Natalia Michalak

CE UW, na albumu: 270628

Temat: Zróżnicowanie regionalne wybranego państwa Europy.

Ile Holandii jest w Holandii? Randstad w państwie holenderskim.

Królestwo Niderlandów a Holandia

Królestwo Niderlandów (Kingdom of Netherlands) składa się z Holandii (The
Netherlands) oraz kilku terytoriów pozaeuropejskich – wysp na Morzu Karaibskim. Do 10
października 2010 roku tymi terytoriami były Aruba oraz Antyle Holenderskie, w których
skład wchodziło 5 wysp : Curaçao, Bonaire, St Eustatius, Saba i St Maarten. Obecnie
Królestwo Niderlandów poza Holandią tworzą trzy z wymienionych wcześniej obszarów:
Aruba, Curaçao i St Maarten, a każde z czterech państw Królestwa jest autonomicznym
krajem. Natomiast Bonaire, St Eustatius, a także Saba uzyskały status gmin specjalnych,
dzięki czemu zachowały m.in. prawo do głosowania w wyborach holenderskich oraz do
Parlamentu Europejskiego.1
Niniejszy artykuł zostanie poświęcony europejskiej części Królestwa Niderlandów
czyli Holandii. Jego celem będzie odpowiedź na pytanie czy jest to państwo zróżnicowane, ze
szczególnym uwzględnieniem kluczowego znaczenia jednego z jego regionów – Randstadu.

Holandia – podstawowe informacje

Holandia leży w Europie Zachodniej nad Morzem Północnym, graniczy z dwoma
państwami Belgią i Niemcami. Jest to kraj wyjątkowo niziny, ćwierć powierzchni państwa
leży poniżej poziomu morza, najniższy punkt w okolicach Rotterdamu położony jest 6,7
metrów poniżej poziomu morza. Najwyższy punkt Vaalserberg, na południowym wschodzie,
w prowincji Limburgia ma zaledwie 321 m wysokości.2 Terytorium lądowe Holandii to
37 354 km2, żyje na nim ponad 16.5 miliona ludzi, co sprawia, że gęstość zaludnienia wynosi
442 osoby na km2 i daje Holandii pozycję jednego z najgęściej zaludnionych państw Europy.
Stolicą konstytucyjną, a zarazem największą aglomeracją kraju jest Amsterdam, żyje z nim

1
I po Antylach, Polityka nr 42 z 16.10.2010, s, 11.
2
The Foreign Commonwealth Office, http://www.fco.gov.uk, 10.11.2010
ponad milion osób.3 Natomiast Haga pełni funkcje stolicy administracyjnej, jest siedzibą
rządu i parlamentu. Holandia to monarchia konstytucyjna, głową państwa jest od 1980 roku
królowa Beatrix, premierem od października 2010 Mark Rutte. Holandia jest jednym z
państw założycielskich Unii Europejskiej, członkiem strefy euro. Językiem urzędowym jest
język niderlandzki.4
Warto zaznaczyć, że polska nazwa państwa jest nieprecyzyjna. W języku
niderlandzkim „Nederland” i „Holland” dotyczą innych obszarów, „Netherland” – Holandii
jako całego kraju, podczas gdy „Holland” – dwóch prowincji na zachodnim wybrzeżu, Ziud
Holland (Holandii Południowej) i Noord Holland (Holandii Północnej).

