Professional Documents
Culture Documents
MM© 2018 QH$ V 25 Én'o
MM© 2018 QH$ V 25 Én'o
1965 nmgyZ eoVH$è`m§À`m AmdS>rMo EH$‘od ‘m{gH$. l‘mÀ`m eoVrbm kmZmMr OmoS> XoD$Z g‘¥ÕrÀ`m dmQ>oda...
{XZm§H$ 17 ’o$~«wdmar 2018 amoOr Im‘Jmd, {O. ~wcS>mUm ¶oWo H¥${f {d^mJmZo Am¶mo{OV Ho$coë¶m {Oëhm H¥${f ‘hmoËgdmMo CX²KmQ>Z ‘w»¶‘§Ìr
‘m. Zm. lr. Xod|Ð ’$S>Udrg ¶m§À¶m hñVo Pmco. ¶m H$m¶©H«$‘mÀ¶m doir H¥${f Am¶wŠVmc¶mZo àH$m{eV Ho$coë¶m eoVH$ar ‘m{gH$mÀ¶m ‘mho ’o$~«wdmar
2018 ¶m ‘{hݶmÀ¶m "H$mnyg {deofm§H$m'Mo {d‘moMZ ‘w»¶‘§Ìr ‘m. Zm. lr. Xod|Ð ’$S>Udrg ¶m§À¶m hñVo H$aʶmV Amco. amÁ¶mV AmJm‘r H$mimV
5000 ghH$mar gmo¶m¶Q>çm§Mo nwZé‚mrdZ H$éZ ˶m§Zm {~PZog ‘m°S>oc XoUma Amho. ¶mgmR>r EH$ ImOJr H§$nZr gaH$magmo~V EH$ hOma H$moQ>rMr
Jw§VdUyH$ H$aʶmg V¶ma AgyZ, ˶mMm H$ama "‘°¾o{Q>H$ B§{S>¶m' ‘ܶo hmoD$ KmVcm Amho, Aer ‘m{hVr ‘m. ‘w»¶‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr {Xcr VgoM à‘wI
H$mnyg CËnmXH$ Agcoë¶m ~wcS>mUm {OëømVrc Im‘Jmd ehamV Q>oŠgQ>mB©c nmH©$ C^maʶmV ¶oUma Agë¶mMr KmofUm ‘m. ‘w»¶‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr Ho$cr.
H$mnyg Vo YmJm d YmJm Vo H$mnS> Am{U H$mnS>mMr {Z¶m©V Ago ¶mMo ñdén AgUma Amho. ‘m. ‘w»¶‘§Ìr ‘hmoX¶m§Zr ¶mdoir eoVH$è¶m§gmR>r emgZmZo
am~{dcoë¶m {d{dY CnH«$‘m§Mr ‘m{hVr {Xcr d ‘mJ©Xe©Z Ho$co. {Oëhm{YH$mar S>m°. M§ÐH$m§V nwcHw§$S>dma ¶m§Zr àmñVm{dH$ Ho$co. amÁ¶mMo H¥${f d ’$cmoËnmXZ
‘§Ìr VWm nmcH$‘§Ìr ‘m. Zm. lr. nm§Sw>a§J ’w§$S>H$a ¶m§Zr ¶mdoir {d{dY ~m~tda ‘mJ©Xe©Z Ho$co. ¶m H$m¶©H«$‘mg J¥hamÁ¶‘§Ìr ‘m. Zm. S>m°. aUOrV nmQ>rc,
‘m. Am‘Xma lr. AmH$me ’w§$S>H$a, {O.n.Aܶjm lr‘Vr C‘mVmB© Vm¶S>o, ‘m. Am‘Xma S>m°. g§O¶ Hw$Q>o, lr. g§O¶ am¶‘wcH$a, lr. Am{ef eocma Am{U
lr. eerH$m§V IoS>oH$a, ‘m. ImgXma lr. àVmnamd ndma d lr‘Vr ajmVmB© IS>go, ’$cmoËnmXZ g§MmcH$ ‘m.lr. àëhmX nmoH$io, H¥${f ghg§MmcH$
({d.à.) lr. A{Zc ~ZgmoS>o, {d^mJr¶ H¥${f ghg§MmcH$ lr. gw^mf ZmJao, {Oëhm A{YjH$ H¥${f A{YH$mar lr. nr. Ho$. chmio, eoVH$ar ‘m{gH$mMo
g§nmXH$ lr. ìhr. EZ.Xoe‘wI, H¥${f Cng§MmbH$ (‘m{hVr) lr. AmZ§X AmaoH$a VgoM BVa ‘mݶda, nXm{YH$mar, A{YH$mar, H$‘©Mmar Am{U eoVH$ar
CnpñWV hmoVo.
AZwH«$‘{UH$m
g§nmXH$s¶................................................................................................................................... 4
amï´>r¶ AÞgwajm A{^¶mZm§VJ©V
^maVmVrc ì¶mnmar {nH$m§‘ܶo H$mngmMo ñWmZ....................................... S>m°.Ama.nr.qgh .............................. 5
OmJ{VH$ Vmn‘mZ dmT> Am{U ~Xc˶m hdm‘mZmMm
H$mnyg CËnmXZmda hmoUmam n[aUm‘ .................................................... S>m°. O¶§V ‘olm‘ ............................ 8
^maVmV ~r.Q>r. H$mngmda Jwcm~r ~m|S>AirMm àmXþ^m©d :
H$maUo Am{U Cnm¶¶moOZm ............................................................... S>m°. {gÜXmW© dmg{ZH$...................... 12
a§JrV H$mnyg CËnmXZ : g§Yr Am{U ‘¶m©Xm ........................................... S>m°. XÎmàgmX dmgH$a ...................... 14
’w$co YÝd§Var : g{O©H$c H$mngmMm Zdm n¶m©¶ ...................................... S>m°. amO|Ð dmK .............................. 17
~r.Q>r. H$mngmdarc e|Xar ~m|S>AirMo ì¶dñWmnZ .................................. S>m°. pIOa ~oJ............................... 19
H$mnyg eoVrMo ¶m§{ÌH$sH$aU ............................................................. S>m°. e¡coe R>mH$ao ............................ 22
H$mnyg gaH$sMo ‘wë¶dY©Z ............................................................... S>m°. nr. Or. nmQ>rc......................... 23
‘oam Jm§d ‘oam Jm¡ad :H$mnyg g§emoYZ g§ñWoMm CnH«$‘............................... S>m°. Eg. E‘. dmg{ZH$ .................... 24
H$mnyg loS>a ¶§Ì ~Zco daXmZ : ¶emoJmWm............................................ lr. {‘ctX e|S>o ............................. 27
H$mnyg nèhmQ>çm§Mo ‘wë¶dY©Z ............................................................ lr. ìhr. Or. AméS>o ....................... 28
Am§~m : H$mT>Ur, àVdmar d {dH«$s ì¶dñWmnZ ....................................... S>m°. nr. gr. hiXdUoH$a................... 32
{R>~H$ qgMZ g§MmMr H$miOr d XoI^mc ............................................ S>m°. gw{Zc Jmoa§Q>rdma ....................... 36
‘mVr narjU .............................................................................. S>m°. A{Zc XþaJwS>o ........................... 42
amÁ¶mMm Xþ½Yì¶dgm¶ {dH$mg {d^mJ.................................................. lr. amOrd OmYd........................... 46
nmUcmoQ> joÌ AmYm[aV ‘¥X d Ocg§YmaUmMo {d{dY CnMma ...................... lr.a‘oe Yw‘mi ............................. 48
Ðmjmdarc {‘cr~JMo EH$mpË‘H$ ì¶dñWmnZ ......................................... S>m°. a§JZmW XmVpIio....................... 51
H$mQ>oH$moa eoVr {dH$mg H|$ÐmMo {d{dY CnH«$‘ ......................................... S>m°. Za|Ð {’$aHo$ ............................. 52
H¥${f d AÞgwajogmR>r J«rZ BZmoìhoeZ g|Q>a .......................................... lr.OmoZmWZ Po~wcm ......................... 55
H¥${f {dkmZ H|$Ð qhJmocrMm nmUr ì¶dñWmnZ CnH«$‘ .............................. lr. {dO¶ R>mH$ao ........................... 57
~mVå¶m§À¶m ~§Ymda ........................................................................................................................ 59
JmonrZmW ‘w§S>o eoVH$ar AnKmV {d‘m ¶moOZm .......................................................................................... 59
g§nmXH$s¶
A§H$ Xhmdm df© 52 do
1965 nmgyZ eoVH$è`m§À`m AmdS>rMo EH$‘od ‘m{gH$. ‘mJrc ‘{hݶmMm "H$mnyg {deofm§H$' eoVH$ar ~§YwZm
l‘mÀ`m eoVrbm kmZmMr OmoS> XoD$Z g‘¥ÕrÀ`m dmQ>oda...
