον ἔχων; { – } Πῇ δή; { – } Ὅτι ἀεὶ αὐτῶν ὅταν τίς τι
λάβῃ τῇ διανοίᾳ ὥς τι τούτων ὄν, πρό τε τῆς ἀρχῆς ἄλλη
ἀεὶ φαίνεται ἀρχή, μετά τε τὴν τελευτὴν ἑτέρα ὑπολειπομένη
τελευτή, ἔν τε τῷ μέσῳ ἄλλα μεσαίτερα τοῦ μέσου, σμικρό-
τερα δέ, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ἑνὸς αὐτῶν ἑκάστου λαμβά-
νεσθαι, ἅτε οὐκ ὄντος τοῦ ἑνός. { – } Ἀληθέστατα. { – } Θρύπτεσθαι
δὴ οἶμαι κερματιζόμενον ἀνάγκη πᾶν τὸ ὄν, ὃ ἄν τις λάβῃ
τῇ διανοίᾳ· ὄγκος γάρ που ἄνευ ἑνὸς ἀεὶ λαμβάνοιτ' ἄν. { – }
Πάνυ μὲν οὖν. { – } Οὐκοῦν τό γε τοιοῦτον πόρρωθεν μὲν
Πλάτων , Philebus Stephanus P.25, se. a, L. 7
σημεῖον, ἵνα μὴ πάντ' ἐπεξιόντες μηκύνωμεν.

{ΠΡΩ.} Τὸ ποῖον δὴ λέγεις;
{ΣΩ.} Ὁπόσ' ἂν ἡμῖν φαίνηται μᾶλλόν τε καὶ ἧττον γιγνό-
μενα καὶ τὸ σφόδρα καὶ ἠρέμα δεχόμενα καὶ τὸ λίαν καὶ ὅσα
τοιαῦτα πάντα, εἰς τὸ τοῦ ἀπείρου γένος ὡς εἰς ἓν δεῖ πάντα
ταῦτα τιθέναι, κατὰ τὸν ἔμπροσθεν λόγον ὃν ἔφαμεν ὅσα
διέσπασται καὶ διέσχισται συναγαγόντας χρῆναι κατὰ δύναμιν
103
μίαν ἐπισημαίνεσθαί τινα φύσιν, εἰ μέμνησαι.

{ΠΡΩ.} Μέμνημαι.
{ΣΩ.} Οὐκοῦν τὰ μὴ δεχόμενα ταῦτα, τούτων δὲ τὰ ἐναντία
πάντα δεχόμενα, πρῶτον μὲν τὸ ἴσον καὶ ἰσότητα, μετὰ δὲ τὸ
ἴσον τὸ διπλάσιον καὶ πᾶν ὅτιπερ ἂν πρὸς ἀριθμὸν ἀριθμὸς
ἢ μέτρον ᾖ πρὸς μέτρον, ταῦτα σύμπαντα εἰς τὸ πέρας
ἀπολογιζόμενοι καλῶς ἂν δοκοῖμεν δρᾶν τοῦτο. ἢ πῶς σὺ
φῄς;
{ΠΡΩ.} Κάλλιστά γε, ὦ Σώκρατες.
{ΣΩ.} Εἶεν· τὸ δὲ τρίτον τὸ μεικτὸν ἐκ τούτοιν ἀμφοῖν
τίνα ἰδέαν φήσομεν ἔχειν;
{ΠΡΩ.} Σὺ καὶ ἐμοὶ φράσεις, ὡς οἶμαι.
{ΣΩ.} Θεὸς μὲν οὖν, ἄνπερ γε ἐμαῖς εὐχαῖς ἐπήκοος
γίγνηταί τις θεῶν.
Πλάτων , Phaedrus Stephanus P.240, se. c, L. 2
παιδικὰ ἐραστὴς εὔξαιτ' ἂν γενέσθαι, τὸ αὑτοῦ γλυκὺ ὡς

πλεῖστον χρόνον καρποῦσθαι ἐπιθυμῶν.
Ἔστι μὲν δὴ καὶ ἄλλα κακά, ἀλλά τις δαίμων ἔμειξε τοῖς
πλείστοις ἐν τῷ παραυτίκα ἡδονήν, οἷον κόλακι, δεινῷ θηρίῳ
καὶ βλάβῃ μεγάλῃ, ὅμως ἐπέμειξεν ἡ φύσις ἡδονήν τινα οὐκ
ἄμουσον, καί τις ἑταίραν ὡς βλαβερὸν ψέξειεν ἄν, καὶ ἄλλα
πολλὰ τῶν τοιουτοτρόπων θρεμμάτων τε καὶ ἐπιτηδευμάτων,
οἷς τό γε καθ' ἡμέραν ἡδίστοισιν εἶναι ὑπάρχει· παιδικοῖς δὲ
ἐραστὴς πρὸς τῷ βλαβερῷ καὶ εἰς τὸ συνημερεύειν πάντων
ἀηδέστατον. ἥλικα γὰρ δὴ καὶ ὁ παλαιὸς λόγος τέρπειν τὸν
ἥλικα – ἡ γὰρ οἶμαι χρόνου ἰσότης ἐπ' ἴσας ἡδονὰς ἄγουσα
δι' ὁμοιότητα φιλίαν παρέχεται – ἀλλ' ὅμως κόρον γε καὶ ἡ
τούτων συνουσία ἔχει. καὶ μὴν τό γε ἀναγκαῖον αὖ βαρὺ
παντὶ περὶ πᾶν λέγεται· ὃ δὴ πρὸς τῇ ἀνομοιότητι μάλιστα
ἐραστὴς πρὸς παιδικὰ ἔχει. νεωτέρῳ γὰρ πρεσβύτερος
συνὼν οὔθ' ἡμέρας οὔτε νυκτὸς ἑκὼν ἀπολείπεται, ἀλλ' ὑπ'
ἀνάγκης τε καὶ οἴστρου ἐλαύνεται, ὃς ἐκείνῳ μὲν ἡδονὰς ἀεὶ
διδοὺς ἄγει, ὁρῶντι, ἀκούοντι, ἁπτομένῳ, καὶ πᾶσαν αἴσθησιν
αἰσθανομένῳ τοῦ ἐρωμένου, ὥστε μεθ' ἡδονῆς ἀραρότως αὐτῷ
ὑπηρετεῖν· τῷ δὲ δὴ ἐρωμένῳ ποῖον παραμύθιον ἢ τίνας
ἡδονὰς διδοὺς ποιήσει τὸν ἴσον χρόνον συνόντα μὴ οὐχὶ ἐπ'
Πλάτων , Protagoras Stephanus P.357, se. b, L. 3
ἕτερον, εἴτ' ἐγγὺς εἴτε πόρρω εἴη; τί ἂν ἔσῳζεν ἡμῖν τὸν

104
βίον; ἆρ' ἂν οὐκ ἐπιστήμη; καὶ ἆρ' ἂν οὐ μετρητική τις,

ἐπειδήπερ ὑπερβολῆς τε καὶ ἐνδείας ἐστὶν ἡ τέχνη; ἐπειδὴ
δὲ περιττοῦ τε καὶ ἀρτίου, ἆρα ἄλλη τις ἢ ἀριθμητική; Ὁμο-
λογοῖεν ἂν ἡμῖν οἱ ἄνθρωποι ἢ οὔ; { – } Ἐδόκουν ἂν καὶ τῷ
Πρωταγόρᾳ ὁμολογεῖν. { – } Εἶεν, ὦ ἄνθρωποι· ἐπεὶ δὲ δὴ
ἡδονῆς τε καὶ λύπης ἐν ὀρθῇ τῇ αἱρέσει ἐφάνη ἡμῖν ἡ σω-
τηρία τοῦ βίου οὖσα, τοῦ τε πλέονος καὶ ἐλάττονος καὶ
μείζονος καὶ σμικροτέρου καὶ πορρωτέρω καὶ ἐγγυτέρω, ἆρα
πρῶτον μὲν οὐ μετρητικὴ φαίνεται, ὑπερβολῆς τε καὶ ἐνδείας
οὖσα καὶ ἰσότητος πρὸς ἀλλήλας σκέψις; { – } Ἀλλ' ἀνάγκη. { – }
Ἐπεὶ δὲ μετρητική, ἀνάγκῃ δήπου τέχνη καὶ ἐπιστήμη. { – }
Συμφήσουσιν. { – } Ἥτις μὲν τοίνυν τέχνη καὶ ἐπιστήμη ἐστὶν
αὕτη, εἰς αὖθις σκεψόμεθα· ὅτι δὲ ἐπιστήμη ἐστίν, τοσοῦτον
ἐξαρκεῖ πρὸς τὴν ἀπόδειξιν ἣν ἐμὲ δεῖ καὶ Πρωταγόραν
ἀποδεῖξαι περὶ ὧν ἤρεσθ' ἡμᾶς. ἤρεσθε δέ, εἰ μέμνησθε,
ἡνίκα ἡμεῖς ἀλλήλοις ὡμολογοῦμεν ἐπιστήμης μηδὲν εἶναι
κρεῖττον, ἀλλὰ τοῦτο ἀεὶ κρατεῖν, ὅπου ἂν ἐνῇ, καὶ ἡδονῆς
καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων· ὑμεῖς δὲ δὴ ἔφατε τὴν ἡδονὴν
πολλάκις κρατεῖν καὶ τοῦ εἰδότος ἀνθρώπου,
Πλάτων , Gorgias
Stephanus P.508, se. a, L. 6
πληροῦν, ἀνήνυτον κακόν, λῃστοῦ βίον ζῶντα. οὔτε γὰρ

ἂν ἄλλῳ ἀνθρώπῳ προσφιλὴς ἂν εἴη ὁ τοιοῦτος οὔτε θεῷ·
κοινωνεῖν γὰρ ἀδύνατος, ὅτῳ δὲ μὴ ἔνι κοινωνία, φιλία οὐκ
ἂν εἴη. φασὶ δ' οἱ σοφοί, ὦ Καλλίκλεις, καὶ οὐρανὸν καὶ
γῆν καὶ θεοὺς καὶ ἀνθρώπους τὴν κοινωνίαν συνέχειν καὶ
φιλίαν καὶ κοσμιότητα καὶ σωφροσύνην καὶ δικαιότητα,
καὶ τὸ ὅλον τοῦτο διὰ ταῦτα κόσμον καλοῦσιν, ὦ ἑταῖρε,
οὐκ ἀκοσμίαν οὐδὲ ἀκολασίαν. σὺ δέ μοι δοκεῖς οὐ προς-
έχειν τὸν νοῦν τούτοις, καὶ ταῦτα σοφὸς ὤν, ἀλλὰ λέληθέν
σε ὅτι ἡ ἰσότης ἡ γεωμετρικὴ καὶ ἐν θεοῖς καὶ ἐν ἀνθρώποις
μέγα δύναται, σὺ δὲ πλεονεξίαν οἴει δεῖν ἀσκεῖν· γεωμε-
τρίας γὰρ ἀμελεῖς. εἶεν· ἢ ἐξελεγκτέος δὴ οὗτος ὁ λόγος
ἡμῖν ἐστιν, ὡς οὐ δικαιοσύνης καὶ σωφροσύνης κτήσει εὐδαί-
μονες οἱ εὐδαίμονες, κακίας δὲ οἱ ἄθλιοι, ἢ εἰ οὗτος ἀληθής
ἐστιν, σκεπτέον τί τὰ συμβαίνοντα. τὰ πρόσθεν ἐκεῖνα,
ὦ Καλλίκλεις, συμβαίνει πάντα, ἐφ' οἷς σύ με ἤρου εἰ
σπουδάζων λέγοιμι, λέγοντα ὅτι κατηγορητέον εἴη καὶ αὑτοῦ
καὶ ὑέος καὶ ἑταίρου, ἐάν τι ἀδικῇ, καὶ τῇ ῥητορικῇ ἐπὶ
105
τοῦτο χρηστέον· καὶ ἃ Πῶλον αἰσχύνῃ ᾤου συγχωρεῖν,

ἀληθῆ ἄρα ἦν, τὸ εἶναι τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι ὅσῳπερ
Πλάτων , Respublica Stephanus P.558, se. c, L. 5
ἀλλὰ καταφρόνησις ὧν ἡμεῖς ἐλέγομεν σεμνύνοντες, ὅτε τὴν

πόλιν ᾠκίζομεν, ὡς εἰ μή τις ὑπερβεβλημένην φύσιν ἔχοι,
οὔποτ' ἂν γένοιτο ἀνὴρ ἀγαθός, εἰ μὴ παῖς ὢν εὐθὺς παίζοι
ἐν καλοῖς καὶ ἐπιτηδεύοι τὰ τοιαῦτα πάντα, ὡς μεγαλοπρεπῶς
καταπατήσασ' ἅπαντ' αὐτὰ οὐδὲν φροντίζει ἐξ ὁποίων ἄν
τις ἐπιτηδευμάτων ἐπὶ τὰ πολιτικὰ ἰὼν πράττῃ, ἀλλὰ τιμᾷ,
ἐὰν φῇ μόνον εὔνους εἶναι τῷ πλήθει;
Πάνυ γ', ἔφη, γενναία.
Ταῦτά τε δή, ἔφην, ἔχοι ἂν καὶ τούτων ἄλλα ἀδελφὰ
δημοκρατία, καὶ εἴη, ὡς ἔοικεν, ἡδεῖα πολιτεία καὶ ἄναρχος
καὶ ποικίλη, ἰσότητά τινα ὁμοίως ἴσοις τε καὶ ἀνίσοις
διανέμουσα.
Καὶ μάλ', ἔφη, γνώριμα λέγεις.
Ἄθρει δή, ἦν δ' ἐγώ, τίς ὁ τοιοῦτος ἰδίᾳ. ἢ πρῶτον σκεπτέον,
ὥσπερ τὴν πολιτείαν ἐσκεψάμεθα, τίνα τρόπον γίγνεται;
Πλάτων , Timaeus Stephanus P.58, se. a, L. 1
μέλλοντας περὶ φύσεως εἰκότι λόγῳ χρήσεσθαι.

Κινήσεως οὖν στάσεώς τε πέρι, τίνα τρόπον καὶ μεθ'
ὧντινων γίγνεσθον, εἰ μή τις διομολογήσεται, πόλλ' ἂν εἴη
ἐμποδὼν τῷ κατόπισθεν λογισμῷ. τὰ μὲν οὖν ἤδη περὶ
αὐτῶν εἴρηται, πρὸς δ' ἐκείνοις ἔτι τάδε, ἐν μὲν ὁμαλότητι
μηδέποτε ἐθέλειν κίνησιν ἐνεῖναι. τὸ γὰρ κινησόμενον ἄνευ
τοῦ κινήσοντος ἢ τὸ κινῆσον ἄνευ τοῦ κινησομένου χαλεπόν,
μᾶλλον δὲ ἀδύνατον, εἶναι· κίνησις δὲ οὐκ ἔστιν τούτων
ἀπόντων, ταῦτα δὲ ὁμαλὰ εἶναί ποτε ἀδύνατον. οὕτω δὴ
στάσιν μὲν ἐν ὁμαλότητι, κίνησιν δὲ εἰς ἀνωμαλότητα ἀεὶ
τιθῶμεν· αἰτία δὲ ἀνισότης αὖ τῆς ἀνωμάλου φύσεως.
ἀνισότητος δὲ γένεσιν μὲν διεληλύθαμεν· πῶς δέ ποτε οὐ
κατὰ γένη διαχωρισθέντα ἕκαστα πέπαυται τῆς δι' ἀλλήλων
κινήσεως καὶ φορᾶς, οὐκ εἴπομεν. ὧδε οὖν πάλιν ἐροῦμεν. ἡ
τοῦ παντὸς περίοδος, ἐπειδὴ συμπεριέλαβεν τὰ γένη, κυκλο-
τερὴς οὖσα καὶ πρὸς αὑτὴν πεφυκυῖα βούλεσθαι συνιέναι,
σφίγγει πάντα καὶ κενὴν χώραν οὐδεμίαν ἐᾷ λείπεσθαι. διὸ
δὴ πῦρ μὲν εἰς ἅπαντα διελήλυθε μάλιστα, ἀὴρ δὲ δεύτερον,
106
ὡς λεπτότητι δεύτερον ἔφυ, καὶ τἆλλα ταύτῃ· τὰ γὰρ ἐκ

μεγίστων μερῶν γεγονότα μεγίστην κενότητα ἐν τῇ συστάσει
παραλέλοιπεν, τὰ δὲ σμικρότατα ἐλαχίστην.
Πλάτων , Timaeus Stephanus P.58, se. d, L. 4
μεταβάλλον γὰρ τὸ μέγεθος ἕκαστον καὶ τὴν τόπων μετα-

βάλλει στάσιν. οὕτω δὴ διὰ ταῦτά τε ἡ τῆς ἀνωμαλότητος
διασῳζομένη γένεσις ἀεὶ τὴν ἀεὶ κίνησιν τούτων οὖσαν
ἐσομένην τε ἐνδελεχῶς παρέχεται.
Μετὰ δὴ ταῦτα δεῖ νοεῖν ὅτι πυρός τε γένη πολλὰ γέγονεν,
οἷον φλὸξ τό τε ἀπὸ τῆς φλογὸς ἀπιόν, ὃ κάει μὲν οὔ, φῶς
δὲ τοῖς ὄμμασιν παρέχει, τό τε φλογὸς ἀποσβεσθείσης ἐν
τοῖς διαπύροις καταλειπόμενον αὐτοῦ· κατὰ ταὐτὰ δὲ ἀέρος,
τὸ μὲν εὐαγέστατον ἐπίκλην αἰθὴρ καλούμενος, ὁ δὲ θολερώ-
τατος ὁμίχλη τε καὶ σκότος, ἕτερά τε ἀνώνυμα εἴδη, γεγονότα
διὰ τὴν τῶν τριγώνων ἀνισότητα. τὰ δὲ ὕδατος διχῇ μὲν
πρῶτον, τὸ μὲν ὑγρόν, τὸ δὲ χυτὸν γένος αὐτοῦ. τὸ μὲν οὖν
ὑγρὸν διὰ τὸ μετέχον εἶναι τῶν γενῶν τῶν ὕδατος ὅσα σμικρά,
ἀνίσων ὄντων, κινητικὸν αὐτό τε καθ' αὑτὸ καὶ ὑπ' ἄλλου διὰ
τὴν ἀνωμαλότητα καὶ τὴν τοῦ σχήματος ἰδέαν γέγονεν· τὸ
δὲ ἐκ μεγάλων καὶ ὁμαλῶν στασιμώτερον μὲν ἐκείνου καὶ
βαρὺ πεπηγὸς ὑπὸ ὁμαλότητός ἐστιν, ὑπὸ δὲ πυρὸς εἰσιόντος
καὶ διαλύοντος αὐτὸ τὴν ὁμαλότητα ἀποβάλλει, ταύτην δὲ
ἀπολέσαν μετίσχει μᾶλλον κινήσεως, γενόμενον δὲ εὐκίνητον,
ὑπὸ τοῦ πλησίον ἀέρος ὠθούμενον καὶ κατατεινόμενον ἐπὶ
γῆν, τήκεσθαι μὲν τὴν τῶν ὄγκων καθαίρεσιν,
Πλάτων , Νόμοι. Stephanus P.667, se. d, L. 5
{ΚΛ.} Πάνυ μὲν οὖν.

{ΑΘ.} Καὶ μὴν καὶ τῇ μαθήσει παρακολουθεῖν μὲν τό γε
τῆς χάριτος, τὴν ἡδονήν, τὴν δὲ ὀρθότητα καὶ τὴν ὠφελίαν
καὶ τὸ εὖ καὶ τὸ καλῶς τὴν ἀλήθειαν εἶναι τὴν ἀποτελοῦσαν.
{ΚΛ.} Ἔστιν οὕτως.
{ΑΘ.} Τί δὲ τῇ τῶν ὁμοίων ἐργασίᾳ ὅσαι τέχναι εἰκα-
στικαί; ἆρ' οὐκ, ἂν τοῦτο ἐξεργάζωνται, τὸ μὲν ἡδονὴν ἐν
αὐτοῖς γίγνεσθαι παρεπόμενον, ἐὰν γίγνηται, χάριν αὐτὸ
δικαιότατον ἂν εἴη προσαγορεύειν;
{ΚΛ.} Ναί.
{ΑΘ.} Τὴν δέ γε ὀρθότητά που τῶν τοιούτων ἡ ἰσότης
ἄν, ὡς ἐπὶ τὸ πᾶν εἰπεῖν, ἐξεργάζοιτο τοῦ τε τοσούτου καὶ
107
τοῦ τοιούτου πρότερον, ἀλλ' οὐχ ἡδονή.

{ΚΛ.} Καλῶς.
{ΑΘ.} Οὐκοῦν ἡδονῇ κρίνοιτ' ἂν μόνον ἐκεῖνο ὀρθῶς, ὃ
μήτε τινὰ ὠφελίαν μήτε ἀλήθειαν μήτε ὁμοιότητα ἀπεργαζό-
μενον παρέχεται, μηδ' αὖ γε βλάβην, ἀλλ' αὐτοῦ τούτου
μόνου ἕνεκα γίγνοιτο τοῦ συμπαρεπομένου τοῖς ἄλλοις, τῆς
χάριτος, ἣν δὴ κάλλιστά τις ὀνομάσαι ἂν ἡδονήν, ὅταν μηδὲν
αὐτῇ τούτων ἐπακολουθῇ;
Πλάτων , Νόμοι. Stephanus P.668, se. a, L. 1
μόνου ἕνεκα γίγνοιτο τοῦ συμπαρεπομένου τοῖς ἄλλοις, τῆς

χάριτος, ἣν δὴ κάλλιστά τις ὀνομάσαι ἂν ἡδονήν, ὅταν μηδὲν
αὐτῇ τούτων ἐπακολουθῇ;
{ΚΛ.} Ἀβλαβῆ λέγεις ἡδονὴν μόνον.
{ΑΘ.} Ναί, καὶ παιδιάν γε εἶναι τὴν αὐτὴν ταύτην λέγω
τότε, ὅταν μήτε τι βλάπτῃ μήτε ὠφελῇ σπουδῆς ἢ λόγου
ἄξιον.
{ΚΛ.} Ἀληθέστατα λέγεις.
{ΑΘ.} Ἆρ' οὖν οὐ πᾶσαν μίμησιν φαῖμεν ἂν ἐκ τῶν νῦν
λεγομένων ἥκιστα ἡδονῇ προσήκειν κρίνεσθαι καὶ δόξῃ μὴ
ἀληθεῖ – καὶ δὴ καὶ πᾶσαν ἰσότητα· οὐ γὰρ εἴ τῳ δοκεῖ ἢ
μή τις χαίρει τῳ, τό γε ἴσον ἴσον οὐδὲ τὸ σύμμετρον ἂν εἴη
σύμμετρον ὅλως – ἀλλὰ τῷ ἀληθεῖ πάντων μάλιστα, ἥκιστα
δὲ ὁτῳοῦν ἄλλῳ;
{ΚΛ.} Παντάπασι μὲν οὖν.
{ΑΘ.} Οὐκοῦν μουσικήν γε πᾶσάν φαμεν εἰκαστικήν τε
εἶναι καὶ μιμητικήν;
Πλάτων , Νόμοι. Stephanus P.684, se. d, L. 5
{ΜΕ.} Παντάπασι μὲν οὖν.

{ΑΘ.} Τὸ δέ γ' ἐστὶν ἀγαπητὸν πολλάκις εἰ καί τις μετὰ
λύπης μὴ μεγάλης δύναιτο εὐεκτικά τε καὶ ὑγιῆ σώματα
ἀπεργάζεσθαι.
{ΜΕ.} Τί μήν;
{ΑΘ.} Καὶ τόδε γε ἔτι τοῖς τότε ὑπῆρχεν οὐ σμικρὸν εἰς
ῥᾳστώνην τῆς θέσεως τῶν νόμων.
{ΜΕ.} Τὸ ποῖον;
{ΑΘ.} Οὐκ ἦν τοῖς νομοθέταις ἡ μεγίστη τῶν μέμψεων,
ἰσότητα αὐτοῖς τινα κατασκευάζουσιν τῆς οὐσίας, ἥπερ ἐν
108
ἄλλαις νομοθετουμέναις πόλεσι πολλαῖς γίγνεται, ἐάν τις

ζητῇ γῆς τε κτῆσιν κινεῖν καὶ χρεῶν διάλυσιν, ὁρῶν ὡς οὐκ
ἂν δύναιτο ἄνευ τούτων γενέσθαι ποτὲ τὸ ἴσον ἱκανῶς· ὡς
ἐπιχειροῦντι δὴ νομοθέτῃ κινεῖν τῶν τοιούτων τι πᾶς ἀπαντᾷ
λέγων μὴ κινεῖν τὰ ἀκίνητα, καὶ ἐπαρᾶται γῆς τε ἀναδα-
σμοὺς εἰσηγούμενον καὶ χρεῶν ἀποκοπάς, ὥστ' εἰς ἀπορίαν
καθίστασθαι πάντ' ἄνδρα. τοῖς δὲ δὴ Δωριεῦσι καὶ τοῦθ'
οὕτως ὑπῆρχεν καλῶς καὶ ἀνεμεσήτως, γῆν τε ἀναμφις-
βητήτως διανέμεσθαι, καὶ χρέα μεγάλα καὶ παλαιὰ οὐκ ἦν.
{ΜΕ.} Ἀληθῆ.
Πλάτων , Νόμοι. Stephanus P.695, se. c, L. 10
{ΚΛ.} Λέγεται δὴ ταῦτά γε, καὶ ἔοικεν σχεδὸν οὕτω πως

γεγονέναι.
{ΑΘ.} Καὶ μὴν καὶ πάλιν εἰς Πέρσας ἐλθεῖν τὴν ἀρχὴν
διὰ Δαρείου καὶ τῶν ἑπτὰ λέγεταί που.
{ΚΛ.} Τί μήν;
{ΑΘ.} Θεωρῶμεν δὴ συνεπόμενοι τῷ λόγῳ. Δαρεῖος γὰρ
βασιλέως οὐκ ἦν ὑός, παιδείᾳ τε οὐ διατρυφώσῃ τεθραμ-
μένος, ἐλθὼν δ' εἰς τὴν ἀρχὴν καὶ λαβὼν αὐτὴν ἕβδομος,
διείλετο ἑπτὰ μέρη τεμόμενος, ὧν καὶ νῦν ἔτι σμικρὰ ὀνεί-
ρατα λέλειπται, καὶ νόμους ἠξίου θέμενος οἰκεῖν ἰσότητα
κοινήν τινα εἰσφέρων, καὶ τὸν τοῦ Κύρου δασμόν, ὃν
ὑπέσχετο Πέρσαις, εἰς τὸν νόμον ἐνέδει, φιλίαν πορίζων
καὶ κοινωνίαν πᾶσιν Πέρσαις, χρήμασι καὶ δωρεαῖς τὸν
Περσῶν δῆμον προσαγόμενος· τοιγαροῦν αὐτῷ τὰ στρατεύ-
ματα μετ' εὐνοίας προσεκτήσατο χώρας οὐκ ἐλάττους ὧν
κατέλιπε Κῦρος. μετὰ δὲ Δαρεῖον ὁ τῇ βασιλικῇ καὶ
τρυφώσῃ πάλιν παιδευθεὶς παιδείᾳ Ξέρξης – “Ὦ Δαρεῖε,”
εἰπεῖν ἐστιν δικαιότατον ἴσως, “ὃς τὸ Κύρου κακὸν οὐκ
ἔμαθες, ἐθρέψω δὲ Ξέρξην ἐν τοῖς αὐτοῖς ἤθεσιν ἐν οἷσπερ
Κῦρος Καμβύσην” – ὁ δέ, ἅτε τῶν αὐτῶν παιδειῶν γενόμενος
Πλάτων , Νόμοι. Stephanus P.733, se. b, L. 7
σεται. ἡ δὲ ὀρθότης τίς; τοῦτο ἤδη παρὰ τοῦ λόγου χρὴ

λαμβάνοντα σκοπεῖν· εἴτε οὕτως ἡμῖν κατὰ φύσιν πέφυκεν
εἴτε ἄλλως παρὰ φύσιν, βίον χρὴ παρὰ βίον ἡδίω καὶ
λυπηρότερον ὧδε σκοπεῖν. ἡδονὴν βουλόμεθα ἡμῖν εἶναι,
λύπην δὲ οὔθ' αἱρούμεθα οὔτε βουλόμεθα, τὸ δὲ μηδέτερον
ἀντὶ μὲν ἡδονῆς οὐ βουλόμεθα, λύπης δὲ ἀλλάττεσθαι
109
βουλόμεθα· λύπην δ' ἐλάττω μετὰ μείζονος ἡδονῆς βουλό-

μεθα, ἡδονὴν δ' ἐλάττω μετὰ μείζονος λύπης οὐ βουλόμεθα,
ἴσα δὲ ἀντὶ ἴσων ἑκάτερα τούτων οὐχ ὡς βουλόμεθα ἔχοιμεν
ἂν διασαφεῖν. ταῦτα δὲ πάντα ἐστὶν πλήθει καὶ μεγέθει
καὶ σφοδρότησιν ἰσότηςίν τε, καὶ ὅσα ἐναντία ἐστὶν πᾶσι
τοῖς τοιούτοις πρὸς βούλησιν, διαφέροντά τε καὶ μηδὲν
διαφέροντα πρὸς αἵρεσιν ἑκάστων. οὕτω δὴ τούτων ἐξ
ἀνάγκης διακεκοσμημένων, ἐν ᾧ μὲν βίῳ ἔνεστι πολλὰ ἑκά-
τερα καὶ μεγάλα καὶ σφοδρά, ὑπερβάλλει δὲ τὰ τῶν ἡδονῶν,
βουλόμεθα, ἐν ᾧ δὲ τὰ ἐναντία, οὐ βουλόμεθα· καὶ αὖ ἐν
ᾧ ὀλίγα ἑκάτερα καὶ σμικρὰ καὶ ἠρεμαῖα, ὑπερβάλλει δὲ τὰ
λυπηρά, οὐ βουλόμεθα, ἐν ᾧ δὲ τἀναντία, βουλόμεθα. ἐν
ᾧ δ' αὖ βίῳ ἰσορροπεῖ, καθάπερ ἐν τοῖς πρόσθεν δεῖ δια-
νοεῖσθαι· τὸν ἰσόρροπον βίον ὡς τῶν μὲν ὑπερβαλλόντων
τῷ φίλῳ ἡμῖν βουλόμεθα, τῶν δ' αὖ τοῖς ἐχθροῖς οὐ βουλό
που ὑπάρχει μηχάνημα, ὃ πολλάκις εἴπομεν, ἐκπομπὴ

ἀποικιῶν, φίλη γιγνομένη παρὰ φίλων, ὧν ἂν ἐπιτήδειον
εἶναι δοκῇ. ἐάν τ' αὖ καὶ τοὐναντίον ἐπέλθῃ ποτὲ κῦμα
κατακλυσμὸν φέρον νόσων, ἢ πολέμων φθορά, ἐλάττους δὲ
πολὺ τοῦ τεταγμένου ἀριθμοῦ δι' ὀρφανίας γένωνται, ἑκόντας
μὲν οὐ δεῖ πολίτας παρεμβάλλειν νόθῃ παιδείᾳ πεπαι-
δευμένους, ἀνάγκην δὲ οὐδὲ θεὸς εἶναι λέγεται δυνατὸς
βιάζεσθαι.
Ταῦτ' οὖν δὴ τὸν νῦν λεγόμενον λόγον ἡμῖν φῶμεν
παραινεῖν λέγοντα· Ὦ πάντων ἀνδρῶν ἄριστοι, τὴν ὁμοιό-
τητα καὶ ἰσότητα καὶ τὸ ταὐτὸν καὶ ὁμολογούμενον τιμῶντες
κατὰ φύσιν μὴ ἀνίετε κατά τε ἀριθμὸν καὶ πᾶσαν δύναμιν
τὴν τῶν καλῶν κἀγαθῶν πραγμάτων· καὶ δὴ καὶ νῦν τὸν
ἀριθμὸν μὲν πρῶτον διὰ βίου παντὸς φυλάξατε τὸν εἰρη-
μένον, εἶτα τὸ τῆς οὐσίας ὕψος τε καὶ μέγεθος, ὃ τὸ πρῶτον
ἐνείμασθε μέτριον ὄν, μὴ ἀτιμάσητε τῷ τε ὠνεῖσθαι καὶ τῷ
πωλεῖν πρὸς ἀλλήλους – οὔτε γὰρ ὁ νείμας κλῆρος ὢν θεὸς
ὑμῖν σύμμαχος οὔτε ὁ νομοθέτης – νῦν γὰρ δὴ πρῶτον τῷ
ἀπειθοῦντι νόμος προστάττει, προειπὼν ἐπὶ τούτοις κληροῦ-
σθαι τὸν ἐθέλοντα ἢ μὴ κληροῦσθαι, ὡς πρῶτον μὲν τῆς
γῆς ἱερᾶς οὔσης τῶν πάντων θεῶν, εἶτα ἱερέων τε καὶ

110
ἀναφανεῖται τιθέμενος. τοῦτ' οὖν δὴ πολλάκις ἐπισημαί-

νεσθαι χρὴ τὸν νομοθέτην – Τί τε βούλομαι; καὶ Εἴ μοι
συμβαίνει τοῦτο ἢ καὶ ἀποτυγχάνω τοῦ σκοποῦ; – καὶ οὕτω
τάχ' ἂν ἴσως ἐκ τῆς νομοθεσίας αὐτός τε ἐκβαίνοι καὶ τοὺς
ἄλλους ἀπαλλάττοι, κατ' ἄλλον δὲ τρόπον οὐδ' ἂν ἕνα ποτέ.
Ὁ δὴ λαχὼν κεκτήσθω, φαμέν, τὸν κλῆρον ἐπὶ τούτοις
οἷς εἰρήκαμεν. ἦν μὲν δὴ καλὸν καὶ τἆλλα ἴσα πάντ'
ἔχοντα ἕνα ἕκαστον ἐλθεῖν εἰς τὴν ἀποικίαν· ἐπειδὴ δὲ οὐ
δυνατόν, ἀλλ' ὁ μέν τις πλείω κεκτημένος ἀφίξεται χρή-
ματα, ὁ δ' ἐλάττονα, δεῖ δὴ πολλῶν ἕνεκα, τῶν τε κατὰ
πόλιν καιρῶν ἰσότητος ἕνεκα, τιμήματα ἄνισα γενέσθαι, ἵνα
ἀρχαί τε καὶ εἰσφοραὶ καὶ διανομαί, τὴν τῆς ἀξίας ἑκάστοις
τιμὴν μὴ κατ' ἀρετὴν μόνον τήν τε προγόνων καὶ τὴν αὑτοῦ,
μηδὲ κατὰ σωμάτων ἰσχῦς καὶ εὐμορφίας, ἀλλὰ καὶ κατὰ
πλούτου χρῆσιν καὶ πενίαν, τὰς τιμάς τε καὶ ἀρχὰς ὡς
ἰσαίτατα τῷ ἀνίσῳ συμμέτρῳ δὲ ἀπολαμβάνοντες μὴ δια-
φέρωνται. τούτων χάριν τέτταρα μεγέθει τῆς οὐσίας τιμή-
ματα ποιεῖσθαι χρεών, πρώτους καὶ δευτέρους καὶ τρίτους
καὶ τετάρτους, ἤ τισιν ἄλλοις προσαγορευομένους ὀνόμασιν,
ὅταν τε μένωσιν ἐν τῷ αὐτῷ τιμήματι καὶ ὅταν πλου-
σιώτεροι ἐκ πενήτων καὶ ἐκ πλουσίων πένητες γιγνόμενοι
ζημιοῦσθαι τῇ πρώτῃ ζημίᾳ· ὀγδοήκοντα δὲ καὶ ἑκατὸν ἐκλέ-

ξαντας ἀφ' ἑκάστων τῶν τιμημάτων, τοὺς ἡμίσεις τούτων
ἀποκληρώσαντας δοκιμάσαι, τούτους δ' εἶναι τὸν ἐνιαυτὸν
βουλευτάς.
Ἡ μὲν αἵρεσις οὕτω γιγνομένη μέσον ἂν ἔχοι μοναρχικῆς
καὶ δημοκρατικῆς πολιτείας, ἧς ἀεὶ δεῖ μεσεύειν τὴν πολιτείαν·
δοῦλοι γὰρ ἂν καὶ δεσπόται οὐκ ἄν ποτε γένοιντο φίλοι, οὐδὲ
ἐν ἴσαις τιμαῖς διαγορευόμενοι φαῦλοι καὶ σπουδαῖοι – τοῖς
γὰρ ἀνίσοις τὰ ἴσα ἄνισα γίγνοιτ' ἄν, εἰ μὴ τυγχάνοι τοῦ
μέτρου – διὰ γὰρ ἀμφότερα ταῦτα στάσεων αἱ πολιτεῖαι
πληροῦνται. παλαιὸς γὰρ λόγος ἀληθὴς ὤν, ὡς ἰσότης φιλό-
τητα ἀπεργάζεται, μάλα μὲν ὀρθῶς εἴρηται καὶ ἐμμελῶς· ἥτις
δ' ἐστί ποτε ἰσότης ἡ τοῦτο αὐτὸ δυναμένη, διὰ τὸ μὴ
σφόδρα σαφὴς εἶναι σφόδρα ἡμᾶς διαταράττει. δυοῖν γὰρ
καὶ ἀριθμῷ, κλήρῳ ἀπευθύνων εἰς τὰς διανομὰς αὐτήν· τὴν
111

Ἡ μὲν αἵρεσις οὕτω γιγνομένη μέσον ἂν ἔχοι μοναρχικῆς

καὶ δημοκρατικῆς πολιτείας, ἧς ἀεὶ δεῖ μεσεύειν τὴν πολιτείαν·
δοῦλοι γὰρ ἂν καὶ δεσπόται οὐκ ἄν ποτε γένοιντο φίλοι, οὐδὲ
ἐν ἴσαις τιμαῖς διαγορευόμενοι φαῦλοι καὶ σπουδαῖοι – τοῖς
γὰρ ἀνίσοις τὰ ἴσα ἄνισα γίγνοιτ' ἄν, εἰ μὴ τυγχάνοι τοῦ
μέτρου – διὰ γὰρ ἀμφότερα ταῦτα στάσεων αἱ πολιτεῖαι
πληροῦνται. παλαιὸς γὰρ λόγος ἀληθὴς ὤν, ὡς ἰσότης φιλό-
τητα ἀπεργάζεται, μάλα μὲν ὀρθῶς εἴρηται καὶ ἐμμελῶς· ἥτις
δ' ἐστί ποτε ἰσότης ἡ τοῦτο αὐτὸ δυναμένη, διὰ τὸ μὴ
σφόδρα σαφὴς εἶναι σφόδρα ἡμᾶς διαταράττει. δυοῖν γὰρ
καὶ ἀριθμῷ, κλήρῳ ἀπευθύνων εἰς τὰς διανομὰς αὐτήν· τὴν
καὶ ἰδιώταις, πάντ' ἀγαθὰ ἀπεργάζεται· τῷ μὲν γὰρ μείζονι
πλείω, τῷ δ' ἐλάττονι σμικρότερα νέμει, μέτρια διδοῦσα
Πλάτων , Νόμοι. Stephanus P.773, se. e, L. 1
βραδυτέρους καὶ βραδυτέρους πρὸς θάττους ἀναγκάζειν τῇ

τῶν γάμων κοινωνίᾳ πορεύεσθαι, πρὸς τῷ γελοῖα εἶναι θυμὸν
ἂν ἐγείραι πολλοῖς· οὐ γὰρ ῥᾴδιον ἐννοεῖν ὅτι πόλιν εἶναι
δεῖ δίκην κρατῆρος κεκραμένην, οὗ μαινόμενος μὲν οἶνος
ἐγκεχυμένος ζεῖ, κολαζόμενος δὲ ὑπὸ νήφοντος ἑτέρου θεοῦ
καλὴν κοινωνίαν λαβὼν ἀγαθὸν πῶμα καὶ μέτριον ἀπεργά-
ζεται. τοῦτ' οὖν γιγνόμενον ἐν τῇ τῶν παίδων μείξει διορᾶν
ὡς ἔπος εἰπεῖν δυνατὸς οὐδείς· τούτων δὴ χάριν ἐᾶν μὲν
νόμῳ τὰ τοιαῦτα ἀναγκαῖον, ἐπᾴδοντα δὲ πείθειν πειρᾶσθαι
τὴν τῶν παίδων ὁμαλότητα αὐτῶν αὑτοῖς τῆς τῶν γάμων
ἰσότητος ἀπλήστου χρημάτων οὔσης περὶ πλείονος ἕκα-
112
στον ποιεῖσθαι, καὶ δι' ὀνείδους ἀποτρέπειν τὸν περὶ τὰ

χρήματα ἐν τοῖς γάμοις ἐσπουδακότα, ἀλλὰ μὴ γραπτῷ νόμῳ
βιαζόμενον.
Περὶ γάμων δὴ ταῦτ' ἔστω παραμύθια λεγόμενα, καὶ δὴ
καὶ τὰ ἔμπροσθε τούτων ῥηθέντα, ὡς χρὴ τῆς ἀειγενοῦς
φύσεως ἀντέχεσθαι τῷ παῖδας παίδων καταλείποντα ἀεὶ τῷ
θεῷ ὑπηρέτας ἀνθ' αὑτοῦ παραδιδόναι. πάντα οὖν ταῦτα
καὶ ἔτι πλείω τις ἂν εἴποι περὶ γάμων, ὡς χρὴ γαμεῖν,
προοιμιαζόμενος ὀρθῶς· ἂν δ' ἄρα τις μὴ πείθηται ἑκών,
ἀλλότριον δὲ αὑτὸν καὶ ἀκοινώνητον ἐν τῇ πόλει ἔχῃ καὶ
τῶν ἀναγκαίων ἀπονεμηθὲν τρίτον μέρος ὤνιον ἐξ ἀνάγκης

ἔστω τοῦτο μόνον, τῶν δὲ δύο μερῶν μηδὲν ἐπάναγκες ἔστω
πωλεῖν. πῶς οὖν δὴ ταῦτα ὀρθότατα νέμοιτ' ἄν; πρῶτον
μὲν δῆλον ὅτι τῇ μὲν ἴσα, τῇ δ' οὐκ ἴσα νέμομεν.
{ΚΛ.} Πῶς λέγεις;
{ΑΘ.} Χείρω που καὶ βελτίω τούτων ἕκαστα ἀνάγκη φύειν
καὶ ἐκτρέφειν τὴν γῆν.
{ΚΛ.} Πῶς γὰρ οὔ;
{ΑΘ.} Τῷ μὲν τοίνυν τοιούτῳ τῶν μερῶν, τριῶν ὄντων, μηδὲν
πλέον ἐχέτω μήτε τοῖς δεσπόταις ἢ δούλοις νεμόμενον, μήτε
αὖ τὸ τῶν ξένων, ἀλλὰ τὴν τῆς ὁμοιότητος ἰσότητα ἡ νομὴ
πᾶσιν ἀποδιδότω τὴν αὐτήν· λαβὼν ἕκαστος τῶν πολιτῶν τὰ
δύο μέρη κύριος ἔστω τῆς νομῆς δούλοις τε καὶ ἐλευθέροις,
ὁπόσ' ἂν καὶ ὁποῖα βούληται διανέμειν. τὸ δὲ πλέον τούτων
μέτροις τε καὶ ἀριθμῷ τῇδε χρὴ διανέμεσθαι· λαβόντα τὸν
ἀριθμὸν πάντων τῶν ζῴων οἷς ἐκ τῆς γῆς δεῖ τὴν τροφὴν
γίγνεσθαι, διανέμειν.
Τὸ δὲ μετὰ τοῦτο αὐτοῖς οἰκήσεις δεῖ χωρὶς διατεταγμένας
εἶναι· τάξις δὲ ἥδε πρέπει τοῖς τοιούτοις. δώδεκα κώμας
εἶναι χρή, κατὰ μέσον τὸ δωδεκατημόριον ἕκαστον μίαν, ἐν
τῇ κώμῃ δὲ ἑκάστῃ πρῶτον μὲν ἱερὰ καὶ ἀγορὰν ἐξῃρῆσθαι
Πλάτων , Definitiones [Sp.] Stephanus P.411, se. e, L. 4
ἐπαινετή· ἕξις καθ' ἣν τὸ ἔχον ἀγαθὸν λέγεται· κοινωνία

νόμων δικαία· διάθεσις, καθ' ἣν τὸ ἔχον διακείμενον τελείως
σπουδαῖον λέγεται· ἕξις ποιητικὴ εὐνομίας.
Φρόνησις δύναμις ποιητικὴ καθ' αὑτὴν τῆς ἀνθρώπου
εὐδαιμονίας· ἐπιστήμη ἀγαθῶν καὶ κακῶν· διάθεσις καθ' ἣν
113
κρίνομεν τί πρακτέον καὶ τί οὐ πρακτέον.

Δικαιοσύνη ὁμόνοια τῆς ψυχῆς πρὸς αὑτήν, καὶ εὐταξία
τῶν τῆς ψυχῆς μερῶν πρὸς ἄλληλά τε καὶ περὶ ἄλληλα·
ἕξις διανεμητικὴ τοῦ κατ' ἀξίαν ἑκάστῳ· ἕξις καθ' ἣν ὁ
ἔχων προαιρετικός ἐστιν τῶν φαινομένων αὐτῷ δικαίων· ἕξις
ἐν βίῳ νόμου ὑπήκοος· ἰσότης κοινωνική· ἕξις ὑπηρετικὴ
νόμων.
Σωφροσύνη μετριότης τῆς ψυχῆς περὶ τὰς ἐν αὐτῇ κατὰ
φύσιν γιγνομένας ἐπιθυμίας τε καὶ ἡδονάς· εὐαρμοστία καὶ
εὐταξία ψυχῆς πρὸς τὰς κατὰ φύσιν ἡδονὰς καὶ λύπας·
συμφωνία ψυχῆς πρὸς τὸ ἄρχειν καὶ ἄρχεσθαι· αὐτοπραγία
κατὰ φύσιν· εὐταξία ψυχῆς· λογιστικὴ ὁμιλία ψυχῆς περὶ
καλῶν καὶ αἰσχρῶν· ἕξις καθ' ἣν ὁ ἔχων αἱρετικός ἐστι καὶ
εὐλαβητικὸς ὧν χρή.
Διόδωρος Σικελός Ιστορική βιβλιοθήκη. (lib. 1-20) Book 2, ch. 39, se.
5, L. 6
λόγους μεταχειρισαμένους μήτε στρατείαν ὑπερόριον

ποιήσασθαι μήτε ἀποικίαν εἰς ἀλλοεθνεῖς ἀποστεῖλαι.
ὕστερον δὲ πολλοῖς ἔτεσι τὰς πλείστας μὲν τῶν
πόλεων δημοκρατηθῆναι, τινῶν δ' ἐθνῶν τὰς βασι-
λείας διαμεῖναι μέχρι τῆς Ἀλεξάνδρου διαβάσεως·
Νομίμων δ' ὄντων παρὰ τοῖς Ἰνδοῖς ἐνίων ἐξηλ-
λαγμένων θαυμασιώτατον ἄν τις ἡγήσαιτο τὸ κατα-
δειχθὲν ὑπὸ τῶν ἀρχαίων παρ' αὐτοῖς φιλοσόφων·
νενομοθέτηται γὰρ παρ' αὐτοῖς δοῦλον μὲν μηδένα
εἶναι τὸ παράπαν, ἐλευθέρους δ' ὑπάρχοντας τὴν
ἰσότητα τιμᾶν ἐν πᾶσι. τοὺς γὰρ μαθόντας μήθ'
ὑπερέχειν μήθ' ὑποπίπτειν ἄλλοις κράτιστον ἕξειν
βίον πρὸς ἁπάσας τὰς περιστάσεις· εὔηθες γὰρ εἶναι
νόμους μὲν ἐπ' ἴσης τιθέναι πᾶσι, τὰς δ' οὐσίας
ἀνωμάλους κατασκευάζειν. τὸ δὲ πᾶν πλῆθος τῶν
Ἰνδῶν εἰς ἑπτὰ μέρη διῄρηται, ὧν ἐστι τὸ μὲν πρῶ-
τον σύστημα φιλοσόφων, πλήθει μὲν τῶν ἄλλων
μερῶν λειπόμενον, τῇ δ' ἐπιφανείᾳ πάντων πρω-
τεῦον. ἀλειτούργητοι γὰρ ὄντες οἱ φιλόσοφοι πάσης
ὑπουργίας οὔθ' ἑτέρων κυριεύουσιν οὔθ' ὑφ' ἑτέρων
δεσπόζονται. παραλαμβάνονται δ' ὑπὸ μὲν τῶν
114
2, L. 3
τοῦ Κρόνου πλεῖστα καὶ μέγιστα τὸν ἀνθρώπινον

βίον εὐεργετῆσαι. πρῶτον μὲν γὰρ ἁπάντων κατα-
δεῖξαι περὶ τῶν ἀδικημάτων τὸ δίκαιον ἀλλήλοις
διδόναι τοὺς ἀνθρώπους καὶ τοῦ βίᾳ τι πράττειν
ἀποστῆσαι, κρίσει δὲ καὶ δικαστηρίῳ τὰς ἀμφισβη-
τήσεις διαλύειν. καθόλου δὲ τὰ περί τε τῆς εὐνο-
μίας καὶ τῆς εἰρήνης προσαναπληρῶσαι, τοὺς μὲν
ἀγαθοὺς πείθοντα, τοὺς δὲ φαύλους τῇ τιμωρίᾳ
καὶ τῷ φόβῳ καταπληττόμενον. ἐπελθεῖν δ' αὐτὸν
καὶ τὴν οἰκουμένην σχεδὸν πᾶσαν τοὺς μὲν λῃστὰς
καὶ ἀσεβεῖς ἀναιροῦντα, τὴν δ' ἰσότητα καὶ τὴν
δημοκρατίαν εἰσηγούμενον· ὅτε δή φασιν αὐτὸν καὶ
τοὺς γίγαντας ἀνελεῖν, ἐν μὲν Κρήτῃ τοὺς περὶ
Μύλινον, κατὰ δὲ τὴν Φρυγίαν τοὺς περὶ Τυφῶνα.
πρὸ δὲ τῆς μάχης τῆς πρὸς τοὺς ἐν Κρήτῃ γίγαν-
τας λέγεται τὸν Δία θῦσαι βοῦν Ἡλίῳ καὶ Οὐρανῷ
καὶ Γῇ· ἐπὶ δὲ τῶν ἱερῶν ἁπάντων φανῆναι τὰ
περὶ τούτων ἐπικριθέντα ἐπισημαίνεται κράτος καὶ
ἀπόστασις ἀπὸ τῶν πολεμίων πρὸς αὐτούς. ἀκό-
λουθον δὲ τούτοις γενέσθαι τοῦ πολέμου τὸ τέλος·
αὐτομολῆσαι μὲν γὰρ ἐκ τῶν πολεμίων Μουσαῖον,
1, L. 6
γουμένως· κατὰ μὲν γὰρ τὴν νομοθεσίαν ἐφαίνετο

πολιτικὸς καὶ φρόνιμος, κατὰ δὲ τὴν πίστιν δίκαιος,
κατὰ δὲ τὴν ἐν τοῖς ὅπλοις ὑπεροχὴν ἀνδρεῖος, κατὰ
δὲ τὴν πρὸς τὸ κέρδος μεγαλοψυχίαν ἀφιλάργυρος.
[Exc. de virt. et vit. p. 237 V., 552 W.]
Ὅτι τῶν Μιτυληναίων διδόντων τῷ Πιττακῷ
τῆς χώρας ὑπὲρ ἧς ἐμονομάχησε τὴν ἡμίσειαν οὐκ
ἐδέξατο, συνέταξε δὲ ἑκάστῳ κληρῶσαι τὸ ἴσον, ἐπι-
φθεγξάμενος ὡς τὸ ἴσον ἐστὶ τοῦ πλείονος πλεῖον.
μετρῶν γὰρ ἐπιεικείᾳ τὸ πλεῖον, οὐ κέρδει, σοφῶς
ἐγίνωσκεν· τῇ μὲν γὰρ ἰσότητι δόξαν καὶ ἀσφά-
λειαν ἀκολουθήσειν, τῇ δὲ πλεονεξίᾳ βλασφημίαν
καὶ φόβον, δι' ὧν ταχέως ἂν αὐτοῦ τὴν δωρεὰν
ἀφείλαντο.
115
Διόδωρος Σικελός Ιστορική βιβλιοθήκη. (lib. 1-20) Book 10, ch. 17,
se. 1, L. 2
Ὅτι Λυδοί τινες φεύγοντες τὴν Ὀροίτου τοῦ

σατράπου δυναστείαν κατέπλευσαν εἰς Σάμον μετὰ
πολλῶν χρημάτων καὶ τοῦ Πολυκράτους ἱκέται ἐγί-
νοντο. ὁ δὲ τὸ μὲν πρῶτον αὐτοὺς φιλοφρόνως
ὑπεδέξατο, μετ' ὀλίγον δὲ πάντας ἀποσφάξας τῶν
χρημάτων ἐγκρατὴς ἐγένετο.
Ὅτι Θετταλὸς ὁ Πεισιστράτου υἱὸς σοφὸς ὑπάρ-
χων ἀπείπατο τὴν τυραννίδα, καὶ τὴν ἰσότητα ζη-
λώσας μεγάλης ἀποδοχῆς ἠξιοῦτο παρὰ τοῖς πολί-
ταις· οἱ δὲ ἄλλοι, Ἵππαρχος καὶ Ἱππίας, βίαιοι
καὶ χαλεποὶ καθεστῶτες ἐτυράννουν τῆς πόλεως.
πολλὰ δὲ παρανομοῦντες εἰς τοὺς Ἀθηναίους, καί
τινος μειρακίου διαφόρου τὴν ὄψιν Ἵππαρχος ἐρα-
σθείς, διὰ τοῦτο ἐκινδύνευσεν ...... Ἡ μὲν οὖν
ἐπὶ τοὺς τυράννους ἐπίθεσις καὶ ἡ πρὸς τὴν τῆς
πατρίδος ἐλευθερίαν σπουδὴ κοινὴ τῶν προειρημέ-
νων ὑπῆρξεν ἀνδρῶν· ἡ δὲ ἐν ταῖς βασάνοις πα-
ράστασις τῆς ψυχῆς καὶ τὸ καρτερικὸν τῆς τῶν δεινῶν
se. 5, L. 4
ἀφρόνως ἐπὶ ταῖς εὐτυχίαις· ὁ γὰρ ἔχων τετρακοσίας

τριήρεις μετ' ὀλίγον ἐν μικρῷ στρογγύλῳ πλοίῳ κατ-
έπλευσεν εἰς τὴν Κόρινθον, περίβλεπτον ἔχων τὴν
τῆς μεταβολῆς ὑπερβολήν. Τιμολέων δὲ παραλαβὼν
τὴν νῆσον καὶ φρούρια τὰ τῷ Διονυσίῳ πρότερον
ὑπακούοντα τὰς μὲν κατὰ τῆς νήσου ἀκροπόλεις καὶ
τὰ τυραννεῖα κατέσκαψε, τοῖς δὲ φρουρίοις ἀπέδωκε
τὴν ἐλευθερίαν. εὐθὺς δὲ καὶ νομογραφεῖν ἤρξατο,
τιθεὶς δημοκρατικοὺς νόμους καὶ τὰ περὶ τῶν ἰδιωτι-
κῶν συμβολαίων δίκαια καὶ τἄλλα πάντα ἀκριβῶς
διέταξε, πλείστην φροντίδα τῆς ἰσότητος ποιούμενος.
κατέστησε δὲ καὶ τὴν κατ' ἐνιαυτὸν ἐντιμοτάτην ἀρ-
χήν, ἣν ἀμφιπολίαν Διὸς Ὀλυμπίου καλοῦσιν Συρακό-
σιοι· καὶ ᾑρέθη πρῶτος ἀμφίπολος Διὸς Ὀλυμπίου
Καλλιμένης Ἀλκίδα καὶ τὸ λοιπὸν διετέλεσαν οἱ Συ-
ρακόσιοι τοὺς ἐνιαυτοὺς ἐπιγράφοντες τούτοις τοῖς
ἄρχουσι μέχρι τῶνδε τῶν ἱστοριῶν γραφομένων καὶ
116
τῆς κατὰ τὴν πολιτείαν ἀλλαγῆς· τῶν γὰρ Ῥωμαίων

μεταδόντων τοῖς Σικελιώταις τῆς πολιτείας ἡ τῶν
ἀμφιπόλων ἀρχὴ ἐταπεινώθη, διαμείνασα ἔτη πλείω
τῶν τριακοσίων. καὶ τὰ μὲν κατὰ τὴν Σικελίαν ἐν
se. 3, L. 4
ὢν ἐπιθυμητὴς τῆς μὲν ἐν ταῖς Συρακούσσαις δημο-

κρατίας ἀλλότριος ἦν, τῇ δὲ ἡγεμονίᾳ τῇ τότε οὔσῃ
περὶ αὐτὸν εὐαρεστεῖτο· ἀφηγεῖτο γὰρ πεζῶν μὲν πλειό-
νων ἢ δισμυρίων, ἱππέων δὲ τρισχιλίων, πόλεων δὲ
πολλῶν καὶ μεγάλων, ὥστε αὐτὸν μὲν καλεῖσθαι τῶν
φυγάδων στρατηγόν, τῇ δ' ἀληθείᾳ βασιλικὴν ἔχειν
ὑπεροχήν, τῆς ἐξουσίας οὔσης περὶ αὐτὸν αὐτοκράτο-
ρος. εἰ κατέλθοι δ' εἰς τὰς Συρακούσσας, πάντως
ἀναγκαῖον ἂν ἦν ἰδιώτην ὑπάρχειν καὶ ἕνα τῶν
πολλῶν ἀριθμεῖσθαι, τῆς αὐτονομίας ἀγαπώσης τὴν
ἰσότητα, ἔν τε ταῖς χειροτονίαις ὑπὸ τοῦ τυχόντος
δημαγωγοῦ παρευημερεῖσθαι, τοῦ πλήθους ἀντικειμένου
ταῖς ὑπεροχαῖς τῶν ἀνδρῶν τῶν ἀγόντων παρρησίαν.
διόπερ Ἀγαθοκλῆς μὲν δικαίως ἂν λέγοιτο λελοιπέναι
τὴν τῆς τυραννίδος τάξιν, Δεινοκράτης δ' αἴτιος εἶναι
νομίζοιτο τῶν ὕστερον τῷ δυνάστῃ κατορθωθέντων.
οὗτος γάρ, συνεχῶς Ἀγαθοκλέους διαπρεσβευομένου
περὶ τῶν ὁμολογιῶν καὶ δεομένου συγχωρῆσαι τὰ δύο
φρούρια πρὸς καταβίωσιν, ἀεὶ προφάσεις εὐλόγους
κατεσκεύαζε, δι' ὧν διέκοπτε τὰς ἐλπίδας τῶν ὁμο
Λουκιανός. Calumniae non temere credendum Se. 8, L. 4
ητὴν τῆς διαβολῆς. οὗτος δὲ δὴ ὡς μὲν οὐκ

ἀγαθὸς ἄνθρωπός ἐστι, πᾶσιν οἶμαι γνώριμον·
οὐδεὶς γὰρ ἂν ἀγαθὸς κακῶν αἴτιος γένοιτο τῷ πλη-
σίον, ἀλλ' ἔστιν ἀγαθῶν ἀνδρῶν ἀφ' ὧν εὖ ποιοῦσιν
αὐτοὶ τοὺς φίλους, οὐκ ἀφ' ὧν τοὺς ἄλλους ἀδι-
κοῦντες αἰτιῶνται καὶ μισεῖσθαι παρασκευά-
ζουσιν, εὐδοκιμεῖν δόξαν εὐνοίας προσλαβόντες.
Ἔπειτα δὲ ὡς ἄδικος ὁ τοιοῦτος καὶ παράνομός
ἐστι καὶ ἀσεβὴς καὶ τοῖς χρωμένοις ἐπιζήμιος,
117
ῥᾴδιον καταμαθεῖν. τίς γὰρ οὐκ ἂν ὁμολογήσειε

τὴν μὲν ἰσότητα ἐν ἅπαντι καὶ τὸ μηδὲν πλέον
δικαιοσύνης ἔργα εἶναι, τὸ δὲ ἄνισόν τε καὶ
πλεονεκτικὸν ἀδικίας; ὁ δὲ τῇ διαβολῇ κατὰ τῶν
ἀπόντων λάθρᾳ χρώμενος πῶς οὐ πλεονέκτης
ἐστὶν ὅλον τὸν ἀκροατὴν σφετεριζόμενος καὶ
προκαταλαμβάνων αὐτοῦ τὰ ὦτα καὶ ἀποφράττων
καὶ τῷ δευτέρῳ λόγῳ παντελῶς ἄβατα κατα-
σκευάζων αὐτὰ ὑπὸ τῆς διαβολῆς προεμπεπλη-
σμένα; ἐσχάτης ἀδικίας τὸ τοιοῦτον, ὡς φαῖεν ἂν
καὶ οἱ ἄριστοι τῶν νομοθετῶν, οἷον ὁ Σόλων καὶ ὁ
Δράκων, ἔνορκον ποιησάμενοι τοῖς δικασταῖς τὸ
Λουκιανός. Saturnalia Se. 17, L. 14
Οἴνου τοῦ αὐτοῦ πίνειν ἅπαντας, μηδ' ἔστω

πρόφασις τῷ πλουσίῳ ἢ στομάχου ἢ κεφαλῆς
ὀδύνη, ὡς μόνον δι' αὐτὴν πίνειν τοῦ κρείττονος.
Μοῖρα κρεῶν κατ' ἴσον ἅπασιν. οἱ διάκονοι
πρὸς χάριν μηδενὶ μηδέν, ἀλλὰ μηδὲ βραδυνέτωσαν
μηδὲ παραπεμπέσθωσαν ἔστ' ἂν αὐτοῖς δοκῇ,
ὁπόσα χρὴ ἀποφέρειν. μηδὲ τῷ μὲν μεγάλα, τῷ
δὲ κομιδῇ μικρὰ παρατιθέσθω, μηδὲ τῷ μὲν ὁ
μηρός, τῷ δὲ ἡ γνάθος συός, ἀλλ' ἰσότης ἐπὶ
πᾶσιν.
Ὁ οἰνοχόος ὀξὺ δεδορκέτω ἐκ περιωπῆς ἐς
ἕκαστον, καὶ ἔλαττον ἐς τὸν δεσπότην, καὶ ἐπ'
ὀξύτερον ἀκουέτω, καὶ κύλικες παντοῖαι. καὶ
ἐξέστω παρέχειν, ἤν τις ἐθέλῃ, φιλοτησίαν.
πάντες πᾶσι προπινέτωσαν, ἢν ἐθέλωσι, προπιόντος
τοῦ πλουσίου. μὴ ἐπάναγκες ἔστω πίνειν, ἤν τις
μὴ δύνηται.
Ἐς τὸ συμπόσιον μήτε ὀρχηστὴν μήτε κιθαρις-
τὴν αὐτοὺς ἄγειν ἄρτι μανθάνοντα ἐξέστω, ἤν τις
Λουκιανός. Zeuxis Se. 5, L. 8
νος, ἀλλ' ἐς μέσον τὸν ἵππον, λέοντος σκύμνον

ἀνέχων τῇ δεξιᾷ καὶ ὑπὲρ ἑαυτὸν αἰωρῶν, ὡς
118
δεδίξαιτο σὺν παιδιᾷ τὰ βρέφη.

Τὰ μὲν οὖν ἄλλα τῆς γραφῆς, ἐφ' ὅσα τοῖς
ἰδιώταις ἡμῖν οὐ πάντῃ ἐμφανῆ ὄντα τὴν ὅλην
ἔχει ὅμως δύναμιν τῆς τέχνης – οἷον τὸ ἀποτεῖναι
τὰς γραμμὰς ἐς τὸ εὐθύτατον καὶ τῶν χρωμάτων
ἀκριβῆ τὴν κρᾶσιν καὶ εὔκαιρον τὴν ἐπιβολὴν
ποιήσασθαι καὶ σκιάσαι ἐς δέον καὶ τοῦ μεγέθους
τὸν λόγον καὶ τὴν τῶν μερῶν πρὸς τὸ ὅλον
ἰσότητα καὶ ἁρμονίαν – γραφέων παῖδες ἐπαινούντων,
οἷς ἔργον εἰδέναι τὰ τοιαῦτα. ἐγὼ δὲ τοῦ Ζεύξιδος
ἐκεῖνο μάλιστα ἐπῄνεσα, ὅτι ἐν μιᾷ καὶ τῇ αὐτῇ
ὑποθέσει ποικίλως τὸ περιττὸν ἐπεδείξατο τῆς
τέχνης, τὸν μὲν ἄνδρα ποιήσας πάντῃ φοβερὸν καὶ
κομιδῇ ἄγριον, σοβαρὸν τῇ χαίτῃ, λάσιον τὰ
πολλὰ οὐ κατὰ τὸν ἵππον αὐτοῦ μόνον, ἀλλὰ καὶ
κατὰ στέρνον τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὤμους ἐπὶ
πλεῖστον, τὸ βλέμμα, καίτοι γελῶντος, θηριῶδες
ὅλον ὄρειόν τι καὶ ἀνήμερον.
Λουκιανός. Hermotimus e. 22, L. 18
φασίν, ἐν ἐκείνῃ τῇ πόλει τολμώμενον, ἀλλὰ ἐν

εἰρήνῃ καὶ ὁμονοίᾳ ξυμπολιτεύονται, μάλ' εἰκότως·
ἃ γὰρ ἐν ταῖς ἄλλαις πόλεσιν οἶμαι τὰς στάσεις καὶ
φιλονεικίας ἐγείρει καὶ ὧν ἕνεκα ἐπιβουλεύουσιν
ἀλλήλοις, ταῦτα πάντα ἐκποδών ἐστιν ἐκείνοις.
οὐ γὰρ οὔτε χρυσίον ἔτι οὔτε ἡδονὰς οὔτε δόξας
ὁρῶσιν ὡς διαφέρεσθαι περὶ αὐτῶν, ἀλλὰ πάλαι
τῆς πόλεως ἐξεληλάκασιν αὐτὰ οὐκ ἀναγκαῖα
ἡγησάμενοι ξυμπολιτεύεσθαι. ὥστε γαληνόν τινα
καὶ πανευδαίμονα βίον βιοῦσιν ξὺν εὐνομίᾳ καὶ
ἰσότητι καὶ ἐλευθερίᾳ καὶ τοῖς ἄλλοις ἀγαθοῖς.
{ΕΡΜΟΤΙΜΟΣ}
Τί οὖν, ὦ Λυκῖνε; οὐκ ἄξιον ἅπαντας ἐπιθυμεῖν
πολίτας γίγνεσθαι τῆς τοιαύτης πόλεως μήτε
κάματον ὑπολογιζομένους τὸν ἐν τῇ ὁδῷ μήτε
πρὸς τὸ μῆκος τοῦ χρόνου ἀπαγορεύοντας, εἰ
μέλλουσιν ἀφικόμενοι ἐγγραφήσεσθαι καὶ αὐτοὶ
καὶ μεθέξειν τῆς πολιτείας;
119
Anonymi Grammatici Gramm., Fragmentum grammaticum (P. Oslo

2.13)
L. 101
ἐ̣στ̣ ι̣ ̣ν̣ γ̣, ζ, [ξ, ψ, διπλᾶ]

δ̣ὲ̣ ε̣ἴ̣ρηται [ὅτι ἓν ἕκ]ας[τον]
α̣ὐτ̣ ῶν ἐκ β συ[μφών]ων
σ̣ύν̣ κειται, τ[ὸ] μὲν ζ
ἐκ τοῦ ς[καὶ δ], τὸ δὲ ξ
ἐ[κ τ]οῦ ςκ, τὸ μὲν ψ ἐκ
τ[οῦ] π καὶ σ̣. ἄλλως τε
κα[ὶ] ἐ̣ν τ̣οῖς μέτροις ἕκασ̣-
τ[ον] αὐτῶν πρὸς δύο̣
τῶν ἄλλων συνφώ̣ν̣ων̣ ̣
[μετ]ρικὴν ἔχει [ε]ἰσότητα.
[ἀμε]τάβολα δέ ἐστιν
Φλάβιος Αρριανός. Alexandri anabasis Book 6, ch. 26, se. 1, L. 10
Ἔνθα δὴ ἔργον καλὸν εἴπερ τι ἄλλο τῶν Ἀλεξ-

άνδρου οὐκ ἔδοξέ μοι ἀφανίσαι, ἢ ἐν τῇδε τῇ χώρᾳ
πραχθὲν ἢ ἔτι ἔμπροσθεν ἐν Παραπαμισάδαις, ὡς
μετεξέτεροι ἀνέγραψαν. ἰέναι μὲν τὴν στρατιὰν διὰ
ψάμμου τε καὶ τοῦ καύματος ἤδη ἐπιφλέγοντος, ὅτι
πρὸς ὕδωρ ἐχρῆν ἐξανύσαι· τὸ δὲ ἦν πρόσθεν τῆς
ὁδοῦ· καὶ αὐτόν τε Ἀλέξανδρον δίψει κατεχόμενον
μόλις μὲν καὶ χαλεπῶς, πεζὸν δὲ ὅμως ἡγεῖσθαι· ὣς
δὲ καὶ τοὺς ἄλλους στρατιώτας, οἷάπερ φιλεῖ ἐν τῷ
τοιῷδε, κουφοτέρως φέρειν τοὺς πόνους ἐν ἰσότητι
τῆς ταλαιπωρήσεως. ἐν δὲ τούτῳ τῶν ψιλῶν τινας
κατὰ ζήτησιν ὕδατος ἀποτραπέντας ἀπὸ τῆς στρατιᾶς
εὑρεῖν ὕδωρ συλλελεγμένον ἔν τινι χαράδρᾳ οὐ βαθείᾳ,
ὀλίγην καὶ φαύλην πίδακα· καὶ τοῦτο οὐ χαλεπῶς
συλλέξαντας σπουδῇ ἰέναι παρ' Ἀλέξανδρον, ὡς μέγα
δή τι ἀγαθὸν φέροντας· ὡς δὲ ἐπέλαζον ἤδη, ἐμβαλόν-
τας ἐς κράνος τὸ ὕδωρ προσενεγκεῖν τῷ βασιλεῖ. τὸν
δὲ λαβεῖν μὲν καὶ ἐπαινέσαι τοὺς κομίσαντας, λαβόντα
Φλάβιος Αρριανός. Alexandri anabasis Book 7, ch. 6, se. 2, L. 8

120
αὐτὴν ἡλικίαν γεγονότας, οὓς Ἐπιγόνους ἐκάλει Ἀλέξ-

ανδρος, κεκοσμημένους Μακεδονικοῖς ὅπλοις καὶ τὰ
πολέμια ἐς τὸν τρόπον τὸν Μακεδονικὸν ἠσκημένους.
καὶ οὗτοι ἀφικόμενοι λέγονται ἀνιᾶσαι Μακεδόνας,
ὡς πάντα δὴ μηχανωμένου Ἀλεξάνδρου ὑπὲρ τοῦ
μηκέτι ὡσαύτως δεῖσθαι Μακεδόνων· εἶναι γὰρ οὖν
καὶ Μηδικὴν τὴν Ἀλεξάνδρου στολὴν ἄλγος οὐ σμικρὸν
Μακεδόσιν ὁρωμένην καὶ τοὺς γάμους ἐν τῷ νόμῳ
τῷ Περσικῷ ποιηθέντας οὐ πρὸς θυμοῦ γενέσθαι τοῖς
πολλοῖς αὐτῶν, οὐδὲ τῶν γημάντων ἔστιν οἷς, καίτοι
τῇ ἰσότητι τῇ ἐς τὸν βασιλέα μεγάλως τετιμημένοις.
Πευκέστας τε ὁ Περσῶν σατράπης τῇ τε σκευῇ καὶ
τῇ φωνῇ περσίζων ἐλύπει αὐτούς, ὅτι τῷ βαρβαρισμῷ
αὐτοῦ ἔχαιρεν Ἀλέξανδρος, καὶ οἱ Βακτρίων δὲ καὶ οἱ
Σογδιανῶν καὶ Ἀραχωτῶν ἱππεῖς καὶ Ζαραγγῶν δὲ
καὶ Ἀρείων καὶ Παρθυαίων καὶ ἐκ Περσῶν οἱ Εὐάκαι
καλούμενοι ἱππεῖς καταλοχισθέντες εἰς τὴν ἵππον τὴν
ἑταιρικὴν ὅσοι αὐτῶν κατ' ἀξίωσιν καὶ κάλλει τοῦ
σώματος ἢ τῇ ἄλλῃ ἀρετῇ ὑπερφέροντες ἐφαίνοντο,
καὶ πέμπτη ἐπὶ τούτοις ἱππαρχία προσγενομένη, οὐ
βαρβαρικὴ ἡ πᾶσα, ἀλλὰ ἐπαυξηθέντος γὰρ τοῦ παντὸς
Διονύσιος Αλικαρνασσέας. Antiquitates Romanae Book 2, ch. 7, se. 4,

L. 10
ἐφεστηκότες καὶ φρατρίαρχοι καὶ λοχαγοί, οὓς ἐκεῖνοι

κουρίωνας ὀνομάζουσι. διῄρηντο δὲ καὶ εἰς δεκάδας
αἱ φρᾶτραι πρὸς αὐτοῦ, καὶ ἡγεμὼν ἑκάστην ἐκόσμει
δεκάδα, δεκουρίων κατὰ τὴν ἐπιχώριον γλῶτταν προς-
αγορευόμενος. ὡς δὲ διεκρίθησαν ἅπαντες καὶ συνε-
τάχθησαν εἰς φυλὰς καὶ φράτρας, διελὼν τὴν γῆν εἰς
τριάκοντα κλήρους ἴσους ἑκάστῃ φράτρᾳ κλῆρον ἀπέ-
δωκεν ἕνα, ἐξελὼν τὴν ἀρκοῦσαν εἰς ἱερὰ καὶ τεμένη
καί τινα καὶ τῷ κοινῷ γῆν καταλιπών. μία μὲν αὕτη
διαίρεσις ὑπὸ Ῥωμύλου τῶν τε ἀνδρῶν καὶ τῆς χώρας
ἡ περιέχουσα τὴν κοινὴν καὶ μεγίστην ἰσότητα,
τοιάδε τις ἦν.
Ἑτέρα δὲ αὐτῶν πάλιν τῶν ἀνδρῶν ἡ τὰ
φιλάνθρωπα καὶ τὰς τιμὰς διανέμουσα κατὰ τὴν
ἀξίαν, ἣν μέλλω διηγεῖσθαι. τοὺς ἐπιφανεῖς κατὰ γέ-
νος καὶ δι' ἀρετὴν ἐπαινουμένους καὶ χρήμασιν ὡς
ἐν τοῖς τότε καιροῖς εὐπόρους, οἷς ἤδη παῖδες ἦσαν,
121
διώριζεν ἀπὸ τῶν ἀσήμων καὶ ταπεινῶν καὶ ἀπόρων.

ἐκάλει δὲ τοὺς μὲν ἐν τῇ καταδεεστέρᾳ τύχῃ πληβεί-
ους, ὡς δ' ἂν Ἕλληνες εἴποιεν δημοτικούς· τοὺς δ' ἐν
τῇ κρείττονι πατέρας εἴτε διὰ τὸ πρεσβεύειν ἡλικίᾳ
Διονύσιος Αλικαρνασσέας. Antiquitates Romanae Book 8, ch. 54, se. 2,

L. 14
ξαντα αὐτοῖς τοιάδε· περὶ μὲν τῆς καθόδου μήτε τὴν

βουλὴν τέλος μηθὲν ἐκφέρειν εἰς τὸν δῆμον μήτ' ἐκεῖ-
νον ἐπιψηφίζειν, πρὶν ἂν τοῖς Οὐολούσκοις εὐτρεπῆ
γένηται τὰ περὶ φιλίας καὶ καταλύσεως τοῦ πολέμου·
αὐτὸν δὲ τὴν στρατιὰν ἀναστήσαντα ὡς διὰ φιλίας
γῆς ἀπάγειν· ὑποσχόντα δὲ τῆς ἀρχῆς λόγον καὶ τὰς
εὐεργεσίας ἀποδειξάμενον ἀξιοῦν τοὺς ἐπιτρέψαντας
αὐτῷ τὴν στρατιάν, μάλιστα μὲν φιλίᾳ δέχεσθαι τοὺς
πολεμίους καὶ συνθήκας ποιήσασθαι δικαίας, αὐτῷ τὴν
ἰσότητα καὶ τὸ μὴ σφαλῆναι περὶ τὰς ὁμολογίας ἐπι-
τρέψαντας. εἰ δ' ἐπὶ τοῖς κατωρθωμένοις σφίσιν αὐ-
θαδείας ἀναπιμπλάμενοι μὴ δέχοιντο τὰς διαλλαγάς,
ἀφίστασθαι τῆς ἀρχῆς αὐτοῖς. ἢ γὰρ οὐχ ὑπομενεῖν
αὐτοὺς ἄλλον τινὰ αἱρεῖσθαι στρατηγὸν δι' ἀπορίαν
ἀγαθοῦ ἡγεμόνος, ἢ παρακινδυνεύσαντας ὁτῳδήτινι
παραδοῦναι τὰς δυνάμεις σὺν μεγάλῃ διδαχθήσεσθαι
βλάβῃ τὴν τοῦ συμφέροντος αἵρεσιν. τὰ μὲν δὴ βου-
λευθέντα αὐτοῖς καὶ δόξαντα δίκαιά τε καὶ ὅσια εἶναι,
φήμης τ' ἀγαθῆς ἐφ' ᾗ μάλιστα ὁ ἀνὴρ ἐσπούδαζε
παρὰ πᾶσι τευξόμενα, τοιάδε ἦν. ἐτάραττε δέ τις αὐ
Διονύσιος Αλικαρνασσέας. Antiquitates Romanae Book 11, ch. 59, se.

3, L. 1
φέροντι τῆς πόλεως τοῦ δημοτικοῦ μέρους προϊσταμέ-

νων, καὶ καταριθμησάμενος ἅπαντας ἐξ ἀρχῆς τοὺς
κατασχόντας τὴν πόλιν κινδύνους ἐκ τῶν τἀναντία
πολιτευομένων, τοῖς τ' ἀπεχθῶς ἐσχηκόσι πρὸς τὸ δη-
μοτικὸν ἅπασιν ἀλυσιτελὲς γενόμενον ἀποδείξας τὸ
μισόδημον, ἐπαίνους τε πολλοὺς περὶ τοῦ δήμου ποιη-
σάμενος, ὡς αἰτιωτάτου τῇ πόλει γεγονότος οὐ μόνον
τῆς ἐλευθερίας, ἀλλὰ καὶ τῆς ἡγεμονίας, ἐπεὶ ταῦτα
122
καὶ παραπλήσια τούτοις διεξῆλθε, τελευτῶν ἔφη μὴ

δύνασθαι πόλιν ἐλευθέραν εἶναι, ἐξ ἧς ἄν τις τὴν
ἰσότητ' ἀνέλῃ· ἔφη τε δοκεῖν ἑαυτῷ τὸν μὲν νόμον
δίκαιον εἶναι τὸν ἀξιοῦντα πᾶσι μετεῖναι Ῥωμαίοις τῆς
ὑπατικῆς ἀρχῆς, τοῖς γε δὴ βίον ἀνεπίληπτον ἐσχηκόσι
καὶ πράξεις ἀποδεδειγμένοις τῆς τιμῆς ταύτης ἀξίας,
τὸν δὲ καιρὸν οὐκ ἐπιτήδειον εἰς τὴν ὑπὲρ αὐτοῦ
διάγνωσιν ἐν πολεμικαῖς ὑπαρχούσης ταραχαῖς τῆς πό-
λεως· συνεβούλευέ τε τοῖς μὲν δημάρχοις ἐᾶν τὴν
καταγραφὴν γενέσθαι τῶν στρατιωτῶν καὶ τὴν ἔξοδον
μὴ κωλύειν τῶν καταγραφέντων, τοῖς δ' ὑπάτοις, ὅταν
τὸ κράτιστον τέλος ἐπιθῶσι τῷ πολέμῳ, πρῶτον ἁπάν-
των τὸ περὶ τοῦ νόμου προβούλευμα εἰς τὸν δῆμον
Αριστοτέλης , Analytica priora et posteriora Bekker P.90a, L. 13
ρους μέν, ἆρ' ἐκλείπει ἡ σελήνη ἢ αὔξεται; εἰ γάρ ἐστι τὶ

ἢ μὴ ἔστι τί, ἐν τοῖς τοιούτοις ζητοῦμεν· ἁπλῶς δ', εἰ ἔστιν
ἢ μὴ σελήνη ἢ νύξ. συμβαίνει ἄρα ἐν ἁπάσαις ταῖς ζη-
τήσεσι ζητεῖν ἢ εἰ ἔστι μέσον ἢ τί ἐστι τὸ μέσον. τὸ μὲν
γὰρ αἴτιον τὸ μέσον, ἐν ἅπασι δὲ τοῦτο ζητεῖται. ἆρ' ἐκ-
λείπει; ἆρ' ἔστι τι αἴτιον ἢ οὔ; μετὰ ταῦτα γνόντες ὅτι ἔστι
τι, τί οὖν τοῦτ' ἔστι ζητοῦμεν. τὸ γὰρ αἴτιον τοῦ εἶναι μὴ
τοδὶ ἢ τοδὶ ἀλλ' ἁπλῶς τὴν οὐσίαν, ἢ τοῦ μὴ ἁπλῶς ἀλ-
λά τι τῶν καθ' αὑτὸ ἢ κατὰ συμβεβηκός, τὸ μέσον ἐστίν.
λέγω δὲ τὸ μὲν ἁπλῶς τὸ ὑποκείμενον, οἷον σελήνην ἢ γῆν
ἢ ἥλιον ἢ τρίγωνον, τὸ δὲ τὶ ἔκλειψιν, ἰσότητα ἀνισότητα,
εἰ ἐν μέσῳ ἢ μή. ἐν ἅπασι γὰρ τούτοις φανερόν ἐστιν ὅτι
τὸ αὐτό ἐστι τὸ τί ἐστι καὶ διὰ τί ἔστιν. τί ἐστιν ἔκλειψις;
στέρησις φωτὸς ἀπὸ σελήνης ὑπὸ γῆς ἀντιφράξεως. διὰ
τί ἔστιν ἔκλειψις, ἢ διὰ τί ἐκλείπει ἡ σελήνη; διὰ τὸ
ἀπολείπειν τὸ φῶς ἀντιφραττούσης τῆς γῆς. τί ἐστι συμ-
φωνία; λόγος ἀριθμῶν ἐν ὀξεῖ καὶ βαρεῖ. διὰ τί συμφω-
νεῖ τὸ ὀξὺ τῷ βαρεῖ; διὰ τὸ λόγον ἔχειν ἀριθμῶν τὸ ὀξὺ
καὶ τὸ βαρύ. ἆρ' ἔστι συμφωνεῖν τὸ ὀξὺ καὶ τὸ βαρύ; ἆρ'
ἐστὶν ἐν ἀριθμοῖς ὁ λόγος αὐτῶν; λαβόντες δ' ὅτι ἔστι, τίς
οὖν ἐστιν ὁ λόγος;
Αριστοτέλης , Ηθικά Ευδήμια. Bekker P.1222a, L. 25

123
ὑπερβάλλων τῷ χαίρειν τῷ ἡδεῖ ὑπερβάλλει καὶ ὁ τῷ

λυπεῖσθαι τῷ ἐναντίῳ, καὶ ταῦτα ἢ ἁπλῶς ἢ πρός τινα
ὅρον, οἷον ὅταν μὴ ὡς οἱ πολλοί· ὁ δ' ἀγαθὸς ὡς δεῖ. – ἐπεὶ
δ' ἐστί τις ἕξις ἀφ' ἧς τοιοῦτος ἔσται ὁ ἔχων αὐτὴν ὥστε τοῦ
αὐτοῦ πράγματος ὃ μὲν ἀποδέχεσθαι τὴν ὑπερβολὴν ὃ δὲ
τὴν ἔλλειψιν, ἀνάγκη, ὡς ταῦτ' ἀλλήλοις ἐναντία καὶ τῷ
μέσῳ, οὕτω καὶ τὰς ἕξεις ἀλλήλαις ἐναντίας εἶναι καὶ τῇ
ἀρετῇ. – συμβαίνει μέντοι τὰς ἀντιθέσεις ἔνθα μὲν φανερω-
τέρας εἶναι πάσας, ἔνθα δὲ τὰς ἐπὶ τὴν ὑπερβολήν, ἐνιαχοῦ
δὲ τὰς ἐπὶ τὴν ἔλλειψιν. αἴτιον δὲ τῆς ἐναντιώσεως, ὅτι
οὐκ ἀεὶ ἐπὶ ταὐτὰ τῆς ἀνισότητος ἢ ὁμοιότητος πρὸς τὸ μέ-
σον, ἀλλ' ὁτὲ μὲν θᾶττον ἂν μεταβαίη ἀπὸ τῆς ὑπερβολῆς
ἐπὶ τὴν μέσην ἕξιν, ὁτὲ δ' ἀπὸ τῆς ἐλλείψεως, ἧς ὃς
πλέον ἀπέχει, οὗτος δοκεῖ ἐναντιώτερος εἶναι, οἷον καὶ περὶ
τὸ σῶμα ἐν μὲν τοῖς πόνοις ὑγιεινότερον ἡ ὑπερβολὴ τῆς
ἐλλείψεως καὶ ἐγγύτερον τοῦ μέσου, ἐν δὲ τῇ τροφῇ ἡ ἔλ-
λειψις ὑπερβολῆς. ὥστε καὶ αἱ προαιρετικαὶ ἕξεις αἱ φι-
λογυμναστικαὶ φιλοϋγιεῖς μᾶλλον ἔσονται καθ' ἑκατέραν τὴν
αἵρεσιν, ἔνθα μὲν αἱ πολυπονώτεραι, ἔνθα δ' αἱ ὑποστα-
τικώτεραι, καὶ ἐναντίος τῷ μετρίῳ καὶ τῷ ὡς ὁ λόγος ἔνθα
Αριστοτέλης , Ηθικά Ευδήμια. Bekker P.1231b, L. 21
μάλιστα καλοῦσι τοὺς μηδ' ἐφ' ὅσοις δεῖ κινουμένους τὸν θυμόν,
ἀλλὰ προπηλακιζομένους εὐχερῶς καὶ ταπεινοὺς πρὸς τὰς
ὀλιγωρίας. ἔστι γὰρ ἀντικείμενον τῷ μὲν ταχὺ τὸ μόλις,
τῷ δ' ἠρέμα τὸ σφόδρα, τῷ δὲ πολὺν χρόνον τὸ ὀλίγον
λυπεῖσθαι ταύτην τὴν λύπην ἣν καλοῦμεν θυμόν. ἐπεὶ δ'
ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων εἴπομεν, καὶ ἐνταῦθ' ἐστὶν ὑπερ-
βολὴ καὶ ἔλλειψις (ὁ μὲν γὰρ χαλεπὸς τοιοῦτος ἐστίν, ὁ
καὶ θᾶττον καὶ μᾶλλον πάσχων καὶ πλείω χρόνον καὶ
ὅτ' οὐ δεῖ καὶ ὁποίοις οὐ δεῖ καὶ ἐπὶ πολλοῖς, ὁ δ' ἀνδρα-
ποδώδης τοὐναντίον), δῆλον ὅτι ἔστι τις καὶ ὁ μέσος τῆς ἀνι-
σότητος. ἐπεὶ οὖν ἡμαρτημέναι ἀμφότεραι αἱ ἕξεις ἐκεῖναι,
φανερὸν ὅτι ἐπιεικὴς ἡ μέση τούτων ἕξις· οὔτε γὰρ προτερεῖ
οὔθ' ὑστερίζει οὔτε οἷς οὐ δεῖ ὀργίζεται οὔτε οἷς δεῖ οὐκ ὀργίζε-
ται. ὥστ' ἐπεὶ καὶ πραότης ἡ βελτίστη ἕξις περὶ ταῦτα τὰ
πάθη ἐστίν, εἴη καὶ ἡ πραότης μεσότης τις, καὶ ὁ πρᾶος
μέσος τοῦ χαλεποῦ καὶ τοῦ ἀνδραποδώδους.
ἔστι δὲ καὶ ἡ μεγαλοψυχία καὶ ἡ μεγαλοπρέπεια
καὶ ἡ ἐλευθεριότης μεσότητες. ἡ μὲν ἐλευθεριότης περὶ χρη-
μάτων κτῆσιν καὶ ἀποβολήν. ὁ μὲν γὰρ κτήσει μὲν πάσῃ
124
μᾶλλον χαίρων ἢ δεῖ, ἀποβολῇ δὲ πάσῃ λυπούμενος μᾶλ-

λον ἢ δεῖ ἀνελεύθερος, ὁ δ' ἀμφότερα ἧττον ἢ δεῖ ἄσωτος,
ἁπλῶς μὲν τὰ ἁπλῶς, τὰ δ' ἐκείνῳ ἐξ ὑποθέσεως, ᾗ πενία

συμφέρει ἢ νόσος, καὶ ταῦτα τῶν ἁπλῶς ἀγαθῶν ἕνεκα,
ὥσπερ καὶ αὐτὸ τὸ φάρμακον πιεῖν· οὐ γὰρ βούλεται ,
ἀλλὰ τοῦδ' ἕνεκα βούλεται. ἔτι καθ' οὓς τρόπους καὶ ἀλλή-
λοις οἱ μὴ σπουδαῖοι εἶεν ἂν φίλοι. εἴη γὰρ ἂν ἡδὺς οὐχ
ᾗ φαῦλος, ἀλλ' ᾗ τῶν κοινῶν τινος μετέχει, οἷον εἰ μουσι-
κός. ἔτι ᾗ ἔνι τι πᾶσιν ἐπιεικές· διὸ ἔνιοι ὁμιλητικοὶ εἶεν
ἂν καὶ σπουδαίῳ. ἢ ᾗ προσαρμόττουσιν ἑκάστῳ· ἔχουσι
γάρ τι πάντες τοῦ ἀγαθοῦ.
τρία μὲν οὖν εἴδη ταῦτα φιλίας· ἐν πᾶσι δὲ τούτοις
κατ' ἰσότητά πως λέγεται ἡ φιλία. καὶ γὰρ οἱ κατ'
ἄλλη δὲ διαφορὰ τούτων ἡ καθ' ὑπερβολήν, ὥσπερ θεοῦ
ἀρετὴ πρὸς ἄνθρωπον. τοῦτο γὰρ ἕτερον εἶδος φιλίας, καὶ
ὅλως ἄρχοντος καὶ ἀρχομένου, καθάπερ καὶ τὸ δίκαιον
ἕτερον· κατ' ἀναλογίαν γὰρ ἴσον, κατ' ἀριθμὸν δ' οὐκ ἴσον.
ἐν τούτῳ τῷ γένει πατὴρ πρὸς υἱὸν καὶ ὁ εὐεργέτης πρὸς
τὸν εὐεργετηθέντα. αὐτῶν δὲ τούτων διαφοραὶ εἰσίν· ἄλλη
πατρὸς πρὸς υἱὸν καὶ ἀνδρὸς πρὸς γυναῖκα, αὕτη μὲν ὡς
ἄρχοντος καὶ ἀρχομένου, ἣ δὲ εὐεργέτου πρὸς εὐεργετηθέντα.
ἐν ταύταις δὲ ἢ οὐκ ἔνεστιν ἢ οὐχ ὁμοίως τὸ ἀντιφιλεῖσθαι.
πατρὸς πρὸς υἱὸν καὶ ἀνδρὸς πρὸς γυναῖκα, αὕτη μὲν ὡς

ἄρχοντος καὶ ἀρχομένου, ἣ δὲ εὐεργέτου πρὸς εὐεργετηθέντα.
ἐν ταύταις δὲ ἢ οὐκ ἔνεστιν ἢ οὐχ ὁμοίως τὸ ἀντιφιλεῖσθαι.
γελοῖον γάρ, εἴ τις ἐγκαλοίη τῷ θεῷ, ὅτι οὐχ ὁμοίως τὸ
ἀντιφιλεῖσθαι ὡς φιλεῖται, ἢ τῷ ἄρχοντι καὶ ἀρχομένῳ.
φιλεῖσθαι γάρ, οὐ φιλεῖν, τοῦ ἄρχοντος, ἢ φιλεῖν ἄλλον
τρόπον. καὶ ἡδονὴ διαφέρει οὐδὲν ἥ τε τοῦ αὐτάρκους ἐπὶ τῷ
αὑτοῦ κτήματι ἢ παιδί, καὶ τοῦ ἐνδεοῦς ἐπὶ τῷ γινομένῳ.
ὡς δ' αὕτως καὶ ἐπὶ τῶν διὰ τὴν χρῆσιν φίλων καὶ ἐπὶ
τῶν δι' ἡδονὴν οἳ μὲν κατ' ἰσότητα εἰσίν, οἳ δὲ καθ' ὑπερο-
χρήσιμοι καὶ εὖ ποιῶσιν, καὶ ἐπὶ τῆς ἡδονῆς. δῆλον δ' ἐν
125
τοῖς ἐρωτικοῖς· τοῦτο γὰρ αἴτιον τοῦ μάχεσθαι ἀλλήλοις

πολλάκις. ἀγνοεῖ γὰρ ὁ ἐρῶν ὅτι οὐχ ὁ αὐτὸς λόγος αὐτοῖς
ἐπὶ τὴν προθυμίαν. διὸ εὑρηκέναι νεῖκος ὁ ἐρώμενος· τοιαῦτ'
ἂν οὐκ ἐρῶν λέγοι. οἳ δὲ νομίζουσι τὸν αὐτὸν εἶναι λόγον.
ὥσπερ οὖν εἴρηται, τριῶν ὄντων εἰδῶν φιλίας, κατ'
ἀρετὴν κατὰ τὸ χρήσιμον καὶ κατὰ τὸ ἡδύ, αὗται πάλιν
διῄρηνται εἰς δύο· αἳ μὲν γὰρ κατὰ τὸ ἴσον αἳ δὲ καθ'
ὑπεροχὴν εἰσίν. φιλίαι μὲν οὖν ἀμφότεραι,

χρήσιμοι καὶ εὖ ποιῶσιν, καὶ ἐπὶ τῆς ἡδονῆς. δῆλον δ' ἐν
τοῖς ἐρωτικοῖς· τοῦτο γὰρ αἴτιον τοῦ μάχεσθαι ἀλλήλοις
πολλάκις. ἀγνοεῖ γὰρ ὁ ἐρῶν ὅτι οὐχ ὁ αὐτὸς λόγος αὐτοῖς
ἐπὶ τὴν προθυμίαν. διὸ εὑρηκέναι νεῖκος ὁ ἐρώμενος· τοιαῦτ'
ἂν οὐκ ἐρῶν λέγοι. οἳ δὲ νομίζουσι τὸν αὐτὸν εἶναι λόγον.
ὥσπερ οὖν εἴρηται, τριῶν ὄντων εἰδῶν φιλίας, κατ'
ἀρετὴν κατὰ τὸ χρήσιμον καὶ κατὰ τὸ ἡδύ, αὗται πάλιν
διῄρηνται εἰς δύο· αἳ μὲν γὰρ κατὰ τὸ ἴσον αἳ δὲ καθ'
ὑπεροχὴν εἰσίν. φιλίαι μὲν οὖν ἀμφότεραι, φίλοι δ' οἱ
κατὰ τὴν ἰσότητα· ἄτοπον γὰρ ἂν εἴη εἰ ἀνὴρ παιδίῳ
φίλος, φιλεῖ δέ γε καὶ φιλεῖται. ἐνιαχοῦ δὲ φιλεῖσθαι
μὲν δεῖ τὸν ὑπερέχοντα, ἐὰν δὲ φιλῇ, ὀνειδίζεται ὡς ἀνά-
ξιον φιλῶν. τῇ γὰρ ἀξίᾳ τῶν φίλων μετρεῖται καί τινι
ἴσῳ. τὰ μὲν οὖν δι' ἡλικίας ἔλλειψιν ἀνάξια ὁμοίως φι-
λεῖσθαι, τὰ δὲ κατ' ἀρετὴν ἢ γένος ἢ κατὰ ἄλλην τοιαύ-
την ὑπεροχήν. ἀεὶ δὲ τὸν ὑπερέχοντα ἢ ἧττον ἢ μὴ φιλεῖν
ἀξιοῦν, καὶ ἐν τῷ χρησίμῳ καὶ ἐν τῷ ἡδεῖ καὶ κατ' ἀρετήν.
ἐν μὲν οὖν ταῖς μικραῖς ὑπεροχαῖς εἰκότως γίνονται ἀμ-
φισβητήσεις (τὸ γὰρ μικρὸν ἐνιαχοῦ οὐδὲν ἰσχύει, ὥσπερ
ἐν ξύλου σταθμῷ, ἀλλ' ἐν χρυσίῳ· ἀλλὰ τὸ μικρὸν κακῶς
ἀξιοῦν, καὶ ἐν τῷ χρησίμῳ καὶ ἐν τῷ ἡδεῖ καὶ κατ' ἀρετήν.

ἐν μὲν οὖν ταῖς μικραῖς ὑπεροχαῖς εἰκότως γίνονται ἀμ-
φισβητήσεις (τὸ γὰρ μικρὸν ἐνιαχοῦ οὐδὲν ἰσχύει, ὥσπερ
ἐν ξύλου σταθμῷ, ἀλλ' ἐν χρυσίῳ· ἀλλὰ τὸ μικρὸν κακῶς
κρίνουσιν· φαίνεται γὰρ τὸ μὲν οἰκεῖον ἀγαθὸν διὰ τὸ ἐγγὺς
126
μέγα, τὸ δ' ἀλλότριον διὰ τὸ πόρρω μικρόν)· ὅταν δὲ

ὑπερβολὴ ᾖ, οὐδ' αὐτοὶ ἐπιζητοῦσιν ὡς δεῖ ἢ ἀντιφιλεῖσθαι
ἢ ὁμοίως ἀντιφιλεῖσθαι, οἷον εἴ τις ἀξιοῖ τὸν θεόν. φανερὸν
δὴ ὅτι φίλοι μέν, ὅταν ἐν τῷ ἴσῳ, τὸ ἀντιφιλεῖν δ' ἔστιν
ἄνευ τοῦ φίλους εἶναι. – δῆλον δὲ καὶ διὰ τί ζητοῦσι μᾶλλον
οἱ ἄνθρωποι τὴν καθ' ὑπεροχὴν φιλίαν τῆς κατ' ἰσότητα·
ἅμα γὰρ ὑπάρχει οὕτως αὐτοῖς τό τε φιλεῖσθαι καὶ ἡ
ὑπεροχή. διὸ ὁ κόλαξ παρ' ἐνίοις ἐντιμότερος τοῦ φίλου·
ἄμφω γὰρ φαίνεσθαι ποιεῖ ὑπάρχειν τῷ κολακευομένῳ.
μάλιστα δ' οἱ φιλότιμοι τοιοῦτοι· τὸ γὰρ θαυμάζεσθαι ἐν
ὑπεροχῇ. φύσει δὲ γίνονται οἳ μὲν φιλητικοὶ οἳ δὲ φιλό-
τιμοι. φιλητικὸς δὲ ὁ τῷ φιλεῖν χαίρων μᾶλλον ἢ τῷ
φιλεῖσθαι· ἐκεῖνος δὲ φιλότιμος μᾶλλον. ὁ μὲν οὖν χαίρων
τῷ θαυμάζεσθαι καὶ φιλεῖσθαι τῆς ὑπεροχῆς φίλος· ὁ δὲ
τῇ ἐν τῷ φιλεῖν ἡδονῇ ὁ φιλητικός. ἔνεστι γὰρ ἀνάγκη
ἐνεργοῦντα· τὸ μὲν γὰρ φιλεῖσθαι συμβεβηκός· ἔστι γὰρ λαν
σθαι κατὰ τὸ φιλητόν. σημεῖον δέ· ἕλοιτ' ἂν ὁ φίλος μᾶλ-

λον, εἰ μὴ ἐνδέχοιτ' ἄμφω, γιγνώσκειν ἢ γιγνώσκεσθαι, οἷον
ἐν ταῖς ὑποβολαῖς αἱ γυναῖκες ποιοῦσι, καὶ ἡ Ἀνδρομάχη
ἡ Ἀντιφῶντος. καὶ γὰρ ἔοικε τὸ μὲν ἐθέλειν γινώσκεσθαι
αὑτοῦ ἕνεκα, καὶ τοῦ πάσχειν τι ἀγαθὸν ἀλλὰ μὴ ποιεῖν,
τὸ δὲ γινώσκειν τοῦ ποιεῖν καὶ τοῦ φιλεῖν ἕνεκα. διὸ καὶ
τοὺς ἐμμένοντας τῷ φιλεῖν πρὸς τοὺς τεθνεῶτας ἐπαινοῦμεν·
γινώσκουσι γάρ, ἀλλ' οὐ γινώσκονται.
ὅτι μὲν οὖν πλείονες τρόποι φιλίας, καὶ πόσοι τρόποι, ὅτι
τρεῖς, καὶ ὅτι τὸ φιλεῖσθαι καὶ ἀντιφιλεῖσθαι καὶ οἱ φί-
λοι διαφέρουσιν, οἵ τε κατ' ἰσότητα καὶ οἱ καθ' ὑπεροχήν,
εἴρηται· ἐπεὶ δὲ τὸ φίλον λέγεται καὶ καθόλου μᾶλλον, ὥς-
περ καὶ κατ' ἀρχὰς ἐλέχθη, ὑπὸ τῶν ἔξωθεν συμπαραλαμ-
βανόντων (οἳ μὲν γὰρ τὸ ὅμοιόν φασιν εἶναι φίλον, οἳ δὲ
τὸ ἐναντίον), λεκτέον καὶ περὶ τούτων πῶς εἰσι πρὸς τὰς
εἰρημένας φιλίας. ἀνάγεται δὲ τὸ μὲν ὅμοιον καὶ εἰς τὸ
ἡδὺ καὶ εἰς τὸ ἀγαθόν. τό τε γὰρ ἀγαθὸν ἁπλοῦν, τὸ δὲ
κακὸν πολύμορφον· καὶ ὁ ἀγαθὸς μὲν ὅμοιος ἀεὶ καὶ οὐ
μεταβάλλεται τὸ ἦθος, ὁ δὲ φαῦλος καὶ ὁ ἄφρων οὐθὲν
ἔοικεν ἕωθεν καὶ ἑσπέρας. διὸ ἐὰν μὴ συμβάλλωσιν οἱ
φαῦλοι, οὐ φίλοι ἑαυτοῖς, ἀλλὰ διίστανται·
127
ταῦτα πάντα πρὸς ἄλληλα. οἳ μὲν γὰρ ἂν μὴ τὸ ἑαυ-

τοῖς, οἳ δὲ ἂν μὴ τὸ εἶναι, οἳ δὲ τὸ συζῆν, οὐκ οἴονται φι-
λεῖσθαι. ἔτι τὸ ἀλγοῦντι συναλγεῖν μὴ δι' ἕτερόν τι ⌈ἀγα-
πᾶν θήσομεν⌋, οἷον οἱ δοῦλοι πρὸς τοὺς δεσπότας, ὅτι χαλε-
ποὶ ἀλγοῦντες, ἀλλ' οὐ δι' αὐτούς, ὥσπερ αἱ μητέρες τοῖς
τέκνοις καὶ οἱ συνωδίνοντες ὄρνιθες. βούλεται γὰρ μάλιστά
γε οὐ μόνον συλλυπεῖσθαι ὁ φίλος τῷ φίλῳ, ἀλλὰ καὶ
τὴν αὐτὴν λύπην, οἷον διψῶντι συνδιψῆν, εἰ ἐνεδέχετο, ὅτι
[μὴ] ἐγγύτατα. ὁ δ' αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ τοῦ χαίρειν· τὸ γὰρ
χαίρειν μὴ δι' ἕτερόν τι, ἀλλὰ δι' ἐκεῖνον, ὅτι χαίρει, φιλικόν. ἔτι
τὰ τοιάδε λέγεται περὶ τῆς φιλίας, ὡς ἰσότης φιλότης, καὶ [μὴ]
μίαν ψυχὴν εἶναι τοὺς ἀληθῶς φίλους. ἅπαντα ταῦτα ἐπα-
ναφέρεται πρὸς τὸν ἕνα. καὶ γὰρ βούλεται τἀγαθὰ αὐτῷ
τοῦτον τὸν τρόπον. οὐθεὶς γὰρ αὐτὸς αὑτὸν εὖ ποιεῖ διά τι
ἕτερον, οὐδὲ χάριτος. οὐ δὲ λέγει ὅτι ἐποίησεν ᾗ εἷς· δοκεῖ
γὰρ φιλεῖσθαι βούλεσθαι ὁ δῆλον ποιῶν ὅτι φιλεῖ, ἀλλ' οὐ
φιλεῖν. καὶ τὸ εἶναι μάλιστα καὶ τὸ συζῆν καὶ τὸ συγ-
χαίρειν καὶ τὸ συναλγεῖν, καὶ μία δὴ ψυχή, καὶ τὸ μὴ
δύνασθαι ἄνευ ἀλλήλων μηδὲ ζῆν, ἀλλὰ συναποθνήσκειν.
οὕτω γὰρ ἔχει ὁ εἷς, καὶ ἴσως ὁμιλεῖ αὐτὸς αὑτῷ. – πάντα
δὲ ταῦτα τῷ ἀγαθῷ ὑπάρχει πρὸς αὑτόν.
εὖ παθὼν ὥσπερ ἔργον τοῦ εὖ ποιήσαντος. διὸ καὶ ἐν τοῖς

ζῴοις ἡ περὶ τὰ τέκνα σπουδὴ ἐστί, καὶ τοῦ γεννῆσαι καὶ τὰ
γεννώμενα σῴζειν. καὶ φιλοῦσι δὴ μᾶλλον οἱ πατέρες τὰ
τέκνα (καὶ αἱ μητέρες τῶν πατέρων) ἢ φιλοῦνται· καὶ οὗτοι
πάλιν τὰ αὑτῶν ἢ τοὺς γεννήσαντας, διὰ τὸ τὴν ἐνέργειαν
εἶναι τὸ ἄριστον· καὶ αἱ μητέρες τῶν πατέρων, ὅτι μᾶλλον
οἴονται αὑτῶν εἶναι ἔργον τὰ τέκνα· τὸ γὰρ ἔργον τῷ χα-
λεπῷ διορίζουσι, πλείω δὲ λυπεῖται περὶ τὴν γένεσιν μήτηρ.
καὶ περὶ μὲν φιλίας τῆς πρὸς αὑτὸν καὶ τῆς ἐν πλείοσι
διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον· δοκεῖ δὲ τό τε δίκαιον εἶναι
δος· κοινωνία γάρ, τὸ δὲ κοινὸν πᾶν διὰ τοῦ δικαίου
συνέστηκεν, ὥστε ὅσα εἴδη φιλίας, καὶ δικαίου καὶ κοινω-
νίας, καὶ πάντα ταῦτα σύνορα ἀλλήλοις, καὶ ἐγγὺς
ἔχει τὰς διαφοράς. ἐπεὶ δ' ὁμοίως ἔχει ψυχὴ πρὸς
128
σῶμα καὶ τεχνίτης πρὸς ὄργανον καὶ δεσπότης πρὸς

δοῦλον, τούτων μὲν οὐκ ἔστι κοινωνία. οὐ γὰρ δύ' ἐστίν,
ἀλλὰ τὸ μὲν ἕν, τὸ δὲ τοῦ ἑνός [οὐδέν]. οὐδὲ διαιρετὸν
τὸ ἀγαθὸν ἑκατέρῳ, ἀλλὰ τὸ ἀμφοτέρων τοῦ ἑνὸς οὗ ἕνε-
κα ἐστίν. τό τε γὰρ σῶμά ἐστιν ὄργανον σύμφυτον, καὶ τοῦ
Αριστοτέλης , Ηθικά Νικομάχεια Bekker P.1131a, L. 31
ἔσται ἰσότης, οἷς καὶ ἐν οἷς· ὡς γὰρ ἐκεῖνα ἔχει, τὰ ἐν οἷς,

οὕτω κἀκεῖνα ἔχει· εἰ γὰρ μὴ ἴσοι, οὐκ ἴσα ἕξουσιν, ἀλλ'
ἐντεῦθεν αἱ μάχαι καὶ τὰ ἐγκλήματα, ὅταν ἢ μὴ ἴσα ἴσοι
ἢ μὴ ἴσοι ἴσα ἔχωσι καὶ νέμωνται. ἔτι ἐκ τοῦ κατ' ἀξίαν
τοῦτο δῆλον· τὸ γὰρ δίκαιον ἐν ταῖς νομαῖς ὁμολογοῦσι
πάντες κατ' ἀξίαν τινὰ δεῖν εἶναι, τὴν μέντοι ἀξίαν οὐ τὴν
αὐτὴν λέγουσι πάντες [ὑπάρχειν], ἀλλ' οἱ μὲν δημοκρατικοὶ
ἐλευθερίαν, οἱ δ' ὀλιγαρχικοὶ πλοῦτον, οἳ δ' εὐγένειαν, οἱ δ'
ἀριστοκρατικοὶ ἀρετήν. ἔστιν ἄρα τὸ δίκαιον ἀνάλογόν τι.
τὸ γὰρ ἀνάλογον οὐ μόνον ἐστὶ μοναδικοῦ ἀριθμοῦ ἴδιον, ἀλλ'
ὅλως ἀριθμοῦ· ἡ γὰρ ἀναλογία ἰσότης ἐστὶ λόγων, καὶ ἐν
τέτταρσιν ἐλαχίστοις. ἡ μὲν οὖν διῃρημένη ὅτι ἐν τέτταρσι,
δῆλον. ἀλλὰ καὶ ἡ συνεχής· τῷ γὰρ ἑνὶ ὡς δυσὶ χρῆται
καὶ δὶς λέγει, οἷον ὡς ἡ τοῦ α πρὸς τὴν τοῦ β, οὕτως ἡ
τοῦ β πρὸς τὴν τοῦ γ. δὶς οὖν ἡ τοῦ β εἴρηται· ὥστ' ἐὰν
ἡ τοῦ β τεθῇ δίς, τέτταρα ἔσται τὰ ἀνάλογα. ἔστι δὲ καὶ
τὸ δίκαιον ἐν τέτταρσιν ἐλαχίστοις, καὶ ὁ λόγος ὁ αὐτός·
διῄρηται γὰρ ὁμοίως οἷς τε καὶ ἅ. ἔσται ἄρα ὡς ὁ α ὅρος
πρὸς τὸν β, οὕτως ὁ γ πρὸς τὸν δ, καὶ ἐναλλὰξ ἄρα, ὡς ὁ
α πρὸς τὸν γ, ὁ β πρὸς τὸν δ. ὥστε καὶ τὸ ὅλον πρὸς τὸ
ὅλον· ὅπερ ἡ νομὴ συνδυάζει, κἂν οὕτω συντεθῇ, δικαίως συν
Αριστοτέλης , Ηθικά Νικομάχεια Bekker P.1132b, L. 33
καιον τὸ ἀντιπεπονθὸς ἄλλῳ. τὸ δ' ἀντιπεπονθὸς οὐκ ἐφαρ-

μόττει οὔτ' ἐπὶ τὸ νεμητικὸν δίκαιον οὔτ' ἐπὶ τὸ διορθωτι-
κόν – καίτοι βούλονταί γε τοῦτο λέγειν καὶ τὸ Ῥαδαμάνθυος
δίκαιον· εἴ κε πάθοι τά τ' ἔρεξε, δίκη κ' ἰθεῖα γένοιτο
– πολλαχοῦ γὰρ διαφωνεῖ· οἷον εἰ ἀρχὴν ἔχων ἐπάταξεν, οὐ
δεῖ ἀντιπληγῆναι, καὶ εἰ ἄρχοντα ἐπάταξεν, οὐ πληγῆναι
μόνον δεῖ ἀλλὰ καὶ κολασθῆναι. ἔτι τὸ ἑκούσιον καὶ τὸ
ἀκούσιον διαφέρει πολύ. ἀλλ' ἐν μὲν ταῖς κοινωνίαις ταῖς
ἀλλακτικαῖς συνέχει τὸ τοιοῦτον δίκαιον, τὸ ἀντιπεπονθὸς
κατ' ἀναλογίαν καὶ μὴ κατ' ἰσότητα. τῷ ἀντιποιεῖν γὰρ
129
ἀνάλογον συμμένει ἡ πόλις. ἢ γὰρ τὸ κακῶς ζητοῦσιν· εἰ

δὲ μή, δουλεία δοκεῖ εἶναι [εἰ μὴ ἀντιποιήσει]· ἢ τὸ εὖ· εἰ
δὲ μή, μετάδοσις οὐ γίνεται, τῇ μεταδόσει δὲ συμμένουσιν.
διὸ καὶ Χαρίτων ἱερὸν ἐμποδὼν ποιοῦνται, ἵν' ἀνταπόδοσις
ᾖ· τοῦτο γὰρ ἴδιον χάριτος· ἀνθυπηρετῆσαι γὰρ δεῖ τῷ
χαρισαμένῳ, καὶ πάλιν αὐτὸν ἄρξαι χαριζόμενον. ποιεῖ
δὲ τὴν ἀντίδοσιν τὴν κατ' ἀναλογίαν ἡ κατὰ διάμετρον σύ-
ζευξις. οἰκοδόμος ἐφ' ᾧ α, σκυτοτόμος ἐφ' ᾧ β, οἰκία
ἐφ' ᾧ γ, ὑπόδημα ἐφ' ᾧ δ. δεῖ οὖν λαμβάνειν τὸν οἰκο-
δόμον παρὰ τοῦ σκυτοτόμου τὸ ἐκείνου ἔργον, καὶ αὐτὸν
ἀληθείᾳ ἡ χρεία, ἣ πάντα συνέχει· εἰ γὰρ μηθὲν δέοιντο

ἢ μὴ ὁμοίως, ἢ οὐκ ἔσται ἀλλαγὴ ἢ οὐχ ἡ αὐτή· οἷον δ'
ὑπάλλαγμα τῆς χρείας τὸ νόμισμα γέγονε κατὰ συνθήκην·
καὶ διὰ τοῦτο τοὔνομα ἔχει νόμισμα, ὅτι οὐ φύσει ἀλλὰ νόμῳ
ἐστί, καὶ ἐφ' ἡμῖν μεταβαλεῖν καὶ ποιῆσαι ἄχρηστον. ἔσται
δὴ ἀντιπεπονθός, ὅταν ἰσασθῇ, ὥστε ὅπερ γεωργὸς πρὸς
σκυτοτόμον, τὸ ἔργον τὸ τοῦ σκυτοτόμου πρὸς τὸ τοῦ γεωργοῦ.
εἰς σχῆμα δ' ἀναλογίας οὐ δεῖ ἄγειν, ὅταν ἀλλάξωνται (εἰ
δὲ μή, ἀμφοτέρας ἕξει τὰς ὑπεροχὰς τὸ ἕτερον ἄκρον), ἀλλ'
ὅταν ἔχωσι τὰ αὑτῶν. οὕτως ἴσοι καὶ κοινωνοί, ὅτι αὕτη ἡ
ἰσότης δύναται ἐπ' αὐτῶν γίνεσθαι. γεωργὸς α, τροφὴ γ,
σκυτοτόμος β, τὸ ἔργον αὐτοῦ τὸ ἰσασμένον δ. εἰ δ' οὕτω
μὴ ἦν ἀντιπεπονθέναι, οὐκ ἂν ἦν κοινωνία. ὅτι δ' ἡ χρεία
συνέχει ὥσπερ ἕν τι ὄν, δηλοῖ ὅτι ὅταν μὴ ἐν χρείᾳ ὦσιν
ἀλλήλων, ἢ ἀμφότεροι ἢ ἅτερος, οὐκ ἀλλάττονται, ὥσπερ
ὅταν οὗ ἔχει αὐτὸς δέηταί τις, οἷον οἴνου, διδόντες σίτου ἐξα-
γωγήν. δεῖ ἄρα τοῦτο ἰσασθῆναι. ὑπὲρ δὲ τῆς μελλούσης
ἀλλαγῆς, εἰ νῦν μηδὲν δεῖται, ὅτι ἔσται ἂν δεηθῇ, τὸ νόμι-
σμα οἷον ἐγγυητής ἐσθ' ἡμῖν· δεῖ γὰρ τοῦτο φέροντι εἶναι
λαβεῖν. πάσχει μὲν οὖν καὶ τοῦτο τὸ αὐτό· οὐ γὰρ ἀεὶ ἴσον
δύναται· ὅμως δὲ βούλεται μένειν μᾶλλον. διὸ δεῖ πάντα
ἀλλήλων, ἢ ἀμφότεροι ἢ ἅτερος, οὐκ ἀλλάττονται, ὥσπερ

ὅταν οὗ ἔχει αὐτὸς δέηταί τις, οἷον οἴνου, διδόντες σίτου ἐξα-
γωγήν. δεῖ ἄρα τοῦτο ἰσασθῆναι. ὑπὲρ δὲ τῆς μελλούσης
130
ἀλλαγῆς, εἰ νῦν μηδὲν δεῖται, ὅτι ἔσται ἂν δεηθῇ, τὸ νόμι-

σμα οἷον ἐγγυητής ἐσθ' ἡμῖν· δεῖ γὰρ τοῦτο φέροντι εἶναι
λαβεῖν. πάσχει μὲν οὖν καὶ τοῦτο τὸ αὐτό· οὐ γὰρ ἀεὶ ἴσον
δύναται· ὅμως δὲ βούλεται μένειν μᾶλλον. διὸ δεῖ πάντα
τετιμῆσθαι· οὕτω γὰρ ἀεὶ ἔσται ἀλλαγή, εἰ δὲ τοῦτο, κοινω-
νία. τὸ δὴ νόμισμα ὥσπερ μέτρον σύμμετρα ποιῆσαν ἰσά-
ζει· οὔτε γὰρ ἂν μὴ οὔσης ἀλλαγῆς κοινωνία ἦν, οὔτ' ἀλλαγὴ
ἰσότητος μὴ οὔσης, οὔτ' ἰσότης μὴ οὔσης συμμετρίας. τῇ μὲν
γενέσθαι, πρὸς δὲ τὴν χρείαν ἐνδέχεται ἱκανῶς. ἓν δή τι δεῖ
εἶναι, τοῦτο δ' ἐξ ὑποθέσεως· διὸ νόμισμα καλεῖται· τοῦτο
γὰρ πάντα ποιεῖ σύμμετρα· μετρεῖται γὰρ πάντα νομί-
σματι. οἰκία α, μναῖ δέκα β, κλίνη γ. τὸ α τοῦ β ἥμισυ,
εἰ πέντε μνῶν ἀξία ἡ οἰκία, ἢ ἴσον· ἡ δὲ κλίνη δέκατον
μέρος, τὸ γ τοῦ β· δῆλον τοίνυν πόσαι κλῖναι ἴσον
οἰκίᾳ, ὅτι πέντε. ὅτι δ' οὕτως ἡ ἀλλαγὴ ἦν πρὶν τὸ νόμισμα
εἶναι, δῆλον· διαφέρει γὰρ οὐδὲν ἢ κλῖναι πέντε ἀντὶ οἰκίας,
ἑτέρῳ πονεῖ· καὶ διὰ τοῦτο ἀλλότριον εἶναί φασιν ἀγαθὸν

τὴν δικαιοσύνην, καθάπερ ἐλέχθη καὶ πρότερον)· μισθὸς ἄρα
τις δοτέος, τοῦτο δὲ τιμὴ καὶ γέρας· ὅτῳ δὲ μὴ ἱκανὰ τὰ
τοιαῦτα, οὗτοι γίνονται τύραννοι. τὸ δὲ δεσποτικὸν δίκαιον
καὶ τὸ πατρικὸν οὐ ταὐτὸν τούτοις ἀλλ' ὅμοιον· οὐ γὰρ ἔστιν
ἀδικία πρὸς τὰ αὑτοῦ ἁπλῶς, τὸ δὲ κτῆμα καὶ τὸ τέκνον,
ἕως ἂν ᾖ πηλίκον καὶ χωρισθῇ, ὥσπερ μέρος αὑτοῦ, αὑτὸν
δ' οὐδεὶς προαιρεῖται βλάπτειν· διὸ οὐκ ἔστιν ἀδικία πρὸς
αὑτόν· οὐδ' ἄρα ἄδικον οὐδὲ δίκαιον τὸ πολιτικόν· κατὰ
νόμον γὰρ ἦν, καὶ ἐν οἷς ἐπεφύκει εἶναι νόμος, οὗτοι δ' ἦσαν
οἷς ὑπάρχει ἰσότης τοῦ ἄρχειν καὶ ἄρχεσθαι. διὸ μᾶλλον
πρὸς γυναῖκά ἐστι δίκαιον ἢ πρὸς τέκνα καὶ κτήματα· τοῦτο
γάρ ἐστι τὸ οἰκονομικὸν δίκαιον· ἕτερον δὲ καὶ τοῦτο τοῦ πο-
λιτικοῦ. Τοῦ δὲ πολιτικοῦ δικαίου τὸ μὲν φυσικόν ἐστι τὸ δὲ
νομικόν, φυσικὸν μὲν τὸ πανταχοῦ τὴν αὐτὴν ἔχον δύναμιν,
καὶ οὐ τῷ δοκεῖν ἢ μή, νομικὸν δὲ ὃ ἐξ ἀρχῆς μὲν οὐδὲν
διαφέρει οὕτως ἢ ἄλλως, ὅταν δὲ θῶνται, διαφέρει, οἷον τὸ
μνᾶς λυτροῦσθαι, ἢ τὸ αἶγα θύειν ἀλλὰ μὴ δύο πρόβατα,
ἔτι ὅσα ἐπὶ τῶν καθ' ἕκαστα νομοθετοῦσιν, οἷον τὸ θύειν Βρα-
σίδᾳ, καὶ τὰ ψηφισματώδη. δοκεῖ δ' ἐνίοις εἶναι πάντα
τοιαῦτα, ὅτι τὸ μὲν φύσει ἀκίνητον καὶ πανταχοῦ τὴν αὐτὴν
131
Αριστοτέλης , Ηθικά Book 1, ch. 33, se. 16, L. 11
σκέψις, τὸ πολιτικὸν δίκαιον)· τοῦτο γὰρ μάλιστά

ἐστιν ἐν ἰσότητι (κοινωνοὶ γὰρ οἱ πολῖταί τινες, καὶ
ὅμοιοι βούλονται εἶναι τῇ φύσει, τῷ δὲ τρόπῳ
ἕτεροι), τῷ δὲ υἱῷ πρὸς πατέρα καὶ οἰκέτῃ πρὸς
δεσπότην οὐκ ἂν δόξειεν εἶναι δίκαιον οὐθέν. οὔτε
γὰρ τῷ ποδὶ τῷ ἐμῷ πρὸς ἐμὲ οὔτε τῇ χειρί,
ὁμοίως δὲ οὐδ' ἑκάστῳ τῶν μορίων· ὡσαύτως ἂν
οὖν δόξειεν ἔχειν καὶ ὁ υἱὸς πρὸς πατέρα· ὥσπερ
γὰρ μέρος τί ἐστι τοῦ πατρὸς ὁ υἱός. πλὴν ὅταν
ἤδη λάβῃ τὴν τοῦ ἀνδρὸς τάξιν καὶ χωρισθῇ ἀπ'
αὐτοῦ, τότ' ἤδη ἐν ἰσότητι καὶ ὁμοιότητί ἐστιν τῷ
πατρί· οἱ δὲ πολῖται τοιοῦτοί τινες ἐθέλουσιν εἶναι.
Ὡς δ' αὕτως οὐδ' οἰκέτῃ πρὸς δεσπότην ἐστὶ
δίκαιον διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν· τοῦ γὰρ δεσπότου τί
ἐστιν ὁ οἰκέτης. ἀλλὰ δὴ καὶ εἰ ἔστιν αὐτῷ
δίκαιον, τὸ οἰκονομικὸν δίκαιον πρὸς αὐτὸν ἐστίν.
οὐ τοῦτο δέ γε ἡμεῖς ζητοῦμεν, ἀλλὰ τὸ πολιτικόν·
ἐν ἰσότητι γὰρ καὶ ὁμοιότητι τὸ πολιτικὸν δίκαιον
ἔοικεν εἶναι.
Ἀλλὰ δὴ τὸ μὲν ἐν γυναικὸς καὶ ἀνδρὸς κοινωνίᾳ
δίκαιόν ἐστιν ἐγγὺς τοῦ πολιτικοῦ δικαίου· χεῖρον
οὖν δόξειεν ἔχειν καὶ ὁ υἱὸς πρὸς πατέρα· ὥσπερ

γὰρ μέρος τί ἐστι τοῦ πατρὸς ὁ υἱός. πλὴν ὅταν
ἤδη λάβῃ τὴν τοῦ ἀνδρὸς τάξιν καὶ χωρισθῇ ἀπ'
αὐτοῦ, τότ' ἤδη ἐν ἰσότητι καὶ ὁμοιότητί ἐστιν τῷ
πατρί· οἱ δὲ πολῖται τοιοῦτοί τινες ἐθέλουσιν εἶναι.
Ἀλλὰ δὴ τὸ μὲν ἐν γυναικὸς καὶ ἀνδρὸς κοινωνίᾳ δίκαιόν ἐστιν ἐγγὺς
τοῦ πολιτικοῦ δικαίου· χεῖρον μὲν γάρ ἐστιν ἡ γυνὴ τοῦ ἀνδρός, ἀλλ'
οἰκειότερον,
132
καὶ μετέχει ἰσότητός πως μᾶλλον, διότι ἐγγὺς τῆς πολιτικῆς

κοινωνίας ὁ βίος αὐτῶν, ὥστε καὶ τὸ δίκαιον τὸ γυναικὶ πρὸς ἄνδρα
μάλιστά πως ἤδη τῶν ἄλλων πολιτικὸν ἐστίν.

Ἀλλὰ δὴ τὸ μὲν ἐν γυναικὸς καὶ ἀνδρὸς κοινωνίᾳ
δίκαιόν ἐστιν ἐγγὺς τοῦ πολιτικοῦ δικαίου· χεῖρον
μὲν γάρ ἐστιν ἡ γυνὴ τοῦ ἀνδρός, ἀλλ' οἰκειότερον,
καὶ μετέχει ἰσότητός πως μᾶλλον, διότι ἐγγὺς τῆς
πολιτικῆς κοινωνίας ὁ βίος αὐτῶν, ὥστε καὶ τὸ
δίκαιον τὸ γυναικὶ πρὸς ἄνδρα μάλιστά πως ἤδη
τῶν ἄλλων πολιτικὸν ἐστίν.
Ἐπεὶ οὖν ἐστι δίκαιον τὸ ἐν πολιτικῇ κοινωνίᾳ
ὄν, ἡ δικαιοσύνη καὶ ὁ δίκαιος περὶ τὸ πολιτικὸν
δίκαιον ἔσται.
Πότερον δὲ καὶ δεῖ ἐν τῇ τῶν σπουδαίων φιλίᾳ

τὴν ἡδονὴν εἶναι, ἢ οὐ δεῖ; ἄτοπον γὰρ τὸ μὴ
φάναι δεῖν. εἰ γὰρ ἀφελεῖς αὐτῶν τὸ ἡδεῖς εἶναι
ἀλλήλοις, ἄλλους ποριοῦνται φίλους εἰς τὸ συζῆν,
τοὺς ἡδεῖς· εἰς γὰρ τὸ συζῆν οὐδὲν μεῖζόν ἐστι τοῦ
ἡδεῖς εἶναι· ἄτοπον οὖν τὸ μὴ οἴεσθαι δεῖν τοὺς
σπουδαίους μάλιστα ἀλλήλοις συζῆν· τοῦτο δ' οὐκ
ἔστιν ἄνευ τοῦ ἡδέος· δέοι ἂν ἄρα, ὡς ἔοικεν,
μάλιστα τούτοις ὑπάρχειν τὸ ἡδέσιν εἶναι.
Ἐπεὶ δὲ διῄρηνται αἱ φιλίαι εἰς τρία εἴδη, καὶ ἐν
ταύταις ἠπορεῖτο, πότερον ἐν ἰσότητι ἡ φιλία ἐγ-
γίνεται ἢ ἐν ἀνισότητι· ἔστιν οὖν κατ' ἀμφότερα. ἡ
μὲν γὰρ καθ' ὁμοιότητα ἡ τῶν σπουδαίων καὶ ἡ
τελεία φιλία· ἡ δὲ κατ' ἀνομοιότητα ἡ κατὰ τὸ
133
συμφέρον. τῷ γὰρ εὐπόρῳ ὁ πένης διὰ τὴν ἔνδειαν

ὧν ὁ πλούσιος εὐπορεῖ φίλος ἐστί, καὶ τῷ σπουδαίῳ
ὁ φαῦλος διὰ ταὐτό· διὰ γὰρ τὴν ἔνδειαν τὴν τῆς
ἀρετῆς, παρ' οὗ οἴεται αὑτῷ ἔσεσθαι, διὰ τοῦτο
τούτῳ φίλος. γίνεται οὖν ἐν τοῖς ἀνομοίοις φιλία
κατὰ τὸ συμφέρον· διὸ καὶ Εὐριπίδης
τὴν ἡδονὴν εἶναι, ἢ οὐ δεῖ; ἄτοπον γὰρ τὸ μὴ

φάναι δεῖν. εἰ γὰρ ἀφελεῖς αὐτῶν τὸ ἡδεῖς εἶναι
ἀλλήλοις, ἄλλους ποριοῦνται φίλους εἰς τὸ συζῆν,
οὺς ἡδεῖς· εἰς γὰρ τὸ συζῆν οὐδὲν μεῖζόν ἐστι τοῦ
ἡδεῖς εἶναι· ἄτοπον οὖν τὸ μὴ οἴεσθαι δεῖν τοὺς
σπουδαίους μάλιστα ἀλλήλοις συζῆν· τοῦτο δ' οὐκ
ἔστιν ἄνευ τοῦ ἡδέος· δέοι ἂν ἄρα, ὡς ἔοικεν,
μάλιστα τούτοις ὑπάρχειν τὸ ἡδέσιν εἶναι.
Ἐπεὶ δὲ διῄρηνται αἱ φιλίαι εἰς τρία εἴδη, καὶ ἐν
ταύταις ἠπορεῖτο, πότερον ἐν ἰσότητι ἡ φιλία ἐγ-
γίνεται ἢ ἐν ἀνισότητι· ἔστιν οὖν κατ' ἀμφότερα. ἡ
μὲν γὰρ καθ' ὁμοιότητα ἡ τῶν σπουδαίων καὶ ἡ
τελεία φιλία· ἡ δὲ κατ' ἀνομοιότητα ἡ κατὰ τὸ
συμφέρον. τῷ γὰρ εὐπόρῳ ὁ πένης διὰ τὴν ἔνδειαν
ὧν ὁ πλούσιος εὐπορεῖ φίλος ἐστί, καὶ τῷ σπουδαίῳ
ὁ φαῦλος διὰ ταὐτό· διὰ γὰρ τὴν ἔνδειαν τὴν τῆς
ἀρετῆς, παρ' οὗ οἴεται αὑτῷ ἔσεσθαι, διὰ τοῦτο
τούτῳ φίλος. γίνεται οὖν ἐν τοῖς ἀνομοίοις φιλία
κατὰ τὸ συμφέρον· διὸ καὶ Εὐριπίδης
ἐρᾷ μὲν ὄμβρου γαῖ', ὅταν ξηρὸν πέδον·
ὡς ἐναντίοις οὖσιν τούτοις ἐγγίγνεται φιλία ἡ διὰ

τὸ συμφέρον. καὶ γὰρ εἰ θέλεις τὰ ἐναντιώτατα
ποιῆσαι πῦρ καὶ ὕδωρ, ταῦτα ἀλλήλοις χρήσιμα
εἰσίν. τὸ γὰρ πῦρ φασίν, ἐὰν μὴ ἔχῃ ὑγρόν,
φθείρεσθαι, ὡς τοῦτ' αὐτῷ παρασκευάζον ὥσπερ
τροφὴν τινά, ταύτην δὲ τοσαύτην, ὅσης κρατήσειεν
ἄν· ἂν μὲν γὰρ πλεῖον ποιήσῃς τὸ ὑγρόν, ἐπι-
κρατῆσαν ποιήσει φθείρεσθαι τὸ πῦρ, ἐὰν δὲ
σύμμετρον, συνοίσει. δῆλον οὖν ὅτι καὶ ἐν τοῖς
134
ἐναντιωτάτοις φιλία ἐγγίνεται διὰ τὸ συμφέρον.

Ἀνάγονται δὲ πᾶσαι αἱ φιλίαι, καὶ αἱ ἐν ἰσότητι
καὶ αἱ ἐν ἀνισότητι, εἰς τὰς διῃρημένας τρεῖς.
Ἔστιν δ' ἐν ἁπάσαις ταῖς φιλίαις διαφορὰ γινο-
μένη πρὸς ἀλλήλους, ὅταν μὴ ὁμοίως φιλῶσιν ἢ εὖ
ποιῶσιν ἢ ὑπηρετῶσιν ἢ ὅ τι ἂν τῶν τοιούτων· ὅταν
μὲν γὰρ ὃ μὲν ἐκτενῶς ποιῇ ὃ δ' ἐλλείπῃ, κατὰ τὴν
ἔλλειψιν τὸ ἔγκλημα καὶ ἡ μέμψις. οὐ μὴν ἀλλ'
ἐπὶ μὲν τῶν τοιούτων ὧν τὸ αὐτό ἐστι τέλος τῆς
φιλίας, οἷον εἰ ἀμφότεροι κατὰ τὸ συμφέρον ἀλλή-
λοις φίλοι ἢ κατὰ τὸ ἡδὺ ἢ κατ' ἀρετήν, εὔδηλος ἡ
ἔλλειψις ἡ παρὰ τοῦ ἑτέρου, ἐὰν οὖν πλείω ἀγαθὰ
τὸ συμφέρον. καὶ γὰρ εἰ θέλεις τὰ ἐναντιώτατα

ποιῆσαι πῦρ καὶ ὕδωρ, ταῦτα ἀλλήλοις χρήσιμα
εἰσίν. τὸ γὰρ πῦρ φασίν, ἐὰν μὴ ἔχῃ ὑγρόν,
φθείρεσθαι, ὡς τοῦτ' αὐτῷ παρασκευάζον ὥσπερ
τροφὴν τινά, ταύτην δὲ τοσαύτην, ὅσης κρατήσειεν
ἄν· ἂν μὲν γὰρ πλεῖον ποιήσῃς τὸ ὑγρόν, ἐπι-
κρατῆσαν ποιήσει φθείρεσθαι τὸ πῦρ, ἐὰν δὲ
σύμμετρον, συνοίσει. δῆλον οὖν ὅτι καὶ ἐν τοῖς
ἐναντιωτάτοις φιλία ἐγγίνεται διὰ τὸ συμφέρον.
Ἀνάγονται δὲ πᾶσαι αἱ φιλίαι, καὶ αἱ ἐν ἰσότητι
καὶ αἱ ἐν ἀνισότητι, εἰς τὰς διῃρημένας τρεῖς.
Ἔστιν δ' ἐν ἁπάσαις ταῖς φιλίαις διαφορὰ γινο-
μένη πρὸς ἀλλήλους, ὅταν μὴ ὁμοίως φιλῶσιν ἢ εὖ
ποιῶσιν ἢ ὑπηρετῶσιν ἢ ὅ τι ἂν τῶν τοιούτων· ὅταν
μὲν γὰρ ὃ μὲν ἐκτενῶς ποιῇ ὃ δ' ἐλλείπῃ, κατὰ τὴν
ἔλλειψιν τὸ ἔγκλημα καὶ ἡ μέμψις. οὐ μὴν ἀλλ'
ἐπὶ μὲν τῶν τοιούτων ὧν τὸ αὐτό ἐστι τέλος τῆς
φιλίας, οἷον εἰ ἀμφότεροι κατὰ τὸ συμφέρον ἀλλή-
λοις φίλοι ἢ κατὰ τὸ ἡδὺ ἢ κατ' ἀρετήν, εὔδηλος ἡ
ἔλλειψις ἡ παρὰ τοῦ ἑτέρου, ἐὰν οὖν πλείω ἀγαθὰ
σύ μοι ποιῇς ἢ ἐγὼ σοί, οὐδ' ἀμφισβητῶ ἔτι μὴ οὐ
Αριστοτέλης , Metaphysica Bekker P.1021b, L. 7

135
διανοητὸν τῷ ἄλλο πρὸς αὐτὸ λέγεσθαι πρός τι λέγονται.