Kraj zróżnicowany?
Na tle innych krajów europejskich, Holandia jest uważana za kraj o niewielkim
zróżnicowaniu – wyjątkowo nizinny, wysoko rozwinięty, o wysokim PKB per capita na
całym obszarze, z dobrą siecią komunikacyjną. Różnice, choć może nie „na pierwszy rzut
oka”, są jednak widoczne, zarówno pod względem kulturowym jaki i geograficznym. Wschód
różni się od zachodu, a północne czy południowe rubieże mają swój osobliwy charakter.
Przede wszystkim jednak nadal rysuje się różnica pomiędzy silnie zurbanizowanymi i
nowoczesnymi metropoliami Randstadu, a pozostałą częścią państwa – „prowincją”, na której
zwykle życie płynie wolniej i ma bardziej wiejski charakter. Tak jak Paryż nie jest
ucieleśnieniem tego co francuskie, tak samo nie wystarczy zwiedzić Amsterdamu czy
Randstad, aby poznać Holandię.
W skład Holandii wchodzi dwanaście prowincji: Groningen, Fryzja, Drenthe,
Overijssel, Gelderland, Utrecht, Północna Holland, Południowa Holland, Zelandia, Północna
Brabancja, Limburgia, Flevoland. Jeszcze na początku XX wieku północna część Holandii
była odizolowana od reszty państwa. Dzięki licznym inwestycjom budowlanym np.
odcinkowi drogi prowadzącej grzbietem Afsluitdijk – tamy zamykającej Zuiderzee, dawną
zatokę Morza Północnego, dziś nie można mówić o izolacji, ale o odrębności tego terenu.
Ludność Fryzji posługuje się językiem fryzyjskim, wywodzącym się podobnie jak
niderlandzki z grupy języków germańskich, ale najbardziej zbliżonym do języka angielskiego.
Mówi się również, że Limburgia jest bardziej europejska niż holenderska. Ta najbardziej
wysunięta na południe prowincja, wciśnięta pomiędzy Belgię i Niemcy, stała się częścią
Holandii dopiero w latach 30. XIX wieku. Mieszkańcy Limburgii mówią dialektem

3
United Nations Statistics, http://data.un.org, 10.11.2010
4
BBC News, Country Profiles, http://news.bbc.co.uk, 12.11.2010.
wykształconym pod wpływem tradycji belgijskich i niemieckich.5 Co więcej, poza
Randstadem przetrwały inne regionalne dialekty, stroje ludowe, festiwale czy tradycyjne
dyscypliny sportowe, świadczące o bogactwie i różnorodności kultury prowincji. Dialektem
mówią również mieszkańcy Veluwe, Groningen, Drenhe, Geldrii. Mieszkańcy Zelandii także
uważają swój dialekt (zeeuws) za oddzielny język.6 Mimo, że to właśnie z Randstadu
pochodzą skarby kultury, takie jak obrazy Rembrandta, porcelana z Delftu czy dzieła van
Gogha, mówi się, że zachodniej konurbacji grozi utrata charakteru z powodu pogoni za
nowoczesnością, przemysłowej zabudowy, funkcjonalnych osiedli.7
Ponadto, wbrew pozorom holenderskie formy krajobrazu są zróżnicowane. Pas wydm
na wysokości Wydm Fryzyjskich jest oddzielony od wewnętrznego wybrzeża przez watty.
Dalej rozciąga się Polderland, marsze morskie i rzeczne, następnie Geest – tereny piaszczyste,
dalej torfowiska i tereny lessowe, natomiast w południowej części Limburgii występuje
wapienna wysoczyzna.8

Randstad
Konurbacja Randstad czyli „Krąg Miast”
lub „Miasto na obrzeżu”, położona jest na terenie
prowincji Holandia Północna i Południowa.
Stanowi ona jeden z największych obszarów
metropolitarnych Europy, którego populacja
wynosi 10 milionów czyli prawie 2/3 całkowitej
ludności kraju, a zajmuje zaledwie 10%
powierzchni państwa. Konurbacja to wg. definicji
K.Dziewońskiego „zespół miast i osiedli
przemysłowych przylegających bezpośrednio do
siebie, wśród których brak jest głównego ośrodka,
a cechą charakterystyczną jest współrzędność
poszczególnych ośrodków osadniczych”.9 Cztery
największe miasta tej aglomeracji to Amsterdam,
Haga, Rotterdam i Utrecht. Jednak nie tylko one Mapa 1 Holandia i Randstad. Źródło: Ministry of Foreign Affairs,
mają wpływ na wysoki wskaźnik urbanizacji, ale http://www.minbuza.nl, 12.11.2010.