AmdS>cm Agoc, Aer Amem Amho. ¶m ‘{hݶmÀ¶m A§H$m‘ܶo
àH$meH$
lr. g{MÝÐ àVmn qgh, (^màgo) Am¶w³V H¥${f, ‘hmamï´> amÁ¶
gwÜXm H$mnyg {nH$mg§X^m©V H$mhr coI Ogo - OmJ{VH$
Vmn‘mZ dmT> Am{U ~Xc˶m hdm‘mZmMm H$mnyg CËnmXZmda
Vm§{ÌH$ ‘mJ©Xe©Z
lr. {dO¶ KmdQ>o, H¥${f g§MmbH$ ({dñVma d à{ejU) hmoUmam n[aUm‘, H$mnyg eoVrMo ¶m§{ÌH$sH$aU, H$mnyg gaH$sMo
lr. A{Zb ~ZgmoS>o, H¥${f ghg§MmbH$ ({dñVma d à{ejU) VgoM nèhmQ>çm§Mo ‘wë¶g§dY©Z, a§JrV d g{O©H$c H$mnyg
g§nmXH$ … lr. ìhr. EZ. Xoe‘wI CËnmXZ ¶m {df¶m§darc ‘m{hVrnyU© coI à{gÜX H$aV
ghmæ¶H$ g§nmXH$ … lr. JOmZZ ZZmdao AmhmoV. ˶mM~amo~a ~r. Q>r. H$mngmdarc e|Xar ~m|S>AirMo
Vm§{ÌH$ ghmæ` d AmQ>©dH©$ … lr. AemoH$ OmZamd, V§Ì A{YH$mar
ì¶dñWmnZ ¶m {df¶mdarc ‘m{hVr ¶m A§H$mV nwÝhm XoʶmV
¶oV Amho. ˶mMm cm^ eoVH$ar ~§YyZm hmoB©c.
Vm§{ÌH$ ghmæ` … lr. amO|Ð XoR>o, H¥${f A{YH$mar
Om{hamV à{gÕr … gm¡. gwdUm© BÅ>‘
dJ©UrXma Zm|XUr … gm¡. ê$nmbr Hw$bH$Uu AmVm Am§~m H$mT>UrMm H$mcmdYr gwé hmoV Amho.
A§H$ {dVaU … lr. Aê$U H$mnao VX²AZwf§JmZo Am§~m H$mT>Ur, àVdmar d {dH«$s ì¶dñWmnZ
g§nmXZ gh`moJ … ’«|$S>²g Am°’$ ’$m‘©g©, nwUo ¶m {df¶mdarc ‘m{hVr VgoM {R>~H$ qgMZ g§MmMr H$miOr
‘wIn¥ð>, ‘m§S>Ur d gOmdQ> … gm¡. gwIXm Hw$bH$Uu, nwUo d XoI^mc B˶mXr {df¶m§Mr ‘m{hVr gwÜXm ¶m A§H$m‘ܶo
‘wÐU … AmZ§X npãbHo$eZ, EZEM 6, ‘wgir’$mQ>m, OiJmd {Xcr Amho.
g§nH©$ H$m`m©b`o
{Oëhm A{YjH$ H¥${f A{YH$mar, Cn{d^mJr¶ H¥${f A{YH$mar eoVr H$aVmZm d BVa H$moU˶mhr Z¡g{J©H$ AmnÎmr‘wio
H¥${f {dH$mg A{YH$mar, JQ>{dH$mg A{YH$mar
VmbwH$m H¥${f A{YH$mar, ‘§S>b H¥${f A{YH$mar
hmoUmè¶m AnKmVm‘wio eoVH$è¶m§Zm An§JËd Amë¶mg qH$dm
‘¥Ë¶y AmoT>mdë¶mg {d‘m g§ajU {‘iVo. ¶mgmR>r emgZmZo
H¥${f {d^mJmMo g§Ho$VñWi … www.krishi.maharashtra.gov.in
"JmonrZmW ‘w§S>o eoVH$ar AnKmV {d‘m ¶moOZm' gwé Ho$cr
‘hmamï´ emgZmMo g§Ho$VñWi … www.maharashtra.gov.in
Amho. ¶m ¶moOZoMr ‘m{hVr ¶m A§H$mV {Xcr Amho. ˶mMmhr
H|$Ð emgZ H¥${f d ghH$ma {d^mJ g§Ho$VñWi … www.agricoop.nic.in
cm^ eoVH$ar ~§YyZr ¿¶mdm.
B©-‘ob … agrishetkari@gmail.com
H¥${f {d^mJmÀ¶m do~gmB©Q>da "àH$meZo' ¶m erf©H$mImbr ‘m{gH$ Xa‘hm ‘mho ‘mM©-E{àc‘ܶo eoVH$è¶m§Zr Amnë¶m eoVmVrc
CnbãY Ho$bo OmVo. VgoM A±S´>m°BS> A°nÛmao ‘mo~mB©bda gwÕm CnbãY. ‘mVrMo narjU H$éZ KoUo, ˶mM~amo~a O‘rZ Amamo½¶ n{ÌHo$V
{H$gmZ H$m°b g|Q>a Q>mob ’«$s XÿaÜdZr … 1800-1801551 {e’$mag Ho$ë¶mZwgma {d{dY {nH$m§À¶m cmJdS>rMo {Z¶moOZ
H¥${f {d^mJ Q>mob ’«$s XÿaÜdZr … 1800-2334000 H$aUo JaOoMo Amho. ¶mg§X^m©Vrc ‘m{hVr d {Oëhm{Zhm¶
dm{f©H$ dJ©Ur … é. 250/- Am{U {Ûdm{f©H$ dJ©Ur … é. 500/- ‘mVr narjU à¶moJemim§Mo nÎmo ¶m A§H$mV {Xco AmhoV. ˶m§Mm
nÌì`dhma d dJ©UrgmR>r nÎmm …
bm^ eoVH$ar ~m§Ydm§Zr ¿¶mdm.
g§nmXH$ … eoVH$ar ‘m{gH$, H¥${f Am¶w³Vmb¶, H¥${f^dZ, Xþgam ‘Obm,
{edmOrZJa, nwUo - 411 005
Q>o{b’°$³g H«$‘m§H$ … 020-25537331
¶m A§H$mV à{gÕ Pmboë¶m ~mVå¶m, boI, Om{hamV d Aݶ H$moU˶mhr
‘OHy$amer H¥${f {d^mJ gh‘V AgobM Ago Zmhr. A§H$mVrb H$mhr
N>m¶m{MÌo àm{V{ZYrH$ ñdê$nmMr AmhoV.
dJ©UrXmam§gmR>r {ZdoXZ … eoVH$ar ‘m{gH$ dJ©Ur AmVm Am°ZbmB©Z nÕVrZo
gras.mahakosh.gov.in ¶m H$m¶©àUmbrÛmao ^aʶmMr gw{dYm CnbãY
Amho. ‘m{hVrgmR>r 020-25537331 ¶m H«$‘m§H$mda g§nH©$ gmYmdm.
amÁ¶ gamgar Q>ŠHo$dmar gZ 2017-18 Zwgma joÌ gamgar Q>ŠHo$dmar gZ 2017- gamgar gZ 2017-
joÌ (gZ CËnmXZ 18 Zwgma CËnmXH$Vm 18 Zwgma
13-17) ~rQ>r J¡a ~rQ>r EHy$U CËnmXZ CËnmXH$Vm
CÎma {d^mJ
n§Om~ 3.73 3.11 3.63 0.22 3.85 13.96 4.18 15.83 637 699
h[a¶mUm 5.92 4.95 6.24 0.32 6.56 19.09 5.71 19.10 548 495
amOñWmZ 4.50 3.76 4.28 0.75 5.03 14.20 4.24 14.79 537 500
EHy$U 14.15 11.81 14.15 1.29 15.44 47.25 14.13 49.72 568 547
‘ܶ {d^mJ
JwOamV 25.09 21.70 22.25 3.93 26.18 96.56 28.87 73.60 632 478
‘ܶ àXoe 5.56 4.64 4.79 1.20 5.99 18.33 5.48 21.28 561 604
‘hmamï´> 40.97 34.22 37.78 4.20 41.98 84.87 25.38 95.20 352 386
EHy$U 72.52 60.56 64.82 9.33 74.15 199.76 59.73 190.08 468 436
X{jU {d^mJ
Am§Y« àXoe 10.87 9.08 5.38 0.06 5.44 33.12 9.90 18.48 518 578
Voc§JmUm 12.24 10.22 18.05 0.19 18.24 27.26 8.15 38.73 379 361
H$Zm©Q>H$ 6.72 5.61 5.08 0.57 5.65 17.99 5.38 16.05 455 483
V{‘iZmSy> 1.56 1.30 1.25 0.23 1.48 4.56 1.36 4.41 497 507
EHy$U 31.39 26.21 29.76 1.05 30.81 82.93 24.80 77.67 449 429
Amo{S>em 1.28 1.07 0.0 1.45 1.45 3.45 1.03 4.04 459 474
BVa amÁ¶o 0.41 0.34 0.0 0.50 0.50 1.03 0.31 1.24 428 422
EHy$U 1.69 1.41 0.0 1.95 1.95 4.49 1.34 5.28 451 460
EH${ÌV 119.74 100 108.73 13.62 122.35 334.42 100 322.75 475 448
EHy$U
(joÌ : cmI hoŠQ>a ‘ܶo, CËnmXZ : cmI ~oëg (JmR>r, à˶oH$s 170 {H$.J«°. dOZmÀ¶m), CËnmXH$Vm : {H$.J«°./ hoŠQ>a)
darc AmH$S>odmarZwgma AZwH«$‘o 34.22 Q>ŠHo$ joÌ Am{U 25.38 Q>ŠHo$ CËnmXZmg{hV ‘hmamï´> ho XoemVrc H$mnyg cmJdS> d CËnmXZmV
àW‘ H«$‘m§H$mMo amÁ¶ Amho. ‘hmamï´>mMr hoŠQ>ar gamgar CËnmXH$Vm 352 {H$.J«°. AgyZ BVa H$mnyg CËnmXH$ amÁ¶m§À¶m VwcZoZo ’$maM H$‘r Amho.