τό τε γὰρ διανοητὸν σημαίνει ὅτι ἔστιν αὐτοῦ διάνοια, οὐκ
ἔστι δ' ἡ διάνοια πρὸς τοῦτο οὗ ἐστὶ διάνοια (δὶς γὰρ ταὐτὸν
εἰρημένον ἂν εἴη), ὁμοίως δὲ καὶ τινός ἐστιν ἡ ὄψις ὄψις, οὐχ
οὗ ἐστὶν ὄψις (καίτοι γ' ἀληθὲς τοῦτο εἰπεῖν) ἀλλὰ πρὸς
χρῶμα ἢ πρὸς ἄλλο τι τοιοῦτον. ἐκείνως δὲ δὶς τὸ αὐτὸ
λεχθήσεται, ὅτι ἐστὶν οὗ ἐστὶν ἡ ὄψις. τὰ μὲν οὖν καθ'
ἑαυτὰ λεγόμενα πρός τι τὰ μὲν οὕτω λέγεται, τὰ δὲ ἂν τὰ
γένη αὐτῶν ᾖ τοιαῦτα, οἷον ἡ ἰατρικὴ τῶν πρός τι ὅτι τὸ
γένος αὐτῆς ἡ ἐπιστήμη δοκεῖ εἶναι πρός τι· ἔτι καθ'
ὅσα τὰ ἔχοντα λέγεται πρός τι, οἷον ἰσότης ὅτι τὸ ἴσον
καὶ ὁμοιότης ὅτι τὸ ὅμοιον· τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκός, οἷον
ἅνθρωπος πρός τι ὅτι συμβέβηκεν αὐτῷ διπλασίῳ εἶναι,
τοῦτο δ' ἐστὶ τῶν πρός τι· ἢ τὸ λευκόν, εἰ τῷ αὐτῷ συμβέ-
βηκε διπλασίῳ καὶ λευκῷ εἶναι.
Τέλειον λέγεται ἓν μὲν οὗ μὴ ἔστιν ἔξω τι λαβεῖν μηδὲ
ἓν μόριον (οἷον χρόνος τέλειος ἑκάστου οὗτος οὗ μὴ ἔστιν ἔξω
λαβεῖν χρόνον τινὰ ὃς τούτου μέρος ἐστὶ τοῦ χρόνου), καὶ τὸ
κατ' ἀρετὴν καὶ τὸ εὖ μὴ ἔχον ὑπερβολὴν πρὸς τὸ γένος,
οἷον τέλειος ἰατρὸς καὶ τέλειος αὐλητὴς ὅταν κατὰ τὸ εἶδος
τῆς οἰκείας ἀρετῆς μηθὲν ἐλλείπωσιν (οὕτω δὲ μεταφέροντες
φυτὸν ὀμμάτων ἐστερῆσθαι λέγεται· ἕνα δὲ ἂν πεφυκὸς

ἔχειν, ἢ αὐτὸ ἢ τὸ γένος, μὴ ἔχῃ, οἷον ἄλλως ἄνθρωπος ὁ
τυφλὸς ὄψεως ἐστέρηται καὶ ἀσπάλαξ, τὸ μὲν κατὰ τὸ
γένος τὸ δὲ καθ' αὑτό. ἔτι ἂν πεφυκὸς καὶ ὅτε πέφυκεν
ἔχειν μὴ ἔχῃ· ἡ γὰρ τυφλότης στέρησίς τις, τυφλὸς δ' οὐ
κατὰ πᾶσαν ἡλικίαν, ἀλλ' ἐν ᾗ πέφυκεν ἔχειν, ἂν μὴ ἔχῃ.
ὁμοίως δὲ καὶ ἐν ᾧ ἂν ᾖ πεφυκὸς καὶ καθ' ὃ καὶ πρὸς ὃ καὶ ὥς,
ἂν μὴ ἔχῃ [πεφυκός]. ἔτι ἡ βιαία ἑκάστου ἀφαίρεσις στέρησις
λέγεται. καὶ ὁσαχῶς δὲ αἱ ἀπὸ τοῦ α ἀποφάσεις λέγον-
ται, τοσαυταχῶς καὶ αἱ στερήσεις λέγονται· ἄνισον μὲν
γὰρ τῷ μὴ ἔχειν ἰσότητα πεφυκὸς λέγεται, ἀόρατον δὲ
καὶ τῷ ὅλως μὴ ἔχειν χρῶμα καὶ τῷ φαύλως, καὶ ἄπουν
καὶ τῷ μὴ ἔχειν ὅλως πόδας καὶ τῷ φαύλους. ἔτι καὶ τῷ
μικρὸν ἔχειν, οἷον τὸ ἀπύρηνον· τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ φαύλως πως
ἔχειν. ἔτι τῷ μὴ ῥᾳδίως ἢ τῷ μὴ καλῶς, οἷον τὸ ἄτμητον
οὐ μόνον τῷ μὴ τέμνεσθαι ἀλλὰ καὶ τῷ μὴ ῥᾳδίως ἢ μὴ
καλῶς. ἔτι τῷ πάντῃ μὴ ἔχειν· τυφλὸς γὰρ οὐ λέγεται ὁ
ἑτερόφθαλμος ἀλλ' ὁ ἐν ἀμφοῖν μὴ ἔχων ὄψιν· διὸ οὐ
πᾶς ἀγαθὸς ἢ κακός, ἢ δίκαιος ἢ ἄδικος, ἀλλὰ καὶ τὸ
136
μεταξύ.
θος εἶναι καὶ τὸ διαιρετὸν ἢ τὸ ἀδιαίρετον, ὥστε τῷ λόγῳ

πρότερον τὸ πλῆθος τοῦ ἀδιαιρέτου διὰ τὴν αἴσθησιν. ἔστι δὲ τοῦ
μὲν ἑνός, ὥσπερ καὶ ἐν τῇ διαιρέσει τῶν ἐναντίων διεγρά-
ψαμεν, τὸ ταὐτὸ καὶ ὅμοιον καὶ ἴσον, τοῦ δὲ πλήθους τὸ
ἕτερον καὶ ἀνόμοιον καὶ ἄνισον. λεγομένου δὲ τοῦ ταὐ-
τοῦ πολλαχῶς, ἕνα μὲν τρόπον κατ' ἀριθμὸν λέγομεν
ἐνίοτε αὐτό, τὸ δ' ἐὰν καὶ λόγῳ καὶ ἀριθμῷ ἓν ᾖ, οἷον
σὺ σαυτῷ καὶ τῷ εἴδει καὶ τῇ ὕλῃ ἕν· ἔτι δ' ἐὰν ὁ λόγος
ὁ τῆς πρώτης οὐσίας εἷς ᾖ, οἷον αἱ ἴσαι γραμμαὶ εὐθεῖαι αἱ
αὐταί, καὶ τὰ ἴσα καὶ ἰσογώνια τετράγωνα, καίτοι πλείω·
ἀλλ' ἐν τούτοις ἡ ἰσότης ἑνότης. ὅμοια δὲ ἐὰν μὴ
ταὐτὰ ἁπλῶς ὄντα, μηδὲ κατὰ τὴν οὐσίαν ἀδιάφορα τὴν
συγκειμένην, κατὰ τὸ εἶδος ταὐτὰ ᾖ, ὥσπερ τὸ μεῖζον τετρά-
γωνον τῷ μικρῷ ὅμοιον, καὶ αἱ ἄνισοι εὐθεῖαι· αὗται γὰρ
ὅμοιαι μέν, αἱ αὐταὶ δὲ ἁπλῶς οὔ. τὰ δὲ ἐὰν τὸ αὐτὸ
εἶδος ἔχοντα, ἐν οἷς τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἐγγίγνεται, μήτε
μᾶλλον ᾖ μήτε ἧττον. τὰ δὲ ἐὰν ᾖ τὸ αὐτὸ πάθος καὶ ἓν
τῷ εἴδει, οἷον τὸ λευκόν, σφόδρα καὶ ἧττον, ὅμοιά φασιν
εἶναι ὅτι ἓν τὸ εἶδος αὐτῶν. τὰ δὲ ἐὰν πλείω ἔχῃ ταὐτὰ
ἢ ἕτερα, ἢ ἁπλῶς ἢ τὰ πρόχειρα, οἷον καττίτερος
Αριστοτέλης , Μετεωρολογικά Bekker P.340a, L. 15
τὰ σύστοιχα σώματα, κἂν εἰ δύο στοιχείων πλήρης ὁ με-

ταξὺ γῆς τε καὶ οὐρανοῦ τόπος ἐστίν· οὐδὲν γὰρ ὡς εἰπεῖν μό-
ριον ὁ τῆς γῆς ἐστιν ὄγκος, ἐν ᾧ συνείληπται πᾶν καὶ τὸ
τοῦ ὕδατος πλῆθος, πρὸς τὸ περιέχον μέγεθος. ὁρῶμεν δ'
οὐκ ἐν τοσούτῳ μεγέθει γιγνομένην τὴν ὑπεροχὴν τῶν ὄγκων,
ὅταν ἐξ ὕδατος ἀὴρ γένηται διακριθέντος ἢ πῦρ ἐξ ἀέρος·
ἀνάγκη δὲ τὸν αὐτὸν ἔχειν λόγον ὃν ἔχει τὸ τοσονδὶ καὶ
μικρὸν ὕδωρ πρὸς τὸν ἐξ αὐτοῦ γιγνόμενον ἀέρα, καὶ τὸν πάντα
πρὸς τὸ πᾶν ὕδωρ. διαφέρει δ' οὐδὲν οὐδ' εἴ τις φήσει μὲν
μὴ γίγνεσθαι ταῦτα ἐξ ἀλλήλων, ἴσα μέντοι τὴν δύναμιν
εἶναι· κατὰ τοῦτον γὰρ τὸν τρόπον ἀνάγκη τὴν ἰσότητα τῆς
δυνάμεως ὑπάρχειν τοῖς μεγέθεσιν αὐτῶν, ὥσπερ κἂν εἰ
γιγνόμενα ἐξ ἀλλήλων ὑπῆρχεν. ὅτι μὲν οὖν οὔτ' ἀὴρ οὔτε
πῦρ συμπεπλήρωκε μόνον τὸν μεταξὺ τόπον, φανερόν ἐστι·
λοιπὸν δὲ διαπορήσαντας εἰπεῖν πῶς τέτακται τὰ δύο πρὸς
137
τὴν τοῦ πρώτου σώματος θέσιν, λέγω δὲ ἀέρα τε καὶ πῦρ,

καὶ διὰ τίν' αἰτίαν ἡ θερμότης ἀπὸ τῶν ἄνωθεν ἄστρων
γίγνεται τοῖς περὶ τὴν γῆν τόποις. περὶ ἀέρος οὖν εἰπόντες
πρῶτον, ὥσπερ ὑπεθέμεθα, λέγωμεν οὕτω καὶ περὶ τούτων
πάλιν. εἰ δὴ γίγνεται ὕδωρ ἐξ ἀέρος καὶ ἀὴρ ἐξ ὕδατος,
διὰ τίνα ποτ' αἰτίαν οὐ συνίσταται νέφη κατὰ τὸν ἄνω τό
Αριστοτέλης , Πολιτικά Bekker P.1266b, L. 24
γὰρ μὴ νεωτεροποιοὺς εἶναι τοὺς τοιούτους. διότι μὲν οὖν ἔχει

τινὰ δύναμιν εἰς τὴν πολιτικὴν κοινωνίαν ἡ τῆς οὐσίας ὁμα-
λότης, καὶ τῶν πάλαι τινὲς φαίνονται διεγνωκότες, οἷον καὶ
Σόλων ἐνομοθέτησεν, καὶ παρ' ἄλλοις ἔστι νόμος ὃς κωλύει
κτᾶσθαι γῆν ὁπόσην ἂν βούληταί τις, ὁμοίως δὲ καὶ τὴν
οὐσίαν πωλεῖν οἱ νόμοι κωλύουσιν, ὥσπερ ἐν Λοκροῖς νόμος
ἐστὶ μὴ πωλεῖν ἐὰν μὴ φανερὰν ἀτυχίαν δείξῃ συμβεβη-
κυῖαν, ἔτι δὲ τοὺς παλαιοὺς κλήρους διασῴζειν (τοῦτο δὲ λυθὲν
καὶ περὶ Λευκάδα δημοτικὴν ἐποίησε λίαν τὴν πολιτείαν
αὐτῶν· οὐ γὰρ ἔτι συνέβαινεν ἀπὸ τῶν ὡρισμένων τιμημά-
των εἰς τὰς ἀρχὰς βαδίζειν)· ἀλλ' ἔστι τὴν ἰσότητα μὲν
ὑπάρχειν τῆς οὐσίας, ταύτην δ' ἢ λίαν εἶναι πολλήν, ὥστε
οὐχ ἱκανὸν τὸ τὰς οὐσίας ἴσας ποιῆσαι τὸν νομοθέτην, ἀλλὰ
τοῦ μέσου στοχαστέον. ἔτι δ' εἴ τις καὶ τὴν μετρίαν τάξειεν
οὐσίαν πᾶσιν, οὐδὲν ὄφελος· μᾶλλον γὰρ δεῖ τὰς ἐπιθυμίας
ὁμαλίζειν ἢ τὰς οὐσίας, τοῦτο δ' οὐκ ἔστι μὴ παιδευομένοις
ἱκανῶς ὑπὸ τῶν νόμων. ἀλλ' ἴσως ἂν εἴπειεν ὁ Φαλέας ὅτι
ταῦτα τυγχάνει λέγων αὐτός· οἴεται γὰρ δυοῖν τούτοιν ἰσό-
αὐτῶν· οὐ γὰρ ἔτι συνέβαινεν ἀπὸ τῶν ὡρισμένων τιμημά-

των εἰς τὰς ἀρχὰς βαδίζειν)· ἀλλ' ἔστι τὴν ἰσότητα μὲν
ὑπάρχειν τῆς οὐσίας, ταύτην δ' ἢ λίαν εἶναι πολλήν, ὥστε
οὐχ ἱκανὸν τὸ τὰς οὐσίας ἴσας ποιῆσαι τὸν νομοθέτην, ἀλλὰ
138
τοῦ μέσου στοχαστέον. ἔτι δ' εἴ τις καὶ τὴν μετρίαν τάξειεν
εἶναι καὶ τὴν αὐτὴν οὐδὲν ὄφελος· ἔστι γὰρ τὴν αὐτὴν μὲν
εἶναι καὶ μίαν, ἀλλὰ ταύτην εἶναι τοιαύτην ἐξ ἧς ἔσονται
προαιρετικοὶ τοῦ πλεονεκτεῖν ἢ χρημάτων ἢ τιμῆς ἢ συναμ-
φοτέρων.
ἔτι στασιάζουσιν οὐ μόνον διὰ τὴν ἀνισότητα τῆς
κτήσεως, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν τῶν τιμῶν, τοὐναντίον δὲ περὶ
ἑκάτερον· οἱ μὲν γὰρ πολλοὶ διὰ τὸ περὶ τὰς κτήσεις ἄν-
ισον, οἱ δὲ χαρίεντες περὶ τῶν τιμῶν, ἐὰν ἴσαι· ὅθεν καὶ “ἐν
δὲ ἰῇ τιμῇ ἠμὲν κακὸς ἠδὲ καὶ ἐσθλός”. οὐ μόνον δ' οἱ

φοτέρων.
ἔτι στασιάζουσιν οὐ μόνον διὰ τὴν ἀνισότητα τῆς
πεινῆν, ἀλλὰ καὶ ὅπως χαίρωσι καὶ μὴ ἐπιθυμῶσιν· ἐὰν
ταύτης ἰατρείαν ἀδικήσουσιν· οὐ τοίνυν διὰ ταύτην μόνον,
ἀλλὰ καὶ ἄνευ ἐπιθυμιῶν, ἵνα χαίρωσι ταῖς ἄνευ λυπῶν
139
Αριστοτέλης , Πολιτικά Bekker P.1267a, L. 4
φοτέρων. ἔτι στασιάζουσιν οὐ μόνον διὰ τὴν ἀνισότητα τῆς
πεινῆν, ἀλλὰ καὶ ὅπως χαίρωσι καὶ μὴ ἐπιθυμῶσιν· ἐὰν
ταύτης ἰατρείαν ἀδικήσουσιν· οὐ τοίνυν διὰ ταύτην μόνον,
ἀλλὰ καὶ ἄνευ ἐπιθυμιῶν, ἵνα χαίρωσι ταῖς ἄνευ λυπῶν
ἡδοναῖς. τί οὖν ἄκος τῶν τριῶν τούτων; τοῖς μὲν οὐσία βρα-
χεῖα καὶ ἐργασία, τοῖς δὲ σωφροσύνη· τρίτον δ', εἴ τινες
βούλοιντο δι' αὑτῶν χαίρειν, οὐκ ἂν ἐπιζητοῖεν εἰ μὴ παρὰ
φιλοσοφίας ἄκος. αἱ γὰρ ἄλλαι ἀνθρώπων δέονται· ἐπεὶ
ἀδικουσί γε τὰ μέγιστα διὰ τὰς ὑπερβολάς, ἀλλ' οὐ διὰ
τὰ ἀναγκαῖα (οἷον τυραννοῦσιν οὐχ ἵνα μὴ ῥιγῶσιν·
φαίνονται πολλάκις ἐπιτιθέμενοι καὶ στασιάζοντες· ἔτι δ'

ἡ πονηρία τῶν ἀνθρώπων ἄπληστον, καὶ τὸ πρῶτον μὲν ἱκα-
νὸν διωβελία μόνον, ὅταν δ' ἤδη τοῦτ' ᾖ πάτριον, ἀεὶ δέον-
ται τοῦ πλείονος, ἕως εἰς ἄπειρον ἔλθωσιν. ἄπειρος γὰρ ἡ
τῆς ἐπιθυμίας φύσις, ἧς πρὸς τὴν ἀναπλήρωσιν οἱ πολλοὶ
ζῶσιν. τῶν οὖν τοιούτων ἀρχή, μᾶλλον τοῦ τὰς οὐσίας ὁμα-
λίζειν, τὸ τοὺς μὲν ἐπιεικεῖς τῇ φύσει τοιούτους παρασκευά-
ζειν ὥστε μὴ βούλεσθαι πλεονεκτεῖν, τοὺς δὲ φαύλους ὥστε μὴ
δύνασθαι· τοῦτο δ' ἐστίν, ἂν ἥττους τε ὦσι καὶ μὴ ἀδικῶν-
γὰρ τὴν τῆς γῆς κτῆσιν ἰσάζει μόνον, ἔστι δὲ καὶ δούλων
πολλὴ τῶν καλουμένων ἐπίπλων· ἢ πάντων οὖν τούτων ἰσό-
νεται δ' ἐκ τῆς νομοθεσίας κατασκευάζων τὴν πόλιν μι-
κράν, εἴ γ' οἱ τεχνῖται πάντες δημόσιοι ἔσονται καὶ μὴ
πλήρωμά τι παρέξονται τῆς πόλεως. ἀλλ' εἴπερ δεῖ δη-
140
μοσίους εἶναι τοὺς τὰ κοινὰ ἐργαζομένους, δεῖ (καθάπερ ἐν

Ἐπιδάμνῳ τε, καὶ Διόφαντός ποτε κατεσκεύαζεν Ἀθή-
νησι) τοῦτον ἔχειν τὸν τρόπον. περὶ μὲν οὖν τῆς Φαλέου πο
τῆς ἐπιθυμίας φύσις, ἧς πρὸς τὴν ἀναπλήρωσιν οἱ πολλοὶ

ζῶσιν. τῶν οὖν τοιούτων ἀρχή, μᾶλλον τοῦ τὰς οὐσίας ὁμα-
λίζειν, τὸ τοὺς μὲν ἐπιεικεῖς τῇ φύσει τοιούτους παρασκευά-
ζειν ὥστε μὴ βούλεσθαι πλεονεκτεῖν, τοὺς δὲ φαύλους ὥστε μὴ
δύνασθαι· τοῦτο δ' ἐστίν, ἂν ἥττους τε ὦσι καὶ μὴ ἀδικῶν-
γὰρ τὴν τῆς γῆς κτῆσιν ἰσάζει μόνον, ἔστι δὲ καὶ δούλων
πολλὴ τῶν καλουμένων ἐπίπλων· ἢ πάντων οὖν τούτων ἰσό-
νεται δ' ἐκ τῆς νομοθεσίας κατασκευάζων τὴν πόλιν μι-
κράν, εἴ γ' οἱ τεχνῖται πάντες δημόσιοι ἔσονται καὶ μὴ
πλήρωμά τι παρέξονται τῆς πόλεως. ἀλλ' εἴπερ δεῖ δη-
μοσίους εἶναι τοὺς τὰ κοινὰ ἐργαζομένους, δεῖ (καθάπερ ἐν
Ἐπιδάμνῳ τε, καὶ Διόφαντός ποτε κατεσκεύαζεν Ἀθή-
νησι) τοῦτον ἔχειν τὸν τρόπον. περὶ μὲν οὖν τῆς Φαλέου πο-
λιτείας σχεδὸν ἐκ τούτων ἄν τις θεωρήσειεν, εἴ τι τυγχά-
νει καλῶς εἰρηκὼς ἢ μὴ καλῶς.
ἤτοι τῶν ἀρχομένων χάριν ἐστὶν ἢ κοινοῦ τινὸς ἀμφοῖν, καθ'

αὑτὸ μὲν τῶν ἀρχομένων, ὥσπερ ὁρῶμεν καὶ τὰς ἄλλας
τέχνας, οἷον ἰατρικὴν καὶ γυμναστικήν, κατὰ συμβεβηκὸς
δὲ κἂν αὐτῶν εἶεν. οὐδὲν γὰρ κωλύει τὸν παιδοτρίβην ἕνα
τῶν γυμναζομένων ἐνίοτ' εἶναι καὶ αὐτόν, ὥσπερ ὁ κυβερ-
νήτης εἷς ἐστιν ἀεὶ τῶν πλωτήρων· ὁ μὲν οὖν παιδοτρίβης
ἢ κυβερνήτης σκοπεῖ τὸ τῶν ἀρχομένων ἀγαθόν, ὅταν δὲ
τούτων εἷς γένηται καὶ αὐτός, κατὰ συμβεβηκὸς μετέχει
τῆς ὠφελείας. ὁ μὲν γὰρ πλωτήρ, ὁ δὲ τῶν γυμναζομέ-
νων εἷς γίνεται, παιδοτρίβης ὤν. διὸ καὶ τὰς πολιτικὰς
ἀρχάς, ὅταν ᾖ κατ' ἰσότητα τῶν πολιτῶν συνεστηκυῖα καὶ
καθ' ὁμοιότητα, κατὰ μέρος ἀξιοῦσιν ἄρχειν, πρότερον μέν,
ᾗ πέφυκεν, ἀξιοῦντες ἐν μέρει λειτουργεῖν, καὶ σκοπεῖν τινα
πάλιν τὸ αὑτοῦ ἀγαθόν, ὥσπερ πρότερον αὐτὸς ἄρχων ἐσκό-
πει τὸ ἐκείνου συμφέρον· νῦν δὲ διὰ τὰς ὠφελείας τὰς
ἀπὸ τῶν κοινῶν καὶ τὰς ἐκ τῆς ἀρχῆς βούλονται συνεχῶς
141
ἄρχειν, οἷον εἰ συνέβαινεν ὑγιαίνειν ἀεὶ τοῖς ἄρχουσι νοσακε-

ροῖς οὖσιν. καὶ γὰρ ἂν οὕτως ἴσως ἐδίωκον τὰς ἀρχάς.
φανερὸν τοίνυν ὡς ὅσαι μὲν πολιτεῖαι τὸ κοινῇ συμφέρον
σκοποῦσιν, αὗται μὲν ὀρθαὶ τυγχάνουσιν οὖσαι κατὰ τὸ
ἁπλῶς δίκαιον, ὅσαι δὲ τὸ σφέτερον μόνον τῶν ἀρχόντων,
καὶ δημοκρατικόν. πάντες γὰρ ἅπτονται δικαίου τινός, ἀλλὰ

μέχρι τινὸς προέρχονται, καὶ λέγουσιν οὐ πᾶν τὸ κυρίως
δίκαιον. οἷον δοκεῖ ἴσον τὸ δίκαιον εἶναι, καὶ ἔστιν, ἀλλ'
οὐ πᾶσιν ἀλλὰ τοῖς ἴσοις· καὶ τὸ ἄνισον δοκεῖ δίκαιον
εἶναι, καὶ γὰρ ἔστιν, ἀλλ' οὐ πᾶσιν ἀλλὰ τοῖς ἀνίσοις· οἱ
δὲ τοῦτ' ἀφαιροῦσι, τὸ οἷς, καὶ κρίνουσι κακῶς. τὸ δ' αἴτιον
ὅτι περὶ αὑτῶν ἡ κρίσις· σχεδὸν δ' οἱ πλεῖστοι φαῦλοι κρι-
ταὶ περὶ τῶν οἰκείων. ὥστ' ἐπεὶ τὸ δίκαιον τισίν, καὶ διῄρη-
ται τὸν αὐτὸν τρόπον ἐπί τε τῶν πραγμάτων καὶ οἷς, καθ-
άπερ εἴρηται πρότερον ἐν τοῖς Ἠθικοῖς, τὴν μὲν τοῦ πρά-
γματος ἰσότητα ὁμολογοῦσι, τὴν δὲ οἷς ἀμφισβητοῦσι, μά-
λιστα μὲν διὰ τὸ λεχθὲν ἄρτι, διότι κρίνουσι τὰ περὶ αὑτοὺς
κακῶς, ἔπειτα δὲ καὶ διὰ τὸ λέγειν μέχρι τινὸς ἑκατέρους
δίκαιόν τι νομίζουσι δίκαιον λέγειν ἁπλῶς. οἱ μὲν γὰρ
ἂν κατά τι ἄνισοι ὦσιν, οἷον χρήμασιν, ὅλως οἴονται ἄν-
ισοι εἶναι, οἱ δ' ἂν κατά τι ἴσοι, οἷον ἐλευθερίᾳ, ὅλως
ἴσοι.
κεῖσθαι τοὺς νόμους. ἀλλὰ μὴν εἰ τοῦτο, δῆλον ὅτι τοὺς μὲν
κατὰ τὰς ὀρθὰς πολιτείας ἀναγκαῖον εἶναι δικαίους τοὺς δὲ
κατὰ τὰς παρεκβεβηκυίας οὐ δικαίους.
Ἐπεὶ δ' ἐν πάσαις μὲν ταῖς ἐπιστήμαις καὶ τέχναις
ἀγαθὸν τὸ τέλος, μέγιστον δὲ καὶ μάλιστα ἐν τῇ κυριω-
τάτῃ πασῶν, αὕτη δ' ἐστὶν ἡ πολιτικὴ δύναμις, ἔστι δὲ
πολιτικὸν ἀγαθὸν τὸ δίκαιον, τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ κοινῇ συμ-
φέρον, δοκεῖ δὲ πᾶσιν ἴσον τι τὸ δίκαιον εἶναι, καὶ μέχρι
γέ τινος ὁμολογοῦσι τοῖς κατὰ φιλοσοφίαν λόγοις, ἐν οἷς
διώρισται περὶ τῶν ἠθικῶν (τὶ γὰρ καὶ τισὶ τὸ δίκαιον, καὶ
ποίων ἀνισότης, δεῖ μὴ λανθάνειν. ἔχει γὰρ τοῦτ' ἀπορίαν
142
παντὸς ὑπεροχὴν ἀγαθοῦ δεῖν ἀνίσως νενεμῆσθαι τὰς ἀρ-

χάς, εἰ πάντα τὰ λοιπὰ μηδὲν διαφέροιεν ἀλλ' ὅμοιοι
τυγχάνοιεν ὄντες· τοῖς γὰρ διαφέρουσιν ἕτερον εἶναι τὸ δί-
καιον καὶ τὸ κατ' ἀξίαν. ἀλλὰ μὴν εἰ τοῦτ' ἀληθές, ἔσται
καὶ κατὰ χρῶμα καὶ κατὰ μέγεθος καὶ καθ' ὁτιοῦν τῶν
ἀγαθῶν πλεονεξία τις τῶν πολιτικῶν δικαίων τοῖς ὑπερ-
έχουσιν. ἢ τοῦτο ἐπιπόλαιον τὸ ψεῦδος; φανερὸν δ' ἐπὶ τῶν
ἄλλων ἐπιστημῶν καὶ δυνάμεων· τῶν γὰρ ὁμοίων αὐλητῶν
Αριστοτέλης , Πολιτικά
Bekker P.1282b, L. 22
κατὰ τὰς ὀρθὰς πολιτείας ἀναγκαῖον εἶναι δικαίους τοὺς δὲ

κατὰ τὰς παρεκβεβηκυίας οὐ δικαίους.
Ἐπεὶ δ' ἐν πάσαις μὲν ταῖς ἐπιστήμαις καὶ τέχναις
ἀγαθὸν τὸ τέλος, μέγιστον δὲ καὶ μάλιστα ἐν τῇ κυριω-
τάτῃ πασῶν, αὕτη δ' ἐστὶν ἡ πολιτικὴ δύναμις, ἔστι δὲ
πολιτικὸν ἀγαθὸν τὸ δίκαιον, τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ κοινῇ συμ-
φέρον, δοκεῖ δὲ πᾶσιν ἴσον τι τὸ δίκαιον εἶναι, καὶ μέχρι
γέ τινος ὁμολογοῦσι τοῖς κατὰ φιλοσοφίαν λόγοις, ἐν οἷς
διώρισται περὶ τῶν ἠθικῶν (τὶ γὰρ καὶ τισὶ τὸ δίκαιον, καὶ
ποίων ἀνισότης, δεῖ μὴ λανθάνειν. ἔχει γὰρ τοῦτ' ἀπορίαν
παντὸς ὑπεροχὴν ἀγαθοῦ δεῖν ἀνίσως νενεμῆσθαι τὰς ἀρ-
χάς, εἰ πάντα τὰ λοιπὰ μηδὲν διαφέροιεν ἀλλ' ὅμοιοι
τυγχάνοιεν ὄντες· τοῖς γὰρ διαφέρουσιν ἕτερον εἶναι τὸ δί-
καιον καὶ τὸ κατ' ἀξίαν. ἀλλὰ μὴν εἰ τοῦτ' ἀληθές, ἔσται
καὶ κατὰ χρῶμα καὶ κατὰ μέγεθος καὶ καθ' ὁτιοῦν τῶν
ἀγαθῶν πλεονεξία τις τῶν πολιτικῶν δικαίων τοῖς ὑπερ-
έχουσιν. ἢ τοῦτο ἐπιπόλαιον τὸ ψεῦδος; φανερὸν δ' ἐπὶ τῶν
ἄλλων ἐπιστημῶν καὶ δυνάμεων· τῶν γὰρ ὁμοίων αὐλητῶν
τὴν τέχνην οὐ δοτέον πλεονεξίαν τῶν αὐλῶν τοῖς εὐγενεστέ
143
οχὴν καὶ τοῦ πλούτου καὶ τῆς εὐγενείας, συμβάλλονται δ'

οὐδέν.
ἔτι κατά γε τοῦτον τὸν λόγον πᾶν ἀγαθὸν πρὸς πᾶν
ἂν εἴη συμβλητόν. εἰ γὰρ ἐνάμιλλον τὸ τὶ μέγεθος, καὶ
ὅλως ἂν τὸ μέγεθος ἐνάμιλλον εἴη καὶ πρὸς πλοῦτον καὶ
πρὸς ἐλευθερίαν· ὥστ' εἰ πλεῖον ὁδὶ διαφέρει κατὰ μέγεθος
ἢ ὁδὶ κατ' ἀρετήν, εἰ καὶ [πλεῖον] ὑπερέχει ὅλως ἀρετὴ μεγέ-
θους, εἴη ἂν συμβλητὰ πάντα. τοσόνδε γὰρ [μέγεθος] εἰ
κρεῖττον τοσοῦδε, τοσόνδε δῆλον ὡς ἴσον. ἐπεὶ δὲ τοῦτ' ἀδύνα-
τον, δῆλον ὡς καὶ ἐπὶ τῶν πολιτικῶν εὐλόγως οὐ κατὰ
πᾶσαν ἀνισότητ' ἀμφισβητοῦσι τῶν ἀρχῶν (εἰ γὰρ οἱ μὲν
βραδεῖς οἱ δὲ ταχεῖς, οὐδὲν διὰ τοῦτο δεῖ τοὺς μὲν πλεῖον
τοὺς δ' ἔλαττον ἔχειν, ἀλλ' ἐν τοῖς γυμνικοῖς ἀγῶσιν ἡ τού-
των διαφορὰ λαμβάνει τὴν τιμήν)· ἀλλ' ἐξ ὧν πόλις συν-
έστηκεν, ἐν τούτοις ἀναγκαῖον ποιεῖσθαι τὴν ἀμφισβήτησιν.
διόπερ εὐλόγως ἀντιποιοῦνται τῆς τιμῆς οἱ εὐγενεῖς καὶ ἐλεύ-
θεροι καὶ πλούσιοι. δεῖ γὰρ ἐλευθέρους τ' εἶναι καὶ τίμημα
φέροντας (οὐ γὰρ ἂν εἴη πόλις ἐξ ἀπόρων πάντων, ὥσπερ
οὐδ' ἐκ δούλων)· ἀλλὰ μὴν εἰ δεῖ τούτων, δῆλον ὅτι καὶ
δικαιοσύνης καὶ τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς. οὐδὲ γὰρ ἄνευ
τούτων οἰκεῖσθαι πόλιν δυνατόν· πλὴν ἄνευ μὲν τῶν προ
ἀδικήσονται γὰρ ἀξιούμενοι τῶν ἴσων, ἄνισοι τοσοῦτον κατ'

ἀρετὴν ὄντες καὶ τὴν πολιτικὴν δύναμιν· ὥσπερ γὰρ θεὸν
ἐν ἀνθρώποις εἰκὸς εἶναι τὸν τοιοῦτον. ὅθεν δῆλον ὅτι καὶ
τὴν νομοθεσίαν ἀναγκαῖον εἶναι περὶ τοὺς ἴσους καὶ τῷ γένει
καὶ τῇ δυνάμει, κατὰ δὲ τῶν τοιούτων οὐκ ἔστι νόμος· αὐτοὶ
γάρ εἰσι νόμος. καὶ γὰρ γελοῖος ἂν εἴη νομοθετεῖν τις
πειρώμενος κατ' αὐτῶν. λέγοιεν γὰρ ἂν ἴσως ἅπερ Ἀντι-
σθένης ἔφη τοὺς λέοντας δημηγορούντων τῶν δασυπόδων καὶ
τὸ ἴσον ἀξιούντων πάντας ἔχειν. διὸ καὶ τίθενται τὸν ὀστρα-
κισμὸν αἱ δημοκρατούμεναι πόλεις, διὰ τὴν τοιαύτην αἰτίαν·
αὗται γὰρ δὴ δοκοῦσι διώκειν τὴν ἰσότητα μάλιστα πάντων,
ὥστε τοὺς δοκοῦντας ὑπερέχειν δυνάμει διὰ πλοῦτον ἢ πολυ-
φιλίαν ἤ τινα ἄλλην πολιτικὴν ἰσχὺν ὠστράκιζον καὶ μεθ-
ίστασαν ἐκ τῆς πόλεως χρόνους ὡρισμένους. μυθολογεῖται
δὲ καὶ τοὺς Ἀργοναύτας τὸν Ἡρακλέα καταλιπεῖν διὰ
144
τοιαύτην αἰτίαν· οὐ γὰρ ἐθέλειν αὐτὸν ἄγειν τὴν Ἀργὼ

μετὰ τῶν ἄλλων, ὡς ὑπερβάλλοντα πολὺ τῶν πλωτήρων.
διὸ καὶ τοὺς ψέγοντας τὴν τυραννίδα καὶ τὴν Περιάνδρου
Θρασυβούλῳ συμβουλίαν οὐχ ἁπλῶς οἰητέον ὀρθῶς ἐπιτιμᾶν
(φασὶ γὰρ τὸν Περίανδρον εἰπεῖν μὲν οὐδὲν πρὸς τὸν πεμ-
φθέντα κήρυκα περὶ τῆς συμβουλίας,
Μαιάνδρῳ καὶ τῶν ἄλλων πολλοὶ περὶ τὴν Ἀσίαν)· ἔτι πρὸς
ταῖς κατὰ πλοῦτον διαφοραῖς ἐστιν ἡ μὲν κατὰ γένος ἡ δὲ
κατ' ἀρετήν, κἂν εἴ τι δὴ τοιοῦτον ἕτερον εἴρηται πόλεως εἶναι
μέρος ἐν τοῖς περὶ τὴν ἀριστοκρατίαν· ἐκεῖ γὰρ διείλομεν
ἐκ πόσων μερῶν ἀναγκαίων ἐστὶ πᾶσα πόλις· τούτων γὰρ
τῶν μερῶν ὁτὲ μὲν πάντα μετέχει τῆς πολιτείας ὁτὲ δ'
ἐλάττω ὁτὲ δὲ πλείω. φανερὸν τοίνυν ὅτι πλείους ἀναγκαῖον
εἶναι πολιτείας, εἴδει διαφερούσας ἀλλήλων· καὶ γὰρ ταῦτ'
εἴδει διαφέρει τὰ μέρη σφῶν αὐτῶν. πολιτεία μὲν γὰρ ἡ
τῶν ἀρχῶν τάξις ἐστί, ταύτας δὲ διανέμονται πάντες ἢ κατὰ
τὴν δύναμιν τῶν μετεχόντων ἢ κατά τιν' αὐτῶν ἰσότητα
κοινήν, λέγω δ' οἷον τῶν ἀπόρων ἢ τῶν εὐπόρων ἢ κοινήν
τιν' ἀμφοῖν. ἀναγκαῖον ἄρα πολιτείας εἶναι τοσαύτας ὅσαι
περ τάξεις κατὰ τὰς ὑπεροχάς εἰσι καὶ κατὰ τὰς δια-
φορὰς τῶν μορίων.
μικρὰν ἔχον οὐσίαν ὥστε μὴ δύνασθαι σχολάζειν, ἔτι τὸ

μὴ ἐξ ἀμφοτέρων [πολιτῶν] ἐλεύθερον, κἂν εἴ τι τοιοῦτον
ἕτερον πλήθους εἶδος· τῶν δὲ γνωρίμων πλοῦτος εὐγένεια
ἀρετὴ παιδεία καὶ τὰ τούτοις λεγόμενα κατὰ τὴν αὐτὴν
διαφοράν.
δημοκρατία μὲν οὖν ἐστι πρώτη μὲν ἡ λεγομένη
μάλιστα κατὰ τὸ ἴσον. ἴσον γάρ φησιν ὁ νόμος ὁ τῆς
τοιαύτης δημοκρατίας τὸ μηδὲν μᾶλλον ὑπερέχειν τοὺς ἀπό-
ρους ἢ τοὺς εὐπόρους, μηδὲ κυρίους εἶναι ὁποτερουσοῦν, ἀλλ' μοίους
ἀμφοτέρους. εἴπερ γὰρ ἐλευθερία μάλιστ' ἔστιν ἐν δημο-
κρατίᾳ, καθάπερ ὑπολαμβάνουσί τινες, καὶ ἰσότης, οὕτως
ἂν εἴη μάλιστα, κοινωνούτων ἁπάντων μάλιστα τῆς πολι-
τείας ὁμοίως. ἐπεὶ δὲ πλείων ὁ δῆμος, κύριον δὲ τὸ δόξαν
τοῖς πλείοσιν, ἀνάγκη δημοκρατίαν εἶναι ταύτην. ἓν μὲν οὖν
εἶδος δημοκρατίας τοῦτο· ἄλλο δὲ τὸ τὰς ἀρχὰς ἀπὸ τιμη-
145
μάτων εἴναι, βραχέων δὲ τούτων ὄντων· δεῖ δὲ τῷ κτωμένῳ

ἐξουσίαν εἶναι μετέχειν καὶ τὸν ἀποβάλλοντα μὴ μετέχειν·
ἕτερον εἶδος δημοκρατίας τὸ μετέχειν ἅπαντας τοὺς πολίτας
ὅσοι ἀνυπεύθυνοι, ἄρχειν δὲ τὸν νόμον· ἕτερον δὲ εἶδος δημο-
κρατίας τὸ παντὶ μετεῖναι τῶν ἀρχῶν, ἐὰν μόνον ᾖ πολί-
της, ἄρχειν δὲ τὸν νόμον· ἕτερον δὲ εἶδος δημοκρατίας τἆλλα
δοκεῖ δὲ ἀριστοκρατία μὲν εἶναι μάλιστα τὸ τὰς

τιμὰς νενεμῆσθαι κατ' ἀρετήν (ἀριστοκρατίας μὲν γὰρ ὅρος
ἀρετή, ὀλιγαρχίας δὲ πλοῦτος, δήμου δ' ἐλευθερία)· τὸ δ' ὅ τι
ἂν δόξῃ τοῖς πλείοσιν, ἐν πάσαις ὑπάρχει· καὶ γὰρ ἐν ὀλι-
γαρχίᾳ καὶ ἐν ἀριστοκρατίᾳ καὶ ἐν δήμοις, ὅ τι ἂν δόξῃ τῷ
πλείονι μέρει τῶν μετεχόντων τῆς πολιτείας, τοῦτ' ἐστὶ κύριον.
ἐν μὲν οὖν ταῖς πλείσταις πόλεσι τὸ τῆς πολιτείας εἶδος κακῶς
καλεῖται· μόνον γὰρ ἡ μίξις στοχάζεται τῶν εὐπόρων καὶ
τῶν ἀπόρων, πλούτου καὶ ἐλευθερίας· σχεδὸν γὰρ παρὰ τοῖς
πλείστοις οἱ εὔποροι τῶν καλῶν κἀγαθῶν δοκοῦσι κατ-
έχειν χώραν· ἐπεὶ δὲ τρία ἐστὶ τὰ ἀμφισβητοῦντα τῆς ἰσότητος
τῆς πολιτείας, ἐλευθερία πλοῦτος ἀρετή (τὸ γὰρ τέταρτον, ὃ
καλοῦσιν εὐγένειαν, ἀκολουθεῖ τοῖς δυσίν· ἡ γὰρ εὐγένειά ἐστιν
ἀρχαῖος πλοῦτος καὶ ἀρετή), φανερὸν ὅτι τὴν μὲν τοῖν δυοῖν
μίξιν, τῶν εὐπόρων καὶ τῶν ἀπόρων, πολιτείαν λεκτέον, τὴν
δὲ τῶν τριῶν ἀριστοκρατίαν μάλιστα τῶν ἄλλων παρὰ τὴν
ἀληθινὴν καὶ πρώτην. ὅτι μὲν οὖν ἔστι καὶ ἕτερα πολιτείας
εἴδη παρὰ μοναρχίαν τε καὶ δημοκρατίαν καὶ ὀλιγαρχίαν,
εἴρηται, καὶ ποῖα ταῦτα, καὶ τί διαφέρουσιν ἀλλήλων αἵ τ'
ἀριστοκρατίαι καὶ αἱ πολιτεῖαι τῆς ἀριστοκρατίας, καὶ ὅτι οὐ
πόρρω αὗται ἀλλήλων, φανερόν.
τίνας δεῖ καὶ τίνων εἶναι κυρίας, καὶ ποίαν τινὰ δεῖ γίνε-
σθαι τὴν αἵρεσιν αὐτῶν), τρίτον δέ τί τὸ δικάζον. κύριον
δ' ἐστὶ τὸ βουλευόμενον περὶ πολέμου καὶ εἰρήνης, καὶ συμ-
μαχίας καὶ διαλύσεως, καὶ περὶ νόμων, καὶ περὶ θανάτου
καὶ φυγῆς καὶ δημεύσεως, καὶ περὶ ἀρχῶν αἱρέσεως καὶ τῶν εὐθυ-
νῶν. ἀναγκαῖον δ' ἤτοι πᾶσι τοῖς πολίταις ἀποδίδοσθαι πάσας
ταύτας τὰς κρίσεις ἢ τισὶ πάσας (οἷον ἀρχῇ τινὶ μιᾷ ἢ πλείοσιν,
146
ἢ ἑτέραις ἑτέρας) ἢ τινὰς μὲν αὐτῶν πᾶσι τινὰς δὲ τισίν.

τὸ
μὲν οὖν πάντας καὶ περὶ ἁπάντων δημοτικόν· τὴν τοιαύτην
γὰρ ἰσότητα ζητεῖ ὁ δῆμος. εἰσὶ δὲ οἱ τρόποι τοῦ πάντας
πλείους, εἷς μὲν τὸ κατὰ μέρος ἀλλὰ μὴ πάντας ἀθρόους
(ὥσπερ ἐν τῇ πολιτείᾳ τῇ Τηλεκλέους ἐστὶ τοῦ Μιλησίου· καὶ
ἐν ἄλλαις δὲ πολιτείαις βουλεύονται αἱ συναρχίαι συνιοῦ-
σαι, εἰς δὲ τὰς ἀρχὰς βαδίζουσι πάντες κατὰ μέρος ἐκ
τῶν φυλῶν καὶ τῶν μορίων τῶν ἐλαχίστων παντελῶς, ἕως
ἂν διεξέλθῃ διὰ πάντων), συνιέναι δὲ μόνον περί τε νόμων
θέσεως καὶ τῶν περὶ τῆς πολιτείας, καὶ τὰ παραγγελλό-
μενα ἀκουσομένους ὑπὸ τῶν ἀρχόντων· ἄλλος δὲ τρόπος τὸ
πάντας ἀθρόους, συνιέναι δὲ μόνον πρός τε τὰς
ἁπλῶς ἄνισοι ὑπολαμβάνουσιν εἶναι). εἶτα οἱ μὲν ὡς ἴσοι

ὄντες πάντων τῶν ἴσων ἀξιοῦσι μετέχειν· οἱ δ' ὡς ἄνισοι
ὄντες πλεονεκτεῖν ζητοῦσιν, τὸ γὰρ πλεῖον ἄνισον. ἔχουσι
μὲν οὖν τι πᾶσαι δίκαιον, ἡμαρτημέναι δ' ἁπλῶς εἰσιν.
καὶ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν, ὅταν μὴ κατὰ τὴν ὑπόληψιν
ἣν ἑκάτεροι τυγχάνουσιν ἔχοντες μετέχωσι τῆς πολιτείας,
στασιάζουσιν. πάντων δὲ δικαιότατα μὲν ἂν στασιάζοιεν,
ἥκιστα δὲ τοῦτο πράττουσιν, οἱ κατ' ἀρετὴν διαφέροντες· μά-
λιστα γὰρ εὔλογον ἀνίσους ἁπλῶς εἶναι τούτους μόνον. εἰσὶ
δέ τινες οἳ κατὰ γένος ὑπερέχοντες οὐκ ἀξιοῦσι τῶν ἴσων
αὑτοὺς διὰ τὴν ἀνισότητα ταύτην· εὐγενεῖς γὰρ εἶναι δο-
κοῦσιν οἷς ὑπάρχει προγόνων ἀρετὴ καὶ πλοῦτος.
ἀρχαὶ
μὲν οὖν ὡς εἰπεῖν αὗται καὶ πηγαὶ τῶν στάσεών εἰσιν, ὅθεν
στασιάζουσιν· διὸ καὶ αἱ μεταβολαὶ γίνονται διχῶς· ὁτὲ
μὲν γὰρ πρὸς τὴν πολιτείαν, ὅπως ἐκ τῆς καθεστηκυίας
ἄλλην μεταστήσωσιν, οἷον ἐκ δημοκρατίας ὀλιγαρχίαν ἢ
δημοκρατίαν ἐξ ὀλιγαρχίας, ἢ πολιτείαν καὶ ἀριστοκρατίαν
ἐκ τούτων, ἢ ταύτας ἐξ ἐκείνων, ὁτὲ δ' οὐ πρὸς τὴν καθ-
εστηκυῖαν πολιτείαν, ἀλλὰ τὴν μὲν κατάστασιν προαιροῦνται
τὴν αὐτήν, δι' αὑτῶν δ' εἶναι βούλονται ταύτην, οἷον τὴν

147
τὰ δημοτικὰ δοκεῖ τἀναντία τούτων εἶναι, ἀγένεια πενία

βαναυσία· ἔτι δὲ τῶν ἀρχῶν τὸ μηδεμίαν ἀίδιον εἶναι,
ἐὰν δέ τις καταλειφθῇ ἐξ ἀρχαίας μεταβολῆς, τό γε περι-
αιρεῖσθαι τὴν δύναμιν αὐτῆς καὶ ἐξ αἱρετῶν κληρωτοὺς
ποιεῖν. τὰ μὲν οὖν κοινὰ ταῖς δημοκρατίαις ταῦτ' ἐστί· συμ-
βαίνει δ' ἐκ τοῦ δικαίου τοῦ ὁμολογουμένου εἶναι δημοκρατικοῦ
(τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ ἴσον ἔχειν ἅπαντας κατ' ἀριθμόν) ἡ μά-
λιστ' εἶναι δοκοῦσα δημοκρατία καὶ δῆμος. ἴσον γὰρ τὸ
μηθὲν μᾶλλον ἄρχειν τοὺς ἀπόρους ἢ τοὺς εὐπόρους, μηδὲ
κυρίους εἶναι μόνους ἀλλὰ πάντας ἐξ ἴσου κατ' ἀριθμόν·
οὕτω γὰρ ἂν ὑπάρχειν νομίζοιεν τήν τ' ἰσότητα τῇ πολι-
τείᾳ καὶ τὴν ἐλευθερίαν.
ρον δεῖ τὰ τιμήματα διελεῖν, χιλίοις τὰ τῶν πεντακοσί-
μὲν οὕτως, ἔπειτα ἐκ τῶν πεντακοσίων ἴσους λαβόντα καὶ
δικαστηρίων. πότερον οὖν αὕτη ἡ πολιτεία δικαιοτάτη κατὰ
τὸ δημοτικὸν δίκαιον, ἢ μᾶλλον ἡ κατὰ τὸ πλῆθος; φασὶ
γὰρ οἱ δημοτικοὶ τοῦτο δίκαιον ὅ τι ἂν δόξῃ τοῖς πλείοσιν,
βαίνει δ' ἐκ τοῦ δικαίου τοῦ ὁμολογουμένου εἶναι δημοκρατικοῦ

(τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ ἴσον ἔχειν ἅπαντας κατ' ἀριθμόν) ἡ μά-
λιστ' εἶναι δοκοῦσα δημοκρατία καὶ δῆμος. ἴσον γὰρ τὸ
μηθὲν μᾶλλον ἄρχειν τοὺς ἀπόρους ἢ τοὺς εὐπόρους, μηδὲ
κυρίους εἶναι μόνους ἀλλὰ πάντας ἐξ ἴσου κατ' ἀριθμόν·
οὕτω γὰρ ἂν ὑπάρχειν νομίζοιεν τήν τ' ἰσότητα τῇ πολι-
τείᾳ καὶ τὴν ἐλευθερίαν.
οἱ δ' ὀλιγαρχικοὶ ὅ τι ἂν δόξῃ τῇ πλείονι οὐσίᾳ· κατὰ
πλῆθος γὰρ οὐσίας φασὶ κρίνεσθαι δεῖν. ἔχει δ' ἀμφότερα
ἀνισότητα καὶ ἀδικίαν· εἰ μὲν γὰρ ὅ τι ἂν οἱ ὀλίγοι, τυ-
148
ραννίς (καὶ γὰρ ἐὰν εἷς ἔχῃ πλείω τῶν ἄλλων εὐπόρων,
κατὰ τὸ ὀλιγαρχικὸν δίκαιον ἄρχειν δίκαιος μόνος), εἰ

δ' ὅ τι ἂν οἱ πλείους κατ' ἀριθμόν, ἀδικήσουσι δημεύοντες τὰ
ἂν δόξῃ τοῖς πλείοσι τῶν πολιτῶν, τοῦτ' εἶναι δεῖ κύριον·
ἔστω δὴ τοῦτο, μὴ μέντοι πάντως, ἀλλ' ἐπειδὴ δύο μέρη
τετύχηκεν ἐξ ὧν ἡ πόλις, πλούσιοι καὶ πένητες, ὅ τι ἂν
ἀμφοτέροις δόξῃ ἢ τοῖς πλείοσι, τοῦτο κύριον ἔστω,

δ' ὅ τι ἂν οἱ πλείους κατ' ἀριθμόν, ἀδικήσουσι δημεύοντες τὰ
149
ἂν δόξῃ τοῖς πλείοσι τῶν πολιτῶν, τοῦτ' εἶναι δεῖ κύριον·

ἔστω δὴ τοῦτο, μὴ μέντοι πάντως, ἀλλ' ἐπειδὴ δύο μέρη
τετύχηκεν ἐξ ὧν ἡ πόλις, πλούσιοι καὶ πένητες, ὅ τι ἂν
ἀμφοτέροις δόξῃ ἢ τοῖς πλείοσι, τοῦτο κύριον ἔστω, ἐὰν δὲ
τἀναντία δόξῃ, ὅ τι ἂν οἱ πλείους καὶ ὧν τὸ τίμημα πλεῖον·
οἷον, εἰ οἱ μὲν δέκα οἱ δὲ εἴκοσιν, ἔδοξε δὲ τῶν μὲν πλουσίων
τοῖς ἓξ τῶν δ' ἀπορωτέρων τοῖς πεντεκαίδεκα, προσγεγέ-
νηνται τοῖς μὲν πένησι τέτταρες τῶν πλουσίων, τοῖς δὲ πλου-
σίοις πέντε τῶν πενήτων· ὁποτέρων οὖν τὸ τίμημα ὑπερτείνει
Αριστοτέλης , Problemata Bekker P.859a, L. 12
Διὰ τί αἱ μεγάλαι ὑπερβολαὶ νοσώδεις; ἢ ὅτι ὑπερβο-

λὴν ἢ ἔλλειψιν ποιοῦσιν; τοῦτο δὲ ἦν ἡ νόσος.
Διὰ τί [δὲ] τὰς νόσους ὑγιάζουσιν πολλάκις, ὅταν
πολὺ ἐκστῇ τις; καὶ ἐνίων ἰατρῶν τοιαύτη ἡ τέχνη· ὑπερ-
βολαῖς γὰρ ἰῶνται οἴνου ἢ ὕδατος ἢ ἅλμης ἢ σίτου ἢ λιμοῦ.
ἢ ὅτι ἐναντία ἀλλήλοις τὰ τὴν νόσον ποιοῦντα· εἰς τὸ μέσον
οὖν ἄγει θάτερον ἑκάτερα.
Διὰ τί αἱ τῶν ὡρῶν μεταβολαὶ καὶ πνεύματα ἐπι-
τείνουσιν ἢ παύουσι καὶ κρίνουσι τὰς νόσους καὶ ποιοῦσιν; ἢ ὅτι
θερμαὶ καὶ ψυχραί εἰσι καὶ ὑγραὶ καὶ ξηραί, αἱ δὲ νόσοι
τούτων εἰσὶν ὑπερβολαί, ἡ δὲ ὑγεία ἰσότης. ἐὰν οὖν δι' ὑγρό-
τητα καὶ ψύξιν, ἡ ἐναντία ὥρα παύει· ἐὰν δὲ ἐναντία ὥρα
ἔχηται, ἡ ὁμοία κρᾶσις ἐπιγενομένη ἐπέτεινε καὶ ἀνεῖλεν.
διὰ ταῦτα δὲ καὶ νοσίζουσι τοὺς ὑγιαίνοντας, ὅτι μεταβάλ-
λουσαι λύουσι τὴν κρᾶσιν· ἅμα γὰρ ταῖς οἰκείαις ὥραις καὶ
ἡλικίαις καὶ τόποις αὐξάνεται. διὸ δεῖ ἐν ταῖς μεταβολαῖς
μάλιστα διακυβερνᾶν. ὃ δὲ καθόλου περὶ τῶν ὡρῶν εἴρηται,
καὶ κατὰ μέρος τὸ αὐτὸ αἴτιον. αἱ γὰρ τῶν πνευμάτων
μεταβολαὶ καὶ τῶν ἡλικιῶν καὶ τόπων ὥρας τινός εἰσι με-
ταβολαί. διὸ καὶ ταῦτα ἐπιτείνει καὶ παύει καὶ κρίνει καὶ
ποιεῖ, ὥσπερ αἱ ὧραι, καὶ ἐπιτολαὶ τῶν ἄστρων, ὥσπερ
Αριστοτέλης , Problemata Bekker P.909a, L. 31
ἔνια μὲν γὰρ ὑπὸ τοῦ ψυχροῦ, ἔνια δὲ ἅμα τῷ θερμῷ.

Διὰ τί ἐν τῇ ψυχροτάτῃ χώρᾳ οἱ καῦσοι μᾶλλον
γίνονται; ἢ διότι ἀντιπεριίστησι τὸ ψῦχος εἴσω τὴν θερμό-
τητα; ἐν δὲ τῷ θέρει τοὐναντίον συμβαίνει, τὰ εἴσω ψυχρό-
τερα. ὁ δὲ καῦσος πυρετὸς τῶν ἔξω κατεψυγμένων τὰ
ἔσω θερμότητι ὑπερβάλλει.
Διὰ τί οἱ Αἰθίοπες καὶ οἱ Αἰγύπτιοι βλαισοί εἰσιν;
150
ἢ διότι ὑπὸ θερμοῦ, ὥσπερ καὶ τὰ ξύλα διαστρέφεται ξη-

ραινόμενα, οὕτω καὶ τὰ τῶν ζῴων σώματα; δηλοῦσι δὲ καὶ
αἱ τρίχες· οὐλοτέρας γὰρ ἔχουσιν, ἡ δὲ οὐλότης ἐστὶν ὥσπερ
βλαισότης τῶν τριχῶν.
Διὰ τί ἐν τοῖς νοτίοις μᾶλλον θηλυτοκοῦσιν αἱ ὀχεῖαι; ἢ
ὅτι τὸ πλεῖον ὑγρὸν βραδύτερον παχύνεται; ἐν δὲ τοῖς νοτίοις
διὰ τὴν ὑγρότητα τῆς κράσεως ὑγρότερον τὸ σπέρμα γίνεται.
Διὰ τί ἐν τοῖς ἑλώδεσι τὰ μὲν ἐν τῇ κεφαλῇ ἕλκη
ταχὺ ὑγιάζεται, τὰ δὲ ἐν ταῖς κνήμαις μόλις; ἢ ὅτι βα-
ρεῖα ἡ ὑγρότης διὰ τὸ γεώδης εἶναι, τὰ δὲ βαρέα εἰς τὸ
κάτω ὑποχωρεῖ; τὰ μὲν οὖν ἄνω εὔπεπτα διὰ τὸ ὑποκε-
χωρηκέναι εἰς τὸ κάτω, τὰ δὲ κάτω πολλῆς γέμει τῆς
περιττώσεως καὶ εὐσήπτου.
Διὰ τί οἱ μὲν ἐν τοῖς εὐπνόοις τόποις βραδέως γη
Αριστοτέλης , Problemata Bekker P.918b, L. 11
καὶ ἔνεστιν ἐν τῷ μεγάλῳ τὸ μικρόν· καὶ τῇ διαλήψει δύο

νῆται ἐν τῇ ὑπάτῃ γίνονται.
Διὰ τί ἐν τῇ διὰ πασῶν τοῦ μὲν ὀξέος ἀντίφωνον γίνε-
ται τὸ βαρύ, τούτου δὲ τὸ ὀξὺ οὔ; ἢ ὅτι μάλιστα μὲν ἐν ἀμ-
φοῖν ἐστὶ τὸ ἀμφοῖν μέλος, εἰ δὲ μή, ἐν τῷ βαρεῖ· μεῖ-
ζον γάρ.
Διὰ τί λανθάνει τὸ διὰ πασῶν, καὶ δοκεῖ ὁμόφωνον
εἶναι, οἷον ἐν τῷ φοινικίῳ καὶ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ; τὰ γὰρ ἐν
τοῖς ὀξέσιν ὄντα οὐχ ὁμόφωνα, ἀλλ' ἀνάλογον ἀλλήλοις
διὰ πασῶν. ἢ ὅτι ὥσπερ ὁ αὐτὸς εἶναι δοκεῖ φθόγγος, διὰ
τὸ ἀνάλογον ἰσότης ἐπὶ φθόγγων; τὸ δὲ ἴσον τοῦ ἑνός. ταὐτὸ
δὲ τοῦτο καὶ ἐν ταῖς σύριγξιν ἐξαπατῶνται.
Διὰ τί οἱ μὲν νόμοι οὐκ ἐν ἀντιστρόφοις ἐποιοῦντο, αἱ δὲ
ἄλλαι ᾠδαὶ αἱ χορικαί; ἢ ὅτι οἱ μὲν νόμοι ἀγωνιστῶν ἦσαν,
ὧν ἤδη μιμεῖσθαι δυναμένων καὶ διατείνεσθαι ἡ ᾠδὴ ἐγίνετο
μακρὰ καὶ πολυειδής; καθάπερ οὖν καὶ τὰ ῥήματα, καὶ τὰ
μέλη τῇ μιμήσει ἠκολούθει ἀεὶ ἕτερα γινόμενα. μᾶλλον γὰρ
τῷ μέλει ἀνάγκη μιμεῖσθαι ἢ τοῖς ῥήμασιν. διὸ καὶ οἱ δι-
θύραμβοι, ἐπειδὴ μιμητικοὶ ἐγένοντο, οὐκέτι ἔχουσιν ἀντιστρό-
φους, πρότερον δὲ εἶχον. αἴτιον δὲ ὅτι τὸ παλαιὸν οἱ ἐλεύ-
θεροι ἐχόρευον αὐτοί· πολλοὺς οὖν ἀγωνιστικῶς ᾄδειν χαλεπὸν
Αριστοτέλης , Topica Bekker P.143a, L. 16
ὁ πρὸς ἄμφω ἀποδοὺς τοῦ πρὸς θάτερον, ἀλλ' ἴσως καὶ

χεῖρον, ἐπειδὴ καὶ τῶν λοιπῶν ὁστισοῦν δυνατός ἐστι νόσον
151
ποιῆσαι.
Ἔτι εἰ μὴ πρὸς τὸ βέλτιον ἀλλὰ πρὸς τὸ χεῖρον
ἀποδέδωκε, πλειόνων ὄντων πρὸς ἃ λέγεται τὸ ὁριζόμενον·
πᾶσα γὰρ ἐπιστήμη καὶ δύναμις τοῦ βελτίστου δοκεῖ εἶναι.
Πάλιν εἰ μὴ κεῖται ἐν τῷ οἰκείῳ γένει τὸ λεχθέν,
σκοπεῖν ἐκ τῶν περὶ τὰ γένη στοιχείων, καθάπερ πρότερον
εἴρηται.
Ἔτι εἰ ὑπερβαίνων λέγει τὰ γένη, οἷον τὴν δικαιο-
σύνην ἕξιν ἰσότητος ποιητικὴν ἢ διανεμητικὴν τοῦ ἴσου· ὑπερβαίνει γὰρ
ὁ οὕτως ὁριζόμενος τὴν ἀρετήν. ἀπολιπὼν οὖν τὸ τῆς
δικαιοσύνης γένος οὐ λέγει τὸ τί ἦν εἶναι· ἡ γὰρ οὐσία ἑκά-
στῳ μετὰ τοῦ γένους. ἔστι δὲ τοῦτο ταὐτὸν τῷ μὴ εἰς τὸ ἐγ-
γυτάτω γένος θεῖναι· ὁ γὰρ εἰς τὸ ἐγγυτάτω θεὶς πάντα
τὰ ἐπάνω εἴρηκεν, ἐπειδὴ πάντα τὰ ἐπάνω γένη τῶν ὑπο-
κάτω κατηγορεῖται. ὥστ' ἢ εἰς τὸ ἐγγυτάτω γένος θετέον, ἢ
πάσας τὰς διαφορὰς τῷ ἐπάνω γένει προσαπτέον δι' ὧν
ὁρίζεται τὸ ἐγγυτάτω γένος· οὕτω γὰρ οὐδὲν ἂν εἴη παρα-
λελοιπώς, ἀλλ' ἀντ' ὀνόματος λόγῳ εἰρηκὼς ἂν εἴη τὸ ὑπο-
κάτω γένος. ὁ δ' αὐτὸ μόνον τὸ ἐπάνω γένος εἴπας οὐ λέ
Αριστοτέλης , Topica Bekker P.145b, L. 2
πλείω λεγόμενον, οἷον τὴν φρόνησιν ἀρετὴν ἀνθρώπου ἢ ψυ-

χῆς καὶ μὴ τοῦ λογιστικοῦ. πρώτου γὰρ τοῦ λογιστικοῦ ἀρετὴ
ἡ φρόνησις· κατὰ γὰρ τοῦτο καὶ ἡ ψυχὴ καὶ ὁ ἄνθρωπος
φρονεῖν λέγεται.
Ἔτι εἰ μὴ δεκτικόν ἐστιν οὗ εἴρηται τὸ ὡρισμένον πάθος
ἢ [ἡ] διάθεσις ἢ ὁτιοῦν ἄλλο, ἡμάρτηκεν· πᾶσα γὰρ διάθεσις
καὶ πᾶν πάθος ἐν ἐκείνῳ πέφυκε γίνεσθαι οὗ ἐστι διάθεσις
ἢ πάθος, καθάπερ καὶ ἡ ἐπιστήμη ἐν ψυχῇ, διάθεσις οὖσα
ψυχῆς. ἐνίοτε δὲ διαμαρτάνουσιν ἐν τοῖς τοιούτοις, οἷον ὅσοι
λέγουσιν ὅτι ὁ ὕπνος ἐστὶν ἀδυναμία αἰσθήσεως, καὶ ἡ ἀπορία
ἰσότης ἐναντίων λογισμῶν, καὶ ἡ ἀλγηδὼν διάστασις τῶν
συμφύτων μερῶν μετὰ βίας. οὔτε γὰρ ὁ ὕπνος ὑπάρχει
τῇ αἰσθήσει (ἔδει δ', εἴπερ ἀδυναμία αἰσθήσεώς ἐστιν)· ὁμοίως
δ' οὐδ' ἡ ἀπορία ὑπάρχει τοῖς ἐναντίοις λογισμοῖς, οὐδ' ἡ
ἀλγηδὼν τοῖς συμφύτοις μέρεσιν· ἀλγήσει γὰρ τὰ ἄψυ-
χα, εἴπερ ἀλγηδὼν αὐτοῖς παρέσται. τοιοῦτος δὲ καὶ ὁ τῆς
ὑγιείας ὁρισμός, εἴπερ “συμμετρία θερμῶν καὶ ψυχρῶν” ἐστιν·
ἀνάγκη γὰρ ὑγιαίνειν τὰ θερμὰ καὶ ψυχρά. ἡ γὰρ ἑκάστου
συμμετρία ἐν ἐκείνοις ὑπάρχει ὧν ἐστι συμμετρία, ὥσθ' ἡ
152
ὑγίεια ὑπάρχοι ἂν αὐτοῖς. ἔτι τὸ ποιούμενον εἰς τὸ ποιητι-

κὸν ἢ ἀνάπαλιν συμβαίνει τιθέναι
ὑγιείας ὁρισμός, εἴπερ “συμμετρία θερμῶν καὶ ψυχρῶν” ἐστιν·

ἀνάγκη γὰρ ὑγιαίνειν τὰ θερμὰ καὶ ψυχρά. ἡ γὰρ ἑκάστου
συμμετρία ἐν ἐκείνοις ὑπάρχει ὧν ἐστι συμμετρία, ὥσθ' ἡ
ὑγίεια ὑπάρχοι ἂν αὐτοῖς. ἔτι τὸ ποιούμενον εἰς τὸ ποιητι-
κὸν ἢ ἀνάπαλιν συμβαίνει τιθέναι τοῖς οὕτως ὁριζομένοις. οὐ
γάρ ἐστιν ἀλγηδὼν ἡ διάστασις τῶν συμφύτων μερῶν, ἀλλὰ
ποιητικὸν ἀλγηδόνος· οὐδ' ἡ ἀδυναμία τῆς αἰσθήσεως ὕπνος,
ἀλλὰ ποιητικὸν θάτερον θατέρου· ἤτοι γὰρ διὰ τὴν ἀδυνα-
μίαν ὑπνώσσομεν ἢ διὰ τὸν ὕπνον ἀδυνατοῦμεν. ὁμοίως δὲ καὶ
τῆς ἀπορίας δόξειεν ἂν ποιητικὸν εἶναι ἡ τῶν ἐναντίων ἰσό-
της λογισμῶν· ὅταν γὰρ ἐπ' ἀμφότερα λογιζομένοις ἡμῖν
ὁμοίως ἅπαντα φαίνηται καθ' ἑκάτερον γίνεσθαι, ἀποροῦ-
μεν ὁπότερον πράξωμεν.
οἷον τοῦ ἡμίσεος ὁ ἀντικείμενος τῷ τοῦ διπλασίου· εἰ γὰρ δι-

πλάσιον τὸ ἴσῳ ὑπερέχον, ἥμισυ τὸ ἴσῳ ὑπερεχόμενον. καὶ
ἐπὶ τῶν ἐναντίων δ' ὡσαύτως· ὁ γὰρ ἐναντίος τοῦ ἐναντίου λό-
γος ἔσται κατὰ μίαν τινὰ συμπλοκὴν τῶν ἐναντίων. οἷον εἰ
ὠφέλιμον τὸ ποιητικὸν ἀγαθοῦ, βλαβερὸν τὸ ποιητικὸν κακοῦ
ἢ τὸ φθαρτικὸν ἀγαθοῦ· θάτερον γὰρ τούτων ἀναγκαῖον ἐν-
αντίον εἶναι τῷ ἐξ ἀρχῆς ῥηθέντι. εἰ οὖν μηδέτερον ἐναντίον τῷ
ἐξ ἀρχῆς ῥηθέντι, δῆλον ὅτι οὐδέτερος ἂν εἴη τῶν ὕστερον
ἀποδοθέντων τοῦ ἐναντίου λόγος, ὥστ' οὐδ' ὁ ἐξ ἀρχῆς ἀπο-
δοθεὶς ὀρθῶς ἀποδέδοται. ἐπεὶ δ' ἔνια τῶν ἐναντίων στερήσει
θατέρου λέγεται, οἷον ἡ ἀνισότης στέρησις ἰσότητος δοκεῖ εἶναι
(ἄνισα γὰρ τὰ μὴ ἴσα λέγεται), δῆλον οὖν ὅτι τὸ μὲν κατὰ
στέρησιν λεγόμενον ἐναντίον ἀναγκαῖον ὁρίζεσθαι διὰ θατέρου,
τὸ δὲ λοιπὸν οὐκέτι διὰ τοῦ κατὰ στέρησιν λεγομένου· συμ-
βαίνοι γὰρ ἂν ἑκάτερον δι' ἑκατέρου γνωρίζεσθαι. ἐπισκεπτέον
οὖν ἐν τοῖς ἐναντίοις τὴν τοιαύτην ἁμαρτίαν, οἷον εἴ τις ὁρί-
σαιτο τὴν ἰσότητα τὸ ἐναντίον ἀνισότητι· διὰ γὰρ τοῦ
κατὰ στέρησιν λεγομένου ὁρίζεται. ἔτι τὸν οὕτως ὁριζόμενον
ἀναγκαῖον αὐτῷ τῷ ὁριζομένῳ χρῆσθαι. δῆλον δὲ τοῦτο,
153
ἐὰν μεταληφθῇ ἀντὶ τοῦ ὀνόματος ὁ λόγος· εἰπεῖν γὰρ ἢ

ἀνισότητα οὐδὲν διαφέρει ἢ στέρησιν ἰσότητος.
αντίον εἶναι τῷ ἐξ ἀρχῆς ῥηθέντι. εἰ οὖν μηδέτερον ἐναντίον τῷ

ἐξ ἀρχῆς ῥηθέντι, δῆλον ὅτι οὐδέτερος ἂν εἴη τῶν ὕστερον
ἀποδοθέντων τοῦ ἐναντίου λόγος, ὥστ' οὐδ' ὁ ἐξ ἀρχῆς ἀπο-
δοθεὶς ὀρθῶς ἀποδέδοται. ἐπεὶ δ' ἔνια τῶν ἐναντίων στερήσει
θατέρου λέγεται, οἷον ἡ ἀνισότης στέρησις ἰσότητος δοκεῖ εἶναι
(ἄνισα γὰρ τὰ μὴ ἴσα λέγεται), δῆλον οὖν ὅτι τὸ μὲν κατὰ
στέρησιν λεγόμενον ἐναντίον ἀναγκαῖον ὁρίζεσθαι διὰ θατέρου,
τὸ δὲ λοιπὸν οὐκέτι διὰ τοῦ κατὰ στέρησιν λεγομένου· συμ-
βαίνοι γὰρ ἂν ἑκάτερον δι' ἑκατέρου γνωρίζεσθαι. ἐπισκεπτέον
οὖν ἐν τοῖς ἐναντίοις τὴν τοιαύτην ἁμαρτίαν, οἷον εἴ τις ὁρί-
σαιτο τὴν ἰσότητα τὸ ἐναντίον ἀνισότητι· διὰ γὰρ τοῦ
κατὰ στέρησιν λεγομένου ὁρίζεται. ἔτι τὸν οὕτως ὁριζόμενον
ἀναγκαῖον αὐτῷ τῷ ὁριζομένῳ χρῆσθαι. δῆλον δὲ τοῦτο,
ἐὰν μεταληφθῇ ἀντὶ τοῦ ὀνόματος ὁ λόγος· εἰπεῖν γὰρ ἢ
ἀνισότητα οὐδὲν διαφέρει ἢ στέρησιν ἰσότητος. ἔσται οὖν ἡ ἰσότης τὸ
ἐναντίον στερήσει ἰσότητος, ὥστ' αὐτῷ ἂν εἴη κεχρη-
μένος. ἂν δὲ μηδέτερον τῶν ἐναντίων κατὰ στέρησιν λέγηται,
ἀποδοθῇ δ' ὁ λόγος ὁμοίως, οἷον ἀγαθὸν τὸ ἐναντίον κακῷ,
δῆλον ὅτι κακὸν τὸ ἐναντίον ἀγαθῷ ἔσται· τῶν γὰρ οὕτως
ἐναντίων ὁμοίως ὁ λόγος ἀποδοτέος. ὥστε πάλιν αὐτῷ τῷ
ὁριζομένῳ συμβαίνει χρῆσθαι· ἐνυπάρχει γὰρ ἐν τῷ τοῦ
Αίλιος Ηρωδιανός Καθολική προσωδία.Part+Vol. 3,1, P.83, L. 8
συνεξηκολούθησε καὶ τὸ φιλαλήθης παναλήθης – καὶ δικαιοκρίτης,

ὀνειροκρίτης, ἐπειδὴ παράλογός ἐστιν ἐν τῇ ἁπλότητι ἡ ὀξεῖα τάσις,
ὤφειλε γὰρ βαρύνεσθαι τὸ κριτής· τὸ δὲ ὑποκριτής, προκριτής,
παρακριτής οὐ παρὰ τὸ κριτής, ἀλλὰ τὸ ὑποκρίνομαι, προκρίνω,
παρακρίνω. τὸ δὲ Ἐτεόκρης καὶ ἑτερόγνης ἀπὸ μονοσυλλάβων
συντέθειται· τὰ γὰρ μονοσύλλαβα ὀνόματα ἐν τῇ συνθέσει ἀναβιβάζουσι
τὸν τόνον οἷον χθών αὐτόχθων, Θρᾷξ Σαμόθρᾳξ, παῖς εὔπαις χωρὶς
τοῦ πτώξ πολυπτώξ. οὐκ ἀντίκειται ἡμῖν τὸ «Ποσειδάωνος ὑποδμώς»
(δ 386)· παρέλκουσαν γὰρ ἔχει τὴν ὑπό πρόθεσιν.
Τὰ εἰς της πολυσύλλαβα θηλυκὰ βαρύνονται, λογιότης, λευ-
154
κότης, ποιότης, ἑνότης, ἰότης, ἰσότης, κουφότης, δανότης,

ὀρσότης, λαμπρότης, ὁσιότης, γενναιότης, μεγαλειότης,
κοσμιότης, κακότης, δασύτης, δριμύτης, γλυκύτης. σεσημείω-
ται ταχυτής, βραδυτής, ἁδροτής, ἀνδροτής, δηϊοτής. καὶ τὰ
παρ' Ἀττικοῖς ὀξύτονα τραχυτής, κουφοτής. τὸ μέντοι ποτής καὶ
ἑστής καὶ ἐσθής δισύλλαβα. τὸ δὲ νημερτής καὶ ἀψευδής ἐπίθετα.
Νημερτής τε καὶ Ἀψευδὴς καὶ Καλλιάνασσα (Il. Σ 46).
Αίλιος Ηρωδιανός Rhet., Περὶ μονήρους λέξεως

Part+Vol. 3,2, P.945, L. 24
οὐ γὰρ ὁ τέ σύνδεσμος. μύλη, πύλη, σύλη ἐν Σαμίων ὥροις· «καὶ οὐ-

δένα κατέδησεν ὦν τῆς σύλης μετασχεῖν». μονῆρες ἄρα τὸ φυλή ὀξυ-
νόμενον.
Σίνος. τὰ εἰς νος λήγοντα ἐπ' εὐθείας τῷ ι παραληγόμενα συνε-
σταλμένῳ οὐ θέλει οὐδέτερα εἶναι, οἷον πίνος, λίνος, σπίνος,
καὶ σπίνος ἠῷα σπίζων καὶ ὄρνεα πάντα
παρ' Ἀράτῳ (Dios. 292). πῶς οὖν τὸ σίνος οὐδετέρου γένους ἔχεται;
τὸ γὰρ κρίνος ἐκ τοῦ κρίνον μεταπεποίηται.
Ἰότης. τῶν εἰς της ληγόντων θηλυκῶν ὀνομάτων ὑπὲρ δύο συλ-
λαβὰς ὄντων γένεσις προκατάρχει ὀνοματική, ταχυτής, βραδυτής, ἰσό-
της, κουφότης, κακότης, δηϊοτής· σημειῶδες τὸ ἰότης
μὴ δι' ἐμὴν ἰότητα Ποσειδάων ἐνοσίχθων (Ο 41).
οὐ γὰρ πρόδηλον ἔχει ὄνομα, παρ' ὃ γέγονεν, ἀλλὰ ῥῆμα. τὸ μέντοι
παρὰ Σοφοκλεῖ ἐν Λακαίναις δανότης εἰρημένον
Αίλιος Ηρωδιανός Rhet., Partitiones (= Ἐπιμερισμοί) [Sp.?] (e codd.

Paris. 2543 + 2570) P.53, L. 2
κλεία λίθος, ἡ μαγνῆτις· ἦρτο· ἔαρ, καὶ τὰ ἐξ αὐτοῦ·

ἠριγένεια· ἠριγέρων, βοτάνη· ἠρινὸς, ὁ ἐαρινός· Ἠριδανὸς,
ποταμός· καὶ ἠρίον, τὸ μνημεῖον.
Δίφθογγα δὲ ταῦτα· εἴρων, ὁ ἀπατεὼν, καὶ κλίνεται
εἴρωνος· εἰρηνεύω· εἰρωνεία· εἴρω, τὸ πλέκω· εἰρμὸς,
εἴρεμος, ὁ δεσμός· εἴργω, τὸ κωλύω· εἰρκτὴ, ἡ φυλακή·
εἰργνύω· εἰραφιώτης, ὁ Διόνυσος· εἰρεσία, ἡ κωπηλασία·
εἰρεσιώνη, ὁ στέφανος· εἰρίον, τὸ μαλίον· εἰρηκὼς, ὁ εἰπὼν,
ἐπὶ μετοχῆς· καὶ εἴρυον, ἀντὶ τοῦ εἷλκον.
Ἡ ι συλλαβὴ πρὸ τοῦ σ διὰ τοῦ ἰῶτα γράφεται· οἷον·
ἶσον, τὸ ὅμοιον· ἰσότης, θηλυκόν· ἰσόω, ἰσῶ, ῥῆμα, τὸ
155
ὁμοιῶ, ὅθεν καὶ ἰσόπεδον, καὶ ἰσόμετρον· Ἰσοκράτης, κύ-

ριον· ἰσηγορία· ἰσῆλιξ· ἰσθμὸς, ἡ μέσον δύο θαλασσῶν γῆ·
Ἰσραήλ Ἰσραηλῖται, οἱ Ἑβραῖοι· Ἰσμαήλ Ἰσμαηλῖται,
οἱ Πέρσαι· Ἰσμηνίας, κύριον· Ἰσμηνὸς, ποταμός· Ἰσπανία,
χώρα· Ἴστρος, ποταμός· ἱστορῶ· ἱστορία· ἵστωρ, ὁ ἐπι-
στήμων· ἵστημι, ῥῆμα· ἱστίον, τὸ ἄρμενον· ἱστὸς, τὸ
κατάρτιον, καὶ τὸ γυναικεῖον ἔργον· ἰσχνός· ἰσχναίνω·
ἰσχυρός· ἴσχω, τὸ κρατῶ· ἰσχίον, μέλος τοῦ σώματος·
καὶ ἕτερα.
Aesopus et Aesopica Scr. Fab., Proverbia Proverb 81, L. 1
Ἀρχὴν κακὴν μέλλουσαν εἰδὼς κωλύειν

Ταράχου μακρὰν ἔσῃ καὶ κακῆς πλάνης.
Ἀκρότητες ἰσότητες.
Ἑρμηνεία.
Πλοῦτος ὁ πολὺς καὶ πεν̣ί̣α̣ μεγάλη
Ἀνάπαυσιν ἴσην φροντίδων ἔχουσι.
Ἀπαντήσει σοι γραῦς ..........α
Ἑρμηνεία.
Εἰς πτῶμα πεσεῖται καὶ ὁ σοφὸς ἀνὴρ
Οὐ κωλύων τὰ ὦτα φληνάφων λόγων.
Ἀνδρὸς χαρακτὴρ ἐκ λόγου γνωρίζεται.
Diogenianus Gramm., Paroemiae (epitome operis sub nomine

Diogeniani) (e cod. Vindob. 133) Centuria 2, se. 94, L. 1
ΑΡΧΗ ΤΟΥ Ι.
Ἱερὰ συμβουλὴ ἐστίν: ἡ παροιμία ἐπὶ τοῦ δεῖν

συμβουλεύειν καθαρῶς.
Ἰλιὰς κακῶν: ἐπὶ πλήθους μεγάλων κακῶν.
Ἰσότης φιλότης: ἡ παροιμία γνωμικὴ, δηλοῦσα ὡς ἰσότης τὴν φιλίαν
συνέχει.
Ἰστίᾳ θύει: ἐπὶ τῶν μηδενὶ ῥᾳδίως μεταδιδόντων.
Ἱππέας εἰς πεδίον προκαλεῖ: ἐπὶ τῶν ἐρεθιζόν-
156
των τοὺς περί τι εὐδοκιμοῦντας καὶ τῶν ἐριζόντων περί

τι αὐτοῖς.
Στραβων Γεωγραφικά Book 2, ch. 1, se. 37, L. 14
ὅπου δὲ ἔλαττον, συγχωρητέον. ληφθέντος γὰρ τοῦ

τῶν ὀρῶν πλάτους τῶν ἐπὶ τὰς ἰσημερινὰς ἀνατολὰς
ἐκτεινομένων τρισχιλίων σταδίων, ὁμοίως δὲ καὶ τοῦ
τῆς θαλάττης τῆς μέχρι στηλῶν, μᾶλλον ἄν τις συγ-
χωρήσειεν ὡς ἐπὶ μιᾶς γραμμῆς ἐξετάζεσθαι τὰς πα-
ραλλήλους ἐκείνης ἐν τῷ αὐτῷ πλάτει ἀγομένας ἢ τὰς
συμπιπτούσας, καὶ τῶν συμπιπτουσῶν τὰς ἐν αὐτῷ
ἐκείνῳ τῷ πλάτει τὴν σύμπτωσιν ἐχούσας ἢ τὰς ἐκτός·
ὡσαύτως καὶ τὰς διισταμένας μέχρι τοῦ μὴ ἐκβαίνειν
τοῦ πλάτους ἢ τὰς ἐκβαινούσας, καὶ τὰς ἐν μείζονι
μήκει μᾶλλον ἢ τὰς ἐν ἐλάττονι. καὶ γὰρ ἡ ἀνισότης
τῶν μηκῶν συγκρύπτοιτ' ἂν μᾶλλον καὶ ἡ ἀνομοιότης
τῶν σχημάτων· οἷον ἐν τῷ πλάτει τοῦ Ταύρου παντὸς
καὶ τῆς μέχρι στηλῶν θαλάττης, ὑποκειμένων τρισχι-
λίων σταδίων, νοεῖται ἕν τι παραλληλόγραμμον χωρίον,
τὸ περιγράφον τό τε ὄρος ἅπαν καὶ τὴν λεχθεῖσαν θά-
λατταν. ἐὰν οὖν διέλῃς εἰς πλείω παραλληλόγραμμα
τὸ μῆκος, καὶ τὴν διάμετρον ὅλου τε τούτου λάβῃς καὶ
τῶν μερῶν, ῥᾷον ἂν ἡ τοῦ ὅλου διάμετρος ἡ αὐτὴ λο-
γισθείη τῇ κατὰ τὸ μῆκος πλευρᾷ ἤπερ ἡ ἐν τοῖς μέ-
ρεσι· καὶ ὅσῳ γ' ἂν ἔλαττον ᾖ τὸ παραλληλόγραμμον
Αίλιος Αριστείδης Παναθηναϊκός Jebb P.175, L. 28
Ἑλλήνων ὁ λόγος φιλοτιμία κοινὴ, οὔτ' ἂν ἑτέρους ἐπι-

δείξω δή που μείζω καὶ δεινότερα εἰργασμένους, ἀπολογία
τοῦτ' ἐστὶν ὑπὲρ τῆς πόλεως, ἀλλ' ὁμολογία μᾶλλον εἰς
συγγνώμην καταφεύγουσα· οὐδὲν οὖν δέομαι τοιαύτης
ἀπολογίας. ἀλλά μοι δοκοῦσιν ὅλως ἠγνοηκέναι τὴν τῶν
πραγμάτων φύσιν καὶ ὥσπερ ἔξω οἰκεῖν τῆς οἰκουμένης
οἱ τοὺς τοιούτους παραφέροντες λόγους. πῶς γὰρ ἂν καὶ
λογίζεσθαι φαίη τις αὐτοὺς περὶ τῶν ὄντων μετρίως, ἢ
πῶς ὑπὲρ ἀρχῆς χρῆναι διαλέγεσθαι, εἰ τοῦτο πρῶτον
ἠγνοήκασι, τὴν φύσιν αὐτῆς; ἅπασα γὰρ δήπουθεν ἀρχὴ
τῶν κρειττόνων ἐστὶ καὶ παρ' αὐτὸν τὸν τῆς ἰσότητος
157
νόμον· εἰ δὲ μὴ, πῶς ἴσον ἢ ποῦ δίκαιον ἢ φόρους

ἐκλέγειν ἀπὸ τῆς ἀλλοτρίας, ἢ νόμους τιθέναι τοῖς οὐδὲν
δεομένοις, ἢ κρίνειν τἀκείνων, ἢ προστάττειν, ἢ πολεμεῖν,
ἢ κτᾶσθαι τὰ μὴ προσήκοντα; ὅλως γὰρ οὐδὲν τούτων
ἀπὸ τοῦ ἴσου γίγνεται. ὥστ' εἴ τις ἀκριβολογεῖται περὶ
τῶν δικαίων καὶ σοφιστὴς εἶναι μᾶλλον βούλεται ἢ τῇ
τῶν πραγμάτων φύσει συγχωρεῖν, οὐκ ἂν φθάνοι δια-
γράφων πάσας ἀρχάς τε καὶ δυνάμεις ἁπλῶς· ὡς ἅπαντά
γε ταῦτά ἐστιν ἐν τῷ θεσμῷ τοῦ κρείττονος. εἶθ' ὑπὸ
σοφίας ἄνεισι μέχρι τῶν θεῶν, ἐλέγχων, καὶ λέγων ὡς
Αίλιος Αριστείδης Ῥώμης ἐγκώμιον Jebb P.208, L. 13
σεως ἢ τῶν ποιουμένων γίγνονται. ὥστε φαίη τις ἂν

τοσαῦτα ἄρχεσθαι τοὺς νῦν ὑπὸ τῶν πεμπομένων, ὁπόσα
ἂν αὐτοῖς ἀρέσκῃ. πῶς οὖν ταῦτα οὐκ ἐν τοῖς ἐπέκεινα
πάσης δημοκρατίας; οὔκουν ἐκεῖ ἔξεστι μετὰ τὴν ἐν τῇ
πόλει ψῆφον ἐνεχθεῖσαν ἐλθεῖν ἄλλοσε οὐδ' ἐπ' ἄλλους
δικαστὰς, ἀλλὰ στέργειν ἀνάγκη τοῖς ἐγνωσμένοις, εἰ μή
τις ἐστὶ μικρὰ πόλις, ὥστε προσδεῖσθαι δικαστῶν ὑπερο-
ρίων παρὰ τὴν ἀξίαν, ἢ καὶ διώκοντα μὴ κρατήσαντα,
μηδὲ τῷ νενικῆσθαι· ἀλλὰ μένει δικαστὴς ἕτερος μέγας,
ὃν οὔποτε οὐδὲν ἐκφεύγει τῶν δικαίων· κἀνταῦθα δὴ
πολλὴ καὶ εὐσχήμων ἰσότης μικροῦ πρὸς μέγαν καὶ ἀδό-
ξου πρὸς ἔνδοξον καὶ πένητος δὴ πρὸς πλούσιον καὶ γεν-
ναῖον ἀγεννοῦς, καὶ τὸ τοῦ Ἡσιόδου συμβαίνει,
Ῥεῖα μὲν γὰρ βριάει, ῥέα δὲ βριάοντα χαλέπτει
οὗτος ὁ δικαστής τε καὶ ἡγεμὼν, ὅπως ἂν τὸ δίκαιον
ἄγῃ, ὥσπερ πνεῦμα ἐν νηὶ, οὐ δή που πλουσίῳ μὲν μᾶλ-
λον, πένητι δὲ ἧττον χαριζόμενόν τε καὶ παραπέμπον,
ἀλλ' ὅτῳ γένοιτο ἀεὶ, τοῦτον ὁμοίως ὠφελοῦν.
Αίλιος Αριστείδης Πρὸς Πλάτωνα ὑπὲρ τῶν τεττάρων Jebb P.125, li 25
καὶ ἐδέοντο ὑποτιθεὶς καὶ τἀναντία τῷ Περικλεῖ πολιτευό-

μενος, μετὰ τὴν ἐκείνου τελευτήν. οὐκοῦν πρίν τινα τῶν
ἀντιπάλων ἑλεῖν, ἕνα τῶν φίλων θηρεύσας ἄγεις, καὶ πέ-
πονθας ταυτὸν τῷ Πινδάρου Πηλεῖ, ὃς τῆς τε θήρας
διήμαρτε καὶ τὸν Εὐρυτίωνα φίλτατον ὄντα ἑαυτῷ προσδιέ-
φθειρε. τὸ δ' αὐτὸ κἀν τοῖς ὕστερον οἶμαι Ἀδράστῳ τῷ
158
Γορδίου φασὶ συμβῆναι.

Ἐγὼ τοίνυν περὶ μὲν Ἀλκιβιάδου τὰ νῦν οὐδὲν δέο-
μαι λέγειν, ἀλλὰ καὶ τοῦθ' ὑπ' αὐτοῦ τοῦ λόγου προήχθην
ἄκων εἰπεῖν· εἰ δὲ ἡ γεωμετρία καλὸν καὶ ἡ κατ' αὐτὴν
ἰσότης, καὶ δεῖ μὴ τούτων ἀμελεῖν, εὑρίσκω τὸν Περι-
κλέα τὴν ἰσότητα κάλλιστα τιμήσαντα οὐ μόνον ἐν τοῖς
ἰδίοις, ἀλλὰ κἀν τοῖς κοινοῖς. ὅσον τε γὰρ χρόνον ἐν τῇ
εἰρήνῃ προὔστη, μετρίως ἐξηγεῖτο, φησὶν ὁ τἀκείνου κα-
λῶς εἰδὼς – τοῦτο δ' ἐστὶν ἐναντίον τοῦ βιαίως καὶ
πλεονεκτικῶς, ὧν σὺ κατηγορεῖς – ἐπειδή τε ὁ πόλεμος
συνέστη, μόνος ᾔδει τί πράττουσιν ὑπάρχει σωθῆναι. οὐκ-
οῦν τῷ μὲν ἅπαντος κέρδους κρείττω παρέχειν ἑαυτὸν
δικαιοσύνην ἀσκῶν δῆλος ἦν, τῷ δὲ τὸν ἐν τάξει βίον ἀντὶ
τοῦ πρὸς ἡδονὴν προῃρῆσθαι σωφροσύνης πίστιν παρεί-
χετο ἐμφανῆ, καὶ μὴν ἀνδρείας γε ἐν οἷς οὐ πρὸς χάριν
Αίλιος Αριστείδης Πρὸς Δημοσθένη περὶ ἀτελείας Jebb P.9, L. 7
σθαι· τὸ δ' ὡς ἀληθῶς κουφότητος καὶ ἀνοίας καὶ τῆς

περὶ τὸν Μαργίτην, ὡς εἰπεῖν, συμμορίας, εἰκῆ πονεῖν
καὶ πράττειν διὰ κενῆς καὶ εἰς οὐδὲν δέον. Λεπτίνης
τοίνυν οὐ μόνον δίκαιον, ἀλλὰ καὶ συμφέροντα καὶ προσέτ'
αἴτιον τῇ πόλει δόξης εἰσήνεγκε νόμον, τῶν μὲν ἐξ ἀρχῆς
καὶ πάλαι κειμένων οὐδὲν ἐλάττω, εἰ μὴ καὶ μείζω, ὅσον
οὑκεῖνοι παρεῖσαν οὗτος ἐξεῦρε καὶ διωρθώσατο· ἄξιον δὲ
οὐ παρὰ τοῖς τῆς Ἀθηνᾶς τροφίμοις μόνοις ἡμῖν, ἀλλὰ
καὶ πᾶσιν ὡς εἰπεῖν ἀνθρώποις εὐδοκιμεῖν· δίκαιον μὲν
ἀνθ' ὧν κοινῇ πάντας λειτουργεῖν ἀναγκάζει, ὅπερ ἐστὶ
δημοκρατουμένων ὡς ἀληθῶς καὶ τὴν ἰσότητα διὰ πάντων
τιμώντων, ἀλλὰ μὴ δι' ἀτελείας τὴν ἀναγκαίαν καὶ δη-
μοτελῆ ταύτην εἰσφορὰν παραιτεῖσθαι, ὥσπερ δεδιότας
μὴ δόξωμεν εὖ ποιεῖν τὴν ἡμῶν αὐτῶν. καίτοι πῶς οὐκ
ἄτοπον καὶ τοῦ δικαίως ἔχοντος πόρρω τῶν μὲν παρ' αὐ-
τῆς ἀγαθῶν ἐξ ἴσης ἡμᾶς ἀπολαύειν ἔχειν, ἡμᾶς δ' οὐκ ἐξ
ἴσου τὰ πρὸς αὐτὴν διακεῖσθαι, ἀλλὰ τοὺς μὲν λειτουργεῖν,
τοὺς δὲ μή; καὶ παραπλησίους ἀλλήλοις ὄντας τῇ πρὸς
ταύτην εὐνοίᾳ, ἐνταῦθα μόνον τὴν ἰσότητα φεύγειν; καὶ
πολέμου μὲν ἐπιόντος πάντας ὑπὲρ αὐτῆς κινδυνεύειν αἱ-
ρεῖσθαι καὶ τῆς αὐτῆς ἔχεσθαι προθυμίας, ἐν δὲ τοῖς
159
Nicomachus Math., Introductio arithmetica Book 1, ch. 23, se. 6, L. 3
γὰρ εὐλόγως καὶ τὸ τῆς ψυχῆς λογικὸν τοῦ ἀλόγου

κοσμητικὸν ἔσται καὶ ὁ θυμὸς καὶ ἡ ἐπιθυμία ἐν
τοῖς τῆς ἀνισότητος δυσὶν εἴδεσι τεταγμένα ὑπὸ
τοῦ διανοητικοῦ εὐτακτηθήσονται ὡς ὑπό τινος ἰσό-
τητος καὶ ταυτότητος. ἐκ δὲ τῆς ἀπισώσεως ταύ-
της ὀρθῶς ἡμῖν ἀποβήσονται αἱ λεγόμεναι ἠθικαὶ
ἀρεταί, σωφροσύνη, ἀνδρεία, πρᾳότης, ἐγκράτεια,
καρτερία καὶ αἱ ὅμοιαι.
Φέρε οὖν ἐπισκεψώμεθα, ποταπὸν τὸ εἰς τὰ
φυσικὰ ταῦτα συντεῖνον θεώρημα· ἔστι δὲ ἀπο-
δεικτικὸν τοῦ ἀπ' ἰσότητος μονωτάτης καὶ πρωτί-
στης οἷον μητρός τινος καὶ ῥίζης γεννᾶσθαι πάντα
τὰ τῆς ἀνισότητος ποικίλα εἴδη καὶ εἰδῶν διαφοράς.
προκείσθωσαν γὰρ ἡμῖν ἐν τρισὶν ὅροις ἶσοί τινες
ἀριθμοί, πρῶτον μὲν μονάδες, εἶτα δυάδες ἐν ἄλλοις
τρισίν, εἶτα τριάδες, καὶ ἑξῆς τετράδες, ἔπειτα πεν-
τάδες, καὶ τοῦτο μέχρις οὗ βούλει· οὕτω γὰρ τῆς
τούτων ἐκθέσεως θείῳ τινὶ καὶ οὐκ ἀνθρωπίνῳ
λόγῳ, ἀλλ' ἀπὸ φύσεως αὐτῆς γεγονυίας πρῶτοι
μὲν γενήσονται πολλαπλάσιοι, καὶ τούτων αὐτῶν
ἡγήσεται μὲν διπλάσιος, μετ' αὐτὸν δὲ τριπλάσιος,
Claudius Ptolemaeus Math., Harmonica Ch. 1, se. 7, L. 23
οἱ ἐξ αὐτῶν καὶ τῶν ὁμοφώνων συντιθέμενοι, ἐμμελεῖς δὲ οἱ ἐγγυτάτω

τῶν συμφώνων, ὡς οἱ τονιαῖοι καὶ τῶν τοιούτων οἱ λοιποί. διὸ καὶ
συντίθενταί πως οἱ μὲν ὁμόφωνοι τοῖς συμφώνοις, οἱ δὲ σύμφωνοι τοῖς
ἐμμελέσι.
Τούτων δὴ προδιωρισμένων μετιτέον ἐπὶ τὸν ἀκόλουθον αὐτοῖς
λόγον, ἀρχὴν λαβοῦσι τὴν αὐτὴν τοῖς Πυθαγορείοις, τουτέστι καθ'
ἣν τοὺς μὲν ἴσους ἀριθμοὺς τοῖς ἰσοτόνοις φθόγγοις ἀπονέμομεν, τοὺς
δὲ ἀνίσους τοῖς ἀνισοτόνοις, ὅτι τὸ τοιοῦτον αὐτόθεν ἐστὶ δῆλον.
ἀκολούθου τοίνυν ὄντος τῇ ἀρχῇ τοῦ καὶ τὰς ἐκκειμένας τῶν ἀνισοτόνων
φθόγγων διαφορὰς τῇ πρὸς τὰς ἰσότητας ἐγγύτητι παραμετρεῖσθαι,
φανερόν ἐστιν εὐθύς, ὅτι τῇ ἰσότητι ταύτῃ μέν ἐστιν ὁ διπλάσιος λόγος
ἐγγυτάτω τὴν ὑπεροχὴν ἴσην ἔχων καὶ τὴν αὐτὴν τῷ ὑπερεχομένῳ,
160
τῶν δὲ ὁμοφώνων ἑνωτικώτατον καὶ κάλλιστον τὸ διὰ πασῶν, ὥστε

τούτῳ μὲν ἐφαρμόζειν τὸν διπλάσιον λόγον, τῷ δὲ δὶς διὰ πασῶν δηλο-
νότι τὸν δὶς διπλάσιον, τουτέστι τὸν τετραπλάσιον, κἂν εἴ τινες ἔτι με-
τροῖντο τῷ τε διὰ πασῶν καὶ τῷ διπλασίῳ. πάλιν μετὰ μὲν τοὺς διπλα-
σίους λόγους γίνοιντ' ἂν ἐγγυτέρω τῆς ἰσότητος οἱ δίχα τοῦτον ἔγγιστα
διαιροῦντες, τουτέστιν ὅ τε ἡμιόλιος καὶ ὁ ἐπίτριτος. τὸ γὰρ δίχα ἔγγι-
στα πλησίον ἐστὶ τοῦ εἰς δύο ἴσα. μετὰ δὲ τοὺς ὁμοφώνους πρῶτοι
μὲν τῶν συμφώνων οἱ τὸ διὰ πασῶν δίχα ἔγγιστα διαιροῦντες,
Εβδομήκοντα. Psalmi Salomonis Psalm 17, se. 41, L. 1
καὶ οὐκ ἀσθενήσει ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ ἐπὶ θεῷ αὐτοῦ·

ὅτι ὁ θεὸς κατειργάσατο αὐτὸν δυνατὸν ἐν πνεύματι ἁγίῳ
καὶ σοφὸν ἐν βουλῇ συνέσεως μετὰ ἰσχύος καὶ δικαιοσύνης.
καὶ εὐλογία κυρίου μετ' αὐτοῦ ἐν ἰσχύι,
καὶ οὐκ ἀσθενήσει.
Ἡ ἐλπὶς αὐτοῦ ἐπὶ κύριον, καὶ τίς δύναται πρὸς αὐτόν;
ἰσχυρὸς ἐν ἔργοις αὐτοῦ καὶ κραταιὸς ἐν φόβῳ θεοῦ
ποιμαίνων τὸ ποίμνιον κυρίου ἐν πίστει καὶ δικαιοσύνῃ
καὶ οὐκ ἀφήσει ἀσθενῆσαι ἐν αὐτοῖς ἐν τῇ νομῇ αὐτῶν.
ἐν ἰσότητι πάντας αὐτοὺς ἄξει,
καὶ οὐκ ἔσται ἐν αὐτοῖς ὑπερηφανία τοῦ καταδυναστευθῆναι
ἐν αὐτοῖς. Αὕτη ἡ εὐπρέπεια τοῦ βασιλέως Ισραηλ, ἣν ἔγνω ὁ θεός,
ἀναστῆσαι αὐτὸν ἐπ' οἶκον Ισραηλ παιδεῦσαι αὐτόν.
τὰ ῥήματα αὐτοῦ πεπυρωμένα ὑπὲρ χρυσίον τὸ πρῶτον τίμιον,
ἐν συναγωγαῖς διακρινεῖ λαοῦ φυλὰς ἡγιασμένου,
οἱ λόγοι αὐτοῦ ὡς λόγοι ἁγίων ἐν μέσῳ λαῶν ἡγιασμένων.
μακάριοι οἱ γενόμενοι ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις
ἰδεῖν τὰ ἀγαθὰ Ισραηλ ἐν συναγωγῇ φυλῶν, ἃ ποιήσει ὁ θεός.
ταχύναι ὁ θεὸς ἐπὶ Ισραηλ τὸ ἔλεος αὐτοῦ,
Άρειος Δίδυμος:Liber de philosophorum sectis (epitome ap. Stobaeum)

Pagëcolumn 65,1, L. 9
κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον φανέντων. Καρτερίαν δὲ ἐπι-

στήμην ἐμμενητικὴν τοῖς ὀρθῶς κριθεῖσι. Θαῤῥα-
λεότητα δὲ ἐπιστήμην καθ' ἣν οἴδαμεν ὅτι οὐδενὶ
δεινῷ μὴ περιπέσωμεν. Μεγαλοψυχίαν δὲ ἐπιστή-
μην ὑπεράνω ποιοῦσαν τῶν πεφυκότων ἐν σπουδαίοις
τε γίγνεσθαι καὶ φαύλοις. Εὐψυχίαν δὲ ἐπιστήμην
ψυχῆς παρεχομένης ἑαυτὴν ἀήττητον. Φιλοπονίαν
δὲ ἐπιστήμην ἐξεργαστικὴν τοῦ προκειμένου, οὐ κω-
161
λυομένην διὰ πόνου. Εὐσέβειαν δὲ ἐπιστήμην θεῶν

θεραπείας. Χρηστότητα δὲ ἐπιστήμην εὐποιητικήν.
Εὐκοινωνησίαν δὲ ἐπιστήμην ἰσότητος ἐν κοινωνίᾳ.
Εὐσυναλλαξίαν δὲ ἐπιστήμην ἐν τῷ συναλλάττειν
ἀμέμπτως τοῖς πλησίον. Πασῶν δὲ τούτων τῶν ἀρε-
τῶν τὸ τέλος εἶναι, τὸ ἀκολούθως τῇ φύσει ζῆν.
Ἑκάστην δὲ τούτου διὰ τῶν ἰδίων παρέχεσθαι τυγχά-
νοντα τὸν ἄνθρωπον. Ἔχειν γὰρ ἀφορμὰς παρὰ τῆς
φύσεως, καὶ πρὸς τὴν τοῦ καθήκοντος εὕρεσιν, καὶ
πρὸς τὴν τῶν ὁρμῶν εὐστάθειαν, καὶ πρὸς τὰς ὑπομο-
νάς, καὶ πρὸς τὰς ἀπονεμήσεις κατὰ τὸ σύμφωνον.
Καὶ τὸ ἑξῆς ἑκάστη τῶν ἀρετῶν πράττουσα παρέχεται
τὸν ἄνθρωπον ἀκολούθως τῇ φύσει ζῶντα.
Άρειος Δίδυμος:Liber de philosophorum sectis (epitome ap. Stobaeum)

Pagëcolumn 90,1, L. 18
τῆς εὐδαιμονίας, τῷ συμβάλλεσθαί τι παρόντα.

τοὺς δὲ νομίζοντας αὐτὰ συμπληροῦν τὴν εὐδαιμονίαν
ἀγνοεῖν, ὅτι ἡ μὲν εὐδαιμονία βίος ἐστίν, ὁ δὲ βίος ἐκ
πράξεως συμπεπλήρωται. Τῶν δὲ σωματικῶν καὶ τῶν
ἐκτὸς ἀγαθῶν οὐδὲν οὔτε πρᾶξιν εἶναι καθ' ἑαυτό, οὔθ'
ὅλως ἐνέργειαν. Τούτων δὴ τοῦτον τὸν λόγον ἐχόντων
ἥ τε εὐεργεσία συστήσεται, καὶ ἡ χάρις, καὶ ἡ εὐχα-
ριστία καὶ φιλανθρωπία καὶ φιλοτεκνία καὶ φιλαδελφία,
καὶ πρὸς ταύταις ὅ τε φιλόπατρις, καὶ φιλοπάτωρ, καὶ
φιλοικεῖος, καὶ κατὰ τὸ προσῆκον ἥ τ' εὐκοινωνησία
καὶ ἡ εὔνοια, καὶ ἡ φιλία, καὶ ἡ ἰσότης καὶ ἡ δικαιοσύνη, καὶ πᾶς ὁ
τῶν ἀρετῶν θεῖος χορός, οὗ τοὺς κατολιγωρήσαντας ἁμαρτάνειν
φανερῶς περί τε τὰς αἱρέσεις τῶν ἀγαθῶν, καὶ τὰς φυγὰς τῶν κακῶν,
καὶ περὶ τὴν κτῆσιν καὶ περὶ τὴν χρῆσιν τῶν ἀγαθῶν, ὁμολο-
γουμένως τε διασφάλλεσθαι περὶ μὲν τὴν αἵρεσιν παρὰ
τὴν κρίσιν, περὶ δὲ τὴν κτῆσιν παρὰ τὸν τρόπον, περὶ δὲ
τὴν χρῆσιν παρὰ τὴν ἀμαθίαν. Παρὰ μὲν οὖν τὴν αἵ-
ρεσιν ἁμαρτάνειν, ὅταν τὸ μηδ' ὅλως ὂν ἀγαθὸν αἱρῶν-
ται, ἢ τὸ ἧττον σφοδρότερον ἢ δεῖ.
Αχιλλεάς Τάτιος Leucippe et Clitophon Book 5, ch. 1, se. 6, L. 6
πον, τὰ δὲ ἔμελλον, τὰ δὲ ἠπειγόμην ἰδεῖν, τὰ δὲ οὐκ ἤθελον παρελ-

θεῖν· ἐκράτει τὴν θέαν τὰ ὁρώμενα, εἷλκε τὰ προσδοκώμενα. περιά-
γων οὖν ἐμαυτὸν εἰς πάσας τὰς ἀγυιὰς καὶ πρὸς τὴν ὄψιν δυσερωτιῶν
εἶπον καμών· “Ὀφθαλμοί, νενικήμεθα.”
162
εἶδον δὲ δύο καινὰ καὶ

παράλογα, μεγέθους πρὸς κάλλος ἅμιλλαν καὶ δήμου πρὸς πόλιν
φιλονεικίαν καὶ ἀμφότερα νικῶντα· ἡ μὲν γὰρ ἠπείρου μείζων ἦν, ὁ
δὲ πλείων ἔθνους. καὶ εἰ μὲν εἰς τὴν πόλιν ἀπεῖδον, ἠπίστουν εἰ
πληρώσειέ τις δῆμος αὐτὴν ἀνδρῶν, εἰ δὲ εἰς τὸν δῆμον ἐθεασάμην,
ἐθαύμαζον εἰ χωρήσειέ τις αὐτὸν πόλις. τοιαύτη τις ἦν ἰσότητος
τρυτάνη.
Ἦν δέ πως καὶ κατὰ δαίμονα ἱερομηνία τοῦ μεγάλου θεοῦ, ὃν
Δία μὲν Ἕλληνες, Σέραπιν δὲ καλοῦσιν Αἰγύπτιοι. ἦν δὲ καὶ πυρὸς
δᾳδουχία· καὶ τοῦτο μέγιστον ἐθεασάμην.
Επίκουρος. ., Deperditorum librorum reliquiae Fragment 26, se. 42, L.

25
ρ[ε]σθαι τὴν γῆν τὴν π[ρέπ]ουσαν ἀναλ[ογί-]

αν [ὦσι]ν κεκτημ[έ-][ναι]. οὐθὲν γὰρ ἡμ[ῖ]ν [ἡ τοῦ ἡ]λίου περιφορὰ [δι-]
[ὰ ταῦ]τα ἐνοχλή[σει] [ἂν τὸ] πο[ς]α[χῶς ἕκας-][τα] τούτων δύναται
γίγνεσθαι συνθεωρῶμεν, τῶν δ[ὲ τὰς] ἰσότητας
[α]ὐ̣τὰς [αἰτί]ας εἶναι [τοῦ] μὴ κο[ιν]ωνε̣[ῖν]
[τ]ὴν γ[ῆν] δεήσεσθαι. πανταχόθεν γὰρ ἴσον [ἀ]πέχου-
σαν οὐθαμῆ βρίθειν δυνήσεσθαι·
Επίκουρος. ., Deperditorum librorum reliquiae Fragment 26, se. 43, li19
[ἀ]πέχε[ι]ν ἀπὸ τοῦ τρ̣[ο-]

[χ]οῦ πανταχόθεν,
ὡσπερεὶ τοιαύτη[ν] λ[έ-]
γε[ι ἐ]ν μέσωι κεῖσθ[αι] τοῦ
κό[ς]μου – ὅπερ οὐκ [ἀ]δύ-
νατον εἶναι καὶ τοι-
[α]ύ[τ]ην – τοῦτο ἄ[ρα] τὸ
τῆς μονῆς αἴ[τιον]
[κ]αὶ οὐ τὸ τούτου πα-
ρασκευαστικόν· τ[ὴ]ν
γὰρ ἰσότητα ἡ το[ῦ] ἀέ̣-
[ρ]ος στολ[ὴ] πανταχό-
[θε]ν
ὁμοία οὖσα, παρεσκε[ύ-]
ακεν, ὡς [ἔφη] τις τ[ῶ]ν δίων,
τὸ δὴ παρασκευάσας ἐν̣ [μέ-]
[σωι] τοῦ τρ[οχ]οῦ παντα-
[χόθ]εν ὁμ[οί]ω[ς στ]ε̣λλο-
163
[μέ]ν̣ην̣ μέν[ειν ἐ]ν τῶι
Επίκουρος. ., Deperditorum librorum reliquiae Fragment 26, se. 44, L. 3
[θε]ν ὁμοία οὖσα, παρεσκε[ύ-]

ακεν, ὡς [ἔφη] τις τ[ῶ]ν δίων,
τὸ δὴ παρασκευάσας ἐν̣ [μέ-]
[σωι] τοῦ τρ[οχ]οῦ παντα-
[χόθ]εν ὁμ[οί]ω[ς στ]ε̣λλο-
[μέ]ν̣ην̣ μέν[ειν ἐ]ν τῶι
[κόσμωι κ]ατ[ὰ]
ρον ἦν τοῦτο εἰπεῖν
αἴτι[ο]ν εἶναι, τὴν δὴ
ἰσότητ[α], ἤπερ αὐτὸ
τό, ὅτ[ι] τ[ὸ] μένειν αὐ-
τὴ[ν ἐν τ]ῶι μέσωι τοῦ
κόσμ[ου] αἴτιόν ἐστ[ιν]
τοῦ [μέ]νειν καὶ .ιθ.
Menander Comic., Sententiae e codicibus Byzantinis L. 362
Θεὸν μὲν ἡγοῦ, δεύτερον δὲ τὴν τύχην.

Θανάτου μόνον οὐκ ἔστιν ἐπανόρθωμα.
Θεῷ προσεύχου πημάτων λαβεῖν λύσιν.
Θυμὸν φυλάττου· τὸ φρονεῖν γὰρ οὐκ ἔχει.
Ἱερὸν ἀληθῶς ἐστιν ἡ συμβουλία.
Ἴσον θεῷ σου τοὺς φίλους τιμᾶν θέλε.
Ἴσος ἴσθι πᾶσι, κἂν ὑπερέχῃς τῷ βίῳ.
Ἴσος ἴσθι τοῖς τρόποισι πλουτῶν ὡς πένης.
Ἴσχυε μέν, μὴ χρῶ δὲ συντόνως θράσει.
Ἰσχυρότερον δέ γ' οὐδέν ἐστι τοῦ λόγου.
Ἰσότητα τίμα, μὴ πλεονέκτει μηδένα.
Ἱστοὶ γυναικῶν ἔργα κοὐκ ἐκκλησίαι.
Ἰὸς πέφυκεν ἀσπίδος κακὴ γυνή.
Ἱκανῶς βιώσεις γηροβοσκῶν τοὺς γονεῖς.
Ἰσότητα δ' αἱροῦ καὶ πλεονεξίαν φύγε.
Ἰδών ποτ' αἰσχρὸν πρᾶγμα μὴ συνεκδράμῃς. σχυρὸν ὁ νόμος ἐστίν, ἂν
ἄρχοντ' ἔχῃ.
Ἱκανὸν τὸ νικᾶν ἐστι τοῖς ἐλευθέροις.
Ἰδίας νόμιζε τῶν φίλων τὰς συμφοράς.
164
Ἴσον ἐστὶν ὀργῇ καὶ θάλασσα καὶ γυνή.

Ἰσχυρὸν ὄχλος ἐστίν, οὐκ ἔχει δὲ νοῦν.
Ιούλιος Πολυδεύκης Ονομαστικόν. Book 4, se. 69, L. 9
πλήρεσι, τῶν ὀφθαλμῶν τραχυνομένων, ὑβριζόντων, ἐξαιμας-

σομένων, ἢ ἀπράγμονι τῷ προσώπῳ, ἀβασανίστῳ, ἀγνοοῦντι τὴν
κάθοδον τοῦ πνεύματος· καὶ γὰρ τοιαῦτα ἔστιν εἰπεῖν, εἰ αὐλητὴν
ἐπαινοίης ῥοθίῳ μὲν τῷ φυσήματι χρώμενον, διὰ δὲ μέγεθος καὶ
τόνον καὶ ἰσχὺν πνεύματος οὐκ ἐνοχλοῦντα τὸ πρόσωπον εἰς ἀταξίαν.
ἐπὶ δὲ σύριγγος εἴποις ἂν παράγειν ἐπ' αὐτῆς τὸ στόμα καὶ παρα-
φέρειν, καὶ διασπείρειν τὸ πνεῦμα. ἡ μὲν οὖν σύριγξ καλάμων
συνθήκη λίνῳ καὶ κηρῷ συνδεθεῖσα, ἥ γ' αὐτοσχέδιος, αὐλοὶ πολ-
λοί, ἕκαστος ὑφ' ἑκάστῳ κατὰ μικρὸν ὑπολήγοντες εἰς τὸν ἐλά-
χιστον ἀπὸ τοῦ μεγίστου, κατὰ μὲν τὰ στόματα τῶν αὐλῶν ἀπισω-
μένοι, ἐκ δὲ θατέρου μέρους ὑπ' ἀλλήλοις δι' ἀνισότητα ὑφεστη-
κότες, ὡς ὄρνιθος πτέρυγι τὸ σχῆμα προσεοικέναι. τούτῳ δὲ κατὰ
τὸ ἔμπαλιν ἔχων ὁ τυρρηνὸς αὐλός, ἀντεστραμμένῃ σύριγγι
παρεοικώς, χαλκοῦς μέν ἐστιν ὁ κάλαμος, κάτωθεν δ' ὑποπνεόμενος,
φύσαις μὲν ὁ ἐλάττων, ὕδατι δ' ὁ μείζων ἀναθλιβομένῳ καὶ αὔραν
πνεύματος ἀφιέντι. πολύφωνός τις οὗτος αὐλός ἐστιν, καὶ ὁ
χαλκὸς ἔχει τὸ φθέγμα ἰταμώτερον. τῶν δ' ἄλλων αὐλῶν τὰ
μέρη γλῶττα καὶ τρυπήματα καὶ βόμβυκες καὶ ὅλμοι καὶ ὑφόλμια.
καὶ φορβειὰ δὲ προσήκει τοῖς αὐλοῦσι, καὶ τὸν τῇ φορβειᾷ κατειλημ-
μένον ἔλεγον (Aristoph Av 861) ἐμπεφορβειωμένον. ὁ δὲ τοὺς
δ' ἦν οἰκέτης καὶ μαθητὴς καὶ ἐρώμενος. καὶ Κλονᾶ δὲ νόμοι

αὐλητικοὶ ἀπόθετός τε καὶ σχοινίων. τὸ δὲ σπονδεῖον μέλος εἴποις
ἂν ἐπιβώμιον, καὶ ἄλλο τελεστήριον, καὶ ἄλλο κουρητικόν. τὸ δὲ
νηνίατον ἔστι μὲν Φρύγιον, Ἱππῶναξ (frg 129 B) δ' αὐτοῦ μνη-
μονεύει. ἦν δέ τι καὶ ὀδοντισμὸς εἶδος αὐλήσεως.
καὶ τέως μὲν τέτταρα τρυπήματα εἶχεν ὁ αὐλός· πολύτρητον
δ' αὐτὸν ἐποίησε Διόδωρος ὁ Θηβαῖος, πλαγίας ἀνοίξας τῷ πνεύματι
τὰς ὁδούς.
καὶ τὸ μὲν γαμήλιον αὔλημα δύο ἦσαν αὐλοί, μείζων ἅτερος,
συμφωνίαν μὲν ὑποδηλοῦντες, μείζω δ' εἶναι χρῆναι τὸν ἄνδρα.
οἱ δὲ παροίνιοι σμικροὶ μέν, ἴσοι δ' ἄμφω· τὴν γὰρ ἰσότητα συμποσίῳ
πρέπειν. ἥρμοττον δὲ πρὸς ὕμνους μὲν οἱ σπονδειακοί, πρὸς
παιᾶνας δ' οἱ Πυθικοί· τελείους δ' αὐτοὺς ὠνόμαζον, ηὔλουν δὲ τὸ
165
ἄχορον αὔλημα, τὸ Πυθικόν, οἱ δὲ χορικοὶ διθυράμβοις προσηύλουν.

καὶ τοῖς μὲν παρθενίοις αὐλοῖς παρθένοι προσεχόρευον, τοῖς δὲ
παιδικοῖς παῖδες προσῇδον· οἱ δ' ὑπερτέλειοι προσεφθέγγοντο
ἀνδρῶν χοροῖς. κιθαριστήριοι δὲ καὶ τοὔνομα διότι κιθάραις προσηύ-
λουν διδάσκει. παράτρητοι δὲ θρήνοις ἥρμοττον, ὀξὺ καὶ νωθὲς
πνέοντες. τῶν δὲ βομβύκων ἔνθεον καὶ μανικὸν τὸ αὔλημα, πρέπον
ὀργίοις. ἔνιοι δὲ καὶ ἐμβατηρίους αὐλοὺς ὠνόμασαν τοὺς ἐπὶ τοῖς
προσοδίοις, καὶ δακτυλικοὺς τοὺς ἐπὶ τοῖς ὑπορχήμασιν·
ἀνέχουσα τὸ δίκτυον, ὑπὲρ ἣν ὁ περίδρομος ἢ ἐπίδρομος ταῖς σχα-

λίσι κατὰ τὸ δίκρουν ἔπεστιν. κεκρύφαλος δ' ἄρκυος ἡ κοιλότης,
κορυφαῖον δὲ τὸ στενὸν τὸ τῆς ἄρκυός ἐστιν, ὅ τινες καὶ κορυ-
φιστῆρα ὠνόμασαν. κυνοῦχος δ' ἐστὶ δέρμα μόσχειον, εἰς ὃ ἐντί-
θεται τὸ δίκτυον, τῷ σχήματι πεποιημένον ὥσπερ τὰ σύσπαστα βα-
λάντια. στάλικες δὲ καὶ σχαλίδες καὶ σχαλιδώματα ξύλα ὀρθά, ἐξ
ἄκρου διττά, ἱστάμενα μὲν κατὰ τῆς γῆς, τοῖς δὲ δίκροις ἀνέχοντα
τοὺς τῶν δικτύων βρόχους τε καὶ περιδρόμους. ἀνίσους δ' εἶναι
δεῖ τάσδε τὰς στήριγγας, ὅπως πρὸς τὰ ὑψηλὰ καὶ κοῖλα τῶν χω-
ρίων κατὰ τὴν χρείαν ὁ ἀρκυωρὸς ἁρμοσάμενος ἀπισώσῃ τῇ τούτων
ἀνισότητι τῶν δικτύων τὴν στάσιν, ἣ καλεῖται ἀρκυστασία. καθί-
στανται δ' αἱ σχαλίδες πλάγιαι, μᾶλλον εἰς ἀλλήλας προσνεύουσαι.
ἡ δὲ ποδάγρα ἵσταται μὲν ἐλάφοις καὶ συσὶν ἔστιν ὅτε, καλοῖτο
δ' ἂν καὶ ποδοστράβη. κύκλος δ' ἐστὶ σμιλακίνου ξύλου, καὶ ὁ κύκλος
στεφάνη καλεῖται. κατείληπται δ' ἥλοις σιδηροῖς καὶ ξυλίνοις πα-
ραλλὰξ ἑκατέροις, καὶ πλόκανον ἐν μέσῳ πέπλεκται, ὡς πατῆσαν
τὸ θηρίον φερόμενόν θ' ὥσπερ ἀναστρέψαι τε τὴν ποδοστράβην
καὶ ἐνσχεθῆναι στερεῷ βρόχῳ κατὰ τέχνην ἐπ' αὐτὸ τοῦτο πεποιη-
μένῳ. ἐντίθεται δ' ἡ ποδοστράβη ὀρύγματι, καὶ ἀπὸ τοῦ περὶ τῇ
στεφάνῃ βρόχου σειρά τις ἐκτέταται, ἣν καὶ σειρίδα καὶ ἁρπεδόνην
καλοῦσιν. πλέγμα δ' ἐστὶν ἐκ σπάρτου στερεὸν ἡ σειρίς, καὶ ταύτης
παράγωγος, δυσπαράτρεπτος ἀπαράτρεπτος, ἀπαράπειστος, ἀπλανής,

στάσιμος, ἀσφαλής, ἴσος ἰσοστάσιος ἰσόρροπος, ἀκλινής ἄτρεπτος,
πρὸς τὸ δίκαιον ῥέπων, οὐ πρὸς ὀργὴν ἐκφερόμενος, οὐ πρὸς χάριν
ἐνδιδούς, ἀκριβέστερος ζυγοῦ τὴν ῥοπήν, μισοπόνηρος, φιλάνθρω-
πος, ἥμερος, πρᾶος, ἐπιεικής, ἐλεήμων, φιλοικτίρμων. καὶ τὰ
ἐπιρρήματα δικαίως, ἐνδίκως ἀκριβῶς, ἀδώρως, ἀδιαφθόρως, ἀνεξα-
166
πατήτως, ἀπλανῶς, στασίμως, ἀσφαλῶς, ἴσως· τὸ γὰρ ἰσοστασίως

σκληρόν. καλὸν δὲ τὸ ἰσορρόπως, ἀκλινῶς, ἀτρέπτως, μισο-
πονήρως· ἀφιλανθρώπως· ἡμέρως· πράως ἐπιεικῶς· ἐλεημόνως
δὲ καὶ φιλοικτιρμόνως σκληρά. τὰ δὲ τῶν ἔργων ὀνόματα δικαιοσύνη,
εὐδικία εὐθυδικία, ἀκρίβεια, ἀδωρία ἀσφάλεια, ἰσότης, μισοπονηρία,
φιλανθρωπία, ἡμερότης, πραότης, ἐπιείκεια ἰσορροπία,
ἔλεος· ἀπὸ δὲ τῶν ἄλλων οὐκέτι. ῥήματα δὲ ἀπὸ τούτων μόνα
ἰσορροπεῖν, φιλανθρωπεύεσθαι, ἐλεεῖν, οἰκτείρειν. ψέγων δ' ἂν
εἴποις δικαστὴς ἄδικος, ἔκνομος παράνομος, ῥᾴδιος ῥᾳδιουργός,
προπετής, εὐχερής δωροδόκος, εὐεξαπάτητος, εὔτρεπτος
εὐπαράτρεπτος εὐπαράπειστος, εὐπαράγωγος, πεπλανημένος,
σφαλερός, σκαιός, ἀπάνθρωπος, ἀνεπιεικής, ὑβριστής, ἑτερόρροπος,
ἄνισος, ἀνηλεής, ἄγριος, ἄνοικτος εἰ μὴ τραγικώτερον, πρὸς
χάριν ὑποκατακλινόμενος, δυσόργητος, πρὸς ὀργὴν ἔκφορος, πρὸς
ἄνισος, ἀνηλεής, ἄγριος, ἄνοικτος εἰ μὴ τραγικώτερον, πρὸς

χάριν ὑποκατακλινόμενος, δυσόργητος, πρὸς ὀργὴν ἔκφορος, πρὸς
ἀργύριον βλέπων, πρὸς τὸ πλεῖον βαρυνόμενος, δεκαζόμενος, φενακιζό-
μενος. καὶ τὰ ἐπιρρήματα ἀδίκως, ἐκνόμως παρανόμως, ῥᾳδίως,
προπετῶς, εὐχερῶς, εὐεξαπατήτως, πεπλανημένως, σφαλερῶς,
σκαιῶς, ἀπανθρώπως, ὑβριστικῶς, ἀνίσως, ἀγρίως, ἀνηλεῶς, ἀνε-
πιεικῶς, ἑτερορρεπῶς, ἀνοίκτως· τὰ γὰρ ἀπὸ τῶν λοιπῶν δυς-
φθεγκτότερα. τὰ δὲ πράγματα ἀδικία, παρανομία ἀνομία,
ῥᾳστώνη ῥᾳδιουργία, προπέτεια, εὐχέρεια, ἀπάτη, σφάλμα, ἀπαν-
θρωπεία, ἀνεπιείκεια, ὕβρις, ἀνισότης, ἀγριότης, δωροδοκία, παρ-
αγωγή, ἑτερορρέπεια, σκαιότης, πλάνη. καὶ τὰ ῥήματα ἀδικεῖν, πα-
ρανομεῖν, ῥᾳδιουργεῖν, ἀπατᾶσθαι ἐξαπατᾶσθαι, τρέπεσθαι πα-
ρατρέπεσθαι, παράγεσθαι, σφάλλεσθαι, ὑβρίζειν δωροδοκεῖν, παρα-
πείθεσθαι, ἀπανθρωπεύεσθαι, ἑτερορρεπεῖν, ἀγριαίνειν, φενακίζεσθαι
καὶ τὸ ὄνομα φενακισμός. Πλάτων (Leg 983 B) δὲ καὶ γραφὰς
εἶναι κακοδικίας ἠξίωσεν.
μενοι. τρία δ' ἦν τὰ ἔθνη πάλαι, Εὐπατρίδαι Γεωμόροι Δημιουργοί.

γυναικονόμοι δὲ ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ κόσμου τῶν γυναικῶν. τὰς
δὲ ἀκοσμούσας ἐζημίουν, καὶ τὰς ζημίας αὐτῶν γράφοντες ἐξετί-
θεσαν ἐπὶ τῆς πλατάνου τῆς ἐν Κεραμεικῷ.
οἱ εἴκοσι. τούτους εἵλοντο μετὰ τοὺς τριάκοντα τῆς πολι-
167
τείας καὶ τῶν νόμων ἐπιμελητάς, ἀριστίνδην ἐπιλεξάμενοι.

ἦν μέντοι καὶ κρηνοφυλάκιον ἀρχή, δηλούσης τὸ ἔργον αὐ-
τῆς τῆς ἐπικλήσεως. καὶ λέων δέ τις ἐκαλεῖτο κρηνοφύλαξ, χαλκοῦ
πεποιημένος ἐπὶ κρήνης τινός, δι' οὗ τὸ ὕδωρ ἐφέρετο ἐν ταῖς πρὸς
ὕδωρ δίκαις· ἐπιμελητὴς δέ τις κληρωτὸς ἐγίνετο, ὃς καὶ ἐκαλεῖτο
ὁ ἐφ' ὕδωρ, ὁ παραφυλάττων τὴν ἰσότητα τῆς κλεψύδρας.
θεωρικὰ δὲ χρήματα τὰ εἰς τὰς ἑορτὰς καὶ θεῶν τιμὰς
τῷ πλήθει νεμόμενα· καὶ τὸ διδόμενον ἐκαλεῖτο θεωρικὸν ὥσπερ
καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸν καὶ τὸ δικαστικόν, ὅπερ καὶ τριώβολον καὶ δύ'
ὀβολὼ καὶ ὀβολὸς ἦν Ἀττικός.
ὁ δὲ ἐπὶ τῆς διοικήσεως αἱρετὸς ἦν ἐπὶ τῶν προσιόντων καὶ
ἀναλισκομένων.
καὶ στρατηγοὶ δέ, ἵππαρχοι φύλαρχοι λοχαγοὶ ταξίαρχοι,
καὶ ὅσα στρατιωτικὰ ἀρχῶν ὀνόματα. καὶ ἑλληνοταμίαι οἱ τοὺς
φόρους ἐκλέγοντες, καὶ ἐπὶ νήσων οἱ τὰ παρὰ τῶν νησιωτῶν εἰς-
πράττοντες καὶ τὰς πολιτείας αὐτῶν ἐφορῶντες. καὶ τειχοποιοὶ
Polybius Hist., Historiae Book 2, ch. 38, se. 9, L. 1
δημοκρατίας ἀληθινῆς σύστημα καὶ προαίρεσιν εἰλι-

κρινεστέραν οὐκ ἂν εὕροι τις τῆς παρὰ τοῖς Ἀχαιοῖς
ὑπαρχούσης. αὕτη τινὰς μὲν ἐθελοντὴν αἱρετιστὰς
εὗρε Πελοποννησίων, πολλοὺς δὲ πειθοῖ καὶ λόγῳ
προσηγάγετο· τινὰς δὲ βιασαμένη σὺν καιρῷ παρα-
χρῆμα πάλιν εὐδοκεῖν ἐποίησεν αὑτῇ τοὺς ἀναγκα-
σθέντας. οὐδενὶ γὰρ οὐδὲν ὑπολειπομένη πλεονέ-
κτημα τῶν ἐξ ἀρχῆς, ἴσα δὲ πάντα ποιοῦσα τοῖς ἀεὶ
προσλαμβανομένοις ταχέως καθικνεῖτο τῆς προκειμένης ἐπιβολῆς, δύο
συνεργοῖς χρωμένη τοῖς ἰσχυροτάτοις, ἰσότητι καὶ φιλανθρωπίᾳ. διὸ
ταύτην ἀρχηγὸν καὶ (παρ)αίτιον ἡγητέον τοῦ
συμφρονήσαντας Πελοποννησίους τὴν ὑπάρχουσαν αὐτοῖς εὐδαιμονίαν
καταστήσασθαι.
Τὰ μὲν οὖν τῆς προαιρέσεως καὶ τὸ τῆς πο-
λιτείας ἰδίωμα τὸ νῦν εἰρημένον καὶ πρότερον
ὑπῆρχε παρὰ τοῖς Ἀχαιοῖς. δῆλον δὲ τοῦτο καὶ δι'
ἑτέρων μὲν πλειόνων, πρὸς δὲ τὸ παρὸν ἀρκέσει
πίστεως χάριν ἓν ἢ καὶ δεύτερον ληφθὲν μαρτύριον.
καθ' οὓς γὰρ καιροὺς ἐν τοῖς κατὰ τὴν Ἰταλίαν
τόποις κατὰ τὴν Μεγάλην Ἑλλάδα τότε προσαγο

168
ἀνῃρεῖτο, τὸ δὲ τῆς ἀριστοκρατίας αὖθις ἀρχὴν ἐλάμ-

βανε καὶ γένεσιν. τοῖς γὰρ καταλύσασι τοὺς μονάρ-
χους οἷον εἰ χάριν ἐκ χειρὸς ἀποδιδόντες οἱ πολλοὶ
τούτοις ἐχρῶντο προστάταις καὶ τούτοις ἐπέτρεπον
περὶ σφῶν. οἱ δὲ τὸ μὲν πρῶτον ἀσμενίζοντες τὴν
ἐπιτροπὴν οὐδὲν προυργιαίτερον ἐποιοῦντο τοῦ κοινῇ
συμφέροντος, καὶ κηδεμονικῶς καὶ φυλακτικῶς ἕκα-
στα χειρίζοντες καὶ τὰ κατ' ἰδίαν καὶ τὰ κοινὰ τοῦ
πλήθους. ὅτε δὲ διαδέξαιντο πάλιν παῖδες παρὰ
πατέρων τὴν τοιαύτην ἐξουσίαν, ἄπειροι μὲν ὄντες
κακῶν, ἄπειροι δὲ καθόλου πολιτικῆς ἰσότητος καὶ
παρρησίας, τεθραμμένοι δ' ἐξ ἀρχῆς ἐν ταῖς τῶν
πατέρων ἐξουσίαις καὶ προαγωγαῖς, ὁρμήσαντες οἱ
μὲν ἐπὶ πλεονεξίαν καὶ φιλαργυρίαν ἄδικον, οἱ δ'
ἐπὶ μέθας καὶ τὰς ἅμα ταύταις ἀπλήστους εὐωχίας,
οἱ δ' ἐπὶ τὰς τῶν γυναικῶν ὕβρεις καὶ παίδων ἁρ-
παγάς, μετέστησαν μὲν τὴν ἀριστοκρατίαν εἰς ὀλι-
γαρχίαν, ταχὺ δὲ κατεσκεύασαν ἐν τοῖς πλήθεσι
πάλιν τὰ παραπλήσια τοῖς ἄρτι ῥηθεῖσι· διὸ καὶ
παραπλήσιον συνέβαινε τὸ τέλος αὐτῶν γίνεσθαι
τῆς καταστροφῆς τοῖς περὶ τοὺς τυράννους ἀτυχή
σιν τῶν ἀψύχων τοῖς ἐμψύχοις ἐνδεῆ καὶ τελείως

ἀπεμφαίνουσαν εἰκὸς προσπίπτειν τοῖς θεωμένοις.
Διόπερ ἀφέμενοι τούτων ἐπὶ τὴν Λακωνικὴν ἐπά-
νιμεν πολιτείαν. δοκεῖ δή μοι Λυκοῦργος πρὸς μὲν
τὸ σφίσιν ὁμονοεῖν τοὺς πολίτας καὶ πρὸς τὸ τὴν
Λακωνικὴν τηρεῖν ἀσφαλῶς, ἔτι δὲ τὴν ἐλευθερίαν
διαφυλάττειν τῇ Σπάρτῃ βεβαίως, οὕτως νενομοθε-
τηκέναι καὶ προνενοῆσθαι καλῶς ὥστε θειοτέραν τὴν
ἐπίνοιαν ἢ κατ' ἄνθρωπον αὐτοῦ νομίζειν. ἡ μὲν
γὰρ περὶ τὰς κτήσεις ἰσότης καὶ περὶ τὴν δίαιταν
ἀφέλεια καὶ κοινότης σώφρονας μὲν ἔμελλε τοὺς κατ'
ἰδίαν βίους παρασκευάζειν, ἀστασίαστον δὲ τὴν κοι-
νὴν παρέξεσθαι πολιτείαν, ἡ δὲ πρὸς τοὺς πόνους
καὶ πρὸς τὰ δεινὰ τῶν ἔργων ἄσκησις ἀλκίμους καὶ
γενναίους ἀποτελέσειν ἄνδρας. ἑκατέρων δὲ τούτων
ὁμοῦ συνδραμόντων εἰς μίαν ψυχὴν ἢ πόλιν, ἀν-
δρείας καὶ σωφροσύνης, οὐτ' ἐξ αὐτῶν φῦναι κα-
κίαν εὐμαρὲς οὔθ' ὑπὸ τῶν πέλας χειρωθῆναι ῥᾴ-
169
διον. διόπερ οὕτως καὶ διὰ τούτων συστησάμενος

τὴν πολιτείαν, βεβαίαν μὲν τῇ συμπάσῃ Λακωνικῇ
Σέξτος Εμπειρίκος. Pyrrhoniae hypotyposes Book 1, se. 10, L. 4
‘ἀντιθετικὴ φαινομένων τε καὶ νοουμένων’· ἐπεὶ γὰρ ποι-

κίλως ἀντιτίθεμεν ταῦτα, ἢ φαινόμενα φαινομένοις ἢ
νοούμενα νοουμένοις ἢ ἐναλλὰξ ἀντιτιθέντες, ἵνα πᾶσαι
αἱ ἀντιθέσεις ἐμπεριέχωνται, λέγομεν ‘καθ' οἱονδήποτε
τρόπον’. ἢ ‘καθ' οἱονδήποτε τρόπον φαινομένων τε καὶ
νοουμένων’, ἵνα μὴ ζητῶμεν πῶς φαίνεται τὰ φαινόμενα
ἢ πῶς νοεῖται τὰ νοούμενα, ἀλλ' ἁπλῶς ταῦτα λαμβάνω-
μεν. ‘ἀντικειμένους’ δὲ λόγους παραλαμβάνομεν οὐχὶ πάν-
τως ἀπόφασιν καὶ κατάφασιν, ἀλλ' ἁπλῶς ἀντὶ τοῦ μαχομέ-
νους. ‘ἰσοσθένειαν’ δὲ λέγομεν τὴν κατὰ πίστιν καὶ ἀπιστίαν
ἰσότητα, ὡς μηδένα μηδενὸς προκεῖσθαι τῶν μαχομένων
λόγων ὡς πιστότερον. ‘ἐποχὴ’ δέ ἐστι στάσις διανοίας δι' ἣν
οὔτε αἴρομέν τι οὔτε τίθεμεν. ‘ἀταραξία’ δέ ἐστι ψυχῆς
ἀοχλησία καὶ γαληνότης. πῶς δὲ τῇ ἐποχῇ συνεισέρχεται ἡ
ἀταραξία, ἐν τοῖς περὶ τέλους ὑπομνήσομεν.
Σέξτος Εμπειρίκος. Pyrrhoniae hypotyposes Book 1, se. 190, L. 4
ἀντὶ ἀξιωμάτων χρῆσθαι, οἷον

τίς τὸν Διὸς σύλλεκτρον οὐκ οἶδε βροτῶν;
καὶ ἀξιώμασιν ἀντὶ πυσμάτων, οἷον ‘ζητῶ ποῦ οἰκεῖ Δίων’
καὶ ‘πυνθάνομαι τίνος ἕνεκα χρὴ θαυμάζειν ἄνδρα ποιη-
τήν.’ ἀλλὰ καὶ τὸ τί ἀντὶ τοῦ διὰ τί παραλαμβάνεται
παρὰ Μενάνδρῳ·
τί γὰρ ἐγὼ κατελειπόμην;
δηλοῖ δὲ τὸ ‘οὐ μᾶλλον τόδε ἢ τόδε’ καὶ πάθος ἡμέτερον, καθ'
ὃ διὰ τὴν ἰσοσθένειαν τῶν ἀντικειμένων πραγμάτων εἰς ἀρρε-
ψίαν καταλήγομεν, ἰσοσθένειαν μὲν λεγόντων ἡμῶν τὴν ἰσότητα τὴν
κατὰ τὸ φαινόμενον ἡμῖν πιθανόν, ἀντικείμενα δὲ
κοινῶς τὰ μαχόμενα, ἀρρεψίαν δὲ τὴν πρὸς μηδέτερον συγκατά-
θεσιν. ἡ γοῦν ‘οὐδὲν μᾶλλον’ φωνὴ κἂν ἐμφαίνῃ χαρακτῆρα
συγκαταθέσεως ἢ ἀρνήσεως, ἡμεῖς οὐχ οὕτως αὐτῇ χρώ-
μεθα, ἀλλ' ἀδιαφόρως αὐτὴν παραλαμβάνομεν καὶ κατα-
χρηστικῶς, ἤτοι ἀντὶ πύσματος ἢ ἀντὶ τοῦ λέγειν ‘ἀγνοῶ
τίνι μὲν τούτων χρὴ συγκατατίθεσθαι, τίνι δὲ μὴ’ [συγ-
170
κατατίθεσθαι]. πρόκειται γὰρ ἡμῖν δηλῶσαι τὸ φαινόμε-

νον ἡμῖν· κατὰ δὲ τὴν φωνὴν δι' ἧς αὐτὸ δηλοῦμεν ἀδιαφο-
ροῦμεν. κἀκεῖνο δὲ χρὴ γινώσκειν, ὅτι προφερόμεθα τὴν
’οὐδὲν μᾶλλον’ φωνὴν οὐ διαβεβαιούμενοι περὶ τοῦ
Σέξτος Εμπειρίκος. Adversus mathematicos Book 7, se. 324, L. 5
νοίας τοὺς πρεσβύτας, παρὰ δὲ τὴν τῶν πολλῶν καὶ

εἰκαιοτέρων ψευδοδοξίαν ἐναντίως ἔχειν ὑπελήφθη τὸ πρᾶγμα.
διὰ γὰρ τὸ πολύπειρον τῶν πρεσβυτῶν ἔδοξαν οἱ νεώτεροι
λείπεσθαι κατὰ σύνεσιν, τοῦ πράγματος ἐναντίως ἔχοντος·
πολυπειρότεροι μὲν γάρ, ὡς ἔφην, εἰσὶν οἱ γεγηρακότες, οὐ
συνετώτεροι δὲ παρὰ τοὺς νέους. οὐκοῦν διὰ μὲν ἡλικίαν οὐ
λεκτέον κριτήριον εἶναί τινα τῶν δογματικῶν. καὶ μὴν
οὐδὲ διὰ φιλοπονίαν. πάντες γὰρ ἐπ' ἴσης εἰσὶ φιλόπονοι,
καὶ οὐδείς ἐστιν ὃς εἰς τὸν τῆς ἀληθείας ἀγῶνα κατελθὼν
καὶ ταύτην εὑρηκέναι φήσας ῥαθύμως ἀνέστραπται. πάν-
των δὲ κατὰ τοῦτο ἰσότητα μαρτυρουμένων, τὸ ἑνὶ μόνον
προσκλιθῆναι τῶν ἀδίκων ἐστίν. ὡσαύτως δὲ οὐκ ἄν τις
ἄλλον ἄλλου κάλλιον προκρίνειεν ἕνεκα συνέσεως. πρῶτον μὲν
γὰρ συνετοὶ πάντες ὑπῆρχον, καὶ οὐχ οἱ μὲν νωθεῖς οἱ δὲ οὐ
τοιοῦτοι. εἶτα πολλάκις οἱ συνετοὶ δοκοῦντες ὑπάρχειν οὐ
τῆς ἀληθείας τοῦ δὲ ψεύδους εἰσὶ συνήγοροι. τῶν γοῦν
ῥητόρων τοὺς μὲν τῷ ψεύδει γενναίως συλλαμβανομένους
καὶ εἰς ἴσην αὐτὸ πίστιν ἀνάγοντας τῷ ἀληθεῖ δυνατούς
τε καὶ νοεροὺς εἶναί φαμεν, τοὺς δὲ μὴ τοιούτους ἀνά-
παλιν βραδεῖς τε καὶ ἀσυνέτους. τάχα τοίνυν κἀν φιλο-
σοφίᾳ οἱ μὲν περινούστατοι τῶν ζητησάντων τὴν ἀλήθειαν
λέγουσι μὴ εἶναι Ζήνωνα κριτήριον, κατὰ πολὺ ἐλάσσους

εὑρίσκεσθαι. καὶ παρ' αὐτὸ τοῦτο· εἰ τοῖς συμφώνως περί
τινος ἀποφαινομένοις χρὴ πιστεύειν ὅταν ὦσι πολλοί,
οὐδένα ῥητέον τἀληθὲς εὑρηκέναι· παντὶ γὰρ τῷ ὑπό
τινων ἐπαινουμένῳ πολύς ἐστιν ὁ ἐκ τῶν ἄλλων αἱρέσεων
ἀντιφθεγγόμενος. τὸ δὲ πάντων συνεκτικώτατον· οἱ περί
τινος ὡς εὑρηκότος τἀληθὲς συμφωνοῦντες ἤτοι διάφορον
ἔχουσι διάθεσιν καθ' ἣν συμφωνοῦσιν, ἢ διάφορον μὲν
οὐδαμῶς μίαν δὲ καὶ τὴν αὐτήν. ἀλλὰ διάφορον μὲν
171
οὐδαμῶς ἂν ἔχοιεν, ἐπεὶ πάντως αὐτοὺς δεήσει διαφωνεῖν·

μίαν δὲ ἔχοντες εἰς ἰσότητα περιίστανται τῷ τοὐναντίον
ἀποφαινομένῳ. ὡς γὰρ ἐκεῖνος μίαν ἔχει διάθεσιν καθ' ἣν
ἀντιπέπτωκεν αὐτοῖς, οὕτω καὶ οὗτοι τὴν ἴσην ἔχουσιν
ἐκείνῳ, παρέλκοντος λοιπὸν τοῦ πλήθους αὐτῶν πρὸς
πίστιν· καὶ γὰρ εἰ καθ' ὑπόθεσιν εἷς ἦν ἐξ αὐτῶν ὁ
τοῦτο λέγων, ἴσον ἂν ἐδύνατο τοῖς πᾶσιν.
εἶναι κριτήριον ἀποφαίνεται. ἤτοι γὰρ ἀκρίτως τοῦτο λέγει ἢ

μετὰ κριτηρίου· καὶ εἰ μὲν ἀκρίτως, ἄπιστος γενήσεται, εἰ δὲ
μετὰ κριτηρίου, περιτραπήσεται καὶ λέγων μηδὲν εἶναι κριτή-
ριον ὁμολογήσει εἰς τὴν τούτου παράστασιν κριτήριον παρα-
λαμβάνειν. πάλιν τε ἡμῶν συνερωτώντων “εἰ ἔστι κριτή-
ριον, ἤτοι κέκριται ἢ ἄκριτόν ἐστι”, καὶ δυεῖν θάτερον συ-
ναγόντων, ἤτοι τὴν εἰς ἄπειρον ἔκπτωσιν ἢ τὸ ἀτόπως
ἑαυτοῦ τι κριτήριον εἶναι λέγεσθαι, ἀντιπαρεξάγοντές φασι
μὴ ἄτοπον ὑπάρχειν τὸ ἑαυτοῦ τι κριτήριον ἀπολείπειν·
τὸ εὐθὺ γὰρ ἑαυτοῦ τε καὶ ἄλλων ἐστὶ δοκιμαστικόν, καὶ
ὁ ζυγὸς τῆς τε τῶν ἄλλων ἰσότητος καὶ τῆς ἰδίας στα-
θμητικὸς ὑπῆρχεν, καὶ τὸ φῶς οὐ μόνον τῶν ἄλλων ἀλλὰ
καὶ ἑαυτοῦ ἐκκαλυπτικὸν φαίνεται, διόπερ καὶ τὸ κριτήριον
δύναται καὶ ἄλλων καὶ ἑαυτοῦ κριτήριον καθεστάναι. ῥη-
τέον δὲ πρὸς μὲν τὸ πρῶτον, ὅτι σκεπτικόν ἐστιν ἔθος τὸ
τοῖς πεπιστευμένοις μὴ συνηγορεῖν, ἀρκεῖσθαι δ' ἐπ' αὐτῶν
ὡς αὐτάρκει κατασκευῇ τῇ κοινῇ προλήψει, τοῖς δὲ ἀπί-
στοις εἶναι δοκοῦσι συναγορεύειν καὶ εἰς ἰσοσθένειαν αὐτῶν
ἕκαστον ἀνάγειν τῇ περὶ τὰ παραδοχῆς ἠξιωμένα πίστει.
τοίνυν καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος οὐκ ἀναιροῦντες τὸ κριτή-
ριον τοὺς κατὰ τούτου χειρίζομεν λόγους,
Σέξτος Εμπειρίκος. Adversus mathematicos Book 8, se. 334a, L. 1
ἀνευρεῖν εἰς ἐποχὴν καὶ ἀρρεψίαν περιίστασθαι. εἰ μὲν

γὰρ μίαν εἴχομεν τοῦ ζητουμένου πράγματος πρόληψιν,
κἂν ταύτῃ συνεξακολουθήσαντες τοιοῦτ' ἐπιστεύομεν ὑπάρ-
χειν, ὁποῖον κατὰ μίαν προσέπιπτεν ἔννοιαν· νῦν δ' ἐπεὶ
πολλὰς ἔχομεν τοῦ ἑνὸς ἐννοίας καὶ πολυτρόπους καὶ μαχο-
μένας καὶ ἐπ' ἴσης πιστὰς διά τε τὴν ἐν αὐταῖς πιθανό-
172
τητα καὶ διὰ τὴν τῶν προϊσταμένων ἀνδρῶν ἀξιοπιστίαν,

μήτε πάσαις πιστεῦσαι δυνάμενοι διὰ τὴν μάχην, μήτε
πάσαις ἀπιστῆσαι τῷ μηδεμίαν ἄλλην ἔχειν αὐτῶν πιστο-
τέραν, μήτε τινὶ μὲν πιστεῦσαι, τινὶ δὲ ἀπιστεῖν διὰ τὴν
ἰσότητα, κατ' ἀνάγκην ἤλθομεν εἰς τὸ ἐπέχειν. ἀλλὰ γὰρ
προλήψεις ἔχομεν τῶν πραγμάτων κατὰ τὸν ὑποδεδειγμέ-
νον τρόπον. καὶ διὰ τοῦτο, εἰ μὲν ἡ πρόληψις κατάληψις
ὑπῆρχεν, ἴσως ἂν ἐν τῷ διδόναι τὸ πρόληψιν ἔχειν τοῦ
πράγματος καὶ τὴν κατάληψιν τούτου συνωμολογοῦμεν·
νῦν δ' ἐπεὶ ἡ πρόληψις καὶ ἡ ἔννοια τοῦ πράγματος οὐχ
ὕπαρξίς ἐστιν, ἐπινοεῖν μὲν αὐτό φαμεν, καταλαμβάνεσθαι
δὲ μηδαμῶς διὰ τὰς προεκκειμένας αἰτίας, ἐπεί τοι, εἰ αἱ
προλήψεις εἰσὶ καταλήψεις, παρὰ μέρος καὶ ἡμεῖς πευσό-
μεθα αὐτῶν, πότερον ἔχει πρόληψιν καὶ ἐπίνοιαν Ἐπίκου-
ρος τῶν τεττάρων στοιχείων ἢ οὐκ ἔχει, καὶ εἰ μὲν οὐκ
γένος προϋπάρχειν τῶν ὑφ' αὑτὸ τεταγμένων εἰδῶν. ἀναι-

ρουμένου γοῦν αὐτοῦ πάντα τὰ εἴδη συναναιρεῖται, τοῦ
δὲ εἴδους ἀναιρεθέντος οὐκέτ' ἀνασκευάζεται τὸ γένος·
ἤρτηται γὰρ ἐξ ἐκείνου τοῦτο, καὶ οὐκ ἀνάπαλιν. καὶ δὴ
τῶν μὲν καθ' αὑτὰ νοουμένων γένος ὑπεστήσαντο Πυθα-
γορικῶν παῖδες, ὡς ἐπαναβεβηκός, τὸ ἕν· καθὰ γὰρ τοῦτο
καθ' αὑτὸ ἔστιν, οὕτω καὶ ἕκαστον τῶν κατὰ διαφορὰν
ἕν τέ ἐστι καὶ καθ' ἑαυτὸ θεωρεῖται. τῶν δὲ κατ' ἐναν-
τίωσιν ἔλεξαν ἄρχειν, γένους τάξιν ἐπέχον, τὸ ἴσον καὶ τὸ
ἄνισον· ἐν τούτοις γὰρ ἡ πάντων τῶν ἐναντιουμένων
θεωρεῖται φύσις, οἷον μονῆς μὲν ἐν ἰσότητι (οὐ γὰρ ἐπι-
δέχεται τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧσσον), κινήσεως δὲ ἐν ἀνισότητι
(ἐπιδέχεται γὰρ τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧσσον). ὡσαύτως δὲ τὸ
μὲν κατὰ φύσιν ἐν ἰσότητι (ἀκρότης γὰρ ἦν ἀνεπίτατος),
τὸ δὲ παρὰ φύσιν ἐν ἀνισότητι (ἐπεδέχετο γὰρ τὸ μᾶλλον
καὶ ἧσσον). ὁ δ' αὐτὸς λόγος καὶ ἐπὶ ὑγιείας καὶ νόσου
εὐθύτητός τε καὶ στρεβλότητος. τὰ μέντοι γε πρός τι
ὑφέστηκε γένει τῇ τε ὑπεροχῇ καὶ τῇ ἐλλείψει·
ρουμένου γοῦν αὐτοῦ πάντα τὰ εἴδη συναναιρεῖται, τοῦ

δὲ εἴδους ἀναιρεθέντος οὐκέτ' ἀνασκευάζεται τὸ γένος·
ἤρτηται γὰρ ἐξ ἐκείνου τοῦτο, καὶ οὐκ ἀνάπαλιν. καὶ δὴ
τῶν μὲν καθ' αὑτὰ νοουμένων γένος ὑπεστήσαντο Πυθα-
173
γορικῶν παῖδες, ὡς ἐπαναβεβηκός, τὸ ἕν· καθὰ γὰρ τοῦτο

καθ' αὑτὸ ἔστιν, οὕτω καὶ ἕκαστον τῶν κατὰ διαφορὰν
ἕν τέ ἐστι καὶ καθ' ἑαυτὸ θεωρεῖται. τῶν δὲ κατ' ἐναν-
τίωσιν ἔλεξαν ἄρχειν, γένους τάξιν ἐπέχον, τὸ ἴσον καὶ τὸ
ἄνισον· ἐν τούτοις γὰρ ἡ πάντων τῶν ἐναντιουμένων
θεωρεῖται φύσις, οἷον μονῆς μὲν ἐν ἰσότητι (οὐ γὰρ ἐπι-
δέχεται τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧσσον), κινήσεως δὲ ἐν ἀνισότητι
(ἐπιδέχεται γὰρ τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧσσον). ὡσαύτως δὲ τὸ
μὲν κατὰ φύσιν ἐν ἰσότητι (ἀκρότης γὰρ ἦν ἀνεπίτατος),
ὑφέστηκε γένει τῇ τε ὑπεροχῇ καὶ τῇ ἐλλείψει· μέγα μὲν
γὰρ καὶ μεῖζον πολύ τε καὶ πλεῖον ὑψηλόν τε καὶ ὑψηλό-
τερον καθ' ὑπεροχὴν νοεῖται, μικρὸν δὲ καὶ μικρότερον
ὀλίγον τε καὶ ὀλιγώτερον ταπεινόν τε καὶ ταπεινότερον

ὑφέστηκε γένει τῇ τε ὑπεροχῇ καὶ τῇ ἐλλείψει· μέγα μὲν
γὰρ καὶ μεῖζον πολύ τε καὶ πλεῖον ὑψηλόν τε καὶ ὑψηλό-
τερον καθ' ὑπεροχὴν νοεῖται, μικρὸν δὲ καὶ μικρότερον
ὀλίγον τε καὶ ὀλιγώτερον ταπεινόν τε καὶ ταπεινότερον
κατ' ἔλλειψιν. ἀλλ' ἐπεὶ τὰ καθ' αὑτὰ καὶ τὰ κατ' ἐναν-
τίωσιν καὶ τὰ πρός τι, γένη ὄντα, εὕρηται ἄλλοις γένεσιν
ὑποταττόμενα, καθάπερ τῷ τε ἑνὶ καὶ τῇ ἰσότητι καὶ ἀνισότητι ὑπεροχῇ
τε καὶ ἐλλείψει, σκοπῶμεν, εἰ καὶ ταῦτα τὰ
γένη δύναται ἐπ' ἄλλα λαμβάνειν τὴν ἀναπομπήν. οὐκ-
οῦν ἡ μὲν ἰσότης τῷ ἑνὶ ὑπάγεται (τὸ γὰρ ἓν πρώτως
αὐτὸ ἑαυτῷ ἐστιν ἴσον), ἡ δὲ ἀνισότης ἐν ὑπεροχῇ τε καὶ
ἐλλείψει βλέπεται· ἄνισα γάρ ἐστιν ὧν τὸ μὲν ὑπερέχει
τὸ δὲ ὑπερέχεται. ἀλλὰ καὶ ἡ ὑπεροχὴ καὶ ἡ ἔλλειψις
κατὰ τὸν τῆς ἀορίστου δυάδος λόγον τέτακται, ἐπειδήπερ
ἡ πρώτη ὑπεροχὴ καὶ ἡ ἔλλειψις ἐν δυσίν ἐστι, τῷ τε ὑπε-
ρέχοντι καὶ τῷ ὑπερεχομένῳ.
174
Καὶ μὴν πάρεστιν ἀποστάντας τῆς τοῦ σημείου νοή-

σεως προηγουμένως ἀναιρεῖν τὴν γραμμὴν καὶ τὸ ἀνεπι-
νόητον αὐτῆς διδάσκειν. γραμμὴ γάρ ἐστιν, ὡς αὐτῶν
πάρεστιν ἀκούειν τῶν γεωμετρῶν, μῆκος ἀπλατές, σκεψά-
μενοι δὲ ἡμεῖς ἀκριβῶς οὔτε ἐν τοῖς νοητοῖς οὔτε ἐν τοῖς
αἰσθητοῖς εὑρήσομεν δυνάμενόν τι ληφθῆναι μῆκος ἀπλα-
τές. καὶ ἐν μὲν τοῖς αἰσθητοῖς, ἐπείπερ ὃ ἂν λάβωμεν
αἰσθητὸν μῆκος, τοῦτο πάντῃ τε καὶ πάντως σὺν ποσῷ
πλάτει ληψόμεθα· ἐν δὲ τοῖς νοητοῖς, καθόσον ἕτερον
μὲν ἑτέρου στενώτερον δυνάμεθα νοῆσαι μῆκος, ὅταν δὲ
τὸ αὐτὸ μῆκος κατ' ἰσότητα φυλάττοντες σχίζωμεν ταῖς
ἐπινοίαις τὸ πλάτος καὶ ἄχρι τινὸς τὸ αὐτὸ ποιῶμεν, ἔλατ-
τον μὲν τὸ πλάτος καὶ ἔλαττον γινόμενον νοήσομεν, ἐπει-
δὰν δὲ ἅπαξ φθάσωμεν στερῆσαι τοῦ πλάτους τὸ μῆκος,
οὐκέτι οὐδὲ μῆκος φαντασιούμεθα, ἀλλ' ἀναιρεῖται καὶ ἡ
τοῦ μήκους ἐπίνοια. καθόλου τε πᾶν τὸ νοούμενον κατὰ
δύο τοὺς πρώτους ἐπινοεῖται τρόπους· ἢ γὰρ κατὰ περί-
πτωσιν ἐναργῆ ἢ κατὰ τὴν ἀπὸ τῶν ἐναργῶν μετάβασιν,
καὶ ταύτην τρισσήν· ἢ γὰρ ὁμοιωτικῶς ἢ ἐπισυνθετικῶς
ἢ ἀναλογιστικῶς. ἀλλὰ κατὰ μὲν περιπτωτικὴν ἐνάργειαν
νοεῖται τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν καὶ γλυκὺ καὶ πικρόν,
Κλήμης Αλεξανδρινός. Paedagogus Book 1, ch. 6, subch. 28, se. 5, li 4
οὐδὲ ἕν· ἐν δὲ τῇ ἀναστάσει τῶν πιστευόντων ἀπόκειται τὸ

τέλος· τὸ δὲ οὐκ ἄλλου τινός ἐστι μεταλαβεῖν ἀλλ' ἢ τῆς προ-
ωμολογημένης ἐπαγγελίας τυχεῖν. Μὴ γὰρ κατὰ τὸν αὐτὸν
χρόνον ἅμα ἄμφω συνίστασθαί φαμεν, τήν τε πρὸς τὸ πέρας
ἄφιξιν καὶ τῆς ἀφίξεως τὴν πρόληψιν· οὐ γάρ ἐστι ταὐτὸν
αἰὼν καὶ χρόνος οὐδὲ μὴν ὁρμὴ καὶ τέλος, οὐκ ἔστιν· περὶ ἓν
δὲ ἄμφω καὶ περὶ ἄμφω ὁ εἷς καταγίνεται. Ἔστι γοῦν, ὡς
εἰπεῖν, ὁρμὴ μὲν ἡ πίστις ἐν χρόνῳ γεννωμένη, τέλος δὲ τὸ
τυχεῖν τῆς ἐπαγγελίας εἰς αἰῶνας βεβαιούμενον. Αὐτὸς δὲ ὁ
κύριος σαφέστατα τῆς σωτηρίας τὴν ἰσότητα ἀπεκάλυψεν
εἰπών· «τοῦτο γάρ ἐστι τὸ θέλημα τοῦ πατρός μου, ἵνα πᾶς ὁ
θεωρῶν τὸν υἱὸν καὶ πιστεύων ἐπ' αὐτὸν ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον,
καὶ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ.» Καθ' ὅσον μὲν οὖν
δυνατὸν ἐν τῷδε τῷ κόσμῳ, ὃν ἐσχάτην ἡμέραν ᾐνίξατο εἰς
τότε τηρούμενον ὅτε παύσεται, τελείους ἡμᾶς γενέσθαι
πιστεύομεν. Πίστις γὰρ μαθήσεως τελειότης· διὰ τοῦτό φησιν
175
»ὁ πιστεύων εἰς τὸν υἱὸν ἔχει ζωὴν αἰώνιον». Εἰ τοίνυν οἱ

πιστεύσαντες ἔχομεν τὴν ζωήν, τί περαιτέρω τοῦ κεκτῆσθαι
ζωὴν ἀίδιον ὑπολείπεται; οὐδὲν δὲ ἐνδεῖ τῇ πίστει τελείᾳ
οὔσῃ ἐξ ἑαυτῆς καὶ πεπληρωμένῃ.
Κλήμης Αλεξανδρινός. Paedagogus Book 1, ch. 6, subch. 30, se. 2, li 4
πίνῃ, θεϊκῇ δὲ τῇ χάριτι, ἀφιεμένων τῶν πλημμελημάτων ἑνὶ

παιωνίῳ φαρμάκῳ, λογικῷ βαπτίσματι. Πάντα μὲν οὖν ἀπο-
λουόμεθα τὰ ἁμαρτήματα, οὐκέτι δέ ἐσμεν παρὰ πόδας κακοί.
Μία χάρις αὕτη τοῦ φωτίσματος τὸ μὴ τὸν αὐτὸν εἶναι τῷ
πρὶν ἢ λούσασθαι τὸν τρόπον. Ὅτι δὲ ἡ γνῶσις συνανατέλλει
τῷ φωτίσματι περιαστράπτουσα τὸν νοῦν, καὶ εὐθέως ἀκούομεν
μαθηταὶ οἱ ἀμαθεῖς, πρότερόν ποτε τῆς μαθήσεως ἐκείνης
προσγενομένης· οὐ γὰρ ἂν ἔχοις εἰπεῖν τὸν χρόνον. Ἡ μὲν γὰρ
κατήχησις εἰς πίστιν περιάγει, πίστις δὲ ἅμα βαπτίσματι
ἁγίῳ παιδεύεται πνεύματι· ἐπεί, ὅτι γε μία καθολικὴ τῆς
ἀνθρωπότητος σωτηρία ἡ πίστις, ἰσότης δὲ καὶ κοινωνία τοῦ
δικαίου καὶ φιλανθρώπου θεοῦ ἡ αὐτὴ πρὸς πάντας, ὁ ἀπόστο-
λος σαφέστατα ἐξηγήσατο ὧδέ πως εἰπών· «Πρὸ τοῦ δὲ ἐλθεῖν
τὴν πίστιν ὑπὸ νόμον ἐφρουρούμεθα συγκλειόμενοι εἰς τὴν
μέλλουσαν πίστιν ἀποκαλυφθῆναι· ὥστε ὁ νόμος παιδαγωγὸς
ἡμῶν γέγονεν εἰς Χριστόν, ἵνα ἐκ πίστεως δικαιωθῶμεν·
ἐλθούσης δὲ τῆς πίστεως οὐκέτι ὑπὸ παιδαγωγόν ἐσμεν.» Οὐκ
ἀκούετε ὅτι ὑπ' ἐκεῖνον τὸν νόμον οὐκέτι ἐσμέν, ὃς ἦν μετὰ
φόβου, ὑπὸ δὲ τὸν λόγον τῆς προαιρέσεως τὸν παιδαγωγόν;
Εἶτα μέντοι ἐπήγαγεν τὴν ἁπάσης ἐκτὸς προσωποληψίας
φωνήν· «πάντες γὰρ υἱοί ἐστε διὰ πίστεως θεοῦ ἐν Χριστῷ ...
Κλήμης Αλεξανδρινός. Paedagogus Book 1, ch. 8, subch. 71, se. 3, L. 7
κἀκεῖνοι ὦσι μετ' ἐμοῦ, ἵνα θεωρῶσι τὴν δόξαν τὴν ἐμήν, ἣν
ἔδωκάς μοι, ὅτι ἠγάπησάς με πρὸ καταβολῆς κόσμου. Πάτερ
δίκαιε, καὶ ὁ κόσμος σε οὐκ ἔγνω, ἐγὼ δέ σε ἔγνων κἀκεῖνοι
ἔγνωσαν, ὅτι σύ με ἀπέστειλας· καὶ ἐγνώρισα αὐτοῖς τὸ ὄνομά
σου καὶ γνωρίσω». Οὗτός ἐστιν «ὁ ἀποδιδοὺς ἁμαρτίας πατέ-
ρων ἐπὶ τέκνα τοῖς μισοῦσι καὶ ποιῶν ἔλεος τοῖς ἀγαπῶσιν».
Ὁ γὰρ ἱστὰς τοὺς μὲν ἐκ δεξιῶν, τοὺς δὲ ἐξ εὐωνύμων, καθὸ
μὲν πατὴρ νοεῖται, ἀγαθὸς ὤν, αὐτὸ μόνον ὅ ἐστι κέκληται
ἀγαθός, καθὸ δέ, υἱὸς ὤν, ὁ λόγος αὐτοῦ ἐν τῷ πατρί ἐστι,
δίκαιος προσαγορεύεται ἐκ τῆς πρὸς ἄλληλα σχέσεως ἀγάπης,
ἰσότητι μεμετρημένον ὄνομα δυνάμεως. «Ἄνδρα», φησί,
»κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ κρινεῖ», ἀγαθοῦ ζυγοῦ πρόσωπον ἡμῖν
176
δικαιοσύνης τὸν Ἰησοῦν γνωρίσαντος τοῦ θεοῦ, δι' οὗ καὶ τὸν