5
M.Dunford, J.Holland, P.Lee, Holandia. Przewodnik, Pascal, 2004.
6
Przewodnik ilustrowany. Holandia, Wyd. Berlitz, 82.
7
Ibid., s.77
8
B. Borowski, A.Bourmer, Holandia, Baedeker Redaktion, 2007, s. 17.
9
Geografia urbanistyczna, red. S. Liszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008, s.212.
również duża liczba miast średniej wielkości. Już na początku XVI wieku, 50% populacji tego
regionu mieszkało w miastach. Powodem tego była wyjątkowa lokalizacja Północnej i
Południowej Holandii, nad ujściami rzek Renu i Mozy do Morza Północnego.
Randstad nie ma oficjalnego statusu regionu geograficznego, ale do dziś obszar ten
stanowi siłę napędową dla gospodarki holenderskiej. Rotterdam jest największym portem w
Europie, natomiast amsterdamskie lotnisko Schiphol jednym z największych europejskich
lotnisk.10 Na terenie Randstad ma swoje siedziby ogromna liczba firm, w tym wielu
korporacji, takich jak: Royal Dutch Shell, Royal Philips Electronics, Unilever czy
AkzoNobel. Zgodnie z danymi zebranymi przez holenderskie CBS (Centralne Biuro
Statystyk) w 2008 roku 28.5 procent całkowitej liczby firm w Holandii było usytuowanych z
aglomeracjach Amsterdamu, Utrechtu, Rotterdamu oraz na południowym wschodzie
Północnej Brabancji.11
„Miasto na obrzeżu”, jest nietypową aglomeracją, zgromadzone w niewielkich od
siebie odległościach miasta nie stopiły się w jedną całość, każde z nich zachowało swój
unikatowy charakter. Na potrzeby artykułu szerzej zostaną opisane trzy z nich.
Rotterdam położony jest pośrodku labiryntu rzek i sztucznych szlaków wodnych
tworzących podwójne ujście Renu i Mozy. Słynie z największego portu w Europie, który
zaczął odgrywać znaczącą rolę już w XIV wieku. Podczas II wojny światowej port został
zniszczony a następnie odbudowany. Ponadto, w latach 60-tych roku ukończono budowę
Europoortu 25 km od centrum Rotterdamu, pozwalającego na przyjęcie największych statków
oraz przeładowywanie rocznie ok. 350 milionów ton. Niektóre źródła podają, iż Rotterdam to
największy port świata. Podczas wojny nie tylko port, ale również centrum miasta uległo
zniszczeniu. Miasto odbudowano, a dawny klimat zastąpiono nowoczesnymi formami, czego
przykładami są wysokie budynki z betonu i szkła oraz kubuswoningen czyli kubiczne,
sześcienne domy mieszkalne. Rotterdam to miasto funkcjonalne, nowoczesne, siedziby mają
tutaj liczne firmy i korporacje.12

10
Ministry of Foreign Affairs, http://www.minbuza.nl, 12.11.2010.
11
Central Bureau voor de Statistiek, http://www.cbs.nl, 12.11.2010.
12
B.Borowski, A.Bourmer, Holandia, Baedeker Redaktion, 2007, s. 376-388.
Zdjęcie 1 Port w Rotterdamie. zdj. własne