gZ 2017-18 ‘ܶo XoemV Odinmg 122.35 cmI hoŠQ>a joÌmda H$mngmMr cmJdS> Pmë¶mMr Zm|X AgyZ ˶mnmgyZ gamgar 448 {H$.J«°. àVr
hoŠQ>a ¶mà‘mUo 322.75 cmI H$mnyg JmR>tMo CËnmXZ Ano{jV Amho. VgoM ‘hmamï´>m‘ܶo ¶mdfu 41.98 cmI hoŠQ>a joÌmdarc H$mnyg cmJdS>rnmgyZ
gamgar 386 {H$.J«°. àVr hoŠQ>a ¶mà‘mUo 95.20 cmI H$mnyg JmR>tMo CËnmXZ Ano{jV Amho.
^maV gaH$maÀ¶m H¥${f d {H$gmZ H$ë¶mU ‘§Ìmc¶mZo 23 doJdoJù¶m eoV‘mcmgmR>r {H$‘mZ AmYma^yV qH$‘Vr Om{ha Ho$coë¶m AmhoV. ˶mZwgma
gZ 2017-18 À¶m H$mnyg h§Jm‘mgmR>r ‘ܶ‘ à{VÀ¶m H$mngmgmR>r én¶o 4020 /- àVr q¹$Q>c Va Cƒ à{VÀ¶m H$mngmgmR>r én¶o 4320/- àVr
q¹$Q>c ¶mà‘mUo AmYma^yV qH$‘V {ZYm©[aV H$aʶmV Amcocr Amho. Mmcy h§Jm‘mV H$mnyg CËnmXH$ amÁ¶m§‘ܶo én¶o 3600 - 6000/- àVr q¹$Q>c
XamZo H$mngmMr {dH«$s Ho$cr OmV Amho. ^maVr¶ H$mnyg g§KQ>ZoÀ¶m {X. 16 OmZodmar 2018 À¶m gmám{hH$ àH$meZmZwgma 8 Vo13 OmZodmar Xaå¶mZ
^maV gaH$maÀ¶m H¥${f d {H$gmZ H$ë¶mU ‘§Ìmc¶mZo amï´>r¶ AÞ gwajm A{^¶mZm§VJ©V ZJXr {nHo$: H$mnyg hm H$m¶©H«$‘ am~{dUmè¶m g§ñWm§Zm
XoʶmV ¶oUmè¶m {ZYrnmoQ>r 2014 Vo 18 ¶m H$mcmdYrgmR>r H|$ÐmMm dmQ>m åhUyZ én¶o 40187.12 cmI Mr VaVyX Ho$cr Amho. gZ 2016-17
‘ܶo àVr hoŠQ>ar 519 {H$.J«°. H$mngmMr AmVmn¶ªVMr Cƒm§H$s CËnmXH$Vm åhUyZ Zm|X Pmcr Amho.
H|$Ð emgZ nwañH¥$V H¥${f CÞVr ¶moOZoA§VJ©V gZ 2017 Vo 20 ¶m H$mcmdYrgmR>r amï´>r¶ AÞ gwajm A{^¶mZmMm H$m¶©H$mc dmT>dʶmg 춶
AW©gmhmæ¶ g{‘VrZo ‘mݶVm {Xcocr Amho. Am{W©H$ ì¶dhmam§g§~§YrÀ¶m H|$Ðr¶ g{‘VrMr ¶m H$m¶©H«$‘mgmR>r ‘mݶVm {‘imë¶mZ§Va amï´>r¶ AÞ gwajm
A{^¶mZm§VJ©V AgUmè¶m {d{dY Cnè¶moOZm§Mr ‘mJ©X{e©H$m V¶ma H$aʶmV ¶oUma Amho.
g§nH©$ H«$. 0712-2585831/07770001758
^m aV, B{Oá d X{jU A‘o[aHo$cm Z¡g{J©H$ a§JrV H$mngmMm Odinmg 5000 dfmªnyduMm B{Vhmg cm^cocm Amho. ^maVmV Xoer H$nmerV a§JrV
H$nmerÀ¶m dmnamMm nwamdm Am¶© d hS>ßnm g§ñH¥$VrV gw‘mao 3000 dfm©nyduMm Amho. AJXr A{cH$S>rc H$mimV, 1990 À¶m XeH$mV lr‘Vr
g°cr ’$m°Šg, H°${c’$mo{Z©¶m ¶m g§emo{YHo$Zo a§JrV H$nmerÀ¶m cm§~ d ‘O~yV Ym½¶mÀ¶m {d{dY a§JmÀ¶m N>Q>m Agcoë¶m dmUm§Mr {Z{‘©Vr Ho$cr H$s Oo AmO
"’$m°Šg ’$m¶~a' ¶m ZmdmZo AmoiIco OmVmV.
~r.Q>r. H$nmerMo ^maVmVrc gZ 2004 Vo 2008 ¶m H$mcmdYrV Pmcoë¶m AmJ‘ZmZo d ~rQ>r H$mngmImcr PnmQ>çmZo dmT>coë¶m joÌmZo, H$nmercm
Iè¶m AWm©Zo "nm§T>è¶m gmoݶmMm' XOm© àmá H$éZ {Xcm. na§Vw Joë¶m H$mhr dfmªnmgyZ H$nmerV ¶oV Agcoë¶m H$sS> d amoJm§À¶m g‘ñ¶m§‘wio ho nrH$ nwÝhm
AS>MUrV Amco Amho. ˶m‘wio H$nmerÀ¶m Xoer dmUm§‘ܶo Agcoë¶m JwUY‘mªMm VgoM BVa àOmVt‘ܶo Agcoë¶m Z¡g{J©H$ JwUY‘mªMm nwaonya dmna H$éZ
H$nmer {nH$mg nwZé‚mr{dV H$aUo Amdí¶H$ Amho. H$nmer {nH$mV Agcoë¶m {d{dY Z¡g{J©H$ JwUY‘m§©‘ܶoM EH$ JwUY‘© åhUOo "a§JrV H$mnyg' hmo¶. Vgo
nm{hco Va nm§T>è¶m H$nmercm ^maVmVM Zìho Va OJmV VmoS> Zmhr. na§Vw a§JrV H$mngm‘ܶo nU H$mhr ‘wc^yV Mm§Jco JwUY‘© CncãY AmhoV d ^maV
hm Agm Xoe Amho H$s, ¶m XoemV H$mngmÀ¶m Mmahr àOmVr Ogo A‘o[aH$Z H$mnyg, B©{Oßer¶Z H$mnyg, Xoer H$mnyg (Aa~mo[a¶‘ d ha~°{e¶‘ H$mnyg)
cmdcm OmVmo d ¶m Mmahr àOmVt‘ܶo a§JrV H$mngmMo dmU CncãY AmhoV. Am§Y« àXoeÀ¶m H$mhr ^mJmV {dgmì¶m eVH$mÀ¶m ‘ܶmn¶ªV Z¡g{J©H$ a§JrV
H$nmerÀ¶m ~m~VrV Xoer H$nmer‘ܶo (G. arboreum) g§emoYZmVwZ H$moH$ZmS>m-1, H$moH$ZmS>m-2 Am{U aoS> Zm°X©Ýg ho VrZ dmU cmJdS>rgmR>r àgm[aV
H$aʶmV Amco hmoVo. na§Vw H$‘r CËnmXZ d Ym½¶mÀ¶m H$‘r cm§~r‘wio ho dmU cmoH${චPmco ZmhrV.