θεόν, οἷον ἐκ τρυτάνης ἰσοσθενοῦς, ἔγνωμεν. Ἐπὶ τούτου καὶ
ἡ σοφία διαρρήδην λέγει «ἔλεος γὰρ καὶ ὀργὴ μετ' αὐτοῦ»·
κύριος γὰρ ἀμφοῖν οὗτος μόνος· «δυνάστης ἐξιλασμῶν, ἐκχέων
ὀργήν· κατὰ τὸ πολὺ ἔλεος αὐτοῦ, οὕτως καὶ ὁ ἔλεγχος
αὐτοῦ»· ἐλέους γὰρ καὶ ἐλέγχου σκοπὸς ἡ τῶν ἐλεγχομένων
σωτηρία. Ναὶ μὴν ὅτι ἀγαθὸς αὐτὸς «ὁ θεὸς καὶ πατὴρ τοῦ
κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ», ὁ αὐτὸς πάλιν ὁμολογήσει λόγος, «ὅτι
αὐτὸς χρηστός ἐστιν ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς»,
Κλήμης Αλεξανδρινός. Paedagogus Book 3, ch. 11, subch. 74, se. 2, L. 5
τοὺς τρυφητικωτέρους ὁρῶμεν, ἐρρωμένους εἶναι δοκοῦντας,

ὑπὸ μαλακίας δὲ ψυχικῆς διατεθρυμμένους. Ἀνδρὸς δὲ
γενναίου σημεῖον οὐδὲν εἶναι δεῖ περιφανὲς ἐν τῷ προσώπῳ
μαλακίας, ἀλλ' οὐδὲ ἐν ἑτέρῳ μέρει τοῦ σώματος.
Μὴ τοίνυν μηδὲ ἐν κινήσεσιν μηδὲ ἐν σχέσεσιν εὑρεθείη
ποθ' ἡ ἀσχημοσύνη τῆς ἀνανδρίας. Οὐδὲ μὴν καθάπερ
ὑποζυγίοις τοῖς οἰκέταις χρηστέον τῷ ὑγιαίνοντι. Ὡς
γάρ τοι ἐκείνοις παραγγέλλεται «παντὶ φόβῳ τοῖς
δεσπόταις, οὐ μόνον τοῖς ἀγαθοῖς καὶ ἐπιεικέσιν, ἀλλὰ
καὶ τοῖς σκολιοῖς ὑποτάσσεσθαι», φησὶν ὁ Πέτρος, οὕτως
ἡ ἰσότης καὶ ἡ μακροθυμία καὶ ἡ φιλανθρωπία τοῖς
δεσπόταις εὐάρμοστος. «Τὸ γὰρ τέλος», φησί, «πάντες
ὁμόφρονες, συμπαθεῖς, φιλάδελφοι, εὔσπλαγχνοι, τα-
πεινόφρονες» καὶ τὰ ἐπὶ τούτοις, «ἵνα εὐλογίαν κληρο-
νομήσητε.» Καλήν τινα καὶ ἀξιέραστον ὑπογράφειν ὁ
Κιτιεὺς ἔοικεν Ζήνων εἰκόνα νεανίᾳ καὶ οὕτως αὐτὸν
ἀνδριαντουργεῖ· «ἔστω», φησί, «καθαρὸν τὸ πρόσωπον,
ὀφρὺς μὴ καθειμένη, μηδὲ ὄμμα ἀναπεπταμένον μηδὲ
διακεκλασμένον, μὴ ὕπτιος ὁ τράχηλος, μηδὲ ἀνιέμενα τὰ
τοῦ σώματος μέλη, ἀλλὰ [τὰ] μετέωρα ἐντόνοις ὅμοια,
ὀρθόνους πρὸς τὸν λόγον ὀξύτης,
Κλήμης Αλεξανδρινός. Stromata Book 2, ch. 19, se. 102, subse. 5, L. 3
τις αἰτῶν τύχῃ, οὔ φησι τῷ διδόντι· «καλῶς ἔδωκας», ἀλλά· «καλῶς

εἴληφας.» οὕτω λαμβάνει μὲν ὁ διδούς, δίδωσι δὲ ὁ λαμβάνων.
»δίκαιοι δὲ οἰκτείρουσι καὶ ἐλεοῦσι,» «χρηστοὶ δὲ ἔσονται οἰκήτορες
γῆς, ἄκακοι δὲ ὑπολειφθήσονται ἐπ' αὐτῆς, οἱ δὲ παρανομοῦντες
ἐξολοθρευθήσονται ἀπ' αὐτῆς.» καί μοι δοκεῖ τὸν πιστὸν προμαν-
177
τευόμενος Ὅμηρος εἰρηκέναι «δὸς φίλῳ». φίλῳ μὲν κοινωνητέον,

ἵν' ἔτι καὶ μᾶλλον περιμένῃ φίλος, ἐχθρῷ δὲ ἐπικουρητέον, ἵνα μὴ
μείνῃ ἐχθρός· ἐπικουρίᾳ γὰρ εὔνοια μὲν συνδεῖται, λύεται δὲ ἔχθρα.
ἀλλ' «εἰ καὶ προθυμία πρόκειται, καθὸ ἐὰν ἔχῃ εὐπρόσδεκτος, οὐ
καθὸ οὐκ ἔχει. οὐ γὰρ ἵνα ἄλλοις ἄνεσις, ὑμῖν δὲ θλῖψις· ἀλλ' ἐξ
ἰσότητος ἐν τῷ νῦν καιρῷ» καὶ τὰ ἑξῆς. «ἐσκόρπισεν, ἔδωκεν τοῖς
πένησιν, ἡ δικαιοσύνη αὐτοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα» ἡ γραφὴ λέγει.
τῷ γὰρ «κατ' εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν», ὡς καὶ πρόσθεν εἰρήκαμεν, οὐ
τὸ κατὰ σῶμα μηνύεται, οὐ γὰρ θέμις θνητὸν ἀθανάτῳ ἐξομοιοῦ-
σθαι, ἀλλ' ἢ κατὰ νοῦν καὶ λογισμόν, ᾧ καὶ τὴν πρὸς τὸ εὐεργετεῖν
καὶ τὴν πρὸς τὸ ἄρχειν ὁμοιότητα προσηκόντως ὁ κύριος ἐνσφρα-
γίζεται· οὐ γὰρ αἱ ἡγεμονίαι σωμάτων ποιότησιν, ἀλλὰ διανοίας κρίσεσι
κατορθοῦνται·
ζεται, υἱὸς ἦν Καρποκράτους καὶ μητρὸς Ἀλεξανδρείας τοὔνομα τὰ

μὲν πρὸς πατρὸς Ἀλεξανδρεύς, ἀπὸ δὲ μητρὸς Κεφαλληνεύς, ἔζησε
δὲ τὰ πάντα ἔτη ἑπτακαίδεκα, καὶ θεὸς ἐν Σάμῃ τῆς Κεφαλληνίας
τετίμηται, ἔνθα αὐτῷ ἱερὸν ῥυτῶν λίθων, βωμοί, τεμένη, μουσεῖον
ᾠκοδόμηταί τε καὶ καθιέρωται, καὶ συνιόντες εἰς τὸ ἱερὸν οἱ Κεφαλ-
λῆνες κατὰ νουμηνίαν γενέθλιον ἀποθέωσιν θύουσιν Ἐπιφάνει, σπέν-
δουσί τε καὶ εὐωχοῦνται καὶ ὕμνοι ᾄδονται. ἐπαιδεύθη μὲν οὖν
παρὰ τῷ πατρὶ τήν τε ἐγκύκλιον παιδείαν καὶ τὰ Πλάτωνος, καθη-
γήσατο δὲ τῆς μοναδικῆς γνώσεως, ἀφ' οὗ καὶ ἡ τῶν Καρποκρατια-
νῶν αἵρεσις. λέγει τοίνυν οὗτος ἐν τῷ Περὶ δικαιοσύνης «τὴν
δικαιοσύνην τοῦ θεοῦ κοινωνίαν τινὰ εἶναι μετ' ἰσότητος. ἴσος γέ
τοι πανταχόθεν ἐκταθεὶς οὐρανὸς κύκλῳ τὴν γῆν περιέχει πᾶσαν,
καὶ πάντας ἡ νὺξ ἐπ' ἴσης ἐπιδείκνυται τοὺς ἀστέρας, τόν τε τῆς
ἡμέρας αἴτιον καὶ πατέρα τοῦ φωτὸς ἥλιον ὁ θεὸς ἐξέχεεν ἄνωθεν ἴσον
ἐπὶ γῆς ἅπασι τοῖς βλέπειν δυναμένοις, οἳ δὲ κοινῇ πάντες βλέπουσιν,
ἐπεὶ μὴ διακρίνει πλούσιον ἢ πένητα, δῆμον ἢ ἄρχοντα, ἄφρονάς τε
καὶ τοὺς φρονοῦντας, θηλείας ἄρσενας, ἐλευθέρους δούλους. ἀλλ'
οὐδὲ τῶν ἀλόγων παρὰ τοῦτο ποιεῖταί τι, πᾶσι δὲ ἐπ' ἴσης τοῖς
ζῴοις κοινὸν αὐτὸν ἐκχέας ἄνωθεν ἀγαθοῖς τε καὶ φαύλοις τὴν
δικαιοσύνην ἐμπεδοῖ μηδενὸς δυναμένου πλεῖον ἔχειν μηδὲ ἀφαιρεῖσθαι
τὸν πλησίον, ἵν' αὐτὸς κἀκείνου τὸ φῶς διπλασιάσας ἔχῃ.
βατα καὶ τὰ λοιπὰ πάντα· δικαιοσύνη γὰρ ἐν αὐτοῖς ἀναφαίνεται ἡ

178
κοινότης. ἔπειτα κατὰ κοινότητα πάντα ὁμοίως κατὰ γένος σπείρεται,

τροφή τε κοινὴ χαμαὶ νεμομένοις ἀνεῖται πᾶσι τοῖς κτήνεσι καὶ πᾶσιν
ἐπ' ἴσης, οὐδενὶ νόμῳ κρατουμένη, τῇ δὲ παρὰ τοῦ διδόντος καὶ
κελεύσαντος χορηγίᾳ συμφώνως ἅπασι δικαιοσύνῃ παροῦσα. ἀλλ' οὐδὲ
τὰ τῆς γενέσεως νόμον ἔχει γεγραμμένον (μετεγράφη γὰρ ἄν), σπεί-
ρουσι δὲ καὶ γεννῶσιν ἐπ' ἴσης, κοινωνίαν ὑπὸ δικαιοσύνης ἔμφυτον
ἔχοντες. κοινῇ πᾶσιν ἐπ' ἴσης ὀφθαλμὸν εἰς τὸ βλέπειν ὁ ποιητής
τε καὶ πατὴρ πάντων δικαιοσύνῃ νομοθετήσας τῇ παρ' αὐτοῦ παρ-
έσχεν, οὐ διακρίνας θήλειαν ἄρρενος, οὐ λογικὸν ἀλόγου, καὶ
καθάπαξ οὐδενὸς οὐδέν, ἰσότητι δὲ καὶ κοινότητι μερίσας τὸ βλέπειν
ὁμοίως ἑνὶ κελεύσματι πᾶσι κεχάρισται. οἱ νόμοι δέ», φησίν, «ἀν-
θρώπων ἀμαθίαν κολάζειν μὴ δυνάμενοι παρανομεῖν ἐδίδαξαν· ἡ
γὰρ ἰδιότης τῶν νόμων τὴν κοινωνίαν τοῦ θείου νόμου κατέτεμεν
καὶ παρατρώγει,» μὴ συνιεὶς τὸ τοῦ ἀποστόλου ῥητόν, λέγοντος
»διὰ νόμου τὴν ἁμαρτίαν ἔγνων»· τό τε ἐμὸν καὶ τὸ σόν φησι διὰ
τῶν νόμων παρεισελθεῖν, μηκέτι εἰς κοινότητα [κοινά τε γὰρ] καρ-
πουμένων μήτε γῆν μήτε κτήματα, ἀλλὰ μηδὲ γάμον· «κοινῇ γὰρ
ἅπασιν ἐποίησε τὰς ἀμπέλους, αἳ μήτε στρουθὸν μήτε κλέπτην ἀπαρ-
νοῦνται, καὶ τὸν σῖτον οὕτως καὶ τοὺς ἄλλους καρπούς. ἡ δὲ κοι-
νωνία παρανομηθεῖσα καὶ τὰ τῆς ἰσότητος ἐγέννησε θρεμμάτων καὶ
...καθάπαξ οὐδενὸς οὐδέν, ἰσότητι δὲ καὶ κοινότητι μερίσας τὸ βλέπειν

ὁμοίως ἑνὶ κελεύσματι πᾶσι κεχάρισται. οἱ νόμοι δέ», φησίν, «ἀν-
θρώπων ἀμαθίαν κολάζειν μὴ δυνάμενοι παρανομεῖν ἐδίδαξαν· ἡ
καρπῶν κλέπτην. κοινῇ τοίνυν ὁ θεὸς ἅπαντα ἀνθρώπῳ ποιήσας
καὶ τὸ θῆλυ τῷ ἄρρενι κοινῇ συναγαγὼν καὶ πάνθ' ὁμοίως τὰ ζῷα
κολλήσας τὴν δικαιοσύνην ἀνέφηνεν κοινωνίαν μετ' ἰσότητος. οἳ δὲ
γεγονότες οὕτω τὴν συνάγουσαν κοινωνίαν τὴν γένεσιν αὐτῶν
ἀπηρνήθησαν καί φασιν· ὁ μίαν ἀγόμενος ἐχέτω, δυναμένων κοινω-
νεῖν ἁπάντων, ὥσπερ ἀπέφηνε τὰ λοιπὰ τῶν ζῴων.» ταῦτα εἰπὼν
κατὰ λέξιν πάλιν ὁμοίως αὐταῖς ταῖς λέξεσιν ἐπιφέρει· «τὴν γὰρ
ἐπιθυμίαν εὔτονον καὶ σφοδροτέραν ἐνεποίησε τοῖς ἄρρεσιν εἰς τὴν
179
τῶν γενῶν παραμονήν, ἣν οὔτε νόμος οὔτε ἔθος οὔτε ἄλλο τι τῶν
ὄντων ἀφανίσαι δύναται. θεοῦ γάρ ἐστι δόγμα.»
καρπῶν κλέπτην. κοινῇ τοίνυν ὁ θεὸς ἅπαντα ἀνθρώπῳ ποιήσας
καὶ τὸ θῆλυ τῷ ἄρρενι κοινῇ συναγαγὼν καὶ πάνθ' ὁμοίως τὰ ζῷα
κολλήσας τὴν δικαιοσύνην ἀνέφηνεν κοινωνίαν μετ' ἰσότητος. οἳ δὲ
γεγονότες οὕτω τὴν συνάγουσαν κοινωνίαν τὴν γένεσιν αὐτῶν
ἀπηρνήθησαν καί φασιν· ὁ μίαν ἀγόμενος ἐχέτω, δυναμένων κοινω-
νεῖν ἁπάντων, ὥσπερ ἀπέφηνε τὰ λοιπὰ τῶν ζῴων.» ταῦτα εἰπὼν
κατὰ λέξιν πάλιν ὁμοίως αὐταῖς ταῖς λέξεσιν ἐπιφέρει· «τὴν γὰρ
ἐπιθυμίαν εὔτονον καὶ σφοδροτέραν ἐνεποίησε τοῖς ἄρρεσιν εἰς τὴν
τῶν γενῶν παραμονήν, ἣν οὔτε νόμος οὔτε ἔθος οὔτε ἄλλο τι τῶν
ὄντων ἀφανίσαι δύναται. θεοῦ γάρ ἐστι δόγμα.» καὶ πῶς ἔτι οὗτος
ἐν τῷ καθ' ἡμᾶς ἐξετασθείη λόγῳ ἄντικρυς καὶ τὸν νόμον καὶ τὸ
εὐαγγέλιον διὰ τούτων καθαιρῶν; ὃ μὲν γάρ φησιν· «οὐ μοιχεύσεις,»
τὸ δὲ «πᾶς ὁ προσβλέπων κατ' ἐπιθυμίαν ἤδη ἐμοίχευσεν» λέγει.
σεσθε τοῖς ἀνδράσιν, ὡς ἀνήκει ἐν κυρίῳ. οἱ ἄνδρες, ἀγαπᾶτε τὰς

γυναῖκας καὶ μὴ πικραίνεσθε πρὸς αὐτάς. τὰ τέκνα, ὑπακούετε τοῖς
γονεῦσι κατὰ πάντα· τοῦτο γὰρ εὐάρεστον τῷ κυρίῳ. οἱ πατέρες,
μὴ ἐρεθίζετε τὰ τέκνα ὑμῶν, ἵνα μὴ ἀθυμῶσιν. οἱ δοῦλοι, ὑπακούετε
κατὰ πάντα τοῖς κατὰ σάρκα κυρίοις, μὴ ἐν ὀφθαλμοδουλείαις ὡς
ἀνθρωπάρεσκοι, ἀλλ' ἐν ἁπλότητι καρδίας φοβούμενοι τὸν κύριον.
καὶ πᾶν ὃ ἐὰν ποιῆτε, ἐκ ψυχῆς ἐργάζεσθε ὡς τῷ κυρίῳ δουλεύοντες
καὶ οὐκ ἀνθρώποις, εἰδότες ὅτι ἀπὸ κυρίου ἀπολήψεσθε τὴν ἀντα-
πόδοσιν τῆς κληρονομίας. τῷ γὰρ κυρίῳ Χριστῷ δουλεύετε· ὁ γὰρ
ἄδικος κομίσεται ὃ ἠδίκησεν, καὶ οὐκ ἔστι προσωποληψία. οἱ κύριοι,
τὸ δίκαιον καὶ τὴν ἰσότητα τοῖς δούλοις παρέχετε, εἰδότες ὅτι καὶ
ὑμεῖς ἔχετε κύριον ἐν οὐρανῷ,» «ὅπου οὐκ ἔνι Ἕλλην καὶ Ἰουδαῖος,
180
περιτομὴ καὶ ἀκροβυστία, βάρβαρος, Σκύθης, δοῦλος, ἐλεύθερος, ἀλλὰ

πάντα καὶ ἐν πᾶσι Χριστός.» εἰκὼν δὲ τῆς οὐρανίου ἐκκλησίας ἡ
ἐπίγειος, ὅπερ εὐχόμεθα καὶ ἐπὶ γῆς γενέσθαι τὸ θέλημα τοῦ θεοῦ
ὡς ἐν οὐρανῷ· «ἐνδυσάμενοι σπλάγχνα οἰκτιρμοῦ, χρηστότητα, τα-
πεινοφροσύνην, πραότητα, μακροθυμίαν, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων καὶ
χαριζόμενοι ἑαυτοῖς, ἐάν τις πρός τινα ἔχῃ μομφήν· καθὼς καὶ ὁ
Χριστὸς ἐχαρίσατο ἡμῖν, οὕτως καὶ ἡμεῖς. ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις ἡ
ἀγάπη, ὅ ἐστι σύνδεσμος τῆς τελειότητος. καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ
βραβευέτω ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, εἰς ἣν καὶ ἐκλήθητε ἐν ἑνὶ σώματι·
Πυθαγόρας πεποίηται λέγων «ζυγὸν μὴ ὑπερβαίνειν», τουτέστι

μὴ παρέρχεσθαι τὸ πρὸς τὰς διανομὰς ἴσον, τιμῶντας τὴν δικαιο-
σύνην,
ἣ φίλους ἀεὶ φίλοις
τῷ πλέονι δ' ἀεὶ πολέμιον καθίσταται
τοὔλασσον ἐχθρᾶς θ' ἡμέρας κατάρχεται
κατὰ τὴν ποιητικὴν χάριν. διὰ τοῦτο ὁ κύριος «ἄρατε τὸν ζυγόν
μου·» φησίν, «ὅτι χρηστός ἐστι καὶ ἀβαρής». καὶ τοῖς περὶ πρω-
τείων φιλονικοῦσι γνωρίμοις μετὰ ἁπλότητος τὴν ἰσότητα παρεγ-
γυᾷ λέγων ὡς τὰ παιδία αὐτοὺς γενέσθαι δεῖν. ὡσαύτως καὶ ὁ
ἀπόστολος μηδένα εἶναι ἐν Χριστῷ δοῦλον ἢ ἐλεύθερον γράφει ἢ
Ἕλληνα ἢ Ἰουδαῖον· καινὴ γὰρ ἡ κτίσις ἡ ἐν Χριστῷ ἀφιλόνικος
καὶ ἀπλεονέκτητος καὶ ἰσότης δικαία· «φθόνος γὰρ ἔξω θείου χοροῦ
ἵσταται» καὶ ζῆλος καὶ λύπη, ᾗ καὶ οἱ μύσται «καρδίαν ἐσθίειν»
ἀπαγορεύουσιν, μὴ χρῆναί ποτε διδάσκοντες βαρυθυμίαις καὶ ὀδύναις
ἐπὶ τοῖς ἀβουλήτως συμβαίνουσι δάκνειν καὶ κατεσθίειν τὴν ψυχήν.
ἄθλιος γοῦν ἐκεῖνος, ὅν φησι καὶ Ὅμηρος πλανώμενον μόνον ὃν
θυμὸν κατέδειν.

τῷ πλέονι δ' ἀεὶ πολέμιον καθίσταται τοὔλασσον ἐχθρᾶς θ' ἡμέρας
κατάρχεται
κατὰ τὴν ποιητικὴν χάριν. διὰ τοῦτο ὁ κύριος «ἄρατε τὸν ζυγόν
μου·» φησίν, «ὅτι χρηστός ἐστι καὶ ἀβαρής». καὶ τοῖς περὶ πρω-
181
τείων φιλονικοῦσι γνωρίμοις μετὰ ἁπλότητος τὴν ἰσότητα παρεγ-

γυᾷ λέγων ὡς τὰ παιδία αὐτοὺς γενέσθαι δεῖν. ὡσαύτως καὶ ὁ
ἀπόστολος μηδένα εἶναι ἐν Χριστῷ δοῦλον ἢ ἐλεύθερον γράφει ἢ
Ἕλληνα ἢ Ἰουδαῖον· καινὴ γὰρ ἡ κτίσις ἡ ἐν Χριστῷ ἀφιλόνικος
καὶ ἀπλεονέκτητος καὶ ἰσότης δικαία· «φθόνος γὰρ ἔξω θείου χοροῦ
ἵσταται» καὶ ζῆλος καὶ λύπη, ᾗ καὶ οἱ μύσται «καρδίαν ἐσθίειν»
ἀπαγορεύουσιν, μὴ χρῆναί ποτε διδάσκοντες βαρυθυμίαις καὶ ὀδύναις
ἐπὶ τοῖς ἀβουλήτως συμβαίνουσι δάκνειν καὶ κατεσθίειν τὴν ψυχήν.
ἄθλιος γοῦν ἐκεῖνος, ὅν φησι καὶ Ὅμηρος πλανώμενον μόνον ὃν
θυμὸν κατέδειν.
δείραντας εἰς μέλη διανεῖμαι», ἐπειδὴ γυμνὴν τῆς ὑλικῆς δορᾶς γενο-
μένην τὴν γνωστικὴν ψυχὴν ἄνευ τῆς σωματικῆς φλυαρίας καὶ τῶν
παθῶν πάντων, ὅσα περιποιοῦσιν αἱ κεναὶ καὶ ψευδεῖς ὑπολήψεις,
ἀποδυσαμένην τὰς σαρκικὰς ἐπιθυμίας, τῷ φωτὶ καθιερωθῆναι
ἀνάγκη. οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἀνθρώπων τὸ θνητὸν ἐνδυόμενοι καθ-
άπερ οἱ κοχλίαι καὶ περὶ τὰς αὑτῶν ἀκρασίας ὥσπερ οἱ ἐχῖνοι
σφαιρηδὸν εἱλούμενοι περὶ τοῦ μακαρίου καὶ ἀφθάρτου θεοῦ τοιαῦτα
οἷα καὶ περὶ αὑτῶν δοξάζουσιν. λέληθεν δ' αὐτούς, κἂν πλησίον
ἡμῶν τύχωσιν, ὡς μυρία ὅσα δεδώρηται ἡμῖν ὁ θεός, ὧν αὐτὸς
ἀμέτοχος, γένεσιν μὲν ἀγένητος ὤν, τροφὴν δὲ ἀνενδεὴς ὤν, καὶ
αὔξησιν ἐν ἰσότητι ὤν, εὐγηρίαν τε καὶ εὐθανασίαν ἀθάνατός τε καὶ
ἀγήρως ὑπάρχων. διὸ καὶ χεῖρας καὶ πόδας καὶ στόμα καὶ ὀφθαλ-
μοὺς καὶ εἰσόδους καὶ ἐξόδους καὶ ὀργὰς καὶ ἀπειλὰς μὴ πάθη θεοῦ
τις ὑπολάβῃ παρὰ Ἑβραίοις λέγεσθαι, μηδαμῶς, ἀλληγορεῖσθαι δέ
τινα ἐκ τούτων τῶν ὀνομάτων ὁσιώτερον, ἃ δὴ καὶ προϊόντος τοῦ
λόγου κατὰ τὸν οἰκεῖον καιρὸν διασαφήσομεν.
ἦ πανακὲς πάντων φάρμακον ἁ σοφία,
Καλλίμαχος ἐν τοῖς ἐπιγράμμασι γράφει·
ἕτερος (δὲ) ἐξ ἑτέρου σοφὸς τό τε πάλαι τό τε νῦν,
φησὶ Βακχυλίδης ἐν τοῖς Παιᾶσιν·
ἀνθρώπων ὁ θεὸς κύριος, προσεχέστερον δὲ τῶν ἐγνωκότων πατήρ.

εἰ γὰρ τὸ καλῶς βιοῦν καὶ νομίμως ἐστὶ βιοῦν καὶ τὸ εὐλόγως βιοῦν
κατὰ νόμον ἐστὶ βιοῦν, ὀρθῶς δὲ βεβιωκότες οἱ πρὸ νόμου εἰς πίστιν
ἐλογίσθησαν καὶ δίκαιοι εἶναι ἐκρίθησαν, δῆλόν που καὶ τοὺς ἐκτὸς
νόμου γενομένους διὰ τὴν τῆς ψυχῆς ἰδιότητα, ὀρθῶς βεβιωκότας,
182
εἰ καὶ ἐν Ἅιδου ἔτυχον ὄντες καὶ ἐν φρουρᾷ, ἐπακούσαντας τῆς τοῦ

κυρίου φωνῆς, εἴτε τῆς αὐθεντικῆς εἴτε καὶ τῆς διὰ τῶν ἀποστόλων
ἐνεργούσης, ᾗ τάχος ἐπιστραφῆναί τε καὶ πιστεῦσαι. μεμνήμεθα γὰρ
ὅτι δύναμις τοῦ θεοῦ ἐστιν ὁ κύριος· καὶ οὐκ ἄν ποτε ἀσθενήσαι
δύναμις. οὕτως οἶμαι δείκνυσθαι ἀγαθὸν μὲν τὸν θεόν, δυνατὸν δὲ
τὸν κύριον σῴζειν μετὰ δικαιοσύνης καὶ ἰσότητος τῆς πρὸς τοὺς
ἐπιστρέφοντας εἴτε ἐνταῦθα εἴτε καὶ ἀλλαχόθι. οὐ γὰρ ἐνταῦθα
μόνον ἡ δύναμις ἡ ἐνεργητικὴ φθάνει, πάντῃ δέ ἐστι καὶ ἀεὶ
ἐργάζεται.
Αὐτίκα ἐν τῷ Πέτρου Κηρύγματι ὁ κύριός φησι πρὸς τοὺς μα-
θητὰς μετὰ τὴν ἀνάστασιν· «ἐξελεξάμην ὑμᾶς δώδεκα, μαθητὰς
κρίνας ἀξίους ἐμοῦ, οὓς ὁ κύριος ἠθέλησεν, καὶ ἀποστόλους πιστοὺς
ἡγησάμενος εἶναι, πέμπων ἐπὶ τὸν κόσμον εὐαγγελίσασθαι τοὺς κατὰ
τὴν οἰκουμένην ἀνθρώπους, γινώσκειν ὅτι εἷς θεός ἐστιν, διὰ τῆς
τοῦ Χριστοῦ πίστεως ἐμῆς δηλοῦντας τὰ μέλλοντα, ὅπως οἱ ἀκούσαντες
καὶ πιστεύσαντες σωθῶσιν, οἱ δὲ μὴ πιστεύσαντες ἀκούσαντες
Ἀβραάμ, οὕτως ἐπὶ τῆς ἀριθμητικῆς τὸν αὐτὸν Ἀβραάμ. ἀκούσας

γὰρ ὅτι αἰχμάλωτος ἐλήφθη ὁ Λώτ, τοὺς ἰδίους οἰκογενεῖς τιηʹ
ἀριθμήσας καὶ ἐπεξελθὼν πάμπολυν ἀριθμὸν τῶν πολεμίων χειροῦ-
ται. φασὶν οὖν εἶναι τοῦ μὲν κυριακοῦ σημείου τύπον κατὰ τὸ σχῆμα
τὸ τριακοσιοστὸν στοιχεῖον, τὸ δὲ ἰῶτα καὶ τὸ ἦτα τοὔνομα σημαί-
νειν τὸ σωτήριον· μηνύεσθαι τοίνυν τοὺς Ἀβραὰμ οἰκείους εἶναι
κατὰ τὴν σωτηρίαν, τοὺς τῷ σημείῳ καὶ τῷ ὀνόματι προσπεφευ-
γότας, κυρίους γεγονέναι τῶν αἰχμαλωτιζόντων καὶ τῶν τούτοις
ἀκολουθούντων παμπόλλων ἀπίστων ἐθνῶν. ἤδη δὲ ὁ μὲν τρια-
κόσια ἀριθμὸς τριάς ἐστιν ἐν ἑκατοντάδι, ἡ δεκὰς δὲ ὁμολογεῖται
παντέλειος εἶναι. ὁ δὲ ὀκτώ, κύβος ὁ πρῶτος, ἡ ἰσότης ἐν ἁπάσαις
ταῖς διαστάσεσι, μήκους, πλάτους, βάθους.
»Αἵ τε ἡμέραι τῶν ἀνθρώπων ἔσονται», φησίν, «ἔτη ρκʹ.» ἔστι
δὲ ὁ ἀριθμὸς ἀπὸ μονάδος κατὰ σύνθεσιν πεντεκαιδέκατος, σελήνη
δὲ πεντεκαιδεκάτῃ πλησιφαὴς γίνεται. ἔστι δὲ καὶ ἄλλως ὁ ἑκατὸν
εἴκοσι τρίγωνος ἀριθμὸς καὶ συνέστηκεν ἐξ ἰσότητος μὲν τοῦ ξδʹ,
ὧν ἡ κατὰ μέρος σύνθεσις τετραγώνους γεννᾷ, αʹ γʹ εʹ ζʹ θʹ ιαʹ ιγʹ
ιεʹ, ἐξ ἀνισότητος δὲ τοῦ νϛʹ, ἑπτὰ τῶν ἀπὸ δυάδος ἀρτίων, οἳ γεν-
νῶσι τοὺς ἑτερομήκεις, βʹ δʹ ϛʹ ηʹ ιʹ ιβʹ ιδʹ. κατ' ἄλλο πάλιν ση-
μαινόμενον συνέστηκεν ὁ ἑκατὸν κʹ ἀριθμὸς ἐκ τεσσάρων, ἑνὸς μὲν
τριγώνου τοῦ πεντεκαιδεκάτου, ἑτέρου δὲ τετραγώνου τοῦ κεʹ,
183
νειν τὸ σωτήριον· μηνύεσθαι τοίνυν τοὺς Ἀβραὰμ οἰκείους εἶναι

κατὰ τὴν σωτηρίαν, τοὺς τῷ σημείῳ καὶ τῷ ὀνόματι προσπεφευ-
γότας, κυρίους γεγονέναι τῶν αἰχμαλωτιζόντων καὶ τῶν τούτοις
ἀκολουθούντων παμπόλλων ἀπίστων ἐθνῶν. ἤδη δὲ ὁ μὲν τρια-
κόσια ἀριθμὸς τριάς ἐστιν ἐν ἑκατοντάδι, ἡ δεκὰς δὲ ὁμολογεῖται
παντέλειος εἶναι. ὁ δὲ ὀκτώ, κύβος ὁ πρῶτος, ἡ ἰσότης ἐν ἁπάσαις
ταῖς διαστάσεσι, μήκους, πλάτους, βάθους.
»Αἵ τε ἡμέραι τῶν ἀνθρώπων ἔσονται», φησίν, «ἔτη ρκʹ.» ἔστι
δὲ ὁ ἀριθμὸς ἀπὸ μονάδος κατὰ σύνθεσιν πεντεκαιδέκατος, σελήνη
δὲ πεντεκαιδεκάτῃ πλησιφαὴς γίνεται. ἔστι δὲ καὶ ἄλλως ὁ ἑκατὸν
εἴκοσι τρίγωνος ἀριθμὸς καὶ συνέστηκεν ἐξ ἰσότητος μὲν τοῦ ξδʹ,
ὧν ἡ κατὰ μέρος σύνθεσις τετραγώνους γεννᾷ, αʹ γʹ εʹ ζʹ θʹ ιαʹ ιγʹ
ιεʹ, ἐξ ἀνισότητος δὲ τοῦ νϛʹ, ἑπτὰ τῶν ἀπὸ δυάδος ἀρτίων, οἳ γεν-
νῶσι τοὺς ἑτερομήκεις, βʹ δʹ ϛʹ ηʹ ιʹ ιβʹ ιδʹ. κατ' ἄλλο πάλιν ση-
μαινόμενον συνέστηκεν ὁ ἑκατὸν κʹ ἀριθμὸς ἐκ τεσσάρων, ἑνὸς μὲν
τριγώνου τοῦ πεντεκαιδεκάτου, ἑτέρου δὲ τετραγώνου τοῦ κεʹ, τρίτου
δὲ πενταγώνου τοῦ λεʹ, τετάρτου δὲ ἑξαγώνου τοῦ μεʹ. κατὰ γὰρ
τὴν αὐτὴν ἀναλογίαν ὁ εʹ παρείληπται καθ' ἕκαστον εἶδος· τῶν
μὲν γὰρ τριγώνων ἀπὸ μονάδος εʹ [δὲ] ὁ ιεʹ, τῶν δὲ τετραγώνων ὁ
κεʹ, καὶ τῶν ἑξῆς ἀναλόγως. ναὶ μὴν ὁ κεʹ ἀριθμός, εʹ ἀπὸ μονάδος
ὤν, τῆς Λευιτικῆς φυλῆς εἶναι σύμβολον λέγεται, ὁ δὲ λεʹ καὶ αὐτὸς
δήλωσιν τῆς οὐσίας ποιεῖται καὶ σχεδὸν ἐν ποιότητι ὁ ὅρος τὴν οὐ-
σίαν ἔχει.
Τὰ ποιητικὰ τῆς ἐποχῆς αἴτια δύο ἐστὶν τὰ ἀνωτάτω, ἓν
μὲν τὸ πολύτροπον καὶ ἄστατον τῆς ἀνθρωπίνης γνώμης, ὅπερ γεν-
νητικὸν εἶναι πέφυκεν τῆς διαφωνίας ἤτοι τῆς ἀλλήλων πρὸς ἀλλή-
λους ἢ τῆς ἑαυτῶν πρὸς ἑαυτούς, δεύτερον δὲ ἡ ἐν τοῖς οὖσι δια-
φωνία, ἣ καὶ εἰκότως ἐμποιητικὴ καθέστηκε τῆς ἐποχῆς. μήτε γὰρ
πάσαις ταῖς φαντασίαις πιστεύειν δυνηθέντες διὰ τὴν μάχην μήτε
πάσαις ἀπιστεῖν διὰ τὸ καὶ τὴν λέγουσαν πάσας ἀπίστους ὑπάρχειν
ἐξ ἁπασῶν οὖσαν συμπεριγράφεσθαι πάσαις μήτε τισὶ μὲν πιστεύειν,
τισὶ δὲ ἀπιστεῖν διὰ τὴν ἰσότητα, κατήχθημεν εἰς ἐποχήν. τούτων
δὲ αὐτῶν τῶν ἀρχικωτάτων τῆς ἐποχῆς τὸ μὲν ἀβέβαιον τῆς δια-
νοίας γεννητικόν ἐστι διαφωνίας, ἡ δὲ διαφωνία προσεχὲς αἴτιον τῆς
ἐποχῆς, ὅθεν πλήρης μὲν ὁ βίος δικαστηρίων τε καὶ βουλευτηρίων
καὶ ἐκκλησιῶν καὶ καθόλου τῆς περὶ τὰ λεγόμενα ἀγαθὰ καὶ κακὰ
184
αἱρέσεως καὶ φυγῆς, ἅπερ ἠπορημένης ἐστὶ διανοίας καὶ πρὸς τὴν
τῶν ἀντικειμένων πραγμάτων ἰσοσθένειαν μετοκλαζούσης τεκμήρια.
πλήρεις δ' αἱ θῆκαι τῶν βιβλίων καὶ αἱ συντάξεις καὶ αἱ πραγματεῖαι
τῶν διαφωνούντων ἐν τοῖς δόγμασι καὶ πεπεικότων ἑαυτοὺς τὴν ἐν
τοῖς οὖσιν ἀλήθειαν γινώσκειν.
Κλήμης Αλεξανδρινός. Excerpta ex Theodoto Se. 1, extract 10, excerpt

4, L. 1
δὲ μορφὴν καὶ σῶμα ἔχουσι τοῖς ἐν τῷδε

τῷ κόσμῳ σώμασιν. Ἄρρενά τε γὰρ καὶ
θήλεα τὰ ἐνταῦθα καὶ διάφορα πρὸς αὐτά.
Ἐκεῖ δὲ ὁ μὲν Μονογενὴς καὶ ἰδίως νοερός,
ἰδέᾳ ἰδίᾳ καὶ οὐσίᾳ ἰδίᾳ κεχρημένος, ἄκρως
εἰλικρινεῖ καὶ ἡγεμονικωτάτῃ, καὶ προσεχῶς
τῆς τοῦ Πατρὸς ἀπολαύων δυνάμεως· οἱ δὲ
Πρωτόκτιστοι, εἰ καὶ ἀριθμῷ διάφοροι καὶ ὁ
καθ' ἕκαστον περιώρισται καὶ περιγέγραπται,
ἀλλ' ἡ ὁμοιότης τῶν πραγμάτων ἑνότητα καὶ
ἰσότητα καὶ ὁμοιότητα ἐνδείκνυται. Οὐ γὰρ
τῷδε μὲν πλέον, τῷδε δὲ ἧττον παρέσχηται
τῶν Ἑπτά, οὐδ' ὑπολείπεται τις αὐτοῖς προκοπή·
ἐξ ἀρχῆς ἀπειληφότων τὸ τέλειον ἅμα τῇ
πρώτῃ γενέσει παρὰ τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ Υἱοῦ.
Καὶ ὃ μὲν «Φῶς ἀπρόσιτον» εἴρηται, ὡς
»Μονογενὴς» καὶ «Πρωτότοκος», «ἃ ὀφθαλμὸς
οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσεν οὐδὲ ἐπὶ καρδίαν
ἀνθρώπου ἀνέβη», οὐδὲ ἔσται τις τοιοῦτος,
οὔτε τῶν Πρωτοκτίστων οὔτε ἀνθρώπων· οἳ
δὲ «διὰ παντὸς τὸ Πρόσωπον τοῦ Πατρὸς
Asclepiodotus Tact., Tactica Ch. 2, se. 9, L. 13
σαλπιγκτήν, ὑπηρέτην, οὐραγόν· τὸν μέν, ὅπως

τῇ φωνῇ σημαίνοι τὸ προσταττόμενον, τὸν δὲ
σημείῳ, εἰ μὴ φωνῆς κατακούειν ἐνδέχοιτο διὰ
θόρυβον, τὸν δὲ τῇ σάλπιγγι, ὁπότε μηδὲ σημεῖον
βλέποιεν διὰ κονιορτόν, καὶ τὸν ὑπηρέτην, ὥστε
τι παρακομίσαι τῶν εἰς τὴν χρείαν, τόν γε μὴν
ἔκτακτον οὐραγὸν πρὸς τὸ ἐπανάγειν τὸν ἀπολει-
πόμενον ἐν τῇ τάξει. ὀκτὼ γὰρ ἀνδρῶν ὄντος
185
τοῦ λόχου ὀκταλοχία τὸ τετράγωνον ἐποίει σχῆμα,

ὅπερ διὰ τὴν πανταχόθεν ἰσότητα μόνον τῶν
μερῶν τῆς φάλαγγος ὁμοίως κατακούειν τῶν
προσταττομένων δυνάμενον εὐλόγως τάξις ἐπωνό-
μαστο· διπλασιασθέντος δ' ὕστερον τοῦ λόχου ἡ
συνταξιαρχία τὸ τετράγωνον ἀπετέλεσεν, δι' ἃ
εἰς ταύτην μετῆλθον οἱ ἔκτακτοι.
Ήρων μηχανικός. Definitiones Ch. 116, se. 1, L. 3
[Περὶ ἴσων καὶ ὁμοίων σχημάτων.]
Διαφέρει μὲν καὶ ἐν στερεοῖς καὶ ἐν ἐπιπέδοις, ἤδη

δὲ καὶ ἐν γραμμαῖς, ὁμοιότης καὶ ἰσότης. οὕτω γοῦν
καὶ ἐν τῷ ϛʹ τῶν Εὐκλείδου δύο δοθέντων εὐθυγράμ-
μων ᾧ μὲν ὅμοιον, ᾧ δὲ ἴσον συστήσασθαι πρόκειται.
κἀκεῖ μέσην ἀνάλογον εὑρόντες διὰ ταύτης κατα-
σκευάζομεν τὸ προβληθέν, ἐπὶ δὲ τῶν στερεῶν διὰ
δύο μεσοτήτων.
ρᾶται τὸ προβληθέν. ὥσπερ καὶ ὁ γεωμέτρης τὰς

λογικὰς εὐθείας μεταχειρίζεται πολλαχοῦ, οὕτως ὁ
γεωδαίτης ταῖς αἰσθηταῖς προσχρῆται· τούτων δ' αἱ
μὲν ἀκριβέστεραι διὰ τῶν ἀκτίνων τοῦ ἡλίου λαμβά-
νονται ἢ δι' ὀπτήρων ἢ τῶν ἐπιπροσθετήσεων ἐκλαμ-
βανόμεναι, αἱ δὲ σωματικώτεραι διὰ τάσεως καὶ ἕλξεως
μηρίνθων ἢ στάθμης· τούτοις γὰρ χρώμενος ὁ γεω-
δαίτης μετρεῖ πόρρωθεν ἀφεστῶτα χωρία, ὀρῶν ἀνα-
στήματα, τειχῶν ὕψη, ποταμῶν πλάτη καὶ βάθη, καὶ
ὅσα τοιαῦτα. ἔτι ἡ γεωδαισία ποιεῖται τὰς διαιρέσεις
οὐ μόνον εἰς ἰσότητας, ἀλλὰ καὶ κατὰ λόγους καὶ ἀνα-
λογίας, ἔστι δ' ὅτε καὶ κατὰ τὴν τῶν χωρίων ἀξίαν.
Ὅτι αἱ πρὸς ὄμμα τε καὶ ὀρθογώνιοι στοαὶ πόρρω-
θεν μείουροι φαίνονται καὶ τῶν πύργων οἱ τετρά-
γωνοι στρογγύλοι καὶ προσπίπτοντες πόρρωθεν ὁρώ-
μενοι, ἄνισά τε τὰ ἴσα φατνώματα παρὰ τὰς θέσεις
καὶ τὰ μήκη.
Ὅτι ὑποτίθεται ἡ ὀπτικὴ τὰς ἀπὸ τοῦ ὄμματος
ὄψεις κατ' εὐθείας γραμμὰς φέρεσθαι, καὶ τοῦ ὄμματος
186
περιφερομένου συμπεριφέρεσθαι καὶ τὰς ὄψεις, καὶ

ἅμα τῷ ὄμματι διανοιγομένῳ πρὸς τὸ ὁρώμενον
Τί τὸ σκηνογραφικόν;
Τὸ σκηνογραφικὸν τῆς ὀπτικῆς μέρος ζητεῖ, πῶς
προσήκει γράφειν τὰς εἰκόνας τῶν οἰκοδομημάτων·
ἐπειδὴ γὰρ οὐχ, οἷά ἐστι τὰ ὄντα, τοιαῦτα καὶ φαί-
νεται, σκοποῦσιν, πῶς μὴ τοὺς ὑποκειμένους ῥυθμοὺς
ἐπιδείξονται, ἀλλ', ὁποῖοι φανήσονται, ἐξεργάσονται.
τέλος δὲ τῷ ἀρχιτέκτονι τὸ πρὸς φαντασίαν εὔρυθμον
ποιῆσαι τὸ ἔργον καί, ὁπόσον ἐγχωρεῖ, πρὸς τὰς τῆς
ὄψεως ἀπάτας ἀλεξήματα ἀνευρίσκειν, οὐ τῆς κατὰ
ἀλήθειαν ἰσότητος ἢ εὐρυθμίας, ἀλλὰ τῆς πρὸς ὄψιν
στοχαζομένῳ. οὕτω γοῦν τὸν μὲν κύλινδρον κίονα,
ἐπεὶ κατεαγότα ἔμελλε θεωρήσειν κατὰ μέσα πρὸς
ὄψιν στενούμενον, εὐρύτερον κατὰ ταῦτα ποιεῖ, καὶ
τὸν μὲν κύκλον ἔστιν ὅτε οὐ κύκλον γράφει, ἀλλ'
ὀξυγωνίου κώνου τομήν, τὸ δὲ τετράγωνον προμη-
κέστερον καὶ τοὺς πολλοὺς καὶ μεγέθει διαφέροντας
κίονας ἐν ἄλλαις ἀναλογίαις κατὰ πλῆθός τε καὶ μέ-
γεθος. τοιοῦτος δ' ἐστὶ λόγος καὶ ὁ τῷ κολοσσοποιῷ
διδοὺς τὴν φανησομένην τοῦ ἀποτελέσματος συμ-
μετρίαν, ἵνα πρὸς τὴν ὄψιν εὔρυθμος εἴη, ἀλλὰ μὴ
λέγει ὁ Εὐκλείδης. προτεθεῖσα εὐθεῖα καλεῖται, ἥτις

ἀρχὴ μέτρων καὶ οἱονεὶ κανὼν εἰς ἐκμέτρησιν ἡμῖν
μηκῶν καθ' ὑπόθεσιν εἴληπται· οἷον, εἴ τις προτείνοι,
πόσον εἴη τὸ μεταξὺ διάστημα ὑποκειμένων τινῶν ση-
μείων, οὐδὲν ἂν ἔχοιμεν λέγειν, εἰ δὲ οὕτως πυνθά-
νοιτο, πόσων ἐστὶ ποδῶν ἢ πηχῶν, ἀναγκαίως ἂν δέοι
πήχεως καὶ ποδὸς αἰτεῖν ἡμᾶς παρὰ τοῦ παρέχοντος
πηλικότητα καὶ ἐκείνῃ χρωμένους τῇ προτεθείσῃ καὶ
ῥητῇ εὐθείᾳ τὸ προτεθὲν διάστημα ἐξετάζειν, εἰ ἔστιν
ὅλως ῥητῷ σύμμετρον.
Φανερὸν δέ, ὅτι ἡ ὀρθότης τῆς γωνίας τῇ ἰσότητι
συγγενής ἐστιν, ὥσπερ ὀξύτης καὶ ἀμβλύτης τῇ ἀνισό-
τητι, ὁμοίως δὲ ὁμοιότης τῷ πέρατι, ἡ δὲ ἀνομοιότης
187
ἀπειρίᾳ· ὅπερ γάρ ἐστιν ἐν ποσοῖς ἰσότης, τοῦτο ἐν

τοῖς ποιοῖς ὁμοιότης.
Τῶν εὐθυγράμμων γωνιῶν κατά τε πέρας καὶ ἀπει-
ρίαν ὑφισταμένων ἀπὸ τοῦ πέρατος ἥκων λόγος τὴν
ὀρθὴν ἀπετέλεσε γωνίαν μίαν ἰσότητι κρατουμένην ἀεὶ
μήτε αὔξησιν μήτε μείωσιν ἐπιδεχομένην, ὁ δὲ ἀπὸ
τῆς ἀπειρίας δεύτερος ὢν καὶ δυαδικὸς καὶ γωνίας
ἀνέφηνε διπλᾶς περὶ τὴν ὀρθὴν ἀνισότητι διῃρημένας
Marcus Aurelius Antoninus Imperator Phil., Τὰ εἰς ἑαυτόν Book 1, ch.

14, se. 1, L. 3
εἰμι, μηδὲ διὰ τοιούτου τρόπου συνεχῶς παραιτεῖσθαι τὰ κατὰ τὰς

πρὸς τοὺς συμβιοῦντας σχέσεις καθήκοντα, προβαλλόμενον τὰ
περιεστῶτα πράγματα.
Παρὰ Κατούλου τὸ μὴ ὀλιγώρως ἔχειν φίλου αἰτιωμένου τι,
κἂν τύχῃ ἀλόγως αἰτιώμενος, ἀλλὰ πειρᾶσθαι [καὶ] ἀποκαθιστάναι
ἐπὶ τὸ σύνηθες· καὶ τὸ περὶ τῶν διδασκάλων ἐκθύμως εὔφημον, οἷα
τὰ περὶ Δομετίου καὶ Ἀθηνοδότου ἀπομνημονευόμενα· καὶ τὸ περὶ
τὰ τέκνα ἀληθινῶς ἀγαπητικόν.
Παρὰ Σευήρου τὸ φιλοίκειον καὶ φιλάληθες καὶ φιλοδίκαιον· καὶ
τὸ δι' αὐτὸν γνῶναι Θρασέαν, Ἑλβίδιον, Κάτωνα, Δίωνα, Βροῦτον·
καὶ φαντασίαν λαβεῖν πολιτείας ἰσονόμου, κατ' ἰσότητα καὶ
ἰσηγορίαν διοικουμένης, καὶ βασιλείας τιμώσης πάντων μάλιστα
τὴν ἐλευθερίαν τῶν ἀρχομένων· καὶ ἔτι παρ' αὐτοῦ τὸ ὁμαλὲς καὶ
εὔτονον ἐν τῇ τιμῇ τῆς φιλοσοφίας· καὶ τὸ εὐποιητικὸν καὶ τὸ εὐ-
μετάδοτον ἐκτενῶς καὶ τὸ εὔελπι· καὶ τὸ πιστευτικὸν περὶ τοῦ ὑπὸ
τῶν φίλων φιλεῖσθαι, καὶ τὸ ἀνεπίκρυπτον πρὸς τοὺς καταγνώσεως
ὑπ' αὐτοῦ τυγχάνοντας, καὶ τὸ μὴ δεῖσθαι στοχασμοῦ τοὺς φίλους
αὐτοῦ περὶ τοῦ τί θέλει ἢ τί οὐ θέλει, ἀλλὰ δῆλον εἶναι.
Maximus Soph., Dialexeis Lecture 14, ch. 7, se. c, L. 2
καὶ μακάριος εὐσεβὴς φίλος θεοῦ, δυστυχὴς δὲ ὁ δεισι-

δαίμων.
Ὅνπερ οὖν τρόπον ὁ μὲν θαρσῶν τῇ ἀρετῇ πρόςεισιν τοῖς θεοῖς ἄνευ
δέους, ὁ δὲ ταπεινὸς διὰ μοχθηρίαν μετὰ πολλοῦ δέους, δύσελπις, καὶ
δεδιὼς τοὺς
θεούς, ὥσπερ τοὺς τυράννους, τοῦτον, οἶμαι, τὸν τρό-
πον καὶ πρὸς ἀνθρώπους εὔελπις μὲν καὶ θαρσαλέον
ἡ φιλία, δύσελπις δὲ καὶ ἐπτηχὸς ἡ κολακεία. Τυ-
188
ράννῳ οὐδεὶς φίλος, βασιλεῖ δὲ οὐδεὶς κόλαξ· βασι-

λεία δὲ τυραννίδος θειότερον. Εἰ δέ ἐστιν ἡ φιλία
ἰσότης τρόπου, τὸ δὲ μοχθηρὸν οὔτε αὐτὸ αὑτῷ οὔτε
τῷ χρηστῷ ἴσον, ὁ μὲν ἀγαθὸς τῷ ἀγαθῷ φίλος, ἴσος
γάρ· ὁ δὲ κόλαξ τοῦ μὲν ἀγαθοῦ πῶς ἂν εἴη κόλαξ;
οὐ γὰρ ἂν λάθοι· τοῦ δὲ μοχθηροῦ κόλαξ ὤν, εἰ μὲν
εἴη ἴσος ἐκείνῳ, οὐκ ἂν εἴη κόλαξ· οὐ γὰρ ἀνέχεται
κολακεία ἰσηγορίας· εἰ δὲ οὐκ εἴη ἴσος, οὐκ ἂν εἴη
φίλος. Ἀλλὰ καὶ τῶν πολιτειῶν ἡ μὲν ἀριστοκρατία
φιλίας μεστή, δημοκρατία δὲ κολακείας ἀνάπλεως·
κρείττων δὲ ἀριστοκρατία δημοκρατίας. Οὐδεὶς ἐν
Λακεδαίμονι Κλέων ἦν, οὐδὲ Ὑπέρβολος, κόλακες πο-
νηροὶ τρυφῶντος δήμου.
Rufus Med., Synopsis de pulsibus Ch. 5, se. 2, L. 1
Περὶ τῶν ἐν πυρετοῖς σφυγμῶν.
Τῶν οὖν ἀρχομένων πυρέσσειν ὁ σφυγμὸς παντελῶς μικρός ἐστι

καὶ ὑποδεδυκὼς εὑρισκόμενος ἐν ἀμφοτέροις ἔν τε τῇ διαστολῇ καὶ
τῇ συστολῇ, ὡς σχεδόν ποτε καὶ μόγις ὑποπίπτειν· ἐν δὲ τῇ ἐπι-
δόσει κατὰ ὀλίγον παραύξει, τὴν διαστολὴν τῆς συστολῆς λαμ-
βάνων μείζονά τε καὶ χρονιωτέραν διὰ τὴν τοῦ πνεύματος ἀνάβασιν·
ἐν δὲ τῇ ἀκμῇ ἐν ἀμφοτέροις ἴσος ὑπάρχει ἔν τε τῇ διαστολῇ καὶ
τῇ συστολῇ, ἅτε καὶ τοῦ πυρετοῦ τὴν ἰσότητα ἀπειληφότος. Ἐν δὲ
τῇ παρακμῇ τὴν μὲν συστολὴν τῆς διαστολῆς λαμβάνει χρονιωτέραν,
ἡ δὲ θερμασία πλεονάζει μᾶλλον ἢ ἐν τοῖς ἄκροις, διότι ἐν μὲν ταῖς
ἀρχαῖς σχεδὸν ἅπασα ἐν τοῖς μέσοις πλεονάζει, ὡς πολλάκις καὶ
περιψύχεσθαι συμβέβηκε τὰ ἄκρα· ὅτε δέ εἰσιν ἐν ταῖς ἐπιδόσεσι,
περὶ μὲν τὰ μέσα πλείων ἐστὶν ἡ θερμασία, ἐν δὲ τοῖς ἄκροις
ὀλιγωτέρα· ἀκμὴν δὲ καὶ στάσιν τοῦ πυρετοῦ λαμβάνοντος, καὶ
ἡ θερμασία ἐπίσης εὑρίσκεται ἔν τε τοῖς ἄκροις καὶ τοῖς μέσοις.
– Καὶ οὗτοι μὲν οἱ κατὰ πλάτος τοῖς πυρέττουσι παρεπόμενοι
σφυγμοί.
Orphica, Hymni Hymn 62, L. 5

189
Δίκης, θυμίαμα λίβανον.
Ὄμμα Δίκης μέλπω πανδερκέος, ἀγλαομόρφου,

ἣ καὶ Ζηνὸς ἄνακτος ἐπὶ θρόνον ἱερὸν ἵζει
οὐρανόθεν καθορῶσα βίον θνητῶν πολυφύλων,
τοῖς ἀδίκοις τιμωρὸς ἐπιβρίθουσα δικαία,
ἐξ ἰσότητος ἀληθείαι συνάγουσ' ἀνόμοια·
πάντα γάρ, ὅσσα κακαῖς γνώμαις θνητοῖσιν ὀχεῖται
δύσκριτα, βουλομένοις τὸ πλέον βουλαῖς ἀδίκοισι,
μούνη ἐπεμβαίνουσα δίκην ἀδίκοις ἐπεγείρεις·
ἐχθρὰ τῶν ἀδίκων, εὔφρων δὲ σύνεσσι δικαίοις.
ἀλλά, θεά, μόλ' ἐπὶ γνώμαις ἐσθλαῖσι δικαία,
ὡς ἂν ἀεὶ βιοτῆς τὸ πεπρωμένον ἦμαρ ἐπέλθοι.
Δικαιοσύνης, θυμίαμα λίβανον.
Ὦ θνητοῖσι δικαιοτάτη, πολύολβε, ποθεινή,

ἐξ ἰσότητος ἀεὶ θνητοῖς χαίρουσα δικαίοις,
πάντιμ', ὀλβιόμοιρε, Δικαιοσύνη μεγαλαυχής,
Ορφικά. , Hymni Hymn 63, L. 2
τοῖς ἀδίκοις τιμωρὸς ἐπιβρίθουσα δικαία,

ἐξ ἰσότητος ἀληθείαι συνάγουσ' ἀνόμοια·
πάντα γάρ, ὅσσα κακαῖς γνώμαις θνητοῖσιν ὀχεῖται
δύσκριτα, βουλομένοις τὸ πλέον βουλαῖς ἀδίκοισι,
μούνη ἐπεμβαίνουσα δίκην ἀδίκοις ἐπεγείρεις·
ἐχθρὰ τῶν ἀδίκων, εὔφρων δὲ σύνεσσι δικαίοις.
ἀλλά, θεά, μόλ' ἐπὶ γνώμαις ἐσθλαῖσι δικαία,
ὡς ἂν ἀεὶ βιοτῆς τὸ πεπρωμένον ἦμαρ ἐπέλθοι.
Δικαιοσύνης, θυμίαμα λίβανον.

190

ἣ καθαραῖς γνώμαιςιν ἀεὶ τὰ δέοντα βραβεύεις,
ἄθραυστος τὸ συνειδὸς ἀεί· θραύεις γὰρ ἅπαντας,
ὅσσοι μὴ τὸ σὸν ἦλθον ὑπὸ ζυγόν, ἀλλ' ὑπὲρ αὐτοῦ
πλάστιγξι βριαραῖσι παρεγκλίναντες ἀπλήστως·
ἀστασίαςτε, φίλη πάντων, φιλόκωμ', ἐρατεινή,
εἰρήνηι χαίρουσα, βίον ζηλοῦσα βέβαιον·
αἰεὶ γὰρ τὸ πλέον στυγέεις, ἰσότητι δὲ χαίρεις·
ἐν σοὶ γὰρ σοφίη ἀρετῆς τέλος ἐσθλὸν ἱκάνει.
Orphica, Hymni Hymn 63, L. 10

ἣ καθαραῖς γνώμαιςιν ἀεὶ τὰ δέοντα βραβεύεις,
ἄθραυστος τὸ συνειδὸς ἀεί· θραύεις γὰρ ἅπαντας,
ὅσσοι μὴ τὸ σὸν ἦλθον ὑπὸ ζυγόν, ἀλλ' ὑπὲρ αὐτοῦ
πλάστιγξι βριαραῖσι παρεγκλίναντες ἀπλήστως·
ἀστασίαςτε, φίλη πάντων, φιλόκωμ', ἐρατεινή,
εἰρήνηι χαίρουσα, βίον ζηλοῦσα βέβαιον·
αἰεὶ γὰρ τὸ πλέον στυγέεις, ἰσότητι δὲ χαίρεις·
ἐν σοὶ γὰρ σοφίη ἀρετῆς τέλος ἐσθλὸν ἱκάνει.
κλῦθι, θεά, κακίην θνητῶν θραύουσα δικαίως,
ὡς ἂν ἰσορροπίαισιν ἀεὶ βίος ἐσθλὸς ὁδεύοι
θνητῶν ἀνθρώπων, οἳ ἀρούρης καρπὸν ἔδουσι,
καὶ ζώιων πάντων, ὁπόσ' ἐν κόλποισι τιθηνεῖ
γαῖα θεὰ μήτηρ καὶ πόντιος εἰνάλιος Ζεύς.
Rhetorica Anonyma, Περὶ τῶν ὀκτὼ μερῶν τοῦ ῥητορικοῦ λόγου (e

cod. Paris. 2918) Vol. 3, P.608, L. 2
τραπόδων, ἀλλ' ἐναργὴς, καὶ τὸ ἄλογον ὡς ἔλλογον πα-

ρεβλέπετο. Τοσαῦτά σοι πρὸς ὑπόδειγμα, πλὴν ῥητορι-
κά· ἂν δὲ καὶ δύνασαι καὶ βούλει καὶ φιλοσοφήσεις ἐν
τοῖς τοιούτοις, καὶ φυσικεύσῃ, καὶ ὅπως ἐρῶ· οἶσθα τὴν
ὑπόθεσιν, ὡς ἐπὶ τῇ ἀδικίᾳ τῶν Ἀτρειδῶν θυμοῦται ὁ
Αἴας, καὶ ἐκ τοῦ θυμοῦ μαίνεται· ἐρεῖς γοῦν ἐμφιλοσό-
φως· ἀδικοῦσιν οἱ βασιλεῖς τὸν γενναῖον, καὶ πατοῦσι
θέμιν τὴν βασίλειον ἀρετὴν, καὶ πρὸς ἑταίρους καλὸν,
191
πρὸς ὑπηκόους ἐξάρχοντα· καὶ τὰ τῆς δικαιοσύνης ζυγὰ

παραπρυτανεύουσι, καὶ τὴν ἰσονομίαν καὶ τὸ διανεμητι-
κὸν τοῦ ἐπιπρεποῦς, καὶ οὐκ ἐν ἰσότητι τηροῦσι τὰ τά-
λαντα τοῦ δωρήματος τοῦ λαβόντος ὅπλα τὰ ἀνδρικὰ
μὴ ἐπικληροῦντες τῷ ἀνδρικῷ, ἀλλ' ἀνίσῳ τῷ κούφῳ
μέρει τῆς ἀνδρίας τοῦ Ὀδυσσέως, τὴν ὀγκηρὰν πλάστιγ-
γα τοῦ δωρήματος προσεπιῤῥέποντες· ἐντεῦθεν τῷ ἀδι-
κουμένῳ θυμὸς, καὶ ζέσις αἵματος τοῦ περικαρδίου, καὶ
τοῦ ὑποστερνίου λέβητος καχλασμὸς, καὶ εἰς ἀντιλύπησιν
τῶν παροξυνόντων ἐκκίνησις, καὶ ἐκ τῆς τοῦ αἵματος
ἀναζέσεως λαβροτέρα ἐκχόλωσις καὶ ἀναδρομὴ πρὸς τὴν
κεφαλήν· λεπτότερον γὰρ τὸ θερμότερον, τὸ λεπτότερον
δὲ κουφότερον, τὸ δὲ κουφότερον ῥᾷον ἀνέδραμε,
Rhetorica Anonyma, Epitome artis rhetoricae Vol. 3, P.655, L. 19
πόλεις, οἰκίας, τὰ λοιπὰ μετὰ τῆς ἐρημίας,

καὶ ὅταν ὀργιζώμεθα ὡς ἐπὶ σφοδρότητος·
ὡς ὁ λοιμὸς, ὁ φαρμακὸς, ὃν οἰωνίσαιτό τις.
τῶν ἐννοιῶν γλυκύτητος εἴδη τυγχάνει τρία·
αἱ μυθικαὶ καὶ δεκτικαὶ αἱ τῶν διηγημάτων.
αἱ ἔγγιστα τυγχάνουσαι μύθου καὶ μυθευμάτων.
τρίτον αἱ κοινωνοῦσαί τι πλὴν πρὸς βραχὺ τῷ μύθῳ.
Τὸ δὲ τρίτον εἶδος ἄλλοτε ἄλλην ἔχει δύναμιν· τοῦτο
γὰρ πολλάκις καὶ τὰ μυθικὰ κ. τ. λ.
Τὸ σχῆμα τῆς ὀρθότητος καὶ ἡ γλυκύτης ἔχει·
ἔχει καὶ παρισότης δὲ ἐν σχήματι τοῦ κάλλους.
ἕτερον παρὰ ταῦτα δὲ εἶδός ἐστιν ἡδύνον,
ἐρωτικὴ ἀφήγησις, ἐγκώμια, ἐκφράσεις.
Ἴσως οὖν τοῦτο οὐδὲ ἔννοια, μέθοδος δέ τίς ἐστι, τὸ
μὴ περινενοημένως λέγειν. διὸ καὶ ἴδιον ἀφελείας τοῦτο
τὸ τῆς τοιαύτης μεθόδου.
Ἡ ποιοῦσα τὴν δριμύτητα αὐτὴ καθ' ἑαυτὴν οὐδὲν
ἔχει δριμύτητος. εἶτ' ἐννοίας αὐτὴν χωρίσειέ τις, περὶ ἣν
γίνεται· ἐν δὲ ταῖς ἄλλαις ἰδέαις τοῦτο οὐκ ἔστιν· ἡ γὰρ
σεμνὴ λέξις ἀεί ποτε σεμνή ἐστι, καὶ εἰ μή τις σεμνὴν
ἔννοιαν δι' αὐτῆς φράζοι.
Rhetorica Anonyma, Epitome artis rhetoricae Vol. 3, P.665, L. 29
τορείας εἴδεσι καὶ τοῖς τοῦ πολιτικοῦ λόγου μέρεσιν αὐ-

192
τῷ χρώμεθα. Ἀρεταὶ δὲ διηγήσεως δʹ· σαφήνεια, συν-

τομία, πιθανότης καὶ ὁ τῶν ὀνομάτων ἑλληνισμὸς, πρὸς
ἃ δεῖ τὴν ἑαυτοῦ ἐπιφέρειν ἰσχύν· ἡ δὲ φρόνησις ἀπο-
σεμνύνει τὸν λόγον, παιδαγωγοῦσα τὸν ἐκ τῆς ἀλογίας
ἐπιγενόμενον ἑσμὸν τῶν παθῶν. ἡ δὲ σωφροσύνη κατα-
δεσμεῖ τὰς ἀτάκτους ἐπαναστάσεις, αἳ ταῖς ἀνθρωπίναις
ἀεὶ εἰώθασιν ἐναποτίθεσθαι διανοίαις διὰ τὸ τὸν χοῦν
πρὸς τὰ γεώδη διηνεκῶς ὁρᾷν τε καὶ φέρεσθαι· ἡ δὲ
δικαιοσύνη τὴν ἰσότητα τοῖς ὁμοειδέσι φυλάττει· τριῶν
δὲ μερῶν ὄντων τῆς ψυχῆς δεῖ ἕκαστον ἀρετῇ κεκοσμῆ-
σθαι· τὸ μὲν λογικὸν τῇ φρονήσει, ὁ δὲ θυμὸς τῇ ἀν-
δρείᾳ, ἡ δὲ ἐπιθυμία τῇ σωφροσύνῃ· καὶ ἐπειδὴ οὐ μό-
νον δεῖ ἕκαστον τῶν μερῶν ἰδίᾳ ἀρετῇ κεκοσμῆσθαι, ἀλ-
λὰ καὶ τὴν πρὸς ἄλληλα ἁρμονίαν καὶ εὐταξίαν φυλάτ-
τειν, τούτου χάριν ἡ δικαιοσύνη διὰ πάντων πεφοίτηκεν,
ἵνα μὴ ἐν ἑνὶ μέρει μόνῳ, καὶ ἐν πᾶσι θεωρουμένη τοῖς
μέρεσιν ἁρμονίαν καὶ εὐταξίαν φυλάξῃ.
Δίων Χρυσόστομος. Orationes Oration 17, se. 9, L. 6
οὕτως γὰρ ἂν συμβάλοι πῶς καὶ τοὺς λοιποὺς ἀνάγκη πρὸς ἐκεῖ-
νον ἔχειν, ἐὰν ᾖ τοιοῦτος. καὶ μὴν ὅ γε Εὐριπίδης, οὐδενὸς ἧττον
ἔνδοξος ὢν τῶν ποιητῶν, τὴν Ἰοκάστην εἰσάγει λέγουσαν πρὸς
τὸν Ἐτεοκλέα, παρακαλοῦσαν αὐτὸν ἀποστῆναι τοῦ πλεονεκτεῖν τὸν
ἀδελφόν, οὕτω πως·
τί τῆς κακίστης δαιμόνων ἐφίεσαι
πλεονεξίας, παῖ; μὴ σύ γ'. ἄδικος ἡ θεός.
εἰσῆλθε κἀξῆλθ' ἐπ' ὀλέθρῳ τῶν χρωμένων·
ἐφ' ᾗ σὺ μαίνει. τοῦτο κάλλιστον βροτοῖς,
ἰσότητα τιμᾶν καὶ φίλους εἶναι φίλοις
συνδεῖν· τὸ γὰρ ἴσον νόμιμον ἀνθρώποις ἔφυ,
τῷ πλέονι δ' ἀεὶ πολέμιον καθίσταται
τοὔλασσον, ἐχθρᾶς θ' ἡμέρας κατάρχεται.
παρεθέμην δὲ ἑξῆς τὰ ἰαμβεῖα. τὸ γὰρ τοῖς καλῶς εἰρημένοις
αὐτοῖς χρῆσθαι νοῦν ἔχοντός ἐστιν. ἐν δὴ τούτοις ἅπαντα ἔνεστι
τὰ συμβαίνοντα ἐκ τῆς πλεονεξίας, ὅτι μήτε ἰδίᾳ μήτε κοινῇ συμ-
φέρει, τοὐναντίον δὲ καὶ τὴν τῶν οἴκων εὐδαιμονίαν καὶ τὴν τῶν
πόλεων ἀνατρέπει καὶ διαφθείρει· καὶ πάλιν ὡς νόμος ἀνθρώποις
τιμᾶν τὸ ἴσον, καὶ τοῦτο μὲν κοινὴν φιλίαν καὶ πᾶσιν εἰρήνην
193
Άσπάσιος. In ethica Nichomachea commentaria P.158, L. 22
βουλόμενος, ὁ δὲ φίλος μέσως τούτῳ χρῆται, ὅτε δεῖ ἡδὺς γινόμενος, ὅτε
δὲ
μὴ δεῖ, μὴ γινόμενος, ὁ δὲ ὅλως ἐλλείπων ἐν τῷ ἡδὺς εἶναι κατὰ τὴν
ἔλλει-
ψιν τέτακται. ἴσως δὲ καὶ ἄλλως ἔστιν ἐπινοῆσαι τὸν ὑπερβάλλοντα καὶ
τὸν
ἐνδέοντα, τὸν μέν τινα μανικῶς χρώμενον τῷ φιλεῖν καὶ ὑπερβαλλόντως,
οἷος
λέγεται ὁ Σάτυρος πρὸς τὸν πατέρα γεγονέναι, ὃς οὐδὲ ζῆν εἵλετο ἀποθα-
νόντος τοῦ πατρός, τὸν δὲ ὅλως ἀπαθῆ καὶ μήτε δυνάμενον φιλεῖν μήτε
βουλόμενον, τὸν δὲ φίλον μέσως χρώμενον τῷ φιλεῖν. εἰς μὲν οὖν ταῦτα
σκοπῶν τάχα ἄν τις λέγοι ἀρετήν τινα τὴν φιλίαν· ᾗ δὲ δοκεῖ τῷ ἐναρέτῳ
εἶναι οἰκεῖον ἡ φιλία καὶ μόνοις ὑπάρχειν τοῖς τελείως ἀγαθοῖς, μετ'
ἀρετῆς
ἂν δόξειεν ἡ φιλία. ἔστι δὲ μιᾷ τῶν ἀρετῶν προσνεῖμαι αὐτήν, τῇ δικαιο-
σύνῃ. ἥ τε γὰρ δικαιοσύνη ἰσότης τίς ἐστιν ἀπονεμητικὴ καὶ ἡ φιλία
τοῖς
φίλοις ἰσότητα παρέχει. ἴσους γὰρ ἀνάγκη εἶναι τούς γε τῷ ὄντι φίλους,
ὥστε μόριον ἄν τι εἴη δικαιοσύνης. διὰ μὲν οὖν ταῦτα ἀρετήν τινα εἶπεν
αὐτὴν ἢ μετ' ἀρετῆς. ἐπεὶ δὲ τῶν ἀγαθῶν τὰ μέν ἐστιν ἀναγκαῖα, τὰ δὲ
καλά, καθ' ἑκάτερα τούτων τὴν φιλίαν ἀγαθὸν δεῖξαι βούλεται.
ἀναγκαῖον
δὲ εἴωθε μὲν λέγειν οὗ χωρὶς οὐχ οἷόν τε ζῆν, νῦν δὲ λαμβάνει ἀναγκαῖον,
οὗ χωρὶς ζῆν οὐδεὶς ἂν ἕλοιτο τῶν κατὰ φύσιν ἐχόντων· τοιοῦτον γὰρ ἡ
φιλία. οὐδεὶς γὰρ ἂν ἕλοιτο ἄνευ αὐτῆς ζῆν τῶν μὴ διεφθαρμένων τὴν
φύσιν. φησὶ δὲ αὐτὴν ἀναγκαίαν εἶναι καὶ πλουτοῦσι καὶ δυναστείας με-
γάλας κεκτημένοις καὶ πένησι καὶ νέοις καὶ πρεσβυτέροις καὶ ἀκμάζουσι.
τοῖς μὲν οὖν πλουτοῦσι καὶ ἐν δυναστείαις οὖσι χρεία φίλων, ἐπεὶ μηδὲν
μὴ δεῖ, μὴ γινόμενος, ὁ δὲ ὅλως ἐλλείπων ἐν τῷ ἡδὺς εἶναι κατὰ τὴν

ἔλλει-
ψιν τέτακται. ἴσως δὲ καὶ ἄλλως ἔστιν ἐπινοῆσαι τὸν ὑπερβάλλοντα καὶ
τὸν
ἐνδέοντα, τὸν μέν τινα μανικῶς χρώμενον τῷ φιλεῖν καὶ ὑπερβαλλόντως,
οἷος
λέγεται ὁ Σάτυρος πρὸς τὸν πατέρα γεγονέναι, ὃς οὐδὲ ζῆν εἵλετο ἀποθα-
194
νόντος τοῦ πατρός, τὸν δὲ ὅλως ἀπαθῆ καὶ μήτε δυνάμενον φιλεῖν μήτε
βουλόμενον, τὸν δὲ φίλον μέσως χρώμενον τῷ φιλεῖν. εἰς μὲν οὖν ταῦτα
σκοπῶν τάχα ἄν τις λέγοι ἀρετήν τινα τὴν φιλίαν· ᾗ δὲ δοκεῖ τῷ ἐναρέτῳ
εἶναι οἰκεῖον ἡ φιλία καὶ μόνοις ὑπάρχειν τοῖς τελείως ἀγαθοῖς, μετ'
ἀρετῆς
ἂν δόξειεν ἡ φιλία. ἔστι δὲ μιᾷ τῶν ἀρετῶν προσνεῖμαι αὐτήν, τῇ δικαιο-
σύνῃ. ἥ τε γὰρ δικαιοσύνη ἰσότης τίς ἐστιν ἀπονεμητικὴ καὶ ἡ φιλία
τοῖς
φίλοις ἰσότητα παρέχει. ἴσους γὰρ ἀνάγκη εἶναι τούς γε τῷ ὄντι φίλους,
ὥστε μόριον ἄν τι εἴη δικαιοσύνης. διὰ μὲν οὖν ταῦτα ἀρετήν τινα εἶπεν
αὐτὴν ἢ μετ' ἀρετῆς. ἐπεὶ δὲ τῶν ἀγαθῶν τὰ μέν ἐστιν ἀναγκαῖα, τὰ δὲ
καλά, καθ' ἑκάτερα τούτων τὴν φιλίαν ἀγαθὸν δεῖξαι βούλεται.
ἀναγκαῖον
δὲ εἴωθε μὲν λέγειν οὗ χωρὶς οὐχ οἷόν τε ζῆν, νῦν δὲ λαμβάνει ἀναγκαῖον,
οὗ χωρὶς ζῆν οὐδεὶς ἂν ἕλοιτο τῶν κατὰ φύσιν ἐχόντων· τοιοῦτον γὰρ ἡ
φιλία. οὐδεὶς γὰρ ἂν ἕλοιτο ἄνευ αὐτῆς ζῆν τῶν μὴ διεφθαρμένων τὴν
φύσιν. φησὶ δὲ αὐτὴν ἀναγκαίαν εἶναι καὶ πλουτοῦσι καὶ δυναστείας με-
γάλας κεκτημένοις καὶ πένησι καὶ νέοις καὶ πρεσβυτέροις καὶ ἀκμάζουσι.
τοῖς μὲν οὖν πλουτοῦσι καὶ ἐν δυναστείαις οὖσι χρεία φίλων, ἐπεὶ μηδὲν
ὄφελος τοῦ πλούτου καὶ τῆς δυνάμεως, εἰ μὴ χρῶνται αὐτοῖς·
ροῦσιν, ἄν γε μὴ ὑπὸ πλεονεξίας διεστραμμένοι ὦσι. πάλιν δὲ φιλίαν ἐπὶ

τῶν ὁμοεθνῶν καὶ τῶν ἀνθρώπων τὴν εἰς φιλίαν ἐπιτηδειότητα ληπτέον
καὶ
τὴν ἐφέλκυσιν. καὶ τὰς πόλεις δὲ συνέχει ἡ φιλία· ἡ γὰρ ὁμόνοια
ὅμοιόν τι τῇ φιλίᾳ· τὸ γὰρ κοινὸν ἀγαθὸν ποθοῦσιν οἱ ὁμονοοῦντες·
τοῦτο δὲ ὅμοιον φιλικῇ ἐνεργείᾳ. καὶ φίλων μὲν ὄντων οὐδὲν δεῖ δι-
καιοσύνης πρὸς ἀλλήλους, δίκαιοι δὲ ὄντες προσδέονται φιλίας διὰ
τὰ εἰρημένα περί τε πλουσίων καὶ πενήτων καὶ νέων καὶ ἀκμαίων καὶ
πρεσβυτέρων. καὶ τῶν δικαίων δὲ τὸ μάλιστα φιλικὸν εἶναι δοκεῖ.
πολλὰ γὰρ εἴδη τοῦ δικαίου, καθάπερ ἐλέχθη ἐν τοῖς περὶ δικαιοσύνης,
οἷον
τὸ πολιτικὸν καὶ τὸ πατρικὸν καὶ τὸ δεσποτικόν· τούτων δὲ τὸ μάλιστα
δί-
καιόν ἐστι τὸ πολιτικόν, ὅπερ ὅμοιόν τί ἐστι τῷ φιλικῷ· κατ' ἰσότητα γάρ
ἐστι τῶν κοινωνῶν. εἴρηται δὲ ὅτι καὶ ἡ φιλία βούλεται τοὺς φίλους ὡς
οἷόν τε φίλους εἶναι. τάχα δ' ἄν τις καὶ οὕτως ἀποδέξαιτο, ὅτι πάντων
τῶν δικαίων μάλιστα δίκαιόν ἐστι τὸ πρὸς τοὺς φίλους. πρὸς γὰρ τούτους
μάλιστα φυλακτέον ἐστὶ τὰ καλούμενα δίκαια φιλικά. ὅτι δὲ οὐ μόνον δί-
195
καιόν ἐστιν ἡ φιλία ἀλλὰ καὶ καλόν, δεδήλωκεν αὐτός.

Διαμφισβητεῖται δὲ περὶ τῆς φιλίας. οἱ μὲν γὰρ ὁμοιότητά τινα
λέγουσιν αὐτήν, ἐπειδὴ καθ' ὁμοιότητα ἔθους δοκεῖ συνίστασθαι, οἱ δὲ
τοὺς μὲν ὁμοίους ἐναντίως ἔχειν πρὸς ἀλλήλους, τοὺς δὲ μὴ ὁμοίους πως
ἀλλ' ἐναντίους εἶναι φίλους. ἑκάτερον δὲ τούτων ἐνδόξως ἐπικεχείρηκε,
τὰ
παροιμιωδῶς λεγόμενα παρατιθέμενος καὶ ποιητῶν δόξας καὶ
φιλοσόφων.
ἐν ἀντιπεπονθόσι μὴ λανθάνουσαν, σημαίνειν ὅτι δεῖ καὶ ἐντετυχηκέναι

ἀλλή-
λοις καὶ οὕτως εἰδέναι τὴν ἀλλήλων εὔνοιαν. πιστεύσειαν μὲν γὰρ ἴσως
ἀλλή-
λοις εὔνους εἶναι καὶ ἀγαθοί, ἄλλῳ τινὶ πεῖραν λαβόντι καὶ ἀγαθῷ, ἀλλὰ
τὸ
τῆς συνηθείας πῶς ἂν γένοιτο μὴ ἐντυχοῦσι; δεῖ δὲ ταύτης πρὸς τὴν
ἀληθῆ
φιλίαν καὶ χωρὶς πάθους ἐσομένην.
Αὕτη μὲν οὖν, ἡ τῶν ἀγαθῶν φιλία. καὶ κατὰ τὸν χρόνον τελεία
ἐστίν (ἐν πολλῷ γὰρ χρόνῳ κρίνεται) καὶ κατὰ τὰ λοιπά. καὶ γὰρ καθ'
αὑτήν ἐστι φιλία οὐ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ πάντα ἔχει τὸ ἀγαθὸν τὸ ἡδὺ τὸ
χρήσιμον· τὸ δὲ πάντων τελειότατον ἐν αὐτῇ ἡ ἀρετή, ἢ ὁμολογουμένως
τε-
λειότατον τῶν ὄντων ἀγαθὸν πλὴν τῆς εὐδαιμονίας. ἔτι δὲ ὁμοία ἐστὶν
ἑκα-
τέρῳ παρ' ἑκατέρου, ὅπερ δεῖ τοῖς φίλοις ὑπάρχειν· ἰσότης γὰρ ἡ
φιλία. αὕτη δ' οὐκ ἂν γένοιτο μὴ ὁμοίως ἀλλήλους φιλούντων. ἡ δὲ διὰ
τὸ ἡδὺ φιλία καὶ ἡ διὰ τὸ χρήσιμον καθ' ὁμοιότητα ταύτης λέγονται· οἵ
τε γὰρ δι' ἡδονὴν ἀλλήλοις ἡδεῖς καὶ οἱ διὰ τὸ χρήσιμον ἀλλήλοις
χρήσιμοι.
ἃ δὲ ἑξῆς λέγει, δῆλον ὅτι καὶ ἐν τούτοις αἱ φιλίαι διαμένουσιν, ἂν
ἰσότητος
ὡς δυνατόν ἐστιν ἅπτωνται, τὸ αὐτὸ καὶ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἢ τὸ ἡδὺ ἀντι-
παρέχοντες ἀλλήλοις ἢ τὸ χρήσιμον, καὶ μὴ ὡς ἐραστὴς καὶ ἐρώμενος.
λαμ-
βάνει δὲ ἐραστὴν καὶ ἐρώμενον οὐ σπουδαίους. οἱ δὲ μὴ τὸ ἡδὺ
ἀντικαταλ-
λαττόμενοι ἐν τοῖς ἐρωτικοῖς ἀλλὰ τὸ χρήσιμον, ὡς οἱ ἐπ' ἀργυρίῳ
196
συνόντες
τοῖς ἐρασταῖς, οὔτε κυρίως φιλοῦσι καὶ ῥᾳδίως διαλύονται.
Αὕτη μὲν οὖν, ἡ τῶν ἀγαθῶν φιλία. καὶ κατὰ τὸν χρόνον τελεία
ἐστίν (ἐν πολλῷ γὰρ χρόνῳ κρίνεται) καὶ κατὰ τὰ λοιπά. καὶ γὰρ καθ'
αὑτήν ἐστι φιλία οὐ κατὰ συμβεβηκὸς καὶ πάντα ἔχει τὸ ἀγαθὸν τὸ ἡδὺ τὸ
χρήσιμον· τὸ δὲ πάντων τελειότατον ἐν αὐτῇ ἡ ἀρετή, ἢ ὁμολογουμένως
τε-
λειότατον τῶν ὄντων ἀγαθὸν πλὴν τῆς εὐδαιμονίας. ἔτι δὲ ὁμοία ἐστὶν
ἑκα-
τέρῳ παρ' ἑκατέρου, ὅπερ δεῖ τοῖς φίλοις ὑπάρχειν· ἰσότης γὰρ ἡ
φιλία. αὕτη δ' οὐκ ἂν γένοιτο μὴ ὁμοίως ἀλλήλους φιλούντων. ἡ δὲ διὰ
τὸ ἡδὺ φιλία καὶ ἡ διὰ τὸ χρήσιμον καθ' ὁμοιότητα ταύτης λέγονται· οἵ
τε γὰρ δι' ἡδονὴν ἀλλήλοις ἡδεῖς καὶ οἱ διὰ τὸ χρήσιμον ἀλλήλοις
χρήσιμοι.
ἃ δὲ ἑξῆς λέγει, δῆλον ὅτι καὶ ἐν τούτοις αἱ φιλίαι διαμένουσιν, ἂν
ἰσότητος
ὡς δυνατόν ἐστιν ἅπτωνται, τὸ αὐτὸ καὶ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ἢ τὸ ἡδὺ ἀντι-
παρέχοντες ἀλλήλοις ἢ τὸ χρήσιμον, καὶ μὴ ὡς ἐραστὴς καὶ ἐρώμενος.
λαμ-
βάνει δὲ ἐραστὴν καὶ ἐρώμενον οὐ σπουδαίους. οἱ δὲ μὴ τὸ ἡδὺ
ἀντικαταλ-
λαττόμενοι ἐν τοῖς ἐρωτικοῖς ἀλλὰ τὸ χρήσιμον, ὡς οἱ ἐπ' ἀργυρίῳ
συνόντες
τοῖς ἐρασταῖς, οὔτε κυρίως φιλοῦσι καὶ ῥᾳδίως διαλύονται. οὐδέτερον δὲ
λέ-
γει τὸν μέσον, ὃς οὔτε φαῦλος οὔτε ἀγαθός ἐστιν. τοῦτον δέ φησι καὶ τῷ
φαύλῳ ἔσεσθαι φίλον· καὶ δι' ἡδονὴν καὶ διὰ τὸ χρήσιμον συγχωρητέον·
ἔτι
δὲ τὸν μέσον καὶ τῷ σπουδαίῳ καὶ τῷ φαύλῳ· τὸ δὲ τῷ φαύλῳ τὸν σπου-
δαῖον ἔσεσθαι φίλον ἢ διὰ τὸ ἡδὺ ἢ διὰ τὸ χρήσιμον οὐ ῥᾴδιον πιστεῦσαι.
οὔτε γὰρ ἂν ἡσθείη τῷ φαύλῳ ὁ σπουδαῖος οὔτε θελήσαι ἂν χρήσιμος
πέλους κτῶνται φίλους, εἰς δὲ τὰς χρείας τοὺς δεινοὺς τὰ προσταχθέντα

πρᾶ-
ξαι. οὐ συνδυάζεται δὲ ταῦτα ἐν τοῖς πολλοῖς· οἵ τε γὰρ καλούμενοι
εὐτρά-
197
πελοι, ὄντες δὲ βωμολόχοι, ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ εἰς τὰς πράξεις ἀχρεῖοι, οἵ τε

δεινοὶ καὶ παρακλητικοὶ τῶν προσταττομένων πάσης χάριτος καὶ
εὐτραπελείας
ἐστέρηνται, ἡδὺς δὲ καὶ χρήσιμος ἅμα μόνος ὁ σπουδαῖος. πρακτικὸς μὲν
γὰρ τῶν καλῶν δι' ἀρετὴν ἡδὺς δὲ τῷ ἀγαθῷ διά τε τὴν τοῦ ἤθους ὁμοιό-
τητα καὶ τὰς καλὰς πράξεις. ἀλλὰ ὑπερέχοντι οὐ γίνεται φίλος ὁ σπου-
δαῖος, ἂν μὴ καὶ τῇ ἀρετῇ ὑπερέχηται ὁ ὑπερέχων κατὰ τὴν δύναμιν.
δεῖ δὲ οὕτως ἀκούειν, τοῦ ὑπερέχεσθαι τὸν δυνάστην, ὥστε καὶ εἰδέναι
καὶ
ἔχειν πρὸς τὸν σπουδαῖον ὡς πρὸς κρείττονα. οὕτω γὰρ ἔσται ἡ κατὰ
ἀνα-
λογίαν ἰσότης, ἂν οἴηται μὲν πλούτῳ καὶ δυνάμει ὑπερέχειν, θαυμάζῃ δὲ
τὸν
ἀγαθὸν ὡς κατ' ἀρετὴν αὑτοῦ διαφέροντα. εἴη δ' ἄν τις τοιοῦτος δυνάστης
εὐφυής, ὁ τῶν καλῶν ζηλωτής· δῆλον δὲ καὶ ὡς ἐγχειριεῖ τὴν αὑτοῦ
ἐπιμέ-
λειαν τῷ σπουδαίῳ· τοιούτῳ δὴ ἴσως ἀνάσχοιτ' ἂν γινόμενος φίλος ὁ
ἀγαθός,
ἄλλῳ δ' οὐκ ἂν ὑπομείναι· ὑπερηφανίαν γὰρ τυραννικὴν καὶ θεραπείαν
ἀνε-
λεύθερον ἥκιστα δύναται φέρειν ὁ γενναῖος. οὐ πάνυ δὲ εἰώθασι τοιοῦτοι
γίνεσθαι οἱ ἐν ταῖς ἐξουσίαις, οἷον ὡς πρὸς ὑπερέχοντας ἔχειν τοὺς
σπουδαίους·
διὸ οὐ γίνονται φίλοι αὐτοῖς οἱ ἀγαθοί.
Ἐπεὶ δὲ εἶπε μὴ ἂν ἄλλως ἔσεσθαι τὸν σπουδαῖον δυνάστῃ φίλον, εἰ μὴ

ἔχοι οὕτως ὁ δυνάστης πρὸς αὐτὸν ὡς κατ' ἀρετὴν ὑπερέχοντα, ζητοῦσί
τινες,
εἰ ὁ ἐν τῇ ἐξουσίᾳ εἴη σπουδαῖος, ἆρά γε οὐκ ἔσται φίλος αὐτῷ ὁ
σπουδαῖος,
ἐπεὶ μὴ ὑπερέχει αὐτοῦ κατὰ τὴν ἀρετήν· εὐήθης δὲ ἡ ἀπορία. τοῦτο μὲν
γὰρ ἤδη ὁμολογεῖται τὸν ἀγαθὸν τῷ ἀγαθῷ ἀσμένως φίλον γίνεσθαι· κἂν
ἐν
δυνάμει οὖν ᾖ ἅτερος, οὐδὲν διακωλύσει ἡ δύναμις τὴν φιλίαν αὐτῶν,
ἀλλὰ
δῆλον ὅτι συνέσονται τὰ μὲν ἄλλα πάντα ἴσοι, ὅσα δὲ νόμιμά ἐστι κατὰ
τὴν
πολιτικὴν κοινωνίαν ἀσμένως ἅτερος συγχωρήσεται τῷ ἐν ἀρχῇ. δῆλον
γὰρ
ὡς νομίμως ἄρξει ὁ σπουδαῖος, καὶ ὁ φίλος οὖν ἀρχθήσεται νομίμως.
198
παντὸς
γὰρ μᾶλλον, φύλαξ ὁ σπουδαῖος τῆς πολιτικῆς κοινωνίας. ἡ μὲν οὖν τῶν
ἀγα-
θῶν φιλία πάντως κατ' ἰσότητα· εἰσὶ δέ πως καὶ αἱ λοιπαὶ ἐν ἰσότητι. καὶ
γὰρ οἱ δι' ἡδονὴν ἀνταποδιδόασιν ἀλλήλοις ἡδονὴν καὶ οἱ διὰ τὴν χρείαν
ἀν-
θυπουργοῦσι τὰ χρήσιμα. ἔνιοι δ' ἕτερον ἀνθ' ἑτέρου καταλλάττονται,
οἷον
ἡδονὴν παρέχοντες λαμβάνουσι τὴν κατὰ χρήσιμον ὠφέλειαν, ὡς οἱ διὰ
τὴν
εὐτραπελίαν ἀξιοῦντες τυγχάνειν χρημάτων. ὅτι δὲ καὶ ἧττον φίλοι εἰσὶν
οἱ
τοιοῦτοι καὶ ἧττον μένουσιν, εἴρηται. δῆλον δὲ καὶ ὃ ἑξῆς λέγει, ὅτι καθ'
ὁμοιότητα τοῦ αὐτοῦ καὶ ἀνομοιότητα δοκοῦσι φιλίαι καὶ οὐ δοκοῦσιν. ᾗ
μὲν γὰρ ὑπάρχει τῇ κατ' ἀρετὴν φιλίᾳ καὶ τὸ ἡδὺ καὶ τὸ χρήσιμον, ταύτῃ
ἐοικυῖαι αὗται φιλίαι νομίζονται· ᾗ δὲ ἡ μὲν τῶν ἀγαθῶν ἀδιάβλητος καὶ
μόνιμος, αὗται δὲ καὶ διαβολὴν δέχονται καὶ μεταπίπτουσι, ῥᾳδίως οὐκ
ἔστι.
διαφέρουσι δὲ καὶ ἄλλως τῷ τὴν μὲν τῶν ἀγαθῶν καθ' αὑτὴν εἶναι·
ἐοικυῖαι αὗται φιλίαι νομίζονται· ᾗ δὲ ἡ μὲν τῶν ἀγαθῶν ἀδιάβλητος καὶ

μόνιμος, αὗται δὲ καὶ διαβολὴν δέχονται καὶ μεταπίπτουσι, ῥᾳδίως οὐκ
ἔστι.
διαφέρουσι δὲ καὶ ἄλλως τῷ τὴν μὲν τῶν ἀγαθῶν καθ' αὑτὴν εἶναι· δι'
αὑ-
τοὺς γὰρ φιλοῦσιν ἀλλήλους· τὰ δ' ἄλλα κατὰ συμβεβηκός, καὶ οἱ μὲν
ἀγα-
θοὶ πόρρω εἰσὶ τοῦ ἀδικῆσαι ἂν ἀλλήλους, οἵ γε οὐδὲ τοὺς μηδὲν προσή-
κοντας ἀδικοῦσιν, οἱ δὲ τὰς ἄλλας φιλίας ἔχοντες κἂν ἀδικήσαιεν
ἀλλήλους. εὕροι δ' ἄν τις καὶ ἄλλας πολλὰς αὐτῶν διαφοράς, ταύτῃ δ'
ἀνόμοιοι οὖσαι τῇ πρώτῃ φιλίᾳ οὐ φαίνονται φιλίαι. p. 1158b11
Ἕτερον δέ ἐστι φιλίας εἶδος, τὸ καθ' ὑπεροχὴν ἕως ταῦτα

μὲν οὖν ἀφείσθω.
Καὶ γάρ ἐστιν ἀλλοτριώτερον ὥσπερ καὶ δίκαιον τὸ μὲν κατ' ἰσότητά
ἐστι, τὸ δὲ καθ' ὑπεροχήν, οἷον πατρὸς πρὸς υἱὸν καὶ δεσπότου πρὸς
δοῦλον καὶ ἀνδρὸς πρὸς γυναῖκα καὶ ὅλως ἄρχοντος πρὸς ἀρχόμενον,
οὕτω καὶ φιλία, ἡ μὲν κατ' ἰσότητα, ἡ δὲ καθ' ὑπεροχήν. ἔοικε γάρ πως
τῇ δικαιοσύνῃ, ἔστι δὲ καὶ ἡ καθ' ὑπεροχὴν φιλία ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐν οἷς καὶ
199
τὸ καθ' ὑπερ-
οχὴν δίκαιον. ἡ γὰρ πατρὸς πρὸς υἱὸν φιλία καὶ ὅλως πρεσβυτέρου πρὸς
νεώτερον (ἔστι δὲ φρονιμώτερος ὁ πρεσβύτερος ἵνα ἄρχῃ) καὶ ἡ ἀνδρὸς
πρὸς
γυναῖκα καὶ ὅλως ἄρχοντος φιλία πρὸς ἀρχόμενον καθ' ὑπεροχήν ἐστι.
δῆ-
λον γὰρ ὡς τὸ μὲν ἄρχον ὑπερέχει, τὸ δὲ ἀρχόμενον ὑπερέχεται. σὺν
τούτῳ
οὖν καὶ ἡ φιλία, σὺν τῷ τὸν μὲν ἄρχειν τὸν δὲ ἄρχεσθαι. διαφέρουσι δὲ
καὶ αὗται αἱ καθ' ὑπεροχὴν ἀλλήλων. οὐ γὰρ ταὐτὰ ὑπάρχει γονεῦσι παρὰ
Ἕτερον δέ ἐστι φιλίας εἶδος, τὸ καθ' ὑπεροχὴν ἕως ταῦτα

μὲν οὖν ἀφείσθω.
Καὶ γάρ ἐστιν ἀλλοτριώτερον ὥσπερ καὶ δίκαιον τὸ μὲν κατ' ἰσότητά
ἐστι, τὸ δὲ καθ' ὑπεροχήν, οἷον πατρὸς πρὸς υἱὸν καὶ δεσπότου πρὸς
δοῦλον
καὶ ἀνδρὸς πρὸς γυναῖκα καὶ ὅλως ἄρχοντος πρὸς ἀρχόμενον, οὕτω καὶ
φιλία,
ἡ μὲν κατ' ἰσότητα, ἡ δὲ καθ' ὑπεροχήν. ἔοικε γάρ πως τῇ δικαιοσύνῃ,
ἔστι δὲ καὶ ἡ καθ' ὑπεροχὴν φιλία ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐν οἷς καὶ τὸ καθ' ὑπερ-
οχὴν δίκαιον. ἡ γὰρ πατρὸς πρὸς υἱὸν φιλία καὶ ὅλως πρεσβυτέρου πρὸς
νεώτερον (ἔστι δὲ φρονιμώτερος ὁ πρεσβύτερος ἵνα ἄρχῃ) καὶ ἡ ἀνδρὸς
πρὸς
γυναῖκα καὶ ὅλως ἄρχοντος φιλία πρὸς ἀρχόμενον καθ' ὑπεροχήν ἐστι.
δῆ-
τούτῳ
τέκνων καὶ ἄρχουσι παρὰ ἀρχομένων οὐδὲ υἱοῖς παρὰ γονέων καὶ
ἀρχομένοις
παρὰ ἀρχόντων. ἀλλ' εἰσί τινες φυσικαὶ οἰκεῖαι γονεῦσι παρὰ τέκνων
ὑπουρ-
γίαι, καὶ τέκνοις παρὰ γονέων προστάξεις καὶ ἐπιμέλειαι,

200
τούτῳ
τέκνων καὶ ἄρχουσι παρὰ ἀρχομένων οὐδὲ υἱοῖς παρὰ γονέων καὶ
ἀρχομένοις
παρὰ ἀρχόντων. ἀλλ' εἰσί τινες φυσικαὶ οἰκεῖαι γονεῦσι παρὰ τέκνων
ὑπουρ-
γίαι, καὶ τέκνοις παρὰ γονέων προστάξεις καὶ ἐπιμέλειαι, ὧν οὐδὲν
μέτεστι
τοῖς ἄρχουσι καὶ ἀρχομένοις· καὶ αἱ φιλίαι οὖν ταύτῃ διοίσουσιν. ὅτι δὲ
πατρὶ πρὸς υἱὸν καὶ υἱῷ πρὸς πατέρα οὐ τὰ αὐτὰ ὑπάρχει, οὐδὲ
ἀνδρὶ πρὸς γυναῖκα καὶ γυναικὶ πρὸς ἄνδρα. γονεῦσι μὲν γὰρ καὶ ἀν-
δράσι προσήκει ἄρχειν, υἱέσι δὲ καὶ γυναιξὶ οὔ. καὶ τοῦτο ποιεῖ τὴν
φιλίαν
αὐτῶν οὐ κατ' ἰσότητα ἀλλὰ καθ' ὑπεροχήν. ταῦτα μὲν οὖν πᾶς ἂν συγ-
χωρήσειεν, ἣν δ' ἐπιφέρει αἰτίαν τοῦ μὴ τὴν αὐτὴν εἶναι φιλίαν πατρὶ
πρὸς
υἱὸν καὶ υἱῷ πρὸς πατέρα καὶ ἀνδρὶ πρὸς γυναῖκα καὶ γυναικὶ πρὸς
ἄνδρα,
σφόδρα ἐστὶν ἀμφισβητήσιμος. λέγει δὲ οὕτως· ἑτέρα γὰρ ἑκάστῳ
τούτων
ἀρετὴ καὶ ἔργον. οὔ φασι δή τινες ἄλλην ἀρετὴν εἶναι πατρὸς καὶ ἄλλην
υἱοῦ οὐδὲ ἄλλην ἀνδρὸς γυναικὸς δὲ ἑτέραν. ἐξαρκεῖ δὲ ἐπ' ἀνδρὸς καὶ
γυ-
ναικὸς ἐξετάσαι τὸν λόγον· τὰ γὰρ αὐτὰ καὶ περὶ πατρὸς ῥητέον καὶ υἱοῦ.
ἐρωτῶσι δὲ τὸν τρόπον τοῦτον καὶ μάλιστα οἱ Σωκρατικοί. ἆρα τὸν μὲν
ἄνδρα
χρὴ δίκαιον εἶναι, τὴν δὲ γυναῖκα ἄδικον; οὐ δῆτα. τί δέ; τὸν μὲν ἄνδρα
σώφρονα, τὴν δὲ γυναῖκα ἀκόλαστον; οὐδὲ τοῦτο. οὕτω δὴ καθ' ἑκάστην
τος, ἑτέρα δὲ ἀρχομένου (εἰσὶ δὲ ἐν ταῖς εἰρημέναις πάσαις κοινωνίαις

ἄρχον-
τες καὶ ἀρχόμενοι· πατὴρ μὲν γὰρ ἄρχει, υἱοὶ δὲ ἄρχονται καὶ ἀνὴρ μὲν
ἄρχει, γυνὴ δὲ ἄρχεται), ἄλλη ἂν εἴη τούτων ἑκάστου ἀρετή. ταῦτα μὲν
οὖν
μᾶλλον ἐπισκεπτέον.
Ἐν πάσαις δὲ ταῖς ἀρχαῖς καὶ ταῖς καθ' ὑπερβολὴν φιλίαις οὐ μόνον
τὴν φιλίαν δεῖ εἶναι ἀνάλογον ἀλλὰ καὶ τὴν φίλησιν. καὶ σχεδὸν διὰ τὴν
φίλησιν καὶ ἡ φιλία ἕξει ἀνάλογον. ἂν γὰρ ὁ κρείττων καὶ ὠφελιμώτερος
201
μᾶλλον φιλῆται τοῦ ἧττον τοιούτου, ἀνάλογον ἕξει καὶ ἡ φίλησις καὶ ἡ
φιλία.
ὡς γὰρ ἐν ταῖς πολιτικαῖς διανομαῖς κατ' ἀξίαν δεῖ τὴν τιμὴν νέμεσθαι,
οὕ-
τως καὶ ἐν ταῖς φιλίαις ταῖς καθ' ὑπεροχὴν τὸ φιλεῖσθαι κατ' ἀξίαν νέμε-
σθαι. ἔσται γὰρ ἰσότης, ἂν τὸ φιλεῖν καὶ τὸ φιλεῖσθαι ἀνάλογον γίνηται
καὶ
κατ' ἀξίαν. οὗτος δ' ὁ λόγος μηνύει δεῖν τοὺς γονεῖς μᾶλλον φιλεῖσθαι
ὑπὸ
τοῦ υἱῶν ἢ φιλεῖν, εἰ καὶ μὴ συμβαίνει οὕτως· εἰσὶ γὰρ καὶ ὠφελιμώτεροι
καὶ κρείττους. ὁ δ' αὐτὸς λόγος καὶ περὶ τῶν ἄλλων ἀρχόντων. ὅσῳ γὰρ
ἀμείνους, μᾶλλον αὐτοὺς δεῖ φιλεῖσθαι. ζητῆσαι δ' ἄν τις περὶ τῶν καθ'
ὑπεροχὴν φιλιῶν πότερον ἐν τοῖς εἰρημένοις εἴδεσι γίνονται ἢ ἄλλα τινὰ
φι-
λίας εἴδη ταῦτά ἐστι. λέγει δὲ καὶ Εὔδημος καὶ Θεόφραστος, ὅτι καὶ αἱ
καθ'
ὑπεροχὴν φιλίαι ἐν τοῖς αὐτοῖς γίνονται, ἢ δι' ἡδονὴν ἢ διὰ τὸ χρήσιμον ἢ
δι' ἀρετήν. γένοιντο γὰρ ἂν καὶ σπουδαῖοι φίλοι ὁ μὲν ἄρχων ὁ δὲ ἀρχό-
μενος· καὶ τὰ μὲν ἄλλα ἔσονται φίλοι, τὰ δὲ νόμιμα φυλάξουσιν ἐν τῷ
εἶναι
φίλοι, ὁ μὲν ὑπερεχόμενος ὅσα προστάττει ὁ νόμος, ὁ δὲ ὑπερέχων.
ἄρχοντα καὶ ἀρχόμενον, καὶ γυναῖκα δὲ καὶ ἄνδρα ἀμφοτέρους ἔστι

φίλους εἶναι.
περὶ δὲ υἱοῦ καὶ πατρὸς ἀπορήσαι ἄν τις, εἰ οἷόν τε κατὰ τὸ χρήσιμον
φιλεῖν
ἀλλήλους ἢ δι' ἄλλο τι βούλεσθαι τἀγαθὰ τῷ υἱεῖ τὸν πατέρα, ἢ δι' αὐτὸν
τὸν υἱόν, ἄν γε κατὰ φύσιν φιλῇ· ὥστ' ἔοικε φυσική τις φιλία αὕτη εἶναι
μᾶλλον. παρακολουθεῖ δ' ἴσως καὶ τῇ τοιαύτῃ, ὅταν φυσικῶς γίνηται, καὶ
τὸ
ἡδὺ καὶ τὸ χρήσιμον. ταῦτα μὲν οὖν ἐπισκεπτέον ὡς ἔχει.
Φησὶ δὲ μὴ ὁμοίως ἔχειν τὸ ἴσον ἐν τοῖς δικαίοις καὶ ἐν τῇ φιλίᾳ·
ἐν μὲν γὰρ τοῖς δικαίοις πρῶτον μὲν ἴσον τὸ κατ' ἀξίαν καὶ τὸ μὴ τῶν
αὐτῶν τυγχάνειν τὸν κρείττονα τῷ ἐλάττονι, δευτέρως δὲ τὸ κατὰ τὸ
ποσόν.
λέγει δὲ ἐν ἄλλοις ἴσον τὸ κατ' ἀριθμόν. γίνεται δ' ἐπειδὰν ἴσων τυγχά-
νωσιν οἱ ἐλεύθεροι πάντες. μάλιστα δ' ἀξιοῦσι ταύτῃ χρῆσθαι τῇ ἰσότητι
οἱ
δημοκρατούμενοι. διὰ γὰρ τὸ ἐλεύθεροι εἶναι πάντες τῶν αὐτῶν καὶ
ὁμοίων
202
τυγχάνειν ἀξιοῦσιν. ἐν δὲ τῇ φιλίᾳ τὸ μὲν κατὰ ποσὸν ἴσον πρῶτον (δεῖ

γὰρ τοὺς τῷ ὄντι φίλους εἶναι ἀλλήλοις ἴσους), τὸ δὲ κατ' ἀξίαν
δευτέρως.
οὐ βούλεται γὰρ ἡ κυρίως φιλία ἐν ὑπεροχῇ εἶναι τοῦ ἑτέρου. δῆλον δὲ ἐν
οἷς πολὺ τὸ διάστημά τινων πρὸς ἀλλήλους. οὐ γὰρ γίνεται φίλος ὁ
μηδενὸς
ἄξιος τῷ ἐναρέτῳ καὶ σπουδαίῳ οὐδὲ τοῖς βασιλεῦσιν οἱ πολὺ
καταδεέστεροι·
οὐδὲ τοῖς θεοῖς δὲ τὴν κυρίως φιλίαν εἰσὶ φίλοι οἱ σπουδαῖοι καὶ οἱ
καλού-
μενοι θεοφιλεῖς, λέγω δὲ τὴν κατ' ἰσότητα· πολὺ γὰρ τὸ μεταξὺ
διάστημα.
ἀλλ' ἀγαπητόν, ἂν εὐμενεῖς καὶ ἵλεως αὐτοὺς ἔχωμεν, ἡμῖν δὲ ὦσι
σεβάσμιοι.
αὐτῶν τυγχάνειν τὸν κρείττονα τῷ ἐλάττονι, δευτέρως δὲ τὸ κατὰ τὸ

ποσόν.
λέγει δὲ ἐν ἄλλοις ἴσον τὸ κατ' ἀριθμόν. γίνεται δ' ἐπειδὰν ἴσων τυγχά-
νωσιν οἱ ἐλεύθεροι πάντες. μάλιστα δ' ἀξιοῦσι ταύτῃ χρῆσθαι τῇ ἰσότητι
οἱ
δημοκρατούμενοι. διὰ γὰρ τὸ ἐλεύθεροι εἶναι πάντες τῶν αὐτῶν καὶ
ὁμοίων
τυγχάνειν ἀξιοῦσιν. ἐν δὲ τῇ φιλίᾳ τὸ μὲν κατὰ ποσὸν ἴσον πρῶτον (δεῖ
γὰρ τοὺς τῷ ὄντι φίλους εἶναι ἀλλήλοις ἴσους), τὸ δὲ κατ' ἀξίαν
δευτέρως.
οὐ βούλεται γὰρ ἡ κυρίως φιλία ἐν ὑπεροχῇ εἶναι τοῦ ἑτέρου. δῆλον δὲ ἐν
οἷς πολὺ τὸ διάστημά τινων πρὸς ἀλλήλους. οὐ γὰρ γίνεται φίλος ὁ
μηδενὸς
ἄξιος τῷ ἐναρέτῳ καὶ σπουδαίῳ οὐδὲ τοῖς βασιλεῦσιν οἱ πολὺ
καταδεέστεροι·
οὐδὲ τοῖς θεοῖς δὲ τὴν κυρίως φιλίαν εἰσὶ φίλοι οἱ σπουδαῖοι καὶ οἱ
καλού-
μενοι θεοφιλεῖς, λέγω δὲ τὴν κατ' ἰσότητα· πολὺ γὰρ τὸ μεταξὺ
διάστημα.
ἀλλ' ἀγαπητόν, ἂν εὐμενεῖς καὶ ἵλεως αὐτοὺς ἔχωμεν, ἡμῖν δὲ ὦσι
σεβάσμιοι.
φανερὸν οὖν, ὡς καὶ τὰ ὀνόματα διαφέρει ταῦτα τῶν πραγμάτων
διαφερόν-των. οὐ γὰρ λέγομεν, ὅτι σέβεται ὁ φίλος τὸν φίλον οὐδ' ὡς
ἵλεώς ἐστι καὶ ἐπήκοος αὐτοῦ ταῖς εὐχαῖς· ἀλλὰ τὸ μὲν σέβεσθαι πολὺ
203
καταδεεστέρου, τὸ δὲ ἵλεως εἶναι πολὺ ὑπερέχοντος.
καιον πατρὶ πρὸς υἱοὺς καὶ βασιλεῖ πρὸς ἀρχομένους· οὐδ' ἡ φιλία ὁμοία·
ἡ δὲ τοῦ ἀνδρὸς πρὸς τὴν γυναῖκα φιλία ὁμοία τῇ ἀριστοκρατίᾳ· κατὰ τὸ
πρέπον γάρ· καὶ γὰρ ἀνδρὶ πλέον ἀγαθόν· οὕτω καὶ τὸ δίκαιον.
Εἰπὼν ὁμοίαν εἶναι τὴν τῶν ἀδελφῶν φιλίαν τῇ τιμοκρατίᾳ, νῦν τῇ ἑται-
ρικῇ φησι διὰ τὸ ὁμοίους εἶναι, εἰ καὶ μικρὸν ἡ ἑταιρικὴ κρείττων. τῇ δ'
ἑταιρικῇ ἔοικε καὶ ἡ τιμοκρατική. ὡς γὰρ οἱ ἀπὸ τῶν τιμημάτων ἄρχοντες
ἴσοι βούλονται εἶναι, οὕτω καὶ οἱ ἑταῖροι. [ ἑκάστῳ γὰρ καὶ ἡ φιλία
πρὸς τὰ τέκνα τῆς φιλίας τοῦ βασιλέως, ἣν ἔχει πρὸς τοὺς
βασιλευομένους,
καὶ τοῦ δικαίου τοῦ πρὸς αὐτοὺς καὶ πάντων δὲ τῶν προγόνων ἡ πρὸς
τοὺς
ἐγγόνους φιλία καὶ τὸ δίκαιον ἐν ὑπεροχῇ πάντων, καὶ εἰ ἔτι τῶν ἄνωθέν
τις ζωή· καὶ τὸ δίκαιον δὲ ἐν τούτοις τὸ κατ' ἀξίαν, οὐ τὸ κατ' ἰσότητα·
ἀνδρὸς δὲ πρὸς γυναῖκα ἀριστοκρατικὴ φιλία καὶ δίκαιον
ἀριστοκρατικόν, ἡ δὲ
τῶν ἀδελφῶν φιλία τῇ ἑταιρικῇ ἔοικεν.] ἑταιρικὴ δέ ἐστιν ἡ τῶν ἴσων
καὶ ἡλικιωτῶν καὶ ὁμοηθῶν ἀλλήλοις καὶ ὁμοιοπαθούντων. τοιαύτη δὲ
καὶ
ἡ τῶν ἀδελφῶν. ἥλικες γάρ πως καὶ οὗτοι καὶ συνήθεις καὶ ὁμοιοπαθεῖς,
ἄν γε μὴ διεφθαρμένοι τύχωσι τὰς ψυχάς· τοιαύτη δὲ καὶ ἡ τιμοκρατική·
καὶ γὰρ οἱ ἐν τῇ πολιτείᾳ ταύτῃ ἴσοι βούλονται εἶναι καὶ ἐπιεικεῖς, οὐκ
ἀκρι-
βεῖς μὲν κατ' ἀρετήν, ἠγμένοι δὲ ἐλευθερίως καὶ πεπαιδευμένοι μετρίως
κατὰ
τοὺς νόμους. διὸ καὶ βελτίων ἐστὶ τῆς δημοκρατίας, ἐν ᾗ καὶ οἱ τυχόντες
καὶ μηδέποτε ἐλευθερίου παιδείας μετέχοντες ἄρχειν εἰώθασιν. ἐν δὲ ταῖς
τιμοκρατίαις ἐν μέρει τὸ ἄρχειν καὶ ἐξ ἴσου. οὕτω δὴ καὶ αἱ φιλίαι, ἴσαι
ἐπὶ μικρὸν μὲν οὖν πολλάκις φιλοῦσιν οἱ τύραννοι διὰ τὸ χρῆσθαι πρὸς
κα-
κίαν. ἐν οἷς γὰρ μηδέν ἐστι κοινὸν ἄρχοντι καὶ ἀρχομένῳ ἀλλὰ πάντα
περι-
σπᾷ εἰς ἑαυτὸν καὶ ἁρπάζει ὁ ἄρχων, οὔτε φιλία ἐστὶν οὔτε δίκαιον. οὔτε
γὰρ τεχνίτῃ πρὸς ὄργανόν ἐστί τις φιλία οὔτε δίκαιον οὔτε ψυχῇ πρὸς
σῶμα οὔτε πρὸς δοῦλον δεσπότῃ. κήδονται μὲν γὰρ τούτων οἱ ἄρχοντες
204
καὶ ὠφελοῦσιν ἀλλ' οὐ φιλοῦσιν αὐτά, τὸ μὲν ὄργανον ὁ τεχνίτης

κατασκευ-
άζων ἐπιμελῶς, τὸ δὲ σῶμα ἡ ψυχή, τὸν δὲ δοῦλον ὁ δεσπότης, ἀλλ'
αὐτῶν
ἕνεκα καὶ ἵνα ὑπουργῇ αὐτοῖς. ὅπως δὲ δῆλον γένηται πῶς εἶπε μὴ εἶναι
φιλίαν δεσπότῃ πρὸς δοῦλον, ἐπεξηγεῖται λέγων, ᾗ μὲν οὖν δοῦλος οὐκ
ἔστι
φιλία πρὸς αὐτόν ἰσότητα ἀλλὰ πάντα προστάττειν τῷ οἰκέτῃ τὸν
δεσπότην, εἰς αὑτὸν ἀναφέροντα τὴν χρείαν· ᾗ δ' ἄνθρωπός ἐστιν,
ἔσεσθαί
τινα αὐτοῖς φιλίαν. καὶ ἤδη τινὲς κατανοήσαντες δούλους κρείττονας τῆς
ὑπαρ-
χούσης τύχης αὐτοῖς, ἑταίρους ἀντὶ δούλων αὐτοὺς ἐκτήσαντο. καὶ ἐν
ταῖς
τυραννίσι δὴ ἐπὶ μικρὸν ἢ οὐδ' ὅλως εἰσὶ φιλίαι πρὸς τοὺς ἀρχομένους
τοῖς
τυράννοις, ἐν δὲ ταῖς δημοκρατίαις ἐπὶ πλέον ἐστὶν ἡ φιλία καὶ τὸ δίκαιον
ἤπερ ἐν ταῖς ἄλλαις παρεκβάσεσι. πολλὰ γὰρ τὰ κοινὰ ἴσοις οὖσιν· ὅπου
δὲ κοινωνία ἔνεστι καὶ φιλία τις καὶ δίκαιον.
Τριττῶν δὴ οὐσῶν τῶν φιλιῶν. τριττὴν εἰπὼν εἶναι τὴν φιλίαν, διά
τε τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ ἡδὺ καὶ τὸ χρήσιμον, καθ' ἑκάστην φιλίαν εἰσὶ καὶ
ἴσοι καὶ ὑπερέχοντες· ἴσοι μὲν ὡς ὅταν ἀμφότεροι ἀγαθοί, καθ' ὑπεροχὴν
δὲ
ὅταν ὁ μὲν ἀγαθός, ὁ δὲ πλούσιος. προσθετέον δὲ καὶ τὸ εἰδέναι τὸν
πλού-
σιον, ὡς ὅσον ὑπερέχει τῷ πλούτῳ, τοσοῦτον τῇ ἀρετῇ ὑπερέχεται. ἢ τὸ
καθ' ὑπεροχὴν ὡς ὅταν ὁ μὲν ἀγαθός, ὁ δὲ φαῦλος, τοιοῦτος δὲ ὡς μὴ
πάντῃ διεφθαρμένος, ἀλλὰ δυνάμενος ἐπαναχθῆναι πρὸς τὸ βέλτιον. ἴσοι
δὲ
πάλιν καὶ ὅταν οἱ δύο εὐτράπελοι, καθ' ὑπεροχὴν δὲ ὅταν ὁ μὲν ὑπερέχῃ
τῇ εὐτραπελίᾳ, ὁ δὲ τῷ πλούτῳ. ὁμοίως δὲ καὶ ἴσοι μὲν ὅταν ὁμοίως χρη-
σιμεύωσιν, ὑπεροχὴ δὲ γίνεται ὅταν ὁ μὲν πλέον, ὁ δὲ ἔλαττον· τοὺς
ἴσους
κατ' ἰσότητα τὴν διὰ τὸ ἀγαθὸν καὶ ἡδὺ καὶ χρήσιμον δεῖ καὶ κατὰ τὸ φι-
λεῖν ἰσάζειν. εἰ γὰρ ἴσοι ἀγαθοί εἰσι, φιλήσουσιν, ὁμοίως κἀπὶ τῶν
ἄλλων·
εἰ δ' ἄνισοι εἶεν, δεῖ ἀναλόγως ἀποδιδόναι τὸν μὲν πλούσιον τιμᾶσθαι ὡς
πλούσιον, τὸν δ' ὡς ἐνάρετον. οὐδεὶς δὲ τὸν εὖ ποιοῦντα δυσχεραίνει,
ἀλλ'
205
ἂν ᾖ χαρίεις ὁ πάσχων, ἀμύνεται, ἤγουν βοηθεῖ, τῷ εὐεργέτῃ εὖ δρῶν.

Ὥσπερ δέ φησι τὸ δίκαιον τὸ μὲν ἔγγραφον, τὸ δὲ ἄγραφον (ἄγραφον
μὲν ὅταν ἀπὸ ἔθους τις δικαιωθῇ, ἔγγραφον δ' ὅταν ἀπὸ νόμου), οὕτω καὶ
ἡ διὰ τὸ χρήσιμον φιλία ἠθικὴ καὶ νομική. ἐγκαλοῦσιν οὖν ὅταν μὴ
διαλυ-θῶσιν ὡς καὶ συνήλλαξαν. εἰ γάρ τις ὡς φίλῳ δῴη τινὶ πεντήκοντα
νομί-σματα, μηδὲν περὶ τόκου εἰπὼν ἀλλ' ἀγράφως συναλλάξας, εἶθ'
ὕστερον ἀπαι-τεῖ τόκον, ἄλλως μὲν συνήλλαξεν, ἄλλως δὲ σπεύδει
διαλυθῆναι.
Gaius Musonius Rufus Phil., Dissertationum a Lucio digestarum

reliquiae Discourse 4, L. 83
εὐθὺς διδακτέον, ὅτι τοῦτο μὲν ἀγαθόν, τοῦτο δὲ κακὸν καὶ ταὐτὸν
ἀμφοῖν, καὶ τοῦτο μὲν ὠφέλιμον, τοῦτο δὲ βλαβερόν, καὶ τόδε μὲν
πρακτέον, τόδε δὲ οὔ· ἐξ ὧν περιγίνεται φρόνησις τοῖς μανθά-
νουσιν ὁμοίως κόραις καὶ κόροις, καὶ οὐδὲν διαφορώτερον τοῖς
ἑτέροις· εἶτα δὲ ἐμποιητέον αἰδῶ πρὸς ἅπαν αἰσχρόν· ὧν ἐγγενομέ-
νων ἀνάγκη σώφρονας εἶναι καὶ ἄνδρα καὶ γυναῖκα. καὶ μὴν τὸν
παιδευόμενον ὀρθῶς, ὅστις ἂν ᾖ, εἴτε ἄρρην εἴτε θήλεια, ἐθιστέον
μὲν ἀνέχεσθαι πόνου, ἐθιστέον δὲ μὴ φοβεῖσθαι θάνατον, ἐθιστέον
δὲ μὴ ταπεινοῦσθαι πρὸς συμφορὰν μηδεμίαν· δι' ὅσων ἄν τις
εἴη ἀνδρεῖος. ἀνδρείας δὲ μικρῷ πρότερον ἐδείχθη δεῖν μετεῖναι
καὶ γυναιξίν. ἔτι τοίνυν πλεονεξίαν μὲν φεύγειν, ἰσότητα δὲ τιμᾶν,
καὶ εὖ ποιεῖν μὲν θέλειν, κακοποιεῖν δὲ μὴ θέλειν ἄνθρωπον ὄντα
ἀνθρώπους, ἔστι μὲν δίδαγμα κάλλιστον καὶ δικαίους ἐπιτελεῖ τοὺς
μανθάνοντας· τί δὲ μᾶλλον ἄνδρα μεμαθηκέναι χρὴ ταῦτα; εἰ γὰρ
νὴ Δία πρέπει δικαίας εἶναι γυναῖκας, καὶ ταὐτὰ δεῖ μεμαθηκέναι
ἄμφω τά γε κυριώτατα καὶ μέγιστα. εἰ γάρ τί που καὶ μικρὸν ὁ
μὲν εἴσεται, ἡ δὲ οὔ, ἢ ἀνάπαλιν ἡ μὲν εἴσεται, ὁ δὲ οὔ, τεχνίτου
τινὸς ἐχόμενον, οὔπω τοῦτο διάφορον ἀποφαίνει τὴν ἑκατέρου
παιδείαν· μόνον περὶ μηδενὸς τῶν μεγίστων ἕτερος ἕτερα μεμαθη-
κέτω, ἀλλὰ ταὐτά. ἂν δέ τις ἐρωτᾷ με, τίς ἐπιστήμη τῆς παιδείας
ταύτης ἐπιστατεῖ, λέξω πρὸς αὐτὸν ὅτι φιλοσοφίας ἄνευ ὥσπερ
Ξενοκράτης. Testimonia, doctrina et fragmenta Fragment 87, L. 8
καὶ τίθησι τούτου παράδειγμα τὸν ὑπὸ Ξενοκράτους ἀπο-

δοθέντα ὁρισμὸν τῆς φρονήσεως λέγοντος ‘φρόνησίς ἐστιν
ὁριστικὴ καὶ θεωρητικὴ τῶν ὄντων’ κτλ.
206
Γράφει δὲ καὶ Ἡρακλείδης περὶ τούτων ἐν τῇ Μουσικῇ

εἰσαγωγῇ ταῦτα· «Πυθαγόρας, ὥς φησι Ξενοκράτης,
εὕρισκε καὶ τὰ ἐν μουσικῇ διαστήματα οὐ χωρὶς ἀριθμοῦ
τὴν γένεσιν ἔχοντα· ἔστι γὰρ σύγκρισις ποσοῦ πρὸς ποσόν.
ἐσκοπεῖτο τοίνυν, τίνος συμβαίνοντος τά τε σύμφωνα
γίνεται διαστήματα καὶ τὰ διάφωνα καὶ πᾶν ἡρμοσμένον
καὶ ἀνάρμοστον. καὶ ἀνελθὼν ἐπὶ τὴν γένεσιν τῆς φωνῆς
ἔφη· «ὡσεὶ μέλλει τι ἐκ τῆς ἰσότητος σύμφωνον ἀκουσθή-
σεσθαι, κίνησιν δεῖ τινα γενέσθαι.» ἡ δὲ κίνησις οὐκ ἄνευ
ἀριθμοῦ γίνεται, ὁ δ' ἀριθμὸς οὐκ ἄνευ ποσότητος. κινήσεως
δέ φησιν εἴδη δύο· τὸ μὲν φορά, τὸ δ' ἀλλοίωσις. καὶ φορᾶς
μὲν εἴδη δύο· ἡ μὲν ἐν κύκλῳ, ἡ δ' ἐπ' εὐθύ. καὶ τῆς μὲν ἐν
κύκλῳ ἡ μὲν εἰς τόπον ἐκ τόπου φέρεται ὡς ὁ ἥλιος καὶ ἡ σε-
λήνη καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα, ἡ δ' ἐν τόπῳ μένοντι ὡς οἱ
κινούμενοι κῶνοι καὶ σφαῖραι περὶ τὸν ἴδιον ἄξονα. τῆς δ'
εἰς εὐθὺ φορᾶς πλείονά ἐστιν εἴδη, περὶ ὧν οὐκ ἀναγκαῖον
νῦν λέγειν. ὑποκείσθω οὖν φησιν, ὅτι ἔστι τις φορὰ ἡ περὶ
τοὺς φθόγγους εἰς τόπον ἐκ τόπου, εἰς εὐθὺ ἐπὶ τὸ τῆς
πάθη θνητὰ καὶ μεταβολὰς ἀναγκαίας, οὓς δαίμονας ὀρθῶς

ἔχει κατὰ νόμον πατέρων ἡγουμένους καὶ ὀνομάζοντας σέ-
βεσθαι. Παράδειγμα δὲ τῷ λόγῳ Ξενοκράτης μὲν ὁ Πλάτωνος
ἑταῖρος ἐποιήσατο τὸ τῶν τριγώνων, θείῳ μὲν ἀπεικάσας
τὸ ἰσόπλευρον θνητῷ δὲ τὸ σκαληνὸν τὸ δ' ἰσοσκελὲς δαι-
μονίῳ· τὸ μὲν γὰρ ἴσον πάντῃ τὸ δ' ἄνισον πάντῃ, τὸ δὲ
πῆ μὲν ἴσον πῆ δ' ἄνισον, ὥσπερ ἡ δαιμόνων φύσις ἔχουσα
καὶ πάθος θνητοῦ καὶ θεοῦ δύναμιν.
Τρισςῶν δὲ ὄντων τῶν τριγώνων τὸ μὲν ἰσόπλευρον, ὡς
καὶ Ξενοκράτης ἔλεγεν, ἀνεῖται ταῖς θείαις πάσαις ψυχαῖς
ὡς τῷ ἑνὶ κεκρατημέναις· ἡ γὰρ ἰσότης ἑνότης ἐστίν· διὸ
καὶ θεῖαι καλοῦνται· τὸ γὰρ ἓν θεότητος ἴδιον. ἐπειδὴ δὲ
οὐκ ἦν αὐτὸ ἓν τὸ ἐν ψυχαῖς ἕν, ἀλλὰ μετεχόμενον ὑπὸ τοῦ
ἐν αὐταῖς πλήθους, ἰσότης ἡ ἑνότης γενομένη ταῖς παντα-
χόθεν ἐκτεθεωμέναις ψυχαῖς καὶ κατὰ πάσας τὰς ζωὰς τὸ
πανταχόθεν ἴσον ἀποδέδωκεν τρίγωνον· δι' ὧν καὶ τόδε τὸ
πᾶν ἐκθεοῦσιν, τὰς μὲν κινήσεις ταῖς εὐθείαις, τὰς δὲ συ-
νοχὰς τῶν κινήσεων ταῖς γωνίαις. τὸ δὲ ἰσοσκελὲς ταῖς
μετὰ τὰς θείας ψυχαῖς δαιμονίαις οὔσαις, ἐν αἷς μέσαις
οὔσαις ἰσότης τέ ἐστιν καὶ ἀνισότης, ἕνωσίς τε καὶ ποικιλία
δυνάμεων, τῶν βάσεων ἀνομοίων οὐσῶν πρὸς τὰς ἄνωθεν·
207
ἑταῖρος ἐποιήσατο τὸ τῶν τριγώνων, θείῳ μὲν ἀπεικάσας

τὸ ἰσόπλευρον θνητῷ δὲ τὸ σκαληνὸν τὸ δ' ἰσοσκελὲς δαι-
μονίῳ· τὸ μὲν γὰρ ἴσον πάντῃ τὸ δ' ἄνισον πάντῃ, τὸ δὲ
πῆ μὲν ἴσον πῆ δ' ἄνισον, ὥσπερ ἡ δαιμόνων φύσις ἔχουσα
καὶ πάθος θνητοῦ καὶ θεοῦ δύναμιν.
Τρισςῶν δὲ ὄντων τῶν τριγώνων τὸ μὲν ἰσόπλευρον, ὡς
διότι δὴ καὶ οἱ δαίμονες τοῖς μὲν ἐσχάτοις ἑαυτῶν ἐφάπτον-
ται τῶν χειρόνων, τοῖς δὲ ὑψηλοτέροις τῶν κρεισσόνων, καὶ
ἡ ἐπαφὴ τοῖς μὲν ἐξομοιοῖ διὰ τῆς ἰσότητος,

208
ἡ ἐπαφὴ τοῖς μὲν ἐξομοιοῖ διὰ τῆς ἰσότητος, τοῖς δὲ συ-

νάπτει διὰ τῆς ἀνισότητος. τὸ δὲ δὴ τρίτον τὸ σκαληνὸν
πάντῃ ἀνισούμενον τῶν ψυχῶν ἐστιν ἀνιουσῶν καὶ κατιου-
σῶν εἰκών, τοῖς κρείττοσιν ἀνισουμένων καὶ τοῖς χείρο-
σιν καὶ γὰρ ἐκείνων ποτὲ μὲν πλέον ἅπτονται κινούμεναι,
ποτὲ δὲ ἔλασσον, [καὶ] τῶν χειρόνων, καὶ τὸ παραδοξότατον,
ὅτι καὶ ἑαυτῶν. πάντῃ οὖν αὐταῖς ἀνισουμέναις ἀποδέδοται

ἡ ἐπαφὴ τοῖς μὲν ἐξομοιοῖ διὰ τῆς ἰσότητος, τοῖς δὲ συ-
νάπτει διὰ τῆς ἀνισότητος. τὸ δὲ δὴ τρίτον τὸ σκαληνὸν
πάντῃ ἀνισούμενον τῶν ψυχῶν ἐστιν ἀνιουσῶν καὶ κατιου-
σῶν εἰκών, τοῖς κρείττοσιν ἀνισουμένων καὶ τοῖς χείρο-
σιν καὶ γὰρ ἐκείνων ποτὲ μὲν πλέον ἅπτονται κινούμεναι,
ποτὲ δὲ ἔλασσον, [καὶ] τῶν χειρόνων, καὶ τὸ παραδοξότατον,
ὅτι καὶ ἑαυτῶν. πάντῃ οὖν αὐταῖς ἀνισουμέναις ἀποδέδοται
τὸ πάντῃ ἄνισον.
Λάβοις δ' ἂν καὶ κατὰ τὴν τῶν πλευρῶν διαίρεσιν τὴν
τῶν τριγώνων πρὸς τὰ ὄντα ἀναλογίαν. τὸ μὲν γὰρ
ἰσόπλευρον κατὰ πάντα ἰσότητι καὶ ἁπλότητι
Φλάβιος Φιλόστρατος. Vita Apollonii Ch. 5, se. 28, L. 15
“εἶπεν” ἤδη γὰρ εὐξάμενος βασιλέα δίκαιόν τε καὶ

γενναῖον καὶ σώφρονα καὶ πολιᾷ κεκοσμημένον καὶ
πατέρα παίδων γνησίων, σὲ δήπου παρὰ τῶν θεῶν
ᾔτουν ἐγώ.” ὑπερησθεὶς δὲ τούτοις ὁ βασιλεύς, καὶ
γὰρ ἐβόησε τὸ ἐν τῷ ἱερῷ πλῆθος ξυντιθέμενοι τῷ
209
λόγῳ, “τί σοι” ἔφη “Νέρωνος ἀρχὴ ἐφαίνετο;” καὶ

ὁ Ἀπολλώνιος “Νέρων” εἶπε “κιθάραν μὲν ἴσως
ᾔδει ἁρμόττεσθαι, τὴν δὲ ἀρχὴν ᾔσχυνεν ἀνέσει καὶ
ἐπιτάσει.” “ξύμμετρον οὖν” ἔφη “κελεύεις εἶναι
τὸν ἄρχοντα;” “οὐκ ἐγώ”, εἶπε “θεὸς δὲ τὴν ἰσό-
τητα μεσότητα ὁρισάμενος. ἀγαθοὶ δὲ τούτων ξύμ-
βουλοι καὶ οἵδε οἱ ἄνδρες” τὸν Δίωνα δείξας καὶ
τὸν Εὐφράτην μήπω αὐτῷ ἐς διαφορὰν ἥκοντα. τότε
δὴ ἀνασχὼν ὁ βασιλεὺς τὰς χεῖρας “ὦ Ζεῦ” ἔφη
“σοφῶν μὲν ἐγὼ ἄρχοιμι, σοφοὶ δὲ ἐμοῦ.” καὶ ἐπι-
στρέψας ἑαυτὸν ἐς τοὺς Αἰγυπτίους “ἀρύσασθε”,
εἶπεν “ὡς Νείλου καὶ ἐμοῦ.” ἡ μὲν δὴ Αἴγυπτος
ὧδε ἀνέσχεν ἀπειρηκότες ἤδη δι' ἃ ἐπιέζοντο. κατ-
ιὼν δὲ τοῦ ἱεροῦ ξυνῆψε τῷ Ἀπολλωνίῳ τὴν χεῖρα
καὶ παραγαγὼν αὐτὸν ἐς τὰ βασίλεια, “ἴσως” ἔφη
“μειρακιώδης ἐνίοις δοκῶ βασιλείας ἁπτόμενος περὶ
Φλάβιος Φιλόστρατος. Vita Apollonii Ch. 6, se. 2, L. 21
οἰκοῦντες οὔπω μέλανες, ἀλλὰ ὁμόφυλοι τὸ χρῶμα,

μελαίνονται γὰρ οἱ μὲν ἧττον Αἰθιόπων, οἱ δὲ μᾶλ-
λον Αἰγυπτίων. ξυνεὶς οὖν ὁ Ἀπολλώνιος τοῦ τῆς
ἀγορᾶς ἤθους “οἱ δὲ χρηστοὶ” ἔφη “Ἕλληνες, ἢν
μὴ ὀβολὸς ὀβολὸν τέκῃ καὶ τὰ ὤνια αὑτοῖς ἐπιτιμή-
σωσι καπηλεύοντες ἢ καθειργνύντες, οὔ φασι ζῆν
ὁ μὲν θυγατέρα σκηπτόμενος ἐν ὥρᾳ γάμων, ὁ δ'
υἱὸν ἤδη τελοῦντα ἐς ἄνδρας, ὁ δ' ἐράνου πλήρω-
σιν, ὁ δ', ὡς οἰκοδομοῖτο οἰκίαν, ὁ δέ, ὡς αἰσχύ-
νοιτο χρηματιστὴς ἥττων τοῦ πατρὸς δόξαι. καλῶς
δ' ἄρ' εἶχεν, ἵνα ὁ πλοῦτος ἀτίμως ἔπραττεν ἰσότης
τε ἤνθει, μέλας δ' ἀπέκειτο σίδηρος, ὁμονοούντων τῶν ἀνθρώπων, καὶ
ἡ γῆ πᾶσα ἐδό-κει μία.”
Aristophanes Gramm., Aristophanis historiae animalium epitome

subjunctis Aeliani Timothei aliorumque eclogis Ch. 2, se. 238, L. 2
τὸν χιτῶνα δὲ τὸν ἐκ τῶν ἐρίων φθειρῶν μάλιστα παρέχει γεννητικόν.

Πλεῖστα δὲ τὰ εἴδη τῶν λύκων· ὁ μὲν γὰρ ἰκτῖνος, ὁ δὲ
κίρκος, ὁ δὲ τοξευτήρ, ἄλλος δὲ ὃς καὶ βασιλεύς ἐστι λύκων καὶ καλεῖται.
οὗτος δὲ οὐδὲ πέφυκε βαρὺς εἶναι τοῖς προβάτοις, ἀλλ' εἰ καὶ τῷ λιμῷ
ποτε εἴκων διαρπάσειε, συνδιαιρεῖται τῷ νομεῖ τὴν θήραν, αὐτός τε τὸ
210
ἥμισυ
βεβρωκώς, ἐκείνῳ θάτερον ὑπολείπει. καὶ ἦν ἄρα ποτὲ βασιλεὺς Λυκάων
δικαιοσύνης ἐχόμενος, τὸ γένος ἕλκων ἐξ Ἀρκαδίας, ὃς ἐπείπερ εἰς λύκον
ἔτυχε μεταβεβληκώς, οὐ συμμετήλλαχε καὶ τὸ ἦθος, ἀλλ' ἔμεινε δήπου
δίκαιος ὤν.
Οἱ λύκοι μὲν οὖν, ὁπότε δύο ἢ καὶ πλείονες μίαν διαρπάσουσιν
αἶγα, διαιροῦνται κατ' ἰσότητα πρὸς ἀλλήλους, καὶ ἄδικος οὕτω θήρα
δικαίας
τυγχάνει νομῆς.
νοσοῦντι δὲ λύκῳ καὶ ἀπορουμένῳ τροφῆς τὸν
χοῦν αὐτῷ λέγεται γίνεσθαι βρῶσιν, καὶ τοῦτον ἐσθίοντα διαζῆν,
καθάπερ
ἄρα καὶ ἄγρωστιν μὲν οἱ κύνες, ἔλαφος δὲ τὸν ὄφιν. θηρᾷ δ' ἔγχελυν
ἀετός, ὕαινα δὲ σκύλακα καὶ ἀσπίδα μὲν ὁ ἰχνεύμων, τὸν βάτραχον δὲ οἱ
κύκνοι.
Pseudo-Justinus Martyr, Fragmenta Fragment 5, L. 2
κινον εἰς τὸ ὕδωρ, τὴν οὐκέτι τὰ φυσικὰ ἔχουσαν σάρκα προ-

φητεύων. Διά τοι τοῦτο καὶ δύο ὀρνίθια· ἓν μὲν θυόμενον
ἐφ' ὕδατι, καὶ ἓν βαπτιζόμενον εἰς τὸ αἷμα καὶ εἰς τὸ ὕδωρ
καὶ ἐξαποστελλόμενον, καθάπερ εἴρηται καὶ ἐπὶ τῶν τράγων.
Ὁ τῆς ἀποπομπῆς τράγος τὸν τύπον τοῦ τὰς τῶν ἀνθρώ-
πων ἁμαρτίας ἀναλαμβάνοντος ἐξετέλει. Οἱ δὲ δύο τὴν μίαν
περιεῖχον τοῦ ἐνανθρωπήσαντος θεοῦ οἰκονομίαν· ἐτραυμα-
τίσθη γὰρ διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν, καὶ αὐτὸς ἁμαρτίας πολλῶν
ἀνήνεγκε, καὶ διὰ τὰς ἀνομίας αὐτῶν παρεδόθη.
Καὶ τὸ μὴ κεῖσθαι δὲ ἐπὶ τῆς ἑβδόμης ἡμέρας κατ' ἰσότητα τῶν ἄλλων
ἡμερῶν τὸ “Καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο
πρωῒ” σύμβολόν ἐστιν ἐναργὲς τῆς ἐν αὐτῇ γενομένης συντε-
λείας πρὸ τῆς συμπληρώσεως αὐτῆς, ὥς φασιν οἱ πατέρες,
καὶ μάλιστα οἱ περὶ τὸν ἱερὸν Κλήμεντα καὶ Εἰρηναῖον καὶ
Ἰουστῖνον τὸν μάρτυρα καὶ φιλόσοφον, ὅστις, λίαν γε ὑπερ-
σόφως εἰς τὸν ἕκτον ὑπομνηματίζων τῆς ἕκτης ἡμέρας ἀριθμόν,
τὴν νοερὰν τοῦ ἀνθρώπου ψυχὴν καὶ τὰς πέντε αὐτοῦ αἰσθη-
τικὰς αἰσθήσεις λέγει εἶναι ἓξ ἔργα τῆς ἕκτης ἡμέρας. Ὅθεν
καί, πολλὰ διεξελθὼν περὶ τοῦ ἕκτου ἀριθμοῦ, πάντα φησὶ
τὰ ὑπὸ θεοῦ δημιουργηθέντα ἑξαχῶς διαιρεῖσθαι, τουτέστιν
εἰς νοερὰ καὶ ἀθάνατα, οἷοί εἰσιν οἱ ἄγγελοι, καὶ εἰς λογικὰ
Marcellinus I Med., De pulsibus L. 390

211
Τίς ὁ διαλείπων σφυγμός.
Ὁ διαλείπων καλούμενος σφυγμὸς παντελῆ μὲν ἀφανισμὸν οὐ ποιεῖ τῆς

κατὰ τὴν ἀρτηρίαν κινήσεως, ἀθρόως δὲ ἀποκοπεὶς καὶ ἐφησυχάσας κατὰ
τὴν συστολὴν χρόνον τινὰ ἐπανέρχεται πάλιν. καὶ ἔστιν ἐν αὐτῷ ἡ δια-
φορὰ τοιαύτη τις. διαλείπει γὰρ ἤτοι παρ' ὀλιγωτέρας .. καὶ τοῦτο γίνεται
τεταγμένως ἢ ἀτάκτως. ποτὲ μὲν γὰρ μετὰ πλείονας σφυγμοὺς οἷον τές-
σαρας ἢ πέντε διαλείπων, αὖθις μὴ φυλάξας τὴν τάξιν, μετὰ δύο ἢ τρεῖς
πληγὰς διαλείπει· ἢ ἐκ τῶν ἐναντίων μετὰ ὀλιγωτέρας διαστολὰς ἐπα-
νέρχεται ἐπὶ τὰς πλείονας· ἢ τὸ ἔντακτον φυλάσσει, τὴν αὐτὴν ἰσότητα
ποιούμενος τῶν κατὰ τὰ διαλείμματα χρόνων. τὸν μὲν οὖν παρ' ὀλιγωτέ-
ρας ἀνταποδώσεις σφυγμὸν διαλείποντα μᾶλλον ὀλέθριον νομιστέον,
τὸν δὲ παρὰ πλείονας ἧττον, οἷον τὸν παρὰ μίαν κίνησιν τοῦ παρὰ
δύο, καὶ τὸν παρὰ δύο τοῦ παρὰ τρεῖς, καὶ τὸν παρὰ τρεῖς τοῦ παρὰ
τέσσαρας, καὶ κατὰ τὰ ἑξῆς ὁμοίως. ὅπου μὲν γὰρ συνεχεστέρας οὔσης
τῆς κατὰ τὸν σφυγμὸν ἐνεργείας καὶ οὐ διατεμνομένης πυκνῶς ὑπὸ τοῦ
διαλείποντος σφυγμοῦ, ἔτι τὴν δύναμιν ἐρρῶσθαι ὑποληπτέον, ὅτε δὲ οὔ,
τοὐναντίον.
Albinus Phil., Epitome doctrinae Platonicae sive Διδασκαλικός

Ch. 33, se. 1, L. 4
Πεφυκυιῶν δὲ πολλῶν ἀδοκίμων ἡδονῶν, οὐ ζητητέον εἰ

τῶν ἁπλῶς ἀγαθῶν δύναται εἶναι· ἐξίτηλος γὰρ φαίνεται καὶ
οὐδενὸς ἀξία, ἐπιγεννηματικὴ τῇ φύσει ὑπάρχουσα καὶ οὐδὲν
οὐσιῶδες οὐδὲ προηγούμενον ἔχουσα, συνυπάρχουσά τε τῷ
ἐναντίῳ· μίγνυται γὰρ ἡδονὴ καὶ λύπη, οὐκ ἂν δὲ συνέβαινε
τοῦτο, εἰ τὸ μὲν ἁπλῶς ἦν ἀγαθόν, θάτερον δὲ κακόν.
Φιλία δὲ ἡ μάλιστα καὶ κυρίως λεγομένη
οὐκ ἄλλη τίς ἐστι τῆς συνισταμένης κατ' εὔνοιαν ἀντίστροφον·
αὕτη δὲ ὑφίσταται, ὅταν ἐπίσης ἑκάτερος βούληται τὸν πλησίον
καὶ ἑαυτὸν εὖ πράττειν. Ἡ δὲ ἰσότης αὕτη οὐκ ἄλλως σώζεται
ἢ κατὰ τὴν τοῦ ἤθους ὁμοιότητα· τὸ γὰρ ὅμοιον τῷ ὁμοίῳ
μετρίῳ ὄντι φίλον ὑπάρχει, τὰ δὲ ἄμετρα οὔτε ἀλλήλοις οὔτε
τοῖς συμμέτροις δύναται ἐφαρμόσαι.
Εἰσὶ δέ τινες καὶ ἄλλαι νομιζόμεναι φιλίαι, οὐ μὴν καὶ

οὖσαι, ὑπὸ τῆς ἀρετῆς ὥσπερ ἐπικεχρωσμέναι· ἥ τε φυσικὴ
τῶν γονέων πρὸς τὰ ἔκγονα καὶ ἡ τῶν συγγενῶν πρὸς ἀλλήλους
καὶ ἡ λεγομένη πολιτικὴ καὶ ἡ ἑταιρική, αὗται δὲ οὐκ ἀεὶ
212
ἔχουσι τὸ ἀντίστροφον τῆς εὐνοίας.
Cornelius Alexander Polyhist., Fragmenta Fragment 140, L. 128
κτήνεσιν· εἴς τε τούτους γίνεσθαι τούς τε καθαρμοὺς

καὶ ἀποτροπιασμοὺς μαντικήν τε πᾶσαν καὶ κλῃδόνας
καὶ τὰ ὅμοια. Μέγιστον δέ φησιν εἶναι τῶν ἐν ἀνθρώ-
ποις τὸ τὴν ψυχὴν πεῖσαι ἐπὶ τὸ ἀγαθὸν ἢ ἐπὶ τὸ κακόν.
Εὐδαιμονεῖν τ' ἀνθρώπους ὅταν ἀγαθὴ ψυχὴ προσγέ-
νηται, μηδέποτε δ' ἠρεμεῖν μηδὲ τὸν αὐτὸν ῥόον κρα-
τεῖν. (33) Ὅρκιόν τ' εἶναι τὸ δίκαιον καὶ διὰ τοῦτο
Δία ὅρκιον λέγεσθαι. Τήν τ' ἀρετὴν ἁρμονίαν εἶναι καὶ
τὴν ὑγίειαν καὶ τὸ ἀγαθὸν ἅπαν καὶ τὸν θεόν· διὸ καὶ
καθ' ἁρμονίαν συνεστάναι τὰ ὅλα. Φιλίαν τ' εἶναι ἐναρ-
μόνιον ἰσότητα. Τιμὰς θεοῖς δεῖν νομίζειν καὶ ἥρωσι
μὴ τὰς ἴσας, ἀλλὰ θεοῖς ἀεὶ μετ' εὐφημίας λευχειμο-
νοῦντας καὶ ἁγνεύοντας, ἥρωσι δ' ἀπὸ μέσου ἡμέρας.
Τὴν δ' ἁγνείαν εἶναι διὰ καθαρμῶν καὶ λουτρῶν καὶ
περιρραντηρίων καὶ διὰ τοῦ καθαρεύειν ἀπό τε κήδους
καὶ λεχοῦς καὶ μιάσματος παντὸς καὶ ἀπέχεσθαι βρω-
τῶν θνησειδίων τε κρεῶν καὶ τριγλῶν καὶ μελανούρων
καὶ ᾠῶν καὶ τῶν ᾠοτόκων ζῴων καὶ κυάμων καὶ τῶν
ἄλλων ὧν παρακελεύονται καὶ οἱ τὰς τελετὰς ἐν τοῖς
ἱεροῖς ἐπιτελοῦντες. (34) Φησὶ δ' Ἀριστοτέλης περὶ
τῶν κυάμων παραγγέλλειν αὐτὸν ἀπέχεσθαι τῶν ...
Leo Phil., De natura hominum synopsis Se. 72, L. 19
ῥεῖν τὰ τῆς τροφῆς περισσά. μετὰ δὲ ταῦτα ἐν ᾧ αἱ νόθοι πλευραὶ ἀπο-

τελευτῶσι λαγὼν λέγεται καὶ κενεὼν καὶ λαπάρα ὁ τόπος. τὰ μὲν γὰρ
πλησίον τῶν πλευρῶν ὀστέα λαγόνων ὀστᾶ λέγονται· τὰ δὲ ἐπὶ τὴν
βάσιν ὄπιθέν τε καὶ κάτωθεν ἰσχίων ὀστᾶ. τὰ δὲ εἰς τὸ πρόσω μέρος
ἐντεῦθεν ἀνατεινόμενα λεπτὰ ὄντα καὶ διατετρημένα καὶ συμφυόμενα
κατὰ τὸ πέρας ἀλλήλων ἥβης καλέουσιν ὀστᾶ. κατὰ γὰρ τὸν τῆς ἥβης
χρόνον αἱ τρίχες ἐκεῖσε φύονται· ὅντινα τόπον ἥβην καὶ ἦτρον ἐκάλεσαν.
ἦτρον, ἔντερον, ἐκ τοῦ ἵημι, τὸ πέμπω, ἵητρον καὶ ἐν συγκοπῇ ἦτρον·
ἐφήβαιον δὲ διὰ τὸ βαίνειν τὰς τρίχας ἐκεῖ ὀλίγας τε καὶ μικράς, ἐκ τοῦ
μόνον βῆναι· βαιὸς γὰρ ὁ μικρός. ὁ δὲ τῆς ἥβης χρόνος ἀόριστος διὰ τὴν
ἀνισότητα τοῦ ἐν τοῖς ἡβάσκουσιν ἐμφύτου θερμοῦ. λαγὼν δὲ λέγεται
παρὰ τὸ λῆγον· ἐκεῖσε γὰρ λήγουσιν αἱ πλευραί. κατωτέρω λαγῶνος
213
βουβῶνας καλοῦσι, τὰ ἔνθεν κἀκεῖθεν τῆς βαλάνου καὶ τῶν διδύμων· τὸ

δὲ τῆς βαλάνου ἐξ ἴσης κύστιν λέγουσι διὰ τὸ ἐκεῖσε εἶναι τὴν οὐροδόχον
κύστιν. κοινωνία γὰρ ἔρχεται δύο πόρων ἀπὸ τὴν ὀσφὺν φυσικῶν
ὑπονόμων τοῦ ἀπευθυσμένου καὶ τῆς οὐροδόχου κύστεως. ἐπεὶ δὲ τὸ
λεγόμενον ἀρχὸν ἔντερον ὑπόκειται αὐτῇ, φλεγμαινούσης πολλάκις
αὐτῆς, ἐπίσχεσις γίνεται τῆς κόπρου καὶ τοῦ οὔρου. βουβῶνας δὲ
ὠνόμασε τοὺς εἰρημένους τόπους ἀπὸ τοῦ συμβαίνοντος οἰδήματος ἐν
αὐτοῖς, ἐκ τοῦ βῶ, τὸ βαίνω· ἡ δὲ κύστις ἀπὸ τοῦ κεύθειν τὸ οὖρον.
μέχρι γὰρ τῆς ὀσφύος αἱ μεσαραϊκαὶ φλέβες φέρονται.
Theophilus Protospatharius, Damascius et Stephanus Atheniensis Med.,

Commentarii in Hippocratis aphorismos Vol. 2, P.284, L. 33
ρέττουσι. καὶ ὅσοι, φησὶν, ὑγιαίνοντες ἔθος ἔχουσιν ὑγρῶς

τρέφεσθαι, καὶ τούτοις πλέον τῶν ἄλλων ἡ ὑγρὰ συμφέρει
τροφὴ, ὅταν πυρέσσωσιν, ἔπειτα διδάσκει προσέχειν καὶ
εἴτε ἅπαξ εἴτε δὶς ἑκάστης ἡμέρας ἢ νυκτὸς χρὴ τρέφειν.
χρὴ γὰρ εἰδέναι καὶ τοῦτο τὸν ἰατρόν. σκόπει γοῦν οὕτως.
καὶ ἐὰν μὲν ἡ δύναμις τοῦ πάσχοντος ἀσθενής ἐστι καὶ ἡ
διάθεσις ὑπ' ἐνδείας πάσχουσα, ὀλίγην μὲν διὰ τὴν τῆς
φύσεως ἀσθένειαν, πολλάκις δὲ τῆς ἡμέρας διὰ τὸ δεῖ-
σθαι ὑπὸ τῆς ἐνδείας· εἰ δὲ καὶ ἡ δύναμις μὲν ἀσθενής
ἐστι καὶ οὔτε ἔνδειά τις συνυπάρχει, συμμετρία δὲ ἢ ἰσό-
της τῶν χυμῶν ἢ καὶ πλῆθος, ὀλιγάκις τε καὶ ὀλίγα τού-
τοις δώσομεν. καὶ ἐπὶ τοῖς ἑξῆς οὕτω σκοπῶν οὐ σφα-
λήσῃ πρὸς οὐδὲν τὸ παράπαν.
In codice Vindob. XXVIII, hoc est scholion:
Χρὴ διαιτᾷν τοὺς πυρέσσοντας ὡς ὑγρῷ καὶ ξηρῷ πάθει

ὄντι ὑγρὰν δίαιταν, ταῖς δὲ ὑγραῖς φύσεσι, εἴτε δι' ἡλικίας εἴτε
δι' ἔθος, οὐ τὴν ἐναντίαν, ἀλλὰ τὴν οἰκείαν. δεῖ γὰρ τὴν φύ-
σιν αὐτῶν διὰ τῶν ὑγρῶν οὐκ ἀνασκευάζεσθαι ᾧτινι νο-
σήματι. εἰ δέ τις προχειριζόμενος σύνθετα νοσήματα, οἷον
Theophilus Protospatharius Med., De pulsibus P.35, L. 5
συστηματικὰς, ἑξῆς δὲ τὰς καθ' ἕνα σφυγμόν.

