Zadanie 13.

(2 pkt)
Wirus HIV wykazuje wiele przystosowań dzięki którym układ immunologiczny gospodarza nie jest w stanie
go wykryć i zneutralizować.
Podaj dwa przystosowania wirusa HIV, które chronią go przed układem odpornościowym
gospodarza.
1………………………………………………………………………………………
2………………………………………………………………………………………

Zadanie 30. (1 pkt )

Zarażenie wirusem kilku komórek roślinnych powoduje szybkie rozprzestrzenianie się „intruza” w całym
organizmie, pomimo obecności grubych, celulozowych ścian komórkowych.
Wyjaśnij, w jaki sposób wirus może przedostawać się z komórki do komórki.
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………

Zadanie 16. (1 pkt)

Bakterie chemoautotroficzne stanowią grupę organizmów pełniących ważną rolę producentów w
specyficznych ekosystemach wodnych, jakimi są oazy geotermalne. Bakterie te występują także w innych
ekosystemach wodnych i lądowych, ale tam ich rola jako producentów jest niewielka, natomiast spełniają
inne ważne funkcje.
Podaj przykład jednej roli pełnionej przez bakterie chemoautotroficzne w ekosystemach (poza rolą
producentów).
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)
Laktoferyna jest białkiem występującym w mleku, które wiąże żelazo, dostarcza ja do receptora jelitowego i
ułatwia wchłanianie. Występuje w nadmiarze i natychmiast przyłącza wolne żelazo. Bakterie
chorobotwórcze potrzebują żelaza do rozwoju, ale muszą konkurować o nie w jelitach z laktoferyną.
Wyjaśnij, dlaczego laktoferynę można traktować jako czynnik bakteriobójczy.
.................................................................................................................................
...............................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 29. (3 pkt)

Przeprowadzono następujące doświadczenie: całą szalkę Petriego pokryto kolonią bakterii E.coli. Następnie
przygotowano cztery krążki bibuły nasączone różnymi antybiotykami (A, B, C, D) i umieszczono je na
powierzchni hodowli.
Wyniki doświadczenia przedstawia poniższy schemat.

a) Sformułuj problem badawczy do tego doświadczenia.

……………………………………………………………………………………
b) Podaj, który antybiotyk okazał się najskuteczniejszy.
……………………………………………………………………………………
c) Podaj przykład negatywnego dla zdrowia człowieka skutku częstego stosowania antybiotyków
……………………………………………………………………………………

Zadanie 39. (2 pkt)

Bakterie występują w całej biosferze.
Przedstaw dwie wybrane cechy bakterii, sprzyjające rozpowszechnianiu się tej grupy organizmów
w biosferze.
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

Zadanie 36. (2 pkt)

Choroby wirusowe rozwijają się w różnym tempie. Można wyróżnić dwie strategie: szybką lub powolną, np.
wirusy tropikalnej gorączki krwotocznej działają błyskawicznie, zamieniając w ciągu kilku dni tkanki
chorego w krwawą masę pełną nowych wirusów. Chory umiera w ciągu 2 – 9 dni. Inaczej jest w przypadku
wirusa HIV: powiela się on powoli i skrycie, długo nie wywołując żadnych objawów.
Opisz dwie zalety strategii działania wirusa HIV.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 37. (2 pkt)
Jeden z rodzajów chemosyntetyzujących bakterii siarkowych przeprowadza proces utleniania
siarki w sposób przedstawiony sumarycznym równaniem:
2 S + 3 O2 + 2 H2O → 2 H2SO4 + energia
Wyjaśnij, w jaki sposób te bakterie wpływają na jakość gleby oraz jakie są konsekwencje tego
procesu dla występujących tam roślin.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 38. (2 pkt)
Gronkowiec złocisty, a szczególnie szczep MRSA, jest zmorą szpitali, ponieważ może powodować u
chorych trudne do leczenia infekcje. Bakteria ta jest oporna na większość stosowanych antybiotyków, co
bardzo utrudnia jej zwalczanie. Gronkowiec, aby przetrwać i rozwijać się, musi pobierać od swojego
gospodarza żelazo. Najbogatszym źródłem żelaza w organizmie człowieka jest hemoglobina. Genom
gronkowca zawiera całą rodzinę genów kodujących białka odpowiedzialne za uwalnianie hemoglobiny z
erytrocytów, jej transport przez ścianę komórkową gronkowca i odzyskiwanie żelaza – czyli za regulację
cyklu życiowego.
Wyjaśnij, jak wykorzystać ważną cechę gronkowca, jaką jest duże zapotrzebowanie na żelazo, w
pracach nad działaniem leku, który skutecznie utrudniłby gronkowcowi rozwój w organizmie
człowieka i ostatecznie doprowadziłby do unieszkodliwienia tej bakterii.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 14. (1 pkt)
Na podstawie metody Grama bakterie zostały podzielone na dwie grupy – Gram-dodatnie
(G+) – barwią się na niebiesko oraz Gram-ujemne (G–) – nie barwią się na niebiesko, ale na
czerwono.
Wyjaśnij, od czego zależy opisany sposób barwienia się dwóch grup bakterii, podając jeden argument.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Zadanie 34. (2 pkt)