éB©À¶m Z¡g{J©H$ a§JmMr CncãYVm
ì¶mnmar VËdmda gܶm nm§T>è¶m éB©Mo ~mOmanoR>oda à^wËd Amho. na§Vw ^maVm‘ܶo cmJdS>rImcrc Agcoë¶m H$nmerÀ¶m Mmahr àOmVrV Ogo
A‘o[aH$Z H$nmer (G. hirsutum), B{Oßer¶Z H$nmer (G. barbadence) d Xoer H$nmer (G. arboreum/G. herbacium) ¶m‘ܶo Z¡g{J©H$ a§JrV
H$nmerMo Vn{H$ar (Brown) d {hadm (Green) a§JmMo dmU CncãY AmhoV.
A‘o[aH$m d a{e¶m ¶m Xoem§‘ܶo Jwcm~r, cmc, {Zim, {hadm d H$mù¶m a§JmÀ¶m N>Q>m Agcocr éB© H$mhr dmUm§‘ܶo CncãY Agë¶mMo VgoM
EH$mnojm OmñV a§JmMm H$mnyg EH$mM PmS>mnmgyZ {‘imë¶mMm Xmdm g§emoYH§$mZr Ho$cocm Amho.
VŠVm H«$. 1 : A‘o[aH$Z H$nmerV (G. hirsutum) Z¡g{J©H$ a§JrV éB©Mo CncãY Agcoco dmU d ˶m§Mo JwUY‘©
H$nmer éB©Mm a§J dmU H$nmer H$mcmdYr éB©Mm CVmam Ym½¶mMr cm§~r Vc‘Vm ‘O~yVr
àOmVr CËnmXZ ({Xdg) (Q>ŠHo$) ({‘.‘r.) 0 JoO
(J«°‘/PmS>) (J«°‘/Q>oŠñQ>
A‘o[aH$Z JS>X LC-1-1 50.2 165 33.2 23.4 3.1 38.0
H$mnyg Vn{H$ar Red-5-7 46.5 170 21.3 21.3 3.6 40.7
(G.
hirsutum)
Cotonark 45.6 160 24.1 24.1 2.7 40.7
(DB)
Hw$cJwé S>m°. Ho$. nr. {dœZmWm ¶m§Mm ‘m. ‘w»¶‘§Ìr ¶m§À¶m hñVo gÝ‘mZ
{XZm§H$ 6 ’o$~«dw mar 2018 amoOr AZwJm‘r cmoH$amÁ¶ ‘hm{^¶mZ (AZw‘moc), nwUo {d^mJ Am¶mo{OV
gma϶ g‘mOmÀ¶m {dH$mg ‘oimì¶mV amÁ¶mMo ‘w»¶‘§Ìr ‘m. Zm. lr. XodÐ| ’$S>Udrg ¶m§À¶m hñVo
‘hmË‘m ’w$co H¥${f {dÚmnrR>mMo Hw$cJwé S>m.° Ho$. nr. {dœZmWm ¶m§Zm H¥${f joÌmVrc ¶moJXmZm~Ôc
Jm¡a{dʶmV Amco Amho. ¶màg§Jr Ocnwéf ‘m. S>m.° amO|ÐqghOr, ‘m. gm¡. ‘wŠVm {Q>iH$, ‘hmnm¡a, nwUo
‘Znm, ‘m. lr. {ZVrZ (Aßnm) H$miOo, ‘hmnm¡a, qn. {M. ‘Znm CnpñWV hmoV.o
S>m.° Ho$. nr. {dœZmWm ¶m§Zr ~§Jiya ¶oWrc H¥$fr {dkmZ {dÚmnrR>mVyZ nrEM. S>r. àmá Ho$cr Amho.
V{‘iZmSy> ¶oWrc AÞ‘cmB© {dÚmnrR>mVyZ ~m¡pÜXH$ ‘mc‘Îmm h¸$ {df¶mV ˶m§Zr nrEM. S>r. {‘idcr
Amho. {ejU, g§emoYZ, {dñVma d àemgZ ¶m joÌmMm ì¶mnH$ AZw^d S>m.° {dœZmWm ¶m§Zm Amho. ˶m§Mo
100 hÿZ A{YH$ emór¶ coI à{gÜX Pmco AmhoV. ˶m§Zr {d{dY {nH$m§Mo dmU {dH${gV Ho$co AmhoV. ˶m§À¶m H¥${f joÌmVrc ¶moJXmZm‘wio ˶§mZm {d{dY amï´>r¶
d Am§Vaamï´>r¶ nwañH$mamZo Jm¡a{dʶmV Amco Amho. ‘hmË‘m ’w$co H¥${f {dÚmnrR>mÀ¶m Hw$cJwénXr éOy Pmë¶mnmgyZ ˶m§Zr H¥${f {dÚmnrR>mÀ¶m ñdÀN>Vm A{^¶mZmcm
MidirMo ñdén {Xco. H¥${f {dÚmnrR>mÀ¶m Xhmhr {OëømÀ¶m àjoÌmVrc g§emoYZ H|$Ðo, H¥${f ‘hm{dÚmc¶o Am{U H¥${f V§Ì{dÚmc¶m§À¶m àjoÌmda H§$nmoñQ> IV
{Z{‘©Vrcm MmcZm {Xcr Amho. VgoM H$m¶m©c¶ d H$m¶m©c¶mÀ¶m n[agamÀ¶m ñdÀN>Vgo mR>r AmR>dS>çmVrc XmoZ Vmg gd© H$‘©Mmè¶m§Mm ñdÀN>Vm A{^¶mZmV gh^mJ
dmT>{dcm Amho. Hw$cJwéÀ§ ¶m nwT>mH$mam‘wio dZ‘hmoËgdmV {dÚmnrR> H$m¶©jÌo mV EH$ ‘{hݶmV gmR> hOma amonm§Mr cmJdS> H$aʶmV Amcr Amho. ŠbrZ, J«rZ Am{U
ñ‘mQ>© ¶w{ZìhagrQ>r hr g§H$ënZm ˶m§Zr ‘m§S>cr Amho. S>m.° Ho$. {dœZmWm ¶m§Mo hm{X©H$ A{^Z§XZ!
eo VH$è¶m§gmo~V emókm§Mr gai g§nH©$ gw{ZpíMV H$aʶmgmR>r d eoVr‘ܶo gwYm[aV V§ÌkmZ {Za{Zamù¶m ‘mܶ‘mVyZ eoVH$è¶m§Zm WoQ> à¶moJemioVyZ
eoVH$è¶m§n¶ªV nmohM{dʶmÀ¶m d ˶mVrc H$maUo emoYyZ naV g§emoYZ H$aʶmÀ¶m CÔoemZo Zdr {X„rÀ¶m ^maVr¶ H¥${f AZwg§YmZ n[afXo‘m’©$V
"‘oam Jm§d ‘oam Jm¡ad' hm CnH«$‘ gZ 2015 nmgyZ am~{dʶmV ¶oV Amho. "à¶moJemioVyZ eoVrH$S>o' ¶m à{H«$¶ocm ‘moR>çm à‘mUmV eoVH$è¶m§À¶m H¥${f
{df¶H$ g‘ñ¶m gmoS>{dʶmÀ¶m CÔoemZo gXaMm CnH«$‘ gwê$ H$aʶmV Amcm Amho.
"‘oam Jm§d ‘oam J¡mad' ¶m H$m¶©H«$‘m‘ܶo ~hþ {df¶H$ Mma emók {‘iyZ EH$ JQ> V¶ma H$ê$Z nmM Jmdm§Mo g‘yh {‘iyZ Jmdo XÎmH$ KoʶmV ¶oVmV
d ˶m JmdmVrc eoVH$趧mÀ¶m H$ë¶mUmgmR>r ZdrZ nrH$ V§ÌkmZ hñVm§V[aV H$aʶmV emók gVV à¶ËZerc AgVmV. emókm§Ûmao gaH$maZo gwê$
Ho$coco doJdoJio H$m¶©H«$‘ nmohM{dʶmMo Am{U ¶moOZm§Mr ‘m{hVr XoʶmMo H$m‘ ¶m H$m¶©H«$‘mA§VJ©V H$aʶmV ¶oVo.