Αἱ μὲν δὴ συστηματικαὶ τῶν ἀνωμαλιῶν διαφοραὶ ἐν
ἀθροίσμασι πλειόνων, ὡς ἔφαμεν, σφυγμῶν συνίστανται.
πρώτην δὲ ἔχουσι διαφορὰν καθ' ὃ ὁτὲ μὲν ὁμαλὸς,
214
ὁτὲ δὲ ἀνώμαλος γίνονται· καὶ οὐ χρὴ θαυμάζειν εἰ

ὁμαλήν τινα καλοῦμεν ἀνωμαλίαν· ἔχει γὰρ οὕτως οὐκ ἐν
σφυγμοῖς μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις σχεδὸν ἅπασιν,
ὅσα τρέποντα τὴν ἐξ ἀρχῆς φύσιν, εἴτε κατὰ μέγε-
θος, εἴτε κατὰ σφοδρότητα, ἢ ὁμαλὰς ποιεῖται τὰς αὐξή-
σεις ἢ ἀνωμάλους. καθ' ὅσον μὲν γὰρ τρέπει διαφθεί-
ροντα τὴν ἰσότητα λέγοιτ' ἂν ἀνώμαλα, καθ' ὅσον δὲ
τὸ ἶσον ἀεὶ τῆς τροπῆς ἐπιλαμβάνει λέγοιτ' ἂν ὁμαλῶς
τρέπεσθαι· τὰ δὲ μήτε ἔμπροσθεν μένοντα ἄτρεπτα
μήτε ἶσον ἀεὶ τῆς τροπῆς ἐπιλαμβάνοντα τελέως ἀνώ-
μαλα.
Τὸ τοιοῦτον δή τοι καὶ κατὰ τοὺς μειούρους σφυ-
γμοὺς συμβέβηκεν ἤτοι κατὰ βραχὺ καὶ ὁμαλῶς ἐκ-
λυομένης αὐτῶν τῆς ἰσότητος, ἢ ἀθρόως καὶ κατὰ με-
γάλα. γένοιτο δ' ἂν ἐφ' ἑνὸς γένους τῶν μειούρων ὡς
ἐπὶ παραδείγματος ὁ λόγος σαφής· ἔστω τοίνυν ὁ μὲν
δεύτερος σφυγμὸς τοῦ πρώτου βραχὺ μικρότερος· ὁ δὲ
Alexander Phil., De mixtione P.230, L. 30
πρὸς τὴν γένεσίν τε καὶ φθοράν λέγειν διαφοράν. κοινὸν μὲν γὰρ αὐταῖς ἥ
τε
κατὰ τὴν ὕλην κοινωνία, καθ' ἣν ὥσπερ φθείρεταί τι, οὕτως καὶ κιρνᾶται,
καὶ
ἡ διὰ ἐναντίωσιν διὰ τοῦ ποιεῖν τε καὶ πάσχειν μεταβολή. ἴδιον δὲ κρά-
σεως πρὸς τὴν γένεσίν τε καὶ φθορὰν τὸ ἐπὶ μὲν τούτων τέλεον θάτερον
εἰς θάτερον μεθίστασθαι καὶ μεταλαμβάνειν τὰς ἐναντιώσεις, καθ' ἃς πα-
θὸν ἀπέβαλε τέλεον, ἃς εἶχε πρὸ τούτου, ἐπὶ δὲ τῶν κιρναμένων οὐ τοῦ-
τον ἔτι γίνεται τὸν τρόπον. ἀλλ' ὅταν πλείω σώματα τοῦ ποιεῖν καὶ πά-
σχειν ὑπ' ἀλλήλων ἔχοντα δύναμιν ἀλλήλοις συνέλθῃ, ἔχῃ δὲ οὕτως, ὡς
μὴ ὑπερέχειν κατὰ τὰς ἐναντιώσεις ἄλλο ἄλλου δύνασθαι ὡς φθεῖραν αὐ-
τὸ εἰς τὴν ἑαυτοῦ μεταστῆσαι φύσιν, τότε ταῦτα διὰ τὴν τῶν δυναμένων
ἰσότητα, καθ' ἃς ποιεῖ καὶ πάσχει, ὁμοίως ὑπ' ἀλλήλων ἀντιπάσχοντα
μέχρι τούτου πρόεισιν, ἕως ἀποβαλόντα τὰς κατὰ ἐναντιώσεις ὑπεροχάς,
δι' ἃς ἕτερά τε ἦν ἀλλήλων καὶ ἐναντία, μίαν ἐξ ἁπασῶν τῶν δυνάμεων
γεννήσει ποιότητα, ἑνωθείσης καὶ μιᾶς γενομένης τῆς ἀμφοτέροις ἢ
πᾶσιν
αὐτοῖς ὕλης ὑποκειμένης. γίνεται δὲ ἡ τοιαύτη μῖξις, ἣν κρᾶσιν καλοῦμεν,
ἐν τοῖς ὑγροῖς τῶν σωμάτων. καὶ γὰρ ἡ ἐν τοῖς ξηροῖς γίνεσθαι δοκοῦσα
κρᾶσις οὐ γίνεται χωρὶς ὑγρότητος. ἑνοῦται γὰρ τὰ ὑγρὰ συντιθέμενα
καὶ
οὐ φυλάσσει τὰς οἰκείας ἐπιφανείας, ἐὰν μὴ ᾖ γλισχρόν. ὅταν δὴ τοῖς
215
κατὰ τὴν ὕλην διὰ τὴν ὑγρότητα κατὰ τὴν παράθεσιν ἑνουμένοις
σώμασιν
προσήκῃ τὸ ἐναντίωσιν ἔχειν ἰσοκρατῆ πρὸς ἄλληλα, γίνεται αὐτοῖς κατὰ
τὰς ποιότητάς τε καὶ δυνάμεις ἕνωσις, ὅπερ ἐστὶν ἡ κρᾶσις.
Alexander Phil., De mixtione P.231, L. 6
δι' ἃς ἕτερά τε ἦν ἀλλήλων καὶ ἐναντία, μίαν ἐξ ἁπασῶν τῶν δυνάμεων

γεννήσει ποιότητα, ἑνωθείσης καὶ μιᾶς γενομένης τῆς ἀμφοτέροις ἢ
πᾶσιν
αὐτοῖς ὕλης ὑποκειμένης. γίνεται δὲ ἡ τοιαύτη μῖξις, ἣν κρᾶσιν καλοῦμεν,
ἐν τοῖς ὑγροῖς τῶν σωμάτων. καὶ γὰρ ἡ ἐν τοῖς ξηροῖς γίνεσθαι δοκοῦσα
κρᾶσις οὐ γίνεται χωρὶς ὑγρότητος. ἑνοῦται γὰρ τὰ ὑγρὰ συντιθέμενα
καὶ
οὐ φυλάσσει τὰς οἰκείας ἐπιφανείας, ἐὰν μὴ ᾖ γλισχρόν. ὅταν δὴ τοῖς
κατὰ τὴν ὕλην διὰ τὴν ὑγρότητα κατὰ τὴν παράθεσιν ἑνουμένοις
σώμασιν
προσήκῃ τὸ ἐναντίωσιν ἔχειν ἰσοκρατῆ πρὸς ἄλληλα, γίνεται αὐτοῖς κατὰ
τὰς ποιότητάς τε καὶ δυνάμεις ἕνωσις, ὅπερ ἐστὶν ἡ κρᾶσις. ἑκάτερον γὰρ
τῶν οὕτως ἐχόντων διὰ μὲν τὴν ἐνυπάρχουσαν ἐν αὐτοῖς ἐναντίωσιν καὶ
τὴν τῆς ὕλης κοινωνίαν μεταβάλλει τε καὶ πάσχει, διὰ δὲ τὴν ἰσότητα
τῶν
ἐναντιώσεων οὐκ ἐπὶ τοσοῦτον ποιεῖ τὴν μεταβολήν, ὡς ταὐτὸν γενέσθαι
θατέρῳ θάτερον. ἀντιπάσχον γὰρ τὸ ποιοῦν ὑπὸ τοῦ πάσχοντος πρὸς αὐ-
τοῦ καὶ μὴ μένον ὅμοιον αὑτῷ, παύεται τοῦ ποιεῖν ἔτι δύνασθαι πρὸ τοῦ
κρατῆσαι τέλεον αὐτοῦ. καὶ τοῦτ' ἐστὶν ἡ κρᾶσις· ἡ γὰρ διὰ τοῦ ποιεῖν
καὶ πάσχειν τῶν παρακειμένων ἀλλήλοις σωμάτων διὰ μεταβολῆς χωρὶς
φθορᾶς αὐτῶν τινος ἕνωσις. Συνεργεῖ δὲ τοῖς ὑγροῖς πρὸς τὴν θάττω με-
ταβολήν τε καὶ κρᾶσιν καὶ τὸ εὐδιαίρετον. διαιροῦντα γὰρ ἄλληλα πρὸ
τῆς ἑνώσεως καὶ κατὰ μικρὰ παρατιθέμενα ἀλλήλοις, ῥᾷον καὶ θᾶττον
Alexander Phil., Problemata (lib. 1-2) [Sp.] Book 2, se. 20, L. 28
τερον, τοσοῦτον ὑποκαταβέβηκεν· ὅταν δὲ τελείως ἐκκρίνει

πέψασα τὸ πᾶν τοῦ νοσοποιοῦ περιττώματος, τοῦτο λοιπὸν
τῷ πλήθει βαρὺ γενόμενον ὑφιζάνει παρὰ τὸν πυθμένα
τοῦ ποτηρίου καὶ ποιεῖ τὴν λεγομένην ὑπόστασιν δηλοῦ-
σαν τελείαν ὑγείαν· τὸν γὰρ ἀναπεφυρμένον ἐν τῷ κατὰ
φύσιν αἵματι νοσοποιὸν χυμὸν τέλεον διὰ τῆς πέψεως
χωρίσασα ἡ φύσις ἐξέκρινε· τὸ μὲν γὰρ λευκὸν τῆς ὑπο-
στάσεως δηλοῖ τῶν στερεῶν μορίων τὸ χρῶμα σωζόμενον
τῶν οἰκητηρίων τῶν δυνάμεων, τὸ δὲ λεῖον αὐτῆς σημαί-
216
νει τοῦ πεφθέντος χυμοῦ τὸ ὁμότιμον· τὸ γὰρ πῇ μὲν

παχύτερον πῇ δὲ λεπτότερον, ἀνισότητά τινα τοῦ πεμφθέν-
τος ἐνδείκνυται. τὸ δὲ ὁμαλὸν τῆς ὑποστάσεως, τούτεστι
τὸ μὴ διασπᾶσθαι ταύτην, κηρύττει δυνάμεως τελείαν
ἐνέργειαν· ἀναλογεῖ δὲ τὸ ἐν φλεγμοναῖς πύον τῇ ὑποστά-
σει τῶν οὔρων. καὶ τὸ μὲν πῦον δυσῶδες, ἐπειδὴ ἐν στενῷ
τόπῳ τὸ σαπὲν μὴ διαπνεόμενον καὶ μὴ συναναμεμιγμέ-
νον τῷ αἵματι, ἀλλὰ ἐκτὸς ὂν περὶ τὸ δέρμα. ἡ δὲ ὑπό-
στασις τὰ ἐναντία ἔχουσα, οὐκ ἔστι δυσώδης.
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria P.48, L. 17
ἔλεγον ἀριθμὸν εἶναι τὴν πάντων οὐσίαν, ὡς ἐκ τῶν ἀριθμῶν πάντων τῶν
ὄντων συγκειμένων· ὡς γὰρ οἷς πῦρ τὸ ὑποκείμενον, πῦρ ἡ οὐσία πάντων,
οὕτω καὶ οἷς ἀριθμός, ἀριθμὸς ἡ πάντων οὐσία. λέγει δὲ περὶ αὐτῶν ὡς
ἐπιχειρησάντων μὲν πρώτων καὶ τί ποτε ἔστιν ἕκαστον τῶν ὄντων ἀποδι-
δόναι καὶ ὁρίζεσθαι, λίαν μέντοι πραγματευσαμένων τοῦτο ἁπλῶς καὶ
ἀβασανίστως καὶ χωρὶς ἐπιστάσεώς τινος. καὶ ἐπὶ τούτοις ἐκτίθεται τὴν
δόξαν αὐτῶν, ἣν εἶχον περὶ τούτων. ᾧ γὰρ πρώτῳ ὑπῆρχεν ὁ λεγόμενος
ὅρος ὑπ' αὐτῶν, ἐκεῖνο ἔλεγον εἶναι τὸ ὑπὸ τοῦ ὁρισμοῦ δηλούμενον, καὶ
τὴν οὐσίαν τὴν τοῦ πράγματος τὴν ὑπὸ τοῦ ὁρισμοῦ δηλουμένην ἐκεῖνο
ἔχειν ἔλεγον. οἷον τὴν φιλίαν λέγοντες, εἰ οὕτως ἔτυχεν, ἰσότητα, καὶ διὰ
τοῦτο ὑπολαμβάνοντες λόγον αὐτῆς εἶναι τὸ ἰσάκις ἴσον, ᾧ πρώτῳ τῶν
ἀριθμῶν ὑπῆρχε τοῦτο, τοῦτον τὸν ἀριθμὸν ἔλεγον φιλίαν, ταὐτὸ
ποιοῦντες
τῷ ἡγουμένῳ ταὐτὸν εἶναι διπλάσιον καὶ δυάδα, ἐπειδὴ πρώτῃ ταύτῃ τὸ
διπλάσιον ὑπάρχει. ἥντινα δόξαν εὐθύνων προστέθεικεν ἀλλ' οὐ ταὐτὸν
ἴσως ἐστὶ τὸ εἶναι διπλασίῳ καὶ δυάδι· εἰ δὲ μή, πολλὰ τὸ ἓν
ἔσται, ὃ κἀκείνοις συνέβαινε. πολλὰ γὰρ αὐτοῖς τὸ ἓν ἐγίνετο· ὡς
γὰρ τῷ λέγοντι ταὐτὸν εἶναι δυάδα τε καὶ διπλάσιον πολλὰ ἡ δυὰς γίνεται
(πάντα γὰρ οἷς ὁ τοῦ διπλασίου λόγος ἐφαρμόττει), οὕτω κἀκείνοις ἕκα-
στον τῶν πραγμάτων πολλὰ ἐγίγνετο οὕτως λέγουσιν. εἰ γὰρ φιλία κατ'
αὐτοὺς ὁ ἀριθμὸς ᾧ πρώτῳ ἐφαρμόζει τὸ ἰσάκις ἴσον, γίγνεται μὲν
αὐτοῖς
Alexander Phil., In Aristotelis metaphysica commentaria

P.56, L. 17
217
ἀριθμοῦ ἀρχαί· ἀρχὰς δὲ ἀριθμοῦ ἔλεγεν εἶναι τήν τε μονάδα καὶ τὴν
δυάδα. ἐπεὶ γὰρ ἔστιν ἐν τοῖς ἀριθμοῖς τὸ ἕν τε καὶ τὸ παρὰ τὸ ἕν,
ὅ ἐστι πολλά τε καὶ ὀλίγα, ὃ πρῶτον παρὰ τὸ ἕν ἐστιν ἐν αὐτοῖς, τοῦτο
ἀρχὴν ἐτίθετο τῶν τε πολλῶν καὶ τῶν ὀλίγων. ἔστι δὲ ἡ δυὰς πρώτη
παρὰ τὸ ἕν, ἔχουσα ἐν αὑτῇ καὶ τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον· τὸ μὲν γὰρ δι-
πλάσιον πολύ, τὸ δὲ ἥμισυ ὀλίγον, ἅ ἐστιν ἐν τῇ δυάδι· ἔστι δὲ ἐναντία
τῷ ἑνί, εἴ γε τὸ μὲν ἀδιαίρετον τὸ δὲ διῃρημένον. ἔτι δὲ τὸ ἴσον καὶ τὸ
ἄνισον ἀρχὰς ἁπάντων τῶν τε καθ' αὑτὰ ὄντων καὶ τῶν ἀντικειμένων
ἡγούμενος δεικνύναι (πάντα γὰρ ἐπειρᾶτο ὡς εἰς ἁπλούστατα ταῦτα ἀνά-
γειν), τὸ μὲν ἴσον τῇ μονάδι ἀνετίθει, τὸ δὲ ἄνισον τῇ ὑπεροχῇ καὶ τῇ
ἐλλείψει· ἐν δυσὶ γὰρ ἡ ἀνισότης μεγάλῳ τε καὶ μικρῷ, ἅ ἐστιν ὑπερέχον
τε καὶ ἐλλεῖπον. διὸ καὶ ἀόριστον αὐτὴν ἐκάλει δυάδα, ὅτι μηδέτερον,
μήτε τὸ ὑπερέχον μήτε τὸ ὑπερεχόμενον, καθὸ τοιοῦτον, ὡρισμένον, ἀλλ'
ἀόριστόν τε καὶ ἄπειρον. ὁρισθεῖσαν δὲ τῷ ἑνὶ τὴν ἀόριστον δυάδα γίγνε-
σθαι τὴν ἐν τοῖς ἀριθμοῖς δυάδα· ἓν γὰρ τῷ εἴδει ἡ δυὰς ἡ τοιαύτη. ἔτι
πρῶτος μὲν ἀριθμὸς ἡ δυάς· ταύτης δὲ ἀρχαὶ τό τε ὑπερέχον καὶ τὸ
ὑπερεχόμενον, ἐπεὶ ἐν μὲν τῇ δυάδι πρώτῃ τὸ διπλάσιον καὶ τὸ ἥμισυ·
τὸ μὲν γὰρ διπλάσιον καὶ τὸ ἥμισυ ὑπερέχον τε καὶ ὑπερεχόμενον,
οὐκέτι δὲ τὸ ὑπερέχον τε καὶ ὑπερεχόμενον διπλάσιον καὶ ἥμισυ·
ὥστε ταῦτα τοῦ διπλασίου εἶναι στοιχεῖα. καὶ ἐπεὶ ὁρισθέντα τὸ ὑπερ-
έχον τε καὶ τὸ ὑπερεχόμενον διπλάσιον καὶ ἥμισυ γίγνεται (οὐκέτι γὰρ
p. 988a14 Ἔτι τε καὶ τὴν τοῦ εὖ καὶ τὴν τοῦ κακῶς αἰτίαν τοῖς
στοιχείοις ἀπέδωκεν ἑκατέροις ἑκατέραν.
Καὶ τοῦτο περὶ Πλάτωνος λέγει, ὅτι τὴν τοῦ εὖ τε καὶ τοῦ κακῶς
αἰτίαν, τουτέστι τὴν τῶν ἀγαθῶν τε καὶ τὴν τῶν κακῶν αἰτίαν, τοῖς στοι-
χείοις ἀπέδωκεν ἑκατέροις ἑκατέραν, τὴν μὲν τοῦ εὖ τῷ ἑνί (τοῦτο
γὰρ τὸ ὁρίζον αὐτὸ καὶ τὸ εἰδοποιοῦν), τὴν δὲ τοῦ κακῶς τῇ ἀορίστῳ
δυάδι·
αὕτη γὰρ τοῦ τε πλήθους καὶ τῆς ἀνισότητος καὶ τῆς ἐν τοῖς οὖσιν ἀορι-
στίας αἰτία κατ' αὐτόν. εἰπὼν δὲ εἰρηκέναι Πλάτωνα περὶ τῆς ποιητικῆς
αἰτίας (ἑκατέρῳ γὰρ τῶν στοιχείων ἀνατεθεικέναι αὐτὸν αἰτίαν
ποιητικήν,
τῷ μὲν ἑνὶ τὴν τοῦ εὖ, τῇ δὲ ἀορίστῳ δυάδι τὴν τοῦ κακῶς), ὑπέμνησεν
218
ἡμᾶς ὡς περὶ τῆς τοιαύτης αἰτίας καὶ πρότερόν τινων ἐπιζητησάντων τε

καὶ εἰπόντων, εἰπὼν ὥσπερ φαμὲν καὶ τῶν προτέρων ἐπιζητῆσαί
τινας φιλοσόφων, οἷον Ἐμπεδοκλέα καὶ Ἀναξαγόραν· ὧν Ἐμπε-
δοκλῆς μὲν οὐ μόνον τῷ τοῦ εὖ αἰτίῳ ἐχρήσατο ἀλλὰ καὶ τῷ τοῦ κακῶς,
διελὼν τὸ ποιητικὸν αἴτιον, ὡς εἴρηκε καὶ περὶ Πλάτωνος· Ἀναξαγόρᾳ δὲ
ὁ νοῦς τοῦ εὖ τε καὶ κακῶς μόνον ἦν ποιητικὸν αἴτιον, ὡς εἴρηκεν.
αὐτῶν καὶ τὴν κίνησιν γίνεται, διδάσκουσιν· ἔστι γὰρ ἔργα αὐτῶν
ἀνατολαὶ
καὶ δύσεις καὶ τὰ τοιαῦτα, ἃ πῶς οἷόν τε γίγνεσθαι χωρὶς κινήσεως;
πάνυ δὲ ἐναργῶς τῇ τῶν ἀστέρων παραθέσει, ὧν διὰ κινήσεως ἡ
ἐνέργεια,
ἔδειξε τὸ ἐλλιπὲς τῆς δόξης. ἀλλ' οὐδὲ εἰ συγχωρηθείη αὐτοῖς δύνασθαι
τὰ μεγέθη καὶ τὰ σώματα ἐκ τῶν ἀριθμῶν καὶ τῶν πάντῃ ἀδιαστάτων
εἶναι συγκείμενα, ὃ παντὸς μᾶλλον ἀδύνατον, ἀλλ' οὖν οὐδὲ τούτου
τεθέν-
τος ἀποδέδοται πρὸς αὐτῶν πόθεν ἐν τοῖς φυσικοῖς σώμασιν αἱ κατὰ
φύσιν
αὐτῶν ῥοπαί, κουφότητές τε καὶ βαρύτητες· οὐ γὰρ δὴ δυνάμει ταῦτα
τοιαῦτα, ὥσπερ ἐστὶ καθ' οὓς ὕλη τις ὑπόκειται ἢ σῶμά τι οὖσα ἢ δυνά-
μει σῶμα. ἃ γὰρ λέγουσι περὶ τῶν σωμάτων, οὐ μᾶλλον ταῦτα ἁρμόζει
τοῖς φυσικοῖς παρὸ τοῖς μαθηματικοῖς σώμασιν· ἰσότητες γὰρ καὶ
ἀνισότητες
καὶ σχήματα καὶ τὰ τοιαῦτα κοινὰ τούτων τε κἀκείνων τῶν σωμάτων. εἰ
δὲ τὰ ἴδια μὲν τοῖς φυσικοῖς σώμασι καθ' ἅ ἐστι φυσικὰ μὴ ἀποδιδόασι
(ταῦτα δέ ἐστι βαρύτης κουφότης, θερμότης ψυχρότης, ὑγρότης
ξηρότης),
οὐδ' ἂν περὶ τῶν φυσικῶν σωμάτων εἶεν λέγοντες, περὶ ὧν λέγειν ἐβού-
λοντό τε καὶ προετίθεντο.
p. 998b9 Φαίνονται δέ τινες καὶ τῶν λεγόντων στοιχεῖα τῶν

ὄντων τὸ ἓν ἢ τὸ ὂν ἢ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ὡς γένεσιν αὐ-
τοῖς χρῆσθαι.
Πρὸς τὸ εὐλόγως ἂν δόξαι τὰ γένη τὰς τῶν ὄντων ἀρχὰς εἶναι, νῦν
219
συνίστησι τὴν δόξαν καὶ ἐκ τῶν χρησαμένων ταῖς αὐταῖς ἀρχαῖς. οἱ γὰρ
τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν καὶ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν ἀρχὰς ὑποθέμενοι τῶν ὄντων
ὡς γένη ταῦτα τῶν ὄντων ἀρχὰς ὑπέθεντο. εἴη δ' ἂν ἡ δόξα Πλάτωνος·
οὗτος γὰρ τὸ ἕν, ὃ κυρίως ὂν ἔλεγε, καὶ τὴν ἀόριστον δυάδα, ἣν μέγα
καὶ μικρὸν ὠνόμαζεν, ἀρχὰς ὑπέθετο. ὡς γένη δὲ ταῦτα ὑπελάμβανε τῶν
ὄντων, ὅτι καθ' ἕκαστα τῶν ὄντων καὶ τὸ ἓν ἑώρα κατηγορούμενον καὶ
τὴν ἀνισότητα. καθ' ὅσον μὲν γὰρ τόδε τί ἐστιν ἕκαστον τῶν ὄντων,
τοιοῦτον δὲ κατὰ τὸ εἶδος, τὸ ἓν αὐτοῦ καὶ τὸ ὂν κατηγορεῖται· καθ'
ὅσον δὲ ἐν ῥύσει συνεχεῖ καὶ μεταβολῇ ἑώρα τὸ ὑποκείμενον, κατὰ τοῦτο
τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν. κοινὰ ἄρα καὶ τὰ γένη ταῦτα, καὶ ὡς γένη τὰ
ἀνωτάτω ἀρχαὶ κατ' αὐτόν.
τοῦ αὔξειν, ἀλλ' ἔστι πρὸς αὐτὸν λέγειν μεῖζον μὲν γὰρ οὐ ποιεῖ, πλεῖον
δέ, καὶ κατὰ τοῦτο αὔξει καὶ τὸ ἓν καὶ τὸ ἀδιαίρετον, ὥστε κατὰ τοῦτο
μὲν οὐκ ἐκπίπτει τοῦ εἶναί τι τὸ αὐτοὲν συναῦξόν γε αὐτό), ἐκεῖνο δέ,
φησίν, ἄξιον ἀπορῆσαι, πῶς ἐκ τοῦ τοιούτου ἑνὸς ἢ πλειόνων τοιούτων
γί-
γνεται μέγεθος· ὅμοιον γὰρ τοῦτο τῷ τὴν γραμμὴν ἐκ στιγμῶν λέγειν
συγκεῖσθαι. ταῦτα δὲ λέγει πρὸς τοὺς ἀρχὰς καὶ στοιχεῖα πάντων τοὺς
ἀριθμοὺς ὑποτιθεμένους· γίγνονται γὰρ καὶ τῶν μεγεθῶν ἀρχαί. οὗτοι δὲ
ἦσαν οἱ Πυθαγόρειοι. ἑξῆς δὲ προσαπορεῖ τῇ Πλάτωνος δόξῃ, ὃς ἀρχὴν
ὑπετίθετο τοῦ ἀριθμοῦ τε καὶ τῶν ἄλλων τὸ ἓν καὶ ἄλλο τι οὐχ ἕν, τουτ-
έστιν ἀριθμόν τινα· τούτου γὰρ δηλωτικὸν τὸ καὶ ἄλλου μὴ ἑνός· τοῦτο
δ' ἦν ἡ ἀνισότης καὶ ἡ ἀόριστος δυάς, ὃ μέγα καὶ μικρὸν ἔλεγεν· ἐξ ὧν
ἔλεγε πρῶτον μὲν τὸν ἀριθμὸν γεννᾶσθαι, ὁριζομένης τῆς ἀορίστου
δυάδος
ὑπὸ τοῦ ἑνὸς καὶ γιγνομένης δυάδος, ἔπειτα τὰ ἄλλα. ἀπορεῖ δὲ πῶς ἐκ
τοῦ ἑνὸς καὶ τῆς ἀορίστου δυάδος συνελθόντων τὸ μὲν ἀριθμὸς γίνεται τὸ
δὲ μέγεθος· οὐ γὰρ οἱ ἀριθμοὶ μόνοι ἀλλὰ καὶ τὰ μεγέθη ἐξ ἐκείνων κατ'
αὐτόν. εἰ γὰρ ἡ ἀνισότης καὶ ἡ ἀόριστος δυὰς ἡ αὐτὴ φύσις οὖσα ἀρχὴ
καὶ ἀριθμῶν καὶ μεγεθῶν ἐστι, πῶς ἐξ ἑνὸς καὶ ταύτης συντεθειμένων
οἷόν τε μέγεθός τι γενέσθαι; ἀριθμοῦ γὰρ ταῦτα γεννητικά. ἢ εἰ πρῶτόν
τις λέγοι τὸν ἀριθμὸν ἐκ τούτων γίγνεσθαι, εἶθ' οὕτως ἐκ τοῦ ἀριθμοῦ
τὰ μεγέθη, πῶς ἢ ἐξ ἀριθμῶν ἢ ἐξ ἀριθμοῦ καὶ τῆς ἀνισότητος οἷόν τε
μέγεθος συντεθέντων γενέσθαι, ἄξιον ἀπαιτεῖν·
συγκεῖσθαι. ταῦτα δὲ λέγει πρὸς τοὺς ἀρχὰς καὶ στοιχεῖα πάντων τοὺς
220
ἀριθμοὺς ὑποτιθεμένους· γίγνονται γὰρ καὶ τῶν μεγεθῶν ἀρχαί. οὗτοι δὲ

ἦσαν οἱ Πυθαγόρειοι. ἑξῆς δὲ προσαπορεῖ τῇ Πλάτωνος δόξῃ, ὃς ἀρχὴν
ὑπετίθετο τοῦ ἀριθμοῦ τε καὶ τῶν ἄλλων τὸ ἓν καὶ ἄλλο τι οὐχ ἕν, τουτ-
δυάδος
μέγεθος συντεθέντων γενέσθαι, ἄξιον ἀπαιτεῖν· ἄπορον γὰρ πῶς τὰ
ἀμερῆ
μεγέθους οἷόν τε εἶναι ποιητικά. τὸ δὲ εἴπερ τὸ μὴ ἓν ἀνισότης, καὶ
ἡ αὐτὴ φύσις ἦν ἴσον ἐστὶ τῷ εἴπερ τὸ μὴ ἓν ἦν κατ' αὐτὸν ἡ ἀνισό-
της καὶ αὕτη ἡ αὐτὴ φύσις οὖσα καὶ ἀριθμῶν καὶ μεγεθῶν ἀρχὴ κατ'
αὐτόν· πῶς γὰρ ἐκ τῶν αὐτῶν ἀρχῶν οἷόν τε καὶ ἀριθμοὺς καὶ μεγέθη
γεννᾶσθαι;
δυάδος
ἀμερῆ
221
p. 1001b26 Τούτων δ' ἐχομένη ἀπορία, πότερον οἱ ἀριθμοὶ καὶ

τὰ σώματα καὶ αἱ στιγμαὶ οὐσίαι τινές εἰσιν ἢ οὔ.
Δείξας δι' ὧν ἠπόρησεν, ὅτι οἱ ἀριθμοὶ οὐκ οὐσίαι ἔσονται, ἐφεξῆς

ἀπορεῖ τοῖς προηπορημένοις, πότερον οἱ ἀριθμοὶ καὶ τὰ σώματα καὶ αἱ

δυάδος
ἀμερῆ
222

ἀμερῆ
καθὸ δοξάζεται καὶ δοξάζειν ἅμα, οὕτως καὶ τὸ δοξαζόμενον τοῦ

δοξάζον-
τος ἕτερόν ἐστι (ταὐτὸν γὰρ ἦν δοξάζεσθαί τε καὶ εἶναι)· καὶ ὁ ἄνθρωπος
ἄρα τοῦ δοξάζοντος ἕτερον ἔσται, ὅταν τὸ δοξαζόμενον ἄνθρωπος ᾖ, καὶ
τοῦτο οὐ κατὰ συμβεβηκός, ἐπεὶ μὴ ἕτερον τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι τοῦ δοξα-
ζομένῳ εἶναι. καθὸ οὖν ἐστιν αὐτῷ τὸ εἶναί τι τοῦτο, κατὰ τοῦτο αὐτοῦ
ἕτερόν ἐστι. τὸ δοξάζον ἄρα ἄνθρωπον δοξάζον οὐκ ἔσται ἄνθρωπος
τότε.
οὐ γὰρ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἴσου ὁ αὐτὸς λόγος ἐπ' ἀμφοτέρων καθὸ ἴσα, οὕτω
καὶ ἐπὶ τοῦ δοξάζοντος καὶ δοξαζομένου. οὐ γὰρ τῶν οὕτως πρός τι
ὄντων τὸ
δοξάζον τε καὶ δοξαζόμενον· ἦν γὰρ ἂν πάλιν, εἰ τοῦτο ἦν, πᾶν τὸ
δοξάζον
ταὐτὸν τῷ δοξαζομένῳ, ὡς τὸ ἴσον ἴσῳ ἴσον καὶ τὸ ὅμοιον ὁμοίῳ ὅμοιον.
ἀλλ' οὐ τῶν κατ' ἰσότητα πρός τί ἐστι τὸ δοξάζειν τε καὶ τὸ δοξάζεσθαι,
ἀλλὰ μᾶλλον τῶν κατὰ τὸ κρῖνόν τε καὶ κρινόμενον· ὧν καὶ τὰ τελειω-
τικὰ ἐπιστῆμαί τε καὶ αἰσθήσεις, ἐν οἷς πᾶσιν ἕτερα τὰ κρίνοντα τῶν κρι-
νομένων· ἄλλο γὰρ ἑκάτερον αὐτῶν, καθὸ τοιοῦτον, καὶ ἄλλοι οἱ λόγοι
αὐτῶν. διὸ ἐπὶ μὲν τῶν ἴσων τοῦ ἑτέρου ὄντος ἴσου καὶ θάτερον ἴσον
ἐστὶ καὶ τὸν αὐτὸν ἔχει λόγον, οὐκέτι δὲ ἐπὶ αἰσθήσεως καὶ αἰσθητοῦ,
ὥσπερ οὐδὲ ἐπὶ διπλασίου· οὐ γὰρ εἰ θάτερον τῶν πρὸς ἄλληλα λεγομέ-
νων διπλάσιον, καὶ θάτερον διπλάσιον· ἥμισυ γὰρ ἐκεῖνό γε, ἀλλ' οὐ
διπλάσιον, ἔτι δὲ διαφέροντες οἱ λόγοι διπλασίου τε καὶ ἡμίσεος. οὕτω
δὴ καὶ ἐπὶ τοῦ δοξάζοντος, εἰ θάτερον δοξάζον, θάτερον οὐκέτι δοξάζον
ἀλλὰ δοξαζόμενον ἔσται, καὶ ἕτερον ἐκείνου τῷ λόγῳ. ὥστε εἰ τὸ δοξα
ὑπερέχον, καὶ ἴσον εἶναι τῷ ὑπερεχομένῳ (καὶ γὰρ τὸ διπλάσιον ὑπερέχει·

τοσοῦτον γάρ ἐστι καὶ ἔτι ὃ ἴσον ἐστὶ τῷ ὑπερεχομένῳ)· δύναται καὶ
ἔλαττον· ὥστε οὐκ ἔστιν εἰπεῖν ὁρίσαντα τίνι ὑπερέχει, πότερον ἴσῳ ἢ
223
ἐλάττονι, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἐπιμορίου· ἐλάττονι γὰρ καὶ μέρει.

Δείξας δὲ πῶς λέγεται κατ' ἀριθμὸν τὰ καθ' ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν
λεγόμενα, ταῦτα δέ φησι τὰ πρός τι κατ' ἀριθμὸν λέγεσθαι πάντα καὶ
κατὰ
πάθη τινὰ ἀριθμοῦ· τὸ γὰρ διπλάσιον καὶ ἥμισυ καὶ πολλαπλάσιον καὶ
πολλο-
στημόριον καὶ τὰ τοιαῦτα τῶν ἀριθμῶν πάθη, καὶ ταύτῃ ποσά, ὡς εἶπε
πρὸ ὀλίγου ἐν τῇ τοῦ ποσοῦ διαιρέσει. καὶ ἔτι φησὶ κατ' ἄλλον τρόπον
κατ' ἀριθμὸν πρός τι λέγεσθαι καὶ οὐκέτι καθ' ὑπεροχὴν καὶ ἔλλειψιν,
ἀλλὰ κατὰ ὁμοιότητα καὶ ἰσότητα. ὅτι δὲ καὶ τὰ οὕτως πρὸς ἄλληλα λε-
γόμενα κατ' ἀριθμὸν λέγεται, δείκνυσι λαβὼν ὅτι κατὰ τὸ ἓν λέγεται. καὶ
γὰρ τὸ ἴσον καὶ τὸ ὅμοιον καὶ τὸ ταὐτὸν κατὰ ἓν λέγεται· τῷ γὰρ ἓν
ἀλλήλοις εἶναι. κατὰ γὰρ τὸ ἓν λέγεται πάντα εἶπεν, ὅτι τῷ ἄμφω
τὰ οὕτως ἀντιτιθέμενα ἓν εἶναι ἀλλήλοις ἡ τοιαύτη ἀντίθεσίς τε καὶ
σχέσις. καὶ πῶς γε ἓν λέγει ἄμφω; ταὐτὰ μὲν γὰρ ὧν μία οὐσία·
ταῦτα γὰρ κατ' οὐσίαν ὅμοια. καὶ γὰρ ὅταν τι αὐτὸ αὑτῷ ταὐτὸν λέγεται,
ὡς δύο λαμβάνεται τὸ ἕν· ὥστε ἡ ταυτότης ἑνότης τις κατ' οὐσίαν.
ὅμοια δὲ ὧν ἡ ποιότης μία· ὅμοια γὰρ ἐν μόνῃ ποιότητι, ὡς εἶπεν
ἐν Κατηγορίαις· ὥστε καὶ ἡ ὁμοιότης ἑνότης ἐν ποιότητι. ἴσα δὲ ὧν ἓν
τὸ ποσόν. πάντα δὲ κατὰ τὸ ἕν τι εἶναι τὰ οὕτως ἀντιτιθέμενα ἀντί
Τῶν δὲ καθ' αὑτὰ πρός τι λεγομένων τὰ μὲν οὕτω φησὶ λέγεσθαι,

δηλονότι ἢ τῷ αὐτὰ ἅπερ ἐστὶν ἑτέρων λέγεσθαι ἢ τῷ ἄλλα αὐτῶν εἶναι,
τὰ δέ, φησίν, ἂν τὰ γένη αὐτῶν πρός τι ᾖ· ἡ γὰρ ἰατρικὴ πρός τι τῷ τὴν
ἐπιστήμην γένος οὖσαν αὐτῆς πρός τι εἶναι. τοῦτο δὲ καὶ ἐν Κατηγορίαις
εἴρηκεν· οὗ γὰρ τὸ γένος πρός τι, τοῦτο οὐ κατὰ συμβεβηκὸς ἂν ἔτι πρός
τι λέγοιτο, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ καθ' αὑτό, εἰ καὶ μὴ ὁμοίως τῷ γένει· τῷ γὰρ
τὸ γένος ἐν τῷ εἴδει εἶναι γίνεται καὶ τὸ εἶδος ἐν τῇ οὐσίᾳ ἔχον τὸ πρός
τι, εἴ γε μέρος αὐτοῦ τῆς οὐσίας τὸ γένος. ἔτι λέγει, ὡς τὰ ἔχοντά τινα
πρός τι ἐστίν, οὕτω καὶ τὰ ἐχόμενα καὶ κατὰ τοῦτο· ἡ γὰρ ἰσότης πρός
τι, ὅτι τὸ ἴσον τὸ ἔχον τὴν ἰσότητα πρός τι, καὶ ἡ ὁμοιότης τῷ τὸ ὅμοιον.
κατὰ γὰρ τοῦτο κἀκεῖνα πρός τι· τῷ γὰρ ταῦτα ἔχειν. τὰ δὲ κατὰ συμ-
βεβηκὸς πρός τι λέγεται, ὅσοις συμβέβηκέ τι τῶν πρός τι οὐκ οὖσιν αὐ-
τοῖς πρός τι· ἄνθρωπος γὰρ λέγεται πρός τι, ὅταν ᾖ τὸ συμβεβηκὸς αὐτῷ
τὸ διπλάσιον τῶν πρός τι ὄν. πάλιν εἴη ἂν τὸ λευκὸν λεγόμενον κατὰ
συμβεβηκὸς καὶ αὐτὸ πρός τι, ἂν ᾧ συμβέβηκε διπλασίῳ εἶναι, τούτῳ καὶ
τὸ λευκὸν εἴη συμβεβηκός. διαφέρει δὲ οὗτος ὁ τῶν πρός τι τρόπος τοῦ
προρρηθέντος· ἐκεῖ μὲν γὰρ τὸ ὑποκείμενον πρός τι λέγεται διὰ τὸ
συμβε-
βηκὸς αὐτῷ, ἐνταῦθα δὲ τῶν συμβεβηκότων αὐτῷ τὸ ἕτερον διὰ τὸ
224
ἕτερον.
Λέγει δὲ καὶ περὶ τοῦ τελείου, διαιρῶν αὐτό, ὅτι ἓν μὲν αὐτοῦ σημαι-
νόμενόν ἐστιν οὗ μηδὲν μόριον ἄπεστι· τέλειον γάρ ἐστιν ἕκαστον, ὃ λέ
εἴη ἂν τοῦ δι' οὗ δηλωτικόν· οὐ γὰρ τυφλὸς ὁ ἐν νυκτὶ μὴ ὁρῶν ἀλλ' ὁ

ἐν φωτί. λέγεσθαί φησι στέρησιν καὶ τὴν βίαιόν τινος ἀφαίρεσιν, οἷον
ἱματίου
ἐστέρηται ὃ μετὰ βίας ὑπό τινος ἀφῃρέθη, καὶ τῶν ἰδίων ἐστερῆσθαί τις
λέ-
γεται, ὅτι ὁ τύραννος αὐτὰ μετὰ βίας ἀφείλετο. καὶ ὁσαχῶς δέ, φησίν, αἱ
ἀποφάσεις αἱ ἀπὸ τοῦ ἄλφα λέγονται, τοσαυταχῶς καὶ αἱ στερή-
σεις. ἀποφάσεις δὲ ἀπὸ τοῦ ἄλφα λέγει τὰς στερητικὰς ἀναιρέσεις·
κυρίως
γὰρ ἀπόφασις ἡ διὰ τοῦ οὔ. ὁσαχῶς δή, φησίν, αἱ διὰ τοῦ α ἀναιρέσεις τε
καὶ ἀποφάσεις τινῶν γίνονται, τοσαυταχῶς λέγεσθαι καὶ τὰς στερήσεις·
στερήσεως γὰρ ἡ διὰ τοῦ α ἀπόφασις δηλωτική. καὶ παρατίθεται καὶ διὰ
τῶν παραδειγμάτων δείκνυσιν αὐτῶν τὴν διαφοράν. ἄνισον μὲν γὰρ τὸ
πεφυκὸς ἰσότητα ἔχειν καὶ μὴ ἔχον λέγεται, ὥστε ἡ στέρησις καὶ τοῦτο
σημαίνει· ἀόρατον δὲ λέγεται μὲν καὶ τὸ πεφυκὸς ὁρᾶσθαι καὶ μὴ ὁρώ-
μενον, ὃ ἐδήλωσε διὰ τοῦ ὡς προειρημένου τοῦ ἐπὶ τοῦ ἀνίσου
προσθεῖναι
καὶ τῷ ὅλως μὴ ἔχειν χρῶμα· λέγεται γὰρ καὶ τὸ τὴν ἀρχὴν μήτε
πεφυκὸς ὁρᾶσθαι μήτε ἔχον χρῶμα, ὡς ὅταν λέγωμεν τὴν φωνὴν ἀόρατον
εἶναι· ὥστε καὶ κατὰ τούτου ἡ στέρησις τοῦ σημαινομένου, ὅ ἐστι τὸ
ἀδύ-
νατον. πάλιν ἄπουν λέγεται τό τε μηδὲ ὅλως πεφυκὸς πόδας ἔχειν, ὡς
τὰ ἑρπετά, καὶ τὸ φαύλους ἔχον, ὥστε καὶ κατὰ φαύλως τι ἔχοντος ἡ στέ-
ρησις λέγεται. λέγεταί τι στερητικῶς διὰ τοῦ α καὶ τῷ μικρόν τι ἔχειν,
ὡς τὸ ἀπύρηνον· τὸ γὰρ μικρὸν καὶ φαῦλον τὸν πυρῆνα ἔχον. οὕτω καὶ
ἀτράχηλοι λέγονται. καὶ κατὰ τούτου οὖν ἡ στέρησις. ἔτι λέγεται διὰ
περὶ φύσεως. ἔστι δὲ τὸ τῆς λέξεως ἐλλιπές· εἴη δ' ἂν τὸ πλῆρες ‘δί-
καιον γὰρ αὐτοὺς ἐξετάζειν τοὺς περὶ φύσεως, ἀλλ' οὐ τοὺς περὶ τῶν
θείων καὶ ἀκινήτων διαλεγομένους· τοῖς γὰρ περὶ τῶν ἀκινήτων τι
λέγουσι
τὴν τῶν τοιούτων ἀριθμῶν ἤτοι τῶν εἰδητικῶν καὶ ἀκινήτων προσήκει
γένεσιν ἐπισκέπτεσθαι, εἰ ἀληθής ἐστιν.
Εἰπὼν οὖν ὅτι τῶν εἰδητικῶν ἀριθμῶν τὴν γένεσιν ἐπισκεπτέον λέγει
ὅτι τοῦ μὲν περιττοῦ γένεσιν οὔ φασιν οὐδὲ γεγονέναι λέγουσιν
225
αὐτὸν ἀλλὰ μόνον τὸν ἄρτιον. γεννῶσι δέ τινες αὐτῶν τὸν ἄρτιον ἐξ
ἀνίσων, τοῦ μεγάλου καὶ μικροῦ δηλονότι, ἐξισασθέντων ὑπὸ τοῦ ἑνός,
ὡς
καὶ ἐν τῷ Μ εἴρηται. ὥστε προϋπῆρχέ τε καὶ προτέρα τῶν ἰδεῶν ἦν ἡ
ἀνισότης. εἰ γὰρ ἐξ ἀνισότητος γεγόνασι, πᾶν δὲ τὸ ἔκ τινος ὕστερον τοῦ
ἀφ' οὗ ἐστι, δῆλον ὡς πρεσβυτέρα τῶν ἰδεῶν ἡ ἀνισότης. ἀδύνατον
γὰρ λέγειν ὡς ἀεὶ ἰσασμένα ἦσαν. εἰ γὰρ ἦσαν ἀεὶ ἰσασμένα, οὐκ
ἂν ἦσαν ἄνισοι πρότερον, τουτέστιν οὐκ ἂν ὑπὸ τοῦ ἑνὸς ἰσάσθησαν.
ὥστε ἐκ τοῦ ἀνίσου γεγονυίας πρῶτον μὲν συμβαίνει τὴν στέρησιν ἤτοι
τὴν ἀνισότητα προτέραν εἶναι τῶν εἰδῶν καὶ ἕξεων, εἶτα μὴ εἶναι
ἀιδίους.
Alexander Phil., In Aristotelis topicorum libros octo commentaria

P.343, L. 7
ὑπάρχειν τὴν αὐτὴν ταύτην εἰρῆσθαι ὡς ἴσον τῷ ‘δυνατὸν γὰρ καὶ

ἄλλῳ ὑπάρχειν’, τοῦτ' ἔστι καὶ ἄλλου τινὸς εἶναι τὴν ἐπιστήμην καὶ ἄλλῳ
τινὶ ὑπάρχειν τῶν ἐπιστητῶν καὶ μὴ ψυχῇ μόνῃ. τὰ δὲ ἁπλῶς ἀδύνατα
ἐν ἐκείνοις εἶναι πρὸς ἃ λέγεται, ὡς ἔχει τὸ ἐναντίον· ἀδύνατον γὰρ αὐτὸ
ἐν ἐκείνῳ εἶναι· εἴη γὰρ ἂν ἅμα τὰ ἐναντία. ἀλλ' οὐδὲ τὸ διπλάσιον ἐν
τῷ ἡμίσει· ὁμοίως οὐδὲ τὸ ὑπερέχον. οὔσης τοίνυν ἐν τοῖς πρός τι τοι-
αύτης διαφορᾶς εἴη ἂν τῶν μὲν ἐξ ἀνάγκης ἐν ἐκείνοις ὄντων πρὸς ἃ
λέγεται καὶ τὰ γένη τοιαῦτα, τῶν δὲ μὴ ἐξ ἀνάγκης μὲν ἐνδεχομένων δὲ
ἐν ἐκείνοις καὶ τὰ γένη ὁμοίως ἐν ἐκείνοις, καὶ τῶν ἀδυνάτων εἶναι ἐν
τοῖς
πρὸς ἃ λέγεται καὶ τὰ γένη ὡσαύτως. οἷον συμμετρίας ἰσότης· ἀμφότερα
γὰρ ἐν τούτοις ἐστὶ πρὸς ἃ λέγεται· καὶ ἕξεως διάθεσις· καὶ γὰρ ταῦτα, ἐν
οἷς ἐστι, πρὸς ταῦτα καὶ λέγεται. πάλιν ἐπιστήμης ὑπόληψις· οὐδέτερον
γὰρ αὐτῶν ἐξ ἀνάγκης ἐν τούτῳ πρὸς ὃ λέγεται, ἐνδέχεται μέντοι ποτὲ
ἑκάτερον αὐτῶν· ὁμοίως καὶ αἰσθήσεως ἀντίληψις. τὸ δέ γε διπλάσιον
ὑπὸ τὸ πολλαπλάσιον καὶ ὑπὸ τὸ ὑπερέχον, καὶ τὸ ἐναντίον ὑπὸ τὸ
ἕτερον,
διότι ἐν τούτοις οὐδὲν οἷόν τε εἶναι ἐν τούτῳ πρὸς ὃ λέγεται. ἂν οὖν
τι ᾖ γένος τινὸς ἀποδεδομένον, αὐτὸ μὲν ἐξ ἀνάγκης ὂν ἐν τῷ πρὸς ὃ λέ-
γεται, πρὸς ὃ δὲ ἀπεδόθη μὴ οὕτως ἔχῃ, ἢ ἔμπαλιν, ἀνασκευάζοιτο ἂν
καὶ δεικνύοιτο τὸ ἀποδοθὲν γένος οὐκ ὂν γένος· δεῖ γὰρ τὸ τοιοῦτον εἶδος
ἰς τὸ τοιοῦτον καὶ ὅμοιον γένος τίθεσθαι. διὰ τοῦτο, ἐάν τις θῇ τῆς

226
P.362, L. 18
καὶ συστοίχων καὶ γενέσεων καὶ φθορῶν καὶ ἀντικειμένων, οὕτω δὲ καὶ
οὗτοι οὓς παραδίδωσιν. εἷς μὲν οὖν ἀνασκευαστικὸς ἀπὸ τοῦ μᾶλλον καὶ
τοῦ
ἧττον τοιοῦτος· εἰ τὸ μὲν ἀποδοθὲν γένος ἐπιδέχεται τὸ μᾶλλον καὶ τὸ
ἧττον,
τὸ δὲ εἶδος μήτε αὐτὸ μήτε τὸ κατ' αὐτὸ λεγόμενον, οὐ γένος τὸ ἀπο-
δοθέν. δοκεῖ γὰρ ὧν τὸ γένος τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον ἐπιδέχεται, ταῦτα
καὶ αὐτὰ ἐπιδέχεσθαι καὶ τὰ κατ' αὐτὰ λεγόμενα, τοῦτ' ἔστι τὰ παρώνυμα
αὐτοῖς· εἰ γὰρ ἡ ἀρετὴ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἡ δικαιοσύνη καὶ ὁ δί-
καιος ὁ κατ' αὐτὴν λεγόμενος. καὶ ἔμπαλιν [εὔλογον, ὥστε], εἰ τὸ μὲν ὡς
εἶδος ἀποδοθὲν ἐπιδέχοιτο, τὸ δὲ ὡς γένος ἀποδοθὲν μὴ ἐπιδέχοιτο, οὐκ
ἔσται γένος τὸ ἀποδοθέν. οὕτω δεικνύοιτ' ἂν τῆς ἀπορίας μὴ ὂν γένος ἡ
ἰσότης, ὡς οἱ ὁριζόμενοι αὐτὴν λέγουσιν ἰσότητα ἐναντίων λογισμῶν· ἡ
μὲν
γὰρ ἀπορία τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἐπιδέχεται αὐτή τε καὶ οἱ λεγόμενοι κατ'
αὐτήν (οὗτοι δέ εἰσιν οἱ ἀποροῦντες), ἡ δὲ ἰσότης οὔτε αὐτὴ οὔτε τὰ ἴσα·
οὐ γάρ ἐστι μᾶλλον καὶ ἧττον ἴσα τινά. πάλιν ἡ χιὼν μὲν οὐ δέχεται
τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον, ἡ λευκότης δὲ δέχεται· ὥστε οὐ γένος τῆς χιόνος
τὸ λευκόν. ἀλλὰ καὶ ἁρμονία μὲν μᾶλλον καὶ ἧττον, ψυχὴ δὲ οὔ· ὥστε
οὐ γένος ψυχῆς ἁρμονία.
p. 127b26

P.457, L. 26
ἢ ἡ διάθεσις ἢ ἡ ἕξις ἢ ἄλλο ὁτιοῦν ἐκείνου οὗ ἀπέδωκεν, ὁ ὁριζό-

μενος οὕτως ἥμαρτε· πᾶν γὰρ πάθος καὶ πᾶσα διάθεσις ἐν ἐκείνῳ πέφυκε
γίνεσθαι τῷ πράγματι, οὗ καὶ ἔστι διάθεσις ἢ πάθος. οἷον εἰ μέν τις
ὁρίσαιτο τὴν ἐπιστήμην διάθεσιν τῆς ψυχῆς, καλῶς ἀπέδωκε τὸν ὁρισμὸν
τῆς ἐπιστήμης· ἐν γὰρ τῇ ψυχῇ ἐστιν ἡ ἐπιστήμη διάθεσις. εἰ δὲ τὸ
ἀποδοθὲν τῷ πάθει ἢ τῇ διαθέσει ἐν τῷ ὁρισμῷ οὐκ ἔστιν ἐκείνου, οὐ
καλῶς ὡρίσατο. οἷον ὕπνος ἐστὶν ἀδυναμία αἰσθήσεως· καὶ γὰρ ὁ
ὕπνος πάθος μέν ἐστιν, ἀλλὰ τοῦ ζῴου ἐν ᾧ ἡ αἴσθησις, οὐ μέντοι
αὐτῆς τῆς αἰσθήσεως· οὗ γάρ ἐστιν ἀδυναμία, ἐκείνου καὶ πάθος ἂν εἴη
ὁ ὕπνος· οὐκ ἔστι δὲ ὁ ὕπνος ἐν αἰσθήσει ἀλλ' ἐν ζῴῳ. καὶ πάλιν
ἀπορία ἐστὶν ἰσότης ἐναντίων λογισμῶν· καὶ γὰρ ἡ ἀπορία πάθος
ἐστὶν ἀνθρώπου δι' ἰσότητα ἐναντίων λογισμῶν. καὶ ἔτι ἀλγηδών ἐστιν
διάστασις τῶν συμφύτων μερῶν μετὰ βίας· ἡ γὰρ ἀλγηδὼν πάθος
ἐστὶ ζῴου διὰ τὴν μετὰ βίας τῶν συμφύτων μερῶν διάστασιν, ἀλλ' οὐ
227
διάστασις τῶν συμφύτων μερῶν· εἰ γὰρ ἦν οὕτως, ἔδει καὶ τὰ ἄψυχα

τεμνόμενα καὶ τὴν τῶν μερῶν διάστασιν πάσχοντα ἀλγηδόνας ἔχειν. καὶ
πάλιν ὑγεία ἐστὶ συμμετρία ψυχρῶν καὶ θερμῶν· εἰ γὰρ τοῦτο, ἀνάγκη
καὶ τὰ ψυχρὰ καὶ τὰ θερμὰ ὑγιαίνειν, ἤγουν αὐτὰς τὰς ἀψύχους
ποιότητας· ἔστι γὰρ καὶ ἐν ταύταις συμμετρία ψυχρῶν καὶ θερμῶν· ἀλλ'
ὑγεία ἐστὶ διάθεσις σώματος ζῴου ἐν συμμετρίᾳ θερμῶν καὶ ψυχρῶν καὶ

P.470, L. 8
Ἐπεὶ δ' ἔνια τῶν ἐναντίων στερήσει θατέρου λέγεται.
Ὅτι ἐπὶ τῶν κατὰ στέρησιν ἐναντίων τὸ μὲν κατὰ στέρησιν

λεγόμενον ἀναγκαῖον ὁρίζεσθαι διὰ θατέρου, τὸ δὲ λοιπὸν
οὐκέτι δεῖ διὰ τοῦ κατὰ στέρησιν λεγομένου ὁρίζεσθαι.
[συμβαίνει γὰρ τὸν οὕτως ὁριζόμενον αὐτῷ τῷ ὁριστῷ χρῆσθαι ἐν τῷ
ὁρισμῷ. οἷον ἄνισον μὲν τὸ μὴ ἴσον ῥηθήσεται· οὐκέτι δὲ καὶ ἴσον
τὸ μὴ ἄνισον. διό, φησί, προσεκτέον τὴν τῶν οὕτως ὁριζομένων ἁμαρ-
τίαν, ἤγουν εἴ τις ὁρίσαιτο τὴν ἰσότητα μὴ ἀνισότητα εἶναι· οὐ γὰρ
καλῶς ἀπέδωκε τὸν ὁρισμόν, τὸ καθ' ἕξιν λεγόμενον, ὅ ἐστι τὴν ἰσότητα,
διὰ τοῦ κατὰ στέρησιν λεγομένου, τουτέστι τῆς μὴ ἀνισότητος, ὁρισάμε-
νος. καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὁμοίως. ἔτι φησὶ τὸν οὕτως ὁριζόμενον,
ἤγουν διὰ τοῦ κατὰ στέρησιν λεγομένου τὸ καθ' ἕξιν.] ἀναγκαῖον
γὰρ τὸν οὕτως ὁριζόμενον αὐτῷ τῷ ὁριζομένῳ χρῆσθαι ἐν τῷ
ὁρισμῷ. δῆλον δὲ τοῦτο, ἂν μεταληφθῇ ἀντὶ τοῦ ὀνόματος λόγος·
ἐπειδὴ γὰρ ἡ ἀνισότης στέρησις ἰσότητός ἐστιν, ἔσται ἰσότης τὸ
ἐναντίον στερήσει ἰσότητος, ὥστε αὐτῷ ἂν εἴη κεχρημένος. ὅτι δὲ
τοῦτο μοχθηρόν, πρόδηλον· ἔσται γὰρ αὐτὸ δι' ἑαυτοῦ ὁριζόμενον· ἔτι τε
ὅπερ ὡς ἄγνωστον ὁρίζεται, τούτῳ ἤδη γνωρίμῳ χρῆται.

P.507, L. 2
ἐν ἀμφοῖν κοινὴ διαφορά. τῶν δ' ὑπὸ τὰ ἐναντία γένη οὐκ ἀνάγκη
ἐναντίας
εἶναι τὰς διαφοράς· δυνατὸν γὰρ κοινήν τινα ἔχειν διαφοράν. καὶ ὅτι
τοῦτο
οὕτως ἔχει, δείκνυσιν ἐπὶ δικαιοσύνης καὶ ἀδικίας· αὗται γὰρ ὑπὸ ἐναντία
οὖσαι γένη (ἡ μὲν γὰρ ὑπὸ τὴν ἀρετήν, ἡ δὲ ὑπὸ τὴν κακίαν) τὴν αὐτὴν
228
διαφορὰν ἔχουσι· τὸ γὰρ ψυχῆς ἀμφοτέρων κοινὴ διαφορά· καὶ γὰρ ἡ

δικαιοσύνη ἀρετὴ ψυχῆς καὶ ἡ ἀδικία κακία ψυχῆς. τὸ γὰρ ψυχῆς χω-
ρίζει αὐτὰς τῶν σωματικῶν· πρὸς μὲν γὰρ τὸν ἀπ' ἀλλήλων χωρισμὸν
ἤρκεσεν αὐταῖς τὰ γένη ὄντα ἐναντία, πρὸς δὲ τὰς ἐν τῷ σώματι
γινομένας
ἡ προειρημένη διαφορά. ἐνδέχεται μέντοι καὶ ὑπὸ τὰ ἐναντία τινὰ ὄντα
γένη [καὶ] διαφορὰς ἔχειν ἐναντίας, ὡς ὅταν λέγωμεν τὴν δικαιοσύνην
ἀρετὴν
ἰσότητος ποιητικὴν καὶ τὴν ἀδικίαν κακίαν ἰσότητος φθαρτικήν.
p. 153b10
Alexander Phil., In librum de sensu commentarium P.126, L. 22
διαστήματος καὶ οἱ ἀπὸ πλείονος· ὕστερον γὰρ οἱ ἀπὸ πλείονος. σημεῖον

δὲ παρατίθεται τοῦ μὴ ἅμα γίνεσθαί τε τὴν πληγὴν καὶ ἀκούεσθαι τὸ τοὺς
τῶν λεγόντων πορρωτέρω ἀφεστῶτας ἀκούειν μὲν ψόφου τοῦ ἐκ τῆς
φωνῆς,
μὴ ἀκούειν δὲ τὸ ῥηθέν, διὰ τὸ ἐν τῷ μεταξὺ [τουτέστι]
μετασχηματίζεσθαι
[τὰ γράμματα] τὰ ἐκ τῶν γραμμάτων καὶ τῶν ἐξ αὐτῶν συγκειμένων
λόγων γινόμενα ἐν τῷ ἀέρι σχήματα ὑπὸ τῆς πληγῆς καὶ μὴ τοιούτους
ἀφικνεῖσθαι τοὺς ψόφους πρὸς τὴν ἀκοήν, ὁποίους αὐτοὺς οἱ λέγοντες
ἐσχη-
μάτισαν. εἴτε δὴ τῷ τὸ σχῆμα ὑπαλλάττεσθαι αὐτῶν ἐν τῇ φορᾶ εἴτε τῷ
ἐκλύεσθαι τὸν τόνον τῆς πληγῆς, ὡς Στράτων λέγει (οὐ γάρ φησιν ἐν τῷ
σχηματίζεσθαί πως τὸν ἀέρα τοὺς διαφόρους ψόφους γίνεσθαι, ἀλλὰ τῇ
τῆς πληγῆς ἀνισότητι), ἀλλ' οὖν, ὁποτέρως ἂν γίνηται τὸ μὴ οὕτως
ἀκούεσθαι, ὡς γίνεται ἡ φορά, [καὶ] τῷ ἐν τῷ μεταξὺ διαστήματι, δι' οὗ
φέρεται, [τῷ] διαδέχεσθαι τὴν πληγὴν ἄλλον ἐξ ἄλλου ἀέρα τοῦτο
γίνεται.
Εἰπὼν δὲ ταῦτα περὶ τοῦ ψόφου, περὶ τῶν ἄλλων αἰσθητῶν ὡς ὁμοίως
τοῖς ψόφοις γινομένων κατ' ἐνέργειαν αἰσθητῶν οὐδὲν διαπορεῖ, περὶ δὲ
τῆς
ὄψεως καὶ τῶν ὁρωμένων ἀπορεῖ καί φησιν· ἆρα οὖν οὕτω καὶ τὸ
χρῶμα καὶ τὸ φῶς; οὐ γὰρ δὴ τῷ πῶς ἔχειν τὸ μὲν ὁρᾷ, τὸ
δὲ ὁρᾶται, ὥσπερ ἴσα ἐστίν· οὐδὲν γὰρ ἂν ἔδει που ἑκάτερον
εἶναι. διὰ τούτου πιθανῶς τὸ μὴ κατὰ σχέσιν τῶν ὁρώντων πρὸς τὰ
ὁρώμενα τὸ ὁρᾶν γίνεσθαι συνίστησιν. ἐπειδὴ γὰρ τὰ κατὰ σχέσιν τὴν
πρὸς ἄλληλα τοῖα ἢ τοῖα γινόμενα οὔτε κινήσεως οὔτε χρόνου δεῖται,
229
Alexander Phil., In Aristotelis meteorologicorum libros commentaria

P.9, L. 17
ἐπειδὴ ἐντεῦθεν ἡμῖν θεωμένοις αὐτὰ τοιαῦτα φαίνεται.

Εἰρῆσθαι μὲν οὖν περὶ τούτων φησὶ καὶ πρότερον ἐν τοῖς περὶ τὸν
ἄνω τόπον θεωρήμασιν, οὕτως λέγων τὰ Περὶ οὐρανοῦ. ἐν γὰρ τῷ
δευτέρῳ
Περὶ οὐρανοῦ τὸν περὶ τούτων πεποίηται λόγον· οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ νῦν
πάλιν λέγει. εἰ γὰρ τά τε ἄστρα ταῦτα πυρὸς ἦν καὶ τὰ μεταξὺ τῶν
ἄστρων διαστήματα, ὡς πᾶν τὸ σῶμα ἐκεῖνο πυρὸς εἶναι, πάλαι ἂν
ἔφθαρτο
τὰ ἄλλα σώματα, τοσοῦτον ὑπ' ἐκείνου πλεονεκτούμενα. εἰπὼν δὲ περὶ
τοῦ πυρὸς ἑξῆς καὶ περὶ τοῦ ἀέρος λέγει ὅτι μηδὲ ἀέρος εὔλογον εἶναι
μόνου πλήρη τὸν μετὰ τὴν γῆν τε καὶ τὸ ὕδωρ τόπον πάντα συναριθμου-
μένου καὶ τοῦ μεταξὺ τῶν ἄστρων. αἰτία δὲ τοῦ μηδὲ ἀέρα μόνον εἶναι
δύνασθαι τὸ ὑπερβάλλειν ἂν τὴν κατ' ἀναλογίαν ἰσότητα, ἣν ἔχει πρὸς
ἄλληλα τὰ στοιχεῖα, τὸν ἀέρα, εἰ τοσοῦτος ἦν. αἰτία μὲν γὰρ τοῦ
σώζεσθαί
τε καὶ συμμένειν ταῦτα καὶ μὴ φθείρεσθαι ὑπ' ἀλλήλων ἡ τῶν δυνάμεων
αὐτῶν ἰσότης· πολὺ δ' ὑπερβάλλοι ἂν τὰ ἄλλα ὁ ἀήρ, εἰ τοσοῦτος εἴη.
εἰπὼν δὲ ὅτι μήτε ἐκ πυρὸς εὔλογον εἶναι τὸ σῶμα πᾶν τὸ πέριξ κινού-
μενον, ἀλλὰ μηδὲ ἀέρος μόνου ἐκεῖνό τε καὶ τὸ μέχρι τοῦ ὕδατός τε καὶ
τῆς γῆς, ἑξῆς προστίθησιν ὅτι μηδὲ ἐκ δύο στοιχείων εὔλογον εἶναι λέγειν
πᾶν τὸ μετὰ τὴν γῆν τε καὶ τὸ ὕδωρ σῶμα, ὡς εἶναι πυρὸς μὲν τὰ κύκλῳ
κινούμενα, ἀέρος δὲ τὰ μετ' ἐκεῖνα. μεταξὺ δὲ γῆς καὶ οὐρανοῦ εἶπε
τόπον τὸν μεταξὺ τῆς ἐξωτάτω περιφορᾶς· οὐρανὸν γὰρ ὠνόμασε νῦν τὴν
ἀπλανῆ σφαῖραν, ἣν δηλονότι προσνέμοι ἂν τῷ πυρί.

P.9, L. 20
Περὶ οὐρανοῦ τὸν περὶ τούτων πεποίηται λόγον· οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ νῦν
πάλιν λέγει. εἰ γὰρ τά τε ἄστρα ταῦτα πυρὸς ἦν καὶ τὰ μεταξὺ τῶν
ἄστρων διαστήματα, ὡς πᾶν τὸ σῶμα ἐκεῖνο πυρὸς εἶναι, πάλαι ἂν
ἔφθαρτο
τὰ ἄλλα σώματα, τοσοῦτον ὑπ' ἐκείνου πλεονεκτούμενα. εἰπὼν δὲ περὶ
τοῦ πυρὸς ἑξῆς καὶ περὶ τοῦ ἀέρος λέγει ὅτι μηδὲ ἀέρος εὔλογον εἶναι
μόνου πλήρη τὸν μετὰ τὴν γῆν τε καὶ τὸ ὕδωρ τόπον πάντα συναριθμου-
μένου καὶ τοῦ μεταξὺ τῶν ἄστρων. αἰτία δὲ τοῦ μηδὲ ἀέρα μόνον εἶναι
δύνασθαι τὸ ὑπερβάλλειν ἂν τὴν κατ' ἀναλογίαν ἰσότητα, ἣν ἔχει πρὸς
ἄλληλα τὰ στοιχεῖα, τὸν ἀέρα, εἰ τοσοῦτος ἦν. αἰτία μὲν γὰρ τοῦ
σώζεσθαί
τε καὶ συμμένειν ταῦτα καὶ μὴ φθείρεσθαι ὑπ' ἀλλήλων ἡ τῶν δυνάμεων
230
αὐτῶν ἰσότης· πολὺ δ' ὑπερβάλλοι ἂν τὰ ἄλλα ὁ ἀήρ, εἰ τοσοῦτος εἴη.

εἰπὼν δὲ ὅτι μήτε ἐκ πυρὸς εὔλογον εἶναι τὸ σῶμα πᾶν τὸ πέριξ κινού-
μενον, ἀλλὰ μηδὲ ἀέρος μόνου ἐκεῖνό τε καὶ τὸ μέχρι τοῦ ὕδατός τε καὶ
τῆς γῆς, ἑξῆς προστίθησιν ὅτι μηδὲ ἐκ δύο στοιχείων εὔλογον εἶναι λέγειν
πᾶν τὸ μετὰ τὴν γῆν τε καὶ τὸ ὕδωρ σῶμα, ὡς εἶναι πυρὸς μὲν τὰ κύκλῳ
κινούμενα, ἀέρος δὲ τὰ μετ' ἐκεῖνα. μεταξὺ δὲ γῆς καὶ οὐρανοῦ εἶπε
τόπον τὸν μεταξὺ τῆς ἐξωτάτω περιφορᾶς· οὐρανὸν γὰρ ὠνόμασε νῦν τὴν
ἀπλανῆ σφαῖραν, ἣν δηλονότι προσνέμοι ἂν τῷ πυρί. τοῦ δὲ μηδὲ δύο
μόνα δύνασθαι σώματα εἶναι, πῦρ τε καὶ ἀέρα, μετὰ τὴν γῆν τε καὶ τὸ
ὕδωρ, αἰτίαν πάλιν ἀπέδωκε τὸ μηδὲν ὡς εἰπεῖν μόριον εἶναι τὴν γῆν σὺν
τῷ ὕδατι λαμβανομένην τοῦ περιέχοντος αὐτὰ μεγέθους.

P.10, L. 20
Διαφέρει δ' οὐδὲν οὐδ' εἴ τις φησὶ μὲν μὴ γίγνεσθαι ταῦτα ἐξ

ἀλλήλων.
Ἐπεὶ ἔλαβε τῶν στοιχείων τὴν κατὰ μέγεθος ὑπεροχὴν πρὸς ἄλληλα
εἶναι ὅση γίνεται καὶ ἐν τῇ τῶν μορίων αὐτῶν εἰς ἄλληλα μεταβολῇ, Ἐμ-
πεδοκλῆς δὲ ἀμετάβλητα μὲν ἔλεγεν εἶναι αὐτὰ εἰς ἄλληλα, ἴσα μέντοι
κατὰ τὰς δυνάμεις πάντα ἀλλήλοις εἶναι, ὡς καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ Περὶ
γενέσεως καὶ φθορᾶς εὐθύνων αὐτοῦ τὴν δόξαν εἶπεν καὶ ἐπεσημήνατο,
τοῦτο καὶ νῦν φησι μηδὲν διαφέρειν τοῦ γίνεσθαι αὐτὰ ἐξ ἀλλήλων λέγειν
τὸ τὰς δυνάμεις αὐτῶν ἴσας ὑποθέσθαι. ἡ γὰρ ἰσότης τῶν δυνάμεων
αὐτοῖς οὕτως ὑπάρξει, ὡς ἂν εἰ καὶ ἐγίνετο ἐξ ἀλλήλων· αἱ γὰρ ἐν τῷ
τοσῷδε ἀέρι δυνάμεις ἴσαι ἔσονται ταῖς ἐν τῷ τοσούτῳ ὕδατι, ἐξ ὅσου
ὕδατος, εἰ καὶ μετεβάλλετο εἰς ἄλληλα τὰ στοιχεῖα, ὁ τοσοῦτος ἀὴρ
ἐγένετο
ἄν. οὐ γὰρ οἷόν τε τὴν ἰσότητα αὐτοῖς τῆς δυνάμεως σώζεσθαι ἐν τῇ
τοσαύτῃ κατὰ τὸ μέγεθος ὑπεροχῇ.
p. 340a17
Alexander Phil., Ἠθικὰ προβλήματα [Sp.] P.147, L. 22
ταῖς, δι' ἅ εἰσιν αἱρεταί, εἶεν [δ'] ἂν δι' αὑτὰς αἱρεταί, καὶ ἔτι μᾶλλον
δι' αὑτάς, ὅτι μὴ δι' ἄλλο τι ἡμῖν αἱρεταὶ αἱ μεσότητες αἱ περὶ φόβους
τε καὶ θάρρη, ἀλλὰ δι' αὑτὴν ἑκάστη. τὸ γὰρ ἐν αὑτῷ καὶ τῇ αὑτοῦ
φύσει τὸ αἱρετὸν ἔχον, τοῦτο δι' αὑτὸ αἱρετόν, τοιαῦται δὲ αἱ μεσότητες
αἱ περὶ τὰς κατὰ φύσιν ἡμῖν πράξεις. τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων, εἰ μὲν
τοῖς ἀνθρώποις ἡ σωτηρία τῆς τε πολιτικῆς κοινωνίας καὶ τῆς
οἰκονομικῆς
231
μὴ δι' αὑτὰ αἱρετά, ἀλλὰ δι' ἄλλο τι, οὐδ' ἂν ἡ δικαιοσύνη, οὖσα μεσό-
της τούτων ἐν οἷς ἐστι ἡ σωτηρία τῶν προειρημένων, εἴη ἂν δι' αὑτὴν
αἱρετή, καθ' οὓς τοῦτ' ἐστὶν ἡ δικαιοσύνη. εἰ δέ ἐστιν ἡ κοινωνία καὶ
ἡ σωτηρία ταύτης δι' αὑτὴν τοῖς ἀνθρώποις αἱρετή, εἴη ἂν καὶ ἡ δικαιο-
σύνη δεικνυμένη δι' αὑτὴν αἱρετή, καθό ἐστι μεσότης καὶ ἰσότης τοῦ τε
ἐν ταῖς νομαῖς καὶ τοῦ ἐν τοῖς συναλλάγμασιν ἴσου, ἐν οἷς ἡ σωτηρία τῆς
πολιτικῆς τε καὶ πρώτης κοινωνίας. ἀλλὰ μὴν ὅτι δι' αὑτὸ τοῖς ἀνθρώ-
ποις αἱρετὸν ἡ κοινωνία, γνῶναι πρόχειρον ἀπό τε τοῦ κατὰ φύσιν αὐτοῖς
εἶναι τὴν κοινωνίαν, οὗ σημεῖον φανερώτατον τὸ τούτῳ μάλιστα τῶν ἄλ-
λων ζῴων τὸν ἄνθρωπον διαφέρειν, ὃ μόνον ἐστὶν αὐτῷ χρήσιμον ἐν τῇ
πρὸς ἀλλήλους κοινωνίᾳ. ἴδιον μὲν γὰρ ὁ λόγος αὐτοῦ, τούτου δὲ χρεία
πρὸς μήνυσιν τοῖς πλησίον τῶν ἰδίων νοημάτων τε καὶ παθῶν. ἐναργὲς
δὲ τοῦτο καὶ ἐκ τοῦ μηδὲ ἐπ' ὀλίγον δύνασθαι ζῆν ἄνθρωπον μόνον γε-
νόμενον. διότι δὲ ἐν κοινωνίᾳ τῷ ἀνθρώπῳ τὸ εἶναι καὶ ὁ λόγος τούτου
χάριν, ἀρίστη δὲ καὶ τελειοτάτη τῶν κατὰ λόγον γινομένων κοινωνιῶν
Alexander Phil., Problemata (lib. 3-4) [Sp.] Book 4, se. 25, L. 1
Ὅτι περὶ τὸ γεῶδες τοῦ σώματος σύγκριμα γίνεται, βαρὺ δὲ τὸ γεῶδες,

ὅθεν βραδεῖς οἱ τε-
ταρταῖοι. Διὰ τί τῶν περὶ τὰ ἄρθρα ἀποπρησθέντων οὐ κατουλοῦται τὰ
ἔλκη; Ἐπί τινων
τετήρηται τοῦτο, ὅτι πλείων ἐν τοῖς ἄρθροις ἡ ὕλη· φερομένη οὖν ἡ ὕλη
ἐκεῖσε δριμυτέρα γίγνεται
καὶ ἀναξηραίνει. Ἢ ὅτι τῶν ἄρθρων τὸ πέρας χόνδρος ἐστίν;
ἀπολισθαίνουσα οὖν ἡ κατούλωσις
οὐ κρατεῖ. Διὰ τί τὸ ὄμβριον ὕδωρ ἐλαφρόν ἐστι, καίπερ ἀπὸ θαλάσσης
ἁρπαζόμενον, ἔστι
δὲ τοῦτο βαρύ; Ῥητέον ὅτι ἀναληφθὲν τοῦτο καὶ γυμνασθὲν ὑπὸ τοῦ
πνεύματος λεπτύνεται καὶ
ὑπὸ τοῦ περιέχοντος αὐτὸ ἀέρος γίνεται κοῦφον· τὸ δὲ κοῦφον ἄνω
φερόμενον ἐκχεῖται κατὰ
πλείονα συναθροισμόν. Διὰ τί τὸ ψυχρὸν πολέμιον ὀστέοις ὀδοῦσι
νεύροις; Ὅτι τῆς γεώ-
δους συγκρίσεώς ἐστι ταῦτα πάντα, ψυχρὸν δὲ τὸ γεῶδες· ἐπιψυχόμενα
οὖν βλάπτεται.
Διὰ τί ἡ χιὼν ψυχρὰ οὖσα καίει; Καθ' ὑπερβολὴν πυκνώσεως· ἔμπυκνος
γὰρ ἡ χιών, αἱ
δ' ἀκρότητες ἰσότητες θερμή τε καὶ ψυχρά. Διὰ τί οἱ φρενιτικοὶ μὲν
μικρόσφυκτοι, με-
232
γαλόσφυκτοι δὲ οἱ ληθαργικοί; Ὅτι οἱ μὲν ἀραιουμένου τοῦ ἐν ταῖς

μήνιγξι πνεύματος παρα-
φέρονται, οἱ δὲ παχυνομένου βαρύνονται. Διὰ τί τινων πυρετῶν
λυομένων ὑπὸ ἱδρῶτος
οἱ καρδιακοὶ διαφοροῦνται; Ὅτι ἐφ' ὧν μὲν διαπνεῖ τὰ νοσοποιοῦντα, ἐφ'
ὧν δὲ διαλύεται
τὸ σύγκριμα. Διὰ τί χειμῶνος πειναλέοι γινόμεθα μᾶλλον καὶ
καταπέσσομεν τὴν τρο-
φήν; Ὅτι πυκνουμένου τοῦ σώματος ἔξωθεν τὸ θερμὸν εἰς τὸ βάθος
ἀποκλείεται· ὑπὸ θερ-
μασίας δὲ ἡ τροφὴ πέσσεται. Διὰ τί οἱ πλείονα συνουσιάσαντες αἷμα ἔσθ'
ὅτε ἀποκρίνου-
σιν; Ὅτι τῆς σπερματικῆς οὐσίας ἐκκενωθείσης προχειρότερον αἵματος
ὑγρὸν οὐκ ἔστιν.
Διὰ τί τὸ μέλι τοῖς μὲν ἕλκεσι δριμὺ τυγχάνει, τῇ δὲ γεύσει γλυκύ; Ὅτι
τοῖς ἕλκεσιν ἀνε-
ξαμμένοις ἡ ἀπὸ τοῦ μέλιτος προσπίπτει λεπτότης, δριμὺ δὲ τὸ λεπτόν· ἡ
δὲ γεῦσις ὑγρὰ
Nemesius Theol., De natura hominis Se. 41, L. 32
μάτωσις τοῦ θεοῦ. ἐπειδὴ δὲ οὐ πρὸς τούτους μόνους ὁ

λόγος ἀλλὰ καὶ πρὸς Ἕλληνας, φέρε καὶ δι' ἄλλων οἷς
ἐκεῖνοι πιστεύουσιν ἀποδείξωμεν πρόνοιαν οὖσαν.
ὅτι τοίνυν ἐστὶ πρόνοια διὰ τῶν αὐτῶν ἄν τις ἐπιδείξειεν δι' ὧν
ὅτι καὶ θεός ἐστιν ἐδείξαμεν. ἡ γὰρ διαμονὴ τῶν ἁπάντων
καὶ μάλιστα τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ, καὶ ἡ θέσις καὶ
ἡ τάξις τῶν ὄντων ἀεὶ φυλαττομένη κατὰ τὸν αὐτὸν τρό-
πον, καὶ ἡ τῶν ἄστρων φορὰ μηδὲν μηδέποτε διαλλάττουσα
καὶ ὁ κύκλος τοῦ ἐνιαυτοῦ καὶ ἡ τῶν ὡρῶν ἀποκατάστασις
τῶν τε νυκτῶν καὶ τῶν ἡμερῶν ἡ κατ' ἔτος ἰσότης, παρὰ
μέρος ἑκατέρας αὐξανομένης τε καὶ μειουμένης οὔτε ἐλάτ-
τονι οὔτε πλείονι μέτρῳ, πῶς ἂν διετέλεσεν ὁμοίως διεξα-
γομένη μηδενὸς προνοοῦντος; οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τοῖς ἁμαρ-
τήμασιν ἡ παρεπομένη τιμωρία, μᾶλλον δὲ καὶ ἡ τῶν ἁμαρ-
τημάτων αὐτῶν ἀποκάλυψις ὅταν μηδενὸς ὄντος τοῦ διε-
λέγξαι δυναμένου κατά τινας περιστάσεις ἐμφανίζηται,
δείκνυσι πρόνοιαν εἶναι. γέμουσι δὲ τῶν τοιούτων ἱστοριῶν
αἵ τε τῶν Ἑβραίων γραφαὶ καὶ τὰ παρ' Ἕλλησι συγγράμματα.
τοιοῦτον γὰρ ἐρρέθη τῇ γραφῇ τὸ κατὰ Σωσάνναν πάθος,
ἐν δὲ τοῖς παρ' Ἕλλησι τὸ κατὰ Ἴβυκον τὸν ποιητήν.
233
Eudemus Poet. Med., Fragmentum Fragment 412A, L. 11
⊗ἴησιν μάθε τήνδε πρὸς ἑρπετά, ἣν Φιλομήτωρ

νικῆσαι πείρᾳ κέκρικεν Ἀντίοχος.
μήου ἀπὸ ῥίζης ὁλκὴν δίδραχμον ὀρύξας
σὺν τῷ δ' ἑρπύλλου κλῶνας ἰσορρεπέας
σὺν δ' ὀπὸν ἐκ πάνακος στήσας ἴσον ἠδὲ τριφύλλου
καρπὸν ὅσον δραχμῆς σταθμὸν ἄγοντα δίδου,
ἀννήσου μαράθρου τε καὶ ἄμμιος ἠδὲ σελίνου
ἐξ ἑνὸς ἓν πληρῶν σπέρματος ὀξύβαφον,
σὺν δ' ὀρόβου λείου δύο ὀξύβαφ' ἔμπασ' ἀλεύρου,
πάντα δ' ὁμοῦ Χίῳ νέκταρι συγκεράσας
κυκλοτερεῖς ἀνάπλασσε τροχοὺς ἰσότητι μερίζων
ἡμιδράχμοιο ῥοπὴν ὄφρ' ἂν ἕκαστος ἔχῃ·
Χίῳ δ' ἐγκεράσας τάδε μίγματα πικρὸν ἐχίδνης
ἡμίσεως δραχμῆς ἰὸν ἀποσκεδάσεις·
τῷ δὲ ποτῷ καὶ δεινὰ φαλάγγια καὶ σκολιοῖο
σκορπίου ἐκφεύξῃ κέντρα φέροντ' ὀδύνας.
Posidonius Phil., Fragmenta Fragment 466, L. 7
σιν ἐθέλωσιν αὐτὰ σαφῆ ποιεῖν, οἱ παλαιοὶ δοκοῦσι μὲν ἀπὸ τῶν εἰδῶν
ἐπιχειρεῖν, κατὰ δὲ τὸ ἀληθὲς αὐτὰ ἀφ' ἑαυτῶν ἀναδιδάσκουσι καὶ τῶν
ἐν αὐτοῖς δυνάμεων.
Proklos in Eucl. 169,10 – 171,4
Τὴν τῶν τετραπλεύρων διαίρεσιν εἰς δύο ποιεῖσθαι χρὴ τὴν πρώτην καὶ
τὰ μὲν αὐτῶν παραλληλόγραμμα λέγειν, τὰ δὲ οὐ παραλληλόγραμμα, τῶν
δὲ παραλληλογράμμων τὰ μὲν καὶ ὀρθογώνια καὶ ἰσόπλευρα, ὡς τὰ
τετράγωνα, τὰ δὲ οὐδέτερα τούτων, ὡς τὰ ῥομβοειδῆ, τὰ δὲ ὀρθογώνια
μέν, οὐκ ἰσόπλευρα δέ, ὡς τὰ ἑτερομήκη, τὰ δὲ ἔμπαλιν ἰσόπλευρα μέν,
οὐκ ὀρθογώνια δέ, ὡς τοὺς ῥόμβους. ἢ γὰρ ἀμφότερα ἔχειν ἀναγκαῖον
τὴν ἰσότητα τῶν πλευρῶν καὶ τὴν ὀρθότητα τῶν γωνιῶν, ἢ οὐδέτερον,
ἢ τὸ ἕτερον, καὶ τοῦτο διχῶς, ὥστε τετραχῶς ὑφίστασθαι τὸ παραλλη-
λόγραμμον. τῶν δὲ μὴ παραλληλογράμμων τὰ μὲν δύο μόνον ἔχει παραλ-
λήλους, οὐκ ἔτι δὲ καὶ τὰς λοιπάς, τὰ δὲ οὐδ' ὅλως ἔχει τῶν πλευρῶν
τινας παραλλήλους. καὶ τὰ μὲν καλεῖται τραπέζια, τὰ δὲ τραπεζοειδῆ.
τῶν δὲ τραπεζίων τὰ μὲν ἴσας ἔχει τὰς συναπτούσας παραλλήλους
ταύτας,
τὰ δὲ ἀνίσους. καὶ καλεῖται τὰ μὲν ἰσοσκελῆ τραπέζια, τὰ δὲ σκαληνὰ
τραπέζια. τὸ ἄρα τετράπλευρον ἑπταχῶς ἡμῖν ὑποστήσεται. τὸ μὲν γάρ
234
ἐστι τετράγωνον, τὸ δὲ ἑτερόμηκες, τὸ δὲ ῥόμβος, τὸ δὲ ῥομβοειδές, τὸ

δὲ τραπέζιον ἰσοσκελές, τὸ δὲ σκαληνὸν τραπέζιον, τὸ δὲ τραπεζοειδές.
Ἀλλ' ὁ μὲν Ποσειδώνιος τελείαν εἰς ταῦτα πεποίηται
Anonymus Alexandri Phil., Fragmenta P.236, L. 25
δεῖσθαι δ' ἐν ἀρρήκτοις δεσμοῖς ὑπὸ Ἑρινύων. εἶναί τε πάντα τὸν ἀέρα
ψυχῶν ἔμπλεων· καὶ τούτους τοὺς δαίμονάς τε καὶ ἥρωας νομίζεσθαι καὶ
ὑπὸ
τούτων πέμπεσθαι ἀνθρώποις τούς τε ὀνείρους καὶ τὰ σημεῖα νόσου τε
καὶ
ὑγιείας, καὶ οὐ μόνον ἀνθρώποις, ἀλλὰ καὶ προβάτοις καὶ τοῖς ἄλλοις
κτήνεσιν.
εἴς τε τούτους γίγνεσθαι τούς τε καθαρμοὺς καὶ ἀποτροπιασμοὺς
μαντικήν
τε πᾶσαν καὶ κληδόνας καὶ τὰ ὅμοια. μέγιστον δέ φησι τῶν ἐν ἀνθρώποις
εἶναι
τὴν ψυχὴν πεῖσαι ἐπὶ τὸ ἀγαθὸν ἢ ἐπὶ τὸ κακόν. εὐδαιμονεῖν τε
ἀνθρώπους,
ὅταν ἀγαθὴ ψυχὴ προσγένηται, μηδέποτε δὲ ἠρεμεῖν μηδὲ τὸν αὐτὸν
ῥόον κρατεῖν.
ὅρκιόν τε εἶναι τὸ δίκαιον, καὶ διὰ τοῦτο Δία Ὅρκιον λέγεσθαι. τήν τε
ἀρετὴν
ἁρμονίαν εἶναι καὶ τὴν ὑγίειαν καὶ τὸ ἀγαθὸν ἅπαν καὶ τὸν θεόν· διὸ καὶ
καθ'
ἁρμονίαν συνεστάναι τὰ ὅλα. φιλίαν τε εἶναι ἐναρμόνιον ἰσότητα. τιμὰς
θεοῖς
δεῖν νομίζειν καὶ ἥρωσι μὴ τὰς ἴσας, ἀλλὰ θεοῖς μὲν ἀεὶ μετ' εὐφημίας
λευχειμο-
νοῦντας καὶ ἁγνεύοντας, ἥρωσι δὲ ἀπὸ μέσου ἡμέρας· τὴν δὲ ἁγνείαν
εἶναι διὰ καθαρμῶν καὶ λουτρῶν καὶ περιρραντηρίων καὶ διὰ τοῦ αὐτὸν
καθαρεύειν ἀπό τε κήδους καὶ λεχοῦς καὶ μιάσματος παντός, καὶ
ἀπέχεσθαι βρωτῶν θνησειδίων
Anonymus Photii Phil., Fragmenta P.237, L. 20
νομικά, οἵπερ ἐκαλοῦντο μαθηματικοί. καὶ οἱ μὲν αὐτῷ τῷ Πυθαγόρᾳ

συγγενόμενοι ἐκαλοῦντο Πυθαγορικοί, οἱ δὲ τούτων μαθηταὶ
Πυθαγόρειοι, οἱ δὲ ἄλλως ἔξωθεν ζηλωταὶ Πυθαγορισταί. ἀπείχοντο δὲ
ἐμψύχων καὶ κατὰ καιρὸν μόνον θυσιῶν ἐγεύοντο. ὅτι ἑκατὸν καὶ
τεσσάρων λέγεται ἐτῶν ἐζηκέναι τὸν Πυθαγόραν. καὶ ὁ μὲν Μνήσαρχος,
235
εἶς τῶν υἱῶν αὐτοῦ, λέγεται νεώτερος τελευτῆσαι, Τηλαύγης δὲ ὁ ἕτερος

διεδέξατο. καὶ Αἰσάρα καὶ Μυῖα αἱ θυγατέρες· καὶ ἡ Θεανὼ δὲ λέγεται οὐ
μαθήτρια μόνον, ἀλλὰ καὶ μία τῶν θυγατέρων αὐτοῦ εἶναι. ὅτι διαφέρειν
ἔλεγον οἱ ἀπὸ Πυθαγόρου μονάδα καὶ ἕν. μονὰς μὲν γὰρ παρ' αὐτοῖς
ἐνομίζετο ἡ ἐν τοῖς νοητοῖς οὖσα, ἓν δὲ τὸ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς. ἔλεγον δὲ τὴν
δυάδα ἀόριστον, ὅτι ἡ μὲν μονὰς κατὰ τὴν ἰσότητα καὶ τὸ μέτρον
λαμβάνεται, ἡ δὲ δυὰς καθ' ὑπερβολὴν καὶ ἔλλειψιν. ἰσότης μὲν οὖν καὶ
μέτρον οὐ δύναται μᾶλλον καὶ ἧττον (439a) γενέσθαι, ἡ δὲ ὑπερβολὴ καὶ
ἔλλειψις ἐπειδὴ ἐπ' ἄπειρον προχωρεῖ, διὰ τοῦτο ἀόριστον αὐτὴν ἔλεγον
δυάδα. καὶ ἐπειδὴ πάντα εἰς τοὺς ἀριθμοὺς ἀνῆγον ἔκ τε τῆς μονάδος καὶ
τῆς δυάδος, καὶ τὰ ὄντα πάντα ἀριθμοὺς προσηγόρευον. ὁ δὲ ἀριθμὸς
συμπληροῦται τοῖς δέκα, ὁ δὲ δέκα σύνθεσις τῶν τεσσάρων
κατὰ τὸ ἑξῆς ἀριθμούντων ἡμῶν, καὶ διὰ τοῦτο τὸν ἀριθμὸν πάντα
τετρακτὺν ἔλεγον.
Anonymus Photii Phil., Fragmenta P.237, L. 21
συγγενόμενοι ἐκαλοῦντο Πυθαγορικοί, οἱ δὲ τούτων μαθηταὶ

Πυθαγόρειοι,
οἱ δὲ ἄλλως ἔξωθεν ζηλωταὶ Πυθαγορισταί. ἀπείχοντο δὲ ἐμψύχων καὶ
κατὰ καιρὸν μόνον θυσιῶν ἐγεύοντο. ὅτι ἑκατὸν καὶ τεσσάρων λέγεται
ἐτῶν
ἐζηκέναι τὸν Πυθαγόραν. καὶ ὁ μὲν Μνήσαρχος, εἶς τῶν υἱῶν αὐτοῦ,
λέγεται νεώτερος τελευτῆσαι, Τηλαύγης δὲ ὁ ἕτερος διεδέξατο. καὶ
Αἰσάρα καὶ Μυῖα αἱ θυγατέρες· καὶ ἡ Θεανὼ δὲ λέγεται οὐ μαθήτρια
μόνον, ἀλλὰ καὶ μία τῶν θυγατέρων αὐτοῦ εἶναι. ὅτι διαφέρειν ἔλεγον οἱ
ἀπὸ
Πυθαγόρου μονάδα καὶ ἕν. μονὰς μὲν γὰρ παρ' αὐτοῖς ἐνομίζετο ἡ ἐν τοῖς
νοητοῖς οὖσα, ἓν δὲ τὸ ἐν τοῖς ἀριθμοῖς. ἔλεγον δὲ τὴν δυάδα ἀόριστον,
ὅτι ἡ μὲν μονὰς κατὰ τὴν ἰσότητα καὶ τὸ μέτρον λαμβάνεται, ἡ δὲ δυὰς
καθ'
ὑπερβολὴν καὶ ἔλλειψιν. ἰσότης μὲν οὖν καὶ μέτρον οὐ δύναται μᾶλλον
καὶ ἧττον
(439a) γενέσθαι, ἡ δὲ ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις ἐπειδὴ ἐπ' ἄπειρον
προχωρεῖ,
διὰ τοῦτο ἀόριστον αὐτὴν ἔλεγον δυάδα. καὶ ἐπειδὴ πάντα εἰς τοὺς
ἀριθμοὺς
ἀνῆγον ἔκ τε τῆς μονάδος καὶ τῆς δυάδος, καὶ τὰ ὄντα πάντα ἀριθμοὺς
προσηγό-
ρευον. ὁ δὲ ἀριθμὸς συμπληροῦται τοῖς δέκα, ὁ δὲ δέκα σύνθεσις τῶν
τεσσάρων
236
κατὰ τὸ ἑξῆς ἀριθμούντων ἡμῶν, καὶ διὰ τοῦτο τὸν ἀριθμὸν πάντα
τετρακτὺν
ἔλεγον. ἔλεγον δὲ τὸν ἄνθρωπον αὐτὸν ἑαυτοῦ βελτίω κατὰ τρεῖς
τρόπους γενέσθαι,
πρῶτον μὲν τῇ ὁμιλίᾳ τῇ πρὸς τοὺς θεούς (ἀνάγκη γὰρ προσίοντας αὐτοῖς
κατ' ἐκεῖνο καιροῦ χωρίζεσθαι αὐτοὺς πάσης κακίας, εἰς δύναμιν
ὁμοιοῦντας
ἑαυτοὺς τῷ θεῷ), δεύτερον ἐν τῷ εὖ ποιεῖν (θεοῦ γὰρ τοῦτο καὶ θείας
μιμήσεως),
τρίτον ἐν τῷ ἀποθνῄσκειν· εἰ γὰρ κατὰ ποσόν τι ἡ ψυχὴ τοῦ σώματος ἐν
Aristeae Epistula, Aristeae epistula ad Philocratem Se. 263, L. 2
τούτων γὰρ κρατίστη χαρὰ καὶ ψυχῆς εὐστάθειά σοι γίνεται,

μέγιστε βασιλεῦ, καὶ ἐλπίδες ἐπὶ θεῷ καλαὶ κρατοῦντί σοι τῆς
ἀρχῆς εὐσεβῶς. Ὡς δὲ συνήκουσαν πάντες ἐπεφώνησαν σὺν
κρότῳ πλείονι. Καὶ μετὰ ταῦτα πρὸς τὸ προπιεῖν ὁ βασιλεὺς
[λαμβάνειν] ἐτράπη, χαρᾷ πεπληρωμένος.
Τῇ δ' ἑξῆς καθὼς πρότερον ἡ διάταξις ἦν τῶν κατὰ
τὸν πότον ἐπιτελουμένων, καιροῦ δὲ γενομένου τοὺς ἀπολι-
πόντας ὁ βασιλεὺς ἐπηρώτα. Πρὸς τὸν πρῶτον δὲ ἔφη· Πῶς
ἂν μὴ τραπείη [τις] εἰς ὑπερηφανίαν;
Ἀπεκρίθη δέ·
Εἰ τὴν ἰσότητα τηροῖ, καὶ παρ' ἕκαστον ἑαυτὸν ὑπομιμνήσκοι,
καθὼς ἄνθρωπος ὢν ἀνθρώπων ἡγεῖται. Καὶ ὁ θεὸς τοὺς
ὑπερηφάνους καθαιρεῖ, τοὺς δὲ ἐπιεικεῖς καὶ ταπεινοὺς ὑψοῖ.
Παρακαλέσας δὲ αὐτὸν τὸν ἑξῆς ἐπηρώτα· Τίσι δεῖ
συμβούλοις χρῆσθαι; Τοῖς διὰ πολλῶν, ἔφη, πεπειραμένοις
πραγμάτων καὶ τὴν εὔνοιαν συντηροῦσιν ἀκέραιον πρὸς αὐτὸν
καὶ τῶν τρόπων ὅσοι μετέχουσιν αὐτῷ. Θεοῦ δὲ ἐπιφάνεια
γίνεται πρὸς τὰ τοιαῦτα τοῖς ἀξίοις.
Ἐπαινέσας δὲ
αὐτὸν ἄλλον ἠρώτα· Τίς ἐστι βασιλεῖ κτῆσις ἀναγκαιοτάτη;
Τῶν ὑποτεταγμένων φιλανθρωπία καὶ ἀγάπησις, ἀπεκρίνατο.
Χρύσιππος. Fragmenta logica et physica Fragment 118, L. 12

237
ματικοὶ ζητεῖν πῶς ποτε καὶ ὁ σκεπτικὸς τὸ μηδὲν εἶναι κριτήριον

ἀποφαί-
νεται· ἤτοι γὰρ ἀκρίτως τοῦτο λέγει ἢ μετὰ κριτηρίου· καὶ εἰ μὲν
ἀκρίτως,
ἄπιστος γενήσεται, εἰ δὲ μετὰ κριτηρίου, περιτραπήσεται καὶ λέγων
μηδὲν
εἶναι κριτήριον ὁμολογήσει εἰς τὴν τούτου παράστασιν κριτήριον
παραλαμ-
βάνειν.
πάλιν τε ἡμῶν συνερωτώντων “εἰ ἔστι κριτήριον, ἤτοι κέκριται ἢ ἄκ-
ριτόν ἐστι” καὶ δυοῖν θάτερον συναγόντων ἤτοι τὴν εἰς ἄπειρον ἔκπτωσιν
ἢ
τὸ ἀτόπως ἑαυτοῦ τι κριτήριον εἶναι λέγεσθαι, ἀντιπαρεξάγοντές φασι μὴ
ἄτοπον ὑπάρχειν τὸ ἑαυτοῦ τι κριτήριον ἀπολείπειν. καὶ γὰρ ἑαυ-
τοῦ τὸ εὐθὺ καὶ ἄλλων ἐστὶ δοκιμαστικόν, καὶ ὁ ζυγὸς τῆς τε τῶν ἄλλων
ἰσότητος καὶ τῆς ἰδίας σταθμητικὸς ὑπῆρχεν, καὶ τὸ φῶς οὐ μόνον τῶν
ἄλλων ἀλλὰ καὶ ἑαυτοῦ ἐκκαλυπτικὸν φαίνεται, διόπερ καὶ τὸ κριτή-
ριον δύναται καὶ ἄλλων καὶ ἑαυτοῦ κριτήριον καθεστάναι.
Sextus adv. math. XI 162. ὅθεν καὶ καταφρονεῖν ἀναγκαῖον τῶν εἰς
ἀνενεργησίαν αὐτὸν (scil. τὸν σκεπτικόν) περικλείεσθαι νομιζόντων ἢ εἰς
ἀπέμ-
φασιν· καὶ εἰς ἀνενεργησίαν μὲν ὅτι τοῦ βίου παντὸς ἐν αἱρέσεσι καὶ
φυγαῖς
ὄντος ὁ μήτε αἱρούμενός τι μήτε φεύγων δυνάμει τὸν βίον ἀρνεῖται καί
τινος
φυτοῦ τρόπον ἐπεῖχεν, εἰς ἀπέμφασιν δὲ ὅτι ὑπὸ τυράννῳ ποτὲ γενόμενος
καὶ τῶν ἀῤῥήτων τι ποιεῖν ἀναγκαζόμενος ἢ οὐχ ὑπομενεῖ τὸ
προσταττόμε-
νον ἀλλ' ἑκούσιον ἑλεῖται θάνατον, ἢ φεύγων τὰς βασάνους ποιήσει τὸ
Χρύσιππος. Fragmenta logica et physica Fragment 365, L. 7
χρῆσιν τῆς τῶν ὀνομάτων συνηθείας παρήγετο, ὡς Χρύσιππος καὶ

Ἀρχέδημος καὶ οἱ πλείους τῶν Στωϊκῶν ὕστερον ᾠήθησαν (πολλαῖς
γὰρ διαφοραῖς διέστηκε τὰ καθ' αὑτὰ εἴδη τῶν ἐν τῇ συνηθείᾳ λεγο-
μένων) οὔτε etc.
Proclus in Euclidem 35, 25 p. 395 Friedlein. (Τὰ παραλλη-
λόγραμμα τὰ ἐπὶ τῆς αὐτῆς βάσεως καὶ ἐν ταῖς αὐταῖς παραλλήλοις
ἴσα ἀλλήλοις ἐστιν). Τὰ δ' οὖν τοιαῦτα τῶν θεωρημάτων, ὡς φησὶν
ὁ Γεμῖνος, ἀπείκαζεν ὁ Χρύσιππος ταῖς ἰδέαις. ὡς γὰρ ἐκεῖναι τῶν
ἀπείρων ἐν πέρασιν ὡρισμένοις τὴν γένεσιν περιλαμβάνουσιν, οὕτως
καὶ ἐν τούτοις τῶν ἀπείρων ἐν ὡρισμένοις τόποις ἡ περίληψις γίνε-
238
ται. καὶ διὰ τὸν ὅρον τοῦτον ἡ ἰσότης ἀναφαίνεται. τὸ γὰρ ὕψος
τῶν παραλλήλων τὸ αὐτὸ μένον ἀπείρων νοουμένων ἐπὶ τῆς αὐτῆς
βάσεως παραλληλογράμμων πάντα ἴσα ἀλλήλοις ἀποφαίνει.
Plutarchus praec. conjugalia cp. 34: Τῶν σωμάτων οἱ φιλόσο-
φοι (scil. Stoici) τὰ μὲν ἐκ διεστώτων λέγουσιν εἶναι καθάπερ στόλον καὶ
στρατόπεδον, τὰ δ' ἐκ συναπτομένων ὡς οἰκίαν καὶ ναῦν, τὰ δ' ἡνωμένα
καὶ συμφυᾶ καθάπερ ἐστὶ τῶν ζώων ἕκαστον. – – – δεῖ δὲ ὥσπερ οἱ
φυσικοὶ τῶν ὑγρῶν λέγουσι δι' ὅλων γενέσθαι τὴν κρᾶσιν, οὕτω etc.
Plutarchus de defectu oraculorum cp. 29.
Χρύσιππος. Fragmenta moralia Fragment 264, L. 29
καὶ τί μετὰ τί καὶ καθόλου τῆς τάξεως τῶν πράξεων· κοσμιότητα δὲ ἐπι-
στήμην πρεπουσῶν καὶ ἀπρεπῶν κινήσεων· αἰδημοσύνην δὲ ἐπιστήμην
εὐλαβητικὴν ὀρθοῦ ψόγου· ἐγκράτειαν δὲ ἐπιστήμην ἀνυπέρβατον τῶν
κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον φανέντων· καρτερίαν δὲ ἐπιστήμην ἐμμενητικὴν
τοῖς ὀρθῶς κριθεῖσι· θαῤῥαλεότητα δὲ ἐπιστήμην καθ' ἣν οἴδαμεν ὅτι
οὐδενὶ δεινῷ μὴ περιπέσωμεν· μεγαλοψυχίαν δὲ ἐπιστήμην ὑπεράνω ποι-
οῦσαν τῶν πεφυκότων ἐν σπουδαίοις τε γίνεσθαι καὶ φαύλοις· εὐψυχίαν
δὲ ἐπιστήμην ψυχῆς παρεχομένης ἑαυτὴν ἀήττητον· φιλοπονίαν δὲ
ἐπιστή-
μην ἐξεργαστικὴν τοῦ προκειμένου, οὐ κωλυομένην διὰ πόνον·
εὐσέβειαν
δὲ ἐπιστήμην θεῶν θεραπείας· χρηστότητα δὲ ἐπιστήμην εὐποιητικήν· εὐ-
κοινωνησίαν δὲ ἐπιστήμην ἰσότητος ἐν κοινωνίᾳ· εὐσυναλλαξίαν δὲ
ἐπιστήμην τοῦ συναλλάττειν ἀμέμπτως τοῖς πλησίον.
Πασῶν δὲ τούτων τῶν ἀρετῶν τὸ τέλος εἶναι τὸ ἀκολούθως τῇ φύσει
ζῆν·
πρώτῳ περὶ Ἀρετῶν φησίν, Ἀπολλόδωρος δὲ ἐν τῇ φυσικῇ κατὰ

τὴν ἀρχαίαν, Ἑκάτων δὲ ἐν τῷ τρίτῳ περὶ ἀρετῶν. τὸν γὰρ ἐνάρε-
τον θεωρητικόν τε εἶναι καὶ πρακτικὸν τῶν ποιητέων· τὰ δὲ ποιητέα
καὶ αἱρετέα ἐστί, καὶ ὑπομενετέα καὶ ἀπονεμητέα καὶ ἐμμενητέα. ὥστε
εἰ τὰ μὲν αἱρετικῶς ποιεῖ, τὰ δὲ ὑπομενετικῶς, τὰ δὲ ἀπονεμητικῶς,
τὰ δὲ ἐμμενητικῶς, φρόνιμός τέ ἐστι καὶ ἀνδρεῖος καὶ δίκαιος καὶ
σώφρων. κεφαλαιοῦσθαί τε ἑκάστην τῶν ἀρετῶν περί τι ἴδιον κε-
φάλαιον· οἷον τὴν ἀνδρείαν περὶ τὰ ὑπομενετέα, τὴν φρόνησιν περὶ τὰ
ποιητέα καὶ μὴ καὶ οὐδέτερα· ὁμοίως τε καὶ τὰς ἄλλας περὶ τὰ οἰκεῖα
τρέπεσθαι. ἕπονται δὲ τῇ μὲν φρονήσει εὐβουλία καὶ σύνεσις· τῇ δὲ
239
σωφροσύνῃ εὐταξία καὶ κοσμιότης· τῇ δὲ δικαιοσύνῃ ἰσότης καὶ εὐγνω-

μοσύνη· τῇ δὲ ἀνδρείᾳ ἀπαραλλαξία καὶ εὐτονία.
Galenus optimum medicum esse philosophum Vol. I p. 61 K.
οὕτω δὲ καὶ τὰς ἄλλας ἀρετὰς ἀναγκαῖον ἔχειν αὐτόν (scil. medicum
sapientem). σύμπασαι γὰρ ἀλλήλαις ἕπονται, καὶ οὐχ οἷόν τε μίαν
ἡντιναοῦν
μος, λόγος ὢν ὀρθός, σπουδαῖος· ἃ καὶ ἐστίν. Τούτοις ἀκόλουθα οἱ

Στωϊκοὶ φιλόσοφοι δογματίζουσιν, βασιλείαν, ἱερωσύνην, προφητείαν,
νομοθετικήν, πλοῦτον, κάλλος ἀληθινόν, εὐγένειαν, ἐλευθερίαν μόνῳ
προς-
άπτοντες τῷ σοφῷ· ὁ δὲ δυσεύρετος πάνυ σφόδρα καὶ πρὸς αὐτῶν ὁμολο-
γεῖται.
Philo de nominum mutat. § 152 Vol. III p. 182, 23 Wendl.
μόνον τὸν σοφὸν βασιλέα. Καὶ γὰρ ὄντως ὁ μὲν φρόνιμος ἡγεμὼν
ἀφρόνων ἐστίν, εἰδὼς ἃ χρὴ ποιεῖν τε καὶ καὶ ἃ μή· ὁ δὲ σώφρων ἀκο-
λάστων, τὰ περὶ τὰς αἱρέσεις καὶ φυγὰς ἠκριβωκὼς οὐκ ἀμελῶς, δειλῶν
δὲ
ὁ ἀνδρεῖος, ἃ δεῖ ὑπομένειν καὶ ἃ μὴ σαφῶς ἐκμαθών, ἀδίκων δὲ ὁ δί-
καιος, ἰσότητος ἐν τοῖς ἀπονεμητέοις ἀῤῥεποῦς στοχαζόμενος.
Philo de migrat. Abrah. § 197 Vol. II p. 307, 8 Wendl. βασι-
λείαν δὲ σοφίαν εἶναι λέγομεν, ἐπεὶ καὶ τὸν σοφὸν βασιλέα.
Lucian. vitarum auctio 20 (Mercurius Chrysippum vendens dicit:)
ὅτι μόνος οὗτος σοφός, μόνος καλός, μόνος δίκαιος ἀνδρεῖος βασιλεὺς
ῥήτωρ πλούσιος νομοθέτης.
Stobaeus ecl. II 95, 9 W. Οἰκονομικὸν δ' εἶναι μόνον λέ-
γουσι τὸν σπουδαῖον καὶ ἀγαθὸν οἰκονόμον, ἔτι δὲ χρηματιστικόν. Τὴν
μὲν γὰρ οἰκονομικὴν εἶναι θεωρητικὴν ἕξιν καὶ πρακτικὴν τῶν οἴκῳ συμ-
φερόντων· τὴν δ' οἰκονομίαν διάταξιν περὶ ἀναλωμάτων καὶ ἔργων καὶ
Corpus Hermeticum, Fragmenta Fragment 5, se. 5, L. 7
ὁμοίων στοιχείων καὶ ὑπεσωμάτου ἡμᾶς καθ' ἑκάστην τὴν

ἡμέραν; καὶ γὰρ γῆς τε καὶ ὕδατος καὶ πυρὸς καὶ ἀέρος
ἐπιρροὴ ἡμῖν γίγνεται, ἥτις τὰ σώματα ἡμῶν νεοποιοῦσα
συνέχει τὸ σκῆνος). ὥστε καὶ πρὸς τὰς κινήσεις
ἐσμὲν ἀσθενέστεροι, φέροντες κινήσεις μηδὲ ἡμέρας μιᾶς.
εὖ γὰρ ἴσθι, ὦ τέκνον, ὅτι εἰ μὴ ἐν ταῖς νυξὶν ἡμῶν
ἀνεπαύετο τὰ σώματα, οὐκ ἂν πρὸς μίαν ἡμέραν ἀντές-
χομεν. ὅθεν ἀγαθὸς ὢν ὁ δημιουργὸς πάντα προεπιστά-
240
μενος εἰς διαμονὴν τοῦ ζῴου ἐποίησε τὸν ὕπνον, ὃν μέγις-

τον ... τοῦ καμάτου τῆς κινήσεως, καὶ ἐπ' ἰσότητος
ἔταξεν ἑκάστῳ χρόνον, μᾶλλον δὲ τῇ ἀναπαύλῃ πλείονα.
μεγίστην δὲ νόει, τέκνον, τοῦ ὕπνου τὴν ἐνέργειαν,
ἐναντίαν τῇ τῆς ψυχῆς, οὐκ ἐλάττον' ἐκείνης. καθάπερ
γὰρ ἡ ψυχὴ κινήσεώς ἐστιν ἐνέργεια, τὸν αὐτὸν τρόπον
καὶ τὰ σώματα ζῆν οὐ δύναται χωρὶς τοῦ ὕπνου. ἄνεσις
γὰρ καὶ ἄφεσίς ἐστι τῶν συνδέτων μελῶν
Εμπεδοκλής. Testimonia Fragment 1, L. 100
τὴν αἰτίαν ἅμα παρατιθέμενος τοῦ δημοτικὸν εἶναι τὸν ἄνδρα. φησὶ γὰρ
ὅτι κλη-
θεὶς ὑπό τινος τῶν ἀρχόντων, ὡς προβαίνοντος τοῦ δείπνου τὸ ποτὸν οὐκ
εἰσε-
φέρετο, τῶν [δ'] ἄλλων ἡσυχαζόντων, μισοπονήρως διατεθεὶς ἐκέλευσεν
εἰσφέρειν·
ὁ δὲ κεκληκὼς ἀναμένειν ἔφη τὸν τῆς βουλῆς ὑπηρέτην. ὡς δὲ
παρεγένετο, ἐγενήθη
συμποσίαρχος, τοῦ κεκληκότος δηλονότι καταστήσαντος, ὃς ὑπεγράφετο
τυραν-
νίδος ἀρχήν· ἐκέλευσε γὰρ ἢ πίνειν ἢ καταχεῖσθαι τῆς κεφαλῆς. τότε μὲν
οὖν
ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἡσύχασε· τῆι δ' ὑστεραίαι εἰσαγαγὼν εἰς δικαστήριον
ἀπέκτεινε
καταδικάσας ἀμφοτέρους, τόν τε κλήτορα καὶ τὸν συμποσίαρχον. ἀρχὴ
μὲν οὖν
αὐτῶι τῆς πολιτείας ἥδε. (65) πάλιν δὲ Ἄκρωνος τοῦ ἰατροῦ τόπον
αἰτοῦντος
παρὰ τῆς βουλῆς εἰς κατασκευὴν πατρώιου μνήματος διὰ τὴν ἐν τοῖς
ἰατροῖς
ἀκρότητα παρελθὼν ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐκώλυσε, τά τε ἄλλα περὶ ἰσότητος
διαλεχθεὶς
καί τι καὶ τοιοῦτον ἐρωτήσας· τί δὲ ἐπιγράψομεν ἐλεγεῖον; ἢ τοῦτο·
‘ἄκρον ...
ἀκροτάτης’ [B 157]; τινὲς δὲ τὸν δεύτερον στίχον οὕτω προφέρονται·
‘ἀκροτάτης κορυφῆς τύμβος ἄκρος κατέχει.’
τοῦτό τινες Σιμωνίδου φασὶν εἶναι. (66) ὕστερον δ' ὁ Ἐμπεδοκλῆς καὶ τὸ
τῶν
χιλίων ἄθροισμα κατέλυσε συνεστὼς ἐπὶ ἔτη τρία, ὥστε οὐ μόνον ἦν τῶν
πλου-
241
σίων, ἀλλὰ καὶ τῶν τὰ δημοτικὰ φρονούντων. ὅ γέ τοι Τίμαιος ἐν τῆι ια

καὶ ιβ
[fehlt FHG] (πολλάκις γὰρ αὐτοῦ μνημονεύει) φησὶν ἐναντίαν ἐσχηκέναι
γνώμην
αὐτὸν ἔν τε τῆι πολιτείαι καὶ ἐν τῆι ποιήσει· ὅπου μὲν γὰρ μέτριον καὶ
ἐπιεικῆ
φαίνεσθαι, ὅπου δὲ ἀλαζόνα καὶ φίλαυτον [ἐν τῆι ποιήσει]· φησὶ γοῦν·
‘χαίρετ'
... πωλεῦμαι’ καὶ τὰ ἑξῆς [B 112, 4. 5]. καθ' ὃν δὲ χρόνον ἐπεδήμει
Ὀλυμπίασιν,
Εμπεδοκλής. Testimonia Fragment 1, L. 163
γὰρ πλούσιον εἶναι. ‘πῶς οὖν, φησίν, εἰς τοὺς κρατῆρας ἥλατο ὧν
σύνεγγυς ὄν-
των οὐδὲ μνείαν ποτὲ ἐπεποίητο; τετελεύτηκεν οὖν ἐν Πελοποννήσωι.
(72) οὐδὲν
δὲ παράδοξον τάφον αὐτοῦ μὴ φαίνεσθαι· μηδὲ γὰρ ἄλλων πολλῶν.’
τοιαῦτά τινα
εἰπὼν ὁ Τίμαιος ἐπιφέρει· ‘ἀλλὰ διὰ παντός ἐστιν Ἡρακλείδης τοιοῦτος
παραδοξο-
λόγος, καὶ ἐκ τῆς σελήνης πεπτωκέναι ἄνθρωπον λέγων’. Ἱππόβοτος δέ
φησιν
ὅτι ἀνδριὰς ἐγκεκαλυμμένος Ἐμπεδοκλέους ἔκειτο πρότερον μὲν ἐν
Ἀκράγαντι,
ὕστερον δὲ πρὸ τοῦ Ῥωμαίων βουλευτηρίου ἀκάλυφος, δηλονότι
μεταθέντων αὐτὸν ἐκεῖ Ῥωμαίων. γραπταὶ μὲν γὰρ εἰκόνες καὶ νῦν
περιφέρονται. Νεάνθης δ' ὁ Κυζικηνὸς ὁ καὶ περὶ τῶν Πυθαγορικῶν
εἰπών φησι [FGrHist. 84 F 28 II 197] Μέτωνος τελευτήσαντος
τυραννίδος ἀρχὴν ὑποφύεσθαι· εἶτα τὸν Ἐμπεδοκλέα πεῖσαι τοὺς
Ἀκραγαντίνους παύσασθαι μὲν τῶν στάσεων, ἰσότητα δὲ πολιτικὴν
ἀσκεῖν. (73) ἔτι τε πολλὰς τῶν πολιτίδων ἀπροίκους ὑπαρχούσας
αὐτὸν προικίσαι διὰ τὸν παρόντα πλοῦτον· διὸ δὴ πορφύραν τε
ἀναλαβεῖν αὐτὸν καὶ στρόφιον ἐπιθέσθαι χρυσοῦν, ὡς Φαβωρῖνος ἐν
Ἀπομνημονεύμασιν, ἔτι τ' ἐμβάδας χαλκᾶς καὶ στέμμα Δελφικόν.
κόμη τε ἦν αὐτῶι βαθεῖα καὶ παῖδες ἀκόλουθοι· καὶ αὐτὸς ἀεὶ σκυθρωπὸς
ἐφ' ἑνὸς
σχήματος ἦν. τοιοῦτος δὴ προήιει, τῶν πολιτῶν ἐντυχόντων καὶ τοῦτο
ἀξιωσάν-
των οἱονεὶ βασιλείας τινὸς παράσημον. ὕστερον δὲ διά τινα πανήγυριν
πορευό-
μενον ἐπ' ἀμάξης ὡς εἰς Μεσσήνην πεσεῖν καὶ τὸν μηρὸν κλάσαι·
242
νοσήσαντα δ' ἐκ
τούτου τελευτῆσαι ἐτῶν ἑπτὰ καὶ ἑβδομήκοντα. εἶναι δ' αὐτοῦ καὶ τάφον
Εύδημος. Fragmenta Fragment 60, L. 2
καὶ τοῦ τητινοῦ. μαρτυρεῖ δὲ τῷ λόγῳ καὶ Εὔδημος ὁ γνησιώτατος τῶν

Ἀριστο-
τέλους ἑταίρων λέγων ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν φυσικῶν μετὰ τὸ εἰπεῖν τὰς
ἄλλας
τέτταρας κινήσεις· «καὶ γὰρ τὸ ποτὲ τοῖς δυνατοῖς ᾗ δύναται συμβαίνει
κινου-
μένοις, πάντα γὰρ ἐν χρόνῳ κινεῖται.»
p. 412, 31 Diels: οἶδα μὲν ὅτι προπετὲς εἶναι δοκεῖ τὸ τὴν ἐναντίαν
ἀφιέναι
τῷ Ἀριστοτέλει φωνήν. ἕως δ' ἂν γνῶναι δυνηθῶμεν ἀκριβῶς τὴν αἰτίαν
τῆς
τοιαύτης αὐτοῦ διατάξεως, ἀρκούμεθα πρὸς παραμυθίαν τῇ τε Εὐδήμου
συνηγο-
ρίᾳ ἐπὶ τῆς ποτὲ κατηγορίας ῥηθείσῃ καὶ ἔτι μᾶλλον τῇ Θεοφράστου
σαφῶς τὴν
κίνησιν καὶ μεταβολὴν ἐν πάσαις ταῖς κατηγορίαις θεωροῦντος.
– – – – Phys. III 2 (p. 201b 16) comment. p. 431, 4 Diels: καὶ ὅτι
μὲν ὡς αἴτιον τὴν ἀνισότητα (sc. τῆς κινήσεως) ὁ Πλάτων εἶπε, μετ'
ὀλίγον ἔσται
δῆλον, ὅταν τὴν Πλάτωνος παραθῶμεν ῥῆσιν. νῦν δὲ τοσοῦτον ἰστέον,
ὅτι καὶ
Εὔδημος πρὸ τοῦ Ἀλεξάνδρου ἱστορῶν τὴν Πλάτωνος περὶ κινήσεως
δόξαν καὶ
ἀντιλέγων αὐτῇ τάδε γράφει· «Πλάτων δὲ τὸ μέγα καὶ μικρὸν καὶ τὸ μὴ
ὂν καὶ
τὸ ἀνώμαλον καὶ ὅσα τούτοις ἐπὶ ταὐτὸ φέρει τὴν κίνησιν λέγει. φαίνεται
δὲ ἄτο-
πον αὐτὸ τοῦτο τὴν κίνησιν λέγειν· παρούσης γὰρ δοκεῖ κινήσεως
κινεῖσθαι τὸ
ἐν ᾧ, ἀνίσου δὲ ὄντος ἢ ἀνωμάλου προσαναγκάζειν ὅτι κινεῖται, γελοῖον,
Geminus Astron., Fragmenta optica [Dub.] P.28, L. 18
Τί τὸ σκηνογραφικόν.
τὸ σκηνογραφικὸν τῆς ὀπτικῆς μέρος ζητεῖ πῶς προ-

243
σήκει γράφειν τὰς εἰκόνας τῶν οἰκοδομημάτων. ἐπειδὴ γὰρ

οὐχ οἷα [τε] ἔστι τὰ ὄντα, τοιαῦτα καὶ φαίνεται, σκοποῦσιν
πῶς μὴ τοὺς ὑποκειμένους ῥυθμοὺς ἐπιδείξονται, ἀλλ' ὁποῖοι
φανήσονται ἐξεργάσονται. τέλος δὲ τῷ ἀρχιτέκτονι τὸ
πρὸς φαντασίαν εὔρυθμον ποιῆσαι τὸ ἔργον καὶ ὁπόσον
ἐγχωρεῖ πρὸς τὰς τῆς ὄψεως ἀπάτας ἀλεξήματα ἀνευρίσκειν
οὐ τῆς κατ' ἀλήθειαν ἰσότητος ἢ εὐρυθμίας, ἀλλὰ τῆς
πρὸς ὄψιν στοχαζομένῳ. οὕτω γοῦν τὸν μὲν κυλινδρικὸν
κίονα ἐπεὶ κατεαγότα ἔμελλε θεωρήσειν κατὰ μέσον πρὸς
ὄψιν στενούμενον, εὐρύτερον κατὰ ταῦτα ποιεῖ· καὶ τὸν
μὲν κύκλον ἔστιν ὅτε οὐ κύκλον γράφει, ἀλλ' ὀξυγωνίου
κώνου τομήν, τὸ δὲ τετράγωνον προμηκέστερον καὶ τοὺς
πολλοὺς καὶ μεγέθει διαφέροντας κίονας ἐν ἄλλαις ἀνα-
λογίαις κατὰ πλῆθος καὶ μέγεθος. τοιοῦτος δ' ἐστὶ λόγος
καὶ τῷ κολοσσοποιῷ διδοὺς τὴν φανησομένην τοῦ ἀπο-
τελέσματος συμμετρίαν, ἵνα πρὸς τὴν ὄψιν εὔρυθμος εἴη,
ἀλλὰ μὴ μάτην ἐργασθείη κατὰ τὴν οὐσίαν σύμμετρος.
Ιστορία Μεγ. Αλεξάνδρου. Recensio α sive Recensio vetusta Book 2,

ch. 20, se. 8, L. 3
δέξαι σοῦ τὸ διάδημα Περσικοῦ πλήθους,

ἔχε σοῦ τὸ μέγεθος τῆς τυραννικῆς δόξης.
ὄμνυμί σοι, Δαρεῖε, τοὺς θεοὺς πάντας,
ὡς ταῦτ' ἀληθῶς καὶ οὐ πεπλασμένως φράζω·
μόνῳ παραχωρῶ τὸ διάδημα τῶν σκήπτρων.
μετὰ σοῦ γὰρ αὐτὸς καὶ τροφῆς ἐκοινώνουν.
ἐπὶ σαῖς τραπέζαις σὴν ἀν' ἑστίαν χεῖραν,
ἡνίκα παρήμην ἄγγελος Ἀλεξάνδρου.
ἀλλ' ἐξανάστα καὶ κράτυνε τῆς χώρας. οὐ δεῖ βασιλέα δυστυχοῦντα
λυπεῖσθαι· ἰσότης γὰρ ἀνθρώποισι περὶ τέλους μοίρης. τίνες δέ σ' οἱ
τρώσαντες; εἰπὲ Δαρεῖε. μήνυσον αὐτούς, ἵνα με ἔκδικον ἔχῃς.’ ταῦτα
λέγοντος Ἀλεξάνδρου ἐστέναξεν ὁ Δαρεῖος καὶ ἐπισπασάμενος
αὐτὸν καὶ τὰς χεῖρας καὶ τὸ στῆθος φιλήσας εἶπε· ‘Τέκνον Ἀλέξανδρε,
μηδέποτ' ἐπαρθῇς τῇ τυραννικῇ δόξῃ. ὁπότε γὰρ ἔργον ἰσόθεον
κατορθώσεις καὶ χερσὶ ταῖς σαῖς οὐρανοῦ δόξεις ψαύειν, σκόπει τὸ
μέλλον· ἡ τύχη γὰρ οὐκ οἶδεν
Ιστορία Μεγ. Αλεξάνδρου. Recensio F (cod. Flor. Laurentianus Ashburn

1444) Ch. 3, se. 2, L. 3
244
ὁ βασιλεὺς τῆς Λεντίας καὶ πολλὰ βασίλεια. Καὶ εἶπαν τὸν

Τάρειον ὅτι· “Ἂς ὑπᾶμε μὲ τὰ φουσάτα μας νὰ τὸν διώξωμεν τὸν
μάγον τὸν Αἴγυπτον.” Καὶ ἐμαζώκθην πολὺν φουσάτον ἀρίφνητον.
Καὶ ἦτον εἰς τὸ σύνορον τῆς Περσίας ἔναν κάστρον καὶ εἶχαν
αὐθέντη εἰς τὴ μέση τους τὸν Αἴγυπτον τὸν Βερβερίαν. Ἰδόντας
ὁ συνορίτης ὁ Βερβερὴς φουσάτον πολὺν μαζωμένον ὅπου ἔρχεται
καταπάνω τὸν βασιλέα Αἰγύπτου τὸν Νεκτεναβὸν καὶ ὁμολόγησέ
τον περὶ τὸ φουσάτον τὸ πόσες χιλιάδες ἔρχουνται.
Καὶ
εἶπεν τοῦ βασιλέως ὅτι· “Νὰ ἠξεύρης ἔρχεται ὁ βασιλεὺς τῆς
Περσίας ὁ Τάρειος, ὁποὺ τὸν ἑαυτό του ὀνομάζει ἰσότητα μὲ τὸν
θεόν, καὶ ἔφθασεν καὶ ἐσέβην εἰς τὸ σύνορόν σου μὲ φουσάτον
πολὺν ἀρίφνητον.
Ιστορία Μεγ. Αλεξάνδρου. Recensio E (cod. Eton College 163)

Ch. 3, se. 2, L. 3
ὅτι· “Ἂς ποιήσωμεν φουσάτα καὶ ἂς πολεμήσωμεν νὰ τὸν διώξωμεν

τὸν μάγον τὸν Αἴγυπτον αὐτόν.” Καὶ ἐσυνήχθη πολὺν φουσάτον ἀ-
ρίθμητον. Καὶ ἦτον εἰς σύνορον τῆς Περσίας ἔνα κάστρον καὶ
εἶχαν αὐθέντην εἰς τὴν μέσην τους τὸν Αἴγυπτον τὸν Βερβερίαν.
Ἰδόντας ὁ συνορίτης ὁ Βερβέρης φουσάτον πολὺν συνηγμένον ὁ-
ποὺ ἔρχονταν καταπάνω τὸν βασιλέα τῶν Αἰγύπτων τὸν Κτεναβώ,
ἐσπούδασεν πολλὰ καὶ ἔδραμεν εἰς τὸν βασιλέα τὸν Κτεναβὼ καὶ
ὁμολόγησέν τον πόσες χιλιάδες ἔρχονται φουσάτον ἀπάνω του.
Εἶπεν του ὅτι· “Νὰ ἠξεύρης, βασιλεύς, ὅτι ἔρχεται ὁ βασιλεὺς τῆς
Περσίας ὁ Δάρειος ἀπάνω σου, ὄπου τὸν ἐμαυτόν του ὀνομάζει ἰσότητα
μὲ τὸν θεόν, καὶ ἔφθασεν καὶ ἐσέβηκεν εἰς τὸ σύνορόν
σου μὲ φουσάτα πολλὰ ἀρίθμητα.
Καὶ ἔρχονται πολλοὶ βασιλεῖς
καταπάνω σου, ὥσπερ ὅταν ἀρχινίσουν τὰ κύματα τῆς θαλάσσης καὶ
οὐδεὶς δύναται ἐξαριθμήσει αὐτά, εἰ μὴ εἷς ὁ θεός, τόσον φου-
σάτον ἔρχεται καταπάνω σου.”
Heracliti Ephesii Epistulae, Epistulae Epistle 9, se. 3, L. 9
βαίνων ἃ μὴ χρὴ ἀσεβήσει· μᾶλλον δὲ οὐδὲ παραβή-

σεται, εἰ παραβὰς οὐ λήσεται.
πολλαὶ δίκης Ἐρι-
νύες, ἁμαρτημάτων φύλακες. Ἡσίοδος ἐψεύσατο τρεῖς
245
μυριάδας εἰπών· ὀλίγαι εἰσίν, οὐκ ἀρκοῦσι κακίᾳ κό-

σμου· πολὺ ἐστὶ πονηρία. ἐμοὶ δὲ πολῖται θεοί,
θεοῖς ξυνοικῶν δι' ἀρετῆς οἶδα ἥλιον ὁπόσος ἐστί, πο-
νηροὶ δὲ οὐδ' ὅτι εἰσίν. ἢ αἰσχύνονται Ἐφέσιοι δού-
λους ἀγαθοὺς εἶναι; εἰκότως· αὐτοὶ γὰρ κακοὶ ἐλεύθε-
ροι, οἳ οὐκ ἐλευθέροις πάθεσιν εἴκουσι. παυσάσθωσαν
οἷοί εἰσι, καὶ ἀγαπήσουσι πάντας ἰσότητι ἀρετῆς. τί
δὲ οἴεσθε, ὦ ἄνθρωποι, εἰ θεὸς οὐ πεποιηκὼς κύνας οὐδὲ
πρόβατα δούλους, οὐδὲ ὄνους οὐδὲ ἵππους οὐδὲ ὀρεῖς,
ἀνθρώπους ἐποίησε;
καὶ ὅτι κρείττονας ἐκάκωσε
δουλεία, οὐκ αἰσχύνεσθε καὶ τοῦτο τῆς ὑμετέρας ἀδι-
κίας καὶ ἔργον καὶ ὄνομα; πόσῳ κρείσσονες Ἐφεσίων
λύκοι καὶ λέοντες. οὐκ ἐξανδραποδίζονται ἀλλήλους,
οὐδὲ ἐπρίατο ἀετὸς ἀετόν, οὐδὲ λέων λέοντι οἰνοχοεῖ,
οὐδὲ ἐξέτεμε κύων κύνα, ὡς ὑμεῖς τὸν τῆς θεοῦ Με-
γάβυζον, φοβούμενοι τῇ παρθενίᾳ αὐτῆς ἄνδρα ἱερᾶ
Irenaeus Theol., Adversus haereses (libri 1-2) Book 1, ch. 8, se. 6, L. 20
τῶν δ' ὑπὲρ αὐτὴν [Η. l. ὑπ' αὐτὰ] τὴν ἀναφοράν. Τὰ

δὲ φωνήεντα καὶ αὐτὰ ἑπτὰ ὄντα τοῦ Ἀνθρώπου καὶ τῆς
Ἐκκλησίας, ἐπεὶ διὰ τοῦ Ἀνθρώπου φωνὴ προελθοῦσα, ἐμόρ-
φωσε τὰ ὅλα. Ὁ γὰρ ἦχος τῆς φωνῆς μορφὴν αὐτοῖς περι-
εποίησεν. Ἔστιν [Η. οὖν] ὁ μὲν Λόγος ἔχων καὶ ἡ Ζωὴ τὰ
ὀκτὼ, ὁ δὲ Ἄνθρωπος καὶ ἡ Ἐκκλησία τὰ ἑπτὰ, ὁ δὲ
Πατὴρ καὶ ἡ Ἀλήθεια τὰ ἐννέα. Ἐπειδὴ [Η. Ἐπὶ δὲ] τοῦ
ὑστερήσαντος λόγου ὁ ἀφεδρασθεὶς ἐν τῷ Πατρὶ κατῆλθε,
πεμφθεὶς [Η. ἐκπεμφθεὶς] ἐπὶ τὸν ἀφ' οὗ ἐχωρίσθη ἐπὶ
διορθώσει τῶν πραχθέντων, ἵνα ἡ τῶν πληρωμάτων ἑνότης
ἰσότητα ἔχουσα καρποφορῇ μίαν ἐν πᾶσι τὴν ἐκ πάντων
δύναμιν. Καὶ οὕτως ὁ τῶν ἑπτὰ τὴν τῶν ὀκτὼ ἐκομίσατο
δύναμιν· καὶ ἐγένοντο οἱ [Η. τρεῖς] τόποι ὅμοιοι τοῖς ἀριθ-
μοῖς, ὀγδοάδες ὄντες· οἵτινες τρεῖς ἐφ' ἑαυτοὺς ἐλθόντες,
τὸν τῶν εἰκοσιτεσσάρων ἀνέδειξαν ἀριθμόν. Τὰ μέν τοι τρία
στοιχεῖα ἀφίησιν [Η. (ἅ) φησιν] αὐτὸς τῶν τριῶν ἐν συζυγίᾳ
δυνάμεων ὑπάρχειν, ἅ ἐστιν ἓξ, ἀφ' ὧν ἀπεῤῥύη τὰ εἰκοσι-
τέσσαρα στοιχεῖα, τετραπλασιασθέντα τῷ τῆς ἀῤῥήτου
τετράδος λόγῳ, τὸν αὐτὸν αὐτοῖς ἀριθμὸν ποιεῖ, ἅπερ φησὶ
246
τοῦ ἀνονομάστου ὑπάρχειν. Φορεῖσθαι δὲ αὐτὰ ὑπὸ τῶν

τριῶν δυνάμεων, εἰς ὁμοιότητα τοῦ ἀοράτου, ὧν στοιχείων
Megasthenes Hist., Fragmenta Fragment 1, L. 205
δ' ἀπογόνους αὐτοῦ βασιλεύσαντας ἐπὶ πολλὰς γενεὰς

καὶ πράξεις ἀξιολόγους μεταχειρισαμένους μήτε στρα-
τείαν ὑπερόριον ποιήσασθαι, μήτε ἀποικίαν εἰς ἄλλο
ἔθνος ἀποστεῖλαι. Ὕστερον δὲ πολλοῖς ἔτεσι τὰς πλεί-
στας μὲν τῶν πόλεων δημοκρατηθῆναι, τινῶν δὲ ἐθνῶν
τὰς βασιλείας διαμεῖναι μέχρι τῆς Ἀλεξάνδρου διαβά-
σεως. (28) Νομίμων δ' ὄντων παρὰ τοῖς Ἰνδοῖς ἐνίων
ἐξηλλαγμένων θαυμασιώτατον ἄν τις ἡγήσαιτο τὸ κα-
ταδειχθὲν ὑπὸ τῶν ἀρχαίων παρ' αὐτοῖς φιλοσόφων·
νενομοθέτηται γὰρ παρ' αὐτοῖς δοῦλον μηδένα τὸ πα-
ράπαν εἶναι, ἐλευθέρους δ' ὑπάρχοντας τὴν ἰσότητα
τιμᾶν ἐν πᾶσι. Τοὺς γὰρ μαθόντας μήθ' ὑπερέχειν
μήθ' ὑποπίπτειν ἄλλοις κράτιστον ἕξειν βίον πρὸς
ἁπάσας τὰς περιστάσεις· εὔηθες γὰρ εἶναι νόμους μὲν
ἐπ' ἴσης τιθέναι πᾶσι, τὰς δ' ἐξουσίας ἀνωμάλους κα-
τασκευάζειν.
Moeris Attic., Lexicon Atticum P.199, L. 29
ἱερεῖον Ἀττικοί, θῦμα Ἕλληνες.

ἰσχίον τὸ κοῖλον τοῦ γλουτοῦ, ἐν ᾧ ἡ κοτύλη στρέφεται, Ἀττικοί. οἱ
δὲ Ἕλληνες τὰ νῶτα ἰσχία.
ἴσθμιον Ἀττικοί, περιστόμιον ἢ φρεάτιον Ἕλληνες.
ἱμονιάν Ἀττικοὶ λέγουσι καὶ τὸ καλώδιον.
ἰλιγγιᾶν ἀντὶ τοῦ στροβοῦσθαι ἢ περιφέρεσθαι Ἕλληνες.
ἴσχειν Ἀττικοί, ἔχειν Ἕλληνες.
ἰάλεμον τὸν ἔκλυτον Ἕλληνες.
ἰσοτελής ὁ ξένος ὁ μετέχων τῶν νόμων καὶ τῶν πραττομένων πάν-
ἰσότης ὡς ἀρότης Ἀττικοί, ἰσοτής ὡς βραβευτής Ἕλληνες. ἱδρῶ Ἀττικοί,
ἱδρῶτα Ἕλληνες. ἰδιόξενος ὁ μὴ δημοσίᾳ προσκείμενος πόλεώς τινος
ἀλλ' ἰδίᾳ ξένος.
Neanthes Hist., Fragmenta Fragment 22, L. 5

247
μετέσχεν Ἱππάσου καὶ Βροντίνου, μὴ εἶναι ἀξιόπιστον.