Na korzeniach łubinu w charakterystycznych brodawkach występują symbiotyczne bakterie
azotowe z rodzaju Rhizobium.
Określ korzyści wynikające z tej formy współżycia dla:
a) bakterii:
.....................................................................................................................................................
b) łubinu:
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Zadanie 11. (1 pkt)
Antybiotyki wykazują w stosunku do bakterii działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne.
Wyjaśnij, co oznacza, że jakiś antybiotyk ma działanie bakteriostatyczne.
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

Zadanie 23 /2p/
Poniżej wymieniono różne działania ludzi mające na celu ograniczenie występowania
zakażeń bakteryjnych.
A. Poprawa jakości wody pitnej.
B. Wprowadzenie przepisów kontroli sanitarnej żywności.
C. Dezynsekcja i deratyzacja, czyli regularne zwalczanie niektórych rodzajów zwierząt np.
wśród owadów – wszy i pcheł; wśród gryzoni – szczurów i myszy.
D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa.

Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie

choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być
skutecznie ograniczone przez dane działanie.

1. kiła 2. dżuma 3. gruźlica 4. salmonelloza 5. cholera

A. .............. B. ............. C. ............. D. .............
Zadanie 24. (1 pkt)
Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są
z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych.
Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na
DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają
dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną
klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć
w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych.
Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów.

WIRUSY

Zadanie 12. (2 pkt)

W komórkach wielu gatunków bakterii oprócz genoforu znajdują się koliste cząsteczki DNA
o zróżnicowanej wielkości, zwane plazmidami. Plazmidy są zwykle mniejsze od genoforu
i niosą dodatkową informację genetyczną, np. dotyczącą oporności danego gatunku bakterii
na antybiotyki. Plazmidy mogą być przekazywane między bakteriami. Można je stosunkowo
łatwo wyizolować z komórek bakteryjnych.
Na podstawie powyższego tekstu określ, które z podanych informacji są prawdziwe,
a które fałszywe. Wstaw w odpowiednich miejscach tabeli literę P (prawda) lub F (fałsz).

Zadanie 9. (2 pkt)
Wirusy roślinne przenoszone są z rośliny na roślinę przeważnie przez owady odżywiające się sokiem
roślinnym. Aby przenieść się z zainfekowanej komórki roślinnej do komórki sąsiedniej, nie muszą
dokonywać lizy komórki lub odpączkowywać, tak jak wirusy zwierzęce.
a) Podaj nazwę struktur występujących w komórce roślinnej, przez które mogą
przenosić się wirusy roślinne z komórek zainfekowanych do komórek sąsiednich.
.....................................................................................................................................................
b) Podaj przykład funkcji, jaką te struktury pełnią w komórce roślinnej.
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

Zadanie 10. (2 pkt)