H$mnyg g§emoYZ g§ñWm d "‘oam Jm§d ‘oam Jm¡ad'
H|$Ðr¶ H$mnyg g§ñWm, ZmJnya d gc¾ joÌr¶ H|$Ð H$moB‘Vya d {gagm ¶m§À¶m ‘m’©$V "‘oam Jm§d ‘oam Jm¡ad' H$m¶©H«$‘mA§VJ©V WoQ> emók-eoVH$ar
g§nH$m©gmR>r ‘hmamï´>mVrc dYm© d ZmJnya {OëømVrc gw‘mao 45 Jmdm§Zm ^oQ>r XoD$Z JQ>/ŠbñQ>a V¶ma H$ê$Z Jmdg‘yhmZwgma 40 emókm§Zr Jmdo
XÎmH$ KoVcocr AmhoV. ˶mV Zm§Xþam ŠbñQ>a, dYm© {Oëhm; qhJUm JQ>, {Oëhm ZmJnya; JmoYZr Jmd g‘yh, C‘aoS>, {Oëhm ZmJnya; H$i‘oída Jmdg‘yh,
ZmJnya; {JaS> ŠbñQ>a, {Oëhm dYm©; ZdoJmd ŠbñQ>a, C‘aoS>, ZmJnya; JUoenya Jmdg‘yh, dYm©; nma{edUr ŠbñQ>a, ZmJnya B. ZD$ ŠbñQ>a‘YyZ
gw‘mao nmM Jmdo XÎmH$ KoʶmV Amcr AmhoV. VgoM joÌr¶ H|$Ð H$moB‘Vya (V{‘iZmSy>) d {gagm (h[a¶mUm) Ûmam à˶oH$s Mma d EH$ ŠbñQ>a ‘ܶo
AZwH«$‘o 20 d 6 Jmdm§‘ܶo hm H$m¶©H«$‘ Mmcy Amho. Aem àH$mao emók-eoVH$è¶m§Mr H¥${f ‘m{hVrMr XodmU-KodmU H$ê$Z Vm§{ÌH$ g‘ñ¶m§Mr Xar ^ê$Z
H$mT>Uo d eoVH$è¶m§Mo g§nH©$ ‘O~yV H$ê$Z eoVH$è¶m§Mm gh^mJ g§emoYZ g§ñWoer dmT>{dʶmMo à¶ËZ hmoV AmhoV. ˶mZwgma H|$Ðr¶ H$mnyg AZwg§YmZ
g§ñWm, ZmJnya Ûmao Amnë¶m XmoZ ñWm{ZH$ H|$Ð H$moB‘Vya (V{‘iZmSy>) d {gagm (h[a¶mUm) pñWV H$m¶m©c¶m‘m’©$V eoVH$è¶m§Zm H¥${f ‘m{hVr
Am{U V§ÌkmZ {‘i{dʶmgmR>r ‘XV H$arV AmhoV. eoVH$è¶m§Zm {Za{Zamù¶m {nH$m§À¶m cmJdS>rnmgyZ nrH$ àm˶{jH$mÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ ZdrZ V§ÌkmZ
eoVH$è¶m§Zm g‘OdyZ nrH$ CËnmXZmV dmT> ‘i{dʶmgmR>r doimodoir OmJê$H$Vm H$aʶmV ¶oV Amho. VgoM eoVH$è¶m§À¶m ‘ZmVrc e§H$m d g‘ñ¶m§Mo
{ZamH$aU d ˶m gmoS>{dʶmgmR>r ¶mo½¶ ‘mJ©Xe©Z d g„m XoʶmV ¶oVmo.
VŠVm H«$. 1 : "‘oam Jm§d ‘oam Jm¡ad' H$m¶©H$« ‘m§VJ©V "grAmB©grAma' ZmJnya, "‘oam Jm§d ‘oam Jm¡ad" H$m¶©H«$‘mMo C{Ôï>
¶oWrc d¡km{ZH$m§Zr XÎmH$ KoVcoë¶m Jmdm§Mm Vnerc. eoVH$ar-emók gn§H©$ dmT>dyZ
A. H«$. ZmoS>c Am°{’$ga d nXZm‘ XËVH$ Jmdo/{Oëhm "à¶moJemioVyZ eoVrH$S>o' àUmcr ‘O~yV
emókm§Mr Zmdo H$aUo.
S>m°. Eg.E‘. dmg{ZH$, à‘wI d¡km{ZH$, àgma Am{U ZmoS>c Am°{’$ga "‘oam Jm±d ‘oam ‘ܶ‘ d N>moQ>çm eoVH$è¶m§À¶m gh^mJmZo
Jm¡ad' CnH«$‘ (E‘OrE‘Or) grAmB©grAma ZmJnya (H|$Ðr¶ H$mnyg g§emoYZ V§ÌkmZ {dH${gV H$aUo.
g§ñWm, ZmJnya) N>moQ>çm eoVH$è¶m§Zm V§ÌkmZmMr ‘m{hVr
1) S>m°. nwZrV ‘mohZ à‘wI emók JUoenya g‘yh, dYm© CncãY H$aUo, ~mOma‘yë¶m§Mr ‘m{hVr
S>m°. Or. ~mcgw~«‘Ur à‘wI emók JUoenya nwa{dUo, g§emoYZ g§ñWm§Zr H$mT>coco ZdrZ
V§ÌkmZ CncãY H$aUo.
S>m°. Oo. EM. ‘olm‘ d[að> emók {XJ«g
S>m°. E. Ama. aoS²S>r à‘wI emók OS>Jmd XÎmH$ JmdmV emókm§Mo H$m¶©
lr. ‘Yy Q>r. EZ. emók ~ocJmd 1) EH$ Jmd {ZdSy>Z eoVH$è¶m§er g§dmX-
~moaJmd (gmdcr) g§nH©$ ñWm{nV H$aUo.
2) S>m°. Ama. ~r. qgJZYyno à‘wI emók nma{edZr g‘yh, ZmJnya 2) eoVH$è¶m§À¶m ’$moZ d ‘mo~mB©c H«$‘m§H$mda
g§XoemÛmao H¥¥${fg~§{YV ‘m{hVr nmohM{dUo.
S>m°. nr. Ama. {dO¶mHw$‘mar à‘wI emók Zaha 3) H¥¥${f gm{h˶ JmdmV CncãY H$aUo.
10 Q>ŠHo$ eoU
ZmJnyapñWV {OqZJ Q´>oqZJ g|Q>a‘ܶo H$nmg nèhmQ>rnmgyZ nmQ>uH$c ~moS>©
1.2 Q>ŠHo$ ¶w[a¶m Am{U 2 Q>ŠHo$ S>m¶ Am‘mo{Z¶‘ ’$m°ñ’o$Q>
~Z{dʶmÀ¶m EH$ àWXeu àH$ën åhUOo nm¶cQ> ßbm§Q> C^maʶmV Amcm
Amho. nm{Q©>H$c ~moS>© ~Z{dʶmgmR>r gmYmaUnUo {Mna, h°‘a {‘c, S>m¶a,
1 Q>ŠHo$ gyú‘Ordr g§H$m¶ {gdtJ ‘erZ, ½cy {‘Šga, ‘°Q> ’$m°a‘a, H$moëS> àog Am{U hm°Q> àog H$Q>tJ
‘erZ Am{U J«mB§qS>J ‘erZ ¶m§Mm A§V^m©d hmoVmo.
10 Q>Z àVr
50 Q>ŠHo$ nmUr Q>Z nmQ>uH$c
~moS>© H$maImZm
{‘lU H$éZ T>rJ cmdUo C^maʶmgmR>r ^m§S>dc
OmñV cmJVo VgoM
H$mnyg nwadR>m l§¥Ibm
nm°{c{WZZo PmHy$Z R>odUo WmoS>r I{M©H$ AgVo.
˶m‘wio nmQ>uH$c
~moS>© ~Z{dʶmgmR>r
à˶oH$ AmR>dS>çmcm hc{dUo nèhmQ>çm§Mm dmna åhUmdm Vgm hmoV Zmhr.
H$mnyg nèhmQ>rda AmYm[aV {~«Ho$qQ>J Am{U nocoqQ>J gmYmaUnUo
O¡dg‘¥Õ H§$nmoñQ> IV (60 {Xdgm§ZVa) 10 Vo 20 Q>Z àVr {XZ j‘VoMo CÚmoJ {dX^m©Vrc AH$mocm, A‘amdVr,
~wcT>mUm, ZmJnya, dYm©, ¶dV‘mi Am{U dUr ¶oWo C^maʶmV Amco
AmhoV. OJmV OdiOdi 40 Vo 50 H$maImZo AmnUmg nhm¶cm
~m~ H$mnyg eoUIV {‘iVrc. H$mnyg nèhmQ>çm ¶m Ho$di ‘¶m©{XV H$mcmdYrgmR>r CncãY
nèhmQ>çm§nmgyZ IV AgVmV. ˶m‘wio ˶mgmaIoM BVa H¥${f An춶, gmo¶m~rZ, gm° S>ñQ>,
qH$‘V (é.àVr Q>Z) 3200 3000 Vo 3500 dyS> {Mßg, ~J°g ¶m§Mmhr Cn¶moJ Ho$cm OmD$ eH$Vmo. ˶m AmYmao g§nyU©
df©^a hm H$maImZm Mmcy R>odVm ¶oD$ eH$Vmo.