Idem VIII, 58, de tragoediis Empedoclis: Ἡρα-
κλείδης δὲ ὁ τοῦ Σεραπίωνος, ἑτέρου φησὶν εἶναι τὰς
τραγῳδίας, Ἱερώνυμος δὲ τρισὶ καὶ τετταράκοντά φησιν
ἐντετυχηκέναι. Νεάνθης δὲ νέον ὄντα γεγραφέναι τὰς
τραγῳδίας καὶ αὐτὸς ἔπειτα αὐταῖς ἐντετυχηκέναι.
Idem VIII, 72: Νεάνθης δ' ὁ Κυζικηνὸς ὁ καὶ περὶ
τῶν Πυθαγορικῶν εἰπὼν φησὶ Μέτωνος τελευτήσαντος
τυραννίδος ἀρχὴν ὑποφύεσθαι· εἶτα τὸν Ἐμπεδοκλέα
πεῖσαι τοὺς Ἀκραγαντίνους παύσασθαι μὲν τῶν στά-
σεων, ἰσότητα δὲ πολιτικὴν ἀσκεῖν. Ἔτι δὲ πολλὰς
τῶν πολιτίδων ἀπροίκους ὑπαρχούσας αὐτὸν προικίσαι
διὰ τὸν παρόντα πλοῦτον, καὶ στρόφιον ἐπιθέσθαι χρυ-
σοῦν, ὡς Φαβωρῖνος ἐν Ἀπομνημονευμάτων πρώτῳ·
ἔτι τ' ἐμβάδας χαλκᾶς καὶ στέμμα Δελφικόν. Κόμη
τ' ἦν αὐτῷ βαθεῖα καὶ παῖδες ἀκόλουθοι, καὶ αὐτὸς ἀεὶ
σκυθρωπὸς ἐφ' ἑνὸς ἦν σχήματος. Τοιοῦτος δὲ προῄει,
τῶν πολιτῶν ἐντυχόντων, καὶ τοῦτο ἀξιωσάντων οἱονεὶ
βασιλείας τινὸς παράσημον. Ὕστερον δὲ διά τινα
πανήγυριν πορευόμενον ἐφ' ἁμάξης ὡς εἰς Μεσσήνην,
Numenius Phil., Fragmenta Fragment 59, L. 3
(Id., ibid.; p. 184, 10 – 13 W.; inter «fragmenta libris de mensibus

falso tributa»)
Φασὶ γὰρ τὴν Νέμεσιν τὰ γλαφυρὰ τῶν πραγμάτων

εἰς τὸ ἔμπαλιν τρέπειν ταῖς ὑπερβολαῖς τῆς τύχης, ὥς
φησι Νουμήνιος, τῷ δ' αὐτῷ τροχῷ τὴν ἰσότητα ἐπάγουσαν.
Fragmentum dubium
Phaenias Phil., Fragmenta Fragment 26, L. 12
πρὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ τῷ Θεμιστοκλεῖ γενέσθαι τὴν ἔντευξιν· Ἔφορος δὲ

(F Gr
Hist 70 F 190) καὶ Δείνων (Müller F H G II p. 93 fr. 20) καὶ Κλείταρχος
(F Gr Hist 137 F 33) καὶ Ἡρακλείδης (Müller F H G II p. 97 fr. 6), ἔτι δ'
ἄλλοι πλείονες πρὸς αὐτὸν ἀφικέσθαι τὸν Ξέρξην. τοῖς δὲ χρονικοῖς δοκεῖ
248
μᾶλλον
ὁ Θουκυδίδης συμφέρεσθαι, καίπερ οὐδ' αὐτοῖς ἀτρέμα συνταττομένοις.
ὁ δ' οὖν
Θεμιστοκλῆς γενόμενος παρ' αὐτὸ τὸ δεινὸν ἐντυγχάνει πρῶτον
Ἀρταβάνῳ τῷ
χιλιάρχῳ, λέγων Ἕλλην μὲν εἶναι, βούλεσθαι δ' ἐντυχεῖν βασιλεῖ περὶ
πραγμάτων
μεγάλων καὶ πρὸς ἃ τυγχάνοι μάλιστα σπουδάζων ἐκεῖνος. ὁ δέ φησιν·
“ὦ ξένε, νόμοι διαφέρουσιν ἀνθρώπων· ἄλλα δ' ἄλλοις καλά· καλὸν δὲ
πᾶσι τὰ οἰκεῖα κοσμεῖν καὶ σώζειν. ὑμᾶς μὲν οὖν ἐλευθερίαν μάλιστα
θαυμάζειν καὶ ἰσότητα λόγος· ἡμῖν δὲ πολλῶν νόμων καὶ καλῶν
ὄντων κάλλιστος οὗτός ἐστι, τιμᾶν βασιλέα καὶ προσκυνεῖν ὡς εἰκόνα
θεοῦ τοῦ πάντα σώζοντος. εἰ μὲν οὖν ἐπαινῶν τὰ ἡμέτερα
προσκυνήσεις, ἔστι σοι καὶ θεάσασθαι βασιλέα καὶ προσειπεῖν· εἰ δ' ἄλλο
τι φρονεῖς, ἀγγέλοις ἑτέροις χρήσῃ πρὸς αὐτόν. βασιλεῖ γὰρ οὐ πάτριον
ἀνδρὸς ἀκροᾶσθαι μὴ προσκυνήσαντος.” ταῦθ' ὁ Θεμιστοκλῆς ἀκούσας
λέγει πρὸς αὐτόν· “ἀλλ' ἐγὼ τὴν βασιλέως, ὦ Ἀρτάβανε, φήμην καὶ
δύναμιν αὐξήσων ἀφῖγμαι, καὶ αὐτός τε πείσομαι τοῖς ὑμετέροις νόμοις,
ἐπεὶ θεῷ τῷ μεγαλύνοντι
Pherecydes Hist., Fragmenta Fragment 1a, L. 8
LIBER PRIMUS.
Steph. Byz.: Ὑσία, πόλις Βοιωτίας. ... Ἔστι καὶ

Ἀρκαδίας πόλις, ὡς Φερεκύδης πρώτῳ.
Schol.
Aristid.: Εὐεργετεῖν φησι
τὸν Διόνυσον καὶ δοῦναι ἀνθρώποις. Δηλοῖ δὲ ὁ Φερε-
κύδης, καὶ μετ' ἐκεῖνον Ἀντίοχος, λέγοντες καὶ διὰ
τοῦτο κεκλῆσθαι Διόνυσον, ὡς ἐκ Διὸς ἐς νύσας ῥέοντα·
νύσας γὰρ, φησὶν, ἐκάλουν τὰ δένδρα· εἶτ' ἐπεξίασι
φυσικώτερον τῷ λόγῳ λέγοντες Ἶσιν μετωνομάσθαι τὴν
γῆν, ἀπὸ τῆς περὶ τὴν θέσιν τὴν κατὰ μέσον ἰσότητος,
ταύτης δὲ ἀδελφὸν Ὄσιριν καθ' Ἕλληνας καὶ (δὲ?)
διόνυσον τὸν ἐκ Διὸς εἰς γῆν ῥεόμενον Βρόντου παῖδα,
τὸν ὧρον τὸν ἄρειον ἡδύκαρπον. Ταῦτα δὲ λέγουσι
Ὠγύγου καὶ Θήβης, τῆς τούτου γυναικὸς, τῶν Ἀττικῶν
αὐτοχθόνων, ἐλθόντων ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον, τά τε μυστή-
249
ρια πρῶτον αὐτοῖς κατασκευάσασθαι τὰ περὶ τὴν Ἶσιν,

καὶ θεοὺς οὕτως ὀνομάσαι τούτους μετὰ τὸ κτίσαι τὸν
Ὤγυγον τὰς ἐκεῖ Θήβας τὴν πόλιν.
Pseudo-Phocylides Gnom., Sententiae L. 137
ταύρους δ' αὐτοχύτως κέρα ἕσσεν, κέντρα μελίσσαις

ἔμφυτον ἄλκαρ ἔδωκε, λόγον δ' ἔρυμ' ἀνθρώποισιν.
⟦τῆς δὲ θεοπνεύστου σοφίης λόγος ἐστὶν ἄριστος.⟧
βέλτερος ἀλκήεντος ἔφυ σεσοφισμένος ἀνήρ·
ἀγροὺς καὶ πόλιας σοφίη καὶ νῆα κυβερνᾶι.
Οὐχ ὅσιον κρύπτειν τὸν ἀτάσθαλον ἄνδρ' ἀνέλεγκτον,
ἀλλὰ χρὴ κακοεργὸν ἀποτρωπᾶσθαι ἀνάγκηι.
πολλάκι συνθνήισκουσι κακοῖσ' οἱ συμπαρεόντες.
Φωρῶν μὴ δέξηι κλοπίμην ἄδικον παραθήκην·
ἀμφότεροι κλῶπες, καὶ ὁ δεξάμενος καὶ ὁ κλέψας.
Μοίρας πᾶσι νέμειν, ἰσότης δ' ἐν πᾶσιν ἄριστον.
ἀρχόμενος φείδου πάντων, μὴ τέρμ' ἐπιδεύηις.
μὴ κτήνους θνητοῖο βορὴν κατὰ μέτρον ἕληαι.
κτῆνος δ' ἢν ἐχθροῖο πέσηι καθ' ὁδόν, συνέγειρε.
πλαζόμενον δὲ βροτὸν καὶ ἀλίτροπον οὔποτ' ἐλέγξεις.
βέλτερον ἀντ' ἐχθροῦ τεύχειν φίλον εὐμενέοντα.
Ἀρχόμενον τὸ κακὸν κόπτειν ἕλκος τ' ἀκέσασθαι.
⟦ἐξ ὀλίγου σπινθῆρος ἀθέσφατος αἴθεται ὕλη.
Ἐγκρατὲς ἦτορ ἔχειν, καὶ λωβητῶν δ' ἀπέχεσθαι.
φεῦγε κακὴν φήμην, φεῦγ' ἀνθρώπους ἀθεμίστους
Speusippus Phil., Fragmenta Fragment 28, L. 52
διαστήμασι καὶ πέρασιν, ἑξὰς δὲ ἐν τριγώνου πλευραῖς καὶ γωνίαις, ὥστε

πάλιν δέκα. καὶ μὴν καὶ ἐν τοῖς σχήμασι κατ' ἀριθμὸν σκεπτομένῳ
συμβαίνει· πρῶτον γάρ ἐστι τρίγωνον τὸ ἰσόπλευρον, ὃ ἔχει μίαν πως
γραμμὴν καὶ γωνίαν· λέγω δὲ μίαν, διότι ἴσας ἔχει· ἄσχιστον γὰρ
ἀεὶ καὶ ἑνοειδὲς τὸ ἴσον· δεύτερον δὲ τὸ ἡμιτετράγωνον· μίαν γὰρ ἔχον
παραλλαγὴν γραμμῶν καὶ γωνιῶν ἐν δυάδι ὁρᾶται· τρίτον δὲ τὸ τοῦ
ἰσοπλεύρου ἥμισυ τὸ καὶ ἡμιτρίγωνον· πάντως γὰρ ἄνισον καθ' ἕκαστον,
τὰ δὲ πάντα αὐτοῦ τρία ἐστίν. καὶ ἐπὶ τῶν στερεῶν εὑρίσκοις ἂν ἄχρι
τῶν τεττάρων προϊὼν τὸ τοιοῦτο, ὥστε δεκάδος καὶ οὕτως ψαύει· γίνεται
250
γάρ πως ἡ μὲν πρώτη πυραμὶς μίαν πως γραμμήν τε καὶ ἐπιφάνειαν ἐν
ἰσότητι ἔχουσα, ἐπὶ τοῦ ἰσοπλεύρου ἱσταμένη· ἡ δὲ δευτέρα δύο, ἐπὶ
τετραγώνου ἐγηγερμένη, μίαν παραλλαγὴν ἔχουσα, παρὰ τῆς ἐπὶ τῆς
βάσεως γωνίας ὑπὸ τριῶν ἐπιπέδων περιεχομένη, τὴν κατὰ κορυφὴν
ὑπὸ τεττάρων συγκλειομένη, ὥστε ἐκ τούτου δυάδι ἐοικέναι· ἡ δὲ τρίτη
τριάδι, ἐπὶ ἡμιτετραγώνου βεβηκυῖα καὶ σὺν τῇ ὀφθείσῃ μιᾷ ὡς ἐν
ἐπιπέδῳ
τῇ ἡμιτετραγώνῳ ἔτι καὶ ἄλλην ἔχουσα διαφορὰν τὴν τῆς κορυφαίας
γωνίας, ὥστε τριάδι ἂν ὁμοιοῖτο, πρὸς ὀρθὰς τὴν γωνίαν ἔχουσα τῇ τῆς
βάσεως μέσῃ πλευρᾷ· τετράδι δὲ ἡ τετάρτη κατὰ ταὐτά, ἐπὶ ἡμιτριγώνῳ
βάσει συνισταμένη, ὥστε τέλος ἐν τοῖς δέκα λαμβάνειν τὰ λεχθέντα. τὰ
αὐτὰ δὲ καὶ ἐν τῇ γενέσει· πρώτη μὲν γὰρ ἀρχὴ εἰς μέγεθος στιγμή,
δευτέρα γραμμή, τρίτη ἐπιφάνεια, τέταρτον στερεόν.’
Speusippus Phil., Fragmenta Fragment 41, L. 13
οὐδὲν δεῖ διστάζειν· φανερῶς γὰρ λέγουσιν ὡς τοῦ ἑνὸς συσταθέντος,

εἴτ' ἐξ ἐπιπέδων εἴτ' ἐκ χροιᾶς εἴτ' ἐκ σπέρματος εἴτ' ἐξ ὧν ἀποροῦσιν
εἰπεῖν, εὐθὺς τὸ ἔγγιστα τοῦ ἀπείρου ὅτι εἵλκετο καὶ ἐπεραίνετο ὑπὸ τοῦ
πέρατος. ἀλλ' ἐπειδὴ κοσμοποιοῦσι καὶ φυσικῶς βούλονται λέγειν,
δίκαιον
αὐτοὺς ἐξετάζειν τι περὶ φύσεως, ἐκ δὲ τῆς νῦν ἀφεῖναι μεθόδου· τὰς γὰρ
ἐν τοῖς ἀκινήτοις ζητοῦμεν ἀρχάς, ὥστε καὶ τῶν ἀριθμῶν τῶν τοιούτων
ἐπισκεπτέον τὴν γένεσιν.
Τοῦ μὲν οὖν περιττοῦ γένεσιν οὔ φασιν, ὡς δηλονότι τοῦ ἀρτίου
οὔσης γενέσεως· τὸν δ' ἄρτιον πρῶτον ἐξ ἀνίσων τινὲς
κατασκευάζουσι τοῦ μεγάλου καὶ μικροῦ ἰσασθέντων. ἀνάγκη οὖν
πρότερον ὑπάρχειν τὴν ἀνισότητα αὐτοῖς τοῦ ἰσασθῆναι· εἰ δ' ἀεὶ
ἦσαν ἰσασμένα, οὐκ ἂν ἦσαν ἄνισα πρότερον (τοῦ γὰρ ἀεὶ οὐκ ἔστι
πρότερον οὐθέν), ὥστε φανερὸν ὅτι οὐ τοῦ θεωρῆσαι ἕνεκεν ποιοῦσι
τὴν γένεσιν τῶν ἀριθμῶν. Aristotle, Metaphysics 1072 B 30 – 1073 A 3
Straton Phil., Fragmenta Fragment 114, L. 5
νοῦς ὁρῇ καὶ νοῦς ἀκούει, τἄλλα κωφὰ καὶ τυφλά·

ὡς τοῦ περὶ τὰ ὄμματα καὶ ὦτα πάθους, ἂν μὴ παρῇ τὸ φρονοῦν,
αἴσθησιν
οὐ ποιοῦντος.
Stobaeus Eclogae I 52, 3 (Aetius IV 13, 7 p. 403 Diels):
Περὶ ὁράσεως. Στράτων χρώματά φησιν ἀπὸ τῶν σωμάτων φέρεσθαι
συγχρῴ-
ζοντ' αὐτοῖς τὸν μεταξὺ ἀέρα.
251
Alexander Aphrod. In Aristotelis De sensu 6 comment.

p. 126, 19 Wendland: εἴτε δὴ τῷ τὸ σχῆμα ὑπαλλάττεσθαι αὐτῶν (sc. τῶν
ψόφων) ἐν τῇ φορᾷ εἴτε τῷ ἐκλύεσθαι τὸν τόνον τῆς πληγῆς, ὡς Στράτων
λέγει (οὐ γάρ φησιν ἐν τῷ σχηματίζεσθαί πως τὸν ἀέρα τοὺς διαφόρους
ψόφους
γίγνεσθαι, ἀλλὰ τῇ τῆς πληγῆς ἀνισότητι), ἀλλ' οὖν, ὁποτέρως ἂν γίνηται
τὸ
μὴ οὕτως ἀκούεσθαι ὡς γίνεται ἡ φορά κτλ.
Sextus Empiricus Adv. Logicos II 12: καὶ δὴ τῆς μὲν πρώτης
δόξης προεστήκασιν οἱ ἀπὸ τῆς Στοᾶς (St V Fr II fr. 166), τρία φάμενοι
συζυγεῖν ἀλλήλοις, τό τε σημαινόμενον καὶ τὸ σημαῖνον καὶ τὸ τυγχάνον,
ὧν σημαῖνον μὲν εἶναι τὴν φωνήν, οἷον τὴν Δίων,
Theon Phil., De utilitate mathematicae P.45, L. 5
τῆς προσθήκης ὁμοίως γιγνομένης, ἔσται τὸ ἀνάλογον

ἐναλλάξ· ποτὲ μὲν μονάδι ἔλαττον, ποτὲ δὲ μονάδι πλέον
ἢ διπλάσιον τὸ ἀπὸ τῆς διαμέτρου τετράγωνον τοῦ ἀπὸ
τῆς πλευρᾶς· καὶ ῥηταὶ αἱ τοιαῦται καὶ πλευραὶ καὶ
διάμετροι.
αἱ δὲ διάμετροι τῶν πλευρῶν ἐναλλὰξ παρὰ μίαν ποτὲ
μὲν μονάδι μείζους ἢ διπλάσιαι δυνάμει, ποτὲ δὲ μονάδι
ἐλάττους ἢ διπλάσιαι ὁμαλῶς· πᾶσαι οὖν αἱ διάμετροι
πασῶν τῶν πλευρῶν γενήσονται δυνάμει διπλάσιαι, τοῦ
ἐναλλὰξ πλείονος καὶ ἐλάττονος τῇ αὐτῇ μονάδι ἐν
πάσαις ὁμαλῶς τιθεμένῃ ἰσότητα ποιοῦντος εἰς τὸ μήτε
ἐλλείπειν μήτε ὑπερβάλλειν ἐν ἁπάσαις τὸ διπλάσιον·
τὸ γὰρ τῇ προτέρᾳ διαμέτρῳ λεῖπον δυνάμει τῇ ἐφεξῆς
ὑπερβάλλει.
μέν εἰσιν ἐν ῥητοῖς ὅροις τε καὶ λόγοις, ὡς ιβʹ ϛʹ γʹ,

εἰσὶ γὰρ ἐν λόγοις διπλασίοις, καὶ ὅσαι τοιαῦται [αἵτι-
νές εἰσιν ἐν ἀριθμοῖς], αἱ δὲ ἐν ἀρρήτοις τε καὶ ἀλό-
γοις [ἤτοι μεγέθεσιν ἢ βάρεσιν ἢ χρόνοις ἤ τισιν ἄλλοις
διπλασίοις ἢ τριπλασίοις ἤ τισι τοιούτοις πολλαπλα-
σίοις ἢ ἐπιμορίοις]. γεωμετρικὴ μὲν γάρ, ὡς ἔφαμεν,
μεσότης ἡ τῷ αὐτῷ λόγῳ τῶν ἄκρων ὑπερέχουσα καὶ
252
ὑπερεχομένη· ἀριθμητικὴ δὲ ἡ τῷ αὐτῷ ἀριθμῷ τῶν

ἄκρων ὑπερέχουσα καὶ ὑπερεχομένη, ἁρμονικὴ δὲ ἡ τῷ
αὐτῷ μέρει τῶν ἄκρων ὑπερέχουσα καὶ ὑπερεχομένη.
δείκνυσι δὲ ὅτι ὁ τῆς ἰσότητος λόγος ἀρχηγὸς καὶ πρῶ-
τός ἐστι καὶ στοιχεῖον πάντων τῶν εἰρημένων λόγων
καὶ τῶν κατ' αὐτοὺς ἀναλογιῶν· ἐκ πρώτου γὰρ τούτου
πάντα συνίσταται καὶ εἰς τοῦτον ἀναλύεται τά τε τῶν
λόγων καὶ τὰ τῶν ἀναλογιῶν.
ὁ δὲ Ἐρατοσθένης φησὶν ὅτι πᾶς μὲν λόγος ἢ κατὰ
διάστημα ἢ κατὰ τοὺς ὅρους αὔξεται· τῇ δὲ ἰσότητι συμ-
βέβηκε διαστήματος μὴ μετέχειν· εὔδηλον δὲ ὅτι κατὰ
τοὺς ὅρους μόνους αὐξηθήσεται. λαβόντες δὴ τρία με-
γέθη καὶ τὴν ἐν τούτοις ἀναλογίαν κινήσομεν τοὺς
ὅρους. καὶ δείξομεν ὅτι πάντα τὰ ἐν τοῖς μαθήμασιν
χιστον, ἀπὸ δὲ τοῦ μεγίστου τόν τε ἐλάχιστον καὶ δύο

τοιούτους ὁποῖος ἐλείφθη τοῦ μέσου ἀφαιρεθέντος ἀπ'
αὐτοῦ τοῦ ἐλαχίστου τοὺς γενομένους τάξωμεν ἐφεξῆς,
πρῶτον μὲν αὐτὸν τὸν ἐλάττονα, ἔπειτα τὸν ἀπὸ τοῦ
μέσου λειφθέντα καὶ τελευταῖον τὸν ἀπολειφθέντα τοῦ
ἐσχάτου, ἡ διαλυθεῖσα οὕτως ἀναλογία ἀναλυθήσεται
εἰς τὴν πρὸ αὐτῆς ἐξ ἧς συνέστη. τούτου δ' ἀεὶ γινο-
μένου ἐλεύσεται ἡ ἀνάλυσις ἐπ' ἐσχάτην τὴν τῆς ἰσό-
τητος ἀναλογίαν, ἐξ ἧς πρώτης ἅπασαι συνέστησαν·
αὐτὴ δὲ οὐκέτι εἰς ἄλλην, ἀλλὰ μόνον εἰς τὸν τῆς ἰσό-
τητος λόγον.
Ἐρατοσθένης δὲ ἀποδείκνυσιν, ὅτι καὶ τὰ σχήματα
πάντα ἔκ τινων ἀναλογιῶν συνέστηκεν ἀρχομένων τῆς
συστάσεως ἀπὸ ἰσότητος καὶ ἀναλυομένων εἰς ἰσότητα·
περὶ ὧν τὰ νῦν λέγειν οὐκ ἀναγκαῖον.
Timaeus Hist., Fragmenta Vol. -Jacobyʹ-F 3b,566,F, fragment 13b, L. 2
ρων καὶ βουλομένων συνδιατρίβειν, οὐκ εὐθὺς συνεχώρησεν,

ἀλλ' ἔφη δεῖν καὶ τὰς οὐσίας κοινὰς εἶναι τῶν ἐντυγχανόν-
των». εἶτα μετὰ πολλὰ φησί· «καὶ δι' ἐκείνους πρῶτον ῥηθῆναι
κατὰ τὴν Ἰταλίαν ὅτι ‘κοινὰ τὰ τῶν φίλων’». ἐμνήσθη δὲ ταύτης
καὶ Ἀριστοτέλης ἐν τῶι θ τῶν Ἠθικῶν (Eth. Nic. 8, 11 p. 1159 b 31).
Κλέαρχος (IV) δέ φησιν ὑπὸ Χαλκιδέων τῶν ἐν Εὐβοίαι πεμφθῆναι δῶρα
εἰς
253
Δελφοὺς Ἀπόλλωνι καὶ Ἀρτέμιδι· τῶν δὲ Δελφῶν μαντευομένων, εἰ ἐξ

ἴσης τὴν ἀνάθεσιν ποιήσωνται, ἔφησεν ὁ θεὸς ‘κοινὰ τὰ τῶν φίλων’. καὶ
Μένανδρος ἐν Ἀδελφοῖς β (III 6, 9 K). DIOG. LAERT. 8, 10: εἶπέ
τε πρῶτος, ὥς φησι Τίμαιος, κοινὰ τὰ φίλων εἶναι καὶ φιλίαν ἰσότητα.
καὶ αὐτοῦ οἱ μαθηταὶ κατετίθεντο τὰς οὐσίας εἰς ἓν ποιούμενοι,
πενταετίαν τε ἡσύχαζον, μόνων τῶν λόγων κατακούοντες καὶ οὐδέπω
Πυθαγόραν ὁρῶντες, εἰς ὃ δοκιμασθεῖεν· τοὐντεῦθεν δὲ ἐγίνοντο τῆς
οἰκίας αὐτοῦ, καὶ τῆς ὄψεως μετεῖχον.
DIOG. LAERT. 8, 54: ἀκοῦσαι δ' αὐτὸν (scil. Ἐμπεδοκλέα)
Πυθαγόρου Τίμαιος διὰ τῆς ἐνάτης ἱστορεῖ, λέγων ὅτι κατα-
γνωσθεὶς ἐπὶ λογοκλοπίαι τότε (καθὰ καὶ Πλάτων) τῶν λόγων ἐκω-
λύθη μετέχειν. μεμνῆσθαι δὲ καὶ αὐτὸν Πυθαγόρου λέγοντα (Vorsokr. 5
[21] B 129) «ἦν δέ τις ἐν κείνοισιν ἀνὴρ περιώσια εἰδώς, / ὃς δὴ
Vettius Valens Astrol., Anthologiarum libri ix P.59, L. 25
γʹ. Περὶ κλήρου τύχης καὶ οἰκοδεσπότου.
Ἀκριβέστερον δὲ βουλόμενος τὸν περὶ εὐδαιμονίας τόπον βε-

βαιῶσαι ἐπάνειμι εἰς τὸν κλῆρον τῆς τύχης ὄντα ἀναγκαιότατον
καὶ δυναστικὸν τόπον, καθὼς καὶ ὁ βασιλεὺς ἐναρχόμενος ἐν τῇ
ιγʹ βίβλῳ μυστικῶς ἐδήλωσε λέγων· εἶτ' ἐχομένως δεήσει
τοῖς ἡμέρας γεννωμένοις σαφῶς ἀριθμεῖν ἀπὸ Ἡλίου
ἐπὶ Σελήνην, ἔμπαλιν δὲ ἀφ' ὡροσκόπου ἰσότητα τάς-
σειν καὶ τὸν ἀποβάντα τόπον συνορᾶν, οὕτινος τέτευχεν
ἀστέρος καὶ τίς ἢ τίνες ἐπὶ τούτου πρόσεισι, τά τε
τετράγωνα ἢ τρίγωνα παντάπασιν ὡς κατηστέρηται.
ἐκ γὰρ τῆσδε τῆς τῶν τόπων συγγνώσεως πρόδηλα
κρινεῖς τῶν γεννωμένων τὰ πράγματα. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ
Πετόσιρις ἐν τοῖς ὅροις ἐδήλωσε τὸν τόπον, ἄλλοι δ' ἄλλως
διαλαμβάνουσιν, ὃν καὶ ἡμεῖς ἐκθησόμεθα ἐν δέοντι καιρῷ καὶ
ἄλλας ἀγωγὰς δηλούσας εἰς τὸν περὶ εὐδαιμονίας λόγον. νυνὶ δὲ
περὶ τοῦ προκειμένου λεκτέον.
Plotinus Phil., Enneades Ennead 6, ch. 1, se. 8, L. 22
ἑτοιμότητα, ἐν δὲ τῇ συνόδῳ καὶ ἐνεργείᾳ ὑπέστη, ἢ καὶ

ὅλως τὰ μὲν πεποίηκε, τὰ δ' ὑπέστη, καὶ τὸ ὑποστὰν
ὄνομα μόνον παρέσχε τῷ ἑτέρῳ, τὸ δὲ τὴν ὑπόστασιν;
Τοιοῦτον γὰρ καὶ ὁ πατὴρ καὶ ὁ υἱός· καὶ τὸ ποιητικὸν
δὲ καὶ παθητικὸν ἔχει τινὰ οἷον ζωὴν καὶ ἐνέργειαν.
Ἆρ' οὖν ταύτῃ διαιρετέον τὴν σχέσιν καὶ διαιρετέον οὐχ
ὡς ταὐτόν τι καὶ κοινὸν ἐν διαφοραῖς, ἀλλ' ὅλως ὡς ἑτέραν
254
φύσιν τὴν σχέσιν ἐν ἑκατέρῳ, καὶ λεκτέον ὁμώνυμον τὴν

μὲν ποιοῦσαν ποίησιν καὶ πάθησιν, ὡς μίαν ἄμφω, τὴν δὲ
οὐ ποιοῦσαν, ἀλλ' ἐπ' ἀμφοῖν τὸ ποιοῦν ἄλλο; Οἷον
ἰσότητα τὴν τὰ ἴσα· ἰσότητι γὰρ ἴσα καὶ ὅλως ταὐτότητί
τινι ταὐτά· τὸ δὲ μέγα καὶ μικρόν, τὸ μὲν μεγέθους
παρουσίᾳ, τὸ δὲ μικρότητος. Ὅταν δὲ τὸ μὲν μεῖζον, τὸ
δὲ μικρότερον, οἱ μὲν μεταλαβόντες ὁ μὲν μείζων ἐνεργείᾳ
φανέντος τοῦ ἐν αὐτῷ μεγέθους, ὁ δὲ μικρὸς τῆς μικρό-
τητος.
Themistius Phil., Rhet., Περὶ φιλίας Harduin P.269, se. c, L. 7
ἀνελευθερίας. ἐναντιώτατον γάρ που σμικρολογία ψυχῇ

μελλούσῃ φιλίας ἀληθινῆς ἐπορέξεσθαι. ὁρῶμεν γάρ που
τοὺς καλουμένους φίλους ὅτι τέως μὲν τὰς δεξιάς τε ἀλλή-
λοις ἐμβάλλουσι καὶ συμπεριπατοῦσι καὶ συνδιάγουσιν,
ἐπειδὰν δὲ ὀλίγα κέρματα μεταξὺ τύχη τις βάλῃ, ὥσπερ τὰ
κυνάρια μεθαλλόμενοι δάκνουσί τε ἀλλήλους καὶ σπαράτ-
τουσι.
Τί οὖν ὁ πρᾶος καὶ εὔχαρις μηδὲ φιλοχρήματος μηδὲ
βάσκανος; ἆρα εἰ φιλόδοξος εἴη καὶ πάνυ τοῦ πρωτεύειν
ἐξηρτημένος, ἔσθ' ὅπου ἂν εὐκοινώνητος γένοιτο; καὶ
τίς οὐκ οἶδεν ὅτι τὴν ἐκ φιλίας ἰσότητα οὐ σφόδρα
ἀνέχεται φιλοτιμία; ὑπερόπτην δὴ καὶ ἀλαζόνα πολλὴν
ἰσηγορίαν ζητοῦντι μήποτε ἐγκρίνωμεν, οὐ μὴν οὐδὲ ἀκρό-
χολον ἢ ὀργίλον. πῶς γὰρ ἐπιτήδειος εἰς συνήθειαν ὁ με-
μηνώς; ἐγὼ δὲ οἶμαι τὴν ὀργὴν μανίαν ὀλιγοχρόνιον εἶναι.
Τόδε τοίνυν μετὰ ταῦτα σκεπτέον, εἰ μὴ σφόδρα ἐφ' ἕν
τι νένευκε τῶν οὐ πάνυ τι χρηστῶν, κυβείαν ἢ πεττείαν ἢ
κιθαριστικὴν ἢ αὐλούς. ὅτῳ γὰρ ἀνδρὶ εἰς ἕν τι τοιοῦτον
αἱ ἐπιθυμίαι πᾶσαι ῥέπουσι, τούτῳ δὴ οὐκ ἂν εἰς τἀμείνω
γίγνοιντο φιλίαι ἰσχυραί, ὥσπερ ῥεῦμα ἐπὶ τὸ πρανέστερον
ἀποτετραμμέναι.
Themistius Phil., Rhet., In Aristotelis physica paraphrasis

Vol. 5,2, P.68, L. 11
εἴδους, ἐντελεχείᾳ μὲν ὅτι ἔχει τινὰ ἤδη μορφήν, δυνάμει δὲ ὅτι καὶ
ἑτέραν οἷά τε δέξασθαι· τὸ δὲ αἰθέριον σῶμα κατὰ μὲν τὴν οὐσίαν ἐντε-
λεχείᾳ μόνον ἐστίν (οὐ γὰρ ἂν μεταβάλλοι ποτὲ κατ' οὐσίαν), μετέχει δέ
πως καὶ τοῦ δυνάμει διὰ τὴν κίνησιν τὴν τοπικήν· οὐ γὰρ πανταχοῦ ἅμα
255
ἐστίν. ὅσα δὲ ἐντελεχείᾳ ἐστίν, ἢ ὡς οὐσίαι εἰσὶν ἢ ὡς ποσὰ ἢ ὡς ποιὰ

ἢ ὥς τις ἄλλη κατηγορία. εἶεν. τοῦτο μὲν δὴ κείσθω χωρὶς λόγου τὸ
εἶναί τινα τῶν ὄντων ἔχοντα καὶ τὸ δυνάμει.
Πάλιν δὲ ἕτερον δεύτερον καὶ οὐδὲν ἔλαττον ἐναργές. φημὶ γὰρ τοῦ
πρός τι μὴ μόνον εἶναι τὸ καθ' ὑπεροχὴν καὶ κατ' ἔλλειψιν, τὸ ἄνισον
καὶ τὸ μεῖζον ἢ μικρότερον, ἀλλ' εἶναι πολλὰ μὲν καὶ ἕτερα εἴδη τοῦ
πρός τι, τὸ καθ' ὁμοιότητα τὸ κατ' ἰσότητα καὶ πολλὰ ἕτερα, εἶναι δ'
οὖν καὶ τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ παθητικὸν τοῦ πρός τι· λέγεται γὰρ πρὸς
ἄλληλα φανερῶς, ὥστε καὶ τὸ κινητικὸν πρὸς τὸ κινητὸν καὶ τοῦτο αὖ
πρὸς ἐκεῖνο. ἔστω οὖν ἡμῖν καὶ τοῦτο εὐπρεπὲς τὸ λέγεσθαι ταῦτα πρὸς
ἄλληλα.
Themistius Phil., Rhet., In Aristotelis physica paraphrasis Vol. 5,2,

P.73, L. 12
μεν. ἀλλ' ὅμως ἀσαφῶς οὗτοι. δόξειε γὰρ ἂν συμβεβηκός τι μᾶλλον

τῇ κινήσει λέγειν, ἢ ὅ τι ποτέ ἐστιν ἀποδιδόναι· συμβέβηκε γὰρ τῇ
κινήσει μὴ ὄν τί πως εἶναι, καθ' ὃ τοῦ ὄντος ἐξίστησιν· ἀλλ' οὐκ εἴ τινι
συμβέβηκε μὴ ὄν τί πως εἶναι, εὐθὺς καὶ κινεῖται· οὕτω γὰρ πάντα ἦν ἐν
κινήσει· ἕκαστον γὰρ τῶν ὄντων ἓν μέν ἐστιν, ἄπειρα δὲ οὐκ ἔστιν. ἀλλ'
εἴ τι μεταβάλλει, φήσουσιν, ἐξ ἑτερότητος εἰς ἑτερότητα μεταβάλλει, ἢ ἐξ
ἀνισότητος εἰς ἀνισότητα. διὰ τί δὲ μᾶλλον οὐχὶ καὶ ἐκ ταὐτότητος εἰς
ταὐτότητα; ἀπὸ γὰρ εἴδους εἰς εἶδος καὶ ἀπὸ χρώματος εἰς χρῶμα.
αἴτιον δὲ αὐτοῖς τοῦ εἰς ἑτερότητα καὶ ἀνισότητα καὶ τὸ μὴ ὂν τιθέναι
τὴν κίνησιν, ὅτι ἀόριστον δοκεῖ εἶναι ἡ κίνησις· ὅταν γὰρ ὁρισθῇ,
παύεται.
ἀόριστα δὲ αὐτοῖς καὶ τὰ προειρημένα πάντα ἐστὶν ἡ ἑτερότης ἡ
ἀνισότης
τὸ μὴ ὄν, καθάπερ γε καὶ αἱ ἄλλαι τῆς ἑτέρας συστοιχίας ἀρχαὶ πᾶσαι.
πᾶσαι γὰρ κατὰ στέρησιν, οὐδὲν δὲ ὥρισται τῶν κατὰ στέρησιν
λεγομένων,
οὔτε ὡς τόδε, οὔτε ὡς τοιόνδε, οὔτε ὡς τοσόνδε, οὔτε ὡς ἄλλη τις κατη-
γορία. ὑπόκειται δὲ τῆς ἱστορίας ἕνεκεν τὸ διάγραμμα ἑκατέρας τῆς
συστοιχίας τῆς κατ' εἶδος καὶ τῆς κατὰ στέρησιν.
Φλάβιος Κλαύδιος Συμπόσιον ἢ Κρόνια sive Caesares Se. 8, L. 6
«Πέμπε», εἶπε, «τὸν σμικρίνην τοῦτον ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου

ταχέως, ἵνα τὴν φλόγα ταύτην κατασβέσῃ· τῶν παίδων
256
δὲ τὸν πρεσβύτερον μὲν παίζειν κέλευε μετὰ τῆς Ἀφρο-

δίτης τῆς πανδήμου, τὸν νεώτερον δὲ τῷ Σικελικῷ θηρίῳ
παραπλησίως κλοιῷ δῆσον».
Παρῆλθεν ἐπὶ τούτοις γέρων ὀφθῆναι καλὸς (λάμπει γὰρ
ἔστιν ὅτε καὶ ἐν τῷ γήρᾳ τὸ κάλλος), ἐντυχεῖν πρᾳότατος,
χρηματίσαι δικαιότατος. Ἡδέσθη τοῦτον ὁ Σειληνὸς καὶ
ἀπεσιώπησεν. Εἶτα ὁ Ἑρμῆς· «Ὑπὲρ δὲ τούτου», εἶπεν,
»οὐθὲν ἡμῖν λέγεις»; – »Ναὶ μὰ Δί'», ἔφη, «μέμφο-
μαί γε ὑμῖν τῆς ἀνισότητος. Τῷ γὰρ φονικῷ θηρίῳ τρὶς
πέντε νείμαντες ἐνιαυτούς, ἕνα μόλις ἐδώκατε τούτῳ
βασιλεῦσαι». – »Ἀλλὰ μὴ μέμφου», εἶπεν ὁ Ζεύς·
»εἰσάξω γὰρ ἐπὶ τούτῳ πολλοὺς καὶ ἀγαθούς». Εὐθέως
οὖν ὁ Τραϊανὸς εἰσήρχετο φέρων ἐπὶ τῶν ὤμων τὰ τρό-
παια, τό τε Γετικὸν καὶ τὸ Παρθικόν. Ἰδὼν δὲ αὐτὸν ὁ
Σειληνὸς ἔφη, λανθάνειν τε ἅμα καὶ ἀκούεσθαι βουλό-
μενος»· «Ὥρα νῦν τῷ δεσπότῃ Διὶ σκοπεῖν, ὅπως ὁ Γανυ-
μήδης αὐτῷ φρουρήσεται.» Μετὰ τοῦτον ἐπεισέρχεται
βαθεῖαν ἔχων τὴν ὑπήνην ἀνὴρ σοβαρὸς τά τε ἄλλα καὶ
δὴ καὶ μουσικὴν ἐργαζόμενος, εἴς τε τὸν οὐρανὸν ἀφορῶν
Γρηγόριος Νύσσης. , Antirrheticus adversus Apollinarium

Vol. 3,1, P.159, L. 9
Ἀλλ' ὁ μὲν λογογράφος κατὰ τὸ δοκοῦν ἐν ταῖς τῶν

λογισμῶν ἀνοδίαις διαπλανάσθω· ἡμεῖς δὲ τὴν ἀποστολικὴν
διδασκαλίαν τὴν παρ' αὐτοῦ τούτου μνημονευθεῖσαν εἰς
ἔλεγχον τῶν ἀσεβῶν ὑπολήψεων παραθέντες πρὸς τὰ ἑξῆς
τοῦ λόγου δραμούμεθα. Ὃς ἐν μορφῇ θεοῦ, φησίν, ὑπάρχων.
οὐκ εἶπε μορφὴν ἔχων ὁμοίαν θεοῦ, ὅπερ ἐπὶ τοῦ καθ'
ὁμοίωσιν θεοῦ γεγονότος λέγεται, ἀλλ' ἐν αὐτῇ ὑπάρχων
τοῦ θεοῦ τῇ μορφῇ· πάντα γὰρ τὰ τοῦ πατρὸς ἐν τῷ υἱῷ.
οὐκοῦν καὶ τὸ ἀΐδιον καὶ τὸ ἄποσον καὶ τὸ ἄϋλον καὶ ἀσώ-
ματον, ὡς ἂν διὰ πάντων σῴζοιτο τοῦ πατρικοῦ χαρακτῆρος
ἐν τῷ υἱῷ ἡ μορφή· καὶ ὢν ἴσα θεῷ. ποίαν ἡ ἰσότης διαφορᾶς
τινος ἢ παραλλαγῆς ἔννοιαν ὑπολείπεται; πῶς δ' ἂν ἐφαρ-
μοσθείη τοῖς κατὰ τὴν φύσιν παρηλλαγμένοις τὸ ἴσον;
εἰ γὰρ ὁ μὲν σαρκώδης τὴν φύσιν, ὁ δὲ καθαρεύων ἀπὸ σαρ-
κός, πῶς ἄν τις εἰς ἴσον ἄγοι τὸ τοιοῦτον τῷ μὴ τοιούτῳ;
Ἐκένωσεν ἑαυτόν, φησί, μορφὴν δούλου λαβών. τίς ἡ
δουλικὴ μορφή; πάντως τὸ σῶμα· οὐ γὰρ ἕτερόν τι παρὰ
τοῦτο παρὰ τῶν πατέρων ἠκούσαμεν. οὐκοῦν ὁ εἰπὼν
ὅτι μορφὴν ἔλαβε δούλου, σὰρξ δέ ἐστιν ἡ μορφή, ἄλλο
257
τι ὄντα αὐτὸν κατὰ τὴν θείαν μορφήν, ἄλλο τι οὖσαν

τῇ φύσει τὴν δουλικὴν μορφὴν εἰληφέναι λέγει. ἀλλὰ καὶ
Γρηγόριος Νύσσης. , Antirrheticus adversus Apollinarium

Vol. 3,1, P.162, L. 11
κτίσεως προσαγομένη τῷ ἑνωθέντι πρὸς τὴν θεότητα

γίνεται καὶ οὕτως Ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ πᾶν γόνυ
κάμψει ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων καὶ
πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσεται ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς
εἰς δόξαν θεοῦ πατρός. Ἀμήν.
Ἀλλ' ἔοικεν, οἷον ἐπερυθριῶν αὐτὸς ἑαυτῷ καὶ τῇ ἀτοπίᾳ
τῶν εἰρημένων ἐπαισχυνόμενος, ἀνατίθεσθαι τρόπον τινὰ
τὰ κατεσκευασμένα καὶ ἐπιγεννηματικὴν τοῦ υἱοῦ τὴν πρὸς
τοὺς ἀνθρώπους ὁμοιότητα βούλεσθαι κατασκευάζειν. φησὶ
γὰρ Ἰδοὺ τοῦ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ πρὸς
πατέρα ἰσότης προϋπάρχουσα, ἡ πρὸς ἀνθρώπους
ὁμοιότης ἐπιγινομένη. μεταγινώσκειν ἔοικε ἐπὶ τοῖς
εἰρημένοις καὶ ποιείτω γε τοῦτο μόνον ἀπὸ καρδίας τῆς
ἀτόπου δόξης μεταβαλλόμενος καὶ ἡμεῖς τῶν ἐλέγχων παυ-
σόμεθα. ἀλλὰ δοκεῖ δι' ὧν ποιεῖ, ἄλλης ἀτοπίας διὰ τῆς ἐν
τούτοις εὐγνωμοσύσης τὰς ἀφορμὰς καταβάλλεσθαι. φησὶ
δὲ οὕτω κατὰ τὴν λέξιν Καὶ τί τούτων σαφέστερον,
εἰς τὸ μὴ ἕτερον μεθ' ἑτέρου εἶναι, θεὸν τέλειον
μετὰ τελείου ἀνθρώπου; ὅτι μὲν οὖν οὐδὲ μίαν κοινω-
νίαν ὁ λόγος οὗτος ἔχει πρὸς τὰ προάγοντα, φανερὸν ἂν εἴη
πᾶσι τοῖς ἐπισταμένοις ἕπεσθαι λόγῳ.
Γρηγόριος Νύσσης. , Ad imaginem dei et ad similitudinem [Sp.]

Vol. 44, P.1344, L. 42
ὕλης ὁρωμένης τὰς ἀοράτους αὐτῆς δείκνυσι δυνάμεις·

πλὴν ὅτι καὶ χωριζομένη τοῦ σώματος ἡ κατὰ φύσιν
καθαρὰ ψυχὴ καὶ οὐσία, τότε μάλιστα διορατικωτέρα
καὶ ἁπλῆ, καὶ ἀπαρενόχλητος, καὶ φωτεινοτέρα εὑρι-
σκομένη, κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁμοίωσιν Θεοῦ ἀληθέ-
στερον δύναται προσαγορεύεσθαι καὶ εἶναι. Εἰ δὲ, ὡς
εἰκὸς, διαπαίζει τὰ εἰρημένα ὁ δι' ἐναντίας, ὡς μὴ
δείξαντας ἡμᾶς τρεῖς κυρίως ἀπηρτισμένας ἐπὶ τῆς
ψυχῆς ὑποστάσεις κατ' ἰσότητα τῆς παναγίας Τριά-
258
δος, μανθανέτω ὁ ἄφρων, ὅτι κατ' εἰκόνα ἐστὶν ἡ ψυχὴ

τυπικήν τινα, καὶ οὐ κατ' ἰσότητα τῆς ἁγίας Τριάδος·
πλὴν καὶ ἐπὶ τῆς Θεότητος, εἰ μὴ φοβερόν ἐστι τὸ
εἰπεῖν, τοπικὴν διαίρεσιν καὶ ἐπιγεγραμμένην διά-
στασιν ἐξ ἀλλήλων ἔχειν τὸν Πατέρα ἀπὸ τοῦ Υἱοῦ,
Γρηγόριος Νύσσης. , De deitate filii et spiritus sancti Vol. 46, P.565, L.

19
Πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής. Οὐκοῦν δι'

ἀμφοτέρων ἀληθεύει ἡ θεία Γραφὴ, καὶ τὸ μεῖζον
ὁμολογοῦσα, καὶ τὸ ἶσον μὴ ἀρνουμένη. Ὅταν γὰρ
πρὸς τὸ ἀνθρώπινον ὁ Λόγος βλέπῃ, μείζονα ὁμολο-
γεῖ τοῦ διὰ σαρκὸς ὁρωμένου τὸν μὴ ὁρώμενον· ὅταν
δὲ πρὸς τὸ Θεῖον χειραγωγῇ τὴν διάνοιαν, ἀργεῖ τοῦ
μείζονος καὶ τοῦ ἐλάττονος ἡ συγκριτικὴ αὕτη ἀντι-
παράθεσις, καὶ ἀντὶ τούτων ἑνότης κηρύττεται, Ἐγὼ
καὶ ὁ Πατὴρ ἕν ἐσμεν. Τὰ δὲ παρηλλαγμένα κατὰ τὸ
ἄνισον, ἓν εἶναι οὐ δύναται. Ἆρα ὑμῖν ὁ λόγος ἡμῶν
ἱκανῶς ἀπολελόγηται, τὴν αἱρετικὴν ἀνισότητα τῶν
τῆς εὐσεβείας ἀφορίζων δογμάτων; Ἢ ζητεῖτε,
καθάπερ ἐν δικαστηρίῳ, διὰ πλειόνων μαρτύρων βε-
βαιωθῆναι τὸν λόγον; Οὐκοῦν δότε μοι κατ' ἐξουσίαν
ὑπανιέναι τοῦ λόγου τὸ σύντομον, μνήμῃ τινὸς τῶν
κατὰ τὴν παλαιὰν ἱστορίαν. Ἔσται δὲ ἡμῖν ἴσως οὐκ
ἀπὸ σκοποῦ τὸ διήγημα. Ἀκούσατε τῆς ἀποστολι-
κῆς ἀναγνώσεως τὴν κατὰ τὸν Ἀβραὰμ ἱστορίαν ἐν
ὀλίγῳ διηγουμένης, ἐν οἷς φησι· Τῷ Ἀβραὰμ ἐπαγ-
γειλάμενος ὁ Θεὸς, ἐπεὶ κατ' οὐδενὸς εἶχε μείζονος
ὀμόσαι, καθ' ἑαυτοῦ ὤμοσε λέγων ἃ εἴρηκεν.
Ευσέβιος. Praeparatio evangelica Book 3, ch. 11, se. 49, L. 2
κόσμον. ἀφιέρωται δὲ τῷ θεῷ τούτῳ πρόβατον διὰ τὸ τοὺς παλαιοὺς

γαλακτο-
ποτεῖν. αὐτοῦ δὲ τοῦ κόσμου τὸ δείκηλον τοιόνδε ἀνέπλασαν·
ἀνθρωποειδές
ἐστιν ἄγαλμα, τοὺς μὲν πόδας συμβεβηκότας ἔχον, ἄνωθεν δὲ μέχρι
ποδῶν
ποικίλον ἱμάτιον περιβεβλημένον· ἐπὶ δὲ τῆς κεφαλῆς σφαῖραν ἔχει
χρυσῆν
διὰ τὸ μὴ μεταβαίνειν καὶ διὰ τὴν τῶν ἄστρων ποικίλην φύσιν καὶ ὅτι
σφαι-
259
ροειδὴς ὁ κόσμος. Ἥλιον δὲ σημαίνουσιν ποτὲ μὲν δι' ἀνθρώπου

ἐπιβεβηκό-
τος πλοῖον, τοῦ πλοίου ἐπὶ κροκοδείλου κειμένου. δηλοῖ δὲ τὸ μὲν πλοῖον
τὴν
ἐν ὑγρῷ κίνησιν, ὁ δὲ κροκόδειλος πότιμον ὕδωρ, ἐν ᾧ φέρεται ὁ ἥλιος.
ἐσημαίνετο τοίνυν ὁ ἥλιος δι' ἀέρος ὑγροῦ καὶ γλυκέος τὴν περιπόλησιν
ποιεῖ-σθαι. τῆς δὲ οὐρανίας γῆς καὶ τῆς χθονίας τὴν δύναμιν Ἶσιν
προσεῖπον διὰ τὴν ἰσότητα, ἀφ' ἧς τὸ δίκαιον· οὐρανίαν δὲ τὴν σελήνην,
χθονίαν δὲ καὶ τὴν καρποφόρον, ἐν ᾗ κατοικοῦμεν, λέγουσιν. τὸ δὲ αὐτὸ
δύναται Δη-μήτηρ παρ' Ἕλλησιν καὶ Ἶσις παρ' Αἰγυπτίοις, καὶ πάλιν
Κόρη παρ' Ἕλλησι καὶ Διόνυσος καὶ Ἶσις καὶ Ὄσιρις παρ' Αἰγυπτίοις.
αὕτη δὲ τρέφουσα καὶ αἴρουσα τὰ ἐπὶ γῆς· ὁ δὲ Ὄσιρις παρ' Αἰγυπτίοις
τὴν κάρπιμον παρίστησι δύναμιν, ἣν θρήνοις ἀπομειλίσσονται εἰς γῆν
ἀφανιζομένην ἐν τῷ σπόρῳ καὶ ὑφ' ἡμῶν καταναλισκομένην εἰς τροφάς.
λαμβάνεται δὲ καὶ ἀντὶ τῆς ποτα-μίας τοῦ Νείλου δυνάμεως· ἀλλ' ὅταν
μὲν τὴν χθονίαν γῆν σημαίνωσιν, Ὄσιρις
χωρὶς ὕλης ποιεῖ, λεκτέον ὅτι ἀνομοίως παραβάλλουσι. πρόνοια γὰρ

παντὶ τεχνίτῃ
ὑποβάλλει τὴν ὕλην ἀπὸ προτέρας τέχνης, ἢ ἀνθρωπίνης ἢ θείας,
ἐρχομένην.
ταῦτα μὲν οὖν ἐπὶ τοῦ παρόντος ἀρκέσει πρὸς τοὺς διὰ τὸ λέγεσθαι ‘ἡ δὲ
γῆ ἦν
ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος’ οἰομένους ἀγένητον εἶναι τὴν σωματικὴν
φύσιν.”
Τοσαῦτα καὶ οὗτος. καὶ ὁ Ἑβραῖος δὲ Φίλων ἐν τῷ 8Περὶ τῆς προνοίας
ταῦτα περὶ τῆς ὕλης διέξεισι·
“Περὶ δὲ τοῦ ποσοῦ τῆς οὐσίας, εἰ δὴ γέγονεν ὄντως, ἐκεῖνο
λεκτέον·
ἐστοχάσατο πρὸς τὴν τοῦ κόσμου γένεσιν ὁ θεὸς αὐταρκεστάτης ὕλης,
ὡς μήτ'
ἐνδέοι μήδ' ὑπερβάλλοι. καὶ γὰρ ἄτοπον ἦν τοὺς μὲν κατὰ μέρος τεχνίτας,
ὁπότε
τι δημιουργοῖεν καὶ μάλιστα τῶν πολυτελῶν, τὸ ἐν ὕλαις αὔταρκες
σταθμή-
σασθαι, τὸν δ' ἀριθμοὺς καὶ μέτρα καὶ τὰς ἐν τούτοις ἰσότητας
ἀνευρηκότα μὴ
φροντίσαι τοῦ ἱκανοῦ. λέξω δὴ μετὰ παρρησίας ὅτι οὔτ' ἐλάττονος οὔτε
260
πλείονος οὐσίας ἔδει τῷ κόσμῳ πρὸς κατασκευήν, ἐπεὶ οὐκ ἂν ἐγεγένητο

τέ-
λειος οὐδ' ἐν πᾶσι τοῖς μέρεσιν ὁλόκληρος, εὖ δὲ δεδημιουργημένος ἐκ
τελείας
οὐσίας ἀπετελέσθη. πανσόφου γὰρ τὴν τέχνην ἴδιον, πρὶν ἄρξασθαί τινος
κτώμενοι δι' ἐπιθυμίαν προσόδων, ἀλλ' ὅσα πρὸς τὰς ἀναγκαίας τοῦ βίου
χρείας
ἐκπορίζοντες. μόνοι γὰρ ἐξ ἁπάντων σχεδὸν ἀνθρώπων ἀχρήματοι
καὶ ἀκτήματοι γεγονότες, ἐπιτηδεύσει τὸ πλέον ἢ ἐνδείᾳ εὐτυχίας,
πλουσιώ-
τατοι νομίζονται, τὴν ὀλιγοδέειαν καὶ εὐκολίαν, ὅπερ ἐστί, κρίνοντες
περιουσίαν. βελῶν ἢ ἀκόντων ἢ ξιφιδίων ἢ κράνους ἢ θώρακος ἢ ἀσπίδος
οὐδένα παρ' αὐτοῖς ἂν εὕροις δημιουργὸν οὐδὲ συνόλως ὁπλοποιὸν ἢ
μηχανο-
ποιὸν ἤ τι τῶν κατὰ πόλεμον ἐπιτηδεύοντα, ἀλλ' οὐδ' ὅσα κατ' εἰρήνην
εὐόλισθα
εἰς κακίαν· ἐμπορίας γὰρ ἢ καπηλείας ἢ ναυκληρίας οὐδ' ὄναρ ἴσασι, τὰς
εἰς
πλεονεξίαν ἀφορμὰς ἀποδιοπομπούμενοι. δοῦλός τε παρ' αὐτοῖς οὐδὲ εἷς
ἐστιν, ἀλλ' ἐλεύθεροι πάντες, ἀνθυπουργοῦντες ἀλλήλοις·
καταγινώσκουσί τε
τῶν δεσποτῶν οὐ μόνον ὡς ἀδίκων ἰσότητα λυμαινομένων, ἀλλὰ καὶ ὡς
ἀσεβῶν,
θεσμὸν φύσεως ἀναιρούντων, ἣ πάντας ὁμοίως γεννήσασα καὶ θρέψασα
μητρὸς
τρόπον ἀδελφοὺς γνησίους, οὐ λεγομένους, ἀλλ' ὄντας ὄντως
ἀπειργάσατο.
ὧν τὴν συγγένειαν ἡ ἐπίβουλος πλεονεξία παρευημερήσασα διέσεισεν,
ἀντ'
οἰκειότητος ἀλλοτριότητα καὶ ἀντὶ φιλίας ἔχθραν ἐργασαμένη.
φιλοσοφίας
τε τὸ μὲν λογικόν, ὡς οὐκ ἀναγκαῖον εἰς κτῆσιν ἀρετῆς, λογοθήραις, τὸ
ὅσα μὴ γνώριμα παρελθὼν ἀναδιδάσκει· τὰ γὰρ πλεῖστα διὰ συμβόλων

ἀρχαιο-
τρόπῳ ζηλώσει παρ' αὐτοῖς φιλοσοφεῖται. παιδεύονται δὲ εὐσέβειαν,
ὁσιό-
τητα, δικαιοσύνην, οἰκονομίαν, πολιτείαν, ἐπιστήμην τῶν πρὸς ἀλήθειαν
261
ἀγα-
θῶν καὶ κακῶν καὶ ἀδιαφόρων, αἱρέσεις ὧν χρὴ καὶ φυγὰς τῶν ἐναντίων,
νόμοις
καὶ κανόσι τριττοῖς χρώμενοι, τῷ τε φιλοθέῳ καὶ φιλαρέτῳ καὶ
φιλανθρώπῳ.
τοῦ μὲν οὖν φιλοθέου δείγματα μυρία παρέχει ἡ παρ' ὅλον τὸν βίον
συνεχὴς
καὶ ἐπάλληλος ἁγνεία, τὸ ἀνώμοτον, τὸ ἀψευδές, τὸ πάντων μὲν ἀγαθῶν
αἴτιον,
κακοῦ δὲ μηδενὸς νομίζειν εἶναι τὸ θεῖον· τοῦ δὲ φιλαρέτου τὸ
ἀφιλοχρήματον,
τὸ ἀφιλόδοξον, τὸ ἀφιλήδονον, τὸ ἐγκρατές, τὸ καρτερικόν, ἔτι δὲ
ὀλιγοδέεια[ν],
ἀφέλεια[ν], εὐκολία[ν], τὸ ἄτυφον, τὸ νόμιμον, τὸ εὐσταθὲς καὶ ὅσα
τούτοις ὁμοιότροπα· τοῦ δὲ φιλανθρώπου εὔνοια, ἰσότης, ἡ παντὸς
λόγου κρείττων κοινωνία, περὶ ἧς οὐκ ἄκαιρον βραχέα εἰπεῖν. πρῶτον
μὲν τοίνυν οὐδενὸς οἰκία τίς ἐστιν ἰδία, ἣν οὐχὶ πάντων εἶναι [κοινὴν]
συμβέβηκε. πρὸς γὰρ τῷ κατὰ θιάσους συνοικεῖν ἀναπέπταται καὶ τοῖς
ἑτέρωθεν ἀφικνουμένοις τῶν ὁμοζήλων. εἶτ' ἐστὶ ταμεῖον ἓν πάντων καὶ
δαπάναι· καὶ κοιναὶ μὲν ἐσθῆ-τες, κοιναὶ δὲ τροφαὶ συσσίτια
πεποιημένων. τὸ γὰρ ὁμωρόφιον ἢ ὁμοδίαιτον ἢ ὁμοτράπεζον οὐκ ἄν τις
εὕροι παρ' ἑτέροις μᾶλλον ἔργῳ βεβαιούμενον, καὶ μή-
ποτ' εἰκότως· ὅσα γὰρ ἂν μεθ' ἡμέραν ἐργασάμενοι λάβωσιν ἐπὶ μισθῷ,
ταῦτ' οὐκ ἴδια φυλάττουσιν, ἀλλ' εἰς μέσον προτιθέντες κοινὴν τοῖς
ἐθέλουσι
Ευσέβιος. De laudibus Constantini Ch. 6, se. 13, L. 5
μονὰς γὰρ παντὸς δημιουργὸς ἀριθμοῦ, ἐπείπερ κατὰ σύν-

θεσιν καὶ προσθήκην μονάδων πᾶν πλῆθος κρατύνεται, οὐδ' ἔστιν
ἄλλως δίχα μονάδος οὐσίαν ἀριθμῶν ἐπινοῆσαι· αὕτη δ' ἐκτὸς ἂν
εἴη πλήθους πορρωτάτω τε καὶ κρείττων ἀριθμοῦ παντός, πάντα
ποιοῦσα καὶ ὑφισταμένη, τεινομένη δὲ ὑπ' οὐδενὸς πώποτε.
τριὰς
δὲ ταύτῃ συγγενής, ἄσχιστος ὡσαύτως καὶ ἀδιαίρετος, καὶ πρώτη
τῶν ἐξ ἀρτίων καὶ περιττῶν ἀριθμῶν συνεσταμένων· ἄρτιος γὰρ [ὁ
δύο] μονάδα προσλαβὼν τριάδος πρώτην περιττὴν ἐγέννησε φύσιν.
πρώτη δὲ τριὰς δικαιοσύνην ἀνέδειξεν ἰσότητος καθηγησαμένη, ὡς
ἂν ἀρχὴν καὶ μεσότητα καὶ τελευτὴν ἴσην ἀπολαβοῦσα. εἰκὼν δὲ
ταῦτα μυστικῆς καὶ παναγίας καὶ βασιλικῆς τριάδος, ἣ τῆς ἀνάρχου
καὶ ἀγεννήτου φύσεως ἠρτημένη τῆς τῶν γεννητῶν ἁπάντων οὐσίας
τὰ σπέρματα καὶ τοὺς λόγους καὶ τὰς αἰτίας ἀπείληφεν.
262
Ευσέβιος. Commentaria in Psalmos Vol. 23, P.425, L. 18
σῃ πόλει, ἣν οὐκ ἄνθρωπος, ἀλλ' αὐτὸς ὁ Θεὸς ἐθε-

μελίωσεν εἰς τὸν αἰῶνα. Μάλιστα γὰρ τότε αὐτῆς
φαίνεται ὁ θεμέλιος αἰώνιος, ἥ τε οἰκοδομὴ οὐκ ἐξ ἀν-
θρώπων ἱδρυμένη, ἀλλ' ἐξ αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὰν,
τοσούτων πολεμίων πολιορκούντων, ἀήττητος καὶ
ἀκαθαίρετος διαμένῃ.
Κατὰ τὸ ὄνομά σου, ὁ Θεὸς, οὕτως καὶ ἡ αἴνε-
σίς σου ἐπὶ τὰ πέρατα τῆς γῆς· δικαιοσύνης πλή-
ρης ἡ δεξιά σου. Ἐπειδήπερ ἡ δεξιὰ αὐτοῦ, ἡ εὐεργετικὴ καὶ πάντων
τῶν ἀγαθῶν πάροχος, πεπλήρωται ἰσότητος καὶ δικαιοσύνης, οὐκ
ἔστι τε προσωποληψία παρ' αὐτῷ· εἰκότως τὸ Εὐαγγέλιον πᾶσιν ἐκη-
ρύττετο τοῖς ἔθνεσι. Διό φησιν ὁ Ἀπόστολος· Οὐ γὰρ ἐπαισχύνομαι τὸ
Εὐαγγέλιον. Δύναμις γὰρ Θεοῦ
ἐστιν εἰς σωτηρίαν παντὶ τῷ πιστεύοντι, Ἰου-
δαίῳ τε πρῶτον καὶ Ἕλληνι. Δικαιοσύνη γὰρ Θεοῦ
ἐν αὐτῷ ἀποκαλύπτεται. Τούτοις ἀκολούθως ἐπιλέ-
γεται ἑξῆς· Εὐφρανθήτω ὄρος Σιών· τοῦτο δὲ καὶ
διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐδηλοῦτο, ἐφ' ᾧ τεθεμελίωτο ἡ
Ἐκκλησία.
Θεοδόσιος γραμματικός. Περὶ γραμματικῆς [Sp.] (fort. auctore

Theodoro Prodromo) P.19, L. 13
Μετὰ δὲ τὴν μετοχὴν τίθεται τὸ ἄρθρον· μόνων

γὰρ τῶν ὀνομάτων καὶ τῶν μετοχῶν προτίθεται, καὶ
διὰ τοῦτο μετ' ἐκεῖνα τάσσεται, ἀναγκαῖα ὄντα σὺν
ἐκείνοις ἐκφέρεσθαι· εἰ γὰρ καὶ τῶν ἀντωνυμιῶν προ-
τίθεται, ἀλλ' οὐχὶ πασῶν· προτίθεται δὲ τῆς αὐτός
ἀντωνυμίας· λέγομεν γὰρ ὁ αὐτός, ὅπερ ποτὲ μὲν ὡς
ἀναφορικὴ ἀντωνυμία λαμβάνεται, ὡς ὅταν ἐρωτη-
θῶμεν· τίς συνεγράψατο τὴν Ἰλιάδα; καὶ εἴπωμεν· ὁ
Ὅμηρος· καὶ πάλιν ἐρωτηθῶμεν· τίς συνεγράψατο τὴν
Ὀδύσσειαν; καὶ εἴπωμεν· ὁ αὐτός, ποτὲ δὲ ὡς ὄνομα
λαμβάνεται, δηλοῦν τὴν ἰσότητα, ὡς ὅταν εἴπωμεν·
ὁ Φάλαρις κατὰ τὴν ὠμότητα ὁ αὐτὸς ἦν τῷ Ἐχέτῳ,
τουτέστιν ἴσος. Μετὰ δὲ τὸ ἄρθρον τάσσεται ἡ ἀν-
τωνυμία· καὶ γὰρ ἔδει μετὰ τὸ ὄνομα εὐθὺς αὐτὴν
κεῖσθαι, ὡς λαμβανομένην ἀντὶ ὀνόματος· ἀλλὰ διὰ
263
τὰς προῤῥηθείσας αἰτίας προετάχθησαν ταύτης ἕτερα

μέρη. Φαίνεται δὲ καὶ ἡ πρόθεσις ἐκ τῆς παρηγορίας
εἶναι πρεσβυτέρα τῶν ἑπτὰ τοῦ λόγου μερῶν καὶ
διὰ τοῦτο ὤφειλε προτίθεσθαι τούτων·

πάντως καὶ συγκρίνει.

Ζητητέον δέ, ὅτι τὸ μακρὸν πρὸς τί ἐστι βραχὺ
καὶ τὸ βραχὺ πρὸς τί ἐστι μακρόν; Οὐδὲν γάρ ἐστιν
ὅπερ καθ' ἑαυτό ἐστι μακρὸν ἢ βραχύ, ἀλλὰ πρὸς
ἕτερον. Καὶ λέγομεν ἐπειδὴ πολλάκις φαίνονται τὰ
μακρὰ ἀναλυόμενα εἰς δύο βραχέα, ὡς τὸ σῶς σόος
καὶ τὸ δῆλον δέελον, διὰ τοῦτο τὰ μὲν μακρὰ τὰ
δὲ βραχέα οὐ τῷ τύπῳ τοῦ σχήματος, ἀλλὰ τῷ χρόνῳ
τῆς φωνῆς, ὡς ἐν διπλασίονι χρόνῳ παρὰ τοῖς πα-
λαιοῖς τῶν βραχέων ἐκφωνούμενα. Καὶ τὰ δύο μὲν
ἐν ἰσότητι δοκοῦσιν· εὑρέθη δὲ μακρότερον τὸ Η·
ἔχουσαι λέξεις τινὲς τὸ Ω μέγα ἐπὶ τέλους εὑρίσκονται
προπαροξύτονοι· τὸ δὲ Η οὐδέποτε. Καὶ ποῖόν ἐστι
βραχύτερον, τὸ Ε ἢ τὸ Ο; λέγομεν δή, ὅτι Ἀπολ-
λώνιος καὶ ὁ τούτου υἱὸς Ἡρωδιανὸς ἐζήτησε περὶ
τούτων. Καὶ ὁ μὲν Ἀπολλώνιός φησιν, ὅτι τὸ Ο ἐστὶ
βραχύτερον. Καὶ γὰρ προσθέσει τοῦ Ι ἑκατέρῳ αὐ-
τῶν ποιήσεις δύο διφθόγγους. Καὶ ἡ μὲν τὸ Ε ἔχουσά
ἐστι μείζων, ἡ δὲ τὸ Ο ἔχουσα ἐλάσσων, ὡς εἶναι αὐ-
τὴν καὶ βραχεῖαν ἐν τέλει λέξεων, οἷον Ὅμηρον· ὁ
δὲ Ἡρωδιανὸς μᾶλλον λέγει τὸ Ε βραχύτερον.

τοὺς ἐνυπάρχοντας τρόπους, τὴν τῶν γλωσσῶν καὶ

ἱστοριῶν πρόχειρον ἀπόδοσιν, τὴν τῆς ἐτυμολογίας
εὕρεσιν, τὴν τῶν ποιημάτων κρίσιν καὶ ἄλλα πολλά.
Ἡ δὲ ῥητορικὴ διδάσκει ἡμᾶς τὴν τῶν λόγων δεινό-
τητα καὶ ἑτοιμότητα. λέγεται δὲ ῥητορική ἀπὸ τοῦ
ῥεῖν τὸν λόγον ἀφθόνως. Ἡ δὲ ἀριθμητικὴ διδάσκει
ἡμᾶς τὴν τῶν ἀριθμῶν μέθοδον καὶ πόσα τὰ τῶν ἀρι-
θμῶν εἴδη καὶ ποῖα. Ἡ δὲ γεωμετρία διδάσκει ἡμᾶς
τὰ τῆς γῆς σχήματα τά τε γεώλοφα καὶ ἐπίπεδα καὶ
264
πρηνῆ καὶ τρίγωνα καὶ τὴν σύντομον εἴδησιν τῆς τού-

των ἰσότητος. Ἡ δὲ ἀστρονομία διδάσκει ἡμᾶς τὴν
τῶν οὐρανίων σωμάτων κίνησιν, ἐπιτολάς τε ἀστέρων
καὶ δύσεις, προσεγγισμούς τε καὶ ἀποστάσεις, ἐκλεί-
ψεις ἡλίου καὶ σελήνης. Ἡ δὲ φιλοσοφία διδάσκει
ἡμᾶς τὴν τῶν ὄντων γνῶσιν καὶ παρέχει ἡμῖν ὁμοι-
οῦσθαι τῷ Θεῷ κατὰ τὸ ἔφικτον ἀνθρώπῳ. Πρα-
κτικαὶ δέ εἰσιν αἱ λεγόμεναι βάναυσοι καὶ χειρονακτι-
καὶ ἐκτὸς λόγου. Καὶ τούτων αἱ μὲν λέγονται ἀπο-
τελεσματικαὶ ὡς ἡ χαλκευτικὴ καὶ ναυπηγικὴ καὶ οἰ-
κοδομική, αἱ δὲ λέγονται μονοσύστατοι, αἵτινες καὶ
ἐκτὸς τῆς ὕλης ἀποτελοῦνται ὡς
Επιφάνιος. Ancoratus Ch. 57, se. 1, L. 2
τοῦ Ἀδάμ, ποίαν ἀρετὴν εἰργάσατο πρὸ τοῦ αὐτὸν πλασθῆναι; οὐ

γὰρ ἦν ἀρετὴ ἐν ἀρχῇ, ἀπ' ἀρχῆς δὲ ἐπλάσθη κατ' εἰκόνα. καὶ ἐὰν
εἴπῃς μὴ εἶναι τὴν ἀρετήν, οὐ καλῶς λέγεις. τίνι γὰρ πρέπει εἶναι
κατ' εἰκόνα ἀλλ' ἢ τῇ ἀρετῇ; πρὶν δὲ ἀρετῆς κατ' εἰκόνα ἐπλάσθη
ὁ ἄνθρωπος. οὔπω γὰρ ἦν ὁ Ἀδὰμ ἐν ἀρετῇ πολιτευσάμενος, δηλον-
ότι οὔτε ἐκτισμένος. καὶ ἐὰν εἴπῃς τὸ βάπτισμα εἶναι κατ' εἰκόνα,
ἆρα οἱ μὴ λαβόντες βάπτισμα δίκαιοι οὐκ ἦσαν κατ' εἰκόνα; ἀπὸ γὰρ
Μωυσέως καὶ θαλάσσης ἤρξατο ὁ τύπος, ἀπὸ Ἰωάννου ἠνοίγη ἡ χάρις,
ἐν δὲ Χριστῷ ἐτελειώθη τὸ δῶρον.
Ἔχουσιν οὖν πάντες τὸ κατ' εἰκόνα, ἀλλ' οὐ κατὰ φύσιν.
οὐ γὰρ κατὰ ἰσότητα θεοῦ ἔχουσιν οἱ ἄνθρωποι τὸ κατ' εἰκόνα.
ὁ θεὸς γὰρ ἀκατάληπτος ἀπερινόητος, πνεῦμα ὢν καὶ πνεῦμα ὑπὲρ
πᾶν πνεῦμα καὶ φῶς ὑπὲρ πᾶν φῶς. ἃ δὲ αὐτὸς ἐδωρήσατο οὐκ ἀπο-
στεροῦμεν τὸν ἄνθρωπον· ἀληθὴς γάρ ἐστιν ὁ μετὰ χάριτος τὸ κατ'
εἰκόνα τῷ ἀνθρώπῳ δωρησάμενος. καὶ νοῆσαί ἐστιν ἀπὸ τῶν ὁμοίων·
ὁρῶμεν γὰρ ὅτι ἔλαβεν ὁ σωτὴρ εἰς τὰς χεῖρας αὐτοῦ, ὡς ἔχει ἐν
τῷ εὐαγγελίῳ, ὅτε ἀνέκειτο ἐν τῷ δείπνῳ καὶ ἔλαβε τάδε καὶ εὐχα-
ριστήσας εἶπε «τοῦτό μού ἐστι τάδε» καὶ ἔδωκε τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς
καὶ εἶπε «τοῦτό μού ἐστι τάδε.» καὶ ὁρῶμεν ὅτι οὐκ ἴσον ἐστὶν
οὐδὲ ὅμοιον οὐ τῇ ἐνσάρκῳ εἰκόνι οὐ τῇ ἀοράτῳ θεότητι οὐ τοῖς
χαρακτῆρσι τῶν μελῶν. τὸ μὲν γάρ ἐστι στρογγυλοειδὲς καὶ ἀν
ἀκοῆς. ἐκ πίστεως δὲ ταύτης ἡ σωτηρία τῆς χάριτος, «ἐκ πίστεως

ἡ δικαιοσύνη χωρὶς ἔργων νόμου»· γέγραπται γὰρ ἐξ ἀκοῆς πίστεως
265
τὸ πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ δίδοσθαι τοῖς σῳζομένοις. πίστις δὲ ἡ

καθόλου κηρύκων φωναῖς αὕτη σημαίνεται, ὡς ἔγωγε οἶμαι κατηχού-
μενος ἐκ γραφῶν· τρία ἅγια τρία συνάγια, τρία ὑπαρκτὰ τρία
συνύπαρκτα, τρία ἔμμορφα τρία σύμμορφα, τρία ἐνεργὰ τρία συνεργά,
τρία ἐνυπόστατα τρία συνυπόστατα ἀλλήλοις συνόντα· τριὰς αὕτη
ἁγία καλεῖται, τρία ὄντα μία συμφωνία μία θεότης τῆς αὐτῆς
οὐσίας τῆς αὐτῆς θεότητος τῆς αὐτῆς ὑποστάσεως, ὁμοία ἐξ ὁμοίου,
ἰσότητα χάριτος ἐργαζομένη πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος
τὸ δὲ πῶς αὐτοῖς ἀπολείπεται διδάσκειν. «οὐδεὶς γὰρ οἶδε τὸν
πατέρα εἰ μὴ ὁ υἱός, οὐδὲ τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατὴρ καὶ ᾧ ἐὰν ὁ υἱὸς
ἀποκαλύψῃ»· ἀποκαλύπτει δὲ διὰ πνεύματος ἁγίου. οὐκοῦν ταῦτα
τρία ὄντα ἢ ἐξ αὐτοῦ ἢ παρ' αὐτοῦ ἢ πρὸς αὐτόν, ἑκάστῳ ἀξίως
νοούμενα καθὼς ἑαυτὰ ἀποκαλύπτει, φῶς πῦρ πνεῦμα καὶ ἄλλαις
οἶμαι ὁράσεων ὁμοιώσεσι, καθὼς ἄξιος ὁ διακονούμενος ἄνθρωπος.
αὐτὸς τοίνυν ὁ θεὸς ὁ ἐν ἀρχῇ εἰπών «γενηθήτω φῶς, καὶ ἐγένετο
φῶς» τὸ ὁρώμενον, αὐτὸς ὁ φωτίσας ἡμᾶς «τὸ φῶς» ἰδεῖν «τὸ
ἀληθινὸν τὸ φωτίζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον»,
(«ἐξαπόστειλον τὸ φῶς σου καὶ τὴν ἀλήθειάν σου» ὁ Δαυίδ φησιν)
ἀλλὰ σάρκα λαβών, οὐ διὰ σπέρματος ἀνδρὸς ἀλλ' ἀπὸ τῆς ἁγίας
παρθένου σῶμα ἀνειληφὼς δι' ἁγίου πνεύματος συλληφθέν, σῶμα
τέλειον τουτέστιν ἄνθρωπον τέλειον ψυχῇ καὶ σώματι. γέγονεν οὖν
ὁ θεὸς καὶ ἄνθρωπος πρὸς Ἰωάννην ἐν τῷ Ἰορδάνῃ, εἷς ὢν ὁ αὐτὸς
υἱὸς καὶ Χριστὸς καὶ κύριος· πατὴρ δὲ ἄνωθεν βοᾷ, μαρτυρῶν τῷ υἱῷ
τῷ ἐν τῷ Ἰορδάνῃ γεγονότι «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός»·
τὸ δὲ ἅγιον πνεῦμα ἐν εἴδει περιστερᾶς κατέβαινεν ἐπ' αὐτὸν εἰς τὰ
ὕδατα κατεληλυθότα, ἵνα καθαρὰ αὐτὰ ἀποδείξῃ ἕνεκεν τῶν μελ-
λόντων εἰς ὄνομα πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος βαπτίζεσθαι.
τοῖς δὲ Ἀρειανοῖς μετὰ τῶν προλεχθεισῶν ἀρκέσει τὸ εἰπεῖν τὸν
υἱόν «ἐγὼ ἐν τῷ πατρὶ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοί»· ἰσότητα γὰρ ἐνταῦθα
υἱοῦ πρὸς πατέρα ἀπέδειξε καὶ γνησιότητα. τοῖς δὲ ἐκγόνοις τῶν
Ἀρειανῶν τοῖς τὸ ἅγιον πνεῦμα βλασφημοῦσιν ἀρκέσουσι δύο μαρ-
τυρίαι αἱ ἤδη προτεταγμέναι μετὰ τῶν ἄλλων μαρτυριῶν, μία μὲν
ἀπὸ τοῦ Δανιὴλ οὕτως ἔχουσα· ἐν τῇ καμίνῳ τοῦ πυρὸς Σεδρὰχ
Μισὰκ Ἀβδεναγὼ αἰνοῦντες τὸν θεὸν συμπεριλαμβάνουσι μεθ' ἑαυτῶν
τὴν πᾶσαν τοῦ θεοῦ κτίσιν καὶ λέγουσιν «εὐλογεῖτε πάντα τὰ ἔργα
κυρίου τὸν κύριον»· καὶ ἠρίθμησαν οὐρανοὺς καὶ ἀγγέλους καὶ σελή-
νην καὶ ἥλιον καὶ δυνάμεις, γῆν τε καὶ θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν
αὐτοῖς, καὶ οὐδαμοῦ υἱὸν καὶ ἅγιον πνεῦμα συνηρίθμησαν ταῖς κτίσεσι.
τὰ Σεραφὶμ δὲ ἁγιάζει τριάδα ἴσως, οὐχ ἅπαξ οὐ δὶς οὐ τέταρτον,
266
Επιφάνιος. Panarion (= Adversus haereses) Vol. 1, P.379, L. 16
λύσις προεθεσπίζετο. δείκνυται γὰρ ὅτι οἱ περιτέμνοντες αὐτὸ τὸ

γεννηθὲν ἐν σαββάτῳ, ἐὰν θελήσωσιν ἀκριβολογήσασθαι τὴν ὀγδόην
ἡμέραν, εὑρίσκοντες ἐμπίπτουσαν ἐν σαββάτῳ καὶ περιτέμνοντες ἔργον
εἰργάσαντο καὶ τὸ σάββατον ἔλυσαν· ἐὰν δὲ ὑπερθῶνται διὰ τὸ μὴ
λῦσαι τὸ σάββατον, ἐνάτῃ λοιπὸν περιτέμνουσι τὴν περιτομὴν καὶ
ἔλυσαν αὐτὴν τὴν περιτομὴν καὶ τὸν περὶ αὐτῆς τῶν ὀκτὼ ἡμερῶν
ὅρον τοῦ προστάγματος.
33. Ἀλλὰ οὔτε ἦν τελεία ἡ πρώτη περιτομή, ἀλλὰ σημείου χάριν
ἐδόθη, εἴς τε ὑπόμνησιν τῶν μετὰ ταῦτα καὶ διὰ τὸν δισταγμὸν τοῦ
ἁγίου Ἀβραὰμ ὡς προείρηται ἐπιτιμηθέντος καὶ τύπου ἕνεκα τῆς
μεγάλης τῆς τὰ πάντα κατ' ἰσότητα πληρούσης ἐν τοῖς καταξιου-
μένοις. ἐκείνη μὲν γὰρ εἰ ἦν ἁγιαστείας ἕνεκα καὶ κληρονομίας οὐρα-
νῶν βασιλείας χάριν, ἄρα ἐστέρηται Σάρρα τῆς βασιλείας καὶ Ῥε-
βέκκα καὶ Λεία καὶ Ῥαχὴλ καὶ Ἰωχαβὲτ καὶ Μαρία ἡ ἀδελφὴ Μωυ-
σέως καὶ πᾶσαι αἱ ἅγιαι γυναῖκες, καὶ οὐ δυνήσονται κληρονομεῖν
βασιλείαν οὐρανῶν, μὴ δυνηθεῖσαι τὴν περιτομὴν τοῦ Ἀβραὰμ ἔχειν,
ἣν θεὸς αὐτῷ δεδώρηται κατὰ τὸν τούτων λόγον. εἰ δὲ οὐκ ἐστέ-
ρηνται αὗται τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, καίτοι οὐ μετεσχηκυῖαι
περιτομῆς, οὐδὲν ἄρα ἰσχύει ἡ νῦν ἔνσαρκος περιτομή. τί δὲ καυχᾶ-
ται Ἐβίων περὶ περιτομῆς, ὁπότε καὶ οἱ εἰδωλολάτραι καὶ ἱερεῖς τῶν
Αἰγυπτίων περιτομὴν ἔχουσιν;
ἀρρήτους καὶ ἀνεκλαλήτους· τὰ δὲ ἡμίφωνα, ὀκτὼ ὄντα, τοῦ Λόγου καὶ

τῆς Ζωῆς, διὰ τὸ μέσα ὥσπερ ὑπάρχειν τῶν τε ἀφώνων καὶ τῶν φωνη-
έντων καὶ ἀναδέχεσθαι τῶν μὲν ὕπερθεν τὴν ἀπόρροιαν, τῶν δ' ὑπ' αὐτὰ
τὴν ἀναφοράν· τὰ δὲ φωνήεντα καὶ αὐτὰ ἑπτὰ ὄντα, τοῦ Ἀνθρώπου καὶ
τῆς Ἐκκλησίας, ἐπεὶ διὰ τοῦ Ἀνθρώπου ἡ φωνὴ προελθοῦσα ἐμόρφωσε
τὰ ὅλα. ὁ γὰρ ἦχος τῆς φωνῆς μορφὴν αὐτοῖς περιεποίησεν. ἔστιν οὖν
ὁ μὲν Λόγος ἔχων καὶ ἡ Ζωὴ τὰ ὀκτώ, ὁ δὲ Ἄνθρωπος καὶ ἡ Ἐκκλησία
τὰ ἑπτά, ὁ δὲ Πατὴρ καὶ ἡ Ἀλήθεια τὰ ἐννέα. ἐπὶ δὲ τοῦ ὑστερήσαντος
λόγου ὁ ἀφεδρασθεὶς ἐν τῷ Πατρὶ κατῆλθεν, ἐκπεμφθεὶς ἐπὶ τὸν ἀφ' οὗ
ἐχωρίσθη ἐπὶ διορθώσει τῶν πραχθέντων, ἵνα ἡ τῶν πληρωμάτων ἑνότης
ἰσότητα ἔχουσα καρποφορῇ μίαν ἐν πᾶσι τὴν ἐκ πάντων δύναμιν. καὶ
οὕτως ὁ τῶν ἑπτὰ τὴν τῶν ὀκτὼ ἐκομίσατο δύναμιν καὶ ἐγένοντο οἱ
τρεῖς τόποι ὅμοιοι τοῖς ἀριθμοῖς, ὀγδοάδες ὄντες, οἵτινες τρὶς ἐφ' ἑαυτοὺς
ἐλθόντες τὸν τῶν εἰκοσιτεσσάρων ἀνέδειξαν ἀριθμόν. τὰ μέντοι τρία
267
στοιχεῖα, ἅ φησιν αὐτὸς τῶν τριῶν ἐν συζυγίᾳ δυνάμεων ὑπάρχειν, ἅ

ἐστιν ἕξ, ἀφ' ὧν ἀπερρύη τὰ εἰκοσιτέσσαρα στοιχεῖα, τετραπλασιασθέντα
τῷ τῆς ἀρρήτου τετράδος λόγῳ τὸν αὐτὸν αὐτοῖς ἀριθμὸν ποιεῖ, ἅπερ
φησὶν τοῦ ἀνονομάστου ὑπάρχειν. φορεῖσθαι δὲ αὐτὰ ὑπὸ τῶν τριῶν
δυνάμεων εἰς ὁμοιότητα τοῦ ἀοράτου, ὧν στοιχείων εἰκόνας εἰκόνων τὰ
παρ' ἡμῖν διπλᾶ γράμματα ὑπάρχειν, ἃ συναριθμούμενα τοῖς
εἰκοσιτέσσαρσι στοιχείοις δυνά-μει τῇ κατὰ ἀναλογίαν τὸν τῶν
τριάκοντα ποιεῖ ἀριθμόν.
οὖν τὸ Πάσχα πρὸ δύο ἡμερῶν τοῦ φαγεῖν τουτέστι τῇ τρίτῃ

ἑσπέρας ὅπερ ἔδει τῇ πέμπτῃ ἑσπέρας· τεσσαρεσκαιδεκάτη γὰρ οὕτως
ἦν ἡ πέμπτη. συλλαμβάνεται δὲ τῇ αὐτῇ τρίτῃ ὀψέ, ἥτις ἦν
ἑνδεκάτη τῆς σελήνης νυκτερινὴ πρὸ δεκαὲξ καλανδῶν Ἀπριλλίων
τετρὰς ἐπιφώσκουσα δωδεκάτη νυκτερινὴ πρὸ δεκαπέντε καλανδῶν
Ἀπριλλίων πέμπτη τρισκαιδεκάτη ἡμερινή, νυκτερινὴ δὲ τεσσαρεσκαι-
δεκάτη πρὸ δεκατεσσάρων καλανδῶν Ἀπριλλίων προσάββατον τες-
σαρεσκαιδεκάτη ἡμερινὴ πρὸ δεκατριῶν καλανδῶν Ἀπριλλίων σάβ-
βατον πεντεκαιδεκάτη ἡμερινὴ πρὸ δεκαδύο καλανδῶν Ἀπριλλίων
ἐπιφώσκουσα κυριακὴ πεντεκαιδεκάτη νυκτερινή· ὅπερ ἦν φωτισμὸς
Ἅιδου καὶ γῆς καὶ οὐρανοῦ καὶ ἰσότης νυκτὸς καὶ ἡμέρας, διὰ τὴν
πεντεκαιδεκάτην τῆς σελήνης καὶ τὸν τοῦ ἡλίου δρόμον· ὅτι καὶ
ἀνάστασις καὶ ἰσημερία πρὸ ἕνδεκα καλανδῶν Ἀπριλλίων ἐγένετο,
περὶ ἣν πλανηθέντες οἱ Ἰουδαῖοι ὑπέρβατον μίαν ἡμέραν ἐποίησαν,
ὡς προεῖπον. ἔχει δὲ ὥρας τινὰς ἡ ψῆφος τῆς λεπτολογίας ,
ἥτις ἐμπίπτει δι' ἐτῶν τριῶν, παρ' αὐτοῖς διαφωνουμένη ἡμέραν
μίαν· προστιθέασι γὰρ τῷ σεληνιακῷ δρόμῳ μετὰ τὰς τριακοσίας
πεντήκοντα τέσσαρας ἡμέρας καὶ ἄλλας κατ' ἔτος τέσσαρας ὥρας, ὡς
εἶναι εἰς τρία ἔτη ἡμέραν μίαν. διὸ παρ' αὐτοῖς πέντε μῆνες τελοῦν-
ται ἐμβόλιμοι εἰς ἔτη δεκατέσσαρα, διὰ τὸ ἀφαιρεῖσθαι ἀπὸ τοῦ
ἡλιακοῦ δρόμου τῶν τριακοσίων ἑξήκοντα πέντε ἡμερῶν καὶ ὡρῶν
σατε εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύμα-
τος». μέσων δὲ τιθεμένων τῶν συνδέσμων, τουτέστιν τῆς συλλαβῆς
τοῦ «καί», ἐλέγχει τὸν Σαβέλλιον ματαίως τὴν συναλοιφὴν παρεισφέ-
ροντα· ὅπου γὰρ «καί» τίθεται, σημαίνει ἀληθῶς πατέρα, ἀληθῶς
υἱόν, ἀληθῶς ἅγιον πνεῦμα· ὁπότε δὲ ὁμόστοιχος ἡ τριὰς καὶ ἐν ἑνὶ
ὀνόματι τριὰς καλουμένη, ἐλέγχει τὸν Ἄρειον, ὑπόβασίν τινα δια-
νοούμενον ἐν τῇ τριάδι ἢ ἀλλοίωσιν ἢ παραλλαγήν. κἄν τε γὰρ ὁ
268
πατὴρ μείζων παρὰ υἱοῦ δοξάζοντος αὐτὸν ἀπαγγέλλεται, πρεπωδε-

στάτως τῷ υἱῷ τὴν ἴσην δόξαν περιποιεῖται. τίνι γὰρ ἔπρεπε δο-
ξάζειν τὸν ἴδιον πατέρα ἀλλὰ τῷ γνησίῳ υἱῷ; ὅταν δὲ πάλιν τὴν
ἰσότητα βούλεται λέγειν, ἵνα μὴ ἐκπέσωσί τινες ἧσσόν πως περὶ υἱοῦ
διανοούμενοι, οὕτως φησίν «ὁ μὴ τιμῶν τὸν υἱόν, ὡς τιμᾷ τὸν πα-
τέρα, οὐκ ἔχει ζωὴν ἐν ἑαυτῷ» καί «πάντα τὰ τοῦ πατρός μου ἐμά
ἐστι». τί δέ ἐστι «τὰ τοῦ πατρός» ἀλλά· «θεὸς ὁ πατήρ, θεός εἰμι·
ζωὴ ὁ πατήρ, ζωή εἰμι· ἀεὶ ὁ πατήρ, ἀεί εἰμι· πάντα τὰ τοῦ πατρός
μου ἐμά ἐστιν»;
Χριστὸς κηρύττει, ἑαυτὸ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον δηλοῖ τοῖς ἀξίοις. ἐν

γραφαῖς
δὲ ἁγίαις τριὰς ἡμῖν καταγγέλλεται καὶ πιστεύεται ἀπεριέργως, ἀφι-
λονείκως ἐκ συνθημάτων ἀκοῆς. ἐκ πίστεως δὲ ταύτης ἡ σωτηρία
τῆς χάριτος, «ἐκ πίστεως ἡ δικαιοσύνη χωρὶς ἔργων νόμου». γέγραπται
γὰρ «ἐξ ἀκοῆς πίστεως τὸ πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ» δίδοσθαι τοῖς σωζομέ-
νοις. πίστις δὲ ἡ καθόλου κηρύκων φωναῖς αὕτη σημαίνεται, ὡς ἔγωγε
οἶμαι κατηχούμενος ἐκ γραφῶν· τρία ἅγια τρία συνάγια, τρία ὑπαρκτὰ
τρία συνύπαρκτα, τρία ἔμμορφα τρία σύμμορφα, τρία ἐνεργὰ τρία
συνεργά,
τρία ἐνυπόστατα τρία συνυπόστατα ἀλλήλοις συνόντα, τριὰς αὕτη ἁγία
καλεῖται, τρία ὄντα, μία συμφωνία, μία θεότης τῆς αὐτῆς οὐσίας, τῆς
αὐτῆς θεότητος, τῆς αὐτῆς ὑποστάσεως, ὁμοία ἐξ ὁμοίου, ἰσότητα
χάριτος
ἐργαζομένη πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος. τὸ δὲ πῶς αὐτοῖς
ἀπολείπεται διδάσκειν. «οὐδεὶς γὰρ οἶδε τὸν πατέρα εἰ μὴ ὁ υἱός, οὐδὲ
τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατὴρ καὶ ᾧ ἐὰν ὁ υἱὸς ἀποκαλύψῃ»· ἀποκαλύπτει δὲ
διὰ πνεύματος ἁγίου. οὐκοῦν ταῦτα τρία ὄντα ἢ ἐξ αὐτοῦ ἢ παρ' αὐτοῦ ἢ
πρὸς αὐτόν, ἑκάστῳ ἀξίως νοούμενα, καθὼς ἑαυτὰ ἀποκαλύπτει, φῶς
πῦρ πνεῦμα καὶ ἄλλαις, οἶμαι, ὁράσεων ὁμοιώσεσι, καθὼς ἄξιος
ὁ διακονούμενος ἄνθρωπος. αὐτὸς τοίνυν ὁ θεὸς ὁ ἐν ἀρχῇ εἰπὼν «γενη-
θήτω φῶς, καὶ ἐγένετο φῶς», τὸ ὁρώμενον, αὐτὸς ὁ φωτίσας ἡμᾶς «τὸ
φῶς»
ἰδεῖν «τὸ ἀληθινόν, τὸ φωτίζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κός-
μον» («ἐξαπόστειλον τὸ φῶς σου καὶ τὴν ἀλήθειάν σου», ὁ Δαυίδ φησιν),

269
ἀκούειν καὶ οὐσίαν καὶ οὐσίαν χρὴ τὸν ἀσύγκριτον θεὸν τῇ ἡμετέρᾳ
συγκρίνειν φύσει. οὕτως καὶ ἐπὶ πᾶσιν οἷς ἐὰν εἴπῃς περὶ θεοῦ, ὦ Ἀέτιε,
αὐτὸ ὅλον ἐστὶν ἀσύμπλοκον, ἀσύγκριτον, τέλειον ἐν ἑαυτῷ, μὴ ἐπιδεό-
μενόν τινος· αὐτοαίσθησις γάρ ἐστι καὶ αὐτοθέλημα. διὸ ἀσύγκριτον
μονογενῆ υἱὸν ἀσυγκρίτως γεννήσας οὔτε αὐτὸς τῆς ἑαυτοῦ ἐστέρηται
οὐσίας οὔτε τῆς ἑαυτοῦ ἀξίας ἐστέρησε τὸ γέννημα τὸ ἐξ αὐτοῦ γεγεν-
νημένον, μόνον ἐκ μόνου, καὶ τὸ ἅγιον αὐτοῦ πνεῦμα, μὴ ἔχοντα πρὸς
τὰ ἄλλα ἰσότητα ἢ ἀξιώματος ἢ φύσεως ἢ ἑτέρας τινὸς ὑποθέσεως· οὐχ
ἑαυ-τὸν ἐστέρησεν, οὔτε κατὰ ἕξιν οὔτε κατὰ οὐσίαν τῆς ἀσυγκρίτου
αὐτοῦ θεότητος, οὔτε τὸ ἐξ αὐτοῦ, ὡς ἔφην, γέννημα ἐστέρηται τῆς τοῦ
πατρὸς ἀξίας καὶ ἰσότητος, ἀσύγκριτον ὂν ὡς καὶ τὸ ἅγιον αὐτοῦ πνεῦμα
πρὸς πᾶν ὁτιοῦν, ὅπερ ἐστὶ τριὰς τελεία, τέλειος ὁ πατήρ, τέλειος ὁ υἱός,
τέ-λειον τὸ ἅγιον πνεῦμα, οὐ συναλοφή τις οὖσα οὐδὲ πρὸς ἑαυτὴν
διαφερομένη οὐδέ τι ἐν ἑαυτῇ ἔχουσα ὑποβεβηκός, ἵνα μὴ τὸ
διακρινόμενον ἀφανίζῃ
τὸ ἀσύγκριτον καὶ τὸ ἠλλοιωμένον στέρησιν τοῦ εἶναι ἐργάσηται, ἕξει
μόνον λεγόμενον καὶ οὐκ ἀληθείᾳ, ἢ ὡς ψιλῷ λόγῳ ὀνομαζόμενον ἐν
παρόδῳ καὶ
γὸν ἴδιον. οὔτε γὰρ ἑαυτὴν ὑπερένδοξον· ἡγεῖται καὶ κοσμήτριαν τοῦ
ἰδίου
αὐτῆς δημιουργοῦ, ἐπεὶ ἂν ἑαυτὴν προσκυνητὴν ἡγήσαιτο, οὐ μὴν
προσκυ-
νοῦσα τὸν προσκυνούμενον. καὶ μάτην κατὰ πάντων λόγον κινεῖ ὁ σὸς
λόγος, Ἀέτιε.
44. 8κζ. Εἰ παντὶ γεννητῷ αἰτία συγκεκλήρωται, ἀναίτιος δὲ
ἡ ἀγέννητος φύσις, οὐκ αἰτίαν δηλοῖ τὸ ἀγέννητον, ἀλλ' ὑπόστασιν
σημαίνει.
Ἀνατροπή. Καὶ παντὶ γεννητῷ αἰτία συγκεκλήρωται, καὶ οὐχ ὁμο-
λογοῦμεν τοῦτο, ὡς ἀπὸ σοῦ μεμαθηκότες. προορᾷ γὰρ ἡ πίστις τῆς
ἀληθείας τοῦτο καὶ προομολογεῖ καὶ διδάσκει, ὅτι θεός ἐστιν ὁ ἀναίτιος
πάσης αἰτίας καὶ ἀμιγὴς καὶ ἀνυπεύθυνος πάσης ἰσότητος. διὰ τοῦτο
γὰρ καὶ αὐτοὶ οὐ προσκυνοῦμεν πᾶν τὸ ὑποβεβηκὸς τὴν αὐτοῦ τοῦ θεοῦ
οὐσίαν, διὰ τὸ μόνῳ πρέπειν τῷ ἀνυπευθύνῳ τὸ σέβας νέμειν, πατρὶ τῷ
ἀγεννήτῳ καὶ υἱῷ τῷ ἐξ αὐτοῦ καὶ ἁγίῳ πνεύματι τῷ ἀπ' αὐτοῦ καὶ διὰ
τοῦ μονογενοῦς, ἐπειδὴ οὐδὲν ἐν τῇ τριάδι κτιστὸν καὶ ὑπὸ αἰτίαν
ἐμπῖπτόν
ἐστιν. οὐ γὰρ ἐξ οὐκ ὄντων τί ἐστιν ἐν τῇ τριάδι, ὡς καὶ τὰ ἄλλα τὰ ὑπὸ
αἰτίαν πεπτωκότα καὶ αἰτίαν κεκληρωμένα. διὸ ἀναιτία οὖσα τῆς
270
τοιαύτης
αἰτίας ἡ τριὰς μόνην ἑαυτὴν ἀπλανῶς ἐδίδαξε προσκυνεῖσθαι, ἐπειδὴ
μόνη αὕτη ἀναίτιός ἐστι
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Epistulae theologicae Epistle 101, se. 68, L. 3
τῷ ἁγίῳ Πνεύματι δούς, τὴν δύναμιν τῆς θεότητος οὐκ

ἐφύλαξε. Τὸ γὰρ ἐκ μεγάλου καὶ μείζονος καὶ μεγίστου
συνιστᾶν τὴν Τριάδα, ὥσπερ ἐξ αὐγῆς καὶ ἀκτῖνος καὶ ἡλίου,
τοῦ Πνεύματος καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Πατρὸς (ὅπερ σαφῶς
ἐν ἐκείνου γέγραπται λόγοις), κλῖμαξ ἐστὶ θεότητος, οὐκ
εἰς οὐρανὸν ἀνάγουσα, ἀλλ' ἐξ οὐρανοῦ κατάγουσα.
Ἡμεῖς δὲ Θεὸν γινώσκομεν τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν καὶ
τὸ ἅγιον Πνεῦμα, ταῦτα δὲ οὐ κλήσεις ψιλὰς τεμνούσας
ἀξιωμάτων ἢ δυνάμεων ἀνισότητας, ἀλλὰ μίαν καὶ τὴν
αὐτὴν ὥσπερ προσηγορίαν, οὕτω καὶ θεότητος φύσιν καὶ
οὐσίαν καὶ δύναμιν.
Εἰ δέ τις ταῦτα μὲν ὀρθῶς οἴεται λέγεσθαι, ἐγκαλεῖ
δὲ τὴν τῶν αἱρετικῶν κοινωνίαν, δειξάτω τις τοῦτο τῶν
ἡμετέρων, καὶ ἢ πείσομεν, ἢ ἀναχωρήσομεν. Πρὸ κρίσεως
δὲ οὐδὲ ἄλλο τι καινοτομεῖν ἀσφαλές, μὴ ὅτι πρᾶγμα
τοσοῦτον καὶ περὶ τηλικούτων.
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, De theologia (orat. 28) Se. 30, L. 11
Ἐκεῖνο δέ σοι πηλίκον, εἰ κατενόησας· Τοῦτο ἐν αἰσθητοῖς

ἥλιος, ὅπερ ἐν νοητοῖς θεός, ἔφη τις τῶν ἀλλοτρίων. αὐτὸς γὰρ
ὄψιν φωτίζων, ὥσπερ ἐκεῖνος νοῦν· αὐτὸς καὶ τῶν ὁρωμένων ἐστὶ
τὸ κάλλιστον, ὥσπερ ἐκεῖνος τῶν νοουμένων. ἀλλὰ τί τὸ κινῆσαν
αὐτὸν ἀπ' ἀρχῆς; τί δαὶ τὸ ἀεὶ κινοῦν καὶ περιάγον ἑστῶτα λόγῳ
καὶ μὴ κινούμενον, ὄντως ἀκάμαντα, καὶ φερέσβιον, καὶ φυσίζωον,
καὶ ὅσα ποιηταῖς ὕμνηται κατὰ λόγον, καὶ μήτε τῆς ἑαυτοῦ φορᾶς
ποτὲ μήτε τῶν εὐεργεσιῶν ἱστάμενον; πῶς ἡμέρας δημιουργὸς ὑπὲρ
γῆς καὶ νυκτὸς ὑπὸ γῆν; ἢ οὐκ οἶδ' ὅ τι χρὴ λέγειν ἡλίῳ προσβλέ-
ψαντα. τίς ἡ τούτων πρόσληψίς τε καὶ ἀνθυφαίρεσις, καὶ ἡ τῆς
ἀνισότητος ἰσότης, ἵν' εἴπω τι καὶ παράδοξον; πῶς δὲ ὡρῶν ποιητής
τε καὶ μεριστής, εὐτάκτως ἐπιγινομένων τε καὶ ἀπογινομένων, καὶ
ὥσπερ ἐν χορῷ συμπλεκομένων ἀλλήλαις καὶ διισταμένων, τὸ μὲν
φιλίας νόμῳ, τὸ δὲ εὐταξίας, καὶ κατὰ μικρὸν κιρναμένων, καὶ
ταῖς ἐγγύτησι κλεπτομένων ταὐτὸν ἡμέραις τε καὶ νυξίν, ἵνα μὴ
τῇ ἀηθείᾳ λυπήσωσιν; ἀλλ' ἴτω μὲν ἡμῖν ἥλιος· σὺ δὲ ἔγνως σελήνης
φύσιν, καὶ πάθη, καὶ μέτρα φωτός, καὶ δρόμους, καὶ πῶς ὁ μὲν
271
ἡμέρας ἔχει τὴν δυναστείαν, ἡ δὲ νυκτὸς προκαθέζεται, καὶ ἡ μὲν

θηρίοις δίδωσι παρρησίαν, ὁ δὲ ἄνθρωπον
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, De filio (orat. 29) Se. 14, L. 27
οὐσίαν εἶναι καὶ φύσιν. ὃ μόνου θεοῦ καὶ οἱονεὶ φύσις θεότητος,
εἶτα τῷ πατρὶ μὲν τοῦτο διδούς, τὸν υἱὸν δὲ ἀποστερῶν καὶ ὑποτι-
θείς, καὶ τὰ δεύτερα νέμων αὐτῷ τῆς τιμῆς καὶ τῆς προσκυνήσεως,
κἂν ταῖς συλλαβαῖς χαρίζῃ τὸ ὅμοιον, τῷ πράγματι τὴν θεότητα
περικόπτεις, καὶ μεταβαίνεις κακούργως ἀπὸ τῆς τὸ ἴσον ἐχούσης
ὁμωνυμίας ἐπὶ τὴν τὰ μὴ ἴσα συνδέουσαν· ὥστε ὁ γραπτός σοι
καὶ ὁ ζῶν ἄνθρωπος μᾶλλον ἢ οἱ τοῦ ὑποδείγματος κύνες τῇ θεότητι
πλησιάζουσιν. ἢ δὸς ἀμφοτέροις, ὥσπερ τὴν κοινωνίαν τῆς κλήσεως,
οὕτω δὲ καὶ τὴν ὁμοτιμίαν τῶν φύσεων, εἰ καὶ διαφόρους ταύτας
εἰσάγεις· καὶ καταλέλυκάς σου τοὺς κύνας, οὓς ἐξηῦρες κατὰ τῆς
ἀνισότητος. τί γὰρ ὄφελος τῆς ὁμωνυμίας, εἰ τὸ ἰσότιμον μὴ ἔχοιεν
οἱ παρά σου διαιρούμενοι; οὐ γὰρ ἵνα ἰσότιμα δείξῃς, ἀλλ' ἵνα
ἀνισότιμα, πρὸς τὴν ὁμωνυμίαν καὶ τοὺς κύνας κατέφυγες. πῶς ἄν
τις ἐλεγχθείη μᾶλλον καὶ ἑαυτῷ μαχόμενος καὶ θεότητι;
Ἐὰν δὲ λεγόντων ἡμῶν, ὅτι τῷ αἰτίῳ μείζων ὁ πατὴρ τοῦ
υἱοῦ, προσλαβόντες τὴν Τὸ δὲ αἴτιον φύσει πρότασιν, ἔπειτα τὸ
Μεῖζον τῇ φύσει συνάγωσιν· οὐκ οἶδα πότερον ἑαυτοὺς παραλογί-
ζονται, ἢ τοὺς πρὸς οὓς ὁ λόγος. οὐ γὰρ ἁπλῶς ὅσα κατά τινος
λέγεται, ταῦτα καὶ κατὰ τοῦ ὑποκειμένου τούτῳ ῥηθήσεται· ἀλλὰ
δῆλον κατὰ τίνος, καὶ τίνα. ἐπεὶ τί κωλύει κἀμὲ ταύτην πρότασιν
ποιησάμενον τήν, ὅτι ὁ πατὴρ μείζων τῇ φύσει,
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, De spiritu sancto (orat. 31) Se. 20, L. 17
μάτων κειμένων τῶν πραγμάτων. εἰ γὰρ τοῦτο, τί κωλύει κατὰ

τὸν αὐτὸν λόγον, ἐπειδὴ τὰ αὐτὰ καὶ προαριθμεῖται καὶ ὑπαριθ-
μεῖται παρὰ τῇ θείᾳ γραφῇ διὰ τὴν ἰσοτιμίαν τῆς φύσεως, αὐτὰ
ἑαυτῶν εἶναι τιμιώτερά τε καὶ ἀτιμότερα; ὁ δὲ αὐτός μοι καὶ περὶ
τῆς Θεὸς φωνῆς καὶ Κύριος λόγος· ἔτι δὲ τῶν προθέσεων, τῆς ἐξ
οὗ, καὶ δι' οὗ, καὶ ἐν ᾧ, αἷς σὺ κατατεχνολογεῖς ἡμῖν τὸ θεῖον, τὴν
μὲν τῷ πατρὶ διδούς, τὴν δὲ τῷ υἱῷ, τὴν δὲ τῷ ἁγίῳ πνεύματι. τί
γὰρ ἂν ἐποίησας, παγίως ἑκάστου τούτων ἑκάστῳ νενεμημένου
ὁπότε πάντων πᾶσι συντεταγμένων, ὡς δῆλον τοῖς φιλοπόνοις,
τοσαύτην σὺ διὰ τούτων εἰσάγεις καὶ τῆς ἀξίας καὶ τῆς φύσεως
ἀνισότητα; ἀπόχρη καὶ ταῦτα τοῖς μὴ λίαν ἀγνώμοσιν. ἐπειδὴ δέ
σε τῶν χαλεπῶν ἐστίν, ἅπαξ ἐπιπηδήσαντα τῷ πνεύματι, τῆς φορᾶς
σχεθῆναι, ἀλλὰ μή, καθάπερ τῶν συῶν τοὺς θρασυτέρους, εἰς τέλος
272
φιλονεικεῖν, καὶ πρὸς τὸ ξίφος ὠθίζεσθαι, μέχρις ἂν πᾶσαν εἴσω

τὴν πληγὴν ὑπολάβῃς, φέρε, σκεψώμεθα τίς ἔτι σοι λείπεται
λόγος.
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Apologetica (orat. 2) Vol. 35, P.409, L. 21
τε ᾖ, καὶ ὁ λόγος αἱρῇ, τιθέναι πρόσκομμα τοῖς

πολλοῖς ἢ σκάνδαλον· εἴπερ καὶ τοῖς ἕνα τῶν μικρῶν
σκανδαλίσασιν ἴσμεν ὅπως ἀπαραίτητος καὶ βαρυτά-
τη παρὰ τοῦ ἀψευδοῦς ἡ τιμωρία.
Γʹ. Ἐγὼ γὰρ ἔπαθον τοῦτο, ὦ ἄνδρες, οὔτε ὡς
ἀπαίδευτος καὶ ἀσύνετος, ἀλλὰ μᾶλλον, ἵνα καὶ
μικρόν τι καυχήσωμαι, οὔτε ὡς ὑπερόπτης τῶν
θείων νόμων καὶ διατάξεων. Ὅτι καθάπερ ἐν σώματι
τὸ μέν τι ἄρχον ἐστὶ καὶ οἷον προκαθεζόμενον,
τὸ δὲ ἀρχόμενον καὶ ἀγόμενον· οὕτω κἀν ταῖς Ἐκκλη-
σίαις διέταξεν ὁ Θεὸς ἰσότητος νόμῳ τῆς ἐχούσης τὸ
κατ' ἀξίαν, ἢ καὶ προνοίας, ᾗ τὰ πάντα
συνέδησε, τοὺς μὲν ποιμαίνεσθαί τε καὶ ἄρχε-
σθαι, ὅσοις τοῦτο λυσιτελέστερον, καὶ λόγῳ καὶ
ἔργῳ πρὸς τὸ δέον ἰθυνομένους· τοὺς δὲ εἶναι ποι-
μένας καὶ διδασκάλους, πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῆς Ἐκ-
κλησίας, ὅσοι τῶν πολλῶν εἰσιν ἀνωτέρω κατ' ἀρετὴν
καὶ τὴν πρὸς τὸν Θεὸν οἰκείωσιν, λόγον ψυχῆς
πρὸς σῶμα, ἢ νοῦ πρὸς ψυχὴν ἐπέχοντας·
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Contra Julianum imperatorem 1 (orat. 4)

Vol. 35, P.556, L. 10
ΚΗʹ. Εἰ γὰρ καὶ τὴν ἀσέβειαν οὐκ ἐπέσχεν ὁ τῶν

μαρτύρων Θεὸς, οὐδὲ τὴν μελετωμένην καὶ κρυπτο-
μένην κακίαν ὥσπερ ῥεῦμα πονηρὸν εὐθὺς ἀν-
εξήρανεν, ἢ ἀνέκοψεν, οἷς αὐτὸς ἠπίστατο λόγοις,
κατὰ τὴν ἄῤῥητον αὐτοῦ σοφίαν τε καὶ κυβέρνησιν,
καθ' ἣν καὶ τὰς Ἀμοῤῥαίων ἀνομίας ἀναπληρωθῆναι
ᾠκονόμει· ἀλλ' ἔδει τήν τε κακοήθειαν μισηθῆ-
ναι, καὶ τὴν τιμὴν ἀπωσθῆναι τῶν πολλῶν ἕνε-
κεν, καὶ δειχθῆναι τοῦ Θεοῦ τὴν περὶ πάντα τὰ
προσφερόμενα ἰσότητά τε καὶ καθαρότητα.
273
ΚΘʹ. Ὁ γὰρ εἰπὼν ἀσεβοῦντι τῷ Ἰσραήλ· Ἐὰν

προσφέρητε σεμίδαλιν, μάταιον· θυμίαμα
βδέλυγμά μοί ἐστι· τάς τε Νουμηνίας αὐτῶν καὶ
τὰ Σάββατα, καὶ ἡμέραν μεγάλην οὐ προσιέμενος·
μηδὲ γὰρ δεῖσθαι, πλήρης ὢν, μηδενὸς τῶν ἀνθρω-
πίνων τε καὶ μικρῶν, ἵνα χαίρῃ καὶ τοῖς ἀναξίως
προσφερομένοις· τήν τε τοῦ ἀνόμου θυσίαν, κἂν ᾖ
μόσχος, ὡς κυνὸς βδελυττόμενος,
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Contra Julianum imperatorem 1 (orat. 4)

Vol. 35, P.568, L. 15
κακίαν ποῦ θήσομεν; Ἀλλ' ὄντως ἀσυλλόγιστόν

τι πρᾶγμα ἡ πονηρία· καὶ οὐκ ἔστιν ᾧ τοὺς μοχθη-
ροὺς ἄν τις βελτίους ποιήσειεν· ὁπότε κἀκεῖνος ἐξ ὧν
εὐνούστερος φανῆναι δίκαιος ἦν, καὶ εἴ τι κακίας
εἶχεν ἐμπύρευμα τοῦτ' ἀνελεῖν, ἐκ τούτων εἰς
μεῖζον ἀνήφθη μῖσος, καὶ ὅπως ἂν ἀμύνηται τὸν
εὐεργέτην ἐσκόπει.
ΜΓʹ. Ταῦτα Πλάτωνες αὐτὸν, καὶ Χρύσιπποι, καὶ
ὁ λαμπρὸς Περίπατος καὶ ἡ σεμνὴ Στοὰ, καὶ
οἱ τὰ κομψὰ λαρυγγίζοντες ἐξεπαίδευσαν· ταῦτα ἡ
τῆς γεωμετρίας ἰσότης, καὶ οἱ περὶ δικαιοσύνης λό-
γοι, καὶ τὸ χρῆναι ἀδικεῖσθαι μᾶλλον αἱρεῖσθαι
ἢ ἀδικεῖν· ταῦτα οἱ γενναῖοι διδάσκαλοι, καὶ τῆς βα-
σιλείας συναγωνισταί τε καὶ νομοθέται, οὓς ἐκ
τῶν τριόδων καὶ τῶν βαράθρων ἑαυτῷ συνελέ-
ξατο· ὧν οὐ τὸν τρόπον ἐπῄνεσεν, ἀλλὰ τὴν εὐγλωτ-
τίαν ἐθαύμασε· καὶ οὐδὲ ταύτην ἴσως, ἀλλὰ ἀσέβειαν
μόνην, ὡς σύμβουλον ἱκανὴν καὶ τῶν πρακτέων καὶ
μὴ, διδάσκαλον.
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, De pauperum amore (orat. 14)

Vol. 35, P.889, L. 8
νος γιγάντων καὶ τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων· οὕτω καὶ

ἡμεῖς τούτοις ἐσόμεθα ὑψηλοί τε καὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον,
οἷον Νεβρὼδ ἐκεῖνος, ἢ τὸ τοῦ Ἐνὰκ γένος, ἐκ-
θλίβον πάλαι τὸν Ἰσραὴλ, ἢ δι' οὓς ὁ κατακλυ-
σμὸς τὴν γῆν ἐκάθηρεν; Καὶ ὁ μὲν οὐκ αἰσχύνε-
ται Πατὴρ ἡμῶν καλεῖσθαι, Θεὸς ὢν καὶ Δεσπό-
274
της· ἡμεῖς δὲ καὶ τὸ συγγενὲς ἀρνησόμεθα;

ΚΔʹ. Μηδαμῶς, ὦ φίλοι καὶ ἀδελφοὶ, μὴ γε-
νώμεθα κακοὶ τῶν δοθέντων ἡμῖν οἰκονόμοι, ἵνα μὴ
ἀκούωμεν Πέτρου λέγοντος· Αἰσχύνθητε, οἱ κατ-
έχοντες τὰ ἀλλότρια, καὶ μιμήσασθε ἰσότητα
Θεοῦ, καὶ οὐδεὶς ἔσται πένης. Μὴ κάμνωμεν θη-
σαυρίζοντες καὶ φυλάσσοντες, ἄλλων πενίᾳ καμνόν-
των, μὴ ὀνειδίσῃ καὶ ἀπειλήσῃ πικρῶς ἡμῖν,
ἔνθεν μὲν ὁ θεῖος Ἀμὼς ἐν τούτοις τοῖς ῥήμα-
σιν· Ἄγε νῦν, οἱ λέγοντες· Πότε διελεύσεται ὁ
μὴν, καὶ ἐμπωλήσωμεν· καὶ τὰ Σάββατα, καὶ ἀν-
οίξωμεν θησαυρούς; καὶ τὰ ἐπὶ τούτοις, δι' ὧν
τοῖς μέγα καὶ μικρὸν στάθμιον κτωμένοις, τὴν τοῦ
Θεοῦ μῆνιν ἐπανατείνεται·
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, In sancta lumina (orat. 39)

Vol. 36, P.348, L. 6
ρέτως, ἵν' οὕτως εἴπω, καὶ συνάπτεται διῃρημένως.

Ἓν γὰρ ἐν τρισὶν ἡ θεότης, καὶ τὰ τρία ἕν. τὰ
ἐν οἷς ἡ θεότης, ἢ, τό γε ἀκριβέστερον εἰπεῖν, ἂ ἡ
θεότης. Τὰς δὲ ὑπερβολὰς καὶ ἐλλείψεις ἐλλείψω-
μεν· οὔτε τὴν ἕνωσιν σύγχυσιν ἐργαζόμε-
νοι, οὔτε τὴν διαίρεσιν, ἀλλοτρίωσιν· Ἀπέστω γὰρ
ἡμῶν ἐξ ἴσου, καὶ ἡ Σαβελλίου συναίρεσις, καὶ ἡ
Ἀρείου διαίρεσις, τὰ ἐκ διαμέτρου κακὰ, καὶ ὁμότιμα
τὴν ἀσέβειαν· τί γὰρ δεῖ Θεὸν, ἢ συναλείφειν κακῶς,
ἢ κατατέμνειν εἰς ἀνισότητα;
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, In sanctum baptisma (orat. 40)

Vol. 36, P.385, L. 30
αὐτοῖς τὸν μισθόν· οἱ δὲ ἀσύμφωνοι τῇ ἐργασίᾳ προς-

ῆλθον, ὃ μείζονός ἐστι γνώρισμα πίστεως. Καὶ οἱ
μὲν φθονερᾶς, καὶ γογγυστικῆς εὑρέθησαν ὄντες φύ-
σεως· οἱ δὲ οὐδὲν ἐγκαλοῦνται τοιοῦτον. Καὶ τοῖς
μὲν μισθὸς ἦν τὸ διδόμενον, καίπερ οὖσι πονηροῖς,
τοῖς δὲ ἡ χάρις· ὥστε καὶ ἄνοιαν ἐγκληθέντες,
εἰκότως τοῦ πλείονος ἐστερήθησαν. Τί δ' ἂν καὶ
αὐτοῖς ὀψισθεῖσιν ἐγένετο, καταμάθωμεν· τὸ ἴσον τοῦ
μισθοῦ δηλονότι. Πῶς οὖν αἰτιῶνται τὸν ἐργοδότην,
275
ὡς διὰ τὸ τῆς ἰσότητος ἄνισον; Ταῦτα πάντα τὴν τοῦ

ἱδρῶτος ὑφαιρεῖ χάριν τοῖς πρώτοις, καὶ εἰ προ-
κεκμήκασιν. Ἐξ ὧν συμβαίνει καὶ δικαίαν εἶναι
τὴν τοῦ ἴσου διανομὴν, ἀντιμετρουμένης τῷ πό-
νῳ τῆς προαιρέσεως.
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, In sanctum pascha (orat. 45)

Vol. 36, P.661, L. 11
μᾶλλον δὲ, τίσιν ἀφῇ, τοῖς συναιροῦσι κακῶς, ἢ τοῖς

τέμνουσι; Καὶ γὰρ κἀκείνους διαιρεῖν ἔδει, καὶ τού-
τους συνάπτειν· τοὺς μὲν τῷ ἀριθμῷ, τοὺς δὲ τῇ
Θεότητι. Προσκόπτεις τῇ σαρκί; τοῦτο καὶ Ἰουδαῖοι.
Ἢ καὶ Σαμαρείτην ἀποκαλεῖς (καὶ τὸ ἑξῆς σιωπή-
σομαι); ἀπιστεῖς τῇ Θεότητι; τοῦτο οὐδὲ οἱ δαίμονες.
Ὦ καὶ δαιμόνων ἀπιστότερε σὺ, καὶ Ἰουδαίων ἀγνω-
μονέστερε! Ἐκεῖνοι τὴν τοῦ Υἱοῦ προσηγορίαν ὁμο-
τιμίας φωνὴν ἐνόμισαν· οὗτοι τὸν ἐλαύνοντα Θεὸν
ᾔδεσαν· ἐπείθοντο γὰρ ἐξ ὧν ἔπασχον. Σὺ δὲ, οὐδὲ
τὴν ἰσότητα δέχῃ, οὐδὲ ὁμολογεῖς τὴν Θεότητα. Κρεῖτ-
τον ἦν σοι περιτετμῆσθαι καὶ δαιμονᾷν, ἵν' εἴπω τι
καὶ γελοίως, ἢ ἐν ἀκροβυστίᾳ καὶ ὑγιείᾳ διακεῖσθαι
πονηρῶς καὶ ἀθέως. Ἀλλ' ὁ μὲν πρὸς ἐκείνους πόλε-
μος ἢ καταλυέσθω, ὀψὲ γοῦν σωφρονήσαντας εἴπερ
ἐθέλοιεν, ἢ ἀναβεβλήσθω, μὴ βουλομένων, ἀλλ' ἐχόν-
των ὡς ἔχουσιν. Πάντως δὲ οὐδὲν δείσομεν, ὑπὲρ
τῆς Τριάδος, μετὰ τῆς Τριάδος ἀγωνιζόμενοι.
ΚΗʹ. Νῦν δὲ ἀναγκαῖον ἡμῖν οὕτω κεφαλαιῶσαι
τὸν λόγον· Γεγόναμεν, ἵν' εὖ πάθωμεν· εὖ πεπόνθα-
μεν, ἐπειδὴ γεγόναμεν.
Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Carmina moralia P.950, L. 2
Τῶν δ' αὖ κακίστων, τὴν ἐναντίαν νόσον·

Τὴν μὲν Θεοῦ δώρημα, τὴν δ' ἐφεύρεσιν.
Κάλλος δὲ παντός ἐστιν εὐαρμοστία,
Αἶσχος δὲ, κάλλους ὕβρις, ὡς ἐμὸς λόγος.
Ἀνδρεία δ' ἔστι πρὸς τὰ δεινὰ στεῤῥότης
Θράσος δὲ, θάρσος πρὸς τὰ μὴ τολμητέα.
Δειλία δὲ, συστολή τις εἰς τολμητέα.
Ἡ σωφροσύνη δ' ἐπικράτησις ἡδονῶν·
276
Ἧτταν δὲ τούτων, τὴν ἀσέλγειαν λέγω.

Δικαιοσύνη δὲ, μὴ πλέον ζητεῖν ἔχειν·
Τῆς δ' ἰσότητος ἔκβασις, τοῦτ' ἀδικία.
Φρόνησίς ἐστι πραγμάτων ἐμπειρία.
Σοφία νομιζέσθω δὲ τῶν ὄντων θέα.
Ἡ δ' ἁπλότης ἕξις τις ἀργὴ πρὸς κακόν.
Ἡ διπλόη δὲ, τοῦ τρόπου κακουργία.
Ἡ δ' ἡδονὴ, ψυχῆς τίς ἐστι λειότης·
Λύπη δὲ, δηγμὸς καρδίας καὶ σύγχυσις.
Φροντὶς δ' ἑλιγμὸς, ἡ μέριμνα τὸ πλέον.
Σκέψις, λογισμῶν ἀντίθεσις εἰς πρακτέα.
Κρίσις δὲ πῆξις τῶν νοὸς βουλευμάτων·
Ῥίψιν δὲ τούτων οἶδα τὴν ἀκηδίαν.
Ιάμβλιχος. De vita Pythagorica Ch. 28, se. 153, L. 5
τριάδα πρῶτον φῦναι τὸν ἀριθμόν. Ἀφροδίτῃ δέ τι θυσιά-

ζειν ἕκτῃ διὰ τὸ πρῶτον τοῦτον τὸν ἀριθμὸν πάσης μὲν
ἀριθμοῦ φύσεως κοινωνῆσαι, κατὰ πάντα δὲ τρόπον μερι-
ζόμενον ὅμοιον λαμβάνειν τήν τε τῶν ἀφαιρουμένων καὶ
τὴν τῶν καταλειπομένων δύναμιν. Ἡρακλεῖ δὲ δεῖν θυσιά-
ζειν ὀγδόῃ τοῦ μηνὸς ἱσταμένου σκοποῦντας τὴν ἑπτά-
μηνον αὐτοῦ γένεσιν. λέγει δὲ καὶ εἰς ἱερὸν εἰσιέναι δεῖν
λευκὸν καὶ καθαρὸν ἱμάτιον ἔχοντα καὶ ἐν ᾧ μὴ ἐγκε-
κοίμηταί τις, τὸν μὲν ὕπνον τῆς ἀργίας καὶ τὸ μέλαν καὶ
τὸ πυρρόν, τὴν δὲ καθαρειότητα τῆς περὶ τοὺς λογισμοὺς
ἰσότητος καὶ δικαιοσύνης μαρτυρίαν ἀποδιδούς. παραγ-
γέλλει δέ, ἐν ἱερῷ ἄν τι ἀκούσιον αἷμα γένηται, ἢ χρυσῷ
ἢ θαλάττῃ περιρραίνεσθαι, τῷ πρώτῳ γενομένῳ καὶ τῷ
καλλίστῳ τῶν ὄντων, σταθμωμένῳ τὴν τιμὴν τῶν ἁπάν-
των. λέγει δὲ καὶ μὴ τίκτειν ἐν ἱερῷ· οὐ γὰρ εἶναι ὅσιον
ἐν ἱερῷ καταδεῖσθαι τὸ θεῖον τῆς ψυχῆς εἰς τὸ σῶμα.
παραγγέλλει δὲ ἐν ἑορτῇ μήτε κείρεσθαι μήτε ὀνυχίζεσθαι,
τὴν ἡμετέραν αὔξησιν τῶν ἀγαθῶν οὐχ ἡγούμενος δεῖν
τὴν τῶν θεῶν ἀπολείπειν ἀρχήν. λέγει δὲ καὶ φθεῖρα ἐν
ἱερῷ μὴ κτείνειν, οὐδενὸς τῶν περιττῶν καὶ φθαρτικῶν
νομίζων δεῖν μεταλαμβάνειν τὸ δαιμόνιον.
Ιάμβλιχος. De vita Pythagorica Ch. 29, se. 162, L. 10
καὶ δυσεπινόητα ἐννοιῶν καὶ ἀποτελεσμάτων ὑποφαίνουσι.

277
τοιοῦτον δή ἐστι τὸ
ἀρχὴ δέ τοι ἥμισυ παντός,
ἀπόφθεγμα Πυθαγόρου αὐτοῦ. οὐ μόνον δὲ ἐν τῷ παρόντι
ἡμιστιχίῳ, ἀλλὰ καὶ ἐν ἑτέροις παραπλησίοις ὁ θειότατος
Πυθαγόρας τὰ τῆς ἀληθείας ἐνέκρυπτε ζώπυρα τοῖς δυνα-
μένοις ἐναύσασθαι, βραχυλογίᾳ τινὶ ἐναποθησαυρίζων ἀπερί-
βλεπτον καὶ παμπληθῆ θεωρίας ἔκτασιν, οἷόνπερ καὶ ἐν τῷ
ἀριθμῷ δέ τε πάντ' ἐπέοικεν,
ὃ δὴ πυκνότατα πρὸς ἅπαντας ἀπεφθέγγετο, ἢ πάλιν ἐν
τῷ ‘φιλότης ἰσότης’ [φιλότης], ἢ ἐν τῷ ‘κόσμος’ ὀνόματι,
ἢ νὴ Δία ἐν τῷ ‘φιλοσοφία’, ἢ καὶ ἐν τῷ ‘ἐστώ’, ἢ καὶ
ἐν τῷ , ἢ [τὸ διαβοώμενον] ἐν τῷ ‘τετρακτύς’. ταῦτα πάντα
καὶ ἕτερα πλείω τοιαῦτα Πυθαγόρας πλάσματα καὶ ποιή-
ματα εἰς ὠφέλειαν καὶ ἐπανόρθωσιν τῶν συνδιαγόντων
ἐπενοεῖτο, καὶ οὕτως σεβαστὰ ἦν καὶ ἐξεθειάζετο ὑπὸ τῶν
συνιέντων, ὥστε εἰς ὅρκου σχήματα περιίστατο τοῖς ὁμακόοις·
οὔ, μὰ τὸν ἁμετέρᾳ γενεᾷ παραδόντα τετρακτύν,
Ιάμβλιχος. Protrepticus P.90, L. 12
ἔσεσθαι, οὕτω πράττειν, οὐκ ἐπιθυμίας ἐῶντα ἀκο-

λάστους εἶναι καὶ ταῦτα ἐπιχειροῦντα πληροῦν, ἀνή-
νυτον κακόν, λῃστοῦ βίον ζῶντα. οὔτε γὰρ ἂν ἄλλῳ
ἀνθρώπῳ προσφιλὴς εἴη ὁ τοιοῦτος οὔτε θεῷ· κοινω-
νεῖν γὰρ ἀδύνατος· ὅτῳ γὰρ μὴ ἔνι κοινωνία, φιλία
οὐκ ἂν εἴη. φασὶ δὲ οἱ σοφοὶ καὶ οὐρανὸν καὶ γῆν
καὶ θεοὺς καὶ ἀνθρώπους τὴν κοινωνίαν συνέχειν
καὶ φιλίαν καὶ κοσμιότητα καὶ σωφροσύνην καὶ δικαι-
ότητα, καὶ τὸ ὅλον τοῦτο διὰ ταῦτα κόσμον καλοῦσιν,
οὐκ ἀκοσμίαν οὐδὲ ἀκολασίαν. τὸν δὲ μὴ προσέχοντα
τούτοις λέληθεν ὅτι ἡ ἰσότης ἡ γεωμετρικὴ καὶ ἐν
θεοῖς καὶ ἐν ἀνθρώποις μέγα δύναται· δι' ἃ πλεο-
νεξίαν οἴονται δεῖν ἀσκεῖν· γεωμετρίας γὰρ ἀμελοῦσι.
τὸ μὲν οὖν ὅλον τῆς εὐδαίμονος ζωῆς πέρι οὕτως
ἔχει. καὶ ἕπεται δὲ αὐτὴν τὸ καλῶς αἱρεῖσθαι μᾶλλον
τελευτᾶν, οἷς ἐστιν ἐξουσία ζῆν μὴ καλῶς, πρὶν παῖδάς
τε καὶ τοὺς ἔπειτα εἰς ὀνείδη καταστῆσαι, καὶ πρὶν
τοὺς πατέρας τε καὶ πᾶν τὸ πρόσθεν γένος αἰσχῦναι·
Ιάμβλιχος. Protrepticus P.114, L. 21

278
Μάλιστα δὲ τὸ περὶ Πυθαγορείων ἄνευ φω-

τὸς μὴ λάλει παρακλητικόν ἐστιν εἰς τὸν κατὰ φρό-
νησιν νοῦν. οὗτος γὰρ τῷ φωτὶ ἔοικε τῆς ψυχῆς καὶ
ἀόριστον οὖσαν αὐτὴν ὁρίζει, περιάγει τε ὥσπερ ἐκ
σκότου εἰς φῶς. περὶ πάντων μὲν οὖν τῶν ἐν τῇ ζωῇ
καλῶν ἡγεμόνα νοῦν προΐστασθαι προσήκει, μάλιστα
μὲν οὖν περὶ τῶν Πυθαγορείων δογμάτων· ταῦτα γὰρ
ἄνευ φωτὸς οὐχ οἷόν τέ ἐστι γνῶναι.
Τὸ δὲ ζυγὸν μὴ ὑπερβαίνειν δικαιοπραγεῖν
παρακελεύεται καὶ προτιμᾶν ἰσότητα καὶ μετριότητα
θαυμαστῶς καὶ τὴν τελειοτάτην ἀρετὴν γιγνώσκειν δι-
καιοσύνην, ἧς συμπληρωτικαὶ αἱ λοιπαὶ καὶ ἧς ἄνευ
τῶν ἄλλων οὐδὲν ὄφελος· καὶ οὐ παρέργως αὐτὴν εἰδέναι
χρή, ἀλλὰ διὰ θεωρημάτων καὶ ἐπιστημονικῆς ἀποδεί-
ξεως. τοῦτο δὲ οὐδεμιᾶς ἄλλης ἔργον ἐστὶ τέχνης εἰδέναι
καὶ ἐπιστήμης πλὴν μόνης φιλοσοφίας τῆς κατὰ Πυθα-
γόραν, ἥτις ἐξαιρέτως τῶν ἄλλων τὰ μαθήματα προτιμᾷ.
Εἰς ταὐτὸ δὲ φέρει καὶ τὸ ἀποδημῶν τῆς οἰκίας
μὴ ἐπιστρέφου· Ἐρινύες γὰρ μετέρχονται.
Ιάμβλιχος. De communi mathematica scientia Se. 12, L. 21
ἔστι μὲν οὖν καὶ ἐν τῇ διαλεκτικῇ, τῇ περὶ τὸ ὂν

προηγουμένως πραγματευομένῃ, ἡ τοιαύτη τῆς θεωρίας
ἐνέργεια, οὐ μὴν ἀλλ' ἔχει γέ τι διάφορον αὕτη πρὸς
ἐκείνην οὐ σμικρόν· ἡ μὲν γὰρ τὸ ἁπλῶς ὂν θεωρεῖ
καὶ τοῦτο συνάγει ἢ διαιρεῖ, ἡ δὲ τὸ μαθηματικὸν
ἐπισκοπεῖται καὶ περὶ αὐτὸ ποιεῖται τοῦ λόγου τὰς
διττὰς ταύτας ἐνεργείας. εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλαι δυνάμεις
αἱ τὸ κοινὸν ἐπὶ πολλοῖς ἐπιβλέπουσαι, ὅσαι ἐν τοῖς
διαφέρουσι μαθήμασι κοινά τινα εἴδη καὶ κοινοὺς
λόγους θεωροῦσι καὶ κοινὰ μέτρα οἷς ἀφορίζεται τὰ
διαφέροντα, οἷον αἱ τῆς ἰσότητος καὶ ἀνισότητος
θεωρίαι καὶ αἱ τοῦ συμμέτρου καὶ ἀσυμμέτρου· αὗται
γὰρ αἱ δυνάμεις τὰ κοινῶς ἐπὶ πλειόνων ὑφεστηκότα
θεωροῦσιν. ἀντιτίθενται δὲ ταύταις αἱ τὸ ἴδιον ἑκά-
στου τῆς οὐσίας θεωροῦσαι, οἷον τῶν ἀριθμῶν καθό-
σον εἰσὶν ἀριθμοί, καὶ τῶν μεγεθῶν καθόσον ὑφέστηκε
[τὰ] μεγέθη, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον.
ἐν δὴ ταῖς τοιαύταις εἰσὶ καὶ αἱ τὴν ἀναλογίαν τὴν
πανταχοῦ ὑφισταμένην νοοῦσαι, ἄνωθεν μὲν ἀπὸ τῶν
πρωτίστων ἀρχόμεναι,
279
Ιάμβλιχος. De communi mathematica scientia Se. 15, L. 36
φυσικῷ συνεργεῖ οὐ μετρίως, συμμετρίαν τῶν ἐν τῇ

φύσει παραδεικνύουσα, εὐταξίαν τε εἰς ὑπερβολὴν καὶ
ἀναλογίαν τὴν διὰ πάντων τῶν ἐν τῇ φύσει διήκουσαν,
κάλλος τε ἐπισκοπουμένη καὶ εἴδη φυσικὰ καὶ τοὺς
περὶ αὐτῶν λόγους, στοιχεῖά τε καὶ ἁπλούστατα καὶ
τὰ σχήματα αὐτῶν, καὶ τὰ κυριώτατα γένη καὶ εἴδη·
πᾶσι γὰρ τούτοις οἱ γνησίως ἀπὸ τῶν πρώτων ἀρχῶν
φυσιολογοῦντες χρῶνται. τῷ γε μὴν πολιτικῷ συμ-
βάλλεται κινήσεως τεταγμένης τῶν πράξεων ἐξηγου-
μένη, κίνησίν τε τῶν θεωρημάτων τῶν ἑστηκότων
παρέχουσα, ἰσότητά τε πᾶσιν ἐντιθεῖσα καὶ ὁμολογίαν
τὴν προσήκουσαν. τῷ δὲ ἠθικῷ συναίρεται λόγους
ἀρετῶν περιέχουσα καὶ παραδείγματα μαθηματικὰ εἴδη
ἐκφαίνουσα, οἷον φιλίας ἢ εὐδαιμονίας ἢ ἄλλου τινὸς
τῶν μεγίστων ἀγαθῶν. προτίθησι δὲ καὶ πάντων τῶν
ἐν τῷ βίῳ παραδείγματα μαθηματικά, οἷον εὐγονίας
ἀγονίας, εὐφορίας ἀφορίας, καὶ πάντων τοιούτων. ὅθεν
δὴ καὶ πανταχοῦ δεῖ χρῆσθαι τοῖς μαθήμασιν, ὥσπερ
ἐν παραδείγμασι τούτοις τὴν φιλοσοφίαν ὑπογράφον-
τας. τὰ αὐτὰ μὲν οὖν οὐ λαμβάνομεν πανταχοῦ
παραδείγματα, τὰ δ' οἰκεῖα ἐφ' ἑκάστων
Ιάμβλιχος. In Nicomachi arithmeticam introductionem P.16, L. 24
φαίνηται ὁ τῆς δικαιοσύνης λόγος κατ' ἀριθμητικὴν

ἀναλογίαν συζύγως ἀμειβόμενος καὶ ὡς ἀφορίζονται
οἱ Πυθαγορικοὶ δικαιοσύνην λέγοντες δύναμιν ἀπο-
δόσεως τοῦ ἴσου καὶ προσήκοντος ἐμπεριεχομένην
ἀριθμοῦ τετραγώνου περισσοῦ μεσότητι. ἐκτεθέντων
γὰρ στιχηδὸν τῶν ἀπὸ μονάδος μέχρις ἐννεάδος ἀριθ-
μῶν, ὁ πέντε μέσος τοὺς μὲν ἐντὸς ἑαυτοῦ ἔλαττον
ἢ προσῆκον ἔχοντας διορίσει, τοὺς δ' ὑπὲρ αὐτὸν
πλεονεκτοῦντας καὶ κατὰ πρόβασίν γε· τοὺς γὰρ μᾶλλον
τῇ ἐννεάδι ἐγγίζοντας ἀεί, τοὺς δὲ τῇ μονάδι ἀεὶ
ἔλαττον· προσήκει τε ἑκάστῳ κατά γε τὸν τῆς ἰσότητος
λόγον τὸ τοῦ πεντεκαιτεσσαράκοντα τῶν ὅλων συστή-
ματος ἔννατον, ὅπερ αὐτόθεν τῇ μεσότητι τοῦ πλέον
καὶ ἔλαττον μόνῃ ἐμφαίνεται, ἐπεὶ καὶ ἡ δικαιοσύνη
καὶ ἄλλαι ἀρεταὶ μεσότητες τούτων, ἀλλ' οὐχ ἕτερόν
280
τι εὑρίσκονται οὖσαι. διὰ τοῦτο ὅσῳ παρὰ τὸ καθῆκον

ὑπερέχει ὁ θʹ καὶ πλεονεκτεῖ, τοσούτῳ λείπεται ὁ πρῶ-
τος· ὅσῳ δὲ ὁ ηʹ, τοσούτῳ ὁ δεύτερος· καὶ ὅσῳ ὁ
ἀγαθὸν δὲ ἀγαθῷ μηκέτι, ἀλλὰ δυσὶν ἅμα κακοῖς,

ὥσπερ δειλίαν θρασύτητι ὧν κοινὸν ἀνανδρία συναμ-
φότερα δὲ ἀνδρείᾳ, καὶ πανουργίαν ἠλιθιότητι ὧν
κοινὸν ἀφροσύνη συναμφότερα δὲ φρονήσει, καὶ ἀσω-
τίαν φιλαργυρίᾳ ὧν κοινὸν ἀνελευθερία συναμφότερα
δὲ ἐλευθεριότητι, καὶ κατάπληξιν ἀναισχυντίᾳ ὧν κοινὸν
ἀναίδεια συναμφότερα δὲ αἰδοῖ, καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν
ἀρετῶν τε καὶ ἀστείων ἕξεων τὸ ἀνάλογον τηροῦσιν
ἡμῖν ἀναφανήσεται, καθάπερ καὶ ἐπὶ τῆς τοῦ ἀνίσου
σχέσεως δειχθήσεται μειζονότης ἐλαττονότητι ὧν κοινὸν
ἀνισότης συναμφότερα δὲ τῇ ἰσότητι. τοῦ δὴ οὖν
τελείου διὰ τὸ τοιοῦτον ἡ σπανιότης, ὥσπερ ἀγαθοῦ
τινος καὶ οὐχὶ πολύχου ὄντος κακοῦ, ἕνα μὲν ἐν μο-
νάσιν ἡμῖν μόνον, τουτέστιν ἐντὸς δεκάδος, ἕνα δὲ
μόνον ἐν δεκάσι, τουτέστι πρὸ τοῦ εἰς ἑκατοντάσιν,
καὶ ἕνα μόνον ἐν χιλιάσι παρέξει φυσικῷ νόμῳ. καὶ
εἰ τύχοι ἐν πρώτῳ βαθμῷ μυριάδων ὁμοίως μόνον
ἕνα, καὶ ἐν δευτέρῳ πάλιν ἕνα, καὶ τὸ τοιοῦτον ἐπ'
ἄπειρον. ὑπόδειγμα δὲ τούτου ὁ ϛʹ καὶ ὁ κηʹ καὶ ὁ
υϞϛʹ καὶ ὁ ͵ηρκηʹ καὶ οἱ ὅμοιοι παρὰ μέρος εἰς ἑξάδα
καὶ ὀγδοάδα καταλήγοντες.
οὐδὲ τὸν περὶ τούτων συνεχῶς ἔχοντες ἀπαρτιοῦμεν

λόγον, ἀλλὰ στοχαζόμενοι τῆς τοῦ εἰσαγομένου διὰ
τὴν τάξιν εὐμαρείας τὸ πλέον αὐτοὺς μετ' ἐκείνους
ποιησόμεθα, ὑπερθέντες ἃ παρὰ μέρος τὴν περὶ ἀνα-
λογιῶν ἐξήγησιν. ὅπερ οὖν πρὸ βραχέος συντείνειν
ἐφαίνετο πρὸς τὸν περὶ ἀρετῶν λόγον ἐν τῷ τῶν τε-
λείων καὶ ἐναντίων διορισμῷ, τοῦτ' εὐθὺς ἐν ἀρχῇ
τοῦ πρός τι ποσοῦ πάλιν ἡμῖν συνεμφαίνεται. τῶν
γὰρ πρὸς ἄλλο πως θεωρουμένων ἀριθμῶν αἱ γενι-
κώταται δύο σχέσεις εἰσὶν ἰσότης τε καὶ ἀνισότης,
καὶ ἡ μὲν ἰσότης ὥσπερ μετριότης τις καὶ μεσότης
281
ἄσχετός ἐστιν οὔτ' ἄνεσιν οὔτ' ἐπίτασιν ἐπιδεχομένη,

ἡ δὲ ἀνισότης κατὰ πρώτην τομὴν εἰς δύο σχίζεται
εἴς τε τὸ μεῖζον καὶ τὸ ἔλαττον, ὥσπερ κἀπὶ τῶν ἀρε-
τῶν τὸ ἀντίθετον εἰς ὑπερβολὴν καὶ ἔλλειψιν
εἴδους μικτὰ ἔκ τε τοῦ πολλαπλασίου καὶ ἑκατέρου τῶν

λοιπῶν, ὑποπολλαπλασιεπιμόριόν τε καὶ ὑποπολ-
λαπλασιεπιμερές. ἐφοδιάζει δὲ ἡμᾶς ἡ πρόθεσις ἐν
τοῖς ὀνόμασι προλόγους μὲν ὡς ἂν φύσει καὶ τιμιότητι
πρώτους, καθάπερ δειχθήσεται, τοὺς προτέρους εἰδέναι,
ὑπολόγους δὲ καὶ τὰ ἐναντία ἔχοντας τοὺς δευτέρους
τοὺς δυομένους. εἰ δέ τις λέγοι τὴν ἰσότητα σχέσιν
μὴ εἶναι διὰ τὸ τοὺς κατ' αὐτὴν ὅρους ἀδιαστάτους
καὶ ἀδιαφόρους ὑπάρχειν, ὑπομνηστέον ὅτι σχέσις
ἕτερόν τι διαστήματός ἐστιν· ἰδοὺ γὰρ ἐν τῷ τυχόντι
ἀνισότητος ὑποδείγματι δυεῖν ὅρων διάστημα μὲν ταὐτὸ
κἂν ἀναστρέφωνται, ἀναστρεφομένων δ' ὅμως λόγος
πάντως ἕτερος, τουτέστι σχέσις, ὥστ' οὐδὲν κωλύει
τοὺς ἐν ἰσότητι ὅρους διαφορὰν μὲν μὴ ἔχειν ἀδια-
στάτους ὄντας, σχέσιν δὲ πάντως, ἢ οὐκ ἔσται τῶν
πρός τι τὸ ἴσον, ὅπερ ἀμήχανον.
τοῖς ὀνόμασι προλόγους μὲν ὡς ἂν φύσει καὶ τιμιότητι

πρώτους, καθάπερ δειχθήσεται, τοὺς προτέρους εἰδέναι,
ὑπολόγους δὲ καὶ τὰ ἐναντία ἔχοντας τοὺς δευτέρους
τοὺς δυομένους. εἰ δέ τις λέγοι τὴν ἰσότητα σχέσιν
μὴ εἶναι διὰ τὸ τοὺς κατ' αὐτὴν ὅρους ἀδιαστάτους
καὶ ἀδιαφόρους ὑπάρχειν, ὑπομνηστέον ὅτι σχέσις
ἕτερόν τι διαστήματός ἐστιν· ἰδοὺ γὰρ ἐν τῷ τυχόντι
ἀνισότητος ὑποδείγματι δυεῖν ὅρων διάστημα μὲν ταὐτὸ
κἂν ἀναστρέφωνται, ἀναστρεφομένων δ' ὅμως λόγος
πάντως ἕτερος, τουτέστι σχέσις, ὥστ' οὐδὲν κωλύει
τοὺς ἐν ἰσότητι ὅρους διαφορὰν μὲν μὴ ἔχειν ἀδια-
στάτους ὄντας, σχέσιν δὲ πάντως, ἢ οὐκ ἔσται τῶν
πρός τι τὸ ἴσον, ὅπερ ἀμήχανον.