Poniższe stwierdzenia dotyczą budowy i fizjologii bakterii. Zaznacz dwa stwierdzenia prawdziwe.
A. Bakterie są organizmami prokariotycznymi.
B. Komórki bakteryjne dzielą się mejotycznie.
C. Bakterie mogą oddychać tlenowo lub beztlenowo.
D. W komórkach niektórych bakterii stwierdzono obecność jądra komórkowego.
E. Wszystkie bakterie są heterotrofami.
Zadanie 11. (1 pkt)
Sinice, podobnie jak rośliny, mają zdolność fotosyntezy. Ich podstawowym barwnikiem
fotosyntetycznym jest chlorofil a, wspomagany przez karoten i fikobiliny. Donorem wodoru
w procesie fotosyntezy u sinic jest woda.
Zaznacz poniżej właściwe określenie fotosyntezy przeprowadzanej przez sinice.
Odpowiedź uzasadnij.
A. Fotosynteza oksygeniczna (z wytworzeniem tlenu).
B. Fotosynteza anoksygeniczna (bez wytworzenia tlenu).
....................................................................................................................................................

Zadanie 24. (2 pkt)

Wirusy grypy należą do RNA wirusów. Wyróżnia się trzy typy wirusów grypy – typu A, typu B lub typu C.
Duża zmienność tych wirusów i powstawanie nowych szczepów utrudniają ich klasyfikację. W wirusach
grypy typu A łatwo dochodzi do wymiany genów, określanej jako skok antygenowy. Ponadto występujące
wśród RNA wirusów częste mutacje są przyczyną występowania epidemii grypy. Profilaktyka zakażeń
wirusem grypy polega na stosowaniu szczepionek, jednak każdego roku trzeba przyjmować nową
szczepionkę.
a) Uwzględniając mechanizm działania szczepionki, uzasadnij, dlaczego konieczne jest coroczne
powtarzanie szczepienia przeciw grypie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, dlaczego duża zmienność genetyczna wirusów grypy przyczynia się do występowania
epidemii tej choroby.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

b) Podaj, który element w budowie wirionu HIV odpowiada za utrudnione rozpoznawanie tego
wirusa przez układ odpornościowy zainfekowanej osoby. Odpowiedź uzasadnij.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
……………………………………………………………………………………………………

Dodatek

1. Schemat przedstawia podział bakterii ze względu na sposób odżywiania się.

a) /1p/ uzupełnij schemat, wpisując brakujące nazwy:

BAKTERIE

heterotroficzne

chemoautotrofy saprofity

b) /2p/ podaj przykłady każdej z grup bakterii

……………… ………………… ………………… ………………………..

2. /1p/ Wyjaśnij różnicę pomiędzy procesem płciowym a rozmnażaniem płciowym.

………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………

3. Podkreśl choroby bakteryjne:

Gruźlica, opryszczka, salmonelloza, wścieklizna, mozaika tytoniowa, kiła, rzeżączka, AIDS, zapalenie
opon mózgowych, dur brzuszny, choroba Heine-Medina, tężec, zapalenie płuc.

4. Do podanych struktur komórkowych Procaryota przyporządkuj ich znaczenie:

1.Fimbrie a) biorą udział w oddychaniu komórkowym

2.Nukleoid b) małe, dodatkowe, koliste nici DNA
3.Genofor c) ułatwiają przytwierdzanie się do podłoża
4.Plazmidy d) uczestniczą w procesie płciowym- koniugacji
5.Mezosomy e) centralny obszar cytoplazmy z DNA
6.Tylakoidy f) biorą udział w odżywianiu komórkowym
7.Rybosomy g)materiał genetyczny komórki
h) w nich zachodzi translacja

5. Wyjaśnij, jakie znaczenie w procesach ewolucji bakterii ma proces koniugacji.

…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………..

6. /2p/ Jakie znasz sposoby oddychania bakterii? Który z tych procesów jest bardziej wydajny
energetycznie?........................................………………………………………………………………..
 7. /4p/ Opisz schemat budowy wirusa i określ funkcje każdego z jego elementów.

8. /1p/ Jaka jest różnica między cyklem litycznym i lizogenicznym?

9. Uporządkuj w prawidłowej kolejności etapy infekcji wirusowej:

Penetracja, składanie, adsorpcja, replikacja, uwolnienie.