ZÌ, ’$m°ñ’$ag, 1.10, 0.90, 0.50
nmoQ>°{e¶‘ (Q>ŠHo$) (nèhmQ>r Amocr eoVH$ar Am{U J«m‘rU ¶wdH$m§Zm nèhmQ>r ‘yë¶dY©ZmMo ’$m¶Xo
Agë¶mg) 0.50, 0.20, 0.50 H$mnyg nèhmQ>rMo ‘yë¶dY©Z H$éZ AmnU {~«Ho$Q>g, nocoQ>g, H§$nmoñQ>,
1.43, 0.78, 1.82 drO{Z{‘©Vr H$é eH$Vmo. ˶m‘wio ¶m H$maImݶm§Zm cmJUmam H$ƒm‘mc
(nèhmQ>r gwH$s eoVH$è¶m§Zr nwadcm Va ˶m§Zm àVr hoŠQ>a 3000 én¶m§n¶ªV OmñVrMm
Agë¶mg) ’$m¶Xm hmoD$ eH$Vmo. VgoM J«m‘rU ~oamoOJma ¶wdH$ EH$Ì ¶oD$Z {MqnJ
à{H«$¶oMm H$mcmdYr 45 {Xdg H$éZ nèhmQ>r nwadR>m H$aʶmMm ì¶dgm¶ Mmcy H$é eH$VmV. ˶mgmR>r
(nèhmQ>r Amocr ˶m§Zm Ho$di EH$ {Mna Am{U Q´>°ŠQ>aMr Amdí¶H$ AgVo, H$maImZXma
Agë¶mg) 120 {Xdg Agm hm ‘mc Vm~S>Vmo~ {dH$V KoVmV. ˶m‘wio J«m‘rU ^mJmV ñd¶§amoOJma
60 {Xdg {Z{‘©Vr hmoB©c Am{U {Zg©JmVrc àXÿfU Q>mico OmB©c. H$mnyg nèhmQ>rMo
(nèhmQ>r gwH$s ‘yë¶dY©Z ¶m {df¶mda "{gaH$m°Q>'À¶m ZmJnya pñWV AmoQ>mB© à{ejU H|$Ð
Agë¶mg) ¶oWo à{ejU H$m¶©H«$‘ KoVco OmVmV. ˶m‘wio J«m‘rU ^mJmVrc ¶wdH$m§Zr
nwT>o ¶oD$Z H$mnyg nèhmQ>rnmgyZ ‘yë¶dY©Z H$éZ H§$nmoñQ> IV, {~«Ho$Q>,
nocoQ>g Am{U H$mnyg nèhmQ>r nwadR>m CÚmoJ gwê$ H$éZ ñd¶§amoOJma
H$mnyg nèhmQ>çm§nmgyZ nm{Q©>H$c ~moS>©
gwê$ H$amdm. VgoM ¶mÛmao eoVH$è¶m§À¶m Am{W©H$ CËnÞmVhr ^a nS>ob.
H$mnwg nèhmQ>rnmgyZ CÎm‘ àH$mao nmQ>uH$c ~moS>© ~Z{dco OmVmV.
Am{U ¶m nmQ>uH$c ~moS>m©Mr àV hr cmH$S>r ~moS>©à‘mUoM AgVo. g§nH©$ H«$. 022-24127273/09022557169
(nmZ 11 dê$Z) H$ê$Z eoVH$è¶m§Zm eoVr H$amdr cmJoc. ˶m nmœ©^y‘rda ¶mo½¶ dmUm§Mr
{ZdS>, nrH$ noaUrÀ¶m doioV ~Xc, nrH$ ì¶dñWmnZ, nrH$nÕVr,
Cnm¶¶moOZm O{‘ZrVrc g|{ж KQ>H$m§Mo à‘mU dmT>{dUo, Oc d ‘¥X g§YmaUmÀ¶m
H$nmerÀ¶m {~¶mʶmg {ZAmo{ZH$mo{Q>ZmBS>¶wŠV H$sQ>H$ZmeH$m§Mr {d{dY CnMmam§VyZ O{‘ZrVrc Amocmdm {Q>H$dyZ R>odUo ¶mgmaIo Cnm¶
~rOà{H«$¶m H$amdr. VgoM âbmo{ZH°${‘S> 50 Eg gr 0.4 J«°‘/ àVr ’$m¶Xoera R>aVmV.
crQ>a nmʶmV {‘giyZ ’$dmaUr H$amdr (Amdí¶H$VoZwgma åhUOo dmVmdaUmVrc ~Xc hm {nH$m§Mr dmT>, CËnmXH$Vm d CËnÞ ¶m
25 Q>ŠHo$ H$nmerMr PmS>o emofH$ {H$S>tZr J«ñV AmT>ië¶mg) KQ>H$m§da n[aUm‘H$maH$ R>ê$ cmJcm Amho. Vmn‘mZdmT>r‘wio {H$S>rÀ¶m
{nT>tMr g§»¶m dmT>ʶmMr eŠ¶Vm Xe©dcr OmV Amho. hdm‘mZ ~Xcmg
hdm‘mZ ~XcmZwgma nrH$ {Z¶moOZ AZwê$n H$mnyg eoVr d ˶mda hmoUmao n[aUm‘ ¶mda gImoc à¶moJ
hdm‘mZ ~Xcm‘wio nmD$g doioda gwê$ Z hmoUo, noaUrZ§Va nmdgmV Ho$co AmhoV Am{U Vo O{Q>c AmhoV. H$nmerÀ¶m PmS>m§À¶m dmT>rgmR>r
I§S> nS>Uo, nmD$g cdH$a g§nUo B. g‘ñ¶m CX²^dVmV. Aer n[apñWVr dmVmdaUmVrc Cƒ H$m~©Z S>m¶Am°ŠgmB©S>Mr nmVir 650 nr.nr.E‘.
{Z‘m©U Pmë¶mg nrH$ {Z¶moOZm‘ܶo, nrH$m§À¶m dmUm‘ܶo, IV Am{U 40 A§e g|.J«o. Vmn‘mZmn¶ªV Bï>V‘ AmT>icr Amho. Cƒ H$m~©Z
ì¶dñWmnZmV VgoM amonm§À¶m àVr hoŠQ>ar g§»¶o‘ܶo ~Xc H$amdm cmJVmo. S>m¶m°Am°ŠgmB©S>‘wio A{YH$ H$m{¶H$ dmT>, OmñV ’$m§Úm, Am{U Q>nmoao ~m|S>
AݶWm, àVr hoŠQ>ar CËnmXZ Iyn H$‘r hmoVo Am{U eoVH$è¶m§Zm ’$ma ‘moR>o na§Vw Vrd« Vmn‘mZm‘wio ’w$co d nm˶mJi dmT>oc Aem A§XmO dV©dcm
ZwH$gmZ ghZ H$amdo cmJy eH$Vo. ¶m ~m~rda gImoc Aä¶mg Ho$ë¶mZ§Va Amho. Cƒ H$m~©Z S>m¶Am°ŠgmB©S>‘wio EHy$U ~m|S>o g§»¶m dmT>cr d ~m|S>mÀ¶m
VgoM nyduÀ¶m AZw^dm§da AmYm[aV H$mnyg nrH$ cmJdS>rH$arVm nwT>rc dOZmV 73 Q>ŠŠ¶m§Zr d¥Õr Pmcr, ho EH$m à¶moJmVyZ {gÕ Pmco Amho.
H$mhr {e’$maer H$aʶmV Amë¶m AmhoV. H|$Ðr¶ H$mnyg g§emoYZ g§ñWm, ZmJnya ¶m§À¶m {e’$magrZwgma H$nmer
{nH$mV ¶mo½¶ ì¶dñWmnZoMr A§‘c~OmdUr Ho$ë¶mg hdm‘mZ ~XcmMo
h§Jm‘mVrc H$mnyg {nH$mVrc VmU pñWVrVrc nrH$ g„m Xþîn[aUm‘ {ZpíMVM Q>mico OmD$ eH$VmV. XrK©H$mcrZ ZwH$gmZrEodOr
hdm‘mZ A§XmOmÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ Am{U emór¶ nÕVrZo H$nmerMr gQ>rH$ CËnmXZ àmá hmoD$ eH$Vo. A‘o[aH$Z H$nmernojm Xoer H$mngmMo
cmJdS> Am{U g§emoYZm‘YyZ Amcoë¶m {ZîH$fm©Zwgma eoVH$è¶m§Zm (Jm°grnrE‘ A~m}[a¶‘ d Jm°grnrE‘ h~}gr¶‘) dmU à{VHy$c hdm‘mZmcm
nrH$ g„m "B©- H$nmg' àH$ënm‘m’©$V XoʶmV ¶oVmo. eoVH$è¶m§Zm nrH$ OmñV à{VH$maj‘ AmhoV. ˶m‘wio n¶m©daU~XcmV Xoer H$mnyg EH$
ì¶dñWmnZ nÕVrMm Adc§~ H$aVm ¶mdm, ¶mH$arVm, "B©-H$nmg'À¶m CÎm‘ n¶m©¶ R>ê$ eH$Vo. g§emoYZmVyZ Oa AënH$mcmdYrV ¶ooUmao
‘mܶ‘mVyZ eoVH$è¶m§Zm AmR>dS>çmVrc hdm‘mZmMm A§XmO Am{U ˶m (150 Vo 160 {Xdg), cm§~ V§Vy Am{U H$m°ån°ŠQ> Agcoco dmU V¶ma
n[apñWVrZwgma Cnm¶¶moOZm§Mr ‘m{hVr {Xcr OmVo. eoVH$è¶m§Zm Pmco Va eoVH$è¶m§gmR>r d H$mnyg CÚmoOH$m§gmR>r {~Jaagm¶Z Am{U
˶mAmYmao n[apñWVrZwê$n {nH$mMo ì¶dñWmnZ H$aUo eŠ¶ hmoVo. ~rQ>ra{hV H$nmer ho EH$ daXmZ R>ê$ eH$Vo.