282
ἐκ δὲ τῆς ἐπιτετραμεροῦς πέμπτων ἡ διπλασιεπιτετραμε-

ρὴς πέμπτων. πάλιν δὲ καὶ αὐτῶν τούτων οἱ πυθμένες
κατά τινα λόγον φανήσονται διευτακτούμενοι· τῆς μὲν
γὰρ διπλασιεπιδιμεροῦς τρίτων ἐν πέμπτῳ μέρει τῶν
διαφορῶν ἐνοφθήσονται οἱ πυθμένες, τῆς διπλασιεπι-
τριμεροῦς τετάρτων ἐν ἑβδόμῳ, τῆς δὲ διπλασιεπιτε-
τραμεροῦς πέμπτων ἐν ἐννάτῳ, καὶ ἀεὶ κατὰ δυάδος
προσθήκην τὴν κλῆσιν ἕξει τὸ μόριον, οἷον ὁ ιαʹ
καὶ ιγʹ καὶ ιεʹ, καὶ ἀεὶ ὁμοίως.
Ἐπιδειχθείσης ἡμῖν τῆς τῶν σχέσεων πλάσεως
ἀπλατῶν καὶ μικτῶν ἀπὸ ἰσότητος τὴν ἀρχὴν ἐσχη-
κυίας, καθόλικόν τι θεώρημα προσληπτέον χρήσιμον
ἡμῖν ἐσόμενον εἰς τοὺς λόγους τῆς ἁρμονικῆς θεωρίας
τοιοῦτον. ἕκαστον τῶν ἀπὸ μονάδος πολλαπλασίων
ἢ οὑτινοσοῦν ἀριθμοῦ πρώτου καὶ ἀσυνθέτου τοσού-
των ἐπιμορίων ἡγήσεται λόγων ἀντιπαρωνύμων ὁπό-
στος ἂν αὐτὸς ὢν τυγχάνῃ ἀπὸ μονάδος ἢ τοῦ πρώ-
του καὶ ἀσυνθέτου. τῷ μὲν γὰρ καθ' ἕκαστον πρώτῳ
πολλαπλασίῳ εἰς βάθος παρώνυμος εἷς ἐπιμόριος παρα-
γραφήσεται, δευτέρῳ δὲ καθ' ἕκαστον δύο, τρίτῳ δὲ
τρεῖς, τετάρτῳ τέσσαρες, καὶ ἑξῆς ἀκολούθως,
Προληπτέον δὲ καὶ ἄλλο τι θεώρημα χρησιμώτατον

ἡμῖν ἐσόμενον εἰς τὴν μουσικὴν εἰσαγωγὴν τοιοῦτον.
δύο ἀριθμῶν ἀνίσων ἐὰν ἡ πρὸς ἀλλήλους διαφορὰ
κατά τινας ἄλλους ἀριθμοὺς παρὰ μονάδα ἴσους ἀλλή-
λοις μετρῇ, τὸν μὲν μείζονα κατὰ τὸν μείζονα τὸν δὲ
ἐλάττονα κατὰ τὸν ἐλάττονα, ἤτοι πληρούντως αὐτοὺς
μετρήσει ἢ ὑπερβαλλόντως ἢ ἐλλιπῶς. ἀλλ' ἐπεὶ τὸ
μὲν πλῆρες ἑνὶ τρόπῳ πλῆρές ἐστιν, ὡς τὸ τέλειον
καὶ τὸ ἴσον, κατὰ τὴν τῶν ἀρετῶν φύσιν, τὸ δὲ ἐλλι-
πὲς καὶ τὸ ὑπερβάλλον ἄπειρά τε καὶ ἀόριστα, καθὰ
καὶ αἱ κακίαι, διὰ τὴν τῆς ἀνισότητος φύσιν, κατὰ
μὲν τὴν πλήρη μέτρησιν ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν οἱ μετρη-
θέντες λόγον ἕξουσι πρὸς ἐκείνους, καθ' οὓς ἐμέτρησεν
αὐτοὺς ἡ διαφορά, καὶ ἔσται ὁ τούτων μείζων πρὸς
τὸν ἐλάττονα, ὡς ὁ ἐκείνων μονάδι μείζων πρὸς τὸν
μονάδι ἐλάττονα· κατὰ δὲ τὰς λοιπὰς δύο μετρήσεις
ἢ μείζονα ἢ ἐλάττονα, καὶ οὐκέτι τὸν αὐτόν. ἀλλ' εἰ
μὲν ἐλλιπὴς ᾖ ἡ μέτρησις, ὥστε μετὰ τὴν τοῦ μέτρου
283
προσβολὴν τοσαυτάκις καὶ οἱ πρὸ αὐτῶν ἀκαταμέτρητόν

τι ἀπολειφθῆναι ἐν ἀμφοτέροις τοῖς μετρηθεῖσιν, ἴσον
δὲ τοῦτο, ἐν μείζονι πάντες οἱ ὅλοι λόγῳ γενήσονται
ἑνότης περὶ τὴν τῆς μονάδος φύσιν φαντάζεται, ὅπως

καὶ μονάδα ἔφαμεν αὐτὴν κεκλῆσθαι διὰ τὸ μονὴν καὶ
στάσιν ἔχειν αὐτῆς τὸν λόγον, εἴτε καθ' ἑαυτὴν ἐξε-
τάζοιτο, εἴτε καὶ σὺν ἄλλῳ ὡτινιοῦν εἴτε ἀριθμῷ εἴτε
ὄγκῳ εἴτε μεγέθει πλησιάζοι καὶ ἀνακίρναιτο, στάσιν
αὐτῷ καὶ ταυτότητα παρέχει· ἅπαξ γὰρ τὰ ἑκατὸν ρʹ,
καὶ ἅπαξ τὸ τρίγωνον τρίγωνον, καὶ ἅπαξ ὁ ἄνθρωπος
ἄνθρωπος, καὶ ἐπὶ πάντων ὁμοίως. καὶ μὴν καὶ ὅτι
τῶν περισσῶν εἰδοποιὸς ἐφάνη οὖσα ἡ μονὰς ἰδίως,
γνώμονες δὲ τετραγώνων ἐφάνησαν ὄντες οἱ περισσοί,
ταυτότητα δὲ καὶ ἰσότητα ἐνείδομεν τοῖς τετραγώνοις
ὑπάρχουσαν, εὐλόγως ἂν ἡ ταυτότης ἀπὸ μονάδος καὶ
διὰ μονάδα τοῖς ἀλόγοις συμβαίνειν λέγοιτο. εἰ δὲ ἡ
ταυτότης κατὰ μονάδα, ἡ ἑτερότης κατὰ τὴν ἐναντίαν
δύναμιν συμβήσεται τοῖς οὖσιν· πάλιν γὰρ αὕτη φανή-
σεται ἰδίως τοὺς ἑτερομήκεις εἰδοποιοῦσα καὶ μηδὲν
τῆς μονάδος εἰς τὴν πλάσιν αὐτῶν δεομένη, ἀλλ'
εὐθὺς ἑτερότητα καὶ παρατροπὴν τῆς διὰ μονάδα
ταυτότητος κατὰ τὰς πλευρὰς ἀπογεννῶσα. παρὰ μο-
νάδα γὰρ ἴσας τὰς πλευρὰς παντὸς ἑτερομήκους ἀπο-
φαίνει, διότι καὶ αὕτη παρὰ μονάδα ἴση ἐστὶ τῇ μο
πρὸς ρμδʹ. καὶ δὴ ὁμοίως κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον τῆς

προσθήκης γιγνομένης ποτὲ μὲν μονάδι μεῖζον ἢ δι-
πλάσιον ἔσται τὸ ἀπό τοῦ ἀπό, ποτὲ δὲ μονάδι
ἔλαττον, καὶ οὕτως ῥηταὶ γίνονται πρὸς ἀλλήλας πλευ-
ραί τε καὶ διάμετροι. ἀλλ' οὖν ἐπειδὴ ἐναλλὰξ ποτὲ
μὲν δυνάμει μείζους εἰσὶν ἢ διάμετροι διπλάσιαι
πλευρῶν, ποτὲ δὲ μονάδι ἐλάττους ἢ διπλάσιαι, ἔσον-
ται κατ' ἐπίνοιαν πᾶσαι ὁμοῦ αἱ διάμετροι πασῶν
ὁμοῦ τῶν πλευρῶν δυνάμει διπλάσιαι· ἀπίσωσις γὰρ
γίνεται τοῦ μείζονος τῷ ἐλάττονι ἀναμιγέντος, διότι
στάσις τοῦ ὑπερέχοντος πρὸς ὑπερεχόμενον ἡ ἰσότης
ἐστί, διόπερ κἀνταῦθα τὸ μονάδι μεῖζον ἢ διπλάσιον
προστεθὲν τῷ μονάδι ἐλάττονι ἢ διπλασίῳ ἀπισώσει
τὸ πᾶν, ὥστε ἀεὶ τὴν διάμετρον δυνάμει διπλασίαν
284
εἶναι τῆς πλευρᾶς, καθάπερ καὶ ἐπὶ τῶν γραμμικῶν

δείκνυται. καὶ τοσαῦτα μὲν ἡμῖν περὶ τῶν τοῖς ἐπι-
πέδοις ἀριθμοῖς συμβεβηκότων εἰρήσθω.
Στερεὸς δέ ἐστιν ἀριθμὸς ὁ τρίτον διάστημα παρὰ
τὰ ἐν ἐπιπέδοις δύο προσειληφώς, δηλονότι τετάρτου
ὅρου προσγενομένου·
ἡ ζʹ τῆς ϛʹ καὶ αʹ, καὶ πάλιν ἡ ιδʹ τῆς ιʹ καὶ δʹ,

ἡ δὲ ιηʹ τῆς ιδʹ καὶ δʹ, ἡ δὲ κβʹ τῆς ιηʹ καὶ δʹ, καὶ
ἐφεξῆς ἀκολούθως κατὰ τὸ βάθος καὶ τὸ πλάτος ἑκά-
στης τῶν πολυγώνων διαγραφῆς ἐφαρμόζοντες ἀνάλογα
εὑρήσομεν, ὅτι ἑκάστη πυραμὶς σύστημά ἐστι τῆς ὑπὲρ
αὐτὴν καὶ τῆς ὑπ' ἐκείνην· πρῶτον γὰρ οὐδὲν εἶτα
παράπαξ εἰς ἐπίπεδον εἶτα παρὰ δὶς εἶτα παρὰ τρὶς
καὶ ἐφεξῆς. καὶ τὰ ἄλλα κατὰ ταὐτὰ ἀναλόγως συμ-
πτώματα καὶ περὶ ταύτας εὑρήσομεν. καὶ ἐν μὲν
πλάτει διοίσουσιν ἀλλήλων ἰδίαις βάσεσιν, ἐν δὲ βάθει
μετὰ τὸν ἰσότητι στίχον εὐθυγραμμικῶς ἐκκείμενον
τετρὰς ἔσται ἡ διαφορὰ στοιχεῖον οὖσα πυραμίδων
ἐνεργείᾳ, εἶτα δεκὰς ἡ δευτέρα πυραμίς, εἶτα εἰκοσὰς
ἡ τρίτη πυραμὶς καὶ ἑξῆς ἀκολούθως. ἐὰν δέ τις
πυραμὶς μὴ ἐπὶ μονάδα κορυφῶται, ἀλλ' ἐπὶ τὸν παρ'
αὐτῇ γνώμονα, κόλουρος καλεῖται· ἐὰν δὲ μηδὲ ἐπ'
ἐκεῖνον, ἀλλ' ἐπὶ τὸν ἑξῆς, δικόλουρος, καὶ ὁμοίως τρι-
κόλουρος καὶ τετρακόλουρος καὶ ἀεὶ ἀκολούθως ὀνο-
μασθήσεται κατὰ τὴν ποσότητα τῶν ἀφαιρουμένων
γνωμόνων. ἰδιώματα δὲ καὶ κύβων πολλὰ εὑρήσομεν
ὥσπερ καὶ τῶν τετραγώνων· καὶ γὰρ ἑκάστου ἀριθ
τῶν ἐλαττόνων ὑπεροχὴ πρὸς τὴν τῶν μειζόνων. διὰ

ταὐτὰ δέ, δι' ἅπερ καὶ ἡ πρὸ αὐτῆς, τῇ γεωμετρικῇ
ἠναντίωται, οἷον αʹ δʹ ϛʹ. κἀνταῦθα δὲ πρόλογός
ἐστιν ἡ τῶν ἐλαττόνων ὅρων διαφορά, τῆς γεωμετρι-
κῆς πρόλογον ἐχούσης τὴν τῶν μειζόνων ὅρων πρὸς
ἀλλήλους, καὶ συνάμφω τῶν διαφορῶν πρὸς ἀλλήλας
ἡμιόλιοί εἰσι. τοιοῦτοι γενήσονται καὶ οἱ τὸ ἴδιον
ταύτης τῆς μεσότητος ἀποδιδόντες λόγοι. τὸ γὰρ
ἀπὸ τοῦ μεγίστου ϛʹ ἡμιόλιόν ἐστι τοῦ ὑπὸ τῶν μει-
ζόνων ὅρων, καὶ αὐτὸ τοῦτο τὸ ἀπὸ τοῦ μέσου
καὶ αὕτη δ' ἂν γεννηθείη ἐκ τριῶν ἐν ἰσότητι ὅρων
285
οὕτως· πρῶτος πρώτῳ ἴσος, δεύτερος δυσὶ πρώτοις

δυσὶ δευτέροις, τρίτος ἐξ ἅπαξ πρώτου δὶς δευτέρου
τρὶς τρίτου. ἡ μὲν οὖν πρωτότυπος ἀπὸ μονάδων
ἐστίν, αἱ δὲ ταύτης πολλαπλάσιαι ἀπὸ δυάδων καὶ
τριάδων καὶ τῶν ἑξῆς ἰσοτήτων.
Εἴρηται καὶ περὶ τῶν ἑξῆς ταῖς πρώταις τριῶν
μεσοτήτων, αἷς καὶ οἱ ἀπὸ Πλάτωνος μέχρις Ἐρατο-
σθένους ἐχρήσαντο, ἄρξαντος ὡς ἔφαμεν τῆς εὑρέσεως
αὐτῶν Ἀρχύτα καὶ Ἱππάσου τῶν μαθηματικῶν. τὰς
δ' ὑπὸ τῶν μετὰ ταῦτα νεωτέρων περί τε Μυωνίδην καὶ
Ιάμβλιχος. Theologoumena arithmeticae P.1, L. 17
σαρα τέσσαρα· ἰδοὺ γὰρ ἐπὶ τούτοις προσελθοῦσα ἡ μονὰς τὸ

αὐτὸ εἶδος ἐφύλαξε καὶ οὐκ ἐποίησεν ἕτερον ἀριθμόν. πάντα
γὰρ ἐκ τῆς πάντα δυνάμει περιεχούσης μονάδος διακεκόσμη-
ται· αὕτη γὰρ καὶ εἰ μήπω ἐνεργείᾳ ἀλλ' οὖν σπερματικῶς
πάντας τοὺς ἐν πᾶσιν ἀριθμοῖς καὶ δὴ καὶ τοὺς ἐν δυάδι λό-
γους ἔχει, ἀρτία τε οὖσα καὶ περιττὴ καὶ ἀρτιοπέριττος καὶ
γραμμὴ καὶ ἐπίπεδος καὶ στερεὰ κυβική τε καὶ σφαιρική. καὶ
ἀπὸ τετραγώνου μέχρις ἀπειρογώνου ἐν πυραμίδων εἴδεσι. τε-
λεία τε καὶ ὑπερτελὴς καὶ ἐλλιπὴς καὶ ἀνάλογος καὶ ἁρμονικὴ
καὶ πρώτη καὶ ἀσύνθετος καὶ δευτέρα καὶ διαμετρική τε καὶ
πλευρική, καὶ ἐν ἰσότητι καὶ ἐν ἀνισότητι πάσης κατάρχουσα
σχέσεως, ὡς ἐν τῇ Εἰσαγωγῇ ἀποδέδεικται· πρὸς δὲ τοῖς εἰρη-
μένοις σημεῖόν τε καὶ γωνία σὺν ἅπασι τῆς γωνίας εἴδεσιν,
ἀρχή τε καὶ μέσον καὶ τέλος τῶν ὅλων φαίνεται· ἐπὶ μὲν τὸ
μεῖον αὐτῆς, τὴν ἐπ' ἄπειρον τοῦ συνεχοῦς ὁρίζουσα τομήν,
ἐπὶ δὲ τὸ μεῖζον, τὴν ὁμοίαν τοῖς διῃρημένοις ἐπαύξησιν, οὐχ
ἡμῶν τοῦτο θεμένων ἀλλὰ θείας φύσεως. ἀναλόγως γοῦν ἀνθ-
υπακούει καὶ ἀντιπεριίσταται ἑκάτερα ἐν αὐτῇ τὰ μέρη πρὸς
τὰ ὅλα, ὡς ἐν τῷ λαμβδοειδεῖ διαγράμματι ἐσαφηνίσθη κατὰ
τὴν ἀρχὴν τῆς Ἀριθμητικῆς· διὸ καὶ ὡς τὰ μήκει διπλάσια
δυνάμει μὲν τετραπλάσια, στερεῷ δὲ ὀκταπλάσια,
Ιάμβλιχος. Theologoumena arithmeticae P.38, L. 18
τριάδα γάρ· εἶθ' ἑξῆς τούτοις ἑβδομάς τε καὶ τριάς, διὰ τοῦτο
τῇ ἑξῆς ποσότητι ἐλαττοῦται μὲν τριάς, πλεονάζει δὲ ἑβδομάς·
δυάδι γὰρ ἐνδοτέρω· ἐνδοτέρω δὲ τούτων καὶ προσεχῶς τῇ
πεντάδι, ὡσανεὶ τῇ ἀορτῇ, τετράς τε καὶ ἑξὰς τῷ ἐλαχίστῳ
πλεονεκτοῦσα· ἐλάττων γὰρ τούτου ἀριθμὸς οὐκέτι νοεῖται.
286
ἀναρτῳμένου δὲ τοῦ πήχεος, τὰ μὲν πλέον ἔχοντα πλεονεκτοῦ-

σαν καὶ τὴν πρὸς αὐτὴν γωνίαν ἀπεργάζεται καὶ τὴν ἑαυτῶν
πρὸς τὴν ἀορτήν, τὰ δὲ ἔλαττον ὀλιγεκτοῦσαν καθ' ἑκάτερον·
πλεονεκτοῦσα δὲ γωνία ἡ ἀμβλεῖά ἐστι, τὸν ἰσότατον λόγον τῆς
ὀρθῆς ἐχούσης. ἐπεὶ δὲ ἐπίσης μὲν ἐν ἀδικίᾳ οἵ τε ἀδικού-
μενοι οἵ τε ἀδικοῦντες ὡς ἐν ἀνισότητι ἐπίσης τό τε μεῖζον
τό τε ἔλαττον, ἀδικώτεροι δὲ ὅμως οἱ ἀδικοῦντες τῶν ἀδικου-
μένων (οἱ μὲν γὰρ κολάσεως, οἱ δὲ ἐπισώσεως καὶ βοηθείας
δέονται), τὰ κατὰ ἀμβλεῖαν ἄρα ἀφιστάμενα γωνίαν περί
τε τῷ ζυγῷ καὶ ἐν τῷ ἀριθμητικῷ ὑποδείγματι πλέον ἀποστή-
σεται τοῦ μέσου, ὅπερ ἐστὶ τῆς δικαιοσύνης, μᾶλλον ἀεὶ
καὶ μᾶλλον, τουτέστι τὰ πλεονεκτοῦντα, προσδραμεῖται δὲ
καὶ προσπελάσει ἔτι καὶ ἔτι ἀεὶ τὰ κατ' ὀξεῖαν, καὶ οἱονεὶ
ἀδικούμενα ἀεὶ ἐν τῷ πλεονεκτεῖσθαι τὰ μὲν κάτω καὶ εἰς
φθόρον καὶ εἰς κακίας βαπτισμὸν οἰχήσεται, τὰ δὲ ἄνω καὶ
ὡς εἰς θεὸν προσφεύγοντα ἀναρρέψει τιμωρίας καὶ ἀπισώσεως
Pappus Math., Synagoge Book 3, P.86, L. 19
τητα ὀγδόην ὀνομάζουσιν.

Ὅταν δὲ ᾖ ὡς ἡ τρίτη ὑπεροχὴ πρὸς τὴν πρώτην, ὁ
πρῶτος ὅρος πρὸς τὸν τρίτον, τὴν μεσότητα ἐνάτην,
Ὅταν δὲ ᾖ ὡς ἡ τρίτη ὑπεροχὴ πρὸς τὴν δευτέραν, ὁ
δεύτερος ὅρος πρὸς τὸν τρίτον, τὴν μεσότητα δεκάτην ὠνό-
μασαν.
Τούτων δὴ τῶν ὅρων ὑποκειμένων τὰς γενέσεις τῶν
δέκα μεσοτήτων ἐκθησόμεθα καὶ διὰ τῆς γεωμετρικῆς ἀνα-
λογίας, ὡς εἴπομεν. [ἀναλογία δὲ συνέστηκεν ἐκ λόγων.
λόγου δὲ παντὸς ἰσότης ἀρχή.]
Ἡ τοίνυν γεωμετρικὴ μεσότης ἐκ τῆς ἰσότητος τὴν πρώ-
την λαβοῦσα γένεσιν αὐτή τε αὑτὴν καὶ τὰς ἄλλας συστήσει
μεσότητας, ἐνδεικνυμένη, καθά φησιν ὁ θειότατος Πλάτων,
τὴν τῆς ἀναλογίας φύσιν αἰτίαν τῆς ἁρμονίας πᾶσι καὶ τῆς
εὐλόγου καὶ τεταγμένης γενέσεως· λέγει γὰρ ἕνα δεσμὸν εἶναι
τῶν μαθημάτων ἁπάντων, αἰτία δὲ γενέσεως καὶ δεσμὸς
πᾶσι τοῖς γενομένοις ἡ τῆς ἀναλογίας θεία φύσις. δειχ-
θήσεται δὲ ἡ σύστασις τῶν δέκα μεσοτήτων διὰ τῆς γεω-
μετρικῆς ἀναλογίας προθεωρηθέντος τοῦδε.
Theon Math., Commentaria in Ptolemaei syntaxin mathematicam i-iv

P.817, L. 13
287
δι' ὧν ἐποιεῖτο τὰς τηρήσεις ἤτοι κατασκευὰς παρὰ τὸ μὴ ἀστραβῶς καὶ

ἀκριβῶς αὐτὰ κατασκεύασθαι, ἢ παρὰ τὰς διαιρέσεις ἢ καὶ τὰς θέσεις
αὐτῶν, ἢ παρὰ τοὺς ἐπιλογισμοὺς τῶν τηρήσεων τοὺς γινομένους περὶ
τὴν συναγωγὴν τῶν μεταξὺ χρόνων, διὰ τὸ μὴ πάντως ἐν αὐτῇ τῇ μεσημ-
βρίᾳ τάς τε τροπὰς ἢ τὰς ἰσημερίας ἀποτελεῖσθαι ἐν αἷς μάλιστα τὸ διὰ
τῶν κρίκων ἢ καὶ τῆς πλινθίδος ὄργανον τὸ ἀκριβὲς καταλαμβάνεται,
καὶ δέον εἶναι ἐπιλογίζεσθαι κατ' ἐκεῖνο καιροῦ χρόνου ὃν τρόπον ἐν τοῖς
ἑξῆς ἐπιδείκνυμεν.
Εἶτα ἐκθέμενος τὰς ἀκριβῶς τῷ Ἱππάρχῳ τετηρημένας μετοπωρινὰς
καὶ ἐαρινὰς ἰσημερίας, φανερὸν ποιεῖται ὅτι οὐ πλεῖον τετάρτου μέρους
μιᾶς ἡμέρας εὑρίσκει τὴν διαφορὰν ἐκ τῆς ἀνισότητος τοῦ ἐνιαυσίου
χρόνου, καὶ ὅτι παρὰ τὰ ὄργανα καὶ αὐτὰς τὰς τηρήσεις δύναται
Theon Math., Ὑπόμνημα εἰς τοὺς προχείρους Πτολεμαίου κανόνας

(commentarium magnum) (lib. 1-3) ST number 315, P.95, L. 3
1. Περὶ τῆς ἐκθέσεως τοῦ τῶν ἐπισήμων πόλεων κανονίου.
Πρὸ τῆς πραγματείας τῆς τῶν ἀστέρων κινήσεως ἀναγκαίου

ὄντος διαλαβεῖν περὶ χρόνου, ἐπεὶ καὶ ἐν τούτῳ ἡ κίνησις, καὶ τοῦ
μὲν ἐξ ὡροσκοπίου ἀναδιδομένου, ὃν καί φαμεν ἀδιάκριτον καὶ και-
ρικόν, τοῦ δὲ καὶ διακεκριμένου, πρὸς ὃν καὶ ἡ τῶν ὁμαλῶν πα-
ρόδων ἔκθεσις τῷ Πτολεμαίῳ πεπραγμάτευται, διὰ τὸ καὶ πρὸς τὸν
τοιοῦτον χρόνον ἀναλόγως ἔχειν τὰς εἰρημένας παρόδους, καὶ τοῦ
διακεκριμένου κατὰ τρεῖς τρόπους τοῦ ἀδιακρίτου διαφέρον-
τος, πρῶτον μὲν παρὰ τὰς κατὰ μῆκος τῶν οἰκήσεων, δεύτερον δὲ
παρὰ τὰς κατὰ πλάτος, τρίτον δὲ παρὰ τὰς τῶν νυχθημέρων
ἀνισότητας, τῶν μὲν κατὰ μῆκος κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον δια-
φέρον τὸ πλῆθος τῶν ἀπὸ ἀνατολῆς ἢ μεσημβρίας ὡρῶν ἐπιδεικ-
νυουσῶν, τῶν δὲ κατὰ πλάτος τῶν αὐτῶν ἡμερῶν ἢ νυκτῶν τὸ
μέγεθος καὶ τοὺς ὡριαίους χρόνους, τῶν δὲ παρὰ τὴν ἀνισότητα τῶν
νυχθημέρων τῷ τὴν ἔκθεσιν τῶν ὁμαλῶν παρόδων κατὰ ἴσας ὑπε-
ροχὰς τὴν παραύξησιν εἰληφέναι ὡς τῶν νυχθημέρων ἰσοχρονίων
ὄντων, τοιούτου μὴ οὕτως ἔχοντος αὐτῷ κατειλημμένου, καὶ δέον
εἶναι οἰκείως τῇ τοῦ κανόνος ἐκθέσει εἰς ὁμαλὰ νυχθήμερα τὸν τῶν
καιρικῶν νυχθημέρων χρόνον μεταλαμβάνειν, ἀκόλουθον ἡγεῖται
πρὸ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων κατὰ τοὺς χρόνους διακρίσεων τὴν
διδασκαλίαν ποιήσασθαι.
288
Theon Math., Ὑπόμνημα εἰς τοὺς προχείρους Πτολεμαίου κανόνας

(commentarium magnum) (lib. 1-3) ST number 340, P.194, L. 17
ἐμβαδοῦ ἐπισκοτηθήσεται. Ἔπειτα προσθέντες καὶ ταῖς οὕτω κα-

τειλημμέναις παρόδοις τὸ δωδέκατον αὐτῶν ἀνθ' ὧν ὁ ἥλιος ἐπικι-
νεῖται καθάπερ ἐπὶ τῶν σεληνιακῶν ἐκλείψεων ἐδηλοῦμεν καὶ
τὰ συναγόμενα μερίζοντες παρὰ τὸ τότε ἀνώμαλον ὡριαῖον δρόμη-
μα τῆς σελήνης, τὴν γενομένην ὥραν ἢ μέρος προσθαφαίροντες
οἰκείως τοῦ κατὰ τὴν φαινομένην σύνοδον χρόνου ὃς ὁ αὐτός ἐστιν
ἔγγιστα τῷ μέσῳ τῆς ἐκλείψεως ἔσχομεν ὁλοσχερέστερον ἑκάτερον
τῶν χρόνων τόν τε τῆς ἐμπτώσεως καὶ τῆς ἀνακαθάρσεως πρὸ
πόσων ἢ μετὰ πόσας ὥρας ἰσημερινὰς ἐξέπεσεν τῆς μεσημβρίας ὡς
μηδεμιᾶς αἰσθητῆς διαφορᾶς περὶ αὐτοὺς ἀποτελουμένης. Ἀλλ' ἐπεὶ
γίνεταί τις ἀνισότης αἰσθητὴ περὶ τοὺς τοιούτους χρόνους τῆς πα-
ραλλάξεως τῆς σελήνης χάριν καθ' ἣν καὶ μείζονες ἀποτελοῦνται
πάντοτε χωρὶς ἑκάτεροι τῶν οὕτως ἐκτεθειμένων καὶ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ
ἄνισοι ἀλλήλοις, οὐδὲ ταύτην ἀνεπιλογιστὸν ἐάσομεν εἰ καὶ
βραχεῖά τις οὖσα τυγχάνει. Παρακολουθεῖ μὲν οὖν τοῦτο τὸ
σύμπτωμα διὰ τὸ γίνεσθαί [τινας] ἐν τῇ φαινομένῃ τῆς σελήνης
παρόδῳ πάντοτε ἐκ τῶν παραλλάξεων ὥσπερ προηγητικάς τινας
φαντασίας εἰ μηδὲν ἰδίως εἰς τὰ ἑπόμενα διαλαμβάνοιτο κινου-
μένη· ἐὰν γὰρ νοήσωμεν αὐτὴν πρὸ τοῦ μεσημβρινοῦ τὴν εἰς τὰ
ἑπόμενα κίνησιν μὴ ποιουμένην, μόνον δὲ ἐκ τῆς τοῦ παντὸς περι-
φορᾶς φερομένην,
Πορφύριος. Vita Pythagorae Se. 49, L. 12
πρὸς ἀλήθειαν στοιχείων· καὶ οἱ γεωμέτραι μὴ ἰσχύον-

τες τὰ ἀσώματα εἴδη λόγῳ παραστῆσαι παραγίνονται
ἐπὶ τὰς διαγραφὰς τῶν σχημάτων, λέγοντες εἶναι τρί-
γωνον τόδε, οὐ τοῦτο βουλόμενοι τρίγωνον εἶναι τὸ
ὑπὸ τὴν ὄψιν ὑποπῖπτον, ἀλλὰ τὸ τοιοῦτο, καὶ διὰ
τούτου τὴν ἔννοιαν τοῦ τριγώνου παριστᾶσι. καὶ ἐπὶ
τῶν πρώτων οὖν λόγων καὶ εἰδῶν τὸ αὐτὸ ἐποίησαν
οἱ Πυθαγόρειοι, μὴ ἰσχύοντες λόγῳ παραδιδόναι τὰ
ἀσώματα εἴδη καὶ τὰς πρώτας ἀρχάς, παρεγένοντο ἐπὶ
τὴν διὰ τῶν ἀριθμῶν δήλωσιν. καὶ οὕτως τὸν μὲν
τῆς ἑνότητος λόγον καὶ τὸν τῆς ταυτότητος καὶ ἰσότη-
τος καὶ τὸ αἴτιον τῆς συμπνοίας καὶ τῆς συμπαθείας
τῶν ὅλων καὶ τῆς σωτηρίας τοῦ κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύ-
τως ἔχοντος ἓν προσηγόρευσαν· καὶ γὰρ τὸ ἐν τοῖς
κατὰ μέρος ἓν τοιοῦτον ὑπάρχει ἡνωμένον τοῖς μέρεσι
καὶ σύμπνουν κατὰ μετουσίαν τοῦ πρώτου αἰτίου.
289
τὸν δὲ τῆς ἑτερότητος καὶ ἀνισότητος καὶ παντὸς τοῦ

μεριστοῦ καὶ ἐν μεταβολῇ καὶ ἄλλοτε ἄλλως ἔχοντος
δυοειδῆ λόγον καὶ δυάδα προσηγόρευσαν·
τῶν πρώτων οὖν λόγων καὶ εἰδῶν τὸ αὐτὸ ἐποίησαν

οἱ Πυθαγόρειοι, μὴ ἰσχύοντες λόγῳ παραδιδόναι τὰ
ἀσώματα εἴδη καὶ τὰς πρώτας ἀρχάς, παρεγένοντο ἐπὶ
τὴν διὰ τῶν ἀριθμῶν δήλωσιν. καὶ οὕτως τὸν μὲν
τῆς ἑνότητος λόγον καὶ τὸν τῆς ταυτότητος καὶ ἰσότη-
τος καὶ τὸ αἴτιον τῆς συμπνοίας καὶ τῆς συμπαθείας
τῶν ὅλων καὶ τῆς σωτηρίας τοῦ κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύ-
τως ἔχοντος ἓν προσηγόρευσαν· καὶ γὰρ τὸ ἐν τοῖς
δυοειδῆ λόγον καὶ δυάδα προσηγόρευσαν· τοιαύτη γὰρ
κἀν τοῖς κατὰ μέρος ἡ τῶν δύο φύσις. καὶ οὗτοι οἱ
λόγοι οὐ κατὰ τούτους μὲν εἰσί, κατὰ δὲ τοὺς λοιποὺς
οὐκ ἔτι, ἀλλ' ἔστιν ἰδεῖν καὶ τοὺς ἄλλους φιλοσόφους
δυνάμεις τινὰς ἀπολιπόντας ἑνοποιοὺς καὶ διακρα-
τητικὰς τῶν ὅλων οὔσας, καὶ εἰσί τινες καὶ παρ'
ἐκείνοις λόγοι ἰσότητος καὶ ἀνομοιότητος καὶ ἑτερό-
τητος. τούτους οὖν τοὺς λόγους εὐσήμου χάριν δι-
δασκαλίας τῷ τοῦ ἑνὸς ὀνόματι προσαγορεύουσιν καὶ

δυοειδῆ λόγον καὶ δυάδα προσηγόρευσαν· τοιαύτη γὰρ
κἀν τοῖς κατὰ μέρος ἡ τῶν δύο φύσις. καὶ οὗτοι οἱ
λόγοι οὐ κατὰ τούτους μὲν εἰσί, κατὰ δὲ τοὺς λοιποὺς
οὐκ ἔτι, ἀλλ' ἔστιν ἰδεῖν καὶ τοὺς ἄλλους φιλοσόφους
δυνάμεις τινὰς ἀπολιπόντας ἑνοποιοὺς καὶ διακρα-
τητικὰς τῶν ὅλων οὔσας, καὶ εἰσί τινες καὶ παρ'
ἐκείνοις λόγοι ἰσότητος καὶ ἀνομοιότητος καὶ ἑτερό-
τητος. τούτους οὖν τοὺς λόγους εὐσήμου χάριν δι-
δασκαλίας τῷ τοῦ ἑνὸς ὀνόματι προσαγορεύουσιν καὶ
290
τῷ τῆς δυάδος· οὐ διαφέρει δέ γε τοῖς αὐτοῖς ἢ δυο-

ειδὲς ἢ ἀνισοειδὲς εἰπεῖν ἢ ἑτεροειδές. ὁμοίως δὲ
ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀριθμῶν ὁ αὐτὸς λόγος· πᾶς γὰρ κατά
τινων δυνάμεων τέτακται. πάλιν γὰρ ἔστι τι ἐν τῇ
φύσει τῶν πραγμάτων ἔχον ἀρχὴν καὶ μέσον καὶ τε-
λευτήν. κατὰ τοῦ τοιούτου εἴδους καὶ κατὰ τῆς τοιαύ-
της φύσεως τὸν τρία ἀριθμὸν κατηγόρησαν. διὸ καὶ
πᾶν τὸ μεσότητι προσκεχρημένον τριοειδὲς εἶναι φασίν.
Πορφύριος. Περὶ ἀγαλμάτων Se. 10, L. 25
Ἥλιον δὲ σημαίνουσι ποτὲ μὲν δι' ἀνθρώπου ἐπιβεβη-

κότος πλοῖον, τοῦ πλοίου ἐπὶ κροκοδείλου κειμένου. Δηλοῖ
δὲ τὸ μὲν πλοῖον τὴν ἐν ὑγρῷ κίνησιν· ὁ δὲ κροκόδειλος
πότιμον ὕδωρ, ἐν ᾧ φέρεται ὁ ἥλιος. Ἐσημαίνετο τοίνυν
ὁ ἥλιος δι' ἀέρος ὑγροῦ καὶ γλυκέος τὴν περιπόλησιν
ποιεῖσθαι.
Τῆς δὲ οὐρανίας γῆς καὶ τῆς χθονίας τὴν δύναμιν Ἶσιν

προσεῖπον διὰ τὴν ἰσότητα, ἀφ' ἧς τὸ δίκαιον· οὐρανίαν
δὲ τὴν σελήνην, χθονίαν δὲ τὴν καρποφόρον ἐν ᾗ κατοι-
κοῦμεν, λέγουσι.
Τὸ δὲ αὐτὸ δύναται Δημήτηρ παρ' Ἕλλησι καὶ Ἶσις
παρ' Αἰγυπτίοις· καὶ πάλιν Κόρη παρ' Ἕλλησι καὶ
Διόνυσος, καὶ Ἶσις καὶ Ὄσιρις παρ' Αἰγυπτίοις. Αὕτη δὲ
τρέφουσα καὶ αἴρουσα τὰ ἐπὶ γῆς· ὁ δὲ Ὄσιρις παρ'
Αἰγυπτίοις τὴν κάρπιμον παρίστησι δύναμιν, ἣν θρήνοις
ἀπομειλίσσονται εἰς γῆν ἀφανιζομένην ἐν τῷ σπόρῳ, καὶ
ὑφ' ἡμῶν καταναλισκομένην εἰς τροφάς.
Πορφύριος. Quaestionum Homericarum ad Iliadem pertinentium

reliquiae Iliad book 14, se. 200, L. 130
ἢ ἀντὶ τοῦ περικαλλής, καθάπερ τοῖς διαγράφειν τὰ κατ' αὐτὴν βουλο-

μένοις ἐστὶ πρόδηλον. λαμβάνεται γὰρ τὸ ἄπειρον καὶ ἐπὶ τοῦ κατὰ
τὸ εἶδος διαφέροντος καὶ ἄγαν καλοῦ, ὡς παρ' Ἡσιόδῳ ἐν Γυναικῶν
καταλόγῳ ἐπὶ τῆς Ἀγήνορος παιδός· Δημοδόκης, τὴν πλεῖστοι
ἐπιχθονίων ἀνδρῶν μνηστεύοντο καὶ πόλλ' ἀγλαὰ δῶρ' ὀνό-
μηναν, ἴφθιμοι βασιλῆες, ἀπειρέσιον κατὰ εἶδος. ἰστέον δὲ
ὅτι ἄπειρος ὁ κύκλος καὶ ἡ σφαῖρα λέγεται ἢ διὰ τὸ μὴ πέρασι διαφό-
291
ροις ἀφορίζεσθαι κατὰ στέρησιν τοῦ α, ἢ διὰ τὸ πολλὰ πέρατα ἔχειν

κατ' ἐπίτασιν τοῦ α. οὐ γὰρ ἂν ἔλθοι τις τοῦτο ἐπ' αὐτὸ πέρας ἴσως
ἔχον διὰ τὸ ἰσοπέραστον εἶναι διὰ τὴν ἐκ τοῦ μέσου πρὸς τὸ πέριξ
ἴσην ἀπόστασιν κατ' ἰσότητα του α. οὕτως Ἀριστοφάνης Δαναΐσι·
δακτύλιον χαλκοῦν φέρειν ἀπείρονα ἔφη, δηλῶν τὴν σφενδόνην
μὴ ἔχοντα πέρας καὶ διὰ τοῦτο ὁμοιομερῆ ὄντα. ὁμοίως καὶ Αἰσχύλος
τὰς ἐν κύκλῳ ἑστώσας καὶ ἀπείρονι σχήματί φησιν ἵστασθαι· ὑμεῖς δὲ
βωμὸν τόνδε καὶ πυρὸν γέρας κύκλῳ παρίστατε ἐν λόχῳ τ'
ἀπείρονι εὔξασθε, τουτέστιν ἐν τάξει κατὰ κύκλον. ὁ γὰρ λόγος (?)
ἐστὶ τάξις, ἐπεὶ καὶ λοχαγὸς ὁ ταξίαρχος.
Πορφύριος. Εἰς τὰ ἁρμονικὰ Πτολεμαίου ὑπόμνημα P.30, L. 7
τῶν δὲ κινήσεων ἡ μὲν ταχεῖα, ἡ δὲ βραδεῖα, ταῖς διαφοραῖς ταύταις

τῶν κινήσεων τὰς περὶ τοὺς ψόφους διαφορὰς ἀνετίθεσαν. αἰτία δ' ἡ
μὲν ταχεῖα φορὰ ὀξύτητος, ἡ δὲ βραδεῖα βαρύτητος. τὸ δὲ ταχὺ καὶ
βραδὺ θεωρεῖται ἐν ποσῷ καὶ ὀξύτης ἄρα καὶ βαρύτης ἐν ποσῷ.
Γράφει δὲ καὶ Ἡρακλείδης περὶ τούτων ἐν τῇ Μουσικῇ
εἰσαγωγῇ ταῦτα· «Πυθαγόρας, ὥς φησι Ξενοκράτης, εὕρισκε
καὶ τὰ ἐν μουσικῇ διαστήματα οὐ χωρὶς ἀριθμοῦ τὴν γένεσιν ἔχοντα·
ἔστι γὰρ σύγκρισις ποσοῦ πρὸς ποσόν. ἐσκοπεῖτο τοίνυν, τίνος συμβαί-
νοντος τά τε σύμφωνα γίνεται διαστήματα καὶ τὰ διάφωνα καὶ πᾶν
ἡρμοσμένον καὶ ἀνάρμοστον. καὶ ἀνελθὼν ἐπὶ τὴν γένεσιν τῆς φωνῆς
ἔφη· «ὡσεὶ μέλλει τι ἐκ τῆς ἰσότητος σύμφωνον ἀκουσθήσεσθαι, κίνη-
σιν δεῖ τινα γενέσθαι.» ἡ δὲ κίνησις οὐκ ἄνευ ἀριθμοῦ γίνεται, ὁ δ' ἀριθ-
μὸς οὐκ ἄνευ ποσότητος. κινήσεως δέ φησιν εἴδη δύο· τὸ μὲν φορά,
τὸ δ' ἀλλοίωσις. καὶ φορᾶς μὲν εἴδη δύο· ἡ μὲν ἐν κύκλῳ, ἡ δ' ἐπ'
εὐθύ. καὶ τῆς μὲν ἐν κύκλῳ ἡ μὲν εἰς τόπον ἐκ τόπου φέρεται ὡς ὁ
ἥλιος καὶ ἡ σελήνη καὶ τὰ ἄλλα ἄστρα, ἡ δ' ἐν τόπῳ μένοντι ὡς οἱ κινού-
μενοι κῶνοι καὶ σφαῖραι περὶ τὸν ἴδιον ἄξονα. τῆς δ' εἰς εὐθὺ φορᾶς
πλείονά ἐστιν εἴδη, περὶ ὧν οὐκ ἀναγκαῖον νῦν λέγειν. ὑποκείσθω οὖν
φησιν, ὅτι ἔστι τις φορὰ ἡ περὶ τοὺς φθόγγους εἰς τόπον ἐκ τόπου, εἰς
εὐθὺ ἐπὶ τὸ τῆς ἀκοῆς αἰσθητήριον φερομένη.
συναγούσης. ταύτῃ ἔοικεν ἔν τε τοῖς αὐλοῖς εἰς τὸ ἐμπνεῦσαι βίᾳ τῷ

στενωτέρῳ δυνάμεως δεῖν καὶ εἰς τὸ τῷ εὐρυτέρῳ, ἵνα πληρωθῇ. καὶ
γὰρ δὴ καὶ μᾶλλον ἐν τοῖς αὐλοῖς· ἀπονώτερον γὰρ τὸ ὀξὺ τῷ διὰ τῶν
ἄνω γίνεσθαι τρημάτων· βίας δὲ δεόμενον τὸ βαρὺ καὶ μείζονος, εἰ δι'
ὅλου τὸ πνεῦμα πέμποιτο, ὥστε ὅσον μήκους προστίθεται, τοσόνδε καὶ
πνεύματος ἰσχύος προστίθεται. ἐν δὲ ταῖς χορδαῖς τὸ ἴσον κατὰ θάτε-
292
ρον δῆλον· ὅσῳ γὰρ εὐτονωτέρα ἡ τῆς λεπτοτέρας τάσις, τοσῷδε ἡ

ἀνεῖσθαι δοκοῦσα παχυτέρα· οὕτω τε ὅσῳ ἰσχυρότερος ὁ ἦχος ἐκ τῆς
λεπτοτέρας, τοσῷδε βαρύτερος ὁ ἕτερος. ἐκ γὰρ μείζονος ὁ πλείων καὶ
τοῦ πέριξ ἦχος. πῶς γὰρ ἂν σύμφωνοι ἐγίνοντό τινες φθόγγοι, εἰ μὴ
ἰσότης ἦν; ἀσύγκρατον γὰρ τὸ πλεονάζον. τὸ γὰρ ὑπέρμετρον ὑπὲρ τὴν
μεῖξιν διάδηλον γίνεται. διὸ τοῖς κατὰ τὴν κρᾶσιν ἰσχυροτέροις τὸ ἀνει-
μένον πλεῖον ἐπιμείγνυται εἰς τὸ ἰσοδυναμῆσαι· ὥστ' εἰ ἔστι τις συμφω-
νία, καὶ ἰσότης τῶν ἐξ ὧν γίνεται. εἰ γὰρ ὁ ὀξὺς πλείους κινοῖτο ἀριθ-
μούς, πῶς ἂν συνήχησις γένοιτο; καὶ γὰρ εἰ, ὥς φασιν, καὶ πορρωτέρω
ἀκούεται ὁ ὀξύτερος φθόγγος τῷ πορρωτέρῳ διὰ τὴν τῆς κινήσεως ὀξύ-
τητα διικνεῖσθαι ἢ τῷ διὰ τὸ πλῆθος γίνεσθαι, οὐκ ἄν ποτε γένοιτο
σύμφωνος οὗτος πρὸς τὸν βαρύν, οὔθ' ὅτε μόνος ἀκούεται, εἴ γ' ἐν ἀμφο-
τέροις ἡ συμφωνία,
ἄνω γίνεσθαι τρημάτων· βίας δὲ δεόμενον τὸ βαρὺ καὶ μείζονος, εἰ δι'

ὅλου τὸ πνεῦμα πέμποιτο, ὥστε ὅσον μήκους προστίθεται, τοσόνδε καὶ
πνεύματος ἰσχύος προστίθεται. ἐν δὲ ταῖς χορδαῖς τὸ ἴσον κατὰ θάτε-
ρον δῆλον· ὅσῳ γὰρ εὐτονωτέρα ἡ τῆς λεπτοτέρας τάσις, τοσῷδε ἡ
ἀνεῖσθαι δοκοῦσα παχυτέρα· οὕτω τε ὅσῳ ἰσχυρότερος ὁ ἦχος ἐκ τῆς
λεπτοτέρας, τοσῷδε βαρύτερος ὁ ἕτερος. ἐκ γὰρ μείζονος ὁ πλείων καὶ
τοῦ πέριξ ἦχος. πῶς γὰρ ἂν σύμφωνοι ἐγίνοντό τινες φθόγγοι, εἰ μὴ
ἰσότης ἦν; ἀσύγκρατον γὰρ τὸ πλεονάζον. τὸ γὰρ ὑπέρμετρον ὑπὲρ τὴν
μεῖξιν διάδηλον γίνεται. διὸ τοῖς κατὰ τὴν κρᾶσιν ἰσχυροτέροις τὸ ἀνει-
μένον πλεῖον ἐπιμείγνυται εἰς τὸ ἰσοδυναμῆσαι· ὥστ' εἰ ἔστι τις συμφω-
νία, καὶ ἰσότης τῶν ἐξ ὧν γίνεται. εἰ γὰρ ὁ ὀξὺς πλείους κινοῖτο ἀριθ-
τέροις ἡ συμφωνία, οὔθ' ὅτε ἐκλείπει ὁ βαρύτερος. ἀνάγκη γὰρ κατὰ
τὴν λεληθυῖαν ἔκλειψιν μηκέτ' ἀκούεσθαι· οὔτε μάλιστα ἄμφω ἀκού-
ονται· καὶ τότε γὰρ ὁ ὀξὺς σφοδρότερός ἐστιν, ἅτε οἷός τε ὢν καὶ
πόρρω διικνεῖσθαι· φθάνει τε οὖν τὸν βαρὺν καὶ κατισχύει, ὥστε σφετε-
ρίζεσθαι τὴν αἴσθησιν, ἀεὶ μὴ μειονεκτοῦντος τοῦ βαρυτέρου. ἀλλ' ἐπεί
ἐστί τι σύμφωνον, ἰσότητα δηλοῦν ἀμφοῖν τοῖν φθόγγοιν, ἰσότης ἐστὶ
... καὶ ἰσότης τῶν ἐξ ὧν γίνεται. εἰ γὰρ ὁ ὀξὺς πλείους κινοῖτο ἀριθ-
293
τέροις ἡ συμφωνία, οὔθ' ὅτε ἐκλείπει ὁ βαρύτερος. ἀνάγκη γὰρ κατὰ
τὴν λεληθυῖαν ἔκλειψιν μηκέτ' ἀκούεσθαι· οὔτε μάλιστα ἄμφω ἀκού-
ονται· καὶ τότε γὰρ ὁ ὀξὺς σφοδρότερός ἐστιν, ἅτε οἷός τε ὢν καὶ
πόρρω διικνεῖσθαι· φθάνει τε οὖν τὸν βαρὺν καὶ κατισχύει, ὥστε σφετε-
ρίζεσθαι τὴν αἴσθησιν, ἀεὶ μὴ μειονεκτοῦντος τοῦ βαρυτέρου. ἀλλ' ἐπεί
ἐστί τι σύμφωνον, ἰσότητα δηλοῦν ἀμφοῖν τοῖν φθόγγοιν, ἰσότης ἐστὶ
τῶν δυνάμεων διαφέρουσα τῇ ἰδιότητι ἑκατέρᾳ· τὸ γὰρ ὀξύτερον φύσει
ὂν ἐκδηλότερον, οὐκ ἰσχυρότερον, πορρωτέρω ἀντιληπτόν ἐστι τοῦ
γένος. κατηγορεῖται γὰρ ἡ τάσις ἀμφοῖν· ἔστι γὰρ καὶ ἡ βαρύτης τά-
σις καὶ ἡ ὀξύτης τάσις, οὔτε δ' ἡ βαρύτης ἐστὶν ἐν ὀξύτητι, οὔθ' ἡ ὀξύ-
της ἐν βαρύτητι, ἀλλ' ἐν τάσει μόνον.
Δήλου τοίνυν γεγονότος, τίς τόνος παραλαμβάνεται ἐν τῷ λέγειν ἰσότο-
νον καὶ ἀνισότονον, ῥητέον πάλιν, ὡς ἰσότονον ὁ ψόφος λέγεται διχῶς.
ὁ μὲν ἄλλῳ ψόφῳ ἴσην τὴν τάσιν κεκτημένος ὥσπερ ἡ νήτη συνημμένων
τῇ παρανήτῃ διεζευγμένων λέγεται εἶναι ἰσότονος. τὸν δ' οὕτως ἰσότο-
νον ψόφον κυριώτερον ὁμότονον καλοῦσι καὶ οὐ ψόφον ἁπλῶς, ἀλλ'
ὁμό-
τονον φθόγγον, ἓν μὲν οὖν τοῦτο σημαινόμενον τοῦ ἰσοτόνου, ἕτερον δὲ
τὸ ἐφ' ἑνὸς καὶ ταὐτοῦ τιθέμενον καὶ οὐ πρὸς ἕτερον ψόφον ἀναφέρον
τὴν ἰσότητα, πρὸς δὲ τὰ ἑαυτοῦ μέρη. ἔχει γὰρ πᾶς ψόφος, κἂν
ἁπλούστα-τος ᾖ καὶ ἀρχοειδέστατος ἀρχήν τε καὶ μέσα καὶ τελευτήν· οὐ
γάρ ἐστιν ἀδιάστατος, ἐπεὶ οὐδ' ἂν προσέπιπτε τῇ ἀκοῇ. ἐπεὶ οὖν ἐστιν ὁ
ψόφος ἐν παρατάσει, συμβέβηκε τὸν μέν τινα δι' ὅλου ὅμοιον εἶναι καὶ
κατὰ
τὴν ἀρχὴν καὶ κατὰ τὰ μέσα καὶ κατὰ τὸ τέλος. καλεῖται οὖν οὗτος
ἰσότονος, ὃν ἂν εἴπῃς κυριώτερον ὁμοιομερῆ· κυριώτερον δ' ἔφην ὁμοιο-
μερῆ καλεῖσθαι, ὅτι τὸ ὅμοιον ποιοῦ οἰκεῖον, τὸ δ' ἴσον ποσοῦ. προει-
ληφότες δ' οὗτοι τὴν τάσιν τῆς φωνῆς ποσότητα τοῖς τοῦ ποσοῦ σημαν-
τικοῖς χρῶνται ἐπ' αὐτῆς. ἰσότονος μὲν οὖν ὁ τοιοῦτος καλείσθω ψόφος,
ᾧ ἐναντίος ὁ ἀνιόστονος ὁ μὴ ὁμοιομερής, μηδὲ δι' ὅλου ὅμοιος ὤν,
ἀλλὰ κατά τι τῶν μερῶν παραλλάσσων τῶν ἑαυτοῦ.

294
Ἀρχὴν γὰρ οἰκειοτάτην ἕως τοῦ μήτε πολλαπλάσιον.
Καθάπερ τὴν στιγμὴν ἀρχὴν γραμμῆς εἶναι συμβέβηκεν, οὐ μὴν γραμ-

μήν, οὕτω καὶ τὴν ἰσότητα ἀρχὴν διαστήματος θετέον, οὐ μὴν διάστημα.
καὶ τοίνυν ἡ ἐν τοῖς φθόγγοις ὁμοφωνία ἀρχὴ μέν τις ἐστὶ διαστήματος
ἐμμελοῦς, οὐ μὴν διάστημα. τὸ γὰρ διάστημα ἐν ἀνομοίοις φθόγγοις
κατὰ τάσιν θεωρεῖται, ἐπείπερ διαφορά τίς ἐστιν ἀνομοίων φθόγγων τῇ
τάσει. διὸ ὥσπερ ἡ ἰσότης ἀδιαίρετός ἐστιν, οὕτω καὶ τὸ ἰσότονον οὐκ
ἔστι διελεῖν. διάστημα γὰρ οὐδέν, οὔτε τῶν ἰσοτόνων φθόγγων, οὔτε
τῶν ἴσων ἀριθμῶν εὑρίσκεται. πλειόνων γὰρ ἑξῆς ὁμοφώνων τιθεμέ-
νων καὶ ἡ ὑπεροχὴ ὁμόφωνος ἀποτελεῖται. εἰκότως οὖν ταύτῃ ἀποδεδώ-
κασι τὴν ἰσότητα, ἐπειδὴ ἀπὸ τῆς ἰσότητος ἄρχεται πᾶς λόγος ὑφίστα-
σθαι τῶν ἀνίσων λόγων· ἐντεῦθεν γὰρ ἡ ἐπὶ τὸ ἄνισον τῆς νοήσεως ἡ
ἀνάβασις καὶ ἡ κατάληψις πάλιν ἐπὶ ταύτῃ, τῷ τὴν ἐν τοῖς ἀνίσοις λόγοις
διαφορὰν στάσιν μὴ ἐπιδέχεσθαι, εἰ μὴ εἰς τὴν ἰσότητα πέσῃ, ἀπὸ δὲ
τῶν ἀνισοτόνων φθόγγων ἡ ἐπὶ τοὺς ἀνισοτόνους κατὰ τὴν ἐπίνοιαν γί-
νεται. παραβέβληται τὸ ἰσότονον τῶν λόγων τῇ ἰσότητι· ἀκολούθως
δὲ καὶ τὸ ἀνισότονον τοῖς ἑξῆς λόγοις παραβληθήσεται. ἐπεὶ οὖν τῶν
ἑξῆς μετὰ τὴν ἰσότητα λόγων οἱ μὲν ἦσαν πολλαπλάσιοι, οἱ δ' ἐπιμόριοι,
οἱ δ' ἐπιμερεῖς, ἀκόλουθον ἦν ἐπισκέπτεσθαι, τίνες τε λόγοι μετὰ τὴν
ἰσότητα κρείττους καὶ τίνες οἱ χείρους, εἶθ' οὕτω παραβαλεῖν τοὺς μὲν
κρείττους τοῖς κρείττοσι, τοὺς δὲ χείρους τοῖς χείροσι.
Ἑξῆς δὲ ἕως τοῦ καὶ τῶν ἐφεξῆς ἕκαστον.
Ὥσπερ μετὰ τὴν ἰσότητα ἐγγὺς ἦν ταύτης ὁ διπλάσιος λόγος, μετὰ δὲ

τοῦτον ἐγγὺς πάλιν ἦσαν τούτου οἱ ἔγγιστα δίχα τέμνοντες τὸν διπλά-
σιον λόγον, οὗτοι δ' ἦσαν ὁ ἡμιόλιος καὶ ὁ ἐπίτριτος, οὕτω πάλιν μετὰ
τὸν ἐπίτριτον ἐν τοῖς ἐλάττοσιν αὐτοῦ ἐπιμορίοις θεωροῦνται οἱ ἐμμε-
λεῖς. ἀρχὴ γὰρ ἐμμελῶν φθόγγων ἐν τοῖς μετὰ τὸν ἐπίτριτον ἐπιμορίοις,
ἐξ ὧν συντίθεσθαι δύνανται καὶ εἰς ἓν θεωρεῖσθαι. μετὰ δὲ τὸν ἐπί-
τριτον οἱ ἐπιμόριοι ἄρχονται ἀπὸ τοῦ ἐπὶ δʹ καὶ ἐπὶ εʹ καὶ ἐπὶ ϛʹ· οὕτως
ἐπ' ἄπειρον· ὧν τινες αὐτὸν συνθεῖναι δύνανται, ὡς ἐπιδείξομεν. ἐμ-
μελεῖς μὲν οὖν οἱ συντιθέντες αὐτὸν πάντες, αὐτῶν δὲ τούτων ἐμμε-
295
λέστεροι, ὅσοι ἐοίκασι τῇ ἀρίστῃ τῶν ὁμοφωνιῶν, ἥτις ἦν διὰ πασῶν·

μεθ' οὓς οἱ ἐμφερεῖς συντιθέασι τὴν διὰ πασῶν. ἦσαν δ' οἵ τε τὸ ἥμισυ
σμῶν ἐπιβολαῖς, αἷς κέχρηται πρὸς τὸν ὑγιέστερον τῶν λόγων ἐπὶ τῶν
συμφωνιῶν διορισμόν. προσλαμβάνει δ' εἰς θέσεις καὶ τάξεις τῶν πηλι-
κοτήτων, τουτέστι τῶν φθόγγων, παρὰ μὲν τῆς ἀρχῆθεν ὑποθέσεως τῆς
κατὰ τὰς συμφωνίας αὐτῷ προεκτεθειμένης καὶ τοῦ λόγου, κοινὸν πάν-
των τῶν γενῶν, τὸ καὶ ἐπὶ τῶν τετραχόρδων τοὺς ἐφεξῆς φθόγγους ἀεὶ
πρὸς ἀλλήλους ἐπιμορίους ποιεῖν λόγους τοὺς μέχρι τῶν εἰς δύο
παρίσους
ἢ τρεῖς παρίσους τομῶν· ἐπεὶ μὴ δυνατὸν εἰς ἴσα τέμνειν ἐπιμόριον
λόγον ἢ διπλάσιον ἀλλ' εἰς πάρισα, ὡς τὸ διὰ πασῶν ἐν διπλασίονι λόγῳ
τυγχάνον εἰς πάρισα διῄρηται, τὸ δὲ διὰ πέντε καὶ διὰ τεσσάρων κατά τε
τὸν ἡμιόλιον λόγον καὶ τὸν ἐπίτριτον, τριῶν ἐνταῦθα γενομένων ὑπερο-
χῶν. ἦν γὰρ τὸ πρῶτον τὸ ὁμόφωνον ἓν καὶ ἕν, εἶτ' ἀπὸ τῆς ἰσότητος
παραυξήσεως γενομένης τῷ ἑτέρῳ μονάδος ἐγένετο παρ' ἰσότητα λόγου
ὁ τοῦ διὰ πασῶν ἐν διπλασίῳ λόγῳ τῶν δύο πρὸς τὸ ἕν, μετὰ δὲ τὸν
διπλάσιον λόγον προσθήκῃ μονάδος ἦν γενόμενος ὁ ἡμιόλιος λόγος ὁ
τῶν
τρία πρὸς τὰ δύο, ὁμοίως δὲ τοῦ αὐτοῦ γενομένου ἐπὶ τοῦ ἡμιολίου γέγο-
νεν ἐπίτριτος, ὥσθ' ὑπεροχὰς τρεῖς εἶναι· καὶ ἀεὶ παραυξήσεως γινο-
μένης, τουτέστι προστεθείσης ἑκατέρῳ τῶν ὅρων μονάδος, ἐλάττων ὁ
λόγος ἐστὶν ἐν ὑπεροχῇ μονάδος ἀμφοτέρων αὐτῶν ὄντων, ἥτις ἀπὸ τῆς
ἰσότητος μειουμένου τοῦ λόγου κατὰ μὲν τὸ διὰ πασῶν καὶ τὸν
διπλάσιον
λόγον ἴση γίνεται τῷ ὑπερεχομένῳ, κατὰ δὲ τὸ διὰ πέντε καὶ τὸν ἡμιό-
λιον λόγον ἡμίσεια τοῦ ὑπερεχομένου, κατὰ δὲ τὸ διὰ τεσσάρων καὶ τὸν
Πορφύριος. Εἰς τὰ ἁρμονικὰ Πτολεμαίου ὑπόμνημα

P.150, L. 22
Ἐν μὲν οὖν τοῖς ἐλάττοσι τοῦ ἐπιτρίτου ἐπιμορίοις ἐτάχθησαν εὐλόγως

αἱ ἐμμέλειαι· οὐκ ἐν πᾶσι μέντοι, ἀλλ' ἐν τοῖς συντεθεῖσι τὸν ἐπίτριτον.
οὗτοι οἰκείως ἀπεδόθησαν ταῖς συντεθείσαις εἰς τὴν ἐλαχίστην συμφωνί-
αν ἐμμελείαις, ἐπείπερ ἡ ἐλαχίστη συμφωνία ἐν ἐπιτρίτῳ λόγῳ ἀποδέδο-
ται. τῶν συντιθέντων δὲ τὸ διὰ τεσσάρων ἐμμελῶν φθόγγων τοὺς ἐμ-
μελεστέρους καὶ τοὺς μετὰ τούτους εὗρε τῷ αὐτῷ κανόνι χρησάμενος, ᾧ
καὶ ἐπὶ τῶν συμφωνιῶν ἐχρήσατο πρὸς ἀνάκρισιν τῶν συμφωνοτέρων.
ἦσαν δὲ συμφωνότατοι οἱ δίχα ἔγγιστα διαιροῦντες τὸ διὰ πασῶν,
ὧν συμφωνότερος ὁ ἡμιόλιος, ἅτε δὴ ἔγγιστα ὢν τῆς ἰσότητος.
296
Αθανάσιος θεολογος , Contra gentes Se. 36, L. 10
Τίς, ὁρῶν τὰ ἐναντία τῇ φύσει συνημμένα, καὶ σύμφωνον

ἔχοντα τὴν ἁρμονίαν, οἷον, τίς, ἰδὼν πῦρ ψυχρῷ, καὶ ξηρὸν ὑγρῷ
κεκραμμένον, καὶ ταῦτα μὴ ἀντιστατοῦντα πρὸς ἄλληλα, ἀλλ' ἓν
ἀποτελοῦντα ὡς ἐξ ἑνὸς τὸ σῶμα, οὐκ ἂν ἐνθυμηθείη ἔξωθεν εἶναι
τούτων τὸν ταῦτα συνάψαντα; τίς, ἰδὼν χειμῶνα παραχωροῦντα
ἔαρι, καὶ ἔαρ θέρει, καὶ θέρος μετοπώρῳ, καὶ ὅτι ἐναντία ὄντα ταῦτα
τῇ φύσει· τὸν μὲν γὰρ ψύχει, τὸ δὲ καίει, τὸ δὲ τρέφει, τὸ δὲ φθίνει·
ὅμως τὰ πάντα ἴσην καὶ ἀβλαβῆ τοῖς ἀνθρώποις ἀποτελοῦντα τὴν
χρῆσιν· οὐκ ἂν ἐννοήσειεν ὅτι ἐστί τις κρείττων τούτων, ὁ τὴν
ἰσότητα παρέχων πᾶσι καὶ κυβερνῶν τὰ πάντα, κἂν μὴ βλέπῃ τοῦ-
τον; τίς, ὁρῶν ἐν ἀέρι τὰς νεφέλας ὑποβασταζομένας, καὶ ἐν νεφέλαις
τὴν τῶν ὑδάτων δεθεῖσαν βαρύτητα, οὐκ ἔννοιαν λαμβάνει τοῦ ταῦτα
δήσαντος καὶ προστάξαντος γενέσθαι; ἢ τίς, ὁρῶν αὐτὴν τὴν γῆν
βαρυτάτην οὖσαν τῇ φύσει, ἐπὶ τὸ ὕδωρ ἑδρασθεῖσαν καὶ ἀκίνητον
μένουσαν ἐπὶ τὸ φύσει κινούμενον, οὐ διανοηθήσεται εἶναί τινα τὸν
ταῦτα διαταξάμενον καὶ ποιήσαντα Θεόν; τίς, ἰδὼν τὴν κατὰ καιρὸν
τῆς γῆς καρποφορίαν, καὶ οὐρανόθεν ὑετούς, καὶ ποταμῶν ἐπιρροίας,
καὶ πηγῶν ἀναβλύσεις, καὶ ζώων ἐξ ἀνομοίων γονάς, καὶ ταῦτα οὐκ
ἀεὶ ἀλλὰ κατὰ καιροὺς ὡρισμένους γινόμενα·
Αθανάσιος θεολογος , Orationes tres contra Arianos Vol. 26, P.369, L.

24
μάχων· πάλιν γὰρ ἐπαναλαμβάνων φημί· Εἰ μὲν

ἀπλῶς καὶ ἀπολελυμένως εἴρηκεν, Ἵνα ὦσιν ἐν σοὶ
ἒν, ἢ, Ἵνα αὐτοὶ κἀγὼ ἐν σοὶ ἓν ὦμεν, εἶχον
κἂν ἀναίσχυντον πρόφασιν οἱ θεομάχοι· νῦν δὲ οὐχ
ἁπλῶς εἶπεν, ἀλλὰ, Καθὼς σὺ, Πάτερ, ἐν ἐμοὶ,
κἀγὼ ἐν σοὶ, ἵνα πάντες ἓν ὦσι. Λέγων δὲ πάλιν,
καθὼς, πόῤῥωθεν δείκνυσι τοὺς γινομένους, ὡς αὐ-
τός ἐστιν ἐν τῷ Πατρὶ, πόῤῥωθεν δέ ἐστιν, οὐ
τόπῳ, ἀλλὰ τῇ φύσει· οὐδὲν γὰρ τόπῳ μακρὰν τοῦ
Θεοῦ, ἀλλὰ μόνῃ τῇ φύσει πάντα μακράν ἐστιν αὐ-
τοῦ· καὶ, καθὰ προεῖπον, οὐ ταυτότητα, οὐδὲ ἰσότητα
δείκνυσιν ὁ λέγων τὸ, καθὼς, ἐπίῤῥημα, ἀλλὰ παρά-
Καὶ τοῦτο πάλιν παρ' αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος ἔστι
μαθεῖν λέγοντος· Καθὼς γὰρ ἦν Ἰωνᾶς ἐν τῇ κοι-
λίᾳ τοῦ κήτους τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας,
297
οὕτως ἔσται καὶ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ καρ-

δίᾳ τῆς γῆς. Οὔτε δὲ Ἰωνᾶς ἦν ὥσπερ ὁ Σωτὴρ,
οὔτε Ἰωνᾶς εἰς τὸν ᾅδην κατῆλθεν· οὔτε τὸ κῆτος ἦν
ὁ ᾅδης· ἀλλ' οὐδὲ καταποθεὶς ὁ Ἰωνᾶς,

37

Καὶ τοῦτο πάλιν παρ' αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος ἔστι
μαθεῖν λέγοντος· Καθὼς γὰρ ἦν Ἰωνᾶς ἐν τῇ κοι-
λίᾳ τοῦ κήτους τρεῖς ἡμέρας καὶ τρεῖς νύκτας,
οὕτως ἔσται καὶ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ καρ-
δίᾳ τῆς γῆς. Οὔτε δὲ Ἰωνᾶς ἦν ὥσπερ ὁ Σωτὴρ,
οὔτε Ἰωνᾶς εἰς τὸν ᾅδην κατῆλθεν· οὔτε τὸ κῆτος ἦν
ὁ ᾅδης· ἀλλ' οὐδὲ καταποθεὶς ὁ Ἰωνᾶς, ἀνήγαγε τοὺς
προκαταποθέντας ὑπὸ τοῦ κήτους, ἀλλὰ μόνος
προσταχθέντος τοῦ κήτους ἐξῆλθεν. Οὐκοῦν οὐδεμία
ταυτότης οὐδὲ ἰσότης ἐν τῇ, καθὼς, λέξει σημαίνε-
ται, ἀλλὰ ἄλλο μὲν καὶ ἄλλο· ὁμοιότητα δέ πως
δείκνυσι τοῦ Ἰωνᾶ διὰ τὸ τριήμερον. Οὕτως ἄρα καὶ
ἡμεῖς, λέγοντος τοῦ Κυρίου, καθὼς, οὔτε ὡς ὁ Υἱὸς
γινόμεθα ἐν τῷ Πατρὶ, οὔτε ὡς ὁ Πατήρ ἐστιν ἐν τῷ
Υἱῷ, οὕτω γινόμεθα. Ἡμεῖς μὲν γὰρ, καθὼς ὁ Πα-
τὴρ καὶ ὁ Υἱὸς, οὕτω γινόμεθα ἒν τῷ φρονήματι
καὶ τῇ τοῦ πνεύματος συμφωνίᾳ· ὁ δὲ Σωτὴρ, καθὼς
Ἰωνᾶς, ἔσται ἐν τῇ γῇ· ὥσπερ δὲ οὐκ ἔστιν Ἰωνᾶς
ὁ Σωτὴρ, οὐδὲ ὡς ἐκεῖνος κατεπόθη,

39
. Καὶ ὁ μὲν Υἱὸς ἐν τῷ Πατρί ἐστιν, ὡς

Λόγος ἴδιος καὶ ἀπαύγασμα αὐτοῦ· ἡμεῖς δὲ χωρὶς
μὲν τοῦ Πνεύματος ξένοι καὶ μακράν ἐσμεν τοῦ Θεοῦ·
τῇ δὲ τοῦ Πνεύματος μετοχῇ συναπτόμεθα τῇ θεό-
τητι· ὥστε τὸ εἶναι ἡμᾶς ἐν τῷ Πατρὶ μὴ ἡμέτερον
εἶναι, ἀλλὰ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἐν ἡμῖν ὄντος καὶ ἐν
ἡμῖν μένοντος, ἕως αὐτὸ τῇ ὁμολογίᾳ φυλάττομεν ἐν
ἡμῖν, λέγοντος πάλιν τοῦ Ἰωάννου· Ὃς ἂν
ὁμολογήσῃ, ὅτι Ἰησοῦς ἐστιν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ,
ὁ Θεὸς ἐν αὐτῷ μένει, καὶ αὐτὸς ἐν τῷ Θεῷ.
Ποία τοίνυν ὁμοιότης καὶ ποία ἰσότης ἡμῶν πρὸς
298
τὸν Υἱόν; Ἢ πῶς οὐκ ἐλέγχονται πανταχόθεν οἱ

Ἀρειανοὶ, καὶ μάλιστα παρὰ τοῦ Ἰωάννου, ὅτι ἄλ-
λως μὲν ὁ Υἱός ἐστιν ἐν τῷ Πατρὶ, ἄλλως δὲ ἡμεῖς
ἐν αὐτῷ γινόμεθα· καὶ οὔτε ἡμεῖς ὡς ἐκεῖνος ἐσό-
μεθά ποτε, οὔτε ὁ Λόγος ὡς ἡμεῖς τυγχάνει ὢν, εἰ
μὴ ἄρα τολμήσουσιν, ὡς ἐν πᾶσι, καὶ νῦν εἰπεῖν,
ὅτι καὶ ὁ Υἱὸς μετοχῇ τοῦ Πνεύματος καὶ βελτιώσει
πράξεως γέγονε καὶ αὐτὸς ἐν τῷ Πατρί. Ἀλλὰ καὶ τοῦτο πάλιν ὑπερλίαν
ἐστὶν ἀσεβὲς κἂν ὅλως εἰς ἐνθύμησιν λαβεῖν.
Αθανάσιος θεολογος , Disputatio contra Arium [Sp.] Vol. 28, P.448, L.

41
Ἄρ. εἶπεν· Ἀλλὰ τί θέλεις ἵνα εἴπωμεν, ὅτι

ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς ἕν ἐστιν; Ἀθ. εἶπεν· Ὁ Κύριος
Ἰησοῦς οὐκ εἶπεν, «Ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἕν εἰμι·»
ἀλλ' ἔφησεν, «ἕν ἐσμεν,» καὶ τὴν δυάδα τελείαν παρ-
έστησεν ἐν τῷ λέξαι, «ἕν ἐσμεν.» Τὸ δὲ, «ἕν,» τὸ
τῆς οὐσίας ἐσήμανε· σὺ δὲ, μὴ νοήσας, εἰς ἀτοπίαν
ἐχώρησας. Ἄρ. εἶπεν· Ὁ Κύριος οὐκ εἶπεν· «Ὁ
Πατὴρ, ὁ πέμψας με, μείζων μου ἐστίν;» Ἀθ. εἶ-
πεν· Σωτὴρ οὐκ εἶπεν· «Ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἕν
ἐσμεν,» καὶ πάλιν· «Ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ, ἑώρακε τὸν
Πατέρα;» Ἀλλὰ μὴν καὶ ὁ Ἀπόστολος τὴν ἰσότητα
τοῦ Υἱοῦ, ἣν ἔχει πρὸς τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα, σαφῶς
ἐδήλωσε, λέγων· «Ὃς, ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων, οὐχ
ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ· ἀλλ' ἑαυτὸν
ἐκένωσεν.» Ὁρᾷς, ὅτι ἴσος ἐστὶν ὁ Υἱὸς τοῦ
ἰδίου Πατρὸς, καὶ οὐ μικρότερος; Ἄρ. εἶπεν· Ἀσυμ-
φωνία πολλή μοι καταφαίνεται τῶν Γραφῶν ἐπὶ τοῦ
παρόντος. Ἀθ. εἶπεν· Μὴ γένοιτο ἵνα ἄνθρωπος κατ-
είπῃ τῶν θείων καὶ θεοπνεύστων Γραφῶν, ὡς οὐ
μετὰ συμφωνίας ταῦτα πάντα φθεγγομένων!
Αθανάσιος θεολογος , Quaestiones ad Antiochum ducem [Sp.]

Vol. 28, P.612, L. 7
Ἐρώτ. κβʹ. Πῶς τοῦτο; Καὶ γὰρ φοβερὸς ὁ λόγος

καὶ ξένος, ὅτι οὐκ ἐπιγινώσκομεν ἀλλήλους ἐκεῖ, ἀλλὰ
ἀγνώριστοι ἀδελφοὶ ἀδελφοῖς, καὶ πατέρες υἱοῖς, καὶ
φίλοι φίλοις καθεστήκαμεν.
Ἀπόκ. Ὁ ἐπιγνωρισμὸς ἐκ σωματικῶν σημείων
299
γίνεσθαι πέφυκε. Αἱ δὲ ἀσώματοι ψυχαὶ ὅμοιαι ἀλ-

λήλαις κατὰ πάντα τρόπον ὑπάρχουσιν, ὥσπερ
ἐπὶ πλήθους τινῶν ἀσπίλων καὶ ὁμοίων περιστερῶν
ἢ μελισσῶν, οὐ διαφερουσῶν μία τῆς μιᾶς, οὔτε σε-
μνότητι, οὔτε μεγαλειότητι, ἀλλὰ κατὰ πάντα ἐν ἰσό-
τητι ἀλλήλαις οὔσαις. Τοῦτο δὲ λέγω ἐπὶ τῶν ἐν τῷ
ᾅδῃ καταδικασθεισῶν ψυχῶν τῶν ἁμαρτωλῶν, ὅτι
ἑαυτὰς οὐκ ἐπιγινώσκουσι. Ταῖς γὰρ τῶν δικαίων
ψυχαῖς καὶ τοῦτο ὁ Θεὸς τὸ ἀγαθὸν, λέγω δὴ τὸν ἐπι-
γνωρισμὸν, ἐδωρήσατο.
Ἐρώτ. κγʹ. Δεδόσθω τοίνυν κατὰ τὸν σὸν λό-
γον, αἱ ψυχαὶ ἀλλήλας οὐκ ἐπιγινώσκουσι νῦν· εἶτα
ἆρα οὔτε ἐν τῇ ἀναστάσει ἐπιγνώσονται ἀλλήλους οἱ
ἁμαρτωλοὶ, λέγω δὲ οἱ ἐκ μιᾶς χώρας καὶ οἴκου καὶ
γένους ὑπάρχοντες;
Αθανάσιος θεολογος , Sermo in annuntiationem deiparae [Sp.]

Vol. 28, P.920, L. 52
καὶ πρὸς τὸν Πατέρα λέγων· «Τὰ ἐμὰ πάντα σά ἐστι,

καὶ τὰ σὰ ἐμὰ, καὶ δεδόξασμαι ἐν αὐτοῖς.» Ἐν ἅπα-
σι γὰρ οἷς δοξάζεται ὁ Πατὴρ θεολογούμενος, ἐν
αὐτοῖς δοξάζεται καὶ ὁ Υἱὸς, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον.
Καὶ ἐντεῦθεν τέλειος Θεὸς ὁ Πατὴρ λέγεται, καὶ τέ-
λειος Θεὸς ὁ Υἱὸς, καὶ τέλειος Θεὸς τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιον. Ἐπείπερ μηδὲν ἐλλείπει τοῦ περὶ τὴν θεότητα
πληρώματος ἕκαστον· ἀλλ' ἰσίαν ἔχει πάντων τῶν ἰδιω-
μάτων, ὧν ἐπίσης καὶ τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος
θεωρεῖται. Ἐκ παραγωγῆς γὰρ τοῦ ἴσου, ἰσία λέγεται
θηλυκῇ ἐκφορᾷ ἡ τῆς ἰσότητος τῶν πολλῶν συστατικὴ
περίληψις. Ὧν γὰρ ἴση τίς ἐστιν οὐσία, διαφερόντων
ἰδιωμάτων, ἰσία λέγεται, ὥσπερ καὶ ὁσία καὶ μία. Καὶ
ἐπείπερ ἰσία λέγεται κατ' ἐτυμολογίαν, τροπῇ τοῦ ι
εἰς ο, καὶ πλεονασμῷ τοῦ υ στοιχείου, οὐσία διερμη-
νεύεται, ὡς οὖσά τις συστατικὴ ὕπαρξις, τῶν ἐκ πλειό-
νων ἐπὶ μίαν μονάδα ἐχόντων τὸ ἄθροισμα. Καὶ οὕ-
τως εἰς τὸν κατ' εἰκόνα Θεοῦ γενόμενον ἄνθρωπον
ἀποβλέποντες, κανονίζομεν, ὅτι ἡ σύστασις τῶν
περὶ αὐτοῦ ἰδιωμάτων, κατὰ τὴν αὐτοῦ ὕπαρξιν, οὐ-
σία προσαγορεύεται, ὡς οὖσα περίληψις καὶ περιοχὴ
300
Αθανάσιος θεολογος , De sancta trinitate (dialogi 1, 3, 5) [Sp.]

Vol. 28, P.1169, L. 6
ἀγέννητον, τὸ δὲ ἄλλο μή. Εἰ δὲ ὅλη ἡ φύσις ἀγέν-

νητος, καθόλου δὲ μείζων ὁ Πατὴρ, εὐθὺς ἐπὶ τὴν
παραλλαγὴν τῆς οὐσίας ὅλως ἐκπίπτει. Εἰ γὰρ ἡ οὐ-
σία ὅλη ἀγέννητος, καὶ οὐδὲν ἐπ' αὐτῇ μέρος γεννη-
τὸν, κατὰ δὲ τὸ ἀγέννητον ἀνόμοιος, καθ' ὅλην ἄρα
τὴν οὐσίαν ἀνόμοιος. Πῶς οὖν λέγεις, πλὴν τῆς ἀγεν-
νησίας, ἐν δὲ τῷ γεννητῷ ἔχει τὴν ὑπεροχὴν κατὰ
τοῦ Υἱοῦ; Τὸ δὲ ἀγέννητον οὐδὲν ἔσται τοῦ Υἱοῦ μεῖ-
ζον, ὅπερ ἔξω φασὶ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρός. Εἰ
δὲ ἡ ὑπεροχὴ ἔξω τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς, ἡ ἰσότης
ἐν τῇ οὐσίᾳ ἐστί. Μεῖζον δέ ἐστι τὸ ἀγέννητον τοῦ
Υἱοῦ, ὅπερ πᾶσιν οὐδέν· καὶ τὸ ἴσον ἐν τῷ Υἱῷ ἔσται,
ἐκεῖνο μὲν ἀγέννητον, ταῦτα δὲ γεννητά. Ὀρθ.
Ἁρπάζειν δεῖ οὐ τὰ ἄγραφα, ἀλλὰ τὴν τῶν οὐρανῶν
βασιλείαν. Τί οὖν σὺ ἁρπάζεις ὃ οὔτε ἡ Γραφή σοι
δίδωσιν, οὔτε ἡμεῖς; Οὐδεὶς γὰρ ἡμῶν σοι δίδωσι
κατὰ τὸ ἀγέννητον μείζονα τὸν Πατέρα. Οὐδὲ γὰρ ὁ
Υἱὸς εἶπεν· Ὁ ἀγέννητος μείζων μού ἐστιν, ἀλλ' ὁ
Πατὴρ, πρὸς ὃν πορεύεσθαι ἔμελλε. Λέγει γὰρ οὕ-
τως· «Εἰ γὰρ ἠγαπᾶτέ με, ἐχάρητε ἂν, ὅτι εἶπον,
Ιωάννης Στοβαίος Ανθολόγος. Book 1, ch. 41, se. 8, L. 32
ἐκ τῶν ὁμοίων στοιχείων καὶ ὑπεσωμάτου ἡμᾶς καθ'

ἑκάστην τὴν ἡμέραν; Καὶ γὰρ γῆς τε καὶ ὕδατος καὶ
πυρὸς καὶ ἀέρος ἐπιρροὴ ἡμῖν γίγνεται, ἥ τις τὰ σώματα
ἡμῶν νεοποιοῦσα συνέχει τὸ σκῆνος· ὥστε καὶ πρὸς τὰς
κινήσεις ἐσμὲν ἀσθενέστεροι, φέροντες κινήσεις μηδὲ
ἡμέρας μιᾶς. Εὖ γὰρ ἴσθι, ὦ τέκνον, ὅτι εἰ μὴ ἐν ταῖς
νυξὶν ἡμῶν ἀνεπαύετο τὰ σώματα, οὐκ ἂν πρὸς μίαν
ἡμέραν ἀντέσχομεν. Ὅθεν ἀγαθὸς ὢν ὁ δημιουργὸς
πάντα προεπιστάμενος, εἰς διαμονὴν τοῦ ζῴου ἐποίησε
τὸν ὕπνον, [ὃν] μέγιστον τοῦ καμάτου τῆς κινήσεως,
καὶ ἐπ' ἰσότητος ἔταξεν ἑκατέρῳ χρόνον, μᾶλλον δὲ
τῇ ἀναπαύλῃ πλείονα. Μεγίστην δὲ νόει, τέκνον, τοῦ
ὕπνου τὴν ἐνέργειαν, ἐναντίαν τῇ τῆς ψυχῆς, οὐκ ἐλάττω
301
δ' ἐκείνης. Καθάπερ γὰρ ἡ ψυχὴ κινήσεώς ἐστιν

ἐνέργεια, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὰ σώματα ζῆν οὐ δύναται
χωρὶς τοῦ ὕπνου. Ἄνεσις γὰρ καὶ ἄφεσίς ἐστι τῶν συν-
δέτων μελῶν καὶ ἔσωθεν ἐνεργεῖ σωματοποιῶν τὴν ἐπεις-
ελθοῦσαν ὕλην, ἑκάστῳ τὸ οἰκεῖον διαστέλλων· τὸ μὲν
ὕδωρ τῷ αἵματι, τὴν δὲ γῆν τοῖς ὀστέοις καὶ μυελοῖς,
τὸν δὲ ἀέρα τοῖς νεύροις καὶ φλεψί, τὸ δὲ πῦρ τῇ ὁράσει.
της τῶν ἀγαθῶν, χωριστή τε αὐτῶν τῶν καλῶν τελεότης,

ἀφεστηκυῖα τὸ παράπαν ἀπὸ τῶν ἀτελῶν, ὑπερβολή τε
ἐξῃρημένη τῶν κρειττόνων αὐτὴ ἑαυτῇ, πρὸς ἣν οὐδὲν δύ-
ναται συντάττεσθαι τῶν χειρόνων οὐδέποτε. Καὶ ταῦτα
τοῖς παλαιοτέροις ἀρέσκει τὰ κεφάλαια αὐτῆς, ἄλλοις
δ' ἂν ἴσως εὐταξία καὶ διάστασις τοῦ χείρονος ἀπὸ τοῦ
βελτίονος καὶ τὰ τοιαῦτα μᾶλλον ἂν δόξειεν εἶναι κυ-
ριώτερα τῆς ὠφελείας αὐτῆς αἴτια. Δίκης δ' ἂν εἴη τὸ
τέλεον ἐν τῷ τὰ βελτίονα τῶν χειρόνων ἐπικρατεῖν καὶ ἐν
τῷ τὸ κακὸν κολούειν καὶ ἀνατρέπειν καὶ ἀφανίζειν τὸ
παράπαν καὶ ἐν τῷ τὴν ἀνάλογον καὶ κατ' ἀξίαν ἰσότητα
τοῖς πᾶσιν ἀπεργάζεσθαι. Πρὸς δὴ ταῦτα δοκοῦντα
τοῖς πρεσβυτέροις οἳ μὲν τὴν κατ' ἀριθμὸν ἰσότητα
ἢ πολλαπλασίωσιν, οἳ δὲ τὸ ἀντιπάσχειν τὰ αὐτὰ ἅπερ
οἱ δράσαντες προηδίκησαν, οἳ δὲ τὴν ἀπαλλαγὴν τῆς κα-
κίας, οἳ δὲ ἄλλο τι τοιοῦτον ὑποτίθενται ἀπ' αὐτῆς τὸ
λυσιτελοῦν, καὶ περὶ ταύτας τὰς αἱρέσεις ἑλίσσονται οἱ
πολλοὶ Πλατωνικοὶ καὶ Πυθαγόρειοι. Καὶ μὴν τῆς
γε καθάρσεως ἀφαίρεσις τῶν ἀλλοτρίων, ἀπόδοσις τῆς
οἰκείας οὐσίας, τελειότης, ἀποπλήρωσις, αὐτάρκεια, ἄνο-
δος ἐπὶ τὴν γεννησαμένην αἰτίαν, συναφὴ πρὸς τὰ ὅλα
Ιωάννης Στοβαίος Ανθολόγος. Book 2, ch. 7, se. 5b2, L. 39
ἀνυπέρβατον τῶν κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον φανέντων· καρ-

τερίαν δὲ ἐπιστήμην ἐμμενητικὴν τοῖς ὀρθῶς κριθεῖσι·
θαρραλεότητα δὲ ἐπιστήμην καθ' ἣν οἴδαμεν ὅτι
οὐδενὶ δεινῷ μὴ περιπέσωμεν· μεγαλοψυχίαν δὲ
ἐπιστήμην ὑπεράνω ποιοῦσαν τῶν πεφυκότων ἐν σπου-
δαίοις τε γίνεσθαι καὶ φαύλοις· εὐψυχίαν δὲ ἐπιστή-
μην ψυχῆς παρεχομένης ἑαυτὴν ἀήττητον· φιλοπονίαν
δὲ ἐπιστήμην ἐξεργαστικὴν τοῦ προκειμένου, οὐ κωλυο-
302
μένην διὰ πόνον· εὐσέβειαν δὲ ἐπιστήμην θεῶν θερα-

πείας· χρηστότητα δὲ ἐπιστήμην εὐποιητικήν· εὐκοι-
νωνησίαν δὲ ἐπιστήμην ἰσότητος ἐν κοινωνίᾳ· εὐσυν-
αλλαξίαν δὲ ἐπιστήμην τοῦ συναλλάττειν ἀμέμπτως τοῖς
πλησίον.
Πασῶν δὲ τούτων τῶν ἀρετῶν τὸ τέλος εἶναι
τὸ ἀκολούθως τῇ φύσει ζῆν· ἑκάστην δὲ τούτου διὰ
τῶν ἰδίων παρέχεσθαι τυγχάνοντα τὸν ἄνθρωπον. Ἔχειν
γὰρ ἀφορμὰς παρὰ τῆς φύσεως καὶ πρὸς τὴν τοῦ καθή-
κοντος εὕρεσιν καὶ πρὸς τὴν τῶν ὁρμῶν εὐστάθειαν καὶ
πρὸς τὰς ὑπομονὰς καὶ πρὸς τὰς ἀπονεμήσεις.
πληροῦν τὴν εὐδαιμονίαν ἀγνοεῖν, ὅτι ἡ μὲν εὐδαιμονία

βίος ἐστίν, ὁ δὲ βίος ἐκ πράξεως συμπεπλήρωται. Τῶν
δὲ σωματικῶν ἢ τῶν ἐκτὸς ἀγαθῶν οὐδὲν οὔτε πρᾶξιν
εἶναι καθ' ἑαυτὸ οὔθ' ὅλως ἐνέργειαν.
Τούτων δὴ τοῦτον τὸν λόγον ἐχόντων ἥ τε εὐεργεσία
συστήσεται καὶ ἡ χάρις καὶ ἡ εὐχαριστία καὶ φιλανθρωπία
καὶ φιλοτεκνία καὶ φιλαδελφία καὶ πρὸς ταύταις τό τε
φιλόπατρι καὶ φιλόπατορ καὶ φιλοίκειον καὶ κατὰ τὸ προς-
ῆκον ἥ τ' εὐκοινωνησία καὶ ἡ εὔνοια καὶ ἡ φιλία καὶ ἡ
ἰσότης καὶ ἡ δικαιοσύνη καὶ πᾶς ὁ τῶν ἀρετῶν θεῖος
χορός, οὗ τοὺς κατολιγωρήσαντας ἁμαρτάνειν φανερῶς
περί τε τὰς αἱρέσεις τῶν ἀγαθῶν καὶ τὰς φυγὰς τῶν
κακῶν καὶ περὶ τὴν κτῆσιν καὶ περὶ τὴν χρῆσιν τῶν
ἀγαθῶν, ὁμολογουμένως τε διασφάλλεσθαι περὶ μὲν τὴν
αἵρεσιν παρὰ τὴν κρίσιν, περὶ δὲ τὴν κτῆσιν παρὰ τὸν
τρόπον, περὶ δὲ τὴν χρῆσιν παρὰ τὴν ἀμαθίαν. Περὶ
μὲν οὖν τὴν αἵρεσιν ἁμαρτάνειν, ὅταν τὸ μηδ' ὅλως ὂν
ἀγαθὸν αἱρῶνται, ἢ τὸ ἧττον σφοδρότερον ἢ δεῖ. τοῦτο
δὲ περὶ τοὺς πλείστους ὑπάρχειν τὸ μὲν ἡδὺ τοῦ συμφέ-
ροντος, τὸ δὲ συμφέρον τοῦ καλοῦ προκρίνοντας καὶ ταῖς
τοῖς μανθάνουσιν ὁμοίως κόραις καὶ κόροις καὶ οὐδὲν δια-

φορώτερον τοῖς ἑτέροις· εἶτα δὲ ἐμποιητέον αἰδῶ πρὸς
ἅπαν αἰσχρόν. ὧν ἐγγενομένων ἀνάγκη σώφρονας εἶναι
303
καὶ ἄνδρα καὶ γυναῖκα. Καὶ μὴν τὸν παιδευόμενον ὀρθῶς,

ὅστις ἂν ᾖ, εἴτε ἄρρην εἴτε θήλεια, ἐθιστέον μὲν ἀνέχεσθαι
πόνου, ἐθιστέον δὲ μὴ φοβεῖσθαι θάνατον, ἐθιστέον δὲ
μὴ ταπεινοῦσθαι πρὸς συμφορὰν μηδεμίαν· δι' ὅσων ἄν
τις εἴη ἀνδρεῖος. Ἀνδρείας δὲ μικρῷ πρότερον ἐδείχθη
δεῖν μετεῖναι καὶ γυναιξίν. Ἔτι τοίνυν πλεονεξίαν μὲν
φεύγειν, ἰσότητα δὲ τιμᾶν καὶ εὐποιεῖν μὲν θέλειν, κακο-
ποιεῖν δὲ μὴ θέλειν ἄνθρωπον ὄντα ἀνθρώπους, ἔστι μὲν
δίδαγμα κάλλιστον καὶ δικαίους ἐπιτελεῖ τοὺς μανθάνον-
τας· τί δὲ μᾶλλον ἄνδρα μεμαθηκέναι χρὴ ταῦτα ἢ γυ-
ναῖκα; εἰ γὰρ νὴ Δία πρέπει δικαίας εἶναι γυναῖκας, καὶ
ταὐτὰ δεῖ μεμαθηκέναι ἄμφω τά γε κυριώτατα καὶ μέγιστα.
Εἰ γάρ τί που μικρὸν ὁ μὲν εἴσεται, ἡ δὲ οὔ, ἢ ἀνάπαλιν
ἡ μὲν εἴσεται, ὁ δὲ οὔ, τεχνίτου τινὸς ἐχόμενον, οὔπω τοῦτο
διάφορον ἀποφαίνει τὴν ἑκατέρου παιδείαν· μόνον περὶ
μηδενὸς τῶν μεγίστων ἕτερος ἕτερα μεμαθηκέτω, ἀλλὰ
ταὐτά. Ἂν δέ τις ἐρωτᾷ με, τίς ἐπιστήμη τῆς παιδείας
Εἰδότες οὔτε φιλίαν ἰδιώταις βεβαίαν γιγνομένην οὔτε

κοινωνίαν πόλεσιν, εἰ μὴ μετὰ ἀρετῆς δοκούσης ἐς ἀλλή-
λους γίγνοιντο καὶ τἆλλα ὁμοιότροποι εἶεν· ἐν γὰρ τῷ διαλ-
λάσσοντι τῆς γνώμης καὶ αἱ διαφοραὶ τῶν ἔργων καθί-
στανται. Ἀριστοτέλους. Ὥσπερ ὁ οἶνος κίρναται τοῖς τῶν πινόντων
τρόποις, οὕτω καὶ ἡ φιλία τοῖς τῶν χρωμένων ἤθεσι.
Πυθαγόρας ἐρωτηθείς, τί ἐστι φίλος, ἀπεκρίνατο·
“Ἄλλος ἐγώ”. Τὴν φιλίαν ἔφη ἰσότητα εἶναι.
Ἰάμβλιχος Μακεδονίῳ περὶ Ὁμονοίας.
Ἡ ὁμόνοια, καθάπερ αὐτὸ τὸ ὄνομα βούλεται ἐνδείκ-
νυσθαι, συναγωγὴν ὁμοίου τοῦ νοῦ κοινωνίαν τε καὶ ἕνωσιν
ἐν ἑαυτῇ συνείληφεν· ἀφορμηθεῖσα δὴ οὖν ἐντεῦθεν ἐπὶ
πόλεις καὶ οἴκους, κοινούς τε συλλόγους πάντας καὶ ἰδίους
[οἴκους], φύσεις τε καὶ συγγενείας πάσας ἐπιπορεύεται,
κοινάς τε καὶ ἰδίας ὡσαύτως· ἔτι δὲ περιέχει καὶ τὴν ἑνὸς
ἑκάστου πρὸς ἑαυτὸν ὁμογνωμοσύνην·
μίας ἐῶντα ἀκολάστους εἶναι καὶ ταύτας ἐπιχειροῦντα

πληροῦν, ἀνήνυτον κακόν, λῃστοῦ βίον ζῶντα. οὔτε γὰρ
ἂν ἄλλῳ ἀνθρώπῳ προσφιλὴς εἴη ὁ τοιοῦτος οὔτε θεῷ·
304
κοινωνεῖν γὰρ ἀδύνατος· ὅτῳ δὲ μὴ ἔνι κοινωνία, φιλία

οὐκ ἂν εἴη. φασὶ δ' οἱ σοφοί, ὦ Καλλίκλεις, καὶ οὐρα-
νὸν καὶ γῆν καὶ θεοὺς καὶ ἀνθρώπους τὴν κοινωνίαν
συνέχειν καὶ φιλίαν καὶ κοσμιότητα καὶ σωφροσύνην καὶ
δικαιότητα, καὶ τὸ ὅλον τοῦτο διὰ ταῦτα κόσμον καλοῦ-
σιν, ὦ ἑταῖρε, οὐκ ἀκοσμίαν οὐδὲ ἀκολασίαν. σὺ δέ μοι
δοκεῖς οὐ προσέχειν τὸν νοῦν τούτοις, καὶ ταῦτα σοφὸς
ὤν· ἀλλὰ λέληθέν σε ὅτι ἡ ἰσότης ἡ γεωμετρικὴ καὶ
ἐν θεοῖς καὶ ἐν ἀνθρώποις μέγα δύναται· σὺ δὲ πλεο-
νεξίαν οἴει δεῖν ἀσκεῖν· γεωμετρίας γὰρ ἀμελεῖς.
Ἐκ τῆς Νικολάου Ἐθῶν συναγωγῆς.
μὲν ὑβρίζειν, τοὺς δὲ τύπτειν, τοῖς δὲ κελεύειν, τερπό-

μενον τῷ πάντας ὑπακούειν αὐτῷ· τί οὖν ἄν τις τοῦτον
εἴποι, ὅταν μηδενὸς μὲν τῶν ἀλλοτρίων ἐπιθυμῇ, βίαιος
δὲ ἄλλως ᾖ καὶ τύραννος; καὶ πρώτοις μὲν τοῖς οἰκέ-
ταις καὶ ταῖς θεραπαινίσι χρῆσθαι κακῶς, τοὺς μὲν ὑπὲρ
τὸ μέτρον κολάζοντα, ταῖς δὲ συγγιγνόμενον ἀνέδην,
ἔπειτα μηδὲν ἀδικεῖν ἡγεῖσθε ταῦτα ποιοῦντα;
Ἐν ταὐτῷ.
Οἱ μὲν ἀπὸ τοῦ περιπάτου μεσότητα πλεονεξίας καὶ
μειονεξίας τὴν δικαιοσύνην εἰρήκασιν· οἱ δὲ ἀπὸ τῆς
στοᾶς ἕξιν ἰσότητος ἀπονεμητικήν. καὶ ὡς μὲν οὐ μόνον
οὐ δίκαιον, ἀλλὰ καὶ ἀδικώτατον τὸ πάντας τῶν αὐτῶν
ἀξιοῦν, ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηται· τὸ δὲ μεταξὺ πλεο-
νεξίας καὶ μειονεξίας, ἔκβασίς ἐστι πράξεως ἀκατονό-
μαστος, ἀλλ' οὐκ ἀρετὴ ψυχῆς. πᾶσα δὲ πρᾶξις ἐνέργεια
ψυχῆς διὰ σώματος· ἡ δ' ἐνέργεια οὐκ ἀρετή, ἢ πᾶσ' ἂν
ἐνέργεια ἦν ἀρετή. τὴν δὲ δικαιοσύνην πάντες ἁπαξα-
πλῶς ἀρετὴν ψυχῆς ὁμολογοῦσιν, ἀλλ' οὐ πρᾶξιν, οὐδὲ
πράξεως ἀποτέλεσμα. τρία γάρ ἐστι περὶ ἕκαστον, ἢ
ἕξις ἢ πρᾶξις ἢ ἀποτέλεσμα. ἕξις μέν, καθ' ἣν πλεο-
νεκτικοί τινες ἢ μειονεκτικοὶ ἐσμέν·
προῖκα τὸ παράπαν μηδ' ἡντινοῦν, μηδὲ νόμισμα πα-

ρακατατίθεσθαι, ὅτῳ μή τις πιστεύει· μηδὲ δανείζειν ἐπὶ
τόκῳ, ὡς ἐξὸν μὴ ἀποδιδόναι τὸ παράπαν τῷ δανεισαμένῳ
μήτε τόκον μήτε κεφάλαιον.
305
Τοῦ αὐτοῦ Νόμων ϛʹ (p. 757 A – 758 A).

Δοῦλοι γὰρ ἂν καὶ δεσπόται οὐκ ἄν ποτε γένοιντο
φίλοι, οὐδ' ἐν ἴσαις τιμαῖς διαγόμενοι φαῦλοι καὶ σπου-
δαῖοι· τοῖς γὰρ ἀνίσοις τὰ ἴσα ἄνισα γίγνοιτ' ἄν, εἰ μὴ
τυγχάνοι τοῦ μέτρου· διὰ γὰρ ἀμφότερα ταῦτα στάσεων
αἱ πολιτεῖαι πληροῦνται. παλαιὸς γὰρ λόγος ἀληθὴς
ὤν, ὡς ἰσότης φιλότητα ἀπεργάζεται, μάλα μὲν ὀρθῶς
εἴρηται καὶ ἐμμελῶς· ἥτις δ' ἐστί ποτε ἰσότης ἡ τοῦτο
αὐτὸ δυναμένη, διὰ τὸ μὴ σφόδρα σαφὴς εἶναι σφόδρα
ἡμᾶς διαταράττει. δυοῖν γὰρ ἰσοτήτοιν οὔσαιν ὁμωνύμοιν
μέν, ἔργῳ δὲ εἰς πολλὰ σχεδὸν ἐναντίαιν, τὴν μὲν ἑτέραν εἰς
τὰς τιμὰς πᾶσα πόλις ἱκανὴ παραγαγεῖν καὶ πᾶς νομο-
θέτης, τὴν μέτρῳ ἴσην καὶ σταθμῷ καὶ ἀριθμῷ, κλήρῳ
ἀπευθύνων εἰς τὰς διανομὰς αὐτήν· τὴν δὲ ἀληθεστάτην
καὶ ἀρίστην ἰσότητα οὐκέτι ῥᾴδιον παντὶ ἰδεῖν.
ρακατατίθεσθαι, ὅτῳ μή τις πιστεύει· μηδὲ δανείζειν ἐπὶ

τόκῳ, ὡς ἐξὸν μὴ ἀποδιδόναι τὸ παράπαν τῷ δανεισαμένῳ
μήτε τόκον μήτε κεφάλαιον.
Τοῦ αὐτοῦ Νόμων ϛʹ (p. 757 A – 758 A).
Δοῦλοι γὰρ ἂν καὶ δεσπόται οὐκ ἄν ποτε γένοιντο
φίλοι, οὐδ' ἐν ἴσαις τιμαῖς διαγόμενοι φαῦλοι καὶ σπου-
δαῖοι· τοῖς γὰρ ἀνίσοις τὰ ἴσα ἄνισα γίγνοιτ' ἄν, εἰ μὴ
τυγχάνοι τοῦ μέτρου· διὰ γὰρ ἀμφότερα ταῦτα στάσεων
αἱ πολιτεῖαι πληροῦνται. παλαιὸς γὰρ λόγος ἀληθὴς
ὤν, ὡς ἰσότης φιλότητα ἀπεργάζεται, μάλα μὲν ὀρθῶς
εἴρηται καὶ ἐμμελῶς· ἥτις δ' ἐστί ποτε ἰσότης ἡ τοῦτο
αὐτὸ δυναμένη, διὰ τὸ μὴ σφόδρα σαφὴς εἶναι σφόδρα
ἡμᾶς διαταράττει. δυοῖν γὰρ ἰσοτήτοιν οὔσαιν ὁμωνύμοιν
μέν, ἔργῳ δὲ εἰς πολλὰ σχεδὸν ἐναντίαιν, τὴν μὲν ἑτέραν εἰς
τὰς τιμὰς πᾶσα πόλις ἱκανὴ παραγαγεῖν καὶ πᾶς νομο-
θέτης, τὴν μέτρῳ ἴσην καὶ σταθμῷ καὶ ἀριθμῷ, κλήρῳ
ἀπευθύνων εἰς τὰς διανομὰς αὐτήν· τὴν δὲ ἀληθεστάτην
καὶ ἀρίστην ἰσότητα οὐκέτι ῥᾴδιον παντὶ ἰδεῖν. Διὸς γὰρ
δὴ κρίσις ἐστί, καὶ τοῖς ἀνθρώποις ἀεὶ σμικρὰ μὲν
ἐπαρκεῖ, πᾶν δὲ ὅσον ἂν ἐπαρκέσῃ πόλεσιν ἢ καὶ ἰδιώ-
ταις, πάντα ἀγαθὰ ἀπεργάζεται· τῷ μὲν γὰρ μείζονι
306
καὶ ἀρίστην ἰσότητα οὐκέτι ῥᾴδιον παντὶ ἰδεῖν. Διὸς γὰρ

δὴ κρίσις ἐστί, καὶ τοῖς ἀνθρώποις ἀεὶ σμικρὰ μὲν
ἐπαρκεῖ, πᾶν δὲ ὅσον ἂν ἐπαρκέσῃ πόλεσιν ἢ καὶ ἰδιώ-
ταις, πάντα ἀγαθὰ ἀπεργάζεται· τῷ μὲν γὰρ μείζονι
πλείω, τῷ δὲ ἐλάττονι σμικρότερα νέμει, μέτρια διδοῦσα
πρὸς τὴν αὐτῶν φύσιν ἑκατέρῳ· καὶ δὴ καὶ τιμὰς μείζοσι
μὲν πρὸς ἀρετὴν ἀεὶ μείζους, τοῖς δὲ τοὐναντίον ἔχουσιν
ἀρετῆς τε καὶ παιδείας τὸ πρέπον ἑκατέροις ἀπονέμει
κατὰ λόγον. ἔστι γὰρ δήπου καὶ τὸ πολιτικὸν ἡμῖν ἀεὶ
τοῦτ' αὐτὸ τὸ δίκαιον· οὗ καὶ νῦν ἡμᾶς ὀρεγομένους δεῖ
καὶ πρὸς ταύτην τὴν ἰσότητα, ὦ Κλεινία, ἀποβλέποντας,
τὴν νῦν φυομένην κατοικίζειν πόλιν. ἄλλην τε ἄν ποτέ τις
οἰκίζῃ πρὸς ταὐτὸ τοῦτο σκοπούμενον χρεὼν νομοθετεῖν,
ἀλλ' οὐ πρὸς ὀλίγους τυράννους ἢ πρὸς ἕνα ἢ καὶ κράτος
δήμου τι, πρὸς δὲ τὸ δίκαιον ἀεί, τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ νῦν
δὴ λεχθέν, τὸ κατὰ φύσιν ἴσον ἀνίσοις ἑκάστοτε δοθέν·
ἀναγκαῖόν γε μὴν καὶ τούτοις παρωνυμίοισί ποτε προς-
χρήσασθαι πόλιν ἅπασαν, εἰ μέλλει στάσεων ἑαυτῇ μὴ
προσκοινωνήσειν κατά τι μέρος· τὸ γὰρ ἐπιεικὲς καὶ
ξύγγνωμον τοῦ τελέου καὶ ἀκριβοῦς παρὰ δίκην τὴν
ὀρθήν ἐστι παρατεθραυσμένον,
ἀναγκαῖόν γε μὴν καὶ τούτοις παρωνυμίοισί ποτε προς-

χρήσασθαι πόλιν ἅπασαν, εἰ μέλλει στάσεων ἑαυτῇ μὴ
προσκοινωνήσειν κατά τι μέρος· τὸ γὰρ ἐπιεικὲς καὶ
ξύγγνωμον τοῦ τελέου καὶ ἀκριβοῦς παρὰ δίκην τὴν
ὀρθήν ἐστι παρατεθραυσμένον, ὅταν γίγνηται· διὸ τῷ
τοῦ κλήρου ἴσῳ ἀνάγκη προσχρήσασθαι δυσκολίας τῶν
πολλῶν ἕνεκα, θεὸν καὶ ἀγαθὴν τύχην καὶ τότε ἐν εὐχαῖς
ἐπικαλουμένους ἀπορθοῦν αὐτοὺς τὸν κλῆρον πρὸς τὸ
δικαιότατον. οὕτω δὴ χρηστέον ἀναγκαίως μὲν τοῖν ἰσο-
τήτοιν ἀμφοῖν, ὡς δ' ὅ τι μάλιστα ἐπ' ὀλιγίστοις τῇ
ἑτέρᾳ, τῇ τῆς τύχης δεομένῃ. ταῦτα οὕτω διὰ ταῦτα,
ὦ φίλοι, ἀναγκαῖον τὴν μέλλουσαν σῴζεσθαι δρᾶν πόλιν.
Ἐν ταὐτῷ (p. 759 A – D).

307
Ἐκ δὲ Διὸς βασιλῆες· ὃ δ' ὄλβιος, ὅν τινα Μοῦσαι

φίλωνται· γλυκερή οἱ ἀπὸ στόματος ῥέει αὐδή.
Πλάτωνος ἐκ τοῦ Κλειτοφῶντος (p. 408 B).
Ἔστιν ἄρα καθάπερ πλοίου παραδόντι τὰ πηδάλια
τῆς διανοίας ἄλλῳ, τῷ μαθόντι τὴν κυβερνητικήν, ἣν δὴ
σὺ πολιτικήν, ὦ Σώκρατες, ἐπονομάζεις πολλάκις, τὴν
αὐτὴν δὲ ταύτην δικαστικήν τε καὶ δικαιοσύνην ὡς ἔστιν
λέγων.
Ἰσοκράτους Νικοκλῆς ἢ Κύπριοι (§ 15 p. 29 d).
Αἱ μὲν τοίνυν ὀλιγαρχίαι καὶ δημοκρατίαι τὰς ἰσό-
τητας τοῖς μετέχουσι τῶν πολιτειῶν ζητοῦσι, καὶ τοῦτο
εὐδοκιμεῖ παρ' αὐταῖς, ἐὰν μηδὲν ἕτερος ἑτέρου δύνηται
πλέον ἔχειν, ὃ τοῖς πονηροῖς συμφέρον ἐστίν. αἱ δὲ
μοναρχίαι πλεῖστον μὲν νέμουσι τῷ βελτίστῳ, δευτέρῳ
δὲ τῷ μετ' ἐκεῖνον, τρίτῳ δὲ καὶ τετάρτῳ καὶ τοῖς ἄλλοις
κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον. καὶ ταῦτ' εἰ μὴ πανταχοῦ καθ-
έστηκεν, ἀλλὰ τό γε βούλημα τῆς πολιτείας τοιοῦτόν ἐστι.
Τοῦ αὐτοῦ (§ 16 p. 29 e).
Ιωάννης Στοβαίος Ανθολόγος. Book 4, ch. 20b, se. 78, L. 63
ξαιτ' ἂν γενέσθαι, τὸ αὑτοῦ γλυκὺ ὡς πλεῖστον χρόνον

καρποῦσθαι ἐπιθυμῶν. ἔστι μὲν δὴ καὶ ἄλλα κακά, ἀλλά
τις δαίμων ἔμιξε τοῖς πλείστοις ἐν τῷ παραυτίκα ἡδονήν,
οἷον κόλακι, δεινῷ θηρίῳ καὶ βλάβῃ μεγάλῃ, ὅμως ἐπέ-
μιξεν ἡ φύσις ἡδονήν τινα οὐκ ἄμουσον, καί τις ἑταίραν
ὡς βλαβερὸν ψέξειεν ἄν, καὶ ἄλλα πολλὰ τῶν τοιουτο-
τρόπων θρεμμάτων τε καὶ ἐπιτηδευμάτων, οἷς τό γε καθ'
ἡμέραν ἡδίστοισιν εἶναι ὑπάρχει· παιδικοῖς δὲ ἐραστὴς
πρὸς τῷ βλαβερῷ καὶ εἰς τὸ συνημερεύειν πάντων ἀηδές-
τατον. ἥλικα γὰρ δὴ καὶ ὁ παλαιὸς λόγος τέρπειν τὸν
ἥλικα· ἡ γὰρ οἶμαι χρόνου ἰσότης ἐπὶ ἴσας ἡδονὰς ἄγου-
σα δι' ὁμοιότητα φιλίαν παρέχεται· ἀλλ' ὅμως κόρον γε
καὶ ἡ τούτων συνουσία ἔχει. καὶ μὴν τό γε ἀναγκαῖον αὖ
βαρὺ παντὶ περὶ πᾶν λέγεται.
(Ibid. p. 241 B – C)
Βασίλειος θεολόγος. Adversus Eunomium (libri 5) Vol. 29, P.561, L. 9
{ΕΥΝ.} Ἀλλὰ μὴν, φησὶν, οὐδὲ ἐνυπάρχειν

308
τι τῇ οὐσίᾳ τοῦ Θεοῦ δυνατὸν, οἷον εἶδος, ἢ ὄγκον, ἢ

πηλικότητα, διὰ τὸ πάντη συνθήκης ἐλεύθερον εἶναι
τὸν Θεόν. Εἰ δὲ τούτων καὶ τῶν τοιούτων τι μήτε
ἐστὶ μήτε ποτὲ γένοιτ' ἂν εὐαγὲς ἐπινοῆσαι συμπε-
πλεγμένον τῇ οὐσίᾳ τοῦ Θεοῦ, ποῖος ἔτι συγχω-
ρήσει λόγος πρὸς τὴν ἀγέννητον ὁμοιοῦν τὴν γεννη-
τήν; τῆς κατ' οὐσίαν ὁμοιότητος, ἢ συγκρίσεως,
τῆς ἰσότητος ἀγέννητον ἀποφαινούσης τὸν ὁμοιούμε-
Πατρὶ τὸν Υἱὸν, αὐτοῦ τοῦ Κυρίου διαῤῥήδην εἰπόν-
τος· Ὁ Πατὴρ ὁ πέμψας με μείζων μου ἐστί·
καὶ πάλιν μετ' ὀλίγα. Ἀλλ' ὅτι μὲν οἷς ὁ τῶν πάν-
των Θεὸς ἀγέννητος καὶ ἀσύγκριτος, πλειόνων ὄντων
τῶν παραλελειμμένων, ἀποχρῆν ἡγοῦμαι καὶ τὰ
ῥηθέντα πρὸς ἀπόδειξιν.
τι τῇ οὐσίᾳ τοῦ Θεοῦ δυνατὸν, οἷον εἶδος, ἢ ὄγκον, ἢ

πηλικότητα, διὰ τὸ πάντη συνθήκης ἐλεύθερον εἶναι
τὸν Θεόν. Εἰ δὲ τούτων καὶ τῶν τοιούτων τι μήτε
ἐστὶ μήτε ποτὲ γένοιτ' ἂν εὐαγὲς ἐπινοῆσαι συμπε-
πλεγμένον τῇ οὐσίᾳ τοῦ Θεοῦ, ποῖος ἔτι συγχω-
ρήσει λόγος πρὸς τὴν ἀγέννητον ὁμοιοῦν τὴν γεννη-
τήν; τῆς κατ' οὐσίαν ὁμοιότητος, ἢ συγκρίσεως,
τῆς ἰσότητος ἀγέννητον ἀποφαινούσης τὸν ὁμοιούμε-
Πατρὶ τὸν Υἱὸν, αὐτοῦ τοῦ Κυρίου διαῤῥήδην εἰπόν-
τος· Ὁ Πατὴρ ὁ πέμψας με μείζων μου ἐστί·
καὶ πάλιν μετ' ὀλίγα. Ἀλλ' ὅτι μὲν οἷς ὁ τῶν πάν-
των Θεὸς ἀγέννητος καὶ ἀσύγκριτος, πλειόνων ὄντων
τῶν παραλελειμμένων, ἀποχρῆν ἡγοῦμαι καὶ τὰ
ῥηθέντα πρὸς ἀπόδειξιν.

309
τοις, κατὰ τὴν ταὐτότητα τοῦ εἴδους, ἡ ὁμοιότης·

τὴν δὲ ἀνείδεον καὶ ἀσχημάτιστον φύσιν ἐν αὐτῇ τῇ
οὐσίᾳ λείπεται ἔχειν τὴν ὁμοιότητα· καὶ τὸ ἴσον μὴ
ἐν τῇ τῶν ὄγκων παραμετρήσει, ἀλλ' ἐν τῇ ταὐτότητι
τῆς δυνάμεως. Χριστὸς, φησὶ, Θεοῦ δύναμις, καὶ
Θεοῦ σοφία· ὅλης τῆς πατρικῆς δυνάμεως ἐναποκει-
μένης αὐτῷ δηλονότι. Ὅθεν ὅσαπερ ἂν βλέπῃ τὸν
Πατέρα ποιοῦντα, ταῦτα καὶ ὁ Υἱὸς ὁμοίως ποιεῖ.
{ΕΥΝ.} Ἀλλ' ἡ κατ' οὐσίαν, φησὶν, ὁμοιότης, ἢ
σύγκρισις, ἢ κοινωνία, μηδεμίαν ὑπεροχὴν ἢ διαφο-
ρὰν καταλείπουσα, ἰσότητα σαφῶς ἀπεργάζεται.
{ΒΑΣ.} Πῶς οὖν οὐδεμίαν διαφορὰν καταλείπει, οὐδὲ
τὴν τοῖς αἰτίοις πρὸς τὰ ἐξ αὐτῶν ἐνυπάρχουσαν;
Εἶτα ἐπάγει·
Βασίλειος θεολόγος. Homilia in principium proverbiorum Vol. 31,

P.401, L. 35
τοῦ κατ' ἀξίαν· δυσθήρατον δὲ τοῦτο, τῶν μὲν διὰ

τὸ περὶ τὴν φρόνησιν ἐλλειπὲς, οὐκ ἐξευρισκόντων
ἑκάστῳ διανεῖμαι τὸ ἴσον, τῶν δὲ, διὰ τὸ προκατ-
έχεσθαι ὑπὸ παθῶν ἀνθρωπίνων, ἀφανιζόντων τὸ δί-
καιον, ὅταν πενήτων μὲν καταφρονῶσι, δυνάστας δὲ
ἀδικοῦντας μὴ διελέγχωσι, δώσειν ὑπισχνεῖται
τοῖς ἑαυτῆς μαθηταῖς ἡ βίβλος τῶν Παροιμιῶν τῆς
ἀληθοῦς δικαιοσύνης τὴν γνῶσιν. Καὶ ἐπειδὴ πολλοὶ,
τὸν παρὰ τῶν πολλῶν ἔπαινον θηρώμενοι, ἔργῳ μὲν
τὴν ἀδικίαν καὶ τὸ πλεονεκτικὸν ὡς ὠφέλιμον προτι-
μῶσι, σχήματι δὲ καὶ λόγῳ τὴν ἰσότητα καὶ τὴν δι-
καιοσύνην ὑπερθαυμάζουσιν· οὐδὲ τούτους ἀγνοήσει
ὁ τὰς Παροιμίας πεπαιδευμένος, ἀλλὰ γνώσεται τίς
ἡ κίβδηλος καὶ νενοθευμένη, καὶ τίς ἡ ἀληθινὴ καὶ
ἄδολος δικαιοσύνη. Ἐπεὶ μέντοι πολλοὺς καὶ οἱ ἔξω-
θεν σοφοὶ κατεβάλοντο λόγους περὶ δικαιοσύνης,
καὶ πιθανῶς παρακρούονται τοὺς μὴ δυναμένους τῷ
ἀληθεῖ λόγῳ περὶ τοῦ σκέμματος τούτου ἐπακολουθῆ-
σαι, ἐπαγγέλλεται γνωρίσειν ἡ βίβλος τὴν ἀληθῆ δι-
καιοσύνην, ὥστε τὸ ἐκ τῶν σοφισμάτων ἡμᾶς βλα-
βερὸν διαδρᾶναι.
310
Βασίλειος θεολόγος. Homilia in principium proverbiorum Vol. 31,

P.408, L. 12
τὸ πικρὸν γλυκὺ, καὶ τὸ γλυκὺ πικρόν· οἱ λέγον-

τες τὸ φῶς σκότος, καὶ τὸ σκότος φῶς.
Ἐπεὶ οὖν, κατ' αὐτὸν τὸν Σολομῶντα, Λογι-
σμοὶ δικαίων κρίματα, ἔνδον ἐν τῷ κεκρυμμένῳ
τῶν λογισμῶν κριτηρίῳ σπουδάζειν χρὴ τὰς περὶ τοῦ
πράγματος κρίσεις ἀπαρατρέπτους ποιεῖσθαι, καὶ
τὸν νοῦν τρυτάνῃ ἔχειν προσεοικότα, ἀκλινῶς ἕκα-
στον τῶν πρακτέων ζυγοστατοῦντα. Ὅταν ἑκά-
στη ἐντολὴ παρὰ σοὶ πρὸς τὴν ἀντικειμένην αὐτῇ
κακίαν διαδικάζηται, δὸς τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ κατὰ
τῆς ἁμαρτίας τὰ νικητήρια. Πλεονασμὸς καὶ ἰσότης
κρίνονται; ἀπόφηνε κατὰ τῆς τῶν ἀλλοτρίων ἐπι-
θυμίας, δὸς τὴν βελτίονα ψῆφον τῇ ἀρετῇ. Λοιδορία
καὶ μακροθυμία ἀλλήλαις ἀντικαθίστανται; καταί-
σχυνον τὴν λοιδορίαν, καὶ προτίμησον τὸ μακρόθυ-
μον. Ἔχθρα καὶ ἀγάπη; τὴν μὲν ἄτιμον ποιήσας,
ὑπερόρισον ὡς ποῤῥωτάτω· τὴν δὲ ἀγάπην σεμνύνας,
οἰκείαν ποίησον σεαυτῷ. Ὑπόκρισις καὶ ἁπλό-
της, ἀνδρία καὶ δειλία, φρόνησις καὶ ἀφροσύνη,
δικαιοσύνη καὶ ἀδικία, σωφροσύνη καὶ ἀκολασία,
καὶ συνελόντι φῆσαι, πᾶσα ἀρετὴ πρὸς πᾶσαν
Βασίλειος θεολόγος. Contra Sabellianos et Arium et Anomoeos

Vol. 31, P.604, L. 27
Καὶ, Ἐν τῷ νόμῳ δὲ, φησὶ, τῷ ὑμετέρῳ γέγρα-

πται, ὅτι δύο ἀνθρώπων ἡ μαρτυρία ἀληθής
ἐστιν. Ἀρίθμησον, εἰ βούλει, τὰ πρόσωπα. Ἐγὼ,
φησὶν, εἰμὶ ὁ μαρτυρῶν. Εἷς. Καὶ μαρτυρεῖ περὶ
ἐμοῦ ὁ πέμψας με. Δύο. Καὶ οὐκ ἐγὼ οὕτω τολμη-
ρῶς ἀριθμῶ, ἀλλ' αὐτὸς ὁ Κύριος ἐδίδαξεν, εἰπών·
Ἐν τῷ νόμῳ τῷ ὑμετέρῳ γέγραπται, ὅτι ἀνθρώ-
πων δύο ἡ μαρτυρία ἀληθής ἐστι. Καὶ σὺ δὲ, ὁ
κατ' ἄλλο εἶδος τῆς ἀσεβείας θεομαχῶν, ὁ ἀνόμοιον
εἶναι λέγων τῇ φύσει τὸν Υἱὸν τῷ Θεῷ, ὁ τὴν ἰσό-
τητα μὴ διδοὺς, ὁ διάστασιν ζωῆς ἐμποιῶν
δυσωπήθητι Παῦλον λέγοντα· Ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ
Θεοῦ τοῦ ἀοράτου· καὶ δὸς τῇ ζώσῃ εἰκόνι ἀπαρ-
αλλάκτως ἔχειν πρὸς τὴν ζωὴν τὴν ἀρχέτυπον.
311
Βασίλειος θεολόγος. Asceticon magnum sive Quaestiones (regulae

brevius tractatae) Vol. 31, P.1284, L. 12Εἰ χρὴ ἀδελφότητα μετὰ
ἀδελφότητος πραγμα- τευομένην τὴν ἀξίαν τιμὴν τοῦ εἴδους περιερ-
γάζεσθαι.
ΑΠΟΚΡΙΣΙΣ.
Εἰ μὲν συγχωρεῖ ὁ λόγος ἐν ἀδελφοῖς τὸ ἀγοράζειν

παρ' ἀλλήλων καὶ πωλεῖν ἀλλήλοις, οὐκ ἔχω τι λέ-
γειν· κοινωνεῖν γὰρ ἀλλήλοις παιδευόμεθα πρὸς τὴν
χρείαν, κατὰ τὸ γεγραμμένον· Τὸ ὑμῶν περίς-
σευμα εἰς τὸ ἐκείνων ὑστέρημα, καὶ τὸ ἐκείνων
περίσσευμα εἰς τὸ ὑμῶν ὑστέρημα, ὅπως γένηται
ἰσότης· εἰ δὲ ἄρα συνεμπίπτει ποτὲ τοιαύτη ἀνάγκη,
χρὴ τὸν ἀγοράζοντα μᾶλλον. ἀκριβεύεσθαι μὴ τῆς
ἀξίας ἐλάττονα δῷ τιμὴν ἤπερ τὸν πωλοῦντα.
Ἀμφότεροι δὲ μνημονευέτωσαν τοῦ εἰπόντος· Ζη-
μιοῦν ἄνδρα δίκαιον οὐ καλόν.
Βασίλειος θεολόγος. Regulae morales Vol. 31, P.768, L. 52
Κεφάλ. Βʹ.
ΛΟΥΚΑΣ. Ὁ ἔχων δύο χιτῶνας μεταδότω τῷ

μὴ ἔχοντι· καὶ ὁ ἔχων βρώματα ὁμοίως ποιείτω.
ΠΡΟΣ ΚΟΡ. αʹ. Τί γὰρ ἔχεις, ὃ οὐκ ἔλαβες; ΠΡΟΣ
ΚΟΡ. βʹ. Τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς τὸ ἐκείνων
ὑστέρημα· ἵνα καὶ τὸ ἐκείνων περίσσευμα γένη-
ται εἰς τὸ ὑμῶν ὑστέρημα, ὅπως γένηται ἰσότης,
καθὼς γέγραπται· Ὁ τὸ πολὺ οὐκ ἐπλεόνασε·
Ὅτι οὐ δεῖ πλουτεῖν, ἀλλὰ πτωχεύειν, κατὰ τὸν τοῦ Κυρίου λόγον.
Βασίλειος θεολόγος. Homilia de misericordia et judicio [Sp.]

Vol. 31, P.1709, L. 3
εἰς ἔλεον, κατὰ τὸ γεγραμμένον· Ἔλεον καὶ κρῖμα

312
φυλάσσου, καὶ ἔγγιζε πρὸς Θεόν σου διαπαντός.

Ἐλεημοσύνην γὰρ καὶ κρίσιν ἀγαπᾷ ὁ Θεός. Διόπερ
ἐγγίζει πρὸς Θεὸν ὁ τοῦ ἐλέους καὶ τῆς κρίσεως
προνοούμενος. Λοιπὸν ἐνταῦθα ἐξεταζέτω τις ἑαυ-
τὸν, καὶ σκοπείτω τοὺς ἰδίους πόρους ὁ πλού-
σιος, ἐξ ὧν ἀναφέρειν δῶρα μέλλει Θεῷ· μὴ τὸν πέ-
νητα κατεδυνάστευσε, μὴ τὸν ἀσθενέστερον ἐβιάσατο,
μὴ τὸν ὑποκείμενον αὐτῷ πεπλεονέκτηκεν, ἐξουσίᾳ
χρώμενος ἀντὶ δικαιοσύνης. Τὸ δίκαιον γὰρ καὶ τὴν ἰσό-
τητα κελευόμεθα φυλάττειν καὶ πρὸς τοὺς δούλους. Μὴ
γὰρ, ὅτι κρατεῖς, βιάζου, μηδὲ, ὅτι δύνασαι, πλεονέκτει·
ἀλλ' ὅτι πάρεστί σοι τὰ τῆς ἐξουσίας, δεῖξον τὰ τῆς δι-
καιοσύνης. Οὐ γὰρ ἐν ᾧ μὴ δύνασαι, παρέξεις τὴν
ἀπόδειξιν τῆς πρὸς τὸν Θεὸν ὑπακοῆς καὶ τοῦ φόβου,
ἀλλ' ἐν ᾧ παραβῆναι δυνάμενος, οὐ παραβαίνεις. Εἰ
δὲ, ἀφελόμενος τὰ τῶν πενήτων, πένησι δίδως, κάλ-
λιον ἦσθα μήτε ἁρπάζων, μήτε διδούς.
Βασίλειος θεολόγος. Homilia de misericordia et judicio [Sp.]

Vol. 31, P.1712, L. 2
λάγηθι τῷ ἀδελφῷ σῷ, καὶ τότε ἐλθὼν πρόσφερε

τὸ δῶρόν σου. Μέμνησο τοῦ τελώνου Ζακχαίου, ὃς,
προθέμενος ἀποδοῦναι τετραπλάσιον, εἴ τι ἐσυκοφάν-
τησεν, οὕτω τῶν ὑπολειπομένων χρημάτων τὰ ἡμίση
πτωχοῖς ἀπεμέρισεν. ᾜδει γὰρ, ὅτι Χριστὸν ὑποδέ-
ξασθαι βούλεται, καὶ οὐκ ἄλλως ἀποδέξεται Χριστὸς
τὰς εἰς τοὺς πτωχοὺς φιλοτιμήσεις, εἰ μὴ λυθεῖεν αἱ
κατὰ τῶν ἀδικηθέντων πλεονεξίαι. Καὶ οὕτως ὁ Κύ-
ριος ἀπεδέξατο τοῦ Ζακχαίου τὴν ὀρθότητα, καὶ ἔφη·
Σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τούτῳ ἐγένετο. Καὶ
ταῦτα μὲν πρὸς τοὺς ἐλεημοσύνας ποιοῦντας, ἰσότη-
τος δὲ μὴ προνοουμένους. Πρὸς δὲ τὸν ἀδικεῖν μὲν
φυλαττόμενον, ἐλεεῖν δὲ ἀμελοῦντα, λέγομεν, ὅτι Πᾶν
δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ
βάλλεται, καὶ οὐδέποτε τὸ τοιοῦτο δένδρον ἀρέσει τῷ
ἐπουρανίῳ γεωργῷ τῷ λέγοντι, ὅτι Ἦλθε ζητῶν
καρπὸν ἐν τῇ συκῇ, καὶ οὐχ εὗρε, καὶ κελεύοντι αὐ-
τὴν ἐκκόπτεσθαι, ἵνα μὴ καὶ τὸν τόπον κατασχο-λῇ.
Βασίλειος θεολόγος. Constitutiones asceticae [Sp.] Vol. 31, P.1388, L.

313
36
ἑαυτοῦ διατάξεις ἁρμόζων, ἀναμφίλεκτον τὴν ὑπ-

ακοὴν ἀπαιτεῖ. Εἰ γὰρ ὁ τέχνῃ τινὶ τῶν βαναύσων,
τούτων δὴ τῶν πρὸς τὴν παροῦσαν ζωὴν ἡμῖν χρη-
σίμων, ἑαυτὸν ἐκδιδοὺς, παντὶ τρόπῳ πείθεται τῷ
τεχνίτῃ, καὶ κατ' οὐδὲν ἐναντιοῦται τοῖς ἐκείνου
προστάγμασιν, οὔτε μὴν πρὸς τὸ βραχύτατον τούτου
χωρίζεται, ἀλλὰ πάντα καιρὸν ἐν ὀφθαλμοῖς ἐστι τοῦ
διδασκάλου, βρῶσίν τε καὶ πόσιν καὶ τὴν ἄλλην δίαι-
ταν ὑπομένει ταύτην, ἣν ἂν ἐκεῖνος ὁρίσειεν· πολλῷ
μᾶλλον οἱ πρὸς τὴν μάθησιν τῆς εὐσεβείας καὶ τῆς
ἰσότητος ἀφικνούμενοι, ἅπαξ πεπεικότες ἑαυτοὺς,
ὅτι δυνήσονται παρὰ τοῦ καθηγουμένου τὴν τοιαύτην
ἐπιστήμην λαβεῖν, πᾶσαν εὐπείθειαν καὶ τὴν περὶ
πάντα ἀκριβεστάτην ὑπακοὴν τούτοις εἰσοίσονται·
καὶ οὐχὶ τὸν λόγον τῶν ἐπιτεταγμένων ἀπαιτήσου-
σιν· ἀλλὰ τὸ ἔργον τὸ ἐπιτεταγμένον ἐπιτελέσου-
σιν, εἰ μὴ τοσοῦτον, ὅσον ἀγνοοῦντάς τι τῶν συντει-
νόντων πρὸς σωτηρίαν, κοσμίως καὶ μετὰ τῆς πρε-
πούσης αἰδοῦς ἐρωτᾷν καὶ παιδεύεσθαι. Πᾶσα
δὲ σπουδὴ τοῦ ἀνθρώπου ἔστω, ὅπως μὴ
Βασίλειος θεολόγος. Sermones de moribus a Symeone Metaphrasta

collecti Vol. 32, P.1164, L. 14
παρέχειν μέλλῃς διὰ τὸν Κύριον, τὸ αὐτὸ καὶ

δῶρόν ἐστι καὶ δάνεισμα· δῶρον μὲν, διὰ τὴν ἀνελ-
πιστίαν τῆς ἀπολήψεως· δάνεισμα δὲ, διὰ τὴν μεγα-
λοδωρεὰν τοῦ Δεσπότου, τοῦ ἀποτιννύντος ὑπὲρ αὐ-
τοῦ· ὃς μικρὰ λαβὼν διὰ τοῦ πένητος, μεγάλα ὑπὲρ
αὐτῶν ἀποδίδωσι. Σκοπείτω τοίνυν τοὺς ἰδίους πόρους
τῶν πλουτούντων ἕκαστος, ἐξ ὧν ἀναφέρειν δῶρα
μέλλει Θεῷ, μὴ τὸν πένητα κατεδυνάστευσε, μὴ τὸν
ἀσθενέστερον ἐβιάσατο, μὴ τὸν ὑποκείμενον αὐτῷ πε-
πλεονέκτηκεν, ἐξουσίᾳ χρώμενος ἀντὶ δικαιοσύνης.
Τὸ δίκαιον γὰρ καὶ τὴν ἰσότητα κελευόμεθα φυλάτ-
τειν καὶ πρὸς τοὺς δούλους. Μὴ γὰρ ὅτι κρατεῖς,
βιάζου· μηδὲ ὅτι δύνασαι, πλεονέκτει· ἀλλ' ὅτι
πάρεστί σοι τὰ τῆς ἐξουσίας, δεῖξον τὰ τῆς δικαιο-
σύνης. Οὐ γὰρ ἐν ᾧ μὴ δύνασαι, παρέξεις τὴν
314
ἀπόδειξιν τῆς πρὸς Θεὸν ὑπακοῆς καὶ τοῦ φό-

βου· ἀλλ' ἐν ᾧ παραβῆναι δυνάμενος, οὐ παρα-
βαίνεις. Εἰ δὲ ἀφελόμενος τὰ τῶν πενήτων, πένησι
δίδως, κάλλιον ἦσθα μήτε ἁρπάζων μήτε διδούς.
Ωριγένης θεολόγος. In Jesu Nave homiliae xxvi (fragmenta e catenis)

P.454, L. 25
»Καὶ προσήλθοσαν οἱ ἀρχιπατριῶ-ται τῶν υἱῶν Λευΐ». Οὗτοι

κληρονομίᾳ ἀρκοῦνται Θεῷ καὶ «δεκάτας»
λαμβάνουσι γῆς ὡς καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων. Ἔδει δὲ καὶ τούτους
κατὰ κλήρους διανείμασθαι τὰ διδόμενα καὶ τὸ μὲν ἴσον πᾶσι διὰ τοῦ
κληρωθῆναι φυλάττεσθαι, τὸ δὲ κατ' ἀξίαν· δι' ὧν οἱ κλῆροι κατὰ
θείαν κρίσιν ἀνήγοντο τοῖς πρώτοις τὰ πρωτεῖα παρέχοντες καὶ τοῖς
ἄλλοις ἑξῆς, ὡς καὶ ἐν τοῖς Ἀριθμοῖς τάξει τινὶ περὶ τὴν σκηνὴν
ἐστρατοπεδεύοντο οἱ ἐκ τοῦ «Καὰθ» καὶ «Γηρσὼμ» καὶ «Μεραρί».
Καὶ νῦν δὲ κατανοεῖν ἄξιον τῶν
κλήρων τὴν ἄνισον ἰσότητα καὶ ἀναλογίαν καὶ τὴν πρὸς τὰς φυλὰς
τῶν ἱερέων καὶ τῶν ἄλλων ἀνάκρασιν. Τεσσάρων γὰρ ὄντων κλι-
μάτων καὶ τῶν φυλῶν κατὰ ταῦτα διῃρημένων τὰς ἀνατολικὰς καὶ
πρώτας λαγχάνει «Καάθ»· ἔνθα καὶ ἡ τοῦ Ἰούδα τὰ πρῶτα φέρει τῶν
φυλῶν ἡ τιμιωτάτη καὶ κατὰ τὴν ἁγίαν γῆν ἀκληρωτεὶ παρ' Ἰησοῦ
πρώτη λαβοῦσα τὸν κλῆρον. Τὸν δὲ δεύτερον ἐν ἀνατολαῖς ἔλαχεν
»ὁ Γηρσώμ», ὡς ἂν ὁ Καὰθ μὴ πᾶσαν λάβῃ τὴν ἀνατολήν, ἀλλὰ κρᾶ-
σίς τις ᾖ Λευϊτικῶν καὶ Ἰσραηλιτικῶν ταγμάτων· εἰ γὰρ πᾶσαν εἴλη-
φεν ὁ Καὰθ τὴν ἀνατολήν, ὕβρις ἦν τοῖς λοιποῖς.
Ωριγένης θεολόγος. Commentarium in evangelium Matthaei (lib. 12-17)

Book 13, ch. 15, L. 28
οὐκ ἄτοπον δὲ καί τινι τῶν ὑπὸ τοῦ θεοῦ τεταγμέ-

νων ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ διδασκάλων προ-
σελθόντας ἡμᾶς προτείνειν ἀνάλογόν τι πρόβλημα τῷ
τίς ἄρα μείζων ἐστὶν ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.
τί μὲν οὖν ἤδη ἔγνωστο τοῖς μαθη-ταῖς τῶν κατὰ τὸ πύσμα τοῦτο; τί
δὲ ἐζητεῖτο; ὅτι μὲν γὰρ οὐκ ἔστιν ἰσότης τῶν ἀξιουμένων τῆς βασιλείας
τῶν οὐρανῶν, κατειλήφεισαν, καὶ ὅτι (μὴ οὔσης ἰσότητος) ἔστι τις ὁ
μείζων καὶ οὕτω καθεξῆς μέχρι τοῦ ἐλαχίστου. ὁποδαπὸς δὲ ὁ μεί-
ζων, καὶ ὅπως βιώσας ὁ ἐλάχιστος
καὶ τίνες οἱ μεταξύ, ἔτι ἐζήτουν. εἰ
μὴ ἄρα ἀκριβέστερον ἔστιν εἰπεῖν ὅτι,
315

Book 13, ch. 15, L. 30
νων ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ διδασκάλων προ-

σελθόντας ἡμᾶς
προτείνειν ἀνάλογόν τι πρόβλημα τῷ
τίς ἄρα μείζων ἐστὶν ἐν τῇ
βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.
τί μὲν οὖν ἤδη ἔγνωστο τοῖς μαθη-
ταῖς τῶν κατὰ τὸ πύσμα τοῦτο; τί
δὲ ἐζητεῖτο; ὅτι μὲν γὰρ οὐκ ἔστιν
ἰσότης τῶν ἀξιουμένων τῆς βασιλείας
τῶν οὐρανῶν, κατειλήφεισαν, καὶ
ὅτι (μὴ οὔσης ἰσότητος) ἔστι τις ὁ
μείζων καὶ οὕτω καθεξῆς μέχρι
τοῦ ἐλαχίστου. ὁποδαπὸς δὲ ὁ μεί-
ζων, καὶ ὅπως βιώσας ὁ ἐλάχιστος
καὶ τίνες οἱ μεταξύ, ἔτι ἐζήτουν. εἰ
μὴ ἄρα ἀκριβέστερον ἔστιν εἰπεῖν ὅτι,
τίς μὲν ὁ ἐλάχιστος ᾔδεισαν ἐκ τοῦ
»ὃς ἐὰν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τού-
των τῶν ἐλαχίστων καὶ διδάξῃ οὕ-
τως τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος κλη-
θήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρα

Book 16, ch. 8, L. 136
σαι καὶ τοὺς δουλευομένους. ὁ δὲ

Λουκᾶς βασιλεῖς καὶ ἐξουσιά-
ζοντας ἐθνῶν παραλαμβάνει εἰς τὸν
λόγον, ἀποτρέπων τὸν βουλόμενον
εἶναι ἐν τοῖς ἀδελφοῖς μείζονα μιμεῖ-
σθαι τὴν βασιλικὴν ἐξουσίαν ἢ τὴν
τῶν ἐξουσιαζόντων τῆς κολακείας
ἐπιθυμίαν, διδάσκων δ' ἡμᾶς ἵν'
ὁ μὲν ἀληθῶς ἐν ἡμῖν «μείζων» γένη-
ται «ὡς ὁ νεώτερος» (τουτέστιν ὡς
παιδίον) ἁπλότητος καὶ ἰσότητος
χάριν, ὁ δὲ «ἡγούμενος (οὕτω δὲ οἶμαι
316
ὀνομάζειν τὸν καλούμενον ἐν ταῖς

ἐκκλησίαις ἐπίσκοπον) ὡς ὁ» τοῖς
ὑπηρετουμένοις διακονούμενος.

Book 16, ch. 8, L. 167
γε ἰδεῖν ἐν πολλαῖς νομιζομέναις

ἐκκλησίαις, καὶ μάλιστα ταῖς τῶν
μειζόνων πόλεων, τοὺς ἡγουμένους
τοῦ λαοῦ τοῦ θεοῦ μηδεμίαν ἰσο-
λογίαν ἔχοντας ἢ πρὸς αὑτοὺς
ἔχειν ἐπιτρέποντας, ἔσθ' ὅτε καὶ
τοῖς καλλίστοις τῶν Ἰησοῦ μαθη-
τῶν εἶναι πρὸς αὐτούς. καὶ ὁ μὲν
ἀπόστολος τοῖς κυρίοις περὶ τῶν
οἰκετῶν ἐντολὴν δίδωσι λέγων· «οἱ
κύριοι, τὸ δίκαιον καὶ τὴν ἰσότητα
τοῖς δούλοις παρέχεσθε εἰδότες ὅτι
καὶ ὑμεῖς ἔχετε κύριον ἐν οὐρανῷ»·
διδάσκει δὲ καὶ ἀνιέναι τὴν ἀπειλὴν
τοὺς δεσπότας κατὰ τῶν οἰκετῶν.
ἔστι δέ τινας ἰδεῖν ἐπισκόπους
ὠμῶς ἀπειλοῦντας, ὁτὲ μὲν προ-
φάσει ἁμαρτίας, ὁτὲ δὲ τῷ κατα-
φρονεῖν τῶν πτωχῶν,

Book 16, ch. 8, L. 182
ἔστι δέ τινας ἰδεῖν ἐπισκόπους

ὠμῶς ἀπειλοῦντας, ὁτὲ μὲν προ-
παρὰ τὸν ἀποστολικὸν λόγον ἐν ᾧ
λέλεκται· «δεξιὰς ἔδωκαν ἐμοὶ καὶ
Βαρνάβᾳ κοινωνίας, ἵνα ἡμεῖς εἰς τὰ
ἔθνη, αὐτοὶ δὲ εἰς τὴν περιτομήν·
μόνον τῶν πτωχῶν ἵνα μνημονεύω-
μεν», καὶ πάλιν τὴν πρὸς τοὺς ὑπο-
χειρίους ἰσότητα μήτε ἐννοοῦντας
317
μήτε φανταζομένους ὅτι καθήκει

ἀτυφίαν καὶ ἰσότητα μάλιστα Χρι-
στιανοῖς ἐμπολιτεύεσθαι, καὶ ἐξαι-
ρέτως ἐν τοῖς ὑπεροχήν τινα ὀνόμα-
τος ἐκκλησιαστικοῦ φοροῦσι·
γέγραπται γάρ· «ὅσῳ μέγας εἶ, το-
σούτῳ ταπείνου σεαυτόν, καὶ ἔναντι
κυρίου εὑρήσεις χάριν».
ἐχρῆν δ' ἡμᾶς εἰδέναι καὶ τὸ
ἐν Παροιμίαις οὕτως εἰρημένον·

Book 16, ch. 8, L. 184

παρὰ τὸν ἀποστολικὸν λόγον ἐν ᾧ
λέλεκται· «δεξιὰς ἔδωκαν ἐμοὶ καὶ
Βαρνάβᾳ κοινωνίας, ἵνα ἡμεῖς εἰς τὰ
ἔθνη, αὐτοὶ δὲ εἰς τὴν περιτομήν·
μόνον τῶν πτωχῶν ἵνα μνημονεύω-
μεν», καὶ πάλιν τὴν πρὸς τοὺς ὑποχειρίους ἰσότητα μήτε ἐννοοῦντας
μήτε φανταζομένους ὅτι καθήκει ἀτυφίαν καὶ ἰσότητα μάλιστα Χρι-
στιανοῖς ἐμπολιτεύεσθαι, καὶ ἐξαιρέτως ἐν τοῖς ὑπεροχήν τινα ὀνόμα-
τος ἐκκλησιαστικοῦ φοροῦσι· γέγραπται γάρ· «ὅσῳ μέγας εἶ, το-
σούτῳ ταπείνου σεαυτόν, καὶ ἔναντι κυρίου εὑρήσεις χάριν».
Ωριγένης θεολόγος. Fragmenta ex commentariis in epistulam i ad

Corinthios (in catenis) Se. 33, L. 48
μὴ δυσωπήσῃ τοὺς ἐν γάμῳ ὡς δούλους ἀλλήλων τυγχάνοντας μὴ χωρὶς

συμφωνίας ἥκειν ἐπὶ τὴν ἄσκησιν τῆς καθαρότητος φησίν· Ἡ γυνὴ τοῦ
ἰδίου
σώματος οὐκ ἐξουσιάζει ἀλλ' ὁ ἀνήρ· ὁμοίως καὶ ὁ ἀνὴρ τοῦ ἰδίου
σώματος
οὐκ ἐξουσιάζει ἀλλ' ἡ γυνή. ἐξουσίαν οὖν ἔχει ὁ ἀνὴρ τοῦ σώματος τῆς
γυναικός, καὶ ἐξουσίαν ἔχων ἐὰν θέλῃ μὴ χρήσθω τῇ ἐξουσίᾳ· 8ἀλλ' οὐκ
ἐχρησά-
μεθα τῇ ἐξουσίᾳ ταύτῃ, φησὶν ὁ ἀπόστολος, οἶμαι τοῦτο διδάσκων τῷ
λέγειν
8μὴ οὐκ ἔχομεν ἐξουσίαν ἀδελφὴν γυναῖκα περιάγειν, ὡς καὶ οἱ λοιποὶ
318
ἀπόστολοι καὶ
οἱ ἀδελφοὶ τοῦ κυρίου καὶ Κηφᾶς; ἐξουσίαν οὖν ἔχει ἡ γυνὴ τοῦ σώματος
τοῦ
ἀνδρὸς καὶ οὐ δύναται μὴ χρήσασθαι τῇ ἐξουσίᾳ;
Τὸ δὲ ὁμοίως δὶς κείμενον δίδωσι νοεῖν ὅτι μὴ νομιζέτω ὁ ἀνὴρ ἐν τοῖς
κατὰ
τὸν γάμον πράγμασιν ὑπερέχειν τῆς γυναικός· ὁμοιότης ἐστὶ καὶ ἰσότης
τοῖς γεγαμηκόσι πρὸς ἀλλήλους.
Ωριγένης θεολόγος. Fragmenta in Psalmos 1-150 [Dub.] Psalm 61,

verse 10, L. 9
Ὅτι παρ' αὐτοῦ ἡ ὑπομονή μου.

Ὅτι σὺ εἶ ἡ ὑπομονὴ, Κύριε.
Ψευδεῖς οἱ υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων ἐν
ζυγοῖς, τοῦ ἀδικῆσαι αὐτοὶ ἐκ ματαιότητος
ἐπὶ τὸ αὐτό.
Ὁ δὲ Θεοδοτίων οὕτως· Πλὴν ἀτμὶς υἱοὶ
τοῦ ἀνθρώπου· ψευδεῖς υἱοὶ ἀνδρὸς, ὡς ῥοπὴ
ζυγοῦ· εὐδιάλυτα γὰρ, φησὶ, τὰ ἀνθρώπινα,
καὶ ἄνω κάτω ζυγοῦ δίκην μεταχωροῦντα.
Κατὰ δὲ τοὺς Οʹ· Ὡς μονίμοις θαῤῥοῦσι τοῖς
ῥέουσιν, ἰσότητος ἀμελοῦντες καὶ μὴ τη-
ροῦντες καθάπερ ἴσῳ ζυγῷ τὴν καρδίαν,
καὶ ὅμως κέρδος ἐντεῦθεν οὐδέν. Διὸ Σύμ-
μαχος εἶπεν· Αὐτοὶ ματαιοῦνται ὁμοῦ. Εἰ
οἱ ἅγιοι οὐ μάταιοι, οὐχὶ υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων
οἱ ἅγιοι· κατηργήθη γὰρ ἡ κατ' ἄνθρωπον
γένεσις· μάταιοί εἰσιν οἱ τοῖς ματαίοις καὶ
φθαρτοῖς τοῦ αἰῶνος τούτου προκαθεζόμενοι
πράγμασι.
Ωριγένης θεολόγος. Fragmenta in Psalmos 1-150 [Dub.] Psalm 88,

verse 7,8, L. 35
ται. – Ἀλλὰ καὶ οὗτός ἐστιν ἀσύγκριτος

ὑπὲρ πάσας τὰς οὐρανίους. Αἱ μὲν γὰρ οἰ-
κετικὸν ἔχουσι τάγμα, ὁ δὲ δεσπότης τῶν
ὅλων ἐστὶ Κύριος. Ἀλλ' οὐδὲ ἐν υἱοῖς Θεοῦ
319
ἐστί τις ὅμοιος αὐτῷ, ὅτι φασίν· Ἐκ τοῦ

πληρώματος αὐτοῦ ἡμεῖς πάντα ἐλάβομεν.
Οὐκοῦν ὡς Θεὸς ἐξ ἰδίου πληρώματος, οἱ δὲ
πλουτοῦσι παρ' αὐτῷ; – Ἔστι καὶ ὁ Χρις-
τὸς ἐν ταῖς νεφέλαις, τοῖς προφήταις καὶ
ἀγγέλοις, ἀλλ' οὐκ ἰσοῦνται οὗτοι τῷ Κυρίῳ,
κἂν αὔξησιν σπούδοντες ἐπὶ τὴν ἰσότητα αὐ-
τοῦ· οὐ μόνον οὖν οὐκ ἰσωθήσεταί τις τῶν
ἀγγέλων τῷ Κυρίῳ, ἀλλ' οὐδὲ ὁμοιωθήσεται.
– Ἢ τὸ τίς ἐπαπορητικῶς εἴρηται, τασσό-
μενον ἐπὶ τοῦ σπανίου.
Ωριγένης θεολόγος. Selecta in Psalmos [Dub.] (fragmenta e catenis)

Vol. 12, P.1441, L. 42
εἰς τὴν ἑκάστου νίκην τῶν ἐν τῷ ἀγωνίζεσθαι

νικώντων ἀναφέρεσθαι ἡ ἐπιγραφή. Τὸ δὲ, «Ἀκού-
σατε,» Χριστοῦ φωνὴ, πάντα τὰ ἔθνη προσκαλου-
μένου, τοῦ εἰπόντος· «Δεῦτε πρὸς μὲ, πάντες οἱ
κοπιῶντες.» Καὶ ἐπεὶ ἀπὸ τῆς λέξεως τῶν Γραφῶν
οἰκοδομεῖται καὶ ἁπλούστερον γηγενής τις καὶ πένης
ὢν, ὠφελεῖται δὲ μᾶλλον καὶ ὁ διαβαίνειν δυνάμενος
ἐπὶ τὰ πνευματικὰ, υἱὸς ἀνθρώπου καὶ πλούσιος
τυγχάνων, διὰ τοῦτο ἅμα καὶ ἐπὶ τὸ αὐτὸ πάντας,
ὡς ἐπὶ τὴν ἑστίασιν, τὴν ἀκρόασιν καλεῖ. Ἡ ἐπὶ τὸ
αὐτὸ κλῆσις πλουσίου καὶ πένητος ἐπὶ ἰσότητα καὶ
ἀτυφίαν προσκαλεῖται ἡμᾶς. Τρεῖς δὲ εἶπεν ἐξ
ἐναντίας συζυγίας, ἔθνη καὶ γηγενεῖς, πλούσιον καὶ
πένητα, οἰκουμένην καὶ υἱοὺς ἀνθρώπων. Οἱ ἀλλό-
τριοι τῆς πίστεως διὰ τῶν ἐθνῶν ἐκλήθησαν. Οἱ ἐν
τῇ Ἐκκλησίᾳ εἰσὶν οἱ κατοικοῦντες τὴν οἰκου-
μένην.
Τὸ στόμα μου λαλήσει σοφίαν, καὶ ἡ με-
λέτη τῆς καρδίας μου σύνεσιν. Κλινῶ εἰς παρα-
βολὴν τὸ οὖς μου· ἀνοίξω ἐν ψαλτηρίῳ τὸ πρό-
βλημά μου, κ. τ. ἑ. Χριστοῦ τὸ στόμα σοφίαν
Ωριγένης θεολόγος. Selecta in Psalmos [Dub.] (fragmenta e catenis)

Vol. 12, P.1485, L. 41
320
ποτε μέτρων ποιότητα ἢ ποσότητα, ὧν ἀποδίδωσι.