10. Wymień zasadnicze drogi zakażenia wirusem HIV.

11. Wirusy dzielimy na bakteriofagi, wirusy roślinne i wirusy zwierzęce. Przeczytaj umieszczony tekst i
rozpoznaj, o której grupie wirusów opowiada.
a) Do komórki gospodarza po uszkodzeniu ściany komórkowej wnika tylko materiał genetyczny –
DNA lub RNA.Wirusy te są bardzo swoiste – atakują tylko jeden gatunek gospodarza.
……………………………………………..
b) Nie potrafią same się przedostać przez ścianę komórkową gospodarza. Materiał genetyczny to
prawie zawsze RNA.
……………………………………………..
c) Bardzo zróżnicowane pod względem wielkości, zawierają DNA lub RNA, bardzo wąsko
wyspecjalizowane nie tylko do gatunku gospodarza, ale i jego organów. Mogą przenosić się
bezpośrednio lub za pomocą wektora. Do komórki wnikają w całości.
……………………………………………..

7. Wirusy poza komórką gospodarza nie wykazują żadnych funkcji metabolicznych. W komórce
gospodarza potrafią się namnażać. Infekcja może mieć następujący przebieg: (etapy 1-5)

Adsorpcja – penetracja – replikacja – składanie – uwalnianie.

Wytłumacz:
a) dlaczego, mówiąc o tym procesie, używamy terminu namnażanie, a nie – rozmnażanie.
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………..
b) Cykl rozwojowy może kończyć się śmiercią gospodarza – cykl lityczny, lub „wklejeniem” w DNA
gospodarza – cykl lizogeniczny. Który z tych cykli może doprowadzić do transformacji
nowotworowej komórek gospodarza?

…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………….

9. /2p/ Wyjaśnij, dlaczego wirusów nie zaliczamy do organizmów żywych. Podaj dwa argumenty.
a)……………………………………………………………………………………………
b)……………………………………………………………………………………………
Zad. 9
W przypadku leczenia chorób wywołanych przez bakterie stosujemy często antybiotyki, które upośledzają
metabolizm bakterii i w ten sposób niszczą je, w niektórych sytuacjach musimy stosować surowice. Aby
zapobiec chorobom wywołanym przez bakterie staramy się wzmocnić odporność organizmu prowadząc
zdrowy i aktywny tryb życia, przestrzegamy zasad higieny, a przeciwko niektórym chorobom szczepimy się.
Po uważnym przeczytaniu tekstu rozwiąż zadania 9a, 9b.

Zad. 9a
Napisz krótko, którego z wyżej wymienionych sposobów i dlaczego nie można zastosować w przypadku
chorób wywołanych wirusami.

…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
Zad. 9b
Wyjaśnij czym różni się surowica od szczepionki i kiedy się je stosuje?

…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………..

Zad. 10
Organizm człowieka wykształcił wiele obronnych mechanizmów, między innymi naturalna mikroflora
przewodu pokarmowego produkuje przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne substancje wpływające
niekorzystnie na mikroorganizmy patogenne. Czy w przypadku takich chorób jak: różyczka, ospa wietrzna,
grypa, podanie antybiotyku (jak wiesz antybiotyki wpływają negatywnie na metabolizm komórek) pomoże
leczyć te choroby, czy też może wpłynąć na chorego negatywnie? Krótko uzasadnij swoją odpowiedź.

…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………

Zad. 13
Ostatnio wiele osób szczepi się przeciwko grypie, moja znajoma zaszczepiła się i niestety szczepionka
okazała się nieskuteczna. Lekarze uważają, że w okresie jesieni, zimy i wiosny, czyli w okresie obfitym w
zachorowania na grypę, należy w szczególny sposób zadbać o zwiększenie odporności organizmu i w
niektórych przypadkach taka zwiększona odporność skuteczniej niż szczepionka może zapobiec
zachorowaniu. Po przeanalizowaniu tekstu napisz dlaczego w niektórych przypadkach szczepionka jest
nieskuteczna i jaki jest tego powód.

…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………