noaUr, IV ì¶dñWmnZ, nrH$ g§ajU, qgMZ AmXr ~m~tgmR>r hm g„m
eoVH$è¶m§Zm ’$m¶Xoera R>aVmo. ^{dî¶mV hdm‘mZmVrc ~Xcm§Mm Aä¶mg g§nH©$ H«$. 9423680707
gmo{S>¶‘ AWdm H°$pëe¶‘ hm°¶nmoŠbmoamB©Q> ‘Yrc ŠbmoarZMo Agcoco à‘mU (Q>ŠHo$) d ŠbmoarZoeZgmR>r cmJUmam ŠbmoarZ (nrnrE‘) ¶m XmoZ
Jmoï>r ‘m{hV Agë¶mg darc gyÌm§Zr 1000 crQ>a nmʶmV {H$Vr Ðdê$n gmo{S>¶‘ ŠbmoamB©Q> AWdm {H$Vr KZê$n H°$pëe¶‘ hm°¶nmoŠbmoamB©Q> (pãcqMJ
nmdS>a) Q>mH$mdo cmJoc ho ghOJ˶m H$mT>Vm ¶oVo. ho {‘lU Z§Va {R>~H$ qgMZ g§MmV gmoS>mdo. Xþgè¶m nÕVrV H°$pëe¶‘ hm¶nmoŠbmoamB©Q> qH$dm gmo{S>¶‘
hm°¶nmoŠbmoamB©Q> {H$Vr XamZo gmoS>mdoV Vo H$mT>co OmVo. ˶m XamZo Z§Va Vo WoQ> ìh|À¶warÀ¶m ghmæ¶mZo {R>~H$ qgMZ g§MmVrc nmʶmV gmoS>co OmVo.
ŠbmoarZ gmoS>ʶmMm Xa
ŠbmoarZ¶wŠV g§¶wJo Ðdê$n d KZê$n ñdê$nmV AgVmV. hr g§¶wJo {R>~H$ qgMZ g§MmV ìh|À¶warÀ¶m ghmæ¶mZo {H$Vr XamZo gmoS>mdrV ho nwT>rc
gyÌm§Zr H$mT>Vm ¶oVo.
0.36 Amdí¶H$ cmJUmè¶m ŠbmoarZMr Vrd«Vm (nrnrE‘)
nmʶmÀ¶m àdmhmMm Xa (crQ>a /goH§$X)
gmo{S>¶‘ hm°¶nmoŠbmoamB©Q> gmoS>ʶmMm Xa(crQ>a/Vmg) = ...........(4)
g§¶wJmVrc ŠbmoarZMo à‘mU (Q>ŠHo$)
15 Ka H«$. 27/956, {S>.Am¶.gr. amoS>, em§Vr gXZ, 38 H¥${f {dkmZ H|$Ð, ~m^ioída, Vm. amhmVm, {O. Ah‘XZJa
H$mH$S>o ßbm°Q>, Cñ‘mZm~mX- 413 051 39 H¥${f {dkmZ H|$Ð, ~mam‘Vr, Vm. ~mam‘Vr, {O. nwUo
16 aoí‘m ‘§{Oc, gmR>’w$Q>r amoS>, J§O‘miOdi, Zm{eH$ 40 H¥${f {dkmZ H|$Ð, H$amS>, {O. gmVmam
17 lr. ^mD$amd Xoe‘wI ¶m§Mm ~§Jcm, ghH$maZJa, 41 H¥${f {dkmZ H|$Ð, ¶ed§Vamd MìhmU ‘wŠV {dÚmnrR>,
ݶy H$m°Q>Z ‘mH}$Q>Odi, A‘amdVr- 444 604 Zm{eH$
18 H¡$cmg^dZ, XþJm© Mm¡H$, ^mJdV ßbm°Q>, AH$mocm- 01 42 H¥${f {dkmZ H|$Ð, H¥${f ‘hm{dÚmc¶, Ywio
19 H¥${f ‘hm{dÚmc¶ n[aga, ‘hmamO ~mJ, ZmJnya- 10 43 H¥${f {dkmZ H|$Ð, nmc, Vm. amdoa, {O. OiJmd
20 {O. n. H$m¶m©c¶mg‘moa, ^§S>mam- 441 904 44 H¥${f {dkmZ H|$Ð, Vig§Xo, Vm. hmVH$U§Jco, {O. H$moëhmnya
21 Ka H«$. 267, ‘olm‘ {~pëS§>J, ‘oZamoS>, JS>{Mamocr - 05 45 H¥${f {dkmZ H|$Ð, H$m§MZnya, Vm. {‘aO, {O. gm§Jcr
22 Ûmam ImZmnwao {~pëS§>J, {Q>iH$ZJa H$moQ>m©Mo nyd© ~mOyg, 46 H¥${f {dkmZ H|$Ð, H$mcdS>o, Vm. H$amS>, {O. gmVmam
‘oZ amoS>, cmVya- 413 512 47 H¥${f {dkmZ H|$Ð, IoS>, nmo. Ho$Jm§d, ~meu amoS>, gmocmnya
23 H¥${f^dZ, {edmOrZJa, nwUo- 411 005
VŠVm H«$. 1 :
24 S>m°. nmZQ> ¶m§Mm ~§Jcm, nmamoim amoS>, Ywio - 01 ‘mVr narjU JwUY‘© AhdmcmMm Vnerc d eoam
25 àemgH$s¶ B‘maV, Q>ßnm H«$. 3, CndZ g§ajH$ ¶m§Mo JwUY‘© Vnerc eoam
H$m¶m©c¶mOdi, OiJmd- 425 002
gm‘w (pH) 6.5 nojm H$‘r Amåc O{‘Zr
26 Ûmam {Oëhm A{YjH$ H¥${f A{YH$mar, Eg. Q>r ñQ>±S>Odi,
Jmonmi hm°Q>oc eoOmar, ~wcS>mUm- 443 001 6.5 Vo 7.5 VQ>ñW O{‘Zr
27 ê$B©H$a Q´>ñQ> {~pëS§>J, àëhmX {OqZJ ’°$ŠQ>ar, JUnVr 7.5 Vo 8.50 {H$qMV Vo
‘§{XamOdi, Ym‘UJmd amoS>, ¶dV‘mi- 445 001 ‘ܶ‘ {dåc
28 AÞnyUm© hm°Q>oc {~pëS§>J, ‘oZ aoëdo ñQ>oeZg‘moa, dYm© 8.50 nojm OmñV OmñV {dåc
(MmonU O{‘Zr)
29 Ûmam {Oëhm AYrjH$ H¥${f A{YH$mar, M§Ðnwa
jmaVm (EC) 0.5 (S>ogr gm./‘r.) Mm§Jco
30 H$ë¶mUZJa, S>m°. nwar ¶m§Mm ~§Jcm, ~g‘V amoS>, nojm H$‘r
na^Ur - 431 401
0.5 Vo 1.25 ‘ܶ‘
31 amï´>r¶ Ho${‘H$ëg Am{U ’${Q©>cm¶Pg©, M|~wa, ‘w§~B©- 74 (S>ogr gm./‘r.) jma¶wŠV
32 ‘mVr narjU d {nH$m§Mm nañna g§~§Y ¶moOZm, 1.25 (S>ogr gm./‘r.) jma¶wŠV
‘¥X{dkmZ d H¥${f agm¶Zemó {d^mJ, ‘hmË‘m ’w$co nojm OmñV O‘rZ
H¥${f {dÚmnrR>, amhþar, {O. Ah‘XZJa
‘wŠV MwZIS>r 5.0 Q>ŠHo$ nojm H$‘r H$‘r
33 gyú‘AÞÐì¶o AÝdofU ¶moOZm, ‘¥X{dkmZ d H¥${f
agm¶Zemó {d^mJ, ‘hmË‘m ’w$co H¥${f {dÚmnrR>, amhþar (CaCO3-Q>ŠHo$) 5 Vo 10 Q>ŠHo$ ‘ܶ‘
34 ‘¥X{dkmZ d H¥${f agm¶Zemó {d^mJ, 10 Vo 15 Q>ŠHo$ OmñV
H¥${f ‘hm{dÚmc¶, nwUo - 5 15 Q>ŠHo$ nojm OmñV hm{ZH$maH$