Πλὴν μάταιοι οἱ υἱοὶ ἀνθρώπων, ψευδεῖς οἱ υἱοὶ
τῶν ἀνθρώπων ἐν ζυγοῖς, τοῦ ἀδικῆσαι αὐτοὶ ἐκ
ματαιότητος ἐπὶ τὸ αὐτὸ, κ. τ. ἑ. Μάταιοί εἰσιν
οἱ τοῖς ματαίοις καὶ φθαρτοῖς τοῦ αἰῶνος τούτου
προσκαθεζόμενοι πράγμασι. Μάταια τὰ ἀνθρώπινα
πάντα καὶ μεταβολὴν ὀξεῖαν δεχόμενα.
Τοῦ αὐτοῦ. Οὐ ψεύδομαι περὶ τὴν δικαιοσύνην·
αὐτὴ γὰρ ζυγός ἐστι τῶν ἀρετῶν. Ψευδεῖς εἰσιν υἱοὶ
ἐκ τοῦ πατρὸς τοῦ διαβόλου γεγεννημένοι. Ἀμελοῦσι
γὰρ, φησὶ, τῆς ἰσότητος· ἀνίσως δὲ κατέχουσι τὰ τῆς
διανοίας ζυγὰ, καὶ τοῦ μὲν δικαίου καταφρονοῦσι,
ἀδικίᾳ δὲ χαίρουσι.
Τοῦ αὐτοῦ. Οἱ κατὰ τοὺς Οʹ οὕτω· κατὰ δὲ
Θεοδοτίωνα· «Ἀτμὶς υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων, ψευδεῖς
υἱοὶ ἀνδρὸς ὡς ῥοπὴ ζυγοῦ.» Οὐδὲν, φησὶ, μόνιμον
τῶν ἀνθρωπίνων, ἀλλ' ἀτμῷ ἔοικε ἀναπεμπομένῳ
καὶ παραυτίκα σκεδαννυμένῳ, καὶ ῥοπῇ ζυγοῦ ποτὲ
μὲν καθιεμένῃ, ποτὲ δὲ ἀνανευούσῃ. Ζητεῖται δὲ εἰ οἱ
ἅγιοι οὐ μάταιοι. Οὐχ υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων οἱ ἅγιοι.
Ωριγένης θεολόγος. Commentarii in evangelium Joannis (lib. 19, 20,

28, 32) Book 32, ch. 22, se. 292, L. 3
«ἐμοῦ ἐν τῷ τρυβλίῳ, οὗτός με παραδώσει», καὶ τὸ ἀπὸ τοῦ κατὰ

Μάρκον «Ὁ ἐμβαπτόμενος μετ' ἐμοῦ εἰς τὸ τρυβλίον» καὶ τὸ ἀπὸ
τοῦ κατὰ Λουκᾶν δέ, εἰ καὶ μὴ ὀνομάζει τὸ «Ἐμβάψας», ἀλλ' ᾗ φησί
γε· «Πλὴν ἰδοὺ ἡ χεὶρ τοῦ παραδιδόντος με μετ' ἐμοῦ ἐπὶ τῆς
»τραπέζης». ὁ μὲν οὖν περὶ τούτου ἀληθὴς λόγος παρὰ τοῖς ἐμοῦ
εὑρεθείη ἂν πολλῷ σοφωτέροις· ἐγὼ δὲ στοχάζομαι, μήποτε καὶ τὸ
ἀναιδὲς τοῦ Ἰούδα καὶ ἐν τούτῳ ἐμφαίνεται, μὴ τιμῶντος τὸν δι-
δάσκαλον ἐν τῷ συνεσθίειν μηδὲ παραχωροῦντος αὐτῷ τῆς εἰς τὸ
τρυβλίον ἐμβάψεως, ὡς παρεχώρουν οἱ λοιποί. διόπερ ἐκείνων μὲν
οὐδεὶς ἐνέβαπτεν τὴν χεῖρα εἰς τὸ τρυβλίον μετ' αὐτοῦ· οὗτος δέ,
οὐκ ἀξιῶν μετ' αὐτῶν ἐμβάπτειν, μετ' αὐτοῦ ἐνέβαπτε τὴν ἰσότητα
θέλων ἔχειν πρὸς αὐτόν, δέον αὐτῷ παραχωρεῖν τῆς ὑπεροχῆς.
τάχα οὖν τοῦ αὐτοῦ ἔχεται καὶ τὸ «Πλὴν ἰδοὺ ἡ χεὶρ τοῦ παραδι-
»δόντος με μετ' ἐμοῦ ἐπὶ τῆς τραπέζης». καὶ χαριεντιζόμενος δέ
ποτε εἰς προτροπὴν νέοις περὶ τῆς ἐν ἑστιάσει τιμῆς τῶν πρεσβυ-
τέρων συγχρήσει τῷ ῥητῷ, ἵνα μὴ συνθλίβωσι τὴν χεῖρα τῶν [δύο]
πρεσβυτέρων. γέγραπται γὰρ καὶ τοῦτο· «Μὴ συνθλίβου μετ' αὐτοῦ
321
»ἐν τῷ τρυβλίῳ». οὐκ ἀγνοοῦντες δὲ δόξαν περιέργου ζητήσεως

καὶ πείθειν μὴ δυναμένης τὸν ἀκροατὴν ἀπολογίας ἀποφέρεσθαι
παρὰ τοῖς τούτων ἀκούουσιν ταῦτα ἐτολμήσαμεν,
Hephaestion Astrol., Apotelesmatica (epitomae quattuor)

P.11, L. 4
θμῶν ὠνεῖσθαι, οἰκοδομεῖν καὶ κοσμεῖν οἴκους, φρέατα

ὀρύσσειν καὶ τὰ πεφραγμένα, γεωργεῖν, φυτεύειν, σπεί-
ρειν, ποταμούς, κολυμβήθρας ὀρύσσειν καὶ ὅσα ἐν γῇ
κατετέθη, ἱστουργεῖν, ἀκίνδυνον δὲ καὶ ταῖς ἐκτιτρω-
σκούσαις, οὐκ ἐπιτήδειον δὲ ὀμνύναι ἢ πράσσειν τι ἄδικον,
ὁρκίζειν δὲ καὶ πᾶν ὅπερ τοῦ δικαίου ἔχεται ποιεῖν ἀκώλυ-
τόν ἐστιν. Ἰχθύσι καλὸν πλεῖν, ὁδεύειν, ὠνεῖσθαι, ἐμπο-
ρεύεσθαι κατά τε γῆν καὶ κατὰ θάλατταν καὶ ὅσα ἐξ
ὑγρῶν καὶ ὅσα πρὸς ἁλείαν καὶ θήραν καὶ στρατείαν, ἐπι-
τίθεσθαί τε καὶ μάχεσθαι, ἰξεύειν, κοινωνίας κατάρχε-
σθαι καὶ φιλίας, γαμεῖν καὶ ὅσα πρὸς ἰσότητα συμφέρει εἰ
καὶ ἡ γαμηθεῖσα λοίδορός τις καὶ λάλος καὶ μοιχαλίς,
φυλάσσεσθαι δὲ δεῖ οἰκοδομεῖν. οὐ μόνον δὲ χρὴ ἐπὶ πᾶσι
τούτοις τὴν τοπικὴν στάσιν τῆς Σελήνης διακρίνειν, ἀλλὰ
καὶ τὰς μαρτυρίας Ἡλίου τε καὶ τῶν λοιπῶν ἀστέρων.
Ἔμπρακτοι δὲ ἡμέραι νοοῦνται ὅταν γένηται ἡ Σελήνη
ἐν τῷ κατὰ γέννησιν ζῳδίῳ ἢ κατὰ τρίγωνον αὐτοῦ σὺν
ἀγαθοποιοῖς ἢ καὶ ἐν παντὶ ζῳδίῳ μετὰ τῶν ἀγαθοποιῶν
ἀπόντων τῶν φθοροποιῶν πλὴν πανσελήνου καὶ συνόδου,
καὶ αἱ ὧραι δὲ ἔμπρακτοι γίνονται ὁπόταν ὡροσκοπῇ τὸ
τῆς γενέσεως ζῴδιον ἢ κατὰ τρίγωνον σχηματίζηται ἢ
Syriani, Sopatri Et Marcellini Scholia Ad Hermogenis Status, Scholia

ad Hermogenis librum περὶ στάσεων Vol. 4, P.559, L. 17
ἐγκλήματι καὶ ἡ κλοπὴ τῇ ἱεροσυλίᾳ· ἐν δὲ τῷ κατὰ

σύλληψιν οὐκέτι· οὐ γὰρ ὁ δημοσίᾳ ἀδικῶν ἤδη καὶ
βίαιος· οὐ γὰρ πάντως ὁ δημόσιον ἀδικῶν ἤδη καὶ ἴδιον
ἠδίκησε· κεχώρισται γὰρ τῇ φύσει. Ζητητέον, πῶς δύ-
ναται ὁ κατὰ σύλληψιν καὶ ὁ ἀντονομάζων ὅρος εἶναι
εἰ γὰρ ὅρος ὁμολογεῖται ζήτησις ἀτελοῦς εἶναι πράγμα-
τος, πῶς τὰ τοιαῦτα δύναται ζητήματα ὅρος εἶναι, ἐν
οἷς οὐδὲν λείπει πρὸς τὸ πλῆρες τοῦ πράγματος· ὁλό-
κληρον γὰρ ἐν τούτοις τὸ πεπραγμένον, οἷον ἡ βία καὶ
322
ὕβρις ἡ κλοπή· ἀλλὰ λέγομεν, ὅτι οὐχ ὡς ἐπὶ τέλους

πρὸς τὸ πλῆρες τὴν ἰσότητα ζητοῦμεν· ἀλλ' ἔστι μὲν
πλῆρες τὸ πεπραγμένον, ἐπειδὴ δὲ τὸ ἔγκλημα πλέον
ἔχειν τι δοκεῖ τοῦ πεπραγμένου, τὸ παρεληλυθέναι
τὸ σύμμετρον ἀτελοῦς ἐπέχει τάξιν καὶ τὰ τοιαῦτα, καὶ
διὰ τοῦτο ὅρος ἡ στάσις· τὴν γὰρ περὶ τοῦ ὀνόματος
ζήτησιν ἀναδέξεται, ὅτ' ἄν τι μετὰ τὸ πραχθὲν προστε-
θῇ τῷ πλάσματι· οἷον τὸ ἱεροσυλίας κρίνεσθαι ἢ δη-
μοσίων, καὶ τὴν φράσιν δεῖ πανταχόθεν θεωρεῖν καὶ
τὴν ἰδιότητα, ὥσπερ καὶ ἐν οἷς ἀτελὲς τὸ πεπραγμένον·
καθά που ἐπὶ τοῦ ἀνοίξαντος τὸ κενοτάφιον· δύο γὰρ
ὄντων, ἐξ ὧν ἡ τελεία κλοπὴ πληροῦται, τοῦ τε
Aristides Quintilianus Mus., De musica Book 1, se. 14, L. 52
τὸν αὐτὸν τῶν χρονικῶν μερῶν εἰπεῖν πρὸς ἄλληλα·

πέμπτη δέ ἐστιν ἡ κατὰ διαίρεσιν ποιάν, ὅτε ποικίλως
διαιρουμένων τῶν συνθέτων ποικίλους τοὺς ἁπλοῦς γί-
νεσθαι συμβαίνει· ἕκτη ἡ κατὰ τὸ σχῆμα τὸ ἐκ τῆς διαιρέ-
σεως ἀποτελούμενον· ἑβδόμη ἡ κατὰ ἀντίθεσιν, ὅταν δύο
ποδῶν λαμβανομένων ὁ μὲν ἔχῃ τὸν μείζονα χρόνον καθη-
γούμενον, ἑπόμενον δὲ τὸν ἐλάττονα, ὁ δὲ ἐναντίως.
Γένη τοίνυν ἐστὶ ῥυθμικὰ τρία, τὸ ἴσον, τὸ ἡμιόλιον,
τὸ διπλάσιον (προστιθέασι δέ τινες καὶ τὸ ἐπίτριτον), ἀπὸ
τοῦ μεγέθους τῶν χρόνων συνιστάμενα· ὁ μὲν γὰρ εἷς
ἑαυτῷ συγκρινόμενος τὸν τῆς ἰσότητος γεννᾷ λόγον, ὁ
δὲ β πρὸς τὸν ἕνα τὸν διπλασίω, ὁ δὲ γ πρὸς τὸν β τὸν
ἡμιόλιον, ὁ δὲ δ πρὸς τὸν γ τὸν ἐπίτριτον. τὸ μὲν οὖν ἴσον
ἄρχεται μὲν ἀπὸ δισήμου, πληροῦται δὲ ἕως ἑκκαιδεκα-
σήμου διὰ τὸ ἐξασθενεῖν ἡμᾶς τοὺς μείζους τοῦ τοιούτου
γένους διαγινώσκειν ῥυθμούς· τὸ δὲ διπλάσιον ἄρχεται
μὲν ἀπὸ τρισήμου, περαιοῦται δὲ ἕως ὀκτωκαιδεκασή-
μου· οὐκέτι γὰρ τῆς τοῦ τοιούτου ῥυθμοῦ φύσεως ἀντι-
λαμβανόμεθα· τὸ δὲ ἡμιόλιον ἄρχεται μὲν ἀπὸ πεντα-
σήμου, πληροῦται δὲ ἕως πεντεκαιεικοσασήμου· μέχρι
γὰρ τοσούτου τὸν τοιοῦτον ῥυθμὸν τὸ αἰσθητήριον κατα
Aristides Quintilianus Mus., De musica Book 1, se. 15, L. 2

323
ἢ κατὰ εἴδη ῥυθμικὰ σῴζειν τὰς ἀναλογίας.

Τῶν ῥυθμῶν τοίνυν οἱ μέν εἰσι σύνθετοι, οἱ δὲ ἀσύν-
θετοι, οἱ δὲ μικτοί, σύνθετοι μὲν οἱ ἐκ δύο γενῶν ἢ καὶ
πλειόνων συνεστῶτες, ὡς οἱ δωδεκάσημοι, ἀσύνθετοι δὲ
οἱ ἑνὶ γένει ποδικῷ χρώμενοι, ὡς οἱ τετράσημοι, μικτοὶ δὲ
οἱ ποτὲ μὲν εἰς χρόνους, ποτὲ δὲ εἰς ῥυθμοὺς ἀναλυόμενοι,
ὡς οἱ ἑξάσημοι. τῶν δὲ συνθέτων οἱ μέν εἰσι κατὰ συζυ-
γίαν, οἱ δὲ κατὰ περίοδον. κατὰ συζυγίαν μὲν οὖν ἐστι δύο
ποδῶν ἁπλῶν καὶ ἀνομοίων σύνθεσις, περίοδος δὲ πλειόνων.
Τῶν δὲ ποδικῶν γενῶν πρῶτόν ἐστι διὰ τὴν ἰσό-
τητα τὸ δακτυλικόν, περὶ οὗ πρῶτον λέγωμεν. ἐν τῷ δακ-
τυλικῷ γένει ἀσύνθετοι μέν εἰσι ῥυθμοὶ ἕξ· ἁπλοῦς προ-
κελευματικὸς ἐκ βραχείας θέσεως καὶ βραχείας ἄρσεως,
προκελευματικὸς διπλοῦς ἐκ δύο βραχειῶν ἐπὶ θέσιν καὶ
δύο βραχειῶν ἐπ' ἄρσιν καὶ ἀνάπαλιν, ἀνάπαιστος ἀπὸ
μείζονος ἐκ μακρᾶς θέσεως καὶ δύο βραχειῶν ἄρσεων,
ἀνάπαιστος ἀπ' ἐλάσσονος ἐκ δύο βραχειῶν ἄρσεων καὶ
μακρᾶς θέσεως, ἁπλοῦς σπονδεῖος ἐκ μακρᾶς θέσεως
καὶ μακρᾶς ἄρσεως, σπονδεῖος μείζων, ὁ καὶ διπλοῦς, ἐκ
τετρασήμου θέσεως καὶ τετρασήμου ἄρσεως· κατὰ δὲ
συζυγίαν γίνονται ῥυθμοὶ δύο, ὧν ὁ μὲν ἀπὸ μείζονος ἰωνι
Asterius Scr. Eccl., Homiliae 1-14 Homily 3, ch. 12, se. 1, L. 1
ὑπηρεσίας, τῇ ἐγρηγόρσει καὶ τῇ δυνάμει τοῦ γέροντος ἄχθεται. Ἂν

δὲ καὶ δωρήσηταί τι τῶν κειμηλίων ἢ οἰκέτην ἀφῇ τῆς δουλείας, τότε δὴ
τότε καὶ λῆρος καὶ παραπαίων καὶ τοὺς τῆς ζωῆς ὑπερβὰς ὅρους καὶ τῶν
ἀλλοτρίων σπαθητὴς καὶ πᾶν βλάσφημον ἀκούων ἐμπαροινεῖται· διὰ τί
μὴ ταχέως ἀπέθανεν ἐγκαλούμενος.
Σὸς οὗτος, ὦ μιαρὴ πλεονεξία, καρπός·
παρὰ σοῦ τὰ κέντρα λαμβάνων ὁ παῖς πολέμιος γίνεται τοῦ γεννήσαντος.
Σὺ πληροῖς τὴν γῆν λῃστῶν καὶ φονευτῶν, καταποντιστῶν δὲ θάλασσαν,
τὰς πόλεις θορύβων, τὰ δικαστήρια ψευδομαρτύρων, συκοφαντῶν,
προδο-
τῶν, συνηγόρων, δικαστῶν ἐκεῖ ῥεπόντων, ὅπου δ' ἂν σὺ καθελκύσῃς.
Πλεονεξία μήτηρ τῆς ἀνισότητος, ἀνηλεής, μισάνθρωπος, ὠμοτάτη.
Διὰ ταύτην ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος ἀνωμαλίας γέμει· καὶ οἱ μὲν ἐκ τοῦ
κόρου ναυτιῶσι τὴν περισσείαν τῶν κτημάτων οἷον τροφὴν ἄπληστον
ἀποβλύζοντες, ἄλλοι δὲ λιμῷ καὶ ἐνδείᾳ πιεζόμενοι κινδυνεύουσιν.
Οἱ
μὲν ὑπ' ὀρόφοις χρυσοπάστοις κατάκεινται καὶ ὡς μικρὰς πόλεις οἰκοῦσι
τὰς οἰκίας, λουτροῖς καὶ οἴκοις ποικίλοις καὶ στοαῖς ἐπὶ μακρότατον
διηκούσαις καὶ παντοίᾳ πολυτελείᾳ κεκοσμημένας· ἕτεροι δὲ δύο δοκῶν
324
σκέπην οὐκ ἔχουσιν, ἀλλ' ὅταν ἐν ὑπαίθρῳ διαζῆν μὴ δύνωνται, ἢ πρὸς

τὰς καμίνους καταφεύγουσι τῶν λουτρῶν ἢ καὶ τοῖς βαλανεῦσι
Asterius Scr. Eccl., Homiliae 1-14 Homily 3, ch. 12, se. 5, L. 3
Καὶ πόσῳ δικαιώτερον ἦν τὸν μὲν ἑστιᾶσθαι ἀρκούμενον τῇ

ἄλλῃ τρυφῇ, τῆς τραπέζης δὲ τὴν τιμὴν τῶν ἀπόρων εἶναι τρυφήν;
Ἄλλος γηραιὸς καὶ βαδίζειν ἀδυνατῶν ἢ διά τινα λώβην χωλεύων
ὄνον οὐ κέκτηται, ἀναγκαῖον τῆς χρείας ὄχημα· καὶ ἕτερος διὰ πλῆθος
τὰς ἀγέλας οὐ γνωρίζει τῶν ἵππων. Τῷ μὲν ἐλαίου ἐνδεῖ πρὸς τὸ λύχνον
ἀνάψαι· καὶ ἄλλος μόναις ταῖς λυχνίαις πλουτεῖ. Ὁ μὲν ἐπὶ τοῦ ἐδάφους
ἔρριπται καὶ ὁ μάτην πλουτῶν τῷ κόσμῳ τῆς κλίνης περιαστράπτεται,
ἀργυρᾶς σφαίρας ἐχούσης καὶ ἁλύσεις ἀντὶ τῶν σχοίνων.
Ταῦτα τὰ
τῆς ἀκορέστου πλεονεξίας ἀποτελέσματα. Εἰ γὰρ μὴ εἰσήγαγεν εἰς τὸν
βίον τὴν ἀνισότητα, οὐκ ἂν αὗται ἦσαν τῆς ἀνωμαλίας αἱ ἐξοχαὶ καὶ κοι-
λότητες, οὐδ' ἂν αἱ ποικίλαι συμφοραὶ ἀηδῆ καὶ πολύδακρυν τὴν ζωὴν
ἡμῶν ἀπειργάζοντο.
Ἐντεῦθεν τὴν φυσικὴν πρὸς ἀλλήλους φιλίαν ἀπώλεσαν ἄνθρωποι
καὶ σίδηρον ἀκονῶσι καὶ συγκροτοῦσι παρατάξεις καὶ ὥσπερ τινὰ θηρία
μετὰ πολλῆς τῆς ἀγριότητος ἀλλήλοις συνάπτουσι. Τὰ δὲ ἀκόλουθα
τούτοις πῶς ἄν τις καὶ ἐξηγήσαιτο;
Asterius Sophista Scr. Eccl., Commentarii in Psalmos (homiliae 31)

Homily 4, se. 21, L. 12
ζητεῖτε ψεῦδος; Καὶ τὸ ζύγιον δύο πλάστιγγας ἔχει διαγνώ-

μονας τῶν προσφερομένων, δεχομένας τὰ εἴδη καὶ ἀντιταλαν-
τευομένας τὴν ὕλην, λίνου ἐξηρτημένας καὶ ἄνω καὶ κάτω κενεμ-
βατούσας καὶ ἐν τῷ κενεμβατεῖν τὸ ἀσφαλὲς ὑποδεικνυούσας,
ὅτε τὸ μέσον κέντρον τοῦ ζυγοῦ, ἡ λεγομένη γλωσσίς, ἔνθεν
κἀκεῖθεν παρακύπτουσα, ζητεῖ τὸ δίκαιον ποῦ εὕρῃ· καὶ παρα-
κύπτουσα μὲν ἀδικίαν ἐλέγχει, ἐπὶ πλεῖον δὲ φαινομένη τὸ πολὺ
τῆς βίας μαρτύρεται. Καθάπερ ἀπὸ κοιτῶνος κόρη ἐξωθουμένη,
ὅταν δὲ ἰσοταλάντῳ ῥοπῇ ὁμονοῇ τὰ ὑποκείμενα, ἔνδον τοῦ
θαλάμου κρύπτεται, τὸ δίκαιον αἰσχυνομένη. Καὶ κρυβομένη
γλῶσσα μαρτυρεῖ τῇ ἰσότητι, καὶ φαινομένη μὲν λυπεῖ, μὴ φαινο-
μένη δὲ χαροποιεῖ. Καὶ ὁ ζυγοστάτης ὡς ἐραστὴς κόρην σώφρονα
τηρεῖ καὶ τὰς δύο θυρίδας τοῦ κοιτῶνος περισκοπεῖ, ἐπὶ παρα-
κυπτούσῃ μὲν λυπούμενος, ἐπὶ κρυβομένῃ δὲ εὐφραινόμενος. Καὶ
ὁ μὲν ζυγὸς δικάζων ἐλέγχει τὸ ψεῦδος, ὑμεῖς δέ, ὡς ἄδικοι ζυγο-
325
στάται, ζητεῖτε τὸ ψεῦδος. Νομίζετε ὅτι βασιλεύει ὁ Ἀβες-

σαλώμ· μιμεῖται τὸ σχῆμα, ἀλλ' οὐκ ἔχει τὸ πρᾶγμα. Ζητεῖτε
τὸ ψεῦδος. Μὴ προσράψητε ἑαυτοὺς τῷ ἀντάρτῃ υἱῷ, ἵνα μὴ
καὶ ὑμεῖς τὰ ὅμοια παρὰ τέκνων ὑμῶν ὑποστῆτε ....
Ιωάννης Χρυσόστομος , Ad viduam juniorem L. 202
διάστημα, οὔτε ἄλλο τῶν τοιούτων οὐδὲν ψυχῆς φιλίαν δια-

κόψαι δύναιτ' ἂν καὶ διατεμεῖν.
Εἰ δὲ καὶ πρόσωπον αὐτὸν βούλει πρὸς πρόσωπον ἰδεῖν
– τοῦτο γὰρ οἶδα ὅτι μάλιστα ποθεῖς – , διαφύλαξον αὐτῷ
τὴν εὐνὴν ἀνέπαφον ἀνδρὸς ἑτέρου καὶ βίον ἐπιδείξασθαι
σπούδασον ἴσον ἐκείνῳ, καὶ πάντως εἰς τὸν αὐτὸν ἀπελεύσῃ
χῶρον αὐτῷ, οὐ πέντε ἔτη καθάπερ ἐνθάδε, οὐδὲ εἴκοσι καὶ
ἑκατόν, οὐδὲ χίλια καὶ δὶς τοσαῦτα, οὐδὲ μύρια καὶ πολλάκις
τοσαῦτα, ἀλλὰ τοὺς ἀπείρους καὶ ἀτελευτήτους αἰῶνας αὐτῷ
συνοικήσουσα. Τοὺς γὰρ τῆς ἀναπαύσεως τόπους ἐκείνης οὐχ
αἱ συγγένειαι αἱ σωματικαί, ἀλλ' ἡ τῶν βίων ἰσότης κληρονο-
μεῖν πέφυκεν. Εἰ γὰρ τὸν Λάζαρον ἀγνῶτα ὄντα τῷ Ἀβραὰμ
εἰς τοὺς αὐτοὺς αὐτῷ κόλπους ἤγαγε, καὶ πολλοὺς ἀπὸ ἀνα-
τολῶν καὶ δυσμῶν μετ' ἐκείνου ἀνακλιθῆναι παρασκευάζει τὸ
τῆς πολιτείας ἀπαράλλακτον, καί σε μετὰ τοῦ καλοῦ Θηρασίου
ὁ τῆς ἀνέσεως ἐκδέξεται τόπος, ἂν ἐκείνῳ τὸν βίον θέλῃς
ἐπιδείξασθαι τὸν αὐτόν· τότε αὐτὸν οὐκ ἐν τούτῳ τῷ κάλλει
τοῦ σώματος, ὅπερ ἔχων ἀπῆλθεν, ἀπολήψῃ πάλιν, ἀλλ' ἐν
ἑτέρᾳ τινὶ μαρμαρυγῇ καὶ φαιδρότητι μᾶλλον τῶν ἡλιακῶν
ἀκτίνων ἀπολαμπούσῃ. Τοῦτο γὰρ τὸ σῶμα, κἂν ἐν ὕψει
τρέχῃ πολλῷ, φθαρτὸν ὅμως ἐστί·
Ιωάννης Χρυσόστομος , De Christi precibus (= Contra Anomoeos,

homilia 10) Vol 48, pg 783, ln 42t
ὧν ἔπραξαν, ὅτι Λάζαρός ἐστιν ὁ παρ' αὐτῶν ἐντα-

φιασθεὶς, καὶ Χριστός ἐστιν ὁ κατ' εὐδοκίαν τοῦ
Πατρὸς παραγενόμενος εἰς τὸν κόσμον, ὁ ζωῆς καὶ
θανάτου τὴν ἐξουσίαν ἔχων. Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ
κράτος σὺν τῷ ἀνάρχῳ σου Πατρὶ καὶ τῷ παναγίῳ
καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς
αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
326
Ὅτι τὸ μὴ λέγειν, ἅπερ ἴσμεν, καὶ εἰς ἑτέρους ἐκφέρειν, πενέστερον

ποιεῖ, καὶ τὴν χάριν σβέννυσι· καὶ εἰς τὰς εὐχὰς, ἃς ὁ Χριστὸς ηὔξατο,
καὶ τὴν ἐξουσίαν, μεθ' ἧς ἅπαντα ἐποίει· καὶ εἰς τὴν τοῦ παλαιοῦ νόμου
διόρθωσιν· καὶ ὅτι τὸ σαρκωθῆναι τὴν ἰσότητα αὐτοῦ τὴν πρὸς
τὸν Πατέρα οὐκ ἐλαττοῖ, ἀλλὰ καὶ συνίστησι μᾶλλον.

homilia 10) Vol 48, pg 793, ln 21
ἀξίαν ἔχει. Ὁ δὲ υἱὸς οὐ παραιτήσεται ἐπιτελέσαι

πᾶν ἔργον δουλικὸν, εἰδὼς ὅτι κἂν ἅπαντα διακονή-
σηται τὰ τῶν δούλων, οὐδὲν αὐτῷ τὰ τῆς ἐλευθερίας
παραβέβλαπται, ἀλλ' ἀκίνητα μένει, τῆς φυσικῆς
εὐγενείας ἀναιρεθῆναι μὴ δυναμένης ἀπὸ τῶν δουλι-
κῶν ἔργων· ἐπειδήπερ οὐκ ἐξ ἁρπαγῆς αὐτὴν ἔχει,
καθάπερ ὁ οἰκέτης, ἀλλ' ἄνωθεν καὶ ἐκ πρώτης
αὐτῷ συγκληρωθεῖσαν ἡμέρας. Τοῦτο οὖν καὶ ὁ
Παῦλος δηλῶν περὶ τοῦ Χριστοῦ φησιν, ὅτι ἐπειδὴ
φύσει ἐλεύθερος ἦν καὶ γνήσιος υἱὸς, οὐχ ὡς ἁρπα-
γὴν λαβὼν τὴν ἰσότητα, ἐδέησεν αὐτὴν ἀποκρύψαι,
ἀλλὰ θαῤῥῶν ἀνέλαβε τὴν δούλου μορφήν. ᾜδει γὰρ
δόξαν ἐλαττῶσαι δυνήσεται· οὐ γὰρ ἐπείσακτος ἦν,
οὐδὲ κατὰ ἁρπαγὴν δοθεῖσα, οὐδὲ ἀλλοτρία καὶ μὴ
προσήκουσα, ἀλλὰ φυσικὴ καὶ γνησία. Διὰ τοῦτο δού-
λου μορφὴν ἔλαβεν, εἰδὼς σαφῶς καὶ πεπεισμένος,
ὅτι οὐδὲν αὐτὸν τοῦτο παραβλάψαι δυνήσεται. Οὐκ-
οῦν οὐδὲ παρέβλαψεν, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ τοῦ δούλου
μορφῇ τὴν αὐτὴν ἔμεινε δόξαν ἔχων.

homilia 10) Vol 48, pg 793, ln 32

δόξαν ἐλαττῶσαι δυνήσεται· οὐ γὰρ ἐπείσακτος ἦν,
οὐδὲ κατὰ ἁρπαγὴν δοθεῖσα, οὐδὲ ἀλλοτρία καὶ μὴ
προσήκουσα, ἀλλὰ φυσικὴ καὶ γνησία. Διὰ τοῦτο δού-
λου μορφὴν ἔλαβεν, εἰδὼς σαφῶς καὶ πεπεισμένος,
ὅτι οὐδὲν αὐτὸν τοῦτο παραβλάψαι δυνήσεται. Οὐκ-
οῦν οὐδὲ παρέβλαψεν, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ τοῦ δούλου
327
μορφῇ τὴν αὐτὴν ἔμεινε δόξαν ἔχων. Ὁρᾷς ὅτι καὶ

αὐτὸ τὸ σάρκα ἀναλαβεῖν σημεῖόν ἐστι τοῦ τὸν Υἱὸν
ἴσον εἶναι τῷ γεγεννηκότι, καὶ τοῦ τὴν ἰσότητα ταύ-
την οὐκ ἐπείσακτον εἶναι, οὐδὲ ἐπιγινομένην καὶ ἀπο-
γινομένην, ἀλλ' ἀκίνητον καὶ βεβαίαν, καὶ οἵαν εἰκὸς
ἔχειν υἱὸν πρὸς πατέρα;
Ιωάννης Χρυσόστομος , In Matthaeum (homiliae 1-90) Vol 58, pg 672,

ln 2
ὁ καταφρονῶν τίς ἐστι· κἂν διαπτύσῃ δέ τις, τοῦτο

μάλιστα παιδεύονται, καταφρονεῖσθαι, διαπτύεσθαι,
ἐξευτελίζεσθαι, διὰ ῥημάτων, διὰ πραγμάτων· καὶ πτω-
χοῖς καὶ ἀναπήροις συναναστρέφονται, καὶ αἱ τρά-
πεζαι αὐτοῖς τούτων γέμουσι τῶν δαιτυμόνων· διὰ δὴ
τοῦτο καὶ τῶν οὐρανῶν εἰσιν ἄξιοι. Καὶ ὁ μὲν θεραπεύει
τραύματα τῶν λώβην ἐχόντων, ὁ δὲ χειραγωγεῖ τὸν
τυφλὸν, ὁ δὲ βαστάζει τὸν τὸ σκέλος πεπηρωμένον.
Οὐκ ἔνι κολάκων ἐκεῖ πλῆθος, οὐδὲ παρασίτων· μᾶλλον
δὲ οὐδὲ ὅ τί ποτέ ἐστι κολακεία ἴσασι· πόθεν οὖν ἂν
ἐπαρθεῖέν ποτε; Καὶ γὰρ πολλὴ παρ' αὐτοῖς ἰσότης· διὸ
καὶ εὐκολία πολλὴ τῆς ἀρετῆς. Καὶ γὰρ τούτοις μᾶλλον
οἱ καταδεέστεροι παιδεύονται, ἢ εἰ ἀναγκάζοιντο αὐτοῖς
παραχωρεῖν τῶν πρωτείων. Ὥσπερ γὰρ τὸν θρασὺν ὁ
πληττόμενος καὶ παραχωρῶν παιδεύει· οὕτω τὸν φιλό-
τιμον ὁ μὴ ἀντιποιούμενος δόξης, ἀλλὰ καταφρονῶν.
Τοῦτο δὲ μετὰ δαψιλείας ἐκεῖ ποιοῦσι· καὶ ὅση μάχη
παρ' ἡμῖν ὑπὲρ τοῦ τυχεῖν τῶν πρωτείων, τοσοῦτος ἀγὼν
παρ' ἐκείνοις ὑπὲρ τοῦ μὴ τυχεῖν, ἀλλὰ διακρούσασθαι,
καὶ πολλὴ σπουδὴ, τίς πλεονεκτήσει τιμῶν, ἀλλ' οὐ τιμώ-
μενος.
Ιωάννης Χρυσόστομος , In Joannem (homiliae 1-88) Vol 59, pg 339, ln

30
καθυφεὶς τῷ λόγῳ, καὶ εἰπών· Ὃν ὁ Πατὴρ ἡγίασε

καὶ ἀπέστειλε· καὶ παραμυθησάμενος αὐτῶν τὸν θυ-
μὸν, τότε ἐπάγει σαφῆ τὴν ἀπόφασιν. Τέως μὲν γὰρ ὥστε
δεχθῆναι τὸν λόγον, ταπεινότερον διελέχθη· ὕστερον δὲ
ἐπὶ τὸ μεῖζον αὐτὸν ἀνήγαγεν, οὕτως εἰπών· Εἰ μὴ
ποιῶ τὰ ἔργα τοῦ Πατρός μου, μὴ πιστεύετέ μοι· εἰ
δὲ ποιῶ, κἂν ἐμοὶ οὐ πιστεύητε, τοῖς ἔργοις μου
πιστεύσατε. Ὁρᾷς πῶς τοῦτο ὅπερ εἶπον κατασκευά-
328
ζει, ὅτι εἰς οὐδέν ἐστιν ἐλάττων αὐτοῦ, ἀλλὰ πανταχοῦ

ἴσος; Ἐπειδὴ γὰρ τὴν οὐσίαν αὐτοῦ ἰδεῖν ἀμήχανον ἦν,
ἀπὸ τῆς τῶν ἔργων ἰσότητός τε καὶ ταυτότητος τὴν ἀπό-
δειξιν τῆς κατὰ τὴν δύναμιν ἀπαραλλαξίας παρέχεται.
γʹ. Καὶ τί πιστεύσομεν, εἰπέ; Ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ,
καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί. Οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἐγὼ, ἢ ὅπερ ὁ
Πατὴρ, μένων Υἱός· οὐδὲν ἄλλο ἐκεῖνος, ἢ ὅπερ ἐγὼ,
μένων Πατήρ. Κἂν ἐμὲ γνῷ τις, τὸν Πατέρα ἔγνω,
καὶ τὸν Υἱὸν ἔμαθεν. Εἰ δὲ ἐλάττονα ἦν τὰ τῆς δυνά-
μεως, καὶ τὰ τῆς γνώσεως διέψευστο. Οὐδὲ γὰρ ἔστιν
ἄλλην δι' ἄλλης οὔτε οὐσίαν οὔτε δύναμιν μαθεῖν.
Ἠθέλησαν οὖν αὐτὸν πιάσαι, καὶ ἐξῆλθεν ἐκ τῆς
χειρὸς αὐτῶν, καὶ ἀπῆλθεν πέραν τοῦ Ἰορδάνου,
Ιωάννης Χρυσόστομος , In Joannem (homiliae 1-88)

Vol 59, pg 355, ln 39
καὶ μεγάλης οὐσίας ἐκείνης ὤν; Τῶν τε εἰρημένων

ἕνεκεν, καὶ ὥστε μὴ νομισθῆναι ἀγέννητος. Καὶ γὰρ
Παῦλος τοιοῦτόν τι φαίνεται φοβηθείς. Διὸ καὶ ἔλεγε·
Χωρὶς τοῦ ὑποτάξαντος αὐτῷ τὰ πάντα. Ἀσεβὲς
γὰρ τοῦτο καὶ λογίσασθαι.
Εἴ γε ἐλάττων τοῦ γεγεννηκότος ὢν καὶ ἑτέρας
οὐσίας, ἴσος ἐνομίζετο, οὐκ ἂν οὖν πάντα ἐποίησεν,
ὥστε μὴ νομισθῆναι τοῦτο; Νῦν δὲ αὐτὸς τοὐναντίον
ποιεῖ, λέγων· Εἰ μὴ ποιῶ τὰ ἔργα τοῦ πέμψαντός
με, μὴ πιστεύετέ μοι. Καὶ τὸ λέγειν δὲ, ὅτι Ἐγὼ
ἐν τῷ Πατρὶ καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοὶ, τὴν ἰσότητα
ἡμῖν αἰνίττεται. Ἐχρῆν δὲ μετὰ πολλῆς αὐτὸ σφοδρό-
τητος καθελεῖν, εἴ γε καταδεέστερος ἦν, καὶ μηδα-
μοῦ ὅλως εἰπεῖν, ὅτι Ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, καὶ ὁ Πα-
τὴρ ἐν ἐμοὶ, ἢ, ὅτι Ἕν ἐσμεν, ἢ, ὅτι Ὁ ἑωρακὼς
ἐμὲ, ἑώρακε τὸν Πατέρα. Καὶ γὰρ περὶ δυνάμεως
ὅτε λόγος ἦν αὐτῷ, ἔλεγεν· Ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἕν
ἐσμεν. Καὶ περὶ ἐξουσίας ὅτε λόγος ἦν, πάλιν ἔλε-
γεν· Ὥσπερ γὰρ ὁ Πατὴρ ἐγείρει τοὺς νεκροὺς
καὶ ζωοποιεῖ, οὕτω καὶ ὁ Υἱὸς οὓς θέλει ζωοποιεῖ·
ὅπερ οὐ δυνατὸν ἦν ἑτέρας ὄντα οὐσίας ποιεῖν. Εἰ δὲ
329

Vol 59, pg 356, ln 1
πτεύσωσι μίαν καὶ τὴν αὐτὴν οὐσίαν εἶναι. Εἰ γὰρ

ἵνα μὴ ὑποπτεύσωσι ὅτι ἀντίθεός ἐστι, καὶ τὰ μὴ
προσήκοντα αὐτῷ φθέγγεται πολλάκις, πολλῷ μᾶλ-
λον ἔδει τότε. Νῦν δὲ τὸ λέγειν, Ἵνα τιμῶσι τὸν
Υἱὸν, καθὼς τιμῶσι τὸν Πατέρα· καὶ τὸ λέγειν,
Τὰ ἔργα ἃ ἐκεῖνος ἐργάζεται, κἀγὼ ὁμοίως ποιῶ·
καὶ τὸ λέγειν ἑαυτὸν ἀνάστασιν εἶναι καὶ ζωὴν, καὶ
φῶς τοῦ κόσμου, ἐξισοῦντός ἐστι τῷ γεγεννηκότι
ἑαυτὸν, καὶ τὴν ὑποψίαν ἱστῶντος, ἣν εἶχον ἐκεῖνοι.
Εἶδες πῶς ὅτι μὲν τὸν νόμον οὐ λύει, τοσαῦτα λέγει
καὶ ἀπολογεῖται· τὴν δὲ δόξαν τῆς ἰσότητος τῆς πρὸς
τὸν Πατέρα οὐ μόνον οὐ καθαιρεῖ, ἀλλὰ καὶ ἵστησιν;
Οὕτω καὶ εἰπόντων, ὅτι Βλασφημεῖς, ὅτι ποιεῖς
σεαυτὸν Θεὸν, ἀπὸ τῆς τῶν ἔργων ἰσότητος αὐτὸ
ἔστησε.
βʹ. Καὶ τί λέγω ὅτι ὁ Υἱὸς τοῦτο ἐποίησεν, ὅπου γε
καὶ ὁ Πατὴρ ὁ μὴ σάρκα λαβὼν τὸ αὐτὸ τοῦτο ποιεῖ.
Καὶ γὰρ καὶ αὐτὸς ἠνέσχετο πολλὰ περὶ αὐτοῦ
ταπεινὰ λεχθῆναι διὰ τὴν σωτηρίαν τῶν ἀκουόντων.
Τὸ γὰρ, Ἀδὰμ, ποῦ εἶ; καὶ τὸ, Ἵνα γνῶ, εἰ ἄρα
κατὰ τὴν κραυγὴν αὐτῶν συντελοῦνται· καὶ τὸ,

Vol 59, pg 356, ln 4
λον ἔδει τότε. Νῦν δὲ τὸ λέγειν, Ἵνα τιμῶσι τὸν

Υἱὸν, καθὼς τιμῶσι τὸν Πατέρα· καὶ τὸ λέγειν,
Τὰ ἔργα ἃ ἐκεῖνος ἐργάζεται, κἀγὼ ὁμοίως ποιῶ·
καὶ τὸ λέγειν ἑαυτὸν ἀνάστασιν εἶναι καὶ ζωὴν, καὶ
φῶς τοῦ κόσμου, ἐξισοῦντός ἐστι τῷ γεγεννηκότι
330
ἑαυτὸν, καὶ τὴν ὑποψίαν ἱστῶντος, ἣν εἶχον ἐκεῖνοι.

Εἶδες πῶς ὅτι μὲν τὸν νόμον οὐ λύει, τοσαῦτα λέγει
καὶ ἀπολογεῖται· τὴν δὲ δόξαν τῆς ἰσότητος τῆς πρὸς
τὸν Πατέρα οὐ μόνον οὐ καθαιρεῖ, ἀλλὰ καὶ ἵστησιν;
Οὕτω καὶ εἰπόντων, ὅτι Βλασφημεῖς, ὅτι ποιεῖς
σεαυτὸν Θεὸν, ἀπὸ τῆς τῶν ἔργων ἰσότητος αὐτὸ
ἔστησε.
βʹ. Καὶ τί λέγω ὅτι ὁ Υἱὸς τοῦτο ἐποίησεν, ὅπου γε
καὶ ὁ Πατὴρ ὁ μὴ σάρκα λαβὼν τὸ αὐτὸ τοῦτο ποιεῖ.
Καὶ γὰρ καὶ αὐτὸς ἠνέσχετο πολλὰ περὶ αὐτοῦ
ταπεινὰ λεχθῆναι διὰ τὴν σωτηρίαν τῶν ἀκουόντων.
Τὸ γὰρ, Ἀδὰμ, ποῦ εἶ; καὶ τὸ, Ἵνα γνῶ, εἰ ἄρα
κατὰ τὴν κραυγὴν αὐτῶν συντελοῦνται· καὶ τὸ,
Νῦν ἔγνων ὅτι φοβῇ τὸν Θεὸν σύ· καὶ τὸ, Ἐὰν
ἄρα ἀκούσωσι· καὶ τὸ, Ἐὰν ἄρα συνῶσι· καὶ,
Τίς δώσει τὴν καρδίαν τοῦ λαοῦ τούτου οὕ

Vol 59, pg 439, ln 12
Ἐμοὶ αὐτοὺς ἔδωκας, νομίσῃς αὐτοὺς ἀλλοτρίους εἶναι

τοῦ Πατρὰς (τὰ γὰρ ἐμὰ, αὐτοῦ ἐστι)· μήτε ἀκούων,
ὅτι Σοὶ ἦσαν, νομίσῃς ἀλλοτρίους αὐτοὺς εἶναι ἐμοῦ· τὰ
γὰρ αὐτοῦ, ἐμά ἐστιν. Ὥστε τὸ, Ἔδωκας, συγκαταβά-
σεως μόνης ἕνεκεν εἴρηται. Ἅπερ γὰρ ὁ Πατὴρ ἔχει,
τοῦ Υἱοῦ ἐστι· καὶ ἅπερ ὁ Υἱὸς ἔχει, τοῦ Πατρός. Τοῦτο
δὲ οὐδὲ ἐπὶ Υἱοῦ κατὰ ἄνθρωπον δύναται λέγεσθαι, ἀλλ'
ἐπειδὴ μείζονός ἐστιν. Τὸ μὲν γὰρ τοῦ ἐλάττονος, ὅτι
τοῦ μείζονός ἐστι, παντί που δῆλον· τὸ δὲ ἔμπαλιν,
οὐκέτι. Ἐνταῦθα δὲ ἀντιστρέφει, ἡ δὲ ἀντιστροφὴ τὴν
ἰσότητα δηλοῖ. Τοῦτο καὶ ἀλλαχοῦ δηλῶν ἔλεγε· Πάντα
τὰ τοῦ Πατρός μου, ἐμά ἐστι, περὶ γνώσεως διαλεγόμε-
νος· τὸ δὲ, Ἔδωκάς μοι, καὶ ὅσα τοιαῦτα, ἵνα δείξῃ,
ὅτι οὐχ ὡς ἀλλότριος ἐλθὼν αὐτοὺς ἐπεσπάσατο, ἀλλὰ
τοὺς ἰδίους ἔλαβεν. Εἶτα καὶ τὴν αἰτίαν τίθησι καὶ ἀπό-
δειξιν, λέγων· Καὶ δεδόξασμαι ἐν αὐτοῖς· τουτέστιν,
Ἢ ὅτι ἐξουσίαν αὐτῶν ἔχω, ἢ ὅτι δοξάσουσιν ἐμὲ, σοὶ
πιστεύοντες καὶ ἐμοὶ, καὶ δοξάσουσιν ὁμοίως. Εἰ δὲ οὐχ
331
ὁμοίως δεδόξασται ἐν αὐτοῖς, οὐκέτι αὐτοῦ ἐστι τὰ ἐκεί-

νου. Οὐδεὶς γὰρ ἐν οἷς οὐκ ἔχει ἐξουσίαν δοξάζεται.
βʹ. Πῶς δὲ δεδόξασται ὁμοίως; Ἅπαντες ὁμοίως ἀπο

Vol 59, pg 442, ln 47
καθὼς ἐγὼ οὐκ εἰμὶ ἐκ τοῦ κόσμου. Πῶς οὖν ἀλλαχοῦ

φησιν, Οὓς ἔδωκάς μοι ἐκ τοῦ κόσμου, σοὶ ἦσαν; Ἐκεῖ
μὲν τὴν φύσιν λέγων, ἐνταῦθα δὲ περὶ πράξεων πο-
νηρῶν. Καὶ μακρὸν αὐτῶν συντίθησιν ἐγκώμιον· πρῶ-
τον, ὅτι οὐκ εἰσὶν ἐκ τοῦ κόσμου· εἶτα, ὅτι αὐτὸς αὐτοὺς
ἔδωκε, καὶ ὅτι τὸν λόγον αὐτοῦ ἐτήρησαν, καὶ ὅτι διὰ
τοῦτο μισοῦνται. Εἰ δὲ λέγει, Καθὼς ἐγὼ οὐκ εἰμὶ ἐκ
τοῦ κόσμου, μὴ θορυβηθῇς. Τὸ γὰρ, Καθὼς, ἐνταῦθα
οὐκ ἔστιν ἀπαραλλάκτου ἀκριβείας. Ὥσπερ γὰρ, ὅταν
ἐπ' αὐτοῦ καὶ τοῦ Πατρὸς λέγηται τὸ Καθὼς, πολλὴ ἡ
ἰσότης διὰ τὴν τῆς φύσεως συγγένειαν· οὕτως ὅταν ἐφ'
ἡμῶν καὶ αὐτοῦ λέγηται, πολὺ τὸ μέσον διὰ τὸ καὶ πολὺ
εἶναι τὸ μέσον καὶ ἄπειρον ἑκατέρας τῆς φύσεως. Εἰ
γὰρ Ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν αὐτὸς, οὐδὲ δόλος τις
εὑρέθη ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ, πῶς δύναιντ' ἂν οἱ ἀπό-
στολοι παρισοῦσθαι αὐτῷ; Τί οὖν ἐστιν ὅ φησιν, Ἐκ
τοῦ κόσμου οὐκ εἰσί; Πρὸς ἕτερον ὁρῶσιν, οὐδὲν κοινόν
τι πρὸς τὴν γῆν ἐστιν αὐτοῖς, ἀλλὰ τῶν οὐρανῶν, γεγό-
νασι πολῖται. Καὶ ἐκ τούτων δὲ τὴν ἀγάπην αὐτοῦ δεί-
κνυσιν, ὅταν πρὸς τὸν Πατέρα αὐτοὺς ἐγκωμιάζῃ, καὶ
παρατιθῆται τῷ γεγεννηκότι.
Ιωάννης Χρυσόστομος , In epistulam ii ad Corinthios (homiliae 1-30)

Vol 61, pg 520, ln 5
σεύματος δός· εἰ δὲ ὁλόκληρον ἐπισπάσασθαι, ἐκ τοῦ

ὑστερήματος παρέξεις, καὶ ὑπὲρ δύναμιν. Ἀλλὰ
τοῦτο μὲν οὐ λέγει, καταλείπει δὲ αὐτὸ τῷ λογισμῷ
τῶν ἀκροατῶν· αὐτὸς δὲ τὸ προκείμενον, καὶ τὴν
σύμμετρον παραίνεσιν τέως ἐργάζεται, κατὰ τὸ φαι-
νόμενον ἐπάγων καὶ λέγων· Ὅπως γένηται ἰσότης
332
ἐν τῷ νῦν καιρῷ. Πῶς ἰσότης; Τὰ περισσεύματα

ἀντιδιδόντων ὑμῶν κἀκείνων, καὶ τὰ ὑστερήματα
πληρούντων. Καὶ ποία αὕτη ἰσότης, σαρκικῶν πνευ-
ματικὰ ἀντιδιδόναι; πολλὴ γὰρ ἐνταῦθα ὑπεροχή·
πῶς οὖν ἰσότητα καλεῖ; Ἣ κατὰ τὸ περισσεύειν καὶ
ὑστερεῖσθαι, ἣ κατὰ τὸν παρόντα βίον τοῦτο φησὶ
γενέσθαι μόνον. Διὰ γὰρ τοῦτο εἰπὼν, Ἰσότης, ἐπ-
ήγαγεν, Ἐν τῷ νῦν καιρῷ. Ταῦτα δὲ ἔλεγε, καὶ
τῶν πλουτούντων καταστέλλων τὰ φρονήματα, καὶ
δεικνὺς, ὅτι μετὰ τὴν ἐντεῦθεν ἀποδημίαν, ἐν πλείονι
οἱ πνευματικοὶ ὑπεροχῇ. Ἐντεῦθεν μὲν γὰρ πολλῆς
ἅπαντες ἀπολαύομεν ἰσοτιμίας· τότε δὲ πολλὴ
διάκρισις, καὶ μεγίστη ὑπεροχὴ, ὑπὲρ τὸν ἥλιον λαμ-
πόντων τῶν δικαίων.
Ιωάννης Χρυσόστομος , In epistulam ad Colossenses (homiliae 1-12)

Vol 62, pg 365, ln 30
δοῦλοι, ὑπακούετε κατὰ πάντα τοῖς κατὰ σάρ-

κα κυρίοις, μὴ κατ' ὀφθαλμοδουλείαν, ὡς ἀν-
θρωπάρεσκοι, ἀλλ' ἐν ἁπλότητι καρδίας, φο-
βούμενοι τὸν Θεόν. Πᾶν ὅ τι ἂν ποιῆτε, ἐκ
ψυχῆς ἐργάζεσθε, ὡς τῷ Κυρίῳ, καὶ οὐκ ἀν-
θρώποις, εἰδότες ὅτι παρὰ Κυρίου λήψεσθε
τὴν ἀνταπόδοσιν τῆς κληρονομίας· τῷ γὰρ
Κυρίῳ Χριστῷ δουλεύετε. Ὁ δὲ ἀδικῶν, κο-
μιεῖται ὃ ἠδίκησε, καὶ οὐκ ἔστι προσωπολη-
ψία παρὰ τῷ Θεῷ. Οἱ κύριοι, τὸ δίκαιον καὶ τὴν
ἰσότητα τοῖς δούλοις παρέχετε, εἰδότες ὅτι
καὶ ὑμεῖς ἔχετε Κύριον ἐν οὐρανοῖς.
αʹ. Διὰ τί μὴ πανταχοῦ καὶ ἐν πάσαις ταῖς ἐπιστο-
λαῖς ταῦτα ἐπιτάττει, ἀλλ' ἐνταῦθα, καὶ τῇ πρὸς
Ἐφεσίους, καὶ τῇ πρὸς Τιμόθεον, καὶ τῇ πρὸς Τίτον;
Ὅτι εἰκὸς ἐν ταύταις ταῖς πόλεσιν εἶναι τὰς διχο-
στασίας· ἢ εἰκὸς τὰ μὲν ἄλλα αὐταῖς κατωρθῶσθαι,
τούτων δὲ οὕτως ὑστερεῖν, ὥστε δέον εἶναι καὶ περὶ
τούτων αὐτοὺς ἀκούειν. Μᾶλλον δὲ ἃ πρὸς τούτους
λέγει, πρὸς πάντας λέγει. Πολλὴν δὲ ἐμφέρειαν
ἔχει αὕτη ἡ Ἐπιστολὴ τῇ πρὸς Ἐφεσίους.
Apollinaris Theol., Fragmenta in epistulam ad Romanos (in catenis)

333
P.68, L. 4
τοῦ δυσσεβοῦς κρίσεως αἰσθανόμενοι πάντες ὡς δυνατῆς, φόβῳ καὶ

θαύματι κατέχωνται πρὸς τὸν ταῦτα δικάσαντα καὶ πεποιηκότα. ὥστε
καὶ προεγνωκὼς ὁ θεὸς τὴν τοῦ Φαραὼ δυσσέβειαν, διὰ τοῦτο καὶ
πεποίηκεν αὐτὸν καὶ τὴν βασιλείαν ἐνεχείρισεν, ἵνα ἡ κατ' αὐτοῦ δικαία
καὶ δυνατὴ κρίσις εἰς κοινὴν ὠφέλειαν τῷ κόσμῳ συνδράμῃ, ἀνελεὴς μὲν
οὖσα πρὸς τὸν κρινόμενον, ἐπεὶ καὶ ἀνέλεος, φησίν, ἡ κρίσις τῷ
μὴ ποιήσαντι ἔλεος. ἔλεος δὲ οὐδὲν ἀλλ' ὠμότητα πᾶσαν κατὰ
τῶν Ἰσραηλιτῶν ὁ Φαραὼ δέδειχεν. ἀφῄρηκεν οὖν τὸν ἔλεον τοῦ
μὴ παρεσχηκότος τοῦτον ἑτέροις, ὥσπερ ἐκ τῶν ἐναντίων ὁ σωτὴρ τοῖς
ἀφιεῖσι καὶ ἀφίεσθαί φησι, δικαίως μὲν πράττων κατὰ τὴν τῆς κρίσεως
ἰσότητα καὶ τὴν τῆς δικαιοσύνης ἀντίδοσιν, τὸ δὲ μὴ ἐλεεῖν τὸν ἁμαρ-
τωλὸν οὐκέτι τὸ ἴσον φυλάττων ὅπερ ἐφ' ἑτέρων ἁμαρτωλῶν τῶν
ἐλεηθέντων. διόπερ ἐπάγει πάλιν ὁ ἀπόστολος· ἄρα οὖν ὃν θέλει
ἐλεεῖ, ὃν δὲ θέλει σκληρύνει καὶ τὰ ἑξῆς. ὁ γὰρ τῶν ἴσων,
φησί, μὴ τυγχάνων πρὸς τοὺς ἄλλους ἁμαρτωλούς, ἀλλ' ἀντὶ τοῦ
ἐλεεῖσθαι καὶ πρὸς μετάστασιν τῆς πονηρίας καλεῖσθαι τοὐναντίον
πάσχων καὶ παραδιδόμενος εἰς τὸ σκληρύνεσθαι, πῶς ἂν εἰκότως ἔτι καὶ
μέμψιν κομίσαιτο τὴν παρὰ τοῦ θεοῦ, ὅτι μὲν οὖν οὐ τυγχάνει τῶν
ἴσων τοῖς ἐλεουμένοις; οὔτε ὁ Φαραὼ σκληρύνεται γάρ, οὔτε τις ἕτερος
τῶν εἰς τὸ κρίμα πιπτόντων, οὐκ ἔστιν ἀντειπεῖν οὐδὲ ὡς αἴτιός ἐστιν
τῆς σκληρότητος ὁ σκληρυνόμενος. δῆλον γὰρ δήπου καὶ τοῦτο, ἀλλὰ
Apollinaris Theol., Fragmenta in epistulam ad Romanos (in catenis)

P.68, L. 15
τωλὸν οὐκέτι τὸ ἴσον φυλάττων ὅπερ ἐφ' ἑτέρων ἁμαρτωλῶν τῶν

ἐλεηθέντων. διόπερ ἐπάγει πάλιν ὁ ἀπόστολος· ἄρα οὖν ὃν θέλει
ἐλεεῖ, ὃν δὲ θέλει σκληρύνει καὶ τὰ ἑξῆς. ὁ γὰρ τῶν ἴσων,
φησί, μὴ τυγχάνων πρὸς τοὺς ἄλλους ἁμαρτωλούς, ἀλλ' ἀντὶ τοῦ
ἐλεεῖσθαι καὶ πρὸς μετάστασιν τῆς πονηρίας καλεῖσθαι τοὐναντίον
πάσχων καὶ παραδιδόμενος εἰς τὸ σκληρύνεσθαι, πῶς ἂν εἰκότως ἔτι καὶ
μέμψιν κομίσαιτο τὴν παρὰ τοῦ θεοῦ, ὅτι μὲν οὖν οὐ τυγχάνει τῶν
ἴσων τοῖς ἐλεουμένοις; οὔτε ὁ Φαραὼ σκληρύνεται γάρ, οὔτε τις ἕτερος
τῶν εἰς τὸ κρίμα πιπτόντων, οὐκ ἔστιν ἀντειπεῖν οὐδὲ ὡς αἴτιός ἐστιν
τῆς σκληρότητος ὁ σκληρυνόμενος. δῆλον γὰρ δήπου καὶ τοῦτο, ἀλλὰ
πού φησιν· ὦ ἄνθρωπε, καὶ ὑπὲρ σὲ ζητῆσαι τῆς ἀνισότητος ταύτης τὸν
παρὰ θεῷ μυστικὸν λόγον. ὅτι μὲν γὰρ ἐκτὸς ἀδικίας ἐστίν, προείρηται,
σοφίας ὂν προνοητικῆς, οὐκ ἀνταποδόσεως δικαστικῆς, τὸ τὸν ἁμαρ-
τωλὸν μὴ ἐλεεῖν. ἑξῆς δὲ ἐπὶ τούτοις ὁ ἀπόστολος ἐφ' ἑκάτερα προάγει
τὸν λόγον, ἐπί τε τὸ δεικνύναι μὴ προσήκειν ἀνθρώποις τὰ τοῦ θεοῦ
βάθη περιεργάζεσθαι, ἐπί τε τὸ σώζεσθαι λόγον ὀρθότατον τῆς
334
σωτηριονοίας καθὸν εἰσί τινες οἱ μὴ ἐλεούμενοι καὶ οἱ τοῦ ἐλέου

τυγχάνοντες· μὴ ἐρεῖ γάρ, φησί, τὸ πλάσμα τῷ πλάσαντι καὶ
τὰ ἑξῆς. τοῦτο μὲν ἐπικόπτει τὴν προπετῆ τῶν πολλῶν περιεργίαν
λεπτῶς ἀνακρίνειν τὰ τοῦ θεοῦ βουλήματα φιλονεικούντων,
ἀνεξερεύνητα
Basilius Med., Scr. Eccl., De virginitate MPG P.685, L. 1
γεύσεως ἡδονῇ, καὶ τὰς πηγαζούσας ἐκ γαστρὸς ἡδο-

νὰς διὰ τῆς πρὸς τὰ σῖτα ἐγκρατείας ἀναστέλλουσάν
τε καὶ ἰσχναίνουσαν, εἰς τὸ ἐναντίον αὖθις περιτρέ-
πειν τὴν τοῦ σώματος χρείαν. Μὴ ἐκκλίνῃς
γὰρ, φησὶν, εἰς τὰ δεξιὰ ἢ εἰς τὰ ἀριστερά. Ὡς
γὰρ τὸ ἄνετον κατὰ πάντων ἁπλῶς ἐδεσμάτων ἀφιέ-
ναι τὴν γεῦσιν διὰ τὰ προειρημένα ὡς ἀληθῶς
χαλεπόν· οὕτω τὸ ἀποκλεῖσαι ταύτην εἰς τὴν ἐξ
ἀσθενείας τοῦ σώματος ἀχρηστίαν, παντάπασιν ἀλο-
γώτατον. Αἱ ἀκρότητες γὰρ ὄντως, ὡς ἔφη τις
τῶν σοφῶν, καὶ κατὰ τοῦτο ἰσότητες. Ὡς γὰρ διὰ
πλῆθος τροφῶν ἀποσκιρτῶν ἡμῶν ὁ ἵππος, φέρει
κακῶς ὅπη βούλεται τὸν ἡνίοχον· οὕτω δι' ὑπερβάλ-
λουσαν ἔνδειαν πρὸς τὴν προκειμένην τῆς ἀρετῆς ὁδὸν
ἐμποδίζει. Καὶ ὥσπερ οὐ δεῖ ταῖς πολλαῖς τροφαῖς
τοῦτον πιαίνοντα, ταῖς τῶν σκιρτημάτων αὐτοῦ ἀτα-
ξίαις κακοπαθεῖν τὸν ἡνίοχον, καὶ ἁπανταχοῦ περιφέ-
ρεσθαι πρὸς τὴν ζέουσάν τε καὶ δύσκαμπτον αὐτοῦ
δύναμιν παντελῶς οὐκ ἀντέχοντα· οὕτως οὐδὲ τὴν ἐπ'
ἀρετὴν ὁδὸν σὺν τούτῳ ὁδεῦσαι προθέμενον, ὑπερ-
βαλλούσῃ ἐνδείᾳ πρὸς τὸ ἀχρεῖον αὐτοῦ, φημὶ,
Δίδυμος Καίκος. Commentarii in Ecclesiasten (7-8.8) Codex P.215, L.

17
γραφὴ [λ]έ̣γ̣[ει ῥᾳδι]ουργίαν· “ὦ πλήρης δόλου | καὶ πάσης ῥᾳδιουργί-

ας, υἱὲ διαβόλου”. ὡς ἐπὶ π̣λ̣[εῖστον δ]ὲ̣ καὶ ἡ καινὴ διαθήκη ψέ|γει τὴν
πανουργίαν· “φοβοῦμαι γὰρ μήπως, ὡ[ς ὁ ὄφις ἐ]ξ̣[η]πάτησεν Εὔαν ἐν τῇ
| παν-
ο[υ]ργίᾳ αὐτοῦ...”, καὶ ἔτι· “ἀλλὰ ὑπάρχων πανοῦργ̣[ος δόλ]ῳ ὑμᾶς
ἔλαβον”.
καὶ ἔτι | περὶ τῶν αἱρετικῶν λέγει ὅτι “περιπατοῦσιν [ἐν πανο]υ̣ργίᾳ δο-
λοῦντες τὸν | λόγον τοῦ κυρίου”. ἔνλειψις δὲ τῆς φρονήσεως ἡ
ἀφ̣ρ̣[ο]σ̣ύ̣ν̣[η]
ἐ̣στ̣ ίν. καὶ περὶ πασῶν | τῶν ἀρετῶν πολλάκις ἡμῖν τοῦτο τεθεώρηται. λέ-
335
γομεν οὖν τὴν δεισιδαιμονίαν | ὑπερβάλλειν τὴν εὐσέβειαν, ἐνδεὲς δὲ αὐ-

τῆς τὸν ἀσεβήν.
καὶ ὧδε οὖν τοῦτο βού|λεται λέγειν· μὴ πολὺ δίκαιος ἔσο· μὴ ἔξω τῆς
δ[ι]-
κ̣[αιο]σ̣ύν̣η[̣ ς] ἴθι· κατ' ἀξίαν νέμειν | ζήτει, τῆς ἰσότητος ἐπιμέλου. μὴ
πολὺ δίκαιος γίνου· πολλοὶ γοῦν εἰώθασιν λέγειν· | μὴ ἀκριβοδίκαιος ἔσο,
μὴ πλέον τι τοῦ δικαίου ζήτει.
δυνατὸν δὲ καὶ οὕτω λαβεῖν | αὐτό, ἵνα μάλιστα κατὰ τὸ βούλημα τοῦ
χρι-
στιανισμοῦ αὐτὸ ἐκδεχθῇ. ἐὰν | προκέοιτο ἀδικηθῆναι ἢ ἀδικῆσαι, μὴ
πολὺ{ς}
ἔσο δίκαιος ἐκδιδῶν τὸ δίκαιον, | ἐπεὶ οὐκ ἀδικῇ. θέλησον ἀδικηθῆναι
μᾶλλον ἢ ἀδικῆσαι. μὴ πολὺ{ς} γοῦν γίνου | δίκαιος πρὸς τὸ μὴ
ἀδικηθῆναι,
ἀλλ' ἐπίδος ἑαυτὸν μᾶλλον. οὕτω γὰρ οὐδὲ σὺ | ἀδικήσῃς οὐδὲ ἐκεῖνος,
πρὸς
ὃν ἔχεις.
καὶ μὴ σοφίζου περισσά, μήποτε ἐκ|πλαγῇς.
τῷ αὐτῷ λέγομεν· πέρα τοῦ δέοντος μὴ σοφίζου, μὴ ἔξω τοῦ ἐφειμέ|νου
τοῖς
Δίδυμος Καίκος. Commentarii in Ecclesiasten (7-8.8)

Codex P.223, L. 5
οἶδας ὅτι | τ̣[ὰ .........]μενα τὰ ἁμαρτήματα καὶ ἀδικήματα τὰ κατά

τινος | γι̣[νόμενα], ἐρεθίζει αὐτὸν εἰς ἀγανάκτησιν.
ἐὰν τοίνυν ἐπιτάττῃς | κ̣[αὶ οἱ δοῦλοι ἐπ]ὶ τοῖς ἐπιταττομένοις ῥᾳ-
θυμοὶ ὦσιν, μὴ εἰς τοῦτο “δῷς τὴν | [καρδίαν σου]”, ἐπεὶ βλάπτῃ καὶ
σὺ κἀκεῖνος. ἐὰν οὖν δοῦλος καταρᾶταί σε, | [..... α]ὐ̣τ̣[ὸ]ν̣ σκοπήσῃς,
εἰ ποιεῖ τὸ προσταχθὲν ἢ οὐ ποιεῖ, οὐ πῶς ποιεῖ | ἢ οὐ ποιεῖ. ὕστερον
γὰρ τοῦτο θέλεις εἰδέναι, ἵνα {η} τιμήσῃς [ἐ]λευ[θ]ερίας, ἵνα δῷς αὐτῷ,
ὃ π̣ρ̣ό|τερον οὐκ εἶχεν. σκόπησον οὖν καὶ σὺ σεαυτόν, εἰ οὐχ ἥμαρτές πο-
τε. τοῦτο γὰρ καὶ ὁ ἀπόστο|λος γράφει προτρεψάμενος τοὺς δούλους ὑπο-
κεῖσθαι το[ῖ]ς δεσπόταις “μὴ κατ' ὀφθαλ|μοδουλίαν”, “ἀλλ' ὡς Χριστοῦ
δούλους”. λέγει· “καὶ ὑμεῖς οἱ δεσπ[ό]ται τὴν ἰσότητα πρὸς τοὺς |
δούλους
ἔχετε.” ὁ ἔχων τὴν ἰσότητα πρὸς τοὺς δούλους οὐκ ἐπίκειται καὶ τὰς
διαθέ|σεις αὐτῶν σκοπεῖ, ἀλλὰ τὸ ἔργον, τί γέγονεν· καὶ οὐκ ἀκαί-
336
ρως χρησόμεθα.
φέρομεν οὖν | ἔν τισιν εὐαγγελίοις· γυνή, φησίν, κατεκρίθη ὑπὸ τῶν
Ἰουδ[αί]ων ἐπὶ ἁμαρτίᾳ καὶ | ἀπεστέλλετο λιθοβοληθῆναι εἰς τὸν τόπον,
ὅπου εἰώθει γίν[εσθ]αι. ὁ σωτήρ, φησίν, ἑω|ρακὼς αὐτὴν καὶ θεωρήσας
Δίδυμος Καίκος. Commentarii in Ecclesiasten (7-8.8) Codex P.223, L. 5
τινος | γι̣[νόμενα], ἐρεθίζει αὐτὸν εἰς ἀγανάκτησιν.

ἐὰν τοίνυν ἐπιτάττῃς | κ̣[αὶ οἱ δοῦλοι ἐπ]ὶ τοῖς ἐπιταττομένοις ῥᾳ-
θυμοὶ ὦσιν, μὴ εἰς τοῦτο “δῷς τὴν | [καρδίαν σου]”, ἐπεὶ βλάπτῃ καὶ
σὺ κἀκεῖνος. ἐὰν οὖν δοῦλος καταρᾶταί σε, | [..... α]ὐ̣τ̣[ὸ]ν̣ σκοπήσῃς,
εἰ ποιεῖ τὸ προσταχθὲν ἢ οὐ ποιεῖ, οὐ πῶς ποιεῖ | ἢ οὐ ποιεῖ. ὕστερον
γὰρ τοῦτο θέλεις εἰδέναι, ἵνα {η} τιμήσῃς [ἐ]λευ[θ]ερίας, ἵνα δῷς αὐτῷ,
ὃ π̣ρ̣ό|τερον οὐκ εἶχεν. σκόπησον οὖν καὶ σὺ σεαυτόν, εἰ οὐχ ἥμαρτές πο-
τε. τοῦτο γὰρ καὶ ὁ ἀπόστο|λος γράφει προτρεψάμενος τοὺς δούλους ὑπο-
κεῖσθαι το[ῖ]ς δεσπόταις “μὴ κατ' ὀφθαλ|μοδουλίαν”, “ἀλλ' ὡς Χριστοῦ
δούλους”. λέγει· “καὶ ὑμεῖς οἱ δεσπ[ό]ται τὴν ἰσότητα πρὸς τοὺς |
δούλους ἔχετε.” ὁ ἔχων τὴν ἰσότητα πρὸς τοὺς δούλους οὐκ ἐπίκειται καὶ
τὰς διαθέ|σεις αὐτῶν σκοπεῖ, ἀλλὰ τὸ ἔργον, τί γέγονεν· καὶ οὐκ ἀκαί-
ρως χρησόμεθα. φέρομεν οὖν | ἔν τισιν εὐαγγελίοις· γυνή, φησίν,
κατεκρίθη ὑπὸ τῶν Ἰουδ[αί]ων ἐπὶ ἁμαρτίᾳ καὶ | ἀπεστέλλετο
λιθοβοληθῆναι εἰς τὸν τόπον, ὅπου εἰώθει γίν[εσθ]αι. ὁ σωτήρ, φησίν,
ἑω|ρακὼς αὐτὴν καὶ θεωρήσας ὅτι ἕτοιμοί εἰσιν πρὸς τὸ λιθ̣[οβολ]ῆ̣σαι
αὐτήν, τοῖς μέλ|λουσιν αὐτὴν κατα-βαλεῖν λίθοις εἶπεν· “ὃς οὐχ ἥμαρτεν,
αἰ[ρέ]τω λίθον καὶ βαλέτω {ε}αὐ-
τόν.” | εἴ τις σύνοιδεν ἑαυτῷ τὸ μὴ ἡμαρτηκέναι, λαβὼν λίθον παισάτω
αὐ-
τήν. καὶ οὐδεὶς ἐτόλ|μησεν· ἐπιστήσαντες ἑαυτοῖς καὶ γνόντες, ὅτι
Δίδυμος Καίκος. De trinitate (lib. 1) [Sp.] Ch. 18, se. 20, L. 1
Καὶ τοῖς ὑδροφόροις δὲ παρακελευόμενος “δισσεύσατε” καί “τρισσεύ-

σατε”, τὰς τρεῖς πανυμνήτους ὑποστάσεις ἰσοδυνάμως καὶ ὁμοτίμως
πανταχοῦ
ἐν πᾶσιν ἐνεργεῖν παρεδήλου.
Εἰ δὲ βούλεσθε, γνώριμον ὑμῖν καὶ ἐκ θείας φωνῆς αὖθις τὸ κινούμε-
νον ποιήσω.
ἐν γὰρ βίβλῳ γενέσεως, ἐν τῇ πυργοποιΐᾳ ὁ θεὸς καὶ πατὴρ
τὰς μακαρίας ὑποστάσεις ἐξέφηνεν πρὸς τὸν ἑαυτοῦ υἱὸν καὶ τὸ ἅγιον
337
αὐτοῦ πνεῦ-
μα εἰρηκώς·
“δεῦτε καταβάντες συγχέωμεν ἐκεῖ αὐτῶν τὰς γλώσσας, ἵνα μὴ
ἀκούσωσιν
ἕκαστος τὴν φωνὴν τοῦ πλησίον”.
Καὶ Μωϋσῆς δὲ τὴν ἰσότητα τῆς τριάδος, ὡς οἶμαι, δηλῶν ἐξέθετο
μίαν ἄμπελον ἐν τρισὶ πυθμέσι, τοῦτον τοῦ ἄλλου πυθμένος οὐδαμοῦ
προβαθέ-
στερον εἰρηκώς, ἵνα μή τις τὴν ὑπόστασιν ταύτην ἐκείνης προτερεύειν
νομίσῃ,
ἀλλὰ τὰς τρεῖς ἐν μιᾷ συντείνειν θεότητι πάντες πιστεύωμεν.
Διὰ τοῦτο καὶ ἡ θεόπνευστος γραφὴ ἐκώλυσεν ἐν τῷ θυσιαστηρίῳ,
ἐν ᾧ ἡ τριὰς δοξάζεται, ἀναβαθμοὺς ποιεῖν, ὥστε μὴ ὡς ἐν βαθμοῖς
διορίζε-
σθαι ἀνθρώπους καθ' ὕφεσίν τινα εἶναι τὰς θείας ὑποστάσεις.
Καὶ ἁπλῶς ἡ παλαιὰ διαθήκη τύπον φέρουσα τῆς νέας μυστικῶς καὶ
προμηθεστάτως διαλέγεται, αἰνιττομένη μᾶλλον ἐν πολλοῖς ἢ φράζουσα
Δίδυμος Καίκος. Commentarii in Psalmos 40-44.4 Codex P.291, L. 2
ἐρύσθη δὲ καὶ ἀπὸ [τ]ῆ̣ς ἡ̣[μ]έρ̣ας τῆς πονη[ρᾶς, ὅ]τι γε-

νόμενος ἁμαρτία δικαιοσύνης γέγονεν ποιητικός. |
τὸ τῆς συνέσεως ὄνομα ἐπ̣[ὶ τοῦ εὖ π]οιεῖν τοὺς [ἀδελ]-
φοὺς δεομένους λαμβάνεται· καὶ γὰρ ὁ ἀπόστολος περὶ προς|-
φορᾶς λέγει· “νόει ἃ λέγω· δ[ώῃ γάρ σοι] ὁ θεὸς σύν[εσιν ἐ]ν
πᾶσιν”.
ἔστιν δὲ σύνεσις ἐπιστήμη{ς} συνβλητῶν | καὶ μὴ συνβλητῶν.
συνβλητά εἰσιν τὰ ὁμοιούμενα, τὰ ἰσαζόμενα, ὅταν ἄλλο ἄλλῳ
συναγάγωμεν καὶ εὑρίσκωμεν | αὐτὸ ἢ καθ' ὁμοιότητα ἢ κατ' ἰσότητα τὴν
ταὐτότητα ἔχειν. ὁ οὖν σύνεσιν ἔχων ἐπίσταται,
ποῖα ποίοις συνάπτεται | καὶ ποῖα ποίοις οὐχί.
3 κύριος διαφυλάξαι αὐτὸν καὶ ζήσαι αὐτὸν καὶ μακαρίσαι
αὐτὸν ἐν τῇ γῇ.
περὶ ἀμφοτέρων δύναται λέ|γεσθαι· κύριος φυλάξει τὸν πτω-
χὸν καὶ πένητα. διὰ τοῦτο καὶ τὸν συνίοντα εἰς ταὐτὸν αὐτῷ
ἤγαγεν. πού ποτε ἐλέχθη ὅ[τ]ι̣· [ὅταν] ἴδῃς, | φέρε, κάμνον-
τα καὶ ἄφνω ἐληλυθότα διὰ ἄλλην πρόφασιν ἐκεῖ ἰατρόν, σκό-
πει ὅτι ὁ θεῖος τῆς προνοίας λ̣[όγο]ς ἠγίο|χεν τὸν ἰατρόν,
Δίδυμος Καίκος. Fragmenta in Psalmos (e commentario altero)

338
Fragment 127, L. 2
ἀκατάληπτον, ἀλλ' οὖν δυνατὸν ἐνώπιον αὐτὰ ἔχοντα μὴ δυσαρεστεῖσθαι

τῇ προνοίᾳ μηδὲ ἀσεβεῖν εἰς τὸν προνοούμενον. εἰ γὰρ καὶ μὴ
καταλαμβάνωμεν ἀλλά γε διατεθέντες ὅτι θεοῦ κρίσει ταῦτα ἐπιτελεῖται,
εὐαρεστούμεθα αὐτοῖς.
καὶ αὐτὸ δὲ τὸ ὄνομα τὸ Κρίματα τὴν ὀρθότητα τῆς διοικήσεως σημαίνει·
ἐμπεριέχεται γὰρ καὶ συνεξακούεται τῷ κατὰ δικαιοσύνην γεγονέναι, τῶν
παρὰ τὸ ὀρθὸν ἐπιτελουμένων κριμάτων αὐτὸ τοῦτο ἀδίκων καὶ
διεστραμμένων. Ἕνεκεν γὰρ τούτου, φησίν, ἐξελεύσεται τὸ κρίμα
διεστραμμένον.
Ps 17,23b
Τῶν τοῦ θεοῦ, φησίν, δικαιωμάτων ἀντέχομαι· ἀναχωροῦσι γὰρ ἐκείνων
τῶν μὴ περιεχομένων αὐτῶν. δικαιώματα δὲ ῥητέον τὰ κατ' ἰσότητα
καὶ δικαιοσύνην νενομοθετημένα, ὡς τὸ Ἐὰν κτήσῃ παῖδα Ἑβραῖον,
καὶ τὰ ἑξῆς.
τούτων γὰρ ἁπάντων προτέτακται Καὶ ταῦτα τὰ δικαιώματα ἃ
παραθήσεις,
καὶ τὰ ἑξῆς. δύναται δὲ τὰ ἅμα τοῖς δικαιώμασιν ὠνομασμένα κρίματα
σημαίνειν τοὺς δεδοκιμασμένους καὶ ἐξητασμένους τοῦ θεοῦ λόγους·
οὗτοι γὰρ
διὰ τὸ μὴ ἐλέγχεσθαι ἢ ἀνατρέπεσθαι κεκριμένοι ὄντες κρίματα εἴρηνται·
ταύτῃ γὰρ καὶ οἱ λογισμοὶ τῶν δικαίων κρίματα, τουτέστιν ἠκριβωμένοι
καὶ
δεδοκιμασμένοι, καὶ αὐτὸ τοῦτο κανόσιν ἐοικότες.
Δίδυμος Καίκος. Fragmenta in Psalmos (e commentario altero)

Fragment 634a, L. 6
Ἐνταῦθα δ' ἰστέον· τὸ Υἱοὶ ἀνθρώπων περιφραστικῶς σημαίνει τοὺς ὡς

ἀνθρώπους ἀποθνῄσκοντας τῷ μηκέτι θεοὺς καὶ υἱοὺς ὑψίστου εἶναι,
καθὸ σημαινόμενον γέγραπται Ὅπου γὰρ ἔρις καὶ ζῆλος ἐν ὑμῖν, οὐχὶ
σαρκικοί ἐστε καὶ κατὰ ἄνθρωπον περιπατεῖτε;
Ps 61,11 Οὐ γὰρ δυνατὸν θεῷ δουλεύειν καὶ μαμωνᾷ, οὐδὲ μὴν ἐπ'
ἀδικίαν ἐλπίσαι καὶ θεόν. Ἐὰν δοκῇ ῥέειν καὶ μειοῦσθαι ὁ πλοῦτος τοῦ
μὴ ἁρπάζοντος καὶ μὴ ἀδικοῦντος, οὐ δεῖ προστιθέναι τῇ καρδία, ἵνα μὴ
δόξῃ λυπεῖσθαι τῶν χρημάτων μειουμένων.
Ἐπεὶ τὸ τῆς ἀδικίας ὄνομα σημαίνει ὁτὲ μὲν τὴν περὶ συναλλάγματα καὶ
κοινωνίαν ἀνισότητα ὡς ἐν τῷ Ἀλλ' ὑμεῖς ἀδικεῖτε καὶ ἀποστερεῖτε καὶ
τοῦτο
ἀδελφούς, ὁτὲ δὲ πᾶσαν τὴν πρακτικὴν κακίαν καθὸ λέγεται Ἀδικίαν
339
ἐμίσησα
καὶ ἐβδελυξάμην, ἐπιστατέον κατὰ ποῖον σημαινόμενον τῆς λέξεως νῦν
παρίσταται. καὶ ὁ μὲν ἐρεῖ τὸ πρότερον δηλοῦσθαι διὰ τὸ συνεζεῦχθαι
αὐτῷ
ἁρπάγματα καὶ πλοῦτον ῥέοντα, ὁ δὲ τὸ ὕστερον καθὸ εἴρηται Ὁ δὲ
ἀγαπῶν
τὴν ἀδικίαν. εἶδος γὰρ ταύτης καθόλου οὔσης καὶ ἡ περὶ χρήματα
ἁρπαγή.
Δίδυμος Καίκος. Fragmenta in epistulam ii ad Corinthios (in catenis)

P.35, L. 13
Οὐκ ἀναγκάζει ὁ τῆς εὐσεβείας λόγος μεταδιδόναι ὃ μὴ ἔχει τις,

ἀλλ' ὃ ἔχει παρέχεσθαι προθύμως. κατορθωθήσεται δὲ τοῦτο ῥᾷστα
σκοπήσασι τίνες οἱ κοινωνούμενοι· ἅγιοι δέ εἰσι καὶ θεοῦ θεραπευταὶ
οὗτοι. διὸ καὶ ἐλπίζομεν ἀντίδοσιν ἔσεσθαι· ἱκανοὶ γὰρ ἀνθ' ὧν δέχονται
αἰσθητῶν νοητὰ παρασχεῖν. οὕτω γὰρ ἰσότης καὶ ἐν τῷ νῦν
καιρῷ ἔσται, ὡς ἐπὶ τῆς δόσεως τοῦ μάννα γεγένηται, οὐδὲ τοῦ τὸ
ὀλίγον ἔχοντος ἐλαττουμένου οὐδὲ πλεονάζοντος τοῦ πολὺ ἔχοντος·
ἀνισότης γὰρ μένει, ὅταν τῶν ἁγίων ἐπουράνια ἐχόντων, ὑμῶν δὲ
ἐπίγεια κεκτημένων, ἀντίδοσις μὴ γίνηται. ὅθεν σπείρατε σαρκικὰ
ταῖς χρείαις τῶν ἁγίων κοινωνοῦντες, ἵνα θερίσητε ἐξ
αὐτῶν τὰ πνευματικά· οὕτω γὰρ ἰσότης ἔσται προσλαμβανόντων ὑμῶν
τῶν μεγάλων, κἀκείνων τῶν μικρῶν· ἕξετε γὰρ μετὰ τῶν μικρῶν τὰ
μεγάλα, κἀκεῖνοι μετὰ τῶν μεγάλων τὰ μικρά. αὕτη δὲ ἰσότης ὑπαρχθή-
σεται κατὰ τὸ ἐπανορθωτικὸν δίκαιον.
2 Kor 8,20 – 24
Ταῦτα γράφω οὐχ ὑμῖν ἀπολογούμενος – οἶδα γὰρ ὡς διάκεισθε
περὶ ἡμῶν – ἀλλ' ὅπως ἡμεῖς μὴ μόνον ἐνώπιον κυρίου
ἀλλὰ καὶ ἀνθρώπων ἔργα ἀγαθὰ ἔχειν προνοώμεθα. ὅτι μὲν γὰρ
ἐπίσταται θεὸς οἵᾳ προθέσει ὑπηρετοῦμεν, οὐκ ἀμφιβάλλεται· ὅτι δὲ καὶ
τῶν ἀνθρώπων φροντίζειν προσήκει, ὅπως μὴ ἀπατηθῶσι πρὸς φενάκων
καὶ σοφιστικῶν, σπουδάζειν δεῖ.
Κύριλλος. Catecheses ad illuminandos 1-18 Catechesis 9, ch. 6, L. 20
νος. Καὶ βλέπε τὴν διοίκησιν αὐτοῦ· (μᾶλλον δὲ οὐκ αὐτοῦ,

ἀλλὰ τοῦ τὸν δρόμον αὐτῷ διὰ προστάγματος ὁρίσαντος)· πῶς
θέρους μὲν ὑψηλότερος γινόμενος, μακροτέρας ἀπεργάζεται
τὰς ἡμέρας, διδοὺς εὐκαιρίαν εἰς ἔργα τοῖς ἀνθρώποις· χει-
340
μῶνος δὲ, συστέλλει τὸν δρόμον, ἵνα μὴ τοῦ ψύχους πλείων

γένηται ὁ χρόνος, ἀλλ' ἵνα αἱ νύκτες μείζονες γινόμεναι, πρὸς
ἄνεσιν μὲν συνεργῶσι τοῖς ἀνθρώποις, συνεργῶσι δὲ καὶ πρὸς
καρποφορίαν τῶν γεννημάτων τῆς γῆς. Ὅρα δὲ καὶ πῶς ἀν-
τιπαραδιδόασιν ἀλλήλαις εὐτάκτως αἱ ἡμέραι· θέρους μὲν αὐξανό-
μεναι, χειμῶνος δὲ συστελλόμεναι ἐν ἔαρι δὲ καὶ φθινοπώρῳ
τὴν ἰσότητα τῶν διαστημάτων ἀλλήλαις χαριζόμεναι. Καὶ αἱ
νύκτες πάλιν ἐπιτελοῦσι τὰ παραπλήσια· ὡς καὶ τὸν ψαλμῳδὸν
λέγειν περὶ αὐτῶν· Ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ ἐρεύγεται ῥῆμα, καὶ νὺξ
νυκτὶ ἀναγγέλλει γνῶσιν. Τοῖς γὰρ οὐκ ἔχουσιν ὦτα αἱρετικοῖς
μονονουχὶ βοῶσι καὶ διὰ τῆς εὐταξίας λέγουσι, μὴ ἄλλον τινὰ
εἶναι Θεὸν, ἢ τὸν δημιουργὸν καὶ ὁροθέτην καὶ τὸν ἐκτάξαν-
τα τὰ ὅλα.
Κύριλλος. Catecheses ad illuminandos 1-18 Catechesis 16, ch. 23, L. 14
τας ἐκεῖ μυριάδας ἀναριθμήτους ἀγγέλων. ὑπερανάβηθι τοῖς

λογισμοῖς, εἰ δύνασαι, καὶ ἀνωτέρω. βλέπε μοι καὶ ἀρχαγγέλους,
βλέπε μοι καὶ πνεύματα, βλέπε δυνάμεις, βλέπε ἀρχάς, βλέπε
ἐξουσίας, βλέπε θρόνους, βλέπε κυριότητας. τούτων πάντων
ἐπιστάτης παρὰ θεοῦ καὶ διδάσκαλος καὶ ἁγιοποιὸς ὁ παρά-
κλητος. τούτου χρείαν ἔχει Ἠλίας καὶ Ἐλισσαῖος καὶ Ἠσαΐας
ἐν ἀνθρώποις, τούτου χρείαν ἔχει Μιχαὴλ καὶ Γαβριὴλ ἐν
ἀγγέλοις.
Οὐδὲν αὐτῷ τῶν γενητῶν ἰσότιμον. τὰ γὰρ τῶν ἀγγέλων
γένη καὶ αἱ στρατιαὶ πᾶσαι ὁμοῦ συναχθεῖσαι οὐ φέρουσιν
ἰσότητα πρὸς τὸ ἅγιον πνεῦμα. καλύπτει ταῦτα πάντα τοῦ
παρακλήτου ἡ πανάγαθος δύναμις. καὶ τὰ μέν ἐστιν εἰς λει-
τουργίαν ἀποστελλόμενα, τὸ δὲ ἐρευνᾷ καὶ τὰ βάθη τοῦ θεοῦ,
καθὼς ὁ ἀπόστολός φησι· τὸ γὰρ πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ, καὶ
τὰ βάθη τοῦ θεοῦ. τίς γὰρ οἶδεν ἀνθρώπων τὰ τοῦ ἀνθρώ-
που εἰ μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἐν αὐτῷ; οὕτω καὶ
τὰ τοῦ θεοῦ οὐδεὶς ἔγνωκεν εἰ μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ.
Ιππόλυτος. Contra Beronem et Heliconem [Sp.] P.325, L. 14
Τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου. ζʹ.
Εἰ δὲ τῆς αὐτῆς αὐτῷ μὴ γέγονε φύσεως, οὐδὲ τῆς αὐτῆς

αὐτῷ ποτε γενήσεται φυσικῆς ἐνεργείας, ἵνα μὴ δειχθῇ τῇ φύσει τὴν
341
ἐνέργειαν ἄνισον ἔχων καὶ ἀκατάλληλον καὶ τῆς αὐτοῦ δι' ὅλων τῶν
ἑαυτοῦ φυσικῆς ἔξω γεγονὼς ἰσότητος καὶ ταυτότητος, ὅπερ ἀσεβές.
Λιβάνιος. Orationes 1-64 Oration 59, se. 151, L. 7
πρᾳοτέρων δέῃ φαρμάκων, ἑκατέρου τὸν καιρὸν οὐκ

ἀγνοήσει. ὥστε εἴπερ αὐτοῖς ἐπῆλθε πρὸς ἀλλήλους
ἀμεῖψαι τὰς ἀρχάς, πάντως ἂν καὶ τὰς ἀλλήλων ἁρ-
μονίας ἀντέλαβον.
Ἔοικα δὲ τὰ μέγιστα δοκῶν λέγειν μηδέπω
καὶ νῦν εἰρηκέναι τὸ μέγιστον. πρότερον μὲν γὰρ
ταῖς βασιλείαις ἁπάσαις ὁ φθόνος παρεπεπήγει καὶ οἵ
τε τὰς ἐλάττους ἔχοντες τοῖς τὰ μείζω κεκτημένοις
ἐπεβούλευον οἵ τε τῶν μειζόνων ἀπολαύοντες τοῖς τὰ
μικρὰ καρπουμένοις καὶ τῶν ἐλαττόνων ἐφθόνουν. ἀλλὰ
μὴν αἵ γε τῶν δυναστειῶν ἰσότητες καὶ πολὺ μειζό-
νως ἔτρεφον τὸ νόσημα, καὶ φύσεως μὲν θεσμὸς τυ-
ραννικῆς ἐπιθυμίας δεύτερος ἐκέκριτο, τὸ δὲ οἰκεῖον
ἅπαν παρανοίας ἔγεμεν ἐφ' ἑαυτό. καὶ τῶν συμφορῶν
αἱ μέγισται περὶ τὰς βασιλείας ὑμνοῦνται συμβῆναι.
ὅθεν μοι δοκοῦσιν ἐπαρθέντες οἱ ποιηταὶ καὶ μέχρι τῆς
οὐρανίας ἁψῖδος τὰς ἐπιβουλὰς ἀνενεγκεῖν.
Λιβάνιος. Declamationes 1-51 Declamation 30, (subdivision) 1, se. 19, L.

11
καὶ ἐμὲ μὲν ἔπειθε ζῆν ἡ ἐκείνου ταπεινότης, ἐκεῖνον δὲ τὸ μὴ τῶν

ἐκείνου τἀμὰ γεγονέναι βελτίω, καὶ φθειρόμενοι τοῖς ἑτέρων
ἀγαθοῖς ἀμφότεροι τοῖς ἀλλήλων ἐσωζόμεθα κακοῖς.
ἐγγύθεν γὰρ ἦν τὸ κουφίζον, πενία γείτονος. ἔστιν
ἀργύριόν σοι; πολλάκις ἠρόμην. ὁ δὲ ἀπέφησε. τοῦτό
με εὔφρανε. σοὶ δ' ἔστι; πάλιν ἐκεῖνος ἤρετο. μόλις,
ἔφην, ὀβολός. κἀκείνῳ τοῦτο ἥδιστον. ᾔδειμεν γὰρ
ὡς, ἕως ἂν ὦμεν ὅμοιοι τὴν τύχην, καὶ φίλοι, πλοῦ-
τος δ' ὑπεροψίαν ἐμποιῶν κινεῖν φιλίας πέφυκε. καὶ
τοῦτ' ἦν ἄρα τὸ λεγόμενον ἰσότης φιλότης, τὸ μη-
δαμῆ τὸν ἕτερον ὑπεραίρειν θατέρου.
Eutropius Hist., Breviarium ab urbe condita (Paeanii translatio)

Book 8, ch. 12, L. 4
342
Στωικοῖς πεπαιδευμένος, ὥςτε μὴ μόνον τὸ ἦθος οὕτως ἠσκῆσθαι τοῖς

παραγγέλμασιν, ἀλλὰ καὶ τὴν γλῶτταν ἐν τῇ λογικῇ τῶν ἄλλων πλέον
ἔχειν. Οὕτω τε ἦν εὐκλεὴς ἔτι νέος, ὡς Ἀδριανὸν, σκοπούμενον ὅς-
τις αὐτῷ διαδέξεται τὴν βασιλείαν, ἐπειδὴ προτιμᾶν ἠναγκάζετο τὸν
Πίον, παῖδα αὐτῷ πεποιημένον, συνάψαι τοῦτον ἐκείνῳ διὰ τοῦ γάμου
τῆς θυγατρὸς, ὅπως ἂν ἐπ' αὐτὸν ἔκ τινος ἀκολουθίας ἡ βασιλεία
κατενεχθῇ.
Διδασκάλῳ δὲ ἐχρῆτο τῆς φιλοσοφίας μὲν Ἀπολλωνίῳ τῷ
Χαλκηδονίῳ, ῥητορείας δὲ ἑλληνικῆς μὲν Χερρονήσῳ, τῷ Πλουτάρχου
συγγενεῖ, τῆς Ἰταλῶν δὲ Φρόντωνι, τῷ τότε ἀρίστῳ ῥητόρων. Ἐγέ-
νετο δὲ πάντων μάλιστα τῶν βασιλευσάντων τῆς ἰσότητος ἐραστὴς,
πρὸς οὐδεμίαν ὑπεροψίαν ἀρθείς. Καὶ μεγαλόδωρος δὲ ἧν, καὶ τὰ τῶν
ὑπηκόων ἐκ φιλαγαθίας διῳκεῖτο. Πολέμους δὲ τὸν μὲν κατὰ Γερμα-
νῶν διὰ τῶν στρατηγῶν ἐνίκησε, τὸν δὲ κατὰ Μαρκομάννων αὐτὸς
παρών τε καὶ αὐτουργῶν, ὃς οὕτως ἰσχυρὸς ἐγένετο καὶ μέγας, ὥςτε
τοῖς Ἄφροις αὐτὸν παραβάλλεσθαι. Μετὰ γὰρ πολὺ πτῶμα τῶν ἐναν-
τίων τὸ κατὰ τὴν μάχην ἐγένετο μεῖζον ἕτερον, ἐπελθόντος λοιμοῦ
τοῦ τε ἀέρος ἐπὶ τοσοῦτον φθαρέντος, ὥςτε μετὰ τὴν νίκην ἅπασαν
σχεδὸν τὴν στρατιὰν διαφθαρῆναι.
Pythagoristae (D-K) Phil., Testimonia et fragmenta Fragment b1a, L. 67
δεσμοῖς ὑπὸ Ἐρινύων. (32) εἶναί τε πάντα τὸν ἀέρα ψυχῶν ἔμπλεων· καὶ
τούτους
τοὺς δαίμονάς τε καὶ ἥρωας νομίζεσθαι καὶ ὑπὸ τούτων πέμπεσθαι
ἀνθρώποις τούς
τε ὀνείρους καὶ τὰ σημεῖα νόσου τε καὶ ὑγιείας, καὶ οὐ μόνον ἀνθρώποις,
ἀλλὰ
καὶ προβάτοις καὶ τοῖς ἄλλοις κτήνεσιν. εἴς τε τούτους γίγνεσθαι τούς τε
καθαρμοὺς
καὶ ἀποτροπιασμοὺς μαντικήν τε πᾶσαν καὶ κληδόνας καὶ τὰ ὅμοια.
μέγιστον
δέ φησι τῶν ἐν ἀνθρώποις εἶναι τὴν ψυχὴν πεῖσαι ἐπὶ τὸ ἀγαθὸν ἢ ἐπὶ τὸ
κακόν.
εὐδαιμονεῖν τε ἀνθρώπους, ὅταν ἀγαθὴ ψυχὴ προσγένηται, μηδέποτε δὲ
ἠρεμεῖν
μηδὲ τὸν αὐτὸν ῥόον κρατεῖν. (33) ὅρκιόν τε εἶναι τὸ δίκαιον, καὶ διὰ
τοῦτο Δία
ὅρκιον λέγεσθαι. τήν τε ἀρετὴν ἁρμονίαν εἶναι καὶ τὴν ὑγίειαν καὶ τὸ
ἀγαθὸν ἅπαν
343
καὶ τὸν θεόν· διὸ καὶ καθ' ἁρμονίαν συνεστάναι τὰ ὅλα. φιλίαν τε εἶναι
ἐναρμόνιον
ἰσότητα. τιμὰς θεοῖς δεῖν νομίζειν καὶ ἥρωσι μὴ τὰς ἴσας, ἀλλὰ θεοῖς μὲν
ἀεὶ μετ'
εὐφημίας λευχειμονοῦντας καὶ ἁγνεύοντας, ἥρωσι δὲ ἀπὸ μέσου ἡμέρας·
τὴν δὲ
ἁγνείαν εἶναι διὰ καθαρμῶν καὶ λουτρῶν καὶ περιρραντηρίων καὶ διὰ τοῦ
αὐτὸν
καθαρεύειν ἀπό τε κήδους καὶ λεχοῦς καὶ μιάσματος παντός, καὶ
ἀπέχεσθαι βρωτῶν
θνησειδίων τε κρεῶν καὶ τριγλῶν καὶ μελανούρων καὶ ὠιῶν καὶ τῶν
ὠιοτόκων [ἢ
ζώιων] καὶ κυάμων καὶ τῶν ἄλλων ὧν παρακελεύονται καὶ οἱ τὰς τελετὰς
ἐν τοῖς
ἱεροῖς ἐπιτελοῦντες.
STOB. I 1 pr. 6 [p. 20, 1 W.] ἐκ τῶν Ἀριστοξένου Περὶ ἀριθμητικῆς
[fr. 81 FHG II 289]. τὴν δὲ περὶ τοὺς ἀριθμοὺς πραγματείαν μάλιστα
πάντων
τιμῆσαι δοκεῖ Πυθαγόρας καὶ προαγαγεῖν εἰς τὸ πρόσθεν ἀπαγαγὼν ἀπὸ
Ησύχιος. Illustrius Hist., Fragmenta Fragment 7, L. 106
εὐγενείας καὶ δόξης καὶ τῶν ὁμοίων. Τήν τε ἀρετὴν

μὴ εἶναι αὐτάρκη πρὸς εὐδαιμονίαν, προσδεῖσθαι γὰρ
τῶν τε περὶ σῶμα καὶ τῶν ἐκτὸς ἀγαθῶν, [ὡς] κακοδαι-
μονήσοντος τοῦ σοφοῦ, κἂν ἐν πόνοις ᾖ, κἂν ἐν πενίᾳ
καὶ τοῖς ὁμοίοις. Τὴν μέντοι κακίαν αὐτάρκη πρὸς κα-
κοδαιμονίαν, κἂν ὅτι μάλιστα παρῇ αὐτῇ τὰ ἐκτὸς ἀγαθὰ
καὶ τὰ περὶ (τὸ) σῶμα. Τάς τ' ἀρετὰς, ἔφη, μὴ ἀντα-
κολουθεῖν· ἐνδέχεσθαι γὰρ φρόνιμόν τινα καὶ δίκαιον
ὄντα ἀκόλαστον καὶ ἀκρατῆ εἶναι. Ἔφη [δὲ] τὸν σοφὸν
μὴ εἶναι μὲν ἀπαθῆ, μετριοπαθῆ δέ. Τήν τε φιλίαν
ὡρίσατο ἰσότητα εὐνοίας ἀντίστροφον· ταύτης δὲ τὴν
μὲν εἶναι ξενικὴν, [τὴν δὲ ἐρωτικὴν,] τὴν δὲ συγγενικήν.
Εἶναι δὲ καὶ τὸν ἔρωτα μὴ μόνον συνουσίας, ἀλλὰ καὶ
φιλοσοφίας· καὶ ἐρασθήσεσθαι δὲ τὸν σοφὸν καὶ πολιτεύ-
σεσθαι, γαμήσειν τε [μὴν add. D.] καὶ βασιλεῖ συμβιώ-
σειν. Βίων τε τριῶν ὄντων, θεωρητικοῦ, ἡδονικοῦ, πρα-
κτικοῦ, τὸν θεωρητικὸν [προ]έκρινεν. Εὔχρηστα δὲ καὶ τὰ
ἐγκύκλια μαθήματα πρὸς ἀρετῆς ἀνάληψιν. Ἔν τε τοῖς
φυσικοῖς αἰτιολογικώτατος παρὰ πάντας ἐγένετο, ὥστε
344
καὶ περὶ τῶν ἐλαχίστων [τὰς] αἰτίας ἀποδιδόναι. Τὸν

[δὲ] θεὸν ἀσώματον ἀπέφαινεν, ὡς ὁ Πλάτων·
Ησύχιος. Illustrius Hist., Fragmenta Fragment 7, L. 408
των μεμνῆσθαι, ἐτελεύτησε. Καὶ ἔστιν εἰς αὐτὸν ἐπί-

γραμμα·
Χαίρετε καὶ μέμνησθε τὰ δόγματα, τοῦτ' Ἐπίκουρος
ὕστατον εἶπε φίλοις πρῶτος (οἷσιν D.) ἀποφθίμενος.
Χαλκῆν (l. θερμὴν ex D.) εἰς πύελον γὰρ ἐσήλυθε, καὶ τὸν ἄκρατον
ἔσπασεν· εἶτ' ἀΐδην ψυχρὸν ἐπεσπάσατο.
Ἐμπεδοκλῆς. Ἄκρωνος τοῦ ἰατροῦ τόπον αἰ-
τοῦντος παρὰ τῆς βουλῆς Ἀκραγαντίνων εἰς κατασκευὴν
πατρῴου μνήματος, διὰ τὴν ἐν τοῖς ἰατροῖς ἀκρότητα,
παρελθὼν ὁ Ἐμπεδοκλῆς ἐκώλυσε, τά τε ἄλλα περὶ
ἰσότητος διαλεχθεὶς, καὶ τοιοῦτόν τι ἐρωτήσας, «Τί
δ' ἐπιγράψομεν ἐλεγεῖον; ἢ τοῦτο;
Ἄκρον ἰητρὸν Ἄκρων' Ἀκραγαντῖνον πατρὸς ἄκρου
κρύπτει κρημνὸς ἄκρος πατρίδος ἀκροτάτης.»
Οὗτος ἀποστείλας τὴν νεκρὰν ἄνθρωπον ζῶσαν, καὶ
δοξασθεὶς θυσίαν συνετέλει. Παρῆσαν δὲ καὶ τῶν φίλων
τινές. Μετὰ δὲ τὴν εὐωχίαν, οἱ μὲν ἄλλοι χωρισθέντες
ἀνεπαύσαντο, οἱ μὲν ὑπὸ τοῖς δένδρεσιν, ὡς ἀγροῦ πα-
ρακειμένου, οἱ δ' ὅπη βούλοιντο· αὐτὸς δὲ ἔμεινεν ἐπὶ
τοῦ τόπου, ἐφ' οὗπερ κατεκέκλιτο. Ὡς δ' ἡμέρας γενη-
θείσης ἐξανέστησαν, οὐχ εὑρέθη μόνος. Ζητουμένου δὲ
Ερμίας. In Platonis Phaedrum scholia P.128, L. 18
ὃς ἂν ἐν τῷ γένει ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων ἄρχων τις γένηται καὶ ἐν τῇ τοῦ

ἄρχοντος τάξει καταστῇ ἡμῶν τῆς λογικῆς ψυχῆς, ὅ ἐστιν ἄρχον ἐν αὐτῇ.
– Καὶ τῶν ἵππων, φήσας, ὃ μὲν αὐτῷ καλός τε καὶ ἀγαθὸς καὶ
ἐκ τοιούτων, πρόεισιν ... οὐσίας καλῆς τε καὶ ἀγαθῆς· ἀεὶ γὰρ ἐφίεται
τῶν καλῶν καὶ ἀγαθῶν ἡ τοῦ ταυτοῦ δύναμις, καὶ ἀεὶ ἕπεται τῷ ἡνιόχῳ
ἡγουμένῳ ἐπὶ τὸ νοητὸν ἡ ἀναγωγὸς τῆς ψυχῆς δύναμις, καὶ οὐδέποτε
πρὸς αὐτὸν ἀντιτείνει. – Τὸ δὲ ἐναντίος οἳ μὲν ἤκουσαν ἐπὶ τοῦ ἐλάτ-
τονος ἀγαθοῦ, καὶ παρέχονταί γε μάρτυρας τοὺς Πυθαγορείους οἵτινες
δύο
συστοιχίας ποιήσαντες, τὴν ἑτέραν αὐτῶν κακοῦ προσηγόρευσαν ἀντὶ
τοῦ
345
ἐλάττονος ἀγαθοῦ· διὰ τί γὰρ κακὸν τὸ ἑτερόμηκες, οὐχὶ δὲ καὶ ἀγαθόν;

εἰ μὴ γὰρ ἦν ἡ ἀνισότης ἐν τοῖς πράγμασιν, οὐδ' ἂν ἡ τῶν εἰδῶν ποικιλία
συνέστη. Θετέον μὲν οὖν καὶ ταύτῃ τῇ ἐξηγήσει. Ῥητέον δὲ καὶ τοῦτο ὅτι
ἐναντίος εἴρηται ἐν μὲν τοῖς νοητοῖς ὡς μεταβάσει χαίρων τῇ ἀπὸ
εἰδῶν ἐπὶ εἴδη (καὶ γὰρ τοῦτο καὶ ταῖς θείαις ὑπάρχει ψυχαῖς, ἀλλὰ ταῖς
γε ἡμετέραις πολλῷ μᾶλλον), ἐν δὲ τῷ αἰσθητῷ ὡς γενεσιουργὸς ὢν, ἐν
ᾧ καὶ ἡ ἐναντιότης ἐναντιοποιός. Τίς οὖν οὗτος ὁ ἵππος, τουτέστιν ἡ
γενε-
σιουργὸς καὶ καταγωγὸς τῆς ψυχῆς δύναμις ..., καὶ τούτῳ ἡδόμενος· διὸ
καὶ οὐδὲ κατέχομεν αὐτὸν ἀεὶ, ἐθέλει γὰρ καὶ αὐτὸς κατὰ τὴν οἰκείαν
δύναμιν ἐνεργῆσαι. – Τὸ δὲ ἐναντίος τε καὶ ἐξ ἐναντίων οὐ λέγει τὰ
ἐναντία τῷ καλῷ καὶ ἀγαθῷ, οἷς ἐχαρακτηρίζετο ὁ ἀμείνων τῶν ἵππων,
Πασχάλιον χρονικόν. P.662, L. 18
Εἴ τις μὴ ἀναθεματίζει Ἄρειον, Εὐνόμιον, Μακεδόνιον,

Ἀπολλινάριον, Νεστόριον, Εὐτυχέα, καὶ τοὺς τὰ ὅμοια τούτοις
φρονοῦντας ἢ φρονήσαντας, ἀνάθεμα ἔστω.
Εἴ τις ἀντιποιεῖται Θεοδώρου τοῦ Μοψουεστίας, τοῦ εἰπόν-
τος ἄλλον εἶναι τὸν θεὸν λόγον καὶ ἄλλον τὸν Χριστόν, ὑπὸ
παθῶν ψυχῆς καὶ τῶν τῆς σαρκὸς ἐπιθυμιῶν ἐνοχλούμενον, καὶ
ἐκ προκοπῆς ἔργων βελτιωθέντα, καὶ βαπτισθέντα εἰς ὄνομα πα-
τρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος, καὶ διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν
χάριν τοῦ ἁγίου πνεύματος λαβεῖν καὶ υἱοθεσίας ἀξιωθῆναι,
καὶ κατ' ἰσότητα βασιλικῆς εἰκόνος εἰς πρόσωπον τοῦ θεοῦ λόγου
προσκυνούμενον καὶ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἄτρεπτον ταῖς ἐννοίαις
καὶ ἀναμάρτητον παντελῶς γενόμενον, καὶ πάλιν εἰρηκότος τὴν
ἕνωσιν τοῦ θεοῦ λόγου πρὸς τὸν Χριστὸν τοιαύτην γεγενῆσθαι,
οἵαν εἶπεν ὁ ἀπόστολος ἐπὶ ἀνδρὸς καὶ γυναικός, Ἔσονται οἱ δύο
εἰς σάρκα μίαν, καὶ πρὸς ταῖς ἄλλαις ἀναριθμήτοις αὐτοῦ βλας-
φημίαις τολμήσαντος εἰπεῖν ὅτι μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἐμφυσήσας
ὁ κύριος τοῖς μαθηταῖς καὶ εἰπών, Λάβετε πνεῦμα ἅγιον, οὐ δε-
δωκὼς αὐτοῖς πνεῦμα ἅγιον, ἀλλὰ σχήματι μόνον ἐνεφύσησεν.
οὗτος δὲ καὶ τὴν ὁμολογίαν Θωμᾶ, ἣν ἐπὶ τῇ ψηλαφήσει τῶν
χειρῶν καὶ τῆς πλευρᾶς τοῦ κυρίου μετὰ τὴν ἀνάστασιν τὸ Ὁ κύ
Hierocles Phil., In aureum carmen Ch. 11, se. 27, L. 7
σύνταξίς ἐστιν ἡ τῶν ὅλων διοίκησις, ἀφ' ἧς καὶ τὰς

δαιμονίας τύχας ἀπονέμεσθαι ἀνάγκη, εἶναι δὲ τὴν ἑκάστῳ
ἀπονεμηθεῖσαν ἀξίαν τὴν νῦν λεγομένην μοῖραν ἠρτημένην
τῆς τε προνοίας τοῦ θεοῦ καὶ τῆς κοσμικῆς εὐταξίας καὶ
346
τῆς ἀνθρωπίνης προαιρέσεως. εἰ γὰρ μὴ εἴη θεοῦ πρόνοια,

οὐκ ἂν εἴη τάξις ἐν κόσμῳ, ἣν καὶ εἱμαρμένην ἂν εἴποι τις.
εἰ δὲ μὴ ταῦτα εἴη, δίκη καὶ κρίσις τῶν κακῶν οὐκ ἂν
γένοιτο, ἀλλ' οὐδὲ τιμὴ καὶ ἀποδοχὴ τῶν ἀγαθῶν. προνοίας
δὲ οὔσης καὶ τάξεως πάντας ἔδει τοὺς νῦν γεννωμένους τῶν
ἴσων ἀγαθῶν τυγχάνειν, εἰ μηδὲν παρ' ἑαυτῶν εἰς τὴν
ἀνισότητα συνετέλεσαν. φαίνονται δὲ οὐ τῶν ἴσων τυγχά-
νοντες. δῆλον οὖν, ὡς τὸ τῆς προαιρέσεως ἄνισον ὑποβληθὲν
τῇ τῆς προνοίας κρίσει οὐκ ἐᾷ τὴν ἴσην αὐτοῖς ἀπονέμεσθαι
μοῖραν, εἴγε τῶν πρὸς ἀξίαν ἀνάγκη τυγχάνειν. μὴ ταρατ-
τέτω δὲ ἡμᾶς τὸ καὶ ἐπὶ ζῴων ἀλόγων καὶ φυτῶν καὶ
αὐτῶν τῶν ἀψύχων τὴν αὐτὴν ἀνωμαλίαν ἐπιφαίνεσθαι,
ἣν καὶ ἐπ' ἀνθρώπων. οὐ γὰρ διὰ τοῦτο τὰ καθ' ἡμᾶς
ἀπρονόητα, εἴ γε ἐκείνοις ταῦτα ὡς ἔτυχε συμβαίνει, ἢ καὶ
ἐπ' ἐκείνων δίκη καὶ κρίσις καὶ ἀρετῆς καὶ κακίας ἐκλογι-
σμοί, ἐπεὶ τὰ καθ' ἡμᾶς οὕτως ἠκρίβωται. πρῶτον μὲν
γὰρ τὰ ἄψυχα οὕτως ἔκκειται ὡς κοινὴ ὕλη φυτοῖς καὶ
Ιωάννης Λαυρέντιος Λύδος. De mensibus Book 2, se. 7, L. 7
ταμίᾳ μὲν τοῦ παντὸς αἰσθητοῦ φωτός, δι' οὗ θερ-

μαίνει τε ἅμα καὶ ἠρέμα ξηραίνει τὰ σώματα, ἑνὶ τῶν
πλανήτων καθ' Ἕλληνας, κἂν εἰ Ζωροάστρης αὐτὸν
πρὸ τῶν ἀπλανῶν τάττοι.
Τὴν δὲ δευτέραν ἡμέραν τῇ Σελήνῃ φαίνονται οἱ
φυσικοὶ ἀναγράφοντες, ὑγραινούσῃ τε ἅμα καὶ μετρίως
θερμαινούσῃ, τουτέστι τῇ τῆς ὕλης ἐφόρῳ· ὅθεν καὶ
Ἄρτεμις λέγεται ἀπὸ τοῦ ἀρτίου καὶ ὑλικοῦ ἀριθμοῦ·
τὸ γὰρ ἄρτιον μέσον διασπᾶται διαιρούμενον τοῦ ἑνός·
μόνος δὲ ἀδιαίρετος ὁ περιττός. ὁ μὲν γὰρ ἄρρην
ἀριθμὸς τετράγωνος, αὐγὴ καὶ φῶς, ἐξ ἰσότητος πλευ-
ρῶν συνεστώς, ὁ δὲ θῆλυς ἑτερομήκης, νύκτα καὶ
σκότον ἔχων διὰ τὴν ἀνισότητα· ὁ δὲ ἑτερομήκης τὴν
μὲν ἐλάττονα πλευρὰν ἐλάττονα ἔχει ἑνί, τὴν δὲ μείζω
περιττοτέραν ἑνί. ὥστε ὁ δύο ἀριθμὸς οὐ καθαρός,
πρῶτον μέν, ὅτι κενός ἐστι καὶ οὐ ναστός, τὸ δὲ μὴ
πλῆρες οὐ καθαρόν, ἀρχὴ δὲ ἀπειρίας καὶ ἀνισότητος·
ἀπειρίας μὲν διὰ τὴν ὕλην, ἀνισότητος δὲ διὰ τοὺς
ἑτερομήκεις· ὅθεν οἱ παλαιοὶ ὡς ὕλην καὶ ἑτερότητα
347
τὴν δυάδα παραλαμβάνουσι. τόλμαν δὲ καὶ οἱ περὶ

Φερεκύδην ἐκάλεσαν τὴν δυάδα, καὶ ὁρμὴν καὶ
πλανήτων καθ' Ἕλληνας, κἂν εἰ Ζωροάστρης αὐτὸν

πρὸ τῶν ἀπλανῶν τάττοι.
Τὴν δὲ δευτέραν ἡμέραν τῇ Σελήνῃ φαίνονται οἱ
φυσικοὶ ἀναγράφοντες, ὑγραινούσῃ τε ἅμα καὶ μετρίως
θερμαινούσῃ, τουτέστι τῇ τῆς ὕλης ἐφόρῳ· ὅθεν καὶ
Ἄρτεμις λέγεται ἀπὸ τοῦ ἀρτίου καὶ ὑλικοῦ ἀριθμοῦ·
τὸ γὰρ ἄρτιον μέσον διασπᾶται διαιρούμενον τοῦ ἑνός·
μόνος δὲ ἀδιαίρετος ὁ περιττός. ὁ μὲν γὰρ ἄρρην
ἀριθμὸς τετράγωνος, αὐγὴ καὶ φῶς, ἐξ ἰσότητος πλευ-
ρῶν συνεστώς, ὁ δὲ θῆλυς ἑτερομήκης, νύκτα καὶ
σκότον ἔχων διὰ τὴν ἀνισότητα· ὁ δὲ ἑτερομήκης τὴν
μὲν ἐλάττονα πλευρὰν ἐλάττονα ἔχει ἑνί, τὴν δὲ μείζω
περιττοτέραν ἑνί. ὥστε ὁ δύο ἀριθμὸς οὐ καθαρός,
πρῶτον μέν, ὅτι κενός ἐστι καὶ οὐ ναστός, τὸ δὲ μὴ
πλῆρες οὐ καθαρόν, ἀρχὴ δὲ ἀπειρίας καὶ ἀνισότητος·
ἀπειρίας μὲν διὰ τὴν ὕλην, ἀνισότητος δὲ διὰ τοὺς
ἑτερομήκεις· ὅθεν οἱ παλαιοὶ ὡς ὕλην καὶ ἑτερότητα
τὴν δυάδα παραλαμβάνουσι. τόλμαν δὲ καὶ οἱ περὶ
Φερεκύδην ἐκάλεσαν τὴν δυάδα, καὶ ὁρμὴν καὶ
δόξαν καλοῦσιν, ὅτι τὸ ἀληθὲς καὶ ψευδὲς ἐν δόξῃ
ἐστί. πανσόβητος γὰρ ἡ ὕλη καὶ ἄστατος καὶ
θερινὸς τροπικός, χειμερινὸς τροπικός, ἰσημερινός. τρία

δὲ καὶ τὰ ὑπέργεια κέντρα, ἀνατολὴ δύσις μεσουρά-
νημα. καὶ πολλὰ ἄν τις εἴποι περὶ τῆς κατ' αἴσθησιν
τριάδος, καὶ ὁ σύμπας κόσμος ἐκ τριῶν δυνάμεων συ-
στῆναι λέγεται, ἀριθμητικῆς γεωμετρικῆς ἁρμονικῆς·
ἡ γὰρ νοητὴ ὑπερβέβηκε τὴν παροῦσαν ἐξέτασιν. ἴσμεν
γάρ, ὅτι ἡ τριὰς τὴν τῶν θείων πρόοδον ἐκίνησε καὶ
στάσιν αὐτοῖς τὴν αἰώνιον ἀπειργάσατο ἐν τῷ αὐτῷ
εἴδει, ὥς φησιν ὁ Πυθαγόρειος Ὤκελλος ῥήμασι τού-
τοις· ‘ἡ τριὰς πρώτη συνέστησεν ἀρχήν, μεσότητα καὶ
τελευτήν.’ ἡ γὰρ περιττὴ καὶ περαίνουσα ἰσότης δη-
348
μιουργός ἐστι κατὰ τὴν τετράγωνον φύσιν· τὸ γὰρ

θεῖον τρισὶ τούτοις χαρακτηρίζεται, τῷ ἐφετῷ, τῷ ἱκα-
νῷ, τῷ τελείῳ. ἔτι μὴν καὶ ὁ ἐν Φαίδρῳ Σωκράτης,
ἀλλὰ μὴν καὶ ὁ ἐν Πολιτείᾳ παραδίδωσιν, ὅτι τὸ νοη-
τὸν τρίτην τινὰ φύσιν ἐν τῷ θείῳ τίθεται· ἔστι γὰρ
αὐτοῦ τὸ μὲν ἀκρότατον οὐσία, τὸ δὲ μέσον ζωή, τὸ
δὲ ἔσχατον νοῦς. ἄλλ' ἴσως ἐρεῖ τις· ποία κοινωνία
τοῖς αἰσθητοῖς πρὸς τὴν νοητὴν τριάδα; ἰστέον τοίνυν,
ὅτι τρεῖς τριάδας ὁ Τίμαιος παραδίδωσι, καὶ μάρτυς
ὁ Πρόκλος ἐν ὑποτυπώσει τῆς Πλάτωνος φιλοσοφίας
ἡμεῖς τὸν Ἀσκληπιόν. ταὐτὸν δ' ἂν εἴη· ὥσπερ γὰρ

ἡμεῖς τὸν ἥλιον εἰς τὸν Ἀσκληπιὸν λαμβάνοντες μετὰ
τὰς ἐκείνου δυσμὰς τῆς νυκτὸς ἐπιγινομένης αἴτιον
αὐτὸν τοῦ ὕπνου καὶ νυκτὸς καὶ ἀναπαύσεως, αἴτιον
καὶ δοτῆρα τῆς ὑγείας .... μυθεύουσιν. ὁ δὲ Χαιρωνεὺς
Ἶσιν μὲν τὴν γῆν εἶναι βούλεται καὶ Ὄσιριν τὸν Νεῖ-
λον, Τυφῶνα δὲ τὴν θάλατταν, εἰς ἣν ὁ Νεῖλος ἐμ-
πίπτων ἀφανίζεται.
Τὴν Τύχην οἱ Ἕλληνες γράφουσι βουπρόσω-
πον· ἐγὼ δ' οἶμαι τὴν ὑγρὰν εἶναι οὐσίαν, ὅθεν καὶ
ἄκουαν αὐτὴν Ῥωμαίοις ἔθος καλεῖν ἀπὸ τῆς ἰσότητος,
τὸ δ' ὕδωρ ὁμοιομερὲς καὶ ἶσον τὴν φύσιν. καὶ κα-
λῶς ἄκουα πρὸς αὐτῶν ὠνόμασται, ἐπειδὴ τὴν ἰσότητα
ἤτοι ὁμοιομέρειαν ἀπὸ τοῦ ἄκουα κατὰ παραγωγὴν ἐπι-
καλοῦσιν.
Ιωάννης Λαυρέντιος Λύδος. De mensibus Book spur, se. 6, L. 4
ἔκρηξιν πυρωθὲν τὸ πνεῦμα λάμψαν ἀστραπὴ λέγεται.

Ὅτι Φεβρουάριος φθονήσας Καμίλλῳ
μελέτην τυραννίδος αὐτοῦ κατηγόρησε· τοῦ δὲ διωχθέντος
καὶ αὖθις καθόδου τυχόντος, ὅτι πολιορκουμένῃ τῇ
πατρίδι κατὰ τὴν φυγὴν ἐβοήθησεν, εἰς ἐξέτασιν Φε-
βρουάριος ἄγεται καὶ διώκεται, Κάμιλλος δὲ καὶ τὸν
ἐπώνυμον αὐτοῦ μῆνα παρὰ τοὺς ἄλλους ἐκολόβωσε.
Φασὶ γὰρ τὴν Νέμεσιν τὰ γλαφυρὰ τῶν
πραγμάτων εἰς τὸ ἔμπαλιν τρέπειν ταῖς ὑπερβολαῖς
349
τῆς τύχης, ὥς φησι Νουμήνιος, τῷ δὲ αὐτῷ τροχῷ

τὴν ἰσότητα ἐπάγουσαν, ὅθεν ὁ Μεσομήδης οὕτω που
πρὸς αὐτήν· ὑπὸ σὸν τροχὸν ἄστατον ἀστιβῆ
χαροπὰ μερόπων στρέφεται τύχα.
Menander Rhet., Περὶ ἐπιδεικτικῶν Spengel P.386, L. 16
νωες καὶ Ῥαδαμάνθυες [οἱ τῶν Κρητῶν νομοθέται]; περὶ

δ' ἀνδρείας ἐρεῖς ὅτι πολλῶν πολλάκις πρεσβειῶν πρὸς
βασιλέα καὶ ἐκ πολλῶν ἐθνῶν γενομένων οὐδένες
μετὰ πλείονος παρρησίας καὶ σεμνότητος διελέχθησαν
τῶν ἀπὸ τῆς ἡμετέρας. εἶτα ἐφ' ἑκάστῃ τῶν ἀρετῶν
συγκρίσεις ἐργάσῃ, ἰδίαν μὲν καθ' ἑκάστην, μετὰ δὲ
ταύτην ἐφ' ἁπάσαις αὐταῖς ἀθρόαν σύγκρισιν ἐργάσῃ
πόλεως πρὸς πόλιν, συλλαμβάνων ἅπαντα καὶ τὰ πρὸ
τούτων ὁμοίως, φύσιν, ἀνατροφήν, ἐπιτηδεύματα,
πράξεις· καὶ ἐν οἷς μὲν ἂν τούτων εὕρῃς σωζομένην
τὴν ἰσότητα ἢ καὶ πλεονεξίαν παρὰ τῇ πόλει ἣν ἐπαινεῖς,
ταῦτα ἀντεξετάσεις ἐν τῇ συγκρίσει, ἐν οἷς δ' ἂν εὑ-
ρίσκῃς αὐτὴν ἐλαττουμένην, ταῦτα παραδραμεῖς· καὶ
γὰρ Ἰσοκράτης συγκρίνων Θησέα Ἡρακλεῖ, ἐν οἷς μὲν
εὗρεν αὐτὸν πλεονεκτοῦντα, ἀντεξήτασεν, ἐν οἷς δὲ
τὸν Ἡρακλέα, ταῦτα ἐσίγησε. μετὰ τὴν σύγκρισιν ἥξεις
ἐπὶ τοὺς ἐπιλόγους, ἐν οἷς διαγράψεις αὐτὸ τὸ σχῆμα
τῆς πόλεως, καὶ ἐρεῖς στοάς, ἱερά, λιμένας, εὐετηρίας,
ἀφθονίαν, τὰ ἐκ τῆς θαλάσσης ἐπεισαγόμενα ἀγαθά,
ἵππων δρόμους, ἂν ἔχῃ, ἀγώνων διαθέσεις, λουτρῶν
ἀπολαύσεις, ὑδάτων ἐπιρροάς, ἄλση ἐν αὐτῇ τῇ πόλει,
Damianus Scriptor De Opticis, Optica Se. 14, L. 15
τῆς ἡμετέρας ἀκτῖνες. ἀπέδειξε γὰρ ὁ μηχανικὸς Ἥρων ἐν

τοῖς αὐτοῦ κατοπτρικοῖς, ὅτι αἱ πρὸς ἴσας γωνίας κλώμεναι
εὐθεῖαι ἐλάχισταί εἰσι τῶν μέσων τῶν ἀπὸ τῆς αὐτῆς
καὶ ὁμοιομεροῦς γραμμῆς πρὸς τὰ αὐτὰ κλωμένων πρὸς
ἀνίσους γωνίας. τοῦτο δὲ ἀποδείξας φησὶν ὅτι εἰ μὴ μέλλοι
ἡ φύσις μάτην περιάγειν τὴν ἡμετέραν ὄψιν, πρὸς ἴσας
αὐτὴν ἀνακλάσει γωνίας. ὁμοίως δὲ δειχθήσεται, ὅτι καὶ
ἡ διάκλασις τῆς ὄψεως τῆς ἡμετέρας πρὸς ἴσας ἐπιτελεῖ-
ται γωνίας. ἐκ δὲ τούτου φανερόν, ὡς καὶ αἱ τοῦ ἡλίου
350
ἀκτῖνες πρὸς ἴσας κλῶνται γωνίας· οὐ γάρ που τῇ ἡμετέρᾳ

ὄψει ἐν ἰσότητι τοῦτο συμβαίνειν δεῖ λέγειν, ταῖς δὲ τοῦ
ἡλίου ἀκτῖσι κατὰ τὸ ἄνισον καὶ ἄτακτον. ἀπεδείξαμεν
δὲ κἀν τοῖς ἔμπροσθεν ἐπί γε τῶν ἀνακλάσεων
ἴσας συνίστασθαι γωνίας ὑπὸ τῶν ἡλιακῶν ἀκτίνων ταῖς
τῆς ἡμετέρας ὄψεως, ἥτις ἀποδέδεικται πρὸς ἴσας κλᾶ-
σθαι γωνίας.
Μιχαήλ Ψελλός Χρονογραφία. Ch. 2, se. 3, L. 3
εἶχεν, ὥσπερ ὁ ἀδελφὸς Βασίλειος, ἀλλὰ ταχὺ μετεβάλ-

λετο· καὶ ἐφ' οἷς ἐποίει δεινῶς κατεβάλλετο· ἀμέλει κἄν
τις αὐτῷ φλεγμαίνοντα κατέσβεσε τὸν θυμὸν, ἀπείχετό τε
τοῦ τιμωρεῖν καὶ χάριτας ὡμολόγει τῷ κεκωλυκότι· εἰ δὲ
μηδὲν ἐγεγόνει τὸ ἀντικείμενον, ἀπέσκηπτε μὲν αὐτῷ ὁ
θυμὸς ἐπί τι κακὸν, ὁ δ' εὐθὺς ἀκούσας ἠνιᾶτο καὶ τὸν τετι-
μωρημένον συμπαθῶς ἠγκαλίζετο καὶ δάκρυα τῶν ὀμμάτων
ἠφίει καὶ ἀπελογεῖτο ἐλεεινοῖς ῥήμασιν.
Εὐεργετεῖν δὲ πάντων μᾶλλον βασιλέων ἠπίστατο, πλὴν οὐκ ἐπεμίγνυε τῇ
χάριτι ταύτῃ τὴν τῆς δικαιοσύνης ἰσότητα, ἀλλὰ τοῖς μὲν περὶ ἑαυτὸν
πάσας θύρας εὐεργετημάτων ἀνέῳγε καὶ ὡς ψάμμον αὐτοῖς τὸν χρυσὸν
ἐθησαύριζε, τοῖς δὲ πόρρω ἐλάττονα τὴν ἀρετὴν ταύτην ἐδείκνυεν.
Ὠικειοῦντο δὲ αὐτῷ τῶν ἄλλων μάλιστα οὓς ἐκ πρώτης
ἡλικίας τῶν παιδογόνων ἀφελὼν μορίων κατευναστῆρας καὶ
θαλαμηπόλους ἐκέκτητο· ἦσαν δὲ οὗτοι οὔτε τῆς εὐγενοῦς,
οὔτε τῆς ἐλευθέρας τύχης, ἀλλὰ τῆς ἐθνικῆς καὶ βαρβάρου·
παιδείας τε τῆς παρ' ἐκείνου τετυχηκότες καὶ ἐς τὸ ἐκείνου
ἦθος μεταβαλόντες ὑπὲρ τοὺς ἄλλους αἰδοῦς τε πλείονος
καὶ τιμῆς ἠξιοῦντο· καὶ οὗτοι δὲ τῇ γνώμῃ τὸ τῆς τύχης
αἶσχος ἐκάλυψαν·
καὶ σκήνωμα δόξης αὐτοῦ, καὶ πολλάκις αἱρεῖσθαι ἐν τούτῳ

παραρριπτεῖσθαι ἢ τὴν ἀφ' ἑτέρων ἔχειν εὐδαιμονίαν·
καλὸν μὲν γὰρ καὶ τοῦτο, καὶ τίς ἀντερεῖ τῶν τῷ Κυρίῳ
ἐζηλωκότων καὶ τῷ ἐκείνου καταπιμπραμένων πυρί; ἀλλ'
ἔνθα μηδὲν εἴη τὸ λυμαινόμενον τὸν εὐσεβῆ τοῦτον σκοπὸν,
μηδὲ πολλαὶ ἀδικίαι συντρέχοιεν, μηδὲ συγχέοιτο τὰ κοινὰ
καὶ τὸ τῆς πολιτείας σῶμα καταρρηγνύοιτο· ὁ γὰρ πόρνης
ἄγαλμα ἀπωθούμενος καὶ τὴν τοῦ ἀνόμου θυσίαν ὡς κυνὸς
351
βδελυσσόμενος οὐκ ἂν προσίοιτο πάντως οὐδὲ πολυτελεῖς

καὶ ποικίλας οἰκοδομὰς, πολλῶν τούτου ἕνεκα συμπιπτόντων
κακῶν· ἰσότητες δὲ τοίχων καὶ κιόνων περιβολαὶ καὶ
ὑφασμάτων αἰῶραι καὶ θυμάτων πολυτέλεια καὶ τἄλλα τῶν
οὕτω λαμπρῶν, τί ἂν συντελοίη πρὸς τὸν θεῖον τῆς εὐσεβείας
σκοπόν, ὁπότε πρὸς τοῦτο ἀρκοίη νοῦς μὲν περιβεβλημένος
θεότητα, ψυχὴ δὲ τῇ νοερᾷ βεβαμμένη πορφύρᾳ, καὶ ἡ τῶν
πράξεων ἰσότης, καὶ ἡ εὐσχημοσύνη τῆς γνώμης, ἢ μᾶλλον
τὸ τῆς διαθέσεως ἀσχημάτιστον, δι' ὧν ἕτερός τις ἡμῖν ἔνδον
οἰκοδομεῖται νεὼς εὐπρόσδεκτος Κυρίῳ καὶ εὐαπόδεκτος;
Ἀλλ' ἐκεῖνος φιλοσοφεῖν μὲν ᾔδει ἐν τοῖς ζητήμασιν, καὶ
συλλογισμοὺς σωρείτας καὶ οὔτιδας, ἐπὶ δὲ τῶν ἔργων τὸ
φιλόσοφον ἐπιδείκνυσθαι οὐ πάνυ ἠπίστατο.
λαγείη τῷ σώματι.
Ἐπὶ τούτοις ὁ βασιλεὺς δακρύοις ἐπιτέγξας
τὰ ὄμματα· «Ἀλλ' ὦ βέλτιστε, ἔφη, εἶτα δὴ οὐκ αἰσχύναιο
τὴν εὐδαιμονίαν ἀτιμάζων τοῦ γένους, οὕτω σαυτὸν εἰς
ἐσχάτην ἀθρόον καταγαγὼν πενίαν, ὡς καὶ δεῖσθαι τοῦ
θρέψοντος καὶ τὸ σῶμα σκεπάσοντος;» Ἐπὶ τούτοις
ἐκεῖνος· «Ἀλλ' οὐδ' ἂν, ὦ βασιλεῦ, ἔφησεν, οὐδ' εἰ πάνυ
βουλοίμην, τοῦτο δυναίμην ἂν ἐπ' αὐτῷ προσπορίσασθαι.»
Τί δὲ πρὸς τὸν λόγον ὁ βασιλεύς; «Ἢν δέ τίς σοι τὸ
εἰσπραττόμενον χρέος ἐπιμερίσαιτο, ἀγαπήσεις ἂν τὴν
ἰσότητα; – Ἐκ μηχανῆς, ἔφησεν οὗτος, ἔσται θεός·
ἀλλ' οὐχ ὁρῶ εἴ τις ἐξ οὐρανοῦ κατέπτη, ἄγγελός τις ἢ
θειοτέρα ψυχὴ, ἀνθρώπων εὐνομίας ἐφορῶσα καὶ ἐπιστρε-
φομένη τῶν πόλεων. – Ἀλλ' ἐγώ σοι ἐκεῖνος, ὁ αὐτοκράτωρ
αὖθις εἰρήκει, καί σοι τὸ μέρος ἐπικουφίζω τῆς ὀφειλῆς.»
Καὶ ὁ μὲν οὕτως, ὁ δὲ οὐχ οἷός τε ἑαυτὸν
κατασχεῖν, προσουδίζει τε τὸ γόνυ τῇ γῇ καὶ μικροῦ δεῖν
τῷ τῆς χαρᾶς πλήθει ἐξεπεπνεύκει· ὁ δέ γε αὐτοκράτωρ τὸ
σχῆμα τοῦ ἀνδρὸς αἰδεσθείς·
Μιχαήλ Ψελλός Χρονογραφία. Ch. 6 Theod, se. 4, L. 12
Ὅτι μὲν οὖν ἀπρεπὲς ἔδοξε ξύμπασιν ἐξ ἀρρενω-

ποτέρου φρονήματος ἐκθηλυνθῆναι τὴν Ῥωμαίων ἀρχὴν,
κἂν μὴ οὕτως ᾤοντο, ἀλλὰ τοιοῦτον τό γε φαινόμενον ἦν·
ἢν δέ τις τοῦτο μόνον ἐξέλοι τοῦ πράγματος, τό γε καταλε-
352
λειμμένον εὐθύ τε καὶ μεγαλοπρεπὲς ἐγεγόνει τὸ κράτος,

καὶ οὔτε τις τῶν πάντων ἐπεβούλευσε τῇ ἀρχῇ οὔτε τῶν
ἐκεῖθεν καταπεφρονήκει λόγων τε καὶ δογμάτων, τά τε παρὰ
τῶν ὡρῶν τοῖς πᾶσιν ἀπήντησεν εὖ, καὶ ἡ τῶν καρπῶν φορὰ
εὐθηνοῦσα, ἔθνος τε οὐδὲν τῶν πάντων οὔτε λαθὸν τὰ
Ῥωμαίων ἐληΐσατο καὶ ἐλῄστευσεν οὔτε προειρήκει τὸν
πόλεμον· διηρέθιστο δὲ οὐδὲν μέρος τῆς πολιτείας, ἰσότη-
τος ἐν πᾶσι φυλαττομένης.
Μιχαήλ Ψελλός Χρονογραφία. Ch. 6 Theod, se. 8, L. 22
φιλήδονον· εἰ δέ τις τῶν πάντων ὑπερκῦψαι δυνηθείη τοῦ

σώματος καὶ τῆς νοερᾶς ἐπ' ἄκρον σταίη ζωῆς, τί κοινὸν
αὐτῷ καὶ τοῖς πράγμασιν; «ἐξεδυσάμην γὰρ, φησὶν ἡ
Γραφὴ, τὸν χιτῶνά μου, πῶς ἐνδύσωμαι αὐτόν;» ἀναβήτω
γὰρ ἐπ' ὄρος ὑψηλὸν καὶ μετέωρον καὶ μετὰ τῶν ἀγγέλων
στήτω, ἵνα φωτὶ καταλάμποιτο μείζονι, ἀπόστροφον ἑαυτὸν
καὶ ἀπότροπον τοῖς ἀνθρώποις καταστήσας· εἰ δ' οὐδεὶς
τῶν πάντων τῆς φύσεως τοσοῦτον κατεκαυχήσατο, εἰ
πολιτικὰς ὑποθέσεις τυχὸν οὗτος πιστευθείη, πολιτικῶς
μεταχειριζέσθω τὰ πράγματα, μηδὲ ὑποκρινέσθω τὴν τοῦ
κανόνος εὐθύτητα· οὐ γὰρ πάντες πρὸς τὴν ἰσότητα τῆς
στάθμης ἀπηκριβώθησαν· ὅθεν εἰ τὴν λόξωσιν παραιτή-
σαιτο, ἀπώσατο καὶ τὸ ἑπόμενον ταύτῃ εὐθύς.
Διὰ ταῦτα γοῦν κἀκεῖνος ἐν ἀφιλοσόφοις φιλοσο-
φῶν πράγμασιν, οὐ φιλόσοφος, ἀλλὰ μιμούμενος φιλόσοφον
ἔδοξεν. Ἵνα δὲ ἐν πᾶσι μέρεσιν τοῦτον παραθεωρήσωμεν,
ἀλλοιότερός πως ἐν τοῖς καθ' ἑαυτὸν ἐδόκει πράγμασι·
διασέσειστο σῶμα· ἀλλ' ἐκεῖνος μεταποιῆσαι πάντα βουλό-

μενος, καὶ χρόνοις πολλοῖς τὴν Ῥωμαϊκὴν βασιλείαν ὑλο-
μανήσασαν σπεύδων εὐθὺς ἐκτεμεῖν, ἢ καθαπερεὶ σῶμα
τερατείας πάσης μεστὸν, κεφαλαῖς μὲν διαμεμερισμένον
πολλαῖς, δυστράχηλόν τε καὶ πολυτράχηλον, χερσί τε οὐκ
εὐαριθμήτοις διαπεπλασμένον, καὶ ποσὶν ἰσαρίθμοις χρώ-
μενον, εἶτα δὴ καὶ τὰ ἔνδον ὕπουλον καὶ κακόηθες, καὶ τὰ
μὲν διεξῳδηκὸς, τὰ δὲ φθίνον, καὶ τοῦτο μὲν ὑδεριοῦν,
τοῦτο δὲ φθινάδι νόσῳ διαρρυὲν, ἐπιχειρήσας ἀποτεμεῖν
ἀθρόον, καὶ ὑπεξελεῖν μὲν τὰς περιττότητας, ἐπαγαγεῖν δὲ
353
τὰς ἰσότητας, καὶ τὰ μὲν καθελεῖν, τὰ δ' ἐπαυξῆσαι, τά τε

σπλάγχνα ἰάσασθαι, ἐμπνεῦσαί τε τούτῳ πνεῦμα φυσίζωον,
οὔτε πρὸς τέλος ἐξήρκεσε, καὶ οὐ πάνυ τι ἐντεῦθεν ἶσος
ἑαυτῷ ἔδοξεν· ἵνα δὲ μὴ συγκεχυμένος ἡμῖν ὁ λόγος φανείη,
ἐρῶμεν πρότερον ὅπως ἡμῖν τὸ τῆς πολιτείας ἐπερίττευσε
σῶμα, εἶτα δὴ καὶ ὅπως ἐκεῖνος ἐκτέμνειν ἐπικεχείρηκε,
καὶ τρίτον ὡς ἐντεῦθεν ἐκείνῳ οὐ πάντα ἀπήντησε δεξιῶς,
ἐφ' οἷς ἐπενεγκὼν ὅπως ἀποβεβήκει τῆς βασιλείας ὅρον τῇ
ξυγγραφῇ θήσομαι.
Μιχαήλ Ψελλός Χρονογραφία. Ch. 7 Const, se. 2, L. 2
τὸ γένος, ὁποῖον δὲ τοῦ οἴκου τὸ σχῆμα, οἷον δὲ καὶ τὸ ἦθος,

καὶ τίνων μὲν ἤρα, τίνων δὲ ἀπείχετο καὶ πρὸ τῆς ἀρχῆς
καὶ μετὰ τὴν ἀρχήν· περὶ τίνος γὰρ ἄλλου τῶν βασιλέων
μακρότερον διηγήσωμαι, ὃν καὶ ἰδιώτην ὄντα ἐπῄνεσα, καὶ
βασιλέα γεγονότα ἐθαύμασα, καὶ οὗ μηδὲ βραχύ τι ἀπολε-
λείμμην, ἀλλὰ περὶ αὐτὸν ὑπὲρ τοὺς ἄλλους εἱστήκειν,
ὁπότε βασιλικοῦ προκαθέζοιτο βήματος, καὶ συνῆν ἐπὶ
λόγοις καὶ τῆς αὐτῆς ἐκοινώνουν τραπέζης, καὶ ἀδιηγήτων
χαρίτων ἀπέλαβον;
Οὗτος τοιγαροῦν ὁ θειότατος βασιλεὺς ἅμα τῷ τῆς
ἀρχῆς ἐπιβῆναι, πρῶτον τίθεται σπούδασμα ἰσότητα καὶ
εὐνομίαν κατασκευάσαι τοῖς πράγμασιν, καὶ πλεονεξίαν
μὲν ἀνελεῖν, μετριότητα δὲ καὶ δικαιοσύνην εἰσενεγκεῖν·
φύσεως δὲ τυχὼν πρὸς πᾶν ὁτιοῦν δεξιᾶς, πᾶσιν ἐπεφύκει
βασιλικοῖς πράγμασιν· εἴτε γὰρ διαιτῶν δίκαις, οὐκ ἀσύνε-
τος ἦν τῶν πολιτικῶν ὑποθέσεων, ἀλλὰ καὶ λίαν εὐθυβολώ-
τατος· φιλοσοφίας δὲ καὶ ῥητορείας οὐ πάνυ μετέχων, κατ'
οὐδὲν τῶν φιλοσόφων καὶ ῥητόρων ἀπελιμπάνετο, ὁπηνίκα
ἢ λόγους ἀπαγγέλλοι ἢ δημηγοροίη, ἢ αὐτοσχεδιάζοι γρα-
φήν· εἴτε δὲ περὶ στρατιωτικοὺς καταλόγους ἐσπούδαζε,
κατὰ δὲ τοῦτο τὸ μέρος πάντων ἐπρώτευε.
Μιχαήλ Ψελλός Χρονογραφία. Ch. 7 Const, se. 19, L. 8
αὐτῷ, ὡς δὲ καὶ ὁ τῆς φρονήσεως, τὸν γὰρ τῆς δικαιοσύνης

ἀποδεδώκαμεν· ὃ δέ με ἄνω διέλαθεν, τοῦτο νῦν ἀναμνη-
σθεὶς διηγήσομαι.
Ὅτε γοῦν αὐτῷ τὸ στέφος τῇ κεφαλῇ καθηρμό-
ζετο, καθωμολόγησε τῷ Θεῷ μὴ τιμωρῆσαι σῶμά τινος,
354
τοῦτο δὲ μετὰ προσθήκης ἀποδεδώκει· ἀπείχετο γὰρ καὶ

αἰκίας καὶ τῆς διὰ λόγων σχεδὸν ὕβρεως, εἰ μὴ ὅσον μετα-
μορφώσας αὑτὸν ἐπὶ τὸ δοκοῦν φρικωδέστερον, τιμωρίας
μὴ γενησομένας διηπειλήσατο. Διεῖλε δὲ τοῖς καιροῖς εὐθυ-
βόλως τὰ πράγματα, ἑκάστῳ τὸ οἰκεῖον μέτρον φυλάττων
καὶ τῆς ἐν τῇ ἀνισότητι φροντίζων ἰσότητος.
Οἷον δὲ αὐτῷ καὶ τοῦ οἴκου τὸ σχῆμα; γλυκύτερον
γὰρ τοῖς παισὶ προσεφέρετο, προσέπαιζέ τε τούτοις ἡδέως
καὶ προσεμειδία ψελλίζουσι, καὶ ἀνθημιλλᾶτο πολλάκις
ἀντιπίπτουσιν, εὐπαιδευσίαν τε ἅμα τούτοις καὶ γυμνα-
σίαν ἐντεῦθεν προμνηστευόμενος. Τρεῖς μὲν οὖν αὐτῷ
υἱεῖς πρὸ τῆς ἀρχῆς ἐγεγόνεισαν καὶ δύο θυγάτρια, καὶ τῶν
μὲν ἀρρένων ὁ μέσος μετὰ τὴν ἀρχὴν ὀλίγον ἐπιβιοὺς ἀπο-
θνῄσκει, κάλλους χρῆμα ἀμίμητον, καὶ τῶν θυγατέρων ἡ
τελευταία ἤδη κατεγγυηθεῖσα ἀνδρὶ, ὡραία τῷ εἴδει σφό-
δρα καὶ τὴν ψυχὴν ἀγαθὴ, θατέρα δὲ ἡ τῆς Ἀρετῆς φερώ
Μιχαήλ ΨελλόςOratoria minora Oration 2, L. 27
πρός τε ἀλλήλους καὶ ἑαυτοὺς καὶ μηδέποτε μάχης ἄρχειν διανοεῖσθαι,

ἀλλ' ἔχειν ὑποκειμένους ἑαυτοῖς τοὺς ἐμπαθεῖς λογισμούς. ἐπεὶ δὲ οὐκ
ἔστι τὴν τοῦ σώματος φύσιν μὴ ἀτακτεῖν, διὰ ταῦτα καὶ πολεμητέον ἡμῖν
καὶ τὴν ἐκ διαστάσεως ποιητέον ὁμόνοιαν.
Ἤκουσα δέ τινος τῶν σοφῶν ὅτι οὐ πάντα τὰ στίφη τῶν νοητῶν
πολεμίων καταντικρὺ καὶ ἐξ ἰσοπέδου ἡμῖν προσίασιν· ἀλλ' οἱ μὲν ἐξ
ἀέρος ἐπιτοξάζονται, οἱ δὲ βάλλουσιν ἀπὸ γῆς, οἱ δὲ καὶ ἀναισχυντοῦσι
κατ' ὀφθαλμόν. δεῖ τοιγαροῦν καὶ ἡμᾶς περιεσκεμμένους εἶναι πρὸς τὰς
παντοδαπὰς ἀντιθέσεις αὐτῶν καὶ τὸν μὲν ὀφθαλμὸν ἄνω ἔχειν πρὸς τὸν
θεόν, ἵνα μὴ λάθωσιν οἱ ἀέριοι, συμπεφράχθαι δὲ τῇ πανοπλίᾳ τοῦ
πνεύματος, ἵνα ἄτρωτοι ὦμεν τοῖς βάλλουσιν ἐξ ἰσότητος, ὑποδεδέσθαι
δὲ
τοὺς πόδας ἐν ἑτοιμασίᾳ τῆς εἰρήνης, ἵνα πατῶμεν ἐπάνω ὄφεων καὶ
σκορπίων καὶ τὰς τῶν λεόντων καὶ δρακόντων συντρίβωμεν κεφαλάς.
ἔστι καὶ ἡμῖν βέλος κατὰ τῶν ἐναντίων εὐστοχώτατον ἐξ ἀέρος εἰς
οὐρανοὺς
ἀναβαῖνον ἡ προσευχή, καὶ δόρυ μακρὸν ὁ κατὰ τῶν ἐπιθυμιῶν ἔμμονος
λογισμός, καὶ ξίφος εὖ τεθηγμένον τῶν θυμικῶν κινήσεων ἡ τομή.
Οὕτω τοιγαροῦν ἀνδριζοίμεθα καὶ στεφανοίμεθα καὶ κατὰ τῶν αἰσθητῶν
ἐχθρῶν αὖθις ἀντιταττοίμεθα, ἐξ ἀγῶνος εἰς ἀγωνίαν καὶ ἀπὸ νίκης εἰς
νίκην καὶ ἐξ εἰρήνης εἰς εἰρήνην παραπεμπόμενοι, ἵνα μὴ δεύτεροι
φανῶμεν
355
τῆς κοινῆς ἐλπίδος καὶ μάλιστα τῆς βασιλίδος ἡμῶν καὶ δεσπότιδος. οὐ
γὰρ ἐφ' ἑτέροις ἀλλ' ἐπὶ τῷ μάχεσθαι νικᾶν τε καὶ εἰρήνην ἐκ πολέμου
οἱ ἐν τῷ πτερώματι κύκλοι καὶ πῶς τοῖς ἄστρασι τὸ χθαμαλὸν τοῦτο

ζῷον ἠγλάισται. οὐ φθονῶ σοι τῆς τῶν τεττίγων ᾠδῆς οὐδὲ βασκαίνω σοι
τῶν τῆς ἀηδόνος τερετισμάτων. ἀλλ' εἰ μὴ βούλοιο θεοῦ μόνου κατα-
τρυφᾶν, προκείσθωσάν σοι τὰ παντοδαπὰ ταῦτα γένη τῶν ἀπολαύσεων·
ἔστι σοι καὶ μεγέθους τράπεζα καὶ κάλλους ἀπόλαυσις καὶ πανδαισία
ἠθῶν ἁπλουστέρων καὶ ποικιλωτέρων, αἱ δὲ τῶν ἀνθῶν χροιαί, αἱ δὲ τῆς
γῆς πιότητες, αἱ δὲ τῶν φυτῶν χάριτες, τἆλλα, ἵνα μὴ καθεξῆς λέξω,
ποταπόν τι χρῆμα τρυφῶν τε καὶ ἀπολαύσεων.
Εἰ δὲ μὴ ταῦτα τοῖς πολλοῖς ἥδιστα εἰς ἀπόλαυσιν, ἀλλὰ δυσχερὴς ὁ
λόγος, ἀντιτρυφήσωμεν ἀλλήλους. οὐ γὰρ φθονῶ ὑμῖν τῆς ἐνταῦθα
ἰσότητος· ἀρκετὸν γάρ μοι ἡ χρυσοϋφὴς στολὴ καὶ ἡ χρυσόδετος περὶ
τὴν
κεφαλὴν στεφάνη καὶ ἡ περιπόρφυρος ἐσθὴς καὶ τἆλλα, ὁπόσα τῆς
βασιλείας ἐξαίρετα. ἐμοὶ δὲ καὶ τούτων τὰ πρὸς ὑμᾶς καὶ τὰ παρ' ὑμῶν
προτετίμηται. καί, ἵνα πάντῃ τὸ νέφος διάσχωμαι καὶ τὸ τῆς ψυχῆς φῶς
ἀνακαλύψω ὑμῖν, πατρῴα μοι πρὸς ὑμᾶς φιλία ἐστὶ καὶ σῴζω ἀκραιφνῆ
τὴν διάθεσιν καὶ τὰ τοῦ πατρὸς ἤθη μεμίμημαι· καὶ ὡς φίλοις ὑμῖν
πατρικοῖς διαλέγομαι. ἀκούοι θεὸς ἄνωθεν καὶ συμμαρτυροῖεν αἱ περὶ
ἐκεῖνον δυνάμεις ὡς, εἰ μή μοι τὸ βασιλικὸν ἀξίωμα ἔπιπτεν, οὐδὲν ἂν
ὑμῶν εἶχον πλέον, οὔτε τῆς συνδιαγωγῆς οὔτε τῆς διαλέξεως. οὕτως
ἐκδεδαπάνημαι τῷ ἔρωτι πρὸς ὑμᾶς, οὕτως ἀντείλημμαι τῶν ὑμετέρων
ψυχῶν. καὶ βουλοίμην μέν, εἴ γε δυναίμην, πᾶσαν μὲν χάριν, πάντα δὲ
πρὸς τοὺς ἄλλους τιμὴν οὐ τῷ ὀνόματι μόνον ἀλλὰ καὶ τῷ πράγματι

τέθεικε. Κἀμοὶ μὲν οὐδὲν ἧττον καὶ αὖθις τὸ ἦθος ὁποῖον καὶ πρὸ τοῦ,
ὑμῖν δὲ τοιοῦτον μέν, οὐ τοσοῦτον δέ, ἀλλὰ πλέον ἢ πρόσθεν καὶ κάκιον.
ἕως τίνος οὖν οὐχ ἑαυτῶν γένοισθε οὐδὲ τὴν ἧτταν ἐνέγκοιτε, ἀλλ'
ἑαυτοῖς τε
καὶ ἀλλήλοις διαφθαρήσεσθε; ἆρ' οὖν εἰ ἐπίγρυπος μὲν ἐγὼ τὴν ῥῖνα,
ὑμεῖς δὲ σιμοὶ ξύμπαντες, οὐκ ἦν δὲ ὅ τι ἂν πεποιηκότες ἢ πεπραχότες
ἐκοινωνήσατέ μοι τοῦ σχήματος, οὐκ ἂν ἡσυχάζειν εἵλεσθε τὴν
δημιουργὸν
356
ἴσως φύσιν ἐπαιτιώμενοι; οὕτω τοιγαροῦν τῆς ἐμῆς ἥττους τυγχάνοντες