W Hadze od XVI wieku czyli od początku holenderskiej państwowości skupiają się

główne instytucje i urzędy państwowe. Właśnie w XVI wieku jeden z stadhouderów
(namiestników) Maurycy Orański wybrał Hagę za swoją główną siedzibę i od tego czasu
miasto stało się centrum władzy militarnej i administracyjnej. Gmach Binenhof, najstarszy
kompleks haskich zabudowań, to od wieków siedziba dwuizbowego parlamentu. Dokładnie w
1830 roku Binnenhof stał się konstytucyjną siedzibą rządu i władzy ustawodawczej. Miasto
jest także siedzibą wielu jednostek dyplomatycznych i ponad 80 organizacji
międzynarodowych. W większości klasycystycznych rezydencji z XVII i XVIII wieku przy
ulicy Lange Voorhout mieszczą się ambasady. Vredespaleis (Pałac Pokoju) jest siedzibą
Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Haga pełni również funkcje kulturalne,
znajdują się w niej liczne muzea i galerie. Haska galeria Maurithuis, umiejscowiona w XVII-
wiecznym pałacu, to jedna najlepszych galerii w Europie, zawierająca zbiory malarstwa
flamandzkiego i holenderskiego z okresu od XV do XVIII wieku. W Muzeum het Paleis
można obejrzeć prace znanego grafika holenderskiego M.C. Eschera. Galerij Prins Willem V
z kolekcją malarstwa XVII- wiecznego, to najstarsze muzeum w Holandii. Cztery kilometry
na północ od centrum Hagi, znajduje się dawny port rybacki Scheveningen, obecnie
największe kąpielisko morskie Holandii, odwiedzane przez miliony turystów każdego roku, a
także przystań wraz z bazą kontenerową i basenami portowymi dla statków rybackich.13
Współczesny Amsterdam to barwna, kosmopolityczna stolica, słynąca ze wspaniałej
sztuki współczesnej, dynamicznych przedsiębiorstw, rozlicznych sklepów, obecności wielu
imigrantów, wolności w wyrażaniu własnych poglądów, a także atmosfery swobody, będącej
z jednej strony zaletą, a z drugiej strony problemem (przestępczość, problemy mieszkaniowe).
Mniej więcej 35 tysięcy amsterdamczyków to robotnicy z Turcji i Maroka, którzy przyjechali
13
M.Dunford, J.Holland, P.Lee, Holandia. Przewodnik, Pascal, 2004.
do Holandii w latach 60- tych. W Amsterdamie jest ponad 1000 mostów nad 100 kanałami o
łącznej długości 100 kilometrów. Liczba rowerów to więcej niż pół miliona. Centralnym
punktem Amsterdamu jest tętnicy życiem plac Dam. Przy placu stoi wielki gmach ratusza,
który od czasów napoleońskich pełni funkcje Pałacu Królewskiego oraz Nieuwe Kerk,
kościół w którym odbywają się wystawy oraz uroczystości koronacyjne monarchów.
Amsterdam to miasto rozlicznych i różnorodnych atrakcji turystycznych, usytuowane jest tu
wiele galerii oraz muzeów o różnej tematyce, od zawierających zbiory sztuki: Rijksmuseum,
Muzeum van Gogha czy Stedelijk Muzeum po Muzeum Heinekena. Żadne inne europejskie
miasto nie może konkurować z Amsterdamem pod względem liczby festiwali. Stolica ta
przyciąga również interesującą architekturą, zarówno XVII wiecznymi kamienicami z
charakterystycznymi szczytami, a także stylowymi XX- wiecznymi budowlami wzniesionymi
zgodne z projektami szkoły amsterdamskiej.14

Zdjęcie 2 Widok na jeden z amsterdamskich kanałów. zdj. własne

Miasta Randstadu pełnią funkcje centralne, znajdują się w nich instytucje:

administracyjne, kulturalne, ochrony zdrowia, użyteczności publicznej, organizacji życia
gospodarczego i społecznego, handlowe i finansowe, rynku pracy, związane z transportem i
komunikacją.15 Po Paryżu, Londynie i Mediolanie, Randstad jest największą strefą miejs ką w
Unii Europejskiej, przyjmując za kryterium PKB. Różnice pomiędzy Randstadem a pozostałą
częścią państwa holenderskiego są widoczne i zakorzenione szczególnie w mentalności
Holendrów z innych prowincji niż Holandia Północna i Południowa. Nie lubią oni i mogą

14
B.Rudnicki, J.Zaborowska, Miasta marzeń. Amsterdam, Biblioteka Gazety Wyborczej, Wyd.Mediaprofit, Warszawa 2009.
15
Geografia urbanistyczna, pod red. S. Liszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008, s.243.
uważać za przejaw ignorancji, kiedy mówi się, że pochodzą z „Holland”, ponieważ mieszkają
w „Nederland”.

Źródła:
1. Geografia urbanistyczna, red. S.Liszewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego,
Łódź 2008.
2. M.Dunford, J.Holland, P.Lee, Holandia. Przewodnik, Pascal, 2004.
3. B.Borowski, A.Bourmer, Holandia, Baedeker Redaktion 2007.
4. Przewodnik ilustrowany. Holandia, Wyd. Berlitz.
5. B.Rudnicki, J.Zaborowska, Miasta marzeń. Amsterdam, Biblioteka Gazety
Wyborczej, Wyd. Mediaprofit, Warszawa 2009.
6. G.M.L. Harmans, Holandia, Wiedza i życie, Hachette Livre Polska, Warszawa 2008.
7. Przewodnik National Geographic, Holandia, Wyd. G+JRBA, Warszawa 2009.
8. I po Antylach, Polityka nr 42 z 16.10.2010, s.11.
9. The Foreign Commonwealth Office, http://www.fco.gov.uk
10. United Nations Statistics, http://data.un.org
11. BBC News, Country Profiles, http://news.bbc.co.uk
12. Ministry of Foreign Affairs, http://www.minbuza.nl
13. Central Bureau voor de Statistiek, http://www.cbs.nl