35 ‘¥X{dkmZ d H¥${f agm¶Zemó {d^mJ, g|{ж H$~© 0.40 Q>ŠHo$ nojm H$‘r H$‘r
H¥${f ‘hm{dÚmc¶, H$moëhmnya
(Organic 0.40 Vo 0.80 Q>ŠHo$ ‘ܶ‘
36 ‘¥X{dkmZ d H¥${f agm¶Zemó {d^mJ,
H¥${f ‘hm{dÚmc¶, Ywio carbon-Q>ŠHo$) 0.80 Q>ŠHo$ nojm OmñV OmñV
Ðm j~mJoV {‘cr~JMo
{Xdg|{Xdg dmT>V Amho. ¶m
à‘mU
(nmZ 23 dê$Z) gaH$sV EHy$U Jm°grnm°c 2.6 Vo 4 Q>ŠHo$ Amho. ho Jm°grnm°c ad§W H$aUmao
{deofV: XþYmi OZmdam§Zm ¶mMm ’$m¶Xm hmoVmo. ¶m T>no Mo m Cn¶moJ noßQ>mZo àmUr ghOnUo nMdy eH$VmV. na§Vw ad§W Z H$aUmè¶m àmʶm§gmR>r Jm°grnm°c
CËnmXZmgmR>rgwÕm Ho$cm OmVmo. {dfmar Amho. T>no Vo Zy Jm°grnm°c H$‘r H$aʶmgmR>r "{gaH$m°Q>'Zo {dH${gV
Ho$coë¶m O¡{dH$ à{H«$¶oÛmao Jm°grnm°cMo à‘mU H$‘r H$éZ T>no Mo m Cn¶moJ
nma§n[aH$ ñH«$y àog d emómoŠV gaH$s à{H«$¶m ¶mVrc ’$aH$ nmoëQ´>r d ‘Ëñ¶ImÚ åhUyZ Ho$cm OmD$ eH$Vmo. Jm°grnm°c ho {dfmar
"ñH«$y àog'‘ܶo gaH$snmgyZ Voc d T>no hoM XmoZ CnnXmW© {‘iVmV. Agë¶m‘wio ad§W Z H$aUmè¶m àmʶm§Zm hr T>no à{H«$¶m Z H$aVm ImD$
"ñH«$y àog'À¶m C^maUrgmR>r gmYmaUnUo 100 Q>Z àVr {XZ j‘VoÀ¶m KmcʶmMo Q>mimdo.
CÚmoJmgmR>r ê$n¶o EH$ H$moQ>r IM© ¶oVmo d ˶mVyZ àVr Q>Z ê$. 3 hOma
{Zìdi Z’$m {‘iVmo. emómoŠV nÕVrZo Voc, T>no , qcQ>a d hc ho Mma OJmVrc BVa à‘wI H$mnyg CËnmXH$ Xoem§Vrc
CnnXmW© {‘iVmV. 100 Q>Z àVr {XZ j‘VoÀ¶m CÚmoJmgmR>r 3.5 Vo gaH$s à{H«$¶oMr n[apñWVr
4 H$moQ>r ê$n¶o BVH$s JwV§ dUyH$ cmJVo. ¶mVyZ àVr Q>Z {Zìdi Z’$m ê$n¶o MrZ d D$P~oH$sñVmZ‘ܶo nyU© gaH$sda à{H«$¶m Ho$cr OmVo Am{U
15 hOma BVH$m {‘iVmo. emómoŠV gaH$s à{H«$¶m CÚmoJ C^maUrgmR>r ˶mMo CnnXmW© VoWMo dmnaco OmVmV. A‘o[aHo$‘ܶo EHy$U CËnm{XV
OmñV ^m§S>dc cmJVo. VgoM ¶§Ìgm‘J«rgmR>r OmñV {dOoMr Amdí¶H$Vm gaH$sÀ¶m 50 Q>ŠHo$ gaH$sda emómoŠV à{H«$¶m H$aVmV d Cacocr gaH$s
AgVo. gaH$sMm nwadR>m H$mnyg {dH«$sÀ¶m H$mimVM hmoVmo. BVa H$mimV {Z¶m©V Ho$cr OmVo. Am°ñQ´>{o c¶m gwÕm gaH$sMm à‘wI {Z¶m©VXma Xoe Amho.
CÚmoJ ~§X AgVmo. H$m¶‘ gaH$s nwadR>m Pmë¶mg CÚmoJmMr nyU© j‘Vm Am¶mVXma Xoem§‘ܶo OnmZ, ‘opŠgH$mo d ¶wamo{n¶ g§KmMm àm‘w»¶mZo g‘mdoe
dmnacr OmVo. {‘iUmè¶m CnnXmWmªMr àm‘w»¶mZo {Z¶m©V Ho$cr OmVo, hmoVmo. ¶m Am¶mVXma Xoem‘ܶo gaH$sMm emómoŠV à{H«$¶oZo Cn¶moJ H$éZ
åhUyZ ˶m§Mm ^md {Z¶m©VXamda Adc§~Zy Amho. ¶m ‘hÎdmÀ¶m CÚmoJmcm CnnXmW© {Z‘m©U H$aVmV. VgoM ¶m CnnXmWmªnmgyZ nwT>o AZoH$ Am¡Úmo{JH$
MmcZm XoʶmgmR>r gaH$maZo àmW{‘H$Vm XoUo JaOoMo Amho. newnmcH$mÀ¶m d Am{W©H$Ñï>çm ‘hÎdmMo nXmW© ~Z{dco OmVmV.
J¡ag‘OwVr‘wio gaH$sÀ¶m Cƒ à{WZo¶Šw V T>no co m Xoem§VJ©V ~mOmanoR>Vo
‘mJUr H$‘r AgVo. VgoM ¶m à{H«$¶oÛmao 7 Q>ŠHo$ A{YH$ ImÚVocmMr emómoŠV gaH$s à{H«$¶ogmR>r cmJUmar ¶§Ìgm‘J«r
{Z{‘©Vr hmoV.o ^maVmgma»¶m Am¶mVrda Adc§~Zy AgUmè¶m Xoemcm ˶m emómoŠV gaH$s à{H«$¶ogmR>r cmJUmar gd© àH$maMr ¶§Ìgm‘J«r ^maVmV
Ñï>rZo nmD$c CMcUo JaOoMo Amho. ¶m à{H«$¶oVZy dfm©cm gmYmaUnUo CncãY Amho. ~OmO ñQ>rc B§S>ñQ´>r, H$mìh©a Q>Šo Zm°cm°Or, H$m°Q>a ßb°Q>g, ’o$amo
7 cmI Q>Z ImÚVoc Á¶mMr qH$‘V gw‘mao 4200 H$moQ>r én¶o Amho, åhUOo Am°¶cQ>Ho $ AmXr ¶m ¶§Ìgm‘J«rMo CËnmXH$ AmhoV. H|$Ðr¶ H$nmg V§ÌkmZ
VodT>o naH$s¶ McZ AmnU dmMdy eH$Vmo. g§emoYZ g§ñWoÀ¶m ZmJnya ¶oWrc H|$ÐmV ¶m{df¶r à{ejU gwÕm {Xco OmVo.
OoUHo $ê$Z ZdCÚmoOH$m§Zm ¶m ì¶dgm¶mMo ñdê$n d ˶mVrc ~maH$mdo cjmV
gaH$sVrc Jm°grnm°c ¶oVmV. A{YH$ ‘m{hVrgmR>r g§ñWoÀ¶m ‘w~§ B© ¶oWrb H$m¶m©c¶mH$S>o g§nH©$
gaH$s‘ܶo Jm°grnm°c hm KQ>H$ {deofH$ê$Z AmT>iZy ¶oVmo. gmYmaUnUo gmYmdm. g§nH©$ H«$. 09022557169, 022-24127273/76
ho ‘m{gH$ H¥${f {d^mJ, ‘hmamï´> emgZH$arVm àH$meH$ d ‘wÐH$ lr. g{MÝÐ àVmn qgh, Am¶w³V H¥${f, ‘hmamï´> amÁ¶, nwUo d g§nmXH$ lr. ìhr. EZ. Xoe‘wI ¶m§Zr
60AmZ§& XeonpãbHo
VH$ar $&eZ,
‘mM©OiJmd
& 2018¶oWo N>mnyZ H¥${f Am¶w³Vmb¶, ‘ܶdVu B‘maV, nwUo-1 ¶oWo à{gÕ Ho$bo.