φύσεως, Σπάρταν λαχόντες ταύτην κοσμεῖτε, μᾶλλον δὲ μὴ ἥττους ἐμοῦ
τοῖς ὅλοις ὁμολογοῦντες εἶναι ἐπὶ τῇ ἀνισότητι παραβιάζεσθε τὴν
ἰσότητα. εἰ μὲν γὰρ οὕτως ἔχοιτε, τοιούτων ἀεὶ λόγων ἀκούσεσθε, εἰ
δ' ἑαυτῶν συνίετε κἀμοὶ τῶν κρειττόνων ἐθελονταὶ παραχωρήσετε, δυοῖν
θάτερον, ἢ ἐμαυτῷ συμμετεωρίσω ὑμᾶς, ἤ, τό γε μετριώτερον, ἑαυτὸν
συγκαταβιβάσω ὑμῖν.
Μιχαήλ ΨελλόςOpuscula logica, physica, allegorica, alia

Opusculum 55, L. 154
Οἱ τεταρταῖοι χρονιώτεροι, ὅτι περὶ τὸ γεῶδες τοῦ σώματος τὸ σύγ-

κριμα γίνεται, βαρὺ δὲ τὸ γεῶδες.
Τῶν ἄρθρων τὰ ἕλκη οὐ κατουλοῦται, ὅτι τῶν ἄρθρων τὸ πέρας
χόνδρος ἐστίν.
Τὸ ὄμβριον ὕδωρ ἐλαφρὸν ὡς γυμναζόμενον ὑπὸ τοῦ πνεύματος καὶ
λεπτυνόμενον ὑπὸ τοῦ ἀέρος.
Τὸ ψυχρὸν πολέμιον ὀστέοις, ὀδοῦσι καὶ νεύροις ὡς γεωδεστέροις
καὶ ψυχροτέροις.
Ἡ χιὼν ψυχρὰ οὖσα καίει διὰ τὴν πυκνότητα τὴν πολλήν, αἱ δὲ
ἀκρότητες ἰσότητες, θερμή τε καὶ ψυχρά.
Οἱ φρενιτικοὶ σμικρόσφυκτοι, ὅτι ἀραιοῦται τούτοις τὸ ἐν τοῖς
μήνιγξι πνεῦμα. μεγαλόσφυγμοι οἱ ληθαργικοί, ὅτι παχύνεται τούτοις
τὸ πνεῦμα καὶ βαρύνεται.
Τῷ χειμῶνι πειναλέοι γινόμεθα, ὅτι τὸ θερμὸν ἐντὸς κλειόμενον
πέττει τὴν τροφήν.
Τὸ μέλι τοῖς ἕλκεσι δριμύ, ὅτι ἐμπίπτει τούτοις ἡ λεπτότης αὐτὴ ἡ
δριμεῖα, τῇ γεύσει γλυκύ, ὅτι ὑγρὰ οὖσα αὕτη τῆς ἐν τῷ μέλιτι λει-
ότητος ἀντιλαμβάνεται.
Μιχαήλ ΨελλόςTheologica Opusculum 47, L. 20
εστηκότων διῃρῆσθαι τὸ σέβας παρὰ τὰ πρόσωπα, καὶ ἄλλο μὲν ἀπο-

δεδόσθαι τῷ μόνῳ δεσπότῃ καὶ ἀγεννήτῳ πατρί, ἕτερον δὲ καὶ ὑφειμένον
τῷ υἱῷ ὡς ἐκεῖθεν παρηγμένῳ καὶ διὰ τοῦτο κτιστῷ, προσέτι δὲ τῷ
πνεύματι ἠλαττῶσθαι τοῦτο ὡς τρίτῳ μετὰ τὸν πατέρα καὶ τοῖς ἐν
χρόνῳ μᾶλλον προσήκοντι. οἱ δέ τινες καὶ ἀπηγόρευον τοῖς διὰ τοῦ
λουτροῦ καθαιρομένοις τοῖς δυσὶ προσώποις προσάγειν προσκύνησιν, τῷ
υἱῷ φημι καὶ τῷ πνεύματι· οἷς ὁ Λίβυς Σαβέλλιος τὴν τοιαύτην δόξαν ἐξ
οἰκείων κατήνεγκεν ὑποθέσεων. τούτοις δὴ ἦν καὶ ταῦτα δοξάζειν καὶ τὰ
τῶν ἐθνῶν σεβάσματα ἀναιρεῖν· ὅ τε γὰρ Ἀρειανιστὴς καὶ ὁ Σαβελλίζων
ἑκάτερος τοῦ οἰκείου προϊστάμενος δόγματος, καὶ ὁ μὲν μόνῳ τῷ
357
ἀγεννήτῳ
τὴν θεότητα περιγράφων, ὁ δὲ κατατέμνων ταύτην εἰς ἀνισότητας, ὅμως
μέντοι γε καὶ τὸ Χαμὼς διέπαιζον βδέλυγμα καὶ τὸν τύπον τοῦ ἄστρου
καὶ αὐτὴν δὴ τὴν Ἀστάρτην, ὡς ἀπὸ γνώμης αὐτοθελοῦς τῶν εἰδωλο-
ποιούντων τὴν σύστασιν ἔχοντα.
Ἀλλ' ὁ μέγας οὗτος πατὴρ αὐτῶν ἐκείνων καταμωκώμενος τῶν ἑτέρους
μὲν διαπεπαιχότων, τῆς δὲ σφῶν ἀγνοίας συνιέναι μὴ ἐθελόντων, τί
φήσω, φησί, πρὸς τὴν τῶν ἐθνῶν ἄγνοιαν, ἢ πῶς τὸ ἐκείνων ἀνέλω σέβας
εἰς τὴν αὐτὴν ἐκείνοις ἀπάτην διὰ τὴν οἰκείαν παρελαυνόμενος ἄγνοιαν;
δεῖ γὰρ ὡς ἀληθῶς μὴ κεκράκτην εἶναι καὶ ἀτεχνῶς μεγαλόφωνον τὸν
ἑτέροις διαλοιδορούμενον καὶ κωμῳδεῖν τὰ ἐκείνων ἐπιχειροῦντα, ἀλλὰ
τῶν ἐκείνων παθημάτων ἀπηλλαγμένον
Μιχαήλ ΨελλόςTheologica Opusculum 70, L. 211
ἄτοπος, γάρ φησιν, ὁ δικαστὴς τὴν ἐν τοῖς τρισὶν ἔτεσιν ἢ πλέον τούτων
ἢ ἔλαττον πλημμελήσασαν ψυχὴν αἰωνίαις ὑποβάλλειν κακώσεσι· δεῖ
δὲ ὥσπερ τὸ ῥυπτόμενον ἱμάτιον πρὸς τὸ μέτρον τοῦ μολυσμοῦ
ῥύπτεσθαι
καὶ λακτίζεσθαι. οὐ ταύτην γοῦν τὴν δόξαν αἰνίττεται ὁ πατήρ· οὐ γὰρ
ἂν οὕτως εἴρηκε, ‘καὶ τοῦ κολάζοντος ἐπαξίως’. τί οὖν ἐστιν ὅπερ ἐν-
ταῦθα κεκρυμμένον φησί; τὰς ἐν τῷδε τῷ βίῳ κεκρυμμένας κολάσεις
συγκρίνει πρὸς τὰς τοῦ μέλλοντος καὶ οἴεται μή πως, ὥσπερ ἐνταῦθα οὐ
πρὸς τὸ μέτρον τῶν ἁμαρτημάτων ἐπάγει τὴν κόλασιν (‘ἐὰν γὰρ ἁμαρτίας
παρατηρήσῃς, κύριε, κύριε, τίς ὑποστήσεται;’), οὕτω δὴ καὶ ἐν τοῖς
ἐκεῖθεν ἐπιτιμίοις· εἰ καὶ ‘πῦρ ἄσβεστον’ ἀπειλεῖται καὶ ‘σκώληξ ἀκοίμη-
τος’ καὶ ‘σκότος ἐξώτερον’ καὶ ‘ὀδόντων βρυγμός’, οὐ κατ' ἰσότητα τοῖς
πλημμελήμασιν αἱ τιμωρίαι μετροῦνται.
Ἀμφιβάλλει δὲ περὶ τούτου, δυσὶ τούτοις ἀντιδιαιρούμενος, τῇ τε φιλαν-
θρωπίᾳ τοῦ τιμωροῦντος καὶ τῇ δικαιότητι, καὶ ὡς μὲν δίκαιον οἴεται ἐν
ζυγῷ πάντα θεῖναι, πράξει πρᾶξιν εὐθῦναι καὶ λογισμῷ λογισμὸν πλῆξαι
καὶ πρὸς τὸ μέτρον τῆς παρανομίας θεῖναι τὸ μέτρον τῆς τιμωρίας, ὡς δὲ
φιλάνθρωπον ἑτερορρεπῆ ποιῆσαι τὴν πλάστιγγα καὶ μετακινῆσαι τὸ
ἀκριβὲς τοῦ ζυγοῦ, ὥστε μὴ ἴσα ἴσοις ἀποδοῦναι, [ἀλλ' ἐλάττονα
μείζ]οσιν,
ὥσπερ ἐν ταῖς τῶν ἀγαθῶν ἀντιδόσεσιν ἐλάττοσι μείζονα. τοῦτο γοῦν
οἶμαι τὸ ῥητὸν ἐμφαίνειν τῷ μεγάλῳ πατρί· [τὸ γὰρ .... ‘εἰ μή τῳ]
φίλον κἀνταῦθα’ ταύτης τῆς διανοίας ἐστὶ σημαντικόν, τουτέστιν ὅτι
Theodorus Studites Scr. Eccl., Theol., Epistulae Epistle 10, L. 30
ἀδελφοῖς δοῦλον τῇ προθέσει, κἂν τῇ ἔξω ἐπιφανείᾳ ὡς δεσπότης

358
λογίζῃ καὶ διδάσκαλος. οὐ σχοίης ζῷον τῶν ἐκ τοῦ θήλεος γένους

εἰς χρείαν ὑπουργικήν, ὁ τῷ θήλει παντάπασιν ἀποταξάμενος, οὔτε
ἐν τῇ μονῇ οὔτε ἐν τοῖς ἀγροῖς, καθὼς οὐδεὶς τῶν ὁσίων καὶ ἁγίων
πατέρων ἡμῶν ἐχρήσατο οὔτε ἡ φύσις αὐτὴ ἐπιτρέπει. οὐκ ἐποχού-
μενος ἔσῃ ἵπποις καὶ ἡμιόνοις ἄνευ ἀνάγκης, ἀλλὰ χριστομιμήτως
πεζοπορήσεις· εἰ δ' οὖν, πῶλός σοι τὸ ὑποζύγιον ἔσται. παραφυλάξεις
πάντως τὸ τὰ πάντα τὰ ἐν τῇ ἀδελφότητι κοινὰ εἶναι καὶ ἀμέριστα
καὶ μηδὲν κατὰ μέρος τοῦ καθ' ἕκαστον εἰς ἐξαυθέντησιν μέχρι καὶ
ῥαφίδος· σοῦ δὲ καὶ τὸ σῶμα καὶ ἡ ψυχή, μή τί γε ἄλλο, ἔστωσαν
διαμεμερισμένα ἐν ἰσότητι ἀγάπης πᾶσι τοῖς πνευματικοῖς σου τέ-
κνοις καὶ ἀδελφοῖς. οὐκ ἐξουσιάσεις ἐπὶ τοῖς δυσὶν ἀδελφοῖς σου
καὶ τέκνοις μου οὔτε πρὸς ἀρχὴν οὔτε πρὸς χειροτονίαν πρᾶξαί τι
πάρεξ τῆς πατρικῆς σου ἐντάλσεως. οὐ σχοίης μετὰ κοσμικῶν ἀδελ-
φοποιίας ἤ συντεκνίας, ὁ φυγὰς τοῦ κόσμου καὶ τοῦ γάμου· οὐ γὰρ
εὕρηται ἐν τοῖς πατράσιν, εἰ δὲ καὶ εὕρηται, σπανιάκις, καὶ τοῦτο
οὐ νόμος.
Ammonius Scr. Eccl., Fragmenta in Joannem (in catenis) Fragment 363,

L. 1
Ἀγνοοῦντες, ὅτι οὐ γυμνῇ τῇ θεότητι ἔμελλεν ὁ υἱὸς ἐπιδημεῖν, ἀλλὰ

σαρκούμενος «ἐκ σπέρματος Δαβίδ», βλασφημίαν ἔλεγον τὴν ὀρθὴν
ὁμολογίαν.
Jo 10, 34
Εἰ οἱ Ἰσραηλῖται ἄνθρωποι ῥυπαροὶ χάριτι τοῦτο λαβόντες οὐκ
ἐγκαλοῦνται,
πῶς ὁ φύσει τοῦτο ἔχων ἐπιτιμᾶται;
Jo 10, 36
Ἁγιασθεὶς λέγεται ὁ υἱός, ἐπειδὴ ἐπέμφθη σφαγῆναι ὑπὲρ τῆς τοῦ
κόσμου
σωτηρίας· ἅγια γάρ ἐστι τὰ ἀφοριζόμενα τῷ θεῷ εἰς θυσίαν.
Jo 10, 37 – 38
Ἐπειδὴ τὴν οὐσίαν ἰδεῖν ἀμήχανον, ἀπὸ τῆς τῶν ἔργων ἰσότητος τὸ
ἀπαρ-
άλλακτον τῆς δυνάμεως παρίστησι, δι' ὧν λέγει ἐξ ἑαυτοῦ γινώσκεσθαι
τὸν πατέρα καὶ ἐκ τοῦ πατρὸς ἑαυτόν.
Jo 10, 38
Ἐγὼ ἐν τῷ πατρί εἰμι καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοὶ θεωρεῖται κατὰ ταὐτὸν
τῆς φύσεως καὶ τῆς οὐσίας· εἷς γὰρ ὁ τῆς φύσεως ὅρος, κἂν ἐν
ἰδιαζούσαις
ὑπάρξεσι νοοῦμεν τὴν ἁγίαν τριάδα· ὁ γὰρ πατὴρ οὐκ ἔστιν υἱὸς ἢ
359
πνεῦμα
οὐδὲ μὴν τὸ ἀνάπαλιν, εἰ καὶ οὐκ εἰσὶν ἐν διαστάσει διὰ τὴν πρὸς
ἀλλήλους
κοινωνίαν τε καὶ ἰσότητα· εἰ γὰρ καὶ ἐφ' ἡμῶν ἡ τοῦ τεκόντος οὐσία
γιγνώσκεται καὶ ἐν τῷ τεχθέντι ὁ πατὴρ κατὰ τὸν τῆς οὐσίας λόγον, ἀλλὰ
τῷ κεχωρίσθαι ἡμᾶς τοῖς σώμασιν, οὐκέτι «ἕν ἐσμεν» οἱ πολλοί.
Ammonius Scr. Eccl., Fragmenta in Joannem (in catenis) Fragment 364,

L. 5
Jo 10, 37 – 38
Ἐπειδὴ τὴν οὐσίαν ἰδεῖν ἀμήχανον, ἀπὸ τῆς τῶν ἔργων ἰσότητος τὸ
ἀπαράλλακτον τῆς δυνάμεως παρίστησι, δι' ὧν λέγει ἐξ ἑαυτοῦ
γινώσκεσθαι τὸν πατέρα καὶ ἐκ τοῦ πατρὸς ἑαυτόν.
Jo 10, 38
Ἐγὼ ἐν τῷ πατρί εἰμι καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐμοὶ θεωρεῖται κατὰ ταὐτὸν
τῆς φύσεως καὶ τῆς οὐσίας· εἷς γὰρ ὁ τῆς φύσεως ὅρος, κἂν ἐν
ἰδιαζούσαις
ὑπάρξεσι νοοῦμεν τὴν ἁγίαν τριάδα· ὁ γὰρ πατὴρ οὐκ ἔστιν υἱὸς ἢ
πνεῦμα
οὐδὲ μὴν τὸ ἀνάπαλιν, εἰ καὶ οὐκ εἰσὶν ἐν διαστάσει διὰ τὴν πρὸς
ἀλλήλους
κοινωνίαν τε καὶ ἰσότητα· εἰ γὰρ καὶ ἐφ' ἡμῶν ἡ τοῦ τεκόντος οὐσία
γιγνώσκεται
καὶ ἐν τῷ τεχθέντι ὁ πατὴρ κατὰ τὸν τῆς οὐσίας λόγον, ἀλλὰ τῷ
κεχωρίσθαι
ἡμᾶς τοῖς σώμασιν, οὐκέτι «ἕν ἐσμεν» οἱ πολλοί.
Jo 10, 39
Ἐξ ὧν εὐκόλως αὐτοὺς διαφεύγει καὶ ἀκόντων αὐτῶν, δείκνυται, ὅτι οὐκ
ἂν ἑάλω εἰ μὴ ἑκών.
Jo 10, 40
Ἵνα ἀναμνήσῃ τοὺς ὄχλους, ὧν εἶπεν περὶ αὐτοῦ ὁ Ἰωάννης, ἦλθεν
ἐκεῖ. οἱ περάσαντες τὸν μυστικὸν Ἰορδάνην ἀποκομίζονται πρὸς θεὸν ὡς
καὶ
ὁ Χριστὸς πέρασας τὸν Ἰορδάνην ἦλθεν εἰς τὴν τῶν ἐθνῶν ἐκκλησίαν καὶ
ἔμεινεν ἐκεῖ.
Φλάβιος Ιουστινιανός. Epistula contra tria capitula

Se. 38, L. 5
360
τοῦ θεοῦ ἐπιστάμενοι. τί γὰρ εἰπεῖν ἔχετε περὶ τοῦ ῥηθέντος ὑπὸ τοῦ
κυρίου ὅτι οὐδεὶς
ἀναβέβηκεν εἰς τὸν οὐρανόν, εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβὰς ὁ υἱὸς τοῦ
ἀνθρώπου
ὁ ὢν ἐν τῶι οὐρανῶι; μὴ ἄνθρωπον λέγετε καταβεβηκέναι ἐκ τοῦ
οὐρανοῦ; ἀλλὰ πρόδηλον ὅτι
αὐτὸς ὁ θεὸς λόγος ἐκένωσεν ἑαυτὸν ἐκ τῶν οὐρανῶν κατελθὼν καὶ
σαρκωθεὶς ἀπὸ τῆς ἁγίας
θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας καὶ ἐνανθρωπήσας καὶ τεχθεὶς ἐξ
αὐτῆς καὶ ὁ καταβὰς αὐτός
ἐστιν καὶ ὁ ἀναβὰς καὶ αὐτοῦ λέγεται ἡ ἐλάττωσις καὶ ἡ κένωσις διὰ τὴν
κατάβασιν.
Ἐπειδὴ δὲ καὶ ἐν ἄλλωι τόπωι εἶπεν ὁ κύριος ἐν τοῖς εὐαγγελίοις ὅτι ὁ
πατήρ μου μείζων
μού ἐστιν, μὴ ἄρα ἄνθρωπόν τινα περὶ αὐτοῦ ταῦτα εἰρηκέναι νομίζετε
καὶ οὐχὶ τὸν θεὸν
λόγον τὸν ἐνανθρωπήσαντα; ἀλλὰ φανερόν ἐστιν ὅτι ὁ εἰπὼν ὁ πατήρ
μου μείζων μού ἐστιν
εἶπεν ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν ἐσμεν. ἀλλ' ἐν μὲν τῶι εἰπεῖν ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν
ἐσμεν τὴν
ἰσότητα ἣν αὐτὸς ἔχει πρὸς τὸν πατέρα κατὰ τὴν θείαν φύσιν δηλοῖ, ἐν
δὲ τῶι λέγειν τὸν αὐτὸν
ὁ πατήρ μου μείζων μού ἐστιν τὴν δι' ἡμᾶς οἰκονομικῶς γενομένην
ἐλάττωσιν δηλοῖ. ἑκά-
τερον δὲ καὶ ἡ ἰσότης καὶ ἡ ἐλάττωσις περὶ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ κυρίου
καὶ θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, τουτέστιν τοῦ θεοῦ λόγου τοῦ σαρκωθέντος λέγεται. καὶ
Ἀρειανοὶ μὲν πονηρᾶι δια-
νοίαι ἐκ τῶν ταπεινῶν ῥημάτων ὁμοούσιον εἶναι τῶι πατρὶ τὸν υἱὸν
ἀρνοῦνται καὶ διὰ τοῦτο ἐλάτ-
τονα αὐτὸν εἶναι διαβεβαιοῦνται, ὑμεῖς δὲ μὴ θέλοντες περὶ τοῦ
σαρκωθέντος θεοῦ λόγου τὰ
ταπεινὰ δέξασθαι, ἄλλο πρόσωπον τῆι τριάδι εἰσάγετε κατὰ τὴν
Θεοδώρου καὶ Νεστορίου δυς-
σέβειαν. ἀλλ' ἡμεῖς καὶ τὰ ὑψηλὰ καὶ τὰ ταπεινὰ περὶ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ
θεοῦ λόγου τοῦ
σαρκωθέντος τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ λέγοντες οὔτε σύγχυσιν
οὔτε διαίρεσιν τῶν φύσεων
εἰσάγομεν, ἐξ ὧν τὴν μίαν σύνθετον ὑπόστασιν τοῦ κυρίου καὶ θεοῦ
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁμολογοῦμεν, οὔτε δὲ τέταρτον πρόσωπον
ἐπεισάγομεν τῆι ἁγίαι τριάδι.
361
Φλάβιος Ιουστινιανός. Epistula contra tria capitula

Se. 38, L. 7
ὁ ὢν ἐν τῶι οὐρανῶι; μὴ ἄνθρωπον λέγετε καταβεβηκέναι ἐκ τοῦ

οὐρανοῦ; ἀλλὰ πρόδηλον ὅτι
αὐτὸς ὁ θεὸς λόγος ἐκένωσεν ἑαυτὸν ἐκ τῶν οὐρανῶν κατελθὼν καὶ
σαρκωθεὶς ἀπὸ τῆς ἁγίας
θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας καὶ ἐνανθρωπήσας καὶ τεχθεὶς ἐξ
αὐτῆς καὶ ὁ καταβὰς αὐτός
ἐστιν καὶ ὁ ἀναβὰς καὶ αὐτοῦ λέγεται ἡ ἐλάττωσις καὶ ἡ κένωσις διὰ τὴν
κατάβασιν.
Ἐπειδὴ δὲ καὶ ἐν ἄλλωι τόπωι εἶπεν ὁ κύριος ἐν τοῖς εὐαγγελίοις ὅτι ὁ
πατήρ μου μείζων
μού ἐστιν, μὴ ἄρα ἄνθρωπόν τινα περὶ αὐτοῦ ταῦτα εἰρηκέναι νομίζετε
καὶ οὐχὶ τὸν θεὸν
λόγον τὸν ἐνανθρωπήσαντα; ἀλλὰ φανερόν ἐστιν ὅτι ὁ εἰπὼν ὁ πατήρ
μου μείζων μού ἐστιν
εἶπεν ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν ἐσμεν. ἀλλ' ἐν μὲν τῶι εἰπεῖν ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἕν
ἐσμεν τὴν
ἰσότητα ἣν αὐτὸς ἔχει πρὸς τὸν πατέρα κατὰ τὴν θείαν φύσιν δηλοῖ, ἐν
δὲ τῶι λέγειν τὸν αὐτὸν
ὁ πατήρ μου μείζων μού ἐστιν τὴν δι' ἡμᾶς οἰκονομικῶς γενομένην
ἐλάττωσιν δηλοῖ. ἑκά-
τερον δὲ καὶ ἡ ἰσότης καὶ ἡ ἐλάττωσις περὶ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ κυρίου
καὶ θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, τουτέστιν τοῦ θεοῦ λόγου τοῦ σαρκωθέντος λέγεται. καὶ
Ἀρειανοὶ μὲν πονηρᾶι δια-
νοίαι ἐκ τῶν ταπεινῶν ῥημάτων ὁμοούσιον εἶναι τῶι πατρὶ τὸν υἱὸν
ἀρνοῦνται καὶ διὰ τοῦτο ἐλάτ-
τονα αὐτὸν εἶναι διαβεβαιοῦνται, ὑμεῖς δὲ μὴ θέλοντες περὶ τοῦ
σαρκωθέντος θεοῦ λόγου τὰ
ταπεινὰ δέξασθαι, ἄλλο πρόσωπον τῆι τριάδι εἰσάγετε κατὰ τὴν
Θεοδώρου καὶ Νεστορίου δυς-
σέβειαν. ἀλλ' ἡμεῖς καὶ τὰ ὑψηλὰ καὶ τὰ ταπεινὰ περὶ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ
θεοῦ λόγου τοῦ
σαρκωθέντος τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ λέγοντες οὔτε σύγχυσιν
οὔτε διαίρεσιν τῶν φύσεων
εἰσάγομεν, ἐξ ὧν τὴν μίαν σύνθετον ὑπόστασιν τοῦ κυρίου καὶ θεοῦ
Φλάβιος Ιουστινιανός. Epistula contra tria capitula Se. 41, L. 7
ἀλλ' ὁ βραχὺ παρ' ἀγγέλους ἠλαττωμένος διὰ τὸ τῆς ἀνθρωπότητος

μέτρον ἐν ὑπεροχῆι θεότητος
362
ὢν προσκυνεῖται παρ' αὐτῶν καὶ ἐνίδρυται θάκοις οὓς περιεστᾶσιν

ἐκεῖνοι δοξολογοῦντες ἀεὶ καὶ
τῶν δυνάμεων αὐτὸν ὀνομάζοντες κύριον.
Ὅτι δὲ καὶ ἡ κένωσις αὐτοῦ τοῦ θεοῦ λόγου σαρκωθέντος ἐστίν, ὁ αὐτὸς
ἐν ἁγίοις Κύριλλος
ἐν τοῖς πρὸς τὰς ἀντιρρήσεις Θεοδωρήτου γραφεῖσιν, ἃς ἐποιήσατο ὁ
αὐτὸς Θεοδώρητος κατὰ τοῦ
τετάρτου αὐτοῦ κεφαλαίου, οὕτως λέγει
Ὅτι μὲν σμικρὰ τῶι ἐκ τοῦ θεοῦ φύντι λόγωι πάντα ἐστὶ τὰ ἀνθρώπινα,
φαίην ἂν ὄκνου δίχα
παντός· ζητῶ δὲ τὴν κένωσιν τίνος ἂν γενέσθαι νοοῖτο καὶ τίς ὁ τοῦτο
παθὼν ἑκουσίως. εἰ
μὲν γάρ, ὡς αὐτοί φασιν, ἡ τοῦ δούλου μορφὴ ἤτοι τὸ ἐκ σπέρματος
Δαβίδ, πῶς ἢ τίνα κεκένωται
τρόπον, εἰ προσελήφθη παρὰ θεοῦ; εἰ δὲ αὐτὸς ὁ ἐν μορφῆι καὶ ἰσότητι
τοῦ θεοῦ καὶ πατρὸς
ὑπάρχων λόγος ἑαυτὸν κενῶσαι λέγεται, πῶς δὴ πάλιν ἢ τίνα τρόπον
κεκένωται, εἰ παραιτοῖτο
τὴν κένωσιν; κένωσις δὲ τῶι θεῶι λόγωι παθεῖν οὐκ εἰδότι τὴν τροπὴν τὸ
δρᾶσαί τι καὶ εἰπεῖν
τῶν ἀνθρωπίνων διὰ τὴν πρὸς σάρκα σύνοδον οἰκονομικήν.
Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς ἐν ἁγίοις Κύριλλος ἐν τῶι αὐτῶι βιβλίωι κατὰ
Νεστοριανῶν οὕτω λέγει
Ἆρ' οὖν ὁ θεσπέσιος Παῦλος πεφενάκικε τοὺς ἡγιασμένους διὰ τῆς
πίστεως, ἐναργέστατα
λέγων περὶ τοῦ μονογενοῦς ὅτι πλούσιος ὢν ἐπτώχευσεν δι' ἡμᾶς; μὴ
γένοιτο· ἀληθεύει γὰρ
πάντως τῆς ἀληθείας ὁ κῆρυξ. ἀλλὰ γὰρ τίς ὁ πλούσιός ἐστιν καὶ τίνα
τρόπον ἐπτώχευσεν,
βασανιζέτω καὶ νῦν ὁ λόγος ἡμῖν. εἰ μὲν γὰρ καθ' ἃ καὶ φρονεῖν καὶ
λέγειν αὐτοὶ τεθαρσήκασιν,
ἄνθρωπος ἀνελήφθη παρὰ τοῦ θεοῦ, πῶς ἐπτώχευσεν ὁ ἀναληφθεὶς καὶ
τοῖς ὑπὲρ φύσιν ἀξιώ-
μασιν ἐκλελαμπρυσμένος; δεδόξασται γάρ· ἢ εἰ μὴ τοῦτό ἐστιν ἀληθές,
διαβεβλήσεται παρ' αὐτῶν
Φλάβιος Ιουστινιανός. Edictum rectae fidei P.150, L. 30
τῆς σαρκὸς τοῦ Χριστοῦ μία φύσις ἤτοι οὐσία ἀπετελέσθη κατὰ τὴν
Ἀπολιναρίου καὶ Εὐτυχοῦς
κακοπιστίαν, ὁ τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω. ἐφίσης γὰρ καὶ τοὺς ἀνὰ μέρος
363
διαιροῦντας ἤτοι τέ-

μνοντας καὶ τοὺς συγχέοντας τὸ τῆς θείας οἰκονομίας μυστήριον τοῦ
Χριστοῦ ἀποστρέφεται καὶ
ἀναθεματίζει ἡ καθολικὴ ἐκκλησία.
Ι Εἴ τις μὴ ἀναθεματίζει Ἄρειον Εὐνόμιον Μακεδόνιον Ἀπολινάριον
Νεστόριον Εὐτυχέα καὶ
τοὺς τὰ ὅμοια τούτοις φρονήσαντας ἢ φρονοῦντας, ἀνάθεμα ἔστω.
ΙΑ Εἴ τις ἀντιποιεῖται Θεοδώρου τοῦ Μοψουεστίας τοῦ εἰπόντος ἄλλον
εἶναι τὸν θεὸν λόγον καὶ
ἄλλον τὸν Χριστὸν ὑπὸ παθῶν ψυχῆς καὶ τῶν τῆς σαρκὸς ἐπιθυμιῶν
ἐνοχλούμενον καὶ ἐκ προ-
κοπῆς ἔργων βελτιωθέντα καὶ βαπτισθέντα εἰς ὄνομα πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ
ἁγίου πνεύματος
καὶ διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν χάριν τοῦ ἁγίου πνεύματος λαβεῖν καὶ
υἱοθεσίας ἀξιωθῆναι καὶ
κατ' ἰσότητα βασιλικῆς εἰκόνος εἰς πρόσωπον τοῦ θεοῦ λόγου
προσκυνούμενον καὶ μετὰ τὴν
ἀνάστασιν ἄτρεπτον ταῖς ἐννοίαις καὶ ἀναμάρτητον παντελῶς γενόμενον,
καὶ πάλιν εἰρηκότος
τὴν ἕνωσιν τοῦ θεοῦ λόγου πρὸς τὸν Χριστὸν τοιαύτην γεγενῆσθαι οἵαν
εἶπεν ὁ ἀπόστολος ἐπὶ
ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν καὶ πρὸς ταῖς ἄλλαις
ἀναριθμήτοις
αὐτοῦ βλασφημίαις τολμήσαντος εἰπεῖν ὅτι μετὰ τὴν ἀνάστασιν
ἐμφυσήσας ὁ κύριος τοῖς μαθη-
ταῖς καὶ εἰπὼν λάβετε πνεῦμα ἅγιον οὐ δέδωκεν αὐτοῖς πνεῦμα ἅγιον,
ἀλλὰ σχήματι μόνον
ἐνεφύσησεν· οὗτος δὲ καὶ τὴν ὁμολογίαν Θωμᾶ τὴν ἐπὶ τῆι ψηλαφήσει
τῶν χειρῶν καὶ τῆς πλευ-
ρᾶς τοῦ κυρίου μετὰ τὴν ἀνάστασιν τὸ ὁ κύριός μου καὶ ὁ θεός μου εἶπεν
μὴ εἰρῆσθαι
περὶ τοῦ Χριστοῦ παρὰ τοῦ Θωμᾶ (μηδὲ γὰρ εἶναι λέγει τὸν Χριστὸν
θεόν), ἀλλ' ἐπὶ τῶι παρα-
δόξωι τῆς ἀναστάσεως ἐκπλαγέντα τὸν Θωμᾶν ὑμνῆσαι τὸν θεὸν τὸν
ἐγείραντα τὸν Χριστόν. τὸ δὲ χεῖρον ὅτι καὶ ἐν τῆι τῶν Πράξεων τῶν
ἀποστόλων γενομένηι παρ' αὐτοῦ δῆθεν ἑρμηνείαι
Φλάβιος Ιουστινιανός. Novellae P.151, L. 14
νὰς πλείονα ἢ καὶ κατὰ διετίαν χρόνον οὐκ ἰσχύσαν-

τας ὕστερον ἱκανοὺς ὀφθέντας ὑπηρετήσασθαι τῇ τε-
364
κνογονίᾳ.
Ἀλλὰ καὶ τὸ τῆς αἰχμαλωσίας τοιοῦτόν ἐστιν, ὁποῖον
bona gratia διαλύειν τὸν γάμον. εἴτε γὰρ ἀνδρὶ συμ-
βαίη τοιοῦτον ἀτύχημα, τῆς γυναικὸς ἐν τῇ πολιτείᾳ
μενούσης, εἴτε αὖθις γυνὴ μὲν εἰς αἰχμαλωσίαν ἀπίοι,
μένοι δὲ ὁ ἀνὴρ ἐν πολιτείᾳ, ὁ μὲν ἀκριβής τε καὶ
λεπτὸς λόγος διαλύει τὸν γάμον· δουλείας γὰρ ἅπαξ
ἐπιγενομένης θατέρῳ ἡ τῆς τύχης ἀνισότης τὴν ἐκ
τῶν γάμων ἰσότητα μένειν οὐ συγχωρεῖ. πλὴν ἀλλὰ
φιλανθρωπότερον τὰ τοιαῦτα θεωροῦντες, ἕως μέν
ἐστι φανερὸν περιεῖναι ἢ τὸν ἄνδρα ἢ τὴν γαμετήν,
μένειν ἄλυτα τὰ συνοικέσια συγχωροῦμεν, καὶ οὐκ
ἐλεύσονται πρὸς δευτέρους γάμους οὔτε γυναῖκες οὔτε
ἄνδρες, εἰ μὴ βούλοιντο δοκεῖν κατὰ προπέτειαν τοῦτο
πρᾶξαι καὶ ὑποπεσεῖν ταῖς ποιναῖς, ὁ μὲν τῇ τῆς
πρὸ γάμου δωρεᾶς φαμὲν ἐκτίσει, ἡ δὲ τῆς προικός.
Εἰ δὲ ἄδηλον καθεστήκοι, πότερον περίεστιν ἢ μὴ
τὸ εἰς πολεμίους ἀφικόμενον πρόσωπον, τηνικαῦτα
πενταετίαν μενετέον εἴτε τῷ ἀνδρὶ εἴτε τῇ γυναικί,
φασὶ τὴν ἐπιγενομένην δουλείαν οὐ μακρῷ διεστάναι

θανάτου. ὥστε ἐντεῦθεν τὸ μὲν οἰκεῖον ἕκαστος ἀπο-
λαμβανέτω, τὸ δὲ ἀπὸ τελευτῆς μόνον τοῖς ἐλευθέ-
ροις περιγινέσθω σύμφωνον, τοῦ λοιποῦ πρὸς τὸν
καταδουλώσαντα χωροῦντος.
Εἰ δὲ εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς οἰηθείη τις ἐλευθέρῳ συν-
άπτεσθαι προσώπῳ, εἶτα ἐκεῖνο δοῦλον ὕστερον ἀπο-
φανθείη καθεστώς, οὐ φήσομεν λύεσθαι τὸν γάμον,
ἀλλ' αὐτὸ τὴν ἀρχὴν οὐδὲ γάμον γενέσθαι, παρὰ τὴν
ἔμπροσθεν ἡμῖν εἰρημένην αἰτίαν τὴν τῆς περὶ τὴν
τύχην ἀνισότητος· ὥστε οὐδὲ κέρδος ἐκ γάμου θεω-
ρητέον οὐδέ τι τοιοῦτον, ἀλλὰ ψιλὴν τῶν προσηκόν-
των διὰ τῶν προσφόρων ἀγωγῶν ἀνάδοσιν. Ταῦτα
δὲ διορίζομεν καὶ τὸν τοιοῦτον οὐκ εἶναι φαμὲν γά-
μον, εἴπερ τὸ πρᾶγμα τύχης ἀδηλία διοικήσειε μόνη,
μήτε συναινέσεως τοῦ δεσπότου μήτε
Φλάβιος Ιουστινιανός. Novellae P.469, L. 2t

365
ϙΖ ΠΕΡΙ ΙΣΟΤΗΤΟΣ ΠΡΟΙΚΟΣ ΤΕ ΚΑΙ ΠΡΟ ΓΑΜΟΥ ΔΩΡΕΑΣ.

ΕΧΕΙ ΔΕ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ. Ἐγράφη Ἰωάννῃ τῷ ἐνδοξοτάτῳ
ἐπάρχῳ τῶν ἱερῶν πραιτωρίων τὸ βʹ, ἀπὸ ὑπάτων ὀρδιναρίων καὶ
πατρικίῳ.
πατρικίῳ.
Προοίμιον. Ἐπειδὴ τὰ πολλὰ τῶν ἐν τοῖς νό-

μοις ζητήσεων ὁρῶμεν περί τε τὰς πρώτας ἡμῶν
γενέσεις, τουτέστι γάμους τε καὶ παιδοποιίας, κινού-
μενα περί τε τὰ τελευταῖα, ὁποῖον δή τι τὸ τῶν βου-
λήσεών τε καὶ διαθηκῶν ἐστιν, ἔννοια γέγονεν ἡμῖν
ἔναγχος πολυπραγμονῆσαι καὶ μαθεῖν, τί δήποτε βου-
λόμενος ἡμῖν ὁ παλαιὸς νόμος ἐπὶ τῶν τῆς προικὸς
συμβολαίων τὸ μὲν μέτρον τῶν πρὸς ἀλλήλους ἐν τοῖς
γάμοις συμφώνων ἴσον εἶναι τοῖς τε ἄρρεσι ταῖς τε
θηλείαις βούλεται καὶ τὴν ἰσότητα ταλαντεύει τῶν
ἀλλήλοις συμβαλλόντων, καὶ οὐχὶ τῷ μὲν τυχὸν τὴν
ἡμίσειαν δίδωσιν ἐπερωτᾶν μοῖραν θατέρῳ δὲ τρίτην
ἢ τετάρτην, ἀλλ' ἐκ μέσης ἑλκύσας ἰσόρροπον ἑκα-
τέρωθεν ἀπαιτεῖ γενέσθαι τὸ σύμφωνον, ἢ τὴν ἡμί-
σειάν φαμεν ἐφ' ἑκατέρῳ τάττων ἢ τὴν τρίτην ἢ τὴν
τετάρτην, ὁπόσον ἂν οἱ συμβάλλοντες βουληθεῖεν,
τοῦτο δὲ οὐ πολλῷ πρότερον ἐπεζήτησε τὸ καὶ αὐτῶν
τῶν διδομένων ἴσον εἶναι τὸ μέτρον, ἀλλὰ τοῖς μὲν
ἐφίησιν ἐν χιλίοις τυχὸν ἢ δισχιλίοις χρυσοῖς ποιήσα-
σθαι τὴν ἐπίδοσιν ἢ ἐφ' ὁπόσοις ἂν βουληθεῖεν, τοῖς
τερον τῆς ποσότητος τῶν ἐπιδιδομένων τῆς αὐτῆς

καθεστώσης· ἢ καταγέλαστος ἂν εἴη πανταχόθεν ὁ
νόμος, εἰ ὁ μὲν γράψειε δισχιλίους χρυσοῦς, ἡ δὲ γυνὴ
τυχὸν ἑξακισχιλίους εἰς προῖκα ἐπιδοίη, καὶ ἐπερωτή-
σαιεν ἀλλήλους τὸ τέταρτον τοῦ γραφέντος εἰς κέρδος
λαβεῖν, εἶτα ἀποβάντος τοῦ κέρδους ἡ μὲν οὐδὲν ἕτε-
ρον κερδανεῖ πλὴν ἢ πεντακοσίους χρυσοῦς ἐκ τοῦ τε-
366
τάρτου, ὁ δὲ χιλίους πεντακοσίους ἐκ τοῦ αὐτοῦ τετάρ-

του, καὶ ὡς ἐν αἰνίγματι πολλῷ φαίνοιτο τὸ τέταρτον
θατέρου μεῖζον· ἐκ γὰρ ὑπούλου δῆθεν ἰσότητος ἄτο-
πος ἀνισότης αὐτόθεν ἀποτελεσθήσεται. Τὰ μὲν οὖν
ἔμπροσθεν τεθειμένα προικῷα καθ' ὃν συμπεφώνη-
ται τρόπον ἐχέτω (καὶ γὰρ τὸ γενόμενον ἀγένητον
μένειν τῶν οὐκ ἐγχωρούντων ἐστί)· τοῦ δὲ λοιποῦ ἐν
πάσῃ τῇ ὑπηκόῳ θεσπίζομεν ἴσας μὲν εἶναι τὰς ἐπι-
δόσεις, ἴσα δὲ τὰ μέτρα τῶν κερδῶν συμφωνεῖσθαι,
ἵνα διὰ πάντων δικαιοσύνην τε καὶ ἰσότητα τιμήσω-
μεν. εἰ γάρ τις μᾶλλον θατέρου πλουτοίη, ἔξεστιν
αὐτῷ δι' ἑτέρου τρόπου νομίμου καὶ ἐγνωσμένου τοῖς
ἡμετέροις νόμοις φιλανθρωπεύεσθαι περὶ τὸν ἕτερον,
ἀλλ' οὐ διὰ τῆς ἀνισότητος ὑποδυομένης ἰσότητα τὸ
κέρδος μεῖζον θατέρῳ περιποιεῖν. καὶ ὁ μὲν περὶ
τούτου νόμος οὕτω πως ἐχέτω τὴν ἑαυτοῦ δικαιοσύ-
νην ἅπασιν ἐνδεικνύμενος. Καὶ ἕτερον δέ τι τῶν περὶ τὰς γαμικὰς
ἐπιδόσεις
γινομένων ἐθεωρήσαμέν τε καὶ κατεσκεψάμεθα, φα-
μὲν δὲ τὸ περὶ τῆς ἐπαυξήσεως. ἐπειδὴ γὰρ καὶ τοῖς
πρὸ ἡμῶν νομοθέταις καὶ ἡμῖν αὐτοῖς τὰ περὶ τῶν
ἐπαυξήσεων εἴρηται, πολλὰ δὲ παρ' ἡμῶν περὶ τῶν
τοιούτων καὶ οὐδὲ ἀριθμηθῆναι ῥᾴδια κἀν τούτοις
πρὸς τὸ παλαιὸν πεφιλοσόφηται. τὰς ἐπινοουμένας
ἐστι, τὸ δὲ ὕστερον προσεπιτεχνώμενον τὴν κατὰ τῶν

δανειστῶν αὐτόθεν εἰσάγει μελέτην, καὶ βλάπτεσθαι
τοὺς ἀνθρώπους ἐκ τοῦ παρ' ἡμῶν ταῖς προιξὶ δεδο-
μένου προνομίου κατ' οὐδένα τρόπον βουλόμεθα. εἰ
δὲ οὐκ εἴη κατὰ τοῦ ἀνδρὸς χρέος οὐδὲν οὐδὲ ὑποψία
τῆς κατὰ τῶν δανειστῶν περιγραφῆς. τότε καὶ ἐν
χρήμασι καὶ ὡς βούλονται τὰ τῶν ἐπαυξήσεων γίνε-
σθαι παρ' αὐτῶν, ἑκατέρωθεν μέντοι τῆς ἐπαυξήσεως
καὶ οὕτω γινομένης καὶ τὸ ἴσον ἐχούσης, ἵνα τὴν ἰσό-
τητα φυλάξωμεν. ποία γὰρ ἂν εἴη περιγραφῆς ὑπ-
οψία, τοῦ ἀνδρὸς ὑπευθύνου μηδενὶ καθεστῶτος καὶ
διὰ τοῦτο τῶν ἐπαυξήσεων ἀπραγμόνως γινομένων;
Τούτοις ἀκόλουθόν ἐστι κἀκεῖνο διορίσασθαι ἐπὶ
θέμασι τοιούτοις ἀμφισβητηθέν. ἴσμεν καὶ τῶν πρε-
367
σβυτέρων δανειστῶν τινας ὑποθήκας περιγίνεσθαι

νεωτέρας οὔσας ἐκ προνομίων ὑπὸ τῶν νόμων αὐταῖς
δεδομένων, οἷον ὁπότε τις οἰκείοις χρήμασι παρασκευά-
σειε ναῦν ἢ ὠνηθῆναι ἢ κατασκευασθῆναι ἢ ἐπιμελη-
θῆναι, ἢ οἰκίαν τυχὸν οἰκοδομηθῆναι. ἢ ἀγρὸν ἤ τι
τῶν ἄλλων· ἐπὶ γὰρ τούτων ἁπάντων κυριώτεροι
τερον παραβαίνων νόμον ἄξιος εἴη ποινῆς. οὕτω γὰρ

ἡμῖν ἔσονται διηνεκῶς ὕπατοι, τὴν τοῦ πράγματος
ἀμετρίαν οὐ φρίττοντες οὐδὲ ὥς τινα φανερώτατον
κίνδυνον τὴν ὑπατείαν ἀποφεύγοντες καὶ ἐκτρεπόμε-
νοι. καὶ διὰ τοῦτο θεσπίζομεν τὸν νόμον ἐν βεβαίῳ
φυλάττεσθαι τοῦτον. μηδεὶς τοίνυν αὐτὸν παρ-
εξιέναι θαρρήσειε, μηδὲ εἰ σφόδρα πλουτοίη μηδὲ εἰ
τῶν ἡμετέρων ἀρχόντων εἴη μηδὲ εἰ τῆς μεγάλης
βουλῆς ἢ μηδεμίαν ἀρχὴν ἄρχοι. ταῦτα γὰρ ἅπαντα
ἡμεῖς συνιδόντες πᾶσιν ἐπεθήκαμεν ἐπὶ ταῖς δόσεσι
τὴν ἰσότητα, οὐδενὶ παντελῶς ἄδειαν διδόντες παρ-
εκβῆναι τὸ μέτρον τὸ τῷδε περιεχόμενον τῷ νόμῳ,
πλὴν ἐπὶ μόνῳ τῷ τὸν ἄργυρον ἐν ταῖς προόδοις
ῥίπτειν ἢ μηδὲ τοῦτο ποιεῖν, ὃ ταῖς αὐτῶν τῶν ὑπά-
των ἀνεθήκαμεν (καθὰ πολλάκις εἴρηται) γνώμαις.
Καὶ αὐτοῖς δὲ τοῖς ταῦτα λαμβάνειν εἰωθόσι μεγίστη
χάρις ἐν τῷδε ἡμῶν ἀποκείσθω τῷ νόμῳ. εἰ γὰρ ὁ
κίνδυνος ἦν ἐπιλειπόντων ὑπατευόντων μηδ' ὁτιοῦν
λαμβάνειν, νῦν δὲ λήψονται μέτρων, πολλὴν ἂν εἰ-
δεῖεν εἰκότως τῷδε τῷ νόμῳ χάριν τὸ αὔταρκες ἀντὶ
τοῦ μηδενὸς κομιζόμενοι.
ΡΙΘ ΩΣΤΕ ΤΗΝ ΔΙΑ ΤΟΥΣ ΓΑΜΟΥΣ ΔΩΡΕΑΝ ΙΔΙΚΟΝ ΣΥΝ-

ΑΛΛΑΓΜΑ ΕΙΝΑΙ, ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΕΤΕΡΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ.
Ὁ αὐτὸς βασιλεὺς Πέτρῳ τῷ ἐνδοξοτάτῳ ἐπάρχῳ πραιτωρίων.
Τὴν διὰ τοὺς γάμους δωρεὰν συνάλλαγμα ἰδικὸν

εἶναί τε καὶ κρίνεσθαι καὶ μὴ ταῖς ἄλλαις δωρεαῖς
368
αὐτὴν συναριθμεῖσθαι διὰ τοῦ παρόντος νόμου θεσπί-

ζομεν, ἐπειδὴ ἀντ' αὐτῆς ἰσότης προικὸς ἐπιδίδοται.
εἴτε τοίνυν γένηται ἐπὶ πράξεως ὑπομνημάτων ἐμφα-
νὴς εἴτε καὶ μή, κελεύομεν αὐτὴν διὰ πάντων τὴν
ἰδίαν ἔχειν ἰσχύν, τοῦτο μὲν πρὸς τὴν γυναῖκα τοῦτο
δὲ πρὸς τὸν ἄνδρα, εἴτε παρ' αὐτοῦ τοῦ ἀνδρὸς εἴτε
παρ' ἑτέρου τινὸς τῇ γυναικὶ ἐπιδίδοται ἤτοι κατα-
γράφεται, ἤγουν εἰς τὸ τοῦ ἀνδρὸς πρόσωπον ἡ δωρεὰ
γίνεται, ἐφ' ᾧ τὰ αὐτὰ πράγματα εἰς γαμικὴν κατα-
γράψαι δωρεάν. καὶ ταῦτα κρατεῖν κελεύομεν ὅσης
ἂν εἴη ποσότητος ἡ δωρεά, κἂν μὴ γένηται, καθὼς
εἴρηται, ἐμφανής.
δικαίῳ ὅπερ pro soluto λέγεται τὴν αὐτὴν λαμβάνειν

κτῆσιν, δικαίας καὶ ἀκριβοῦς διατιμήσεως γινομένης,
καὶ προστιθεμένης τῷ τιμήματι τῆς δεκάτης μοίρας
τοῦ παντὸς τιμήματος εἰς ταύτην τὴν ποσότητα λαμ-
βάνειν τὸ πρᾶγμα τὸν δανειστὴν ἀντὶ καταβολῆς βε-
βαίᾳ δεσποτείᾳ κτηθησόμενον· οὕτω μέντοιγε ὥστε
τοὺς διοικητὰς τοῦ ἐποφείλοντος εὐαγοῦς οἴκου καὶ τὸ
πλέον μέρος τῶν ἐν αὐτῷ λειτουργούντων ταῖς τοιαύ-
ταις πράσεσι συναινεῖν. τὸ δὲ παρεχόμενον ἐπὶ τούτῳ
ἀκίνητον πρᾶγμα μὴ κατ' ἐπιλογὴν τοῦ δανειστοῦ
δίδοσθαι, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἰσότητα τοῦτο μὲν τῶν εὐ-
πόρων τοῦτο δὲ καὶ ἀπόρων κτήσεων τοῦ αὐτοῦ εὐ-
αγοῦς οἴκου καὶ τῆς τούτων προσόδου καὶ δημοσίων
καὶ τῆς λοιπῆς καταστάσεως. Εἰ δέ τις ἢ ἐπί-
σκοπος ἢ οἰκονόμος ἢ διοικητὴς οἱουδήποτε εὐαγοῦς
οἴκου εἴτε ἐν τῇ βασιλίδι πόλει εἴτε ἐν ταῖς ἐπαρχίαις
κειμένου χρήματα ἐδανείσατο ἢ μετὰ ταῦτα δανείσε-
ται, κελεύομεν μήτε αὐτοῖς ταῦτα καταλογίζεσθαι ὑπὲρ
τοῦ εὐαγοῦς οἴκου, εἰ μὴ πρότερον δείξουσιν ὅτι εἰς
χρείας τοῦ εἰρημένου εὐαγοῦς οἴκου
καὶ τῶν κατιόντων ὁ τὰς διαθήκας γράφων ὑπάρχοι,

εἰ μὲν πάντες ἐφεξῆς οἱ πρὸς τὸν κλῆρον καλούμενοι
τῆς αὐτῆς αὐτῷ πλάνης ὑπάρχοιεν, διοικήσει τὰ περὶ
τῆς οὐσίας ὡς ἂν ἐθελήσει· εἰ δέ γε τῶν ἐκ τοῦ
αὐτοῦ βαθμοῦ καλουμένων τινὲς τῆς αὐτῆς τῷ πατρὶ
369
πλάνης ὑπάρχοιεν, τούτοις οὐ περαιτέρω καταλείψει

τῶν δύο τῆς περιουσίας οὐγκιῶν, τοῦ λειπομένου πρὸς
τοὺς τὰ ὀρθὰ θρησκεύοντας ἀγομένου, πλὴν εἰ μή
τις τυχὸν Χριστιανοῖς ἐξ αὐτῶν καταλείψει πρεσβεῖα.
φυλαττομένου κἀνταῦθα τοῖς μεταμελεῖσθαι βουλομέ-
νοις τοῦ δύνασθαι τῆς ἰσότητος ἀπολαύειν πρὸς τοὺς
ἐξ ἀρχῆς Χριστιανούς, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἐξ ἀδιαθέτου
φθάσαντες διωρίσαμεν. πρὸς ταύτην δὲ τὴν τάξιν τε
καὶ τὴν μοῖραν καὶ de inofficioso δίδομεν ἀνιοῦσί τε
καὶ κατιοῦσι τοῖς τὰ ὀρθὰ θρησκεύουσι δόγματα καὶ
ἵσως ἀδικηθεῖσι κατὰ τὰς γενομένας ἐπὶ ταῖς διαθή-
καις τῶν πραγμάτων διανομάς.
Δίδομεν δὲ αὐτοῖς καὶ δωρεὰς διδόναι τε καὶ πρε-
σβεῖα καταλιμπάνειν ἐλευθερίαις τε οἰκέτας τιμᾶν
συναλλάττειν τε καὶ πρὸς ἀλλήλους, οὐδὲν τοῦ πρώην
παρ' ἡμῶν τεθειμένου κωλύοντος νόμου.
Οὐκ ἄπο δὲ τρόπου ἔδοξεν ἡμῖν κἀκεῖνο ζητηθὲν ἡμετέρας διακρίσεως

ἀξιῶσαι. εἰ γὰρ ἐναπόγραφος
γυνὴ πρὸς ἐναπογράφου τινὸς ἑτέρῳ προσήκοντος ἔλθοι συζυγίαν,
ἐζητήθη περὶ τῆς γονῆς, εἰ παῖδες ἐξ αὐτῶν
γένοιντο, πότερον προσῆκόν ἐστι τῷ δεσπότῃ τοῦ ἀνδρὸς ἢ τῷ δεσπότῃ
τῆς γυναικὸς διαφέρειν τὴν γονήν.
θεσπίζομεν τοίνυν, εἴ τι τοιοῦτο γένοιτο καὶ συνέλθοιεν πρὸς ἀλλήλους
διαφόρων δεσποτῶν ἐναπόγραφοι,
ἐπειδήπερ τὰ τῆς τύχης οὐκ ἔστιν ἀμφισβητήσιμα τῆς γαστρὸς οὐκ
ἐλευθέρας καθεστώσης, ἔστωσαν μὲν οἱ
τεχθέντες ἐναπόγραφοι, οὐ μὴν τὸ πᾶν δώσομεν τῇ μητρὶ οὐδὲ τῷ αὐτῆς
δεσπότῃ· ἀλλ' εἰ μὲν εἶς γένοιτο
παῖς. ἡ γαστὴρ τῆς σπορᾶς προκρινέσθω καὶ ἔστω τοῦ δεσπότου τῆς
μητρὸς τὸ τεχθέν, εἰ δὲ δύο τυχὸν οἱ
παῖδες, μεριζέσθωσαν ἄμφω κλήρῳ τῆς ἐπιλογῆς γινομένης, εἰ δὲ ἄνισός
ἐστι τῶν παίδων ὁ ἀριθμός, τὸ
πλεῖον ὁ τῆς μητρὸς κατεχέτω κόλπος, ὥστε τριῶν ὄντων τοὺς δύο μὲν
εἶναι τῆς μητρὸς τὸν ἔνα δὲ τοῦ πατρός,
καὶ αὖθις ἐὰν πέντε, τοὺς μὲν τρεῖς τῶν τεχθέντων τοῦ δεσπότου τῆς
μητρὸς καὶ τοὺς δύο τοῦ πατρός. καὶ
κατὰ ταύτην τὴν παραύξησιν ὁ ἀριθμὸς χωρείτω, τὸ μὲν εἰς ἰσότητα
διαιρεῖσθαι δυνάμενον προσνέμων ἐξίσης,
τὸ δὲ περιττόν, ὅπερ καὶ χαριέστερον, τοῦτο προσνέμων τῇ μητρί. δεῖ γὰρ
370
ταύτην ἀξιῶσαι πλείονος σπουδῆς

τήν τε ὠδίνασαν καὶ τεκοῦσαν καὶ θρέψασαν παρὰ τὸν τῆς ἡδονῆς
πάρεργον τὴν τοῦ παιδὸς ποιησάμενον
γένεσιν.
Διονύσιος Αρεοπαγείτης. De divinis nominibus

P.206, L. 5
9 Αὕτη γοῦν ἡ θεία δικαιοσύνη καὶ σωτηρία τῶν ὅλων ὑμνεῖται

τὴν ἰδίαν ἑκάστου καὶ καθαρὰν ἀπὸ τῶν ἄλλων οὐσίαν καὶ τάξιν ἀποσώ-
ζουσα καὶ φυλάττουσα καὶ αἰτία καθαρῶς οὖσα τῆς ἐν τοῖς ὅλοις
ἰδιοπραγίας.
Εἰ δέ τις τὴν σωτηρίαν ὑμνοίη καὶ ὡς ἐκ τῶν χειρόνων τὰ ὅλα
σωστικῶς ἀναρπάζουσαν, πάντως που καὶ τοῦτον ἡμεῖς τὸν ὑμνῳδὸν
τῆς
παντοδαπῆς σωτηρίας ἀποδεξόμεθα καὶ ταύτην δὲ καὶ πρώτην
σωτηρίαν τῶν ὅλων ἀξιώσομεν αὐτὸν ὁρίζεσθαι τὴν πάντα ἐφ' ἑαυτῶν
ἀμετάβλητα καὶ ἀστασίαστα καὶ ἀῤῥεπῆ πρὸς τὰ χείρω διασώζουσαν
καὶ πάντα φρουροῦσαν ἄμαχα καὶ ἀπολέμητα τοῖς ἑαυτῶν ἕκαστα λόγοις
διακοσμούμενα καὶ πᾶσαν ἀνισότητα καὶ ἀλλοτριοπραγίαν ἐκ τῶν ὅλων
ἐξορίζουσαν καὶ τὰς ἀναλογίας ἑκάστου συνιστάνουσαν ἀμεταπτώτους
εἰς τὰ ἐναντία καὶ ἀμεταχωρήτους. Ἐπεὶ καὶ ταύτην τὴν σωτηρίαν οὐκ
ἀπὸ σκοποῦ τις ὑμνήσοι τῆς ἱερᾶς θεολογίας ὡς πάντα τὰ ὄντα τῇ
σωστικῇ τῶν πάντων ἀγαθότητι τῆς τῶν οἰκείων ἀγαθῶν ἀποπτώσεως
ἀπολυτρουμένην, καθ' ὅσον ἡ ἐκάστου τῶν σωζομένων ἐπιδέχεται φύσις.
Διὸ καὶ «ἀπολύτρωσιν» αὐτὴν ὀνομάζουσιν οἱ θεολόγοι, καὶ καθ' ὅσον
οὐκ ἐᾷ τὰ ὄντως ὄντα πρὸς τὸ μὴ εἶναι διαπεσεῖν καὶ καθ' ὅσον, εἰ καί
τι πρὸς τὸ πλημμελὲς καὶ ἄτακτον ἀποσφαλείη καὶ μείωσίν τινα πάθοι
τῆς τῶν οἰκείων ἀγαθῶν τελειότητος, καὶ τοῦτο τοῦ πάθους καὶ τῆς
ἀδρανείας καὶ τῆς στερήσεως ἀπολυτροῦται πληροῦσα τὸ ἐνδεὲς καὶ
Διονύσιος Αρεοπαγείτης. De divinis nominibus

P.206, L. 21
Διὸ καὶ «ἀπολύτρωσιν» αὐτὴν ὀνομάζουσιν οἱ θεολόγοι, καὶ καθ' ὅσον

οὐκ ἐᾷ τὰ ὄντως ὄντα πρὸς τὸ μὴ εἶναι διαπεσεῖν καὶ καθ' ὅσον, εἰ καί
τι πρὸς τὸ πλημμελὲς καὶ ἄτακτον ἀποσφαλείη καὶ μείωσίν τινα πάθοι
τῆς τῶν οἰκείων ἀγαθῶν τελειότητος, καὶ τοῦτο τοῦ πάθους καὶ τῆς
ἀδρανείας καὶ τῆς στερήσεως ἀπολυτροῦται πληροῦσα τὸ ἐνδεὲς καὶ
πατρικῶς τὴν ἀτονίαν ὑπερείδουσα καὶ ἀνιστῶσα τοῦ κακοῦ, μᾶλλον δὲ
371
ἱστῶσα ἐν τῷ καλῷ καὶ τὸ ὑπεκρυὲν ἀγαθὸν ἀναπληροῦσα καὶ τάττουσα

καὶ κοσμοῦσα τὴν ἀταξίαν αὐτοῦ καὶ ἀκοσμίαν καὶ ὁλόκληρον ἀποτε-
λοῦσα καὶ πάντων ἀπολύουσα τῶν λελωβημένων.
Ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων καὶ περὶ δικαιοσύνης εἴρηται, καθ' ἣν ἡ πάντων
ἰσότης μετρεῖται καὶ ὁρίζεται καὶ πᾶσα ἀνισότης ἡ κατὰ στέρησιν τῆς
ἐν αὐτοῖς ἑκάστοις ἰσότητος ἐξορίζεται. Τὴν γὰρ ἀνισότητα εἴ τις
ἐκλάβοι
τὰς ἐν τῷ ὅλῳ τῶν ὅλων πρὸς ὅλα διαφοράς, καὶ ταύτης ἡ δικαιοσύνη
φρουρητική, μὴ συγχωροῦσα συμμιγῆ τὰ ὅλα ἐν ὅλοις γενόμενα διαταρα-
χθῆναι, φυλάττουσα δὲ τὰ ὄντα πάντα κατ' εἶδος ἕκαστον, ἐν ᾧ ἕκαστον
εἶναι πέφυκεν.
Διονύσιος Αρεοπαγείτης. De divinis nominibus P.214, L. 2
τὰ ὄντα πάντα προνοητικαῖς προόδοις καὶ ἐνεργείαις.

Ἀλλὰ καὶ κινήσεις θεοῦ τοῦ ἀκινήτου θεοπρεπῶς τῷ λόγῳ συγχωρη-
τέον ὑμνῆσαι. Καὶ τὸ μὲν εὐθὺ τὸ ἀκλινὲς νοητέον καὶ τὴν ἀπαρέγκλιτον
πρόοδον τῶν ἐνεργειῶν καὶ τὴν ἐξ αὐτοῦ τῶν ὅλων γένεσιν, τὸ δὲ
ἑλικοειδὲς τὴν σταθερὰν πρόοδον καὶ τὴν γόνιμον στάσιν, τὸ δὲ κατὰ
κύκλον τὸ ταὐτὸν καὶ τὸ τὰ μέσα καὶ ἄκρα, περιέχοντα καὶ περιεχόμενα
συνέχειν καὶ τὴν εἰς αὐτὸν τῶν ἀπ' αὐτοῦ προεληλυθότων ἐπιστροφήν.
10 Εἰ δέ τις τὴν ταὐτοῦ τῶν λογίων ἢ τὴν τῆς δικαιοσύνης θεωνυ-
μίαν ἐπὶ τοῦ ἴσου λαμβάνοι, ῥητέον ἴσον τὸν θεὸν οὐ μόνον ὡς ἀμερῆ
καὶ ἀπαρέγκλιτον, ἀλλὰ καὶ ὡς ἐπὶ πάντα καὶ διὰ πάντων ἐπ' ἴσης
διαφοιτῶντα καὶ ὡς τῆς αὐτοϊσότητος ὑποστάτην, καθ' ἣν ἰσουργεῖ τὴν
δι' ἀλλήλων ἁπάντων ὁμοίαν χώρησιν καὶ τὴν τῶν μεταλαμβανόντων
ἐπ' ἴσης μετοχὴν κατὰ τὴν ἑκάστων ἐπιτηδειότητα καὶ τὴν ἴσην κατ'
ἀξίαν ἐπὶ πάντα νενεμημένην δόσιν καὶ κατὰ τὸ πᾶσαν ἰσότητα νοητήν,
νοεράν, λογικήν, αἰσθητικήν, οὐσιώδη, φυσικήν, θελητὴν ἐξῃρημένως
καὶ ἑνιαίως ἐν ἑαυτῷ προειληφέναι κατὰ τὴν ὑπὲρ πάντα πάσης ἰσότητος
ποιητικὴν δύναμιν.
πρόοδον τῶν ἐνεργειῶν καὶ τὴν ἐξ αὐτοῦ τῶν ὅλων γένεσιν, τὸ δὲ

ἑλικοειδὲς τὴν σταθερὰν πρόοδον καὶ τὴν γόνιμον στάσιν, τὸ δὲ κατὰ
κύκλον τὸ ταὐτὸν καὶ τὸ τὰ μέσα καὶ ἄκρα, περιέχοντα καὶ περιεχόμενα
συνέχειν καὶ τὴν εἰς αὐτὸν τῶν ἀπ' αὐτοῦ προεληλυθότων ἐπιστροφήν.
10 Εἰ δέ τις τὴν ταὐτοῦ τῶν λογίων ἢ τὴν τῆς δικαιοσύνης θεωνυ-
μίαν ἐπὶ τοῦ ἴσου λαμβάνοι, ῥητέον ἴσον τὸν θεὸν οὐ μόνον ὡς ἀμερῆ
καὶ ἀπαρέγκλιτον, ἀλλὰ καὶ ὡς ἐπὶ πάντα καὶ διὰ πάντων ἐπ' ἴσης
διαφοιτῶντα καὶ ὡς τῆς αὐτοϊσότητος ὑποστάτην, καθ' ἣν ἰσουργεῖ τὴν
372
δι' ἀλλήλων ἁπάντων ὁμοίαν χώρησιν καὶ τὴν τῶν μεταλαμβανόντων

ἐπ' ἴσης μετοχὴν κατὰ τὴν ἑκάστων ἐπιτηδειότητα καὶ τὴν ἴσην κατ'
ἀξίαν ἐπὶ πάντα νενεμημένην δόσιν καὶ κατὰ τὸ πᾶσαν ἰσότητα νοητήν,
νοεράν, λογικήν, αἰσθητικήν, οὐσιώδη, φυσικήν, θελητὴν ἐξῃρημένως
καὶ ἑνιαίως ἐν ἑαυτῷ προειληφέναι κατὰ τὴν ὑπὲρ πάντα πάσης ἰσότητος
ποιητικὴν δύναμιν.
ἀγαθῶν ἡ παντελὴς παγκτησία καὶ ἀληθὴς καὶ ἀμετάπτωτος βεβαιότης.

Διὸ καὶ κυριότης παρὰ τὸ κῦρος καὶ τὸ κύριον καὶ τὸ κυριεῦον. Θεότης
δὲ ἡ πάντα θεωμένη πρόνοια καὶ ἀγαθότητι παντελεῖ καὶ πάντα περι-
θέουσα καὶ συνέχουσα καὶ ἑαυτῆς ἀποπληροῦσα καὶ ὑπερέχουσα πάντα
τὰ τῆς προνοίας αὐτῆς ἀπολαύοντα.
3 Ταῦτα μὲν οὖν ἐπὶ τῆς πάντα ὑπερβαλλούσης αἰτίας ἀπολύτως
ὑμνητέον καὶ προσρητέον αὐτὴν ὑπερέχουσαν ἁγιότητα καὶ κυριότητα
καὶ βασιλείαν ὑπερκειμένην καὶ ἁπλουστάτην θεότητα. Καὶ γὰρ ἐξ αὐτῆς
ἐν ἑνὶ καὶ ἀθρόως ἐκπέφυκε καὶ διανενέμηται πᾶσα ἀμιγὴς ἀκρίβεια
πάσης
εἰλικρινοῦς καθαρότητος, πᾶσα ἡ τῶν ὄντων διάταξίς τε καὶ διακόσμησις
ἀναρμοστίαν καὶ ἀνισότητα καὶ ἀσυμμετρίαν ἐξορίζουσα καὶ εἰς τὴν
εὔτακτον ταὐτότητα καὶ ὀρθότητα γανυμένη καὶ περιάγουσα τὰ μετέχειν
αὐτῆς ἠξιωμένα, πᾶσα ἡ παντελὴς καὶ πάντων τῶν καλῶν παγκτησία,
πᾶσα ἀγαθὴ πρόνοια θεωρὸς καὶ συνοχικὴ τῶν προνοουμένων, ἑαυτὴν
ἀγαθοπρεπῶς ἐπιδιδοῦσα πρὸς ἐκθέωσιν τῶν ἐπεστραμμένων.
4 Ἐπειδὴ δὲ ὑπερπλήρης πάντων ἐστὶν ὁ πάντων αἴτιος κατὰ μίαν
τὴν πάντων ὑπερέχουσαν ὑπερβολήν, ἅγιος ἁγίων ὑμνεῖται καὶ τὰ λοιπὰ
καθ' ὑπερβλύζουσαν αἰτίαν καὶ ἐξῃρημένην ὑπεροχήν, ὡς ἄν τις φαίη.
Καθ' ὅσον ὑπερέχουσι τῶν οὐκ ὄντων τὰ ὄντα, ἅγια ἢ θεῖα ἢ κύρια
Διονύσιος Αρεοπαγείτης. De mystica theologia P.149, L. 4
V.
Αὖθις δὲ ἀνιόντες λέγομεν, ὡς οὔτε ψυχή ἐστιν οὔτε νοῦς, οὔτε φαν-
τασίαν ἢ δόξαν ἢ λόγον ἢ νόησιν ἔχει· οὐδὲ λόγος ἐστὶν οὔτε νόησις,
οὔτε λέγεται οὔτε νοεῖται· οὔτε ἀριθμός ἐστιν οὔτε τάξις, οὔτε μέγεθος
οὔτε σμικρότης, οὔτε ἰσότης οὔτε ἀνισότης, οὔτε ὁμοιότης ἢ
ἀνομοιότης·
οὔτε ἕστηκεν οὔτε κινεῖται οὔτε ἡσυχίαν ἄγει· οὐδὲ ἔχει δύναμιν οὔτε
δύναμίς ἐστιν οὔτε φῶς· οὔτε ζῇ οὔτε ζωή ἐστιν· οὔτε οὐσία ἐστὶν οὔτε
373
αἰὼν οὔτε χρόνος· οὐδὲ ἐπαφή ἐστιν αὐτῆς νοητὴ οὔτε ἐπιστήμη, οὔτε
ἀλήθειά ἐστιν οὔτε βασιλεία οὔτε σοφία, οὔτε ἓν οὔτε ἑνότης, οὔτε
θεότης
Βασίλειος. Sermones xli P.229, L. 7
νομον συμπλέκων προαίρεσιν. Ἀδελφικὴ δὲ

προσηγορία διὰ μέσης τῆς ἀδικίας ὁδεύουσα τὴν
μοιχικὴν παρανομίαν παρανομωτέραν εἰργάζετο, καὶ
προσθήκη τῆς ἀδικίας ἀδίκησις ἐγίνετο. Αὔξει γὰρ
τὴν ἀδικίαν ἀδικουμένη συγγένεια. Παρ' ᾧ γὰρ τὸ
τῆς εὐνοίας ὠφείλετο χρέος διὰ τὴν φύσιν, παρὰ
τούτῳ μείζονα τὰ τῆς κατηγορίας ἐγκλήματα. Ἀλλ'
ἐπὶ τὴν γυναῖκα τρέχων ὁ λόγος, ἀπορεῖ τίνος πλέον
καθάψηται. Ὥσπερ γάρ τις ἐν ἰσοῤῥόποις πλάστιγξιν,
ἰσόμετρα βάρη κείμενα βλέπων, ἠρεμοῦσαν τὴν
τρυτάνην ὁρᾷ, καὶ τῶν ἐξηρτημένων τὴν ἰσότητα
μαρτυρουμένην τῷ σχήματι, τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον
τὴν ἐφ' ἑκάτερα παρανομίαν ὁ λόγος σταθμώμενος
παραχωρεῖ τὴν νίκην τοῖς ἐξ ἀδικίας νικῶσιν. Ὁ
μὲν ἀδελφὸν ἀδικῶν εἰς εὐνὴν οὐκ ᾐσχύνετο· ἡ δὲ
κατ' ἀνδρὸς μαινομένη, τὴν μοιχικὴν κατηλλάγετο
κοίτην· καὶ τὴν νόμιμον κατορχησαμένη παστάδα,
μυσαρὸν κατησπάζετο θάλαμον. Ποῦ νῦν αἱ πρὸς
τὸν ἄνδρα σου τῆς φιλίας συνθῆκαι; ποῦ σοι τῆς
ψυχῆς τὰ δεσμά; ποῦ τῶν ἀλύτων πόθων ἡ τυραν-
νίς; ποῦ τῶν ἐπαινουμένων φίλτρων ἡ σχέσις;
Βασίλειος. Sermones xli P.349, L. 52
κατάρας τοῦ νόμου, γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα.

Ἀλλὰ Χριστὸς μὲν παθὼν τῆς νόμου κατάρας ἔλυ-
σεν· Ἀρεῖος δὲ καὶ Εὐνόμιος, ἡ διαβολικὴ ξυνωρὶς,
οἱ τοῦ Ἰούδα συμπράκτορες, τὸ τοῦ Χριστοῦ πάθος
ὑπόθεσιν ὕφαναν ἀσεβείας παρεμπλοκῇ· τὸ τῆς σω-
τηρίας φάρμακον δηλητήριον δεῖξαι φιλονεικήσαν-
τες, καὶ τὸ κατὰ τοῦ Χριστοῦ μῖσος τοῖς ἔργοις ἐν-
δείκνυνται, πανταχοῦ τῶν Γραφῶν περιτρέχοντες,
καὶ λέξεις ἀναζητοῦντες, καὶ φωνὰς ἀνιχνεύοντες, μή-
που τινὰς εὕροιεν συλλαβὰς τὴν τοῦ Υἱοῦ πρὸς τὸν
Πατέρα κλεπτούσας ἰσότητα. Ἀλλὰ τὴν μὲν τῆς
374
οὐσίας εὑρίσκων κηρυττομένην ταυτότητα παρορᾷ

καὶ σιωπᾷ, καὶ παρατρέχει τὰ γεγραμμένα, κρύ-
πτων τὴν ἀλήθειαν ἑκουσίῳ τυφλότητι. Ἐὰν δέ
που τῶν ἐξ οἰκονομίας φερομένων εὕρῃ ῥημάτων,
ὧν ἡ μὲν θέα προσφέρει τὸ ταπεινὸν διὰ τὴν χρείαν,
ἐν δὲ τῷ βάθει φυλάττει τὸ ὕψος, παρ' ὧν τὴν φιλ-
ανθρωπίαν δέον θαυμάζειν, πρόφασιν ποιοῦται δια-
βολῆς τὸ φιλάνθρωπον. Ὁρῶσιν ἐγγεγραμμένον· Ἐγὼ
καὶ ὁ Πατὴρ ἕν ἐσμεν, καὶ μισοῦσι τὴν λέξιν ὡς
ἀληθείας μητέρα. Ἀκούουσιν· Ἃ γὰρ ποιεῖ ὁ Πατὴρ,
Ιωάννης γραμματικός. Adversus Manichaeos (homilia 1) L. 121
ρον ἀποδειχθήσεται· τρία γὰρ δεῖ πρότερον συνδραμεῖν εἰς τὸ

σκότος ἤτοι σκιὰν ἐπισυμβῆναι, τὸ φῶς, τὸ σῶμα, τὸν ἀλαμπῆ
τόπον, ἵνα οὕτως ἐξ ἀντιφράξεως, στερεμνίου σώματος μεσολα-
βοῦντος, ὁ κατ' ἀντίθετον τοῦ φωτὸς κείμενος σκιάζοιτο τόπος
ἐν ἀπουσίᾳ τῆς ἡλιακῆς ἀκτῖνος. Πῶς οὖν τὸ παρεπόμενον
σκότος τοῖς δημιουργηθεῖσι, φημὶ δὴ σώματι καὶ τόπῳ καὶ φωτί,
τῶν δημιουργημάτων πρωτεύειν ὑπειλήφασι, μηδενὸς συγχω-
ροῦντος λόγου τὸ γινόμενον πρὸ τοῦ ποιοῦντος ὑπάρχειν; Εἰ δὲ
πρὸς ἀνατροπὴν τῆς ἀληθείας καὶ τὸ φῶς ἐν ἀπουσίᾳ τοῦ
σκότους ὑφίστασθαι φιλονεικήσουσιν ὡς διὰ τὴν ἐν ἑκατέροις
ἰσότητα ἀλλήλοις ἀντιπαραχωρεῖν καὶ μεθίστασθαι, τούτους ὁ
λόγος ἐλέγξει διὰ τῶν παρ' ἕκαστα γινομένων τὰς ἀποδείξεις
ποιούμενος. Οὐδὲ γὰρ τὸ φῶς ἐξίσταται τῷ σκότει, ὡς ἔστιν ἰδεῖν
ἐκ τοῦ διὰ πυρὸς γινομένου φωτός· παρουσίᾳ γὰρ τούτου τὸ
σκότος ἐξίσταται, εἰ καὶ λίαν ἀφεγγὲς καὶ ζοφῶδες ὑπάρχοι·
φωτὸς δὲ παρόντος, παρείσδυσις οὐδεμία τῷ σκότει γενήσεται.
Εἰ δὲ καὶ τοῦτο δοθείη, καὶ ὡς αὐτοί φασιν ἀληθὴς ὁ λόγος, τὸ
ἀντιπαραχωρεῖν ἀλλήλοις τὸ φῶς τε καὶ τὸ σκότος, οὐ παρὰ
τοῦτο ἀγένητον ἔσται τὸ σκότος. Εἰ γὰρ τὸ φῶς τὸ αἰσθητὸν
γενητὸν ὑπάρχει καὶ τὸ ἀντικείμενον σκότος ἔσται γενητόν· ἐν
γὰρ μόνοις γενητοῖς ἡ ἐναντιότης, οὐκ ἐν τοῖς ἀγενήτοις εὑρίσκε
Ολυμπιόδωρος Διάκονος. , Commentarii in Job P.83, L. 8
Αἱ λέξεις
375
8, 2 – 3 μέχρι τίνος λαλήσεις ταῦτα; πνεῦμα πολυρρῆμον τοῦ στόματός

σου. μὴ ὁ κύριος ἀδικήσει κρίνων, ἢ ὁ τὰ πάντα ποιήσας ταράξει τὸ
δίκαιον;
ὡς φλυαρήσαντα μέμφεται τὸν Ἰὼβ καὶ οἴεται αὐτὸν ἐπιστομίζειν
ἐκ τῆς τοῦ θεοῦ δικαιοκρισίας. οὐδὲ γὰρ ὁ τὰ πάντα, φησίν,
ποιήσας εὐκόσμως καὶ ἐναρμονίως ἐπὶ σοῦ μόνου τὴν τοῦ δικαίου
διετάραξεν ἰσότητα. ἠρέμα οὖν αὐτὸν πλήττει ὡς κατὰ τὸ δίκαιον καὶ
δι' ἁμαρτίας ὑπομένοντα.
8, 4 εἰ οἱ υἱοί σου ἥμαρτον ἐναντίον αὐτοῦ, ἀπέστειλεν ἐν χειρὶ
ἀνομίας αὐτῶν.
εἰ γὰρ τὰ τέκνα σου, φησίν, ἥμαρτον, οὐ δικαίως ἐτιμωρήθησαν;
τὸ δὲ ἐναντίον αὐτοῦ διὰ τὸ μηδὲν λανθάνειν τὸν θεὸν εἶπεν.
ἐν χειρὶ δέ· ἐν τῇ πράξει, ἵνα εἴπῃ, ὅτι κατὰ τὰς ἑαυτῶν πρά-
ξεις ἀπέλαβον.
8, 5 – 7 σὺ δὲ ὄρθριζε πρὸς κύριον παντοκράτορα δεόμενος. εἰ καθα-
ρὸς εἶ καὶ ἀληθινός, δεήσεως ὑπακούσεταί σου. ἀποκαταστήσει δέ σοι
δίαιταν δικαιοσύνης· ἔσται οὖν τὰ μὲν πρῶτά σου ὀλίγα, τὰ δὲ
ἑαυτοῖς ἐπαρώμεθα λέγοντες· εἰ ἐδωροδοκήσαμεν ἢ τόδε ἐποιήσαμεν,

τόδε πεισόμεθα. χερσὶ δὲ ταῖς πράξεσι λέγει, ἀντὶ τοῦ· οὐδὲν
διὰ δωροδοκίαν ἔπραξα.
31, 9 – 10 εἰ δὲ καὶ ἐξηκολούθησεν ἡ καρδία μου γυναικὶ ἀνδρὸς ἑτέ-
ρου, εἰ καὶ ἐγκάθετος ἐγενόμην ἐπὶ θύραις αὐτῆς, ἀρέσαι ἄρα καὶ
ἡ γυνή μου ἑτέρῳ, τὰ δὲ νήπιά μου ταπεινωθείη.
ἐπειδὴ ἡ ἐπιθυμία συλλαβοῦσα τίκτει τὴν ἁμαρτίαν, καὶ αὐτήν,
φησίν, τὴν ἐπιθυμίαν ἐκ τῆς καρδίας μου ἐξέκοπτον, ἐφ' ᾧ μὴ λαβεῖν
ὁδὸν τὴν ἁμαρτίαν. τὸ δὲ ἀρέσαι ἄρα καὶ ἡ γυνή μου ἑτέ-
ρῳ ὑπὲρ δικαιοσύνης λέγει, ἀντὶ τοῦ· εἴθε ἤρεσε πρὸ τῆς συμφορᾶς
καὶ πρὸς ἃ ἔπραξα ἀπείληφα κατὰ τὸν ἰσότητος λόγον. ὅτι γὰρ περὶ
τῶν πρὸ τῆς νόσου καὶ πενίας λέγει, δῆλον ἐξ ὧν φησιν· τὰ δὲ
νήπιά μου ταπεινωθείη· καὶ γὰρ ἦσαν ἤδη τεθνηκότες οἱ παῖ-
δες αὐτῷ.
31, 11 – 12 θυμὸς γὰρ ὀργῆς ἀκατάσχετος τὸ μιᾶναι ἀνδρὸς γυναῖκα·
πῦρ γάρ ἐστι καιόμενον ἐπὶ πάντων τῶν μερῶν, οὐδ' ἂν ἐπέλθῃ, ἐκ
ῥιζῶν ἀπώλεσεν.
376
ἡ γὰρ μοιχεία τὸν θεὸν παροργίζει καὶ ἄφυκτον ἐπάγει τιμωρίαν

τῷ δεδρακότι. ὅπου γὰρ ἐὰν στραφῇ, ἀναπολόγητός ἐστιν. τοῦτο γάρ
ἐστι τὸ πῦρ τὸ καιόμενον ἐπὶ πάντων τῶν μερῶν, πρόρρι-
ζον καταφλέγον τὸν δεδρακότα.
31, 13 – 15 εἰ δὲ καὶ ἐφαύλισα ῥῆμα θεράποντός μου ἢ θεραπαίνης
κρινομένων αὐτῶν πρὸς μέ, τί γὰρ ποιήσω, ἐὰν ἔτασίν μου ποιήσῃ ὁ
κύριος; ἐὰν δὲ καὶ ἐπισκοπήν, τίνα ἀπόκρισιν ποιήσομαι; πότερον
οὐχ, ὡς ἐγὼ ἐγενόμην ἐν γαστρί, καὶ ἐκεῖνοι γεγόνασιν; γεγόναμεν
δὲ ἐν τῇ αὐτῇ κοιλίᾳ.
ἑτέραν ἰσότητα καὶ δικαιοσύνην ἑαυτοῦ θαυμασίαν λέγει. καὶ γὰρ
καὶ τοῖς οἰκέταις μου, φησίν, παρρησίαν παρεῖχον δικάζεσθαι πρὸς μέ,
εἴ τι ὑπώπτευον μὴ δίκαιον πάσχειν ὑπ' ἐμοῦ. ἐνηγόμην δὲ εἰς τὸν
τοῦ δικαίου λόγον ὑπὸ τῆς φύσεως κατ' ἐμαυτὸν ἐκλογιζόμενος, ὡς
πάντες ἄνθρωποι, εἴτε δοῦλοι εἴ τε δεσπόται, μίαν ἔχομεν γενέ-
σεως ἀρχὴν καὶ ἕνα πάντες δεσπότην ἐν οὐρανοῖς, παρ' ᾧ οὐκ ἔ-
στι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, ἀλλ' ὃς ἀπροσωπόληπτος ὢν ἕκα-
στον ἀπαιτεῖ τὴν πρὸς τὸν ἕτερον ἰσότητα. ἔτασιν οὖν φησιν τὴν
ἐξέτασιν, ἐπισκοπὴν δὲ θείαν ἡγεῖται τοὺς ἐλεγμούς· ἐκ ταύτης
τῆς ἰσότητος ὁρμώμενος ἐπὶ θεοῦ κρίνεσθαι ἐπόθει τῇ τοῦ θεοῦ πε-
ποιθὼς δικαιοκρισίᾳ.
Oecumenius Phil., Rhet., Commentarius in Apocalypsin P.86, L. 24
..., ἀνταλλαξάμενοι τῆς δοξῆς τοῦ Θεοῦ. ἡ

γὰρ θεία τοῦ Κυρίου διδασκαλία εἰς ἑαυτὴν εἵλκυσεν, ὥσπερ
ζύμη ἄλευρον, τοὺς μαθητευομένους, κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου
φωνὴν, καὶ τῶν θαυμάτων ἀπολαύοντας, – ἅπερ τὰς ψυχὰς
μᾶλλον ἰάσατο τῶν σωμάτων. ὧν γενομένων, ἵππος ἐξῆλθε
μέλας, καὶ ὁ καθήμενος ἐπ' αὐτοῦ ἔχων ζυγὸν ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ.
ὁ μὲν ἵππος ὁ μέλας κατηφείας ὑπάρχει καὶ πένθους δεικτι-
κός, ἐπιταθείσης τῆς τοῦ Διαβόλου καθαιρέσεως ταῖς θείαις
παιδαγωγίαις, καὶ διὰ τοῦτο πενθοῦντος τὴν ἑαυτοῦ λῦσιν,
τὴν τοσούτοις ἀντισχοῦσαν χρόνοις. ὁ δέ γε ζυγὸς ἰσό-
τητός ἐστι καὶ δικαιοσύνης αἴνιγμα. ἐκάθησε γὰρ ἐπὶ
θρόνου ὁ κρίνων δικαιοσύνην· ἐπετίμησε τοῖς δαιμόνων
ἔθνεσι καὶ ἀπώλετο ὁ ἀσεβὴς, ὁ τούτων ἡγούμενος. σύμβο-
λον οὖν τῆς δικαίας κρίσεως τοῦ Κυρίου, τῆς ὑπὲρ ἡμῶν ὁ
377
ζυγός· ὡς καὶ λέγειν ἡμᾶς ἐν παρρησίᾳ πρὸς αὐτόν· ἐποίη-

σας τὴν κρίσιν μου καὶ τὴν δίκην μου ὅπως γνῶμεν τὰ ἔθνη
ὅτι ἄνθρωποί ἐσμεν, καὶ μὴ δίκην κτηνῶν ἐν χαλινῷ καὶ
κημῷ διελκώμεθα καὶ ἀποβουκολώμεθα παρὰ τῶν ὀλε-
θρίων τυράννων. καὶ ἤκουσά φησι φωνὴν ἐν μέσῳ τῶν τες-
σάρων ζώων λέγοντος· χοῖνιξ σίτου δηναρίου, καὶ τρεῖς χοίνι-
κες κριθῶν δηναρίου, καὶ τὸ ἔλαιον καὶ τὸν οἶνον μὴ ἀδικήσης.
Oecumenius Phil., Rhet., Commentarius in Apocalypsin P.163, L. 25
Κυρίου, οἴνου ἀκράτου πλῆρες κεράσματος, καὶ ἔκλινεν ἐκ τούτου

εἰς τοῦτο· πλὴν ὁ τρυγίας αὐτοῦ οὐκ ἐξεκενώθη· πίονται
πάντες οἱ ἁμαρτωλοὶ τῆς γῆς. οἶνον δέ φησι τὴν ὀργὴν τοῦ
Θεοῦ, οὐκ ἀπὸ τῆς εὐφροσύνης τὴν μεταφορὰν ποιησάμενος,
ἀλλ' ἀπὸ τῆς σκοτώσεως καὶ τῆς μεταφορᾶς, ᾗ συνέχονται
οἱ τῷ θυμῷ τοῦ Θεοῦ κάτοχοι. τοῦ κεκερασμένου φησὶν ἀκρά-
του. τουτέστιν ἀκράτως κεκερασμένου· κεκέρασται γὰρ ὁ
θυμὸς τοῦ Θεοῦ, φιλανθρωπίᾳ καὶ ἀγαθότητι, κεκέρασται
ἀκράτως· οὐ γάρ ἐστιν ἰσομοιρία τῆς ὀργῆς καὶ τῆς ἀγαθό-
τητος, ἀλλὰ πολλαπλασίων ἡ φιλανθρωπία. εἰ γὰρ ἦν ἰσό-
της τοῦ τε θυμοῦ τοῦ δικαίου καὶ τῆς ἀγαθότητος, οὐκ ἂν
ὑπέστη πᾶς ζῶν. τοῦτο εἰδὼς ὁ προφήτης ἔλεγεν ἐὰν ἀνο-
μίας παρατηρήσῃ, Κύριε, Κύριε, τίς ὑποστήσεταί σοι; ὅτι δὲ
πολλαπλασίων ἡ ἀγαθότης ἐν τῷ ποτηρίῳ τοῦ Θεοῦ παρὰ
τὴν δικαίαν ὀργήν, ὁ αὐτὸς πάλιν ᾐνίξατο, εἰπὼν ἐλεήμων ὁ
Κύριος καὶ δίκαιος, καὶ ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐλεεῖ, μέσην τάξας τὴν
δικαιοσύνην αὐτοῦ, ὡς ἂν ὑπὸ τοῦ παρακειμένου ἐλέου ἐκ-
θλιβομένης καὶ μὴ συγχωρουμένης ἐνεργῆσαι τὰ ἴδια·
τοῦτο δὲ τῆς δικαιοσύνης ἴδιον, τὸ νεῖμαι τὰ κατ' ἀξίαν
ἑκάστῳ. οἴνου δὲ ἅπαξ ἐπιμνησθεὶς καὶ οὕτω τὴν ὀργὴν
καλέσας, ἐπέμεινε τῇ τροπῇ καὶ τὸ ποτήριον ὠνόμασε τὸ
Μάξιμος θεολόγος. Quaestiones ad Thalassium Se. 61, L. 85
Ἔδει γὰρ ὡς ἀληθῶς, ἔδει σοφὸν καὶ δίκαιον καὶ δυνα-

τὸν ὄντα κατὰ φύσιν τὸν κύριον, ὡς μὲν σοφόν, μὴ
ἀγνοῆσαι τὸν τρόπον τῆς ἰατρείας, ὡς δίκαιον δέ, μὴ
τυραννικὴν ποιήσασθαι τοῦ κατειλημμένου κατὰ γνώμην
ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας ἀνθρώπου τὴν σωτηρίαν, ὡς δὲ πάντα
δυνάμενον, μὴ ἀτονῆσαι πρὸς τὴν τῆς ἰατρείας ἐκπλήρωσιν.
Φανερὸν οὖν ἐποίησε τὸν μὲν τῆς σοφίας λόγον ἐν τῷ
τρόπῳ τῆς ἰατρείας, χωρὶς τροπῆς καὶ τῆς οἱασοῦν ἀλ-
378
λοιώσεως γενόμενος ἄνθρωπος· τὴν ἰσότητα δὲ τῆς δικαιο-

σύνης ἐν τῷ μεγέθει τῆς συγκαταβάσεως ἔδειξεν, τὸ ἐν τῷ
παθητῷ κατάκριμα τῆς φύσεως κατὰ θέλησιν ὑποδὺς κἀ-
κεῖνο ποιήσας ὅπλον πρὸς τὴν τῆς ἁμαρτίας ἀναίρεσιν καὶ
τοῦ δι' αὐτὴν θανάτου, τουτέστι τῆς ἡδονῆς καὶ τῆς δι' αὐτὴν
ὀδύνης, ἐν ᾧ τῆς ἁμαρτίας ὑπῆρχε καὶ τοῦ θανάτου τὸ
κράτος καὶ ἡ κατὰ τὴν ἡδονὴν τῆς ἁμαρτίας τυραννὶς καὶ ἡ
δι' αὐτὴν κατὰ τὴν ὀδύνην τοῦ θανάτου δυναστεία – ἐν γὰρ
τῷ παθητῷ προδήλως ὑπάρχει τῆς φύσεως τὸ τῆς ἡδονῆς
κράτος καὶ τὸ τῆς ὀδύνης·
Μάξιμος θεολόγος. Quaestiones et dubia Se. 127, L. 2
καὶ κατὰ πνευματικὴν θεωρίαν ἐκλαβεῖν τὰ εἰρημένα. Πᾶν

γὰρ πάθος ἀπὸ σήψεως γεννᾶσθαι πέφυκεν καὶ ἐπειδὰν
γεννηθῇ οὐ παύεται ἐσθίον τὴν ὑποστήσασαν αὐτὸ καρδίαν
ἕως ἂν διὰ τῆς ἀγωνιστικῆς ἕξεως εἰς φανέρωσιν ἔλθῃ· καὶ
ἐλθὸν θνῄσκει ταῖς τρισὶ δυνάμεσι τῆς ψυχῆς, καὶ οὕτως ἡ
χάρις τοῦ ἁγίου πνεύματος, ὡς διὰ νέφους τῆς διδασκαλίας
ἐπιφανεῖσα, σταλαγμοὺς δίδωσιν γνώσεως καὶ ζωοποιεῖ,
οὐ κατὰ τὴν προτέραν ἐμπαθῆ ζωήν, ἀλλὰ κατὰ τὴν
ἐνάρετον καὶ τῷ θεῷ οἰκείαν.
Τίς ἡ παραβολὴ τῶν ἐν τῷ εὐαγγελίῳ μισθωθέντων
ἐργατῶν εἰς τὸν ἀμπελῶνα καὶ τίς ἡ δοκοῦσα ἀνισότης;
Ἡ τοῦ θεοῦ κρίσις οὐ κατὰ χρόνον καὶ σῶμα γίνεται,
διότι καὶ ἡ ψυχή, ἄχρονος καὶ ἀσώματος οὖσα, διὰ τὸ μὴ
κατὰ χρόνον τὴν αὔξησιν καὶ τὸ πέρας δέχεσθαι, ἀχρόνως
καὶ τὰς κινήσεις τῆς διαθέσεως ποιεῖται. Καλὸν δὲ ἐν
ὑποδείγματι διασαφῆσαι τὰ λεγόμενα· πολλάκις ἐστίν τις
ἑβδομήκοντα χρόνους ἔχων ἐν τῷ μονήρει βίῳ, ἄλλος δὲ
μίαν ἡμέραν· ἐπειδὴ δὲ ὁ τοῦ ἐπαγγέλματος σκοπός ἐστιν
ἵνα τῆς πρὸς τὰ ὑλικὰ προσπαθείας καὶ σχέσεως ἀνα-
σπάσας, τὴν ψυχὴν ὅλην μετενέγκῃ πρὸς θεόν, ὁ οὖν ἑ-
βδομήκοντα ἔτη ἔχων οὐδόλως περὶ τῆς τοιαύτης ἀπα
Μάξιμος θεολόγος. Capita de caritate Book 2, se. 10, L. 3
Ιʹ.
Ἐὰν τινὰς μὲν μισῇς, τινὰς δὲ οὐδὲ ἀγαπᾷς οὐδὲ μισῇς· ἑτέρους δὲ
ἀγαπᾷς, ἀλλὰ συμμέτρως, ἄλλους δὲ σφόδρα ἀγαπᾷς· ἐκ ταύτης τῆς ἀνι-
379
σότητος γνῶθι ὅτι μακρὰν εἶ τῆς τελείας ἀγάπης, ἥτις ὑποτίθεται πάντα
ἄνθρωπον ἐξ ἴσου ἀγαπῆσαι.
Ιωάννης Δαμασκηνός. Θεολόγος. Orationes de imaginibus tres Se.

3,129, L. 10
Εἴ τις ἀντιποιεῖται Θεοδώρου τοῦ ἀσεβοῦς τοῦ Μοψουεστίας τοῦ εἰ-

πόντος ἄλλον εἶναι τὸν θεὸν λόγον καὶ ἄλλον τὸν Χριστὸν ὑπὸ παθῶν
ψυχικῶν καὶ τῶν τῆς σαρκὸς ἐπιθυμιῶν ἐνοχλούμενον καὶ τῶν χειρόνων
κατὰ μικρὸν χωριζόμενον καὶ οὕτως ἐκ προκοπῆς ἔργων βελτιωθέντα
καὶ ἐκ πολιτείας ἄμωμον καταστάντα, ὡς ψιλὸν ἄνθρωπον βαπτι-
σθῆναι εἰς ὄνομα πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος καὶ διὰ τοῦ
βαπτίσματος τὴν χάριν τοῦ ἁγίου πνεύματος λαβόντα καὶ υἱοθεσίας
ἀξιωθῆναι καὶ κατὰ ἰσότητα βασιλικῆς εἰκόνος εἰς πρόσωπον τοῦ θεοῦ
λόγου προσκυνεῖσθαι, ἀνάθεμα ἔστω.
Θεοδώρου ἱστοριογράφου Κωνσταντινουπόλεως ἐκ τῆς
ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας περὶ Γενναδίου, ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινου-
πόλεως·
Ἕτερα δὲ αὐτοῦ παραθήσομαι καταπλήξεως μεστά. Ζωγράφος τις τὴν
εἰκόνα τοῦ δεσπότου Χριστοῦ γράφων τὼ χεῖρε ἀπέψυκτο. Καὶ ἐλέγετο,
ὡς ὑπὸ Ἕλληνός τινος τὸ ἔργον ἐπιταγὲν τῆς εἰκόνος ἐν τῷ προσχήματι
τοῦ ὀνόματος τοῦ σωτῆρος γεγράφηκεν ἐξ ἑκατέρου τὰς τρίχας ἐπὶ
κεφαλῆς διεστώσας, ὡς μὴ τὰς ὄψεις καλύπτεσθαι – τοιούτῳ γὰρ
σχήματι Ἑλλήνων παῖδες τὸν Δία γράφουσι –
Ιωάννης Δαμασκηνός. Θεολόγος. Epistula de hymno trisagio Se. 12, L.

2
ματι εἰκόνος φθαρτοῦ ἀνθρώπου καὶ πετεινῶν καὶ τετραπόδων, πεπληρῶ-

σθαί φησιν ὁ θεοφόρος ἀνὴρ τὴν γῆν κατ' ἐπίγνωσιν τῶν τὴν γῆν κατοι-
κούντων θείας δόξης, ὅπερ – καὶ οὐκ ἄλλο – τοῖς ἐπὶ γῆς σωτηρία
γεγένηται. Ἡ δὲ θεία δόξα δῆλον, ὡς πατρός ἐστιν καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου
πνεύματος. Οὕτω γὰρ καὶ ὁ ἀψευδὴς ἔφησε κύριος πρὸς τὸν πατέρα·
»Πάτερ, τὸ ἔργον, ὃ ἔδωκάς μοι, ἐπλήρωσα· ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα,»
καὶ πάλιν· «Αὕτη ἐστὶν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκωσί σε τὸν μόνον ἀλη-
θινὸν θεὸν καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν.» Οὕτως, ὥσπερ ἡ φύσις, οὕτω καὶ
ἡ δόξα κοινὴ τῶν τριῶν τῆς θεότητος ὑποστάσεων.
Ἔτι τοῦ ἁγίου Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας ἀπὸ ἕκτου λόγου
τοῦ περὶ τῆς ἁγίας τριάδος, οὗ ἡ ἀρχή· Ἰσότητος μὲν οὖν·
Ἡσαΐας μὲν οὖν ὁ θεσπέσιος οὐκ ἐν μείονι δόξῃ τεθεᾶσθαί φησι τὸν υἱόν.
»Εἶδον» γάρ, ἔφη, «τὸν κύριον σαβαὼθ καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ
380
καὶ ἐπηρμένου καὶ πλήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ. Καὶ σεραφὶμ εἰστή-
κεισαν κύκλῳ αὐτοῦ· ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ καὶ ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνί, καὶ ταῖς
μὲν δυσὶ κατεκάλυπτον τὸ πρόσωπον καὶ ταῖς δυσὶ κατεκάλυπτον τοὺς
πόδας καὶ ταῖς δυσὶν ἐπέταντο, καὶ ἐκέκραγον ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον»,
τὸν ἐν τριττῇ μὲν ἀρχῇ, καταλήγοντα δὲ εἰς ἑνάδα καὶ εἰς κυριότητα
μίαν ἁγιασμόν.
Ιωάννης Δαμασκηνός. Θεολόγος. Epistula de hymno trisagio Se. 14, L.

3
ἅπαξ ἢ δὶς ἢ τετράκις ὕμνησαν τὸ «ἅγιος» τριῶν οὐσῶν τῶν ὑποστάσεων,

καὶ ἐφ' ἑκάστης τῶν ὑποστάσεων μόνης ἐλέγομεν ἀναφέρεσθαι τὸν
ὕμνον· τὰ γὰρ κοινὰ καθ' ἑκάστου τῶν μερικῶν φέρεται. Ἀλλ' ἐπειδὴ
κατάλληλος ὁ τρισάγιος ὕμνος καὶ ἐνδεικτικὸς τῶν τριῶν ὑποστάσεων,
ἀπρεπὲς τὸ τῶν τριῶν ἐνδεικτικὸν ἐφ' ἑνὸς λέγεσθαι. Εἰ γὰρ ἐφ' ἑνὸς
λέγοι-
το, οὐ τριῶν ὑποστάσεων ἐνδεικτικόν· εἰ δὲ τριῶν πάντως ἐνδεικτικόν,
οὐκ
ἐφ' ἑνὸς λεχθήσεται.
Ἔτι τοῦ ἁγίου Κυρίλλου ἐκ τοῦ πρὸς Ἑρμείαν τετάρτου λόγου,
οὗ ἡ ἀρχή· Τὸν δὴ θεὸν ἐκ θεοῦ·
Κἂν γοῦν ἐν ἰσότητι τεθέντος τοῖς ἀγγέλοις, ἀνθ' ὅτου δὴ οὖν ὁ μὲν
πατρι-
κοῖς ἐναγλαΐζεται θώκοις, καὶ συνεδρεύει τῷ πατρί, οἱ δὲ οἷον
παρεστᾶσιν
ἐν κύκλῳ τῆς ὑπ' αὐτῷ δουλείας οὐκ ἀτιμάζοντες τὸ μέτρον, καὶ ὁ μὲν
ἔστι τε καὶ λέγεται κύριος σαβαώθ, οἱ δὲ ταῖς εἰς κυριότητα καταγεραί-
ρουσιν εὐφημίαις πλήρη τε εἶναί φασι τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν τῆς
δόξης αὐτοῦ; Ἆρα οὐ τὸ πεποιῆσθαι λέγειν τὸν ὧδε τεθαυμασμένον καὶ
πρὸς τῶν ἐχόντων λῆξιν εὐκλείας τῆς ἀνωτάτω, οὐ ψυχρᾶς καὶ ἑώλου
νόσημα φρενός.
Καὶ τίς ἀντερεῖ, μὴ παρεστάναι τῷ υἱῷ τὰ σεραφὶμ ἢ μὴ συνευφημεῖ-
σθαι τοῦτον τῷ πατρὶ καὶ τῷ πνεύματι καὶ σὺν πατρὶ καὶ πνεύματι τὸν
ὕμνον δέχεσθαι καὶ ἅγιον εἶναι καὶ κύριον σαβαὼθ καὶ πλήρη εἶναι τὸν
Ιωάννης Δαμασκηνός. Θεολόγος. Sacra parallela (recensiones

secundum alphabeti litteras dispositae, quae tres libros conflant)
(fragmenta e cod. Vol. 95, P.1040, L. 29
ἐντεῦθεν καὶ τὰς λαμπρὰς τῶν δικαίων διανομὰς,

καὶ τὰς ἠπειλημένας κατὰ τῶν ἀθετούντων κο-
381
λάσεις. Ἰστέον δὲ, ὅτι καὶ ἀπὸ τῶν Φίλωνος καὶ Ἰωσήπ-
που συνταγμάτων ἠθροίσθησαν γνῶμαι εἰς κλέος
τῆς παρ' ἡμῶν ἀληθείας. Ἑβραῖοι δὲ ἄμφω καὶ λό-
γιοι ἄνδρες· διὸ προσήκειν δεῖ μετὰ πάσης ἀκριβείας
τοῖς διηγήμασι, καὶ ἀποφθέγμασι τούτων, ὡς οὐ μό-
νον τοῦ σκοποῦ τῶν παρ' ἡμῖν πιστοτάτων καὶ μα-
καρίων ἀνδρῶν οὐδ' ὅλως διαμαρτάνουσιν· ἀλλά γε
καὶ πολλὴν τὴν ἰσότητα, καὶ ὁμοιολεξίαν ἔν τε λό-
γοις καὶ ἤθεσι ἐπιδείκνυνται, βεβαιοῦντα μᾶλλον,
οὐκ ἐλαττοῦντα τούτων παρὰ τοῦ Πατρὸς ῥηθησόμενα
λόγια.
Ιωάννης Δαμασκηνός. Θεολόγος. Sacra parallela (recensiones

secundum alphabeti litteras dispositae, quae tres libros conflant)
(fragmenta e cod. Vol. 96, P.453, L. 69
ΙΕʹ. Περὶ θηρευτῶν.

Ιϛʹ. Περὶ θυγατρὸς σεμνῆς καὶ κοσμίας.
ΙΖʹ. Περὶ θυγατρὸς ἀσέμνου καὶ ἀκόσμου. Στοιχεῖον Ι.
Αʹ. Περὶ ἰσότητος· ὅτι ἰσότης φιλαδελφίας ἐστὶ μήτηρ καὶ τροφὸς, ἔν
τε τοῖς πνευματικοῖς, ἔν τε τοῖς σαρκικοῖς.
Βʹ. Περὶ ἱματισμοῦ· καὶ ὅτι οὐ δεῖ ἱματισμῷ πολυ-
τελεῖ κεχρῆσθαι. Γʹ. Περὶ ἰατρῶν καὶ ἰατρείας.
Δʹ. Περὶ ἱερατικῶν, καὶ τῶν τῷ Θεῷ ἀνακειμένων· ὅτι οὐκ ἔξεστιν
ἰδιωτεύοντα ἅπτεσθαι ἱερατικοῦ σκευῆς.
Εʹ. Περὶ ἰσότητος· ὅτι ἴση παρὰ Θεῷ τάξις πλουσίου καὶ πένητος.
Joannes Camaterus Astrol., Astron., Introductio in astronomiam

L. 21
καὶ ῥόδον ὡς ἐξ ἀκανθῶν ἢ δῶρον μονομάχου.

καὶ γὰρ ἡ τέχνης ἀπαρχὴ λαμβάνεται ῥᾳδίως
καὶ γίνεται καταληπτὴ πάνυ καὶ κρινομένη
τοῖς χρῄζουσι καὶ θέλουσι ταύτην καλῶς νοῆσαι.
Καὶ πρῶτον μὲν ἀπ' οὐρανοῦ ἡ τάξις ἀπαρχέσθω
αὐτοῦ τοῦ περιέχοντος τοῦ ἄστροις κοσμημένου·
οὗ γὰρ καὶ πόλος ὄνομα, στρογγυλώδης ὡς σφαῖρα,
ἰσόμηκος, ἰσόπλατος τυγχάνει κατὰ μέρος,
ἔχοντα καὶ τὴν κίνησιν τῇ τοῦ κτίστου προστάξει
τοῦ ταύτην καλλωπίσαντος ἐν ἀστράσι ποικίλοις,
αὐτόμολον, αὐτόφορον κατ' ἰσότητα πάντα.
382
καὶ τὴν φορὰν ἀποτελεῖ μεταξὺ τῶν ὑδάτων

τῶν πέριξ τε καὶ γύροθεν ἐκτὸς συνυπαρχόντων.
μεμέρισται εἰς δώδεκα μέρη τὸ περιέχον,
ἴσον καὶ μῆκος ἔχοντας τριακονταμοιρίας.
καὶ πλάτος μοίρας ἑκατὸν καὶ διπλὴν σαραντάδα·
ἡ μοῖρα δὲ συνίσταται διὰ λεπτῶν ἑξήντα
τῶν πρώτων κατὰ μέθοδον ἐν ταῖς ψηφοφορίαις,
ἃ καὶ ταῦτα συνίστανται ἐξ ἄλλων ἑξηντάδων·
καλοῦνται δὲ τὰ πρώτιστα λεπτὰ τῶν ἐκ δευτέρων
ἀληθῶς ψηφιζόμενα τῶν ὄντων ἀπὸ τρίτων,
Γεώργιος Κεδρηνός. Compendium historiarum Vol. 1, P.480, L. 5
... λέγομεν περὶ οὗ ὁ ὑμέτερος προφήτης εἶπε ‘τῷ λόγῳ κυρίου

οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν, καὶ τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ
πᾶσα ἡ δύναμις αὐτῶν.’ υἱὸν δὲ ἐκεῖνον λέγομεν πρὸς ὃν διὰ
τοῦ ὑμετέρου προφήτου ὁ πατὴρ βοᾷ λέγων ‘υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ
σήμερον γεγέννηκά σε.’ θεὸς δὲ χθὲς καὶ σήμερον, οὐκ ἔχει
τέλος, ἐπειδὴ ὑπέρχρονός ἐστιν. ἄναρχος οὖν ὑπάρχει· ἄναρχος
ἄρα καὶ ὁ πατήρ. ἐπεὶ τίνι εἶπε ‘ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ' εἰ-
κόνα καὶ καθ' ὁμοίωσιν ἡμετέραν;’ εἰ γὰρ εἴρηκε ‘ποιήσω ἄν-
θρωπον κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁμοίωσιν ἐμήν,’ ἐδόκει ἂν τὸ τῆς
μονότητος αὐτοῦ σημαίνειν. τὸ δὲ κατ' εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν ἡμε-
τέραν σαφῶς καὶ τὸν υἱὸν καὶ τὴν ἰσότητα ἐσήμανεν. οὐ γὰρ
μεῖζόν τι προσλαβεῖν δύναται, ἐπειδὴ ἡλικίας αὔξησιν οὐκ οἶδεν·
ἐλάττωσιν πάλιν οὐ δέχεται.” Ἰωνᾶς ῥαβὶς εἶπεν “ἀνθρωπίνῳ
λογισμῷ οὐκ ἔστι δεκτέα ἡ πίστις. ποῖον γὰρ θεὸν συμβουλεύει
οὗτος πιστευθῆναι, ὃν καὶ πατέρα καὶ υἱὸν καὶ πνεῦμα ἅγιον
ὁμολογεῖ;” ὁ ἅγιος Σίλβεστρος ἔφη “ὅταν ἀναγνῷς ἐν ταῖς βίβλοις
περὶ μὲν τοῦ πατρός, ἡνίκα λέγει περὶ τοῦ ἰδίου υἱοῦ ‘υἱός μου
εἶ σύ,’ ὁμοίως δὲ καὶ ἐν ἑτέρῳ τόπῳ ‘αὐτὸς ἐπικαλέσεταί με, πα-
τήρ μου εἶ σύ,’ τότε εἴσῃ σαφῶς τὸ λεγόμενον, καὶ οὐδὲν ξένον
περὶ τῆς ἁγίας τριάδος ὑπολάβῃς λέξειν ἡμᾶς. περὶ δὲ τοῦ ἁγίου
πνεύματος ἄκουε πάλιν τοῦ προφήτου σου λέγοντος καὶ εὐχομένου
Γεώργιος Κεδρηνός. Compendium historiarum Vol. 1, P.510, L. 7
... εἰ μὴ γὰρ ἡ τριὰς ἐνταῦθα σαφῶς ἐκηρύττετο, ἔδει ῥηθῆ-

ναι “θῦσον τῷ θεῷ θυσίαν αἰνέσεως, καὶ ἀπόδος τῷ ὑψίστῳ τὰς
εὐχάς σου, καὶ ἐπικάλεσαι αὐτὸν ἐν ἡμέρᾳ θλίψεώς σου, καὶ
ἐξελεῖταί σε, καὶ δοξάσεις αὐτόν.” καὶ οὕτω μὲν οὐκ ἐρρήθη,
383
εἴρηται δὲ ὡς εἴρηται. σαφῶς γὰρ διὰ τούτων καὶ δι' ἄλλων

πολλῶν ἡ παλαιὰ διαθήκη κηρύττει ὅτι οὐχ ἑνὸς προσώπου ση-
μαίνει δεσποτείαν, ἀλλὰ τριῶν μὲν ὑποστάσεων μιᾶς δὲ οὐσίας,
ἵνα καὶ Ἰουδαίων στηλιτεύσῃ τὴν ὡς ἐφ' ἑνὸς προσώπου οὐχ ὑγιῆ
ἔννοιαν. οἷς καὶ Σαβέλλιος ἠκολούθησεν. ἴσως δὲ ἐκ τῆς ἄγαν
τοῦ υἱοῦ πρὸς τὸν πατέρα ἰσότητος εἰς τὸ μίαν ὑπόστασιν δογμα-
τίσαι νευρωθείς, τὴν πολυθεΐαν Ἑλλήνων ἐξωστράκισεν, ὧν
Ἄρειος καὶ Εὐνόμιος ἑάλωσαν εἶναι φοιτηταί, τὴν τῶν ὑποστά-
σεων διαφορὰν εἰς τὴν οὐσίαν παραλόγως ἑλκύσαντες. εἰ δέ τις
φαίη, μὴ σαφῶς καὶ διαρρήδην ἐξ ἀρχῆς ταῦτα κεκήρυκται;
φαίην ὅτι μάλιστα τοῖς συνετῶς ἀκούουσι λαμπρά ἐστιν αὕτη καὶ
ἀπόδειξις καὶ διδασκαλία, ὡς καὶ τῷ σοφῷ ἔδοξε Φίλωνι. εἰ δὲ
καὶ συνεσκιασμένως ἐρρέθη, ἐκεῖνο λογίζεσθαι χρή, ὅτι Ἰου-
δαίοις τοῖς εἰς πολυθεΐαν ῥέπουσι νομοθετοῦντες οὐκ ἐδοκίμασαν
διαφορὰν προσώπων εἰσαγαγεῖν, ἵνα μὴ διάφορον φύσιν ἐν ταῖς
ὑποστάσεσιν εἶναι δογματίσαντες εἰς εἰδωλολατρίαν ἑλκυσθῶσιν,
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De virtutibus et vitiis Vol. 1,

P.225, L. 15
75. (10, 14, 3). Ὅτι Καμβύσης μέλλων στρατεύειν ἐπ' Αἰθιο-
πίας ἔπεμψε μέρος τῆς δυνάμεως ἐπ' Ἀμμωνίους, προστάξας τοῖς
ἡγεμόσι τὸ μαντεῖον συλήσαντας ἐμπρῆσαι τούς τε περιοικοῦντας
τὸ ἱερὸν ἅπαντας ἐξανδραποδίσασθαι.
76. (10, 16, 4). Ὅτι Λυδοί τινες φεύγοντες τὴν Ὀροίτου τοῦ
σατράπου δυναστείαν κατέπλευσαν εἰς Σάμον μετὰ πολλῶν χρη-
μάτων, καὶ τοῦ Πολυκράτους ἱκέται ἐγίνοντο. ὁ δὲ τὸ μὲν πρῶ-
τον αὐτοὺς φιλοφρόνως ὑπεδέξατο, μετ' ὀλίγον δὲ πάντας ἀπο-
σφάξας τῶν χρημάτων ἐγκρατὴς ἐγένετο.
77. (10, 17, 1). Ὅτι Θετταλὸς ὁ Πεισιστράτου υἱὸς σοφὸς
ὑπάρχων ἀπείπατο τὴν τυραννίδα καὶ τὴν ἰσότητα ζηλώσας με-
γάλης ἀποδοχῆς ἠξιοῦτο παρὰ τοῖς πολίταις· οἱ δὲ ἄλλοι, Ἵπ-
παρχος καὶ Ἱππίας, βίαιοι καὶ χαλεποὶ καθεστῶτες ἐτυράννουν
τῆς πόλεως. πολλὰ δὲ παρανομοῦντες εἰς τοὺς Ἀθηναίους, καί
τινος μειρακίου διαφόρου τὴν ὄψιν Ἵππαρχος ἐρασθείς, διὰ τοῦτο
ἐκινδύνευσεν ...... Ἡ μὲν οὖν ἐπὶ τοὺς τυράννους ἐπίθεσις καὶ
ἡ πρὸς τὴν τῆς πατρίδος ἐλευθερίαν σπουδὴ κοινὴ τῶν προειρη-
μένων ὑπῆρξεν ἀνδρῶν· ἡ δὲ ἐν ταῖς βασάνοις παράστασις τῆς
ψυχῆς καὶ τὸ καρτερικὸν τῆς τῶν δεινῶν ὑπομονῆς περὶ μόνον
ἐγενήθη τὸν Ἀριστογείτονα.
384
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De sententiis P.285, L. 17
πλίνθοι καὶ τὰ ἄλλα [τὰ] κατασκευάσματα ἠφανίσθη καὶ μεγάλας

ἀφορμὰς παρέσχε τοῖς ἀσεβεῖν εἰς τὸ ἱερὸν ἑλομένοις, αἱ δὲ γνῶ-
μαι τὸν ἅπαντα χρόνον σώζονται ἐν ταῖς τῶν πεπαιδευμένων
ψυχαῖς τεθησαυρισμέναι καὶ κάλλιστον ἔχουσαι θησαυρόν, πρὸς
ὃν ἂν οὔτε Φωκεῖς οὔτε Γαλάται προσενεγκεῖν τὰς χεῖρας σπου-
δάσειαν.
46. Ὅτι τῶν Μιτυληναίων διδόντων τῷ Πιττακῷ τῆς χώρας
ὑπὲρ ἧς ἐμονομάχησεν τὴν ἡμίσειαν οὐκ ἐδέξατο, συνέταξεν δὲ
ἑκάστῳ κληρῶσαι τὸ ἴσον, ἐπιφθεγξάμενος ὡς τὸ ἴσον ἐστὶ τοῦ
πλείονος πλεῖον. μετρῶν γὰρ ἐπιεικείᾳ τὸ πλεῖον οὐ κέρδει σοφῶς
ἐγίνωσκεν· ἐπὶ μὲν γὰρ ἰσότητι δόξαν καὶ ἀσφάλειαν ἀκολουθή-
σειν, τῇ δὲ πλεονεξίᾳ βλασφημίαν καὶ φόβον, δι' ὧν ταχέως ἂν
αὐτοῦ τὴν δωρεὰν ἀφείλαντο.
47. Ὅτι σύμφωνα τούτοις ἔπραξε καὶ πρὸς Κροῖσον διδόντα
τῶν ἐκ τοῦ γαζοφυλακείου χρημάτων λαβεῖν ὁπόσα βούλοιτο. καὶ
γὰρ τότε τὴν δωρεὰν οὐ προσδεξάμενόν φασιν εἰπεῖν, καὶ νῦν
ἔχειν ὧν ἤθελε διπλάσια. θαυμάσαντος δὲ τοῦ Κροίσου τὴν ἀφιλ-
αργυρίαν καὶ περὶ τῆς ἀποκρίσεως ἐπερωτήσαντος, εἰπεῖν ὡς
τελευτήσαντος ἄπαιδος ἀδελφοῦ κεκληρονομηκὼς οὐσίαν εἴη τὴν
ἴσην ᾗπερ εἶχεν, ἣν οὐχ ἡδέως προσειληφέναι.
48. Ὅτι καὶ τὸν ποιητὴν Ἀλκαῖον, ἐχθρότατον αὐτοῦ γεγενη
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De sententiis P.433, L. 12
λον κατεπείγοντα ἀσχολίαν ἄγοντες παρὰ σμικρόν τισιν αὐτὰ ποι-

εῖσθαι ἔδοξαν. 90. Ὅτι οἱ Ῥωμαῖοι μαθόντες ἥξειν τὸν Πύρρον
κατέδεισαν, ἐκεῖνόν τε αὐτὸν εὐπόλεμον εἶναι μαθόντες καὶ δύναμιν
πολλὴν καὶ ἀνανταγώνιστον ἔχειν, οἷά που συμβαίνει περί τε τῶν ἀγνώ-
στων σφίσι καὶ περὶ τῶν διὰ πλείστου μάλιστα ὄντων θρυλλεῖ-
σθαι τοῖς πυνθανομένοις. 91. Ὅτι ἥ τε φιλοτιμία καὶ ἡ ἀπιστία ἀεὶ τοῖς
τυράννοις σύνεστιν, ἐξ ὧν ἀνάγκη μηδένα αὐτοὺς ἀκριβῆ φίλον ἔχειν·
ἀπιστούμενος γὰρ καὶ φθονούμενός τις οὐδένα ἂν καθαρῶς ἀγαπήσειε.
πρὸς δ' ἔτι καὶ ἡ τῶν τρόπων ὁμοιότης ἥ τε τοῦ βίου ἰσότης
καὶ τὸ τὰ αὐτά τισι καὶ σφαλερὰ καὶ σωτήρια εἶναι καὶ ἀληθεῖς
καὶ βεβαίους φίλους μόνα ποιεῖ. ὅπου δ' ἂν τούτων τι ἐνδεήσῃ,
προσποιητὸν μέν τι σχῆμα ἑταιρείας ὁρᾶται, ἕρμα δ' οὐδὲν αὐτῆς
ἐχέγγυον εὑρίσκεται.
92. Ὅτι στρατηγία ἂν μὲν καὶ δυνάμεις ἀξιόχρεως λάβῃ,
385
πλεῖστον καὶ πρὸς σωτηρίαν σφῶν καὶ πρὸς ἐπικράτησιν φέρει,

αὐτὴ δὲ καθ' ἑαυτὴν οὐδενὸς ἐν μέρει ἐστίν· οὐδὲ γὰρ οὐδ'
ἄλλη τις τέχνη χωρὶς τῶν συμπραξόντων καὶ συνδιοικησόντων
αὐτῇ ἰσχύει.
93. Ὅτι τοῦ Μεγακλέους τελευτήσαντος καὶ τοῦ Πύρρου τὸν
Κωνσταντίνος 7ος Πορφυρογέννητος. De thematibus Asia-Europe

Asia, ch. 12, L. 41
χόμενος τὰ μέρη τῆς μικρᾶς Ἀρμενίας κατήντησεν ἐν τῇ Λυκανδῷ. Ὁ

γοῦν Θωμᾶς ἐκεῖνος ὁ πρόοικος τῆς αὐτῆς πόλεως τηλικοῦτος ἦν ἐπὶ βο-
σκήμασι πλούσιος, οἷον τὸν μακάριον Ἰὼβ ἡ θεία παρίστησι ἱστορία·
προσήνεγκε δὲ τῷ Ἰουστινιανῷ δῶρον ἐν τάξει κανισκίου θαυμασιώτατόν
τε καὶ γραφῆς ἄξιον, μυριάδα προβάτων ταῖς χροιαῖς διαλλάττουσαν,
χίλια
πρόβατα μέλανα, καὶ ἕτερα λευκότριχα χίλια, καὶ ἕτερα σποδοειδῆ χίλια,
καὶ ἕτερα ῥαντὰ τὸν αὐτὸν ἀριθμὸν διασῴζοντα καὶ ἕτερα πυρρὰς ἔχοντα
τὰς ὄψεις χίλια, καὶ ἕτερα φαιὰ ὡσαύτως, καὶ ἕτερα ξανθὰς ἔχοντα τὰς
τρίχας, τὴν αὐτὴν ποσότητα φέροντα, καὶ ἕτερα περκνὰ τῆς αὐτῆς ὄντα
ἰσότητος, καὶ ἕτερα φοινικότριχα χίλια, καὶ ἕτερα χρυσίζοντα, ἔχοντα
τοὺς
μαλλοὺς οἱονεὶ πινινότριχα, ὁποῖον φημίζουσι τὸ χρυσοῦν δέρας ἐκεῖνο
τὸ
περιβόητον Ἕλληνες. Καὶ ἁπλῶς αἱ δέκα χιλιάδες ἑτερόχροιαι καὶ
παρηλ-
λαγμέναι τοῖς χρώμασι. Τοῦτο θαυμάσας ὁ Καῖσαρ καὶ τὸ δῶρον τοῦ
Θωμᾶ προσδεξάμενος, παίζων ἐκέλευσε γραφῆναι ἐν τῇ πύλῃ τῆς πόλεως
τουτοῒ τὸ ἐπίγραμμα, ὅπερ ἐν τοῖς ἄνωθεν ἔφημεν. Αὕτη ἡ πόλις ἐπὶ τοῦ
μακαρίου μου πατρὸς διὰ τὴν ἀρετὴν τοῦ προλεχθέντος Μελίου, μᾶλλον
δὲ
τοῦ ἐμοῦ πατρός, τοῦ προμηθῶς τὰ πράγματα διευθύνοντος καὶ
σκοποῦντος
ἀνδρὸς ἀρετήν, εἰς ὄνομα θέματος ἐχρημάτισε. Καὶ τοσαῦτα μὲν περὶ Λυ-
κανδοῦ καὶ τῆς ὁμόρου αὐτῆς Τζαμανδοῦ.
Ιωάννης Γαληνός γραμματικός. Allegoriae in Hesiodi theogoniam P.311,

L. 17
ὄνειροι τέκνα λέγονται ταύτης, ὅτι περ νυκτὸς ἐπιτελοῦνται.

Κλωθὼ δὲ καὶ Λάχεσις καὶ Ἄτροπος διανεμητικαί τινες
δυνάμεις τῶν κατ' ἀξίαν εἶεν ἄν, τοῖς ἀνθρώποις ἄνωθεν
ἐπιπολάζουσαι, ἔφοροί τε τῶν παρ' ἡμῖν καὶ ἐπόπτριαι,
κλώθουσαί τε τὸν ἑκάστου βίον καὶ ποικίλλουσαι καὶ λαχ-
386
μοὺς καὶ κλήρους ποιοῦσαι, οὓς μετατρέψαι ἀδύνατον.

γεννᾷ δὲ ἡ Νὺξ τὴν Νέμεσιν καὶ τὴν Ἀπάτην, καὶ τὴν
Φιλότητα καὶ τὸ Γῆρας καὶ τὴν Ἔριν, ἢ ὅτι ἀπὸ τῆς
στερήσεως τῶν ἀγαθῶν ταῦτα προέρχεται· γηράσκουσι γὰρ
οἱ ἄνθρωποι νεότητα παριππεύσαντες καὶ ἐρίζουσι τὴν
κακόχαρτον ἔριν, ἀπὸ τῆς ἰσότητος καὶ τῆς δικαιοσύνης
εἰς πλεονεξίαν ἐκκλίναντες, καὶ τὴν ἐφίμερον ἀσπάζονται
φιλότητα, τῇ Ἀφροδίτῃ θύοντες καὶ τὸν ἀνασειράζοντα
λόγον τῆς ἀλόγου ὀρέξεως ἀποτροπιασάμενοι, καὶ μέντοι
καὶ ἀπατῶνται τὴν τοῦ μέλλοντος γνωστικὴν ἐπιζοφώσαντες
δύναμιν τῆς ψυχῆς, καὶ μὴ ὡς δέον ποιοῦντες· ἢ ὅτι
ἀδήλως ταῦτα πάντα ἐπιγίνεται καὶ ἀφανῶς. Φιλότης δ'
ἂν λέγοιτο τῆς νυκτός, παρόσον ἐν τῇ νυκτὶ ἐπιτελεῖται
μᾶλλον. λέγονται δὲ τῆς Ἔριδος τέκνα ὁ λιμός τε καὶ ἡ
λήθη καὶ τὰ δακρυόεντα ἄλγεα καὶ ὁ ὅρκος, καὶ ἡ δυσνο-
μία καὶ τἆλλα· παρόσον ἐπισυμβαίνουσιν ἐξ ἔριδος μάχαι
Ιωάννης Γαληνός γραμματικός. Allegoriae in Hesiodi theogoniam

P.312, L. 23
Κῆρες τῆς νυκτὸς εἶεν ἂν τέκνα κλεοπόνα, αἱ δόξαι αἱ

ἐπιγινόμεναι καὶ μειρόμεναι καὶ ὡς γέρας παρεχόμεναι
καὶ κλέα τοῖς ἀνθρώποις ἐκ πόνων τῶν ἐν νυκτί.
233. Νηρέα τ' ἀψευδέα. γεννᾷ δ' ὁ Πόντος τὸν
Νηρέα, ἀληθέστατον καὶ ἀψευδέστατον καὶ πρεσβύτατον
τῶν ἄλλων παίδων, παρόσον εἰώθεσαν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον
οἱ ἐν θαλάσσῃ διάγοντες καὶ ναυτιλλόμενοι ἄνθρωποι ἀλη-
θεῖς τε καὶ ἀψευδεῖς εἶναι· καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἔντιμοι καὶ
γεραροί· ὁ γὰρ καθ' ἑκάστην αὐτοῖς ἐλπιζόμενος θάνατος
ἀναπείθει νημερτεῖς τε καὶ πράους εἶναι καὶ μὴ θεμίστεων
ἐπιλανθάνεσθαι, μὴ δὲ δικαιοσύνης ἢ ἰσότητος.
237. αὖτις δ' αὖ Θαύμαντα. γεννᾷ δὲ καὶ Θαύ-
μαντα, ὅτι περ εἰώθεσαν μακρὰ πελάγη διαπερῶντες οἱ
ἄνθρωποι, καὶ θάλασσαν καὶ οὐρανὸν μόνον ὁρῶντες,
καταπλήττεσθαί τε καὶ θαυμάζειν τοῦ κάλλους ὁμοῦ καὶ
τοῦ μήκους, ἀλλὰ μέντοι καὶ τοῦ βάθους τοῦ θαλασσίου
πόντου τὸν γενεσιουργὸν θεόν. Φόρκυνα δὲ ὁ Πόντος
γεννᾷ Γαίῃ μισγόμενος, εὐλόγως· ὅσον γὰρ πλησιάζουσι
τῇ γῇ οἱ ἐκ πελάγους καταίροντες φέρονται πρὸς αὐτὴν
καὶ ἐλλιμενίζονται. ἀλλὰ μέντοι καὶ τὰ κήτη τοῦ πόντου
λέγονται, παρόσον ἐκ πόντου καὶ ἐν πόντῳ τὰ τοιαῦτα
387
Γεώργιος Μοναχός , Chronicon (lib. 1-4) P.529, L. 12
δοξάσεις με. εἰ μὴ γὰρ ἡ τριὰς ἐνταῦθα σαφῶς ἐκηρύτ-

τετο, ἔδει ῥηθῆναι· θῦσον τῷ θεῷ θυσίαν αἰνέσεως καὶ
ἀπόδος τὰς εὐχάς σου καὶ ἐπικάλεσαι αὐτὸν ἐν ἡμέρᾳ θλί-
ψεως, καὶ ἐξελεῖταί σε, καὶ δοξάσεις αὐτόν. ἀλλ' οὕτω μὲν
οὐκ ἐρρήθη, εἴρηται δὲ ὡς εἴρηται. σαφῶς γὰρ καὶ διὰ
τούτων καὶ δι' ἄλλων πολλῶν ἡ παλαιὰ κηρύττει ὅτι οὐχ
ἑνὸς προσώπου κηρύττει δεσποτείαν, ἀλλὰ τριῶν μὲν ὑπο-
στάσεων, μιᾶς δὲ οὐσίας, ἵνα καὶ Ἰουδαίων στηλιτεύσῃ τὴν
ὡς ἐφ' ἑνὸς προσώπου οὐχ ὑγιῆ ἔννοιαν. οἷς καὶ Σαβέλ-
λιος ἠκολούθησεν, ἴσως ἐκ τῆς ἄγαν τοῦ υἱοῦ πρὸς τὸν
πατέρα ἰσότητος εἰς τὸ μίαν ὑπόστασιν δογματίσαι νευρω-
θεὶς τὴν πολυθεΐαν Ἑλλήνων ἐξωστράκισεν. ὧν Ἄρειος καὶ
Εὐνόμιος ἑάλωσαν εἶναι φοιτηταὶ τὴν τῶν ὑποστάσεων δια-
φορὰν εἰς τὴν οὐσίαν παραλόγως ἑλκύσαντες. εἰ δέ τις
φαίη· διὰ τί γὰρ μὴ σαφῶς καὶ διαρρήδην ἐξ ἀρχῆς ταῦτα
κεκήρυκται; φαίην ὅτι μάλιστα μὲν τοῖς συνετῶς ἀκούουσι
λαμπρά ἐστιν αὕτη καὶ ἀπόδειξις καὶ διδασκαλία, ὡς καὶ
τῷ σοφῷ ἔδοξε Φίλωνι. εἰ δὲ καὶ συνεσκιασμένως ἐρρήθη,
ἐκεῖνο λογίζεσθαι χρή, ὅτι Ἰουδαίοις τοῖς εἰς πολυθεΐαν ῥέ-
πουσι νομοθετοῦντες οὐκ ἐδοκίμασαν διαφορὰν προσώπων
εἰσαγαγεῖν, ἵνα μὴ διάφορον φύσιν ἐν ταῖς ὑποστάσεσιν
Γεώργιος Μοναχός , Chronicon breve (lib. 1-6) (redactio recentior)

Vol. 110, P.649, L. 27
ψεώς σου, [καὶ] ἐξελεῖταί σε, καὶ δοξάσεις αὐτόν.

Ἀλλ' οὕτω μὲν οὐκ ἐῤῥέθη· εἴρηται δὲ ὡς εἴρη-
ται. Σαφῶς διὰ τούτων καὶ δι' ἄλλων πολλῶν
(ἅπερ, ἵνα μὴ μακρὸν ποιήσω τὸν λόγον, νῦν παρα-
λείψω τοῖς ἀκούειν δυναμένοις) κηρύττει ἡ Παλαιὰ
Διαθήκη, ὅτι οὐχ ἑνὸς προσώπου σημαίνει δεσπο-
τείαν, ἀλλὰ τριῶν μὲν ὑποστάσεων, μιᾶς δὲ οὐ-
σίας, ἵνα καὶ Ἰουδαίων στηλιτεύσῃ τὴν ὡς ἐφ'
ἑνὸς προσώπου οὐχ ὑγιῆ ἔννοιαν, οἷς καὶ Σαβέλλιος
ἠκολούθησεν, ἴσως ἐκ τῆς ἄγαν τοῦ Υἱοῦ πρὸς τὸν
Πατέρα ἰσότητος, εἰς τὸ μίαν ὑπόστασιν δογμα-
τίσαι νευρωθεὶς καὶ Ἑλλήνων ἐξοστρακίσαι τὴν
πολυθείαν, ὧν Ἄρειος καὶ Εὐνόμιος ἑάλωσαν εἶναι
388
φοιτηταὶ, τὴν τῶν ὑποστάσεων διαφορὰν εἰς τὴν οὐ-

σίαν παραλόγως ἑλκύσαντες. Εἰ δέ τις φαίη· Διὰ τί
γὰρ μὴ σαφῶς καὶ διαῤῥήδην 433 ἐξ ἀρχῆς
ταῦτα κεκήρυκται; φαίην ὅτι μάλιστα μὲν τοῖς
συνετῶς ἀκούουσιν λαμπρά ἐστιν αὕτη καὶ ἀπό-
δειξις καὶ διδασκαλία, ὡς καὶ τῷ σοφῷ ἔδοξε Φίλωνι.
Γεώργιος Σύγγελος χροονογράφος. Ecloga chronographica P.245, L. 11
ἐπειδή, ὡς ὁ Ἀλέξανδρος καὶ Βήρωσσός φασιν οἱ τὰς Χαλδαϊκὰς

ἀρχαιολο-
γίας περιειληφότες, Ναβονάσαρος συναγαγὼν τὰς πράξεις τῶν πρὸ
αὐτοῦ βασιλέων ἠφάνισεν, ὅπως ἀπ' αὐτοῦ ἡ καταρίθμησις γίνεται τῶν
Χαλδαίων βασιλέων.
Εἰσὶν οὖν, ὡς πρόκειται ἐν κανονίῳ, οἱ αὐτοὶ ἀπὸ Ναβονασάρου χρόνοι
υκδʹ κατά τε τὴν μαθηματικὴν καὶ ἐκκλησιαστικὴν ἔκδοσιν, τὰ μὲν
καθ' ὅλου ἔτη τὰ αὐτὰ συνάγοντες υκδʹ, τὰ δὲ κατὰ μέρος οὐ πανταχοῦ
τὰ
αὐτά· οἷον Κύρου μὲν ἡ θεία γραφὴ λαʹ ἔτος ὑποφαίνει τῆς βασιλείας καὶ
ἐν τοῖς κοσμικοῖς ἔτεσιν οὕτως στοιχειοῦμεν, ὁ δὲ μαθηματικὸς κανὼν
θʹ μόνα ἔτη Κύρῳ νέμει. καὶ ἐν ἄλλοις δέ τισιν αὐτοῦ τε Ναβονασάρου
διαφορὰν εὑρήσεις ἐν τοῖς κατὰ μέρος, ἐν δὲ τῷ τέλει τὴν ἰσότητα.
Michael Glycas Astrol., Hist., Annales

P.54, L. 5
εἱμαρμένης ἤρτηται, περιττὰ τῶν χρημάτων τὰ ἀναλώματα,

περιττὴ τῶν ἰατρῶν ἡ εἴσοδος, περιττὴ δὲ καὶ ἡ τῶν νο-
σούντων διαίτης ἀκρίβεια. ἀλλ' ἐπειδὴ μὴ περιττὰ ταῦτα
(πῶς γάρ, εἴγε καὶ πολλὴν ὁρῶμεν τὴν ἐντεῦθεν ὠφέλειαν;)
οἴχεται μὲν ὁ τῆς εἱμαρμένης μῦθος, οἴχεται δὲ καὶ ὁ τῆς
γενέσεως λόγος. οὐδεμιᾷ γὰρ ἀνάγκῃ τὰ καθ' ἡμᾶς ὑπόκειται,
τετίμηται δὲ μᾶλλον προαιρέσεως ἐλευθερίᾳ καὶ αὐτεξουσιό-
τητι. εἰ γὰρ μὴ αὐτεξούσιος ὁ ἄνθρωπος, οὐδὲ κατ' εἰκόνα
θεοῦ παρήχθη λοιπόν· πῶς καὶ γὰρ εἰκὼν ἂν εἴη τῆς βασι-
λευούσης φύσεως, κατ' ἐκεῖνο τὸ μέρος ἀνισότητα φέρων πρὸς
τὸ ἀρχέτυπον; ἔπρεπε γὰρ τὸ διὰ πάντων πρὸς τὸ θεῖον
ὡμοιωμένον, ὡς ὁ Νύσσης φησί, ἐν τῇ φύσει κεκτῆσθαι τὸ
αὐτοκρατὲς καὶ ἀδέσποτον. δέδεικται οὖν ἐκ πολλῶν ὅτι γε-
νέσεως ἀνάγκῃ κατὰ τὴν τῶν πλειόνων ὑπόληψιν οὐ δεδέμε-
θα· οὐ γὰρ τοῦτο ἦν, εἰ μὴ κατὰ γνώμην ἡμῖν τὰ πρατ-
389
τόμενα πράττεται; κατ' οὐδὲν ἂν ἡμεῖς οἱ λόγῳ τετιμημένοι

τῶν ἀλόγων ζώων διενηνόχαμεν· τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶ τὸ
ἀλλοτρίῳ βουλήματι πρὸς τὸ δοκοῦν περιάγεσθαι. ἡ δὲ λο-
γική τε καὶ νοερὰ φύσις, ἐὰν τὸ κατ' ἐξουσίαν ἀπόθηται,
καὶ τὴν χάριν τοῦ νοεροῦ συναπώλεσεν· εἰς τί καὶ γὰρ χρή
Pseudo-Mauricius Tact., Strategicon (sub nomine Mauricii Imperatoris

vel Urbicii)
Book 9, ch. 2, se. 10, L. 2
οὕτως κανονίζειν πρὸς τὰ διαστήματα τὰ ἐν τῷ μέσῳ, ὥστε, πρὸ δύο

ὡρῶν τῆς
ἡμέρας εὐφυῶς περιπατοῦντα εἰς τὸ μὴ συντρίβεσθαι, φθάσαι πλησίον ὡς
ἀπὸ
ἑνὸς ἢ δευτέρου σημείου τοῦ τῶν ἐχθρῶν ἀπλήκτου, ἐκεῖσέ τε
λανθανόντως
ἀναπαύειν τὸν στρατὸν καὶ πρὶν ἢ ἄρξηται αὐγάζειν ἐπιτίθεσθαι τοῖς
ἐχθροῖς.
Ἐν δὲ ταῖς τοιαύταις ὁδοιπορίαις, ὁδηγεῖσθαι μὲν ὑπὸ πάνυ ἀκριβῶς
εἰδό-
των τοὺς τόπους, εἰς τὸ μὴ πλανᾶσθαι τὸν στρατόν, παντοίαν δὲ ἡσυχίαν
ἄγειν,
καὶ μηδὲ βουκίνων φωνήν, μηδὲ ἄλλην οἱανδήποτε κραυγὴν γίνεσθαι·
ἀλλ', εἰ
χρὴ τοῦ μεῖναι τὸν στρατὸν ὡς εἰκὸς ἢ τοῦ κινῆσαι, συριγμῷ ἢ ἁπλῷ
ψόφῳ σκου-
ταρίου σημαίνειν ἢ παραγγέλματι.
Ἵνα δὲ μηδὲ θόρυβος τῶν ἤχων γένηται,
μηδὲ ἐπὶ πολὺ τῆς παρατάξεως ἐκτεινομένης πλάνῃ καὶ ἀνισότης καὶ
κραυγαὶ
μανδάτων κινοῦνται, καὶ εὔγνωστος τοῖς ἐχθροῖς ἡ παρουσία τοῦ
στρατοῦ γένη-
ται, δεῖ μὴ ἐπὶ μέτωπον, ἀλλ' ἐπὶ κέρας, τουτέστιν ἐπὶ ὀρθίᾳ παρατάξει,
ὡς ἐπὶ
ἀκίας κατ' οὐρὰν ἀλλήλων περιπατεῖν τοῦ βάθους, δηλονότι τῆς
παρατάξεως,
φυλαττομένου· καὶ ὅταν πλησίον τῶν ἐχθρῶν φθάσῃ ὁ στρατός, τότε
λεληθότως
390
ἀναπαύειν καὶ ὀρθοῦν τὴν τάξιν, καί, ὡς ὁ τόπος ἐπιδέχεται, εἴτε διὰ δύο,
εἴτε καὶ
διὰ τριῶν μερῶν τὴν ἐπέλευσιν ποιεῖσθαι.
οὐδὲ γὰρ κατὰ τῶν τεσσάρων
χρεία, ἵνα μὴ περιλαμβανόμενοι πάντοθεν οἱ ἐχθροὶ ἐκ περιστάσεως
συμφράξων-
ται, ἀλλ' ἵνα ἔχωσιν ἄδειαν δι' ἑνὸς μέρους οἱ θέλοντες φεύγειν.
Τότε,
Michael Attaliates Hist., Historia

P.143, L. 15
κατὰ τὸ ἔθος προσώρμησε, τῇ πρὸ αὐτῆς ἡμέρᾳ τὴν ἐτησίαν

φιλοτιμίαν τὴν λεγομένην ῥόγαν τοῖς μεγιστᾶσι τῆς βουλῆς
καταθέμενος.
Διαπεραιουμένου δ' αὐτοῦ τὸν Χαλκηδόνιον πορθμὸν
περιστερά τίς ποθεν ἱπταμένη οὐ πάνυ τι λευκή, πρὸς τὸ
μέλαν δὲ τὸ πλεῖστον αὑτῆς ὑποφαίνουσα, τὴν φέρουσαν τὸν
βασιλέα νῆα ἐπήρχετο, ἕως εἰς αὐτὸν ἐκεῖνον καθεσθεῖσα
χερσὶ ταῖς αὐτοῦ προσερρύη· κἀκεῖνος ταύτην τῇ βασιλίδι
ἀνέπεμψε, περὶ αὐτὰ τὰ ἀνάκτορα τῆς πόλεως παρὰ τὸ εἰω-
θὸς ἐπιμεινάσῃ. τοῦτο δὲ σύμβολον ἐδόκει μελλούσης τινὸς
ἀποβάσεως, οὐκ ἰσότητος δὲ καὶ ὁμοφωνίας τοῖς τοῦτο συμ-
βάλλουσιν ἐδίδου παράθεσιν, ἀλλ' οἳ μὲν πρὸς τὸ κρεῖττον
οἳ δὲ πρὸς τὸ χεῖρον τὴν ἔκβασιν προεσήμαινον. ἡ δὲ βασι-
λὶς εἰ καὶ ἀμφίβολος τῷ βασιλεῖ καὶ ἀσύμβατος ἦν ἐν τῇ
προπομπῇ καὶ οἷον ἀμφήριστος ἐκ τινῶν τοῖς συνοικοῦσιν
ἐπισυμβαινουσῶν θρύψεων, ἀλλά γε τῇ πρὸς τὸν ἄνδρα στοργῇ
καταπονηθεῖσα πρὸς τοῦτον εἰς τὴν ἐπιοῦσαν διεπεπεραίωτο,
καὶ πρὸς ἡμέρας τινὰς καρτερήσασα καὶ τὸν συντακτήριον
λόγον καὶ τρόπον ἀποσεμνύνασα νόστου τε ἐμνήσθη, κἀκεῖνον
εἰς τὴν ἑώαν μετὰ τῶν εἰωθότων προπεμπτηρίων ἀπέλυσεν.
391

Οδυσσέας Γκιλής. Ισότητα Αποσπάσματα από αχαία κείμενα. Μέρος Α 2019

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Οδυσσέας Γκιλής. Ισότητα Αποσπάσματα από αχαία κείμενα. Μέρος Α 2019

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Αποσπάσματα από αρχαία κείμενα

Συντάγματος αρχή της ισότητας ............................................................................................... 3

Συντάγματος αρχή της ισότητας

H καθιερούμενη με το άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος αρχή της ισότητας

Σύνταγμα MEPOΣ ΔEYTEPO - Aτομικά και κοινωνικά δικαιώματα.'Αρθρο 4:

1. Oι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου.

Λεξικόν Δημητράκου. Τόμος ζ. Σελ. 3473

Λεξικόν Μπαμπινιώτη σελ. 789

και στα δύο φύλα: Γενική Γραμματεία Ισότητας \\ ο αγώνας γυναικείων

Λεξικόν ετυμολογικόν Μπαμπινιώτη.

Πολιτική και ισότητα:

εννοιολογική ανάλυση των σκέψεών του σε αντιδιαστολή με τις κλασικές

Ισότητα και ελευθερία στον ΖΖ Ρουσώ και τον Τ. Χομπς: ζητήματα

ΕΛ Ανδρέου - 2013 - H παρούσα εργασία έχει ως αφετηρία της το έργο

Οι αριστοτελικές έννοιες "δικαιοσύνη" και "ισότητα" στο πλαίσιο

Η Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, «Οι Αριστοτελικές έννοιες

Dworkin, με το πλούσιο συγγραφικό του έργο κατόρθωσε να συνδέσει τις

According to Aristotle, there are three objects of desire in life. Friendship

Στο έργο του Ευρυπίδη, Φοινισσαι η πρώτη αναφορά. Λεξικόν

... ἐσῆλθε κἀξῆλθ’ ἐπ’ ὀλέθρῳ τῶν χρωμένων·

Ἰσότητα τιμᾶν, ἣ φίλους ἀεὶ φίλοις

 2. Ευρυπίδης Φοίνισσαι (5 B.C.) γραμμή. 542

 3. Ισοκράτης Nicocles (orat. 3) (5-4 B.C.) Se. 15 L. 2

 4. Ισοκράτης Areopagiticus (orat. 7) (5-4 B.C.) Se. 21 L. 2

 5. Ισοκράτης Areopagiticus (orat. 7) (5-4 B.C.) Se. 60 L. 4

 6. Ισοκράτης Areopagiticus (orat. 7) (5-4 B.C.) Se. 61 L. 7

 7. Ισοκράτης Panathenaicus (orat. 12) {0010.021} (5-4 B.C.) Se.

 8. Ισοκράτης Panathenaicus (orat. 12) {0010.021} (5-4 B.C.) Se.

 9. Πλάτων Phaedo {0059.004} (5-4 B.C.) Stephanus P.74 se. c L.

 10. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.140 se. e L. 3

 11. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.140 se. e L. 5

 12. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.149 se. e L. 4

 ἓν εἶναι τὸ ἓν καὶ τἆλλα ἄλλα τοῦ ἑνὸς οὔτε τι μείζω

 13. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.150 se. a L. 8

 14. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.161 se. c L. 5

 15. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.161 se. d L. 7

 16. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.161 se. d L. 8

 17. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.161 se. e L. 1

Καὶ μὴν καὶ οὐσίας γε δεῖ αὐτὸ μετέχειν πῃ. — Πῶς

 18. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.164 se. a L. 2

(a) μετέχον [ὄντος] οὐσίας μετέχοι. — Δῆλον. — Οὔτε ἄρα

 19. Πλάτων Parmenides (5-4 B.C.) Stephanus P.165 se. a L. 5

 20. Πλάτων Philebus {0059.010} (5-4 B.C.) Stephanus P.25 se. a

 21. Πλάτων Phaedrus {0059.012} (5-4 B.C.) Stephanus P.240 se.

 22. Πλάτων Protagoras {0059.022} (5-4 B.C.) Stephanus P.357

 (b) μείζονος καὶ σμικροτέρου καὶ πορρωτέρω καὶ ἐγγυτέρω, ἆρα

 23. Πλάτων Gorgias {0059.023} (5-4 B.C.) Stephanus P.508 se. a

 24. Πλάτων Respublica {0059.030} (5-4 B.C.) Stephanus P.558

 25. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.667 se. d

 26. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.668 se. a

(a) ἀληθεῖ—καὶ δὴ καὶ πᾶσαν ἰσότητα· οὐ γὰρ εἴ τῳ δοκεῖ ἢ

 27. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.684 se. d

 28. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.695 se. c

 29. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.733 se. b

 30. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.741 se. a

 31. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.744 se. b

τιμὴν μὴ κατ’ ἀρετὴν μόνον τήν τε προγόνων καὶ τὴν αὑτοῦ,

 32. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.757 se. a

 33. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.757 se. a

 34. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.757 se. b

 35. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.757 se. b

 36. Πλάτων Νόμοι. {0059.034} (5-4 B.C.) Stephanus P.757 se. c